text_structure.xml 694 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10.05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#CzesławWycech">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#CzesławWycech">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Ryszarda Bieńczaka i Marię Mielczarek.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#CzesławWycech">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#CzesławWycech">Protokół 3 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska umieszczone będą w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#CzesławWycech">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#CzesławWycech">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#CzesławWycech">a) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok (druki nr 19 i 23), b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1966 (druki nr 20 i 24).</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Franciszek Blinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#FranciszekBlinowski">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie poselskiego zreferowania podstawowych założeń planu gospodarczego i budżetu na rok następny.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#FranciszekBlinowski">Zamierzeń planu i związanych z nimi ściśle dochodów oraz wydatków budżetowych nie sposób jednakże traktować w oderwaniu od aktualnego stanu gospodarki. Dlatego też uważam za wskazane poinformować na wstępie Obywateli Posłów, że dokonana w komisjach sejmowych wszechstronna analiza potwierdziła w pełni ocenę sytuacji gospodarczej w kraju, przedstawioną Sejmowi przez Przewodniczącego Komisji Planowania i przez Ministra Finansów przy pierwszym czytaniu projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#FranciszekBlinowski">Wchodzimy w rok 1966, a wraz z tym i w nową pięciolatkę, w warunkach poważnego wzmocnienia ogólnej równowagi w gospodarce narodowej. A zawdzięczamy to głównie pomyślnym wynikom uzyskanym w tym roku przez wszystkie działy gospodarki. W każdym z nich zadania roczne, wyznaczone przez plan, zostaną zrealizowane z nadwyżką, przy czym w przemyśle i w rolnictwie nadwyżka ta będzie szczególnie wysoka: w przemyśle ponad 2,6%, w rolnictwie zaś ponad 6%.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#FranciszekBlinowski">Miarą poważnych osiągnięć naszej gospodarki w roku bieżącym jest największy na przestrzeni pięciolecia wzrost dochodu narodowego. Według obecnych szacunków dochód narodowy do podziału wzrośnie w tym roku o około 37,8 mld zł, co w wyrażeniu procentowym wynosi 7,7%. Warto zaś przypomnieć, że plan zakładał wzrost tego dochodu o 5,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#FranciszekBlinowski">Dzięki tak dużej różnicy zostaną zgromadzone poważne, ponadplanowe rezerwy. Wyniosą one według szacunków około 13 mld zł, z czego około 5,7 mld zł przypada na ponadplanowy przyrost zapasów w gospodarce chłopskiej, licząc je łącznie z przyrostem wartości podstawowego stada zwierzęcego. Duże znaczenie miała także ta okoliczność, że planowe zadania przemysłu zostały przekroczone w większym stopniu na odcinku przedmiotów spożycia niż w zakresie środków wytwarzania. Pozwoliło to znacznie zwiększyć dostawy różnych towarów dla handlu i wzmocnić równowagę rynkową, wyrazem czego jest lepsze niż w roku poprzednim pokrycie towarowe pieniądza znajdującego się w obiegu.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#FranciszekBlinowski">Stwierdzając ten wysoce pozytywny moment nie sposób jednakże nie zauważyć, że nie wszystkie jeszcze odcinki handlu zostały w jednakowym stopniu zrównoważone. Dotyczy to w szczególności rynku tkanin, a także rynku mięsnego, mimo że wzrost dostaw mięsa dla potrzeb ludności był w tym roku wyjątkowo duży, gdyż wyniósł ponad 12%. Niedostateczny był również — jak to stwierdziły komisje sejmowe w toku obrad nad projektem planu — postęp w zakresie wzbogacenia asortymentu oferowanych konsumentom towarów oraz postęp w zakresie poprawy ich jakości. Niedostatki te przesłaniały niekiedy konsumentom ogólną poprawę sytuacji na rynku, znajdującą swój wyraz w silnym, bo wynoszącym 8,6% wzroście obrotów detalicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#FranciszekBlinowski">Osiągnięciem naszej gospodarki, znaczenia którego nie sposób przecenić, jest uzyskanie w tym roku zdecydowanej i noszącej wszelkie znamiona trwałości poprawy w bilansie paliwo-energetycznym. Po raz pierwszy zostało w pełni zaspokojone zapotrzebowanie gospodarki i ludności na węgiel, przy jednoczesnym wzroście jego eksportu i przy nagromadzeniu na koniec roku zapasu, pokrywającego 33-dniowe przeciętne zużycie, co w warunkach kraju będącego wielkim producentem węgla należy uznać za zapas całkowicie wystarczający. A trzeba zaznaczyć, że uzyskano to przy całkowitym zniesieniu niedzielnej pracy w górnictwie i przy poważnej normalizacji godzin nadliczbowych w dniach zwykłych. Skończyły się również systematyczne w latach ubiegłych kłopoty z dostawą energii elektrycznej w okresie szczytowego zapotrzebowania jesienno-zimowego, pociągające za sobą okresowe wyłączenia dostaw prądu dla dużej liczby odbiorców. Wyłączeń takich obecnie już nie ma, gdyż posiadamy niezbędną rezerwę mocy, zapewniającą regularną dostawę prądu dla wszystkich odbiorców w ciągu całego roku.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#FranciszekBlinowski">Dużemu wzrostowi produkcji i wzmocnieniu ogólnej równowagi w gospodarce nie towarzyszył jednakże dostateczny postęp w zakresie wydajności pracy. Przy znacznym przekroczeniu planów produkcji wydajność pracy w przemyśle wzrosła tylko o 4,1%. Oznacza to, że całą ponadplanową produkcję uzyskano na drodze dodatkowego wzrostu zatrudnienia. W sumie więc, w całej gospodarce zatrudnienie będzie o około 50 tys. ludzi wyższe niż planowano. Świadczy to, że w wielu zakładach nie podjęto jeszcze niezbędnego wysiłku, zmierzającego do poprawy organizacji pracy i do zastosowania bardziej nowoczesnych metod produkcji opartych na konsekwentnym wdrażaniu postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#FranciszekBlinowski">Zamykając tę krótką z konieczności ocenę aktualnej sytuacji gospodarczej kraju wypada stwierdzić, że w sumie układa się ona pomyślnie i stanowi solidną podstawę dla ogólnego rozwoju ekonomicznego kraju w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#FranciszekBlinowski">Startujemy do nowego planu 5-letniego z wyższej bazy wyjściowej zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, niż to przewidywano przy opracowywaniu wytycznych uchwalonych przez IV Zjazd PZPR. Różnica na plus w stosunku do ówczesnych przewidywań wyniesie w przemyśle około 28 mld zł, a więc blisko 4%, w rolnictwie zaś około 8,5 mld zł, czyli około 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#FranciszekBlinowski">Nieco inny jednak obraz daje porównanie tej bazy wyjściowej z ustaleniami sejmowej uchwały o planie 5-letnim. W przemyśle — dyrektywa Sejmu, dotycząca wzrostu globalnej produkcji w latach 1961–1965, zostanie w porównywalnych warunkach organizacyjnych wykonana, a nawet nieznacznie przekroczona. W rolnictwie natomiast — zamiast zaplanowanego wzrostu o 22% uzyskamy wzrost o 14%, co w liczbach bezwzględnych stanowi różnicę około 18 mld zł. Różnica ta stanowi ważną, choć nie jedyną przyczynę niezrealizowania zamierzonego na pięciolecie wzrostu płac realnych.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#FranciszekBlinowski">W toku obrad nad projektem planu w komisjach sejmowych wyłoniła się kwestia wpływu zbyt wczesnej w tym roku zimy na przewidywane całoroczne wyniki. Przy bliższym zbadaniu sprawy okazało się, że rzeczywiście w transporcie i w budownictwie, a także w rolnictwie, wyniki mogą okazać się nieco gorsze od szacunków przyjętych w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego. W świetle jednak obecnego rozeznania w minimalnym tylko stopniu odbije się to na ogólnych rozmiarach dochodu narodowego. Nie ma więc potrzeby korygowania żadnych podstawowych wskaźników w projekcie planu, zwłaszcza gdy się uwzględni, że dyrektywny charakter w planie mają liczby absolutne, a nie wskaźniki wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#FranciszekBlinowski">Plan gospodarczy na rok przyszły zakłada następujące podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki: wzrost produkcji przemysłowej o 6,5%, spadek globalnej produkcji rolniczej o 3%, wzrost produkcji budowlano-montażowej o 5,5%, wzrost ogólnej wartości przewozów o 5,6%, wzrost obrotów w handlu detalicznym o 5,8%, a w handlu zagranicznym — o 5,3%.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#FranciszekBlinowski">Przy tych założeniach, dotyczących rozwoju podstawowych działów gospodarki narodowej, wytworzony dochód narodowy wzrośnie o 3,7%, a dochód do podziału o 3,9%. Pozwoli to przy mniejszym niż w tym roku przyroście zapasów zwiększyć fundusz spożycia o 4,7%, a inwestycje netto — o 6,8%. Powstanie też rezerwa w bilansie masy towarowej w wysokości 2,5 mld zł, rozdysponowanie której podniesie fundusz spożycia do 5,2%, co odpowiada średniorocznemu wzrostowi spożycia w latach 1961–1965.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#FranciszekBlinowski">Zatrudnienie poza indywidualnym rolnictwem wzrośnie w całej gospodarce narodowej o 300 tys. osób, a w gospodarce uspołecznionej o 280 tys. osób, co wynosi 3,3%. Wzrost ten jest równy przyrostowi zasobów siły roboczej, zapewnia więc w skali całej gospodarki równowagę w bilansie zatrudnieniowym. Konieczna będzie jednak, podobnie jak w latach poprzednich, pewna migracja z województw nadwyżkowych pod względem zasobów siły roboczej, jak: kieleckie, lubelskie czy też rzeszowskie do okręgów odczuwających niedostatek rąk do pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#FranciszekBlinowski">Wydajność pracy ma wzrosnąć w przemyśle o 3,1%, w budownictwie zaś o 4,8%.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#FranciszekBlinowski">Jak wynika z przytoczonych syntetycznych wskaźników, w roku przyszłym planuje się stosunkowo umiarkowany rozwój gospodarki, przy czym jest on we wszystkich działach równomierny, poza oczywiście rolnictwem, gdzie sytuacja jest specyficzna i gdzie wskaźnik przyjęty w planie jest z jednej strony wyznaczony przez wysoki poziom produkcji w tym roku, z drugiej zaś — przez stosowaną u nas metodę szacowania plonów na poziomie przeciętnego wyniku za 4 lata poprzednie.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#FranciszekBlinowski">Zwraca uwagę niski wskaźnik wydajności pracy zaplanowany dla przemysłu. Wiąże się to jednak z dążeniem do stworzenia przedsiębiorstwom lepszych warunków w celu podniesienia jakości i do podejmowania produkcji bardziej pracochłonnej, której to tendencji ma również służyć zalecone w projekcie NPG szerokie wdrażanie mierników produkcji, opierających się na normatywnych nakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#FranciszekBlinowski">Może powstać pytanie, nad którym toczyła się również dyskusja w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — czym tłumaczy się założenie w planie stosunkowo niskiego wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#FranciszekBlinowski">Tłumaczy się to głównie przyjętym szacunkiem plonów i w następstwie rozmiarów produkcji rolnej. Szacunek ten jest świadomie ostrożny, ponieważ zależy od niego wiele innych zadań wyznaczanych przez plan, jak między innymi: rozmiary produkcji przemysłu rolno-spożywczego, dostawy dla rynku wewnętrznego i handlu zagranicznego, a także wielkość importu zboża i pasz. Szacunek plonów na poziomie przeciętnej z czterech lat tworzy w planie rezerwę, gdyż świadomie nie uwzględnia efektów zwiększających się nakładów na rolnictwo. W praktycznej realizacji, przy przeciętnych warunkach klimatycznych, wzrost dochodu narodowego powinien więc okazać się wyższy od planowanego. Większa bowiem niż zaplanowano będzie produkcja rolna oraz produkcja przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#FranciszekBlinowski">Warto może poinformować, że po wyłączeniu rolnictwa, krajowy dochód narodowy w pozostałych działach gospodarki narodowej ma wzrosnąć w przyszłym roku o 6,1%, podczas gdy w tym roku wzrósł on o 7,6%, średniorocznie zaś, w przekroju całej kończącej się 5-latki — o około 7,7%. Różnica jest więc tu znacznie mniejsza. Wynika z niej jednak, że plan istotnie zakłada pewne osłabienie dynamiki rozwojowej naszej gospodarki w stosunku do przeciętnego tempa wzrostu w latach 1961–1965. Wiąże się to głównie ze stosunkowo umiarkowanym wzrostem produkcji przemysłowej. I na tym jednak odcinku słabsze tempo rozwoju w dużej mierze wynika ze świadomej tendencji do stwarzania warunków dla bardziej zrównoważonego rozwoju przez pozostawienie w planie niezagospodarowanych do końca rezerw.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#FranciszekBlinowski">Założone rezerwy bilansowe zaopatrzenia materiałowego są większe niż w latach poprzednich. Ponadto zaś, licząc się z możliwymi opóźnieniami w uruchamianiu nowych obiektów i urządzeń produkcyjnych, przy opracowaniu planu uwzględniono tylko w połowie przyrost z tego tytułu nowych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#FranciszekBlinowski">Wszystko to wskazuje, że przy normalnych warunkach i przy dobrej pracy plan produkcji przemysłowej w roku przyszłym może i powinien być przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tym jednak wyłania się problem, na który Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciła szczególną uwagę rządu, a mianowicie, potrzeba właściwego ukierunkowania przekraczania planów w przemyśle przetwórczym. Chodzi o to, aby rezerwy stojące do dyspozycji przemysłu były wykorzystane w całej pełni w celu przekroczenia produkcji towarów najbardziej poszukiwanych przez ludność lub też towarów mogących być przedmiotem w pełni opłacalnego eksportu. W przeciwnym razie nastąpi wzrost zapasów, który jednakże nie przyczyni się do umocnienia ogólnej, a zwłaszcza odcinkowej równowagi na rynku.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#FranciszekBlinowski">Komisja uważa, że resorty i zjednoczenia powinny to mieć na uwadze przy rozdziale pozostawionych do ich dyspozycji rezerw funduszu płac, przeznaczając je wyłącznie na ponadplanową produkcję, odpowiadającą ściśle konkretnym zamówieniom odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#FranciszekBlinowski">Spadek tempa wzrostu produkcji przemysłowej ma jednak częściowo — obok zmienionej świadomie metody planowania — również inne źródło, a mianowicie ograniczony możliwościami naszej gospodarki przyrost nowych mocy produkcyjnych. Jest to jednak odrębny problem, do którego jeszcze powrócę przy omawianiu planu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#FranciszekBlinowski">Jedną z zasadniczych dyrektyw IV Zjazdu PZPR, dotyczących rozwoju przemysłu, jest postulat konsekwentnego unowocześniania jego struktury. Powinno to się wyrażać coraz większym udziałem energetyki, przemysłu maszynowego i przemysłu chemicznego w ogólnej produkcji przemysłowej. Te trzy gałęzie wyznaczają bowiem w coraz większym stopniu charakter światowego przemysłu we współczesnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#FranciszekBlinowski">Projekt planu na rok 1966 czyni w pełni zadość temu postulatowi. Przy średnim wzroście całej produkcji przemysłowej o 6,5%, produkcja energii elektrycznej rośnie o 10,5%, produkcja przemysłu maszynowego o 9,2%, a produkcja przemysłu chemicznego o 10,8%. W wyniku tego łączny udział wymienionych trzech gałęzi w całej produkcji przemysłowej podniesie się z 36,1% w roku bieżącym, na 37,3% w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#FranciszekBlinowski">Zgodnie z wytycznymi Zjazdu są również nakreślone w planie główne kierunki rozwoju każdej gałęzi przemysłowej. Nie sposób omówić je w pełnym ujęciu, dlatego też ograniczę się do przedstawienia zamierzeń w najbardziej podstawowych dziedzinach produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#FranciszekBlinowski">W przemyśle paliw najsilniej wzrasta produkcja węgla brunatnego i gazu ziemnego. Na skutek tego struktura krajowego bilansu paliw ulega pewnej, jakkolwiek nieznacznej jeszcze poprawie.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#FranciszekBlinowski">W hutnictwie, przy ogólnym wzroście stopnia przetwórstwa, najsilniejszy rozwój nastąpi na odcinku wyrobów walcowanych oraz blach i taśm ze stali jakościowej, a także w zakresie rur. Produkcja blach ze stali jakościowej wzrośnie o 14,1%, a produkcja rur stalowych o 12,5%, co jednak nie zaspokoi jeszcze w pełni potrzeb kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#FranciszekBlinowski">W przemyśle chemicznym największy będzie wzrost produkcji nawozów azotowych — o 25,5%, włókien syntetycznych o 24,8% i tworzyw sztucznych o 31%. Wiąże się to ze stworzeniem warunków dla wzrostu produkcji rolnej i dla unowocześnienia bazy surowcowej w przemyśle włókienniczym.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#FranciszekBlinowski">W przemyśle maszynowym silniejszy, jakkolwiek nie dość jeszcze wyraźny, akcent kładzie się na przyśpieszenie rozwoju elektroniki oraz produkcji przyrządów pomiarowych, a także produkcji automatyki przemysłowej. Silnie natomiast wzrasta produkcja silników okrętowych oraz ciągników w związku z uruchomieniem w roku bieżącym produkcji traktora o większej mocy.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#FranciszekBlinowski">W przemyśle lekkim najsilniejszą dynamikę ma dziewiarstwo i produkcja odzieży. Udział włókien syntetycznych w ogólnym zużyciu wzrośnie z 7,3% do 8,6%.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#FranciszekBlinowski">Produkcja najbardziej podstawowych artykułów przemysłowych wyniesie w roku przyszłym:</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#FranciszekBlinowski">— energii elektrycznej — 48.400 mln KWH,</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#FranciszekBlinowski">— węgla kamiennego — 121,5 mln ton,</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#FranciszekBlinowski">— stali — 9,7 mln ton,</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#FranciszekBlinowski">— kwasu siarkowego — 1.120 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#FranciszekBlinowski">— cementu — 10,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#FranciszekBlinowski">Wyznaczone dla poszczególnych przemysłów zadania produkcyjne zabezpieczają pokrycie potrzeb zaopatrzeniowych gospodarki oraz zaplanowany wzrost obrotów w handlu krajowym i zagranicznym. Dotyczy to zwłaszcza zaopatrzenia w paliwo. Pewne niedobory utrzymają się jednak nadal na odcinku wyrobów walcowanych oraz rur. Trudności te nie pozwoliły między innymi na wyższy niż to założono w planie rozwój przemysłu maszynowego, chociaż ma on ku temu możliwości od strony zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#FranciszekBlinowski">Oceniając zaplanowane dla poszczególnych przemysłów zadania produkcji, właściwe komisje sejmowe uznały je za realne i nie zgłoszono żadnych poprawek w tym zakresie. Wyłoniło się natomiast w toku obrad komisji wiele problemów, na które uznano za celowe zwrócić uwagę rządu w formie dezyderatów i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#FranciszekBlinowski">I tak, na przykład, Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa stwierdziła potrzebę zabezpieczenia warunków do właściwego składowania węgla, przy tak poważnym stanie zapasów, jaki obecnie istnieje w kraju. Sytuacja obecna powoduje bowiem w znacznej ilości składów dużą stratę wartości opałowej węgla.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#FranciszekBlinowski">Ta sama Komisja zwraca uwagę, że coraz szerszemu zużywaniu w gospodarce produktów i surowców chemicznych nie towarzyszy umiejętność ze strony odbiorców właściwego stosowania tych produktów. Pociąga to za sobą poważne straty dla kraju, które — gdyby nie nastąpiła w tej dziedzinie zasadnicza poprawa — będą się zwiększać w następnych latach. Niezbędne więc i pilne jest zorganizowanie przez przemysł chemiczny właściwego instruktarzu dla odbiorców co do racjonalnego stosowania produktów chemicznych w produkcji i w zużyciu.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#FranciszekBlinowski">Następnym postulatem tej Komisji jest zniesienie dualizmu, jaki obecnie istnieje w zarządzaniu gazownictwem, ponieważ staje on na przeszkodzie racjonalnemu zagospodarowaniu najbardziej efektywnego i najbardziej wygodnego dla ludności paliwa, jakim jest gaz.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Przemysłu Lekkiego, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, stwierdzając przestarzałość parku maszynowego w przemyśle lekkim i znaczne jego obciążenie, wyrażające się bardzo wysokim współczynnikiem zmianowości, postuluje opracowanie i uchwalenie przez rząd programu modernizacji tego przemysłu i unowocześnienia w nim procesów technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, stwierdzając opóźnienie w uruchomieniu produkcji przyczep dostosowanych do potrzeb rolnictwa, postulowała podjęcie środków, mających na celu jak najszybsze uruchomienie tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#FranciszekBlinowski">Znaczna ilość uchwalonych przez Komisję dezyderatów dotyczy jakości produkcji. Sprawa ta została uznana za jedno z najważniejszych zadań w realizacji planu przyszłorocznego. Kwitując z uznaniem podjęte już w tym zakresie postanowienia rządu, stwierdzono w dyskusji, że nie przyniosły one jeszcze wyraźnych efektów, wobec czego konieczne i pilne jest opracowanie i wcielenie w życie kompletnego, skoordynowanego programu poczynań w tej dziedzinie. Niezbędnym elementem tego programu powinno być usprawnienie i zaostrzenie kontroli technicznej w zakładach oraz kontroli odbioru gotowego produktu.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#FranciszekBlinowski">Doniosłość problemu poprawy jakości polega jednak nie tylko na zwiększeniu społecznego bogactwa w postaci większej wartości użytkowej dóbr oraz na lepszym zaspokojeniu rosnących wymagań ludności. Wyznacza ona również możliwości naszego eksportu i jego opłacalność. W miarę rozwoju naszej gospodarki tempo jej wzrostu będzie w coraz większej mierze zależało od zwiększonego zakupu za granicą szeregu surowców, których nie mamy w kraju, a także maszyn, których produkcji nie możemy podjąć, gdyż byłoby to nieopłacalne. Musimy więc zwiększać wydatnie eksport i to przede wszystkim eksport produktów o jak największym stopniu przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#FranciszekBlinowski">Plan zakłada wzrost obrotów po stronie importu o 5,2%, a po stronie eksportu o 5,4%. Wskaźniki te są w zasadzie proporcjonalne do wzrostu produkcji przemysłowej, należy więc uznać je za uzasadnione. Zadania postawione na odcinku eksportu są jednak trudne, przy czym trudność tkwi nie tyle w wielkości wzrostu, ile w zasadniczej zmianie struktury eksportu. Cały bowiem wzrost ma się dokonać poprzez zwiększony eksport maszyn i urządzeń produkcyjnych oraz gotowych wyrobów przemysłowych przy równoczesnym spadku wywozu paliw i surowców, a zwłaszcza towarów rolno-spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#FranciszekBlinowski">Musimy ograniczać eksport surowców, gdyż nasza gospodarka potrzebuje ich coraz więcej. Musimy to czynić również w stosunku do towarów rolnych, gdyż opłacalność tego eksportu jest niska, a ostatnio w zakresie cukru i jaj uległa zasadniczemu pogorszeniu wobec dużego spadku cen na rynku światowym. W związku z tym plan zakłada wzrost wywozu maszyn i urządzeń produkcyjnych o 15,8% oraz wzrost eksportu konsumpcyjnych towarów przemysłowych o 7,5%. Aby to osiągnąć niezbędny będzie wielki wysiłek zarówno ze strony aparatu handlu zagranicznego, jak i ze strony przemysłu, ponieważ rozwijać eksport maszyn oraz gotowych wyrobów przemysłowych w takim tempie można tylko wtedy, jeśli oferuje się odbiorcom zagranicznym towar w pełni odpowiadający ich wymaganiom co do jakości i co do nowoczesności.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#FranciszekBlinowski">Z realizacją zadań eksportowych przy równoczesnej poprawie opłacalności eksportu wiąże się więc konieczność rozwiązywania wielu problemów technicznych i organizacyjnych, którymi będzie musiał się zająć rząd i wszystkie resorty.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#FranciszekBlinowski">Wysoki Sejmie! Zaplanowane na rok przyszły rozmiary produkcji oraz ich realizacja, chociaż wywrą wpływ na kształtowanie się tej produkcji w następnych fazach nowego planu 5-letniego, nie będą mimo wszystko czynnikiem determinującym końcowe jego wyniki. Bardziej natomiast zasadnicze znaczenie dla dalszego rozwoju gospodarki w następnych latach ma plan inwestycyjny. Wymaga więc on nieco bliższego omówienia.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#FranciszekBlinowski">W planie na rok przyszły przeznacza się na inwestycje łączne nakłady w wysokości 144,9 mld zł, co stanowi w stosunku do nakładów poniesionych w roku bieżącym wzrost o 5,7%. Dynamika inwestycji ma być więc nieco szybsza, niż szacowana obecnie dynamika dochodu narodowego. Na skutek tego udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wzrasta z 17,2% na 17,8%. Należy jednak mieć na uwadze, że kwota przeznaczona na inwestycje jest traktowana jako górny limit, natomiast faktyczny wzrost dochodu narodowego przypuszczalnie ukształtuje się na wyższym poziomie niż się go obecnie szacuje.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#FranciszekBlinowski">W praktyce więc udział inwestycji w dochodzie narodowym wyniesie mniej niż 17,8%. Wynika z tego, że skala wzrostu inwestycji nie jest duża i że nie będą one stanowiły nadmiernego obciążenia dla naszej gospodarki. Wzrost ich nie przekroczy również możliwości wykonawstwa inwestycyjnego, którymi będziemy dysponowali.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#FranciszekBlinowski">Z ogólnej sumy nakładów na inwestycje w gospodarce uspołecznionej przeznacza się 130,4 mld zł, a inwestycje w gospodarce nieuspołecznionej szacuje się na 14,5 mld zł, z czego 5,6 mld zł będzie stanowiła pomoc finansowa państwa udzielana ludności na budownictwo mieszkaniowe w mieście i na inwestycje podejmowane przez gospodarstwa chłopskie.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#FranciszekBlinowski">Zgodnie z dyrektywami IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nakłady na inwestycje zawierają nierozdysponowaną jeszcze rezerwę, wynoszącą łącznie 6,5 mld zł, z czego 2,5 mld zł przypada na centralną rezerwę planu, a 3,9 mld zł na rezerwy ministerstw i prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Rezerwy ministerstw i rad narodowych mają zabezpieczyć zakończenie inwestycji przewidzianych do uruchomienia w tym roku, jeśli terminy ich oddania się opóźnią oraz mają one również pokryć ewentualne niedoszacowanie kosztów. Natomiast rezerwa centralna jest w zasadzie przeznaczana na podjęcie w nowym roku nowych zadań, które okażą się dla gospodarki niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#FranciszekBlinowski">Stworzenie w planie inwestycyjnym rezerw czyni ten plan bardziej stabilnym i stwarza warunki do lepszej jego realizacji w ujęciu rzeczowym, z czym jak wiadomo w poprzednich latach sprawa przedstawiała się nie najlepiej i co stanowiło jedną ze słabości naszej działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#FranciszekBlinowski">Podstawowym problemem w planowaniu inwestycji i w ich wykonawstwie jest efektywność procesu inwestycyjnego. Zależy ona obok wysokości kosztów głównie od prawidłowej struktury technicznej i od długości cyklu realizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#FranciszekBlinowski">Na wielkość produkcji mały w zasadzie wpływ mają hale budynki, duży natomiast — zainstalowane w nich maszyny i urządzenia produkcyjne. Im szybciej buduje się obiekt, tym krócej środki wyłożone pozostają bezprodukcyjne, tym prędzej można uzyskać wzrost produkcji czy też usług.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#FranciszekBlinowski">Tendencja do poprawy efektywności procesu inwestycyjnego znajduje swój wyraz w planie. Przejawia się to w spadku udziału robót budowlano-montażowych w ogólnych nakładach z 55,3% na 55,2% i w skróceniu przeciętnego cyklu inwestycyjnego z 5 lat do 4,9 roku. Trudno byłoby jednak uznać wyrażający się w tych wskaźnikach stopień poprawy za wystarczający. Mówią one bowiem, że budujemy nadal zbyt długo i że mniej niż 40% środków przeznaczamy na zakup maszyn i urządzeń. Wynika z tego, że cykle realizacji przyjęte w planie przyszłorocznym nie mogą być utrzymane na lata następne. Wszechstronnej analizy wymaga również sprawa stosunku między nakładami na roboty budowlane a nakładami na maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#FranciszekBlinowski">Plan koncentruje nakłady na inwestycjach produkcyjnych. W nakładach już rozdzielonych na poszczególne działy gospodarki (bez uwzględnienia rezerwy centralnej) na inwestycje produkcyjne przeznacza się 106,4 mld zł, co oznacza wzrost o 4,6%, a na inwestycje nieprodukcyjne 36 mld zł, co stanowi wzrost o 1,8%. Przesunięcie to jest konsekwencją silnego wzrostu nakładów na rolnictwo oraz na przemysł bezpośrednio obsługujący produkcję rolną. Inwestycje w rolnictwie ulegają zwiększeniu o 9,7% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym, a ich udział w ogólnej kwocie nakładów wyniesie 17,2%, w stosunku zaś do inwestycji produkcyjnych udział rolnictwa wyniesie ponad 23%. Będzie to już odpowiadało udziałowi rolnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego. Znika więc dysproporcja, jaka pod tym względem istniała w poprzednich okresach, kiedy to inwestycje rolne nie odpowiadały gatunkowemu ciężarowi rolnictwa w gospodarce narodowej. W uspołecznionych inwestycjach rolnych najsilniej wzrastają nakłady na budownictwo rolnicze — o 16,4% i na melioracje — o 12%. Wartość traktorów, silników i maszyn dostarczonych rolnictwu wzrośnie o 8,5% i wyniesie łącznie około 8 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#FranciszekBlinowski">Rozdzielone już nakłady na przemysł wykazują wzrost w stosunku do kwot wydatkowanych w tym roku o 4,2%. Łącznie na przemysł przeznacza się 40,8% ogólnych nakładów. Wzrost koncentruje się głównie w przemysłach: chemicznym, gumowym, drzewnym, energetyce oraz w hutnictwie metali nieżelaznych.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#FranciszekBlinowski">Mimo większych nakładów inwestycyjnych ilość nowych obiektów przemysłowych oddawanych do użytku będzie w przyszłym roku mniejsza niż w roku bieżącym. Stąd też i przyrost zdolności produkcyjnych płynących z tych źródeł będzie odpowiednio mniejszy. I to właśnie jest jedną z przyczyn, dla których tempo wzrostu produkcji przemysłowej w tym roku cechuje w planie nieco słabnąca dynamika.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#FranciszekBlinowski">Spośród ważniejszych obiektów i urządzeń przemysłowych, które będą oddane do użytku w przyszłym roku, wypada wymienić następujące: dwa bloki energetyczne w elektrowni Adamów o łącznej mocy 250 MW i jeden blok o mocy 125 MW w Stalowej Woli, aglomerownia oraz piąty wielki piec w Hucie im. Lenina, pierwszy ciąg produkcyjny huty aluminium w Koninie, cztery piece przewałowe w hucie cynku w Miasteczku Śląskim, trzy ciągi syntezy amoniaku i mocznika w Puławach, dwa ciągi półspalania gazu i syntezy amoniaku w Zakładach Azotowych Tarnów-II oraz w tychże zakładach wytwórnia aksylonitrylu do produkcji włókien anilana i instalacja do produkcji polichlorku winylu i wreszcie kombinat cementowo-wapienniczy w Nowinach.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#FranciszekBlinowski">Terminowe oddanie do użytku i szybkie opanowanie produkcji w wielkich obiektach, których uruchomienie przewiduje się w przyszłym roku, będzie mieć duże znaczenie dla wykonania, a także dla przekroczenia zadań planowych w zakresie produkcji, zwłaszcza dotyczy to przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#FranciszekBlinowski">Przebieg wykonawstwa tych obiektów powinien więc stać się przedmiotem wzmożonej kontroli ze strony najwyższych organów rządowych, które w razie zachodzących opóźnień powinny podejmować niezbędne środki zapewniające terminowe uruchomienie tych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#FranciszekBlinowski">Wydaje się słuszne postulowanie, aby przebieg realizacji podstawowych obiektów, które mają być w ciągu roku przyszłego oddane do użytku, był systematycznie analizowany przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#FranciszekBlinowski">Na inwestycje w transporcie i łączności przeznacza się nakłady o 6,4% większe niż w roku bieżącym, co zwiększy udział tego działu gospodarki narodowej w ogólnych nakładach, podczas gdy w latach poprzednich udział ten malał.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#FranciszekBlinowski">Najsilniej wzrosną tu nakłady na transport lotniczy i żeglugę morską. Poważnie, gdyż o 16,2% zwiększą się wydatki przeznaczone na tabor kolejowy.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#FranciszekBlinowski">Spośród inwestycji nieprodukcyjnych wzrastają nakłady na budownictwo mieszkaniowe o 7,7% i na szkolnictwo wyższe. W pozostałych działach wielkość nakładów spada, bądź też utrzymuje się na nie zmienionym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#FranciszekBlinowski">W ramach budownictwa mieszkaniowego przewiduje się oddanie do użytku 403.600 izb typu miejskiego, a więc o 25.600 izb więcej niż w roku bieżącym. Zgodnie z nową polityką mieszkaniową najsilniej, gdyż o 40.200 izb wzrośnie budownictwo spółdzielcze, które w coraz szerszym zakresie zastąpić ma budownictwo rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#FranciszekBlinowski">Jednocześnie ze wzrostem nowego budownictwa powinna już w przyszłym roku zaznaczyć się wyraźna poprawa w konserwacji domów. Na remonty bieżące mieszkań przeznacza się bowiem środki o 40% wyższe niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#FranciszekBlinowski">Problematyce inwestycyjnej wszystkie komisje sejmowe poświęciły wiele uwagi. Wyraziło się to w dużej ilości dezyderatów. Niektóre z nich uchwalone przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozwolę sobie zakomunikować Wysokiej Izbie w brzmieniu dosłownym.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#FranciszekBlinowski">Dezyderat pierwszy. Niezbędne jest w toku opracowania i realizacji planu 5-letniego gruntowniejsze doinwestowanie przemysłu lekkiego, zwłaszcza pod kątem stworzenia warunków do szybszej modernizacji tego przemysłu w celu podniesienia na wyższy poziom jakości produkcji i stopnia wykończenia produktów tego przemysłu przeznaczonych na eksport i na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#FranciszekBlinowski">Dezyderat drugi. Dalszy wzrost produkcji przemysłowej i rolnej wymaga opracowania długofalowego programu rozwiązania problemu magazynów, transportu i opakowań. Problem ten z całą ostrością występuje na odcinku rolnictwa, gdzie wzrasta z roku na rok zarówno podaż artykułów rolnych, jak i zwiększają się w szybkim tempie dostawy środków produkcji dla rolnictwa. Komisja uważa za niezbędne zwrócenie uwagi rządu na potrzeby w tym zakresie spółdzielczości wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#FranciszekBlinowski">Dezyderat trzeci. Szybki rozwój spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego wymaga dla osiągnięcia planowanego poziomu ilościowego tego budownictwa i dla prawidłowego terenowo rozmieszczenia nowych mieszkań starannej kontroli rozdziału kredytów przeznaczonych na budownictwo spółdzielcze. W przeciwnym razie może zaistnieć niebezpieczeństwo nadmiernej koncentracji budownictwa spółdzielczego w wielkich miastach, gdzie spółdzielczość mieszkaniowa ma tradycje, a zbyt powolny jego rozwój w małych miastach i osiedlach oraz w nowych okręgach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#FranciszekBlinowski">Obywatele Posłowie! Jednym z centralnych założeń planu jest dalsze umocnienie równowagi rynkowej przy równoczesnej poprawie zaopatrzenia handlu w artykuły najbardziej poszukiwane przez konsumentów. Znajduje to swój wyraz zarówno w ogólnych wskaźnikach dotyczących wzrostu dostaw oraz sprzedaży, jak i w wielkościach dostaw poszczególnych towarów.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#FranciszekBlinowski">Masa towarowa dostarczana dla handlu ma wzrosnąć w przyszłym roku o 7,2%, sprzedaż zaś — o 5,8%. Większy wzrost dostaw niż sprzedaży wykazuje, że przewiduje się na koniec roku większy niż w tym roku przyrost zapasów i, co za tym idzie, pewne zwolnienie szybkości obrotów w handlu. Ma to na celu stworzenie szerszych możliwości wyboru dla nabywców. Ogólny stan zapasów towarów rynkowych ma wynieść na koniec roku ponad 91 mld zł, co z górą 2-krotnie przewyższy ilość pieniądza w obiegu, i powinno zagwarantować spokój na rynku. Od strony ogólnej wielkości dostaw założenia planu nie mogą więc budzić zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#FranciszekBlinowski">Poważny wysiłek podejmuje się w planie dla lepszego zaopatrzenia ludności w mięso i wyroby mięsne, zmniejszając w tym celu wydatnie, gdyż o 70 tys. ton eksport. Dostawy mięsa i przetworów oraz drobiu wzrosną procentowo w przyszłym roku o 8,7%. W związku z tym konsumpcja mięsa na jednego mieszkańca przekroczy w przyszłym roku 50 kg. Będzie więc ona równa spożyciu na Węgrzech, a wyższa niż w Holandii w roku gospodarczym 1963/64. Przy równoczesnym wzroście dostaw jaj o 10% i ryb o 12% powinna nastąpić odczuwalna dla ludności poprawa zaopatrzenia w artykuły białkowe, nie ma jednak pewności, czy silnie zarysowany w tym roku popyt na mięso zostanie w pełni pokryty.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#FranciszekBlinowski">W zakresie natomiast takich artykułów, jak: mleko, tłuszcze wieprzowe, margaryna, przetwory zbożowe, cukier — potrzeby rynku zostaną w pełni zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#FranciszekBlinowski">Znacznie, gdyż o ponad 19% zwiększy się zaopatrzenie rynku w wyroby czekoladowe.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#FranciszekBlinowski">Dostawy warzyw i owoców będą zależeć od urodzaju. Powinny one jednak być wyższe niż w tym roku, który jak wiadomo, był dla owoców i warzyw wybitnie niepomyślny, co w zasadniczym stopniu wpłynęło na podwyżkę kosztów utrzymania. Można więc przewidywać, że w przyszłym roku koszty te powinny wykazać nieco inną dynamikę, a mianowicie obniżyć się.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#FranciszekBlinowski">Łączna ilość tkanin dostarczona w metrażu i odzieży wzrasta o około 5% w tkaninach bawełnianych, jedwabnych i lnianych, w tkaninach zaś wełnianych utrzymuje się w zasadzie na poziomie roku bieżącego. Powinno to w zasadzie zaspokoić popyt, pewne jednak trudności mogą być w zakresie tkanin pościelowych i flanel.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#FranciszekBlinowski">Dostateczne pod względem ilościowym będą również dostawy obuwia; wzrastają one o ponad 6,7%.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#FranciszekBlinowski">W zakresie dóbr trwałego użytku, takich jak rowery, motocykle, zegarki, pralki, lodówki, telewizory, maszyny do szycia, radia — podaż pokryła popyt już w tym roku i będzie również całkowicie wystarczająca w roku przyszłym. Podobnie ma się sprawa w zakresie artykułów mydlarskich i kosmetycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#FranciszekBlinowski">Tak więc w układzie według grup asortymentowych towarów konsumpcyjnych plan w zasadzie zapewnia równowagę rynkową. Otwarte natomiast pozostają problemy jakości oraz bogactwo wyboru w poszczególnych asortymentach. Poprawa na tym odcinku nie zależy jednak od ustaleń planu, ponieważ nie da się tego zaplanować. Jak wiadomo, odeszliśmy od szczegółowego ustalania w planie zadań asortymentowych. Będzie to zależeć przede wszystkim od starań zarówno organizacji handlowych, które powinny śledzić bacznie kształtowanie się popytu i dostosowywać do niego swe zamówienia, jak i od przedsiębiorstw przemysłowych, w których ręku leży głównie poprawa jakości. Duże znaczenie ma również, zwłaszcza w zapewnieniu regularnego zaopatrzenia rynku, zgranie zamówień handlu wewnętrznego i zagranicznego, aby nie występowały zjawiska okresowego znikania z rynku towarów, dlatego że cała ich kwartalna niekiedy produkcja została z góry przeznaczona na eksport.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#FranciszekBlinowski">Przyjęcie i praktyczne zastosowanie w planowaniu operatywnym przedsiębiorstw ustalonej przez IV Plenum KC PZPR zasady, że o wielkości i charakterze planu przedsiębiorstwa produkującego na rynek decydują nie odgórne, dyrektywne wskaźniki, lecz konkretne zamówienia odbiorców oraz zniesienie jako podstawowego kryterium oceny przedsiębiorstwa wykonania planu produkcji globalnej stwarza podstawy do prawidłowego ukształtowania się wzajemnych stosunków między handlem a przemysłem. Szansa ta powinna być przez obie strony wykorzystana w jak najszerszym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#FranciszekBlinowski">W zakresie dostaw na rynek artykułów niekonsumpcyjnych nastąpi wzrost, wynoszący 9,6% przy równoczesnej poprawie rozdziału tych towarów w układzie terenowym. Założono wynoszący 11,1% wzrost dostaw cementu oraz ponad 20-procentowy wzrost dostaw płyt azbestowo-cementowych. Przewiduje się również większe dostawy tarcicy, a także płyt pilśniowych i wiórowych. Dostawy materiałów ściennych z uspołecznionych zakładów wzrastają tylko o 5,4%, a więc są nieproporcjonalne do rozwoju budownictwa chłopskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#FranciszekBlinowski">W zakresie wyrobów hutniczych przewiduje się wydatną poprawę — wzrost o 14%, w zakresie zaś takich poszukiwanych przez wieś artykułów, jak łańcuchy, gwoździe, siatki druciane, drobne narzędzia gospodarskie — zakłada się pełne zaspokojenie potrzeb rynku wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#FranciszekBlinowski">Wysoka Izbo! Odbiciem finansowym zadań Narodowego Planu Gospodarczego jest budżet, który gromadzi znaczną część dochodów osiągniętych przez jednostki gospodarcze i przez ludność, a następnie dokonuje ich rozdziału na różne cele finansowane przez państwo, a wśród nich przede wszystkim na cele gospodarcze oraz na cele socjalne i kulturalne. W ten sposób za pośrednictwem budżetu dokonuje się u nas wtórnego podziału około 40% dochodu narodowego. W roku przyszłym wskaźnik ten jednak nieco się obniży, ponieważ w projekcie budżetu, co należy przywitać z uznaniem, znalazły już swój wyraz uchwały IV Plenum KC PZPR, dotyczące zmian w planowaniu i zarządzaniu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#FranciszekBlinowski">Podstawowym założeniem nowego systemu finansowego jest spotęgowanie gospodarności przedsiębiorstw przez silniejsze zainteresowanie ich rentownością produkcji przy równoczesnym uwzględnieniu interesów ogólnospołecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#FranciszekBlinowski">W tym celu zostaje zwiększony udział przedsiębiorstw i zjednoczeń w wygospodarowanym zysku, z którego to zwiększonego udziału będą one musiały obecnie pokryć wszystkie swe potrzeby eksploatacyjne i inwestycyjne, zaciągając w razie konieczności oprocentowany kredyt bankowy. Natomiast budżet nie będzie już udzielał im bezzwrotnych dotacji na uzupełnienie środków obrotowych i na wydatki inwestycyjne. Rozszerza to pole samodzielnego działania i inicjatywy gospodarczej przedsiębiorstw, a równocześnie zmusza je do bardziej starannego rachunku nakładów i wyników. Kto bowiem osiągnie niższą rentowność, ten automatycznie będzie miał mniejszy fundusz zakładowy i mniejsze środki na rozwój przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#FranciszekBlinowski">Skutki tych zmian wyrażają się w budżecie zmniejszeniem zarówno dochodów, jak i wydatków, o sumę ponad 9 mld zł. W tej więc skali budżet jest po obydwu stronach nieporównywalny z budżetami poprzednimi.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#FranciszekBlinowski">Projekt budżetu, uwzględniając już autopoprawki rządu wniesione do pierwotnego tekstu przedstawionego Sejmowi, zamyka się nadwyżką 5,5 mld zł, gdyż suma dochodów ma wynieść około 305.100 mln zł, a wydatków 299.600 mln zł. Wymóg równowagi budżetu jest więc dotrzymany. Dodatkowym zaś jej zabezpieczeniem jest centralna, nie rozdysponowana jeszcze rezerwa rządu w wysokości 3,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#FranciszekBlinowski">Źródłami zwiększenia dochodów budżetu będą w przyszłym roku tylko trzy następujące źródła: akumulacja finansowa uspołecznionych przedsiębiorstw oraz wpłaty z tytułu ubezpieczeń społecznych i wpłaty z podatku od wynagrodzeń. Natomiast podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej w sumie będą nieco niższe niż w roku bieżącym, ponieważ wpływy z podatku gruntowego ulegną zmniejszeniu o 0,2%, a wpływy z podatku obrotowego i dochodowego od nieuspołecznionej gospodarki miejskiej zwiększą się tylko o 0,4%.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#FranciszekBlinowski">Utrzymanie na nie zmienionym poziomie obciążenia finansowego wsi tłumaczy się przewidywanym w przyszłym roku zmniejszeniem jej dochodów płynących ze skupu przez państwo artykułów rolnych. Stabilizacja zaś obciążeń podatkowych gospodarki nieuspołecznionej w mieście jest wyrazem polityki popierania rozwoju indywidualnego rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#FranciszekBlinowski">Warto podkreślić, że w związku ze zmianą systemu finansów państwowych zjawia się po raz pierwszy w budżecie we wpływach od przedsiębiorstw uspołecznionych nowa pozycja, wynosząca około 6 mld zł z tytułu oprocentowania środków trwałych w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#FranciszekBlinowski">Zadania w zakresie akumulacji finansowej przedsiębiorstw uspołecznionych, stanowiącej główne źródło dochodów naszego państwa, nie są nadmierne. Wzrost akumulacji wyprzedza tylko nieznacznie wzrost produkcji. Obniżka kosztów ma wynieść tylko 0,5%. Kryje się tu więc dodatkowa rezerwa zarówno planu gospodarczego, jak i budżetu. Rezerwa — bardzo ważna, gdyż zwiększająca rozmiary produkcji i dochodu narodowego bez dodatkowego zużycia surowców i materiałów, których nie mamy przecież w nadmiarze.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#FranciszekBlinowski">Zmiany w systemie finansowym pociągają za sobą również inne niż w latach poprzednich proporcje w układzie wydatków budżetowych. Zmniejsza się mianowicie centralne finansowanie potrzeb gospodarczych kraju, co ma znaczenie nie tylko formalne, lecz również merytoryczne, gdyż daje wyraz dążeniu do wzmocnienia rozrachunku gospodarczego. Kwoty, którymi budżet będzie w przyszłym roku zasilał poszczególne działy gospodarki narodowej maleją, z wyjątkiem rolnictwa, gdzie następuje wzrost z 22.917 mln zł na 23.389 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#FranciszekBlinowski">Mimo zmniejszającego się zakresu finansowania przez budżet potrzeb gospodarki, wydatki na ten cel stanowić będą nadal główną jego pozycję. Ich udział procentowy w całości budżetu wyniesie bowiem około 53%. Zasadnicza treść naszego budżetu, polegająca na centralnym sterowaniu rozwojem gospodarczym kraju przez państwo przy pomocy środków finansowych zostanie więc nadal utrzymana. Finansowanie przez budżet inwestycji gospodarczych ulega zmniejszeniu, ponieważ wszystkie inwestycje zjednoczeń i przedsiębiorstw będą na przyszłość prowadzone na podstawie własnych środków i kredytu bankowego. Mimo to wydatki na inwestycje stanowić będą nadal dominującą część świadczeń finansowych budżetu na rzecz gospodarki. W roku przyszłym wyniosą one 47,7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#FranciszekBlinowski">Poważną pozycję będą stanowić wydatki na rzecz popierania rozwoju produkcji rolnej zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośrednio przez stosowanie dotacji do produkcji nawozów sztucznych, pasz, niektórych maszyn rolniczych itp. Łączna kwota przeznaczona z budżetu bezpośrednio na inwestycje rolne wyniesie 12 mld zł, czyli około 40% całości nakładów inwestycyjnych w rolnictwie uspołecznionym i indywidualnym. Inne bezpośrednie wydatki na rzecz popierania produkcji rolnej zamkną się kwotą około 11,3 mld zł. Chodzi tu o takie pozycje, jak przede wszystkim przelewy na Fundusz Rozwoju Rolnictwa, a oprócz tego wydatki na pokrycie strat gospodarstw rolnych, wydatki na nasiennictwo, wydatki na weterynarię, na konserwacje urządzeń melioracyjnych, na odszkodowania dla hodowców itp.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#FranciszekBlinowski">Odrębną, nie obciążającą budżetu formą pomocy państwa dla rolnictwa są kredyty, które wzrosną w przyszłym roku do ponad 17 mld zł, z czego na kredyty inwestycyjne przypadnie 5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#FranciszekBlinowski">Na finansowanie nauki, oświaty, ochrony zdrowia, kultury i świadczeń społecznych, przeznacza się w budżecie 56.093 mln zł, co oznacza w stosunku do roku bieżącego wzrost o 6,6%.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#FranciszekBlinowski">Najsilniej, gdyż o ponad 17% wzrastają wydatki na finansowanie badań naukowych w instytutach i innych placówkach naukowo-badawczych. Zważywszy, że jeszcze silniej, gdyż o ponad 36% wzrastają nie figurujące w budżecie wydatki na rozwój badań naukowych z Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego wypada stwierdzić, że państwo podejmuje poważny wysiłek w celu stworzenia nauce polskiej sprzyjających warunków rozwoju. Wysiłek ten jest konieczny, gdyż we współczesnych warunkach nauka stała się decydującą siłą motoryczną rozwoju ekonomicznego, związaną coraz bardziej bezpośrednio z procesem społecznej reprodukcji. Wydatki na naukę cechuje najwyższa efektywność ekonomiczna. Powinniśmy więc łożyć na nią coraz więcej, jeśli chcemy osiągnąć szybki przełom w zakresie nowoczesności naszej produkcji, bez czego trudno byłoby nam dotrzymać kroku innym krajom w rozwoju ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki netto na oświatę i kulturę wzrosną łącznie z inwestycjami w przyszłym roku o 8,3%. Na bieżące wydatki w zakresie oświaty i wychowania przeznacza się 13.105 mln zł, czyli o 8,7% więcej aniżeli w roku bieżącym. Zabezpiecza to niezbędne środki do realizacji reformy szkolnictwa, która w tej dziedzinie jest najważniejszym zadaniem państwowym w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#FranciszekBlinowski">Ponieważ tak zwany wyż młodzieżowy przesuwa się z wieku obowiązku szkolnego na wiek pozaszkolny, musi temu towarzyszyć niezbędny rozwój szkolnictwa zawodowego, a równocześnie musimy także zawczasu przygotowywać warunki do wydatnego zwiększenia w następnych latach rekrutacji do szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tym wydatki bieżące na szkolnictwo zawodowe wzrastają o 11,5%, a na szkolnictwo wyższe — o 8,3%.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#FranciszekBlinowski">Na kulturę i sztukę budżet przeznacza 3,2 mld zł, to jest o 6,3% więcej niż w tym roku. Wzrost dotyczy głównie przedsiębiorstw artystycznych w związku z uruchomieniem Teatru Wielkiego Opery i Baletu. Drugą podstawową pozycją podnoszącą wydatki jest rozwój telewizji i radia.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki na ochronę zdrowia, kulturę fizyczną i świadczenia społeczne wyniosą łącznie 23,1 mld zł, w tym na ochronę zdrowia 20,1 mld zł. Ich wzrost wynosi 3,2%. W ramach tych wydatków około 200 mln zł przeznacza się na podwyższenie w szpitalach norm finansowych na leki.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki z tytułu ubezpieczeń społecznych zwiększą się o 1,7 mld zł, czyli o 5,3%. Wzrost ten związany jest ze zwiększeniem się liczby ubezpieczonych i średnich płac oraz z przyrostem rent. Wpływ na wzrost świadczeń z ubezpieczeń społecznych ma objęcie tymi ubezpieczeniami również indywidualnego rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#FranciszekBlinowski">Nową pozycją w budżecie jest kwota 2,5 mld zł przeznaczona na dodatki mieszkaniowe, rekompensujące ludności podwyżkę czynszu.</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#FranciszekBlinowski">Obywatele Posłowie! W toku obrad komisji sejmowych uchwalono wiele poprawek zarówno do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966, jak i do projektu ustawy budżetowej. Poprawki te są ujęte w doręczonych Obywatelom Posłom drukach sejmowych, nie będę więc ich wyliczał ani omawiał punkt za punktem, a ograniczę się tylko do ogólnej ich charakterystyki.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#FranciszekBlinowski">Część poprawek została wniesiona przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów po rozpatrzeniu wniosków i propozycji innych komisji sejmowych, część zaś ma charakter autopoprawek wniesionych przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#FranciszekBlinowski">Z ważniejszych poprawek do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na uwagę zasługuje przede wszystkim podniesienie o 100 tys. ton dostaw cementu na rynek, w tym 95 tys. ton dla poprawy zaopatrzenia budownictwa indywidualnego na wsi i 5 tys. ton dla indywidualnego budownictwa robotniczego na Śląsku. Uchwalając tę poprawkę, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów kierowała się potrzebą stworzenia warunków umożliwiających pełną realizację programu założonego w tym zakresie na obu wymienionych odcinkach, czego, zdaniem Komisji, przeznaczone na rynek dostawy materiałów ściennych nie mogły w pełni zabezpieczyć.</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#FranciszekBlinowski">Druga z ważniejszych poprawek dotyczy podniesienia o 21 mln zł nakładów inwestycyjnych w gospodarce leśnej, z przeznaczeniem na szerszy program budowy dróg leśnych i budownictwa mieszkaniowego dla pracowników leśnictwa. Poprawka ma przede wszystkim na celu podniesienie efektywności gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#FranciszekBlinowski">Poprawki wniesione do projektu ustawy budżetowej podnoszą w ostatecznym wyniku sumę dochodów budżetu państwa o 1.790.497 tys. zł w stosunku do pierwotnej kwoty przedłożenia rządowego, a sumę wydatków o 38.714 tys. zł. Wzrost wpływów płynie w całości z podwyższenia akumulacji finansowej w przedsiębiorstwach uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#FranciszekBlinowski">Z poprawek wniesionych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów na uwagę zasługują następujące:</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#FranciszekBlinowski">1) podniesienie o 1,50 zł normy na wyżywienie w szpitalach psychiatrycznych, co w sumie daje 21 mln zł na rok;</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#FranciszekBlinowski">2) zwiększenie o 6,5 mln zł dotacji na różne formy pomocy społecznej świadczonej przez Polski Czerwony Krzyż, Polskie Towarzystwo Opieki Społecznej, Związek Głuchoniemych, Związek Ociemniałych i Polski Związek Inwalidów Wojennych; chodzi tu między innymi o zwiększenie zakresu domowej pomocy pielęgniarskiej dla osób pozbawionych opieki domowej;</u>
          <u xml:id="u-3.121" who="#FranciszekBlinowski">3) zwiększenie o 8 mln zł dotacji budżetowej na pomoc społeczną w kilku województwach, w których dotacja na ten cel była proporcjonalnie wyraźnie niższa niż w pozostałych województwach;</u>
          <u xml:id="u-3.122" who="#FranciszekBlinowski">4) zwiększenie o 2,5 mln zł dotacji na zakup sprzętu dla szkolnych klubów sportowych w związku ze zwiększeniem się liczby starszych dzieci w szkołach na tle powszechnego wprowadzania VIII klasy.</u>
          <u xml:id="u-3.123" who="#FranciszekBlinowski">Intencje, którymi kierowała się Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów są tak oczywiste, że nie wymagają żadnych dodatkowych motywacji ani komentarzy.</u>
          <u xml:id="u-3.124" who="#FranciszekBlinowski">Wysoki Sejmie! Kończąc omawianie podstawowych założeń i zadań planu gospodarczego i budżetu na rok przyszły, czuję się w obowiązku przedstawić ich ogólną charakterystykę dokonaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Jest ona następująca: „Podstawowe proporcje planu i budżetu zostały ustalone prawidłowo, zadania wytyczone w planie są realne, zewnętrznie zharmonizowane i zaspokajają stosownie do istniejących możliwości najpilniejsze i najważniejsze potrzeby społeczne, zabezpieczając równocześnie dalszy zrównoważony rozwój gospodarki oraz oświaty i kultury”.</u>
          <u xml:id="u-3.125" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tą oceną wnoszę o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966 i podstawowych założeniach na rok 1967 (druk nr 19) z uwzględnieniem poprawek wyszczególnionych w druku nr 23 oraz projektu ustawy budżetowej na rok 1966 (druk nr 20) z uwzględnieniem poprawek wymienionych w druku nr 24.</u>
          <u xml:id="u-3.126" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#CzesławWycech">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1966 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#CzesławWycech">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#CzesławWycech">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#CzesławWycech">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 r. (druki nr 12, 15, 16 i 21).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#CzesławWycech">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Konstanty Dąbrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Na podstawie obecnie już posiadanych danych możemy stwierdzić, że mimo wielu trudności i niepełnej realizacji niektórych zadań, wykonanie planu gospodarczego bieżącego pięciolecia stanowi wielki postęp w rozbudowie bazy produkcyjnej naszego kraju i jest dalszym wielkim wkładem w dzieło rozwoju naszej gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#KonstantyDąbrowski">Rok temu, zabierając głos na posiedzeniu Sejmu III kadencji, omówiłem warunki, które w latach 1962–1963 spowodowały przejściowe osłabienie tempa rozwoju naszej gospodarki. Przedstawiając uwagi Najwyższej Izby Kontroli do sprawozdań rządu oraz wniosek w przedmiocie absolutorium dla rządu, chciałbym przy omawianiu wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa w 1964 r. nawiązać do ówczesnej oceny.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#KonstantyDąbrowski">Wyniki gospodarcze 1964 r. zajmują szczególne miejsce w procesie realizacji bieżącego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#KonstantyDąbrowski">To, co jest charakterystyczne dla roku 1964, to przede wszystkim znaczne przyśpieszenie tempa rozwoju naszej gospodarki w porównaniu z 1963 r. Po okresie bowiem dużych trudności gospodarczych, jakie wystąpiły w 1962 i 1963 r., i które były przyczyną znacznego napięcia w gospodarce narodowej, osiągnięte zostało w 1964 r. wyraźne wzmocnienie sytuacji gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle osiągnięto w 1964 r. wzrost produkcji o 9,3%, podczas gdy w 1963 r. wzrost ten wynosił 5,5%. Korzystny był przebieg wykonania zadań w przemyśle wydobywczym i energetyce. Pozwoliło to między innymi na przezwyciężenie trudności paliwowo-energetycznych, które utrudniały pracę przemysłu i transportu w latach poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#KonstantyDąbrowski">Nastąpił dalszy wydatny wzrost udziału w ogólnej produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego, gałęzi decydujących o możliwościach technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#KonstantyDąbrowski">Bardziej korzystnie niż w latach poprzednich ukształtowały się proporcje w ilości wytworzonych dóbr grupy środków produkcji i środków konsumpcji. W obydwu grupach nastąpił znaczny wzrost produkcji, przy czym w porównaniu z latami poprzednimi rozpiętość tempa wzrostu między nimi zmniejszyła się.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#KonstantyDąbrowski">Przyrost produkcji osiągnięty został w znacznie wyższym stopniu niż w 1963 r. wskutek wzrostu wydajności pracy, przy jednoczesnym utrzymaniu wzrostu zatrudnienia w granicach założonych w planie.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#KonstantyDąbrowski">Istotnym osiągnięciem w gospodarce 1964 r. był wzrost usług transportu, który szczególnie w latach 1962–1963 nie nadążał za wzrostem potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#KonstantyDąbrowski">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła w 1964 r. tylko o około 1,2%, co wiąże się z nieurodzajem zbóż, spowodowanym niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi; uzyskano natomiast wysokie zbiory okopowych. Dobre z kolei zbiory ziemniaków umożliwiły znaczny wzrost pogłowia trzody chlewnej, której stan przekroczył w 1964 r. najwyższe pogłowie uzyskane w 1962 r. Podkreślenia również wymaga fakt utrzymania pogłowia bydła, mimo niekorzystnej sytuacji paszowej, spowodowanej nieurodzajem zbóż i siana. Istotne znaczenie w tej sprawie miała zwiększona pomoc państwa w dostawach pasz dla gospodarstw rolnych, z czym związany był między innymi ponadplanowy import zbóż paszowych.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#KonstantyDąbrowski">Należy podkreślić osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, wyrażające się szczególnie w dalszym wzroście ich towarowości oraz w zagospodarowaniu nowych powierzchni uprawnych, przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#KonstantyDąbrowski">Obok doraźnie podejmowanych środków dla rozwoju produkcji rolnej, rok 1964 cechuje podjęcie środków o charakterze działania długofalowego. Przy ogólnym wzroście nakładów w gospodarce narodowej na inwestycje o 4,3%, nakłady inwestycyjne na rolnictwo wzrosły w 1964 r. o 19,4%.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#KonstantyDąbrowski">W 1964 r. bardziej korzystnie ukształtował się bilans handlu zagranicznego, a to w związku z pomyślnym wykonaniem zadań eksportowych. Ponad plan wzrósł eksport węgla i energii elektrycznej, a szczególnie pozytywnym objawem był dalszy wzrost eksportu maszyn i urządzeń. Poważny wzrost eksportu nie zapewnił jednak osiągnięcia w pełni zaplanowanej poprawy bilansu płatniczego, o czym zadecydowała konieczność zwiększenia ponad plan importu, głównie importu zboża i pasz.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#KonstantyDąbrowski">W 1964 r. prowadzone były dalsze prace nad metodami analizy w dziedzinie badania ekonomicznej efektywności handlu zagranicznego, co ma istotne znaczenie zarówno dla podejmowania operatywnych decyzji przy zawieraniu transakcji i ich realizacji, jak i studiów nad kierunkami rozwoju najbardziej opłacalnych gałęzi produkcji eksportowej i dokonywania w związku z tym odpowiednich nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#KonstantyDąbrowski">Ważnym czynnikiem poprawy sytuacji gospodarczej, charakterystycznym dla 1964 r., były postępy w zagospodarowaniu obiektów inwestycyjnych, realizowanych w latach 1961–1963. Na skutek oddania w 1964 r. do eksploatacji wielu nowych obiektów, nastąpił znaczny wzrost zdolności produkcyjnych przemysłu, co z kolei było jednym z istotnych czynników wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#KonstantyDąbrowski">W budownictwie mieszkaniowym oddano do użytku 491 tys. nowych izb mieszkalnych, to jest o 13,3% więcej niż w 1963 r. Na dalszą poprawę sytuacji mieszkaniowej ludności — obok nowego budownictwa — istotny wpływ mieć będzie realizacja zadań w zakresie poprawy gospodarki remontowej i konserwacji zasobów mieszkaniowych, co łączy się z przeznaczeniem zwiększonych środków na te cele.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#KonstantyDąbrowski">Syntetycznym wyrazem poprawy w gospodarce było uzyskanie ponadplanowego wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#KonstantyDąbrowski">Dochód wytworzony, mierzony w cenach stałych, był w 1964 r. o 6,7% wyższy niż w roku poprzednim. Był to również wzrost szybszy niż średni z lat 1961–1963. Oznacza to przekroczenie planu dochodu narodowego wytworzonego o przeszło 21 mld zł. W związku z pomyślnym ukształtowaniem się dochodu wytworzonego, dochód do podziału wzrósł w cenach stałych o 4,9%. W rezultacie przyrost funduszu spożycia indywidualnego i zbiorowego oraz inwestycji netto był większy niż w 1963 r.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#KonstantyDąbrowski">Dalszy postęp osiągnięto w dziedzinie oświaty i kultury. Planowane zadania w zakresie szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego oraz wyższego zostały wykonane. Sukcesywnie prowadzono prace związane z realizacją reformy szkolnictwa podstawowego. Wzrosła — w porównaniu z 1963 r. — produkcja książek, gazet i czasopism zarówno pod względem tytułów, jak i nakładów. Osiągnięto również postęp w upowszechnianiu radia i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#KonstantyDąbrowski">Na tle osiągnięć gospodarczych 1964 r. pragnę przedstawić niektóre problemy tego okresu, zachowujące i obecnie swoją aktualność, których rozwiązanie wymaga długofalowego działania.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#KonstantyDąbrowski">W odniesieniu do przemysłu, chciałbym poruszyć problem, któremu w 1964 r. nadano większą niż kiedykolwiek rangę, a mianowicie zagadnienie jakości i nowoczesności produkcji. Przy ocenie tego problemu należy uwzględnić, że w procesie realizacji kolejnych planów gospodarczych nastąpił wzrost udziału w produkcji takich gałęzi przemysłu, które w poważnym stopniu wpływają i umożliwiają podniesienie technicznego poziomu gospodarki narodowej, a więc przemysłu maszynowego, chemicznego i energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#KonstantyDąbrowski">W 1964 r. nakreślono dla całego przemysłu, a szczególnie przemysłu maszynowego, długofalowy program podniesienia poziomu nowoczesności produkcji. Podjęto prace nad sklasyfikowaniem produkowanych wyrobów według trzech grup: grupy A — wyrobów o standardzie światowym, którą należy rozwijać, grupy B — wyrobów o poziomie uzasadniającym kontynuowanie produkcji przez określony czas i grupy C — wyrobów, których poziom kwalifikuje je do stopniowego wycofywania z produkcji. Klasyfikacja ta jest punktem wyjściowym dużej pracy na tym odcinku i stwarza warunki do realizacji założonego programu.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#KonstantyDąbrowski">W 1964 r. pogłębione zostały prace zarówno w zakresie rozszerzenia badań naukowych, jak i większego zbliżenia nauki do potrzeb produkcji. Wyrazem zastosowanych środków jest między innymi zwiększenie i umocnienie roli Komitetu Nauki i Techniki jako organu koordynującego i wiodącego, powołanie nowych instytutów i zwiększenie bazy instytutów istniejących, zaktualizowanie tematyki ich prac; zwiększono środki dla zakładów przemysłowych na cele wynalazczości i racjonalizacji.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#KonstantyDąbrowski">Istotne znaczenie ma decyzja podjęta w sprawie zwiększonego zakupu licencji zagranicznych na produkcję wyrobów o wyższym standardzie technicznym i użytkowym tam, gdzie to może mieć istotny wpływ na obniżenie kosztów i osiągnięcie szybszych efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#KonstantyDąbrowski">Konieczność podjęcia i kontynuowania we wszystkich dziedzinach prac nad podnoszeniem jakości i nowoczesności produkcji jest ściśle związana ze sprawą systematycznego podnoszenia ekonomicznej efektywności naszej gospodarki narodowej oraz możliwości dalszego zwiększenia eksportu, jednego z istotnych warunków rozwoju naszej gospodarki narodowej i coraz pełniejszego i obfitszego zaspokajania stale rosnących potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#KonstantyDąbrowski">Problem podnoszenia jakości i nowoczesności wymaga odpowiedniego ukierunkowania polityki inwestycyjnej, rozwoju badań naukowych i podnoszenia kwalifikacji kadr. Realizacja tego zadania jest nieodłącznie jednak związana również z koniecznością podnoszenia wymagań i odpowiedzialności za wykonanie poruczonych zadań na każdym stanowisku, stałego usprawniania organizacji pracy w przedsiębiorstwach, jak i dyscypliny przestrzegania istniejących i obowiązujących zasad technologii. W tym zakresie kontrole Najwyższej Izby Kontroli stwierdzają w wielu przedsiębiorstwach wiele braków. Szczególnie rażące są przykłady braku dyscypliny zachowania obowiązujących norm technologicznych, niewłaściwego wykorzystania precyzyjnych maszyn, używania niewłaściwych surowców, niedopuszczalnego skracania procesów produkcyjnych, wykończeniowych itp.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#KonstantyDąbrowski">Szczególnej uwagi wymaga sytuacja w przedsiębiorstwach wytwarzających artykuły zaopatrzenia produkcyjnego i inwestycyjnego, zwłaszcza w niektórych branżach przemysłu ciężkiego i chemicznego. Należy zauważyć, że w tej sferze w mniejszym stopniu działają takie bodźce, jak presja konsumenta, opinia społeczna, żądania importera, które większą rolę odgrywają w przemyśle dostarczającym artykuły na rynek oraz na eksport. W związku z tym coraz większego znaczenia nabiera sprawa dyscypliny realizacji umów między przedsiębiorstwami kooperującymi, między inwestorem a wykonawcą, gdyż — jak to wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli — stan w tej dziedzinie jest niezadowalający. Wyrazem tego jest rozmiar wzajemnie płaconych kar za nieterminowe, nieodpowiednie jakościowo i asortymentowo dostawy objęte umowami.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#KonstantyDąbrowski">Jak to z powyższych uwag wynika, działanie niezbędne dla poprawy w dziedzinie podniesienia jakości i nowoczesności produkcji jest złożone i wielokierunkowe. Wiele uwagi rząd w pracach swoich poświęcał sprawie jakości wyrobów przemysłowych jako problemowi o wielkim znaczeniu ekonomicznym i społecznym. W tym zakresie podjęto szereg długofalowych środków organizacyjnych i ekonomicznych. Szczególnej uwagi i studiów wymaga sprawa ustalenia takiego systemu bodźców, który powodowałby stałe zainteresowanie zakładów wprowadzaniem nowej techniki.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#KonstantyDąbrowski">W dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji doniosłe znaczenie mieć będzie realizacja uchwał o dalszym doskonaleniu systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową. Problematyka nowoczesności i jakości wyrobów jako zadanie długofalowe — staje się jednym z głównych zadań przemysłu w nadchodzącej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#KonstantyDąbrowski">Przechodząc do omówienia niektórych problemów rolnictwa w 1964 r., pragnę podkreślić, że jeżeli mimo niesprzyjających warunków atmosferycznych nastąpił wzrost globalnej produkcji rolnej w porównaniu z 1963 r., a jednocześnie stworzono korzystną bazę wyjściową dla wzrostu produkcji w bieżącym roku, to w dużej mierze z tego względu, iż rok 1964 przeszedł w rolnictwie pod znakiem wysokiego wzrostu środków przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#KonstantyDąbrowski">Wydatnie wzrosły nakłady na meliorację, budownictwo gospodarcze, mechanizację, a w tym na rozwój zaplecza technicznego i przygotowanie fachowych kadr dla potrzeb rolnictwa. Jak już wspomniałem, łączne nakłady na rolnictwo wzrosły w 1964 r. w porównaniu z rokiem poprzednim o 19,4%, przy wzroście nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce narodowej o 4,3%.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#KonstantyDąbrowski">Rolnictwo uzyskało pod zbiory 1964 r. o 7,5% więcej nawozów niż w 1963 r. Dostawy ziarna kwalifikowanego wzrosły blisko o jedną czwartą, a zużycie chemicznych środków ochrony roślin — o jedną trzecią. Dostawy traktorów, silników i maszyn rolniczych wzrosły w 1964 r. o 6,4%, a liczba traktorów przekroczyła w całym rolnictwie 100 tys. sztuk.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#KonstantyDąbrowski">Zapewnienie warunków do rozwoju produkcji zwierzęcej było w 1964 r. przedmiotem szeregu uchwał rządu, w wyniku których zwiększono zaopatrzenie rolnictwa i rozszerzono bodźce ekonomiczne stymulujące wzrost hodowli bydła. Wybudowanie 100 tys. nowych silosów pozwoliło zwiększyć ilość pasz dla bydła. Duże znaczenie dla poprawy bilansu paszowego miał również dalszy poważny wzrost sprzedaży pasz oraz stworzenie korzystniejszych relacji cen zbóż i mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#KonstantyDąbrowski">Dziedziną rolnictwa, w której efektywność wzrastających nakładów nie może jeszcze zadowalać, jest melioracja łąk i pastwisk. Mimo że rok 1964 przyniósł poprawę w działalności przedsiębiorstw melioracyjnych i konserwacyjnych oraz spółek wodnych, to w przebiegu melioracji i w zagospodarowaniu pomelioracyjnym, a także w eksploatacji wybudowanych urządzeń występowało jeszcze sporo niedociągnięć. Kontrole dużych kompleksów melioracyjnych stwierdzały występowanie nadmiernych, nawet wieloletnich wydłużeń cyklu inwestycyjnego, począwszy od melioracji podstawowych do pomelioracyjnego zagospodarowania użytków zielonych.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#KonstantyDąbrowski">Na niepełne osiągnięcie efektów wpływało niedostateczne przestrzeganie zasad kompleksowości robót oraz niepodejmowanie na zmeliorowanych kompleksach uzupełniających inwestycji, które warunkują pełne wykorzystanie zmeliorowanych użytków. Część tych niedociągnięć wynikała z braku koncentracji środków i nie zawsze dość racjonalnego rozdysponowania posiadanych środków.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#KonstantyDąbrowski">Należy stwierdzić wyraźny postęp w 1964 r. w wykorzystywaniu przez kółka rolnicze maszyn i traktorów, co wyraziło się między innymi w przepracowaniu przez traktory kołek średnio około 1.000 godzin rocznie, a więc zbliżenie się do granicy, która stwarza podstawę rentowności mechanizacji.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#KonstantyDąbrowski">Osiągnięcia kółek rolniczych uwarunkowane były poważnym wzrostem troski aktywu chłopskiego o majątek społeczny oraz poprawą usług państwowych ośrodków maszynowych w zakresie remontów i konserwacji sprzętu traktorowo-maszynowego. Do poprawy technicznej obsługi sprzętu kółek rolniczych przyczyniła się również stopniowa koncentracja tego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#KonstantyDąbrowski">Należy jednak stwierdzić, że dalszy pomyślny postęp mechanizacji rolnictwa, w tym również i w kółkach rolniczych, wymaga dalszej poprawy jakości produkowanego sprzętu, jak i rozszerzenia asortymentu maszyn oraz zwiększenia i usprawnienia dostaw części zamiennych, gdyż w 1964 r. zaznaczyły się w tej dziedzinie pewne dysproporcje. Wyrazem tego było między innymi pogorszenie się w kółkach rolniczych wskaźnika ilości maszyn towarzyszących, przypadających na 100 traktorów. Wynikało to między innymi z braku niektórych maszyn towarzyszących lub nieodpowiedniego układu asortymentowego dostaw.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#KonstantyDąbrowski">W 1964 r. nastąpiło dalsze ożywienie i zainteresowanie wsi rozwojem budownictwa; w związku z tym mimo poważnego wzrostu dostaw materiałów budowlanych, zapotrzebowanie w tym zakresie nie mogło być w pełni zaspokojone. W tych warunkach szczególnego znaczenia nabiera oszczędne i właściwe wykorzystanie istniejących rezerw zarówno w produkcji, jak i w zużyciu tych materiałów w całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#KonstantyDąbrowski">W celu stałego podnoszenia efektywności ekonomicznej nakładów przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej, Ministerstwo Rolnictwa i rady narodowe oraz zainteresowane jednostki przemysłu i handlu podjęły szereg istotnych kroków dla usunięcia występujących niedociągnięć. Wiele spraw pomyślnie załatwiono, Podjęto szereg środków, mających na celu przeprowadzenie uzupełniających melioracji w odniesieniu do obiektów, które tego wymagały. Wydzielono specjalną pulę nawozów i zastosowano inne środki, zmierzające do lepszego zagospodarowania i wykorzystania obiektów zmeliorowanych.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#KonstantyDąbrowski">Opracowany został program zaopatrzenia rolnictwa w maszyny potrzebne do kompleksowej mechanizacji podstawowych działów produkcji rolnej. W planie produkcji maszyn rolniczych zostały uwzględnione zarówno maszyny obecnie produkowane i wypróbowane w praktycznej eksploatacji, jak również maszyny, których produkcję trzeba uruchomić dla uzupełnienia luk w stosowanych zestawach maszyn. W ten sposób zostały stworzone warunki do kompleksowego programowania rozwoju przemysłu maszyn rolniczych i mechanizacji produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#KonstantyDąbrowski">Ministerstwo Rolnictwa wprowadziło stałe ceny za remonty kapitalne wielu typów ciągników. Wzrósł zakres obsługi gwarancyjnej sprzętu dostarczanego rolnictwu. Specjalne czołówki warsztatowe pełnią obsługę gwarancyjną sprzętu dostarczanego wszystkim grupom użytkowników. Dzięki przyśpieszeniu i usprawnieniu remontów wzrósł stopień wykorzystania maszyn.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#KonstantyDąbrowski">Mimo tych przedsięwzięć, w dziedzinie melioracji i mechanizacji rolnictwa pozostaje nadal wiele do zrobienia zarówno ze strony producentów i dostawców, jak i ze strony bezpośrednich użytkowników zmeliorowanych obiektów oraz maszyn i urządzeń rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Jak już wspomniałem, realizacja planu inwestycyjnego 1964 r. przyczyniła się do przyśpieszenia tempa wzrostu gospodarki narodowej. W 1964 r. oddano do użytku szereg ważnych obiektów budowanych w latach poprzednich, przy jednoczesnym znacznym zaawansowaniu robót na obiektach w budowie. Poważny wzrost nakładów inwestycyjnych, zwłaszcza w dziedzinach, w których inwestycje podejmuje się w kraju po raz pierwszy, nasuwał szereg trudności do rozwiązania, związanych między innymi z koniecznością uwzględniania szybkiego postępu techniki.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#KonstantyDąbrowski">W działalności inwestycyjnej w 1964 r. występowały jednak nadal i takie zjawiska, które osłabiają efektywność inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#KonstantyDąbrowski">Poważne skutki wywołuje przede wszystkim przewlekłość w realizacji niektórych obiektów, zwłaszcza dużych obiektów przemysłowych. Opóźnienia w wykonaniu inwestycji są częstokroć wywoływane brakami organizacyjnymi, głównie wadliwym i nieterminowym przygotowaniem dokumentacji.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#KonstantyDąbrowski">Plan inwestycyjny na 1964 r. zawierał 138 zadań dotyczących obiektów przemysłowych bez zatwierdzonych projektów wstępnych, przy czym wyznaczony inwestorom termin uzupełnienia dokumentacji w większości wypadków nie był dotrzymany.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#KonstantyDąbrowski">Proces inwestycyjny jest utrudniony również wskutek ciągle jeszcze niedostatecznie przezwyciężonego zjawiska niewłaściwej wyceny kosztów inwestycji. W tej mierze szczególnie istotne są występujące wypadki niskiej wyceny kosztów inwestycji w momencie wprowadzania ich do planu.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#KonstantyDąbrowski">Zdarzają się wypadki, że poszczególne zadania inwestycyjne wykazywane są w założeniach w kwotach znacznie niższych niż te, jakie zamieszczano następnie w projektach wstępnych. W wielu wypadkach wycena kosztów nie jest również należyta w projektach wstępnych i w związku z tym podlegała dalszym korektom.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#KonstantyDąbrowski">Wspomniane czynniki, powodujące znaczną rozpiętość między kosztem określonym w momencie wprowadzania inwestycji do planu a rzeczywistym kosztem inwestycji oddawanej do użytkowania, wywołują szereg ujemnych skutków, a przede wszystkim konieczność przesuwania środków i trudności w utrzymaniu należytej ich koncentracji.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#KonstantyDąbrowski">Niemałe trudności wywołuje nieosiąganie we właściwym czasie — wskutek opóźnień inwestycyjnych — założonego przyrostu zdolności produkcyjnych. Trudności te przejawiają się w dysproporcjach w produkcji uzależnionych od siebie surowców i półfabrykatów, a w dalszej konsekwencji — w braku niektórych towarów przeznaczonych dla rynku i na eksport lub na zaopatrzenie.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#KonstantyDąbrowski">Niekorzystnym zjawiskom w działalności inwestycyjnej rząd przeciwdziałał, podejmując zarówno decyzje dotyczące konkretnych obiektów bądź grup inwestycji, jak również środki o charakterze organizacyjnym. W 1965 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę, stwarzającą podstawę do poprawy w zakresie wyceny kosztów inwestycji w planach rocznych i wieloletnich. Uchwała określiła zwiększone wymagania dotyczące programowania, projektowania i planowania inwestycji, jak również kontroli i analizy kosztów inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#KonstantyDąbrowski">Istotne znaczenie dla działalności inwestycyjnej mieć będą zmiany w zasadach finansowania inwestycji, wchodzące w życie z nowym rokiem. Polegają one między innymi na rozszerzeniu roli kredytu bankowego, jako źródła finansowania działalności inwestycyjnej, a poprzez zróżnicowane oprocentowanie kredytu dla inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw, a częściowo także inwestycji centralnych — na działaniu w kierunku oszczędnej i terminowej realizacji inwestycji. Lepszej gospodarce środkami inwestycyjnymi sprzyjać powinno także stopniowo wprowadzane oprocentowanie środków trwałych.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#KonstantyDąbrowski">Chciałbym z kolei przedstawić niektóre sprawy z dziedziny zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#KonstantyDąbrowski">Rok 1964 charakteryzował się wzrostem ogólnej wartości dostaw na zaopatrzenie rynku, występowały jednakże trudności w różnych okresach i w różnym stopniu nasilenia w zaopatrzeniu w poszczególne towary, szczególnie w branży mięsnej i mleczarskiej, a w zakresie artykułów przemysłowych — obuwniczej i tekstylnej.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#KonstantyDąbrowski">Handel nasz miał w 1964 r. niewątpliwie dalsze istotne osiągnięcia, wiele dokonano i niemało środków przeznaczono na unowocześnienie handlu, wprowadzenie nowych form obsługi, rozszerzenie sieci nowoczesnych sklepów. Mimo to w działalności handlu występowały nadal poważne trudności i niedociągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#KonstantyDąbrowski">U podstaw wielu trudności leżą ograniczone możliwości produkcyjne niektórych branż przemysłu, konieczność ograniczania importu niektórych surowców i artykułów konsumpcyjnych związana z sytuacją płatniczą kraju, jak również niedostateczna jeszcze ilość placówek handlowych, niedostatek środków transportu itp. Niezależnie od wymienionych trudności na stan zaopatrzenia rynku mają również wpływ przyczyny zależne od pracy organizacji handlowych, od należytej współpracy handlu z przemysłem oraz od właściwej obsługi ludności przez aparat handlu.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#KonstantyDąbrowski">Wiele nieprawidłowości wynika z niedostatecznej jeszcze organizacji i techniki sprzedaży w hurcie i detalu, niewłaściwej często informacji, niedociągnięć w koordynacji działania hurtu i detalu.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#KonstantyDąbrowski">Ważną sprawą, wiążącą się z zaopatrzeniem rynku, jest niedostateczna jeszcze zdolność produkcyjna przemysłu lekkiego i bazy przetwórczej w przemyśle rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-5.59" who="#KonstantyDąbrowski">Z sytuacją zaopatrzeniową w zakresie niektórych produktów żywnościowych wiąże się sprawa niedostatecznego rozwoju i znanych wad w funkcjonowaniu gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-5.60" who="#KonstantyDąbrowski">Ujemny wpływ na poziom zaopatrzenia rynku mają również niedociągnięcia występujące w przemyśle produkującym na potrzeby rynku zarówno kluczowym, jak i terenowym. Zbyt wolno postępuje proces usprawniania wzajemnych stosunków pomiędzy handlem a przemysłem. Przemysł nie dotrzymuje terminów dostaw, a częstokroć dokonuje licznych zmian asortymentowych i gatunkowych, naruszając zawarte umowy. Występują w niektórych zakładach przemysłowych fakty dostaw na rynek artykułów cieszących się mniejszym popytem, przy jednoczesnym niewywiązywaniu się z dostaw artykułów poszukiwanych na rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.61" who="#KonstantyDąbrowski">Istotnym elementem dla kształtowania się sytuacji rynkowej jest wszechstronny rozwój usług dla ludności. W tej dziedzinie w roku 1964 nastąpił dalszy postęp. Niemniej jednak nie zostały jeszcze usunięte wszystkie przeszkody i trudności w zaspokojeniu stale wzrastających w tym zakresie potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-5.62" who="#KonstantyDąbrowski">Istotnym źródłem niedomagań jest niedostateczna jeszcze sprawność działania poszczególnych ogniw administracji, choć przy istniejących trudnościach obiektywnych właśnie znacznie większa uwaga powinna być zwrócona na działalność ogniw odpowiedzialnych za stan zaopatrzenia rynku w towary i za rozwój usług.</u>
