text_structure.xml 781 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Roman Malinowski oraz wicemarszałkowie Mieczysław Rakowski, Marek Wieczorek i Jerzy Ozdowski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#RomanMalinowski">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#RomanMalinowski">Na sekretarzy powołuję posłów Andrzeja Faracika i Jerzego Kosmałę.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#RomanMalinowski">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Andrzej Faracik.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#RomanMalinowski">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#RomanMalinowski">Protokół 34 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia, przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#RomanMalinowski">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#RomanMalinowski">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęły wnioski w sprawie zmian w składzie Rady Państwa i Rządu. Prezydium Sejmu zamierza również zgłosić wnioski w sprawie zmian w składzie Prezydium Sejmu oraz zmiany na stanowisku Prezesa NIK.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#RomanMalinowski">Informuję także, że do Prezydium Sejmu wpłynęły rządowe projekty ustaw o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz o zmianie Kodeksu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#RomanMalinowski">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu, przystąpił do rozpatrzenia wspomnianych dwóch projektów ustaw w pierwszym czytaniu, mimo że druki zawierające teksty tych projektów zostały doręczone Obywatelom Posłom bezpośrednio przed posiedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#RomanMalinowski">W związku z tym proponuję, aby pkt 5 porządku dziennego otrzymał następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#RomanMalinowski">„5. Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#RomanMalinowski">1) o podejmowaniu działalności gospodarczej (druk nr 340);</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#RomanMalinowski">2) o obligacjach (druk nr 341);</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#RomanMalinowski">3) o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (druk nr 345);</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#RomanMalinowski">4) o zmianie Kodeksu handlowego (druk nr 346)</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#RomanMalinowski">Proponuje się także dodanie pkt. 9 porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#RomanMalinowski">„9. Zmiany na stanowiskach państwowych”.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#RomanMalinowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#RomanMalinowski">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#RomanMalinowski">1. Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej:</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#RomanMalinowski">1) o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 305 i 333),</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#RomanMalinowski">2) o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego (druki nr 306, 334 i 334-A),</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#RomanMalinowski">3) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe (druki nr 307, 335 i 335-A),</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#RomanMalinowski">4) o rządowym projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej (druki nr 309 i 336),</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#RomanMalinowski">5) w sprawie informacji Rady Państwa o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego (druki nr 308 i 343).</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#RomanMalinowski">Głos ma sprawozdawca poseł Władysław Jonkisz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WładysławJonkisz">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw zmieniających przepisy dotyczące rad narodowych i samorządu terytorialnego, powołana przez Wysoki Sejm, rozpatrzyła projekty ustaw wniesionych przez Radę Państwa — o zmianie Konstytucji i o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz wniesionych przez Radę Ministrów projektów ustaw o zmianie ustawy Prawo budżetowe i o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WładysławJonkisz">Przedstawienie Wysokiemu Sejmowi sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej poprzedziły wielokierunkowe działania zmierzające do zapewnienia jak największej zgodności proponowanych zmian w ustawach z oczekiwaniami społecznymi, i jak najpełniejszego uwzględnienia dotychczasowych doświadczeń rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WładysławJonkisz">Ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, którą nowelizujemy, uchwalona została prawie 5 lat temu. W porównaniu ze stanem wcześniejszym dawała ona radom większe możliwości oddziaływania na rzeczywistość społeczno-gospodarczą. Informacja Rady Państwa o realizacji ustawy daje obraz tego oddziaływania, przedstawia zarówno osiągnięcia, jak i niedostatki. Wiele rad nie wykorzystuje w pełni możliwości wynikających z przepisów prawa. Z drugiej strony dla wielu rad obowiązujące przepisy prawa nie są już wystarczającym stymulatorem przedsiębiorczości, rozwoju inicjatyw dla samodzielnego rozwiązywania spraw lokalnych i wzrostu odpowiedzialności. Dorobek tych rad pozwala na bardziej zdecydowane zmiany.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WładysławJonkisz">Założenia zmian w ustawie o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego zostały przez Radę Państwa poddane społecznej konsultacji. Wyniki konsultacji oraz sposób i zakres ich wykorzystania zostały opublikowane. Szczególnie mocne poparcie społeczne uzyskały propozycje zmierzające do umocnienia samorządności rad narodowych i stworzenia im warunków do rozwoju własnej przedsiębiorczości oraz ugruntowania nadrzędnej pozycji rad narodowych nad administracją.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WładysławJonkisz">W trakcie analizy realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego stwierdzono też brak spójności z nią innych ustaw, również takich, które zostały uchwalone niedawno. Przeszkadzało to w rozwiązywaniu wielu spraw, a więc wymaga zmian.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WładysławJonkisz">W toku prac szereg dodatkowych propozycji wniosła Rada Państwa. Aktywne stanowisko zajęli przedstawiciele Rządu. Z należytą wnikliwością potraktowano opinie Rady Społeczno-Gospodarczej i Zespołu Doradców Sejmowych. W ostatniej fazie prac dodatkowe uwagi przedstawił Przewodniczący Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Poważnie potraktowane zostały zastrzeżenia Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WładysławJonkisz">Komisja Nadzwyczajna przyjęła założenie, by do końca swojej pracy poszukiwać takich przepisów, które dałyby radom narodowym jak najlepsze instrumenty prawne wypełniania funkcji gospodarza. Radom narodowym jest to po prostu należne.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WładysławJonkisz">Wczoraj wieczorem odbyliśmy ostatnie posiedzenie, na którym przyjęliśmy jeszcze istotną autopoprawkę do Prawa budżetowego, zamieszczoną w druku sejmowym dostarczonym dzisiaj obywatelom posłom. Przedstawiam wyniki pracy Komisji w przekonaniu, że proponowane zmiany w ustawach umożliwią jakościowy postęp w pracy samorządu terytorialnego, jeśli zostaną aktywnie wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WładysławJonkisz">Szczególną uwagę skupiły proponowane zmiany w Konstytucji dotyczące ustanowienia mienia komunalnego i szerokiej ochrony prawnej radnych. W pierwszej sprawie Rada Społeczno-Gospodarcza wyraziła pogląd, że treść nowelizacji powinna odnosić się do własności komunalnej zamiast mienia komunalnego Zespół Doradców Sejmowych, wyrażając wątpliwość co do konieczności zmiany Konstytucji, uznał ostatecznie, że można to uczynić, ale w inny sposób niż w brzmieniu przedłożonym. Komisja zajęła stanowisko, że za włączeniem tej materii do Konstytucji przemawia polityczno-ustrojowe znaczenie charakteru własności oraz znaczenie wyodrębnionego majątku dla terytorialnej aktywności gospodarczej. Proponując zmianę brzmienia przepisu zawartego w przedłożeniu Rady Państwa, Komisja kierowała się opiniami, które sugerowały, iż konstytucyjny zapis uwzględniać powinien zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe ujęcie mienia komunalnego.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#WładysławJonkisz">Komisja wnosi o uchwalenie zapisu w Konstytucji przez dodanie w art. 19 ustępu 1 a w brzmieniu: „rady narodowe na podstawie ustaw dysponują mieniem komunalnym stanowiącym własność samorządu terytorialnego”. Zapis ten nie może być tylko deklaracją. Program realizacyjny drugiego etapu reformy gospodarczej zakłada przygotowanie projektów nowych przepisów prawnych umożliwiających wprowadzenie własności komunalnej, ale w późniejszym terminie. W projekcie uchwały Sejmu proponujemy zwrócenie się do Rady Ministrów o podjęcie, w porozumieniu z Radą Państwa, działań zapewniających przygotowanie i wniesienie do Sejmu projektu ustawy o mieniu komunalnym i związkach międzykomunalnych tak, by jej przepisy mogły wejść w życie z dniem 1 stycznia 1989 r., a więc w tym samym terminie co znowelizowana ustawa o radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#WładysławJonkisz">Druga proponowana przez Radę Państwa zmiana w Konstytucji wzbudziła niezbyt przychylną opinię obywateli posłów już w czasie pierwszego czytania. Komisja Nadzwyczajna proponuje oddalić projektowaną nowelizację art. 50 Konstytucji, której istota polegała na wprowadzeniu zasady, iż radny nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karno-sądowej ani też aresztowany bez zgody rady narodowej, a w okresie między sesjami — bez zgody jej prezydium. Podzielając pogląd o konieczności umacniania autorytetu radnych i zapewnienia im niezbędnej ochrony prawnej, Komisja uważa, iż w obecnych warunkach brak jest dostatecznego uzasadnienia dla wprowadzenia w tak szerokiej skali reglamentowania odpowiedzialności karno-sądowej. W radach narodowych nowej kadencji zasiadać będzie blisko 109 tys. radnych. Opinia Rady Społeczno-Gospodarczej, Zespołu Doradców Sejmowych i dyskusje przeprowadzone