          <u xml:id="u-5.63" who="#KonstantyDąbrowski">Należy stwierdzić, że sprawom zaopatrzenia rynku i zagadnieniu rozwoju usług rząd poświęcał wiele uwagi w celu podniesienia stopnia odpowiedzialności za ten odcinek gospodarczy wobec wszystkich resortów produkujących na potrzeby rynku oraz jednostek organizacyjnych rad narodowych, odpowiedzialnych za należyty nadzór, organizację i funkcjonowanie sieci handlu i usług.</u>
          <u xml:id="u-5.64" who="#KonstantyDąbrowski">W zakresie realizacji budżetu państwa należy podkreślić, że przy pełnym zabezpieczeniu potrzeb finansowych na realizację zadań przewidzianych w Narodowym Planie Gospodarczym osiągnięto nadwyżkę dochodów nad wydatkami większą o 4,1 mld zł od założonej w ustawie budżetowej. Źródłem tej nadwyżki były ponadplanowe wpłaty przedsiębiorstw uspołecznionych z tytułu akumulacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-5.65" who="#KonstantyDąbrowski">W wykonywaniu budżetu nastąpiła w 1964 roku dalsza poprawa w zakresie przestrzegania zasad celowości i gospodarności w dysponowaniu środkami. Dotyczy to zwłaszcza gospodarowania etatami i osobowym funduszem płac. Do poprawy przyczyniło się również usprawnienie planowania i stosowanie norm budżetowych w zakresie finansowania urządzeń socjalnych i kulturalnych. Nastąpiła również dalsza poprawa w gospodarce budżetowej rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-5.66" who="#KonstantyDąbrowski">Istotnym elementem podniesienia dyscypliny i ekonomiki w gospodarowaniu środkami społecznymi jest zagadnienie ewidencji majątkowej, której stan i poziom według oceny Najwyższej Izby Kontroli jest niezadowalający. Dotyczy to zwłaszcza stanu dokumentacji materiałowej, będącej ważnym czynnikiem zarówno kontroli prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych, jak i analizy gospodarczej oraz ochrony mienia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-5.67" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Realizacja Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1964, mimo występujących trudności i niepełnego wykonania niektórych zadań zasługuje na pozytywną ocenę. Był to bowiem okres, w którym intensywna praca całego społeczeństwa oraz skuteczne środki podejmowane przez rząd pozwoliły na znaczne przyśpieszenie tempa rozwoju gospodarczego, szybszy wzrost dochodu narodowego głównie na podstawie poważnego wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.68" who="#KonstantyDąbrowski">Reasumując, Najwyższa Izba Kontroli na podstawie wyników kontroli i oceny wykonania zadań stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1964 i że podstawowe zadania w nich zawarte zostały pomyślnie wykonane. Na tej podstawie zgodnie z art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę — w imieniu Kolegium Najwyższej Izby Kontroli — o udzielenie rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1964 r. do 31 grudnia 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-5.69" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca drugiego punktu porządku dziennego — poseł Feliks Starzec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#FeliksStarzec">Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz pozostałe komisje sejmowe, ustosunkowując się do sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1964 oraz do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia rządowi absolutorium za ten okres, dokonały analizy realizacji planu i budżetu w roku 1964, a jednocześnie uwzględniły w tej analizie ocenę, jak poszczególne problemy gospodarcze rozwiązywane były w roku bieżącym. Jak wiadomo plan roku 1964 zakładał umocnienie proporcjonalnego rozwoju gospodarki kraju i przełamanie tych trudności, które wystąpiły w latach 1962, 1963.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#FeliksStarzec">Dyskusja w komisjach sejmowych podkreślała dużą skuteczność podjętych przez rząd środków do stopniowego usuwania wielu znanych, szeroko omawianych w debacie sejmowej nad planem roku 1964 trudności. Dzięki tym środkom zastosowanym w przemyśle, a zwłaszcza skoncentrowaniu uwagi rządu na wzroście wydajności pracy, lepszym zaopatrzeniu przemysłu w surowce, pełniejszym wykorzystaniu istniejących mocy produkcyjnych i oddaniu do eksploatacji nowych obiektów, produkcja przemysłowa wzrosła o 9,3%, przekraczając zadania Narodowego Planu Gospodarczego o 3,8%. Produkcja wyrobów grupy A wzrosła przy tym o 10,1%, a grupy B — o 8%. Były to więc proporcje korzystniejsze dla rynku wewnętrznego niż w latach ubiegłych. Przekroczony został poziom założonego w planie dochodu narodowego o 21 mld zł, co stanowi wzrost w stosunku do 1963 roku o 6,7%.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#FeliksStarzec">Poprawiły się znacznie proporcje podstawowych wskaźników ekonomicznych. I tak, jeśli w latach 1961–1963 wydajność pracy w przemyśle wzrastała przeciętnie o 4,8%, to w 1964 r. wzrosła o 7,1%, zatrudnienie natomiast wzrosło o 2%. W związku z tym 79% przyrostu produkcji przemysłowej osiągnięto dzięki lepszej wydajności pracy. Przedsiębiorstwa przemysłowe obniżyły koszty własne produkcji o około 8 mld zł, w tym koszty materiałowe o 3,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#FeliksStarzec">W handlu zagranicznym osiągnięto dodatnie saldo w wysokości ponad 96 mln zł dewizowych. Zwiększył się udział w eksporcie maszyn i urządzeń. Obroty handlu zagranicznego wzrosły o 11,2% w stosunku do roku 1963. Przekroczono więc założenia planu o 10,4%.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#FeliksStarzec">W centrum uwagi rządu i całego państwa znalazły się sprawy rolnictwa. Nastąpiło znaczne ożywienie działalności inwestycyjnej w rolnictwie, rząd podjął szereg środków dla usprawnienia i zapewnienia większej ilości odpowiednich środków produkcji dla rolnictwa. Pogłowie trzody chlewnej przekroczyło założenia Narodowego Planu Gospodarczego o 600 tys. sztuk. Rozszerzono areał upraw: pszenicy, strączkowych jadalnych, roślin przemysłowych oraz warzyw. Wysoki był również urodzaj ziemniaków i buraków cukrowych oraz warzyw i owoców.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#FeliksStarzec">Przekroczono plan budownictwa mieszkaniowego zarówno w mieście, jak i na wsi o 13,6%. Plan remontów wykonano z nadwyżką 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#FeliksStarzec">Budżet państwa wykonany został po stronie dochodów 102,6%, a po stronie wydatków 101,2%. Akumulacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych wzrosła w stosunku do 1963 roku o 17,3%.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#FeliksStarzec">Wykonano również podstawowe zadania w dziedzinie oświaty, kultury i zdrowia, chociaż potrzeby w tym zakresie są ciągle rosnące.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#FeliksStarzec">Wzrósł prestiż naszego kraju wśród innych narodów świata dzięki konsekwentnie prowadzonej przez rząd polityce pokojowego współistnienia i umacniania współpracy z państwami socjalistycznymi, a także z innymi krajami, które dalszy rozwój wiążą z utrwalaniem pokoju, dzięki polityce przeciwstawiania się agresywnym siłom w świecie, które szczególnie niebezpieczny charakter przejawiały w Stanach Zjednoczonych i NRF. Wzrosła również siła obronna naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#FeliksStarzec">Wyrażając rządowi uznanie za dużą zdolność koncentrowania wysiłków na szczególnie ważnych lub zagrożonych odcinkach, za przezwyciężanie trudności, jakie występowały w naszej gospodarce w dwóch poprzednich latach — komisje podkreślały jednocześnie ofiarność, pracowitość i aktywną postawę naszego społeczeństwa, robotników, chłopów i inteligencji, kobiet i młodzieży. Postawa ta w niemałym stopniu przyczyniła się do osiągniętych rezultatów roku 1964. Trzeba jednocześnie przypomnieć, że był to rok obchodów XX-lecia Polski Ludowej, rok IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i kongresów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#FeliksStarzec">W wyniku zobowiązań i czynów społecznych powstały nowe wielomiliardowe wartości. Nie każde wynikające ze szlachetnych i społecznych pobudek działanie czy postawa da się jednak ocenić w złotówkach. Troska o majątek społeczny, o rozwój oświaty i kultury, o lepsze stosunki międzyludzkie, choć często niewymierne materialnie, jakże pozytywnie wpływa na to, co się określa klimatem życia i atmosferą dnia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#FeliksStarzec">Komisje koncentrowały jednak swoją uwagę przede wszystkim na tych zagadnieniach, które warunkują dalszy postęp w rozwoju gospodarki i w polepszaniu bytu ludzi miast i wsi. Jest rzeczą naturalną, że każdy chce lepiej żyć, więcej zarabiać, lepiej mieszkać, lepiej się ubierać i odżywiać, mieć więcej wolnego czasu, pełniej korzystać z dóbr kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#FeliksStarzec">W skali narodu — materialne i kulturalne dążenia mogą być urzeczywistnione jedynie zwiększonym i lepiej zorganizowanym, bardziej efektywnym wysiłkiem wszystkich obywateli. Główne zadanie polega więc na tym, żeby lepiej organizować produkcję, usprawniać system bodźców i właściwie je stosować, by oszczędniej gospodarować każdą złotówką nakładów, aby na każdym stanowisku pracować wydajniej, dbając o dobre wykonanie zadań. Dlatego też komisje zwróciły uwagę, aby rząd nadal koncentrował swe wysiłki na tych dziedzinach działalności gospodarczej, w których tkwią największe rezerwy; do nich zaś należy zaliczyć między innymi:</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#FeliksStarzec">1) doskonalenie procesów inwestycyjnych, 2) poprawę jakości produkcji i dostosowanie jej do potrzeb rynku wewnętrznego i zagranicznego, 3) dalszą poprawę proporcji podstawowych wskaźników ekonomicznych, 4) utrzymanie planowanego tempa intensyfikacji rolnictwa, koncentrując uwagę na pełnej realizacji tych planów, 5) szybszą poprawę wyników handlu zagranicznego, 6) dalszy, szybszy rozwój rzemiosła, chałupnictwa, drobnego przemysłu oraz usług.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#FeliksStarzec">Pragnę przekazać Wysokiej Izbie uwagi komisji sejmowych dotyczące tych grup zagadnień, poczynione w toku omawiania wyników gospodarczych 1964 roku. Siłą rzeczy będę raczej mówił o słabościach występujących w poszczególnych dziedzinach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#FeliksStarzec">Podkreślając uzyskane sukcesy osiągnięte w omawianym roku, trzeba nadal skoncentrować wysiłki na tych dziedzinach działalności gospodarczej, w których zarówno w roku 1964, jak i w roku bieżącym mimo dużych możliwości były wciąż niedostateczne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#FeliksStarzec">W omawianym roku zadania inwestycyjne wykonano w całej gospodarce w 100,5% planowanych nakładów. Przekazano do eksploatacji wiele ważnych obiektów, dzięki czemu między innymi wzrosła tak wydatnie produkcja przemysłowa. Jednocześnie jednak spośród planowanych 53 obiektów priorytetowych, przekazano do eksploatacji tylko 38 obiektów, przy równoczesnym poważnym przekroczeniu planowanych kosztów wielu zadań inwestycyjnych. Wzrost kosztów inwestycji spowodowany był wieloma przyczynami, przede wszystkim jednak wadliwą ich wyceną.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#FeliksStarzec">Opóźnienia w oddawaniu obiektów do użytku najczęściej powodowane były nieterminowymi dostawami maszyn i urządzeń, a także złą organizacją robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#FeliksStarzec">Nie wszędzie też osiągnięto założoną w harmonogramie moc wytwórczą. Między innymi występowały opóźnienia w przygotowaniu kadr dla nowych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#FeliksStarzec">Jak wykazują uwagi NIK w 1964 roku, a nawet w roku bieżącym, nadal wprowadzano do planu i realizowano obiekty bez wstępnych projektów, mimo wyraźnych w tym zakresie przepisów.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#FeliksStarzec">Doświadczenia roku bieżącego wskazują, iż — choć rząd podjął szereg środków działania — nadal istnieje konieczność dalszego doskonalenia procesów inwestycyjnych przez lepsze opracowywanie dokumentacji, lepszą synchronizację robót budowlano-montażowych z dostawami maszyn i urządzeń, koncentrowanie wysiłku na obiektach rozpoczętych, podejmowanie decyzji inwestycyjnych po głębszej analizie ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#FeliksStarzec">Ważnym elementem wpływającym zarówno na efekty ekonomiczne działalności produkcyjnej, jak i pełniejsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa, jest struktura i jakość produkcji przeznaczonej na zaopatrzenie rynku wewnętrznego. Podjęte przez rząd środki przyczyniły się do pewnej poprawy jakości wielu wyrobów oraz pełniejszego zaopatrzenia rynku w sprzęt gospodarstwa domowego, a zwłaszcza pralki, telewizory, lodówki, a także niektóre wyroby przemysłu włókienniczego i chemicznego. Jednak nadal występują poważne braki wielu asortymentów, zwłaszcza przemysłu włókienniczego, obuwniczego, spożywczego itd., jak również w pewnych gałęziach przemysłu chemicznego. Zarówno braki niektórych towarów oraz ich niska jakość wywodziła się z dwóch źródeł: z niedostatecznego zaopatrzenia w odpowiednie surowce, słabego często opanowania technologii produkcji wielu, zwłaszcza nowych w naszym przemyśle wyrobów oraz pewnych nieprawidłowości wzajemnych układów przedsiębiorstwo — rynek.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#FeliksStarzec">W 1964 r. wysunęła się potrzeba bardziej zdecydowanych środków dla poprawy jakości i nowoczesności wyrobów. Uznając wysoką rangę tych spraw, komisje zwróciły uwagę na konieczność koncentrowania wysiłków na dalszym doskonaleniu metod planowania produkcji towarów rynkowych, stwarzania bardziej efektywnych bodźców dla produkcji o wysokiej jakości, wypracowania bardziej prawidłowych ocen wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, dążąc do uwzględnienia w tej ocenie w szerszym zakresie skali zaspokajania potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#FeliksStarzec">Plan na rok 1964 w zakresie przemysłu zakładał poprawę wyników w obniżce kosztów własnych produkcji. Jako węzłowy problem tego planu wysunięto sprawę oszczędnego gospodarowania wszystkimi środkami będącymi w dyspozycji przemysłu. Oszczędne zużycie surowców, lepsze wykorzystanie parku maszynowego, zwiększenie wydajności pracy poprzez racjonalną jej organizację, zastosowanie ulepszonych konstrukcji, umiejętna gospodarka środkami, to zasadnicze czynniki wpływające na obniżenie kosztów wytwarzanych wyrobów. Przytoczone poprzednio liczby świadczą o licznych osiągnięciach w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#FeliksStarzec">Nie zawsze, niestety, i nie wszędzie przedsiębiorstwa sięgają po tańsze surowce zastępcze, nie zawsze pracują nad poprawą wskaźnika wydajności pracy czy racjonalnie gospodarują surowcami i materiałami. Na przykład w niektórych zjednoczeniach przemysłu ciężkiego przekroczenie planowanych kosztów materiałowych było wyższe od przekroczenia planu produkcji. W przemyśle motoryzacyjnym, maszyn rolniczych zawyżono koszty zużycia materiałowego z powodu nieprzestrzegania reżimów technologicznych i niewłaściwej eksploatacji urządzeń. Przeprowadzone kontrole w przemyśle materiałów budowlanych wskazują na istniejące tam możliwości obniżenia kosztów, które to możliwości nie zostały wykorzystane przez zakłady tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#FeliksStarzec">Jak już wspomniałem, wiele pozytywnych zjawisk możemy zanotować w rolnictwie. Można by wyliczyć długą listę innych interesujących dowodów dalszej intensyfikacji rolnictwa i skuteczności pomocy państwa udzielanej wsi oraz poprawy gospodarności rolników.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#FeliksStarzec">Wyniki osiągnięte w rolnictwie nie mogą jednak w pełni zadowalać. Nadal istnieją poważne rezerwy produkcyjne w znacznej grupie gospodarstw chłopskich i PGR, zwłaszcza w poprawie agrotechniki, żywienia zwierząt, w lepszej pracy organizacji i instytucji rolniczych, a także pełniejszej realizacji planów inwestycyjnych. Nie wykonano bowiem wielu planowanych założeń. Planowane nakłady na inwestycje produkcyjne wykonane zostały w 91,5%, mimo wzrostu tych nakładów o 19% w stosunku do 1963 r. Wystąpiło tu zjawisko niedoskonałych metod bilansowania nakładów finansowych z zaopatrzeniem materiałowym i mocami przerobowymi przedsiębiorstw budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#FeliksStarzec">Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na bardzo poważny problem, to jest na brak materiałów ściennych oraz wciąż niedostateczne ilości cementu i wapna budowlanego. Niedostateczny rozwój produkcji tych materiałów budowlanych w stosunku do potrzeb wymaga specjalnej analizy i podjęcia odpowiednich środków w celu jej szybszego wzrostu. Wydaje się, że w tej gałęzi przemysłu, w której nie działa tak zwana bariera surowcowa należy śmielej w miarę naszych możliwości uruchamiać nowe moce produkcyjne, występujące natomiast ograniczenia działalności drobnych zespołów produkujących materiał ścienny i dachowy należy szybko usunąć. Z zadowoleniem należy przyjąć zwrócenie na tę sprawę większej uwagi rządu w planie na 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#FeliksStarzec">W 1964 r. przekroczono plan dostaw traktorów dla kółek rolniczych i PGR, nie wykonano natomiast planu dostaw wielu innych maszyn i narzędzi rolniczych, którymi zainteresowana jest gospodarka chłopska. Poprawa struktury maszyn rolniczych dostarczanych rolnictwu, należy nadal do jednych z pilniejszych zadań przyszłych planów gospodarczych. Wiele też jest do zrobienia w zakresie poprawy jakości niektórych maszyn, a zwłaszcza narzędzi rolniczych oraz części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#FeliksStarzec">Aczkolwiek nastąpiła poważna poprawa wykonawstwa robót melioracyjnych, to jednak nadal wymaga wielkiej troski stan konserwacji urządzeń melioracyjnych, zwłaszcza na użytkach zielonych, oraz zagospodarowanie pomelioracyjne. Niezbędne jest zwiększenie mocy przerobowych przedsiębiorstw konserwacji urządzeń melioracyjnych oraz biur projektowych. Zdarza się bowiem często, że biura projektowe przygotowywują dokumentację bez dostatecznej konfrontacji z warunkami lokalnymi.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#FeliksStarzec">Kontrola NIK, jak i analiza Komisji Handlu Zagranicznego, podkreślają wiele pozytywnych zjawisk, jakie wystąpiły w roku 1964 w handlu zagranicznym, wskazując jednocześnie na dalsze potrzeby i możliwości doskonalenia produkcji eksportowej, uwzględniania w szerszym zakresie aktualnych i przyszłych potrzeb eksportu.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#FeliksStarzec">Komisja Przemysłu Lekkiego wskazywała na przykład na potrzebę szybszego zwiększenia tempa wzrostu mocy produkcyjnych i unowocześnienia parku maszynowego przemysłu lekkiego, uwzględniając szersze możliwości eksportowe tego przemysłu i potrzeby rynku wewnętrznego. Niezbędna jest również poprawa działalności wielu central handlu zagranicznego. Należy doskonalić informację o perspektywicznych i najbliższych trendach na rynku zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#FeliksStarzec">W roku 1964 rząd podejmował wiele wysiłków dla poprawy jakości i wzrostu ilości usług świadczonych ludności. Postulaty Komisji zmierzały do poprawy zaopatrzenia rzemieślników w większą ilość maszyn i surowców, zabezpieczenia odpowiedniej ilości lokali oraz szybszego wzrostu ilości placówek usługowych. Negatywnym zjawiskiem jest fakt zmniejszenia produkcji zakładów podległych Komitetowi Drobnej Wytwórczości na zaspokajanie potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#FeliksStarzec">Doświadczenia omawianego roku posłużyły w znacznej mierze do podjęcia w roku bieżącym zasadniczych decyzji w zakresie budownictwa i remontów mieszkań; przyczynią się one do racjonalniejszej gospodarki w tym zakresie, a co za tym idzie do szybszej poprawy warunków mieszkaniowych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#FeliksStarzec">W ubiegłym roku wykonano również podstawowe zadania w zakresie rozwoju oświaty i kultury. Na uwagę zasługuje znaczny wzrost sprawności nauczania zarówno w mieście, jak i na wsi. Poważnie zaawansowano prace związane z reformą szkolnictwa. Niewykonanie jednak w pełni planu oddawania do użytku izb lekcyjnych jest zjawiskiem szczególnie niekorzystnym wobec przedłużenia obowiązku nauczania do lat ośmiu.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#FeliksStarzec">W dziedzinie ochrony zdrowia nastąpił pewien postęp, aczkolwiek nie w pełni wykonano plan na niektórych odcinkach. Zmniejszyła się natomiast ilość ludności przypadającej na jeden ośrodek zdrowia na wsi z 9,2 tys. w 1963 r. do 8,5 tys. w 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#FeliksStarzec">Wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim ilość wydanych książek, gazet, czasopism — zarówno pod względem ilości tytułów, arkuszy wydawniczych jak i nakładów. Jednocześnie jednak szybko rosną potrzeby społeczeństwa w tym zakresie, z czego należy się cieszyć i dążyć do pełniejszego ich zaspokojenia. Nastąpił dalszy szybki wzrost liczby abonentów telewizyjnych oraz osób korzystających z bibliotek.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#FeliksStarzec">Pomyślniejszą też niż w latach ubiegłych realizację budżetu państwa osiągnięto dzięki podjęciu wielu środków zmierzających do zwiększenia dyscypliny budżetowej; nastąpiła znaczna poprawa gospodarności w wydatkowaniu środków finansowych. Poprawiła się praca aparatu finansowego oraz aparatu rewizji finansowo-księgowej. W dalszym ciągu należy doskonalić pracę, zwłaszcza niższych szczebli administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#FeliksStarzec">Komisje zwróciły uwagę na problemy decentralizacji dyspozycji finansowej w obrębie budżetów terenowych. W roku 1964 udział niższych ogniw władzy terenowej w realizacji ogółu wydatków nawet nieco się zmniejszył w stosunku do roku ubiegłego. Podjęty w 1964 r. eksperyment w sprawie skoncentrowania wymiaru i poboru należności i zobowiązań wsi w gromadzkich radach narodowych, wprowadzony w 50 powiatach, dał pozytywne wyniki i stał się podstawą do rozszerzenia go na teren całego kraju już od początku 1966 r., umacniając w ten sposób procesy decentralizacji.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#FeliksStarzec">Pozytywnym zjawiskiem jest zmniejszenie wydatków na administrację centralną. Wskazane są dalsze wysiłki, zmierzające do zmniejszenia wydatków na ten cel. Poważne rezerwy tkwią w dalszym upraszczaniu funkcjonowania administracji, technicznym wyposażeniu biur oraz ograniczeniu zbędnej sprawozdawczości.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#FeliksStarzec">Jednym z czynników poprawy warunków życia społeczeństwa, nie wymagającym dodatkowych nakładów, a wręcz odwrotnie, przyczyniającym się do uzyskania dodatkowych środków, a zwłaszcza wpływającym na racjonalne gospodarowanie ludzkim czasem, wpływającym na ogólną atmosferę i poprawiającym ludzkie samopoczucie, jest jakość usług komórek administracji. Jakość tych usług poprawiła się w roku 1964. Nie możemy jednak poprzestać na tym, co zostało osiągnięte. Poszczególne komisje, jak też wyborcy w bezpośrednich spotkaniach z posłami, wciąż wskazują na fakty biurokratycznej mitręgi, opieszałego załatwiania spraw obywateli, nieprzestrzegania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#FeliksStarzec">Przy okazji analizy wykonania planu i budżetu roku 1964 należy wyrazić uznanie wszystkim tym pracownikom administracji — a jest ich olbrzymia większość — o których najczęściej się nie mówi i nie pisze, a którzy swym solidnym stosunkiem do obywateli, do swych codziennych obowiązków przyczynili się do poprawy stosunków międzyludzkich, którzy przy załatwianiu spraw nawet trudnych dali powód do zadowolenia obywateli, którzy przyczynili się do utrwalenia dobrego imienia administracji władzy ludowej. Pracownikom tym komisje składają serdeczne wyrazy uznania. Jednocześnie pragniemy zaapelować do rządu, aby podejmował dalsze skuteczne środki przeciw tym, którzy swą bezdusznością, biurokratyczną skorupą odgradzają się od ludzi pracy, przyczyniając się do trwonienia ludzkiego czasu, opóźniając rozwój naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#FeliksStarzec">We wszechstronnej ocenie wysiłków roku 1964 bardzo istotny wkład wniosła Najwyższa Izba Kontroli. Działalność NIK w 1964 r. przyczyniła się nie tylko do ujawnienia wielu nieprawidłowości w funkcjonowaniu poszczególnych komórek w administracji państwowej, ale również do usuwania tych nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#FeliksStarzec">Dalsze kontynuowanie tego kierunku pracy NIK, pogłębianie jej oraz współpraca z kontrolą wewnętrzną instytucji i przedsiębiorstw spełniać będzie ważną funkcję, zwłaszcza w okresie wprowadzania nowych zasad planowania i zarządzania gospodarką. Pełniej jednak należy egzekwować odpowiedzialność osobistą kierownictw komórek gospodarczych za nieprawidłowe gospodarowanie środkami im powierzonymi. Należy też głębiej sięgać do źródeł i analizować skutki poszczególnych uchybień i braków.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#FeliksStarzec">W omawianym okresie dojrzewało wiele koncepcji zmierzających do opracowania doskonalszych metod planowania i zarządzania gospodarką narodową, które sprecyzowane zostały na IV Plenum KC PZPR. Uwzględniają też one wiele postulatów wysuwanych w okresie prac komisji sejmowych nad planem i budżetem za rok 1964 i 1965.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#FeliksStarzec">Wysoka Izbo! Oceniając rok 1964, jak to już podkreślałem na początku, komisje sejmowe koncentrowały się szczególnie na brakach i niedociągnięciach występujących jeszcze w funkcjonowaniu poszczególnych komórek naszej gospodarki narodowej. Chcemy bowiem szybciej rozwijać nasz kraj, wyciągać nauki z przeszłości, coraz pełniej i lepiej rozwiązywać poszczególne problemy naszego życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#FeliksStarzec">Analiza wyników roku 1964 pokazała, że rząd nie poprzestał na realizacji zadań nakreślonych w planie i budżecie, ale podejmował dalsze kroki, by wzmacniać harmonijny rozwój, koncentrował swoją uwagę na tych odcinkach, które są najsłabsze i na tych, które mają decydujące znaczenie. Na wielu z tych odcinków uzyskaliśmy wyniki znacznie lepsze od zaplanowanych.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#FeliksStarzec">Wyniki roku 1964, jak i aktualny stan naszej gospodarki świadczą, że rząd wywiązał się ze swych zadań nakreślonych w planie i budżecie na 1964 r. i z tego też względu zgodnie z wnioskami i ocenami wszystkich komisji sejmowych Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłasza na plenum Sejmu następujące wnioski.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#FeliksStarzec">Wysoki Sejm powziąć raczy następujące uchwały:</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#FeliksStarzec">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za rok 1964.</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#FeliksStarzec">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#FeliksStarzec">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli udziela rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1964 r. do 31 grudnia 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-7.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam obecnie 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#ZenonKliszko">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1966 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#ZenonKliszko">Pierwszemu udzielam głosu posłowi Edwardowi Gierkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#EdwardGierek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Tegoroczna debata nad projektami planu i budżetu na rok 1966 wraz z podstawowymi założeniami na rok 1967 oraz nad wnioskiem o absolutorium dla rządu za rok 1964 przebiega na przełomie dwóch pięciolatek.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#EdwardGierek">Pełna analiza i ocena planu nowej pięciolatki dokonana zostanie w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#EdwardGierek">Jednakże celowe wydaje się, aby w sposób syntetyczny uzmysłowić sobie już przebytą drogę i aktualnie osiągnięty poziom startowy do zadań ujętych w planie na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#EdwardGierek">Okres minionych pięciu lat nie był łatwy. Musieliśmy rozwiązywać wielkie problemy, które z kolei decydować miały o możliwościach rozwoju naszej gospodarki w całym dwudziestoleciu.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#EdwardGierek">Chodziło więc o:</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#EdwardGierek">— zintensyfikowanie i przyśpieszenie rozwoju krajowej bazy surowcowej, której niedostatki hamowały tempo naszego rozwoju przemysłowego w latach 1950–1960;</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#EdwardGierek">— konieczność stworzenia znacznej liczby nowych miejsc pracy dla wchłonięcia zwiększonych od 1963 r. roczników produkcyjnych;</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#EdwardGierek">— zwiększenie rangi handlu zagranicznego w naszym rozwoju gospodarczym oraz włączenie się Polski w międzynarodowy podział pracy na rynkach światowych;</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#EdwardGierek">— konieczność masowego rozwoju szkolnictwa wszystkich szczebli dla przygotowania naszego społeczeństwa do wielkich zadań rozwoju gospodarczego w okresie planu perspektywicznego.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#EdwardGierek">Dodajmy, że rozwiązanie tych problemów łączyło się z koniecznością nowych inwestycji w gospodarce narodowej. W związku z tym wyniki planu 5-letniego muszą być oceniane nie tylko z punktu widzenia odchyleń rzeczywistych wyników od poszczególnych wskaźników planu, ale przede wszystkim z punktu widzenia postępu osiągniętego w rozwiązywaniu węzłowych problemów, które przypadły na lata 1961–1965 w ramach długofalowego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#EdwardGierek">Stwierdzić też można z całym przeświadczeniem, że pomimo znacznych trudności, mimo wystąpienia szeregu niepowodzeń w realizacji poszczególnych zadań planu niewiele jest w naszej historii okresów o podobnie wielkim natężeniu pracy nad rozwojem gospodarczym, a równocześnie tak owocnych w dziedzinie wzrostu potencjału gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#EdwardGierek">W toku realizacji pięciolatki dokonano skrupulatnych analiz przebiegu procesu inwestycyjnego i niezbędnych zmian w wewnętrznej strukturze planu inwestycyjnego. W konsekwencji powiększył się udział w nakładach inwestycyjnych rolnictwa oraz podstawowych przemysłów, zwiększył się udział inwestycji produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#EdwardGierek">Wyraźny akcent położono na inwestycje w dziedzinie energii elektrycznej, kopalnictwa gazowego, kopalnictwa naftowego zagospodarowywania złóż, wierceń geologiczno-poszukiwawczych za ropą i gazem, rozbudowy i modernizacji kopalń węgla, budowy kopalń rud miedzi, eksploatacji złóż siarki, przetwórstwa hutniczego, intensyfikacji produkcji eksportowej przemysłu maszynowego itd. Słowem nastąpiła koncentracja na najważniejszych dla gospodarki narodowej obiektach przy jednoczesnym, jeszcze lepszym przygotowaniu procesu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#EdwardGierek">Zmiany szły zatem w kierunku przyśpieszenia wzrostu w dziedzinach decydujących o postępie i nowoczesności, szły w kierunku aktywizacji oraz poprawy efektywności w handlu zagranicznym, nacelowane zostały na zwiększenie produkcji związanej z intensyfikacją rolnictwa i zabezpieczeniem zaopatrzenia ludności. Wyrazem tych zmian jest poważny wzrost udziału w produkcji przemysłowej przemysłu elektromaszynowego i chemicznego, a więc tych gałęzi, które decydują o tempie rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej we współczesnym świecie.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#EdwardGierek">Układ asortymentowy naszej produkcji coraz lepiej odpowiada potrzebom rynku krajowego i handlu zagranicznego, choć w tej dziedzinie wiele jest jeszcze do zrobienia. Wzrosła ranga naszego handlu zagranicznego jako ważnego czynnika rozwoju kraju. Wzrosło nie tylko ogólne tempo obrotów handlu zagranicznego, ale jego dynamika zaczęła wyprzedzać tempo wzrostu dochodu narodowego — a co szczególnie znamionuje kraje uprzemysłowione — wyprzedzać tempo wzrostu produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#EdwardGierek">Warto podkreślić, przyjmując za podstawę przewidywane wykonanie planu na rok bieżący, że w mijającej 5-latce 66% przyrostu eksportu przypada na wyroby gotowe — maszyny i urządzenia oraz na artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego. Udział tych grup towarowych w eksporcie zwiększył się z 38% w 1960 r. do 49% w roku bieżącym. Stosunkowo korzystny układ struktury towarowej naszego eksportu nie rozkładał się jednak równomiernie na poszczególne obszary geograficzne. Mimo osiągnięcia w roku 1965 dodatniego salda w obrotach handlowych z krajami kapitalistycznymi — w wyniku konieczności importu zbóż — nasz stale rozwijający się eksport nie zabezpieczył w pełni zrównoważenia bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#EdwardGierek">Spoglądając wstecz na kończące się pięciolecie można chyba z głębokim przeświadczeniem stwierdzić, że stanowi ono w naszym 20-letnim rozwoju cenny wkład obecnego pokolenia Polaków w budownictwo socjalistyczne, poważny dorobek sprzyjający i przyśpieszający dalszy postęp w unowocześnieniu struktury gospodarczej naszego kraju oraz zmniejszeniu rozpiętości w poziomie rozwoju gospodarczego w stosunku do tych krajów, które jeszcze niedawno znacznie nas wyprzedzały.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#EdwardGierek">Wysoka Izbo! Stoimy obecnie na progu roku 1966 — pierwszego roku nowej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#EdwardGierek">Szczegółowej, wnikliwej analizy i oceny projektów planu i budżetu na 1966 r. dokonały komisje sejmowe. Ich dorobek i stanowisko zaprezentował w swym sprawozdaniu generalny referent Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Dlatego w swoim wystąpieniu zatrzymam się tylko na niektórych, wybranych zagadnieniach.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#EdwardGierek">Zagadnienie pierwsze — to rozgałęziony i wielostopniowy system rezerw integralnie tkwiących w konstrukcji planu i budżetu na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#EdwardGierek">Mając na uwadze wysoką bazę wyjściową, osiągniętą w gospodarce w roku bieżącym oraz konieczność zaostrzenia wymogów jakości i nowoczesności produkcji, wprowadzenia wielu nowych wyrobów związanych z konsekwentnym ulepszaniem procesów technologicznych i rozbudową zaplecza technicznego, zapoczątkowanie praktycznej realizacji uchwał IV Plenum KC PZPR w zakresie zmian w systemie planowania i zarządzania — plan na rok 1966 stwarza swego rodzaju oddech rozruchowy poprzez założone, umiarkowane tempo wzrostu produkcji w przemyśle, a szczególnie w rolnictwie. Oczywistą konsekwencją tego jest założony wzrost dochodu i ostrożnie wyważone jego rozdysponowanie pomiędzy funduszem spożycia i akumulacją.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#EdwardGierek">Ta zasada ostrożnego planowania integralnie wiąże się z tkwiącymi w samych zadaniach rezerwami.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#EdwardGierek">Zarówno w przemyśle, w rolnictwie, jak i w pozostałych gałęziach gospodarki narodowej istnieją realne szanse nie tylko pełnej realizacji założeń planu, lecz również poważnego ich przekroczenia. Szanse te są uwarunkowane wszechstronnym i racjonalnym wcielaniem w życie tych aktów prawnych, które rząd i resorty w myśl wytycznych IV Plenum KC naszej partii zamierzają wprowadzić w życie już od 1 stycznia 1966 roku w zakresie planowania, organizacji i zarządzania, nauki i techniki, finansów, zatrudnienia i płac, cen, inwestycji i budownictwa, handlu zagranicznego, gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#EdwardGierek">Obok niezbędnej systematycznej pracy w tym zakresie ogniw naczelnych, jako generalny kierunek naszego ekonomicznego działania w roku 1966 niezbędna jest przede wszystkim intensywniejsza działalność wszystkich ogniw zjednoczeń i zakładów, aktywne współdziałanie konferencji samorządów robotniczych. Tylko tą drogą można będzie skutecznie realizować zadania cechujące pierwszy rok pięciolatki: walkę o wzrost rentowności poprzez obniżkę kosztów materiałowych produkcji, poprzez gospodarność i oszczędność; walkę o pogłębienie i poszerzenie postępu technicznego w aspekcie kompleksowego traktowania unowocześniania konstrukcji, technologii i organizacji pracy w zakładach; walkę o większą efektywność inwestycji i eksportu; walkę o lepszą jakość i nowoczesność produkowanych wyrobów i wzbogacenie ich asortymentu.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#EdwardGierek">Spośród wielostronnego systemu rezerw — zatrzymam się na dwóch: na rezerwie 2,5 mld zł. w inwestycjach w 1966 roku oraz na rezerwie 2 mld zł w funduszu płac, przeznaczonej na przekroczenie planu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#EdwardGierek">Jeśli rezerwy resortowe i wojewódzkie ponad 3,9 mld zł na 1966 r. i ponad 4,5 mld zł na 1967 r. przeznaczone są na usprawnienie i niwelowanie niedociągnięć w procesie inwestycyjnym w toku realizacji planowych zadań, to centralna rezerwa inwestycyjna daje możność — jeśli zajdzie taka potrzeba — włączenia do planu nowych dodatkowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#EdwardGierek">Rezerwa ta powinna stać się istotnym czynnikiem polepszenia zaopatrzenia ludności oraz poprawienia napiętego bilansu płatniczego. Oczywiście, wybór nie może tu być przypadkowy. Rezerwa powinna służyć dynamizowaniu tempa ogólnego rozwoju gospodarczego poprzez szczególne uprzywilejowanie tych gałęzi, branż czy grup asortymentowych, które są najbardziej efektywne z punktu widzenia oszczędnego zaangażowania kapitału i surowców.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#EdwardGierek">Należałoby również zwrócić większą uwagę na doskonalenie systemu oddziaływania na kierunek rozwoju produkcji ponadplanowej. Z szacunkowych analiz można wnioskować, że rezerwa funduszu płac nie zawsze była wykorzystywana zgodnie z jej przeznaczeniem. Istotną rolę mogą tu i powinny odegrać oba ministerstwa handlu. Istnieje na przykład wykaz wyrobów, w stosunku do których nie jest pożądane przekroczenie planu. Aktualizacją tego wykazu można elastycznie oddziaływać na przekroczenie planów produkcji artykułów szczególnie poszukiwanych na rynku krajowym lub na rynkach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#EdwardGierek">Rok 1966 będzie przebiegał pod znakiem dalszych wysiłków inwestycyjnych. I tak: udział inwestycji w dochodzie do podziału netto wzrasta z 17,2% w 1965 r. do 17,8% w 1966 r. i 18,3% w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#EdwardGierek">Nastąpi także dalsze zmniejszenie zamrożenia w inwestycjach kontynuowanych (na tego rodzaju obiekty przeznacza się w przemyśle ciężkim około 90% środków inwestycyjnych).</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#EdwardGierek">Zakłada się dalsze skracanie średniego cyklu inwestycji z 4 lat i 8 miesięcy w 1965 r. do 4 lat i 2 miesięcy w 1967 r. to jest oczywiście średnia. Problem ten ma dla naszej gospodarki i jej rozwoju zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#EdwardGierek">W obecnym planie trzy założenia przy ścisłym ich realizowaniu i systematycznej kontroli mogą wnieść zasadniczą poprawę w tej dziedzinie:</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#EdwardGierek">1) Ustala się w planie ściślejsze dostosowanie działalności inwestycyjnej, zwłaszcza budowlano-montażowej, do aktualnych możliwości zaopatrzeniowych i mocy przerobowej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#EdwardGierek">2) Moc przerobowa przedsiębiorstw budowlano-montażowych — w wyniku zmniejszenia wykonawstwa systemem gospodarczym — rośnie o 5 mld zł, a zadania w planie inwestycyjnym gospodarki uspołecznionej o 3,75 mld zł, a więc przyrost mocy przerobowej znacznie wyprzedza przyrost zadań.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#EdwardGierek">3) Zakłada się także szybsze tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych od tempa wzrostu robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#EdwardGierek">Pamiętajmy jednak, że:</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#EdwardGierek">— po pierwsze — zgranie zadań inwestycyjnych z mocą produkcyjną w skali kraju nie jest równoznaczne z zabezpieczeniem każdej budowy z około 30 tysięcy placów,</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#EdwardGierek">— po drugie — wyprzedzanie zadań inwestycyjnych przez moce przerobowe nie zawsze będzie układało się prawidłowo w każdym regionie naszego kraju,</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#EdwardGierek">— po trzecie — mamy w pamięci zbyt częste narzekanie nie tylko na brak materiałów, ale również na jakość dostarczanych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#EdwardGierek">Mówiąc o inwestycjach, trudno pominąć sprawy mieszkaniowe, zwłaszcza że problem ten niejednokrotnie znajdował swe odbicie w wystąpieniach z trybuny sejmowej. Dla przyśpieszenia poprawy sytuacji mieszkaniowej ludzi pracy wkroczyliśmy na drogę spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, na drogę szerszego wykorzystania inicjatywy i środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#EdwardGierek">Znaczny napływ członków i kandydatów do spółdzielni świadczy o pełnym zrozumieniu tego problemu przez społeczeństwo. Obok 125 tys. członków oczekujących na przydział mieszkań po 1965 r., do końca września bieżącego roku zarejestrowało się już w spółdzielniach 135 tys. kandydatów. Tempo rejestracji kandydatów nadal jest duże i wynosi miesięcznie około 10 tys. osób. Ilość mieszkaniowych książeczek PKO na koniec października bieżącego roku wynosiła 250 tys., a zgromadzone na nich wkłady 1.135 mln zł. Liczby te świadczą dobitnie, że decyzje naszej partii i rządu w tym względzie były jak najbardziej trafne.</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#EdwardGierek">Utrzymanie zaufania ludzi do spółdzielczości mieszkaniowej, której przekazują oni swoje oszczędności na budowę mieszkań, wymaga jednak terminowego dostarczania mieszkań i wykonywania ich z maksymalnym uwzględnieniem życzeń członków, oczywiście w granicach obowiązujących normatywów i przepisów.</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#EdwardGierek">Zgodnie z dyskutowanym dziś projektem planu na 1966 r. spółdzielczość mieszkaniowa powinna oddać do użytku około 148 tys. izb mieszkalnych, czyli około 64% więcej niż w roku bieżącym, oraz więcej niż wynoszą ogólne rozmiary budownictwa rad narodowych w 1965 r. Nie będą to zadania łatwe, uwzględniając konieczność przygotowania w tym roku odpowiedniego frontu robót dla oddania w i 1967 r. około 226 tys. izb. Dla zapewnienia realności tych zadań konieczny będzie większy niż dotychczas wysiłek i pomoc ze strony rad narodowych, odpowiedzialnych za koordynację całości spraw budownictwa mieszkaniowego na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#EdwardGierek">Konieczne jest także daleko idące wiązanie doświadczeń okresu eksploatacji zasobów mieszkaniowych z realizacją nowego budownictwa mieszkaniowego. Ludzie wnoszą na budowę mieszkań spółdzielczych znaczne środki finansowe; ponosząc faktyczne koszty utrzymania budynków i biorąc poprzez swoje organy samorządowe aktywny udział w prowadzeniu prawidłowej gospodarki słusznie chcą wpływać na proces inwestowania. Z tych względów spółdzielczość rozwinęła i rozwija dalej swoje własne służby inwestycyjne, korzystając tam gdzie istnieje taka potrzeba z częściowej lub pełnej pomocy zakładowych, miejskich i powiatowych służb inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#EdwardGierek">Formy działania i współdziałania sprzyjające realizacji spółdzielczości mieszkaniowej — o ile tylko zapewniają optymalne warunki jej rozwoju — powinny znaleźć szerokie i aktywne poparcie i pomoc ze strony związków zawodowych i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#EdwardGierek">Drugim ważnym odcinkiem z zakresu gospodarki mieszkaniowej jest podniesienie stanu gospodarowania aktualnymi zasobami mieszkaniowymi.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#EdwardGierek">Podstawowym zagadnieniem jest tu właściwe i w odpowiednim czasie przeprowadzone remontowanie bieżące budynków, przeciwdziałające ich nadmiernemu niszczeniu. W związku z tym, przedstawiony projekt planu na rok 1966 przewiduje poważny, bo 40% wzrost nakładów na ten cel. Przewidziano również dodatkowy wzrost zatrudnienia ekip remontowo-konserwatorskich o 2.500 pracowników, stworzono możliwości zwiększenia rozmiarów, przeprowadzanych remontów poprzez tak zwaną korektę bankową funduszu płac dla tych jednostek oraz dodatkową rozbudowę ich zaplecza techniczno-produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#EdwardGierek">Niezbędna tu jest pomoc rad narodowych, by uruchomione dodatkowo środki zostały w pełni i racjonalnie wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#EdwardGierek">Wysoka Izbo! Wysiłek i ofiarność wszystkich ludzi pracy w dziedzinie rozwoju i unowocześnienia naszej gospodarki służy podstawowemu celowi naszej działalności, jakim jest tworzenie trwałych podstaw i warunków podnoszenia bytu każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-10.49" who="#EdwardGierek">Mimo umiarkowanego wzrostu dochodu narodowego i obciążenia go niezbędnymi dla rozwoju kraju nakładami inwestycyjnymi w 1966 r. — nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia ludności dzięki między innymi nagromadzonym zapasom i rezerwom oraz większemu dostosowaniu struktury i jakości asortymentowej podaży do aktualnych potrzeb ludności. Mówił o tym generalny sprawozdawca poseł Franciszek Blinowski.</u>
          <u xml:id="u-10.50" who="#EdwardGierek">Ze swej strony chciałbym podkreślić, że w roku przyszłym nastąpi dalsze poszerzenie i modernizacja sieci sklepów i zakładów detalicznych w mieście i na wsi. Wzrośnie liczba sklepów samoobsługowych i preselekcyjnych do ponad 27 tys. placówek. W inwestycjach handlu wewnętrznego na czoło wysuwają się magazyny hurtowe i pawilony handlowe. Można się spodziewać, że coraz lepiej owocować zaczną już działające częściowo usprawnienia obrotu towarowego dzięki współpracy handlu z przemysłem, wprowadzeniu podziału masy towarowej z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych regionów, skuteczniejszemu zapobieganiu przeciekom na rynek towarów złej jakości.</u>
          <u xml:id="u-10.51" who="#EdwardGierek">Nie można jednak nie podkreślić faktu, że oddziaływanie handlu na przemysł w kierunku lepszego dostosowania produkcji do potrzeb rynku pozostaje wciąż jeszcze niedostateczne; że odczuwalny jest nadal brak właściwej informacji dla detalu o zapasach hurtu; że pozostawia wiele jeszcze do życzenia bieżąca analiza struktury asortymentowej zapasów hurtu. W zakresie działalności służb odbioru jakościowego — niezależnie od konieczności zaktywizowania odpowiedzialnej kontroli wewnętrznej w zakładach — należałoby jeszcze bardziej wyczulić je i skierować szczególną uwagę na te dziedziny produkcji, w których poprawa jakości wyrobów, z uporem godnym lepszej sprawy, jest wciąż niedostateczna, jak pieczywo, wędliny, meble, artykuły przemysłu elektrotechnicznego, chemicznego oraz spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-10.52" who="#EdwardGierek">Centralnym problemem naszego rynku w 1966 r. są zatem zadania jakościowe. Mimo korzystniejszych warunków ich realizacji nie zostaną one zrealizowane automatycznie. Współdziałanie handlu z przemysłem, większa dolegliwość kar za niedotrzymanie przez przedsiębiorstwa ustalonego asortymentu, poziomu jakości i terminu, wykorzystanie uprawnień banku w kierunku dyscyplinującym finansowane przezeń przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe — mogą i powinny dopomóc w prawidłowym przebiegu realizacji założonych w planie zadań w zakresie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-10.53" who="#EdwardGierek">Wysoki Sejmie! Kolejny ważny problem, który uważam za wskazane podnieść w swoim wystąpieniu — to problem nauki i badań naukowych. W planie i budżecie na rok przyszły środki, które przeznaczamy na ważniejsze prace naukowo-badawcze, rosną poważnie, bo o około 1.700 mln zł, a całkowita realizacja prac naukowo-badawczych, objętych wstępnymi założeniami planu 5-letniego — łącznie z kwotami potrzebnymi na dokończenie realizacji części zadań po 1970 roku — sięga ponad 9 mld zł. We współczesnych warunkach nauka jest jedną z głównych sił motorycznych rozwoju ekonomiki i bez uwzględnienia jej zdobyczy nie sposób ani produkować tęgo, czego żąda dziś światowy rynek, ani też osiągać niskich kosztów światowego poziomu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-10.54" who="#EdwardGierek">Nauce i jej zdobyczom przypada decydująca rola w unowocześnieniu naszej gospodarki, w rozszerzeniu naszej bazy surowcowej i w lepszym wykorzystaniu surowców, w udoskonaleniu procesów technologicznych i w podnoszeniu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-10.55" who="#EdwardGierek">Słusznie więc plan rozwoju nauki i techniki na lata 1966–1967 kładzie szczególny akcent na zintensyfikowanie prac naukowo-badawczych w zakresie centralnego problemu nowej pięciolatki — unowocześnienia produkcji oraz metod wytwarzania w gospodarce narodowej, zwłaszcza w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym. Co więcej, zwraca specjalną uwagę kompleksowość, koordynacja i działalność wdrożeniowa, w celu racjonalnego wykorzystania całego potencjału badawczego resortów, PAN, szkolnictwa wyższego. Godne podkreślenia jest szersze włączenie krajowych wynalazków jako metody rozwiązania poszczególnych problemów lub ich fragmentów, sformułowanie wyraźnych zadań w zakresie wycofania z produkcji przestarzałych maszyn i urządzeń czy też określenie węzłowych zadań normalizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-10.56" who="#EdwardGierek">W aspekcie wymogów nowoczesności i jakości produkcji zarówno ze względu na potrzeby wewnątrzkrajowe, jak i handlu zagranicznego, sprawą pilną jest dokonanie kompleksowej analizy aktualnego stanu najbliższych zadań i perspektyw rozwoju oraz programów działania biur konstrukcyjnych, technologicznych i projektowych. Musimy bowiem w toku realizacji pięciolatki, której rokiem inaugurującym jest rok 1966, stworzyć wielostronne warunki do faktycznego wcielenia w życie postulatu nowoczesności i jakości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-10.57" who="#EdwardGierek">Wysoka Izbo! Klub Poselski PZPR uważa, iż umiarkowane, prawidłowo wyważone i wewnętrznie zharmonizowane założenia planu i budżetu na rok 1966 z jednej strony zapewniają realne ich wykonanie, a w sprzyjających warunkach poważne nawet przekroczenie dzięki lepszemu i pełniejszemu wykorzystaniu wewnętrznych możliwości tkwiących w ludziach, w ich gospodarności i inicjatywie. Z drugiej zaś strony — zabezpieczają one w racjonalnych granicach potrzeb i możliwości niezbędne przedsięwzięcia w dziedzinie produkcji, inwestycji i handlu zagranicznego, by stworzyć warunki właściwej dynamiki rozwoju naszej gospodarki w następnych latach pięciolatki przy utrzymaniu zasady systematycznego wzrostu spożycia ludności.</u>
          <u xml:id="u-10.58" who="#EdwardGierek">Liczymy przy tym w pierwszej kolejności na te głębokie, naturalne i nieprzebrane rezerwy tkwiące w ludziach pracy, w załogach i w kolektywach inżynieryjno-technicznych wszystkich zakładów. Wyzwolenie tych ogromnych rezerw ludzkiej mądrości, inicjatywy, gospodarności, ofiarności i głębokiego patriotyzmu stanowi — naszym zdaniem — istotny czynnik powodzenia w wykonywaniu zadań roku 1966 i zadań przyszłej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-10.59" who="#EdwardGierek">Wierzymy w to gorąco, iż jak zawsze tak i tym razem sprawy nowego planu weźmie w swe ręce nasz lud pracujący i że on właśnie wykrzesze ze swych serc, sił i umiejętności taką dozę twórczej energii, która wystarczy nie tylko na realizację wszystkich tych zadań, jakie postawione zostały w planie i budżecie na rok 1966, ale także na ich przekroczenie.</u>
          <u xml:id="u-10.60" who="#EdwardGierek">Biorąc powyższe pod uwagę Klub Poselski PZPR będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o NPG na rok 1966 wraz z podstawowymi założeniami na 1967 rok w brzmieniu proponowanym przez sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-10.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Ozga-Michalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefOzgaMichalski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W parlamencie Polski Ludowej rozpatrujemy dzisiaj plan i budżet na rok następny, który równocześnie jest pierwszym rokiem nowego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JózefOzgaMichalski">Jest to plan intensywnego rozwoju przemysłu i rolnictwa, plan rozwoju miast i wsi, plan kształcenia młodzieży, aby zdolna była objąć stanowiska pracy, plan upowszechnienia kultury i pomnożenia sił Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefOzgaMichalski">Naturalne prawo, którym się kierujemy, aby być w zgodzie z sumieniem ludowym, polega na przestrzeganiu harmonii między zdolnością inwestycyjną społeczeństwa a planem, który to społeczeństwo realizuje.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefOzgaMichalski">Plan i założenia budżetowe, możliwość ich realizacji poprzedzają postulaty wyborców, dyskusja prowadzona w miejscach pracy zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, poprzedza je inicjatywa robotników i chłopów, do których uchwalony w Sejmie plan i budżet dociera później w ciągu całego roku w postaci nowych zadań, nowych fabryk, przetwórni, dróg, szkół i ośrodków zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JózefOzgaMichalski">Praca budżetowa Sejmu — to praca bardzo odpowiedzialna, dotyczy ona narastającej tkanki życia milionów ludzi i ich spraw, a wraz z tym dotyczy, rzecz jasna, największej sprawy, jaką jest rozwój narodowego organizmu jako całości. Wyborcy wykazują uzasadnione zainteresowanie polityką państwa, jego gospodarką i kulturą, ponieważ w tym państwie żyją, tym państwem współrządzą i ich los i powodzenie osobiste zależy ściśle od powodzenia polityki państwa. Można dziś po wielu latach kształtowania się demokracji ludowej, demokracji typu socjalistycznego, powiedzieć, że sumienie ideowo-polityczne obywateli jest w tym stanie dojrzałości, który pozwala na stałą wymianę myśli, na publiczną rozmowę dotyczącą realizacji założeń, tak aby każda złotówka została zainwestowana najbardziej celowo i wydajnie i aby nikt nie czuł się zwolniony od oceny procesu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JózefOzgaMichalski">Rząd robotniczo-chłopski, przedstawiając plan i budżet Sejmowi, przedstawia go tym samym całemu społeczeństwu, jest to program działania klas społecznych, które on reprezentuje z ich wyboru.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JózefOzgaMichalski">Jest to zatem określony plan i program, w stosunku do określonej rzeczywistości, obliczony na miarę możliwości i na skalę potrzeb. W planie mogą znaleźć się błędy, tak jak w każdym wielkim przedsięwzięciu, ale w planie i budżecie zbudowanym na zasadzie tej konfrontacji poglądów, o której wspomniałem, nie może zachodzić zjawisko asymetrii i sprzeczności. Formuła władzy jest bowiem leninowską formułą współczesnej władzy ludowej, dla której budowa socjalizmu nie jest odświętnym hasłem, lecz codziennym tworzeniem nowych faktów w gospodarce i kulturze narodu, faktów, które tworzą sami robotnicy i chłopi, coraz liczniejsza i coraz bardziej wyspecjalizowana kadra naszej inteligencji.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JózefOzgaMichalski">Dla powodzenia planu — mówiono o tym w Sejmie — ważny jest klimat społeczno-politycznego działania, zaufanie do przyszłości, oparte na trwałych zasadach zbudowanej rzeczywistości i na naszym dążeniu ku nowemu. Przede wszystkim dążenie ku nowemu nie może wyprzedzać bazy tak, aby jej nie traciło z oczu. Sądzę, że ten warunek jest respektowany i nasze poczucie rzeczywistości jest dostatecznie silne, aby to co nowe było rozwijane nie w abstrakcji, lecz w mocnym związku z materialną i ideowo-polityczną bazą, którą rozporządzamy.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#JózefOzgaMichalski">Tą podstawową bazą jest sojusz robotniczo-chłopski, który przebywa swoją drogę rozwoju w rosnącym coraz bardziej nowoczesnym przemyśle, w rozwijającym się coraz wydajniejszym rolnictwie, w kulturze i oświacie mas ludowych — wreszcie w znamiennym fakcie powstania nowej, szerokiej warstwy ludzi oświeconych, którzy dzięki procesowi powszechnego samokształcenia wyrośli z prostych robotników i chłopów na ludzi wykształconych w toku najgłębszego procesu rewolucji, jakim jest doskonalenie się samego człowieka, zdobywanie przez niego specjalizacji zawodu zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JózefOzgaMichalski">Bardzo pouczająca w tym względzie jest historia pewnego hasła politycznego naszego ruchu ludowego, które brzmiało: „Żywią i bronią”. W ubiegłym roku z tym hasłem na manifestacji pierwszomajowej szli inżynierowie chemii, a chłopi z zadowoleniem patrzyli na to hasło i na zapowiedź trzykrotnego zwiększenia dostaw nawozów sztucznych w następnej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JózefOzgaMichalski">Sojusz robotniczo-chłopski nie jest, jak niektórym się wydaje, tylko historyczną przysięgą wypowiedzianą na Placu Zwycięstwa w okresie parcelacji obszarników. Jest to formuła składająca się z najbardziej współczesnych treści obiegających organizm narodu. Dlatego, gdy mowa o klimacie, o szansach otwarcia nowych dróg wiodących ku wzrostowi gospodarki i kultury wzwyż i w głąb, trzeba uwzględniać tę naturalną, zazębioną o siebie monolitość narodu, ten sojusz, którego funkcje i potrzeby stanowią samą istotę życia i jego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JózefOzgaMichalski">Plan i budżet jest właśnie wyrazem tej polityki sojuszu, polityki jego rozwoju na obecnym odcinku drogi, jest materialnym potwierdzeniem idei i dlatego wyzwala on z kolei olbrzymie rezerwy oddolnej inicjatywy społecznej. Czymże jest budowa 3 tys. km dróg rocznie o twardej nawierzchni w czynie społecznym? Jest to rzeczowe, nie deklaracyjne potwierdzenie drogi, po której idzie dziś Polska Ludowa.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JózefOzgaMichalski">Czym jest uruchomienie czterech tysięcy klubo-kawiarni w ciągu roku na głębokiej prowincji? Jest to potwierdzenie awansu oświeconego chłopa i robotnika, który sięga po kulturę, tak jak wczoraj sięgał po chleb.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JózefOzgaMichalski">Klimat, w którym działamy, stwarza miejsce na inicjatywę ludzi pomysłowych. Statut przedsiębiorstw i dołowych ogniw gospodarki nie stawia ludzi w roli biernych wykonawców lub konsumentów, lecz stawia ich w roli inicjatorów i współtwórców.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#JózefOzgaMichalski">W projekcie planu, jeśli chodzi o przemysł, główny nacisk położony jest na dalszą rozbudowę bazy surowcowej w kraju i na rozwój tych gałęzi przemysłu, które decydują o nowoczesności gospodarki, a więc: chemii, przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego oraz produkcji tworzyw sztucznych i włókien sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#JózefOzgaMichalski">Licząc się ze stale rosnącą siłą nabywczą ludności, niemałe środki przeznaczono na dalszy rozwój produkcji przemysłu lekkiego, włókienniczego, skórzanego, drzewnego, produkcji artykułów gospodarstwa domowego, aby wyrównać poważne braki asortymentowe, występujące jeszcze w tej dziedzinie na rynku. Nie chodzi tu już tylko o większą ilość, a przede wszystkim o wyższą jakość, nowoczesność kształtu i konstrukcji, o dokładność wykonania i solidne wykończenie. Przechodzić będziemy w tym celu na najnowsze metody technologiczne, modernizując odpowiednio urządzenia produkcyjne i park maszynowy w tych gałęziach przemysłu, które pracują na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#JózefOzgaMichalski">Troska o jakość, o nowoczesność to nie tylko sprawa lepszego i bardziej trafnego zaopatrzenia rynku wewnętrznego. To także decydująca sprawa, jeśli chodzi o rozwój eksportu, który będzie odgrywał coraz większą rolę w całokształcie naszej gospodarki narodowej. W konkurencji handlowej na rynkach świata wygrywa ten, kto ma do sprzedania towary wysokiej jakości, solidnie wykonane, gwarantujące długi okres użytkowania. Dlatego walka o jakość produkcji to jedno z głównych zadań nowego planu w dziedzinie przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#JózefOzgaMichalski">Wiele uwagi w toku dyskusji na komisjach poprzedzających naszą debatę generalną w Sejmie zwrócono na niedostateczny jeszcze poziom produkcji materiałów budowlanych i poziom zaopatrzenia wsi w te artykuły. Nie jest to tylko sprawa Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, bo dostarcza ono przecież tylko połowę materiałów potrzebnych do budowy. Drugą połowę materiałów, i to tych najbardziej nowoczesnych, dostarczają inne ministerstwa: Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego czy nawet Lekkiego i troska o szybszy wzrost produkcji materiałów budowlanych w tych resortach, jak również w przemyśle terenowym zarządzanym przez rady narodowe — to jest jedno z głównych zadań najbliższych lat.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#JózefOzgaMichalski">Wysoki Sejmie! Zadania, jakie spadają na wieś z tytułu przyjętego planu i założeń finansowych, spotkają się z postawą ludzi aktywnych, świadomych tej roli, jaka przypadnie im w udziale, aby produkcja rolna w ujęciu ogólnym zwiększyła się w stosunku do średniej z lat 1962–1965 o założone w planie procenty. Nie chodzi tu tylko o te procenty osiągnięte dzięki dobrej pogodzie, lecz chodzi o te zwyżkowe procenty, które osiągamy pracą ludzką, opartą na większej ilości nawozów, na wydajniejszych maszynach, na zmeliorowanych gruntach, na szkoleniu rolniczym i rozważnym instruktarzu agronoma, na dobrych odmianach sadzeniaków i nowych, lepszych nasionach zbóż, na zwiększeniu opłacalnej hodowli bydła i rozszerzaniu kontraktacji zbóż, na rozkręceniu całego procesu inwestycji chłopskich w jego własną gospodarkę, nie tylko z pozycji państwowych, lecz i z jego własnej kieszeni, z jego własnych funduszów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#JózefOzgaMichalski">Dobra pogoda jest pożądana, ale nie siedzimy jeszcze w krzesłach, z których się ją reguluje. Natomiast politykę rolną możemy regulować i tę pogodę również, która odbija się na czole rolnika. Myślę, że tę pogodę mamy. Chłopi rozumieją i akceptują kierunek rozwoju naszego rolnictwa i odpowiadają w sposób najlepszy z możliwych pożądaną społecznie skalą i strukturą produkcji. Kierunek, którego oczekiwaliśmy, a więc zwiększenie hodowli bydła, utrzymuje się, jest słuszny, bowiem prowadzi przez zwiększenie ilości obornika do zwiększonej i pożądanej produkcji zbóż, zaspokaja potrzebę mleka, masła, serów i mięsa.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#JózefOzgaMichalski">W rejonie o przewadze gospodarstw drobnych główne zadania dotyczyć będą unowocześnienia procesu tuczu trzody chlewnej i drobiu na podstawie mieszanek treściwych, dających szybszy i tańszy przyrost.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#JózefOzgaMichalski">System szkolenia i specjalizowania się rolników na kursach zimowych jest jednym z podstawowych warunków wykonania planu w produkcji roślinnej i hodowlanej.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#JózefOzgaMichalski">Tak więc produkcja roślinna, obszary łąkarsko-pastwiskowe, melioracje i nasiennictwo muszą być w planie inwestycyjnym w nakładach i w środkach organizacyjnych uznane za problem pierwszoplanowy dla uzyskania koniecznego wzrostu hodowli w roku 1966. Uwagę naszą musimy skupić również na gospodarstwach, które posiadają gleby słabe, lżejsze, jest ich ponad 50%. Kontraktacja zbóż i korzyści stąd płynące, a więc nawozy sztuczne i nowe ceny są krokiem uczynionym już na drodze do podniesienia ich wydajności. Chodzi o dalszą ich aktywizację. Sprawa dotyczy połowy gruntów w kraju, które powinny z roku na rok przy pomocy odpowiednich bodźców wchodzić w coraz intensywniejszy proces produkcji.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#JózefOzgaMichalski">Nie będzie w tym przesady, jeśli powiem, że istotnym rzeczywistym sprawdzianem założeń planu w rolnictwie będzie ilość inwestycji chłopskich wykonanych z własnych funduszów i wniesionych w dalszy rozwój gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#JózefOzgaMichalski">160 tys. wydanych w tym roku zezwoleń na budynki chłopskie świadczy o prężności inwestycyjnej wsi. Równocześnie nastąpił znamienny przełom w budownictwie i remontach na Ziemiach Zachodnich. Obecnie poziom budownictwa w centrum kraju i na zachodzie wyrównał się, ale to właśnie spowodowało, że ilość materiałów budowlanych dotychczas podawana na rynek stała się niewystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-12.25" who="#JózefOzgaMichalski">Rozwój produkcji rolnej to nie tylko pasze, nawozy i maszyny, to równocześnie inwestycje w budynki gospodarskie, bez których nie można rozwijać produkcji hodowlanej. Obecnie zapotrzebowanie na materiały budowlane wyprzedza poważnie ich aktualną podaż. Dlatego należy jak najbardziej zdyscyplinować wszystkie inwestycje budowlane, aby nie przedłużać procesu budowy i nie zamrażać w ten sposób bezużytecznie materiałów budowlanych. Ale to według naszego rozeznania nie wystarcza. Planowany przyrost cementu nie zaspokoi rosnącej potrzeby chłopskich inwestycji z funduszów własnych. Powinniśmy szukać dodatkowych możliwości w ramach planu i środków finansowych, którymi rozporządzamy bez naruszania podstawowych proporcji w założeniu inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-12.26" who="#JózefOzgaMichalski">Na przykład, czy nie można w fabrykach cementu zbudować z tego samego przez siebie wyprodukowanego cementu dodatkowych silosów, ponieważ jak wiemy wąskim gardłem produkcji naszych cementowni jest brak pomieszczeń na ten cenny materiał budowlany. Chodzi o to, aby produkcję cementu utrzymać przez cały rok na najwyższym poziomie, nie obniżając jej z powodu braku magazynów w okresach trudności jej odbioru ze względu na brak transportu. Można tu również, przynajmniej w promieniu stu kilometrów, zapewnić własny transport GS lub kółek rolniczych dowożący deficytowy cement bezpośrednio na zamówienia chłopskie.</u>
          <u xml:id="u-12.27" who="#JózefOzgaMichalski">Produkcja materiałów budowlanych nie jest limitowana dewizami, może i powinna być rozwijana łącznie z chłopskimi zespołami wypału cegły przy inicjatywie i lepszej organizacji pracy w zakładach, które już istnieją i których profil należy uzupełniać pod kątem zapotrzebowania rynku. Jest to czołowe zadanie dla powiatowych i wojewódzkich rad narodowych. A więc nie tylko produkcja globalna, ale i produkcja rynkowa powinna być sprawdzianem dobrze funkcjonującej gałęzi przemysłu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-12.28" who="#JózefOzgaMichalski">Druga sprawa, na którą chciałem zwrócić uwagę, to odbiór i zagospodarowanie produktów rolnych. Spółdzielczy aparat skupuje dziś zboże, mięso, mleko, drób, warzywa, wszystko to, co przed wojną parę milionów gospodarstw woziło parę razy na tydzień na paru milionach chłopskich wozów na ciasne rynki miast i miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-12.29" who="#JózefOzgaMichalski">Przejście w ciągu kilkunastu lat z tego anarchicznego, pełnego huśtawki cen rynku, który nękał chłopa i często zamrażał jego produkcję — na rynek spółdzielczy typu socjalistycznego, jest wielkim osiągnięciem społecznym i ustrojowym, jest osiągnięciem, które wraz z kontraktacją i wolnym skupem daje wsi i miastu głęboki, równy oddech w produkcji i w konsumpcji. Dlatego właśnie powinniśmy ten dział traktować na równi z innymi, poświęcać mu nie mniej uwagi niż produkcji, ponieważ gotowa już i tak kosztowna produkcja powinna być ceniona przez wszystkich jako rzecz osiągnięta wspólnym wysiłkiem.</u>
          <u xml:id="u-12.30" who="#JózefOzgaMichalski">Jeśli wyprodukowano kielich, jeśli nalano w niego wino, to powinniśmy go nieść do ust równo, aby się z niego nie wylewało. Otóż, pewne ilości tego drogiego wina tracimy na skutek dysproporcji między aktualną produkcją rolną, a poziomem przemysłu rolno-spożywczego i sprawnością funkcjonowania sfery obrotu rolnego. Niskie moce produkcyjne przemysłu przetwórczego, widoczne zwłaszcza na obszarach Polski wschodniej i centralnej, ciągle słabo technicznie wyposażone i dlatego mało sprawne punkty skupu, niedostateczna ilość środków transportowych, niewystarczające powierzchnie magazynowe tak w obrocie spółdzielczym, jak i państwowym — to główne przyczyny tej dysproporcji. Rozumiemy, że ogólna sytuacja gospodarki nie pozwala jeszcze na dokonanie takich nakładów, aby dysproporcje natychmiast zlikwidować. Można jednak gospodarować bardziej celowo, dokonując nowych nakładów w sposób skoordynowany, zmniejszając nadmierną sezonowość podaży produktów rolnych, szczególnie zwierzęcych i ogrodniczych, można znacznie złagodzić trudności w skupie, magazynowaniu i przetwórstwie.</u>
          <u xml:id="u-12.31" who="#JózefOzgaMichalski">Należy też wypowiedzieć zdecydowaną walkę marnotrawstwu czasu chłopskiego na postojach, przy punktach skupu, wszędzie tam, gdzie brak sprawnej organizacji załatwiania rolników, przyczynia się to bowiem do nikomu niepotrzebnej kradzieży tak drogiego dziś na wsi czasu. Czas chłopa nie jest już indywidualny, to jest czas społeczny. Okradanie chłopa przez biurokrację z tego czasu produkcyjnego jest nadużyciem w stosunku do całego społeczeństwa, jest obiektywnie czynnikiem obniżającym samą produkcję rolną, wspólne bogactwo narodu.</u>
          <u xml:id="u-12.32" who="#JózefOzgaMichalski">Trzeba w tym miejscu podkreślić, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe z zadowoleniem przyjmuje projekty rządu, zmierzające do szybszego rozwoju i aktywizacji małych miast i miasteczek nie będących siedzibą powiatu. Jest ich w Polsce ponad 650, a mieszka w nich ponad 4,5 miliona obywateli naszego kraju. Rozwój tych miast będących małymi stolicami wiejskich regionów ma ogromne znaczenie dla dalszego podniesienia na wyższy poziom stanu oświaty, kultury i ochrony zdrowia ludności wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.33" who="#JózefOzgaMichalski">W tych małych miastach widzimy przyszłe siedziby zakładów usługowych pracujących na rzecz rolnictwa. Tu powinno się koncentrować życie kulturalne okolic. Przewiduje się więc uruchomienie bankowych kredytów inwestycyjnych w wysokości półtora miliarda złotych na budowę w tych miastach różnych małych zakładów usługowych produkcyjnych pod warunkiem, że jedno miejsce pracy nie będzie kosztować więcej niż 50 tys. zł i że zakład nie będzie liczył więcej niż stu zatrudnionych, a działalność zakładów opierać się będzie przede wszystkim na możliwościach i surowcach lokalnych. Myśli się także o stworzeniu na wzór funduszu gromadzkiego tak zwanego funduszu miejskiego, który by oddał do dyspozycji miejskich rad narodowych w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców dodatkowe środki i fundusze w wysokości około pół miliona złotych rocznie średnio na jedno miasto. Jesteśmy przekonani, że podobnie jak to się dzieje na wsi dzięki istnieniu funduszu gromadzkiego, stworzenie takiego pozabudżetowego funduszu miejskiego pozwoli w szerszym zakresie rozwinąć w małych miastach i osiedlach czyny społeczne, zmierzające do uporządkowania tych miast i do ich aktywizacji na rzecz własnego rozwoju i na rzecz rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-12.34" who="#JózefOzgaMichalski">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe widzi również potrzebę podjęcia działań, które przypadają w udziale oświacie rolniczej i naukom ekonomiczno-rolniczym oraz instytutom badawczym.</u>
          <u xml:id="u-12.35" who="#JózefOzgaMichalski">Rezultaty badań zakładów doświadczalnych wpływają już obecnie, szczególnie jeśli chodzi o dobre odmiany kartofli, na poważny wzrost plonów. Chłopi wysoko cenią prace naukowców w tym zakresie. Wyhodowano i przekazano do produkcji 18 nowych bardzo dobrych odmian ziemniaków o korzystnych cenach gospodarczych. Ostatnio rozwija się również praca instytutów naukowych nad wydajnymi odmianami zbóż, które będą wchodziły do produkcji i które powinny podobnie jak ziemniaki dać pozytywne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-12.36" who="#JózefOzgaMichalski">Kółka rolnicze i grupy plantatorów spełniają tutaj niezmiernie ważną rolę organizatorów nowoczesnej postępowej produkcji w naszym rolnictwie. Na kółkach rolniczych spoczywa nie tylko odpowiedzialność za postępujący naprzód proces mechanizacji rolnictwa, proces, który powinien przebiegać w myśl wymogów rentowności maszyn i opłacalności pracy rolnika, tak aby służył zwiększaniu wydajności i potanieniu produkcji. Na kółkach rolniczych spoczywa również obowiązek upowszechniania wiedzy rolniczej i równoczesnego stosowania tej wiedzy do praktyki rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-12.37" who="#JózefOzgaMichalski">Nikt inny, poza kółkami rolniczymi i związanymi z nimi kołami gospodyń oraz młodzieżą z przysposobienia rolniczego, nie jest w stanie tego masowego procesu uzawodowienia rolnictwa podjąć. Jest to sprawa, która wszędzie na świecie we współczesnym rolnictwie zajmuje pierwszoplanowe miejsce i ma największe znaczenie dla podniesienia produkcji. Stosowanie rosnącej liczby i różnorodności środków produkcji wymaga bowiem coraz głębszej wiedzy i poznania właściwości technologii produkcji. Trzeba więc poszerzyć i unowocześnić drogi upowszechnienia wiedzy techniczno-rolniczej i ekonomicznej, trzeba objąć nią nie tylko młodzież, ale i dojrzałe pokolenie. Trzeba prowadzić prace nad otwieraniem umysłów na wszystko co nowe i postępowe.</u>
          <u xml:id="u-12.38" who="#JózefOzgaMichalski">Musimy również zwrócić uwagę na ten znamienny fakt, że wyż demograficzny bije w tej pięciolatce o mury średnich i wyższych szkół, rozsadza je, skoro na jedno miejsce w tych szkołach przypada już dziś 8–12 kandydatów. Mamy ogromne, wzbudzające podziw w świecie wyniki, jeśli chodzi o rozbudowę szkolnictwa podstawowego, zwłaszcza na wsi. Niemałą zasługę ma tu całe nasze społeczeństwo, które nie szczędziło składek na Społeczny Fundusz Budowy Szkół, dzięki któremu wybudowaliśmy do końca bieżącego roku 1.150 szkół. Obecnie z tą samą konsekwencją musimy zabrać się do rozbudowy zawodowego szkolnictwa średniego i rozszerzenia pojemności naszych wyższych uczelni. Biorąc pod uwagę interesy robotników i chłopów, zdolnej młodzieży pochodzącej z tych podstawowych środowisk społecznych, rozszerzać musimy także sieć internatów i domów studenckich. Jednocześnie nie możemy zapominać, że wchodzimy w decydujący etap reformy szkolnictwa podstawowego. 1 września 1966 r. w 22 tysiącach oddziałów rozpoczną naukę uczniowie nowych ósmych klas szkoły podstawowej. Wielka to sprawa, zwłaszcza dla wsi. Na wygospodarowanie lub dobudowanie pomieszczeń dla tych ósmych klas, a w ostateczności na wynajęcie na wsi dodatkowych izb, trzeba będzie zwrócić dużą uwagę w każdej wsi i w każdej gromadzie.</u>
          <u xml:id="u-12.39" who="#JózefOzgaMichalski">Trzeba tu również podkreślić wielką wagę całego procesu przeobrażeń społeczno-kulturalnych, który następuje pod wpływem potrzeb organizującej się wsi, przemysłowej cywilizacji oraz przemian ustrojowych. Pod względem zaspokajania potrzeb kultury Polska znalazła się w czołówce świata; publiczność czytająca — przekracza połowę ludności. Większość wśród tej czytającej publiczności to ludzie pracy. Jest to przełom znamienny w porównaniu z elitarnością i zamrożeniem niedostępnej dla mas drogiej i kosztownej kultury w czasach Polski burżuazyjnej. Ale też kultura, sztuka, literatura, jak każda inna forma działalności społecznej, rozwija się w określonym układzie społecznym i podlega, jak każda rzecz na ziemi, prawu konfrontacji społecznej. Sztuka nie jest dziedziną wyodrębnioną przez bogów i zastrzeżoną tylko do ich kompetencji. Jest staroświeckim, konserwatywnym poglądem schlebianie komukolwiek w tym względzie. Również w sprawach najwyższej kontemplacji duchowej nie można kryć się pod skrzydła sił wyższych, unikając konfrontacji z tym, co określamy opinią ludową, opinią masowego odbiorcy kultury w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-12.40" who="#JózefOzgaMichalski">We froncie kultury codziennie uczestniczą miliony ludzi, na których działa film, książka, klub i teatr.</u>
          <u xml:id="u-12.41" who="#JózefOzgaMichalski">Jest rzeczą zrozumiałą, że współczesne pokolenie polskie nie chce być biernym przedmiotem historii i kultury. Elitarność poprzednich epok dawała nam w tym zakresie gorzkie doświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-12.42" who="#JózefOzgaMichalski">Pokolenie współczesne walczy o swoje polskie, indywidualne oblicze w kulturze europejskiej, ma poczucie swojej wartości, która wyrosła z rewolucyjnych przemian ludowych i chce kształtować nie jakiegokolwiek ducha kultury, lecz pragnie kształtować ducha kultury narodowej, wyrosłej z wartości moralnych nowych klas budujących rzeczywistość współczesną.</u>
          <u xml:id="u-12.43" who="#JózefOzgaMichalski">Nie może być dla nikogo obojętna potrzeba integracji narodowej, dla której literatura powinna dać i daje swoje niezastąpione spoiwo. Jej udział w budzeniu i kształtowaniu humanistycznej świadomości socjalistycznej, jej udział w kształtowaniu wzoru dobra i piękna, wyrosłego z podłoża idei kształtujących nowy, sprawiedliwy świat, nie może być mniejszy od liczby jej twórców i ich obecności nie tylko fizycznej, ale i duchowej w życiu narodu budującego socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-12.44" who="#JózefOzgaMichalski">Wysoka Izbo! Przedstawiając stanowisko Klubu Poselskiego ZSL w głównych sprawach planu gospodarczego, pragnę wyrazić przekonanie, że zadania gospodarcze i potrzeby społeczne zbliżającego się 1966 roku znajdują swoje odbicie i są zabezpieczone w projekcie budżetu państwa, ukształtowanego pod wpływem rozwoju sytuacji gospodarczej, produkcyjnej i finansowej w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-12.45" who="#JózefOzgaMichalski">Budżet państwa zgromadzi odpowiednie środki i przeznaczy je na cele produkcyjne i socjalne, na rozwój nauki i kultury, na utrzymanie administracji i na obronę kraju. Mamy podstawy, żeby stwierdzić, że jest to budżet zrównoważony, dysponujący pewną nadwyżką dochodów nad wydatkami. Przewidziane są w nim odpowiednie rezerwy finansowe, warunkujące nieprzerwane i sprawne funkcjonowanie całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-12.46" who="#JózefOzgaMichalski">Projekt planu gospodarczego i budżetu, który jest przedmiotem debaty, przewiduje umiarkowane tempo wzrostu produkcji, ale zwiększa rezerwy i podnosi stopień realności planu, zmniejsza niebezpieczeństwo wystąpienia czynników, które mogłyby naruszyć równowagę gospodarczą kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.47" who="#JózefOzgaMichalski">Ponadto, pewne rezerwy w planie i budżecie umożliwią realizowanie jednego z naczelnych zadań całej gospodarki narodowej, mianowicie uzyskiwanie wyższej jakości wyrobów i lepszych wskaźników ekonomicznych we wszystkich przedsiębiorstwach przemysłowych, rolniczych, handlowych i usługowych.</u>
          <u xml:id="u-12.48" who="#JózefOzgaMichalski">Skuteczna walka o wyższą jakość wyrobów wymaga wieloletniego programu modernizacji struktury produkcji, stwarzania warunków do powszechnego wdrażania elementów postępu technicznego i technologicznego, opartego na rozwoju własnej myśli technicznej oraz uwzględniającego dorobek myśli technicznej innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-12.49" who="#JózefOzgaMichalski">Jakie jest oblicze kraju, mówią najlepiej nie słowa, lecz nasze czyny inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-12.50" who="#JózefOzgaMichalski">Plan nasz, to plan pokoju, plan naszej wiary w przyszłość. Jest on najlepszą odpowiedzią na pytanie, co myśli naród polski, do czego zmierza.</u>