na forum najpierw podkomisji, a później Komisji Nadzwyczajnej wykazały, że projektowane rozwiązania nie zyskały dostatecznej aprobaty ogółu społeczeństwa, a ponadto bez dostatecznego uzasadnienia różnicowałyby radnych i ich wyborców. Komisja Nadzwyczajna doszła do wniosku, iż umocnienie ochrony prawnej radnego zmierzać powinno głównie do wzmocnienia ochrony stosunku pracy radnych i wnosi w swym sprawozdaniu o rozciągnięcie tej ochrony również na rok po zakończeniu kadencji rady narodowej. Dodać należy, iż tego typu rozwiązanie obejmuje dotychczas przedstawicieli samorządów pracowniczych oraz osoby pełniące funkcje z wyboru w związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#WładysławJonkisz">Propozycje zmian w ustawie o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego sprowadzają się przede wszystkim do umocnienia samorządności rad narodowych i stworzenia im warunków do rozwoju własnej przedsiębiorczości — zgodnie z zasadami drugiego etapu reformy gospodarczej. W myśl przedkładanej nowelizacji rady uzyskają osobowość prawną pozwalającą na szeroki udział w obrocie cywilno-prawnym oraz pełną samodzielność w podejmowaniu różnych inicjatyw gospodarczych, np. udział w spółkach i spółdzielniach. Rady uzyskają pełniejszą samodzielność finansową i większy wpływ na podmioty gospodarcze działające na terenie władania. Rady będą mogły nakładać na jednostki gospodarki uspołecznionej obowiązek sporządzania i przedkładania programu, np. ochrony środowiska czy zakładowego budownictwa mieszkaniowego. Rada narodowa będzie mogła również wpłynąć na utrzymanie przedsiębiorstwa lub zachowanie produkcji niezbędnej dla potrzeb terenu, pod warunkiem wyrównania ze swego budżetu deficytu takiej działalności, w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa będzie korzystała z prawa pierwokupu.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#WładysławJonkisz">Nowelizacja ustawy przewiduje decentralizację utrzymania bazy służby zdrowia, oświaty, kultury, sportu, turystyki i wypoczynku — na szczebel podstawowy, z wyjątkiem obiektów wyłączonych decyzją Rady Ministrów podjętą w porozumieniu z Radą Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#WładysławJonkisz">Po tym rejestrze uprawnień trzeba jednak powiedzieć jasno, że uprawnienia pociągają za sobą zobowiązania. Przekazywanie uprawnień — to nie uprzywilejowywanie, a tworzenie możliwości i zwiększanie odpowiedzialności. Zawiedzie się ten, kto wierzy w automatyzm działania prawa. Następuje wyraźne rozszerzenie funkcji ekonomicznych rad. Rady narodowe i radni muszą udowodnić, że decentralizacja przyniesie wzrost efektywności gospodarowania zgodnie z zasadą, że gdy gospodarz dogląda z bliska, to lepsze są wyniki pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#WładysławJonkisz">Przedstawiam najistotniejsze propozycje zmian do przedłożonego projektu ustawy o systemie rad narodowych w sprawach finansowo-gospodarczych w porównaniu z przedłożeniem wyjściowym. W art. 32 skreślono zapis ograniczający możliwość zaciągania kredytu bankowego jedynie do zadań finansowanych z terenowych funduszów celowych. Po uzyskaniu przez rady osobowości prawnej taka możliwość wydaje się być naturalną konsekwencją, a banki odrębnymi przepisami mogą określać zasady zachęcające łub zniechęcające do zaciągnięcia kredytów.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#WładysławJonkisz">W art. 50 zmieniono zasadę ustalania udziałów budżetów terenowych w wysokości 5%–10% wpływów z tytułu podatku dochodowego od przedsiębiorstw, dla których organem założycielskim jest centralny organ administracji państwowej. Uznano za celowe ustalać je na okresy pięcioletnie z podziałem na poszczególne lata, z tym, że na lata 1989 i 1990 udziały te określą ustawy budżetowe w wysokości nie niższej niż przewidziane w tej ustawie. W przedłożeniu proponowano określenie wysokości tych udziałów na okres roku. Nowy zapis stworzy radom narodowym warunki do bardziej racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#WładysławJonkisz">Dodano art. 52 przewidujący, że udziały i dotacje do budżetów rad narodowych mają być ustalane na podstawie zobiektywizowanych kryteriów. W projekcie uchwały proponujemy zwrócenie się do Rady Ministrów o podjęcie działań zapewniających określenie do końca 1989 r. zobiektywizowanych kryteriów kształtowania udziałów i dotacji ogólnych dla budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#WładysławJonkisz">Komisja Nadzwyczajna stwierdza, że nie wszystkie problemy z zakresu gospodarki terenowej znajdują docelowe rozwiązanie w propozycjach zmian legislacyjnych. W szczególności Komisja zwróciła uwagę na potrzebę wyposażenia rad narodowych w odpowiednie instrumenty ekonomicznego oddziaływania, które zachęcałyby jednostki gospodarcze do świadczeń na rzecz terenowej infrastruktury społecznej i gospodarczej. Na tym tle Komisja widzi potrzebę ponownego rozpatrzenia kwestii takich rozwiązań w systemie podatkowym, które motywowałyby jednostki gospodarcze do świadczeń na rzecz potrzeb terenowych oraz określenia możliwego terminu wprowadzenia tych rozwiązań w życie. W tej sprawie opracowaliśmy dezyderat, który Prezydium Sejmu skierowało już do Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#WładysławJonkisz">W art. 72 dodano nowy ustęp 2a stanowiący, że rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej o właściwości ogólnej mogą postanawiać, że podjęte przez nie akty zawierające przepisy prawa miejscowego podane zostaną do wiadomości publicznej przez rozplakatowanie obwieszczeń. Regulacji takiej domagały się od dawna rady narodowe stopnia podstawowego ze względu na przewlekłość drukowania dzienników urzędowych. Przepisy takie publikowane w obwieszczeniach, wejdą w życie po upływie 7 dni od daty obwieszczenia, jeżeli nie ustalają innego terminu wejścia w życie, albo jeżeli co innego nie wynika z przepisów szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#WładysławJonkisz">Przepisy te podaje się ponadto do wiadomości w wojewódzkim dzienniku urzędowym.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#WładysławJonkisz">W art. 84 dodano nowy ust. 5 stanowiący, że szczególnej ochronie prawnej podlega stosunek pracy byłego radnego w okresie roku po upływie kadencji rady narodowej, której był członkiem. W tym miejscu warto przypomnieć, ze w nowelizowanej ustawie zawieramy przepis o nieważności z mocy prawa rozwiązania z radnym stosunku pracy bez uprzedniej zgody prezydium rady narodowej. Ustanawiamy też diety dla radnych za udział w posiedzeniach rady narodowej, jej prezydium i komisji, płatne z budżetu rady. Zapewniamy radnemu prawo do wynagrodzenia i wszystkich świadczeń z zakładu pracy, jak za czas przepracowany, za czas zwolnienia w celu wzięcia udziału w pracach organizowanych przez prezydium rady.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#WładysławJonkisz">Propozycje nowelizacji zawierają szereg przepisów ugruntowujących nadrzędną pozycję rad narodowych nad administracją. Ustanawia się wybór i odwoływanie wojewodów przez wojewódzką radę narodową oraz prawo odwoływania naczelników przez rady narodowe stopnia podstawowego. Opiniowanie kandydatów na stanowiska dyrektorów i kierowników wydziałów w terenowych organach administracji państwowej należeć będzie do prezydiów rad narodowych, a nie jak dotąd do komisji.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#WładysławJonkisz">Komisja Nadzwyczajna proponuje dalsze istotne zmiany. W art. 127 i 128 proponujemy zasadę, że wyboru i odwołania wojewody, prezydenta i naczelnika dokonuje właściwa rada narodowa w głosowaniu tajnym. Dokonano ujednolicenia sposobu przedstawiania wniosków w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#WładysławJonkisz">Dodano w art. 128 ust. 4 stanowiący, że w miastach będących jednostkami podziału terytorialnego stopnia podstawowego podzielonych na dzielnice przy wyborze i odwołaniu naczelnika dzielnicy wymagana jest dodatkowo opinia prezydium miejskiej rady narodowej i prezydenta. Odmiennie niż w przedłożeniu zapisano sprawę absolutorium. Według propozycji Komisji rada narodowa podejmuje uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdań z wykonania rocznego planu i budżetu, a następnie w głosowaniu tajnym podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium terenowemu organowi administracji państwowej o właściwości ogólnej w zakresie realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#WładysławJonkisz">Komisja Nadzwyczajna proponuje też szereg nowych przepisów o charakterze organizacyjnym, ważnych dla władzy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#WładysławJonkisz">Uwzględniając postulaty sejmowej Komisji Edukacji Narodowej i Młodzieży, dodano w art. 132 ustęp 5a dający możliwość wojewódzkim radom narodowym po zasięgnięciu opinii właściwych rad narodowych stopnia podstawowego wyznaczenia jednostki stopnia podstawowego, w której inspektor oświaty i wychowania wykonuje zadania w zakresie nadzoru pedagogicznego dla kilku jednostek podziału terytorialnego stopnia podstawowego. Celem wprowadzenia projektowanego przepisu jest umożliwienie organizowania nadzoru pedagogicznego na właściwym poziomie. Praktyka dowiodła, że inspektorzy oświaty i wychowania w gminach nie spełniają swej zasadniczej funkcji, to jest wykonywania nadzoru pedagogicznego nad szkołami i innymi placówkami stopnia podstawowego. Stan taki spowodowany jest często brakiem odpowiednich kwalifikacji, ale w dużym stopniu obciążeniem przez naczelnika innymi zadaniami, nie związanymi ze sprawami oświaty i wychowania, a ponadto zbytnim skoncentrowaniem się na zadaniach związanych z zapewnieniem, szkołom, odpowiednich. warunków materialnych. Proponowane rozwiązanie pozostawia troskę o bazę materialną oświaty w gestii władz gminnych. Nie narusza również istniejącej struktury zespołów ekonomiczno-administracyjnych szkół, które będą spełniały nadal wykonywane dotąd funkcje. Powołanie inspektorów oświaty i wychowania dla kilku gmin pozwoli na racjonalne wykorzystanie wysoko wykwalifikowanej kadry i podniesienie poziomu sprawowanego nadzoru pedagogicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#WładysławJonkisz">W art. 136 nowy ust. 2 określa możliwość utworzenia służby porządkowej na podstawie uchwały właściwej rady narodowej, sankcjonując zapoczątkowaną w niektórych miastach, ocenianą pozytywnie praktykę.