          <u xml:id="u-12.51" who="#JózefOzgaMichalski">W tej myśli i w tym jednoznacznym uznaniu rzeczywistości oraz zarysowanej perspektywy — Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za planem i budżetem na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-12.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZenonKliszko">Proszę Sekretarza Posła Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MariaMielczarek">Podaję komunikat.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MariaMielczarek">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu, odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#MariaMielczarek">1) Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — w sali nr 67, Dom Poselski, 2) Komisji Wymiaru Sprawiedliwości — w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JanKarolWende">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#ZdzisławSiedlewski">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Miesięczny okres, jaki dzielił nas od pierwszego czytania i wstępnej debaty nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1966 i podstawowymi wytycznymi na 1967 r. oraz nad projektem budżetu państwa na przyszły rok, wypełniony był intensywnymi pracami komisji sejmowych, klubów poselskich i wojewódzkich zespołów nad poszczególnymi działami tych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#ZdzisławSiedlewski">Novum tegorocznych prac nad planem i budżetem jest fakt, że w okresie od wstępnej debaty, na spotkaniach posłów z aktywem rad narodowych, na spotkaniach środowiskowych i z liczną rzeszą wyborców, ogólne kierunki, wielkości i proporcje planu i budżetu zostały skonfrontowane z opinią szerokich kręgów społeczeństwa, działaczy społecznych i gospodarczych, z opinią tych, którzy w codziennej pracy będą współrealizatorami planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#ZdzisławSiedlewski">Podstawowe kierunki i wielkości planu oraz budżetu państwa zostały szeroko omówione w toku debaty wstępnej. Wyrażają się one przewidywanym wzrostem globalnej produkcji przemysłu o 6,5%, przyjęciem do planu średniej czteroletniej wydajności w rolnictwie, szybszym tempem wzrostu dochodu narodowego do podziału, w wysokości około 3,9% w stosunku do przewidzianego wzrostu wytworzonego dochodu narodowego w wielkości 3,7%.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#ZdzisławSiedlewski">Przyjęty został wzrost części dochodu narodowego przeznaczony na spożycie o około 4,7%, w tym na spożycie indywidualne 4,5%, a na spożycie zbiorowe 6,2%.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#ZdzisławSiedlewski">Dziś pragnę zwrócić uwagę na kilka charakterystycznych elementów konstrukcji planu i budżetu oraz zająć się uszczegółowieniem kilku problemów.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#ZdzisławSiedlewski">W konstrukcji Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r., opartej na wynikach gospodarczych i doświadczeniach kończącego się planu 5-letniego, a szczególnie na wysokiej dynamice wzrostu produkcji przemysłowej, będącej wynikiem znacznego przyrostu mocy produkcyjnej z nowych inwestycji w bieżącym roku i pomyślnych tegorocznych zbiorach w rolnictwie — znalazły swój wyraz różne kierunki i elementy przewidziane w nadchodzącym pięcioleciu; wszystkie te problemy, które warunkują prawidłowe działanie naszej gospodarki w najbliższych latach.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#ZdzisławSiedlewski">Plan charakteryzuje się umiarkowanym tempem rozwoju, przy jednoczesnym zwiększeniu rezerw, dominuje w nim prymat harmonii i zrównoważenia.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#ZdzisławSiedlewski">Podstawowe proporcje planu i budżetu mają na celu zaspokojenie w miarę posiadanych możliwości najpilniejszych potrzeb społecznych oraz zabezpieczenie dalszego zrównoważonego rozwoju gospodarki, oświaty i kultury narodu.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#ZdzisławSiedlewski">Proporcje planu zezwolą na skuteczniejszą eliminację występujących w bieżącym roku napięć i dysproporcji oraz na znaczną poprawę zaspokajania zapotrzebowania ludności na artykuły konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#ZdzisławSiedlewski">Zakładane ostrożnie w planie wielkości produkcji zezwolą na lepsze dostosowanie wachlarza asortymentów do stale wzrastających potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu. Ustalenia te zezwalają na podniesienie jakości i nowoczesności produkcji, przejście z produkcji materiałochłonnej na bardziej pracochłonną.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#ZdzisławSiedlewski">W tych warunkach, zakładane w planie rezerwy należy wykorzystać dla przekroczenia planu produkcji towarów rynkowych, szczególnie poszukiwanych przez ludność. Rezerwy i inne środki umożliwią umocnienie globalnej i odcinkowej równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#ZdzisławSiedlewski">Dzięki wzmocnieniu równowagi gospodarczej i eliminacji napięć, proporcje planu ułatwią przyswojenie przez aparat gospodarczy nowych zasad planowania i zarządzania oraz poszukiwania dalszych nowych rozwiązań i stosowania nowych eksperymentów, co z pewnością spowoduje wzrost efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#ZdzisławSiedlewski">Istniejące jeszcze napięcie na rynku wewnętrznym w sferze artykułów konsumpcyjnych i rosnące potrzeby społeczeństwa wymagają dalszych intensyfikacji poczynań dla utrzymania wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#ZdzisławSiedlewski">Harmonijna realizacja planów, rozwój naszej ekonomiki, przyśpieszenie tempa wzrostu stopy życiowej ludności wymagają pełnego wykorzystania posiadanych mocy produkcyjnych, stałego wykrywania i wykorzystywania tkwiących jeszcze w naszej gospodarce rezerw. Wymagają nowych, sprawniejszych przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#ZdzisławSiedlewski">Stała troska o przyśpieszenie tempa wzrostu stopy życiowej społeczeństwa zobowiązuje nas do jak najbardziej racjonalnej gospodarki środkami produkcji i nakładami inwestycyjnymi. Wymaganiom tym wychodzi naprzeciw nowy system finansowy w przemyśle, który obowiązywać będzie w przyszłym roku budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#ZdzisławSiedlewski">Przyjęta zasada wskazująca na rentowność jako jeden z głównych mierników oceny przedsiębiorstwa, oprocentowanie środków trwałych, nowe formy podziału zysku, zawężenie dotacji budżetowych na nowe inwestycje w zasadzie do kręgu jedynie obiektów priorytetowych, przejście w podstawowej masie inwestycji na kredyty bankowe i środki własne — sprzyjać powinna bardziej racjonalnej gospodarce środkami i powodować intensywniejsze metody gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#ZdzisławSiedlewski">Postulat stałego poszukiwania i wykorzystywania rezerw wskazuje na konieczność wprowadzania permanentnego unowocześniania produkcji i wzrostu wydajności pracy. Postulat ten zobowiązuje do dalszego umacniania dyscypliny w dziedzinie inwestycji, usprawniania pracy biur projektowych, dokładnego zharmonizowania zadań inwestycyjnych i mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlanych, zsynchronizowania robót budowlano-montażowych z dostawami maszyn i urządzeń, przestrzegania terminów oddawania inwestycji do eksploatacji, skracania cyklu inwestycyjnego, jak i szybkiego osiągania zakładanego wzrostu mocy wytwórczych nowych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#ZdzisławSiedlewski">W dziedzinie inwestycji istnieją jeszcze znaczne źródła dodatkowych i niemałych efektów, wykraczające poza obręb jednej inwestycji czy jednego inwestora. Mam na myśli problem wspólnych analiz i wspólnych poczynań w sferze inwestycyjnej różnych przedsiębiorstw, niezależnie od ich przynależności resortowej. Możliwości te wykorzystywać można w ramach prawidłowej koordynacji terenowej. Efekty w tej dziedzinie uzależnione są jednak od poziomu pracy terenowych organów planistycznych, od rozmiarów ich uprawnień i środków działania.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#ZdzisławSiedlewski">Rozmiary wykorzystanego potencjału gospodarczego, wzrostu efektywności gospodarowania, poprawa jakości, nowoczesności i wydajności pracy są uzależnione w znacznej mierze od tempa postępu technicznego, ekonomicznego, organizacyjnego, a więc od stopnia wpływu nauki na produkcję.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VIII Kongres Stronnictwa Demokratycznego podkreśliły rolę szybkiego wzrostu nauki w świecie współczesnym. Szczególna rola przypada nauce w społeczeństwie socjalistycznym, w którym gospodarka planowa zapewnia możliwości wykorzystania wyników badań, zgodnie z hierarchią potrzeb społecznych. Nauka stwarza bowiem podstawy dla rozwoju nowych dziedzin wytwórczości, dokonuje przewrotu w dziedzinach już rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#ZdzisławSiedlewski">Należyty rozwój badań naukowych i zapewnienie im bazy materialnej, wypracowanie systemu szybkiego wdrażania w życie wyników badań naukowych, jest dziś podstawowym warunkiem rozwoju kultury narodowej, gospodarki i postępu technicznego. Postulat ten znajduje odzwierciedlenie w projekcie planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#ZdzisławSiedlewski">Z problemem postępu technicznego i ekonomicznego łączy się również ściśle społeczne i ekonomiczne znaczenie szeroko pojmowanych usług. VIII Kongres Stronnictwa Demokratycznego szeroko rozwinął problem prawidłowego rozwoju szeroko pojmowanej sfery usług, to jest sfery aktywności zawodowej, obejmującej liczne dziedziny działalności pozaprodukcyjnej zarówno zawodów inteligenckich, jak i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#ZdzisławSiedlewski">W nowoczesnym, wysoko rozwiniętym organizmie państwowym znaczenie szeroko pojmowanych usług, obejmujących wszelkiego rodzaju pracę fizyczną i umysłową, nie będącą pracą produkcyjną — ma tendencję wzrastającą.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#ZdzisławSiedlewski">Do zjawisk znamionujących postęp gospodarczy zalicza się obok zmian w bazie materialnej również zmiany zachodzące w strukturze spożycia ludności, jak i zmiany w strukturze zatrudnienia. W naszym kraju zarysowują się już obecnie te tendencje i chyba w następnych latach nastąpią dość istotne przesunięcia w strukturze zatrudnienia, stymulowane dodatkowo skutkami wzrostu liczby ludności.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#ZdzisławSiedlewski">Następować powinien szybszy wzrost zatrudnienia w dziedzinie szeroko rozumianych usług, obejmujących urządzenia socjalne i kulturalne, opiekę zdrowotną, turystykę, łączność, komunikację, a więc usług mających charakter działalności reprodukcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#ZdzisławSiedlewski">W naszych warunkach bowiem, sfera usług awansuje do rangi bardzo istotnego czynnika w prawidłowym rozwoju budownictwa socjalistycznego. Wpływa ona pośrednio na kształtowanie się warunków bytowych ludności, jak też na umocnienie i zwiększenie potencjału gospodarczego kraju. Działalność ta coraz silniej splata się z produkcją materialną kraju.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#ZdzisławSiedlewski">W planie i budżecie na rok przyszły znajduje odzwierciedlenie troska państwa o wzrost usług konsumpcyjnych, jak nauka, oświata, kultura, ochrona zdrowia i inne.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#ZdzisławSiedlewski">Środki, które przeznacza państwo na rozwój oświaty, owocują najcenniejszym i najtrwalszym kapitałem, gdyż pomnażają ogólne zasoby wiedzy i umiejętności zawodowej ludności, wartości intelektualne naszej młodzieży, stanowią główną dźwignię wzrostu socjalistycznej kultury naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#ZdzisławSiedlewski">Rosnące jednak zapotrzebowanie na szkoły zawodowe, średnie i wyższe wymaga dalszych wysiłków inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#ZdzisławSiedlewski">Konieczna jest także terytorialna korekta w rozmieszczeniu szkół zawodowych oraz budowa internatów i domów akademickich. Pozwoli to w znacznym stopniu na zniwelowanie skutków dotychczasowej preferencji geograficznej, która powoduje, że szczególnie młodzież małych miast i wsi ma stale jeszcze mniejsze szanse kontynuowania nauki.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrastające o 6,5% wydatki państwa na rozwój kultury i sztuki, jak również środki przeznaczone na ten cel z innych źródeł, powinny być jak najbardziej efektywnie wykorzystane. Wypływa stąd postulat prawidłowej koordynacji i ukierunkowania tych wydatków przez rady narodowe. Dodać trzeba jednak, że realizacja tego postulatu zależeć będzie w głównej mierze od pozytywnego stanowiska dysponentów tych środków. Pragnę zwrócić uwagę na konieczność dalszego rozwoju bazy materialnej i zasięgu działania nowoczesnych środków upowszechniania kultury, a szczególnie telewizji. Na poparcie zasługują terenowe inicjatywy organizacji sieci muzeów regionalnych, jak i skuteczniejsze niż dotychczas poszukiwanie użytkowników zabytkowych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#ZdzisławSiedlewski">Resort kultury, rady narodowe, organizacje polityczne i społeczne powinny otoczyć szczególną opieką i pomocą rosnący i rozwijający się społeczny ruch kulturalny w postaci regionalnych towarzystw kulturalnych i naukowych, ruch, który reprezentuje wielki kapitał energii i pomysłowości. Jest on bowiem w ostatnich latach jednym z głównych czynników rozwoju życia kulturalnego w małych ośrodkach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Konsekwencją dalszego rozwoju gospodarczego kraju będzie stały wzrost popytu na różnorodne usługi materialne i rynkowe, jak również ich wpływ na pokrycie krążących na rynku środków pieniężnych. Mimo pewnej poprawy, w ostatnich latach rozwój tych usług nie nadąża za stale wzrastającym popytem. Powoduje to umniejszenie efektów wysiłku produkcyjnego, powoduje szybsze zużycie majątku trwałego, rzutuje ujemnie na poziom życia ludności. W miarę rozwoju gospodarczego kraju, w miarę sukcesów produkcyjnych ciężar trudności zaczyna coraz bardziej przesuwać się ze sfery produkcji materialnej do sfery obsługi milionów ton towarów, czyli milionów sztuk przedmiotów. Tempo rozwoju określonej gałęzi gospodarki powinno znajdować równoległe odzwierciedlenie w dynamice rozwoju odpowiedniej gałęzi usług.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#ZdzisławSiedlewski">Badania rynku, analiza i ewidencja ruchu towarów i transportu wyraźnie nie nadążają za podażą, stają się wąskim gardłem umniejszającym rezultaty wysiłku produkcyjnego bądź też ujemne konsekwencje przesuwają na klienta. I tak — w handlu w okresie ubiegłego dziesięciolecia tempo wzrostu ilości sprzedawanych towarów jest prawie 5-krotnie wyższe od wzrostu zatrudnienia w handlu przy znacznym wzroście ludności w kraju. Również osiągany wzrost nowych powierzchni sklepowych i magazynowych oraz środków transportu nie zabezpiecza sprawnej obsługi zwiększającej się masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#ZdzisławSiedlewski">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jedynie spływu na rynek określonej masy towarów. Ważne jest również to, aby asortyment towarów zgodny był z podstawowymi potrzebami i wymaganiami konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#ZdzisławSiedlewski">Na poziom zaopatrzenia rynku obok podaży, nie mniej istotny wpływ ma praca aparatu handlowego, jego system działania, który może przyśpieszyć drogę towaru od producenta do indywidualnego odbiorcy. Na przykład, zakłady przemysłu terenowego i spółdzielczego w dziedzinie produkcji konfekcji czy obuwia osiągnęły znaczne rezultaty ilościowe i asortymentowe. Jednak nieodpowiednie przygotowanie sieci i urządzeń sklepowych powoduje, że klient odczuwa okresowo braki lub ma do wyboru skromny — nie odpowiadający produkcji — asortyment towarów. Te dysproporcje odczuwamy szczególnie ostro w zakresie produkcji sezonowej.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#ZdzisławSiedlewski">Zamierzenia w dziedzinie mechanizacji, elektryfikacji i chemizacji produkcji rolnej, jak i efekty dokonanych już wysiłków i nakładów, są w znacznej mierze uzależnione od racjonalnego, proporcjonalnego rozwoju zaplecza usługowego.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#ZdzisławSiedlewski">Zakładany znaczny wzrost środków na konserwację i remonty mieszkaniowe — wynikający z regulacji opłat czynszowych — wymaga proporcjonalnego zwiększenia potencjału usługowego przedsiębiorstw gospodarki komunalnej i spółdzielczości pracy. W większym również stopniu należy wykorzystać istniejące rezerwy w tym zakresie przede wszystkim w grupie rzemiosł budowlanych, których moce przerobowe określa się wartością około 2 mld zł rocznie.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#ZdzisławSiedlewski">W ostatnich latach jesteśmy świadkami ogromnego wzrostu turystyki krajowej i wypoczynku świątecznego. Zjawisko to jest następstwem szybko postępującej industrializacji, wzrostu środków lokomocji tak publicznych, jak i indywidualnych ludności, chęcią oderwania się od miast. Wzmożony ruch turystyczny jest również wynikiem wzrostu dochodu ludności.</u>
          <u xml:id="u-17.39" who="#ZdzisławSiedlewski">Pomimo znacznego, bo prawie 3-krotnego w ostatnich latach zwiększenia bazy noclegowej i gastronomicznej, w wyniku jednak równoczesnego 4-krotnego wzrostu ruchu turystycznego, w dalszym ciągu braki w obsłudze turystów są bardzo dotkliwe. W celu szybszego usunięcia tych braków, należy szerszym frontem wykorzystywać rezerwy będące w posiadaniu ludności, bardziej angażować rezerwy prywatnej gastronomii i usług, jak i energiczniej włączać i rozwijać rzemiosło usługowe.</u>
          <u xml:id="u-17.40" who="#ZdzisławSiedlewski">Elementem celowego i pożytecznego usprawnienia pracy uspołecznionej sieci handlu i gastronomii w szczytach ruchu turystycznego mogą stać się małe placówki, prowadzone systemem prowizyjno-ajencyjnym. Tegoroczny sezon turystyczno-wczasowy dostarczył nam wiele pozytywnych przykładów w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-17.41" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi warunkom działalności i rozwoju drobnej wytwórczości, a szczególnie spółdzielczości pracy rzemieślniczej, spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz rzemiosłu. Pomimo znacznej poprawy w ostatnich latach w warunkach działalności spółdzielczości i rzemiosła, plan spółdzielczości pracy na rok przyszły jest trudny i napięty.</u>
          <u xml:id="u-17.42" who="#ZdzisławSiedlewski">Słuszny postulat społeczny — przyśpieszenie wzrostu produkcji rynkowej, dalszej poprawy form i jakości usług, znacznego podniesienia jakości produkcji rynkowej — determinowany jest takimi czynnikami, jak obowiązujący system planowania i zarządzania, bariera surowcowa i inwestycyjna, skromne możliwości modernizacji i unowocześnienia produkcji oraz usług.</u>
          <u xml:id="u-17.43" who="#ZdzisławSiedlewski">Struktura terytorialna planowanego wzrostu wartości produkcji, zgodnie z aktywizacyjną funkcją drobnej wytwórczości, zakłada najszybsze tempo wzrostu na terenie województw słabiej uprzemysłowionych, a najpowolniejsze w wielkich miastach i na terenach wysoko uprzemysłowionych.</u>
          <u xml:id="u-17.44" who="#ZdzisławSiedlewski">Na tle podstawowych wskaźników planu drobnej wytwórczości pragnę podkreślić niektóre mobilizujące elementy konstrukcji planu, wynikające z układu proporcji pomiędzy najważniejszymi wskaźnikami.</u>
          <u xml:id="u-17.45" who="#ZdzisławSiedlewski">Przez wzrost wydajności pracy uzyska się produkcję towarową o wartości ponad 3 mld zł, podczas gdy w wyniku wzrostu zatrudnienia uzyska się produkcję o wartości około 1,7 mld zł. Napięcie to jest szczególnie wysokie w państwowym przemyśle terenowym i w spółdzielczości pracy. W pionach tych wzrost produkcji w wyniku wzrostu wydajności pracy dochodzi lub przekracza 70% całej wielkości produkcji. Założenie to wymaga pełnej mobilizacji załóg pracowniczych przedsiębiorstw i spółdzielni oraz systematycznej opieki i pomocy ze strony ich jednostek nadrzędnych i zainteresowanych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-17.46" who="#ZdzisławSiedlewski">Z planu inwestycyjnego drobnej wytwórczości wynikają ograniczone możliwości działania dla uruchomienia rozproszonych rezerw terenowych w dziedzinie surowców miejscowych i wtórnych oraz zatrudnienia nadwyżek siły roboczej. W konsekwencji układ ten znacznie hamuje oddziaływanie na rozwój ośrodków i terenów słabiej rozwiniętych gospodarczo.</u>
          <u xml:id="u-17.47" who="#ZdzisławSiedlewski">Zakładany planem wysoki, prawie 10% wzrost akumulacji, nosi w sobie niebezpieczeństwo pogarszania się proporcji między produkcją rynkową a zaopatrzeniowo-inwestycyjną. W tych warunkach, przedsięwzięciem w pełni gospodarczo uzasadnionym, jest rozwój pracy chałupniczej i nakładczej o zakładanej w planie wartości produkcji prawie 6 mld zł. Jest to prawie bezinwestycyjne źródło wzrostu produkcji, sięgające przeważnie do nie objętych bilansem rezerw siły roboczej, zwłaszcza kobiet.</u>
          <u xml:id="u-17.48" who="#ZdzisławSiedlewski">Rozwój produkcji towarów i usług w zakładach drobnej wytwórczości, produkcji mającej wybitnie rynkowy charakter, jest istotnym czynnikiem kształtowania się sytuacji gospodarczej kraju, szczególnie w zakresie likwidacji odcinkowych napięć rynkowych, które w bieżącym roku przysporzyły nam stosunkowo dużo kłopotów. A pamiętać musimy, że w dalszym ciągu około 1/4 zaopatrzenia rynkowego kraju pochodzić będzie z zakładów drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-17.49" who="#ZdzisławSiedlewski">W tej sytuacji nabiera szczególnego znaczenia postęp we wprowadzaniu zmian w metodach zarządzania i planowania oraz w systemie bodźców ekonomicznych drobnej wytwórczości. Stosowana bowiem dotychczas metodologia planowania nastręcza od szeregu lat wiele zastrzeżeń i była przedmiotem zabiegów, mających na celu wyeliminowanie zachodzących w przemyśle drobnym trudności i powstających antybodźców. Wyrażają się one między innymi: w niezgodności zasad centralnego, dyrektywnego planowania działalności drobnej wytwórczości ze zdecentralizowanym terenowym systemem zarządzania, w pewnej wewnętrznej sprzeczności niektórych wskaźników dyrektywnych, preferujących produkcję o wysokiej akumulacji i materiałochłonnej, kosztem produkcji o niższej rentowności, ale poszukiwanej na rynku; w zbytnim sformalizowaniu planów utrudniających elastyczność działania, wynikającą z charakteru drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-17.50" who="#ZdzisławSiedlewski">Narastające rozbieżności między metodologią planowania a potrzebami drobnej wytwórczości sygnalizowane były licznymi wystąpieniami prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Pilność sprawy potwierdziły postulaty i wnioski załóg pracowniczych drobnej wytwórczości, zgłaszane w ramach dyskusji przed IV Zjazdem PZPR i VIII Kongresem SD.</u>
          <u xml:id="u-17.51" who="#ZdzisławSiedlewski">Istnieje więc pilna konieczność podsumowania wyników aktualnie prowadzonych w drobnej wytwórczości eksperymentów i szybkie wprowadzenie konkretnych rozwiązań planistycznych, przystosowanych do specyficznych potrzeb przedsiębiorstw, spółdzielni i zakładów o różnej organizacji i ekonomice.</u>
          <u xml:id="u-17.52" who="#ZdzisławSiedlewski">Celem tych zmian powinno być coraz lepsze zaspokojenie potrzeb rynku przez stworzenie elastycznego systemu uruchamiania rezerw terenowych i lepszego wykorzystania posiadanych mocy produkcyjnych i usługowych. Musimy bowiem pamiętać, że jednym z głównych zadań drobnej wytwórczości jest zwiększenie efektywności produkcji społecznej, podniesienie jej jakości i lepsze dostosowanie do potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-17.53" who="#ZdzisławSiedlewski">Odrębną grupę spraw w ramach problematyki planu na 1966 rok stanowią sprawy rzemiosła. Trzeba stwierdzić, że na przestrzeni bieżącego roku, rzemiosło zostało uznane za dziedzinę gospodarki narodowej, wymagające rozwoju i poparcia ze względu na wzrost zapotrzebowania ludności na usługi i rynkową produkcję rzemiosła. W konsekwencji wielu posunięć rządu w formie zastosowanych ulg i bodźców nastąpił dalszy wzrost liczby zakładów i zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-17.54" who="#ZdzisławSiedlewski">Szacunkowe wskaźniki w planie przyszłego roku zakładają wzrost warsztatów do 146 tys. o zatrudnieniu 264 tys. pracowników i liczbie 60 tys. uczniów, pobierających naukę zawodu w warsztatach rzemieślniczych. Poprawa ta jest również konsekwencją rozszerzenia działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz pewnej, ale ciągle jeszcze niedostatecznej poprawy zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-17.55" who="#ZdzisławSiedlewski">Dla pełnego osiągnięcia tych szacunków i stabilizacji warunków działalności rzemiosła, niezbędne jest stosowanie w praktyce dnia codziennego przez wszystkie organy i ogniwa władzy terenowej ustalonej polityki państwa w stosunku do tej sfery gospodarczego działania.</u>
          <u xml:id="u-17.56" who="#ZdzisławSiedlewski">Rady narodowe powinny zabezpieczyć warunki realizacji planu 5-letniego w zakresie rozwoju rzemiosła na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-17.57" who="#ZdzisławSiedlewski">Z szerokiej gamy czynników, hamujących zakładany rozwój rzemiosła, pragnę zwrócić uwagę na skomplikowany i długotrwały tryb zatwierdzania cen na wyroby rzemieślnicze, na istniejące jeszcze różnice w określaniu norm zysków między komisjami cen a organami finansowymi, na opory wśród przedsiębiorstw handlu uspołecznionego w zakresie przyjmowania drobnej produkcji rzemieślniczej do obrotu oraz na tradycyjne już trudności w zaopatrzeniu w materiały i części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-17.58" who="#ZdzisławSiedlewski">W przyszłym roku gospodarczym jednym z zasadniczych zagadnień związanych z dalszym włączaniem rzemiosła w nurt gospodarki narodowej będzie rozszerzenie i pogłębienie działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, jej ścisła współpraca z samorządem gospodarczym i zawodowym rzemiosła w dziedzinie powiązania indywidualnych interesów rzemieślników z interesem ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-17.59" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne od dłuższego czasu podnosiło problem społecznej, gospodarczej i kulturalnej aktywizacji małych ośrodków miejskich, wskazując na rozwój przemysłu terenowego i spółdzielczego oraz szeroko pojętych usług jako ważkiego czynnika aktywizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-17.60" who="#ZdzisławSiedlewski">Rozwój tych dziedzin umożliwiłby zwiększenie zatrudnienia w tych ośrodkach, wykorzystanie miejscowych surowców, powstanie zaplecza usługowego dla rolnictwa, stopniowe krystalizowanie się roli tych miast jako ośrodków gospodarczych dla poszczególnych mikroregionów.</u>
          <u xml:id="u-17.61" who="#ZdzisławSiedlewski">W toku prac nad planem gospodarczym w kilku komisjach sejmowych szczególnie ostro podkreślony został deficyt materiałów budowlanych na pokrycie potrzeb wsi. Deficyt ten jest naturalną konsekwencją wzmożonego budownictwa gospodarki chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.62" who="#ZdzisławSiedlewski">Nie pomniejszając roli i znaczenia chłopskich zespołów produkujących niektóre elementy budowlane, wydaje się, że małe miasta poprzez zakłady drobnej wytwórczości są szczególnie predestynowane do organizacji tego typu produkcji. W świetle bowiem wzrastających zadań rolnictwa, wysiłek chłopów powinien być przede wszystkim skierowany na intensyfikację produkcji roślinnej i hodowli.</u>
          <u xml:id="u-17.63" who="#ZdzisławSiedlewski">Niewielkie specjalistyczne zakłady w małych miastach, wyposażone w niedrogi sprzęt mechaniczny, z całą pewnością osiągną znaczniejsze rezultaty w dziedzinie ilości i jakości produkowanych elementów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-17.64" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrastający popyt wsi na usługi rynkowe i pozarynkowe, wynikający ze wzrostu ilości środków pieniężnych na wsi, wzrostu ilości maszyn i urządzeń produkcyjnych, środków lokomocji i sprzętu gospodarstwa domowego — wymaga szybkiej i znacznej rozbudowy zaplecza konserwacyjnego i remontowego, które powinno być zlokalizowane blisko usługobiorcy, a więc w małych miastach i miasteczkach.</u>
          <u xml:id="u-17.65" who="#ZdzisławSiedlewski">Z zadowoleniem przyjęliśmy informację rządu o znacznym zaawansowaniu pracy nad dwoma istotnymi dla rozwoju małych miast projektami rozporządzeń Rady Ministrów i zapowiedź wydania ich na początku przyszłego roku. Mam na myśli rozporządzenie w sprawie utworzenia funduszu miejskiego w miastach nie stanowiących powiatów o ludności poniżej 20 tys. mieszkańców oraz funduszu aktywizacji przemysłu w małych miastach.</u>
          <u xml:id="u-17.66" who="#ZdzisławSiedlewski">Znaczenie funduszu miejskiego, szacowanego na około 400 mln zł rocznie, wyraża się tym, że obejmie on 608 miast i kilka milionów ich mieszkańców, a poprzez wzrost środków wyrównawczych dla budżetów terenowych, me pomniejszy on wpływów własnych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-17.67" who="#ZdzisławSiedlewski">Drugi fundusz, przeznaczony na aktywizację przemysłu w miastach do ó tys. mieszkańców w formie kredytu bankowego, wykorzystany być może na organizację niewielkich zakładów wytwórczych o zatrudnieniu do 100 osób, o niskim, 50-tysięcznym nakładzie na jedno stanowisko pracy, których produkcja oparta będzie na surowcach terenowych. Elementem pomniejszającym znaczenie tego kredytu jest projekt ustalenia spłaty kredytu na okres od 3 do 5 lat. W warunkach prostej, pracochłonnej produkcji w zakładach o tak niskim nakładzie inwestycyjnym z pewnością wyjątkowo trudna będzie splata kredytu w tak krótkim terminie. Moment ten Rada Ministrów powinna wziąć pod uwagę przy podejmowaniu ostatecznej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-17.68" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoka Izbo! Realizując przyszłoroczny plan i budżet wejdziemy w nowy plan 5-letni. Gwarancją wykonania zadań jest rosnąca aktywność naszego społeczeństwa i proces udoskonalania zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-17.69" who="#ZdzisławSiedlewski">Pragnę wyrazić przekonanie, że zadania tego zrównoważonego planu zostaną przekroczone, przyczyniając się do wzrostu poziomu życia naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-17.70" who="#ZdzisławSiedlewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem projektu Narodowego Planu Gospodarczego i ustawy budżetowej na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-17.71" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Michałowi Specjałowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#MichałSpecjał">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na niektóre problemy zatrudnienia, wydajności pracy, rentowności i obniżki kosztów w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#MichałSpecjał">Zacznę od kluczowego problemu dla rentowności — problemu obniżki kosztów własnych produkcji, w tym szczególnie obniżki kosztów materiałowych, decydujących między innymi o naszym rozwoju gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#MichałSpecjał">Ustalone w planie zadania obniżenia udziału kosztów własnych w wartości produkcji w przemyśle o 0,5% należy uznać za minimalne. Powstaje zatem konieczność podjęcia działania w kierunku osiągnięcia większej od zaplanowanej obniżki kosztów. Wysuwając potrzebę poprawy rentowności drogą postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, wzrostu jakości i nowoczesności produkcji, można wykorzystać dotychczasowe osiągnięcia w ujawnianiu rezerw w zakładach, wstępne programy usprawnień zawartych w planach alternatywnych, doświadczenia w dziedzinie społecznych przeglądów, w rozwijaniu współzawodnictwa pracy i wynalazczości pracowniczej oraz innych form inicjatywy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#MichałSpecjał">Poważne zadania przypadają dla klasy robotniczej Śląska. Przede wszystkim musimy siłami załóg i ich organizacji oraz administracji starać się o podniesienie jakości wydobywanego węgla oraz produkowanych wyrobów innych gałęzi przemysłu. Trzeba podkreślić, że załogi zakładów Śląska, wspólnie z administracją, koncentrują swoją uwagę na podniesieniu jakości produkcji. Mimo znacznej poprawy na tym odcinku nie wykorzystano wszystkich istniejących możliwości. Jak wykazują kontrole techniczne można podnieść jakość wydobywanego węgla czy wyrobów innych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#MichałSpecjał">Trzeba też wskazać na pewne istniejące jeszcze rezerwy produkcyjne. Jak wykazują badania, udoskonalenie na przykład rozdziału asortymentów na poszczególne huty może spowodować pewien wzrost produkcji i obniżkę kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#MichałSpecjał">Jeśli się uważnie przyjrzeć naszemu przemysłowi, to stwierdza się, że tkwią w nim znaczne rezerwy i w wielu wypadkach nie wymagają one dodatkowych nakładów. Plany alternatywne w poważnym stopniu ujawniły rezerwy, ale wnioski wynikające z tych planów nie zawsze były należycie potraktowane przez administrację. Wykrywanie istniejących rezerw produkcyjnych, zwłaszcza w gospodarce materiałowo-surowcowej, zmniejszanie braków i odpadów w produkcji, a w parze z tym przechodzenie z produkcji materiałochłonnej na pracochłonną — to ważne dla administracji i załóg zadania w dziedzinie postępu techniczno-organizacyjnego, obniżki kosztów produkcji i racjonalnego zatrudnienia, podnoszenia rentowności przedsiębiorstw i branż. Powinno temu sprzyjać zastąpienie — w ramach procesu doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką — dotychczas obowiązującej dyrektywy dla przedsiębiorstw w formie określonej kwoty akumulacji, przez wskaźnik rentowności.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#MichałSpecjał">Zastosowanie w przedsiębiorstwach przemysłowych obok nowych mierników produkcji wskaźnika rentowności jako syntetycznego kryterium oceny ich działalności pobudzać będzie do obniżenia kosztów produkcji, głównie materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#MichałSpecjał">Wskaźnik rentowności może ponadto odegrać rolę bodźca ekonomicznego do wzrostu produkcji odpowiednich asortymentów o określonej jakości, jeżeli zostanie prawidłowo ustalony dla poszczególnych zjednoczeń i zakładów.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#MichałSpecjał">Pobudzaniu załóg do wzrostu rentowności przedsiębiorstw i podniesieniu jakości produkcji niewątpliwie sprzyjać będzie dokonana reforma w tworzeniu i podziale funduszu zakładowego, stanowiącego podstawowy zespołowy bodziec materialnego zainteresowania pracowników. Uzależniając wielkość funduszu zakładowego od wykonania planu rentowności i jej poprawy, a wysokość nagród indywidualnych od stopnia wykonania ważnych dla danej komórki zadań gospodarczych, zwiększa się siłę oddziaływania tego ważnego bodźca na dostosowanie struktury produkcji do potrzeb społecznych, podniesienia jej jakości i obniżenia kosztów własnych. Łącznie ze zmianą zasad tworzenia funduszu zakładowego ulegają zmianie — zgodnie z uchwałą XV Plenum CRZZ z dnia 20 listopada bieżącego roku — zasady podziału funduszu zakładowego, której to sprawie związki zawodowe i samorząd robotniczy poświęcą szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#MichałSpecjał">Istotnym zadaniem jest tu opracowanie nowych regulaminów podziału funduszu zakładowego w 1966 roku, które to regulaminy powinny być podane do wiadomości załóg na początku roku.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#MichałSpecjał">W polityce zatrudnienia niezmiernie ważnym zagadnieniem jest przede wszystkim zapewnienie efektywnego wykorzystania planowanego przyrostu zatrudnienia. Bilans siły roboczej, mimo zrównoważenia w skali krajowej, nie jest wolny od określonych napięć, przede wszystkim w przekroju terenowym i w podziale według płci.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#MichałSpecjał">Analiza stanu i potrzeb zatrudnienia wskazuje, że w ośrodkach wysoko uprzemysłowionych występuje niedobór siły roboczej. Jak wiadomo, jednym z czynników zmniejszenia istniejącego deficytu rąk do pracy jest prowadzona akcja deglomeracyjna. Mówiąc o deficycie siły roboczej, trzeba przede wszystkim mieć na uwadze dwa wielkie ośrodki przemysłowe, jakimi są Śląsk i Warszawa. W tych ośrodkach deglomeracja nabrała przeto rumieńców życia. Wydaje mi się natomiast, iż nie można uznać za słuszne wysuwanie daleko idących zamierzeń deglomeracyjnych w innych ośrodkach bez właściwych badań i przyczyn. Odbicie tych częstokroć nie dość uzasadnionych zamierzeń, znajdujemy i w prasie. Sprowadzają się one do podejmowania na skalę szerszą — niż to faktycznie określają potrzeby — planów przenoszenia szeregu zakładów poza teren większych miast. Trzeba pamiętać, że wysuwanie zamierzeń przy podejmowaniu przedsięwzięć wyprowadzenia z danych miast zakładów, jak to się na przykład mówi, uciążliwych, musi być poprzedzone dokonaniem odpowiedniej analizy, czy tego rodzaju pociągnięcia są dostatecznie umotywowane przesłankami ekonomicznymi i społecznymi. I właśnie na Śląsku, gdzie my to robimy, staramy się zawsze, aby każdą sprawę dokładnie zbadać i przeanalizować, licząc koszty, dbając o to, aby nie uszczuplić produkcji.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#MichałSpecjał">Z punktu widzenia potrzeb ośrodków przemysłowych, przede wszystkim wielkich, jednym z podstawowych, o kluczowym znaczeniu zagadnień — obok deglomeracji, która działa bardziej długofalowo — jest wdrażanie i rozwijanie postępu organizacyjno-technicznego, drogą rozszerzania i doskonalenia mechanizacji pracy i technologii produkcji oraz usprawnienia organizacji pracy. Przykładem dobrych wyników w tym zakresie może być to, że w poszczególnych kopalniach węgla — dzięki koncentracji wydobycia, stanowiącej zasadniczy kierunek postępu techniczno-organizacyjnego — zabezpieczono wykonanie zadań produkcji z nadwyżką przy malejącym stanie zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#MichałSpecjał">Z drugiej strony trzeba pamiętać, że istnieją jeszcze małe ośrodki czy miasta, których stopień aktywizacji gospodarczej nie pozwolił jeszcze na pełne zatrudnienie kobiet. W związku z tym ogniwa administracji gospodarczej, a także rady narodowe muszą o wiele poważniej podejść do rozwiązania problemu zatrudnienia kobiet. Prawie z reguły w tych miejscowościach występuje jednocześnie niedobór męskiej siły roboczej. Stąd jednym z kierunków działania, ale nie jedynym, powinno być przesuwanie mężczyzn do prac innych niż wykonywane, a zwolnione w ten sposób stanowiska obsadzać należałoby kobietami. Oczywiście muszą tu być uwzględnione odpowiednie warunki, a więc staż pracy dotychczas zatrudnionych, ich kwalifikacje itp. Konieczne jest również odpowiednie przygotowanie zawodowe kobiet, nie mających dotychczas kwalifikacji, a także zwiększenie liczby dziewcząt w szkołach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#MichałSpecjał">Rozładowaniu istniejących nadwyżek poszukujących pracy kobiet sprzyjać powinien dalszy rozwój usług. Jednym z istotnych czynników przyśpieszających ten rozwój będzie znoszone limitowanie zatrudnienia i funduszu płac w zakładach świadczących odpłatnie usługi dla ludności i rolnictwa. To powinno być wykorzystane przez drobną wytwórczość i rady narodowe dla wzmożenia pracy organizatorskiej w zakresie rozwoju usług.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#MichałSpecjał">Przyrost zatrudnienia jest niewątpliwie czynnikiem dynamizującym rozwój gospodarczy. Chodzi jednak o to, aby zapewniając pracę dla wszystkich, którzy chcą i mogą ją podjąć, racjonalniej gospodarować rozmieszczeniem sił ludzkich, aby zwiększyć w interesie wszystkich pracujących efekty ich działalności produkcyjnej czy usługowej. Na tle tego stwierdzenia chciałbym uczynić uwagę co do stosowania nowych mierników produkcji dla celów określenia wielkości zatrudnienia i funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#MichałSpecjał">Nie ulega wątpliwości słuszność stosowania mierników pracochłonności, które lepiej niż wskaźnik produkcji globalnej określają potrzeby przedsiębiorstw w zakresie nakładów pracy żywej. Rzecz jednak w tym, aby ustalanie wielkości zatrudnienia na podstawie mierników wyrażających pracochłonność produkcji wynikało z rzeczywistych potrzeb. Stosowanie nowych mierników nie może stać się pretekstem do ukrywania rezerw wzrostu wydajności pracy i nadmiernego zwiększania liczby pracowników. Nadmierne zwiększania zatrudnienia w jednych zakładach, uszczupla niejednokrotnie możliwości zatrudnienia niezbędnych kadr w innych przedsiębiorstwach. Zgodnie z uchwałami IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uczyniony został znaczny krok naprzód w zwiększeniu uprawnień przedsiębiorstw w zakresie gospodarowania zatrudnieniem i funduszem płac. Aby ten proces doskonalenia gospodarki funduszem płac i zatrudnieniem rozwijać dalej, wymagany jest wzrost odpowiedzialności wszystkich ogniw zarządzania w przedsiębiorstwach, a także organów samorządu robotniczego.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#MichałSpecjał">Te nowe uprawnienia powinny być wykorzystane przede wszystkim dla wzmocnienia na przykład służb zaplecza, niezmiernie ważnych z punktu widzenia podniesienia jakości i nowoczesności produkcji. Wciąż aktualna jest także sprawa dyscypliny pracy. W okresie pierwszego półrocza bieżącego roku, w porównaniu do pierwszego półrocza ubiegłego roku, wzrosły liczby godzin nadliczbowych z 93 do 103 mln oraz godzin postojowych z 14,8 do 16,3 mln.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#MichałSpecjał">Organy samorządu robotniczego i organizacje związkowe domagając się stanowczo od administracji zapewnienia dobrej organizacji pracy i rytmicznej produkcji, powinny również wzmóc pracę wychowawczą w kierunku poprawy dyscypliny naszych załóg.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#MichałSpecjał">Wraz ze wzmożeniem dyscypliny pracy zachodzi potrzeba dalszego uporządkowania zatrudnienia w przedsiębiorstwach, zwłaszcza przemysłowych. W tym celu należy tak rozłożyć przyrost zatrudnienia w ciągu roku, aby zapewnić w odpowiednim czasie zatrudnienie absolwentów szkół. Jak dotychczas, na skutek nie zawsze uzasadnionego potrzebami, nadmiernego wzrostu zatrudnienia w I półroczu danego roku, niejednokrotnie obserwuje się trudności z zapewnieniem pracy dla niektórych grup absolwentów szkół zawodowych oraz ogólnokształcących. Właściwie rozkładając w czasie i prawidłowo wykorzystując przyrost zatrudnienia, wyłania się konieczność — o czym już wspomniałem — aby administracja wspólnie z organizacjami związkowymi i organami samorządu robotniczego przeanalizowała dotychczasowy stan zatrudnienia w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#MichałSpecjał">Ogólna analiza dotychczasowego stanu zatrudnienia dowodzi bowiem, że rozmieszczenie kadr nie zawsze zgodne jest z ich kwalifikacjami i możliwościami zawodowymi. Usunięcie tych nieprawidłowości jest jednym z warunków wzrostu jakości produkcji i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#MichałSpecjał">Projekt zamierzeń na rok 1966 zakłada pewne obniżenie w planie tempa wzrostu produkcji i wydajności pracy w porównaniu do roku bieżącego. Zawiera się w tym bowiem poważne zadanie dla administracji, samorządu robotniczego i załóg uzyskiwania ponadplanowych efektów ekonomicznych, wzbogacania asortymentów produkcji i wzrostu wydajności pracy, co jest jednym z głównych założeń planu. Wskazuje to na konieczność koncentracji wysiłków administracji i załóg na:</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#MichałSpecjał">— sprawniejszym i efektywniejszym wprowadzaniu postępu technicznego i ekonomicznego, — dostosowaniu struktury produkcji do potrzeb, — podniesieniu poziomu jakości i nowoczesności wyrobów, — optymalnym wykorzystaniu zasobów siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#MichałSpecjał">Z tego zasadniczego kierunku planu na rok przyszły wynikają także określone zadania dla rad zakładowych i samorządu robotniczego w zakresie pobudzania odpowiednich inicjatyw pracowników, ukierunkowania rozwoju współzawodnictwa pracy na wzrost jakości i nowoczesności produkcji oraz podniesienia jej rentowności, usprawnienia organizacji pracy i polepszenia technologii procesu produkcyjnego. Działanie to powinno zapewnić wzrost wydajności pracy powyżej ustalonego dla przemysłu wskaźnika — 3,1%.</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#MichałSpecjał">Dla poprawienia założonych w planie wskaźników, konieczne będzie skoncentrowanie uwagi i wysiłku resortów, zjednoczeń i zakładów pracy zwłaszcza na:</u>
          <u xml:id="u-19.25" who="#MichałSpecjał">— prawidłowym podziale zadań i środków na branże i przedsiębiorstwa, — racjonalnym gospodarowaniu zasobami siły roboczej i zapewnieniu ponadplanowego wzrostu wydajności pracy, — dostosowaniu produkcji do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu oraz do wymagań jakości i nowoczesności, — wzmożeniu dyscypliny finansowej i dyscypliny pracy, — na przestrzeganiu zasady niezbędnej elastyczności ekonomicznej w sterowaniu procesami produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-19.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#JanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Zdzisławowi Balickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#ZdzisławBalicki">Wysoka Izbo! Jest już tradycją naszego Sejmu i zasadą jego postępowania wynikającą z istoty naszego ustroju, że uchwalając plan i budżet państwa, nie tylko wyznacza on główne zadania dla rządu i podległej mu administracji, lecz zarazem odwołuje się do patriotycznej inicjatywy i socjalistycznej świadomości bezpośrednich wykonawców planu — do załóg robotniczych, inteligencji technicznej i ekonomicznej. Daliśmy tej zasadzie dobitny wyraz przed siedmioma laty, gdy w trosce o stworzenie prawnych gwarancji dla rozwoju demokracji robotniczej i aktywności produkcyjnej załóg Sejm uchwalił z inicjatywy związków zawodowych — ustawę o samorządzie robotniczym.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#ZdzisławBalicki">Dziś samorząd robotniczy wyrósł już w potężną siłę społeczną, angażując do współgospodarowania zakładami pracy 215 tys. pracowników, w tym 144 tys. robotników i ponad 54 tys. inżynierów i techników. Na tę siłę liczymy i stawiamy też, omawiając dziś zadania na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#ZdzisławBalicki">Przedstawiony przez rząd projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i podstawowych założeń na rok 1967, zakłada w słusznej intencji lepszego, wewnętrznego zrównoważenia i uniknięcia napięć w trakcie jego realizacji, umiarkowane wskaźniki przyrostu produkcji i dochodu narodowego, zawiera w sobie znaczne rezerwy i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#ZdzisławBalicki">Dzięki rozwinięciu inicjatywy produkcyjnej załóg i podniesieniu sprawności działania wszystkich ogniw gospodarki plan ten może i powinien być przekroczony, a w sprzyjających okolicznościach nawet wydatnie przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#ZdzisławBalicki">Realizacji planu na rok 1966 towarzyszyć będzie proces wdrażania nowych zasad i metod planowania i zarządzania gospodarką narodową wytyczonych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą na IV Plenum Komitetu Centralnego. Założeniem reformy jest poprawa efektywności naszego gospodarowania, podnoszenie rangi wymogów jakościowych i ekonomicznych w gospodarce narodowej, stworzenie warunków do bardziej racjonalnej i uzgodnionej z celami ogólnonarodowymi pracy przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwo bowiem jest i pozostanie podstawowym ogniwem gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#ZdzisławBalicki">Ogromna część zadań związanych z wprowadzeniem w życie nowych zasad i metod planowania i zarządzania gospodarką narodową przypada już na rok 1966 i znajduje swój wyraz w przedstawionym projekcie planu i budżetu oraz w licznych uchwałach Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Pragnąłbym w związku z tym zwrócić uwagę na to, że znamienną cechą reformy jest zasadnicze podniesienie roli systemu finansowego w przedsiębiorstwie i związanych z tym systemem bodźców i dźwigni ekonomicznych. W warunkach dotychczasowych problematyka finansowa znajdowała się na skutek jej stosunkowo słabego wpływa na ocenę i wyniki pracy przedsiębiorstwa i załogi na nieco dalszym miejscu w programach działania samorządu robotniczego. Obecnie system finansowania przedsiębiorstw jest poważnie wzmocniony. Dlatego też jest rzeczą konieczną, by w ślad za aktami normatywnymi poszła szersza niż dotąd akcja szkoleniowa, instruktażowa i kontrolna, by słuszne idee tkwiące w nowym systemie stały się znane wśród załóg i aktywu fabrycznego.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#ZdzisławBalicki">Pod szczególną opieką samorządów i administracji powinien znaleźć się nowy, wiodący wskaźnik przedsiębiorstwa: wskaźnik rentowności, gdyż od jego wykonania i przekroczenia zależeć będzie między innymi wielkość funduszu rozwoju i funduszu zakładowego w większości przedsiębiorstw. Oznacza to więc w praktyce udzielenie większego zainteresowania ze strony samorządu robotniczego problematyce kosztów własnych, szczególnie kosztów jednostkowych, gdyż ich obniżenie będzie miało decydujący wpływ na poprawę wskaźnika rentowności. Sądzę, że pod tym względem godne kontynuowanie i doskonalenia są prowadzone już od kilku lat przez samorządy robotnicze społeczne przeglądy gospodarki materiałowej. Godne są także rozpowszechnienia — niestety, nieliczne dotąd — próby przedstawiania zrozumiałego dla szerokiego ogółu pracowników i przekonywającego obrazu kształtowania się kosztów i czynników: oddziałujących na nie.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#ZdzisławBalicki">W większości zakładów zostanie też w roku przyszłym wprowadzone oprocentowanie środków trwałych. Będzie ono bezpośrednio wiązać stopień wykorzystania maszyn, urządzeń i budynków ze wskaźnikiem rentowności przedsiębiorstwa. Powinno to więc wzmóc zainteresowanie załóg tym ważnym problemem, a więc na przykład podniesieniem wskaźników zmianowości tam, gdzie jest to celowe i możliwe.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#ZdzisławBalicki">Nowy system finansowy, kierując wysiłki załóg i przedsiębiorstw w pożądanym społecznie kierunku, wymaga świadomego wdrażania i przeciwdziałania niewłaściwym tendencjom. Uważam, iż to świadome działanie powinno uwzględniać zwłaszcza polepszanie jakości produkcji, tego kapitalnego problemu, do którego rozwiązywania zabraliśmy się na szerokim froncie. Jednocześnie trzeba jeszcze bardziej zdecydowanie niż dotychczas przeciwstawiać się wszelkim tendencjom o charakterze partykularnym,„łatwemu” zdobywaniu rentowności kosztem niekorzystnych zmian asortymentu lub pogarszania jakości. Rząd w słusznej trosce o te sprawy zamierza uruchomić nowe i umocnić już istniejące środki działania. Uruchamia się więc w części zakładów fundusz gwarancji i wydłuża jego okres na artykuły trwałego użytku, planuje się odpowiednią grę cen fabrycznych oraz rozszerzenie rozpiętości cen między gatunkami. Chociaż przy nowym systemie finansowym niewątpliwie będzie bardziej odczuwane płacenie kar umownych między dostawcami i odbiorcami, to może jednak warto rozważyć celowość podniesienia dotychczasowych stawek kar umownych związanych z niedotrzymywaniem wymaganej jakości wyrobów. W każdym razie sprawy jakości na tle nowego systemu powinny znajdować się pod stałą kontrolą resortów.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#ZdzisławBalicki">Trzeba też wzmóc pracę wyjaśniająca wśród załóg fabrycznych, a także działalność organizatorską samorządu robotniczego w dziedzinie ugruntowania prawidłowych kierunków walki o obniżkę kosztów i poprawę rentowności oraz niedopuszczania do powstawania zjawisk niesłusznych i społecznie szkodliwych.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#ZdzisławBalicki">W wielu zakładach, zwłaszcza zaś w kopalniach węgla kamiennego, przyjęła się i utrwaliła praktyka systematycznego omawiania na posiedzeniach oddziałowych rad robotniczych — a więc tych najbliższych produkcji — miesięcznych zadań produkcyjnych. Dokonuje się na nich krytycznego przeglądu sytuacji i wymienia wzajemne uwagi między załogą i dozorem, ustala zadania i środki zaradcze. Te skromne, robocze zebrania, odbywane bez stołu prezydialnego mogą odegrać ogromną rolę w walce o gospodarność, jeżeli potrafimy sprawy te uczynić zrozumiałymi i bliskimi dla robotników, jeżeli załogi zrozumieją i odczują związek między efektami pracy, a wynikami ekonomicznymi zakładu i własną sytuacją materialną.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#ZdzisławBalicki">W tej dziedzinie samorządy robotnicze powinny związać się ściślej i znaleźć oparcie w nowo powołanych służbach ekonomicznych, nie tylko korzystając z ich badań i analiz, ale także sugerując im podejmowanie określonych tematów. Będzie to jednak możliwe w miarę kompletowania i umacniania służb ekonomicznych w przedsiębiorstwach, gdyż na przeszkodzie w szybkiej realizacji tej niezmiernie ważnej dla umocnienia systemu zarządzania uchwale stanął niedobór kadr ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#ZdzisławBalicki">Ze sprawą inicjatywy załogi i skuteczności oddziaływania samorządu na gospodarność przedsiębiorstw wiąże się respektowanie przez administrację jego wniosków. W dalszym ciągu reakcja na wnioski robotnicze nie zawsze jest właściwa, a narzekania na ten temat słyszy się ciągle na spotkaniach poselskich z załogami i aktywem fabrycznym. Potwierdzają to zresztą obiektywne badania. Oto na przykład w województwie kieleckim w 7 badanych zakładach różnych branż na 28 skierowanych wniosków do zjednoczeń tylko w jednym wypadku udzielono odpowiedzi, a co najgorsze, nie doczekało się takiej odpowiedzi wiele wniosków skierowanych do dyrekcji własnych przedsiębiorstw. Problem ten wymaga więc odpowiedniego potraktowania ze strony resortów i zjednoczeń, zwłaszcza w ich działalności kontrolnej. Doczekał się on takiego właśnie potraktowania ze strony Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego, które w sierpniu bieżącego roku uchwaliło szczegółowy i bardzo konkretny tryb rozpatrywania i kontroli wykonywania wniosków samorządu robotniczego oraz obowiązki i odpowiedzialność określonych komórek i osób w tym przedmiocie.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! W nowych zasadach i metodach planowania i zarządzania gospodarką narodową, bardziej dostosowanych do nowego etapu naszego rozwoju i dających większe pole dla inicjatywy i przedsiębiorczości załóg, tkwią duże dźwignie dla pomyślnego wykonania zadań już w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#ZdzisławBalicki">W swoim wystąpieniu starałem się jednak podkreślić, że dźwignie te nie będą przecież działać samoczynnie. O stopniu ich uruchomienia decydować będzie sprawność pracy ludzi na wszystkich stanowiskach, aktywność samorządów robotniczych i załóg fabrycznych. Stąd też nabiera szczególnego znaczenia w roku przyszłym nasza praca z ludźmi nad przyswojeniem i prawidłowym wdrażaniem w życie tego nowego zespołu środków usprawniających naszą gospodarkę narodową.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Kazimierz Kopecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#KazimierzKopecki">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Plan naszej gospodarki na rok 1966 zamyka się w ciaśniejszych granicach, niż patrząc nań z punktu widzenia niektórych gałęzi byłoby pożądane, a nawet i słuszne. Mimo to nawet w tych ciaśniejszych granicach mogą wystąpić pęknięcia i braki, które utrudniają wzrost naszej gospodarki, a nawet mogą mu zagrozić. Pragnę poruszyć na tym tle zagadnienia nauki i szkolnictwa wyższego. Chciałbym przy tym na chwilę zapomnieć, że należę do grona pracowników nauki i oderwać się od zrozumiałych może chęci akcentowania ważności tej sfery, a pragnąłbym raczej popatrzeć na to oczyma pracownika przemysłu, którym byłem przez wiele lat i członka sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa. W tym aspekcie widzę naukę, jak chyba my wszyscy, jako siłę produkcyjną i siłę postępu.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#KazimierzKopecki">Mówił o tym przekonywająco poseł sprawozdawca generalny, uzasadniając wzrost nakładów na naukę i badania, a bardzo słusznie przedstawił te zagadnienia poseł Gierek, przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego PZPR.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#KazimierzKopecki">Rok przyszły będzie rokiem, w którym nastąpi znaczny postęp we wszystkich gałęziach gospodarki. Na to liczymy i liczyć musimy. Postęp ten musi się opierać na lepszych konstrukcjach, lepszej technologii, sprawniejszej organizacji, kooperacji, transporcie i składowaniu, lepszym wykorzystaniu surowców wyjściowych, paliw i energii i przetwarzaniu ich na tworzywa i półprodukty i wreszcie na dobrej jakości pracy, lepszej kontroli międzyoperacyjnej i kontroli końcowej.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#KazimierzKopecki">Oczywiście, pod słowem „lepsze” rozumiemy kryteria nie tylko techniczne, ale przede wszystkim ekonomiczne. Zbyt dużo czasu musiałbym poświęcić na omówienie szczegółów tego zagadnienia, ale stwierdzić chyba muszę, że wszystko to, co „lepsze”, potrafiłoby zwiększyć nasz dochód narodowy o kilka do kilkunastu procent, czego przykładem może być szereg krajów będących swego czasu w daleko gorszej pozycji wyjściowej i często nawet nie dysponujących prawie żadnymi bogactwami naturalnymi, ale opierających swą produkcję przemysłową na znacznym wkładzie procentowym i wysiłku wykwalifikowanych pracowników badawczych krajów, łożących wielkie środki na naukę i badania.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#KazimierzKopecki">My dotychczas nie jesteśmy w stanie poświęcić na badania naukowe dostatecznych środków. Co prawda wzrastają one z roku na rok, ale trzymają się stale na poziomie zaczarowanego 1% dochodu narodowego łącznie, przeznaczonego na szkoły wyższe, pomoc dla studentów, PAN, instytuty naukowe i naukowo-badawcze oraz na dotacje na fundusz postępu technicznego, podczas gdy tylko na same badania naukowe i techniczne w krajach przemysłowych poświecą się średnio 2,5% dochodu narodowego (w ZSRR około 2,5%, w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej około 3,5%). Nasze niedobory dotyczą nie tylko kadry pracowników w placówkach naukowych i naukowo-badawczych, która wynosi zaledwie 1‰ zaludnienia, gdy w niektórych krajach dochodzi do 4‰, a w ZSRR wynosi 1,8‰. Gdybyśmy chcieli dorównać poziomowi radzieckiemu, musielibyśmy powiększyć kadrę naukową, kadrę instytutów naukowych i naukowo-badawczych o 50%, to jest o około 20 tys. pracowników.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#KazimierzKopecki">Poza brakami ilościowymi istnieją też ciągle poważne braki jakościowe, zbyt mało posiadamy zwłaszcza w instytutach przemysłowych pracowników o najwyższych kwalifikacjach. Ale główne braki istnieją w wyposażeniu tych placówek w środki i aparaturę potrzebną do badań oraz w ich złej lokalizacji, gdyż ponad 50% potencjału badawczego skupione jest w Warszawie, co jest wygodne dla administracji, skąd wyszła większość placówek badawczych, ale jest niedobre dla produkcji naukowo-badawczej.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#KazimierzKopecki">Mimo tych braków, korzyści z prowadzonych badań są ogromne. W czasie dyskusji budżetowej w Komisji stwierdzono, że cały budżet aparatu badawczego, podległego Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Wykorzystania Energii Jądrowej, mimo że przecież znaczna część badań dotyczy zagadnień podstawowych, związanych z daleką perspektywą, zwraca się nam w postaci wzrostu produkcji przemysłowej, związanej z rozwojem techniki izotopowej tak ważnej dla całego przemysłu. W roku 1970 ta część wydatków na badania zwróci się nam 3-krotnie. Wiemy, jakie korzyści odniosła nasza gospodarka z rozwoju badań geologicznych, górniczych, hutniczych, w przemyśle chemicznym, maszynowym, elektrotechnicznym i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#KazimierzKopecki">Ze sprawozdania jednego z bardzo wysoko rozwiniętych instytutów brytyjskich, a mianowicie zajmującego się zagadnieniem oszczędności paliw i energii wiadomo, że w ciągu ostatnich 10 lat istnienia instytutu każda pracownikodniówka pracownika badawczego przyniosła oszczędność 20 ton węgla rocznie, czyli uwzględniając już potrzebne nakłady opłaciła się około 100-krotnie. Nawiasem wspomnę, że u nas ponad 10% zużycia paliw i energii można by zaoszczędzić dzięki rozwinięciu odpowiednich badań.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#KazimierzKopecki">Szkody wynikające dla gospodarki z opóźnienia prac badawczych są bardzo znaczne. Temu należy przypisać przykładowo złą albo przestarzałą produkcję niektórych zakładów przemysłu maszynowego, że wspomnę o silnikach dieslowskich dla wyposażenia statków, o pompach, wentylatorach, małych kotłach, niektórych działach produkcji okrętowej, poważnej części produkcji elektronicznej, jak radioodbiorniki i telewizory; temu należy przypisać też zbyt mały udział w omawianym przez nas planie przeszłorocznym, tak zwanej produkcji nowej, w licznych gałęziach produkcji chemicznej, przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#KazimierzKopecki">Dlatego chciałbym wyrazić tutaj opinię, która przewijała się w licznych wypowiedziach posłów w czasie debaty komisyjnej, że wieźmy o tych brakach, że to są braki poważne, że one nie przechodzą nie zauważone, ale mimo to, albo właśnie dlatego, oczekiwać musimy wzmożonych wysiłków, większej koncentracji i większej efektywności prowadzonych w najbliższym czasie prac naukowych i prac naukowo-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#KazimierzKopecki">Jak przedstawia się sprawa kadr z wyższym wykształceniem, zwłaszcza technicznych, przy pomocy których będzie można realizować omawiany postęp? Niewiele dziś możemy wpłynąć na proporcję lat najbliższych i stan dzisiejszy rzutuje na to, co się będzie działo nie jutro czy za 2 lata, ale co się będzie działo za 6–7 lat, gdyż kadra, która wówczas wejdzie do produkcji, dziś już znajduje się w salach wykładowych i pracowniach. Niestety, już dziś wiemy, że w roku 1970 zabraknie nam 30 do 50 tys. inżynierów, a środki budżetowe, jakie zarysowują się na okres najbliższy, wskazują na pogłębienie się tego deficytu w latach następnych. Co gorsza, nic nie wskazuje na to, że będzie można przez lepsze wyposażenie pracowni i laboratoriów polepszyć jakość szkolenia. Nowoczesne metody szkolenia dyktują, aby główny ciężar przenieść z wykładów, które wymagają stosunkowo najmniej środków i powierzchni dydaktycznej, na zajęcia praktyczne i pracę własną, odbywaną w uczelniach pod kierunkiem pracowników naukowo-dydaktycznych, a to wymaga dużych środków. To samo dotyczy studiów dla pracujących i studiów podyplomowych. Tymczasem w roku 1964 dysponowaliśmy w Polsce powierzchnią 12,1 m2 na studenta studiów dziennych, zamiast potrzebnych 22 m2, a w roku 1970 spadnie ta liczba zależnie od naboru i przyznanych środków od 9 do 10 m2 na studenta, co praktycznie znacznie utrudni przygotowanie przyszłej kadry. Mówić o tym jeszcze będziemy przy dyskusji nad planem 5-letnim, ale dziś mówię o tym dlatego, że w roku 1966 nasze resorty przemysłowe będą mogły i — o ile mi wiadomo — będą chciały pomóc w doinwestowaniu szkolnictwa wyższego. Jest to konieczne i najbardziej celowe; we wszystkich krajach w ten sposób to się odbywa. Muszą to jednak zrobić w sposób przemyślany i rozsądny, aby jak to niestety nieraz się dzieje, te i tak niewystarczające środki nie były przydzielane całkowicie dowolnie, uprzywilejowując jedne, a dyskryminując inne działy gospodarki i całe regiony gospodarcze. Mam oczywiście na myśli i swój teren, którego jestem posłem.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#KazimierzKopecki">Na tym tle chciałbym na koniec wspomnieć o dwóch sprawach, które wiążą się ściśle z przyszłorocznym planem. Pierwsza sprawa — to są inwestycje budowlane w resorcie szkolnictwa wyższego, a druga — zatrudnienie młodych kadr z wykształceniem wyższym.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#KazimierzKopecki">Otóż tak się złożyło, że roboty budowlane, i tak prowadzone w skali niewystarczającej ze względu na środki, są dziś w skali krajowej najbardziej opóźnione w zakresie inwestycji dla szkolnictwa wyższego. Wykonanie ich w skali krajowej na koniec listopada wyniesie 66,2%, a w Gdańsku, gdzie budowlani okazują nam szczególną przyjaźń i sympatię, pobito rekord krajowy, wykonując zaledwie 33,4% założonego planu. Obywatel Minister Budownictwa zna szczegóły i jak sądzę wyciągnie stąd właściwe wnioski. Myśleć należy o tym, jak w roku 1966 nie tylko zrobić to, co należy, ale nadrobić braki, które powstały w ostatnich latach. Gdyby nie nastąpiła poprawa, należałoby zastanowić się nad dalszą organizacją tych prac, które, moim zdaniem, ze względów perspektywicznych mają wyższy priorytet niż wszystkie inne, a koledzy budowlani z całej Polski będą musieli pamiętać o tym, że z ich winy wśród wielkiej rzeszy nie przyjętych na studia będą się znajdować także ich synowie i ich córki.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#KazimierzKopecki">Mówiliśmy o zarysowującym się poważnym braku kadr z wyższym wykształceniem. Tym bardziej trzeba dobrze gospodarować kadrami. Tymczasem, to co się dzieje w tej chwili z zatrudnieniem tak zwanych stażystów, skłania nas do poważnego zastanowienia się nad samą instytucją stażu. Według ankiety zebranej przez organizacje młodzieżowe w ostatnich tygodniach znaczna część zakładów naukowych — dotyczy to zarówno inżynierów, jak i lekarzy — nie znajduje wręcz miejsca pracy dla stażysty. Przechodzi on przez dwa lata najbardziej upokarzający staż — staż człowieka niepotrzebnego. Zapytywani o powód tego stanu stażyści w ankiecie podają: brak planu zatrudnienia, zła organizacja, brak czasu kierownika, niechęć ze strony kierownika do stażystów.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#KazimierzKopecki">Jest to problem utraty cennych lat przez tysiące młodych sił produkcyjnych, którym musimy się zająć.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#KazimierzKopecki">Wysoka Izbo! Poruszyłem wiele zagadnień raczej ujemnych, nie chcę jednak przez to wywierać wrażenia — i sądzę, że tego nie uczyniłem — że wszystko co w tej dziedzinie robimy jest złe albo niedostateczne. Na szczęście aktywa są wielokrotnie większe i wielokrotnie donioślejsze i to napawa nas konstruktywnym optymizmem na przyszłość. Trzeba tylko, abyśmy wszyscy nie tylko jednomyślnie poparli plan i budżet przyszłego okresu, ale przede wszystkim, abyśmy uczynili największy wysiłek dla jego pomyślnej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#RyszardReiff">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Przedstawione w uchwale wskaźniki Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i wstępne założenia dla roku 1967 trzeba odnieść do bazy, z jakiej będziemy startowali do ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#RyszardReiff">Rok 1965 zamyka bieżący plan 5-letni pozytywnym akordem wyrażającym się liczbami przedstawionymi tutaj przez posła generalnego sprawozdawcę. Nie tylko ten rok, ale i całe mijające pięciolecie przyniosło ogromne sukcesy przede wszystkim w postaci wzmożenia potencjału ekonomicznego Polski. Nasz przemysł rozwijał się w tempie nieomal dwukrotnie szybszym, niż w czterech najbardziej rozwiniętych krajach Europy: Anglii, Francji, NRF i Włoch. Niezaprzeczalne są nasze osiągnięcia w rozszerzaniu bazy surowcowej i paliwowo-energetycznej. Zbudowaliśmy około 370 wielkich obiektów i oddziałów produkcyjnych. Nastąpiły nowoczesne przekształcenia strukturalne w całej gospodarce, a przede wszystkim wewnątrz przemysłu, gdzie przemysły elektromaszynowy i chemiczny znacznie zwiększyły swój ciężar gatunkowy. Ogólny postęp gospodarczy stanowi nie tylko trwałą podstawę naszego rozwoju, ale jest kapitałem, który rentuje już obecnie.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#RyszardReiff">Są jednak i słabsze strony odchodzącej do historii pięciolatki. Rolnictwo nie wykona planu produkcji; w przemyśle, przy bardzo wysokiej dynamice rozwoju obserwujemy duże dysproporcje w realizacji zadań. Większość jednak gałęzi, wytwarzających środki produkcji, plan wykona bądź przekroczy. Natomiast przemysł rolno-spożywczy i lekki w dużym stopniu nie wypełni swych zadań. Nie nastąpiła w spodziewanej skali zmiana struktury obrotów zagranicznych. Znacznemu zmniejszeniu uległ program budownictwa w grupie inwestycji nieprodukcyjnych. Na szczęście plan budownictwa mieszkaniowego, mierzony ilością izb, zostanie wykonany prawie całkowicie. Przy niemal pełnym wydatkowaniu sum inwestycyjnych, ogólny plan rzeczowy w postaci uruchamianych zdolności produkcyjnych nie będzie wykonany. Kilka gałęzi przemysłu, między innymi hutnictwo, przekroczyło nakłady, nie uzyskując w pełni efektów rzeczowych. Gałęzie przemysłu konsumpcyjnego, rolnictwo i działy nieprodukcyjne wydatkowały na inwestycje mniej pieniędzy, niż planowały. Wzrosło powyżej planowanego poziomu zatrudnienie, zwłaszcza w przemyśle. Stąd też nie będzie wykonany plan wydajności pracy W działach produkcyjnych. Mimo to wszystko, w każdej dziedzinie życia gospodarczego, nawet najbardziej wnikliwy krytyk stwierdzi, że nie ma stagnacji, lecz jest większy lub mniejszy postęp.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#RyszardReiff">Realizowany na przestrzeni kilku lat plan musi mieć odchylenia i to jest zjawiskiem naturalnym, często nawet pożądanym. Plan bowiem nie jest fetyszem, lecz wytyczną działania. Rzecz jednak w tym, że konsekwencje poszczególnych odchyleń pokrzyżowały szyki w zakresie niektórych bardzo istotnych generalnych założeń.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#RyszardReiff">Na pewno jedna z głównych przyczyn zachwiania niektórych proporcji gospodarczych i wielu stąd płynących trudności były błędy i zahamowania w realizacji planów inwestycyjnych. Toteż z dużym zadowoleniem należy przyjąć ostatnie posunięcia rządu, zmierzające do ulepszenia systemu planowania i finansowania inwestycji. System rezerw inwestycyjnych, kredytowanie nakładów, wzmożenie dyscypliny finansowej, podniesienie rachunku ekonomicznego i jego roli w ustalaniu nowych zadań powinny wyeliminować dotychczasowe błędy i niedociągnięcia w praktyce inwestycyjnej. Wchodzimy w nowe pięciolecie bogatsi o wiele doświadczeń, nieraz bolesnych, ale na pewno pouczających.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#RyszardReiff">Bez względu na trudności, z jakimi borykaliśmy się w tym pięcioleciu, wzmocniliśmy bardzo wydatnie potencjał ekonomiczny naszego kraju. Nasza gospodarka osiągnęła już rozwiniętą strukturę gospodarczą z wyraźną dominacją przemysłu. Aparat wytwórczy kierowany jest przez bardziej doświadczoną i liczebnie silniejszą kadrę. Osiągnęliśmy wiele w zakresie inwestycji podstawowych, inicjujących. Dlatego też można twierdzić, że tym samym powstały bardziej dogodne niż kiedykolwiek możliwości kierowania większych nakładów na inwestycje uzupełniające cykl ogniw przetwórstwa. Jest to tym korzystniejsze, że ten pracochłonny kierunek rozwoju przemysłu koresponduje z bilansem siły roboczej w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#RyszardReiff">Jednocześnie realizacja uchwał IV Plenum powinna stworzyć właściwe warunki ekonomiczne i klimat dla lepszego wykorzystania wewnętrznych możliwości aparatu produkcyjnego. Od postępu technicznego i wszelkich wysiłków intensyfikacyjnych zależeć będzie siła dodatkowego impulsu wzrostu efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#RyszardReiff">Specyficzne zadania, szczególnie istotne dla pomyślnego rozwoju sytuacji w przyszłym roku, w znacznej mierze zdeterminowane są przez tegoroczne wyniki naszej gospodarki. O pomyślnym jej rozwoju w bieżącym roku w większym stopniu decydują postępy o charakterze ilościowym, niż osiągnięcia jakościowe. Rozwój produkcji, rozwój spożycia i handlu zagranicznego ma swe źródło głównie we wzroście produkcji rolnej, przyroście mocy produkcyjnych w nowych obiektach, oddawanych w większych ilościach do eksploatacji pod koniec pięciolatki oraz w wysokim wzroście zatrudnienia. W mniejszym natomiast stopniu o postępach gospodarki w bieżącym roku zadecydowały takie czynniki, jak wzrost wydajności pracy, poprawa jakości asortymentu produkcji, obniżka kosztów własnych oraz zwiększenie stopnia przetwarzania dostępnych surowców.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#RyszardReiff">Planowany na rok następny wzrost produkcji przemysłowej jest stosunkowo niższy, niż osiągany w poprzednich latach. Wynosi on jak wiadomo 6,5%, podczas gdy przeciętny wzrost produkcji w ostatnim pięcioleciu wynosił około 9%. W planie na rok 1966 na 1% przyrostu produkcji przemysłowej przypada około 0,43% przyrostu zatrudnienia. Jest to wskaźnik niewiele niższy niż w bieżącym roku. Drugi więc rok z rzędu będziemy mieli do czynienia ze stosunkowo wysokim wzrostem zatrudnienia w przemyśle i stosunkowo mało napiętymi zadaniami w dziedzinie wzrostu wydajności pracy. W poprzednich latach wysoki procent zatrudnienia był zwykle wynikiem przekraczania planów. Tak ustawione plany produkcji i zatrudnienia na rok 1966 stwarzała łatwiejsze warunki dla znacznego postępu jakości produkcji oraz lepszego dostosowania jej do potrzeb rynku krajowego i. handlu zagranicznego, W tym widzimy specyficzne zadania nowego planu. Czynniki sprzyjające realizacji tych zadań nie ograniczają się tylko do wyżej wymienionych.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#RyszardReiff">Na podkreślenie zasługuje ponadto planowany na rok 1966 wzrost nakładów na naukę: o 16% na wydatki bieżące i o 20% na nakłady inwestycyjne. Na uwagę również zasługuje wysoki wzrost odpisów na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego. Osiągną one kwotę około 5 mld zł z tym jednak, że stale niezadowalający jest procent dochodu narodowego przeznaczonego na naukę. Mówił o tym już mój przedmówca i niewątpliwie w tej dziedzinie musimy szczególnie śledzić zestawienia liczbowe i porównywać procent dochodu narodowego przeznaczony na ten cel przez wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne i przez nasz kraj.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#RyszardReiff">Konfrontacja ta nie wygląda dla nas jeszcze korzystnie i trzeba z tego wyciągać wnioski w przyszłym planowaniu środków na rozwój nauki. Jeśli dodać do tego, że od nowego roku będą obowiązywały nowe przepisy finansowania przedsiębiorstw, umożliwiające między innymi zaciąganie kredytów na inwestycje modernizacyjne, zapewniające postęp techniczny, to można mieć nadzieję, że stworzono w planie już znacznie lepsze warunki do podniesienia jakości produkcji. Lepszemu dostosowaniu asortymentu do potrzeb rynku krajowego i handlu zagranicznego sprzyjać powinny ponadto zmiany w zakresie dyrektywności wskaźników dla szeregu przedsiębiorstw przemysłu kluczowego.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#RyszardReiff">Tym zabiegom towarzyszyć powinny szersze prace społeczno-wychowawcze, które powinny doprowadzić do podniesienia w całym społeczeństwie kultury technicznej, autorytetu pracy naukowej i myśli wynalazczej. Trzeba równocześnie wytwarzać w przedsiębiorstwach przychylniejszą atmosferę dla wszelkich przejawów postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#RyszardReiff">Najogólniej oceniając wytyczne planu na rok 1966 widzimy celowe zwolnienie tempa wzrostu ilościowego po to, aby uzyskać oddech dla większego rozmachu w rozwiązywaniu szeregu zadań gospodarczych o charakterze jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#RyszardReiff">Wysoka Izbo! Rok 1965, ostatni rok bieżącej pięciolatki, mimo niezbyt pomyślnych warunków przyrodniczych, był dla rolnictwa w zakresie zbiorów, szczególnie zbóż — jeśli operować skalą całego kraju — pomyślny. Mimo to założenia planowe na koniec pięciolatki nie zostały wykonane. Jest to skutek z jednej strony nierealnego ustalenia dawniej planowanych założeń, z drugiej strony — braku należytego wyposażenia w środki produkcji. W związku z tym zaopatrzenie ludności w artykuły rolne, przede wszystkim w mięso i przetwory mięsne, było i jest niedostateczne.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#RyszardReiff">Wytyczne na nową pięciolatkę w świetle uchwał partii i rządu i na podstawie znacznie zwiększonych środków inwestycyjnych dla rolnictwa i przemysłu współpracującego z rolnictwem są jak najbardziej słuszne. Zwiększające się stopniowo zaopatrzenie w nawozy mineralne, które w 1970 r. ma być prawie 2,5-krotnie większe od obecnego, wzrastająca produkcja mieszanek paszowych i innych środków produkcji, wszystko to — przy realnie dziś planowanym wzroście produkcji — daje rękojmię usunięcia szkodliwej dysproporcji między produkcją roślinną i zwierzęcą oraz stopniowego ograniczenia importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#RyszardReiff">Efekty zamierzonego postępu technicznego, jakie można osiągnąć w rolnictwie dzięki planowanym inwestycjom, uzależnione są przede wszystkim od jakości dóbr inwestycyjnych, od fachowego, dobrze wyposażonego zaplecza technicznego oraz należytego przygotowania producentów i użytkowników nowoczesnych urządzeń i maszyn. W tej dziedzinie, jak dotąd, istnieją zasadnicze braki i niedociągnięcia, które trzeba możliwie szybko usunąć.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#RyszardReiff">Jednym z istotnych ujemnych zjawisk jest nienadążanie za potrzebami w wiejskim budownictwie mieszkaniowym, a szczególnie gospodarczym, które obok groźby dekapitalizacji majątku trwałego będzie hamować rozwój rolnictwa. Niedostateczne zaopatrzenie wsi w materiały budowlane musi być przezwyciężone, jak również trzeba zwrócić większą uwagę i poprzeć inicjatywę społeczną w wykorzystaniu miejscowych surowców przetwarzanych albo stosowanych w budownictwie gospodarczym przy współudziale wiejskiego rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#RyszardReiff">Palącym problemem jest zaopatrzenie rolnictwa w wodę, które uregulowane będzie projektowaną ustawą. Na tle istniejących wielkich zaniedbań w zakresie ujęć wodnych i rozprowadzenia wody, które nie gwarantują zdrowej i dostatecznej ilości wody do picia dla ludzi i inwentarza, nie zapewniają również koniecznych potrzeb użytkowo-sanitarnych, na tle postępującego zanieczyszczania wód ściekami miejskimi i przemysłowymi oraz na tle ujemnego wpływu, jaki lokalnie wywierają coraz liczniejsze wiercenia geologiczne i budowa szybów kopalń — konieczne jest zastosowanie energicznych środków zaradczych w skali krajowej.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#RyszardReiff">Zakłady przetwórcze artykułów rolnych i magazyny już dziś — w latach urodzajnych — nie są w stanie bez zaburzeń w odbiorze i dużych strat surowca zagospodarować masę towarową. Przy przewidzianej znacznie zwiększonej produkcji artykułów rolnych — rozbudowa i unowocześnienie zakładów przetwórczych i magazynów musi wyprzedzać potrzeby, a organizacja tych placówek powinna uwzględniać specyfikę produkcji rolnej i zależność zbiorów od zmiennych warunków przyrodniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#RyszardReiff">Generalnie — obok postępu technicznego, dobrze działające i odpowiednio rozbudowane zaplecze usługowe dla rolnictwa staje się jednym z ważniejszych postulatów, od którego w coraz większej mierze będzie zależało przystosowanie rolnictwa do obserwowanego już i nieuchronnie postępującego obniżania się proporcji ludności pracującej w rolnictwie do ogółu ludności, bez ujemnego wpływu dla produkcji rolnej. Obecny stan usług jest daleki od zadowalającego i musi ulec szybkiej poprawie szczególnie w tych rejonach naszego kraju, gdzie występuje brak rąk do pracy w produkcji rolnej i gdzie osiągnięto wysoką produkcyjność.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#RyszardReiff">Sterowanie rolnictwem za pomocą bodźców ekonomicznych uznajemy za najbardziej prawidłowe, a system kontraktacji jako bardzo pozytywny czynnik w działaniu. Waga i zasięg tego czynnika wymaga stałego kontrolowania skutków, jakie ujawniają się w ujęciu kompleksowym, oraz doskonalenia samego systemu bodźców. W miarę rozwoju intensyfikacji rolnictwa rośnie znaczenie, jakie fachowe kadry rolników wywierają na produkcję. Dotychczasowy system przygotowania zarówno agronomów i instruktorów w służbie gromady, jak i kierowników państwowych gospodarstw rolnych, nie ujawnił w dostatecznej mierze w skali powszechnej ich praktycznej kwalifikacji do zajmowanych stanowisk. Wydaje się, że nadmiar zadań o charakterze administracyjno-biurokratycznym pogłębia niedostateczne wyniki ich działalności. Wielka płynność kadr na tych stanowiskach wymaga również poważnego zastanowienia i zastosowania środków zaradczych.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#RyszardReiff">Wysoka Izbo! Dyskusja w ramach debaty budżetowej nad pierwszym rokiem następnej pięciolatki stwarza sposobność dla ogólniejszych rozważań politycznych. Pragnę mówić o problemie związanym z polityką NRF. Co pewien czas wypływa ona z ukrycia gwałtowną falą antypolskich wystąpień ze strony zachodnioniemieckich kół rewizjonistycznych. Tak też jest i teraz. Niemiecka Republika Federalna jest jedynym państwem w Europie, które dziś po przeszło 20 latach od zakończenia II wojny światowej nie chce pogodzić się z realnie istniejącą rzeczywistością, lecz wysuwa pod adresem innych państw, przede wszystkim pod adresem Polski, roszczenia terytorialne i oficjalnie, jawnie, bez żadnych osłonek głosi program rewizji granic ukształtowanych po ostatniej wojnie prawomocnymi układami międzynarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#RyszardReiff">Cel ten przyświeca zarówno rządowi w Bonn, jak i wszystkim czołowym partiom i działającym tam stronnictwom politycznym. Istnieją tylko pewne rozbieżności odnośnie do drogi, jaką trzeba pójść, aby to osiągnąć. Stąd intensywna realizacja programu zbrojeń, rozbudowa Bundeswehry, która przed miesiącem obchodziła dziesięciolecie swego istnienia i która dzisiaj jest najsilniejszą armią NATO w Europie. Składa się z 12 dywizji liczących około 500 tys. żołnierzy i wyposażona jest w najnowocześniejszą broń łącznie z seryjnie produkowanymi w NRF rakietami i pociskami zdalnie kierowanymi, nie wyłączając rakiet przystosowanych do przenoszenia głowic atomowych, a jak dowiedzieliśmy się przed kilkoma dniami z opartych na zachodnioniemieckim „Spieglu” doniesień naszych korespondentów, bomby atomowe już znajdują się pod kadłubami samolotów zachodnioniemieckiej Luftwaffe. Rzekomo mogą być one użyte tylko na rozkaz amerykański, niemniej jednak z relacji „Spiegla” jasno wynika, że bez tego rozkazu oficerowie Luftwaffe, gdyby odważyli się na to zdecydować, mogą rozpętać kataklizm o nieobliczalnych skutkach. Takie są fakty, których nie przekreślą żadne pokojowe enuncjacje, które wielokrotnie ogłaszają i podają do wiadomości publicznej przywódcy bońscy.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#RyszardReiff">Z największym uznaniem pragnę tu podkreślić, że polityka rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w całej pełni uwzględnia doniosłość tych faktów i następstw, jakimi grożą one światu. Wie o tym całe społeczeństwo polskie, wiedzą o tym szerokie rzesze bezpartyjnych, wiedzą o tym ludzie wierzący. Wiedzą i w całej rozciągłości solidaryzują się ze stanowiskiem, jakie wobec zagrożenia, które płynie dla Polski z polityki NRF, zajmują partia i rząd.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#RyszardReiff">Rozwój sytuacji międzynarodowej, jej wyraźne zaostrzenie, nasilenie w NRF rewizjonizmu sprawiają, że potrzeba podjęcia tej pracy przez cały polski front patriotyczny jest ciągle aktualnym zadaniem ideowo-politycznym. Stowarzyszenie „Pax” od zarania swego istnienia, to znaczy od 20 lat, służy tej sprawie i poświęca jej w swej działalności społecznej, prowadzonej wśród ludzi wierzących, bardzo wiele uwagi i wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#RyszardReiff">Dążyliśmy i dążymy do tego, by społeczność katolicka w Polsce była w pełni świadoma, iż podstawowym nakazem odpowiedzialności politycznej wszystkich Polaków jest utrzymanie stanu czujności narodowej wobec zachodnio-niemieckiego militaryzmu i rewizjonizmu i że nasze stosunki gospodarcze z NRF, których rozwinięcie może dla naszej ekonomiki mieć tak pozytywne znaczenie, muszą być także podporządkowane temu nakazowi. Z tej przesłanki płynie wniosek następny: polityka jakiegokolwiek państwa, popierająca, a nawet tylko neutralna wobec agresywnych tendencji zachodnioniemieckich, musi natychmiast spotkać się z uznaniem jej przez całe społeczeństwo polskie za wrogą, a przynajmniej sprzeczną z naszym interesem narodowym. Jest to podstawowy drogowskaz polskiej polityki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#RyszardReiff">Trzeba bowiem pamiętać, że granica na Odrze i Nysie została ukształtowana w wyniku napastniczej wojny rozpętanej przez niemiecki militaryzm, a powrót nas Polaków nad Odrę, Nysę i Bałtyk stanowił także cenę, jaką Niemcy musiały zapłacić za zbrodniczą wojnę, w której krwawym odmęcie — w ich imieniu — pogrążył ludność reżim hitlerowski. Niemcy muszą pamiętać, że hitleryzm to rozdział ich historii, a nie naszej. To właśnie w imię jakiejkolwiek zgodnej ze zdrowym sensem perspektywy trzeba społeczeństwu NRF nieustannie przypominać. A również i to, że zjednoczenie Niemiec musi być poprzedzone wyrzeczeniem się wszelkich działań, a nawet tendencji militarystycznych i rewizjonistycznych oraz stworzeniem realnej gwarancji, że zjednoczone Niemcy nie będą należały do militarnego obozu antysocjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#RyszardReiff">Szerzenie tych prawd wśród ludzi wierzących w Polsce, a także przekazywanie ich szerokim kręgom światowej opinii publicznej, przede wszystkim środowiskom chrześcijańskim, jest poważnym zadaniem katolickich działaczy w kraju.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#RyszardReiff">Jednym z jej wyrazów był specjalnie wydany w języku niemieckim numer tygodnika „WTK” przeznaczony i dostarczony odbiorcom w NRF. Numer tego tygodnika wywołał tak szeroki międzynarodowy rezonans, że wprowadził władze bońskie w stan dużej konsternacji, czego dowodem była zarządzona w Hamburgu konfiskata kilkuset egzemplarzy. Ten krok władz bońskich dał jednak w efekcie tylko jedno: powszechne oburzenie w wielu krajach Europy. Cel, który nam przyświecał został osiągnięty. Spory odłam opinii publicznej w NRF dezinformowanej przez rząd boński i w dużej mierze nieświadomej stanowiska, jakie naród polski zajmuje wobec granicy na Odrze i Nysie i problemu niemieckiego rewizjonizmu, spory odłam tej opinii pojął, że w tej sprawie nie ma między Polakami żadnych różnic, a polityka partii i rządu cieszy się pełnym poparciem całego społeczeństwa, bez względu na istniejące różnice światopoglądowe. O tym, że wielu Niemców w NRF nareszcie to zrozumiało świadczą liczne listy, jakie ciągle jeszcze napływają do redakcji „WTK”. Myślę, iż dobrze, że tak się stało, bo może choć niektórzy z nich potrafią wyciągnąć z tego właściwe wnioski.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#RyszardReiff">Tak więc specjalne wydanie „WTK” było celowym przedsięwzięciem. Jest to zresztą nie tylko nasza opinia — wyraził ją także bawiący niedawno na uroczystościach XX-lecia stowarzyszenia „Pax” sekretarz generalny Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej w NRD i zastępca Przewodniczącego Rady Państwa NRD Gerald Götting; podkreślili to również w swych przemówieniach wygłoszonych w trakcie tych uroczystości wszyscy przewodniczący delegacji zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#RyszardReiff">Wysoki Sejmie! Przedstawiony plan i budżet na rok 1966 jest wyrazem ambicji patriotycznych Polaków, zjednoczonych w imię rozwoju gospodarczego kraju, awansu Polski w świecie, wielkiego zadania niezmarnowania czasu historycznego, który każde pokolenie, w tym i współczesne pokolenie, musi wykorzystać, by zapewnić przyszłość następnych pokoleń. Tak nakreślony kierunek jest wyrazem zaspokojenia potrzeb społecznych i w całej pełni służy wymogom polskiej racji stanu i dlatego Koło Poselskie „Pax” będzie głosowało za przedstawionym projektem planu i budżetu na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JanKarolWende">Głos ma posłanka Maria Augustyn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MariaAugustyn">Wysoki Sejmie! Już niewiele dni dzieli nas od zamknięcia bieżącej pięciolatki. Dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu lat 1961–1965 towarzyszył szybki rozwój szkolnictwa, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego. Z roku na rok wzrastał udział tego szkolnictwa w zaspokajaniu potrzeb kadrowych w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MariaAugustyn">Zadania planu 5-letniego w zakresie zasadniczych szkół zawodowych zostały przekroczone o 4,5%. Szkoły te dostarczyły gospodarce narodowej około 550 tys. robotników wykwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MariaAugustyn">Znaczne przekroczenie zadań planu w okresie pięciolecia nastąpiło na odcinku techników zawodowych, bo o około 16,6%, co wyraża się liczbą około 230 tys. techników o różnych specjalnościach.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#MariaAugustyn">Stopniowej i systematycznej poprawie uległa sprawność kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych — z 59% w roku szkolnym 1961/62 do 70% w roku szkolnym 1964/65. W analogicznym okresie w technikach zawodowych wzrosła ona o ponad 8% — z 51,1% do 59%.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#MariaAugustyn">Rok 1966 jest pierwszym rokiem nowej pięciolatki, jest też jednocześnie pierwszym rokiem wprowadzenia reformy szkolnej. W związku z przedłużeniem do 8 lat okresu nauki w szkołach podstawowych wstrzymane zostaną przyjęcia do klas VIII liceów ogólnokształcących oraz ograniczony będzie znacznie plan przyjęć do klasy pierwszej szkół zawodowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o te specjalności zawodowe, w których zarysowuje się w przyszłej pięciolatce nadwyżka absolwentów w stosunku do potrzeb gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#MariaAugustyn">Zaznaczyć jednak trzeba, że mimo zmniejszenia się liczby młodzieży w klasach I szkół zawodowych, ogólna liczba młodzieży pobierającej naukę w tych szkołach nie tylko nie ulegnie zmniejszeniu, ale będzie nawet nieznacznie wyższa — o 1,2%.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#MariaAugustyn">Planuje się dalszy poważny wzrost liczby absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, która w 1966 r. wyniesie ponad 100 tys. osób. Oznacza to wzrost o 17,5% w stosunku do planu na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#MariaAugustyn">Najwięcej, bo ponad 38 tys. kwalifikowanych robotników dostarczą zasadnicze szkoły zawodowe o kierunku mechanicznym, co oznacza wzrost o 13% w stosunku do planu na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#MariaAugustyn">Przemysł chemiczny otrzyma ponad 2.200 kwalifikowanych robotników. Wzrośnie o 8% liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych o kierunku elektrycznym oraz o ponad 7% — o kierunku budowlanym.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#MariaAugustyn">Rosnącym potrzebom w zakresie kadry ze średnim wykształceniem technicznym w poszczególnych działach gospodarki narodowej odpowiadają w planie na rok 1966 r. odpowiednio zwiększone liczby absolwentów techników młodzieżowych, przede wszystkim po VII klasie. Szkoły te przygotują około 43.600 absolwentów-techników o różnej specjalności. Oznacza to wzrost o 48,8%, w stosunku do przewidywanego wykonania planu na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#MariaAugustyn">Coraz lepiej rozwijają się technika po zasadniczych szkołach zawodowych młodzieżowych. Dostarczą one w przyszłym roku około 4.800 absolwentów głównie dla potrzeb górnictwa, budownictwa i energetyki.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#MariaAugustyn">Wzrastające potrzeby kadrowe w rolnictwie zaspokajać będą rozwijające się technika po szkołach przysposobienia rolniczego. W roku 1966 z tych techników wyjdzie ponad 2.100 absolwentów, co oznacza wzrost o ponad 169% w stosunku do planu na 1965 rok — w tym najwięcej, bo około 1.400 absolwentów o kierunku ogólnorolniczym.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#MariaAugustyn">Studia nauczycielskie przygotują do pracy w 8-letniej szkole podstawowej blisko 10 tys. absolwentów, co oznacza ponad 25% wzrostu w stosunku do planu na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#MariaAugustyn">W szybszym tempie niż szkoły zawodowe dla młodzieży rozwijać się będą szkoły zawodowe dla pracujących. W zasadniczych szkołach zawodowych tego typu ponad 81.700 robotników uzyska pełne kwalifikacje do pracy głównie na takich kierunkach, jak mechaniczny — ponad 34.900 robotników, elektryczny, budowlany, komunikacyjny i hutniczy.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#MariaAugustyn">W technikach dla pracujących uzyska pełne kwalifikacje ponad 21 tys. pracujących na podobnych kierunkach z tym, że największy ilościowo wzrost absolwentów będzie również na kierunku mechanicznym, a następnie na elektrycznym i budowlanym.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#MariaAugustyn">Pełne kwalifikacje w zakresie studiów nauczycielskich drogą szkolenia zaocznego uzyska około 13.700 nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#MariaAugustyn">Obok planu przyjęć uczniów do szkół zawodowych po szkole podstawowej, przewiduje się również przyjęcie do klas pierwszych szkół zawodowych po maturze około 14.400 osób, to jest o 8,4% więcej w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1965. Szkoły te zostały powołane do życia początkowo głównie jako próba rozwiązania problemu absolwentów liceów ogólnokształcących, którzy nie dostali się na wyższe studia i nie podjęli pracy zawodowej, nie mając do niej przygotowania. Nabór do tych szkół był raczej przypadkowy, toteż na I roku był duży odpad. Z roku na rok sytuacja jednak poprawiała się. Wzrastał autorytet tych szkół. Spełniały one bowiem swoje zadania, przygotowywały absolwentów liceów ogólnokształcących do zawodu, z drugiej strony — dostarczały fachowców potrzebnych w różnych działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#MariaAugustyn">Poważnymi osiągnięciami w tym zakresie poszczycić się może 2-letnia Państwowa Szkoła Techniczna w Krotoszynie o specjalności — technologia ceramiki. Szkoła początkowo miała duże trudności z naborem uczniów — specjalność mało atrakcyjna dla młodzieży, trudne warunki pracy. Zgłaszała się przeważnie młodzież wiejska. W pierwszym roku był bardzo duży odsiew, sięgający blisko 50%.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#MariaAugustyn">Sami absolwenci tych szkół stwierdzają dziś, jak również aktualni słuchacze, że do szkoły w większości przychodzili zawiedzeni maturzyści, po nieudanym starcie na wyższe uczelnie, bez zainteresowania kierunkiem nauki, niejednokrotnie traktując swój pobyt w szkole jako okres oczekiwania do wstępnych egzaminów na wyższe uczelnie. Jednak w toku pracy wzrastało ich zainteresowanie nauką i prowadzonymi zajęciami praktycznymi. Do wzrostu zainteresowania przyczyniły się między innymi dobrze zorganizowane i wyposażone pracownie technologiczne. Dostrzegali celowość kontynuowania nauki w tym przypadkowym początkowo kierunku i przejścia do pracy po ukończeniu szkoły, zgodnie z przygotowaniem. Wszyscy absolwenci podjęli pracę w wyuczonym zawodzie i pracują dziś w zakładach ceramiki budowlanej, ceramiki szlachetnej, w zakładach materiałów ogniotrwałych w różnych województwach. Jako pracownicy cieszą się dobrą opinią. Po stażu zajmują stanowiska majstrów, pracują w dziale technicznym przedsiębiorstw; znane też są wypadki awansowania ich na kierowników zakładów.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#MariaAugustyn">Absolwenci utrzymują także kontakty ze szkołą. Stwierdzają oni, że szkoła ta dobrze przygotowała ich do pracy od strony rzeczowej — fachowo, odczuwali jednak początkowo braki z zakresu ekonomiki i organizacji pracy w przedsiębiorstwach i dlatego postulowali wprowadzenie tych zagadnień do programu szkoły, postulowali również wprowadzenie obowiązkowej nauki języków obcych, zwłaszcza języka rosyjskiego i niemieckiego, ze względu na konieczność korzystania z literatury fachowej w tych językach.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#MariaAugustyn">Dobrą opinią w pracy cieszą się również absolwenci Państwowej Szkoły Technicznej w Dzierżoniowie o specjalności radiotechnika i telewizja. Według oceny zakładu — są pracowici, szybko przystosowują się do warunków pracy w zakładzie. Zazwyczaj już po 2 miesiącach stają się pełnowartościowymi pracownikami, szybko awansują. Dyrekcja zakładu chętnie przyjmuje absolwentów tej szkoły, uważając ich za pracowników odpowiedzialnych, lepiej przygotowanych, bardziej dojrzałych i zdyscyplinowanych w stosunku do absolwentów 5-letnich techników młodzieżowych. Taka jest ocena Dzierżoniowskich Zakładów „Diora”, Zakładów Urządzeń Radiowych i Telewizyjnych.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#MariaAugustyn">Zapotrzebowanie na absolwentów szkół pomaturalnych, zwłaszcza państwowych szkół technicznych, stale wzrasta. Jest ono znacznie większe niż możliwości ich przygotowania przez szkoły, dlatego zakłady pracy zainteresowane są w organizowaniu tego typu szkół. Nierzadko zakłady uczestniczą w ponoszeniu kosztów z tym związanych, aby tylko zapewnić sobie dopływ potrzebnych fachowców. Tak na przykład Zjednoczenie Przemysłu Materiałów Budowlanych wyasygnowało około 8,5 mln zł na budowę wspomnianej Państwowej Szkoły Technicznej w Krotoszynie.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#MariaAugustyn">Stąd też coraz częściej u podstaw organizowania szkoły pomaturalnej o określonym kierunku leży już nie tyle troska o los absolwentów liceów ogólnokształcących, którzy nie dostali się na wyższe uczelnie, ile określona potrzeba gospodarcza.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#MariaAugustyn">Następstwem tego jest też stopniowa zmiana stosunku kandydatów do tych szkół. Szkoły te stają się już — zwłaszcza niektóre — szkołami atrakcyjnymi tak ze względu na kierunek, jak i możliwość zdobycia w krótszym czasie określonego zawodu i przeważnie dobrze płatnego. Tym samym studia wyższe przestają już być jedyną odskocznią po ukończeniu liceum ogólnokształcącego, zwłaszcza że istnieją nadal możliwości ich kontynuowania systemem zaocznym.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#MariaAugustyn">Taką atrakcyjną szkołą między innymi staje się 3-letnia Państwowa Szkoła Techniczna w Koszalinie o specjalności: radio, telewizja, mikrofale. Szkoła ta powstała w wyniku potrzeb kadrowych dla budującego się zakładu „Rawar” w Białogardzie przy wydatnej pomocy Oficerskiej Szkoły w Koszalinie, która udostępniła młodzieży własną bazę szkoleniową i służy kadrą wykładowców. Szkoła istnieje drugi rok, jest w trakcie rozwoju, ma jednak duże trudności lokalowe i częściowo kadrowe, które — jak należy się spodziewać — zainteresowany zakład pomoże rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#MariaAugustyn">Ze szkół pomaturalnych — państwowe szkoły techniczne są najbardziej opłacalne, ponieważ poza nielicznymi wyjątkami nie stanowią placówek samoistnych, lecz tworzone są przy szkołach młodzieżowych, korzystając z budynków i warsztatów techników zawodowych odpowiedniego kierunku i specjalności. Często też z pomocą przychodzą im zainteresowane zakłady pracy, umożliwiając korzystanie z własnych warsztatów i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#MariaAugustyn">Już z tej krótkiej informacji wynika waga i istotne znaczenie gospodarcze szkół pomaturalnych i dlatego należałoby określić miejsce i umocnić pozycję tych szkół w ogólnym systemie szkolnym:</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#MariaAugustyn">— wyrastają bowiem z potrzeb gospodarczych kraju, ich istnieniem zainteresowane są zakłady pracy, stąd łatwość wzajemnego powiązania ich dla wykorzystania bazy szkoleniowej zakładu i kadry wykładowców;</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#MariaAugustyn">— w stosunkowo krótkim czasie przygotowują dobrych fachowców do określonych zawodów i mniejszym nakładem środków, ponieważ zazwyczaj korzystają z bazy szkół młodzieżowych;</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#MariaAugustyn">— łatwo jest zmienić ich profil po zaspokojeniu określonych potrzeb kadrowych, dają bowiem podstawy do przejścia na stanowiska pracy o kierunkach pokrewnych.</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Edward Ruszkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#EdwardRuszkowski">Wysoka Izbo! Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa dokonała na swych kolejnych posiedzeniach analizy i oceny realizacji przez objęte swym zakresem działania resorty zadań ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa na rok 1964. Udział wymienionych trzech resortów w produkcji krajowej jest poważny i osiągnął w 1964 r. ponad 48% produkcji globalnej całego przemysłu uspołecznionego w kraju. Wykonały one pomyślnie większość zadań ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym na 1964 r. dając w sumie ponadplanową produkcję globalną wartości około 9,8 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#EdwardRuszkowski">W porównaniu do 1963 r. produkcja całego przemysłu uspołecznionego wzrosła o 9,3%, wyższy jednak od przeciętnego wzrost produkcji uzyskano w energetyce, przemyśle maszynowym i chemicznym. Dzięki wykonaniu i znacznemu przekroczeniu zadań przez wymienione resorty poprawiła się sytuacja energetyczna i paliwowa w kraju, osiągnięto lepsze zaopatrzenie gospodarki narodowej w podstawowe surowce i wyroby przemysłowe, realizacja dostaw dla ludności i na eksport przebiegała w wielu dziedzinach pomyślniej aniżeli w 1963 r.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#EdwardRuszkowski">W 1964 r. osiągnięto dalszy postęp w rozwoju techniki. Zmodernizowano i zautomatyzowano wiele procesów produkcyjnych, wprowadzono nowe procesy technologiczne, uruchomiono produkcję wielu nowych ważnych wyrobów i unowocześniono szereg dotychczas produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#EdwardRuszkowski">Między innymi w zakresie unowocześnienia procesów produkcyjnych w resorcie przemysłu ciężkiego zastosowano w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym kilkadziesiąt linii obróbczych i montażowych: automatycznych, półautomatycznych i o ustalonym cyklu, szereg montaży potokowych i taktowych oraz 125 obrabiarek zespołowych. W resorcie górnictwa rozszerzono mechanizację urabiania i ładowania węgla. Nastąpiła również dalsza mechanizacja i automatyzacja produkcji oraz modernizacja stosowanych technologii w resorcie przemysłu chemicznego. Uruchomiono w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego produkcję 570 nowych wyrobów, a w przemyśle chemicznym 162.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#EdwardRuszkowski">Równocześnie jednak, mimo wzrostu wskaźników mechanizacji w górnictwie węglowym, zwraca uwagę duża rozpiętość pomiędzy rozwojem mechanizacji procesów urabiania i ładowania węgla w wyrobiskach ścianowych a w wyrobiskach zabierkowych i chodnikowych. Również wskaźniki mechanicznego ładowania dla ścian są porównawczo znacznie wyższe i wzrastały znacznie szybciej, aniżeli na zabierkach i chodnikach. Poprawa sytuacji wymagać będzie rozszerzenia produkcji i szerszego wprowadzenia do wyrobisk chodnikowych nowoczesnych zespołów wrębo-ładujących, wrębiarek chodnikowych, ładowarek zasięrzutnych oraz dalszego ulepszania organizacji robót chodnikowych.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#EdwardRuszkowski">Zwraca również uwagę, że szybkiemu stosunkowo wzrostowi wydajności w przodkach węglowych kopalń nie towarzyszy odpowiedni wzrost wydajności robót pozaprzodkowych, a głównie transportu urobku oraz materiału i sprzętu na dole kopalń. Ogranicza to korzyści, wynikające z postępującej mechanizacji i koordynacji wydobycia w przodkach węglowych.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#EdwardRuszkowski">W energetyce szereg nowych bloków energetycznych pracowało w 1964 r. przy niskim wskaźniku dyspozycyjności, wynoszącym około 70%. Związane z tym zaniżenie dyspozycyjności sięgało 10–15%. U podstaw tego stanu rzeczy była wysoka awaryjność, zwłaszcza bloków energetycznych o mocy 120 MW, wywołana wadami eksploatacyjnymi w zakresie ich rozruchu i eksploatacji wstępnej, przede wszystkim jednak niedostateczną jakością materiałów, z których zbudowane są te jednostki, mankamentami w montażu fabrycznym i montażu na budowach, w tym — w wadliwym spawaniu rur kotłowych. Stan ten powodował, że plany postępu technicznego w elektrowniach służyły w podstawowej swej części doprowadzaniu maszyn i urządzeń do stanu sprawności, jaką powinny były mieć w chwili przekazywania ich do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#EdwardRuszkowski">Ujemnym zjawiskiem rozwoju techniki było nadal wydłużanie się cyklu przygotowania uruchamiania nowych produkcji zarówno w przemyśle ciężkim, jak i chemicznym. Jednostki przemysłowe w niewystarczającym stopniu wykorzystywały prace naukowo-badawcze, prowadzone przez katedry szkół wyższych w ramach badań podstawowych bądź na zlecenia przemysłu. Przewlekle również wprowadzano do produkcji wartościowe, opatentowane wynalazki i pomysły racjonalizatorskie.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#EdwardRuszkowski">W przemyśle ciężkim nie ukończono do 1964 r. prób i badań niektórych prototypów, których konstrukcje rozpoczęto opracowywać w latach 1959–1960, jak na przykład kilku typów maszyn odlewniczych, maszyn włókienniczych i urządzeń elektrycznych. Z opóźnieniami realizowane były przez hutnictwo zadania w zakresie rozszerzenia asortymentów stali o podwyższonych parametrach jakościowych, między innymi niektórych wyrobów walcowanych.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#EdwardRuszkowski">W omawianych resortach podjęto w 1964 r. wiele przedsięwzięć, zmierzających do dalszej poprawy produkcji, co przyczyniło się do osiągnięcia lepszej jakości wyrobów, jak na przykład niektórych wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości, szyn normalnotorowych, wyrobów lakierniczych dla przemysłu okrętowego i kolejnictwa oraz leków.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#EdwardRuszkowski">W ostatnim okresie uległa wyraźnej poprawie jakość węgla kamiennego. Wzrosła wartość opałowa węgla energetycznego, zapopielenie węgla kamiennego uległo zmniejszeniu.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#EdwardRuszkowski">Nadal jednak budzi zastrzeżenie jakość wielu jeszcze wyrobów przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego i chemicznego, między innymi maszyn rolniczych, samochodów ciężarowych „Żubr”, niektórych narzędzi do obróbki skrawającej i szlifierskiej, łożysk tocznych, niektórych wyrobów przemysłu gumowego, włókien sztucznych, farb i lakierów itp., co było szeroko omawiane na posiedzeniach Komisji.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#EdwardRuszkowski">Sprawą, wymagającą dalszego skupienia uwagi resortów jest wyeliminowanie występujących jeszcze niezgodności niektórych wyrobów z wymaganiami polskich norm pod względem składu chemicznego, własności mechanicznych i wymiarów.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#EdwardRuszkowski">Konieczne jest również podjęcie i kontynuowanie przedsięwzięć, zmierzających do polepszenia opracowań dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej. Zaostrzenia wymaga dyscyplina reżimów produkcyjnych u wytwórców wyrobów finalnych, półfabrykatów i elementów kooperacyjnych. Zwrócić należy uwagę na konieczność skrócenia cykli uruchamiania produkcji nowych wyrobów oraz na skuteczne wykorzystanie wyników przeprowadzonej oceny kwalifikacyjnej poziomu technicznego wyrobów dla możliwie szybkiego unowocześnienia ich produkcji.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#EdwardRuszkowski">Stosunkowo wiele uwagi poświęciła Komisja zagadnieniom inwestycyjnym omawianych resortów, które angażują ponad 70% ogólnych nakładów na inwestycje w przemyśle. W omawianym okresie sprawozdawczym, w wyniku realizacji planu inwestycyjnego, przekazano do użytku wiele obiektów ważnych dla gospodarki narodowej. W związku z tym uzyskano dalszy przyrost zdolności produkcyjnej w ważniejszych działach produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#EdwardRuszkowski">W działalności jednak inwestycyjnej występowały jeszcze istotne nieprawidłowości. W dalszym ciągu bowiem budowę niektórych obiektów realizowano w sposób przewlekły. Spośród 15 obiektów inwestycji priorytetowych nie przekazanych w terminie do eksploatacji — największa liczba przypada na resort przemysłu ciężkiego (7) i przemysłu chemicznego (5).</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#EdwardRuszkowski">Trzeba stwierdzić, że w niektórych wypadkach normatywne cykle budowy obiektów i zakładów naruszano już w fazie planowania i zawierania umów na roboty budowlano-montażowe. Niekorzystny wpływ na stan realizacji zadań inwestycyjnych wywierały braki lub wady dokumentacji projektowo-kosztorysowej, nieterminowe dostawy maszyn i urządzeń oraz często brak mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Nie były w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne oddawanych do użytku obiektów i zakładów przemysłowych, a ponadto znacznie przedłużał się okres uzyskiwania pełnych projektowanych zdolności produkcyjnych niektórych zakładów. Dość istotną przyczyną była niedostateczna synchronizacja przebiegu robót budowlanych z dostawami maszyn oraz niezharmonizowanie z terminami uruchomienia dostaw surowców i materiałów. Z tych przyczyn niektóre obiekty oddane do użytku w 1964 r. nie były w pełni zagospodarowane bądź wynikła konieczność ponadplanowego importu niezbędnych surowców.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#EdwardRuszkowski">Usprawnienie procesów inwestycyjnych podjęte już w bieżącym roku oraz przewidywane w szerszym zakresie na rok 1966, wymaga już na etapie wprowadzenia do planu zwiększenia nacisku na prawidłowość projektowania i wyceny kosztów inwestycji oraz na zsynchronizowanie wykonawstwa i zaopatrzenia materiałowo-technicznego z programem inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#EdwardRuszkowski">Poruszone przeze mnie problemy w celu zaostrzenia uwagi resortów w początkach nowej pięciolatki w sprawach decydujących o dalszym naszym rozwoju nie pomniejszają wagi i znaczenia wspomnianych już przeze mnie osiągnięć w roku 1964. Dlatego — zgodnie z uchwałą Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa oraz stanowiskiem pozostałych komisji reprezentowanych przez generalnego sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — będę głosował za uchwaleniem absolutorium dla rządu za działalność w roku 1964.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#JanKarolWende">Głos ma posłanka Pelagia Dolata.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#PelagiaDolata">Wysoki Sejmie! Ponieważ pracuję w gospodarstwie rolnym, chcę powiedzieć parę słów na temat trosk i potrzeb, jakie odczuwają dzisiaj kobiety wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#PelagiaDolata">Prowadzona przez kółka rolnicze wielka mechanizacja w rolnictwie stwarza coraz lepsze warunki do specjalizacji dla kobiet w takich działach produkcji, jak hodowla drobiu, bydła, trzody chlewnej i uprawa warzyw. Ażeby jednak pracę naszą uczynić bardziej wydajną, ażebyśmy mogły dać większą i lepszą jakościowo produkcję z naszych gospodarstw, konieczna jest nam daleko idąca pomoc.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#PelagiaDolata">Sprawa pierwsza, o którą postulujemy my, kobiety wiejskie — to zwiększenie produkcji różnorodnego sprzętu mechanicznego. Sama prowadzę hodowlę drobiu, odstawiam jaja do zakładu wylęgowego. Ale gdy chodzi na przykład o korytka do karmy i poidełka, to widziałam je tylko na wystawie, bo kupić nigdzie nie mogę.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#PelagiaDolata">Albo sprawa konwi do mleka. Taka 20-litrowa konew mleka waży 25 kg. Mężczyzna jej nie udźwignie, natomiast kobieta musi, i to codziennie, wystawiać ją na odległość kilkunastu metrów na drogę. Pytam się więc — czyż naprawdę nie można by produkować konwi lekkich, z innego materiału?</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#PelagiaDolata">Podobnie rzecz ma się z transportowaniem paszy. Nie ma w sprzedaży taczek ogumionych, sprzedawane są tylko taczki żelazne, ale są ciężkie i mało zwrotne, tak że z tego ulepszenia trzeba zrezygnować na rzecz odwiecznych kubłów. W ogóle przygotowanie pasz zabiera nam wiele czasu, sił i energii, także wciąż jeszcze są trudności z nabyciem parnika elektrycznego, bo za mała jest jeszcze jego produkcja.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#PelagiaDolata">Wdzięczne też byłybyśmy konstruktorom i przemysłowi, żeby dostarczyli, zwłaszcza tym gospodarstwom, które prowadzą większą hodowlę bydła, prostych i łatwych w użyciu chłodni do mleka. Domowy bowiem system chłodzenia mleka, zwłaszcza w okresie letnich upałów, naraża nas na częste straty w gospodarstwie.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#PelagiaDolata">Obok sprzętu drobnego na użytek indywidualny gospodarstw rolnych odczuwamy również potrzebę rozszerzenia asortymentu maszyn, będących w posiadaniu kółek rolniczych. Mam na myśli takie maszyny, które służą do prac przy pielęgnacji roślin przemysłowych i warzywnych.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#PelagiaDolata">Podejmujemy w naszych gospodarstwach wychów prosiąt od loszek hodowlanych. Ten odchów prosiąt pochłania nam dużo czasu i przysparza niejednokrotnie wiele kłopotu, gdyż wymagają one dużej troski. Bardzo byśmy chcieli, aby przemysł paszowy mógł nam dostarczyć paszę granulowaną, oczywiście w ramach wymiany za zboże.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#PelagiaDolata">Chciałam jeszcze parę słów poświęcić sprawie rozwoju usług na wsi. Cieszy nas, że GS-y nasze budują piękne pawilony handlowe. Ale czy przy tych budowlach nie można byłoby śmielej rozwijać takich punktów usługowych, jak na przykład: naprawy sprzętu elektrotechnicznego, pralniczych, krawieckich, fryzjerskich itd.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#PelagiaDolata">W miastach, w sklepach „Argedu”, jest sporo różnego rodzaju sprzętu elektrycznego dla naszych gospodarstw domowych. Wieś tego prawie nie kupuje. Podjęta została przez CRS piękna idea organizowania ośrodków „Praktyczna Gospodyni”. Idea piękna, ale jej realizacja nie odbywa się wcale w tempie XX wieku. Nawet te nieliczne ośrodki, które już powstały, nie zawsze dysponują eksponatami przy organizowaniu pokazów dla kobiet, a demonstrują przy pomocy planszy, na przykład, tak nieskomplikowany sprzęt służący do gotowania.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#PelagiaDolata">Odczuwamy potrzebę rozszerzenia usług również od strony spółdzielczości mleczarskiej i Zrzeszenia Producentów Trzody Chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#PelagiaDolata">Pragnę na zakończenie podkreślić i tę sprawę, że wszechstronny rozwój usług dla rolnictwa będzie nie tylko dobrodziejstwem dla kobiet prowadzących gospodarstwa rolne, ale również stworzy warunki do zatrudnienia na wsi i w małych miasteczkach tej części młodzieży żeńskiej, która już dziś poszukuje pracy poza naszym gospodarstwem.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę. Wznowimy obrady następnie o godz. 18.45.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 20 do godz. 18 min. 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Józef Czapski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JózefCzapski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Złożony wniosek Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium rządowi za rok 1964 dotyczy okresu, w którym nastąpiło wzmocnienie gospodarki narodowej i poprawa ogólnej równowagi gospodarczej kraju po dość trudnych latach 1962–1963.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#JózefCzapski">Rok 1964 charakteryzował się dość wyraźną poprawą ekonomicznych rezultatów gospodarowania i w przeciwieństwie do lat 1962–1963 przyniósł wysokie tempo wzrostu gospodarczego, co przyczyniło się do pozytywnego wykonania zadań gospodarczych w roku 1965. W przemyśle — rok 1964 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej, której wartość globalna wzrosła o 9,3%, a równocześnie był to rok najniższego zatrudnienia w gospodarce narodowej w bieżącym pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#JózefCzapski">Wydatniej niż w latach poprzednich poprawiły się proporcje pomiędzy wzrostem wydajności pracy i średnich płac, co miało decydujące znaczenie dla utrzymania należytej równowagi rynkowej. Nastąpiła również korzystniejsza proporcja pomiędzy wykonaniem zadań rzeczowych w produkcji i obrocie a wykonaniem planu akumulacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#JózefCzapski">W wyniku podjętych odpowiednich decyzji przez rząd nastąpiło w roku 1964 wydatne zwiększenie produkcji towarów rynkowych, co. nie tylko wpłynęło na lepsze zaopatrzenie niż w latach poprzednich, ale spowodowało także zrównoważenie dochodów pieniężnych ludności z masą towarową na rynku wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#JózefCzapski">Przy szybszym tempie wzrostu globalnej produkcji przemysłowej, dzięki prawidłowej realizacji uchwał rządu w sprawie dodatkowej, ponadplanowej produkcji towarów na potrzeby rynkowe, uzyskano poprawę proporcji pomiędzy produkcją środków wytwarzania (grupa A) i wyrobów konsumpcyjnych (grupa B), przekraczając wykonanie planu w obu tych grupach.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#JózefCzapski">Ze wzrostem masy towarowej na zaopatrzenie rynkowe nie zawsze występowała poprawa w zaopatrzeniu rynku, często ze względu na niewykonywanie jeszcze w dostatecznej ilości produkcji asortymentowej, jak również występującej także nieprawidłowej współpracy przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych oraz hurtu i detalu.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#JózefCzapski">W okresie sprawozdawczym w przemyśle kluczowym, jak również i terenowym przejawiano dużą aktywność w rozszerzaniu wzornictwa wielu typów wyrobów produkcyjnych, a także troskę o unowocześnianie, podnoszenie poziomu estetyki wykonania wyrobów, jednak wykonaniu, często z dość dużą nadwyżką wartościowych zadań, nie zawsze towarzyszył wzrost jakościowy i ilościowy produktów w asortymentach poszukiwanych na rynku przez rzesze konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#JózefCzapski">Wzrost produkcji przemysłowej oraz dobre zbiory niektórych upraw pozwoliły na znaczny, ponadplanowy wzrost eksportu, najszybszy na przestrzeni ostatnich 10 lat, wzrósł szczególnie eksport artykułów rolno-spożywczych, maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#JózefCzapski">W rezultacie wzrostu eksportu osiągnięto poprawę sytuacji płatniczej, co z kolei umożliwiło wzrost importu surowców i półfabrykatów dla przemysłu i było jednym z istotnych czynników przyśpieszenia tempa wzrostu produkcji wyrobów konsumpcyjnych (grupa B) nie tylko w roku 1964, ale także już i w roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#JózefCzapski">W związku z pomyślną realizacją podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego, dochód narodowy wytworzony przekroczył poziom założony w planie na rok 1964, osiągając wzrost 6,7%. Dochód narodowy do podziału również przekroczył poziom założony, ale wolniejsze było tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału, niż tempo wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#JózefCzapski">Pomimo ogólnie mniejszego przyrostu dochodu narodowego do podziału, w porównaniu z rokiem poprzednim w liczbach absolutnych, to jednak przyrost funduszu spożycia indywidualnego i zbiorowego oraz inwestycji był większy niż w roku 1963.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#JózefCzapski">Dochody ludności z pracy w gospodarce uspołecznionej wzrosły w roku 1964 nominalnie o 4,3% w porównaniu z rokiem 1963, a realne o 3,3%.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#JózefCzapski">Wzrost kosztów utrzymania wyniósł 1% w roku 1964 z tym, że od drugiego półrocza obserwowano stabilizację kosztów utrzymania, a w ostatnich miesiącach roku nawet ich obniżenie w porównaniu z poziomem z ostatnich miesięcy 1963 roku. Przeciętna płaca realna netto, przypadająca na jednego zatrudnionego, ukształtowała się wyżej o 2,1% niż w roku 1963.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#JózefCzapski">Zgodnie z założeniami NPG nastąpiły zmiany w strukturze inwestycji, które charakteryzowały się zwiększeniem udziału inwestycji kończących się i oddawanych do użytku. Pomimo nieznacznego przekroczenia założonego w Narodowym Pianie Gospodarczym poziomu inwestycji, zadanie zahamowania dalszego wzrostu obciążania dochodu narodowego inwestycjami nowymi i zmniejszenia napięcia w procesie inwestycyjnym zostało przez rząd osiągnięte. Zadecydowało o tym głównie przejściowe zmniejszenie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, korzystne zmiany w strukturze inwestycji oraz poprawa przebiegu robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#JózefCzapski">Zmiany w strukturze rzeczowej inwestycji charakteryzowały się szybszym tempem wzrostu nakładów na roboty budowlano-montażowe niż na zakup maszyn, a po raz pierwszy od 3 lat wykonano w pełni plan nakładów na roboty budowlano-montażowe.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#JózefCzapski">Lepiej przebiegała realizacja i został wykonany pian — mimo zwiększenia o 3,5% w stosunku do 1963 roku — nakładów na kapitalne remonty budynków mieszkalnych, jak również plany budownictwa mieszkaniowego zrealizowano w szerszym zakresie niż w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! Na tle analizy roku 1964 chciałbym jeszcze poświęcić nieco uwagi wykonaniu zadań przez drobną wytwórczość, to jest przez ten pion gospodarki narodowej, któremu Stronnictwo Demokratyczne w swej pracy poświęca wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#JózefCzapski">Zadania w zakresie produkcji towarowej uspołeczniona drobna wytwórczość wykonała w 104,7%. Wartość produkcji towarowej w porównaniu do roku 1963 wzrosła do 7,3 mld zł, to jest o 9,8%. Plan produkcji wykonały wszystkie zjednoczenia państwowego przemysłu terenowego i wojewódzkie związki spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#JózefCzapski">Rozpoczęto produkcję wielu nowych wyrobów powszechnego użytku i środków produkcji. Wartość produkcji tych nowych 1.217 wyrobów powszechnego użytku i 339 nowych artykułów produkcyjnych wyniosła 1.300 mln zł, co stanowi około 6,5% całej wartości produkcji towarowej tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#JózefCzapski">Ze wzrostem ilości nie zawsze jednak szła w parze jakość, gdyż jeszcze na przykład aparat handlu obuwiem w 1964 r. zareklamował ponad 16% wartości dostaw z pionów państwowego przemysłu terenowego i około 9% ze spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#JózefCzapski">Drobna wytwórczość wykonała plan eksportu, ale nadal niezadowalający był jeszcze poziom jakości i estetyki wykonania wyrobów i opakowań w dostawach na eksport. Wyrazem tego były odrzuty, reklamacje lub odstępowanie od umów przez kontrahentów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#JózefCzapski">Dla przeciwdziałania wadliwej produkcji wydane zostały ponowne wytyczne Komitetu Drobnej Wytwórczości i Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy, obligujące organizacje wojewódzkie między innymi do opracowania długofalowych programów poprawy w tym zakresie i zaostrzenia rygorów materialnych i dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#JózefCzapski">Podkreślić należy także stale rozwijający się rozwój produkcji systemem nakładczym oraz rozwój usług świadczonych dla ludności, zarówno przez drobną wytwórczość uspołecznioną, jak i rzemiosło indywidualne. Wzrost produkcji nakładczej oraz usług nastąpił tak pod względem wartościowym, jak i ilościowym.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#JózefCzapski">Mówiąc o usługach rzemieślniczo-gospodarczych, chciałbym stwierdzić, że Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje również dużą wagę i do rozwoju usług szeroko pojętych, świadczonych ludności przez różne działy naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#JózefCzapski">Dlatego z zadowoleniem podkreślamy fakt, że przewidziane w ustawie budżetowej wydatki inwestycyjne i bieżące na usługi kulturalno-socjalne w roku 1964 zostały zrealizowane lepiej i pełniej w tak ważnych działach gospodarki narodowej, jak oświata i wychowanie — w 99,8%, kultura i ochrona zdrowia — w 99,5%, opieka społeczna i kultura fizyczna — w 100,5%. Budżet państwa również w całości został wykonany po stronie dochodu w 102,6%, a po stronie wydatków w 101,2% i wygospodarowana została nadwyżka budżetowa w budżecie centralnym oraz w budżetach terenowych łącznie ponad 9 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! Reasumując to co powiedziałem, chcę stwierdzić, że analiza wykonania przez rząd Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, osiągnięte wyniki, jak również uwagi Najwyższej Izby Kontroli o gospodarce w tym okresie upoważniają nas do stwierdzenia, że rząd mimo trudności i wielu występujących nie sprzyjających warunków, zrealizował w pełni podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1964.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#JózefCzapski">Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej równocześnie z rozwojem gospodarczym, kulturalnym i społecznym kraju, realizował w roku 1964 konsekwentnie i stale rozwijał pokojową politykę zagraniczną, rozszerzając i umacniając pozycję Polski Ludowej w świecie — wśród narodów miłujących pokój.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! Kończąc pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem rządowi absolutorium — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Stanisław Prȕfer.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#StanisławPrüfer">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w czasie prac nad planem i budżetem na rok 1966 wiele miejsca i uwagi poświęciła sprawom nowoczesności i jakości produkcji. Wskazywano, że unowocześnienie produkowanych wyrobów przemysłowych jest najlepszą i najskuteczniejszą drogą do uruchomienia i wykorzystania znacznych rezerw wzrostu gospodarczego kraju. A czynić to można i należy poprzez: obniżenie zużycia surowców i materiałów, ograniczenie środków inwestycyjnych na ilościowy rozwój produkcji, obniżenie zużycia energii i paliw, podniesienie wartości towarów inwestycyjnych i rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#StanisławPrüfer">Sprawa nowoczesności i jakości produkcji oraz estetyki wykonania produkcji przemysłowej ma kapitalne znaczenie również dla zabezpieczenia wykonania zadań w dziedzinie eksportu maszyn i urządzeń. Szczególne miejsce w tej wielkiej batalii o nowoczesność i jakość produkcji zajmuje przemysł elektro-maszynowy, od którego zależy w pierwszej kolejności rozwój i poziom techniczny wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#StanisławPrüfer">Przemysł ten cechowała od początku duża dynamika przyrostu produkcji; dawał on na rynek wewnętrzny i eksport potrzebną ilość maszyn i urządzeń. Jednak poziom jakości i nowoczesności nie zawsze odpowiadał wymaganiom odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#StanisławPrüfer">W latach 1964–1965 w przemyśle elektromaszynowym dokonano wielkiej pracy, mającej na celu określenie poziomu technicznego produkowanych obecnie i przygotowanych do produkcji maszyn i urządzeń. Front prac nad rozeznaniem faktycznego stanu poziomu technicznego w przemyśle elektro-maszynowym przebiegał na wszystkich szczeblach organizacyjnych i w pionach poszczególnych służb.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#StanisławPrüfer">Do najważniejszych prac z tego zakresu zaliczyć należy:</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#StanisławPrüfer">Po pierwsze — przeprowadzenie we wszystkich zakładach przemysłu elektro-maszynowego oceny poziomu technicznego wyrobów produkowanych seryjnie.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#StanisławPrüfer">W wyniku tej oceny:</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „A” — obejmującej wyroby o najwyższym poziomie technicznym, odpowiadające najlepszym wyrobom zagranicznym — zakwalifikowano 26% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji;</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „B” — obejmującej wyroby o średnim poziomie technicznym, zakwalifikowano 52% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji;</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „C” — obejmującej wyroby przestarzałe i które mają być wycofane z produkcji, zakwalifikowano 22% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#StanisławPrüfer">Po drugie — dokonanie na przeglądzie katowickim oceny poziomu technicznego prototypów i nowych konstrukcji przygotowanych do produkcji seryjnej w latach 1966–70.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#StanisławPrüfer">Przegląd ten pozwolił na uzyskanie aktualnych informacji o stopniu przygotowania się przedsiębiorstw i branż przemysłu elektro-maszynowego do realizacji czekających nas zadań, uchwalonych na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#StanisławPrüfer">W wyniku przeprowadzonej oceny przedstawione wyroby zakwalifikowano:</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „A” — 53%,</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „B” — 40%,</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#StanisławPrüfer">— do grupy „C” — 7%.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#StanisławPrüfer">Z przedstawionych liczb wynikają określone zadania dla przedsiębiorstw, instytutów i centralnych biur konstrukcyjnych oraz całego zaplecza technicznego.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#StanisławPrüfer">Po trzecie — opracowanie i wprowadzenie w życie systemu świadectw nowoczesności wyrobów, które stanowią podstawę dopuszczenia wyrobów przemysłu elektro-maszynowego do produkcji seryjnej. Już w 1966 r. świadectwami nowoczesności objętych zostanie około 12 tys. wyrobów; są to maszyny i urządzenia przeznaczone między innymi na eksport.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#StanisławPrüfer">Po czwarte — dokonanie oceny poziomu technicznego podstawowych procesów technologicznych, stosowanych w przemyśle elektromaszynowym oraz dorobku placówek naukowo-badawczych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#StanisławPrüfer">Wyniki przeprowadzonych ocen nowoczesności i poziomu technicznego wykazały poważne osiągnięcia przedsiębiorstw, instytutów, centralnych laboratoriów i centralnych biur konstrukcyjnych, za co należy się wszystkim pracownikom i robotnikom pracującym w tym przemyśle duże uznanie.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#StanisławPrüfer">Pamiętać jednak zawsze należy, że jeszcze zbyt dużo wyrobów przemysłu elektro-maszynowego znajduje się w grupie „B”, czyli odpowiada średniemu poziomowi światowemu, jak również mamy niemały margines wyrobów zaliczonych do grupy „C”.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#StanisławPrüfer">Wnioski i zadania, wynikające z oceny nowoczesności bieżącej produkcji oraz przeglądu nowych konstrukcji, stały się przedmiotem wnikliwej analizy we wszystkich jednostkach organizacyjnych przemysłu elektro-maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#StanisławPrüfer">Na podstawie zebranych wniosków i doświadczeń przedsiębiorstwa, instytuty, centralne laboratoria i centralne biura konstrukcyjne opracowały programy poprawy poziomu technicznego wyrobów i unowocześnienia produkcji na lata 1966–1970. Opracowane programy uwzględniają możliwości technicznego zaplecza przedsiębiorstw i jego dalszego rozwoju, jak również współpracę właściwych instytutów, centralnych biur konstrukcyjnych, katedr wyższych uczelni technicznych itp.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#StanisławPrüfer">Bardzo ważnym czynnikiem, który został uwzględniony w opracowanych programach unowocześnienia produkcji, jest powiązanie tych programów z możliwościami uzyskania pomocy z krajów RWPG oraz z zakupu licencji z innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#StanisławPrüfer">Produkcja nowoczesnych wyrobów oraz podniesienie ich jakości i żywotności uzależniona jest w dużym stopniu od poziomu technicznego stosowanych procesów technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-36.25" who="#StanisławPrüfer">Przeprowadzone oceny nowoczesności podstawowych procesów technologicznych, stosowanych w przemyśle elektro-maszynowym, w zestawieniu z osiągnięciami instytutów, wskazują na pewne zaniedbania w upowszechnieniu osiągnięć placówek naukowo-badawczych i na poważne możliwości szerokiego wdrożenia do przemysłu nowoczesnych procesów technologicznych. Dotyczy to szczególnie obróbki cieplnej, nakładania powłok ochronnych, spawalnictwa, tłocznictwa i procesów odlewniczych.</u>
          <u xml:id="u-36.26" who="#StanisławPrüfer">Wyniki przeprowadzonych ocen poziomu technicznego stosowanych procesów technologicznych stały się punktem wyjścia do opracowania programów wdrożenia nowoczesnych procesów technologicznych. Aby opracowane programy były realne i obejmowały rzeczywiście postępowe procesy technologiczne, zobowiązano instytuty branżowe i centralne laboratoria do przeprowadzenia serii seminariów według specjalności dla danej technologii, w których to seminariach uczestniczyli główni technolodzy, kierownicy wydziałów produkcyjnych i mistrzowie w produkcji.</u>
          <u xml:id="u-36.27" who="#StanisławPrüfer">Stosowanie nowoczesnych i postępowych technologii warunkowane jest zastosowaniem w procesie produkcyjnym nowoczesnych maszyn i urządzeń oraz odpowiednich dla danych wymagań przyrządów kontrolno-pomiarowych.</u>
          <u xml:id="u-36.28" who="#StanisławPrüfer">Postulat ten został w pełni uwzględniony przy opracowywaniu planu rozwoju techniki w przemyśle elektro-maszynowym w latach 1966–1967. Plan ten zakłada uruchomienie i opanowanie produkcji 1.350 nowych wyrobów, z których 260 stanowią skomplikowane nowe typy maszyn, urządzeń i środków transportowych o nowoczesnych rozwiązaniach konstrukcyjnych. Przewiduje się modernizację 730 ważnych wyrobów oraz wycofanie z produkcji 600 technicznie przestarzałych i zastąpienie ich wyrobami nowymi lub zmodernizowanymi.</u>
          <u xml:id="u-36.29" who="#StanisławPrüfer">Nie zapomniano również o nowoczesnych konstrukcjach i przewidziano opracowanie ich dla około 1.400 nowych wyrobów oraz wykonanie około 1.350 prototypów i modeli.</u>
          <u xml:id="u-36.30" who="#StanisławPrüfer">Dla zabezpieczenia praktycznej realizacji wdrożenia nowych technologii, przewiduje się opanowanie i uruchomienie ogółem ponad 60 nowych obrabiarek do obróbki skrawaniem oraz 10 nowych typów maszyn do obróbki plastycznej, w tym również pras dla wyrobów z proszków spiekanych jako wyrobów najbardziej aktualnie rozwijanych w świecie.</u>
          <u xml:id="u-36.31" who="#StanisławPrüfer">Wykonanie tych tak poważnych zadań w przemyśle elektro-maszynowym wymagać będzie dużego wysiłku resortu, zjednoczeń, zaplecza technicznego, a szczególnie setek tysięcy ludzi pracujących w bezpośredniej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-36.32" who="#StanisławPrüfer">Od rzetelnej i uczciwej pracy wszystkich ogniw organizacyjnych zależeć będzie między innymi jakość i estetyka wykonania produkowanych części, podzespołów, maszyn i urządzeń — przeznaczonych na potrzeby rynku wewnętrznego oraz dla zabezpieczenia realizacji planu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-36.33" who="#StanisławPrüfer">Wiemy, że obok licznych przedsiębiorstw przemysłowych, znanych z wysokiej jakości wyrobów, produkcja których cieszy się dobrą opinią w kraju i za granicą, istnieją jeszcze przedsiębiorstwa, w których nie zwracało się dostatecznej uwagi na doskonalenie jakości wytwarzanych wyrobów. Niska jakość produkcji tych przedsiębiorstw przyniosła gospodarce narodowej poważne straty.</u>
          <u xml:id="u-36.34" who="#StanisławPrüfer">Analizując przyczyny powstawania produkcji złej jakości na podstawie dokumentów zebranych przez Najwyższą Izbę Kontroli, stwierdzić należy, że do najczęściej występujących zaliczyć należy:</u>
          <u xml:id="u-36.35" who="#StanisławPrüfer">Po pierwsze — uchybienia i wady w rozwiązaniach konstrukcyjnych węzłów lub całych podzespołów oraz nieusuwanie tych błędów przy wykonywaniu prototypów i serii informacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-36.36" who="#StanisławPrüfer">Po drugie — nieprzestrzeganie dyscypliny technologicznej, warunków technicznych, norm państwowych, branżowych i resortowych.</u>
          <u xml:id="u-36.37" who="#StanisławPrüfer">Po trzecie — nieodpowiednia sprawność maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w procesie produkcyjnym oraz nieodpowiednie kwalifikacje pracowników wyznaczonych do wykonania określonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-36.38" who="#StanisławPrüfer">Po czwarte — niedostateczny nadzór nad przebiegiem procesu produkcyjnego, często niewłaściwe ustawienie kontroli międzyoperacyjnej i końcowej oraz brak odpowiednio sprawnych przyrządów kontrolno-pomiarowych.</u>
          <u xml:id="u-36.39" who="#StanisławPrüfer">Wśród podanych przyczyn, mających wpływ na jakość produkcji, nie ma przyczyn ważnych lub mniej ważnych — wszystkie one w jednakowym stopniu decydują o tym, czy produkcja finalna będzie dobra, czy trzeba będzie ją zbrakować. Takie postawienie sprawy nakłada dużą odpowiedzialność na konstruktorów, technologów, mistrzów i robotników za swoje wyroby.</u>
          <u xml:id="u-36.40" who="#StanisławPrüfer">Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwą organizację kontroli wejściowej i międzyoperacyjnej, która eliminować powinna w porę z procesu produkcyjnego surowce, materiały i półfabrykaty złej jakości oraz sygnalizować nieprawidłowości występujące w procesie produkcyjnym. Tworzyć należy sprzyjające warunki do szerszego wprowadzania w naszym przemyśle kontroli aktywnej, działającej w trakcie trwania procesu produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-36.41" who="#StanisławPrüfer">W większym stopniu niż dotychczas należy stosować automatyzację procesów kontrolnych, wyposażać stanowiska kontrolne w przyrządy pomiarowe, zapewniające dokonanie pomiaru zgodnego z dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną.</u>
          <u xml:id="u-36.42" who="#StanisławPrüfer">Tak więc całości prac i wysiłków, zmierzających do poprawy jakości i nowoczesności produkcji maszyn i urządzeń, nie wolno traktować jako jednorazowej akcji, ale musi to być proces ciągły, robiony w sposób planowy, a opracowane programy z tych dziedzin stale powinny być uzupełniane nowymi elementami i zadaniami.</u>
          <u xml:id="u-36.43" who="#StanisławPrüfer">Plan resortu w tym zakresie jest bogaty i wszechstronny, należy tylko życzyć wszystkim pracownikom, którym przypadnie w udziale jego realizacja, pomyślnych wyników.</u>
          <u xml:id="u-36.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JerzyBukowski">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Szeroka problematyka Komisji Przemysłu Ciężkiego znalazła swoje naświetlenie w licznych już wystąpieniach moich kolegów z tej Komisji, jak również w swoich najistotniejszych elementach została poruszona w wystąpieniu posła sprawozdawcy generalnego. Również temat, któremu zamierzałem poświęcić moje wystąpienie według ogólnych uzgodnień, jakich dokonaliśmy wśród kolegów posłów z Komisji Przemysłu Ciężkiego, mianowicie jakość i nowoczesność produkcji znalazł dużo naświetlenia. W szczególności rzeczowo, od strony warsztatu produkcyjnego, ujął sprawę również mój przedmówca kolega poseł Prȕfer.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JerzyBukowski">Myślę, że w związku z tym mogę sprawom jakości i nowoczesności produkcji poświęcić ujęcie z jednej strony dość ogólne, a z drugiej strony poruszające sprawy marginesowe tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JerzyBukowski">Otóż, przede wszystkim, trzeba sobie uprzytomnić, że sprawa jakości, sprawa nowoczesności produkcji to nie jest życzenie, lecz jest to twardy mus dla naszej produkcji przemysłowej, wynikający z dwóch przesłanek: po pierwsze — stąd, że generalnie rzecz biorąc, rynek krajowy na wielu odcinkach jest już nasycony artykułami przemysłowymi bądź jest bliski stanu nasycenia. Jeszcze braki w dystrybucji, braki w planowaniu ilościowym zakłócają ten stan rzeczy, ale dzisiejszy stan ilościowego zaopatrzenia w porównaniu z tym sprzed kilku bodaj lat, jest nieporównywalny. Stąd przechodzimy do swobody wyboru i do wymagań stawianych przez odbiorcę krajowego. Po drugie — twarde warunki konkurencji w handlu zagranicznym, warunki które sami sobie stawiamy, ażeby nasz handel zagraniczny po stronie eksportu był w sposób nie względny, a bezwzględny opłacalny — stawia wymóg jakości i wymóg nowoczesności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#JerzyBukowski">Tak więc, jak powiedziałem na wstępie, wysoka jakość i nowoczesność produkcji to jest mus, to jest twardy i konieczny obowiązek, a nie tylko błogie życzenie. Trzeba powiedzieć, że już dziś, a na pewno niedługo, zapasy magazynowe, towary bez odbiorcy przestaną być wartościami produkcyjnymi, zaliczanymi przemysłowi, a staną się tym, czym są w istocie — zmarnowanym surowcem, zmarnotrawioną robocizną, nie wykorzystanymi bazami produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#JerzyBukowski">Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, co oznacza wysoka jakość i co oznacza nowoczesność produkcji, czy istnieje jakiś swoisty ekonomiczny sens tych pojęć, tak jak istnieje ekonomiczny sens postępu technicznego w ogóle i jak postęp techniczny bez zrozumienia jego ekonomicznej treści traci na społecznym sensie.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#JerzyBukowski">Zbyt dużo jeszcze produktów złej jakości mamy w naszej gospodarce, ażeby poddawać jakimś ograniczeniom, ażeby stawiać jakąś tamę szerokiemu i zupełnie jednoznacznemu wymogowi jakości i nowoczesności. Chciałbym tę moją myśl wyjaśnić. Jakość to jest niezawodność i trwałość. Oczywiście, można mówić o jakości węgla, można mówić o jakości produkcji elektrycznej ze spadkiem napięcia, można mówić o jakości materiałów tekstylnych, o jakości maszyn i urządzeń. Skala jest tak szeroka, że jakiekolwiek krótkie sformułowania, które by próbowały objąć całą tę gamę produkcji, będą trudne. Jednak przynajmniej jedno z tych określeń, to znaczy niezawodność bądź trwałość, a w ogóle wypełnienie swoich funkcji przez produkowany towar, jest niewątpliwie cechą wysokiej jakości. Ale tutaj trzeba zwrócić uwagę na jeden fakt. Istnieje pojęcie moralnego zużycia w odniesieniu do maszyn i urządzeń i istnieje problem fizycznej trwałości maszyny i urządzenia, istnieje coś, co w codziennym życiu nazywa się modą, co nie zużyty jeszcze przedmiot każę odłożyć bądź zdewaloryzowany zastąpić innym.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#JerzyBukowski">Otóż chyba już teraz, stawiając w ogóle wymaganie wysokiej jakości, w tym sensie jak go określiłem, a więc niezawodności i trwałości, trzeba chyba widzieć, że jest jakąś kierunkową działania, niestwarzanie zbyt wielkiego odstępu między okresem moralnego zużycia — to jest nie bardzo szczęśliwe słowo, ale tak go sig używa — wyjścia z mody, jeśli ktoś woli — wyjścia z ekonomicznego użycia w innych wypadkach a bezwzględną fizyczną trwałością urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#JerzyBukowski">Musimy się zacząć powoli oswajać z myślą, że nie to urządzenie jest ekonomicznie doskonałe, które da się naprawiać bez końca, ale to, które we wszystkich swoich elementach działając prawidłowo, działa prawidłowo przez zakreślony przez nas — z góry i technicznie uzasadniony czas.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#JerzyBukowski">Tak więc zbliżanie tych obu czasokresów, nie zrównanie, ale zbliżanie obu czasokresów: moralnego zużycia i fizycznego zniszczenia urządzeń jest chyba jakąś dyrektywą, którą po przezwyciężeniu naszych nagminnych wad jakości musimy mieć na uwadze w przyszłym rozwoju i doskonaleniu naszej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#JerzyBukowski">Jeśli chodzi o nowoczesność, to nie potrzeba tutaj dodawać argumentów na rzecz unowocześnienia produkcji, ale tak jak moda stwarza zapotrzebowanie na sprzęt nowy, chociażby nie zawsze lepszy, tak trzeba pamiętać, że istnieje coś takiego jak nawyk, jak przyzwyczajenie odbiorcy, które u tego odbiorcy trzeba uszanować. Istnieje coś takiego jak poziom techniczny konsumowania bądź eksploatowania produkcji, który też czasem do nadmiernej nowoczesności może nie być przygotowany. Nie jest przecież rzeczą nie znaną, że kiedy zaprzestaliśmy produkcji naszych bardzo starych ciągników „Ursus”, zjawiły się, i chyba istnieją dotychczas, perspektywy eksportowe na te ciągniki do krajów rozwijających się, do krajów o niskim poziomie kultury technicznej. Nie będę mówił, że nasze nowoczesne ciągniki sprawiają niekiedy kłopot użytkownikowi o niedostatecznym poziomie technicznym.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#JerzyBukowski">Nawracam do tego, że sprawa jakości i sprawa nowoczesności mają również swoje uwarunkowania ekonomiczne, które należy honorować.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#JerzyBukowski">Jeśli chodzi o problem zasadniczy, jakie są uwarunkowania nowości i jakości produkcji, to wiele na ten temat w toku dyskusji było tutaj powiedziane. W formie skrótowej dokonam przeglądu tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#JerzyBukowski">Otóż pierwszą i zasadniczą rzeczą są surowce wyjściowe, u nas przede wszystkim surowce przemysłu hutniczego i przemysłu chemicznego, które w dużej części otrzymujemy z importu. Możemy wydłużać listę naszych żalów i życzeń do przemysłu chemicznego o dobre farby i lakiery. Jeśli ten przemysł nie będzie otrzymywał wystandaryzowanych i pewnym normom jakości poddanych surowców, będzie zawsze w kłopocie z daniem dobrego wyrobu finalnego.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#JerzyBukowski">To samo można powiedzieć o przemyśle hutniczym, jeśli chodzi o zestawy rud i o warunek ekonomicznej produkcji stali.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#JerzyBukowski">Wszelkie wysiłki, w tym wysiłki naszego handlu zagranicznego, w kierunku zapewnienia dostaw surowców, stanowiących należyty punkt wyjścia do wysokiej jakości dalszego procesu wyrobów, są punktem pierwszym. Punktem drugim, ważnym dla przemysłu przetwórczego, są materiały wyjściowe przede wszystkim pochodzenia hutniczego i pochodzenia chemicznego. Bez dobrych materiałów wyjściowych przemysł przetwórczy nie podoła warunkom, nie podoła trudnościom na drodze do osiągnięcia wysokiej jakości produktu finalnego.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#JerzyBukowski">Chciałbym tu zasygnalizować obawę, która znalazła wyraz w dyskusji na Komisji Przemysłu Ciężkiego i która stanowi przedmiot jednego z dezyderatów tej Komisji. Mianowicie, przy słusznej koncentracji nakładów inwestycyjnych w przemyśle chemicznym powstał w Komisji niepokój, czy te wymagania, jakie stawiamy naszej chemii w zakresie dostarczenia materiałów właśnie do unowocześnienia, do ulepszenia naszej produkcji przede wszystkim maszynowej, ale również i w innych dziedzinach, nie napotykają na pewne zahamowania. Chodzi tu o produkcję chemiczną, która nie wyraża się wielkimi efektami tonażu, to jest chemia rozmaitych dodatków, to jest chemia rozmaitych środków wykańczających, która wpłynie decydująco na proces podniesienia jakości i nowoczesności naszych wyrobów. W dyskusji nad planem 5-letnim będziemy szukać możliwości wyrównania frontu na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#JerzyBukowski">Ważną sprawą jest udział metali kolorowych we wszelkiego rodzaju konstrukcjach i budownictwie. Jesteśmy tutaj na trudnej, ale jednak stwarzającej perspektywy drodze dalszego rozwoju naszej produkcji aluminium i w perspektywie rozwoju produkcji miedzi.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#JerzyBukowski">Dalszym kolejnym etapem jakości jest ulepszona konstrukcja, ulepszona technologia. O tym była mowa. Rozsądnie przemyślana polityka patentowa i polityka licencyjna, stanowią ważny element unowocześnienia w dziedzinie konstrukcji i technologii. Jeżeli chodzi o zagadnienia importu myśli twórczej, trzeba zwrócić uwagę, jak sprawy patentów i licencji wiążą się ze sobą. Jeśli nie będziemy rozwijać ruchu ochrony wynalazczości, nie będziemy przywiązywać należytej uwagi do polityki patentowej, to będziemy odlegli od tego, co w krajach rozwiniętych technicznie występuje. Można zbilansować obrót w zakresie nie tylko materiałowym, ale i wymiany myśli. Myślę tutaj o możliwości sprzedaży własnych patentów za częściową bodaj rekompensatą zakupu licencji.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#JerzyBukowski">Ważną niezmiernie sprawą, która też była w dyskusji poruszona, jest sprawa kontroli procesu produkcyjnego i sprawa kontroli fabrycznej. Są to sprawy niezmiernie ważne. Ostatecznie żyjemy nie na księżycu, żyjemy w warunkach ułomności ludzkich. Samymi apelami o wysoką jakość na każdym etapie produkcji zdziałać możemy dużo, ale nie zdołamy zdziałać wszystkiego. Niezbędne jest ustawienie tego procesu kontroli i ludzi za kontrolę odpowiadających, tak aby nie byli oni pod naciskami towarzyszy pracy, całego zespołu produkcyjnego, jak to często się zdarza.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#JerzyBukowski">Szczególną formą kontroli jest sprawa odbioru produktu finalnego, czy to produkowanego na rynek wewnętrzny, a już szczególnie na eksport. W tej dziedzinie również można zanotować uchybienia, które nie powinny mieć miejsca.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#JerzyBukowski">Oddzielnym zagadnieniem podniesienia jakości i nowoczesności produkcji są normy i znaki jakości. Po prostu tylko sygnalizuję ten problem jako zagadnienie niezmiernej wagi.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#JerzyBukowski">Chciałbym jeszcze kilka uwag poświęcić problemowi powiązań nauki z produkcją, badań i produkcji. Całe przemówienie naszego kolegi z Komisji, posła Kopeckiego, było poświęcone temu tematowi. Poruszam go tylko marginesowo. To jest skomplikowany splot zagadnień — zagadnienie współpracy nauki z produkcją i niemało tutaj jest pomylenia pojęć.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#JerzyBukowski">Chyba trzeba stwierdzić, że problem wyprzedzenia zamówienia społecznego przez naukę i problem wywiązywania się z zamówienia społecznego przez naukę, to są dwa bardzo związane ze sobą, a jednak odrębne zagadnienia. I trzeba powiedzieć, że nauka w służbie postępu technicznego i w służbie społecznej równocześnie z pełną odpowiedzialnością obydwa te zadania musi wypełniać. Dalej z jednej strony jest zagadnienie — tak nieładnie nazwę — strawności opracowań naukowych dla potrzeb produkcji, ale z drugiej strony sprawa umiejętności formułowania zadań przez produkcję pod adresem placówek badawczych. Tutaj często z jednej strony produkcja stwierdza, że owoc wypracowań placówek badawczych jest nie do skonsumowania, a z drugiej strony placówki badawcze twierdzą, że nie dostają pytań należycie sformułowanych ze strony produkcji.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#JerzyBukowski">Jeśli powiem, że te skrajne stanowiska są fałszywe, to w każdym razie z tak ustawionego zagadnienia można pewne ziarno prawdy na pewno wyłuskać. W moim mniemaniu poprawy trzeba szukać na drodze znalezienia lepszego języka porozumienia poprzez znalezienie należytych dróg komunikacyjnych — od nauki do produkcji i z powrotem. Przy czym trzeba pamiętać, że postęp i nowoczesność to jest przede wszystkim szybkość. Nam może nie brak jest nowych opracowań, ale brak nam jest, jak dotychczas, szybkości w ich realizacji. I na tę sprawę chciałbym zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#JerzyBukowski">Najlepsze pomysły, najlepsze nowości przestają być nowościami już po trzech latach. Powiedziałem dla przykładu trzy — czasami może to być pięć lat, czasami nawet rok, w zależności od skali zagadnienia i doniosłości nowego osiągnięcia. W każdym razie tej szybkości nam brak. Zarówno inicjatywy prasowe, jak i slogany, które drukujemy, czy to będzie „Od pomysłu do przemysłu”, czy nowe lansowane przez jedno ze stołecznych pism, wskazują na to, że ciągle coś tutaj nie gra.</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#JerzyBukowski">Chciałbym temu zagadnieniu poświęcić chwilę uwagi.</u>
          <u xml:id="u-38.26" who="#JerzyBukowski">Na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów posłanka Trojanowska mówiła o źle zrozumianej konkurencyjności między niektórymi zakładami i placówkami. Zanotowałem sobie — może niezupełnie dokładnie — takie zdanie, że nie ma wymiany doświadczeń, ale jest utrudnianie sobie pracy. Coś jest w tym prawdziwego i jakkolwiek to może nie jest powszechna prawidłowość, ale zjawisko dostatecznie często występujące, ażeby zwrócić na nie uwagę.</u>
          <u xml:id="u-38.27" who="#JerzyBukowski">Występuje czasem przechwytywanie inicjatyw nowatorskich bez pełnych kwalifikacji przechwytującego. Widzi się nowość, na której można uzyskać korzyść i dla zakładu, i dla siebie. Warto jest więc sprawę przechwycić, jeśli nawet nie zawsze ma się do tego kwalifikacje. Nawet współpraca czy wsparcie komórki, która w tej sprawie ma już coś do powiedzenia, byłaby właściwszą formą, niż jej dyskredytowanie i zaczynanie samemu, nieporadnie, często od nowa.</u>
          <u xml:id="u-38.28" who="#JerzyBukowski">Nie chcę tutaj cytować przykładów. Jeżeli mówię o tym, to znaczy, że takie przykłady mam. Ale nie chodzi przecież o wymienianie jakichś sporadycznych zjawisk. Chodzi o zaznaczenie, że zjawiska takie istnieją i że trzeba im się przeciwstawić. Wreszcie obserwujemy zjawisko wędrówki tak zwanych wysokich specjalistów, którym gdzieś się nie podoba i przechodzą w inne miejsce, gdzie zaczynają koło siebie montować nowość. Takie zjawisko zmian miejsca pracy jest niezdrowe, jeśli nie podyktowane jest względem na interes społeczny.</u>
          <u xml:id="u-38.29" who="#JerzyBukowski">Posłanka — przepraszam, że tylko wymieniam posłanki — Tatarkówna-Majkowska, na tym samym posiedzeniu Komisji zwracała uwagę na zagadnienie wynalazczości, racjonalizacji, powiązań uczelni z zakładami produkcyjnymi, rolę organizacji NOT. Jak najzupełniej było to słuszne, 100-procentowo słuszne.</u>
          <u xml:id="u-38.30" who="#JerzyBukowski">Będziemy mieć w niedługim czasie krajową konferencję poświęconą zagadnieniom wynalazczości i racjonalizacji. Trzeba będzie widzieć zadania tego wielkiego ruchu i w naszym najbliższym 5-letnim planie gospodarczym. Kiedy i przedtem mówiono o rozwoju naszej techniki, o rozwoju naszego przemysłu, podnoszono istnienie antybodźców ekonomicznych. Jest to niewątpliwie tło ekonomiczne tych rozmaitych schorzeń, utrudniających właściwe przenikanie postępu technicznego na drodze od nauki do praktyki.</u>
          <u xml:id="u-38.31" who="#JerzyBukowski">Na pewno takie uwarunkowania ekonomiczne istnieją, na pewno są jakieś anomalie, które trzeba usuwać, ale mnie się wydaje, że trzeba również spojrzeć prawdzie w oczy, że jakość współpracy kolejnych organów postępu technicznego zagrożona jest często po prostu brakiem należytych postaw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-38.32" who="#JerzyBukowski">Interesy grupowe, jeżeli reprezentują nawet interesy całych załóg, nie mogą stawać na drodze rozwoju gospodarki narodowej. Przypadki oportunistycznego opóźniania wdrożeń postępu technicznego do produkcji zasługują na wnikliwą obserwację i surową ocenę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-38.33" who="#JerzyBukowski">Myślę, że w tym pomyślnym okresie dla naszej gospodarki, kiedy mogliśmy sobie pozwolić na pewien oddech przez obniżenie wskaźnika wzrostu wydajności pracy — uwagi, jeżeli znalazły się wśród nich i bardziej gorzkie na temat uwarunkowań rozwoju postępu technicznego, jakości i unowocześnienia naszej produkcji, są na miejscu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Juchnickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#StanisławJuchnicki">Wysoki Sejmie! Ocena, jakiej dokonał sprawozdawca poseł Starzec wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium rządowi, znajduje pełne potwierdzenie i aprobatę sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy. Jako członek tej Komisji pragnę poruszyć niektóre sprawy z działalności Ministerstwa Przemysłu Lekkiego w 1964 r., resortu, którego produkcja nie tylko zaspokaja gros potrzeb rynku wewnętrznego w zakresie odzieży, obuwia i innych artykułów, lecz również w coraz większym stopniu bierze udział w zakresie zadań eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#StanisławJuchnicki">Wyroby produkowane przez zakłady podległe resortowi przemysłu lekkiego, wywołują wśród obywateli naszego kraju wiele komentarzy, uwag i porównań z wyrobami innych krajów. Sporo miejsca sprawom tej produkcji poświęca radio i prasa, nierzadko też w rodzinach naszych — gdy mowa o produkcji przemysłu lekkiego — żony nasze wyrażają zachwyt lub rozczarowanie.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#StanisławJuchnicki">Jako poseł w ubiegłej kadencji Sejmu brałem udział w pracach Komisji przy omawianiu planu i budżetu Ministerstwa Przemysłu Lekkiego na 1964 r. Przy szczegółowym rozpatrzeniu wszystkich elementów tego planu Komisja stwierdziła, że „pełna realizacja zadań 1964 r. będzie wymagała od resortu, zjednoczeń i zakładów pracy dużego wysiłku”. Przebieg realizacji zadań zaplanowanych potwierdza, że ponad półmilionowa rzesza pracowników podległych resortowi przemysłu lekkiego potrafiła sprostać trudnym zadaniom 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#StanisławJuchnicki">Zadania Narodowego Planu Gospodarczego 1964 r. określone uchwałą Rady Ministrów w części dotyczącej Ministerstwa Przemysłu Lekkiego zostały wykonane z nadwyżką, przy czym zadania zostały wykonane przy prawidłowym kształtowaniu się współzależnych wskaźników zatrudnienia i funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#StanisławJuchnicki">Tempo wzrostu produkcji było wyższe od założonego w Narodowym Planie Gospodarczym i wyniosło 10,2% w stosunku do 1963 r. Było też wyższe od osiągniętego w całym przemyśle uspołecznionym, które — jak słyszeliśmy z referatu posła sprawozdawcy — wyniosło 9,2%. Zwiększono, aczkolwiek wciąż jeszcze niedostatecznie, dostawy na rynek wyrobów uznanych za deficytowe, jak rajstopy dziecięce i młodzieżowe, skarpety elastyczne i inne. Przekroczono nieznacznie zadania eksportowe ogółem przy poważnym wzroście eksportu na rynki krajów kapitalistycznych, z nadwyżką przekroczono zadania w zakresie akumulacji. Obok niewątpliwie pozytywnych osiągnięć, celowe wydaje się zwrócenie uwagi na niektóre zjawiska i fakty, które utrudniały produkcję w 1964 r. i których przezwyciężenie również i dziś jest aktualne w działalności Ministerstwa Przemysłu Lekkiego. Zazębiają się one z działalnością również innych resortów.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#StanisławJuchnicki">Otóż w resorcie przemysłu lekkiego w omawianym okresie wykazano niemało starań i wysiłku w zakresie poprawy jakości, estetyki i nowoczesności wyrobów. Wprowadzono do produkcji w 1964 roku 12.400 nowych wzorów i modeli, zwiększono o 30% produkcję tkanin apreturami szlachetnymi. Poprawa udziału wskaźników produkcji I gatunku w stosunku do 1963 roku nie odzwierciedla jednak w pełni starań i wysiłków, jakie na tym odcinku zostały dokonane. Niemałe znaczenie odegrało tu eliminowanie z produkcji przestarzałych maszyn i urządzeń — kontynuacja modernizacji zakładów.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#StanisławJuchnicki">W tej dziedzinie w ostatnich latach sporo zostało zrobione, lecz na pewno nie stać gospodarki narodowej na szybkie i radykalne usunięcie całego przestarzałego, dawno zamortyzowanego parku maszynowego, a który w resorcie przemysłu lekkiego stanowi niemałą część (61%). Wiąże się z tym również sprawa zwiększenia wydajności pracy. Wystarczy wskazać, że nowoczesne zgrzeblarki posiadają wydajność 6–7 razy wyższą, aniżeli większość zgrzeblarek czynnych w naszym przemyśle włókienniczym. Sprawa to niebagatelna, jeśli się zważy, że ilość czynnych o niskiej wydajności zgrzeblarek wynosi około 3 tys. sztuk. A przecież spraw modernizacji zakładów w przemyśle włókienniczym nie można sprowadzić tylko do zgrzeblarek. Mając na uwadze potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu oraz potencjalne możliwości sprostania im przez przemysł lekki, zwracam się z postulatem pod adresem Ministra Przemysłu Ciężkiego, aby produkcja jakościowo dobrych maszyn nowoczesnych o wysokiej wydajności dla potrzeb przemysłu lekkiego znalazła się w centrum spraw stojących przed kierownictwem przemysłu ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#StanisławJuchnicki">Od kilku lat zakłady przemysłu włókienniczego w związku z przechodzeniem na coraz większy udział w produkcji surowców chemicznych w stosunku do naturalnych, przeżywają duże trudności na skutek nieopanowania produkcji jakości włókien przez zakłady podległe resortowi przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#StanisławJuchnicki">Przechodzenie z surowców naturalnych na włókna chemiczne jest procesem nieuchronnym, postępowym, niosącym poważne zmiany w dotychczasowym sposobie wytwarzania, pozwalającym na stopniowe zmniejszanie surowców naturalnych, takich jak wełna i bawełna, i zastępowanie ich surowcami o własnościach często lepszych aniżeli surowce naturalne. W krajach rozwiniętych produkcja tkanin z udziałem surowców chemicznych stale rośnie.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#StanisławJuchnicki">Niestety, surowce chemiczne — tak pod względem jakości, ilości, jak i terminowości dostaw — produkowane przez zakłady podległe resortowi przemysłu chemicznego i dostarczane zakładom przemysłu włókienniczego, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wywołuje to w niektórych zakładach dużo nerwowości, napięć i perturbacji, nie przynosząc zakładanych efektów produkcyjnych. Dla zlikwidowania tego stanu wydaje się konieczne ściślejsze i bardziej efektywne współdziałanie obu resortów i podległych tym resortom instytutów naukowych.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#StanisławJuchnicki">Kilka słów o wzajemnych stosunkach, zachodzących między handlem a przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#StanisławJuchnicki">Oceniając przebieg realizacji zadań 1964 roku należy podkreślić skuteczniejsze współdziałanie przemysłu lekkiego z handlem i ukształtowanie takich stosunków, które pozwalają na coraz lepsze wypełnianie podstawowej funkcji gospodarki socjalistycznej — zaspokajanie rosnących potrzeb społeczeństwa. Wykonanie tych zadań musi być dziś oceniane nie tylko w aspekcie ilościowym, lecz również z punktu widzenia przydatności produkcji pod względem asortymentowym i jakości. Dlatego też analiza popytu i wykorzystanie wszystkich form zbliżenia towaru do konsumenta oraz przystosowanie produkcji do zmian, jakie w zapotrzebowaniu konsumenta zachodzą — to wspólne zadanie przemysłu i handlu. Dokładniejsze rozeznanie potrzeb konsumenta powinno pozwolić na obopólne, a więc przemysłu i handlu, oddziaływanie na produkcję w taki sposób, by produkowano to, co potrzebne społeczeństwu i nie obciążano gospodarki narodowej artykułami trudno zbywalnymi.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#StanisławJuchnicki">Mimo pewnej poprawy w zakresie współpracy handlu z przemysłem niemały jest jeszcze zasięg spraw wymagających dalszego doskonalenia. Do spraw tych chyba można zaliczyć niedotrzymywanie terminów umów, wprowadzanie do obrotu towarów wadliwej jakości, zbyt wąski asortyment towarów znajdujących się w sprzedaży, niedotrzymywanie rytmiczności dostaw, klasyfikowanie produkcji niezgodne z gatunkowością i wiele innych spraw, które na styku działalności przemysł lekki i handel występują, a które w nadchodzącym roku gospodarczym, w co nie wątpię, zostaną usprawnione.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#StanisławJuchnicki">Elementem dyscyplinującym producenta oraz aparat handlu w ich wzajemnych zobowiązaniach są kary pieniężne. Stosowanie kar w obecnie obowiązującym systemie obrony interesów konsumenta, niestety, jeszcze nie zabezpiecza.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#StanisławJuchnicki">Zwracam się z apelem do rządu, ażeby dokonać głębszej analizy działania stosowanych kar, wyciągnięcia z dotychczasowej praktyki niezbędnych wniosków, aby nadać im charakter bardziej efektywnego i skuteczniej oddziaływającego narzędzia zdyscyplinowania producentów, narzędzia stanowiącego o poprawie zaopatrzenia, jakości i użyteczności szeregu wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#StanisławJuchnicki">Wysoki Sejmie! Głęboko przekonany, że wykonanie zadań planu i budżetu 1964 roku stanowiło dalszy krok w realizacji zadań sprzyjających rozwojowi naszego kraju — będę głosować za udzieleniem rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#CzesławWycech">Jako ostatni w dzisiejszej debacie przemawiać będzie poseł Adolf Książkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AdolfKsiążkiewicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie plan i budżet na rok 1966 daje gospodarską wycenę naszych możliwości i potrzeb dla zaspokojenia stale wzrastającego spożycia społeczeństwa i prawidłowego rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#AdolfKsiążkiewicz">Aktualne możliwości surowcowo-materiałowe oraz wymagania obecnego etapu rozwoju zmuszają nasz przemysł do przechodzenia na produkty bardziej uszlachetnione, o lepszych parametrach użyteczno-technicznych, wysokiej estetyce i długotrwałej żywotności.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#AdolfKsiążkiewicz">Stopniowa realizacja uchwał IV Plenum naszej partii stwarza i pogłębia dobry klimat wśród załóg fabrycznych do podnoszenia jakości i nowoczesności wyrobów. Propozycje zakładów zawarte w programach poprawy jakości i nowoczesności produkcji, a zwłaszcza w tej części, które nie wymagają dodatkowych nakładów inwestycyjnych, stanowią dobre kierunki rozwojowe dla naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#AdolfKsiążkiewicz">Zasada alternatywnego opracowywania planów zakładowych uelastyczniła możliwości wytwórcze zakładów i zmusiła do stosowania w szerokim zakresie rachunku ekonomicznego. Nowe zasady planowania pozwalają realniej ocenić efekty produkcji i preferują wprowadzanie nowocześniejszych sposobów wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#AdolfKsiążkiewicz">Prowadzona w szerokim zakresie dyskusja wśród kadry inżynieryjno-technicznej w ramach przygotowania do V Kongresu Techniki ujawniła wiele ciekawych inicjatyw produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#AdolfKsiążkiewicz">Zgłoszone zostały propozycje bliższego powiązania placówek naukowo-badawczych z przemysłem, o czym już dzisiaj słyszeliśmy. Dotyczy to realniejszych metod i badań w skali półtechnicznej wprowadzanych technologii. Przebadano wiele parametrów w stosowanych technologiach i rozwiązaniach konstrukcyjnych, wyciągnięto wiele wniosków i usprawnień. Opracowano wiele nowych prototypów. Wysunięto propozycje rozszerzenia produkcji przyrządów i podzespołów automatyki, pozwalających w szerszym zakresie na automatyzację i samoczynną regulację procesów technologicznych, zwłaszcza w przemyśle chemicznym.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#AdolfKsiążkiewicz">Aby prawidłowo wykorzystać ten dobry początek w zakresie poprawy jakości i nowoczesności wytwarzania, należy zadbać o dobrą jakość wytwarzanych surowców, półfabrykatów, a szczególnie osprzętu, który w poważnej mierze warunkuje dobrą jakość produktu końcowego.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#AdolfKsiążkiewicz">Oddzielnym zagadnieniem, utrudniającym terminową i jakościową realizację produkcji, jest sprawa należytej kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#AdolfKsiążkiewicz">Wskazane rozwojowe tendencje przemysłu ujawniają korzystniejsze niż dotychczas lokowanie i wykorzystanie środków przeznaczonych na postęp techniczny. Dotychczas często gospodarowanie tymi środkami nie przynosiło spodziewanych efektów. Zakłady przemysłowe i ich załogi dążą do szybkiego ustalania przez jednostki nadrzędne wieloletniej perspektywy rozwojowej i określenia profilu produkcji. Odpowiedź na to zagadnienie nie jest łatwa ze względu na zmianę koniunktur rynkowych i wielu innych czynników. Uzyskanie jednak pozytywnej odpowiedzi ma kolosalne znaczenie dla poprawy stabilizacji załóg fabrycznych i ich zaangażowania w proces produkcji.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#AdolfKsiążkiewicz">Zakłady o dużej samodzielności, rozwiniętym zapleczu projektowo-konstrukcyjnym wychodzą z propozycjami nowych uruchomień. Można jednak zaobserwować zjawisko, że wiele zakładów produkcyjnych nie ma pełnego rozeznania wprowadzanych nowych uruchomień potrzebnych produkcji. Wynika to z niedostatecznej informacji o chłonności rynków światowych rozeznanych przez handel zagraniczny. Zjednoczenia, jako podstawowe jednostki gospodarcze w przemyśle, powinny wypełnić tę lukę i kierować podziałem produkcji i szeroką koordynacją.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#AdolfKsiążkiewicz">Powinniśmy doprowadzić do przekazywania prostszych produkcji wraz z oprzyrządowaniem zakładom mniejszym, spółdzielczości pracy bądź drobnej wytwórczości. Chodzi tu o zasadę lepszego wykorzystywania potencjału produkcyjnego zakładów dobrze uzbrojonych i przejmowania przez nie produktów bardziej skomplikowanych i trudnych technicznie. Chodzi tu również o taki asortyment, jak turbosprężarki, dmuchawy, pompy specjalnego przeznaczenia, dźwigi, koparki, ciężki sprzęt budowlany i górniczy.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#AdolfKsiążkiewicz">W ramach produkcji antyimportowej wiele zakładów opanowało produkcję urządzeń i maszyn dla własnych potrzeb. W wielu wypadkach uzyskano nawet lepsze parametry od urządzeń pochodzących z importu. Wydaje się słuszne przeanalizowanie listy tych wyrobów i rozlokowanie produkcji seryjnej dla pokrycia rynku wewnętrznego, a nawet możliwości eksportowych. Dla zabezpieczenia bilansu płatniczego naszego kraju założono w planie na rok 1966 szybkie tempo wzrostu eksportu maszyn i urządzeń z równoczesnym poważnym ograniczeniem importu w granicach ekonomicznie uzasadnionych.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#AdolfKsiążkiewicz">Przemysł ciężki, chemiczny i górnictwo przyjmują na swoje barki wygospodarowanie drogą eksportu puli dewizowej, która wynika z ograniczenia eksportu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#AdolfKsiążkiewicz">Rozwojowe tendencje naszego przemysłu, które starałem się pokrótce wykazać, potwierdzają realność wykonania trudnego zadania zwiększenia eksportu.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#AdolfKsiążkiewicz">Przemysł nasz opiera się coraz szerzej na krajowej bazie surowcowej, zwłaszcza przemysł chemiczny opiera się na krajowym wydobyciu siarki. Polska siarka stała się opłacalnym dobrym produktem handlowym. Rozszerzenie produkcji siarki w tarnobrzeskim zagłębiu siarkowym stanowi jeden z mocnych elementów rozwojowych naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#AdolfKsiążkiewicz">Środki przekazane resortom do ich dyspozycji, a ujęte w omawianym dzisiaj planie, w poważnej części skierowano na odcinki inwestycji uzupełniających, które pozwolą na poprawę jakości i estetyki wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#AdolfKsiążkiewicz">Założono poważną modernizację linii technologicznych, polepszenie aparatury elektrotechnicznej, rozszerzenie bazy wykończenia produktów przez rozbudowę malarni, galwanizerni i innych prac końcowych. Są to środki na doraźne rozszerzenie naszych możliwości l eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#AdolfKsiążkiewicz">Przemysł chemiczny w latach ubiegłych rozszerzył pulę surowcową pochodzenia chemicznego, jak włókna syntetyczne, tworzywa sztuczne, które pozwalają na rozszerzenie produkcji innym gałęziom przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#AdolfKsiążkiewicz">Nowe atrakcyjne surowce powinny być skierowane do tych gałęzi produkcji, gdzie przewiduje się największą ich opłacalność, tam gdzie wpłyną one na obniżkę kosztów produkcji, obniżenie ciężaru wyrobu, uczynią produkty bardziej estetyczne i trwalsze, bardziej konkurencyjne w handlu.</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#AdolfKsiążkiewicz">Tradycjonalizm części naszego przemysłu i zwykłe wygodnictwo powodują, że wiele jednostek produkcyjnych trzyma się jeszcze tradycyjnych, przestarzałych sposobów wytwarzania, produkując w poważnej części wyroby przestarzałe. W tej dziedzinie mamy wiele do odrobienia. Około 70% naszych wyrobów wymaga ulepszenia.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#AdolfKsiążkiewicz">Przejście do technologii na poziomie standardu światowego nie może jednak nastąpić radykalnie i potrwa kilka lat. Na wielu odcinkach już dzisiaj potrzebne są odważne decyzje. Wiążą się one z pozornymi często stratami, dlatego dość trudno je uzyskać. Im wcześniej one zapadną, tym szybciej będzie dokonywana modernizacja produkcji.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#AdolfKsiążkiewicz">Analiza pracochłonności w zakładach produkcyjnych zrodziła wiele ciekawych inicjatyw. Oddziały remontowe postulują samorzutne wprowadzenie kart gwarancyjnych na wykonywane usługi. Dominuje zasada — zrobić dobrą robotę i raz. Wiąże się to z lepszym wykorzystaniem czasu pracy, instalacji i linii technologicznej, a załogi liczą na zagwarantowanie im dwustronnie działających bodźców ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-42.22" who="#AdolfKsiążkiewicz">W polityce eksportowej zrodziła się tendencja do robienia dużego interesu. Duża seria — duży odbiorca. Zasada słuszna, ale dlaczego mamy rezygnować z dużej ilości drobnych transakcji, które mogą również przynieść pokaźną pulę dewizową. Jeśli tego rodzaju operacja opłaca się innym kontrahentom, należy doprowadzić do takich warunków, aby dla nas była ona opłacalna. Istnieją jeszcze hamulce w kierunku drobnych usprawnień i ulepszeń wyrobów eksportowych w celu uzyskania wyższej ceny.</u>