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#WładysławJonkisz">W art. 152 zrezygnowano z zapisu określającego czas trwania kadencji organów samorządu terytorialnego, wprowadzając przepisy synchronizujące tę kadencję z kadencją rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#WładysławJonkisz">W art. 163 i 169 ograniczono na czas określony możliwość upoważnienia rady sołeckiej lub komitetu osiedlowego do podejmowania uchwał w imieniu zebrania wiejskiego lub mieszkańców osiedla.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#WładysławJonkisz">Wysoki Sejmie! Przedłożone zmiany w Prawie budżetowym są konsekwencją zmian w ustawie o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Komisja Nadzwyczajna starała się dbać o to, by proponowane zmiany sprzyjały umacnianiu rad narodowych, stopnia podstawowego i niezatrzymywaniu się decentralizacji na szczeblu wojewódzkim; dalej, aby działalność gospodarcza na terenie działania rady przynosiła korzyść lokalnym społecznościom. Było to przesłanką zaproponowania w art. 20 przepisu stwierdzającego, że dochodami własnymi budżetów rad narodowych stopnia podstawowego są m.in. podatki, w tym także podatek od płac w wysokości 85% wpływów z tego tytułu oraz inne wpłaty jednostek spółdzielczych. Dotychczas podatki te były dochodami budżetu wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#WładysławJonkisz">Art. 21a ustala, ze dochody należne od zakładów lub oddziałów przedsiębiorstw państwowych i jednostek spółdzielczych zasilają dochody budżetu terenowego w miejscu ich funkcjonowania. Na przykład, jeżeli przedsiębiorstwo państwowe, dla którego organem założycielskim jest terenowy organ administracji państwowej stopnia podstawowego posiada zakłady lub oddziały sporządzające bilans, położone na terenie innych jednostek podziału terytorialnego stopnia podstawowego niż siedziba przedsiębiorstwa — to dochody z podatku dochodowego należne od tych zakładów są przekazywane do budżetów rad narodowych stopnia podstawowego, na terenie których są położone.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#WładysławJonkisz">Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej eliminuje występujące w ustawach rozbieżności przepisów z ustawą o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. W sprawach kadrowych dotyczy to na przykład zasad powoływania i odwoływania kuratorów oraz inspektorów oświaty i wychowania czy też komendantów straży pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#WładysławJonkisz">W sprawach finansowych przewiduje się ściślejsze powiązanie pracy izb i urzędów skarbowych z radami narodowymi. Ustala się, że izby skarbowe realizują wytyczne polityki finansowej określane przez wojewódzkie rady narodowe w zakresie spraw należących do władczej właściwości rad narodowych. Izby skarbowe przedstawiają wojewódzkim radom narodowym okresowe sprawozdania o ustalaniu i poborze podatków oraz innych należności stanowiących dochody budżetów terenowych. Na żądanie zainteresowanych rad narodowych stopnia podstawowego sprawozdania takie powinny przedstawiać urzędy skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#WładysławJonkisz">Rady narodowe stopnia wojewódzkiego mogą na wniosek terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, uzgodniony z Ministrem Finansów, wprowadzać na terenie swoich właściwości opłaty lokalne.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#WładysławJonkisz">Komisja Nadzwyczajna proponuje następujące dodatkowe zmiany. W ustawie o pracownikach urzędów państwowych uzależniamy możliwość powrotu na stanowisko osoby, która została odwołana z funkcji lub stanowiska od spełnienia określonych wymogów. Dodajemy nowy artykuł zmieniający ustawę o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Zmiana polega na skreśleniu przepisu przewidującego pokrywanie z funduszu gminnego wydatków na zasiłki rodzinne. Dodajemy też zmianę do ustawy o rybactwie śródlądowym dotyczącą statusu komendanta Państwowej Straży Rybackiej i jego zastępców.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#WładysławJonkisz">Wysoki Sejmie! Przedstawiam rezultaty pracy Komisji Nadzwyczajnej w przekonaniu, że nowe zadania i nowe możliwości działania rad narodowych, wynikające z przepisów prawa, będą stanowić dla rad i radnych dobry instrument pomocy w rozwiązywaniu problemów terenowych, a równocześnie dobrze służyć socjalistycznemu państwu.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#WładysławJonkisz">Podejmując realizację reform politycznych i gospodarczych inspirowanych uchwałami IX i X Zjazdu PZPR, obraliśmy kurs na zwiększenie samodzielności i aktywności terenowych organów władzy. Oczywiście zwiększone uprawnienia oznaczają zwiększoną odpowiedzialność rad przed społecznościami lokalnymi za rozwiązywanie spraw, które decydują o warunkach życia. Odpowiedzialny gospodarz musi zajmować się wszystkim, co dotyczy powszednich wymagań i potrzeb ludzi, wykorzystania przydzielonych środków, pomnażania lokalnych możliwości produkcyjnych i usługowych, koordynacji i kontroli działalności wszystkich jednostek obsługi ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#WładysławJonkisz">Wzrost roli rad narodowych nie urzeczywistnia się automatycznie. Jest on uzależniony od. atrybutów władzy, jakie radom dają przepisy prawa, i od samych radnych. Wielkie znaczenie dla skutecznego rozwiązywania spraw lokalnych ma ścisła więź między radami narodowymi a samorządami osiedlowymi i wiejskimi. Nie przez przypadek ustawa mówi o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. System ten funkcjonuje efektywnie, gdy wykorzystanie środków budżetowych sprzęga z uruchomieniem, społecznej aktywności.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#WładysławJonkisz">Nastąpiła dalsza demokratyzacja Ordynacji wyborczej do rad narodowych. Inspiracją zmian były postulaty zawarte w dokumentach programowych X Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a także w stanowisku II Kongresu Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Wprowadzenie zmian prawa wyborczego, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi, wyrażanymi przez wiele organizacji i środowisk, stanowić powinno ważny czynnik umacniania rad narodowych, sprzyjający aktywności społecznej zarówno radnych, jak i wyborców. Aktywność ta jest szczególnie pożądana wobec proponowanego poszerzenia uprawnień i zwiększenia samodzielności gospodarczo-finansowej rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#WładysławJonkisz">W imieniu Komisji zwracam się do Wysokiej Izby o uchwalenie ustaw zmieniających przepisy dotyczące rad narodowych i samorządu terytorialnego zgodnie z propozycjami zawartymi w odpowiednich drukach sejmowych, wraz z poprawkami, zawartymi w drukach nr 333, 334, 334-A, 335, 335-A oraz 336. Weszłyby one w życie z dniem 1 stycznia 1989 r. z wyjątkiem przepisów ważnych dla uchwalenia ustawy budżetowej i przepisów ustanawiających ochronę prawną radnych, które nabrałyby mocy z dniem ogłoszenia. W związku z tym zgłaszam autopoprawkę do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, aby art. 5 nadać brzmienie: „Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1989 r. z wyjątkiem art. 1 pkt 27 i 28 oraz art. 2 do 4, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia”.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#WładysławJonkisz">Zwracam się również o przyjęcie uchwały Sejmu ściśle związanej z projektami ustaw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#RomanMalinowski">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#RomanMalinowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Józef Barecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JózefBarecki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zwiększenie samodzielności rad narodowych w rozwiązywaniu lokalnych potrzeb, oddanie miastom tego, co miejskie, gminom co gminne, przywrócenie tradycyjnych uprawnień samorządności terytorialnej, wzbogacenie ustrojowej pozycji rad, wynikające z socjalistycznego charakteru państwa — oto istota zmian zawartych w projekcie nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#JózefBarecki">Poseł Władysław Jonkisz szczegółowo omówił wyniki pracy Komisji Nadzwyczajnej. Rady narodowe uzyskują rzeczywistą nadrzędność nad organami terenowej administracji państwowej, autentyczną samorządność w swoich lokalnych sprawach, samodzielność finansową i prawną. Powraca do nich własność komunalna, otwiera się szerokie pole dla przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JózefBarecki">Dużo to, czy jeszcze za mało? W dyskusji i w trakcie konsultacji założeń nowelizacji ustawy ścierały się różne punkty widzenia, padały różne opinie. Były wśród nich bardzo radykalne, lecz oderwane od realiów społeczno-gospodarczych, czy też ustawiające rady na pozycjach przeciwstawnych państwu. I były takie, które samodzielność rad chciały nadal ubezpieczać nieuzasadnionymi ograniczeniami.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JózefBarecki">Trzeba powiedzieć, że ten sposób myślenia można było znaleźć także w założeniach nowelizacji, że przywołam za przykład propozycje dotyczące wyboru wojewody czy zaciągania przez te rady kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JózefBarecki">Większość wypowiadających się w dyskusji, w tym najbardziej kompetentnych w tej materii — sami radni — reprezentowała realistyczne opinie, zmierzające do takiego upodmiotowienia rad i samorządu terytorialnego, aby uprawnienia odpowiadały potrzebom społeczności lokalnej, aby były zgodne z duchem reformy i utrwalały pozycję rad jako podstawowej formy ludowładztwa.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JózefBarecki">Należy podkreślić, że Komisja Nadzwyczajna, wsparta opinią Rady Społeczno-Gospodarczej, wniosła do projektu ustaw cenne uzupełnienia, rozszerzające na korzyść rad te uprawnienia, które miały cechę oczywistej połowiczności. W rezultacie powstały spójne akty prawne, jakościowo zwiększające rangę rad narodowych i samorządu terytorialnego. Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie jest to jeszcze cała władza w rękach rad, ale zwrotnice przestawione zostały we właściwym kierunku. „Jeśli — jak powiedział I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Wojciech Jaruzelski na VII Plenum — nowe rozwiązania wypełnią się pozytywną treścią oraz okażą się zbyt ciasne dla społecznych oczekiwań i inicjatyw, wówczas w nieodległej przyszłości, w tym również w przyszłorocznych wyborach do Sejmu, będzie można pójść dalej”.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JózefBarecki">Jest to odpowiedź dla tych, którzy uważają, że rady otrzymują zbyt mało uprawnień, i dla tych, którzy sądzą, że mnożenie uprawnień zastąpi działanie.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JózefBarecki">Obowiązująca dotychczas ustawa nie rozpieszczała rad nadmiarem kompetencji i praw, a mimo to wiele z nich potrafiło działać po nowemu, przejawiać inicjatywę i przedsiębiorczość. Ustawa, której dziś nadamy moc prawną, zwiększy uprawnienia rad, ale niczego samoczynnie nie rozwiąże. To od rad i od radnych oraz od mieszkańców miast i gmin zależeć będzie, jak wykorzystane zostaną większe uprawnienia i w jakim tempie będzie można pójść dalej aż do całej władzy w rękach rad.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JózefBarecki">W referacie na VII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR w lapidarny sposób określił dwa rodzaje oporów, utrudniające wchodzenie rad w ich rozszerzające się kompetencje: jedni nie chcą władzy dać, drudzy nie chcą władzy brać.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JózefBarecki">Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego PZPR pragnę podkreślić, że nasza partia widzi dla siebie bardzo poważne zadania po obu stronach tego zjawiska. Z jednej strony będzie czuwać i zapewniać, aby zanikały biurokratyczne opory, ograniczające to, co radom w polskim modelu ustrojowym w pełni się należy i co ustawowo dzisiaj zagwarantujemy. Z drugiej zaś będzie dbać i zapewniać, aby to co się należy radom było w pełni wykorzystywane. Wybrani radni — członkowie PZPR, będą tak działać z całą odwagą i rozwagą, na miarę nowych uprawnień ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#JózefBarecki">Obywatele Posłowie! Rady narodowe jako organy władzy ludowej i samorządu mają za zadanie przede wszystkim reprezentować interesy i zaspokajać potrzeby miejscowej ludności. Nowa ustawa stwarza radom odpowiednie ku temu warunki, wyposaża je w środki finansowe i rzeczowe, wyraźnie zaznacza ich nadrzędność nad organami wykonawczymi, zapewnia im znaczną autonomię w stosunku do organów centralnych państwa. Takie są obiektywne warunki działalności rad. Ale jej skuteczność i społeczna efektywność zależeć będzie od zdolności rad do działania w interesie miejscowej społeczności. O tej zdolności przesądzać będą przede wszystkim radni.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#JózefBarecki">Świadomość tego była ważnym czynnikiem wyłaniania kandydatów na radnych i społecznej weryfikacji ich zalet na spotkaniach przedwyborczych. Ustawa decyduje, że radny nie będzie już bezradny, wyborcy natomiast zadecydują, czy będzie zaradny. Zgłoszeni i wysunięci kandydaci na radnych dają możliwość takiego wyboru. Są wśród nich radni obecnej kadencji, z doświadczeniem i dorobkiem w pracy społecznej, i są kandydaci, którzy po raz pierwszy ubiegają się o mandat. Wszyscy oni chcą wziąć na siebie zwiększone obowiązki i zwiększoną odpowiedzialność. Praca radnego nie błyszczy w świetle jupiterów, lokalność jest spoiwem państwa, ale wypełnia ją nadmiar bolączek i trudnych do rozwiązania spraw. Patriotyzm lokalny to nie gesty i deklaracje, lecz żmudna zapobiegliwość dla rodzinnego miasta czy rodzinnej wsi.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#JózefBarecki">Oceniając przydatność kandydatów na radnych, często za najważniejsze kryterium przyjmowano ich deklaracje, że załatwią taką lub inną sprawę, że zbudują taki czy inny obiekt. Można rozumieć te oczekiwania, lecz zdolność kandydatów na radnych trzeba oceniać według szerszej społecznej skali walorów osobistych. Najważniejszym spośród nich jest obywatelska gotowość do służenia innym, do wzięcia na siebie obowiązków i związanej z tym odpowiedzialności. Są tacy, którzy chcą spisać na straty społeczną aktywność Polaków, ich zaangażowanie w sprawy publiczne. Gotowość pełnienia obowiązków radnego wyraziło ponad 430 tys. obywateli, z tego 79 tys. zgłoszonych na zebraniach przedwyborczych. Trudno dziś przesądzać, czy wszyscy kandydaci są zdolni sprostać większym obowiązkom, czy nie można było poszukać lepszych lub też czy nie można było umożliwić lepszym ubieganie się o mandat radnego. Na pewno wśród kandydatów są lepsi i gorsi, jest to naturalne. Ale i tryb wyborów jest inny. Tym razem nie będą decydować preferencje i możliwości biernego udziału w akcie wyborczym. O tym kogo się wybierze trzeba będzie osobiście decydować. Jest więc pełna możliwość wyboru lepszych. To prawda że wybory nie ekscytują społeczeństwa, mimo że ich wyniki będą miały dla wyborców większy niż kiedykolwiek skutek. Udział w nich to obywatelskie prawo i możliwość wpływu na skład instytucji, od której pracy zależeć będzie funkcjonowanie życia w miejscu zamieszkania. Ten kto nie weźmie udziału w wyborach musi mieć świadomość, że pozbawia się tej możliwości i zgadza się, aby inni aktywniejsi, decydowali za niego. Frekwencja wyborcza ma taki i tylko taki aspekt. A mimo to znowu chce się ją wykorzystać dla znanej z ostatnich lat manipulacji politycznej. Towarzystwo spółki pt. „Im gorzej — tym lepiej” ogłosiło apel o bojkot wyborów. Czy kryje się za tym troska o lepsze wybory, o większe uprawnienia rad, o bardziej skuteczne drogi likwidacji bolączek i niedostatków? Autorom bojkotu chodzi znowu o papierowy, z góry zagwarantowany sukces. Wiedzą, że czasy 99% frekwencji dawno minęły, że wielu wyborców nie pójdzie do urn z najbardziej prozaicznych powodów, Ogłoszenie bojkotu znowu pozwoli im zaliczyć w szeregi swoich zwolenników tych wszystkich, którzy nie będą głosować. Sprawa byłaby śmieszną, gdyby nie służyła podtrzymywaniu złudzeń i utrwalaniu za granicą przekonania, że warto nadal inwestować w osłabianie Polski.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#JózefBarecki">Obywatele Posłowie! Od składu rad, od inicjatywy i poczucia gospodarności radnych zależy bardzo wiele, ale nie wszystko. Samorządność ma to do siebie, że jest formą demokracji, formą ludowładztwa, która polega na rozwiązywaniu przez ludzi pracy spraw mających znaczenie publiczne. Rozwiązywane są one nie przez jakiś czynnik zewnętrzny, lecz od wewnątrz, przez samych uczestników samorządu. W warunkach samorządności nie wystarczy już samo poparcie społeczności dla wybranej przez siebie rady. Samorządność wymaga uczestnictwa, decydowania i wspólnej odpowiedzialności za wspólne sprawy.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#JózefBarecki">Z badań CBOS wynika, że na pytanie — czym zajmuje się rada narodowa w miejscu zamieszkania ankietowanego — aż 40% odpowiadających stwierdziło, że nie wie bądź nie interesuje się tym co robi rada narodowa. Zaś ponad 56% badanych nie znało ani jednego radnego. Można ten brak zainteresowań wytłumaczyć słabością wielu rad wynikającą z ich niedostatecznych uprawnień. Lecz można także domniemywać, że wielu mieszkańców nie uważa jeszcze rad narodowych za instytucje, od których coś zależy, które rozwiązują ich sprawy.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#JózefBarecki">Ustawa zmieni pozycję rad, zwiększy ich wpływ na życie mieszkańców. Zjawisko, które potwierdziły badania, muszą wziąć pod uwagę nowi radni. Bez stałych, żywych, osobistych więzi z mieszkańcami nie będą mogli skutecznie pracować. Także mieszkańcy muszą odczuć, że rada ma wpływ na ich życie. Relacje między radą, organem samorządu terytorialnego a mieszkańcami, członkami tego samorządu muszą być bardziej aktywne, wypełnione impulsami w obie strony. Nowa ustawa rozszerza obszary współdziałania rad i mieszkańców. Będą one większe niż kiedykolwiek. Nowe uprawnienia i rozwój samorządności mogą jednoczyć społeczności lokalne w konstruktywnym działaniu i mogą tworzyć od dołu substancję paktu antykryzysowego, W radach i wokół rad, w ogniwach samorządu, w komisjach, w radach społeczno-gospodarczych jest miejsce dla wszystkich, którzy chcą działać dla wspólnego dobra. Także dla tych, którzy różnią się z nami swymi poglądami, ale wiedzą, że jałowa negacja nie jest lekarstwem na nasze dolegliwości.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#JózefBarecki">Nowe ustawy tworzą realne możliwości dalszego postępu, pogłębią proces odnowy struktur politycznych państwa i włączą samorząd terytorialny w nurt reformy gospodarczej. Przybędzie demokracji, rozszerzy się pole aktywności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#JózefBarecki">Członkowie Klubu Poselskiego PZPR będą głosować za przedłożonymi ustawami w głębokim przeświadczeniu, że za trzy dni — 19 czerwca w miastach, gminach i wsiach naszego kraju społeczeństwo dokona wyboru takich rad, które w pełni wykorzystają zwiększone możliwości zaspokojenia potrzeb swojego terenu i aspiracji mieszkańców. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Teresa Malczewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#TeresaMalczewska">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejszym obradom Sejmu towarzyszy zainteresowanie całego społeczeństwa. Jest to ze wszech miar zrozumiałe, ponieważ ustawa o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego i zmiana Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odpowiada aktualnym potrzebom społecznym, gospodarczym i politycznym naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#TeresaMalczewska">W dyskusji nad założeniami proponowanymi przez Radę Państwa i w pracach Komisji Nadzwyczajnej nie zabrakło głosów ludowców, działaczy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, wypowiadających się za przyspieszeniem reformatorskich poczynań. Zasadnicze zmiany w ustawie z 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego dotyczą trzech kompleksów zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#TeresaMalczewska">Po pierwsze — umocnienia samorządności i podniesienia rangi rad narodowych i stworzenia im w myśl zasad II etapu reformy warunków do rozwoju gospodarczego. Osiągnąć to będzie można przez:</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#TeresaMalczewska">— nadanie radom osobowości prawnej,</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#TeresaMalczewska">— wyodrębnienie mienia komunalnego, stanowiącego własność jednostek samorządu terytorialnego,</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#TeresaMalczewska">— możliwość zaciągania przez rady narodowe kredytów bankowych,</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#TeresaMalczewska">— pełną samodzielność w podejmowaniu różnych inicjatyw gospodarczych,</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#TeresaMalczewska">— pełniejszą samodzielność finansową w wyniku zastąpienia dotacji dochodami własnymi i kształtowania dotacji według kryteriów, które określi do końca 1989 roku Rada Ministrów,</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#TeresaMalczewska">— większy wpływ na podmioty gospodarcze działające na terenie rady narodowej,</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#TeresaMalczewska">— decentralizację utrzymania bazy służby zdrowia, oświaty, kultury, sportu, turystyki i wypoczynku na szczebel podstawowy, z wyjątkiem obiektów wyłączonych — decyzją Rady Ministrów podjętą w porozumieniu z Radą Państwa.