          <u xml:id="u-42.23" who="#AdolfKsiążkiewicz">W obecnej sytuacji nie wolno nam rezygnować z żadnych możliwości handlu zagranicznego. Wysoki wciąż jeszcze wskaźnik importu urządzeń i maszyn nie wynika bynajmniej z ograniczonych możliwości produkcyjnych naszego przemysłu. Wynika on z niewłaściwego rozłożenia programu inwestycyjnego i wydłużonego wciąż cyklu dostaw krajowych. Poprawa obydwu tych warunków może przynieść nam ten sam efekt przyrostu zdolności produkcyjnej nowo oddawanych obiektów inwestycyjnych z równoczesną poważną oszczędnością dewizową gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-42.24" who="#AdolfKsiążkiewicz">Wysoki Sejmie! W programie produkcyjnym naszego przemysłu na rok 1966 uwzględniono znaczną poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego w poszukiwane artykuły gospodarcze z równoczesnym podniesieniem ich jakości i użytkowności. Zwiększone pokrycie zapotrzebowania na artykuły spożywcze stworzy dobrą atmosferę w zakładach produkcyjnych, w naszym społeczeństwie i na pewno przyczyni się do pomyślnej realizacji zadań postawionych przed naszym przemysłem, który coraz lepiej wpływa na zaspokojenie potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-42.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#CzesławWycech">Wznowienie posiedzenia nastąpi jutro o godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#CzesławWycech">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#CzesławWycech">Proszę Obywatelkę Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Spraw Wewnętrznych odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 118. Posiedzenie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę w obradach do jutra — 10 grudnia, do godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 10)</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9.05)</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#JanKarolWende">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Władysława Gałkę i Andrzeja Żabińskiego.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#JanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#JanKarolWende">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok, projektem ustawy budżetowej na 1966 rok oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#JanKarolWende">Jako pierwsza zabierze głos posłanka Krystyna Czechowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#KrystynaCzechowska">Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć problem jakości i nowoczesności produkcji w przemyśle lekkim oraz związany z tym problem zaopatrzenia rynku w świetle Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#KrystynaCzechowska">Ze względu na duże społeczne zapotrzebowanie na wyroby przemysłu lekkiego, nowoczesność i jakość produkcji tego przemysłu jest szczególnie szeroko dyskutowana wśród społeczeństwa, zwłaszcza, że wyrazicielami opinii na ten temat są przede wszystkim kobiety. One bowiem w większości zaopatrują siebie i swoje rodziny w wyroby przemysłu lekkiego, one również te wyroby odświeżają i konserwują.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#KrystynaCzechowska">W warunkach nowoczesnego życia niewiele czasu kobieta pracująca może poświęcić na prace domowe, dlatego w jej pojęciu nowoczesny i dobrej jakości wyrób, to taki wyrób, który się nie gniecie, mało się brudzi, łatwo się prasuje i pierze, jest trwały i higieniczny w użytkowaniu, estetyczny i zgodny z aktualną modą. Takich wyrobów życzą sobie kobiety dla siebie i swoich rodzin, bowiem nie obrażając Obywateli Posłów, mężczyźni ograniczają swoje żądania pod adresem przemysłu zazwyczaj do prośby o zwiększenie produkcji skarpet z elastilu i koszul ze stylonu. Te wszystkie życzenia użytkowników przemysł lekki w dużej mierze uwzględnił w planach produkcyjnych na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#KrystynaCzechowska">Kontynuując temat — poprawę jakości i nowoczesności wyrobów — przemysł lekki uzyska w roku przyszłym na drodze zwiększonego uszlachetnienia wyrobów przez szersze stosowanie apretur szlachetnych, przez zmianę składu surowca oraz rozszerzenie asortymentów i wzornictwa.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#KrystynaCzechowska">Podam kilka liczb: zwiększy się ilość tkanin bawełnianych wykończonych apreturami szlachetnymi o ponad 27 mln metrów bieżących w stosunku do roku bieżącego, a tkanin wełnianych — o 3,5 mln metrów bieżących.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#KrystynaCzechowska">Udział włókien chemicznych wzrośnie w ogólnym zużyciu surowców włókienniczych do 45%. Znaczny wzrost ma nastąpić w przerobie włókien syntetycznych typu elana i anilana. Tu uwaga pod adresem przemysłu chemicznego. Ilość i jakość produkowanych włókien syntetycznych jest niewystarczająca i powinna ulec poprawie. Konieczna jest również ściślejsza współpraca instytutów badawczych, resortu chemii i przemysłu lekkiego w celu opracowania właściwej technologii przerobu włókien syntetycznych, dostosowanej do naszych warunków produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#KrystynaCzechowska">W zakresie wyrobów poszukiwanych na rynku wewnętrznym wzrośnie w stosunku do roku bieżącego ilość tkanin ortalionowych o ponad 63%, wyrobów z elastilu, takich jak skarpety i rajtuzy — o 65%, koszul stylonowych o 33%.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#KrystynaCzechowska">Na marginesie wzrostu produkcji tkanin ortalionowych nasuwa się uwaga pod adresem przemysłu. Dorosła część naszej ludności w znacznym stopniu zaopatrzona jest już w płaszcze ortalionowe i tkaninę tę należałoby produkować z myślą o konfekcji dziecięcej, a więc w kolorach jasnych i żywych.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#KrystynaCzechowska">Zaznaczyć należy, że w nowoczesności i jakości produkowanej odzieży notuje się stały wzrost, Niemniej jednak konieczna jest poprawa estetyki wykończenia, a tym samym poprawa jakości dodatków wykończeniowych i rozszerzenie ich asortymentu.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#KrystynaCzechowska">Krytyczne uwagi, które padają pod adresem przemysłu odzieżowego, dotyczą przede wszystkim odzieży roboczej, produkowanej często z nieodpowiedniej jakości tkaniny. Mocne i odporne na warunki atmosferyczne drelichy są poszukiwane przez pracowników wielu zawodów, na przykład rolników. Z myślą o nich należałoby produkować część tkanin drelichowych z domieszką włókien syntetycznych oraz zwiększyć procent drelichów o wykończeniu wodoodpornym.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#KrystynaCzechowska">Opinia społeczna ostatnio bardzo krytycznie ocenia jakość i braki zaopatrzenia rynku wewnętrznego w obuwie. Generalnie biorąc, jakość naszego obuwia jest niedostateczna. Wzrastające wciąż kary konwencjonalne, które przemysł płaci z tytułu przeklasyfikowania z gatunku pierwszego do gatunków niższych mają wpływ na zwiększenie ilości niższych gatunków obuwia na rynku.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#KrystynaCzechowska">Pragnę zwrócić uwagę, że gatunkowość to tylko jeden z elementów jakości obuwia. Jakość i nowoczesność obuwia to przede wszystkim estetyka, zgodność z modą, trwałość i higieniczność, odpowiednio szeroki asortyment i wzornictwo. Obuwie nasze jest twarde, produkowane z nieodpowiednich skór. Przy czym rozbieżne są zdania, czy wina tkwi w jakości surowca, czy też w nieprawidłowych procesach technologicznych. Obuwie jest piekące z powodu nieodpowiedniej jakości klejów, a estetyka wykończenia, jak również asortyment budzą poważne zastrzeżenia. Te wszystkie krytyczne uwagi dotyczące obuwia padają bardzo często na spotkaniach poselskich.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#KrystynaCzechowska">Z poprawą sytuacji w przemyśle obuwniczym łączy się konieczność lepszego zaopatrzenia przemysłu skórzanego w niezbędne środki chemiczne, lepsze jakościowo skóry oraz konieczność rozbudowania bazy naukowo-badawczej. W zakładach produkcyjnych należy podnieść poziom wyszkolenia zawodowego, polepszyć organizację pracy i wzmóc kontrolę międzyoperacyjną.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#KrystynaCzechowska">Jak mi wiadomo w sprawie poprawy jakości obuwia rozpoczęto już poważną akcję we wszystkich zakładach przemysłu obuwniczego. Akcja ta zainicjowana przez samorządy robotnicze, które opracowały program poprawy jakości, powinna wpłynąć na polepszenie sytuacji na tym odcinku w roku przyszłym. Godne podkreślenia są uwagi samorządów robotniczych postulujące szersze niż dotychczas oddziaływanie bodźców materialnego zainteresowania jakością i oszczędnością produkcji w przemyśle obuwniczym. Chodzi tu o rozszerzenie materialnej odpowiedzialności za jakość produkcji na każde stanowisko robocze. Egzekwowanie odpowiedzialności materialnej za jakość produkcji, począwszy od pionu kierowniczego, a skończywszy na robotniku, powinno być szeroko stosowane w całym przemyśle lekkim.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#KrystynaCzechowska">Wysoka Izbo! Rozpatrując problem nowoczesności i jakości wyrobów przemysłu lekkiego, szczególną uwagę należy zwrócić na wymagania odbiorców zagranicznych. Materiały dotyczące analizy rynków zagranicznych pozwalają wyciągnąć wniosek, że przemysł powinien szczególnie poprawić w produkcji eksportowej te czynniki jakościowe, które wpływają decydująco na estetykę i walory użytkowe wyrobów. Mniej ważne z punktu widzenia produkcji eksportowej są czynniki wytrzymałości i bezwzględna wartość wkładu surowca. Bardzo ważne jest również zagadnienie estetyki i jakości opakowań, które, niestety, daleko odbiegają u nas od standardu światowego. Niejednokrotnie bowiem wysoka jakość wyrobu jest niedostrzegalna z powodu nieodpowiedniego opakowania.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#KrystynaCzechowska">Wymienione pokrótce zagadnienia dotyczące jakości i nowoczesności wyrobów w świetle zapotrzebowania rynku krajowego i eksportu wiążą się w produkcji ściśle z postępem technicznym.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#KrystynaCzechowska">Uważam, że programy postępu technicznego powinny być bardziej szczegółowo analizowane pod kątem obniżki kosztów wytwarzania przez zjednoczenia przemysłowe, zakłady produkcyjne i instytuty naukowo-badawcze. Celem nowoczesności produkcji jest wprowadzenie nowych technologii, automatyzacji i intensyfikacji procesów produkcyjnych, zmierzających do lepszego wykorzystania surowców, polepszenia jakości, zwiększenia wydajności i w rezultacie obniżenia kosztów wytwarzania, bowiem wszystkie kryteria nowoczesności i jakości należy rozpatrywać z punktu widzenia społecznej efektywności ekonomicznej, obejmującej zarówno sferę użytkowania, jak i sferę produkcji.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#KrystynaCzechowska">Na zakończenie chciałabym wskazać na czynniki hamujące w pewnej mierze postęp w dziedzinie nowoczesności i jakości w przemyśle lekkim. Coraz szerzej wkraczająca chemizacja procesów technologicznych do przemysłu lekkiego oraz rozwijające się wzornictwo wymaga lepszego zaopatrzenia przemysłu w środki chemiczne i barwniki zarówno z produkcji krajowej, jak i z importu.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#KrystynaCzechowska">Dotychczasowo ustalane zapasy barwników z importu są za małe, powoduje to wiele perturbacji na odcinku rytmiczności produkcji i terminowości wykonywania zamówień eksportowych. Sprawę komplikuje jeszcze fakt, że realizacja dostaw środków chemicznych i barwników z importu przebiega często niezgodnie z potrzebami asortymentowymi, co jest dla przemysłu sprawą istotną.</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#KrystynaCzechowska">Ważnym czynnikiem, osłabiającym tempo nowoczesności i jakości w przemyśle lekkim, jest zarysowujący się brak mocy produkcyjnych, jak na przykład w tej chwili w przędzalniach bawełnianych. Wysoka zmianowość w przemyśle lekkim oraz praktycznie niezbyt szeroki margines możliwości intensyfikacji starego parku maszynowego utrudniają osiąganie wyższej wydajności pracy, jakości i nowoczesności wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#KrystynaCzechowska">W świetle tego rytmiczne i planowe wykonywanie zadań inwestycyjnych w roku przyszłym i w latach następnych jest zagadnieniem niezmiernej wagi w tym resorcie. Duże społeczne zapotrzebowanie na wyroby przemysłu lekkiego na rynku wewnętrznym, jak i na eksport jest powodem, dla którego wydaje się konieczne głębsze przeanalizowanie nakładów inwestycyjnych w przyszłej pięciolatce na przemysł lekki.</u>
          <u xml:id="u-47.21" who="#KrystynaCzechowska">Należałoby też przede wszystkim przeanalizować możliwości przyśpieszenia terminów niektórych inwestycji, zwłaszcza w grupie inwestycji zamykających kompleksowe rozbudowy zakładów.</u>
          <u xml:id="u-47.22" who="#KrystynaCzechowska">Znalezienie pomyślnego rozwiązania tych problemów pozwoli przemysłowi lekkiemu na zwiększenie produkcji, unowocześnienie i podniesienie jakości produkcji, której celem powinno być jak najlepsze zaspokojenie potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-47.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Pawłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#StanisławPawłowski">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W przedstawionym do uchwalenia projekcie budżetu państwa na rok 1966 nie bez głębszej myśli ujawnia się szczególną cechę jego struktury: wysokie wskaźniki wzrostu wydatków na naukę (117,3%), oświatę i kulturę (108,3%), przekraczające inne wskaźniki wzrostu działalności gospodarczej, które kształtują się od 97 do 103%.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#StanisławPawłowski">Wskaźniki wzrostu wydatków na naukę uległyby dalszej zwyżce, o ile uwzględnić nakłady finansowe na prace naukowo-badawcze, przewidziane w budżetach resortów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#StanisławPawłowski">Sądzę, że w ten sposób podkreślona została wiodąca rola nauki w życiu gospodarczym kraju, oceniony został udział myśli i wysiłków ludzi, którzy opracowują konkretne tezy, przygotowują technologie i konstrukcje i przekazują owoce swojej pracy i teoretycznych dociekań do praktyki.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#StanisławPawłowski">Nauka ma swój głęboki nurt, zawsze wybiega myślą w przód i przygotowuje podstawy przyszłych organizacji i aktywnej działalności w różnych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#StanisławPawłowski">Chcę tutaj uwagę Obywateli Posłów na chwilę zająć rolą geologii i tez geologiczno-poszukiwawczych dla rozwoju gospodarki w kraju.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#StanisławPawłowski">W organizację odbudowy zniszczonego kraju i rekonstrukcję jego struktury w kierunku uprzemysłowienia wniosła i wnosi swój udział geologia polska. Opracowuje ona podstawy poszukiwań surowców i rozbudowy bazy surowcowej, ujawnia potencjalne ukryte źródła energii, dokumentuje i przekazuje gospodarce do eksploatacji nowo poznane skarby ziemi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#StanisławPawłowski">Naród, który przejął prawa i obowiązki jedynego gospodarza, chce wiedzieć, czym dysponuje, gdzie i w jakich warunkach występują surowce mineralne, aby móc planowo i racjonalnie zarządzać swym własnym majątkiem.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#StanisławPawłowski">Nic więc dziwnego, że rozwijają się skutecznie badania geologiczne, a na te niezbędne inwestycje państwo nie szczędzi pieniędzy. Nakłady na badania geologiczne stale rosną. W latach 1956–1960 wydatkowaliśmy około 4 mld zł, w następnej pięciolatce w 1960–1965 wydatkowaliśmy około 8,5 mld zł, w latach 1966–1967 projekt budżetu przewiduje na te cele kwotę około 4,9 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#StanisławPawłowski">Dla ustalenia właściwych proporcji, liczby te trzeba zestawić z kwotami obciążającymi nasz roczny bilans płatniczy ze względu na import surowców mineralnych z jednej strony oraz z efektami gospodarczymi dotychczasowych odkryć geologicznych z drugiej strony.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#StanisławPawłowski">W roku 1964, a podobnie i w latach ubiegłych, wartość importu surowców mineralnych osiągnęła 1.830 mln zł dewizowych, w czym największy udział mają surowce energetyczne, rudy metali i surowce przemysłu chemicznego, łącznie 96,5% wartości ogólnej importu surowców mineralnych.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#StanisławPawłowski">Dalsze wysiłki uprzemysławiania kraju wymagać będą zaspokajania coraz to większych potrzeb i wzrostu tej gałęzi importu, o ile w porę nie stworzymy bariery i nie doprowadzimy do planowego i korzystnego dla kraju, maksymalnego wykorzystania własnej bazy surowcowej.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#StanisławPawłowski">Trzeba podkreślić, że efekty dotychczasowej działalności i badań geologiczno-geofizycznych przyniosły gospodarce duże wartości, powiem nawet, niewspółmiernie duże w stosunku do zaangażowanych sum na te badania. Droga od teoretycznych rozważań do praktycznego wykorzystania idei i tez poszukiwawczo-geologicznych okazała się bardzo krótka do pokonania w naszym pokoleniu.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#StanisławPawłowski">Wystarczy wspomnieć, że u podstaw nowo powstałych aktywnych i z jasną perspektywą rozwoju okręgów przemysłowych Lubina, Tarnobrzegu, Lubaczowa, Łęczycy, Kłodawy, Grobli — leżą odkrycia i sukcesy geologów, geofizyków, wiertników, górników zespolonych w akcji budowy fundamentów życia gospodarczego w Polsce socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#StanisławPawłowski">Powstały i powstają nowe warsztaty pracy na nie uprzemysłowionych dotychczas terenach, likwidowane są niektóre dotkliwe pozycje importu surowców, pojawiają się natomiast cenne pozycje eksportu, kraj korzysta z nowych własnych źródeł surowców.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#StanisławPawłowski">Spoglądamy obecnie na Polskę nowych możliwości surowcowych, a według oceny fachowców geologów, o dalszych obiecujących perspektywach. Włączamy w orbitę naszych zainteresowań mało zbadane tereny, poza tradycyjnymi okręgami przemysłowymi: ropy w Karpatach, węgla kamiennego w zagłębiu górnośląskim i dolnośląskim, rud żelaza w zagłębiu staropolskim i częstochowskim. Penetracja geologiczna Polski postępuje wszerz i wzdłuż oraz — co najważniejsze — w głąb, nawet do głębokości 4,5 tys. m. Korzystamy z udziału dostępnych, nowoczesnych środków badawczych: geofizyki, geologii, wiertnictwa.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#StanisławPawłowski">Przed nami ciągle jednak jeszcze niedostateczny stopień rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej Polski i związanych z tym środowisk złożowych wymagać będzie w najbliższych latach dużego zaangażowania wierceń i geofizyki.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#StanisławPawłowski">Gdybyśmy chcieli porównać Polskę z Ukrainą, Białorusią i krajami z zachodu o podobnych warunkach budowy geologicznej, to statystycznie można stwierdzić daleko większe nasycenie tamtych terenów otworami geologiczno-poszukiwawczymi, czego skutkiem są efekty w postaci eksploatowanych tam złóż, w szczególności ropy naftowej.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#StanisławPawłowski">Nas czeka jeszcze duża praca, ale i duże możliwości odkryć.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#StanisławPawłowski">Narodowy Plan Gospodarczy przewiduje w latach 1966–1967 dalszą intensyfikację prac geologiczno-poszukiwawczych. W szczególności przewiduje się koncentrację wysiłków na poszukiwaniu złóż surowców deficytowych, do których należą: ropa naftowa i gaz ziemny, rudy metali, sole potasowe i fosforyty. Zdobycie dla gospodarki własnych złóż tych surowców mineralnych rozwiąże trudności bazy paliwowo-energetycznej, bazy dla produkcji nawozów mineralnych dla rolnictwa, a tym samym w poważnym stopniu ograniczy import surowców mineralnych.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#StanisławPawłowski">Ta świadoma celu akcja poszukiwań ma pełne zabezpieczenie w przyznanych środkach w budżecie państwa na rok 1966. W resorcie Ministerstwa Górnictwa i Energetyki jest przewidziana na te prace kwota ponad 1.367 mln zł, czyli 58,5% nakładów na geologię w kraju. W Centralnym Urzędzie Geologii przewidziana jest kwota 750 mln zł, to jest 32,1% ogólnych nakładów na geologię.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#StanisławPawłowski">Dla osiągnięcia pełnej skuteczności działania trzeba będzie jednak nadal dużą uwagę poświęcić rytmicznemu i na wysokim poziomie technicznym wykonawstwu wierceń. Jest to kosztowny, ale niezmiernie ważny instrument poszukiwań, mający swoje techniczno-materiałowe wymagania, których dopiero spełnienie gwarantuje ciągłość procesu badań, tak nieodzowną w tego rodzaju pracach.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#StanisławPawłowski">Trzeba podkreślić, że aparatem tym działa żywa siła ludzka, wysoko sprawna i oddana pionierskiej pracy, złożona z załóg technicznych i współdziałających pracowników nauki na tym wielkim froncie pokojowej walki o polskie surowce.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#StanisławPawłowski">W miarę rozwoju problemu narastać będzie materiał badawczy naukowy i niewątpliwie akcja będzie wymagała jeszcze większego osobistego zaangażowania geofizyków, geologów i wiertników wszystkich ogniw służby geologicznej i nauki, wymagać będzie wdrażania postępowej techniki i metodyki prac poszukiwawczych.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#StanisławPawłowski">Cel jest jeden — duży wysiłek inwestycyjny państwa ma przynieść oczekiwane efekty w określonym czasie. Czas jest w tej walce o nowe, twórcze wartości polskich surowców bardzo ważnym elementem. Trzeba powiedzieć, że prognozy poszukiwań są dobre.</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#StanisławPawłowski">Wysoki Sejmie! Projekt budżetu państwa na rok 1966 i projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 we właściwych proporcjach ustalają realne zadania i niezbędne środki, mając na uwadze nie tylko doraźne potrzeby kraju, ale zabezpieczając możliwości rozwoju gospodarki w następnych latach. Popieram przedstawione projekty i będę głosował za ich uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Hałas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#HenrykHałas">Wysoki Sejmie! Chciałbym w kilku słowach ustosunkować się do planów rozwoju techniki budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Podstawowym kierunkiem technicznym na najbliższe lata jest rozwój uprzemysłowienia budownictwa i związane z tym dalsze obniżenie pracochłonności, skrócenie cyklu budowy i obniżenie kosztów wykonawstwa. Kierunek ten realizowany ma być przez rozszerzenie mechanizacji i uprzemysłowienia robót budowlanych, doskonalenie stosowania technologii wykonawstwa zarówno uprzemysłowionych, jak i tradycyjnych, wprowadzenie i upowszechnianie nowych konstrukcji i materiałów, doskonalenie rozwiązań typowych i upowszechnienie typizacji we wszystkich rodzajach budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#HenrykHałas">W zakresie postępowych metod wykonawstwa przewiduje się dalszy rozwój metod uprzemysłowionych w budownictwie mieszkalnym. I tak przy przewidywanym wykonaniu w 1965 roku 40.700 izb z budownictwa wielkopłytowego, w 1966 r. planuje się 49.600, a w 1967 r. — 62.700 izb. Przewidywane wykonanie izb wielkoblokowych wyniesie w 1965 r. — 99.200, w 1966 r. — 111.300, a w 1967 r. — 115 tys. Przewidywane wykonanie budownictwa monolitycznego wyniesie w 1965 r. — 24.500 izb, w 1966 r. — 26 tys., a w 1967 r. — 27.300 izb. Będą również rozwijane metody uprzemysłowienia w wykonawstwie budownictwa szkolnego. W budownictwie przemysłowym przewiduje się zwiększenie udziału hal i budynków wielokondygnacyjnych, realizowanych z prefabrykatów wielkowymiarowych. Wydaje się, że widać tutaj jakieś wyraźne przyśpieszenie prac ze strony resortu, zmierzających w kierunku zwiększenia postępowych metod wykonawstwa. Jeżeli jednak chodzi o program w zakresie postępowych rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych, to budzi on pewne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#HenrykHałas">Resort przewiduje dalsze umasowienie stosowania materiałów i elementów budowlanych, których stosowanie w zasadzie zostało sprawdzone w praktycznej realizacji. Należą do nich w szczególności: wielkowymiarowe elementy ścienne z gazobetonu, lekkie płyty dachowe z betonu komórkowego, ścienne materiały drążone, rury azbesto-cementowe, tworzywa sztuczne na podłogi, izolacje, instalacje, powłoki i profile wykończeniowe. I chyba jak najbardziej słuszne jest, aby udział tych materiałów w budownictwie był najwyższy.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#HenrykHałas">Przeprowadzone jednak kontrole, między innymi przez NIK wykazują, że efekty możliwe do osiągnięcia w wyniku zastosowania w budownictwie nowych materiałów budowlanych zostały obniżone na skutek nieprawidłowości popełnionych przy uruchamianiu produkcji i wdrażaniu tych materiałów do stosowania. Nieprawidłowości te polegały w głównej mierze na braku kompleksowej analizy efektywności techniczno-ekonomicznej materiałów przeznaczonych do zastosowania w budownictwie. W związku z tym, przy podejmowaniu decyzji o wprowadzaniu do stosowania nowych materiałów budowlanych, z reguły brak było danych pozwalających prawidłowo określić pełną przydatność tych materiałów oraz zakres i efektywność ich stosowania w porównaniu z materiałami dotychczas stosowanymi. Również zbyt wysokie ceny wpływały na ograniczenie stosowania nowych materiałów budowlanych, których jakość była wyższa lub równorzędna jakości materiałów tradycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#HenrykHałas">Podam parę przykładów: koszt wykonania basenu natryskowego z tworzyw sztucznych wynosił w 1964 r. 614 zł, ustalona cena zbytu 659 zł, podczas gdy cena basenu żeliwnego wynosiła 550 zł; koszt wykonania wanny — 1.070 mm z tworzyw sztucznych wynosił 1.029 zł, cena zbytu 1.494 zł, zaś cena zbytu wanny żeliwnej emaliowanej 720 zł. Wysokie koszty produkcji niektórych nowych materiałów budowlanych były spowodowane niedostatecznym stopniem wykorzystania zdolności produkcyjnych. I tak na przykład produkcja płyt z odpadów poekstrakcyjnych, mających między innymi zastosowanie do budowy ścianek działowych, była deficytowa. Średni koszt własny 1 m3 płyt wyprodukowanych przez Wytwórnię Ekstraktów Garbarskich w Bydgoszczy w 1964 r. wynosił 3.290 zł, podczas gdy średnia cena zbytu wynosiła 2.700 zł. Zasadniczą przyczyną było to, że wykorzystanie zdolności produkcyjnych wobec braku zbytu wyniosło zaledwie 50%.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#HenrykHałas">Na ograniczenie zakresu stosowania nowych materiałów budowlanych przez inwestorów i wykonawców robót wpływała także niedostateczna ich jakość, spowodowana uchybieniami w procesie produkcyjnym lub niepełnym opanowaniem procesów technologicznych w pierwszym rzędzie po wprowadzeniu materiałów do sprzedaży. Na skutek tego odbiorcy niechętnie nabywali takie materiały, mimo poprawy ich jakości. I tak na przykład, wykładzina rulonowa PCW, produkowana przez zakłady chemiczne w Bydgoszczy została dopuszczona do sprzedaży i stosowania w budownictwie, mimo że zakłady nie opanowały procesu produkcyjnego, w związku z czym jakość jej nie była odpowiednia. Produkcja płyt paździerzowych rozpoczęta została w 1961 r., podczas gdy prace nad usunięciem przykrego zapachu tych płyt, spowodowanego obecnością kwasu masłowego, zostały zakończone dopiero w końcu 1964 r. Występowanie przykrego zapachu spowodowało w znacznym stopniu ograniczenie stosowania tych płyt w budownictwie i przemyśle meblarskim.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#HenrykHałas">Zbyt mało jeszcze w stosunku do innych krajów produkujemy tworzyw sztucznych. Analizując projekt opracowany przez międzyresortową komisję, który przewiduje na najbliższe lata dalszy rozwój, należy stwierdzić, że na tym odcinku nastąpi poważna poprawa.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#HenrykHałas">Jeżeli chodzi o materiały budowlane, produkowane przez resort budownictwa i przemysłu i materiałów budowlanych, to uważam, że w przemyśle cementowym należy zwrócić uwagę:</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#HenrykHałas">— po pierwsze — na oszczędne gospodarowanie przydzielonymi środkami inwestycyjnymi w tym przemyśle,</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#HenrykHałas">— po drugie — na zwiększenie produkcji cementu wyższych marek,</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#HenrykHałas">— po trzecie — na lepszą niż dotychczas i korzystniejszą lokalizację zakładów przemysłu cementowego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#HenrykHałas">W przemyśle wapienniczym należy przeprowadzić likwidację pieców kręgowych, które są wysoce nieekonomiczne, nieopłacalne i szybko niszczące zdrowie ludzkie. Jeżeli chodzi o zagadnienie gipsu — problem pozostaje dyskusyjny. Największe nasze zakłady w Dolinie Nidy w woj. kieleckim, pobudowane ogromnym kosztem, nie są w pełni wykorzystane. Brak jest zasadniczego zainteresowania gipsem i właśnie w tym kierunku resort powinien wyczulić swoją uwagę.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#HenrykHałas">W zakresie projektowania przewiduje się wprowadzenie zasadniczej stabilizacji rozwiązań projektowo-konstrukcyjnych, w wyniku zwiększenia stosowania rozwiązań typowych. Realizacji tego zamierzenia służą wojewódzkie zestawy projektów dla budownictwa mieszkaniowego i rolniczego oraz zestawy resortowe dla budownictwa przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#HenrykHałas">Większa powtarzalność projektów całych obiektów w poszczególnych rejonach kraju pozwoli na rozszerzenie mechanizacji pracy, wzrost wydajności pracy ludzi i sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#HenrykHałas">Wysoka Izbo! Realizacja tych wszystkich zamierzeń powinna przynieść w efekcie dalsze zmniejszenie pracochłonności w wykonaniu obiektów, zmniejszenie kosztów oraz skrócenie cyklu realizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#JanKarolWende">W celu omówienia niektórych problemów poruszonych w dyskusji — o głos prosi Minister Przemysłu Ciężkiego ob. Janusz Hrynkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JanuszHrynkiewicz">Wysoki Sejmie! Zabierając głos na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu pragnę przedstawić Obywatelom Posłom niektóre problemy przemysłu ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JanuszHrynkiewicz">Podstawowe wielkości planu były przedstawione przez Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Stefana Jędrychowskiego, omówione przez generalnego sprawozdawcę obywatela posła Franciszka Blinowskiego, a także przez przedstawicieli klubów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#JanuszHrynkiewicz">Szereg liczb i przykładów przytoczonych w wypowiedziach, a odnoszących się do średniej wielkości dla całego przemysłu w gospodarce narodowej, a także w odniesieniu do przemysłu ciężkiego — nie zawsze i nie w pełni odzwierciedla problemy i napięcia w poszczególnych zagadnieniach i branżach przemysłu ciężkiego oraz nie zawsze w pełni charakteryzuje niezbędny wysiłek naszych załóg dla osiągnięcia dobrej realizacji zadań planowych.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#JanuszHrynkiewicz">Plan na rok 1966 dla Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego wzrasta ogółem o 8,3%. Daje to udział wartości produkcji MPC w produkcji przemysłowej kraju w roku 1966 w wysokości 31,2%, w porównaniu do roku 1965–30,5% i w 1961 r. 27,9%.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#JanuszHrynkiewicz">Na rok 1967 założono dalszy wzrost produkcji o 8,9%. Z tego w przemyśle hutniczym wartość wzrośnie w 1966 roku o 5,4%, a w 1967 r. o 5,3%.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#JanuszHrynkiewicz">W przemyśle maszynowym przewidujemy wzrost produkcji o 10% powyżej założonego w okresie budowy planu wykonania roku 1965. Nie jest wykluczone, że ze względu na faktyczne wykonanie w roku 1965 wskaźnik wzrostu w 1966 roku przemysłu maszynowego może być wyższy niż te wymienione przeze mnie 10%. Na rok 1967 przewidujemy wzrost około 10,9%.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#JanuszHrynkiewicz">Zarówno w przemyśle hutniczym, jak i maszynowym, zgodnie z ustalonymi kierunkami, zostały założone istotne zmiany w strukturze produkcji. W przemyśle hutniczym, przy wzroście produkcji stali w 1966 roku o 5,5%, to jest do poziomu 9.665 tys. ton i wyrobów walcowanych o 6%, to jest do 6.520 tys. ton, założono wzrost wyrobów walcowanych ze stali jakościowej o ponad 7% oraz taśmy zimnowalcowanej o około 30%.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#JanuszHrynkiewicz">Na temat wzrostu stali jakościowej o ponad 14%, rur stalowych o 12,5% i innych wyrobów przetwórstwa hutniczego mówił wczoraj generalny sprawozdawca poseł Blinowski.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#JanuszHrynkiewicz">W ten sposób produkcja przemysłu hutniczego jest coraz bardziej zbliżona do asortymentowych potrzeb przemysłu maszynowego, eksportu i innych odbiorców. Mimo to niedobór wyrobów hutniczych obok artykułów chemicznych jest podstawowym hamulcem w jeszcze szybszym rozwoju przemysłu maszynowego i innych dziedzin gospodarki, zużywających wyroby walcowane.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#JanuszHrynkiewicz">Szerzej o sprawach hutnictwa nie będę mówił. Chcę jednak podkreślić duży wysiłek załóg hutniczych, które mimo szeregu trudności, olbrzymim wysiłkiem realizują ponadplanowe zadania bieżącego roku. Liczymy, że również w roku 1966 hutnicy dołożą wszelkich starań, aby zwiększyć produkcję na zgniataczach o 100 tys. ton, a także wykonać i przekroczyć dodatkowe zadania, szczególnie w zakresie gotowych wyrobów walcowanych.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#JanuszHrynkiewicz">W przemyśle górniczym stawiamy sobie podstawowe zadania przede wszystkim na odcinku dalszych postępów w kopalnictwie miedzi. W listopadzie bieżącego roku górnicy nasi doszli do pokładów miedzi w drugim szybie w Polkowicach, a w trzecim szybie w tym zagłębiu wykonali w ciągu jednego miesiąca 120 metrów wgłębienia na głębokości 700 metrów. W przyszłym roku, obok innych zadań w górnictwie rud żelaza, cynku, ołowiu i topników, na czołowe miejsce wysuwamy sprawę kopalnictwa miedzi. Powinniśmy wykonać ponad 2.350 metrów bieżących szybu oraz ponad 13 tys. metrów bieżących robót poziomych.</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#JanuszHrynkiewicz">Nasza ponad 50-tysięczna rzesza górników rozumie te zadania i zdaje sobie sprawę, że lata 1966 i 1967 są decydujące dla udostępnienia gospodarce narodowej i społeczeństwu korzyści ze znajdujących się na tym terenie złóż miedzi.</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#JanuszHrynkiewicz">W przemyśle maszynowym lata 1966 i 1967 charakteryzują się dalszą zmianą struktury produkcji. Konsekwentnie staramy się szybciej rozwijać produkcję artykułów bardziej precyzyjnych, o stosunkowo wyższym, uzasadnionym technicznie, udziale pracochłonności i niższym udziale materiałów w kosztach własnych produkcji. Przez zmiany strukturalne staramy się w lepszym niż dotychczas stopniu pokryć potrzeby ludności, eksportu i poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#JanuszHrynkiewicz">Szereg zadań realizujemy. Wymienię tu choćby rozwój produkcji lodówek — co było już omawiane wczoraj na tej sali — w której nastąpiło zrównoważenie podaży z aktualnym popytem; mówili wczoraj o tym również obywatele posłowie, że z rozwojem automatyki wchodzimy coraz szerzej do nowych dziedzin gospodarki, a założony wzrost produkcji elementów automatyki w roku przyszłym o 64% stanowi poważny krok naprzód w stosunku do stanu dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#JanuszHrynkiewicz">Są jednak dziedziny, w których mimo wysiłków nie nadążamy za potrzebami gospodarki, jak to ma miejsce na przykład z lokomotywami spalinowymi dużych mocy. Występują tu jeszcze duże trudności techniczne i produkcyjne, zwłaszcza z silnikami do tych lokomotyw, i mimo wzrostu produkcji nie pokrywamy potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#JanuszHrynkiewicz">Realizując zadania zmiany struktury produkcyjnej, wyższe od przeciętnego na rok 1966 tempo wzrostu produkcji ustalono dla szeregu grup wyrobów, jak na przykład: obrabiarki do metali skrawających — wzrost ponad 115%, urządzenia dla przemysłu chemicznego ponad 116%, maszyny papiernicze około 136%, maszyny włókiennicze ponad 116%, przyrządy pomiarowe ponad 118%.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#JanuszHrynkiewicz">Plan na rok 1966 przewiduje dalsze poważne zwiększenie produkcji dla potrzeb rynku. Wartość dostaw artykułów rynkowych wyniesie ponad 32 mld zł według cen detalicznych, co stanowi wzrost o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#JanuszHrynkiewicz">Wysoki wzrost dostaw założono dla szeregu wyrobów, w tym dla motorowerów o 30%, odbiorników radiowych turystycznych o 64%, lodówek domowych o 14%, naczyń ocynkowanych o 21%, naczyń emaliowanych o 19%.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#JanuszHrynkiewicz">Niezależnie od wzrostu ilościowego produkcji założyliśmy dużą ilość nowych asortymentów. Udział w dostawach wyrobów z nowych uruchomień sięga w poszczególnych grupach, na przykład w sprzęcie gospodarstwa domowego, od 17 do 29%.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#JanuszHrynkiewicz">Przedłużone zostają okresy gwarancyjne na niektóre wyroby przeznaczone dla ludności — na okres 1,5 do 2 lat. Wymaga to, rzecz jasna, dużego wysiłku ze strony konstruktorów, technologów i wykonawców tych wyrobów, aby osiągnąć taki standard tych wyrobów, aby przedłużenie okresów gwarancyjnych wynikało przede wszystkim z podniesienia jakości wykonania, a nie ze zwiększonych kosztów napraw.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#JanuszHrynkiewicz">W celu zabezpieczenia dalszego postępu technicznego i rozwoju produkcji w dziedzinie artykułów konsumpcyjnych dla potrzeb ludności, wyznaczyliśmy podstawowe trzy zjednoczenia (poza zjednoczeniem przemysłu motoryzacyjnego i zjednoczeniem przemysłu elektronicznego) jako odpowiedzialne za określone grupy sprzętu; tworzymy przy tych zjednoczeniach niezbędne zaplecze techniczne do badań i prób tych wyrobów. Stworzy to niewątpliwie lepsze warunki dla dalszego rozwoju produkcji tych artykułów i ich przystosowania w coraz większym stopniu do wymagań odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-53.21" who="#JanuszHrynkiewicz">Stan realizacji przedsięwzięć dla rozwoju produkcji artykułów rynkowych nie zadowala nas jednak i będziemy czynili wysiłki, aby nadal rozszerzać asortyment, powiększyć ilości tam, gdzie to będzie niezbędne i podnieść jakość artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-53.22" who="#JanuszHrynkiewicz">Ze sprawami rynkowymi łączą się zagadnienia wsi. Chciałbym zapewnić rolników, pracujących zarówno w gospodarce wielkotowarowej, jak i indywidualnej, że resort przemysłu ciężkiego — traktuje jako jedną z najważniejszych sprawę poprawy jakości oraz zwiększenie ilości i asortymentu maszyn rolniczych dla dalszego podnoszenia stopnia kompleksowości w mechanizacji prac rolnych zarówno w kółkach rolniczych, jak też w państwowych gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-53.23" who="#JanuszHrynkiewicz">Staraniem naszym jest i będzie wespół z zakładami Komitetu Drobnej Wytwórczości, które są głównym producentem sprzętu konnego, aby również dla indywidualnej gospodarki chłopskiej dostarczać pełnosprawny sprzęt, zastępujący ciężką pracę ręczną.</u>
          <u xml:id="u-53.24" who="#JanuszHrynkiewicz">W roku 1966 zwiększymy produkcję ciągników rolniczych z 18 tys. do dwudziestu kilku tysięcy sztuk — w tym następuje znaczny wzrost traktorów o mocy 40 koni mechanicznych, a produkcja maszyn rolniczych i narzędzi, przy średnim wzroście około 10%, zwiększona będzie poważnie w wielu deficytowych asortymentach, jak na przykład rozsiewaczach wapna, kopaczkach ciągnikowych itp.</u>
          <u xml:id="u-53.25" who="#JanuszHrynkiewicz">W zamierzeniach naszych będziemy maksymalnie uwzględniać postulaty i uwagi, jakie pod adresem sprzętu dla wsi padły zarówno na komisjach sejmowych, jak też z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-53.26" who="#JanuszHrynkiewicz">Chciałbym zapewnić ob. posłankę Dolatę i innych obywateli posłów, że doceniając ciężkie warunki i trud pracy rolnika, a szczególnie kobiety na wsi, będziemy czynić starania, aby nasi inżynierowie i technicy, jak też robotnicy fabryk, skierowali swoje doświadczenia, umiejętności i ambicje zawodowe na rozszerzenie asortymentu potrzebnych dla wsi urządzeń, narzędzi, w tym i tych drobnych narzędzi, o których tutaj wczoraj była mowa, oraz na szybkie usuwanie braków i niedomagań, które niewątpliwie przy już osiągniętych pozytywnych rezultatach w rozwoju produkcji sprzętu rolniczego zasłużyły na słuszną krytykę.</u>
          <u xml:id="u-53.27" who="#JanuszHrynkiewicz">Nawiązując do wczorajszej wypowiedzi w sprawie konwi mleczarskich, chciałbym powiedzieć, że przeprowadziliśmy w latach 1957–1958 próby z uruchomieniem produkcji konwi aluminiowych. Wprawdzie konwie te, na przykład 20-litrowe ważyłyby tylko 6 kg w porównaniu do obecnych konwi stalowych, ważących 9 kg, niemniej jednak przerwaliśmy uruchomienie tej produkcji przede wszystkim ze względu na poważne różnice w cenach blachy aluminiowej w stosunku do blachy żelaznej; cena konwi aluminiowych prawie dwukrotnie była większa; na decyzję wpłynęły również zalecenia związków spółdzielni mleczarskich, bowiem konwie aluminiowe znacznie gorzej znoszą trudne warunki codziennego transportu na samochodach i wozach do mleczarni.</u>
          <u xml:id="u-53.28" who="#JanuszHrynkiewicz">Jestem głęboko przekonany, że szczególnie podejmowane przez przemysł ciągników i maszyn rolniczych różne formy współpracy załóg wytwórni z użytkownikami sprzętu pomogą do unowocześnienia maszyn i narzędzi rolniczych, jak też do doraźnego wprowadzenia usprawnień konstrukcyjnych. Jest już szereg maszyn, które dzięki tej współpracy, dzięki wysłuchaniu uwag naszych rolników poprawiliśmy, ale zdajemy sobie doskonale sprawę, że są również i takie maszyny, które wymagają szybkiej i zdecydowanej poprawy.</u>
          <u xml:id="u-53.29" who="#JanuszHrynkiewicz">Uważamy, że najlepszym potwierdzeniem w praktyce sojuszu robotniczo-chłopskiego będzie z naszej strony dostarczenie całemu rolnictwu wysokosprawnych środków produkcji o dobrej jakości.</u>
          <u xml:id="u-53.30" who="#JanuszHrynkiewicz">Dużą wagę przywiązujemy w resorcie do spraw eksportu. Założony na rok 1966 wzrost eksportu przemysłu maszynowego wraz z ustalonymi dodatkowymi zadaniami, których ostateczna wielkość jeszcze zależy od podpisania odpowiednich umów międzynarodowych z krajami demokracji ludowych, wynosi na rok 1966 około 11%, w tym do krajów kapitalistycznych około 29%. Są to zadania poważnie napięte. Wzrost ten wymaga od przemysłu wielkiego wysiłku dla podniesienia jakości produkcji, rozszerzenia asortymentu, a także wielkiej elastyczności w produkcji, w celu szybkiego dostosowania się do życzeń odbiorców zagranicznych. W odniesieniu do szeregu rynków zagranicznych konieczne są jeszcze wysiłki dla opracowania razem z pracownikami handlu zagranicznego odpowiedniego portfelu zamówień na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-53.31" who="#JanuszHrynkiewicz">Wymienione przeze mnie zadania przemysł maszynowy ma realizować przy jednoczesnym poważnym wzroście wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-53.32" who="#JanuszHrynkiewicz">O ile w przemyśle krajowym — jak o tym mówił generalny sprawozdawca — ustalony został wzrost wydajności pracy na rok 1966 w wysokości około 3,5%, to w przemyśle maszynowym zadania te, przy aktualnie zarysowującym się wykonaniu planu produkcji globalnej w 1965 r., mogą być około dwukrotnie większe.</u>
          <u xml:id="u-53.33" who="#JanuszHrynkiewicz">Stopień napięcia produkcji i wzrostu wydajności jest zróżnicowany dla poszczególnych zjednoczeń i przedsiębiorstw. W zakładach przedsięwzięto szereg posunięć w zakresie postępu technicznego dla podniesienia wzrostu wydajności pracy. Jednak posunięcia te naszym zdaniem nie są jeszcze dostateczne. Liczymy jednak na świadomość naszych załóg i dalszą ich inicjatywę i uważamy, że przy dużym wysiłku w zakładach ujęte planem zadania powinny być zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-53.34" who="#JanuszHrynkiewicz">O planie inwestycyjnym mówiło tu kilku obywateli posłów i naświetliło nasze problemy, dlatego nie będę ich bliżej omawiał. Obywatel poseł Edward Gierek podał liczbę około 90%, charakteryzującą koncentrację nakładów na inwestycje kontynuowane w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-53.35" who="#JanuszHrynkiewicz">Ta koncentracja nakładów inwestycyjnych, która daje stosunkowo najszybsze efekty produkcyjne, spowodowała jednak, że wiele wniosków poszczególnych zakładów, odnośnie do wprowadzenia nowych tytułów inwestycyjnych bądź rozpoczynania nowych budów, wysuniętych w dyskusjach nad planem na lata 1966 i 1967 — musieliśmy odłożyć. Było to jednak konieczne, gdyż chcemy — jak to było powiedziane — skracać cykle inwestowania i oddawania do ruchu obiektów.</u>
          <u xml:id="u-53.36" who="#JanuszHrynkiewicz">Przechodząc obecnie do innych zagadnień, które będą miały istotne znaczenie dla realizacji planu roku 1966, chcę podkreślić, że zarówno w przemyśle hutniczym, jak i maszynowym na czoło naszej działalności wysuwane będą rozpoczęte prace nad polepszeniem jakości i nowoczesności produkcji. Na temat jakości mówiło krytycznie wielu obywateli posłów. Chcę zapewnić Wysoką Izbę, że sprawa ta leży nam na sercu, czynimy wiele wysiłków i nie poprzestaniemy na doraźnym działaniu. Sprawą jakości będziemy się zajmować stale. Zagadnienie to jest sprawą bardzo złożoną i wielopłaszczyznową — szeroko mówił i prawidłowo ocenił to wczoraj poseł Prȕfer, a także poseł Bukowski — dlatego nie będę tych spraw powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-53.37" who="#JanuszHrynkiewicz">W trakcie prac nad zagadnieniem jakości potwierdziło się, że przeważająca część wad jakościowych pochodzi z niewłaściwego wykonawstwa elementów i podzespołów, a także wyrobów finalnych, wytwarzanych w określonym zakładzie pracy. To znaczy, że nie tylko są u nas dostawcy złych materiałów i elementów — ale przede wszystkim w każdym zakładzie produkującym w zakresie jakości należy wprowadzić porządek.</u>
          <u xml:id="u-53.38" who="#JanuszHrynkiewicz">W czasie naszych kontroli w niektórych zakładach potwierdziliśmy raz jeszcze, że szereg wytwarzanych tam elementów bywa niezgodnych z dokumentacją konstrukcyjną i nie zawsze jest przestrzegany proces technologiczny. Główny zatem nacisk chcemy położyć na doprowadzenie do pełnej zgodności wymiarów i procesów technologicznych z zatwierdzoną dokumentacją. Chcemy, aby każdy pracownik zarówno produkcji, jak i kontroli w pełni i solidnie wykonywał swoje obowiązki. Jest to punkt wyjścia, od którego powinna być rozpoczęta walka o jakość w każdym zakładzie pracy.</u>
          <u xml:id="u-53.39" who="#JanuszHrynkiewicz">Prowadzimy prace nad zniesieniem anonimowości w produkcji poszczególnych detali, gdyż dotychczasowy stan w wielu przedsiębiorstwach uniemożliwiał stwierdzenie, kto wykonał odpowiednią operację na określonym detalu i jaki kontroler uznał to wykonanie za prawidłowe. Taki stan rzeczy uniemożliwiał wyciąganie wniosków zarówno na płaszczyźnie ekonomicznej, jak i społecznej w stosunku do winnych powstawania braków.</u>
          <u xml:id="u-53.40" who="#JanuszHrynkiewicz">W walce o jakość produkcji będziemy nadal wzmacniać wyposażenie zaplecza technicznego, a także rozwijać system bodźców ekonomicznych bądź kar dla spowodowania poprawy jakości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-53.41" who="#JanuszHrynkiewicz">Aby jednak nasze poczynania przyniosły odpowiednie rezultaty, konieczne jest stworzenie na wszystkich szczeblach właściwego klimatu poparcia dla tych pracowników, którzy dają produkt o nienagannej jakości i dbają o wysoki poziom jakości w zakładzie oraz klimatu społecznego potępienia tych, którzy dopuszczają do produkcji wyroby nieodpowiedniej jakości. Takie same wymagania stawiamy wobec kierowników zjednoczeń i przedsiębiorstw oraz całych załóg.</u>
          <u xml:id="u-53.42" who="#JanuszHrynkiewicz">W pracy swojej liczymy na poparcie wszystkich organizacji społeczno-politycznych i stowarzyszeń naukowo-technicznych. Również wypowiedzi obywateli posłów umocnią naszą działalność w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-53.43" who="#JanuszHrynkiewicz">Jeśli nie pomagają inne sposoby — wyciągamy w stosunku do takich pracowników ostre konsekwencje służbowe. W ostatnich miesiącach zwolniliśmy z zajmowanych stanowisk 3 dyrektorów zakładów i kilkunastu kierowników wydziałów produkcyjnych, majstrów i pracowników kontroli technicznej, którzy dopuszczali produkcję złej jakości do obiegu.</u>
          <u xml:id="u-53.44" who="#JanuszHrynkiewicz">Uważamy, że weszliśmy na słuszną drogę walki o jakość produkcji i z drogi tej nie zejdziemy. Rozumiemy, że nie osiągniemy od razu wszystkiego, jednakże stan poprawy jakości przy zespołowym działaniu i odpowiednim klimacie musi ulegać stałemu polepszaniu.</u>
          <u xml:id="u-53.45" who="#JanuszHrynkiewicz">W 1966 r. będziemy realizować dalsze zadania w zakresie unowocześnienia produkcji. Mówiło tu o tym i podawało przykłady szereg obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-53.46" who="#JanuszHrynkiewicz">Przypomnę tylko, że zakładamy w latach 1966–1967 opanowanie i uruchomienie produkcji ponad 1.350 nowych wyrobów, z których 260 stanowią skomplikowane nowe typy maszyn i urządzeń. Przewiduje się w tym okresie modernizację i rekonstrukcję około 730 ważniejszych wyrobów oraz wycofanie z produkcji ponad 600 wyrobów technicznie przestarzałych.</u>
          <u xml:id="u-53.47" who="#JanuszHrynkiewicz">Słuszna była krytyka obywatela posła Ruszkowskiego dotycząca zbyt długich cykli nowych uruchomień i sprawa ta jest również przedmiotem naszych trosk i poczynań. Plan techniczny 1966 roku przewiduje skrócenie cykli w stosunku do uprzednich zamierzeń w szeregu konkretnych tematach.</u>
          <u xml:id="u-53.48" who="#JanuszHrynkiewicz">Niewątpliwy wpływ na unowocześnienie naszej produkcji będzie miała również współpraca z wyższymi uczelniami, o czym mówił tu między innymi także obywatel poseł Kazimierz Kopecki, a którą to współpracę chcemy dalej rozwijać i rozszerzać.</u>
          <u xml:id="u-53.49" who="#JanuszHrynkiewicz">Z zagadnieniami jakości produkcji, obniżeniem jej pracochłonności, obniżeniem zużycia materiałowego na jednostkę produkcji oraz zmniejszeniem kosztów własnych produkcji są powiązane zagadnienia technologii.</u>
          <u xml:id="u-53.50" who="#JanuszHrynkiewicz">W roku 1966 poświęcimy sprawie technologii szczególnie dużo uwagi. Dla pokrycia potrzeb w urządzeniach technologicznych zorganizowaliśmy w drugiej połowie 1965 roku specjalny pion tej produkcji i zgrupowaliśmy tam zakłady, biura projektów i dwa instytuty, zajmujące się projektowaniem i wykonywaniem szeregu urządzeń technologicznych, takich jak galwanizernie, malarnie, urządzenia spawalnicze, urządzenia obróbki termicznej.</u>
          <u xml:id="u-53.51" who="#JanuszHrynkiewicz">W związku z tym, a także wobec ustalenia wysokich zadań na rok 1966 liczymy na poważny wzrost produkcji tych specjalistycznych urządzeń technologicznych. Nadal także będziemy pogłębiać specjalizację przedsiębiorstw, która ma wyraźny wpływ na polepszenie technologii wytwarzania w naszym przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-53.52" who="#JanuszHrynkiewicz">Przewidujemy także, o czym mówiła na Komisji sejmowej posłanka Gąsiorkiewicz, konieczność utworzenia przedsiębiorstwa zajmującego się rekonstrukcją technologiczną różnych branż przemysłu maszynowego. W roku 1966 będziemy się starali realizować w miarę powstających możliwości maksimum w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-53.53" who="#JanuszHrynkiewicz">W dyskusji na forum Sejmu była poruszana sprawa części zamiennych. Chciałbym się zatrzymać nad zagadnieniem części zamiennych do sprzętu motoryzacyjnego oraz ciągników i maszyn rolniczych jako problematyką najbardziej złożoną zarówno w sferze produkcji, jak i organizacji zaopatrzenia odbiorców, gdzie występujące dotychczas nieprawidłowości powodują słuszną krytykę.</u>
          <u xml:id="u-53.54" who="#JanuszHrynkiewicz">Projekt planu na 1966 rok zakłada nadal poważny w stosunku do 1965 roku wzrost produkcji części zamiennych do wszystkich maszyn i urządzeń wytwarzanych przez nasz przemysł, przy czym wzrost produkcji części zamiennych do pojazdów samochodowych wynosi 26%, do ciągników prawie 12%, do maszyn rolniczych ponad 14%.</u>
          <u xml:id="u-53.55" who="#JanuszHrynkiewicz">Dla przykładu mogę podać, że roczna wartość produkcji części zamiennych do samochodów „Star” stanowi obecnie około 54% udziału ogólnej wartości produkcji finalnej tych pojazdów, a w częściach do samochodu „Warszawa” i pochodnych — wskaźnik ten wynosi odpowiednio 23%, co oznacza nie zawsze celowe odbudowywanie niekiedy długo eksploatowanych samochodów z części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-53.56" who="#JanuszHrynkiewicz">Na przestrzeni lat 1961–1965 łączny wzrost produkcji części zamiennych do ciągników wynosi 175%, a łączny przyrost zapasów w magazynach tych części wzrósł 4-krotnie. Dla maszyn rolniczych łączny wzrost wynosi 135%, a przyrost zapasów 4 razy większy. W motoryzacji wzrost wynosi 288%, a przyrost zapasów jest około 3-krotny.</u>
          <u xml:id="u-53.57" who="#JanuszHrynkiewicz">Wartość zapasów części zamiennych do ciągników przekracza już obecnie wartość jednorocznej produkcji tych ciągników, przy czym przewiduje się dalszy wzrost zapasów w 1966 roku w stosunku do poziomu 1965 roku.</u>
          <u xml:id="u-53.58" who="#JanuszHrynkiewicz">Muszę przyznać, że ze stanu tego nie jesteśmy zadowoleni. Obok krytyki za brak konkretnych asortymentów części zamiennych, występujący szczególnie w sieci detalicznej, jesteśmy również krytykowani za zbyt wysokie zapasy części ogółem. Wskazuje to, że ponoszone nakłady na przyrost produkcji i utrzymywanie zapasów części zamiennych nie przynoszą pożądanej efektywności gospodarce i nie zapewniają prawidłowego zaopatrzenia użytkowników. Dotychczasowe doświadczenia wykazują, iż na stan ten jako jeden z podstawowych czynników wpływa fakt, że asortyment części deficytowych jest zmienny, a obecny system zamawiania, mimo wprowadzonych usprawnień, nie daje możliwości dość wczesnego przeciwdziałania tym deficytom. Również istniejący system ustalania normatywów zapasów części stanowi wprawdzie krok naprzód, jednak nie rozwiązuje problemu, gdyż metoda obliczania normatywów nie jest dokładna, a ponadto wiele części, zwłaszcza do ciągników i sprzętu motoryzacyjnego, jest zużywanych przez drobnych, często nieznanych wytwórców do produkcji różnych innych wyrobów finalnych.</u>
          <u xml:id="u-53.59" who="#JanuszHrynkiewicz">Dla zobrazowania złożoności tego zagadnienia pozwolę sobie podać, że mimo stosunkowo intensywnych prac normalizacyjnych i unifikacyjnych w branży ciągników i maszyn rolniczych występuje aktualnie około 34 tys. asortymentów części zamiennych, zaś w branży motoryzacyjnej około 11 tys. asortymentów, co przy równoczesnym ich rozlokowaniu w setkach punktów sprzedaży hurtowej i detalicznej wymaga stosowania wyższej niż dotychczas i całkowicie odmiennej techniki programowania produkcji i organizacji obrotu.</u>
          <u xml:id="u-53.60" who="#JanuszHrynkiewicz">Docelowe uregulowanie sprawy części zamiennych widzimy jedynie, podobnie jak to stosują kraje wysoko uprzemysłowione, przez wprowadzenie nowoczesnej organizacji i metodologii ich planowania i zbytu.</u>
          <u xml:id="u-53.61" who="#JanuszHrynkiewicz">Zagadnienie to sprowadza się między innymi do wprowadzenia systemu stałych (na przykład dekadowych) informacji ze wszystkich punktów hurtowych i detalicznych o sprzedaży i stanie magazynowym każdego pojedynczego typowymiaru danej części zamiennej. Na podstawie tych danych, obliczonych centralnie (za pomocą maszyn matematycznych), zaistnieje możliwość programowania i uruchamiania w produkcji odpowiednich części w odpowiednim terminie, z wyprzedzeniem uwzględniającym między innymi sezonowość zużycia, przerzuty między składami, tak aby nie dopuścić do powstawania braków w detalu z jednej strony i nadmiernych zapasów z drugiej strony. Zrealizowanie tych zmian będzie jednakże wymagało czasu i odpowiednich środków. Rozumiemy, że przystąpienie do tej działalności nie zwalnia nas od natężonej pracy dla polepszenia istniejącego stanu rzeczy już obecnie.</u>
          <u xml:id="u-53.62" who="#JanuszHrynkiewicz">W związku z tym, zgodnie z uchwałą Rady Ministrów o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok, ustalona wielkość produkcji części zamiennych stanowi dyrektywę dla zarezerwowania koniecznych zdolności produkcyjnych, zatrudnienia i materiałów na wyprodukowanie części w tej ilości; natomiast dyrektywę produkcyjną dla przedsiębiorstw — stanowią konkretne zamówienia asortymentowe central handlowych. Ten sposób ujęcia zadań planowych pozwoli na lepsze pokrycie potrzeb użytkowników i będzie przeciwdziałał w jakimś stopniu narastaniu zbytecznych remanentów w centralach zbytu.</u>
          <u xml:id="u-53.63" who="#JanuszHrynkiewicz">Ponadto przewidujemy rozwijanie magazynów, posiadających stosunkowo szeroką nomenklaturę części zamiennych do określonych typów maszyn i urządzeń, rozszerzenie i dalsze wprowadzanie indywidualnej sprzedaży wysyłkowej.</u>
          <u xml:id="u-53.64" who="#JanuszHrynkiewicz">Liczymy, że te posunięcia wpłyną na złagodzenie sytuacji i pozwolą na dalszą poprawę w zaopatrzeniu odbiorców w poszukiwane części zamienne w stosunku do stanu obecnego.</u>
          <u xml:id="u-53.65" who="#JanuszHrynkiewicz">Wysoka Izbo! Rok 1966 jest pierwszym rokiem wdrażania w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego reform gospodarczych, uchwalonych na IV Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zarówno w zakresie rentowności, podziału zysku, oprocentowania środków trwałych i innych, jak również rozszerzenia i stosowania nowych mierników produkcji.</u>
          <u xml:id="u-53.66" who="#JanuszHrynkiewicz">Liczymy bardzo na te reformy. Po zakończeniu ich wdrażania staną się one dźwignią wzrostu ekonomiczności pracy naszej gospodarki i liczymy, że rok 1966 przyniesie już pierwsze rezultaty w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-53.67" who="#JanuszHrynkiewicz">Przedstawiając niektóre zagadnienia dotyczące naszego przemysłu chcę stwierdzić, że przy realizacji planu na rok 1966 postaramy się w możliwie jak największym stopniu uwzględnić wszystkie uwagi i postulaty obywateli posłów wysunięte w czasie obecnej debaty i na posiedzeniach komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-53.68" who="#JanuszHrynkiewicz">W swoim wystąpieniu nie zdołałem się ustosunkować do wszystkich niezwykle cennych dla nas wypowiedzi obywateli posłów. Wynika to przede wszystkim z konieczności ograniczenia czasu mojego wystąpienia, a ponadto szereg spraw wymaga bardziej szczegółowej analizy. Niemniej jednak, chcę zapewnić Obywateli Posłów w imieniu swoim i wszystkich pracowników resortu, że wysunięte sprawy przyjmujemy z największą uwagą i dołożymy wszelkich starań do jak najlepszej i najszybszej ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-53.69" who="#JanuszHrynkiewicz">Jak już wspomniałem, plan przemysłu ciężkiego na rok 1966 jest planem trudnym i realizacja jego wymaga wielkiego wysiłku ze strony załóg fabrycznych, samorządów robotniczych, aktywu gospodarczo-politycznego, inżynierów i techników zatrudnionych w biurach konstrukcyjnych, instytutach, laboratoriach i fabrykach.</u>
          <u xml:id="u-53.70" who="#JanuszHrynkiewicz">Załogi zakładów przemysłu ciężkiego przystąpiły już do zatwierdzania szczegółowych planów na 1966 rok. Przy omawianiu planów główną uwagę będziemy zwracać na zagadnienia jakości i technologii. Rozumiemy bowiem, że wzrost zatrudnienia nie powinien być tym pierwszym i jedynym sposobem, z pomocą którego wykonuje się napięte zadania, lecz istnieje może bardziej trudna, lecz niewątpliwie bardziej słuszna droga — to jest droga rozwiązywania trudności przez postęp techniczny i organizacyjny w produkcji.</u>
          <u xml:id="u-53.71" who="#JanuszHrynkiewicz">Żywimy nadzieję, że głosy wypowiedziane przez obywateli posłów na posiedzeniach komisji sejmowych, w czasie debaty na plenarnym posiedzeniu Wysokiej Izby, a także wypowiedziane w terenie na spotkaniach z wyborcami — będą niewątpliwie miały pomyślny wpływ na realizację zadań 1966 roku przez załogi przemysłu ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-53.72" who="#JanuszHrynkiewicz">Jesteśmy przekonani, że podjęcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966 i założeniach na rok 1967 — przez najwyższą reprezentację mas ludowych, przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — będzie miało nie tylko zasadnicze znaczenie ustawowe, ale będzie decydującym elementem mobilizującym milionową rzeszę hutników, górników i metalowców zatrudnionych w przemyśle ciężkim do dalszego polepszania pracy, do osiągania lepszych wyników ekonomicznych i produkcyjnych, do podnoszenia poziomu techniki i jakości produkcji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.73" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#JanKarolWende">Dziękuję Ministrowi za informację. Z kolei głos zabierze poseł Jan Klecha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Debatujemy nad planem i budżetem 1966 r., który otwiera nowy plan 5-letni i właściwie zamyka obecny plan 5-letni. Co przyniosła ta mijająca pięciolatka w rolnictwie i jaki daje start do nowej pięciolatki?</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JanKlecha">W produkcji roślinnej plan 5-letni zostanie wykonany, w tym także i w dziale zbożowym, Jeśli się zważy, że na pięć lat trzy lata właściwie miały złe warunki atmosferyczne i to, że rolnictwo nie otrzymało w pełni zaplanowanych dla niego nawozów sztucznych, to należy przyjąć, że wspomniane osiągnięcia są duże i należy także przypuszczać, że są one trwałe.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#JanKlecha">Produkcja roślinna osiągnęła w tym pięcioleciu szybsze tempo wzrostu niż produkcja zwierzęca. Jest to fakt dodatni, zmniejszający dysproporcje w tych działach. W roślinach przemysłowych i warzywnych, z wyjątkiem owoców zimowych, rolnictwo osiągnęło poziom, który pozwala mu wyprodukować każdą potrzebną ilość tych produktów na potrzeby kraju i na eksport. Nie nadąża za tym rozwojem rolnictwa przemysł spożywczo-rolny i spółdzielczość. Paląca jest sprawa rozbudowy punktów skupu, składów, magazynów przetwórstwa i sprawnego dostarczania tych artykułów zarówno na rynek wewnętrzny, jak i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JanKlecha">Nie został jednak wykonany zaplanowany wzrost pogłowia bydła, trzody chlewnej i owiec. Trzeba jednak stwierdzić, że wzrost pogłowia zwierzęcego był zbyt wysoko założony i nie miał on pełnego pokrycia w planowanym wzroście pasz, zwłaszcza pasz objętościowych.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#JanKlecha">W ubiegłym pięcioleciu osiągnięty został poważny dorobek w dziedzinie organizacyjnego kierowania rolnictwem. Jeśli się zważy, że nasze rolnictwo jest drobnochłopskie, jest to sprawa niemałej wagi. Zostały opracowane i coraz skuteczniej wprowadzane są w życie plany: nasienny, ochrony roślin, wapnowania gleb, plan wzrostu produkcji zbóż i kontraktacji wspierany pomocą nawozową, paszową, zwiększonymi cenami, plan rozwoju bydła w ogóle, w tym bydła rzeźnego i wzrostu mleczności krów. Rozwija się coraz szerzej budowa silosów. Ulepszana jest, choć jeszcze powoli, gospodarka na użytkach zielonych. Został ulepszony system planowania i zarządzania państwowymi gospodarstwami rolnymi. Wzrost produkcji w tych gospodarstwach oparto na materialnym zainteresowaniu załóg i daje to dobre wyniki. Umocniły się znacznie gospodarczo i organizacyjnie spółdzielnie produkcyjne. Należy dodać, że na początku pięciolatki byliśmy na progu mechanizacji rolnictwa chłopskiego poprzez kółka rolnicze. Dziś mimo wielu słabości trudno byłoby wyobrazić sobie wieś bez mechanizacji w kółkach rolniczych i bez funduszu rolnictwa na ten cel. Obecnie, na podstawie dorobku i doświadczeń w tej dziedzinie, są podejmowane kroki w kierunku ulepszenia zarządzania tymi maszynami, rozbudowy bazy remontowej i zwiększania odpowiedzialności państwowych ośrodków maszynowych za mechanizację.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#JanKlecha">Wieś polska, zacofana i biedna niegdyś, nie miała szans poprawy warunków pracy na wsi. Jedyną nadzieją było wyjście z niej. Stąd też bierze się głęboko zakorzenione niedocenianie rolnictwa zarówno na wsi, jak i u wielu ludzi poza wsią.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#JanKlecha">Reforma rolna przeprowadzona po wyzwoleniu nie mogła od razu zmienić starego, niesłusznego poglądu na wieś i zawód rolnika, tym bardziej, że odbudowa kraju i rozbudowa przemysłu odwracały uwagę od wsi, tworzyły swego rodzaju romantyzm awansu dla młodzieży wiejskiej na wielkich obiektach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#JanKlecha">W ostatnim pięcioleciu w pojęciach o wsi i o zawodzie rolnika zaszły duże zmiany zarówno wśród ludności wiejskiej, jak i wśród tych ludzi, którzy oddziałują na szeroką opinię publiczną. Rolnictwo coraz bardziej rozumiane jest jako zawód ważny, interesujący i mogący dać pracującym w tym zawodzie źródło utrzymania i osobistego zadowolenia oraz kulturalnego rozwoju. Coraz więcej ludzi na wsi widzi, że wiele zdobyczy cywilizacyjnych może być także zastosowane i na wsi. Dobra droga, światło, energia elektryczna, woda, ośrodek zdrowia, kino, czytelnia, telewizja itp., a przede wszystkim dobra szkoła — to cele, do których dąży zbiorowym wysiłkiem ludność wsi. Coraz więcej ludzi na wsi rozumie również, że urządzenia cywilizacyjne ułatwiają życie, ale pociągają również i wydatki na ich utrzymanie, że na te wydatki stać będzie tylko tego, kto ulepsza swoją gospodarkę, podnosi produkcję i zwiększa dochody.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#JanKlecha">Toteż we wszystkich poczynaniach zbiorowych wsi czy to w haśle Lubelszczyzny „zmieniamy oblicze wsi”, czy w działaniach kółek rolniczych w wielu innych województwach sprawa wzrostu produkcji rolnej zajmuje coraz bardziej czołowe miejsce. Ruch społeczno-produkcyjny i kulturalny na wsi — to wielka szkoła działania i myślenia obywatelskiego. Rozwiązując te problemy, które wykraczają poza ramy jednego gospodarstwa, wieś przyśpiesza jeszcze bardziej swój rozwój gospodarczy i kulturalny. Na gruncie rozwiązywania tych problemów rozwija się szeroki i różnorodny ruch kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#JanKlecha">Reasumując, należy stwierdzić, że zarówno poziom produkcji, jak i społeczna świadomość wsi stwarzają dobry start w roku 1966. Zakładany poziom 17,1 q z ha produkcji roślinnej, zwłaszcza zbóż, oparty jest na średniej 4-letnich plonów. Podobnie ustalany jest plan w innych działach produkcji rolnej. Te ostrożne wskaźniki przy sprzyjających warunkach klimatycznych zostaną z pewnością przekroczone. Na wypadek jednak nieurodzaju, zabezpieczają one gospodarkę narodową przed szkodliwymi skutkami w dziale bilansu produkcji roślinnej. Należy jednak podkreślić, że zarówno robotnicy PGR jak i chłopi mierzą wzrost plonów swoich gospodarstw na podstawie poziomu produkcji i rezerw ich własnych gospodarstw. I te ich zamierzenia będą siłą mobilizującą i one będą decydować w poważnym stopniu o wysokości plonów w 1966 r. Te wskaźniki ogólnokrajowe są słuszne i ta postawa i zamierzenia rolników nie są z nimi sprzeczne.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#JanKlecha">Mimo dogodnego startu wystąpi w 1966 r. i w latach późniejszych wiele problemów ważnych, a jednocześnie trudnych, zwłaszcza jeśli się je rozpatruje w perspektywie zadań na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#JanKlecha">Pozwólcie, Koledzy Posłowie, że zwrócę waszą uwagę na dwa problemy. Po pierwsze — to wzrost produkcji zbóż i zmniejszenie ich importu. Aby założone plany do 1970 roku w tej dziedzinie osiągnąć, trzeba zapewnić średnio roczny wzrost zbóż z jednego ha o około 60 kg, a nie 40, jak to było w obecnej pięciolatce, a więc o 50% powinien być ten wzrost wyższy. Trzeba zwiększyć nie tylko obszar ziemi pod pszenicę, która daje lepszy plon na glebach żyznych, ale trzeba także udoskonalać uprawę żyta, które właśnie na glebach gorszych plonuje lepiej od pszenicy. Trzeba zwrócić uwagę na gospodarstwa mniej zamożne, mające gleby słabsze, a nawet ekonomicznie podupadłe. W gospodarstwach tych słabsze są nawyki wiązania się z państwem umowami. Kontraktacja zbóż, a szczególnie żyta, da im nowe szanse wzrostu produkcji i dochodowości. Dotychczasowy plan kontraktacji żyta na 1966 r. został wykonany tylko w 50%. Trzeba zatem dalej wzmóc kontraktację. Ważne jest też, żeby wszyscy chłopi, którzy kontraktują zboże już teraz zaopatrzyli się w nawozy sztuczne. Oziminy w tym roku wchodzą w ziemię słabiej niż w roku ubiegłym. Użyźnianie ziemi na wiosnę w poważnym stopniu wpłynie na wzrost plonów zbóż i zwiększy kontraktację zbóż w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#JanKlecha">Założony plan wzrostu produkcji zbóż wymaga intensywnego rozwijania prac selekcyjno-hodowlanych w instytutach rolniczych. Szczególnie dużo uwagi należy udzielać pracom nad żytem, pamiętając że mamy w kraju przewagę ziem żytnich. Rozwiązanie problemu zbożowego w dużym stopniu uzależnione jest od wysokości plonów żyta na tych glebach.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#JanKlecha">Wiadome jest, że nowe odmiany żyta wyhodowane w Polsce i w NRD w doświadczeniach polowych dały w roku bieżącym do 40 q ziarna z 1 ha. Słowem istnieją szanse poważnych osiągnięć. Warto też wspomnieć, że żyto ma tę zaletę, że schodzi z pola wcześniej od innych zbóż i daje miejsce poplonom, a także w dobrym roku dobrze udają się wsiewki. Inne zboża tej zalety nie mają.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Drugim ważnym, a jednocześnie trudnym zadaniem jest rozwój pogłowia bydła. Chodzi tu o przyrost 350 tys. sztuk bydła w roku 1966. Trudności w tej dziedzinie tkwią w zacofaniu, jakie jeszcze istnieje w hodowli bydła, zwłaszcza w gospodarce chłopskiej. Zacofanie to wyraża się przede wszystkim niską mlecznością (2.100 litrów rocznie od krowy), niskim procentem jałowizny w stadzie (tylko 40%) i dużą ilością młodych cieląt o niskiej wadze, oddawanych na rzeź.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#JanKlecha">Najważniejszą przyczyną tego stanu jest niska kultura gospodarowania na łąkach i pastwiskach, wadliwy płodozmian w układach polowych, brak paszy pogłębiony nieumiejętnością racjonalnego żywienia i brakiem ekonomicznej kalkulacji. Badania Zakładu PAN w Jastrzębiu i inne dowodzą, że wartość genetyczna bydła pozwoliłaby obecnie już osiągnąć od 3–3,5 litra mleka od krowy, gdyby były pasze w dostatecznej ilości. Zatem od wzrostu produkcji pasz zależy wzrost produkcji mleka i wzrost opłacalności hodowli. Trzeba powiedzieć, że ważne są i inne zabiegi w hodowli, jak poprawa gatunku, rozwijanie inseminacji, zwalczanie gruźlicy itd. Powodzenie tych zabiegów zależne jest od tego, czy jest pod dostatkiem paszy czy nie.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#JanKlecha">Hodowla bydła ma i inne walory bardzo korzystne dla gospodarki narodowej. Po pierwsze — wykazuje ona większą stabilność w latach o zmniejszonym urodzaju, niż trzoda chlewna. Po drugie — rozwój hodowli bydła oparty jest przeważnie na paszach objętościowych, produkowanych we własnym gospodarstwie, których możliwość wzrostu jest jeszcze bardzo duża, a zarówno masa jednostek karmowych jak i koszt ich produkcji jest o wiele korzystniejszy od uprawy zbóż. I po trzecie — rozwój hodowli bydła i dobrze ułożony płodozmian stanowią dźwignię produkcji zbóż okopowych, a pośrednio i trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#JanKlecha">Długofalowy plan pokonywania zacofania i zwiększenia pogłowia bydła został dobrze przyjęty przez wieś i jest aktywnie realizowany. Kontraktacja młodego bydła rzeźnego z 800 tys. sztuk w roku 1963 osiągnęła 1.100 tys. sztuk w roku 1965 i zakłada w planie na 1966 rok 1.200 tys. szt. Wzrosła także mleczność krów i towarowość mleka. Rozwija się budownictwo silosów. Jednakże udoskonalanie rozwoju hodowli bydła wymaga wieloletniego wysiłku i ciągłego kontaktu fachowców z szerokim ogółem rolników.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#JanKlecha">Trzeba jednak stwierdzić, że o ile inne branże rolne są organizacyjnie związane z kółkami rolniczymi, jak nasiennictwo czy mechanizacja — bądź należą do związków branżowych takich, jak hodowców trzody czy roślin oleistych — to branża hodowli bydła nie jest na miarę swojej wagi organizacyjnie ujęta. Koła hodowców bydła liczą zaledwie 31 tys. członków, to jest mniej niż jeden hodowca na wieś. Więcej jest takich, którzy zajmują się hodowaniem i sprzedażą przychówku z własnej obory, niż szeroką pionierską pracą podnoszenia w skali masowej poziomu hodowli bydła w całej wsi.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#JanKlecha">Wielu fachowców zootechników, nie mając wsparcia w chłopskiej organizacji, działa w rozproszeniu i wpływ ich na rozwój hodowli bydła jest niewielki. Organizacyjne oddziaływanie służby rolnej rad narodowych i spółdzielczości powinno być przemyślane i ulepszone.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Rozwiązywanie zadań produkcyjnych w rolnictwie, a szczególnie w rolnictwie indywidualnym, wymaga ulepszenia pracy rad narodowych i wszystkich organizacji gospodarczych działających na wsi. Przy opracowaniu gromadzkiego planu rozwoju rolnictwa powinien brać udział szeroki aktyw kółek rolniczych i każde kółko rolnicze powinno zabezpieczyć wykonanie planu gromadzkiego we wsi, swoim własnym planem działania. Zobowiązania rolników dotyczące wprowadzania agrominimum w swoich gospodarstwach powinny być także złożone w kółku rolniczym, które z kolei powinno pomagać rolnikom i kontrolować wykonanie tych zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#JanKlecha">Należy się zastanowić, czy gromadzkiego planu rolnego nie należałoby uchwalać przed nowym rokiem gospodarczym w rolnictwie, a nie — jak to jest obecnie — dopiero w grudniu, po upływie połowy roku gospodarczego. Realizacja gromadzkiego planu rolnego powinna być oparta na zorganizowanej społecznej sile wsi; taką organizacją, która tę siłę organizuje, jest kółko rolnicze. W przeciwnym razie nawet wiele dobrze opracowanych planów rad narodowych w dziedzinie rolnej może zostać nie spełnionym życzeniem.</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Plan i budżet na rok 1966 w rolnictwie wyrastają z generalnych założeń naszej polityki rolnej. Chłopi uważają tę politykę za słuszną i udzielają jej czynnego poparcia. I tu tkwi główna rękojmia realności wykonania planu na 1966 rok.</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JanKarolWende">Głos zabierze posłanka Ksawera Barańska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#KsaweraBarańska">Wysoki Sejmie! Nawiązując do wypowiedzi swego przedmówcy chciałam kilka słów powiedzieć również na temat sytuacji w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#KsaweraBarańska">Na przestrzeni kilkunastu lat, wzrostowi masy towarowej w rolnictwie nie towarzyszy równoczesny rozwój bazy technicznej w skupie produktów i surowców rolniczych. Dlatego też występują tutaj stałe trudności w przyjęciu produktów rolnych na punktach skupu, szczególnie w sezonach spiętrzonych różnorodnych dostaw, często drobnych partii surowców i produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#KsaweraBarańska">Problem sprawnego odbioru produktów rolnych uwarunkowany jest w dużym stopniu od organizacyjnego uporządkowania spraw związanych z działalnością skupu. Wprawdzie resort przemysłu rolno-spożywczego drogą przepisów uporządkował wiele spraw organizacyjnych, jednak są nadal poważne niedociągnięcia, szczególnie na odcinku koordynacji skupu przez terenowe rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#KsaweraBarańska">Rady narodowe ograniczają swoją działalność do spraw przeważnie administracyjnych, jak: opracowanie planu skupu, wymiaru obowiązkowych dostaw, przestrzegania terminów tych dostaw, co na pewno jest bardzo słuszne i ważne, ale w niedostateczny sposób interesują się pracą służby skupu i kontrolą jej działalności w procesie skupu.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#KsaweraBarańska">W województwie kieleckim na czynnych 165 punktów skupu zbóż tylko 27 ma warunki, zapewniające sprawny odbiór produktów, pozostałe mieszczą się w starych budynkach, nie nadających się na punkty skupu. Podobnie sytuacja przedstawia się i w Państwowych Zakładach Zbożowych. I znów dla przykładu podam, że na 36,5 tys. ton zboża przyjętych w tych magazynach, przechowuje się w nich w tej chwili około 49 tys. ton zboża, co powoduje nadmierne przeładowanie do tego stopnia, że nawet w magazynie Dwikozy w powiecie sandomierskim od przeładowania magazynu pękła ściana.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#KsaweraBarańska">Postuluję więc, z uwagi na dotkliwe braki powierzchni magazynów i krótkie terminy dostaw zbóż, o równomierne rozłożenie terminu dostaw zbóż na miesiące jesienno-zimowe. Znajduje to uzasadnienie w tym, że w okresie jesiennym w rolnictwie jest duże nasilenie robót polowych.