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#TeresaMalczewska">Po drugie — w zakresie ugruntowania nadrzędnej pozycji rad narodowych nad administracją, wprowadzono nowe rozwiązania, m.in.:</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#TeresaMalczewska">— wybór i odwoływanie wojewodów przez wojewódzką radę narodową oraz prawo odwoływania naczelników przez rady narodowe stopnia podstawowego,</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#TeresaMalczewska">— rozszerzenie zakresu odpowiedzialności wojewodów i naczelników w ramach absolutorium, to jest nie tylko za realizację planu rocznego i budżetu, lecz także za realizację innych uchwał i powierzonych zadań,</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#TeresaMalczewska">— opiniowanie przez prezydia rad narodowych kandydatów na stanowiska dyrektorów i kierowników wydziałów w urzędach terenowych organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#TeresaMalczewska">Po trzecie — w dziedzinie umacniania pozycji radnego proponuje się:</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#TeresaMalczewska">— wzmocnienie ochrony stosunku pracy radnego sankcją nieważności wypowiedzenia umowy o pracę bez zgody prezydium rady,</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#TeresaMalczewska">— przedłużenie ochrony stosunku pracy radnego do jednego roku po upływie kadencji,</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#TeresaMalczewska">— pełny zakres wynagrodzenia i świadczeń w zakładzie pracy za czas zwolnień do pracy w radzie,</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#TeresaMalczewska">— przyznanie radnym dodatkowych diet za udział w sesjach, posiedzeniach prezydium lub komisji,</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#TeresaMalczewska">— zagwarantowanie prawa do zwolnień, wynagradzania i zwrotu kosztów podróży członkom organów powoływanych przez rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#TeresaMalczewska">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego widzi w prawno-ustrojowych rozwiązaniach projektu ustawy postęp w procesie uspołeczniania treści i metod funkcjonowania systemu władzy państwowej, instytucjonalne gwarancje demokracji socjalistycznej, tworzenie ustawowych warunków do zapewnienia powszechnego udziału mieszkańców miast i wsi we współrządzeniu i współodpowiedzialności za sprawy kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#TeresaMalczewska">Wysoki Sejmie! Dyskusja poselska w dniu 20 kwietnia br. przy pierwszym czytaniu projektu ustawy proponowanej przez Radę Państwa i praca Komisji Nadzwyczajnej wniosły wiele zmian do propozycji nowelizowanej ustawy. Są to przykłady dalszej demokratyzacji. Rada narodowa może m.in. zaciągnąć kredyt bankowy na realizację zadań, a już sama rada zadecyduje na co zaciągnie ten kredyt.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#TeresaMalczewska">Stabilizacji dochodów służy zapis ustawy o udziale w wysokości od 5% do 10% wpływów z tytułu podatku dochodowego od przedsiębiorstw państwowych, dla których organem założycielskim jest naczelny lub centralny organ administracji państwowej, ustalone na okresy 5-letnie z podziałem na poszczególne lata, a więc tak jak okresy gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#TeresaMalczewska">Nadrzędność rady nad administracją wyrażono przez zmiany w udzielaniu absolutorium — podejmuje się uchwałę o przyjęciu sprawozdania z realizacji planu rocznego i budżetu, a następnie w głosowaniu tajnym udziela się terenowemu organowi administracji państwowej o właściwości ogólnej absolutorium w zakresie realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#TeresaMalczewska">Komisja proponuje również wzmocnienie ochrony prawnej stosunku pracy dla radnych w okresie roku po upływie kadencji.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#TeresaMalczewska">Wysoka Izbo! Informacja o realizacji ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego prezentowana przez zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa Kazimierza Barcikowskiego zawiera wysoką ocenę działania rad narodowych upływającej kadencji. Rady narodowe i organy samorządu mieszkańców, realizując zadania w złożonych warunkach ekonomiczno-społecznych, korzystając z przyznanych im uprawnień i kompetencji, osiągnęły istotny postęp i wymierne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#TeresaMalczewska">Dzielą nas dni od nowych wyborów do rad narodowych. Po raz pierwszy są to wybory w innych warunkach, z obowiązku aktywne. Wyborca może wybierać spośród proponowanych kandydatów. I dla samego radnego ważne jest również, ilu wyborców brało udział w głosowaniu i ile on uzyskał głosów. Są pełniejsze relacje między wyborcami a wybieranymi. W trakcie całej kampanii wyborczej kandydaci na radnych i całe społeczeństwo znali założenia, do jakich zmierza nowelizacja ustawy o radach narodowych i samorządzie terytorialnym. Wiedzieli, że mogą być prawdziwymi gospodarzami. Ustawa, jak każde prawo, sam oczyma działać me będzie. Wola ustawodawcy i oczekiwania społeczne spełnione zostaną wówczas, gdy duch i litera tej ustawy zostaną wcielone w praktykę, gdy będą powszechnie stosowane i przestrzegane. Zadecyduje o tym codzienna działalność radnych i członków samorządów wsi i miast. Treść tej ustawy powinna być znana nie tylko radnym i pracownikom administracji państwowej, ale wszystkim obywatelom naszego kraju, gdyż wszystkich ona dotyczy i wszyscy powinni w jej stosowaniu uczestniczyć.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#TeresaMalczewska">Wysoki Sejmie! X Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w podjętej uchwale udziela poparcia dla działań zwiększających uprawnienia rad narodowych jako pełnoprawnych gospodarzy terenu. W tym celu uznaje za konieczne zapewnienie samorządowi terytorialnemu samodzielności ekonomicznej, wraz z prawem tworzenia własności komunalnej oraz współdecydowania o wyborze przedstawicieli władzy terenowej. Uważa za słuszne wspieranie inicjatyw zmierzających do zwiększenia roli samorządu.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#TeresaMalczewska">Podejmowana dziś ustawa jest zgodna z oczekiwaniami członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, stanowi poważny postęp w unowocześnianiu naszego systemu ustrojowego, w rozbudzaniu wielkich zasobów energii i pomysłowości w terenie, zwłaszcza w miastach, wsiach i gminach.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#TeresaMalczewska">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — w przekonaniu, ze ustawa ta dobrze będzie służyć umacnianiu państwa, sprawności funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej, stworzy szerokie możliwości dalszego rozwoju samorządu terytorialnego na wszystkich jego obszarach, zapewni wszystkim obywatelom, mieszkańcom wsi i miast wszechstronne możliwości uczestniczenia we współrządzeniu, współodpowiedzialności za sprawy wsi, gminy i miasta, województwa i państwa — głosował będzie za jej uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Emilia Wcisło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#EmiliaWcisło">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata nad projektem zmian ustawodawstwa, także konstytucyjnego, z zakresu rad narodowych i samorządu terytorialnego odbywa się niemal dokładnie w piątą rocznicę uchwalenia ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. Powstaje pytanie, dlaczego już po 4 latach od uzyskania mocy obowiązującej ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego wymaga tak gruntownych zmian w niemal wszystkich węzłowych rozstrzygnięciach. 