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#KsaweraBarańska">W ostatnich latach bardzo poważnie wzrosła produkcja buraków cukrowych. Nie uporządkowany jest jednak ich odbiór. Wprawdzie Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu przeznacza poważne sumy na poprawę punktów skupu, to jednak braki na tym odcinku są jeszcze bardzo duże, szczególnie na odcinku zmechanizowania odbioru.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#KsaweraBarańska">Dla przykładu podaję, że w cukrowni Włostów w powiecie sandomierskim w czasie nasilenia dostaw rolnicy tracili po kilkanaście godzin, ażeby rozładować wóz buraków. Takich przykładów jest znacznie więcej. Podobna sytuacja istnieje również w skupie ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#KsaweraBarańska">Już obecnie w rejonach o nasilonej uprawie warzyw i owoców występują trudności w odbiorze i zagospodarowaniu masy towarowej, co w wielu wypadkach powoduje zahamowanie rozwoju tych upraw. Obecny poziom bazy przetwórczej i punktów skupu prowadzonych przez przemysł państwowy i spółdzielczość ogrodniczą jest niewystarczający i nie rokuje szybkiego rozwiązania tych trudności. Wydaje się, że słuszne byłoby podejmowanie przez kółka rolnicze budowy zespołowych małych magazynów i przechowalni owoców dla potrzeb indywidualnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#KsaweraBarańska">Stan zdolności przerobowej w branży mleczarskiej wymaga również radykalnej poprawy, gdyż braki w tym zakresie mogą się stać hamulcem w przyszłych latach w rozwoju hodowli bydła. W rejonach o wyższej produkcji mleka trzeba budować nowe, dobrze wyposażone punkty skupu, a w rejonach o niższej produkcji rozwijać formy skupu bezpośredniego od producentów własnym transportem spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#KsaweraBarańska">Skup żywca na zlecenie Centrali Przemysłu Mięsnego prowadzi Centrala Rolnicza Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w prawie 3 tysiącach punktów skupu. Stan budynków i wyposażenie tych punktów są w przeważającej większości nieodpowiednie do tych celów. Obok wielu trudności w samym przyjęciu żywca w punktach skupu występują też poważne utrudnienia w przetrzymywaniu skupionego już żywca w nieodpowiednich warunkach, co powoduje duże ubytki wagowe zwierząt i wynikające stąd olbrzymie straty.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#KsaweraBarańska">Problem ten musi być rozwiązany w najbliższych latach. Szczególnie przy skupie żywca występuje sprawa klasyfikacji w punktach skupu — często krzywdząca hodowców. Postuluję o szczegółowe rozpatrzenie tego zagadnienia przez Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#KsaweraBarańska">Ważną sprawą jest rozwój nowych form skupu produktów i surowców rolniczych bezpośrednio od producentów transportem własnym instytucji skupujących. Dlatego też należy dążyć do zwiększenia liczby środków transportowych dla organizacji i instytucji, obsługujących rolnictwo, co przyniesie w konsekwencji korzyść dostawcom, czyli wsi, jak również i państwu.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#KsaweraBarańska">Mając nadzieję, że zostaną uwzględnione wysunięte przeze mnie postulaty, będę głosowała za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Jankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AntoniJankowski">Wysoki Sejmie! Chciałem na wstępie poruszyć problem hodowli bydła. Wprawdzie poseł Klecha wspomniał w grubszych zarysach, ale uważam, że problem ten jest bardzo ważny. Dlatego Obywatele Posłowie pozwolą, że jeszcze powiem kilka słów na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AntoniJankowski">Założenia planu na rok 1966 w dziale produkcji zwierzęcej kładą główny akcent na rozwój hodowli bydła i przewidują, że pod koniec 1966 roku powinno być 10.300 tys. szt. bydła, w tym krów 5.920 tys. do 5.940 tys. sztuk. W porównaniu do roku 1965 zakłada się wzrost pogłowia bydła o około 350 tys. sztuk. Natomiast mimo sprzyjających warunków paszowych plan nie zakłada wzrostu pogłowia krów. Dane bowiem o ilości jałówek ze spisu czerwcowego, wskazują jedynie na możliwość utrzymania obecnego stanu pogłowia krów lub uzyskania tylko niewielkiego przyrostu. Oznacza to, że nie zostanie osiągnięty w roku 1966 średni poziom pogłowia krów z ostatniego czterolecia.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AntoniJankowski">Natomiast zakłada się dalszy wzrost pogłowia bydła młodego. Założenia wzrostu pogłowia bydła o 350 tys. sztuk są ostrożne, ale bardzo realne i stwarzają perspektywy przekroczenia stawianych założeń.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AntoniJankowski">Rozwojowi hodowli bydła sprzyjają takie elementy, jak opłacalne wysokie ceny za młody żywiec wołowy i mleko, stworzenie bazy paszowej poprzez meliorację i ułatwienie nabycia nasion roślin pastewnych, system kredytów na silosy i związane z tym kiszonkarstwo, akcja odgruźliczania i szeroko stosowana profilaktyka weterynaryjna oraz rozszerzanie inseminacji. Także nie bez wpływu na wzrost pogłowia bydła będzie rozwój budownictwa inwentarskiego.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AntoniJankowski">Te wszystkie elementy gwarantują zabezpieczenie dalszego wzrostu hodowli bydła. Zwiększone nakłady na meliorację, zapewniają wzrost pasz słomiastych i soczystych, podstawowej paszy w żywieniu bydła. Także pomoc państwa w zaopatrzeniu rolnictwa w pasze treściwe, a w szczególności w mieszanki wysokobiałkowe zabezpiecza właściwe żywienie, które wpływa decydująco na wzrost pogłowia młodego bydła i na produkcyjność zwierząt dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AntoniJankowski">W roku 1966 akcją odgruźliczania objęte zostanie bydło w państwowych gospodarstwach rolnych na terenie całego kraju oraz w gospodarstwach indywidualnych i spółdzielniach produkcyjnych województw: kieleckiego, warszawskiego, katowickiego, łódzkiego i w pięciu powiatach województwa opolskiego oraz powiat wrzesiński województwa poznańskiego. Planowa akcja odgruźliczania bydła pozwoli na uwolnienie od tej tak niebezpiecznej choroby dla naszego bydła i jednocześnie grożącej infekcją człowiekowi. Jednocześnie zwiększona sieć lecznic weterynaryjnych i weterynaryjnych ośrodków specjalistycznych pozwoli objąć lepszą opieką większe ilości zwierząt gospodarskich, a w tym i bydła, i szerzej stosować profilaktykę weterynaryjną i lecznictwo, przez co wydatnie zmniejszą się upadki.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#AntoniJankowski">W hodowli zwierząt niezmiernie ważną rolę odgrywa rozród. W naszym kraju są jeszcze stosowane dwie metody rozrodu, jak krycie naturalne uznanymi rozpłodnikami i unasienianie zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#AntoniJankowski">Inseminację bydła stosuje się już na terenie całego kraju. Na terenach górskich stosuje się także inseminację owiec. Również stosuje się, na razie w wąskim zakresie, inseminację loch. Metoda ta pozwala w stosunkowo krótkim czasie wyrównać pogłowie bydła, zwiększyć wydajność mleczną oraz podnieść procent tłuszczu. Pozwala także na skuteczną walkę z chorobami krycia oraz zawiera poważny walor ekonomiczny, ponieważ jednym buhajem można unasienić i zacielić w ciągu roku od dwóch do czterech, a nawet pięciu tysięcy sztuk krów i jałówek.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#AntoniJankowski">W roku 1966 zostanie objętych inseminacją 3.478 tys. krów i jałówek, co stanowić będzie ponad 50% pogłowia krów w kraju, czyli co druga krowa będzie unasieniana.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#AntoniJankowski">Także wielkie znaczenie dla hodowli bydła będzie miało rozszerzenie działalności stacji oceny zwierząt. W roku 1966 kontrolą użytkowości zostanie objętych ponad 570 tys. krów. Stacje te obejmą swoją działalnością także obory nadzorowane do tej pory przez spółdzielnie mleczarskie. Również korzystne znaczenie dla rozwoju hodowli bydła będzie miała praca zootechników gromadzkich — których zatrudnienie w roku 1966 ma wynieść 1.300 osób — oraz różne formy popierania hodowli jak konkursy, pokazy hodowlane, pomoce w utrzymywaniu rozpłodników i nabyciu materiału hodowlanego. Plan na rok 1966 zakłada utrzymanie wysokiego poziomu mleczności krów, osiągniętego w bieżącym roku przy bardzo korzystnej sytuacji paszowej.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#AntoniJankowski">W zakresie racjonalnego żywienia, jakkolwiek i tu zrobiono olbrzymi krok naprzód, czeka nas jeszcze poważna i bynajmniej niełatwa praca. Z wysoką wydajnością mleczną jest związane zagadnienie właściwego zagospodarowania mleka.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#AntoniJankowski">W bieżącym roku wskutek obfitości pasz znacznie wzrosły dostawy mleka, którego zakłady mleczarskie nie były w stanie przyjąć i przerobić, dlatego wiele troski musi przejawić spółdzielczość mleczarska, aby podobna sytuacja nie powtórzyła się w roku 1966. Z informacji wynika, że poczyniono wiele usprawnień w systemie odbioru mleka. W 1965 r. było punktów skupu ogółem 31.188, do których dostarczano mleko z 36.204 wsi. Spółdzielczość mleczarska oblicza, że przemysł mleczarski może przerobić w 1966 r. na artykuły spożywcze mleczarskie, białkowe tylko 50% produkcji towarowej, łącznie z kazeiną 56%, a łącznie z masłem i kazeiną 75%. Znaczy to, że w okresach szczytu w niektórych rejonach może wystąpić zwracanie rolnikom nadmiernej ilości mleka chudego, mimo że rolnik tego mleka nie będzie potrzebował. Wobec tego nasuwa się konieczność wszechstronnego przeanalizowania podziału przyznanych limitów inwestycyjnych na okres lat 1966–1970, ze szczególnym uwzględnieniem województw: warszawskiego, łódzkiego i białostockiego.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#AntoniJankowski">Następne bardzo ważne zagadnienie to racjonalne wykorzystanie pasz przez właściwe żywienie. Obfite tegoroczne zbiory siana łąkowego i z motylkowych oraz dobry urodzaj zbóż stworzyły dobrą bazę paszową. Oprócz tego zaopatrzenie rolnictwa w pasze treściwe z zasobów państwowych w roku 1966 powinno wynieść 2.925 tys. ton, w tym 2.550 tys. ton mieszanek pasz zawierających 576 tys. ton składników wysokobiałkowych. Stosowana szeroko finansowa i materiałowa pomoc państwa w budowaniu silosów pozwala na wytwarzanie cennej paszy soczystej.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#AntoniJankowski">Racjonalne żywienie zwierząt gospodarskich powinno być stałym tematem szkoleń jesienno-zimowych. W letnim żywieniu zwierząt dużą rolę odgrywa pastwisko, a jego właściwe wykorzystanie, to wypas kwaterowy, który należy szeroko propagować. Właśnie spółdzielczość mleczarska podejmuje się w 1966 r. organizować kwaterowy wypas, jak również przykładowe żywienie cieląt i krów.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#AntoniJankowski">Biorąc pod uwagę szerokie uwzględnienie w założeniach na rok 1966 wszystkich zagadnień warunkujących rozwój hodowli bydła, jestem przekonany, że zadania w dziale produkcji zwierzęcej na odcinku hodowli bydła zostaną wykonane, a nawet przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Janowi Mazurkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JanMazurek">Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1966 w zakresie rolnictwa, podkreślam jego realność i właściwie założone proporcje w rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#JanMazurek">Utrzymanie równowagi między dwiema podstawowymi gałęziami produkcji rolnej w kraju i dążenie do osiągnięcia jej w różnorodnych rejonach produkcyjnych oraz stworzenie pewnych rezerw, ze względu na charakter produkcji i związane z tym wahania, pozwalają na uzupełnianie się poszczególnych gałęzi produkcji oraz na zabezpieczenie systematycznego rozwoju i wzrostu produkcji rolniczej w najbliższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#JanMazurek">Jeżeli uwzględnimy planowany wzrost środków finansowych na rozwój rolnictwa w roku następnym o 2,5 mld zł w stosunku do roku 1965 i jeśli rolnictwu zostaną dostarczone planowane środki rzeczowe — możemy uznać, że będą warunki do wykonania podstawowych zadań postawionych przed rolnictwem na rok 1986.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#JanMazurek">Podkreślone w wypowiedziach I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Władysława Gomułki: „...nadmierne obciążenie, jakie ponosi państwo, utrzymując wysoki import zbóż” — postawiło na pierwszym miejscu w resorcie rolnictwa sprawę zwiększenia produkcji towarowej zbóż, co umożliwi stopniową likwidację importu zbożowego. W związku z tym przewidywany jest wzrost powierzchni uprawy roślin zbożowych o 40 tys. hektarów. Powinny najszybciej wzrosnąć zasiewy pszenicy i jęczmienia. Wydaje się to realne, ponieważ w roku 1965 nastąpiło wyraźne zwiększenie uprawy tych roślin. Potwierdza to również w roku, bieżącym przebieg kontraktacji zbóż, na przykład w województwie białostockim — do 30 października wykonano roczny plan kontraktacji pszenicy i jęczmienia browarnego w 75%, żyta i owsa tylko w 25%. Trzeba też zwrócić uwagę na poziom planowanej produkcji. Oparty jest on na średniej wydajności z 4 lat ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#JanMazurek">Możliwość osiągnięcia tej wydajności zabezpieczona została dalszym wzrostem nawozów mineralnych azotu, fosforu i potasu o 8,5% i wapna o 16%. Zastosowanie zwiększonej ilości nawozów mineralnych — szczególnie fosforowych — jak również wapnowanie gleb kwaśnych zapobiegać powinno coraz skuteczniej występowaniu dużych wahań w poziomie produkcji. Istnieje możliwość i realna potrzeba powszechnego stosowania nawozów na podstawie map zasobności gleb, które zostały opracowane dla 90% naszych gleb w kraju. Otrzymamy wtedy większe efekty wydajności. Problem ten będzie nabierał znaczenia w miarę wzrostu stosowania nawozów mineralnych, które, stanowiąc najbardziej efektywny środek produkcji w rolnictwie, będą obok postępu agrotechnicznego głównym czynnikiem umożliwiającym wydatne zwiększenie ilości zbóż.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#JanMazurek">W roku 1966 przewiduje się wysianie 560 tys. ton nasion kwalifikowanych, a więc na 1/3 powierzchni zasiewów zbożowych. Niektóre województwa dążą już do obsiewu całego areału uprawy zbóż materiałem o sprawdzonej wartości siewnej, na przykład województwo poznańskie. Wzrost nawożenia mineralnego, zorganizowana dobrze wymiana nasion i chemiczna walka z chwastami umożliwić mogą nie tylko osiągnięcie, ale i przekroczenie założonego poziomu produkcji zbóż.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#JanMazurek">Uwzględniając możliwość zastosowania w najbliższej przyszłości wysokich dawek nawozów mineralnych, na podstawie wyników doświadczeń Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, jak i Rolniczych Rejonowych Zakładów Doświadczalnych oraz biorąc pod uwagę opracowane programy rozwoju rolnictwa w różnych powiatach — można stwierdzić, że ponad dwukrotny, a nawet trzykrotny wzrost towarowości zbóż w nadchodzącym planie 5-letnim jest zupełnie realny. Należy jednak podkreślić, że wzrost towarowości zbóż wymaga odpowiedniej organizacji bazy paszowej. Pełne zabezpieczenie własnych pasz niezbędnych dla wzrastającego pogłowia, przy systematycznie wzrastającej produkcji pasz przemysłowych, może zapewnić jeszcze szybszy niż podano wyżej wzrost towarowości zbóż.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#JanMazurek">Bardzo poważnym bodźcem ekonomicznym, sprzyjającym wzrostowi dostaw ziarna, jest podwyższenie ceny ich skupu. Rolnik przestał być w zasadzie zainteresowany w wywożeniu zboża na targ, bo nie uzyska tam wyższej ceny.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#JanMazurek">Na spotkaniach poselskich podnoszona jest sprawa skupu. Zwraca się uwagę na dosyć częste stosowanie cen według II standardu i tłumaczenie nie zawsze dokładnej wyceny — brakiem pomieszczeń i związaną z tym niemożliwością magazynowania według jakości ziarna.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#JanMazurek">Wydaje się, że należy w pełni przestrzegać zasadę płacenia za zboże ściśle według jego jakości, a więc za zboże o pełnej wartości — pełną cenę. Inaczej rolnik nie będzie zainteresowany dostawą zboża o jak najlepszej jakości. W wielu wypadkach podkreślana jest słaba jeszcze organizacja skupu. Rolnik nie tylko dostarcza towar na wagę, ale musi go odwieźć i wysypać.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#JanMazurek">Liczymy na to, że CRS polepszy w najbliższym czasie obsługę rolników w zakresie skupu, jak to na przykład robi już spółdzielczość mleczarska. Dla usprawnienia skupu i kontraktacji potrzebna jest też lepsza niż dotychczas współpraca instytucji kontraktujących i skupujących z gromadzkimi radami narodowymi, co umożliwi uwzględnienie właściwych terminów dostaw, a przez to:</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#JanMazurek">— zabezpieczenie materiału siewnego, — złagodzenie sprawy magazynowania skupionego ziarna konsumpcyjnego, — wyeliminowanie pośredników przy sprzedaży zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#JanMazurek">Kontraktacja jako system podnoszenia kultury rolnej spełni całkowicie swoje zadanie, jeżeli usunie występujące niedociągnięcia organizacyjne, które w wielu wypadkach zniechęcają producenta do zawierania umów i zmniejszają zainteresowanie w pełnej realizacji swoich zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#JanMazurek">Uznając pracę człowieka za główny, decydujący czynnik w rozwoju produkcji, trzeba podkreślić szczególną jej rolę w gospodarstwach drobnotowarowych, gdzie człowiek-wykonawca jest jednocześnie organizatorem i kierownikiem gospodarstwa. Może on podnosić gospodarstwo na wyższy poziom i zwiększać produkcję towarową swoją pracą i umiejętnościami, na podstawie środków własnych i środków stawianych mu do dyspozycji przez państwo. Czas rolnika nie zawsze jest jeszcze należycie oceniany i dlatego wydaje się konieczne, aby instytucje współpracujące z rolnikiem i oddziaływające na rozwój produkcji stale swoją pracę udoskonalały i udzielały coraz większej pomocy chłopom.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#JanMazurek">Wzrastające z roku na rok środki państwa na rolnictwo, inwestowanie przez samych rolników, zobowiązują do coraz lepszej organizacji produkcji i obsługi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#JanMazurek">Dużą rolę w organizowaniu produkcji rolnej odgrywają kółka rolnicze. Z każdym rokiem wzrasta wartość środków, którymi zarządy kółek dysponują. Biorąc pod uwagę wysokość środków wykorzystywanych przez kółka z Funduszu Rozwoju Rolnictwa, wydaje się konieczne kompleksowe rozwiązywanie spraw mechanizacji, która trafia na wieś głównie przez kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#JanMazurek">Jednak w rejonach o dużym rozdrobnieniu gospodarstw pomoc kółek ogranicza się do orki, zbiorów oraz transportu ziemiopłodów i materiałów budowlanych. Odczuwa się jeszcze brak niektórych maszyn konnych, na przykład kosiarek, kopaczek, a czasem siewników rzędowych i wozów ogumionych. Obok ilościowego wzrostu maszyn i stopniowego ich ulepszania niezbędna jest coraz lepsza ich konserwacja i eksploatacja, co wymaga przygotowania odpowiednich ludzi, zabezpieczenia bazy remontowej, części zamiennych i garaży. Plany inwestycyjne w kółkach rolniczych nie były, niestety, pomyślnie realizowane. Zrealizowano w ciągu 8 miesięcy bieżącego roku tylko 59% planu rocznego. Wydaje się, że należyte rozwiązanie tych spraw w roku 1966 jest konieczne dla zabezpieczenia dobrej pracy maszyn w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#JanMazurek">Planowany poważny, systematyczny wzrost produkcji rolnej powoduje konieczność zwrócenia uwagi na zagadnienia produkcji rolniczej w poszczególnych rejonach produkcyjnych. Jako przykład podam, jakimi zagadnieniami żyją kółka rolnicze w województwie białostockim. Większość poruszonych tematów jest aktualna również w odpowiednich rejonach innych województw.</u>
          <u xml:id="u-61.18" who="#JanMazurek">W rejonach o dużej ilości użytków zielonych, które stanowią na Białostocczyźnie 30% użytków rolnych, z każdym rokiem wzrasta dzięki pomocy państwa ilość zagospodarowanych łąk i pastwisk. Przewiduje się, że na około 470 tys. ha użytków zielonych, wymagających melioracji, do końca 1965 r. wykona się prace na powierzchni około 145 tys. ha, a więc 31% planu ogólnego.</u>
          <u xml:id="u-61.19" who="#JanMazurek">Na meliorację i drenowanie wydano dotychczas 1,9 mld zł. Przewiduje się też dalej na meliorację w latach 1966–1970 nakłady w wysokości 1,6 mld zł. Wzrośnie więc bardzo poważnie produkcja pasz. Trzeba więc, aby odpowiednio wzrosła obsada inwentarza żywego. Wydaje się, że w rejonach tego typu zajdzie potrzeba udzielenia pomocy organizacyjnej, a może nawet finansowej w zabezpieczeniu proporcjonalnego rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej. Na terenach tych wzrośnie też niezwykle szybko potrzeba budowania pomieszczeń dla inwentarza. Wiąże się z tym konieczność rozwinięcia produkcji materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-61.20" who="#JanMazurek">W rejonach gleb lekkich występują bardzo duże wahania produkcji. Problem podniesienia kultury tych gleb i racjonalnego ich użytkowania, na przykład przez zastąpienie ugorów wysiewem łubinu lub innych roślin na zielony nawóz, powszechne stosowanie siewu rzędowego — jest sprawą podstawową. Trzeba jednak dodać, że przy lżejszej na tych glebach uprawie, plony bywają jeszcze niskie i stąd często spotyka się gospodarstwa słabe, którym trzeba udzielić pomocy. Wydaje się, że pozytywny wpływ na rozwój produkcji na tych glebach miałoby między innymi: zabezpieczenie nasion na zielony nawóz po zniżonych cenach, dostarczenie odpowiednich dla tych gleb rodzajów nawozów azotowych i fosforowych, zakupienie i wypożyczanie siewników rolnikom przez kółka rolnicze, rozkładanie w razie potrzeby spiętrzających się spłat na raty. Sądzimy, że będzie to słuszny kierunek, bowiem łatwiej jest zapobiec upadkowi gospodarstwa, niż doprowadzić gospodarstwo podupadłe do pełnej zdolności produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-61.21" who="#JanMazurek">W rejonach o dobrym poziomie produkcji dalszy jej wzrost związany jest w pewnym zakresie z rozwojem przemysłu rolno-spożywczego, na przykład obecnie istnieje w województwie białostockim poważne zaplecze buraka cukrowego. W roku 1964 skupiono 314 tys. ton. W najbliższych latach przewiduje się osiągnąć produkcję 400 tys. ton. Dotychczas buraki przesyłane są do przerobu na teren innych województw. Pociąga to za sobą obciążenie taboru kolejowego oraz straty i ubytki w transporcie, czego dowodem jest rok bieżący. Uprawa buraka cukrowego — to również rozwiązanie w tych rejonach bazy paszowej. Dlatego wydaje się nadal uzasadniona potrzeba budowy cukrowni w Łapach, która może przyczynić się w dużym stopniu do dalszego wzrostu produkcji w tym rejonie.</u>
          <u xml:id="u-61.22" who="#JanMazurek">Liczymy na to, że udzielanie zróżnicowanej pomocy państwa poszczególnym rejonom produkcyjnym pozwolić może na lepsze wykorzystanie środków produkcji i uzyskanie wyższych efektów oraz harmonijnego rozwoju rolnictwa w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.23" who="#JanMazurek">W przekonaniu, że kierunki i wytyczne zawarte w planie gospodarczym i budżecie na rok 1966, który jest pierwszym rokiem nadchodzącej pięciolatki są ze wszech miar słuszne i zabezpieczające korzystne warunki rozwoju rolnictwa, a więc przynoszące duże korzyści wsi polskiej — jako poseł reprezentujący szerokie rzesze rolników, przemawiając z ramienia Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, będę nie tylko głosował za przyjęciem przedstawionej ustawy, ale w codziennej swojej pracy w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym wraz z praktykami-rolnikami w swoim rejonie — będę realizował program rozwijania produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-61.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Kałwak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#BronisławKałwak">Wysoka Izbo! Chciałbym w swoim wystąpieniu zwrócić uwagę Obywateli Posłów na inwestycje budowlano-montażowe państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#BronisławKałwak">W ciągu ostatnich kilku lat obserwujemy stale wzrastający postęp wyników produkcyjnych i ekonomicznych w państwowych gospodarstwach rolnych. W przedstawionym Sejmowi projekcie planu na rok 1966 przewiduje się dla państwowych gospodarstw rolnych dalsze poważne zadania w zakresie produkcji nasiennej i hodowlanej, służącej rozwojowi całego rolnictwa. Przewiduje się także znaczne zwiększenie produkcji towarowej, zwłaszcza zboża, mleka oraz żywca wołowego. Jednocześnie państwowe gospodarstwa rolne będą zagospodarowywać dalsze znaczne obszary gruntów przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi. Należy podkreślić, że dotychczasowe wyniki i zadania planowe państwowe gospodarstwa rolne realizują na podstawie skromnego jeszcze wyposażenia w środki produkcji, a zwłaszcza w budynki i maszyny. Dalszy zatem wzrost produkcji uzależniony jest głównie od przyśpieszenia realizacji programu inwestycyjnego, zmierzającego do modernizacji i rozszerzenia bazy materiałowo-technicznej gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#BronisławKałwak">Istnieje także pilna potrzeba poprawy warunków bytowych robotników rolnych. Wymaga to dużych nakładów na budowę mieszkań pracowniczych i innych koniecznych urządzeń socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#BronisławKałwak">Na rok 1966, jako pierwszy rok inwestycyjnego planu 5-letniego, przyznano państwowym gospodarstwom rolnym 6,8 mld zł. Przeznacza się je przede wszystkim na przyśpieszenie procesów mechanizacyjnych i rozbudowę zaplecza dla mechanizacji, dozbrojenie gospodarstw nasiennych i hodowlanych. Zwiększa się także program budownictwa mieszkaniowego i ogólnogospodarczego. Znaczne kwoty przeznacza się na zagospodarowanie przejętych gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#BronisławKałwak">Uznając za słuszny rzeczowy kierunek planu inwestycyjnego w PGR na rok 1966, należy z uznaniem podkreślić prawidłowy także jego podział terytorialny. Przeznacza się mianowicie znaczne środki tam, gdzie dotąd wyposażenie PGR w środki trwałe jest najniższe, a więc dla rejonów północnych i zachodnich kraju. Oceniając pozytywnie przyjęte przez PGR kierunki inwestowania zarówno w układzie rzeczowym, jak i terytorialnym, chciałbym zwrócić uwagę na niektóre problemy, których prawidłowe rozwiązanie jest konieczne dla harmonijnej realizacji planów inwestycyjnych i produkcyjnych PGR.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#BronisławKałwak">1. Podstawowym zagadnieniem decydującym o wykorzystaniu otrzymanych limitów inwestycyjnych jest zabezpieczenie wykonawstwa. Mimo że na tym odcinku w ostatnich latach zrobiono dużo, to jednak nadal istnieje problem napiętych zadań inwestycyjnych. Dlatego w dalszym ciągu istnieje konieczność umacniania pod względem techniczno-organizacyjnym przedsiębiorstw budownictwa rolniczego, w celu zwiększenia ich mocy przerobowej, szczególnie w rejonach północnych kraju. Na przykład województwo olsztyńskie otrzymało na rok 1966 limit inwestycyjny w wysokości około 400 mln zł, z czego 100 mln zł nie ma pokrycia w mocy przerobowej istniejących przedsiębiorstw budowlanych, a właśnie PGR województwa olsztyńskiego posiadają najniższe w kraju wyposażenie w środki trwałe na 100 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#BronisławKałwak">2. Właściwe wykorzystanie przyznanych limitów inwestycyjnych w przyszłej pięciolatce zależne jest i będzie od uporządkowania wielu czynników, które w chwili obecnej są za mało doceniane, a które decydują o wynikach gospodarowania i efektywności poniesionych nakładów inwestycyjnych w państwowych gospodarstwach rolnych. Oto niektóre z nich:</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#BronisławKałwak">— nie określono przyszłości organizacyjnej PGR; inwestor nie wie, co będzie jednostką organizacyjną — gospodarstwo, klucz, czy też kombinat;</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#BronisławKałwak">— w wielu PGR nie ustalono podstawowych kierunków produkcji; w zasadzie w przedsiębiorstwach tych kierunki produkcji zależne są od upodobań i zainteresowania dyrektorów.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#BronisławKałwak">Uwidacznia się brak koordynacji w planowaniu inwestycji rolniczych między inwestorami w sektorze rolnictwa i skupu.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#BronisławKałwak">A oto przykłady z powiatu, w którym pracuję. Na przykład PGR Wysoka, które jest centralnie położone i łączy się polami z trzema innymi państwowymi gospodarstwami rolnymi. Łącznie wymienione cztery gospodarstwa posiadają około 1.400 ha użytków rolnych. W każdym z nich już wybudowano i wyposażono kuźnię, stolarnię, warsztaty mechaniczne, pobudowano nowe budynki inwentarskie lub zmodernizowano istniejące, w zasadzie dostosowując je do cyklu zamkniętego.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#BronisławKałwak">Proszę sobie wyobrazić, że te gospodarstwa zostaną połączone w klucz, w którym zgodnie z zasadami ekonomiki wprowadzi się specjalizację. Na 1.400 ha użytków rolnych będą 4 kuźnie, 4 stolarnie, 3 warsztaty mechaniczne. Zajdzie konieczność modernizowania i przebudowy wnętrz nowych budynków.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#BronisławKałwak">W wielu gospodarstwach zbyt pochopnie modernizuje się budynki inwentarskie.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#BronisławKałwak">W powiecie pasłęckim w następnej pięciolatce jest planowana budowa elewatora zbożowego o pojemności 50 tys. ton, który zostanie wyposażony w suszarnię i czyszczalnię oraz zostanie odpowiednio zmechanizowany. Jednocześnie w państwowych gospodarstwach rolnych położonych wokół Pasłęka planuje się budowę 5 magazynów zbożowych o łącznej pojemności 500 ton. Każdy z tych magazynów zostanie wyposażony w suszarnię i czyszczalnię oraz zostanie odpowiednio zmechanizowany. Łączny ich koszt wyniesie około 5,5 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#BronisławKałwak">Państwowe Gospodarstwo Rolne Wysoka położone jest na granicy dwóch województw. Administracyjnie podlega województwu olsztyńskiemu, natomiast w województwie gdańskim posiada 200 ha polderów. Obok tych 200 ha znajduje się około 250 ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. W celu właściwego zagospodarowania tego areału PGR Wysoka wystąpiło z projektem budowy suszarni zielonek. Okazało się jednak, że województwo olsztyńskie nie będzie inwestować w województwie gdańskim, zaś województwo gdańskie nie chce ponosić nakładów, gdyż użytkownik znajduje się w województwie olsztyńskim. W związku z powyższym Inspektorat PGR Elbląg zaplanował budowę nowego PGR o nazwie Topolno Małe. Zaraz obok istnieje już zorganizowane PGR w województwie olsztyńskim posiadające odpowiednią bazę budynkową, o tej samej nazwie, liczące 200 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#BronisławKałwak">Jestem przekonany, że poruszone przeze mnie problemy, to jest:</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#BronisławKałwak">— zwiększenie mocy przerobowej przedsiębiorstw budownictwa rolniczego, — określenie form organizacyjnych państwowych gospodarstw rolnych, — ustalenie podstawowych kierunków produkcji oraz właściwa koordynacja budownictwa rolniczego w terenie, przyczynią się do ulepszenia realizacji inwestycji w PGR oraz lepszego ich wykorzystania dla dalszego i szybkiego wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JanKarolWende">Ostatnim mówcą przed przerwą będzie poseł Stanisław Stefańczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#StanisławStefańczyk">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966 oraz założeń na rok 1967 — pragnę zatrzymać się nad zagadnieniem usług na wsi w rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#StanisławStefańczyk">Rozwój usług na terenach wiejskich, w tym usług produkcyjnych dla rolnictwa, nie nadążał i jeszcze nie nadąża za zmianami zachodzącymi na wsi. W rozwoju tych usług brak skoordynowania poczynań oraz stosowania różnorodnych form organizacyjnych. Ponadto niedostateczna ilość punktów usługowych, często niewłaściwe ich rozmieszczenie, braki w wyposażeniu tych punktów powodują niedostateczne zaspokojenie występujących potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#StanisławStefańczyk">Właściwe wykorzystanie nowoczesnych środków produkcji dostarczanych rolnictwu wymaga zorganizowania odpowiedniego systemu obsługi rolnictwa i ludności wiejskiej oraz zwiększa zapotrzebowanie na usługi już wykonywane, jak również i na nowe rodzaje usług.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#StanisławStefańczyk">Toteż prawidłowy jest układ, że w projekcie budżetu naszego państwa na rok 1966 środki na rozwój usług wzrosły w stosunku do 1965 r. Dla przykładu podam, że opracowany program dla województwa kieleckiego na bieżącą pięciolatkę zakłada wzrost wartości usług w wysokości 527 mln zł, w tym w gospodarce uspołecznionej 240 mln zł i w rzemiośle o około 271 mln zł. Ilość zakładów ma wzrosnąć do 9.360 w tym na wsi do 5.043, zaś zatrudnienie ogółem zaplanowano na 18.964 osoby.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#StanisławStefańczyk">Z dotychczasowej realizacji wynika, że w zatrudnieniu i wartości usług — plan zostanie wykonany, a nawet przekroczony. Nie wykonamy jednak zadań rozwoju sieci punktów, a to głównie z braku odpowiednich pomieszczeń lokalowych.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#StanisławStefańczyk">Ponadto dodać należy, że rozwój zakładów usługowych, rzemieślniczych i chałupniczych koncentruje się przeważnie w miastach. A jeżeli przyjrzymy się wzrastającym potrzebom na usługi dla wsi, na przykład, jeśli chodzi o naprawy telewizorów, aparatów radiowych, pralek, to niestety, my mieszkańcy wsi zdani jeszcze jesteśmy na pomoc samym sobie, to znaczy domorosłym tak zwanym „majstrom klepkom”.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#StanisławStefańczyk">Jeżeli można powiedzieć, że mieszkańcy miast korzystają w dostatecznym stopniu z niezbędnych usług, to ludność wsi zmuszona jest poszukiwać w odległych miejscowościach punktów i fachowców z zakresu usług, czyli musi jeździć do odległych miast.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#StanisławStefańczyk">A już z przysłowiową lampą trzeba szukać na wsi krawca, a brak fryzjerów jest powszechny — myślę oczywiście o wsi. Życzyć by sobie należało, żeby ktoś z Komitetu Drobnej Wytwórczości miał tę szczęśliwą sposobność chcieć się ostrzyc u fryzjera na wsi — musiałby długo jeździć w poszukiwaniu za nim.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#StanisławStefańczyk">Poza usługami w zakresie zaspokajania codziennych potrzeb ludności wsi, niezbędne są również usługi związane z produkcją rolną oraz rozwojem życia kulturalnego na wsi. Stąd uważam za bardzo słuszne opracowanie w resorcie rolnictwa programu rozwoju usług na rzecz rolnictwa. Podjęte w ostatnich latach decyzje naszych władz centralnych tworzą sprzyjającą atmosferę dla rozwoju usług. Należy jednak przyznać, że dla przyśpieszenia tempa rozwoju usług należy usunąć wiele istniejących trudności, spowodowanych nieufnością wielu rad narodowych, jak też wydziałów finansowych do rzemiosła i usług.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#StanisławStefańczyk">Szczególnie należy rozbudować bazę lokalową, zwiększyć zaopatrzenie w niezbędne materiały oraz przyśpieszyć szkolenie kadr fachowych. Szkolenie na kursach, jak też terminowanie w indywidualnych warsztatach u rzemieślników powinno być otoczone większą opieką przez władze terenowe.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#StanisławStefańczyk">Zdajemy sobie dobrze sprawę, że nie jesteśmy w stanie jeszcze w pełni zabezpieczyć na ten cel potrzebnych środków państwowych. Myślę jednak, że prawidłowe i mądre gospodarowanie istniejącymi środkami pozwoliłoby nam zrobić daleko więcej. Mam tu na uwadze zespolenie tych środków przez inwestorów uspołecznionych na budowę, na przykład wielobranżowych pawilonów usługowych. Punkty te powinny być szczególnie lokalizowane w małych miasteczkach, jak również we wsiach rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#StanisławStefańczyk">Ważną sprawą jest zaopatrzenie punktów usługowych rzemieślniczych w części zamienne oraz niezbędne surowce, jak stal, żelazo, drzewo, koks itp. Wielu usług nie można jeszcze dotychczas wykonać z braku tych surowców, a szczególnie metali szlachetnych, części radiotechnicznych, części zamiennych maszyn rolniczych, ciągników oraz silników spalinowych i elektrycznych. Ponadto punkty sprzedaży tych części są zbyt scentralizowane i odległe od punktów usługowych. Należy — moim zdaniem — zwiększyć ich asortyment oraz wprowadzić sprzedaż w każdym PZGS, POM i ich filiach.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#StanisławStefańczyk">W zakresie rolnictwa głównymi kierunkami rozwoju usług są: naprawa sprzętu rolniczego, elektrotechnika, wykonanie zabiegów ochrony roślin, wykonanie nawożenia i wapnowania gleb, ochrona sadów oraz podobne kierunki.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#StanisławStefańczyk">Obok rozbudowujących się zakładów państwowych uważam, że powinny być organizowane zakłady naprawcze i inne punkty przy kółkach rolniczych, wykorzystując na ten cel środki Funduszu Rozwoju Rolnictwa, Niezbędne jest jednoczesne prowadzenie szkolenia.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#StanisławStefańczyk">Poza tym w rozwoju tego rodzaju usług znaczną przeszkodę stanowi brak urządzeń i odzieży ochronnej. Nasz przemysł zatem powinien zwiększyć produkcję niezbędnych urządzeń do transportu i rozsiewu wapna, nawozów sztucznych, ochrony roślin itp. Sprawa zaopatrzenia brygad w odzież ochronną powinna być rozwiązana w roku 1966.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#StanisławStefańczyk">W ścisłym powiązaniu z rozwojem usług jest sprawa uprzejmej i kulturalnej obsługi rolników na punktach skupu i zaopatrzenia, jak również w punktach sprzedaży i spółdzielniach pracy.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#StanisławStefańczyk">Świadczone usługi dla rolnictwa nie nadążają jeszcze za postępującym wzrostem produkcji rolnej i coraz większym ilościowym zaopatrzeniem rolników w środki produkcji. A przecież terminowość i jakość wykonania usług to sprawa podstawowa dla produkcji rolniczej i warunek atmosfery zaufania do rzemiosła i do samych usług.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#StanisławStefańczyk">Dla szybkiej poprawy warunków obsługi uważam za konieczne, aby spółdzielczość wiejska, spółdzielczość pracy oraz instytucje kontraktujące posiadane środki pozalimitowe wykorzystały w całości na modernizację istniejących i nowo organizujących się punktów skupu i usług. Będzie to także wyrazem poszanowania pracy i czasu rolnika.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#StanisławStefańczyk">Jak wykazuje praktyka, problem rozwoju usług dla rolnictwa, jak i w ogóle usług na terenach wiejskich, należy rozpatrywać na szczeblu gromady. Przyjęcie takiego sposobu działania w organizacji oraz rozmieszczeniu usług powinno przynieść spodziewane prawidłowe rozwiązanie tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#StanisławStefańczyk">Dotychczasowe zainteresowanie miejscowych rad narodowych w zakresie zapewnienia miejscowej ludności podaży usług było wysoce niedostateczne. Dlatego też gromadzkie rady narodowe powinny w szerszym zakresie organizować zakłady usługowe, przeznaczając na ten cel własne środki budżetu. Zakłady te będą mogły wypełnić luki w zakresie najbardziej poszukiwanych usług na terenie wsi i gromady.</u>
          <u xml:id="u-65.20" who="#StanisławStefańczyk">Usunięcie istniejących braków w rzemiośle na wsi i zwiększenie usług dla rolnictwa, szczególnie dla kobiety wiejskiej — to przecież nie tylko ulżenie pracy codziennej rolnika, ale w konsekwencji będzie to wzrost wydajności w zbiorach z hektara, jak i w produkcji hodowlanej.</u>
          <u xml:id="u-65.21" who="#StanisławStefańczyk">Życzliwy stosunek do rzemieślników na wsi, pomoc dla punktów usługowych przez rady narodowe i organizacje gospodarcze i spółdzielcze do tego powołane — to pomoc całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-65.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 11 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Janczykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#TadeuszJanczyk">Wysoki Sejmie! W szerokiej, dyskusji, która toczyła się podczas obrad Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów były szeroko omawiane problemy, wynikające z konieczności kompleksowego rozpatrywania spraw, wynikających ze zwiększonych dostaw na wieś środków produkcji oraz wzrostu w związku z tym zbiorów. Z tego wynika konieczność jak najbardziej właściwego wykorzystania wszystkich materialnych środków, jakie są osiągalne dla wykonania planowych zadań. Aby wysiłki były skuteczne, muszą one być odpowiednio zsynchronizowane, zwłaszcza kiedy chodzi o bazę techniczną, niezbędną dla zwiększonej produkcji i obrotu.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#TadeuszJanczyk">Weźmy dla przykładu kluczowy dla nas problem zbożowy. Chcę tu mówić o tej części tego problemu, która jest związana z obrotem zbożem. Chodzi mianowicie o bazę magazynową, która by była zdolna przyjąć i przechować zwiększone ilości zboża. W pięciolatce 1956–1960 skupowaliśmy przeciętnie rocznie około 2.400 tys. ton zboża, a w następnej pięciolatce, obecnie się kończącej, przeciętny skup roczny kształtował się na poziomie około 2.600 tys. ton, a w 1966 r. skup zboża ma sięgnąć 3 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#TadeuszJanczyk">Polityka naszego państwa ludowego w dziedzinie rolnictwa, której wyrazem jest między wieloma wielkimi poczynaniami państwa również i stały wzrost ilości nawozów sztucznych dla rolnictwa, ma doprowadzić w najbliższej pięciolatce do wielkiego wzrostu skupu, wyrażającego się liczbą około 6,5 mln ton zboża w roku 1970. Tak więc w ciągu pięciolatki rozmiary skupu zostaną podwojone. Będzie to olbrzymi skok naprzód, powodujący doniosłe dodatnie skutki dla życia całego naszego narodu. Naturalnie, aby zgromadzić i zagospodarować tak wielkie z punktu widzenia dnia dzisiejszego ilości zboża, trzeba wielkiego wysiłku organizacyjnego i inwestycyjnego, wysiłku zarówno w aparacie państwowym — mam tu na myśli przede wszystkim Państwowe Zakłady Zbożowe — jak i w spółdzielczym, a więc w spółdzielniach zrzeszonych w Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#TadeuszJanczyk">Ekonomiści przewidują, że na wspomnianą przeze mnie ilość 6,5 mln ton zboża w 1970 r., państwowe gospodarstwa rolne dostarczą około 1,5 mln ton, zaś gospodarka chłopska dostarczy do magazynów skupu gminnych spółdzielni 5 mln ton, w czym 3,8 mln ton zostanie skupione na drodze kontraktacji i skupu rynkowego. Zarysowuje się więc bardzo wyraźnie rosnąca rola kontraktacji zbóż z gospodarstw chłopskich, co wiąże się z określonym wielkim wysiłkiem organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#TadeuszJanczyk">Jak wygląda obecnie baza magazynowa przeznaczona dla przechowania zboża? Otóż, jeżeli chodzi o magazyny, to występują dwie ich kategorie. Jedna z nich, to magazyny skupu gminnych spółdzielni, które można by nazwać przelotowymi, a w których w zasadzie powinno się tylko przyjmować zboże od rolników i przesyłać je natychmiast zgodnie z dyspozycjami do odpowiednich magazynów Państwowych Zakładów Zbożowych lub do młynów.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#TadeuszJanczyk">I tutaj trzeba się zastanowić, w jakim stopniu zostały w dotychczasowych planistycznych „przymiarkach” dopasowane ilości zbóż z odpowiednią powierzchnią magazynową. Podkreślam „przymiarkach” planistycznych, gdyż dotychczas prowadzona jest jeszcze żywa dyskusja co do różnorodnych proporcji planu. Dla nikogo nie są tajemnicą dyskusje i dążenia do wykrojenia sobie przez różne organizacje i resorty z ogólnego planu możliwie największych ilości środków na inwestycje, które by ułatwiły wykonanie zadań. Przyjdzie czas, kiedy dyskusja przeniesie się do komisji sejmowych, wejdzie na plenum Sejmu i dojdzie do tego, że plan uchwalony w odpowiednich proporcjach stanie się dyrektywą.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#TadeuszJanczyk">Pamiętajmy o tym, że po okresie kapitalistycznym nie odziedziczyliśmy, jeżeli chodzi o zbożową gospodarkę magazynową, nic lub prawie nic. Jeżeli nawet to lub owo się zachowało, to nie odpowiada zupełnie wymaganiom naszej nowej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#TadeuszJanczyk">Obecna zdolność magazynowania zbóż w Państwowych Zakładach Zbożowych wynosi nieco więcej niż 1.500 tys. ton. Ponieważ zaś w roku bieżącym dostawy zboża były większe niż w latach poprzednich i dostawy te zostały skoncentrowane w stosunkowo krótkim okresie czasu, to w rezultacie wytworzyła się trudna sytuacja, gdyż w końcu października roku bieżącego stan zapasów zbóż wynosił ponad 2 mln ton. Cóż więc zrobiono? Ponieważ stan zapasów znacznie przekraczał możliwości składowania Państwowych Zakładów Zbożowych — zboże trzeba było lokować w magazynach interwencyjnych, a nawet posiłkować się plandekami okrywającymi zboże złożone na placach przy elewatorach. Zakorkowane też zostały w dużej mierze magazyny gminnych spółdzielni, które z przelotowych stały się w wielu wypadkach magazynami składowymi. Wydaje się, że sytuacja roku bieżącego jest dla nas, to jest zarówno dla Sejmu jak i dla rządu, wielkim sygnałem do szukania sposobów rozwiązania tych trudności.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#TadeuszJanczyk">Co według dotychczasowych zamiarów ma być zrobione, jeżeli chodzi o elewatory Państwowych Zakładów Zbożowych? Przewiduje się w projektowanej pięciolatce budowę 41 elewatorów o łącznej pojemności składowej 770 tys. ton, przy czym 4 elewatory o pojemności 100 tys. ton, wybudowane mają być wprawdzie w pięciolatce, ale zostaną oddane do użytku dopiero w latach 1971–1972. Naturalnie, zostaną wykorzystane również i możliwości przemysłu młynarskiego przez budowę stosunkowo tanich spichrzów komorowych. Jednakże cały ten program nie rozwiązuje całkowicie zagadnienia magazynowania w Państwowych Zakładach Zbożowych i w dalszym ciągu pod tym względem będą istniały poważne trudności.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#TadeuszJanczyk">Jeżeli chodzi o gminne spółdzielnie, to mają one około 3.200 magazynów zbożowych o pojemności ponad 418 tys. ton. Część z tych magazynów została wybudowana przez spółdzielczość, a część stanowią pomieszczenia stare, nie przystosowane do prawidłowego składowania zbóż. Według dotychczasowych przewidywań, w ogólnym planie inwestycyjnym spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu — na magazyny zbożowe w ramach inwestycji limitowych i pozalimitowych przeznacza się 700 mln zł w pięciolatce, co w rezultacie da 880 magazynów skupu o pojemności 295 tys. ton. Przy tego rodzaju rachunku rotacja zboża w tych magazynach, która obecnie jest 6-krotna w ciągu roku, musiałaby w okresie następnym wzrosnąć do 9-krotnej, co jest prawie technicznie nieosiągalne, zwłaszcza wobec szczupłej mechanizacji magazynów.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#TadeuszJanczyk">Co można tu zrobić bez fantazjowania i stawiania nierealnych wniosków? Naturalnie, w miarę możliwości, o ile by się jeszcze dało, przeznaczyć większe środki limitowane na inwestycje magazynowe zarówno dla Państwowych Zakładów Zbożowych, jak i dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. Jeżeli chodzi o Państwowe Zakłady Zbożowe, to wskazane byłoby zwiększenie ilości elewatorów przynajmniej o 10 po 30 tys. ton każdy. Następnie ważną sprawą byłoby przyśpieszenie budowy przynajmniej 6 elewatorów o łącznej pojemności 120 tys. ton, przewidzianych do budowy w roku 1968–1969.</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#TadeuszJanczyk">Spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu należałoby pozwolić uchwałą rządu na budowanie magazynów skupu w trybie pozalimitowym. Magazyny takie z prefabrykatów kosztowałyby od 800 tys. zł do 1 mln zł i w tej wysokości byłoby wskazane ustalenie przez rząd górnej granicy inwestycji pozalimitowej zbożowego magazynu skupu gminnych spółdzielni. Budowa tych magazynów w niewielkim tylko stopniu wiązałaby się z użyciem deficytowych materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#TadeuszJanczyk">Podobnie trudna sytuacja kształtuje się w dziedzinie magazynowania nawozów sztucznych w gminnych spółdzielniach. Dysproporcja pomiędzy zwiększoną ilością dostaw nawozów sztucznych a przewidywaną budową magazynów przeznaczonych na nawozy jest jeszcze większa, niż jeżeli chodzi o zboże. I tutaj sprawę rozwiązać można podobnie jak w dziedzinie magazynów zbożowych skupu, to jest drogą inwestycji pozalimitowych, przy czym przeciętny magazyn nawozów powinien pomieścić około tysiąca ton nawozów.</u>
          <u xml:id="u-68.13" who="#TadeuszJanczyk">Trzeba tu podkreślić zainteresowanie ludności wiejskiej sprawami budowy różnorodnych obiektów spółdzielczych. Zdarza się często, że na obiekty te rolnicy dają bezpłatnie działki własnej ziemi, dają bezpłatną niefachową robociznę, sprzężaj itd. To źródło społecznej inicjatywy i społecznej pomocy może i powinno być również brane pod uwagę w naszych postanowieniach. Naturalnie, że sprawy tych trudności mogą i powinny być rozwiązywane nie tylko drogą inwestycji limitowych lub pozalimitowych. Potrzebne tu są również i nowe metody działania mające na celu przyśpieszenie obrotu z możliwym uniknięciem składowania w magazynie.</u>
          <u xml:id="u-68.14" who="#TadeuszJanczyk">Istnieją wielkie możliwości usprawnienia obrotów i zmniejszenia składowania nawozów sztucznych w magazynach. Obecnie nawozy sztuczne dostarczane są do gminnych spółdzielni z fabryk lub importu systematycznie przez cały rok, podczas gdy odbiór przez rolników następuje w krótkich okresach czasu tuż przed siewami jesiennymi lub wiosennymi. Wśród spółdzielców toczą się ożywione dyskusje nad usprawnieniem metod działania. Jeżeli chodzi o inwestycje, to w grę przede wszystkim muszą wejść projekty magazynów tanich, z prefabrykatów i płyt możliwie cienkich, przy czym magazyny te musiałyby być zaopatrzone w tak zwaną małą mechanizację. Dla uniknięcia składowania w grę mogą wchodzić dostawy zbiorowe z wagonów do kółek rolniczych bądź do zagród rolników. W spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu dokonywane są ciekawe eksperymenty usługowych dostaw transportowych bezpośrednio z wagonu do zagrody rolnika lub też na odwrót z zagrody rolnika do wagonów. Eksperymenty te zdały całkowicie egzamin. Można więc zastanowić się nad sprawą zwiększenia ilości transportu samochodowego, przez co zmniejszą się automatycznie potrzeby budowania magazynów. Wydaje się, że trzeba zrewidować system rabatów na zakup nawozów sztucznych przez rolników w okresach przedsezonowych. Musimy pamiętać o tym, że za parę lat, przy wysoko zwiększonej podaży nawozów sztucznych, zajdzie konieczność zabezpieczenia sobie bezpośredniego dotarcia do rolników-producentów, w związku z czym trzeba będzie stosować wiele nowych sposobów akwizycji i propagandy oraz różnorodnych udogodnień, by nawozy znalazły się w rezultacie w ziemi i służyły podniesieniu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-68.15" who="#TadeuszJanczyk">Dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu niesłychanie wielkie znaczenie mają organizowane przy PZGS brygady budowlane, które wykonują budowę magazynów i sklepów w gminnych spółdzielniach i PZGS. Ostatnio należy podkreślić zrozumienie i chęć pomocy dla tego rodzaju działalności spółdzielczej w Komisji Planowania. Trzeba mieć nadzieję, że brygady te uzyskają więcej drobnego sprzętu budowlanego niż dotychczas, co pozwoli im między innymi na pobudowanie zaplanowanych magazynów zbożowych i nawozowych w gminnych spółdzielniach.</u>
          <u xml:id="u-68.16" who="#TadeuszJanczyk">Wysoki Sejmie! Mówiąc o tych sprawach, chcę skorzystać z okazji i zwrócić uwagę Sejmu na eksport, organizowany przez „Polcoop” — przedsiębiorstwo handlu zagranicznego Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Przedsiębiorstwo to zajmuje się eksportem różnych drobnych artykułów, będących czasami tematem żartów niektórych czasopism, choć sprawy te należałoby traktować — moim zdaniem — poważniej. Na przykład „Polcoop” eksportuje mak, króliki, ślimaki, kanarki itp. Asortyment na oko niepoważny wobec węgla albo maszyn. Ale muszę powiedzieć, że w roku bieżącym „Polcoop” wyeksportował tych drobnych artykułów za kilkadziesiąt milionów złotych dewizowych. Samych tylko królików za 13.200 tys. zł dewizowych, a to już jest proszę Sejmu suma niebagatelna, wcale nie zasługująca jedynie na złośliwe żarciki. Jest szereg dziedzin eksportu, w których nie osiąga się takich wyników, choć pisze się o nich z namaszczeniem w różnych czasopismach. Rozwój tego drobnego eksportu powinien nam przysporzyć dziesiątki milionów złotych dewizowych. Jeżeli wspominam o tym drobnym eksporcie, to po to, by podkreślić konieczność rozwijania go przez spółdzielczość w większym niż dotychczas stopniu oraz konieczność pomocy ze strony Ministerstwa Handlu Zagranicznego w kierunku rozszerzenia uprawnień eksportowego przedsiębiorstwa spółdzielczego oraz stworzenia bodźców materialnych dla rozwijania tego kłopotliwego, ale bardzo zyskownego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-68.17" who="#TadeuszJanczyk">Przedstawiając powyższe sprawy Wysokiemu Sejmowi, pragnę jeszcze raz podkreślić konieczność kompleksowego rozwiązywania zagadnień, a więc koordynowania środków z zamierzonymi celami, a w produkcji rolnej uwzględniania w większym niż dotychczas stopniu bazy technicznej dla obrotu. Budowa takiej bazy jednak musi być połączona z przemyślaną pracą organizacyjną instytucji państwowych i spółdzielczych oraz nowymi skutecznymi metodami pracy, pozwalającymi skojarzyć możliwości z potrzebami.</u>
          <u xml:id="u-68.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Ceberek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#StanisławCeberek">Wysoka Izbo! W moim wystąpieniu pragnę, aczkolwiek w wielkim skrócie, omówić zagadnienie gospodarki w lasach prywatnych i lasach stanowiących własność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#StanisławCeberek">Ogólna powierzchnia lasów niepaństwowych w naszym kraju wynosi 1.253 tys. ha. Czyli co piąty hektar lasów w Polsce stanowi własność prywatną lub społeczną. Tak poważna powierzchnia musi być we właściwy sposób zagospodarowana, aby mogła dać w przyszłości taką ilość masy drzewnej z hektara, która byłaby zbliżona do wydajności z ha w lasach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#StanisławCeberek">Pragnę przy tym stwierdzić, że w okresie powojennym, a zwłaszcza w ostatnich latach, obserwuje się na odcinku zalesienia i odnawiania powierzchni w lasach niepaństwowych wyraźną poprawę. Podkreślić jednak należy, że gospodarka w lasach niepaństwowych jest trudna i dość skomplikowana z tego powodu, że małe, nieraz kilkuarowe działki, rozrzucone są na dość dużym obszarze i z tego powodu nie mogą być w dostateczny sposób nadzorowane i kontrolowane przez leśniczych lasów niepaństwowych.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#StanisławCeberek">Druga sprawa, to brak dokładnego rozeznania stanu jakości i ilości tych lasów, czyli brak właściwej i całkowitej inwentaryzacji.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#StanisławCeberek">Trzecia z kolei sprawa to brak właściwego rozeznania co do struktury gleby, która na skutek wadliwej gospodarki indywidualnej uległa degradacji.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#StanisławCeberek">Analizując to zjawisko postuluję, aby problem odnowienia i zalesienia lasów niepaństwowych, biorąc pod uwagę wspomniane poprzednio rozdrobnienia tych powierzchni leśnych i utrudnioną w tym wypadku kontrolę, opierać na dokładnym przestrzeganiu ustawy oraz przepisów o opiece nad lasami niepaństwowymi. Następnie dokonać inwentaryzacji lasów będących własnością prywatną lub stanowiących własność społeczną w okresie tej pięciolatki. Na podstawie tej inwentaryzacji rozplanować szczegółowo jak, co, kiedy i gdzie wykonać. A więc ustalić właściwy rodzaj drzewostanu, uwzględniając właściwą pielęgnację sadzonek, ochronę przed szkodnikami i pasożytami. Jedną z podstawowych rzeczy jest uregulowanie wreszcie sprawy wypasu bydła również w lasach niepaństwowych. Należy wreszcie dokonać szczegółowego przebadania gleby w celu ustalenia właściwości tej gleby i jej składu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#StanisławCeberek">Podkreślam to dlatego, bowiem na terenie powiatu ostrołęckiego stwierdzono w glebie duży procent glinu, który ujemnie odbija się na rozwoju zasadzonych tam drzew, a niejednokrotnie całkowicie uniemożliwia ich egzystencję.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#StanisławCeberek">Należy przypuszczać, że podobne fakty zdarzają się i w innych powiatach czy województwach.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#StanisławCeberek">Jako poseł ziemi kurpiowskiej, gdzie jest wysoki procent lasów niepaństwowych, a sprawa ich zagospodarowania jest częstym tematem na spotkaniach poselskich, uważam, że do naszych bolączek wrócę na Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Kuszyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WładysławKuszyk">Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć niektóre zagadnienia związane z zaopatrzeniem rynku. Plan zaopatrzenia rynku na 1966 r. w sieci handlu detalicznego, jak również w dziedzinie gastronomii i usług, opiera się na bilansie dochodów i wydatków pieniężnych ludności, który określa wielkość i tempo wzrostu dochodów ludności, na rozliczeniu masy towarowej, jaka stoi do dyspozycji na pokrycie funduszu nabywczego ludności na towary oraz na szacunku sprzedaży w detalu dla odbiorców pozarynkowych.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WładysławKuszyk">Sprzedaż w sieci handlu detalicznego wiążąca fundusze nabywcze ludności wyniesie w 1966 r. 296,5 mld zł, oznacza to wzrost o 5,5% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#WładysławKuszyk">Z przytoczonych wyżej liczb wynika wielka rola i odpowiedzialność zarówno przemysłu, jak i handlu, za wykonanie stojących przed nimi zadań. Wyciągając wnioski z trudności, z jakimi spotykaliśmy się w tej dziedzinie w minionym i obecnym roku, można stwierdzić, że główny wysiłek skierowany musi być na utrzymanie równowagi między masą towarową a siłą nabywczą ludności — między strukturą produkcji dla potrzeb rynku a strukturą konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#WładysławKuszyk">Aby stan równowagi został osiągnięty nie wystarcza sama ilość towarów, jaka może lub powinna zaspokoić siłę nabywczą ludności, ale trzeba produkować takie towary, które ludność kupi. Wymaga to pełniejszego rozeznania potrzeb rynku przez handel, jego aktywniejszego oddziaływania na przemysł oraz wysokiego usprawnienia samego aparatu i sieci handlowej, aby była zagwarantowana sukcesywna i terminowa dostawa towarów.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#WładysławKuszyk">W dziedzinie zaopatrzenia rynku zarówno przemysł, jak i handel, mają niemałe już sukcesy. Przy tych niewątpliwych sukcesach musimy jednak wyciągać wnioski z trudności, jakie w tej dziedzinie wystąpiły w minionych latach i w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#WładysławKuszyk">W dostawach wystąpiło zjawisko nierytmiczności i nieterminowości. Wystąpiło również niepożądane zjawisko, że kara stosowana przez handel wobec niesolidnych producentów i dostawców nie zawsze była dostatecznie dolegliwa. Przy tym zjawisko to wystąpiło w znacznie szerszej skali w wielkich zakładach przemysłowych, a stosunkowo w węższej skali w mniejszych zakładach. W szeregu wypadków wielkim zakładom przemysłowym lepiej kalkulowało się uiścić karę za zerwane lub nieterminowe dostawy, gdyż zysk z pozaplanowej produkcji przewyższał znacznie wysokość kar umownych. Zjawisko to świadczy, że system kar, jakim posiłkuje się handel, powinien być zrewidowany i ustawiony w ten sposób, aby przedsiębiorstwom przemysłowym w żadnym wypadku nie opłacała się taka kalkulacja.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#WładysławKuszyk">Jakkolwiek aparat handlu usprawnił i zaostrzył odbiór towarów dostarczanych przez przemysł, to mimo to liczba zakwestionowanych produktów o złej jakości musi budzić niepokój i dowodzi, że podjęcie bardziej skutecznych środków przeciwstawiających się takim zjawiskom jest pilne i konieczne.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#WładysławKuszyk">Do najczęściej kwestionowanych artykułów należały: mięso, owoce, warzywa, pieczywo, ryby, konserwy rybne, przetwory owocowo-warzywne oraz zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego. Fakt, że 93% zakwestionowanych towarów o złej jakości uznali sami producenci-dostawcy wskazuje, że aparat handlu, jego organy kontrolne doskonalą się coraz lepiej i że praca ich w tym kierunku powinna się nadal doskonalić. Z drugiej strony odsłania fakt, iż w systemie bodźców sprawa wymaga stałego, pełniejszego uwzględniania pożądanego dla naszej gospodarki kierunku.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#WładysławKuszyk">W sieci handlu przy pozytywnych zjawiskach występuje jeszcze wiele zjawisk negatywnych. Nasza sieć handlowa ciągle jeszcze nie ma dostatecznego rozeznania rynku. Ujawnia się niedostateczna więź i współpraca między hurtem a detalem. Przedsiębiorstwa hurtowe nie zawsze potrafią zorganizować na właściwym poziomie informację dla przedsiębiorstw detalicznych. W rezultacie braku informacji handel detaliczny dosyć często nie posiada w sprzedaży artykułów, które w dostatecznej ilości zalegają magazyny hurtowe, Z drugiej strony mieliśmy zjawisko nadmiernej sprzedaży pozarynkowej w sieci handlu detalicznego, co w rezultacie pomniejszyło masę towarów przeznaczonych na zaopatrzenie ludności. Zjawisko to zostało pogłębione niepełnym wykonaniem dostaw przez przemysł oraz brakami organizacyjnymi w pracy wielu przedsiębiorstw i central handlu hurtowego.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#WładysławKuszyk">Metody analizy rynku stosowane przez jednostki hurtu nie dawały dostatecznych podstaw do prawidłowego określenia jego potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#WładysławKuszyk">W wielu wypadkach bilanse towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku opracowano na podstawie danych liczbowych o obrotach w ubiegłych okresach oraz stanach zapasów. Nie mając prawidłowego rozeznania w potrzebach rynku, branżowe przedsiębiorstwa hurtowe nie zawsze potrafiły przedstawić zakładom przemysłowym prawidłowo opracowane zamówienia. Od przedsiębiorstw handlowych należy wymagać, ażeby przewidywany brak towarów sygnalizowały już wówczas, gdy są jeszcze do dyspozycji wystarczające zapasy, aby w ten sposób pobudzać produkcję do ich systematycznego wyrównywania. Bowiem zgodność popytu i podaży urzeczywistnia się dzięki stałemu ruchowi zapasów.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#WładysławKuszyk">Prawidłowy stan zapasów pozwala na rytmiczne i terminowe zaopatrzenie rynku oraz na utrzymanie zróżnicowanego stanu asortymentów. Bez dostatecznej sumy zapasów nie można prowadzić właściwej i ustabilizowanej polityki zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#WładysławKuszyk">Kilka uwag o przemyśle gastronomicznym. Cecha charakterystyczną, różniąca od innych gałęzi przemysłu, jest to, że w zakładach tych równolegle dokonuje się produkcja i sprzedaż wyprodukowanych towarów. Specyfika ta wymaga specjalnych form organizacyjnych i bardzo specyficznego systemu kontroli. Również kadra pracownicza w tych zakładach wymaga innych zasad klasyfikacji. W miastach wojewódzkich zakłady gastronomiczne odpowiadają już mniej więcej ogólnym normom kultury i cywilizacji, jeśli chodzi o ich wyposażenie techniczne i przestrzeń konsumpcyjna. Natomiast w miastach powiatowych i osadach jest jeszcze wiele do zrobienia w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#WładysławKuszyk">Ta gałąź przemysłu wymaga niewielkich nakładów finansowych i zdawałoby się, że z tego powodu powinna być szybko rentujaca się i przynosić gospodarce narodowej wysoką zyskowność. Ale właśnie dlatego, że wymaga ona specyficznych form organizacyjnych i kontroli — nie zawsze i nie wszędzie daje ona dobre rezultaty finansowe. Jednym z głównych mankamentów tego przemysłu jest to, że 40% zatrudnionego w tych zakładach personelu nie posiada właściwego przygotowania fachowego. Zwłaszcza na głębokiej prowincji sposób prowadzenia tych zakładów i poziom kulturalny obsługi konsumenta pozostawiają jeszcze wiele do życzenia. Brak fachowego przygotowania personelu przypadkowość i przelotność zatrudnienia w gastronomii sprawiają również to, że nie ma większej inicjatywy i nie umie się wykorzystać istniejących możliwości zwiększenia produkcji, wzbogacenia asortymentu, aby podnieść na wyższy poziom rentowność tych zakładów. Cierpi na tym ciągle jeszcze poziom kultury i higiena tych zakładów, cierpią konsumenci, bowiem braki w fachowym przygotowaniu personelu powodują nieprzestrzeganie technologii i receptury sporządzanych posiłków.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#WładysławKuszyk">Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, usiłując poprawić stan wewnętrzny zakładów i usprawnić ich działalność, wprowadziło w styczniu bieżącego roku nowy system płac pracowników gastronomicznych, oparty na bodźcach prowadzących do postępu w tej dziedzinie i do lepszej kulturalniejszej obsługi konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#WładysławKuszyk">Jednakże, aby rezultaty tej reformy były szybciej odczuwalne, wydaje się, że jest niezbędne, aby WZPH, Związek Spółdzielni Spożywców „Społem” i Centrala Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” wzięły w swoje ręce przeszkolenie fachowe tej rzeszy pracowniczej.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#WładysławKuszyk">W dziedzinie zaopatrzenia rynku w artykuły konsumpcyjne zarówno spożywcze, przemysłowe, jak i zaopatrzeniowo-inwestycyjne dla rolnictwa oraz dla sprzedaży pozarynkowej wiele braków mogłyby usunąć właściwe terenowe rady narodowe. Jednakże jeszcze ciągle w licznych radach narodowych brak jest zrozumienia i dostatecznej aktywności w rozwiązywaniu tych spraw, zwłaszcza jeśli chodzi o nadzór i kontrolę. Ustawa z dnia 21 stycznia 1958 r. daje radom narodowym oręż i wszystkie uprawnienia, aby na podległych ich administracji terenach usunąć przyczyny hamujące prawidłowe zaopatrzenie w towary sieci handlu hurtowego i detalicznego.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#WładysławKuszyk">Obecnie nie tylko uprawnienia, ale i zwiększone środki finansowe, jakie dodatkowo przyznaje się radom narodowym, powiększają ich możliwości inwestycyjne dla rozbudowy lepszej, bardziej planowo i celowo rozmieszczonej sieci handlu hurtowego i detalicznego.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#WładysławKuszyk">Jednakże w licznych radach narodowych, szczególnie niższych szczebli, równolegle ze wzrostem uprawnień i środków finansowych nie rozwija się dostateczna inicjatywa. Nie prowadzi się analiz planów inwestycyjnych organizacji handlowych, nie wykorzystuje się kredytów na budowę nowych sklepów i modernizację starych. Właściwa aktywizacja i inicjatywa rad narodowych w tej dziedzinie usunęłaby wiele dokuczliwych nieraz bolączek.</u>
          <u xml:id="u-72.19" who="#WładysławKuszyk">Obywatele Posłowie! Sprawa rad narodowych nie jest jedynie ich wewnętrzną, zamkniętą, wyłączną sprawą. Jest to sprawa również nasza — sprawa poselska. Na dziesiątkach spotkań z ludnością, jakie każdy z nas miał w okresie kampanii wyborczej i obecnie na spotkaniach, nasi wyborcy stale podnoszą potrzeby budowy sklepów, lepszego ich wyposażenia, modernizacji, lepszego ich zaopatrzenia w lepszy i szerszy asortyment towarów. To jest zrozumiałe. To przecież ułatwia życie ludzkie, polepsza je, usuwa może drobne, ale przecież bardzo istotne kłopoty. A czynić życie ludzkie lepsze, jaśniejsze — powiem — bardziej słoneczne, to przecież główny cel naszej działalności i główne nasze poselskie zadanie.</u>
          <u xml:id="u-72.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Kazimierz Kuraś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#KazimierzKuraś">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach sprawa właściwego dostosowania ilości i struktury asortymentowej produkcji artykułów rynkowych do potrzeb rynku stała się jednym z głównych problemów prawidłowego funkcjonowania zaopatrzenia rynku. W tej dziedzinie zarówno rząd, jak i resorty oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku podjęły wiele środków zmierzających do realizacji tych zadań. Sprzyjający klimat stworzyła uchwała IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, która w sposób wyraźny stawia sprawę, że zadaniem planowania gospodarczego jest jak najlepsze dostosowanie struktury produkcji do kształtującego się aktualnie i przewidywanego zapotrzebowania. Przyjęto zasadę podejmowania produkcji jedynie na zamówienie odbiorcy, zaś produkcja bezumowna może być traktowana jako wyjątek. Ma to szczególne znaczenie dla dalszego pogłębienia zmian w strukturze naszego spożycia, w której udział artykułów przemysłowych konsumpcyjnych wciąż jeszcze jest za mały, a tak przecież pożądany ze względu na równowagę rynkową.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#KazimierzKuraś">W tej sytuacji sprawa właściwego funkcjonowania współpracy przemysłu z handlem nabiera szczególnego znaczenia i chociaż tutaj w debacie sejmowej nad planem i budżetem była już o sprawach tych mowa, niemniej jednak uważam za celowe poruszyć jeszcze niektóre zagadnienia z tej dziedziny.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#KazimierzKuraś">W wyniku rozwoju produkcji zgodnie z potrzebami rynku zlikwidowano na poszczególnych odcinkach naruszenie równowagi pomiędzy podażą a popytem w wielu artykułach trwałego użytku, niektórych asortymentach artykułów gospodarstwa domowego, licznych wyrobach przemysłu chemicznego itp.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#KazimierzKuraś">Mimo to analiza stanu zaopatrzenia rynku i realizacja przez przemysł dostaw artykułów rynkowych wskazuje w dalszym ciągu na występowanie szeregu zasadniczych braków we współpracy przemysłu z handlem, w wyniku których zostaje naruszona równowaga między podażą a popytem.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#KazimierzKuraś">Niedomagania we współpracy przemysłu z handlem można sprowadzić do następujących, zasadniczych niedociągnięć: w wielu branżach przemysł nie jest jeszcze w stanie w pełni dostosować ilości i asortymentów produkcji do potrzeb prezentowanych przez organizacje handlu. Wynika to z ogólnie znanych przyczyn obiektywnych, jak wielkość mocy produkcyjnych, możliwości zaopatrzenia w surowce itd.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#KazimierzKuraś">Trudności te uwzględnia również handel korygując odpowiednio swoje wymagania. Ostatecznie uzgodnione pomiędzy przemysłem i handlem plany dostaw stanowią następnie podstawę do umów zawieranych pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami handlu i zakładami przemysłowymi. Przebieg realizacji tych umów przez zakłady przemysłowe pozostawia jednak ciągle jeszcze wiele do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#KazimierzKuraś">Jak wynika ze sprawozdań handlu oraz ustaleń kontroli przeprowadzanej w tej dziedzinie, między innymi w branży obuwniczej i odzieżowej, rzeczywiste dostawy z przemysłu znacznie odbiegają od przewidzianych w umowach i to zarówno w odniesieniu do ilości i asortymentów, jak i terminów dostaw. Problem ten szeroko omawiany był na Komisji Handlu Wewnętrznego i to nie jeden raz. Zastrzeżenie budziła również terminowość dostaw z przemysłu, zwłaszcza w odniesieniu do artykułów sezonowych.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#KazimierzKuraś">Z danych centrali tekstylno-odzieżowej wynika, że w wielu asortymentach konfekcji sezonowej było znaczne przekroczenie planu dostaw w końcu sezonu bądź po sezonie, przy niewykonaniu planu dostaw w okresie przygotowania do sezonu. I tak na przykład w okresie przygotowania do sezonu wiosenno-letniego 1964 roku plany dostaw artykułów wiosenno-letnich były wykonywane niekiedy w 31 lub 55%, podczas gdy po sezonie, w III kwartale, były przekraczane. Analogiczna sytuacja występowała również w okresie przygotowania do sezonu jesienno-zimowego 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#KazimierzKuraś">Nierytmiczne i nieterminowe dostawy z przemysłu, zwłaszcza artykułów sezonowych, w znacznej mierze utrudniały właściwe i terminowe zaopatrzenie sieci detalicznej w sezonach, a równocześnie przyczyniały się do powstawania nadmiernych zapasów artykułów posezonowych, które w następnym sezonie wymagały przeceny.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#KazimierzKuraś">Do występowania w przemyśle nieprawidłowości w realizacji planów dostaw obok trudności obiektywnych przyczyniały się także wady organizacji przebiegu procesu produkcyjnego i organizacji zbytu w zakładach przemysłowych. Polegały one na nieterminowym wydawaniu dyspozycji produkcyjnych, na nierytmiczności produkcji, na niedostatecznym przestrzeganiu wydanych dyspozycji produkcyjnych oraz na opóźnianej ekspedycji wyrobów gotowych z magazynów.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#KazimierzKuraś">Na niewykonanie uzgodnionych z handlem planów dostaw miały również wpływ tendencje zakładów przemysłowych do preferowania produkcji wielu towarów nie objętych umowami, lecz umożliwiających osiągnięcie korzystniejszych wskaźników wykonania planu. Mówił o tym obszernie mój przedmówca.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#KazimierzKuraś">Występowaniu odchyleń od planów dostaw sprzyjała, niestety, również nie dość jeszcze ścisła kontrola w realizacji umów w przedsiębiorstwach handlowych.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#KazimierzKuraś">Jak wspomnieli moi przedmówcy, resort handlu wewnętrznego poczynił wiele posunięć, zmierzających do polepszenia kontroli. Widoczne zresztą są już tego efekty w postaci zwiększenia kar pieniężnych nałożonych na zakłady przemysłowe z tytułu nieprzestrzegania terminów i warunków przewidzianych w umowach o dostawy.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#KazimierzKuraś">Pragnę jednak zwrócić uwagę — i nie przypadkowo podkreśla się to w dzisiejszej debacie — że kary konwencjonalne nie zawsze stanowią dostatecznie skuteczny element zapewnienia dyscypliny realizacji planów dostaw, albowiem nierzadkie są przypadki, że zakłady przemysłowe w wyniku zmian w asortymentowej strukturze dostaw uzyskują dodatkową akumulację w wysokości znacznie przekraczającej wartość naliczanych z tego tytułu kar konwencjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#KazimierzKuraś">Niezbędnym warunkiem do właściwego ustawienia wielkości i struktury asortymentowej produkcji artykułów rynkowych jest dokładna znajomość potrzeb rynku oraz tendencji kształtowania się popytu w poszczególnych branżach i grupach towarowych.</u>
          <u xml:id="u-74.15" who="#KazimierzKuraś">Poziom analizy rynku ze strony handlu, mimo niewątpliwego postępu jest jeszcze niedostateczny, zwłaszcza w sytuacji, w której podejmowanie produkcji rynkowej zostało ściśle powiązane z umowami zawieranymi między producentami i organizacjami handlowymi. Stąd też przed resortem handlu wewnętrznego stoi zadanie dalszego rozszerzenia zakresu doskonalenia metod analizy rynku na wszystkich szczeblach obrotu.</u>
          <u xml:id="u-74.16" who="#KazimierzKuraś">Omawiając zaopatrzenie rynku w aspekcie współpracy przemysłu z handlem, szereg kolegów posłów słusznie akcentowało również zagadnienie jakości towarów dostarczanych dla ludności. Przypominam to, ponieważ uważam, że jakość powinna być przedmiotem szczególnej troski zarówno resortów produkcyjnych, jak i organizacji handlowych.</u>
          <u xml:id="u-74.17" who="#KazimierzKuraś">Wyrażam głębokie przekonanie, że zainteresowane resorty, które już podjęły w omawianych przeze mnie kierunkach szereg środków, potrafią — mimo istnienia obiektywnych przeszkód — wyeliminować ze swej działalności te zjawiska, które hamują pełne wykorzystanie rezerw produkcyjnych naszego przemysłu oraz organizacji zaopatrzenia rynku przez uspołeczniony handel, dla zapewnienia wykorzystania realnych możliwości dalszego, lepszego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-74.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma posłanka Eugenia Mikłaszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#EugeniaMikłaszewicz">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu pragnę zasygnalizować niektóre problemy usług gastronomicznych.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#EugeniaMikłaszewicz">Na stale rosnące znaczenie tej formy usług dla ludności, na coraz większe potrzeby rozwoju sieci zakładów gastronomicznych i na coraz wyższe wymagania w stosunku do jakości usług tych zakładów rzutuje wiele zjawisk gospodarczych i społecznych, a przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#EugeniaMikłaszewicz">— przekształcanie się struktury zatrudnienia ludności z rolniczej na rolniczo-przemysłową, — stale rosnące obecnie i w perspektywie zatrudnienie kobiet, — rozwój różnych form ruchu turystycznego, — wzrost liczby młodzieży kształcącej się, — systematyczna poprawa poziomu materialnego ludności i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#EugeniaMikłaszewicz">W celu zapewnienia poprawy usług gastronomicznych i zwiększenia rentowności zakładów gastronomicznych rząd i resort poczynili w bieżącym pięcioleciu wiele wysiłków. Rok rocznie zwiększały się nakłady na nowe inwestycje, na remonty i modernizację starych zakładów, w bieżącym roku była podwyżka płac pracowników gastronomii, zwrócono baczniejszą uwagę na dobór i kwalifikacje kadr, podniesiono w zakładach marże gastronomiczne.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#EugeniaMikłaszewicz">Te poczynania rządu i resortu dały niewątpliwe efekty. Jednak ich odczuwalność przez społeczeństwo jest jeszcze wciąż zbyt mała. Sprawność, kultura i jakość usług gastronomicznych stanowią dla konsumenta w dalszym ciągu problem wywołujący wiele zastrzeżeń. Sprawa pierwsza to przepustowość lokali gastronomicznych. Zbyt długie oczekiwanie na posiłki jest w dalszym ciągu powszechnym utrapieniem konsumentów, szczególnie w porze śniadań, obiadów i kolacji.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#EugeniaMikłaszewicz">Ten mankament zakładów gastronomicznych ma wiele przyczyn, a jedną z nich jest to, że liczba miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych wzrasta zbyt wolno w stosunku do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#EugeniaMikłaszewicz">Porównanie liczby miejsc konsumpcyjnych na 10 tys. mieszkańców w Polsce i w krajach o podobnej strukturze gospodarczej daje następujące dane: w 1964 r. Węgierska Republika Ludowa miała na 10 tys. mieszkańców 900 miejsc, Czechosłowacja — 1.200, Niemiecka Republika Demokratyczna — 2.198, Polska — 208 miejsc.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#EugeniaMikłaszewicz">Podobnie przedstawia się porównanie liczby zakładów gastronomicznych na 10 tys. mieszkańców. W Węgierskiej Republice Ludowej wypada 14,7 zakładów, w Czechosłowacji — 19,5, w Niemieckiej Republice Demokratycznej — 19, w Polsce — 3,2.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#EugeniaMikłaszewicz">Przytaczając wymienione dane, zdaję sobie całkowicie sprawę, że nie są one w pełni porównywalne, i że należy uwzględnić różne tradycje w tej dziedzinie, inny lepszy start gospodarczy naszych sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#EugeniaMikłaszewicz">Wydaje się jednak, że w naszych warunkach, przy określonych nakładach finansowych, odchodząc od tradycyjnych typów zakładów a przechodząc na bary szybkiej obsługi, bary samoobsługowe, wprowadzając szybciej modernizację zakładów i racjonalniejsze wykorzystanie urządzeń technicznych — mimo wszystko można tę różnicę w porównaniu z innymi krajami obniżyć.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#EugeniaMikłaszewicz">Uderza również nierównomierność rozmieszczenia zakładów gastronomicznych w różnych regionach naszego kraju nawet przy uwzględnieniu takich czynników, jak struktura zatrudnienia i zamieszkania ludności, przepływ ludności. Wynosi ono mniej więcej 6 zakładów na 10 tys. mieszkańców w woj. opolskim, 4 zakłady w woj. szczecińskim i kilku innych, około 2 zakładów w woj. łódzkim i w białostockim, a jeśli chodzi o województwo łódzkie 2 zakłady dają zaledwie 111 miejsc na 10 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#EugeniaMikłaszewicz">Województwo białostockie — na terenie którego jest wiele jezior i puszcz staje się województwem o coraz większym nasileniu ruchu turystycznego — odczuwa poważne trudności z powodu tak słabego zaplecza gastronomicznego.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#EugeniaMikłaszewicz">Inną przyczyną narzekań konsumenta pod adresem gastronomii jest zbyt mała liczba zakładów masowego żywienia w pełnym tego słowa znaczeniu, jak jadłodajnie sprzedające obiady, bary „samy” i bary mleczne. Udział tego typu zakładów w zaspokajaniu potrzeb żywieniowych ludzi pracy jest uderzająco mały. Dla przykładu: na ogólną liczbę 10.051 zakładów uspołecznionych (bez stołówek pracowniczych związków zawodowych i organizacji społecznych), jadłodajnie sprzedające obiady stanowią 3,2%, to jest 338 zakładów, bary mleczne — 3,9%, to jest 405 zakładów, bary-samy i bary z wyszynkiem — 29,7%, to jest przeszło 3 tys. zakładów.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#EugeniaMikłaszewicz">W tej sytuacji budzi zdziwienie społeczeństwa fakt zmniejszania placówek masowego żywienia wymienionych przed chwilą typów i przekształcania ich w niektórych wypadkach na restauracje, a więc lokale o całkiem innym profilu, nie zawsze odpowiadające przeciętnemu konsumentowi.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#EugeniaMikłaszewicz">Baczniejsze zwrócenie uwagi na zasygnalizowane problemy, szybsze i efektywniejsze ich rozwiązywanie — to pilny postulat konsumentów pod adresem Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Franciszek Dąbal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#FranciszekDąbal">Wysoki Sejmie! Debata generalna nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1966 i założeniami planu na rok 1967 daje okazję do zgłoszenia szeregu uwag i wniosków dotyczących możliwości bardziej wszechstronnego wykorzystania środków społecznych i ekonomicznych w realizacji zadań oraz uruchomienia istniejących rezerw.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#FranciszekDąbal">Pomyślny przebieg wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w roku bieżącym i równocześnie planu 5-letniego, osiągnięcie dalszego rozwoju naszej gospodarki narodowej stwarzają pomyślne warunki do realizacji zadań roku przyszłego i nowej pięciolatki. Konstrukcja Narodowego Planu Gospodarczego na rok następny jest oparta na realnych elementach i uzasadnionych przesłankach dalszego socjalistycznego rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#FranciszekDąbal">Ważną funkcję w naszej gospodarce narodowej spełnia obrót towarowy, którego zadaniem jest dostarczenie na rynek wewnętrzny towarów dla potrzeb produkcyjnych i konsumpcyjnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#FranciszekDąbal">Korzystając z możliwości zabrania głosu na dzisiejszym posiedzeniu, chciałbym podnieść kilka uwag na temat obrotu towarowego na wsi.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#FranciszekDąbal">W ostatnich latach zaopatrzenie wsi uległo znacznej poprawie i wyraża się wzrostem obrotów detalicznych i zwiększeniem dostaw masy towarowej. Równocześnie ma to związek z rozwojem produkcji rolnej i poziomem stopy życiowej ludności wiejskiej. Praktyka wykazuje, że zaopatrzenie wsi nie jest sprawą łatwą, wymaga dużej znajomości potrzeb rynku wiejskiego, bardzo poważnie zróżnicowanego pod względem popytu na różne artykuły; zależy od wielu czynników takich, jak społeczna struktura ludności wiejskiej, rodzaj i poziom produkcji rolnej oraz wpływy gotówki dla ludności pracującej poza rolnictwem, a mieszkającej na wsi. Postępująca decentralizacja spożycia powoduje częste wahania na rynku wiejskim, co wymaga szczegółowej analizy i dużej elastyczności w działalności organizacji handlowych.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#FranciszekDąbal">Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1966 przewiduje dalszą poprawę zaopatrzenia rynku wiejskiego i uwzględnia zwiększenie dostaw artykułów dla potrzeb wsi. Znajduje to potwierdzenie w planie obrotów handlu wiejskiego oraz wskaźnikach przydziału masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#FranciszekDąbal">Planowany dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu obrót w detalu jest wyższy od poziomu roku bieżącego o 7,6%, a w tym obroty artykułami do produkcji rolnej o 12–13%. Wzrost zadań dla gastronomii wyniesie 9,1%. Korzystne dla wsi jest zwiększenie dostaw takich towarów, jak nawozy sztuczne o 19,5%, materiały budowlane o 11,6%, wytwory hutnicze o 10,3%, węgiel o 11,5%, większe dostawy artykułów żywnościowych np. mięsa i jego przetworów o 8,4%. Przewidywana jest również dalsza poprawą zaopatrzenia wsi w artykuły przemysłowe konsumpcyjne. Należy się spodziewać, że działalność handlowa w roku 1966 przyczyni się do lepszego zaopatrzenia gospodarstw chłopskich w artykuły do produkcji rolnej, jak również wszystkich społecznych grup ludności mieszkającej na wsi w artykuły konsumpcyjne. Będzie to niewątpliwie dalszym czynnikiem aktywizacji wymiany towarowej pomiędzy miastem a wsią oraz rozszerzeniem stosunków produkcyjnych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#FranciszekDąbal">Organizowanie obrotu towarowego na wsi zostało zlecone spółdzielczości wiejskiej, szczególnie spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, która nie tylko prowadzi zaopatrzenie, ale również skup płodów rolnych, produkcję i usługi. Niezależnie od poważnej działalności gospodarczej, spółdzielczość ta rozwija szeroką działalność społeczno-wychowawczą, wprowadzając ogromną masę ludzi, bo 4 mln członków w orbitę społecznego działania. Spółdzielczość zorganizowana w CRS, korzystając z dużej pomocy państwa, posiada już poważną bazę materialno-techniczną i społeczną do wykonania zadań. Od stopnia wykorzystania posiadanych środków i sprawnej działalności organizatorskiej będzie zależało, w jakim stopniu nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia wsi. Wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego w części dotyczącej obrotu towarowego na wsi będzie w dużej mierze zależało od stopnia zaangażowania kierownictwa i aparatu pracowniczego spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, od pracy samorządu spółdzielczego, od stopnia wykorzystania urządzeń technicznych i wielu innych czynników.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#FranciszekDąbal">Przy tej okazji chciałbym zwrócić uwagę na niektóre sprawy i zjawiska występujące przy wykonywaniu zadań w roku bieżącym, a które mogą również wystąpić i w roku przyszłym na rynku wiejskim. Ważną sprawą jest zabezpieczenie terminowości dostaw masy towarowej na rynek wiejski, z uwzględnieniem sezonowości oraz poprawy jej jakości. Konsument wiejski stawia także coraz większe wymagania pod względem asortymentu towarów. Nieterminowość dostaw masy towarowej powoduje trudności w zaopatrzeniu rynku. Uwidoczniło się to w roku bieżącym w wielu asortymentach takich, jak niektóre maszyny rolnicze, materiały budowlane, wytwory hutnicze, artykuły tekstylne, odzieżowe, obuwnicze, dziewiarskie i inne. Dla przykładu można podać, że tylko w branży odzieżowo-włókienniczej i obuwniczej za trzy kwartały ubiegłego roku CRS wyegzekwowała od przemysłu tytułem kar umownych kwotę prawie 25 mln zł, a za trzy kwartały roku bieżącego 54.432 tys. zł, to jest ponad 2-krotnie więcej. Najbardziej w tym wypadku są poszkodowane tereny odległe od zakładów przemysłowych. Niektóre zakłady wolą zbywać atrakcyjną masę towarową do sieci handlu bliżej położonej, oszczędzając na kosztach transportu, mogą więc płacić kary innym organizacjom handlowym, które nie mają warunków odbioru towaru własnym transportem.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#FranciszekDąbal">Wprawdzie otrzymane kary poprawiają wyniki rentowności przedsiębiorstw, jednak skutki takiego postępowania godzą przede wszystkim w interes konsumenta. Można przykładowo podać, że za okres 3 kwartałów bieżącego roku, dla WZGS w Rzeszowie zalegały z dostawami: Myśliborskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego — 2.900 szt. koszul męskich, Świebodzińskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego nie dostarczyły 2.656 sztuk płaszczy chłopięcych. Zakłady Przemysłu Odzieżowego w Szczecinie — 13.800 szt. koszul, Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „I Łódź” zalegają z dostawą 12.225 m tkanin jedwabnych, sukienkowych i bluzkowych, a Zakłady Przemysłu Bawełnianego II Armii Wojska Polskiego w Bielawie nie dostarczyły 14.700 m tkanin bawełnianych sukienkowych. Ogółem zaległości wynoszą 37.265 m różnego rodzaju tkanin, to jest 14,4% w stosunku do planowanej w tych artykułach masy towarowej na zaopatrzenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#FranciszekDąbal">Zaległości w dostawach przemysłu obuwniczego wyniosły 27.640 par różnego rodzaju obuwia deficytowego.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#FranciszekDąbal">Podobne zaległości występują również w dostawach towarów na rzecz produkcji rolnej takich, jak cement, cegła, wapno, niektóre maszyny rolnicze, artykuły branży elektrotechnicznej i inne. Niektóre towary dostarczone po sezonie nie znajdują już często nabywców, zalegają magazyny, stają się niechodliwe, są następnie przeceniane, przynosząc straty gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#FranciszekDąbal">Następna sprawa wymagająca uregulowania pomiędzy handlem wiejskim a przemysłem dotyczy jakości dostarczanych na rynek wiejski towarów. Rozmiary tego zjawiska są nadal poważne, o czym świadczy wielkość wnoszonych przez handel reklamacji. Np. CRS tylko w grupie artykułów gospodarstwa domowego zgłosiła w roku ubiegłym reklamacji na sumę ponad 55,5 mln zł, a już za okres I półrocza bieżącego roku suma reklamacji wyniosła prawie 44 mln zł. Pretensje handlu są oczywiście kierowane pod adresem zakładów przemysłowych, produkujących i dostarczających na rynek towary złej jakości. Nie dotyczy to przeważającej większości naszych zakładów, które produkują coraz lepiej i dostarczają konsumentowi towar pierwszej jakości. W stosunku do zakładów produkujących towar złej jakości, powinny być zaostrzone sankcje organizacyjne i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#FranciszekDąbal">Przewidywana w planie na rok 1966 dalsza poprawa zaopatrzenia nie pokrywa jednak w całości potrzeb rynku wiejskiego, co należałoby uwzględnić na przyszłość przy planowaniu i organizowaniu produkcji oraz podziale masy towarowej dla wsi. Nadal nie zostanie w pełni zaspokojony popyt w takich artykułach, jak niektóre maszyny rolnicze, na przykład ciągniki, przyczepy, kopaczki konne, części zamienne do maszyn, materiały budowlane, wyroby hutnicze i inne. W artykułach przemysłowych konsumpcyjnych odczuwa się brak pełnego pokrycia potrzeb w asortymentach branży włókienniczej, obuwniczej, odzieżowej, w dziewiarstwie i pończosznictwie. Znaczne braki występują w asortymencie artykułów elektrotechnicznych, urządzeń instalacji wodno-kanalizacyjnych, porcelany stołowej, kamionki, szkła stołowego, w asortymencie mebli dla wsi i w wielu artykułach gospodarstwa domowego niejednokrotnie drobnych, ale potrzebnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#FranciszekDąbal">Oprócz zabezpieczenia masy towarowej znacznie większe wymagania należy postawić spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu w zakresie rejonizacji asortymentu towarowego w stosunku do potrzeb, uwzględniając warunki produkcyjne i społeczną strukturę ludności wiejskiej. W związku z tym jest rzeczą nieodzowną prowadzenie bardziej wszechstronnej analizy potrzeb rynku, usprawnienie dostaw towaru z hurtu do placówek detalicznych i zabezpieczenie pełnej realizacji zamówień GS. Jeszcze zdarzają się wypadki braku towarów w sieci detalicznej, pomimo że te artykuły znajdują się w magazynach hurtowych.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#FranciszekDąbal">Mieszkańcy wsi, nie znajdując zaopatrzenia w lokalnych sklepach, wyjeżdżają po zakupy do miast, tracąc czas nieraz potrzebny dla produkcji rolnej oraz obciążają środki lokomocji. Dlatego wydaje się, że rejonizacja masy towarowej powinna coraz bardziej zbliżać towar do nabywcy. Gdybyśmy wyliczyli społecznie stracony czas na zakupy towarów poza miejscem lokalnego zaopatrzenia, to uzyskalibyśmy poważne wartości ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#FranciszekDąbal">Większej sprawności będzie wymagać wykorzystanie obiektów i urządzeń sklepowych i magazynowych, ponieważ wzrost zadań gospodarczych znacznie wyprzedza narastanie środków trwałych w spółdzielczości. Planowane nakłady inwestycyjne dla CRS na rok 1966 wynoszą 98,1% w stosunku do limitu uzyskanego w roku bieżącym. Wprawdzie w ostatnich latach dynamika wzrostu nakładów na inwestycje tej spółdzielczości była znaczna, to jednak nie zaspokaja ona narastających potrzeb rozwoju sieci detalicznej i hurtowej. Szczególne trudności przewiduje się z braku pomieszczeń magazynowych na nawozy sztuczne, pasze, zboża i inne. Niewystarczający jest również potencjał produkcji piekarniczej.</u>
          <u xml:id="u-78.17" who="#FranciszekDąbal">Dalszego usprawnienia będzie wymagać działalność transportu spółdzielczego, który ze względu na szczupłość i poważne wyeksploatowanie nie pozwala wykorzystać wszystkich możliwości poprawy zaopatrzenia wsi. Podjęte ostatnio przez CRS poszukiwania i wprowadzanie nowych form organizacyjnych w zakresie transportu przyczynia się do usprawnienia jego działalności, jednak przy poważnym wzroście zadań przewozowych stan ilościowy pojazdów, szczególnie średnio i wysoko tonażowych jest niewystarczający.</u>
          <u xml:id="u-78.18" who="#FranciszekDąbal">Zwiększone zadania będą również wymagały pełnego wykorzystania istniejących rezerw w przedsiębiorstwach spółdzielczych, szczególnie dalszego podniesienia wydajności pracy, lepszego i bardziej wszechstronnego wykorzystania pomieszczeń i urządzeń sklepowych, magazynowych, punktów skupu, prowadzenia bieżącej analizy rynku, usprawnienia dostaw towarów do detalu oraz wprowadzenia wielu innych usprawnień organizacyjnych. Dużą rolę do spełnienia ma również samorząd spółdzielczy, w którym pracuje ponad 207 tys. działaczy, szczególnie wiejskie komitety członkowskie, rady nadzorcze spółdzielni i związków. Wielką wagę przywiązujemy także do wykorzystania pomysłowości, inicjatywy i do sumiennego wykonywania obowiązków przez zespoły pracownicze.</u>
          <u xml:id="u-78.19" who="#FranciszekDąbal">Większej i bardziej wszechstronnej pomocy spółdzielniom terenowym powinny udzielać związki — PZGS, WZGS i CRS — przede wszystkim na odcinku instruktarzu, szkolenia kadry pracowniczej, organów samorządu spółdzielczego, w zakresie informacji i reklamy, działalności inwestycyjnej, transportowej itp.</u>
          <u xml:id="u-78.20" who="#FranciszekDąbal">Spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu wykorzystując zasoby posiadanego potencjału społeczno-gospodarczego, wypracowując nowe formy i wzbogacając treści swojej rozległej działalności — może zabezpieczyć pełne wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego w części dotyczącej obrotu towarowego na wsi.</u>
          <u xml:id="u-78.21" who="#FranciszekDąbal">Można wyrazić przeświadczenie, że planowana w następnym roku poprawa zaopatrzenia wsi nie tylko zrównoważy siłę nabywczą ludności, ale równocześnie przyczyni się do dalszego rozwoju produkcji rolnej i wzbogacenia dorobku ogólnonarodowego.</u>
          <u xml:id="u-78.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Matusiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#StanisławMatusiak">Wysoka Izbo! W roku bieżącym nastąpiła niewątpliwie — mimo nie zawsze pełnego wszędzie odczucia — dalsza poprawa zaopatrzenia w artykuły konsumpcyjne i trwałego użytku.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#StanisławMatusiak">W okresie ostatnich lat nastąpił dalszy rozwój bazy materiałowo-technicznej handlu. Wzrosła globalnie ilość sklepów, w tej liczbie również sklepów opartych na samoobsłudze i preselekcji — jako bardziej nowoczesnych form obsługi konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#StanisławMatusiak">Plan na rok 1966 zakłada dalszy wzrost o 5,8% sprzedaży detalicznej, lecz w stosunku do wzrostu sprzedaży zbyt powolne jest tempo wzrostu ilości sklepów i powierzchni sklepowych.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#StanisławMatusiak">Prawidłowy rozwój sieci detalicznej obok właściwej masy towarowej stanowi istotny czynnik właściwego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#StanisławMatusiak">Analiza rozwoju sieci nasuwa szereg uwag krytycznych. W roku 1964 plan rozwoju sieci detalicznej został wykonany tylko w nieznacznym procencie. Przede wszystkim było to wynikiem nieuzyskania założonego przyrostu lokali handlowych z nowego budownictwa mieszkaniowego. Uzyskanie przyrostu powierzchni użytkowej nastąpiło w wyniku łączenia małych lokali w większe jednostki handlowe.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#StanisławMatusiak">Sytuacja w roku 1965 nie uległa zasadniczej zmianie. Z tej przyczyny też możemy zaobserwować takie zjawiska, że w poszczególnych miejscowościach powstają nowoczesne bloki mieszkalne, a nawet całe osiedla mieszkaniowe, w których brak jest niezbędnej sieci handlowej i punktów usługowych, zapewniających zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszkańców. Na tę sprawę powinny zwrócić szczególną uwagę właściwe rady narodowe, gdyż one przede wszystkim powołane są do nadzoru w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#StanisławMatusiak">Drugie zagadnienie, które chcę poruszyć — to konieczność zachowania właściwych proporcji zagęszczenia sieci handlowej, to jest stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie powierzchni handlowych w poszczególnych województwach, miastach i osiedlach.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#StanisławMatusiak">W okresie minionego pięciolecia w skali kraju nastąpił wzrost wielkości powierzchni handlowej liczonej w m2 na 1.000 mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#StanisławMatusiak">Równocześnie analiza wskazuje na znaczne, nieuzasadnione gospodarczo, dysproporcje. Na przykład w handlu miejskim woj. warszawskiego wskaźnik powierzchni sklepowej na 1.000 mieszkańców w 1964 r. wynosił 197 m2, w planie na rok 1965 przewiduje się 208 m2, to jest znacznie poniżej norm przyjętych przez MHW. Podobna sytuacja istnieje w woj. łódzkim i mieście Łodzi oraz w woj. kieleckim i gdańskim, w których wskaźnik ten w roku 1964 wynosił 236–250 m2 na 1.000 mieszkańców. Jednocześnie w woj. koszalińskim plan na rok 1965 przewiduje wzrost powierzchni sklepowej do 320 m2 na 1.000 mieszkańców. Podobna sytuacja istnieje w woj. opolskim i wrocławskim.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#StanisławMatusiak">Z danych kontroli NIK i badań przeprowadzonych przez MHW w 258 miastach w zakresie sieci handlu detalicznego wynika, że w 22 miastach na terenie 6 województw, z tego w 10 miastach na terenie woj. warszawskiego, wskaźnik powierzchni użytkowej sieci detalicznej sklepów kształtował się poniżej 170 m2 na 1.000 mieszkańców, to jest poniżej normy przewidzianej dla sieci podstawowej. Natomiast w 60 miastach wskaźnik ten kształtuje się ponad 350 m2 na 1.000 mieszkańców — to jest ponad ustalone przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego optymalne granice zapotrzebowania na powierzchnie sklepowe mieszkańców miast objętych badaniem. Podobne, a nawet jeszcze większe dysproporcje, wykazuje analiza stanu zagęszczenia sieci zakładów gastronomicznych oraz analiza ilości miejsc konsumpcyjnych na 1.000 mieszkańców. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ilość miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych ogółem jest niedostateczna i wpływa w określonym stopniu na działalność uspołecznionej gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#StanisławMatusiak">Podobne zjawiska, jakie wymieniłem, występują również w handlu wiejskim. Na przykład gminna spółdzielnia Samopomocy Chłopskiej w Lidzbarku Wielkim woj. olsztyńskie uruchomiła w tym mieście 11 sklepów, pozostawiając jednocześnie zupełnie bez sieci sklepów takie miejscowości, jak Grądy, Rynek, Tarczyny, Kroszewo, Koty, Piaseczno i wiele innych. Przykładów takich można przytoczyć więcej.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#StanisławMatusiak">Wyniki kontroli wskazują, że zainteresowane prezydia rad narodowych oraz ich organy — wydziały handlu, w niedostatecznym stopniu zajmowały się analizą i koordynacją rozmieszczenia sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej na terenie województw i powiatów, objętych ich zakresem działania, mimo że omawiane dysproporcje w lokalizacji sieci utrudniały mieszkańcom nabywanie towarów przeznaczonych na zaspokojenie codziennych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#StanisławMatusiak">Z tych względów wydaje się słuszne, aby resort handlu wewnętrznego z punktu widzenia nadzoru, a przede wszystkim właściwe rady narodowe, organizacje handlowe, państwowe i spółdzielcze podjęły właściwe kroki dla złagodzenia bądź zlikwidowania gospodarczo nieuzasadnionych dysproporcji w rozmieszczaniu sieci handlowej, gastronomicznej oraz usługowej.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Wśród wielu spraw związanych z planem i budżetem na rok 1966 szczególnie dobrą prasę ma w społeczeństwie stwierdzenie zawarte w projekcie naszej uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym przewidujące, że jednym z zasadniczych zadań gospodarki narodowej w roku 1966 będzie zapewnienie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego w najbardziej poszukiwane artykuły. Na liście tych artykułów wcale poczesne miejsce zajęła ryba. Jest na pewno ciekawym zjawiskiem fakt, że z wielu działów naszej niesłychanie szybko rozwijającej się gospodarki morskiej właśnie rybołówstwo — zwłaszcza ostatnio — cieszy się największym zainteresowaniem, co zresztą nie zawsze równoczesne jest z pełnym aplauzem istniejącej sytuacji. Dowodem tego są liczne wypowiedzi w naszej kampanii wyborczej na spotkaniach poselskich, listy nadchodzące do redakcji, szereg artykułów prasowych (Trybuna Ludu, Dziennik Morski, Tygodnik Morski, Kurier Polski).</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AndrzejBenesz">Czemuż to ryby zawdzięczają ten niezwykły awans społecznego zainteresowania?</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#AndrzejBenesz">Wszystkim na ogół przecież znane są fakty, świadczące o ogromnym rozwoju tego odcinka naszej gospodarki morskiej. To, że łowimy ponad ćwierć miliona ton ryb rocznie — to, że nasza flota rybacka liczy obecnie ponad 390 statków, w tym 144 jednostek dalekomorskich o łącznym tonażu 155 tys. ton — to, że w następnym roku wejdzie do eksploatacji 6 dalszych wysoce nowoczesnych dalekomorskich jednostek uprzemysłowionych — fakt, że na pewno dobrze pracuje nasz przemysł stoczniowy, że — wprawdzie od niedawna — ale znacznie poprawiła się sytuacja na odcinku wyposażenia naszych statków w nowoczesny sprzęt elektroniczny, że wychodzimy na coraz dalsze łowiska, że na pewno rosną nam kadry najwyższej klasy zawodowej. Tej roboty nauczyliśmy się dobrze i przed nikim wstydzić się nie potrzebujemy. Ale sytuacja, losy złowionej ryby — zaczynają wyglądać nieco mniej optymistycznie, gdy ryba ta ląduje w portach.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#AndrzejBenesz">I tutaj właśnie — na drodze pomiędzy portem wyładunkowym a konsumentem — wiele spraw wymaga nowych spojrzeń i innych chyba rozwiązań. Jakaś część prawdy tkwi chyba w lapidarnym, ale słusznym stwierdzeniu, że nie wystarcza łowić. Na pewno istnieje u nas spora dysproporcja pomiędzy naszym potencjałem łowczym na morzu a naszym zapleczem lądowym. Także zbyt wielka jest dysproporcja w dotychczasowym spożyciu ryb w kraju, w docieraniu jej nie tylko do dalszych województw, ale i do wsi, do miasteczek. Podczas gdy tutaj w Warszawie spożycie ryb wynosi — zaokrąglając oczywiście liczby — 8 kg na głowę rocznie, w Gdańsku 10 kg, to w woj. rzeszowskim 1 kg na głowę mieszkańca, w woj. krakowskim niecałe 2 kg, w woj. łódzkim i warszawskim niecałe 3 kg.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#AndrzejBenesz">Równocześnie jednak zaczyna występować u nas dość paradoksalne zjawisko. Równolegle ze znacznym powszechnym jakimś zapotrzebowaniem na rybę w tym roku po raz pierwszy w poważniejszych rozmiarach wystąpiły trudności z jej zbytem, rosną zapasy w magazynach.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#AndrzejBenesz">Wydaje się, że wzrost wielkości połowów, wzrost uzyskiwanej tą drogą masy towarowej zaczyna przekraczać pewną wielkość, dla rozprowadzenia której nie wystarczają już metody zbliżone do dystrybucji, a potrzebne są operatywniejsze metody typowe dla handlu.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#AndrzejBenesz">Narasta także konieczność podjęcia starań zmierzających do wprowadzenia na rynek nowych nie znanych u nas jeszcze powszechnie w kraju gatunków — ale bardzo użytecznych gatunków ryb. Że takie działanie może być skuteczne — najlepszym przykładem jest chyba dorsz — jeszcze nie tak dawno obiekt rozmaitych wierszyków, a dzisiaj tak lubiana i tak poszukiwana ryba.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#AndrzejBenesz">Niemałe znaczenie może mieć tutaj także lepsze przygotowanie formy towaru, przystosowanie go bardziej do wymagań handlu, do potrzeb konsumenta. 100-kilogramowa beczka śledzi, i to oczywiście jednego gatunku dla małego wiejskiego sklepiku, może być kłopotliwą pozycją, ale już 50-kilogramowa beczka sprawę częściowo rozwiązuje. Kilkukilogramowy blok mrożonych filetów dla typowego klienta jest nieraz praktycznie nie do przyjęcia. W tej chwili wprawdzie przy dużym popycie na filety klient to jakoś znosi, ale chyba już w najbliższej przyszłości trzeba będzie i tutaj wyjść naprzeciw rozsądnym wymaganiom konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#AndrzejBenesz">Wreszcie na pewno trzeba będzie poważnie rozważyć możliwość wprowadzenia bardziej elastycznych cen na rybę. Nikogo u nas nie dziwi fakt, że ceny ziemniaków, pomidorów, jaj w zależności od stopnia świeżości, a przede wszystkim sezonu, odległości dla transportu — rozmaicie się kształtują. Tymczasem ryba, ten chyba już przysłowiowo najbardziej wrażliwy towar, od strony cen traktowana jest stanowczo zbyt biurokratycznie. Sprawy te będą nabierały szczególnie wielkiego znaczenia w miarę dalszego, a wiadomo, szybkiego rozwoju naszych połowów, zwłaszcza na morzu.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#AndrzejBenesz">Nie wolno nam tutaj doprowadzać do niepotrzebnych, nieuzasadnionych strat i to właśnie już na tej drodze, o której wczoraj mówiliśmy, między produkcją wina a ustami, tylko że tu można uronić nie kilka kropel wina i nie tylko zakąskę, ale wysoce wartościowe, podstawowe i tanie danie obiadowe.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#AndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Na początku, naszej obecnej debaty poseł sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów stwierdził, że ludność powinna odczuć poprawę w zaopatrzeniu w artykuły białkowe. Jednym z właściwych adresatów jest tutaj gospodarka rybna i jej rezerwy. Czy takie są? Na pewno są i to chyba duże. Plan na 1966 rok zakłada potrzebę powiększenia dostaw ryby świeżej, filetowanej i tak poszukiwanej ryby wędzonej, a jednak ciągle jeszcze rzadko spotykanej w naszych sklepach. Na przykład tylko na Wybrzeżu Gdańskim istnieje ponad 30 tradycyjnych kaszubskich wędzarń, z których jedynie 23 są w tej chwili czynne i to przeważnie dorywczo. W tym roku przerobiły one około 2.200 ton ryb, a mogą wędzić około 7 do 10 tys. ton. Chciałoby się powtórzyć nieraz — zwłaszcza ostatnio stawiane pytanie — w czyim interesie leży unieruchomienie tych dużych przecież możliwości owego nadmorskiego, dobrze znającego swój fach rzemiosła. Na pewno nie w interesie konsumenta. I chyba tegoroczne zarządzenia, jeszcze bardziej ograniczające praktycznie działalność tych wędzarń, nie odpowiadają gospodarczym postulatom chwili.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#AndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Dla nas obecnie najważniejsze jest stwierdzenie, że plan i budżet, nad którymi debatujemy, zabezpieczają kluczowe pozycje rozwojowe naszego przemysłu rybnego — i z tym głębokim przekonaniem i zadowoleniem Klub nasz, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, za ich przyjęciem będzie głosował. Zagadnienia poruszane w naszym wystąpieniu dotyczą spraw rezerw, które można w dużej mierze w ramach istniejących możliwości załatwić. Najważniejsze mamy już za sobą. Umiemy łowić i łowimy rybę. Niemało i dobrze. Teraz już czas bardziej ułatwić jej drogę z nadbrzeży portowych po prostu na nasz talerz konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego Mieczysławowi Leszowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#MieczysławLesz">Wysoka Izbo! Każdy nasz roczny plan gospodarczy zakłada zawsze określoną poprawę zaopatrzenia i taką samą poprawę zakłada także i plan na rok 1966. Wiadomo, że wiele artykułów, które jeszcze wczoraj były deficytowe i były trudno dostępne na rynku, osiągają taki stopień podaży po pewnym czasie, który w pełni zaspokaja potrzeby. Jeszcze nie tak dawno brakowało na rynku lodówek, pralek, telewizorów — dziś tych artykułów jest nie tylko dość, ale sprzedajemy je na raty. Poprawiło się zaopatrzenie w węgiel, przede wszystkim zaopatrzenie wsi w węgiel. Nie tylko że nie zalegamy z węglem za kontraktację, jak to nieraz przecież dawniej bywało i jak to dobrze pamiętamy, ale pewne ilości węgla mogliśmy dodatkowo sprzedać ponadplanowo. W bieżącym roku sprzedano około 200 tys. ton. Poprawiło się też w określonym stopniu zaopatrzenie wsi w materiały budowlane, a szczególnie w cement.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#MieczysławLesz">Ale trzeba zdawać sobie sprawę, że poprawa zaopatrzenia z roku na rok może być tylko taka, na jaką nas aktualnie stać. Mówiło się — i słusznie — że rok 1965 jest rokiem określonych osiągnięć gospodarczych, jednym słowem, że był to dobry rok. Ale nawet w dobrym roku nie mogą zniknąć od razu wszystkie nasze trudności, nie mogą być za jednym zamachem rozwiązane wszystkie problemy. Trzeba pamiętać o tym, że nie przestaliśmy być krajem na dorobku, nie przestaliśmy być krajem, który musi dużo inwestować, który musi dużo importować, a to innymi słowami znaczy, że musi też dużo eksportować, który musi wreszcie w dalszym ciągu zatrudniać produkcyjnie liczne roczniki swojej młodzieży. O tych wszystkich sprawach zawsześmy otwarcie mówili, niczego nie ukrywając ani zatajając. Dlatego też chciałbym wobec Wysokiej Izby poruszyć kilka trudnych problemów rynkowych l zwrócić na nie uwagę.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#MieczysławLesz">W bieżącym roku był bardzo słaby urodzaj owoców, a szczególnie jabłek i niektórych warzyw. Skup jabłek wyniósł zaledwie jedną piątą skupu zeszłorocznego. Jeśli chodzi o warzywa — dobry był urodzaj kapusty, marchwi, buraków, cebuli, ale słaby pomidorów i ogórków. Skup ogórków był niższy niż w roku ubiegłym o jedną trzecią, a pomidorów o połowę. Ażeby złagodzić sytuację, zostało zdecydowane bardzo znaczne zwiększenie importu owoców i także w pewnym stopniu warzyw.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#MieczysławLesz">W ciągu ostatnich miesięcy sprowadzono do kraju 2,5 raza więcej winogron, o 56% więcej pomidorów — aniżeli w tym samym czasie w roku ubiegłym. Sprowadzono około 4 tys. ton śliwek, których nigdy nie importowaliśmy w przeszłości. Po raz pierwszy importowaliśmy 8 tys. ton jabłek.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#MieczysławLesz">Wartość dostarczonych na rynek w czterech ostatnich miesiącach roku importowanych warzyw i owoców przekracza jeden miliard zł.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#MieczysławLesz">Podobnie została ustawiona sprawa na I kwartał 1966 roku. Dość, że na I kwartał 1966 roku zostało zakontraktowane 2,5 raza więcej pomarańcz i 2,5 raza więcej cytryn, aniżeli w I kwartale bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#MieczysławLesz">Pewne opóźnienie nastąpiło w roku bieżącym w gromadzeniu rezerw zimowych ziemniaków. Opóźniona wegetacja ziemniaków i związane z tym opóźnione wykopki oraz wcześniejsze nastanie pierwszych mrozów spowodowały, że organizacje skupu nie zdążyły w pełni zakończyć skupu i skierować ziemniaki do miejsc przeznaczenia. Obecnie wykorzystujemy odwilż w celu przetransportowania reszty ziemniaków. Na dzień dzisiejszy przewieziono, już 2/3 brakującej jeszcze do rezerwy ilości i mamy nadzieję, że pełna rezerwa będzie przygotowana w porę, Plan na rok przyszły zakłada określoną poprawę zaopatrzenia w mięso. Była o tym mowa także i w referatach. Spożycie na głowę ludności wzrośnie o około 7%. Po raz pierwszy osiągniemy spożycie około 50 kg mięsa na mieszkańca rocznie. Popyt nie będzie jednak jeszcze w pełni pokryty.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#MieczysławLesz">Przy spożyciu 50 kg mięsa rocznie na mieszkańca, każdy wzrost płac, każdy wzrost zatrudnienia w rodzinie wywołuje — jak uczą o tym budżety rodzinne, prowadzone w statystyce GUS — jeszcze co najmniej w połowie rodzin dalszy wzrost popytu na mięso.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#MieczysławLesz">Jakkolwiek zaopatrzenie w artykuły przemysłu lekkiego stopniowo się poprawia, to jednak nie będziemy jeszcze mogli w 1966 roku w pełni zrównoważyć popytu w zakresie takich artykułów, które produkowane są przy pomocy nowych technologii, jak na przykład laminaty albo wyroby z elastilu. Chodzi po prostu o to, że przemysł potrzebuje czasu, ażeby w tym kierunku poczynić odpowiednie inwestycje. Zresztą na tę okoliczność zwracali uwagę także obywatele posłowie, między innymi przemawiający przed chwilą obywatel poseł Kuraś.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#MieczysławLesz">Rząd czyni maksymalne wysiłki, ażeby zwiększyć ilość towarów rynkowych. Dość, jeżeli powiem, że już po przedstawieniu planu gospodarczego Sejmowi zdecydowano, ażeby drogą lepszego wykorzystania zdolności produkcyjnych w przemyśle lekkim zwiększyć dostawy na rynek o dalsze ćwierć miliarda złotych w zakresie najbardziej potrzebnych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#MieczysławLesz">Jak wiadomo także, na wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwiększono w stosunku do pierwotnych propozycji dostawy cementu na 1966 rok o dalsze 100 tys. ton. Dostawy cementu będą więc wyższe o około 16% aniżeli w roku bieżącym. Poprawa zaopatrzenia powinna być także w rezultacie realizacji postanowień IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w sprawie zmian w systemie planowania i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#MieczysławLesz">Bodźce ekonomiczne zostaną nakierowane na lepsze dostosowanie się produkcji do potrzeb, a co apelowało wielu występujących tu obywateli posłów. Temu celowi służyć będą nowe mierniki produkcji, temu celowi służyć będzie odejście od dyrektywności akumulacji. Temu celowi służyć będzie również reforma zasad naliczania funduszu zakładowego. Między innymi zostanie także rozwiązana wysuwana tutaj sprawa sezonowej zmiany cen rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#MieczysławLesz">W 1966 r. będzie w istotny sposób powiększony import konsumpcyjny, szczególnie wzrośnie import konsumpcyjny z krajów kapitalistycznych o około 16%. Ale i tutaj także nie rozwiążemy od razu wszystkich spraw. Import konsumpcyjny może osiągnąć tylko taki poziom, na jaki nas stać aktualnie.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#MieczysławLesz">Ważną sprawą w planie na rok 1966 jest rozszerzenie frontu sprzedaży, budowa nowych domów towarowych, nowych pawilonów i piekarni. Najwięcej raduje to, że w naszym najsmutniejszym mieście, mam na myśli oczywiście Łódź, w różnym stopniu są zaawansowane duże obiekty handlowe: dwa duże powszechne domy towarowe, z których jeden jest na ukończeniu, jeden spółdzielczy dom handlowy i wreszcie poważnie zaawansowany duży dom meblowy. Wszystkie te cztery domy towarowe będą ozdobą głównej arterii Łodzi, ul. Piotrkowskiej, i umożliwią dalszą poprawę zaopatrzenia ludności miasta.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#MieczysławLesz">Chciałbym z tej trybuny apelować do Obywateli Posłów, a jest ich wielu, którzy są równocześnie działaczami rad narodowych, o otoczenie szczególną opieką inwestycji w handlu.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#MieczysławLesz">Największą wagę przywiązujemy do dwóch typów inwestycji: do pawilonów handlowych i do inwestycji piekarniczych. Obywatele posłowie zwracali już na to uwagę, że mamy jeszcze, niestety, takie nowe dzielnice miasta, gdzie budownictwo mieszkaniowe wyprzedziło budownictwo handlowo-usługowe. Tam właśnie w 1966 r. trzeba zbudować pawilony handlowe. Chodzi o to, aby precyzowany plan budowy tych pawilonów rzeczywiście był w pełni wykonany. Mówił o tym ob. poseł Matusiak i ob. poseł Kuszyk. Z całego serca popieram ich wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#MieczysławLesz">Drugą niezmiernie ważną dziedziną inwestowania są inwestycje w piekarnictwie. Są u nas jeszcze takie miasta i miasteczka, w których chleb na niedzielę piecze się już od piątku, a niekiedy nawet od czwartku z powodu braku zdolności produkcyjnych, co naturalnie odbija się potem na jakości tego chleba. Plan w 1966 r. przewiduje poważne nakłady na inwestycje piekarnicze. Nie jest wykluczone, o czym chcę uprzedzić, że plan ten może będzie jeszcze przez rząd zwiększony. Chodzi znów o to, żeby ten inwestycyjny plan w piekarnictwie wykonać w pełni.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#MieczysławLesz">Podstawowym zadaniem, które resort stawia na 1966 r. przed organizacjami handlu w całym kraju jest zadanie lepszego badania potrzeb rynku, lepszego badania potrzeb konsumentów. Mówił o tej sprawie i podkreślił ją szczególnie ob. poseł Gierek i ob. poseł Kuraś. W celu lepszego badania potrzeb rynku będą podjęte starania w kierunku mechanizacji i uściślenia ewidencji towarów. Już dziś funkcjonuje zmechanizowana ścisła ewidencja sprzedaży we wszystkich warszawskich domach towarowych oraz w Katowicach w spółdzielczym domu handlowym „Zenit”. Ta ewidencja pozwala na śledzenie sprzedaży według kolorów, rozmiarów i według numeracji, a to znów pozwoli z kolei uściślić zamówienia na przyszłość i lepiej dostosować się do popytu z uwzględnieniem właśnie wzorów, rozmiaro-wzrostów i numeracji.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#MieczysławLesz">Zostało przygotowane przejście na całkowicie zmechanizowaną ewidencję sprzedaży we wszystkich większych domach towarowych w ciągu 1966 r. Zostały poczynione przygotowania do mechanizacji ewidencji w hurcie spożywczym również w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#MieczysławLesz">Dla określenia popytu na artykuły nowo wprowadzone na rynek będą w przyszłym roku szerzej stosowane metody ankietowego badania popytu. W tych ankietach konsumenci będą mogli sami wypowiedzieć się na temat tego, które artykuły im się podobają, które nie, i stąd będzie wskazówka dla producentów i dla handlu, w jakiej skali należy rozwijać ich produkcję i w jakiej skali należy rozwijać ich sprzedaż.</u>
          <u xml:id="u-84.20" who="#MieczysławLesz">Trzeba podkreślić, że handel ma wykonać swoje zadania w 1966 r. przy bardzo umiarkowanym wzroście zatrudnienia. Będzie to wymagało szybszego rozwijania nowych form handlu, samoobsługi, preselekcji, lepszego wykorzystania powierzchni sklepowej, lepszego dostosowania grafików pracy pracowników do godziny „szczytu” zakupów itd.</u>
          <u xml:id="u-84.21" who="#MieczysławLesz">Wysoka Izbo! Stoimy u progu nowego planu 5-letniego. Jest to moment, który skłania do podsumowania rezultatów kończącej się pięciolatki w zakresie handlu. Trzeba stwierdzić, że w tym okresie nastąpił poważny wzrost czegoś, co nazwałbym infrastrukturą naszego handlu. Powstało nie tylko nowych 11 tys. sklepów, 1.840 zakładów gastronomicznych, nie tylko przybyło w tych zakładach 161 tys. miejsc konsumpcyjnych, co stanowi wzrost o 30%, ale powstało wiele organizacji, zakładów służących bezpośrednio lub pośrednio dla lepszej pracy całego handlu. Powstał na przykład na naszych oczach cały nowy przemysł maszyn i urządzeń handlowych. Dzisiaj ten przemysł, który produkuje szafy chłodnicze, lady chłodnicze, urządzenia dla mechanizacji gastronomii, który produkuje meble sklepowe — zatrudnia 5.500 pracowników.</u>
          <u xml:id="u-84.22" who="#MieczysławLesz">Zostało zorganizowane specjalistyczne Biuro Projektów Handlu, zatrudniające w tej chwili 300 pracowników. Został zorganizowany znany już szeroko ORS, to jest bank dla finansowania zakupów na raty. Zwiększyła się powierzchnia magazynów hurtu o 225 tys. m2. Został zorganizowany w pionie Ministerstwa Handlu Wewnętrznego odbiór jakościowy towarów, o czym Obywatele Posłowie dzisiaj wielokrotnie mówili, zatrudniający obecnie 1.520 pracowników.</u>
          <u xml:id="u-84.23" who="#MieczysławLesz">Stworzono w siedmiu województwach własne przedsiębiorstwa remontowo-budowlane i remontowo-montażowe dla remontu obiektów handlowych, a także dla budowy handlowych pawilonów. Przedsiębiorstwa te zatrudniają 3.350 osób.</u>
          <u xml:id="u-84.24" who="#MieczysławLesz">Wydaje się, że handel jest dostatecznie przygotowany do wykonania zadań 1966 roku i nie ma wątpliwości, że potrafi je wykonać.</u>
          <u xml:id="u-84.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#ZenonKliszko">Pozwolę sobie prywatnie sprostować błędny pogląd towarzysza Lesza na temat Łodzi. Łódź już dawno przestała być smutnym miastem i szkoda, że Towarzysz Minister Lesz tego nie dostrzegł. A jeżeli to było powiedziane jako stara nazwa, no to w tym przemówieniu jakoś nie wyszło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#MieczysławLesz">To proponuję to skreślić z protokołu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#ZenonKliszko">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję budżetową obecnie przerwać i wznowić ją na następnym posiedzeniu Sejmu, to jest w dniach 13 i 14 grudnia. Natomiast dziś, po przerwie obiadowej, proponuje przystąpić do rozpatrzenia trzech następnych punktów porządku dziennego, to jest do wysłuchania sprawozdań komisji sejmowych o trzech projektach ustaw, przeprowadzenia dyskusji nad nimi i uchwalenia ich.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#ZenonKliszko">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 15 min. 30.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 35 do godz. 15 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę (druki nr 6 i 13).</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca poseł Kazimierz Barcikowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Zarówno projekt ustawy, jak i ogólne zasady wynikających stąd decyzji wykonawczych, były szczegółowo rozpatrywane na posiedzeniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego na podstawie materiałów przedstawionych przez Ministerstwo Rolnictwa i wniosków wcześniej powołanej podkomisji. Zasługuje na podkreślenie fakt, że projekt ustawy w tej sprawie był również przedmiotem prac Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego poprzedniej kadencji Sejmu, przy czym poprawki wniesione przez ówczesną Komisję zostały uwzględnione w projekcie rządowym. Jeśli uwzględnić dodatkowo żywe zainteresowanie tą ustawą wśród szerokich kręgów rolników i specjalistów różnych dziedzin — co znalazło wyraz w licznych publikacjach w prasie fachowej i periodycznej, jak również w dyskusjach na spotkaniach poselskich — to można stwierdzić, że przedstawiony pod obrady Sejmu projekt ustawy został wszechstronnie przygotowany i cieszy się poparciem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#KazimierzBarcikowski">Jest to całkowicie zrozumiałe, gdyż projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę dotyczy przedsięwzięcia o wielkiej doniosłości dla całego kraju, a dla rolnictwa w szczególności. Bez obawy o przesadę można stwierdzić, że doniosłość tej ustawy odpowiada wadze aktów prawnych, które w swoim czasie dały początek elektryfikacji wsi czy też rozwojowi prac melioracyjnych w rolnictwie. Potrzeba tego aktu prawnego wynika bowiem z przystępowania przez państwo do planowego rozwiązywania problemu wody na wsi, problemu o zasadniczym znaczeniu dla postępu w produkcji hodowlanej i poprawy warunków zdrowotnych ludności. Stopniowe rozwiązywanie tego problemu w miarę narastania środków, jakie na ten cel będzie mogło przeznaczać państwo i ludność wiejska, stanie się niewątpliwie jednym z istotnych czynników rugowania tradycyjnych opóźnień w życiu wsi przez nasycanie jej urządzeniami będącymi wyrazem współczesnej cywilizacji. To właśnie przesądza, że rozpatrywana dzisiaj ustawa zajmie poczesne miejsce wśród licznych aktów prawnych określających etapy wielkich prac, podejmowanych w ludowym państwie polskim na rzecz przyśpieszenia rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#KazimierzBarcikowski">Zapotrzebowanie wsi na wodę jest duże i wzrasta wraz z rozwojem hodowli i wprowadzaniem nowoczesnych urządzeń produkcyjnych i cywilizacyjnych. Dosyć powiedzieć, że jedna sztuka bydła potrzebuje dziennie około 60 litrów wody, przy czym niedostatek wody obniża o 15 do 20% efektywność żywienia. Należy także zauważyć, że mechanizacja zaopatrzenia w wodę gospodarki hodowlanej stanowi jeden z najważniejszych czynników wzrostu wydajności pracy w tej gałęzi produkcji rolnej. W gospodarstwach o mniejszej ilości siły roboczej fakt ten ma już obecnie duże znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#KazimierzBarcikowski">Przy szacunkach zużycia wody na potrzeby ludności normę zużycia odpowiadającą 55 litrom dziennie na osobę uważa się za minimalną. W pełni zrozumiałe są wysokie wymagania jakościowe stawiane przez higienistów wodzie, przeznaczonej na zaopatrzenie ludności, gdyż zła woda staje się rozsadnikiem chorób. Bez obfitości łatwo dostępnej wody postęp w zakresie higienizacji wsi może mieć raczej ograniczony charakter. Woda — jak wiadomo powszechnie — stanowi zasadniczy środek ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#KazimierzBarcikowski">Istniejące na wsi urządzenia zaopatrywania w wodę nie pokrywają w pełni zapotrzebowania ilościowego rolnictwa i ludności, a jeszcze gorzej przedstawia się jakość wody pobieranej z tych urządzeń. W gospodarstwach chłopskich zasadniczym źródłem wody są studnie indywidualne, z których około 80% znajduje się w niezadowalającym stanie technicznym. Jeśli wyłączyć jednostki gospodarki uspołecznionej, to tylko w 900 wsiach mamy wodociągi publiczne, a w dalszych 13 tysiącach wsi studnie publiczne. Na części terenów wiejskich, gdzie występują warunki hydrogeologiczne powodujące utrudniony dostęp do wody, mamy do czynienia z okresowym bądź nawet trwałym deficytem wody.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#KazimierzBarcikowski">Na terenie 154 powiatów deficyt wody występuje w licznych gospodarstwach z tym, że w 26 powiatach ponad 50% gospodarstw nie posiada wody w swoim obejściu, a w wielu wypadkach gospodarstwa te muszą pobierać wodę z odległych źródeł. W takich województwach, jak lubelskie, krakowskie, kieleckie, gdańskie, rzeszowskie, gospodarstwa bez własnych studni stanowią ponad 40% ogółu gospodarstw. Nie ulega wątpliwości, że w gospodarstwach brak wody na potrzeby hodowli stanowi istotny czynnik ograniczający jej rozwój. Nie pozostaje to również bez wpływu na stan sanitarny tych gospodarstw i wsi.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#KazimierzBarcikowski">W świetle przytoczonych danych, w pełni zrozumiały staje się ustęp uchwały IV Zjazdu partii o potrzebie zwiększenia nakładów inwestycyjnych na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę. Stanowisko to zyskało pełne poparcie wyborców wiejskich podnoszących na licznych spotkaniach wagę tego problemu. Świadczą o tym wymownie liczne komitety społeczne, jakie powstały na wsi z myślą o realizacji budownictwa wodnego.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#KazimierzBarcikowski">Z przytoczonych danych wynika, że istnieje u nas problem terenów rolniczych o ostrym deficycie wody, co zostało uwzględnione przy opracowaniu projektu omawianej ustawy i wytyczaniu dróg jej realizacji. Należy zauważyć, że dotychczasowe przepisy prawne, wynikające z ustawy z dnia 17 lutego 1960 r. o zaopatrywaniu ludności w wodę, nie stwarzały wystarczających podstaw prawnych, aby w pierwszej kolejności, w sposób planowy rozwiązywać problem deficytu wody na terenach rolniczych, gdzie szczególnie ostro występuje. Wówczas kiedy ustawa ta była przyjmowana byliśmy dopiero u progu wzmożonych inwestycji w rolnictwie, a i sam problem zaopatrywania rolnictwa w wodę nie był w naszych warunkach dość rozpoznany. Możliwości techniczno-ekonomiczne podjęcia szerszych prac w tym zakresie na wsi były wtedy również nader ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#KazimierzBarcikowski">Przepisy ustawy z 1960 r. stanowiły, że budowa urządzeń zbiorowego zaopatrywania wsi w wodę następuje z inicjatywy przyszłych użytkowników i ich organizacji i jest realizowana w zasadzie z ich środków przy pomocy państwa. Przepisy o finansowaniu tego budownictwa przewidywały, że zlecenie opracowania dokumentacji następowało dopiero wówczas, gdy zostały zgromadzone udziały rolników, a prezydium powiatowej rady narodowej zatwierdziło plan pokrycia finansowego budowy. Mówiąc najogólniej, przepisy stanowiły, że budowa zbiorowego zaopatrzenia rolnictwa chłopskiego w wodę mogła być realizowana w trybie czynów społecznych. Obok wielu komplikacji organizacyjnych powodowało to w praktyce taki stan rzeczy, że budownictwo to rozwijało się przeważnie we wsiach dysponujących większymi środkami materialnymi, natomiast wsie o słabiej rozwiniętej produkcji, między innymi dlatego, że występują tam trudności z wodą, pozostawały nader często poza zasięgiem tego budownictwa. Jest to jedno ze zjawisk ujawnionych w praktyce, a uzasadniających potrzebę opracowania referowanej ustawy, ustawy wyodrębniającej problemy budownictwa wodnego na wsi i ustalającej zasady prawne przystosowane do specyficznych warunków rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#KazimierzBarcikowski">W ostatnich latach państwo podjęło zwiększone wysiłki na rzecz przyśpieszenia rozwoju produkcji rolnej. Przechodzimy do dalszego etapu modernizacji bazy wytwórczej rolnictwa. Niektóre wcześniej podjęte prace, jak na przykład elektryfikacja wsi, wchodzić będą w końcowy etap realizacji, co zmniejszy obciążenie budżetu państwa, zwalniając część środków przeznaczonych na ten cel. Jednocześnie rozwijają się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa rad narodowych i ogniwa organizacyjne, których zadaniem jest realizacja, we współdziałaniu z rolnikami, zamierzeń państwa w zakresie postępu technicznego w rolnictwie. Dotyczy to również pionu organizacyjno-technicznego budownictwa wodnego, co znajduje wyraz w rozwoju przedsiębiorstw „Wodrolu” i ogniw z nimi współdziałających. Dzięki temu powstają większe, aniżeli lat temu kilka, możliwości rozszerzenia programu prac w zakresie budownictwa wodnego na potrzeby rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#KazimierzBarcikowski">Zgodnie z zasadą kompleksowego rozwiązywania zagadnień produkcji rolnej, mieszczącej w sobie stopniowe rozszerzanie swoistych wąskich gardeł tej produkcji, środki inwestycyjne państwa, przeznaczane na ten cel, powinny być użyte w sposób planowy tam, gdzie ich zastosowanie przyniesie nam największe korzyści ekonomiczne, a więc w tym wypadku przede wszystkim na terenach odczuwających ostry deficyt wody.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#KazimierzBarcikowski">Przedstawiona ustawa stanowiąc, że „zaopatrywanie rolnictwa i wsi w wodę należy do planowej działalności państwa” stwarza możliwości skoncentrowanego użycia środków państwowych przeznaczonych na ten cel zgodnie z pilnymi potrzebami rolnictwa. Wprowadzając zasadę, że na koszty budowy wykłada państwo i dopiero po rozliczeniu budowy następuje obciążenie opłatami użytkowników z tytułu kosztów budowy w części na nich przypadającej, ustawa usprawnia ten tok planowania realizacji i finansowania budowy. Tym samym ustawa ułatwia realizację inwestycji skojarzonych, łączących użytkowników indywidualnych i uspołecznionych, co do tej pory było w praktyce utrudnione przez wymagane wcześniejsze zgromadzenie środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#KazimierzBarcikowski">Obok inwestycji z tego zakresu prowadzonych przez państwo, ustawa reguluje ogólne zasady budowy urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę przez kółka rolnicze, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółki wodne i inne zrzeszenia ze środków tych jednostek oraz ze środków ludności, zapewniając im pomoc państwa. Tym samym ustawa pozostawia pole do inicjatywy społecznej we wsiach nie objętych bezpośrednio planem państwowym. Jest rzeczą zrozumiałą, że podjęcie budowy w tym wypadku wymaga zgody prezydium powiatowej rady narodowej. Zarządzenia wykonawcze do ustawy różnicują również zasady odpłatności pomiędzy wsiami objętymi planem państwowym i budującymi urządzenia z własnej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy wprowadza klasyfikację urządzeń technicznych zbiorowego zaopatrzenia w wodę, ustalając jednocześnie ogólne zasady pokrycia kosztów ich budowy. Rozróżnia się trzy rodzaje urządzeń:</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#KazimierzBarcikowski">1. Urządzenia podstawowe obejmujące samo ujęcie wody, a więc w ogromnej większości wypadków studnie o odpowiedniej wydajności oraz urządzenia do oczyszczania, uzdatniania i magazynowania wody. Koszty budowy tych urządzeń w wypadku budownictwa objętego planem państwowym według przygotowanego projektu uchwały rządu, pokrywa w całości państwo, natomiast, jeśli budowę realizuje zrzeszenie, udział ludności w kosztach ma wynosić 30%.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#KazimierzBarcikowski">2. Urządzenia półpodstawowe obejmujące sieć rozprowadzającą wodę i urządzenia do odprowadzania ścieków powstających w wyniku instalacji urządzeń rozprowadzających wodę. Koszty budowy tej części urządzeń, w wypadku budownictwa planowego, pokrywa państwo w 60%, a użytkownicy w 40%. Jeśli budowa realizowana jest przez zrzeszenie, wówczas użytkownicy pokrywają 50% kosztów tej części budowy (według projektu uchwały rządu).</u>
          <u xml:id="u-89.16" who="#KazimierzBarcikowski">3. Urządzenia szczegółowe obejmujące odgałęzienia od zewnętrznej sieci rozprowadzania wody, instalacje wewnętrzne w budynkach oraz instalacje służące do odprowadzania ścieków z tych budynków — jest to więc całość instalacji w gospodarstwie. Koszty tej części budowy będą w całości pokrywane przez właścicieli nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-89.17" who="#KazimierzBarcikowski">Niezależnie od udziału państwa w kosztach realizacji budowy pokrywa ono pełne koszty dokumentacji projektowo-kosztorysowej, badań hydrogeologicznych i nadzoru inwestycyjnego, w wypadku budów realizowanych przez samo państwo, oraz udziela pomocy finansowej na niezbędne badania lub dostarcza gotową dokumentację wtedy, kiedy budowę realizuje zrzeszenie. Nastąpi również rozszerzenie pomocy instruktażowej, organizacyjnej i kredytowej ze strony państwa, związanej z budową i modernizacją istniejących studni chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-89.18" who="#KazimierzBarcikowski">Można więc stwierdzić, że ustawa stanowi dalszą konkretyzację jednej z naczelnych zasad polityki rolnej naszego państwa — zasady stopniowej modernizacji rolnictwa poprzez współdziałanie państwa z rolnikami w drodze łączenia środków państwowych ze środkami własnymi ludności. Stanowi to konkretny przykład pomocy państwa dla rolnictwa w procesie jego rekonstrukcji technicznej.</u>
          <u xml:id="u-89.19" who="#KazimierzBarcikowski">Wówczas, gdy budowa urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę prowadzona jest przez państwo, na właścicielach nieruchomości korzystających z urządzeń półpodstawowych i szczegółowych ciążyć będzie obowiązek uiszczania opłat odpowiadających części przypadających na nich kosztów budowy. Do wymiaru tych opłat, ich poboru i ściągania w wypadku zalegania z wnoszeniem, ustawa czyni właściwymi odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, przepisy o zobowiązaniach podatkowych i egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych. Ustawa zabezpiecza więc w tym wypadku interesy państwa w zakresie ściągalności zobowiązań, wynikających z realizacji inwestycji. Jednocześnie ustawa zapewnia obronę interesów ludności. Przewiduje odszkodowania za szkody powstałe w trakcie budowy i określa tryb postępowania w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-89.20" who="#KazimierzBarcikowski">Decyzję o przyznawaniu odszkodowań i ich wysokości będzie wydawać właściwy organ do spraw rolnych prezydium powiatowej rady narodowej, opierając się na przepisach o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości na rzecz państwa. Ponieważ w trakcie budowy wykonywanej przez państwo może być konieczna pomoc ze strony mieszkańców wsi, ustawa przewiduje możliwość zobowiązania ich do świadczeń osobistych i rzeczowych na ten cel. W praktyce może chodzić o pomoc w robociźnie, w transporcie materiałów budowlanych czy udzielaniu kwater pracownikom przedsiębiorstw budowlanych. Wartość tych świadczeń zaliczać się będzie na poczet opłat za budowę urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-89.21" who="#KazimierzBarcikowski">Podejmowanie decyzji przez państwo o budowie urządzeń podstawowych, a więc nie pociągających za sobą finansowego udziału mieszkańców, ustawa przekazuje prezydium powiatowej rady narodowej. W praktyce chodzić będzie w tym wypadku o budowę głównie studni głębinowych, które będą wykorzystywane w pierwszym etapie jako studnie publiczne. Natomiast budowa urządzeń półpodstawowych i szczegółowych, a więc wymagająca finansowego udziału mieszkańców, następować będzie w zasadzie na wniosek co najmniej połowy zainteresowanych, zaakceptowany przez prezydium powiatowej rady narodowej. Tylko w wypadkach uzasadnionych gospodarczo prezydium powiatowej rady narodowej może podjąć z urzędu decyzję o budowie urządzeń półpodstawowych. Przepis ten, nie obejmujący budowy urządzeń szczegółowych, wydaje się ze wszech miar uzasadniony, gdyż mogą zaistnieć przypadki, kiedy interes społeczny wymagać będzie zastosowania przymusu w stosunku do jednostek, których aspołeczna postawa może hamować realizację koniecznych na wsi urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-89.22" who="#KazimierzBarcikowski">Decyzja prezydium powiatowej rady narodowej, wywieszona na okres 14 dni w biurze gromadzkiej rady narodowej, uprawnia wykonawcę do wejścia na grunt poszczególnych właścicieli i do podjęcia czynności objętych ogólnym planem budowy.</u>
          <u xml:id="u-89.23" who="#KazimierzBarcikowski">W miarę realizacji założeń niniejszej ustawy będzie się pomnażał majątek społeczny wsi i gromad, majątek służący wszystkim mieszkańcom i wymagający społecznej ochrony oraz utrzymania go w należytym stanie. Urządzenia podstawowe i półpodstawowe, zbudowane przez państwo przy udziale ludności lub przez zrzeszenia, ustawa oddaje pod opiekę prezydiów gromadzkich rad narodowych lub zrzeszeń, które prowadziły budowę. Na tych jednostkach spoczywać będzie obowiązek utrzymania, eksploatacji i konserwacji urządzeń podstawowych i półpodstawowych. Natomiast obowiązek ten w stosunku do urządzeń szczegółowych spoczywać będzie na ich użytkownikach.</u>
          <u xml:id="u-89.24" who="#KazimierzBarcikowski">Ustawa wprowadza zasadę opłat za wodę pobieraną z urządzeń służących zbiorowemu zaopatrzeniu wsi w wodę i upoważnia Radę Ministrów do uregulowania w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad i trybu pobierania tych opłat. Przygotowane projekty uchwał Rady Ministrów, według informacji przedstawionych Komisji Rolnictwa, przewidują ustalenie opłat w stosunku do rzeczywistych kosztów utrzymania, eksploatacji i konserwacji urządzeń podstawowych i półpodstawowych oraz podział wynikających stąd obciążeń według faktycznego poboru wody przez użytkowników — gdy zostaną założone wodomierze bądź tam, gdzie wodomierzy nie będzie, według norm zużycia wody ustalonych na podstawie prawa budowlanego. Wymiaru oraz poboru opłat za wodę dokonywać będą gromadzkie rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-89.25" who="#KazimierzBarcikowski">Według projektu uchwały rządu zwolnienia od opłat za wodę mają obejmować pobór wody wprost z urządzeń podstawowych, a więc ze studni publicznych. Zwolnione od opłat będą również osoby nie zamieszkałe w danej miejscowości, a pobierające dorywczo wodę z, urządzeń półpodstawowych. Nie będzie pobierać się opłat za wodę użytą do gaszenia pożarów.</u>
          <u xml:id="u-89.26" who="#KazimierzBarcikowski">W końcowym rozdziale projekt ustawy stanowi, że „budowa urządzeń rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy niniejszej podlega wykończeniu w trybie przepisów dotychczasowych”. Uznając prawną i organizacyjną zasadność tego przepisu, na sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwrócono uwagę na konieczność pomocy ze strony Ministerstwa Rolnictwa i organów rad, aby przyśpieszyć ukończenie budów rozpoczętych przed wejściem w życie obecnie rozpatrywanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-89.27" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę rozpatrujemy na progu nowej pięciolatki, w trakcie której zostaną podjęte zwiększone wysiłki na rzecz stopniowego rozwiązywania tego problemu. Dlatego na zakończenie wydaje mi się celowe zatrzymać uwagę Obywateli Posłów nad ogólnymi warunkami realizacji programu w tym względzie w najbliższych latach. Według wstępnych założeń następnego planu 5-letniego przewiduje się, że w ciągu najbliższych 5 lat nakłady inwestycyjne państwa na zaopatrywanie rolnictwa chłopskiego i wsi w wodę wyniosą około 1,5 mld zł, co pozwoli wybudować około 3 tys. nowoczesnych studni i około 200 rozprowadzeń wody. Szacuje się, że poza tym około 300 rozprowadzeń wody zostanie zbudowanych przez zrzeszenia i organizacje rolnicze kosztem około 0,5 mld zł. Szacunkowe nakłady ze środków rolników na budowę studni indywidualnych wyniosą około 2,5 mld zł, co powinno pozwolić zbudować około 200 tys. studni i około 13 tys. zagrodowych rozprowadzeń wody.</u>
          <u xml:id="u-89.28" who="#KazimierzBarcikowski">Z przytoczonych danych wynika, że środki państwowe zostaną skierowane w pierwszej kolejności na budownictwo urządzeń podstawowych, głównie studni publicznych, które w przyszłości będą mogły posłużyć jako ujęcia wody do sieci rozprowadzającej. Jak już wcześniej zwracałem uwagę, budownictwo państwowe w latach najbliższych zostanie skoncentrowane na terenach o ostrym deficycie wody. Przy ograniczonych środkach finansowych i materiałowych, jakie w latach najbliższych będą mogły być na ten cel przeznaczone, zasada ta nie może budzić wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-89.29" who="#KazimierzBarcikowski">W latach najbliższych realizacja programu wymagać będzie również dalszej rozbudowy specjalistycznych przedsiębiorstw wykonujących prace inwestycyjne w tym zakresie. Rozbudowa obejmie zarówno podległe Ministerstwu Rolnictwa przedsiębiorstwa zaopatrzenia rolnictwa w wodę „Wodrol”, których zjednoczenie spełnia funkcje wiodące i koordynujące w budownictwie urządzeń wodnych dla rolnictwa, jak również przedsiębiorstwa i zakłady tej branży, nadzorowane przez Komitet Drobnej Wytwórczości i inne ogniwa.</u>
          <u xml:id="u-89.30" who="#KazimierzBarcikowski">Przewidywane nakłady na rozwój przedsiębiorstw „Wodrol” wyniosą w tych latach około 380 mln zł, z czego olbrzymią większość planuje się przeznaczyć na zakup sprzętu i organizację baz terenowych.</u>
          <u xml:id="u-89.31" who="#KazimierzBarcikowski">Realizacja programu będzie wymagać poważnego wysiłku od przemysłu dostarczającego niezbędne rury i pompy odpowiadające temu typowi budownictwa wodnego. Nie będą to bynajmniej proste zadania dla przemysłu, gdyż ich wykonanie wymagać będzie prawdopodobnie zmian w profilu produkcyjnym niektórych zakładów. Należy oczekiwać, że wszystkie elementy programu zostaną właściwie zgrane i zadania przypadające na lata najbliższe zostaną wykonane, a zdobyte doświadczenia organizacyjne i produkcyjne posłużą jako punkt wyjścia do prac w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-89.32" who="#KazimierzBarcikowski">Realizacja programu zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę stawia nowe zadania przed organizacjami rolniczymi i radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-89.33" who="#KazimierzBarcikowski">Ustawa przekazuje dużo uprawnień radom narodowym, a szczególnie prezydiom powiatowych rad narodowych i gromadzkim radom narodowym. Odpowiada to tendencjom do decentralizacji zarządzania, ale pociąga też za sobą zwiększoną odpowiedzialność rad narodowych za decyzje w sprawach lokalizacji i realizacji budownictwa wodnego, aby ich poczynania w tym względzie zyskiwały poparcie i zrozumienie opinii społecznej wsi. Stanowi to jeden z ważnych warunków określających stopień mobilizacji sił społecznych wsi i środków własnych ludności na rzecz realizacji programu zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-89.34" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy określa ogólne zasady prawne zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę. Ustalenie przepisów szczegółowych przekazuje organom wykonawczym państwa. Ogólny charakter zawartych w ustawie przepisów jest logicznie uzasadniony. Znajdujemy się w początkowej fazie realizacji programu rzeczowego, który przez długie lata wcielany będzie w życie. W tym czasie zmieniać się będą warunki realizacji ustawy i możliwości zarówno państwa, jak i ludności wiejskiej. Wymagać to będzie elastycznego dostosowywania przepisów szczegółowych do zmieniających się warunków. Nie byłoby słuszne, aby każdorazowa zmiana tych przepisów wymagała wnoszenia poprawek do ustawy. Ogólny charakter ustawy czyni zadość wymogowi trwałości zawartych w niej rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-89.35" who="#KazimierzBarcikowski">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wnosi o przyjęcie przez Sejm projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę w przedłożeniu rządowym (druk sejmowy nr 6) z poprawką Komisji zgłoszoną w druku sejmowym nr 13.</u>
          <u xml:id="u-89.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#CzesławWycech">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Stanisław Krauss.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#StanisławKrauss">Wysoki Sejmie! Stałe postępy w industrializacji i urbanizacji kraju powodują szybki wzrost zapotrzebowania wody zarówno dla celów przemysłowych, jak i zaopatrzenia mieszkańców miast, wsi i osiedli. Zapotrzebowanie to wynoszące w 1960 r. około 5 mld m3, szacuje się w 1980 r. na 23 mld m3 wody. Woda staje się zatem coraz bardziej cennym i deficytowym surowcem, przy czym w niektórych rejonach deficyt ten odczuwa się poważnie już dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#StanisławKrauss">Z drugiej strony te same czynniki, przyczyniające się do wzrostu zapotrzebowania, powodują stałe i szybko rosnące zanieczyszczenie i zatruwanie wód ściekami przemysłowymi i bytowymi, pogarszając bilans wodny i powodując ogromne straty dla całości gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#StanisławKrauss">Wśród ogółu zasobów naturalnych, woda była i jest surowcem, który ogarnia wszystkie dziedziny życia ludzkiego i wszystkie gałęzie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#StanisławKrauss">Coraz częściej odczuwają dotkliwy niedobór wody centra wielkiego przemysłu oraz skupiska ludności wiejskiej i miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#StanisławKrauss">Trudności te wynikają z nierównomiernie rozłożonych w czasie i przestrzeni dyspozycyjnych zasobów wód powierzchniowych i na ogół niewielkich ilości wód podziemnych.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#StanisławKrauss">Rolnictwo jest głównym odbiorcą wody i jest w najwyższym stopniu zainteresowane gospodarką wodną, a potrzeby jego stanowią 70% ogólnego zapotrzebowania wody wszystkich działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#StanisławKrauss">W województwie lubelskim, podobnie jak w całym kraju, jednym z największych problemów naszych czasów jest regulowanie pod względem ilościowym i jakościowym naturalnego obiegu wody dla celów pitnych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#StanisławKrauss">W roku 1960 na obszarze województwa lubelskiego na 4.370 osiedli wiejskich, zamieszkałych przez 1.360 tys. mieszkańców były tylko dwie wsie, które posiadały wodociągi z siecią. Podstawowe zasoby wody, z których wieś korzysta, stanowią wody gruntowe, a typowym ujęciem wody są prywatne studnie przyzagrodowe.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#StanisławKrauss">Na terenie wsi znajduje się 180 tys. studni gospodarskich, w tym płytkich studni kopanych 170 tys., co stanowi 98%. Stan sanitarny studzien gospodarskich: są to przeważnie studnie bez przykrycia, nieszczelne, kontaktujące się często ze ściekami, przy czym woda w tych studniach stanowi potencjalne źródło zakażeń bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych ludzi i zwierząt na wsi.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#StanisławKrauss">Z ogólnej ilości studzien przyzagrodowych tylko 10% studni posiada wodę zdatną do picia. Studni publicznych istniejących w województwie jest 806, w tym płytkich studni kopanych — 640, co stanowi 79%. Według kryterium oceny techniczno-eksploatacyjnej, dobrych studni publicznych jest około 20%, średnich 20%, złych 10% i bardzo złych 50%. Studnie te są wyeksploatowane, mało wydajne i nieodpowiednio zlokalizowane. Zbudowane w różnych okresach są one wyposażone w ręczne urządzenia pompowe lub kołowroty.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#StanisławKrauss">Źródeł naturalnych, z których ludność korzysta istnieje 1.600. Średnio przypada na jedną — wiadomo jak prymitywną — studnię gospodarską 8 mieszkańców, na jedną studnię publiczną 1.700 osób, na jedno źródło naturalne — 862 osoby. Oznacza to, że około 1.220 tys. mieszkańców wsi korzysta z wody nie nadającej się do picia i użytku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#StanisławKrauss">W 520 wsiach występuje uciążliwy brak wody z różnych przyczyn, w tym głównie na skutek warunków hydrogeologicznych. Gospodarstwa nie posiadające we własnym obejściu ani wodociągu, ani studni stanowią 38%. Obszary upośledzone pod względem zasobów wód użytkowych obejmują głownio Roztocze, Kotlinę Sandomierską, częściowo wzniesienia Lubartowsko-Chełmskie i niektóre części Wyżyny Lubelskiej.</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#StanisławKrauss">Wśród powiatów — do najbardziej odczuwających brak wody należą: Zamość, Biłgoraj, Kraśnik, Krasnystaw i Janów. Dla przykładu należy też podać, że w powiecie Zamość na 220 wsi ponad 100 wsi odczuwa dotkliwy niedobór wody. Ludność tych wsi zmuszona jest czerpać wodę powierzchniową z rzek, stawów i jezior i donosić lub dowozić ze znacznych, często parukilometrowych odległości, co połączone jest z dużymi stratami czasu i energii, która powinna być wykorzystana na podniesienie produkcji rolnej i hodowlanej.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#StanisławKrauss">Do roku 1964 inwestycje ujęć wodnych dla potrzeb wsi prowadziły dwa resorty — resort gospodarki komunalnej i resort rolnictwa, a w pewnym stopniu również resort oświaty i przemysłu. Ta dwutorowość niejednokrotnie powodowała niedociągnięcia w zakresie koordynacji planów zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Z dniem 1 stycznia 1964 roku resort rolnictwa przejął całokształt spraw dotyczących zaopatrzenia ludności w wodę na terenie gromad.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#StanisławKrauss">Jednolity system administracji państwowej w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę pozwoli niewątpliwie na skoordynowanie działalności inwestycyjnej, usprawnienie projektowania, skrócenie cyklu budowy studni i wodociągów na podstawie lepszego zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#StanisławKrauss">Istniejący stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę obejmuje 3 rodzaje zaopatrzenia:</u>
          <u xml:id="u-91.16" who="#StanisławKrauss">— system zakładowy obejmujący zaopatrzenie w wodę PGR, POM, zakłady lecznictwa zwierząt, agronomówki, zakłady wytwórcze gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, szkoły, ośrodki zdrowia itd.</u>
          <u xml:id="u-91.17" who="#StanisławKrauss">— system zbiorowy, obejmujący zaopatrzenie w wodę ogółu mieszkańców wsi i jednostek gospodarki uspołecznionej w bezpośrednim zasięgu,</u>
          <u xml:id="u-91.18" who="#StanisławKrauss">— system punktowy i indywidualny, zaspokajający potrzeby rolnictwa drobnotowarowego.</u>
          <u xml:id="u-91.19" who="#StanisławKrauss">W systemie zakładowym — spośród 86 PGR — 36 gospodarstw posiada wodociągi i zaopatruje się w wodę przy pomocy urządzeń mechanicznych, przy czym w latach 1961–1965 wybudowano 32 wodociągi. Na 28 POM — 14 posiada wodociągi, a 2 wodociągi są w budowie. Spośród 78 zakładów lecznictwa zwierząt — 25 posiada studnie wiercone. Na 118 spółdzielni produkcyjnych 1 spółdzielnia w Łazowej ma własny wodociąg, a 30 spółdzielni posiada studnie wiercone.</u>
          <u xml:id="u-91.20" who="#StanisławKrauss">Pozostałe jednostki zaopatrują się w wodę ze studni kopanych. W latach 1961–1965 resort rolnictwa wybudował łącznie 42 wodociągi zakładowe i 30 studni wierconych kosztem 38 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-91.21" who="#StanisławKrauss">WZGS w tymże okresie dla swoich zakładów produkcyjnych d usługowych wybudowały kosztem 6 mln zł 50 studni wierconych.</u>
          <u xml:id="u-91.22" who="#StanisławKrauss">Ten postęp w zakresie poprawy zaopatrzenia jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa w wodę jest wyrazem konsekwentnej realizacji zadań planu bieżącego pięciolecia. Jednak środki podjęte dotąd w tej sprawie nie rozwiązują kwestii.</u>
          <u xml:id="u-91.23" who="#StanisławKrauss">Dla ilustracji braków w tym zakresie może służyć statystyka, z której wynika, że jednostki produkcyjne resortu rolnictwa w województwie lubelskim posiadają łącznie 84 wodociągi, podczas gdy województwo koszalińskie ma ich 634, poznańskie 634, olsztyńskie 620, wrocławskie 543 i woj. zielonogórskie 430.</u>
          <u xml:id="u-91.24" who="#StanisławKrauss">W zakresie systemu zbiorowego i punktowego następuje także zbyt powolna poprawa zaopatrzenia w wodę, a mianowicie istnieje obecnie 10 wodociągów, z czego 4 wybudowane zostały przez resort gospodarki komunalnej i 6 przez resort rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-91.25" who="#StanisławKrauss">Plan realizacji zadań na rok 1965 obejmuje ogółem 28 urządzeń podstawowych i półpodstawowych dla zaopatrzenia zbiorowego oraz 60 studni i 5 wodociągów dla zaopatrzenia zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-91.26" who="#StanisławKrauss">Wstępne założenia planu na lata 1966–1970 przewidują nakłady na zaopatrzenie zbiorowe i zakładowe 240 mln zł, w tym na zaopatrzenie zakładowe — 50 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-91.27" who="#StanisławKrauss">Na sumę 240 mln zł złożą się nakłady limitowe państwa w wysokości 150 mln zł. Pozostałe będą pokryte ze środków własnych ludności. Pozwolą one na wybudowanie:</u>
          <u xml:id="u-91.28" who="#StanisławKrauss">— 20 wodociągów zakładowych i 50 wiejskich,</u>
          <u xml:id="u-91.29" who="#StanisławKrauss">— 80 studni zakładowych i 110 studni publicznych wierconych.</u>
          <u xml:id="u-91.30" who="#StanisławKrauss">Program ten, jak widać, nie rozwiąże najpilniejszych potrzeb województwa. Pokryjemy w zasadzie potrzeby województwa w gospodarstwach państwowych i jednostkach takich jak POM, szkoły rolnicze, lecznice weterynaryjne.</u>
          <u xml:id="u-91.31" who="#StanisławKrauss">Po wykonaniu 50 wodociągów i 110 studni publicznych dla wsi, nadal 270 wsi odczuwać będzie niedobór wody, który częściowo złagodzony zostanie pomocą kredytową i materiałowa państwa na budowę ujęć punktowych dla rolników indywidualnych. W związku z tym należałoby ująć w odpowiednich opracowaniach przewidujących docelowe i kompleksowe rozwiązanie problemu zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę, uwzględniając różne rozwiązania techniczne.</u>
          <u xml:id="u-91.32" who="#StanisławKrauss">Mając to na uwadze, w woj. lubelskim poczyniono wysiłki organizacyjne nad opracowaniem takiego programu, który przewidywałby różnorodne kompleksowe rozwiązania na przykładzie powiatu zamojskiego.</u>
          <u xml:id="u-91.33" who="#StanisławKrauss">Położenie geograficzne oraz trudny układ hydrogeologiczny, występujący głównie na obszarze Roztocza na głębokościach warstw wodonośnych do 90 m oraz różnorodność przewidywanych rozwiązań technicznych, w pełni przemawiają za podjęciem programu kompleksowego zaopatrzenia w wodę tych wsi powiatu zamojskiego, które odczuwają jej brak.</u>
          <u xml:id="u-91.34" who="#StanisławKrauss">Układ architektoniczno-budowlany niektórych wsi pozwala na zastosowanie różnorodnych rozwiązań technicznych.</u>
          <u xml:id="u-91.35" who="#StanisławKrauss">Przygotowany program docelowego rozwiązania problemu zaopatrzenia w wodę przewiduje wykonanie w latach 1966–1970 na terenie powiatu zamojskiego 70 studni publicznych i 20 wodociągów.</u>
          <u xml:id="u-91.36" who="#StanisławKrauss">Powiat zamojski znany powszechnie w całym kraju z historii ruchu robotniczego oraz ogromnych prześladowań w okresie okupacji, które spowodowały olbrzymie wyniszczenie ludności i ruinę materialną powiatu — w pełni zasługuje na poparcie tego programu.</u>
          <u xml:id="u-91.37" who="#StanisławKrauss">Wysoki Sejmie! Przedstawiony stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę na terenie woj. lubelskiego i propozycje rozwiązań szczegółowych opartych na wstępnych opracowaniach, powszechne zainteresowanie tym żywotnym problemem ludności, wskazują, że uchwalenie ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę jest jak najbardziej aktualne, pilne i w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-91.38" who="#StanisławKrauss">Ustawa stawia przed nami bardzo trudne zadanie w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę. Wieś polska odznacza się specyficznym układem architektoniczno-budowlanym, różnorodnością stosunków własnościowych i kierunków produkcji rolnej, a w rezultacie wymaga jak najbardziej przemyślanych decyzji przy lokalizacji ujęć wody dla jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa, wsi oraz dla gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-91.39" who="#StanisławKrauss">We wsiach zwartych i rozwojowych należy lokalizować urządzenia podstawowe i półpodstawowe o charakterze publicznym. Lokalizację ujęć punktowych należy kierować tam, gdzie zgodnie z planami osiedleńczo-rolnymi i planami zagospodarowania przestrzennego przewiduje się, że rozwój wsi będzie zanikowy, a w chwili obecnej wieś ta odczuwa dotkliwy brak wody, który ogranicza produkcję rolna. Dotyczy to przede wszystkim kolonii, przysiółków i wsi rozproszonych. Przepisy wykonawcze powinny uregulować to zagadnienie i przewidzieć budowę w zanikowych wsiach ujęć indywidualnych względnie wspólnych ujęć przez sąsiadujących ze sobą rolników. Przepisy wykonawcze powinny sprecyzować możliwie jak najtrafniej działalność inwestycyjną w systemie indywidualnym.</u>
          <u xml:id="u-91.40" who="#StanisławKrauss">Wiemy, że możliwości inwestycyjne państwa nie pozwalają na pełne wyposażenie wsi w urządzenia wodociągowe w najbliższym okresie czasu. Dlatego też jako podstawowy kierunek inwestowania ustawa przyjmuje budowę studni publicznych i zakładowych. Musimy jednak mieć na uwadze, że budowa ujęć wodnych jest bardzo kosztowna i obliczona na użytkowanie co najmniej przez kilkadziesiąt lat.</u>
          <u xml:id="u-91.41" who="#StanisławKrauss">Dlatego też budowę urządzeń podstawowych jako studni publicznych — należy lokalizować i projektować pod kątem wykorzystania ich do zasilania wodociągów w okresie późniejszym. W ten sposób unikniemy w przyszłości niepotrzebnych wydatków na budowę nowych ujęć wody bądź rekonstrukcję istniejących w celu technicznego przystosowania ich do zasilania wodociągów.</u>
          <u xml:id="u-91.42" who="#StanisławKrauss">Ustawa wymaga wielu poczynań organizacyjnych w dziedzinie wykonawstwa i zaopatrzenia materiałowego. Inwestycje ujęć wodnych z konieczności muszą być rozproszone w terenie i nie można ich upodabniać do melioracji, które wykonuje się na ściśle określonym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-91.43" who="#StanisławKrauss">W parze z tym zachodzi nieodzowna konieczność dokonania radykalnej zmiany w dziedzinie zaopatrzenia materiałowego, zwłaszcza dla rolników indywidualnych, na budowę własnych ujęć punktowych. W tym wypadku problem ten może rozwiązać nasz przemysł zarówno centralny, jak i terenowy, który na podstawie dokumentacji typowej powinien podjąć produkcję seryjną materiałów i urządzeń niezbędnych do budowy studni wierconych.</u>
          <u xml:id="u-91.44" who="#StanisławKrauss">Następny problem, to usprawnienie projektowania studni i wodociągów na wsi. Obecny system projektowania nie odpowiada wymogom, jakie stawia ustawa, dlatego iż zakłada on indywidualne rozwiązanie techniczne dla każdej studni.</u>
          <u xml:id="u-91.45" who="#StanisławKrauss">Nieodzowną więc rzeczą będzie wprowadzenie standaryzacji projektów urządzeń podstawowych dla studni i wodociągów wiejskich. Należy też rozważyć możliwości wprowadzenia projektów typowych i powtarzalnych dla ujęć punktowych budowanych dla rolników indywidualnych i jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa. Projekty takie można by opracować na podstawie wyników badań głębokości pokładów wód podziemnych w danym rejonie, a także na podstawie inwentaryzacji ujęć kopanych. Wiąże się to również z dostosowaniem przepisów wykonawczych prawa budowlanego do wymogów ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Przepisy te powinny wprowadzić projekty typowe budynków mieszkalnych i inwentarskich na wsi z uwzględnieniem instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej.</u>
          <u xml:id="u-91.46" who="#StanisławKrauss">Zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę jest jednym z zasadniczych elementów mechanizacji rolnictwa. Uregulowanie sprawy instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej na podstawie typizacji projektów przyśpieszy proces mechanizacji rolnictwa. Obecnie rolnik musi chodzić do projektanta, prosić go o wykonanie projektu instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej, ponosić często wygórowane koszty, gdyż typowy projekt, według którego wybudował mieszkanie lub oborę — instalacji takiej nie przewiduje.</u>
          <u xml:id="u-91.47" who="#StanisławKrauss">Wszystkie wymienione kwestie należy unormować w przepisach wykonawczych do ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Przepisy wykonawcze powinny też ustanowić jednolite zasady konserwacji i eksploatacji urządzeń studziennych i wodociągowych w systemie zbiorowym i zakładowym. W szczególności powinny unormować sprawę obsługi technicznej, planowania nakładów na remonty i konserwację, szkolenia konserwatorów i rozwój zakładów usługowych, zajmujących się naprawą studni i wodociągów na wsi.</u>
          <u xml:id="u-91.48" who="#StanisławKrauss">Kończąc pragnę zaznaczyć, że jako członek Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będę głosował za ustawą.</u>