4 lata obowiązywania — to dla norm prawno-ustrojowych okres bardzo krótki, zwłaszcza gdy zważy się, iż wdrażanie tych norm do szeroko rozumianej ogólnospołecznej świadomości prawnej i do praktyki codziennego funkcjonowania jest zawsze procesem długotrwałym. Wydaje się, że głównymi przyczynami tego stanu rzeczy były:</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#EmiliaWcisło">— nie dość śmiałe koncepcje podstawowe i realizacyjne pierwszego etapu reformy gospodarczej, które zaważyły na wielu aktach ustawodawczych, w tym również na nowelizowanej dziś ustawie;</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#EmiliaWcisło">— mało kompleksowy charakter tej ustawy w szczególności zawarte w niej odesłania do wielu odrębnych ustaw szczegółowych, które niejednokrotnie wykazywały — i to w sposób rażący — niespójność z ustawą wiodącą, to jest z ustawą o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego;</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#EmiliaWcisło">— silne wówczas, a i dziś nie do końca przezwyciężone przekonanie, że rady narodowe są przede wszystkim terenowymi organami władzy państwowej, a ich charakter samorządowy sprowadza się do nie w pełni sprecyzowanych dodatkowych funkcji o charakterze nie władczym;</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#EmiliaWcisło">— a nade wszystko: system finansowy oparty często na nietrafnych przesłankach traktowania rad nieomal wyłącznie jako podstawowych jednostek budżetowych o funkcji administracyjnej, oraz całkowite uzależnienie ich dochodów od corocznych ustaleń budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#EmiliaWcisło">Wysoka Izbo! Przypomnienie słabości i niedostatków ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego w jej dotychczasowej konstrukcji wydaje się konieczne, bowiem od tego, jak te słabości zidentyfikujemy, w znacznym stopniu zależy skuteczność ich eliminowania, a co najmniej zasadniczego ograniczenia. Skoro aktualny, podstawowy kierunek polityki państwa zmierza do konsekwentnego urzeczywistniania drugiego etapu reformy gospodarczej, przy równoczesnym budowaniu nowych struktur demokracji socjalistycznej w Polsce, to z procesu tego ogniw władzy i administracji lokalnej wyłączyć me wolno. Nie wolno również stosować metody półśrodków. Dotychczasowa praktyka życia społeczno-gospodarczego zdewaluowała te półśrodki definitywnie. Dotyczy to w całej rozciągłości także struktur lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#EmiliaWcisło">Stronnictwo Demokratyczne od szeregu łat występowało z programową zasadą, że system rad narodowych może stanowić instrument uruchamiania niepoliczalnych wręcz rezerw aktywności obywatelskich, rzeczywistego współudziału obywateli w życiu publicznym, współdziałania sił o różnym zabarwieniu politycznym, będących na gruncie zasad Konstytucji PRL, wreszcie rozstrzygania i rozwiązywania wielu problemów gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Za takim postawieniem sprawy przemawiał w szczególności fakt, iż w tych, niestety, nielicznych i krótkotrwałych sytuacjach, gdy częściowo wyzwalano rady narodowe z pancerza odgórnych i drobiazgowych nakazów i zakazów, rosła gwałtownie ich aktywność, a co ważniejsze — efektywność działania, wyrażająca się realnymi, trwałymi osiągnięciami. Dość wspomnieć o niezmiernie pożytecznej w swoim czasie aktywizacji małych miast, niestety, zaprzepaszczonej po 1970 roku.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#EmiliaWcisło">Bliższa analiza sytuacji dowodzi, że krótkotrwałość decentralizacji nie była ani wyłącznie, ani przede wszystkim wynikiem złej polityki, błędnych ocen i założeń czy też arogancji i woluntaryzmu. Te elementy odegrały oczywiście swoją rolę, jednak przyczyną podstawową jest naturalna podatność każdego organu państwowego na inspiracje ze strony nadrzędnego organu państwowego, a dopiero w drugiej kolejności na inspiracje terytorialne, poziome.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#EmiliaWcisło">Po z górą 33 latach funkcjonowania rad narodowych jako terenowych organów władzy państwowej, porównując oczekiwania z rezultatami, olbrzymie zaangażowanie wielu działaczy rad narodowych z faktycznymi osiągnięciami, oceniając rozwój, a raczej brak rozwoju, wzrostu więzi rad z ludnością — dojść trzeba do wniosku o potrzebie poszukiwania nowych rozstrzygnięć ustrojowo-prawnych dla taktycznego wykonywania zasady ludowładztwa. O niespójności dotychczasowych rozstrzygnięć z rozwojem kraju w ramach drugiego etapu reformy gospodarczej świadczy między innymi obecna debata, świadczą zróżnicowane wyniki ostatniej kadencji rad i jest to nadto przeważający głos nauki.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#EmiliaWcisło">Obywatele Posłowie! Stronnictwo Demokratyczne na swoim XIV plenarnym posiedzeniu i w dyskusji przy pierwszym czytaniu rozpatrywanych obecnie projektów wysunęło i uzasadniło celowość koncepcji redefinicji rad narodowych i określenia ich jako organów samorządu terytorialnego, wykonujących nadto w zakresie zleconym ustawami zadania z zakresu władzy państwowej. Zdajemy sobie sprawę, że droga do tego prowadzi przez przekształcenie materialno-finansowych podstaw działania rad. Gospodarz, by nie był tylko gospodarzem formalnym, musi mieć gospodarstwo. Zaczynamy to wprowadzać w przeddzień wyborów do rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#EmiliaWcisło">Po zmianach wprowadzonych przez Komisję Nadzwyczajną do zgłoszonych projektów, co najmniej w paru zasadniczych kwestiach zarysowuje się w sposób konsekwentny, trafny kierunek dalszego samorządowego rozwoju funkcji rad narodowych. Na szczególne podkreślenie zasługuje przede wszystkim zaproponowana przez Komisję formuła zmiany art. 49 Konstytucji PRL stwierdzająca, że rady narodowe na podstawie ustaw dysponują mieniem komunalnym, stanowiącym własność samorządu terytorialnego. Wyłączenie z jednolitego funduszu własności państwowej — składników majątku zarządzanego dotychczas przez rady narodowe i przypisanie własności tych składników samorządowa terytorialnemu oznacza zasadnicze, nowo jakościowe podejście do istoty samorządu terytorialnego w Polsce Ludowej i do konstytucyjno-prawnych podstaw działania rad narodowych jako organów stanowiących samorządu terytorialnego. Ta formuła konstytucyjno-prawna jest generalną przesłanką do reaktywowania osobowości prawnej i zdolności kredytowej samorządu terytorialnego. Może byłoby celowe reaktywowanie banku komunalnego czy komunalnej kasy oszczędności?</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#EmiliaWcisło">Sytuując ów samorząd na pozycji właściciela środków trwałych i obrotowych, wyposażonego w zdolność prawną, samorząd terytorialny i rady narodowe staną się autentycznym podmiotem gospodarczym, mogącym, o ile ustawy szczegółowe nie wprowadzą ograniczeń, podejmować wszelką działalność gospodarczą. Tak więc przynajmniej w sferze działalności gospodarczej rady narodowe staną się autentyczną publiczną władzą samorządową. Myśl tę odzwierciedla nowy art. 57 projektu ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#EmiliaWcisło">Wysoka Izbo! W skali nie tylko polskiej, ale ogólnoeuropejskiej jednym z trzech elementarnych problemów samorządu terytorialnego jest, obok własności i finansów, sprawa organu wykonawczego. Tendencją wielu rządów jest zapewnienie sobie możliwie silnego wpływu na meritum działania organów wykonawczych samorządu. Tak było w Polsce międzywojennej, gdy z urzędu przewodniczącym wydziału powiatowego był mianowany przez ministra starosta powiatowy, tak też stało się w Polsce Ludowej od 1973 r., gdy w drodze nowelizacji Konstytucji funkcje organu wykonawczo-zarządzającego rad odebrano ich prezydiom i przekazano wojewodom, prezydentom i naczelnikom, będącym terenowymi organami administracji państwowej jako organy mi wykonawczymi i zarządzającymi rad narodowych, podporządkowanymi i mianowanymi przez organ nadrzędny pionowo. Od tego wyraźnie odstępujemy. Przyjęcie zasady, że wybór terenowego organu administracji państwowej na wszystkich szczeblach, a więc również wojewodów, następować będzie w drodze tajnych wyborów dokonywanych przez rady narodowe, w znacznej mierze umacnia terenowe organy administracji państwowej jako organy wykonawczo-zarządzające samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#EmiliaWcisło">Piętą achillesową całego układu władz terenowych w Polsce była i jest, i w znacznym stopniu będzie sprawa finansów samorządowych. Jest faktem, że w świetle rozpatrywanych projektów dotacje w istotnym stopniu zostaną zastąpione innymi dochodami. Jest również faktem, że korzystniejszy będzie układ repartycji dochodów między rady wojewódzkie i podstawowe. Będzie to krok do przodu na drodze, która — nie łudźmy się — nie będzie ani łatwa, ani krótka.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#EmiliaWcisło">Większe oczekiwania budzi zapowiedziana obiektywizacja kryteriów udzielania dotacji budżetowych. Brak jednak w uzasadnieniu projektu zmiany Prawa budżetowego, choćby wstępnego zarysu tej koncepcji, musi budzić pewien niepokój. Niepokój budzi również i to, iż — jak się zdaje — ma być utrzymana zasada przyznawania dotacji na rzecz poszczególnych rad przez aparat finansowy wyższego stopnia. Być może w obecnej sytuacji finansowej państwa trudno jest o inne rozwiązania. Jednak już obecnie trzeba, i to pilnie, w związku z drugim etapem reformy podjąć prace nad reaktywowaniem z ewentualnymi zmianami samorządowego funduszu wyrównawczego.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#EmiliaWcisło">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy zmieniającej ustawę o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego rozpatrywany jest w warunkach szczególnych. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 1989 r., a więc radni wybrani w najbliższą niedzielę będą musieli za pół roku przestawić się na nowe, poważnie zmienione warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#EmiliaWcisło">O kapitalnym znaczeniu reaktywowania własności komunalnej była już mowa. Sprawa związków międzykomunalnych ma nie mniejsze znaczenie. Choć jest to temat drażniący byłych współtwórców i apologetów dwustopniowego podziału administracyjnego, trzeba powiedzieć, że podział ten od początku kontrowersyjny, z roku na rok coraz słabiej sprawdza się w praktyce. Dowodzi tego organizacja większości służb państwowych, a także jednostek gospodarczych. Dowodzi tego również stale rozwijający się system powiernictwa administracyjnego. Dowodzi tego wreszcie proponowany art. 137 ust. 5[2] ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, zakładający rejonizację służb nadzoru pedagogicznego. Trzeba wreszcie powiedzieć:' formalnie zlikwidowany powiat wrócił w znacznej części na swoje miejsce w formie rejonizacji i powiernictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#EmiliaWcisło">Nie pora teraz, i sądzę, że sytuacja taka potrwa jeszcze parę ładnych lat, na podjęcie kwestii podziału administracyjnego kraju. Tym niemniej musimy uświadomić sobie fakt, że rady stopnia podstawowego, z wyjątkiem rad mających siedzibę w dawnych miastach powiatowych, pozbawione są ważnej części aparatu wykonawczego, administracyjnego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#EmiliaWcisło">W tej sytuacji reaktywowanie związków międzykomunalnych pozwoliłoby na właściwe rozwinięcie i organizację zadań o zasięgu ponad gminnym, a poniżej wojewódzkiego. Pchnęłoby to z niemal martwego punktu problematykę wspólnych działań rad narodowych, ułatwiłoby szybsze dostosowanie rad narodowych do mechanizmu drugiego etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#EmiliaWcisło">Obywatele Posłowie! Nowela ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego do czasu wydania ustawy o majątku komunalnym i o związkach międzykomunalnych jest aktem niepełnym. Należałoby wobec tego, zgodnie z postulatem zgłoszonym już przez nasz Klub Poselski, maksymalnie przyspieszyć prace nad tymi ustawami, ewentualnie jedną ustawą łączną tak, aby już od początku 1989 r. rady narodowe i radni mogli działać w wyraźnie określonych warunkach, zwłaszcza, że na dzień 1 stycznia 1989 r. przewiduje się wejście w życie ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej, która dotyczy przecież również rad narodowych. Jest konieczne, aby zwarty kompleks przepisów wszedł w życie równocześnie. Nie jest to, niestety, w naszym prawodawstwie praktyka zbyt częsta, ale jest to praktyka nader pożądana.