          <u xml:id="u-91.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Franciszek Maj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#FranciszekMaj">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę jest obecnie niezadowalający. Niektóre rejony kraju odczuwają dotkliwie brak wody. Potrzeby na tym odcinku trzeba rozwiązywać w szybszym niż dotychczas tempie, ponieważ rozwój kopalnictwa i przemysłu powoduje w wielu rejonach kraju zakłócenia w gospodarce wodnej.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#FranciszekMaj">Woda w poważnym stopniu wpływa na warunki bytu ludności wiejskiej, poza tym stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, a ilość i jakość tej wody wpływa w poważnym stopniu na zdrowotność połowy ludności kraju, na poziom kulturalny i sanitarny wsi, a w produkcji rolnej na przyrost roślin, przyrost wagi inwentarza żywego, mleczności krów itp.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#FranciszekMaj">Jestem przekonany, że nowy akt prawny, jakim wkrótce stanie się projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — przyśpieszy w poważnym stopniu poprawę na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#FranciszekMaj">Zdaję sobie sprawę, że odrobienie zaniedbania na tym odcinku nie jest możliwe w ciągu jednego czy nawet dwóch planów 5-letnich — chyba nawet w ciągu jednego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#FranciszekMaj">Wytyczne do planu 5-letniego na lata 1966–1970 przewidują następujące podstawowe kierunki rozwoju urządzeń:</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#FranciszekMaj">— wykonanie podstawowych urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę na terenach najbardziej deficytowych, — doprowadzenie do poprawy stanu technicznego i sanitarnego istniejących już urządzeń zaopatrywania w wodę, — wyposażenie państwowych gospodarstw rolnych w urządzenia poboru wody.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#FranciszekMaj">W obecnych warunkach założenia planu 5-letniego na lata 1966–1970 należy uznać za słuszne.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#FranciszekMaj">Projekt ustawy wprowadza określony system odpłatności: częściowej do 40% za urządzenia półpodstawowe i 100% za urządzenia szczegółowe po wykonaniu inwestycji, to znaczy, że zmienia dotychczasowy system finansowania budowy wodociągów stosowany dotychczas przez resort gospodarki komunalnej, stosownie do którego ludność musiała zebrać najpierw środki potrzebne na ten cel, i dopiero wówczas przystępować do czynności związanych z budową wodociągu. W tej sytuacji w wielu wypadkach budowano wodociągi tam, gdzie ludność była w stanie zebrać potrzebne środki, a nie tam, gdzie wodociągi najbardziej były potrzebne. Projekt ustawy i założenia planu 5-letniego przychodzą w pierwszej kolejności z pomocą terenom, odczuwającym dotkliwy brak wody.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#FranciszekMaj">Największym problemem w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę jest sprawa jej jakości. Według oceny instytutów naukowych i stacji sanitarno-epidemiologicznych około 90% studni chłopskich posiada wodę złą i zanieczyszczoną, nie nadającą się do celów pitnych zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#FranciszekMaj">W związku z tym niezbędne jest opracowanie specjalnego programu poprawy jakości wody w studniach indywidualnych, uwzględniającego dezynfekcję studni oraz szerszego zastosowania mechanicznego poboru wody, które zabezpieczy studnie przed zanieczyszczeniem z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#FranciszekMaj">Dlatego też projekt ustawy w art. 11 przewiduje, że: „Państwo zapewnia pomoc organizacyjną, materiałową, techniczną i finansową przy budowie studzien oraz innych urządzeń indywidualnego zaopatrywania W wodę w gospodarstwach rolnych oraz w zabudowaniach i działkach przyzagrodowych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych” — i że Rada Ministrów określi zakres i zasady pomocy państwa przy budowie tych urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#FranciszekMaj">Brak jest dotychczas w Polsce planowego działania w tej dziedzinie — chodzi o projektowanie produkcji sprzętu i wykonawstwa. Można już jednak mówić o pewnych krokach w tej dziedzinie. Zjednoczenie zaopatrzenia rolnictwa w wodę dokonało pierwszych prac w zakresie modelowych rozwiązań wraz z obliczeniem kosztów budowy i eksploatacji — takie rozwiązania przewidziano cztery: studnię gospodarczą jednoczerpalną i wieloczerpalną, studnię gospodarczą z rozprowadzeniem wody oraz studnię gospodarczą z rozprowadzeniem wody do kilku budynków czy kilku gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#FranciszekMaj">Mechanizacja urządzeń zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę jest składowym i wyjściowym elementem mechanizacji rolnictwa. Rozwiązania techniczne zaopatrzenia w wodę i ilość zużywanej wody — są podstawowym miernikiem standardu życia ludności rolniczej w kierunku zmniejszenia różnicy w standardzie życia między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#FranciszekMaj">Na wybudowanie wodociągów we wszystkich wsiach i doprowadzenie wody do gospodarstw potrzeba kilkudziesięciu lat, ponieważ są to inwestycje wymagające dużych nakładów finansowych i materiałowych oraz dużego potencjału w zakresie wykonawstwa. Dlatego należy dążyć do tego, żeby przemysł obok zwiększenia produkcji materiałów do budowy wodociągów — a potrzeby te według programu perspektywicznego wzrastają w porównaniu do obecnego poziomu wykonawstwa kilkakrotnie — zwiększył również produkcję materiałów i urządzeń do indywidualnego mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody. W województwie bydgoskim dotychczas brak jest dostatecznej ilości rur o odpowiednich przekrojach — brak jest również dostatecznej ilości pomp ręcznych do studni.</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#FranciszekMaj">Urządzenia do mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody to nie tylko ulżenie w pracy ludności pracującej w rolnictwie, ale również poprawa stanu zdrowotnego tej ludności, to umożliwienie służbie zdrowia oddziaływania profilaktycznego.</u>
          <u xml:id="u-93.15" who="#FranciszekMaj">Pożyteczne byłoby zorganizowanie przy inspektoratach zaopatrzenia rolnictwa w wodę wojewódzkich i powiatowych rad narodowych — punktów informacyjnych, gdzie rolnik noszący się z zamiarem budowy studni mógłby uzyskać niezbędne informacje prawne, organizacyjne i techniczne, związane z inwestycją wodną.</u>
          <u xml:id="u-93.16" who="#FranciszekMaj">Decydującym czynnikiem przy budowie urządzeń mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody — w indywidualnych gospodarstwach będzie zaopatrzenie materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-93.17" who="#FranciszekMaj">Trzeba zaopatrzyć rynek w urządzenia techniczne, jak pompy, hydrofory, rury i inne materiały instalacyjne oraz sanitarne dla umożliwienia ludności unowocześnienia studzien, z jakich dziś korzysta, podjąć produkcję środków oczyszczających wodę dla podniesienia jej jakości, rozszerzyć wykonawstwo przedsiębiorstw i zwiększyć kadrę rzemieślniczą, wykonującą roboty studzienno-wodociągowe.</u>
          <u xml:id="u-93.18" who="#FranciszekMaj">Pomyślnie wykonywany jest plan melioracji rolnych, dobiega również końca plan elektryfikacji rolnictwa. Realizacja zamierzeń programowego, planowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę — na pewno będzie trudniejsza i droższa od elektryfikacji rolnictwa. W realizacji tych zamierzeń w dużym stopniu pomoże uchwalona dzisiaj ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-93.19" who="#FranciszekMaj">Śmiały program w tym zakresie przy połączeniu poczynań rządu dotyczących zabezpieczenia środków finansowych z wysiłkiem wielomilionowej rzeszy rolników, spółdzielców i załóg PGR, jeśli realizowana będzie konsekwentnie, przyczyni się do podniesienia zdrowotności ludności wiejskiej, odciąży od pracochłonnych czynności wyciągania i dźwigania wody i przyczyni się do podniesienia produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-93.20" who="#FranciszekMaj">I dlatego ja, jak również Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, będziemy głosować za ustawą.</u>
          <u xml:id="u-93.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Florian Pierański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#FlorianPierański">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Wiele zasadniczych aspektów projektu ustawy wyczerpali moi przedmówcy. Ja pragnę natomiast rzucić pewne światło na rodzącą się ustawę od strony całości gospodarki wodnej w kraju. Nazbyt często mamy złudzenia, że należymy do krajów zasobnych w wodę. Tak jednak nie jest. Dzisiaj na przykład, gdy roczne zapasy brutto na jednego mieszkańca we Francji wynoszą 3 tys. m3, w Związku Radzieckim 11 tys. m3, przeciętna światowa na jednego mieszkańca wynosi 12 tys. m3, to u nas według obliczeń naszych naukowców — na jednego mieszkańca przypada tylko 1.900 m3 wody. Słuszna więc jest teza, że woda jest u nas surowcem deficytowym.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#FlorianPierański">Sytuację naszą pogarsza również fakt nierównomiernego rozłożenia zasobów w kraju. Bo gdy na przykład rejon północny, południowy, Podkarpacie, Sudety mają pokryte potrzeby z własnych zasobów, mogą wodę magazynować i przerzucać do innych rejonów naszego kraju, to sam środek Polski, a więc Nizina Podlasko-Mazowiecka, Nizina Kujawsko-Wielkopolska, wododziały Wisły i Odry — należą do okręgów deficytowych w wodę. A przecież zdajemy sobie sprawę, że tam właśnie leży nasz wielki przemysł górnośląski, przemysł Łodzi, Częstochowy, tam rozwija się dynamicznie okręg Konina, Koła i Turka. Ten Lewiatan pożera na sekundę 100 m3 wody. Niedługo, bo za lat 15 oblicza się, że sam COP będzie pobierał na sekundę 700 m3 wody. Jak obliczają, jest to mniej więcej tyle, ile przepływa na sekundę w ujściu Wisły.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#FlorianPierański">To zapotrzebowanie na wodę wzrasta gwałtownie, bo na przykład, gdy w roku 1960 zużyto szacunkowo, o czym mówił prof. Krauss, około 5 mld m3 wody, to już w 1975 roku sam przemysł będzie zużytkowywał około 4 mld m3 wody, a potrzeby bytowe i gospodarcze ludności oblicza się na 1.140 mln m3, jest także już obliczone zapotrzebowanie wsi, które wyniesie około 670 mln m3 wody.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#FlorianPierański">Jak z tego wynika, największym dotychczas udziałowcem był — co jest zrozumiałe — przemysł. Ustawa, którą rozpatrujemy, powoduje, że baczniejszą zwrócimy uwagę na wieś, na jej mieszkańców, na ten dział, który należał raczej do małego udziałowca, gdyż udział wsi wynosił 11%.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#FlorianPierański">Wieś nasza dotąd obywała się, jak tu mówiono, zaledwie 500 mln m3 wody, ale w tej chwili obliczenia wykazują, że dla ludności w 1970 r. będzie potrzeba 147 mln m3 wody, dla inwentarza 580 mln m3 wody, czyli po prostu przez 5 lat wzrosły potrzeby z 500 mln do 727 mln m3 wody. Tego nie mogą zaspokoić aktualne źródła wody na wsiach. Jest ich mało — 500 tys. studni prywatnych czy 21 tys. studni o charakterze publicznym. O stanie tych studni mówili dziś zresztą już moi przedmówcy. Większość tych studni, jak wiemy, są to studnie, niestety, płytkie i wysychające w okresie suszy. Ludność musi korzystać z sadzawek, ze stawów pełnych pasożytów i bakterii. Projektowana ustawa ma więc niewątpliwie głębokie aspekty sanitarne.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#FlorianPierański">Toczymy obecnie na przykład zwycięską, skuteczną walkę z gruźlicą zwierząt, o czym była mowa przed południem w debacie nad planem i budżetem. Sukcesy służby weterynaryjnej, zootechnicznej na tym odcinku mogą ulec zachwianiu właśnie z braku tego najważniejszego ogniwa, jakim jest dobra woda pitna. Niejednokrotnie bowiem sprawdzaliśmy, że źródłem zakażenia, często całej wsi, była zła jakość wody z wiejskiej, małej sadzawki.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#FlorianPierański">Na pewno musi nas zastanawiać, jako posłów, jak wygląda rachunek ekonomiczny tych naszych projektowanych inwestycji wodnych. Dążymy wszelkimi drogami do intensyfikacji naszego rolnictwa. Wzrasta liczba ludności kraju, rosną nasze wymagania z dnia na dzień, a przecież ziemi u nas nie przybywa. Dziś na każdego z nas wypada jeszcze 0,7 ha, w Związku Radzieckim i USA — 2,3 ha, a więc wniosek konkretny jest tylko jeden, ten który państwo wybrało — intensyfikacja rolnictwa w każdym dziale, a więc i w produkcji zwierzęcej. Nie może być jednak intensyfikacji produkcji zwierzęcej bez dostatecznej ilości wody. Sprawozdawca, jak i moi przedmówcy stwierdzili już, że brak wody, to spadek produkcji o 10–20%.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#FlorianPierański">Jako lekarz weterynarii pracowałem w takich wsiach, gdzie w czasie suszy strata w mleku wynosiła 30%. Można było obliczyć w jednej małej wsi, gdzie było 100 krów, że straty w ciągu 100 dni wyniosły 30 tys. litrów mleka i w przeliczeniu na pieniądze — 100 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#FlorianPierański">Można tu więc od razu śmiało postawić tezę na tym małym tylko odcinku, że inwestycje na studnie głębinowe czy wodociągi rentują się właściwie natychmiast po wybudowaniu, przez wzrost produkcji zwierzęcej, chociaż na pewno nie mniejsze, ale wielokrotnie większe są wartości niewymierne, te wartości, które leżą w poprawie warunków bytowych ludności. I w tym tkwi chyba głęboki sens tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#FlorianPierański">Chciałbym podkreślić jeszcze prócz tych aspektów społecznych czy ekonomicznych, sanitarnych, także i aspekt polityczny, bo przecież ta ustawa, która będzie za chwilę uchwalona, jest na pewno dowodem wzrastającej zamożności kraju, który może sobie już w tej chwili pozwolić na miliardowe inwestycje w celu — jak mówi ustawa na wstępie — poprawy warunków bytowych ludności. Jest to też przecież dowodem jakiejś długofalowej akcji w celu podniesienia ilości i jakości produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#FlorianPierański">Wysoki Sejmie! Zabieram głos, jako członek Stronnictwa Demokratycznego w sprawie dotyczącej rzekomo tylko wsi. My jednak uważamy i reprezentujemy pogląd, że sprawy wsi są sprawami miasta. Nie ma już dziś wśród nas reprezentantów dawnej maksymy mieszczańskiej — niech sobie woda wyschnie w górach, byle ciekła w miejskich rurach. Zdajemy sobie doskonale sprawę, jak wieś i miasto są ze sobą związane, dlatego rozumiemy wagę i wszelkie aspekty tej rodzącej się ustawy.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#FlorianPierański">Chciałbym przy końcu zwrócić uwagę na pewne niepokoje i złożyć kilka wniosków. Mianowicie chciałbym zwrócić uwagę na brak wykwalifikowanych pracowników w dziale wodno-kanalizacyjnym, co może ujemnie wpływać na realizację tej ustawy. Jak stwierdzono tu, brak jest tak zwanych studniarzy, techników, również niewielu jest absolwentów tak zwanej inżynierii komunalnej, na skutek słabej przepustowości odpowiednich pracowni. Sądzę, że trzeba by to zagadnienie jeszcze raz przeanalizować i zaplanować przyrost fachowców w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#FlorianPierański">Następnie — moim zdaniem — należy wzmóc wysiłki, by istniejące ujęcia wody na terenach wiejskich dokładniej zinwentaryzować i poprawiać w dalszym ciągu ich stan sanitarny. Na przykład w roku 1964 skontrolowano według informacji Ministerstwa Zdrowia 5.500 studzien. Dobrych studzien było tylko 33%, a takich, które doprowadzono do stanu używalności było tylko 8%. Skwitować musimy uznaniem na pewno wielkie wysiłki służby sanitarno-epidemiologicznej, ale postulujemy dalsze wzmocnienie akcji higienizacji wsi. O tym też mówili moi przedmówcy. Na pewno trzeba poprzeć postulaty moich przedmówców, żeby zabezpieczyć pełną produkcję materiałów wodno-kanalizacyjnych, hydroforów. Kto wie czy tutaj nie mogła by pomóc w tym zakresie drobna wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-95.13" who="#FlorianPierański">Obywatele Posłowie! Ustawa, którą wszyscy gorąco popieramy, ma na pewno na celu poprawę gospodarki wodnej jako całości i dlatego śmiem postawić tezę, że chyba czas na to, by gospodarka wodna była uznana jako podstawa, na której dopiero może się rozwijać cała gospodarka narodowa. Sądzę, że należałoby przyjąć prawo pierwszeństwa dla inwestycji wynikających z tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-95.14" who="#FlorianPierański">Kończąc swoje wystąpienie w dyskusji stwierdzam, że cały Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego poprze projektowaną ustawę, uważamy ją bowiem za nowy kamień milowy na drodze do poprawy bytu ludności, a ustawa ta jest ponadto jeszcze jednym dowodem troski państwa ludowego o gospodarstwa rolne, które są warsztatami produkcyjnymi, produkującymi żywność dla całego naszego narodu, dla ludności wsi i naszych miast.</u>
          <u xml:id="u-95.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Bronisław Juzków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#BronisławJuźków">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i Wsi w wodę — pragnę zwrócić uwagę Obywateli Posłów na następujące zagadnienia:</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#BronisławJuźków">1. Wpływ wody na wzrost produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#BronisławJuźków">2. Woda a zdrowotność zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#BronisławJuźków">3. Koordynacja prac w tej dziedzinie przez organy władzy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#BronisławJuźków">Woda staje się w coraz większym stopniu surowcem deficytowym, to chyba nie ulega najmniejszej wątpliwości i jest jednym z bardzo ważnych problemów w życiu naszego kraju. Brak odpowiedniej ilości i jakości wody w żywieniu zwierząt wpływa na wydajność mleka od jednej krowy oraz wpływa na przyrost tucznika czy bukata. Aby nie być gołosłownym, posłużę się danymi, na podstawie których oprę swoje stwierdzenie.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#BronisławJuźków">W Państwowym Gospodarstwie Rolnym Leszczenica uległa awarii pompa, dostarczająca wodę do obór. Latem, dopóki była możliwość pojenia bydła wodą, dostarczaną ze studni bądź z małego strumyka, to udój wynosił 759 litrów mleka dziennie. Na skutek awarii bydło zaczęto poić wodą ściekową, znajdującą się w bajorku obok gospodarstwa. W przeciągu jednego miesiąca spadł udój mleka do 475 litrów dziennie. Zaobserwowałem to zjawisko i poleciłem dowozić wodę z oddalonego jeziora, choć i ta nie wystarczała na pokrycie pełnego zapotrzebowania wody przez bydło — wtedy nastąpił wzrost udoju mleka do 684 litrów.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#BronisławJuźków">We wsi Domisław, kiedy zepsuła się studnia, zaczęto poić bydło wodą ściekową, znajdującą się w rowach. Dostawa mleka do mleczarni spadła o 540 litrów. Po wybudowaniu w tej wsi wodociągu w czynie społecznym, nastąpił wzrost dostaw mleka do mleczarni o 820 litrów.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#BronisławJuźków">W pierwszym i drugim wypadku mleko poddano próbie reduktarzowej — badaniu bakteriologicznemu, nie wytrzymało ono wymaganego parametru i zaliczone zostało do klasy „B”, co w konsekwencji powoduje, że producent otrzymuje niższą cenę za 1 litr mleka — a to już jest zagadnienie opłacalności prowadzenia hodowli krów. Wydaje mi się, że i to może być również jedną z przyczyn spadku pogłowia krów w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#BronisławJuźków">W tuczami mokrego żywienia w PGR Gockowo na skutek braku odpowiedniej ilości wody dzienne przyrosty wagi spadły z 472 na 391 gramów dziennie. Wodę dowożono przez parę miesięcy, na skutek tego gospodarstwo poniosło straty w granicach 250 tys. zł, gdyż koszt produkcji 1 kg mięsa wahał się w granicach 26 zł. Po naprawieniu pompy i dostawie wody „do syta”, przyrosty wzrosły do 502 gramów dziennie — a to już jest granica opłacalności tuczu.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#BronisławJuźków">To samo zastosowano przy suchym żywieniu. Również i tu woda odgrywa rolę w opłacalności produkcji. Zjawiska takie występują również u rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#BronisławJuźków">Dla przykładu — w powiecie Bytów we wsi Rykowo, kiedy wodę dowożono z odległego jeziora, produkcja mleka od 1 krowy była niższa o 20%. Po zbudowaniu wodociągu nastąpił wzrost produkcji mleka. I sami rolnicy mówią, że koszt włożony w wybudowanie wodociągu szybko się im zwróci.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#BronisławJuźków">Dowóz wody dla inwentarza jest uciążliwy nawet latem. Nie mówię już o okresie zimy. Inwentarz niedopojony — rzecz zrozumiała — powoduje spadek produkcji. Jest taka prosta zasada — jeżeli hodowca ma dobre siano i ma dostateczną ilość wody, to sprawa hodowli bydła jest prawie zagadnieniem rozwiązanym.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#BronisławJuźków">Jak wspomniałem, mleko od krów pojonych wodą ściekową z rowów i wodami zanieczyszczonymi przez ścieki z zakładów przemysłowych nie wytrzymuje próby reduktarzowej — zakażenia bakteriologicznego. To zjawisko występuje jeszcze w niektórych państwowych gospodarstwach rolnych i w zagrodach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#BronisławJuźków">Niepokojącym zjawiskiem są przypadki białaczki zwierzęcej. Jest to problem sanitarny i ekonomiczny. Z przeprowadzonych badań nad białaczką u zwierząt wynika, że zjawisko to nabiera coraz większej aktualności i znaczenia i staje się problemem, ponieważ schorzenia białaczkowe mogą stać się przyczyną bardzo poważnych następstw w hodowli.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#BronisławJuźków">Jedną z wielu przyczyn powodującą białaczkę u bydła, jest pojenie bydła wodą ściekową oraz wodami zanieczyszczonymi przez ścieki z zakładów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#BronisławJuźków">Wydaje mi się, że mięso pochodzące z ubitych sztuk, u których stwierdzono schorzenia białaczkowe, powinno być poddane ostrym rygorom przy badaniu. Jak dotąd, Obywatele Posłowie, nie mogłem nigdzie znaleźć przepisów regulujących ocenę mięsa, które pochodzi z bydła chorego na białaczkę. Jeżeli nie ma takich przepisów — to proszę zainteresowane czynniki rządowe o wydanie ich. Mleko, które nie wytrzymuje próby reduktarzowej — zakażenia bakteriologicznego, powinno mieć również określone przeznaczenie. Należałoby także określić kompetencje służby weterynaryjnej czy też nadzoru sanitarnego nad mleczarniami, gdyż i to nie jest uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-97.16" who="#BronisławJuźków">Nasuwa się więc pytanie czy nie jest czas, aby już pomyśleć nad opracowaniem projektu ustawy czy przepisów żywnościowych, które regulowałyby dopuszczenie na rynek artykułów żywnościowych, określające ich wymagania sanitarne i jakościowe. To co powiedziałem, ma ścisły związek z dobrą wodą.</u>
          <u xml:id="u-97.17" who="#BronisławJuźków">Bardzo dobrze się stało, że Sejm dzisiaj dyskutuje nad projektem ustawy, która konkretnie precyzuje, kto jest koordynatorem wszystkich poczynań inwestycyjnych w sprawie zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-97.18" who="#BronisławJuźków">Art. 8 w sposób bardzo prawidłowy stawia to zagadnienie. A ileż to do dnia dzisiejszego było nieprawidłowości w tej materii. Ażeby nie być gołosłownym — przytoczę parę przykładów z życia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-97.19" who="#BronisławJuźków">We wsi Przechlewo pow. Człuchów wybudowała mleczarnia studnię Gromadzka rada też sobie wybudowała studnię obok agronomówki, kółko rolnicze też wybudowało studnię — razem wybudowano trzy studnie w jednej wsi. Wydano w ten sposób trzykrotnie większą sumę pieniędzy, zużyto trzykrotnie więcej rur, o które nie tak łatwo — niżby to kosztowało, gdyby na przykład poczynania te były skoordynowane i zostało wybudowane jedno ujęcie wody, a pozostałe środki przeznaczono na rozprowadzenie wody. I wodociąg byłby gotowy, a dziś są trzy studnie. I tak zamierza się w tej wsi powrócić do budowy wodociągu.</u>
          <u xml:id="u-97.20" who="#BronisławJuźków">Takich przykładów można dać o wiele więcej. Na przykład w powiecie wałeckim, gdzie PGR wybudowało studnię, a obok niej, o kilkanaście metrów dalej — gromadzka rada wybudowała studnię dla wsi. Moim osobistym zdaniem jest to marnotrawstwo materiałowe, a ludzie to widzą i krytykują nas za rozrzutność. I chyba mają rację.</u>
          <u xml:id="u-97.21" who="#BronisławJuźków">Wydaje mi się, że dla zapewnienia realizacji ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, bardzo poważne zadania spadają na przemysł ciężki, żeby te dostawy materiałów, szczególnie rur, przybywały w wyznaczonym czasie i w zaplanowanej ilości.</u>
          <u xml:id="u-97.22" who="#BronisławJuźków">Obywatele Posłowie! Z przyjemnością wysłuchałem dziś zapewnienia Ministra Przemysłu Ciężkiego o zwiększeniu ilości dostaw i poprawie jakości części wymiennych i o zaopatrzeniu rolnictwa w te materiały. Mam nadzieję, że obietnica Ministra Przemysłu Ciężkiego będzie dotrzymana, z czego osobiście bardzo się cieszę.</u>
          <u xml:id="u-97.23" who="#BronisławJuźków">Ministerstwo Rolnictwa wspólnie z radami narodowymi powinno określić perspektywy rozwojowe poszczególnych wsi i PGR i według tego budować studnie czy ujęcia dostosowane do wielkości rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-97.24" who="#BronisławJuźków">Obywatele Posłowie! Dotarcie telewizji do wsi wszyscy nazywamy kulturalną rewolucją na wsi i jest to na pewno 100% racja. Ale muszę stwierdzić, że realizacja ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — to jeszcze jedna ogromna zdobycz socjalna, która podniesie higienę i zdrowotność ludzi na wsi, która szczególnie ulży w pracy naszej ofiarnej kobiecie wiejskiej, gdyż to ona właśnie najwięcej odczuwa ciężar braku wody.</u>
          <u xml:id="u-97.25" who="#BronisławJuźków">Na spotkaniach jeszcze w czasie ubiegłej kadencji rolnicy mówili o tych problemach i z utęsknieniem czekali na tę ustawę. Środki, które posiadają na pewno przeznaczą w pierwszej kolejności na ten cel — to znaczy na wodę. W robotach niespecjalistycznych wszyscy na pewno gremialnie wezmą udział.</u>
          <u xml:id="u-97.26" who="#BronisławJuźków">Ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — to wyraz wielkiej troski naszego państwa o rozwój naszego rolnictwa, dla którego przeznacza się tak wielkie sumy, ażeby podnieść produkcję i poprawić stopę życiową ludności naszej ludowej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-97.27" who="#BronisławJuźków">Z przekonaniem i z całym sercem będę głosował za uchwaleniem tej ustawy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-97.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JózefKnapik">Wysoki Sejmie! Historia ustawodawstwa Polski Ludowej, jak to podkreślił słusznie poseł sprawozdawca, notuje wiele aktów prawnych, które są wyznacznikami w dziele postępu i uwspółcześniania gospodarki narodowej. Dyskutowana ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę należy do takich właśnie aktów ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#JózefKnapik">Jak mało która z ustaw, nie tylko wychodzi naprzeciw istotnym potrzebom gospodarczym wsi polskiej, ale również jest chyba wynikiem samorzutnych inicjatyw rolników, podejmowanych od wielu już lat, a ostatnio specjalnie nasilonych w ramach inicjowanych i przeprowadzanych w całym kraju czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#JózefKnapik">Ustawa, dążąc do zaspokojenia powszechnych potrzeb gospodarczych wsi polskiej, ma na celu wyzwolenie i ukierunkowanie tych inicjatyw na skalę o wiele szerszą niż dotychczas, przy zwielokrotnionej pomocy państwa. Wypływa ona z dwóch podstawowych źródeł: zwiększających się potrzeb produkcji rolnej, wymagających coraz to większej ilości dobrej wody oraz z konieczności dostatecznego pod względem ilościowym i jakościowym zaopatrzenia w wodę ludności zamieszkującej wieś polską.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#JózefKnapik">Woda, jako zasadniczy element produkcji rolnej, wywiera decydujący wpływ na kształtowanie wyników i opłacalność tej produkcji. Nie będzie również ryzykiem stwierdzenie, że jest ona również ważkim czynnikiem kulturalnego podniesienia wsi polskiej. Plan rozwoju rolnictwa zarówno na rok przyszły, jak również na lata następne, przewiduje konieczny, uzasadniony w pełni tak przyrostem ludności naszego kraju, jak również potrzebami rozwojowymi naszej gospodarki, wzrost produkcji rolnej. Wzrost ten może nastąpić wyłącznie na drodze mechanizacji upraw i postępu procesów produkcyjnych. Oczywistą jest rzeczą, że jednym z elementów tej mechanizacji i postępu jest i będzie w coraz to większym zakresie woda i decyduje w tym wypadku zarówno jej ilość, jakość, jak i miejsce poboru.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#JózefKnapik">Co prawda uprawy zbóż i okopowych w naszym kraju w zakresie zaopatrzenia w wodę sterowane są prawie bez udziału człowieka, niemal wyłącznie przez siły przyrody, lecz w warzywnictwie oraz produkcji zwierzęcej nie można się już dziś obywać bez planowej ingerencji człowieka. Ale nawet dostarczanie wody dla produkcji zbóż i ziemniaków musi być również w niedalekiej przyszłości w pewnych rejonach kraju rozwiązywane przy czynnej ingerencji rolników.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#JózefKnapik">Postępująca w rolnictwie ciągła mechanizacja będzie wymagać również coraz to większych ilości wody. Związane to jest z obsługą, eksploatacją i konserwacją maszyn rolniczych. Przykładowo: samochody, kombajny i traktory używane w rolnictwie przy prawidłowej konserwacji i eksploatacji, wymagają przynajmniej 300 litrów wody w ciągu doby na jednostkę.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#JózefKnapik">W każdej produkcji, a więc i produkcji rolnej, najważniejszym elementem jest człowiek, kierujący tą produkcją i biorący w niej bezpośredni udział. Dostarczanie dobrej jakościowo i w dostatecznych ilościach wody, nie tylko ułatwia człowiekowi kierowanie i udział w produkcji, lecz ma kolosalne znaczenie dla niego samego przez podniesienie warunków sanitarnych, przez zapewnienie bezpieczeństwa pracy. Jest to ważny czynnik rozwoju kulturalnego wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#JózefKnapik">Stan zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę decyduje bowiem również o jej zdrowotności. Niedostatek wody pociąga za sobą niedostateczne utrzymywanie zarówno higieny osobistej człowieka, jak i jego otoczenia oraz niski poziom urządzeń sanitarnych. To z kolei zwiększa podatność na wszelkiego rodzaju schorzenia, zwłaszcza zakaźne. Skuteczne zwalczanie chorób zakaźnych nie może się odbywać bez wystarczającej ilości wody i bez właściwych urządzeń sanitarnych.</u>
          <u xml:id="u-99.8" who="#JózefKnapik">Woda w dostatecznej ilości i z wygodnymi punktami jej poboru jest zasadniczym warunkiem bezpieczeństwa przeciwpożarowego wsi, a wiemy z doświadczeń, w jakim rozmiarze ogień przysparza strat materialnych, których dałoby się uniknąć lub choć znacznie zmniejszyć, przy ilościowo dostatecznym i właściwie zlokalizowanym poborze wody dla zwalczania pożarów.</u>
          <u xml:id="u-99.9" who="#JózefKnapik">Dostateczna ilość dobrej wody daje jeszcze dodatkowe korzyści. Przecież mało pracochłonny pobór wody i wystarczająca jej ilość zbliża na tym odcinku standard życiowy ludności wiejskiej, do standardu bytowego ludności miasta. Widzenie tego aspektu jest konieczne, ze względu na stojące przed produkcją rolną zadania w planach perspektywicznych. Wygodny i mało pracochłonny pobór wody poważnie zmniejsza pracę ludzką, wyzwalając w ten sposób nowe rezerwy sił koniecznych do postępu produkcji. Na przykład według źródeł sporządzonych przez uczonych radzieckich — dla dostarczenia gospodarstwu wiejskiemu jednego metra sześciennego wody potrzeba: przy użyciu wiader i transportu konnego 400 roboczominut, przy użyciu pompy ręcznej — 280 roboczominut, przy użyciu pompy konnej — 40 roboczominut, przy użyciu pompy elektrycznej — 8 roboczominut, przy użyciu automatycznej stacji pomp — 1,5 roboczominuty. Widzimy zatem, jak kolosalne rezerwy pracy ludzkiej zostaną zwolnione przy zastosowaniu nowoczesnych metod dostarczania wody do produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-99.10" who="#JózefKnapik">Rezerwy te można by uruchomić przez skierowanie do podstawowej działalności rolniczej — zamiast nieprodukcyjnego zużywania ich przy stosowaniu dotychczasowych, archaicznych systemów dostarczania wody dla celów gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-99.11" who="#JózefKnapik">Wysoka Izbo! Ustawę o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę należy powitać z dużym uznaniem jako duży krok naprzód w dziedzinie polepszenia sytuacji, która pod wieloma względami budzi coraz większy niepokój. Celem ustawy jest poprawa warunków bytowych ludności wiejskiej, w tym i stanu sanitarnego, polepszenie warunków produkcji rolnej oraz poprawienie stanu ochrony przeciwpożarowej. Sama ustawa jest ramowa, ze względu na różną specyfikę poszczególnych terenów. Dobre jej wykonywanie będzie zatem zależało od rozporządzeń wykonawczych, uwzględniających zróżnicowane potrzeby poszczególnych regionów.</u>
          <u xml:id="u-99.12" who="#JózefKnapik">Obecny stan zaopatrzenia wsi w wodę, jest istotnie zły, jak to przedstawił poseł sprawozdawca i mój przedmówca. Ponad 25% gospodarstw chłopskich w kraju nie ma własnego ujęcia wody. Przy realizacji ustawy należy również wziąć pod uwagę sytuację w województwie lubelskim, gdzie ponad 38% gospodarstw nie ma własnego źródła wody oraz w województwach kieleckim i krakowskim, w których procent tego rodzaju gospodarstw wynosi ponad 36%. Część gospodarstw nieposiadających własnych studni zaopatruje się w wodę u sąsiadów, ale prawie 13% musi dowozić lub donosić wodę z rzek, kanałów, jezior i stawów, a czasem w okresie zimy uciekać się po prostu do topienia śniegu. Jest to nie tylko pracochłonne, ale ze względów sanitarnych szkodliwe, gdyż woda ta przeważnie bywa zanieczyszczona przez ścieki. Również woda ze studni wiejskich, wadliwie zbudowanych, jest zanieczyszczona ściekami z gnojowni, obór, podwórek i dróg. Tylko niecałe 7% gospodarstw w Polsce ma właściwy, racjonalny ze względów sanitarnych i produkcyjnych, system zaopatrzenia w wodę.</u>
          <u xml:id="u-99.13" who="#JózefKnapik">Na tle tego co powiedzieli przede mną moi przedmówcy — można sobie zdać sprawę, jakie jest zapotrzebowanie wody na wsi. Wynosi ono na jednego mieszkańca w gospodarstwach bez wodociągów do 40 litrów dziennie, w gospodarstwach z wodociągami do 70 litrów na dobę. Jak widzimy, wprowadzenie wodociągów automatycznie zwiększa zużycie wody i poprawia tym samym warunki higieniczne życia mieszkańców wsi. Dostateczna ilość wody poprawia również wyniki hodowli, zwiększając na przykład wydajność mleka u krów. Krowa mleczna zużywa przy zainstalowaniu poideł samoczynnych jednak do 90 litrów wody, natomiast gdy brak jest wodociągów i poideł tylko 70 litrów na dobę.</u>
          <u xml:id="u-99.14" who="#JózefKnapik">Wraz z rozwojem produkcji rolnej wzrasta zapotrzebowanie wody dla produkcji roślinnej w związku z nawadnianiem, deszczowaniem pól i tym podobnymi zabiegami. Względy powyższe uzasadniają zwiększenie nakładów inwestycyjnych na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę, będące wynikiem dyskutowanej przez Wysoką Izbę ustawy.</u>
          <u xml:id="u-99.15" who="#JózefKnapik">Nie rozwiązuje to oczywiście całkowicie sprawy. Wraz z rozwojem wierceń geologicznych; rozbudową przemysłu, kryzys wodny będzie się pogłębiał, dotykając w coraz szerszym zakresie również terenów wiejskich. Wiercenia geologiczne i budowa nowych szybów powodują zanikanie źródeł wody w bardzo szerokim zasięgu. W tych warunkach nawet dobre dotychczas studnie wiejskie wysychają. Z drugiej strony, wzrastające zużycie wody przez przemysł i przez ośrodki miejskie, powoduje zanieczyszczanie wód w rzekach, w jeziorach i innych zbiornikach wodnych i będzie miało również swoje negatywne znaczenie dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-99.16" who="#JózefKnapik">Na przykład dane Wydziału Gospodarki Wodnej PAN, obliczane dla roku 1975, są wysoce niepokojące, bo w wymienionym roku — roczne wytwarzanie ścieków będzie wyższe od aktualnych możliwości zaopatrzenia w wodę o 3 km3, co oznacza, że szczególnie w okresie letnim, płynąć będą w naszych rzekach głównie wody ściekowe.</u>
          <u xml:id="u-99.17" who="#JózefKnapik">Oceniając bardzo pozytywnie rozwój przemysłu jako czynnik dalszego postępu w gospodarce narodowej oraz źródło zaopatrzenia rolnictwa w nowoczesne środki produkcji, należałoby wysunąć postulat lepszego zharmonizowania rozwoju przemysłu z potrzebami wsi również w zakresie gospodarki wodnej. Jest rzeczą pewną, że kryzys wodny w naszej gospodarce, a więc w rolnictwie nie będzie mógł być całkowicie opanowany, jeżeli nie wprowadzi się dość radykalnych środków, jak:</u>
          <u xml:id="u-99.18" who="#JózefKnapik">1) zahamowanie dalszego wzrostu zanieczyszczania wód ściekami przemysłowymi, 2) przeprowadzenie wierceń geologicznych równocześnie z planem zabezpieczającym zaopatrzenie okolicznych wsi w wodę, 3) przyśpieszenie budowy zbiorników retencyjnych do magazynowania zapasów wody dla celów przemysłowych, 4) rozpoczęcie planowej regulacji rzek.</u>
          <u xml:id="u-99.19" who="#JózefKnapik">Wydaje się, że zaistnieje konieczność nasilenia tych zadań w którymś z kolejnych planów 5-letnich.</u>
          <u xml:id="u-99.20" who="#JózefKnapik">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad ustawą o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, dotknąłem zaledwie kilku zagadnień wyrwanych z całości wielkiej sprawy, której będzie służył omawiany przez nas akt ustawodawczy. Nie bez powodu zabieram głos jako przedstawiciel Koła Poselskiego „Pax”. Stowarzyszenie nasze od początku swojej działalności jest zainteresowane i stara się współdziałać w miarę swoich środków i możliwości we wszystkich procesach, mających na celu przyśpieszenie postępu ekonomicznego i cywilizacyjnego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-99.21" who="#JózefKnapik">W zakresie zaopatrzenia wsi w wodę należy wymienić inicjatywy na wsi suwalskiej w latach 1962–1965 przez Powiatowy Komitet Higienizacji Wsi w Suwałkach, powołany z inicjatywy wojewódzkiego oddziału Stowarzyszenia „Pax” w Białymstoku. Komitet przyjął zasadę tworzenia wzorcowych zhigienizowanych wsi, realizując ją we wsiach Przerośl i Filipów przy aktywnej pomocy mieszkańców tych wsi. Oddział Stowarzyszenia „Pax” w Gdańsku również prowadził w dosyć szerokim zakresie akcję zaopatrzenia wsi w wodę, wykorzystując na przykład we wsi Kleszczewko istniejące ujęcie wody w mleczarni dla założenia wodociągu wiejskiego. Podobne inicjatywy były podejmowane i realizowane również w innych województwach.</u>
          <u xml:id="u-99.22" who="#JózefKnapik">Trzeba przewidzieć, że ustawa, jak wszystkie tego rodzaju akty prawne, spowoduje wiele komplikacji przy jej realizacji. Będą się one mieścić nie tylko w ramach koniecznej do zaplanowania ilości materiałów dla budowy wodociągów wiejskich, powoływania i ciągłego rozwoju przedsiębiorstw, ale również w sprzecznościach konkurencyjnych, wynikających z koniecznej planowej już realizacji ustawy, skutkiem czego jedne miejscowości będą wyprzedzane przez inne zarówno w rozwoju produkcji, jak i warunków kulturalnego życia. Konflikty te jednak są nieodłącznym elementem postępu cywilizacyjnego i w żadnym wypadku nie mogą go hamować.</u>
          <u xml:id="u-99.23" who="#JózefKnapik">Biorąc pod uwagę wielkie znaczenie dyskutowanego projektu ustawy dla dalszego prawidłowego rozwoju wsi polskiej Koło Poselskie „Pax” będzie głosować za jej przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-99.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Stanisław Walendowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#StanisławWalendowski">Wysoka Izbo! Przedstawiony przez posła sprawozdawcę projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę oznacza wprowadzenie planowej działalności państwa i koordynacji społecznych wysiłków terenowych w zakresie budowy i utrzymania urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę, a to w celu poprawy warunków bytowych ludności wiejskiej, polepszenia warunków rozwoju produkcji rolnej, jak również stworzenia bezpieczniejszych warunków ochrony przeciwpożarowej na wsi. Przyczyni się to przede wszystkim do dalszej intensyfikacji rolnictwa, która jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech polityki rolnej naszej partii i państwa.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#StanisławWalendowski">W uchwałach IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej problem gospodarki wodnej potraktowano jako jeden z kluczowych czynników, leżących u podstaw dalszego rozwoju produkcji rolnej. Dlatego też uchwały IV Zjazdu zobowiązują do ustalenia na lata 1966–1970 właściwej hierarchii obiektów inwestycyjnych gospodarki wodnej z punktu widzenia ich pilności i efektywności dla gospodarki narodowej i ludności, a w szczególności dla rolnictwa i wsi.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#StanisławWalendowski">Woda stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, nieodzowny w zasadzie w każdym procesie tej produkcji, jest ona niezbędnym składnikiem paszy, wpływa na przyrost wagi inwentarza, mleczności krów.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#StanisławWalendowski">Poza względami natury produkcyjnej, niezmiernie ważny jest wpływ prawidłowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę na warunki życia ludności wiejskiej i decyduje w tym wypadku zarówno ilość, jak i jakość wody.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#StanisławWalendowski">Ponadto wskaźnik zużycia wody jest miernikiem standardu życia ludności rolniczej. Stan zaopatrywania w wodę ludności wiejskiej decyduje między innymi o zdrowotności, poziomie kulturalnym i sanitarnym wsi, ma także wpływ między innymi na zahamowanie odpływu młodzieży wiejskiej na skutek zmniejszenia dysproporcji w standardzie życia między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#StanisławWalendowski">Poprawa stanu zaopatrzenia wsi w wodę oznacza także zmniejszenie strat spowodowanych klęskami pożarów.</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#StanisławWalendowski">Należy skoordynować ponoszone dotychczas wydatki na oczyszczanie i wykorzystanie ścieków w kierunku ich rolniczego wykorzystania. Wody ściekowe, dzięki znacznej zawartości podstawowych składników pokarmowych, związków organicznych wzbogacających glebę nawodnioną w próchnicę, pobudzają wzrost i rozwój roślin.</u>
          <u xml:id="u-101.7" who="#StanisławWalendowski">Zarówno okresy suszy, jak i lata nadmiernej ilości opadów atmosferycznych powodują poważne straty w rolnictwie i w całej gospodarce narodowej. Dlatego też problem uporządkowania gospodarki wodnej — jest problemem najwyższej rangi w dziedzinie zapewnienia trwałych podstaw w intensyfikacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-101.8" who="#StanisławWalendowski">Szczególnie trudne, a zarazem odpowiedzialne zadanie w tej dziedzinie ma województwo poznańskie — pełniące poważną rolę w krajowej produkcji rolniczej, z udziałem wynoszącym 1/10 rolniczej produkcji kraju.</u>
          <u xml:id="u-101.9" who="#StanisławWalendowski">Tymczasem zaopatrzenie rolnictwa i wsi naszego województwa w wodę jest nadal niedostateczne. Brak jest odpowiedniej ilości studni wierconych oraz urządzeń do rozprowadzania wody. Należałoby w pierwszej kolejności zająć się sprawą rzetelnej inwentaryzacji istniejących studni wierconych i urządzeń wodociągowych.</u>
          <u xml:id="u-101.10" who="#StanisławWalendowski">Inwentaryzacja umożliwiłaby rozeznać:</u>
          <u xml:id="u-101.11" who="#StanisławWalendowski">— jaki jest stan istniejących studni wierconych i urządzeń wodociągowych, — w jakich wypadkach można wykorzystać istniejące nieczynne studnie wiercone i urządzenia wodociągowe.</u>
          <u xml:id="u-101.12" who="#StanisławWalendowski">Na tym tle będzie można ustalić rzeczywistą ilość studni wierconych i urządzeń wodociągowych koniecznych do pobudowania w celu pełnego pokrycia zapotrzebowania w wodę. Bilans ten należy przeprowadzić dla państwowych gospodarstw rolnych, spółdzielni produkcyjnych i gospodarki indywidualnej. Opierając się na pobieżnym szacunku, należałoby w woj. poznańskim dla PGR w latach 1966–1970 wybudować około 300 studni.</u>
          <u xml:id="u-101.13" who="#StanisławWalendowski">Z zagadnieniem studni wierconych wiąże się sprawa budowy w PGR urządzeń wodociągowych o znormalizowanych parametrach technicznych, jak do rozprowadzenia wody i hydrofornie.</u>
          <u xml:id="u-101.14" who="#StanisławWalendowski">Posiadane materiały wykazują, że spółdzielnie produkcyjne woj. poznańskiego zaopatrują się w wodę w dużej części ze studni kopanych, które nie zabezpieczają dostatecznie ilości, jak również jakości wody zdatnej do picia. Około 40% studni w spółdzielniach produkcyjnych posiada jedynie wodę dobrą, 34% niepewną oraz 26% wodę złą. Problem prawidłowego zaopatrzenia spółdzielni produkcyjnych w wodę w następnym okresie lat 1966–1970 może rozwiązać budowa około 150 studni wierconych.</u>
          <u xml:id="u-101.15" who="#StanisławWalendowski">Indywidualne gospodarstwa rolne zaopatrują się w wodę do picia i do zaspokajania wszystkich potrzeb gospodarczych przeważnie z indywidualnych, prymitywnie urządzonych studni przyzagrodowych. Studnie te nie odpowiadają potrzebom wsi, są mało wydajne, w okresie suszy częściowo wysychają, pobór wody jest uciążliwy i pracochłonny.</u>
          <u xml:id="u-101.16" who="#StanisławWalendowski">Według oceny sanitarno-epidemiologicznej jedynie w około 20% studni wiejskich znajduje się woda zdatna do picia. W pozostałych 80% studni wiejskich wodę ocenia się jako złą lub niepewną pod względem chemicznym i bakteriologicznym.</u>
          <u xml:id="u-101.17" who="#StanisławWalendowski">Przyczyny złej jakości wody w studniach wiejskich wynikają z wadliwej lokalizacji studni: tuż przy budynkach inwentarskich, gnojowniach i ściekach, z braku odpowiedniej obudowy ochronnej przed zanieczyszczeniem oraz z powodu pobierania wody zaskórnej, często niezdatnej do picia.</u>
          <u xml:id="u-101.18" who="#StanisławWalendowski">Trudne warunki zaopatrzenia w wodę są przyczyną strat, jakie wieś ponosi na skutek pożarów. Skuteczność ochrony przeciwpożarowej na wsi jest słaba z braku odpowiednich ujęć wody i zbiorników z wodą gaśniczą.</u>
          <u xml:id="u-101.19" who="#StanisławWalendowski">Pobór i rozprowadzenie wody zajmuje obecnie dużo czasu i wymaga bardzo dużego wysiłku ze strony ludności wiejskiej. Na tym odcinku od lat niewiele się zmieniło w kierunku zastąpienia systemu ręcznego przez mechaniczny.</u>
          <u xml:id="u-101.20" who="#StanisławWalendowski">Przystępując do oceny deficytu wody na wsi trzeba ogólnie stwierdzić, że w około 560 miejscowościach woj. poznańskiego występuje długotrwały bądź okresowy brak wody. Na ogółem 282.830 gospodarstw indywidualnych — 232.782 gospodarstwa, to jest 82,3% ogółu gospodarstw, posiadają urządzenia wodne we własnych obejściach, natomiast 50.047 gospodarstw nie posiada w ogóle studni i wodociągu we własnych obejściach, co stanowi 17,7% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa te zmuszone są do korzystania z obcych urządzeń, z wody bieżącej lub stojącej, to jest z rzek, jezior i stawów z odległości nawet do 500 m.</u>
          <u xml:id="u-101.21" who="#StanisławWalendowski">Ponadto należy nadmienić, że około 205 tys. studni posiada w normalnych warunkach dostateczną ilość wody, natomiast w około 13 tys. gospodarstwach występuje stały niedobór wody.</u>
          <u xml:id="u-101.22" who="#StanisławWalendowski">Poprawa zaopatrzenia wsi w wodę w naszym województwie została rozpoczęta w bieżącej pięciolatce. Dalszą planową poprawę w tym zakresie zabezpieczy niewątpliwie ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, przedstawiona Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-101.23" who="#StanisławWalendowski">Już wytyczne do planu 5-letniego na lata 1966–1970 przewidują zwiększenie nakładów państwa na budowę urządzeń do zaopatrzenia w wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.24" who="#StanisławWalendowski">Pomoc państwa przejawiać się będzie w budowie przez państwo z centralnych środków podstawowych urządzeń, do których zalicza się ujęcia, służące dla potrzeb zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz urządzenia do oczyszczania, uzdatniania i magazynowania tej wody.</u>
          <u xml:id="u-101.25" who="#StanisławWalendowski">Użytkownicy zaś urządzeń półpodstawowych, do których zalicza się zewnętrzne sieci rozprowadzania wody i urządzenia do odprowadzania ścieków, związane ze zbiorowym zaopatrywaniem w wodę — pokrywać będą 40% kosztów budowy tych urządzeń, pozostałe zaś nakłady świadczone będą przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-101.26" who="#StanisławWalendowski">Państwo również pomagać będzie w budowie podłączeń do wodociągów wiejskich w celu doprowadzenia wody do indywidualnych gospodarstw rolnych — jednak na zasadzie pełnej odpłatności. Spłata opłat wymierzonych ludności z tytułu wybudowanych przez państwo urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę, następować będzie w okresie 10 lat. Proponowany udział ludności w kosztach budowanych przez państwo urządzeń, w postaci opłat rozłożonych na 10-letnie raty, stanowi zasadnicze udogodnienie w porównaniu z obowiązującą dotychczas zasadą przedpłat.</u>
          <u xml:id="u-101.27" who="#StanisławWalendowski">Należy podkreślić także, że pełne koszty przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej, koszty badań hydrogeologicznych oraz budowy urządzeń podstawowych pokrywać będzie państwo, zgodnie z przedstawionym projektem.</u>
          <u xml:id="u-101.28" who="#StanisławWalendowski">W razie budowy urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę, przeznaczonych do wspólnego korzystania przez jednostki gospodarki uspołecznionej i ludność wsi, koszty tych urządzeń dzielone będą między ludność i jednostki gospodarki uspołecznionej proporcjonalnie do potrzebnej im wody, przy czym świadczenia ludności przy budowie przez państwo urządzeń zaliczane będą na poczet opłat.</u>
          <u xml:id="u-101.29" who="#StanisławWalendowski">Projekt ustawy przewiduje także pomoc państwa przy budowie urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę, podejmowanej przez kółka rolnicze, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółki wodne itp. Pomoc ta dotyczyć będzie strony organizacyjno-technicznej, materiałowej i finansowej na rzecz wymienionych stowarzyszeń. Szczegółowy zakres tej pomocy określić ma rozporządzenie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-101.30" who="#StanisławWalendowski">Szczególna rola w realizacji postanowień projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę przypada radom narodowym. Budowa przez państwo urządzeń podstawowych następować ma zgodnie z projektem na podstawie uchwały prezydium powiatowej rady narodowej. Natomiast budowa przez państwo urządzeń półpodstawowych i szczegółowych zgodnie z projektem może być podjęta na podstawie decyzji prezydium powiatowej rady narodowej, wydanej na wniosek co najmniej połowy właścicieli — posiadaczy i użytkowników — nieruchomości położonych na terenie danej wsi lub kółka rolniczego, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółki wodnej. Jeżeli wymagać będą tego względy gospodarki narodowej, projekt ustawy upoważnia prezydium powiatowej rady narodowej do podejmowania z urzędu decyzji o budowie urządzeń półpodstawowych.</u>
          <u xml:id="u-101.31" who="#StanisławWalendowski">W każdym razie decyzje o budowie przez państwo urządzeń półpodstawowych i szczegółowych powinny być podawane do wiadomości zainteresowanych przez wywieszenie ich w biurze gromadzkiej rady narodowej na okres 14 dni.</u>
          <u xml:id="u-101.32" who="#StanisławWalendowski">Projekt ustawy nakłada także na rady narodowe obowiązek ustalania odszkodowania za ewentualne szkody wyrządzone w związku z budową przez państwo urządzeń zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.33" who="#StanisławWalendowski">O ile więc budowa takich urządzeń spowodowała zniszczenie plonów, upraw, drzewostanu i urządzeń gospodarczych oraz zmniejszenie wartości nieruchomości, poszkodowany może najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od dnia powstania szkody wystąpić z wnioskiem do gromadzkiej rady narodowej o przyznanie odszkodowania. Prezydium gromadzkiej rady narodowej opiniuje wniosek o odszkodowanie i w ciągu 14 dni przekazuje go właściwemu do spraw rolnych organowi prezydium powiatowej rady narodowej, który wydaje decyzję o przyznaniu odszkodowania przy zastosowaniu zasad określonych w przepisach o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości na rzecz państwa.</u>
          <u xml:id="u-101.34" who="#StanisławWalendowski">Biura gromadzkich rad narodowych dokonywać będą zgodnie z projektem ustawy wymiaru opłat poszczególnym użytkownikom za urządzenia półpodstawowe i za urządzenia szczegółowe na podstawie danych zawartych w wykazach nadesłanych przez właściwe do spraw rolnych organy prezydiów powiatowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-101.35" who="#StanisławWalendowski">Wysoka Izbo! Realizacja ustawy, którą mamy dzisiaj uchwalić, wymagać jednak będzie koncentracji wysiłku inwestycyjnego w zakresie najpierw prawidłowego programowania i planowania zadań inwestycyjnych na lata 1966–1970 w celu wykorzystania wszystkich sił i środków na stopniową, całkowitą likwidację deficytu wody i pełne zaspokojenie potrzeb rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.36" who="#StanisławWalendowski">Dlatego też należy dokładnie zbadać stan posiadanych ujęć wodnych oraz ustalić potrzeby gospodarki uspołecznionej i gospodarstw indywidualnych. Na tle tak sporządzonego bilansu powinno się określić potrzeby inwestycyjne budowy urządzeń zbiorowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę w celu pełnego pokrycia zapotrzebowania na wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.37" who="#StanisławWalendowski">Ustalenie w ten sposób programu zadań inwestycyjnych powinno również przyczynić się do likwidacji nieprawidłowego i nieekonomicznego zwyczaju budowy w jednej wsi kilku studni głębinowych przez kilka jednostek gospodarki uspołecznionej. Także na biurach projektowych, opracowujących dokumentację hydrogeologiczną i na komisjach oceny projektów inwestycyjnych powinien ciążyć obowiązek uwzględnienia w niej możliwości rozwiązań zaopatrzenia w wodę z istniejących studni bądź projektowania budowy nowego ujęcia dla potrzeb wszystkich jednostek gospodarki uspołecznionej i indywidualnej.</u>
          <u xml:id="u-101.38" who="#StanisławWalendowski">Dla prawidłowego gospodarowania nakładami inwestycyjnymi geolog wojewódzki powinien zatwierdzać jedynie takie projekty hydrogeologiczne, które rozwiązywać będą całokształt zapotrzebowania na wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.39" who="#StanisławWalendowski">Wysiłki wszystkich inwestorów realizujących budowę urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę powinny być zsynchronizowane w celu kompleksowych rozwiązań zaopatrzenia wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-101.40" who="#StanisławWalendowski">Rolnicy indywidualni oraz członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i załogi PGR z zadowoleniem oczekują uchwalenia i systematycznej realizacji ustawy o zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę; oczekują przede wszystkim od państwa, przy uwzględnieniu aktywnego udziału ludności, pomocy organizacyjno-technicznej, materiałowej i finansowej, którą gwarantuje właśnie projekt ustawy wniesiony dziś pod obrady Sejmu, a mający na celu poprawę warunków bytowych ludności wiejskiej, polepszenie rozwoju produkcji rolnej oraz poprawienie Stanu ochrony przeciwpożarowej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-101.41" who="#StanisławWalendowski">Uznając projekt dyskutowanej ustawy za słuszny, celowy, dla rozwoju rolnictwa i wsi niezbędny — Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego przemawiam, głosować będzie za jego uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-101.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Grzegorz Cwyl.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#GrzegorzCwyl">Wysoki Sejmie! Nowy akt prawny, jaki ma być dziś uchwalony, to jest ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, wieś przyjmie z wielkim zadowoleniem i pełnym zaangażowaniem się w realizacji.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#GrzegorzCwyl">Sprawy tej żadna władza dotychczas w Polsce nie podjęła. Woda stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, jest ona niezbędnym składnikiem paszy, wpływa w poważny sposób na przyrost masy roślinnej, wagi inwentarza żywego, mleczności krów itp. Dostarczenie wody ponadto poważnie przyczyni się do higienizacji, kultury, zdrowotności i dobrobytu wsi.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#GrzegorzCwyl">Obok względów natury produkcyjnej, niezmiernie ważny jest wpływ prawidłowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę na warunki życia ludności wiejskiej. Decyduje w tym wypadku zarówno ilość, jak i jakość wody, która gdy jest zła i pobierana często z otwartych zbiorników i cieków wodnych, może stać się groźnym przenośnikiem chorób epidemicznych.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#GrzegorzCwyl">Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w powiecie kozienickim, w którym zamieszkuję, przeprowadziła badania w dwóch tysiącach studni, które są użytkowane indywidualnie. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że omal we wszystkich przebadanych studniach woda jest niezdatna do picia.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#GrzegorzCwyl">Poza tym stwierdza się, że na 200 wsi około 40 w tym powiecie zalicza się do miejscowości deficytowych, pod względem zasobności w wodę. Brak wody w tych wsiach występuje przez okres całego roku; wsie te są położone w pobliżu Zakładów Przemysłu Chemicznego w Pionkach.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#GrzegorzCwyl">Niekorzystne rozmieszczenie wód występuje na terenie całego kraju i na wielu obszarach odczuwa się brak wody. Zaliczyć tu można: obszar południowy województwa kieleckiego i lubelskiego, obszar północny województwa rzeszowskiego i krakowskiego, także województwa katowickie, łódzkie i częściowo inne odczuwają brak wody.</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#GrzegorzCwyl">Wyrazem tego jest — podam tu na przykładzie woj. kieleckiego — że 750 wsi tego województwa, to jest 17,3% wszystkich wsi na terenie województwa, wody w ogóle nie posiada. Wodę w tych wioskach dowozi się z odległości od pół do 3 km ze strumyków i stawów, to jest czerpie się ją ze źródeł bieżących, a nawet stojących. Problem wody w tym województwie wysuwa się więc na pierwsze miejsce. Gdy przyjmie się przewidziane nakłady inwestycyjne dla tego województwa na gospodarkę wodną na każdą pięciolatkę na poziomie projektowanym na lata 1966–1970 w sumie 130 mln zł — to na wykonanie zadań wodnych potrzeba jest około 25 lat.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#GrzegorzCwyl">Na terenie kraju własne ujęcia wody posiada 67% gospodarstw rolnych, zaś własne urządzenia wodociągowo-kanalizacyjne posiada tylko 6,6%, w tym również gospodarstwa podłączone do sieci wodociągowej. Natomiast 25,9% gospodarstw na terenie kraju ujęć wodnych w ogóle nie posiada, gdyż są to gospodarstwa położone na obszarach praktycznie bezwodnych.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#GrzegorzCwyl">W celu poprawy stanu zaopatrzenia rolnictwa indywidualnego w wodę, konieczne jest podjęcie pracy organizacyjnej na szczeblu gromady i powiatu oraz udzielenie rolnikom pomocy fachowej i kredytowej na budowę nowych, indywidualnych ujęć wodnych. Zadanie to w zakresie informacji technicznej powinno spełnić Zjednoczenie Przedsiębiorstw Zaopatrzenia Rolnictwa i Wsi w Wodę.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#GrzegorzCwyl">Z zaopatrzeniem wsi w wodę wiąże się sprawa bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Szybkie likwidowanie pożaru, gdy będzie woda we wsi, uchroni nas od wielomilionowych strat. Budowane obecnie baseny nie zawsze zdają egzamin, gdyż często woda z nich wycieka.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#GrzegorzCwyl">Zaopatrzenie rolnictwa uspołecznionego w wodę przedstawia się o wiele korzystniej w porównaniu z gospodarką indywidualną; jest ono zaopatrywane w wodę w miarę potrzeb i rozwoju. Skoordynowanie zaopatrzenia w wodę PGR lub spółdzielni produkcyjnych z zaopatrzeniem wsi do nich przyległych wydaje się najbardziej celowe.</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#GrzegorzCwyl">Do budowy wodociągów w poszczególnych wsiach włącza się ludność miejscowa w ramach czynów społecznych przez wykonywanie prac niefachowych, zaś koszty związane z opracowaniem dokumentacji i projektów kosztorysowych na ujęcie wód podziemnych, wykonanie odwiertu studni oraz koszty wzoru technicznego, zaliczyć należy na koszty państwa.</u>
          <u xml:id="u-103.12" who="#GrzegorzCwyl">Uważam, że zaspokojenie potrzeb ludności wiejskiej w wodę powinno być realizowane w 4 zasadniczych grupach:</u>
          <u xml:id="u-103.13" who="#GrzegorzCwyl">1) wodociągi wiejskie na wsiach najbardziej deficytowych pod względem zasobności w wodę, 2) studnie publiczne o zmechanizowanym poborze wody, czyli ujęcia wieloczerpalne, 3) studnie publiczne kopane, 4) studnie indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-103.14" who="#GrzegorzCwyl">Ponadto wysuwam dalsze wnioski: po pierwsze — rozwinąć akcję remontów istniejących studni publicznych, nie dopuszczając do ich dekapitalizacji, po drugie — rozwijać pracę organizacyjno-polityczną we wsiach, gdzie projektowana jest budowa urządzeń technicznych do zaopatrzenia w wodę, w celu zabezpieczenia jak najszerszego udziału mieszkańców tych wsi w czynach społecznych, po trzecie — w rozwiązywaniu problemów zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę, główny akcent kierować na budowę studni publicznych, zaś w uzasadnionych wypadkach budować wodociągi.</u>
          <u xml:id="u-103.15" who="#GrzegorzCwyl">O wyborze rodzaju urządzeń decydować musi rachunek ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-103.16" who="#GrzegorzCwyl">Wysoki Sejmie! Doceniając wagę i znaczenie omawianej ustawy — będę głosował za jej uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-103.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#CzesławWycech">Lista mówców została wyczerpana, zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę?</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych (druki nr 7 i 11).</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca poseł Józef Raźny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JózefRaźny">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#JózefRaźny">Dekret z dnia 20 maja 1955 r. o niektórych podatkach i opłatach terenowych ulegał już kilkakrotnie zmianom w zależności od potrzeb naszego życia. Referowana dziś zmiana ma na celu przede wszystkim uregulowanie sprawy podatku od przewozu wykonywanego na obszarze PRL zagranicznymi pojazdami samochodowymi.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#JózefRaźny">Na wstępie chcę podkreślić, że omawiany projekt ustawy był już przedmiotem obrad sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprzedniej kadencji Sejmu i wniesione poprawki do projektowanej ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych zostały uwzględnione w nowym projekcie ustawy przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#JózefRaźny">Potrzeba opodatkowania przewozów drogowych wykonywanych na obszarze PRL wynika między innymi z faktu pobierania od polskich przewoźników drogowych rozmaitych opłat lub podatków w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#JózefRaźny">Projekt ustawy zawarty w druku sejmowym nr 7 ma na celu wprowadzenie opłaty od przewozu samochodowego, wykonywanego na obszarze naszego kraju przez przewoźników zagranicznych. Opłatą tą byłyby objęte przewozy towarów wykonywane samochodami ciężarowymi oraz przewozy osób wykonywane autobusami z przyczepami lub bez przyczep, a więc środkami transportowymi, zarejestrowanymi za granicą.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#JózefRaźny">Opłacie podlegać będzie zarówno przejazd pojazdu z ładunkiem lub z przewożonymi osobami, jak i przejazd pojazdu próżnego, na przykład w celu zabrania ładunku z obszaru Polski.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#JózefRaźny">W obowiązującym ustawodawstwie polskim natomiast brak jest dotychczas podstawy prawnej do pobierania opłat drogowych w formie opłaty od przewozu. Podstawę taką stwarza właśnie projektowana ustawa. Od opłaty będą wolne przewozy, których zwolnienie w tym zakresie będzie przewidziane w obowiązujących Polskę umowach międzynarodowych. Ponadto projektowana ustawa zwalnia od opłaty przewozy wykonywane pojazdami wprowadzonymi na obszar Polski w wykonaniu szczególnej służby, na przykład pojazdami służby sanitarnej, straży pożarnej, straży granicznej lub urzędów celnych oraz przewozy ciągnikami rolniczymi na obszarze przylegających do siebie pasów granicznych — Polski i kraju sąsiedniego.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#JózefRaźny">Oprócz tego Minister Komunikacji w porozumieniu z ministrami Finansów i Handlu Zagranicznego oraz z innymi zainteresowanymi ministrami lub kierownikami urzędów centralnych może zwolnić od opłat przewozy wykonywane na obszarze Polski samochodami ciężarowymi lub autobusami w przypadkach nie objętych przepisem art. 23 ust. 1 pkt 2, w których zwolnienie takie będzie uzasadnione gospodarczo.</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#JózefRaźny">Zwolnienie to będzie mogło być zastosowane na przykład w wypadku przewozu eksponatów na targi lub niektórych wycieczek autobusowych, ze względu na propagandę turystyki na terenie Polski i osiągane korzyści dewizowe.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#JózefRaźny">Projektowana ustawa nie reguluje bezpośrednio wysokości opłaty, zasad jej ustalania oraz trybu i organów właściwych do jej obliczania i poboru — upoważniając do uregulowania tych kwestii Radę Ministrów, z uwagi na potrzebę zachowania w tym zakresie większej elastyczności.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#JózefRaźny">Potrzeba wprowadzenia opłaty od przewozu wykonywanego na obszarze Polski zagranicznymi pojazdami samochodowymi wynika przede wszystkim z faktu pobierania takiej opłaty za granicą od polskich przewoźników samochodowych.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#JózefRaźny">Opłaty takie pobierają obecnie następujące kraje europejskie: Austria, Belgia, Hiszpania, Francja, NRF, Irlandia, Portugalia, Włochy, Jugosławia i Węgry.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#JózefRaźny">Przepisy obowiązujące w NRD przewidują również podatek przewozowy od obcokrajowych pojazdów samochodowych, jednakże w praktyce opłaty te nie były na razie pobierane od przewoźników polskich.</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#JózefRaźny">Wprowadzenie przewidzianej w projekcie opłaty pozwoli na obciążenie opłatą przewoźników drogowych tych krajów, które dotychczas stosują takie obciążenia do przewoźników polskich, a nadto umożliwi w razie potrzeby wzajemne zwolnienie przewoźników od wspomnianych obciążeń, co dotychczas nie było możliwe z braku podstawy prawnej do pobierania w Polsce opłaty od przewozu dokonywanego samochodami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#JózefRaźny">Projektowana opłata od przewozów będzie zatem stanowić instrument, który umożliwi nam prowadzenie odpowiedniej polityki fiskalnej w dziedzinie międzynarodowych przewozów samochodowych.</u>
          <u xml:id="u-105.15" who="#JózefRaźny">Oprócz wprowadzenia opłaty od przewozów w Polsce samochodami zagranicznymi projektowana ustawa zmienia także treść art. 24 ust. 4 dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych, przez zastąpienie obecnego upoważnienia obligatoryjnego dla Rady Ministrów, które brzmiało: „Rada Ministrów wprowadzi w drodze rozporządzenia dopłaty do opłat od środków transportowych, określonych w ust. 1 pkt 1–6 i pkt 10, w wysokości do 50% tych opłat, przeznaczonych na cele utrzymania nawierzchni dróg”, a to z tych względów, że upoważnienie w dotychczasowym brzmieniu nie było dotychczas wykorzystane i dlatego wskazane jest nadanie powyższemu przepisowi większej elastyczności.</u>
          <u xml:id="u-105.16" who="#JózefRaźny">Projektowana zmiana ustawy nie dotyczy innych kwestii uregulowanych w zmienianej ustawie i przepisach wprowadzających, między innymi, zwolnienia od niektórych opłat.</u>
          <u xml:id="u-105.17" who="#JózefRaźny">Pozostaje w mocy zwolnienie od opłat rolników, wykonujących furmaństwo i pobieranie od przychodów z furmaństwa tylko podatku gruntowego.</u>
          <u xml:id="u-105.18" who="#JózefRaźny">Projekt zawiera ponadto upoważnienie dla Rady Ministrów do zwolnienia spółdzielni budownictwa mieszkaniowego od odprowadzania do budżetów rad narodowych kwot inkasowanych z tytułu podatku od lokali.</u>
          <u xml:id="u-105.19" who="#JózefRaźny">Ma to na celu zwiększenie lub uzupełnienie funduszów spółdzielczych na remonty budynków. Przekazanie na rzecz spółdzielni budownictwa mieszkaniowego wpływów z podatku od lokali, które zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 1958 r. o dochodach rad narodowych stanowią dochody rady narodowej, wymaga ustawowego upoważnienia.</u>
          <u xml:id="u-105.20" who="#JózefRaźny">Dlatego też w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przedstawiając niniejsze sprawozdanie wnoszę, by Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt rządowy ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych, zawarty w druku sejmowym nr 7 i 11.</u>
          <u xml:id="u-105.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Handlu Wewnętrznego o rządowym projekcie ustawy zmieniającym ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego (druki nr 9 i 17).</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca, poseł Franciszek Jeziorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#FranciszekJeziorski">Wysoki Sejmie! W dniu 17 czerwca 1959 roku Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#FranciszekJeziorski">Poseł sprawozdawca oraz posłowie zabierający wówczas głos w dyskusji wskazywali na wiele pozytywnych momentów, które wnosił projekt tej ustawy, podkreślając, że:</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#FranciszekJeziorski">— przyjęcie przez załogę wspólnej odpowiedzialności zapewni jej rolę współgospodarza danego sklepu, a tym samym wpłynie na prawidłową jego działalność i właściwą organizację pracy, jednocześnie zaś zobowiąże pracowników do należytej troski o powierzone mienie;</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#FranciszekJeziorski">— wprowadzi wzajemną kontrolę personelu sklepowego i wpłynie na zmniejszenie mank dzięki wyeliminowaniu pracowników nieuczciwych;</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#FranciszekJeziorski">— zwiększy dokładność w przeprowadzaniu inwentaryzacji przez zainteresowanie całej załogi wynikiem rozliczenia;</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#FranciszekJeziorski">— działając wychowawczo, wpłynie na podniesienie poziomu etyki i moralności wśród pracowników handlu.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#FranciszekJeziorski">Ważnym momentem jest to, że przyjęta ustawa ma charakter fakultatywny, gwarantuje pracownikom możność dobrowolnego decydowania o przystąpieniu do współodpowiedzialności majątkowej oraz uprawnia do doboru składu osobowego personelu sklepowego, organizacji i kontroli pracy i pozostawia możliwość doboru takiego systemu odpowiedzialności majątkowej, który w konkretnych warunkach jest najlepszy.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#FranciszekJeziorski">Praktyka ubiegłych 6 lat potwierdza w pełni celowość wprowadzenia tej nowej formy odpowiedzialności za niedobory.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#FranciszekJeziorski">W odróżnieniu od represyjnego charakteru wielu ustaw i przepisów formalnych — ustawa o współodpowiedzialności majątkowej, opierając się w swym założeniu na dojrzałości i aktywności gospodarczej pracowników handlu, stanowi dobry instrument nie tylko prawnej, ale przede wszystkim faktycznej ochrony mienia powierzonego przedsiębiorstwom obrotu towarowego — mienia stanowiącego własność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#FranciszekJeziorski">Jak wynika z danych Ministerstwa Handlu Wewnętrznego stosowanie formy współodpowiedzialności w tym resorcie obejmuje coraz większą liczbę punktów rozliczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-107.10" who="#FranciszekJeziorski">Liczba punktów inwentaryzacyjnych, w których wprowadzono współodpowiedzialność majątkową w stosunku do liczby punktów, posiadających ustawowe warunki do jej wprowadzenia, osiągnęła na dzień 31 grudnia 1963 r. 77,4%. Stanowi to jednak tylko 42% ogólnej liczby punktów inwentaryzacyjnych jako wydzieloną i oddzielnie rozliczaną część przedsiębiorstwa, w której następuje powierzenie mienia.</u>
          <u xml:id="u-107.11" who="#FranciszekJeziorski">Wynika to z tego, że szereg dotychczasowych postanowień ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. ogranicza możliwość szerszego wprowadzenia zasady współodpowiedzialności majątkowej w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-107.12" who="#FranciszekJeziorski">Opierając się na informacjach i materiałach z jednostek podległych Ministrowi Handlu Wewnętrznego, stwierdzić należy, że wprowadzenie formy wspólnej odpowiedzialności majątkowej przyczyniło się między innymi do lepszego zabezpieczenia mienia i wzrostu poczucia odpowiedzialności personelu sklepów i innych punktów rozliczeniowych za powierzone mienie. Znalazło to swój wyraz w zmniejszeniu się niedoborów nieuzasadnionych i zawinionych oraz w zwiększeniu windykacji należności z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-107.13" who="#FranciszekJeziorski">Potwierdzają to dane wskazujące, że procent ujawnionych niedoborów do obrotu z 0,09% w 1959 r. obniżył się do 0,063% w pierwszym półroczu 1965 r., a spłacalność w tym samym okresie podniosła się z 57% do 81% w stosunku do ujawnionych niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-107.14" who="#FranciszekJeziorski">W świetle przedstawionych Wysokiej Izbie danych w pełni uzasadnione jest przyjęcie części proponowanych zmian zawartych w projekcie ustawy przedstawionym przez Radę Ministrów, zmieniającym ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego (druk nr 9), który z upoważnienia Komisji Handlu Wewnętrznego mam zaszczyt referować na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-107.15" who="#FranciszekJeziorski">Projekt tej ustawy zmierza przede wszystkim do nowelizacji tych przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r., które ograniczają możliwość jej szerszego zastosowania.</u>
          <u xml:id="u-107.16" who="#FranciszekJeziorski">W art. 1 § 2 projekt ustawy wprowadza pod pojęcie „przedsiębiorstwa obrotu towarowego” — przedsiębiorstwa prowadzące działalność także w zakresie usług oraz przemysłu garmażeryjnego i piekarskiego, co stwarza możliwość stosowania ustawy w zakładach, w których następuje także powierzenie mienia w postaci surowców i wyrobów oraz obowiązek jego rozliczenia.</u>
          <u xml:id="u-107.17" who="#FranciszekJeziorski">Szczególnie uciążliwe było rozliczanie związane z przekazywaniem mienia pomiędzy pracownikami pracującymi na różnych zmianach.</u>
          <u xml:id="u-107.18" who="#FranciszekJeziorski">Na celowość projektowanej zmiany wskazują przykłady samorzutnego zawierania umów o współodpowiedzialności przez załogi stołówek, zakładów przemysłu garmażeryjnego i piekarskiego, co przyniesie w efekcie zmniejszenie nadużyć i nadmiernych czynności.</u>
          <u xml:id="u-107.19" who="#FranciszekJeziorski">Nowe brzmienie art. 1 § 4 — obok poprawek natury redakcyjnej oraz uzupełnień wynikających ze zmiany przepisów § 2 — wprowadza w pkt 2 istotną zmianę, określając nazwą „personel sprzedający” — również pracowników inkasujących gotówkę, jeżeli powierzono im jednocześnie wykonywanie czynności związanych z wydawaniem towarów. Ma to duże praktyczne znaczenie, na przykład w odniesieniu do kasjerów w sklepach samoobsługowych, gdzie nie tylko inkasują oni należności, ale faktycznie wydają sprzedane towary.</u>
          <u xml:id="u-107.20" who="#FranciszekJeziorski">Zmiany art. 2 § 1 przy zachowaniu w całej rozciągłości zasady dobrowolności, słusznie dopuszczają możliwość objęcia umową o współodpowiedzialności majątkowej większej ilości osób, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-107.21" who="#FranciszekJeziorski">— w sklepach czynnych na 1 zmianę z 6 do 8 osób,</u>
          <u xml:id="u-107.22" who="#FranciszekJeziorski">— w sklepach czynnych na 2 lub 3 zmiany z 9 do 12 osób z tym, że w zakładach piekarskich czynnych na trzy zmiany — do 16 osób.</u>
          <u xml:id="u-107.23" who="#FranciszekJeziorski">Dotychczas stosowaną zasadę, dopuszczającą zawarcie umowy bez względu na liczbę zatrudnionych osób w sklepach samoobsługowych, przedstawiony projekt rozciąga również na personel zatrudniony w sklepach preselekcyjnych, zakładach usługowych, zakładach przemysłu gastronomicznego, w stołówkach i innych zakładach żywienia zbiorowego.</u>
          <u xml:id="u-107.24" who="#FranciszekJeziorski">W dyskusji, jaka toczyła się wokół projektu omawianej ustawy zarówno na posiedzeniach Komisji Handlu Wewnętrznego, jak i w środowisku pracowników handlu, wyrażano obawy, że podwyższenie liczby osób, które mogą przyjąć współodpowiedzialność majątkową, utrudni kontrolę nad powierzonym mieniem i wyliczeniem się z niego. Nie znajdują one jednak potwierdzenia w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-107.25" who="#FranciszekJeziorski">Proponowane niewielkie zwiększenie ilości osób, które mogą być objęte działaniem tej ustawy, nie powinno powodować takich trudności.</u>
          <u xml:id="u-107.26" who="#FranciszekJeziorski">Doświadczenia w okresie 6-letniego stosowania współodpowiedzialności majątkowej wykazują, że nawet w sklepach samoobsługowych, posiadających większą liczbę personelu, nie stwierdzono znaczniejszych niedociągnięć w zabezpieczeniu mienia i poważniejszych niedoborów, mimo że w tego typu sklepach istnieją stosunkowo większe trudności w sprawowaniu kontroli nad powierzonym mieniem ze względu na bezpośredni dostęp klientów do towarów. W związku z tym nie wydaje się uzasadniona obawa, aby podwyższenie liczby osób przyjmujących współodpowiedzialność mogło wpłynąć na zmniejszenie możliwości prawidłowego nadzoru nad powierzonym mieniem.</u>
          <u xml:id="u-107.27" who="#FranciszekJeziorski">Wysoka Izbo! W imieniu sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego proponuję przyjęcie rządowego projektu ustawy druk nr 9 z następującymi poprawkami, zawartymi w druku nr 17.</u>
          <u xml:id="u-107.28" who="#FranciszekJeziorski">W art. 2 § 1 ust. 1 pkt 2 wyraz „piekarniczych” zastępuje się wyrazem „piekarskich” § 1 art. 5 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Poza pracownikami ponoszącymi odpowiedzialność wspólną oraz wymienionymi w § 2 i 3 nie wolno w sklepie zatrudniać innych pracowników”.</u>
          <u xml:id="u-107.29" who="#FranciszekJeziorski">§ 3 otrzymuje brzmienie: „§ 3. 1. W sklepie, w którym pracownicy przyjęli odpowiedzialność wspólną, wolno zatrudniać:</u>
          <u xml:id="u-107.30" who="#FranciszekJeziorski">1) pracowników wykonujących czynności nie związane z dysponowaniem mieniem (np. sprzątaczki, pomywaczki, robotników zatrudnionych przy przenoszeniu ciężarów, pomocników: kucharzy, piekarzy, garmażerów), 2) osoby zatrudnione dorywczo w okresie wzmożonej działalności sklepu, 3) osoby odbywające naukę zawodu, praktykę lub wstępny staż pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.31" who="#FranciszekJeziorski">2. Osoby wymienione w ust. 1 nie ponoszą odpowiedzialności wspólnej.</u>
          <u xml:id="u-107.32" who="#FranciszekJeziorski">3. Zatrudnienie osób wymienionych w Ust. 1 wymaga:</u>
          <u xml:id="u-107.33" who="#FranciszekJeziorski">1) pisemnej zgody pracowników ponoszących odpowiedzialność wspólną, 2) zapewnienia pracownikom ponoszącym odpowiedzialność wspólną, możliwości nadzoru nad wykonaniem zadań przez osoby wymienione w ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-107.34" who="#FranciszekJeziorski">Proponowane uzupełnienie wniesione przez Komisję Handlu Wewnętrznego poszerza możliwość kontroli dokonywanej przez pracowników sklepu w zakresie zmian wielkości powierzonego im mienia.</u>
          <u xml:id="u-107.35" who="#FranciszekJeziorski">Zmiany w projekcie ustawy dotyczące art. 5 § 3 wprowadzają możliwość zatrudnienia poza pracownikami ponoszącymi odpowiedzialność majątkową, również pracowników fizycznych, nadto osoby, które mogą być zatrudnione w sklepie dorywczo, na przykład w okresie wzmożonej pracy personelu sklepowego w czasie najrozmaitszych uroczystości, dni targowych itp.</u>
          <u xml:id="u-107.36" who="#FranciszekJeziorski">Dotychczasowy przepis zawarty w art. 5 § 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. dopuszcza za pisemną zgodą pracowników ponoszących współodpowiedzialność, możliwość zatrudnienia w sklepie tylko osoby odbywające naukę zawodu, praktykę lub wstępny staż pracy, bez ponoszenia wspólnej odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-107.37" who="#FranciszekJeziorski">Rozszerzenie postanowień ustawy na przedsiębiorstwa prowadzące zakłady przemysłu garmażeryjnego, piekarskiego i zakłady usługowe powoduje konieczność wyłączenia też od ponoszenia współodpowiedzialności majątkowej osoby wykonujące czynności pomocnicze przy kucharzach, piekarzach czy garmażerach.</u>
          <u xml:id="u-107.38" who="#FranciszekJeziorski">Czynności te nie są bowiem związane z dysponowaniem mieniem i wykonywający te czynności pracownicy nie mogą być obciążani wspólną odpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-107.39" who="#FranciszekJeziorski">Przepis ten, ujęty w projekcie ustawy, wskazuje jednocześnie na konieczność zapewnienia możliwości nadzoru pracownikom ponoszącym współodpowiedzialność nad wykonywaniem zadań przez wspomnianych pracowników fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-107.40" who="#FranciszekJeziorski">Przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego, był przedmiotem wnikliwej analizy na dwóch posiedzeniach sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-107.41" who="#FranciszekJeziorski">Projekt ten był dyskutowany na środowiskowych spotkaniach z pracownikami handlu. W pracach komisji brali też czynny udział przedstawiciele Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz Sądu Najwyższego, Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Handlu i Spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-107.42" who="#FranciszekJeziorski">Przy ostatecznym precyzowaniu poprawek rozważono wnioski zgłoszone przez obywateli posłów, nie wchodzących w skład naszej Komisji.</u>
          <u xml:id="u-107.43" who="#FranciszekJeziorski">Wysoka Izbo! Komisja Handlu Wewnętrznego jest przekonana, że tak wszechstronnie przedyskutowany projekt ustawy wraz z wniesionymi poprawkami przyczyni się do wzmożenia ochrony mienia społecznego i usprawnienia pracy w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-107.44" who="#FranciszekJeziorski">W imieniu tej Komisji wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy, zmieniający ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego, zawarty w druku sejmowym nr 9, z wniesionymi przez Komisję poprawkami zamieszczonymi w druku sejmowym nr 17.</u>
          <u xml:id="u-107.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy, zmieniającej ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Handlu Wewnętrznego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę, zmieniającą ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy 4 posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-108.9" who="#CzesławWycech">Protokół z posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-108.10" who="#CzesławWycech">Dalszy ciąg dyskusji budżetowej kontynuowany będzie na następnym posiedzeniu Sejmu, które odbędzie się w dniach 13 i 14 grudnia br., w poniedziałek i wtorek.</u>
          <u xml:id="u-108.11" who="#CzesławWycech">We wtorek, po zakończonej dyskusji budżetowej, Sejm przystąpi do rozpatrzenia dwóch projektów ustaw: o zmianie prawa o notariacie oraz o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-108.12" who="#CzesławWycech">Posiedzenie w dniu 13 grudnia br. rozpocznie się o godzinie 10.</u>
          <u xml:id="u-108.13" who="#CzesławWycech">Proszę Obywatela Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#AndrzejŻabiński">W dniu jutrzejszym, to jest 11 grudnia br., odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#AndrzejŻabiński">— Komisji Kultury i Sztuki o godz. 10 w sali nr 102, — Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o godz. 10, w sali nr 67 w Domu Poselskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#CzesławWycech">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>