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#EmiliaWcisło">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wnikliwie rozpatrywał projekty aktów otwierających kolejny rozdział w historii rad narodowych w Polsce Ludowej. Projekty te, jak wspomniałam, odpowiadają docelowym koncepcjom Stronnictwa w problematyce samorządu terytorialnego, jednak kropki nad „i” jeszcze nie stawiamy. Opowiadamy się za tymi projektami jako aktami wyznaczającymi pewien etap w dochodzeniu do pełnej koncepcji rozwoju socjalistycznej samorządowej władzy terenowej. W imieniu Klubu chcę zarazem z naciskiem podkreślić, iż absolutnie nieodzowne jest zasadnicze zwiększenie troski Rady Państwa w zakresie czuwania nad zgodnością innych aktów prawnych z ustawą o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Niebezpieczeństwa wiążące się ze zjawiskiem erozji ustawy ustrojowej przez ustawy szczególne bynajmniej nie zniknęły. W tych warunkach odpowiedzialność Rady Państwa nie maleje, a wzrasta.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#EmiliaWcisło">Obywatele Posłowie! Za trzy dni wybory do rad narodowych, stanowiące doniosłe wydarzenie polityczne. Udział w nich będzie niewątpliwie oznaką poszerzenia płaszczyzny porozumienia narodowego, zwiększenia wysiłków całego społeczeństwa na rzecz pokonania trudności, z którymi borykamy się na co dzień. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Mieczysław Serwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#MieczysławSerwiński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pamiętam dobrze debatę sejmową, jaka toczyła się w tej Wysokiej Izbie w lipcu 1983 r. nad projektem ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Niemal trzyletnia praca przygotowawcza do tej debaty została uwieńczona uchwaleniem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#MieczysławSerwiński">W ciągu 44 lat Polski Ludowej rady narodowe przeszły wielką ewolucję i mają olbrzymi wkład w umacnianie władzy ludowej, przy wykorzystywaniu i rozwijaniu tego, co w działalności rad sprawdza się w praktyce życia, i eliminowaniu tego, co było mało trafne i zniekształcało istotę ludowładztwa. Powstaje zatem pytanie dlaczego ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego po upływie 5 lat od jej uchwalenia i po 4 latach jej urzeczywistniania w ostatniej kadencji rad narodowych jest już nowelizowana? Aby sformułować próbę odpowiedzi na to podstawowe pytanie chciałbym zastanowić się krótko — na podstawie własnych doświadczeń — co charakteryzowało pracę rad narodowych w ostatnich 4 latach i na tej podstawie ocenić zaproponowane zmiany w nowelizowanej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#MieczysławSerwiński">Ustawa z 1983 r. pozwoliła, w porównaniu z poprzednim okresem, szerzej i bardziej po gospodarsku spojrzeć na całokształt spraw wojewódzkich. Kontakt z radami narodowymi stopnia podstawowego, poznawanie głównych zagadnień społeczno-gospodarczych takich, jak: budowa i remonty mieszkań, budowa przedszkoli i szkół, ośrodków zdrowia, ochrona środowiska, sprawy rolnictwa, sieci handlowej, gospodarki komunalnej, zaopatrzenia ludności, zagadnienia ładu i porządku publicznego, czynią konieczny wybór zadań najważniejszych i najpilniejszych, a wybór właściwy to najtrudniejsze i najbardziej odpowiedzialne zagadnienie dla rad. Rada dokonuje tego wyboru, podejmuje uchwały, z których zadowoleni są ci, których sytuację te uchwały poprawiają, ale pozostają i liczni ci, których wniosków, żądań i oczekiwań nie sposób było, ze względu na ograniczone środki, załatwić pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#MieczysławSerwiński">Dotykam tu zasadniczej sprawy mechanizmu tworzenia planów 5-letnich oraz w ich ramach planów rocznych. Proces krystalizacji założeń i projektów planów powinien, moim zdaniem, odbywać się w toku stałej merytorycznej współpracy wojewódzkiej komisji planowania ze stałymi komisjami wojewódzkich rad narodowych, co przy dobrym kontakcie z radami stopnia podstawowego zapewnia rozwiązania optymalne. Współautorstwo tak przygotowanego i uchwalonego przez radę narodową planu powoduje poczucie współodpowiedzialności radnych za jego kształt i za realizację przyjętych zadań.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#MieczysławSerwiński">Jest rzeczą oczywistą, że potrzeby nawet te bardzo uzasadnione, wielokrotnie przekraczają możliwości. Stąd wielka i ważka sprawa ścisłego wiązania planu z możliwościami finansowymi, materiałowymi i wielkościami potencjału wykonawczego oraz z innymi czynnikami współdecydującymi o realności planu. Główny problem tkwi jednak w ustalaniu wysokości budżetów terenowych, które stanowią około 25% całości budżetu państwa. Te budżety terenowe określane są centralnie w ten sposób, aby można było pokryć najniezbędniejsze wydatki, niezależnie od dochodów własnych rad narodowych. To budzi liczne dyskusje i wątpliwości, ale ostatecznie powodowane jest trudnym stanem naszej gospodarki narodowej i skromnymi możliwościami finansowymi państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#MieczysławSerwiński">Wydatki terenowe na przedsiębiorstwa i jednostki gospodarcze podległe radom narodowym oraz ściśle określone wydatki związane ze świadczeniami socjalnymi i kulturalnymi, jak w dziedzinie oświaty, ochrony zdrowia, opieki społecznej, kultury i sztuki oraz kultury fizycznej, są z góry znane i na ogół stałe, i nie zależą w większym stopniu od sposobu gospodarowania rady narodowej. Brak tu jest, jak dotychczas, wyraźnej zależności między wkładem pracy i finansów wojewódzkich do budżetu państwa a wysokością ustalonego centralnie budżetu terenowego, wojewódzkiego, co powoduje nieraz brak motywacji lub siły napędowej do zwiększania wysiłku społecznego. Ta sprawa w przyszłości oczekuje na właściwe rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#MieczysławSerwiński">Chciałbym tu podkreślić jeszcze dwa fakty. Pierwszy — to wyraźne ożywienie się pracy samorządów mieszkańców — szczególnie w osiedlach miejskich, gdzie coraz częściej można spotkać wiele autentycznej i społecznie pożytecznej inicjatywy i wysiłku w osiąganiu określonych zadań. I fakt drugi — to coraz klarowniejsze kształtowanie się współpracy rady narodowe — terenowe organy administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#MieczysławSerwiński">Zgodnie z obowiązującą ustawą występuje coraz bardziej prawidłowy, w porównaniu z przeszłością, podział kompetencji. Oznacza to w praktyce, że działalność rady narodowej nie wchodzi w zakres zadań przewidzianych dla terenowych organów administracji państwowej, a administracja państwowa nie może zastępować organów rady narodowej. Trzeba jednak przyznać, że jest to pewien proces, który jeszcze potrwa kilka lat, zanim w pełni zostanie spełniona litera prawa zawarta w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#MieczysławSerwiński">Wysoka Izbo! Jakie zmiany wnosi nowelizowana ustawa? Tych zmian jest ponad 50. Pragnę wymienić tylko parę, ważnych z mego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#MieczysławSerwiński">1. Klarownie określone zostały kompetencje wojewódzkich rad narodowych, a przez to została wyeksponowana zasada domniemania kompetencji rad narodowych stopnia podstawowego. Porządkuje to sferę kompetencji rad narodowych dzielnicowych, miejskich i gminnych.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#MieczysławSerwiński">2. Nowelizowana ustawa poszerza źródła dochodów własnych budżetów terenowych o udziały w wysokości od 5%–10% wpływów z tytułu podatku dochodowego od przedsiębiorstw państwowych, dla których organem założycielskim jest naczelny lub centralny organ administracji państwowej. Udziały te będą ustalane na okresy 5-letnie z podziałem na poszczególne lata. Jest to ważna proponowana zmiana, która będzie miała w przyszłości duże znaczenie. Obecnie upatruję w tej zmianie nowy mechanizm albo sposób tworzenia budżetów terenowych, a nie możliwość natychmiastowego, skokowego wzrostu budżetów terenowych, o czym często słyszę. Faktyczny wzrost budżetów terenowych będzie zależał od stanu naszej gospodarki narodowej, od wzrostu produkcji, od wzrostu wydajności pracy i od dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#MieczysławSerwiński">Projekt nowelizacji nakłada na Radę Ministrów obowiązek opracowania zobiektywizowanych kryteriów, na podstawie których ustalane będą dotacje ogólne z budżetu państwa do budżetów terenowych. Usunie to, mam nadzieję, wiele wątpliwości wiążących się obecnie ze stosowaną metodą uznaniową. Najlepiej jednak byłoby, gdyby budżety terenowe mogły być tworzone w wystarczającej wysokości z dochodów własnych rad narodowych bez dotowania centralnego.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#MieczysławSerwiński">3. Istotne znaczenie ma propozycja, aby rady narodowe wpływały na działalność wszystkich podmiotów gospodarczych z zakresu swej działalności i aby miały prawo nakładania obowiązku na te podmioty opracowywania planów 5-letnich i perspektywicznych oraz aby mogły żądać sporządzania i przedkładania programów działania w wybranych dziedzinach gospodarowania, jak: ochrona środowiska, gospodarowanie wodą, energią, surowcami i materiałami oraz programów działalności socjalno-bytowej i społeczno-kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#MieczysławSerwiński">4. Zasadniczą i oczekiwaną nowością jest stwierdzenie, że rady narodowe będą prowadzić samodzielnie działalność gospodarczą, będą dysponować mieniem komunalnym oraz stanowić będą samodzielny podmiot gospodarczy, uczestniczący w obrocie cywilno-prawnym na zasadach określonych dla osób prawnych. Stwarza to duże i nowe możliwości pozyskiwania własnych środków finansowych, a przez to szersze możliwości rozwiązywania wielu zagadnień lokalnych. Ta dodatkowa funkcja rad narodowych, którą jest samodzielna działalność gospodarcza, wymagać będzie zdobywania przez wielu radnych koniecznej wiedzy i doświadczeń z tej dziedziny oraz pogłębionej umiejętności lepszego gospodarowania. Wynikają stąd wymogi, aby radni byli pomysłowi, energiczni, wykazywali inicjatywę w dobrym działaniu, aby byli konsekwentni w osiąganiu społecznie użytecznych celów, na spełnienie których oczekuje lokalne społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#MieczysławSerwiński">Odpowiadając na pytanie postawione na początku mego wystąpienia, wyrażam przekonanie, że nowelizowana ustawa z lipca 1983 r. przyczyniła się do wzmocnienia pozycji rady narodowej i stworzyła lepsze warunki realizacji zadań społeczno-gospodarczych, choć sądzę, że doświadczenia najbliższego 4-lecia mogą być podstawą do dalszego doskonalenia ustawy i działalności rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#MieczysławSerwiński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym na zakończenie dodać jeszcze dwie uwagi. Pierwsza — nie tylko treść nowelizowanej ustawy zdecyduje, jak rady narodowe będą rozstrzygać sprawy swego terenu. Zależeć to będzie w dużej mierze od woli radnych, od ich przedsiębiorczości, odwagi i umiejętności w pozyskiwaniu innych do realizacji przyjętych planów. Będzie to zależało również w dużym stopniu od wsparcia i współdziałania, jakich udzielać będzie lokalne społeczeństwo swojej radzie narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#MieczysławSerwiński">I uwaga druga — zgodnie z ustawą „samodzielność działania organów samorządu terytorialnego pozostaje pod pieczą Sejmu i chroniona jest przez nadzór Rady Państwa”. Przykładem stałej pieczy Sejmu jest coroczne rozpatrywanie przez Wysoką Izbę sprawy realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego i udzielanie wytycznych w tej sprawie, jak również stała troska Sejmu o to, aby inne ustawy nie modyfikowały ani nie naruszały ustawy z lipca 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#MieczysławSerwiński">Nadzór Rady Państwa nad działalnością rad narodowych przejawia się m.in, wysłuchiwaniem sprawozdań składanych przez przewodniczących wojewódzkich rad narodowych przed Radą Państwa, jak również cennymi okresowymi posiedzeniami przewodniczących WRN dla omówienia istotnych problemów bieżącej pracy rad z udziałem członków Rady Państwa, ale zawsze przy obecności Przewodniczącego Rady Państwa gen. armii Wojciecha Jaruzelskiego, co decyduje o randze tych posiedzeń i ma zasadniczy wpływ na pracę wojewódzkich rad narodowych. Pragnę w imieniu przewodniczących wojewódzkich rad narodowych serdecznie podziękować za to obywatelowi Przewodniczącemu Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#MieczysławSerwiński">Wysoki Sejmie! Wyrażam przekonanie, że nowelizowana dziś ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego pozwoli lepiej i efektywniej pracować radom narodowym i w większym stopniu spełniać społeczne oczekiwania. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Marian Szatybełko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MarianSzatybełko">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wybory do rad narodowych i samorządów terytorialnych odbywają się w atmosferze tęsknoty za dobrobytem, za ładem gospodarczym. Mówimy o reformie, ale tak naprawdę liczymy przede wszystkim na to, że uczciwa praca stanie się jedyną drogą prowadzącą do tego dobrobytu. Kraj rzetelnej pracy, uwolniony od długów, jego obywatele żyjący na własny rachunek, a nie na koszt mitycznych zysków z pożyczek zaciągniętych przecież na rachunek narodu — oto podświadomy ideał zdrowej gospodarki, tkwiący w każdym z nas.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#MarianSzatybełko">Tu powstaje pytanie, co rady narodowe i samorządy terytorialne, uzbrojone w odpowiednie uprawnienia mogą w tej sprawie zrobić. Otóż należy tu powiedzieć, ze dużo. Oprócz uprawnień potrzebne są pieniądze, a przede wszystkim dobra wola, inicjatywność i fachowość. W tych kwestiach ostatnich przez wybór udzielamy kredytu zaufania radom, co społeczeństwo potwierdzi przez swój udział w wyborach, chociaż ustawodawca tego kryterium nie uwzględnia.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#MarianSzatybełko">Jeżeli chodzi o pieniądze, to będą one pochodziły z dochodów wynikających z działalności gospodarczej przedsiębiorstw terenowych, wchodzących w zakres mienia komunalnego oraz wszelkiego rodzaju podatków i opłat, a w tym szczególnie z podatków dochodowych od przedsiębiorstw terenowych gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej, a w tym od przedsiębiorstw państwowych, nad którymi władzę organu założycielskiego przejmą odpowiednie władze administracji terenowej, jak również w formie udziałów, co prawda niskich, w podatku dochodowym od przedsiębiorstw, których organami założycielskimi są centralne organy administracji państwowej. W konkluzji trzeba tu powiedzieć, że te właśnie dochody uwolnione od obsługi i spłaty zadłużenia zagranicznego posłużą rzeczywistej odbudowie kraju w jego strukturze społecznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#MarianSzatybełko">O priorytetach i zakresie zadecydują suwerenne rady i dlatego, w formie postulatu, widzę pilną potrzebę, jeżeli nie likwidacji, to znacznego wielokrotnego zmniejszenia nadmiernie rozbudowanej sieci sprzedaży alkoholu, bez obawy, że dystrybucję alkoholu przejmą meliny. Likwidacja melin będzie również leżała w gestii rad narodowych. Pieniądze zarobione nie tylko w przedsiębiorstwach terenowych nie mogą być przepijane, potrzebne są one przede wszystkim na remonty i budowę mieszkań. Budowa domu rodzinnego obecnie należy do najpilniejszych zadań narodu. W związku też z tym inspiracje i inicjatywy rad narodowych w tworzeniu i organizacji przemysłu na terenach objętych działalnością władczą powinny pójść w kierunku zaspokojenia palących, najpilniejszych potrzeb, to znaczy pójść przede wszystkim w kierunku zbudowania, a niekiedy stworzenia przemysłu materiałów budowlanych, który zdolny będzie wyprodukować wszystko, co do budowy domków rodzinnych i wielorodzinnych potrzeba, począwszy od cegły, papy, gwoździ, a na wyposażeniu mieszkania i armaturze kończąc.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#MarianSzatybełko">Do mądrości gospodarczej rad narodowych będzie należało również zorganizowanie handlu poziomego, międzyregionalnego nadwyżkami produkcji z własnych regionów, wynikającymi ze specjalizacji produkcji tych regionów gospodarczych. Nie może przecież nadal trwać sytuacja, kiedy towary wyprodukowane u sąsiada za płotem można jedynie kupić za dewizy przez zagranicznego pośrednika, i to jeszcze po cenach wyższych niż zostały uzyskane, w tak zwanym eksporcie.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#MarianSzatybełko">Wysoka Izbo! Wszystko co dotychczas powiedziałem w kwestii rad narodowych, tak w zakresie potrzeb, jak i oczekiwań, wiąże się z problemem młodzieży. Młodzież powinna rozumieć, że praca w ojczyźnie i dla niej ma sens, że przyszłość jej jest tu. Co prawda każda młodzież jest wymagająca i nie lubi szablonów, ale i nie boi się trudności, jeżeli widzi wyraźnie zarysowaną przyszłość przed sobą. Polska nie musi się wyludniać w dochodzeniu do równowagi gospodarczej. Praca za godziwą zapłatę, możliwość zbudowania sobie domku z ogródkiem lub mieszkania w ośrodku miejskim nie za 15 lat, lecz w czasie pozwalającym na założenie normalnej rodziny — oto jej potrzeby, realizujące tę przyszłość, o której mówimy. Nie są one wygórowane i są do zrealizowania, tylko trzeba je widzieć i chcieć je zrealizować, szczególnie przy udziale samej młodzieży. Nie może temu towarzyszyć dywersja moralna, szczególnie z dużym nasileniem rozsiewana przez środki masowego przekazu, gdzie bohaterem jest cwaniak różnego pokroju i łobuz żyjący na koszt społeczeństwa, a całość zakraszana jest obrazem, lub opisem, pornograficznym. Wszelkie interwencje w tej sprawie, jak sami możemy się przekonać, nie przyniosły żadnych skutków. Może więc nowi gospodarze w refleksji nad sytuacją kraju włączą się w dzieło odrodzenia moralnego w pełnym tego słowa znaczeniu. Może też pozorne zyski z emisji bulwarowej subkultury nie przysłonią im trwałych, dalekosiężnych celów.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#MarianSzatybełko">Wysoki Sejmie! Teraz poświęcę trochę czasu zagadnieniom związanym z legislacyjną działalnością w Polsce. Co prawda, proces tworzenia prawa nie jest łatwy, ale nie można stwarzać sytuacji, ażeby akty prawne tej miary jak ustawy trzeba było nowelizować niemal zanim zostaną ogłoszone. Ustawa z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego w ciągu pięciu lat jej obowiązywania była 8-krotnie nowelizowana. Nowelizacje te sięgają również coraz częściej ustawy zasadniczej — to jest Konstytucji PRL, nie mówiąc już o aktach prawnych o mniejszym znaczeniu. Co prawda sytuacja w kraju wymaga zmian i nowelizacji aktów prawnych, ale odbiór społeczny tego stanu rzeczy jest negatywny. Szczególnie niedopracowane regulacje prawne stwarzają sytuację niepewności wynikającą z obawy, czy obowiązujące prawo dziś, będzie obowiązywało jutro. Wiąże się z tym utrata wiarygodności rozwiązań prawnych, systemowych i czysto gospodarczych. Nie służy to zdobywaniu zaufania w społeczeństwie, a co za tym idzie — zaangażowaniu narodu w dzieło odbudowy gospodarczej kraju i dzieło jego odbudowy moralnej. Poza tym rozwiązania prawne niepełne budzą w społeczeństwie wątpliwość, czy ustawodawca anonsowany cel w akcie prawnym chce osiągnąć. Wątpliwości te może nie miałyby miejsca, gdyby sytuacja gospodarcza kraju ulegała poprawie, a nie dalszej degradacji, jak to ma miejsce szczególnie w odbiorze społecznym. Nie będę już tego uzasadniał, ponieważ chcę jeszcze zgłosić uwagę do propozycji nowelizacyjnej omawianej ustawy w części zasilania finansowego budżetów terenowych przez udział wysokości wpływów z tytułu podatku dochodowego od przedsiębiorstw państwowych; art. 50 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. A mianowicie — górna granica udziału w wysokościach tych wpływów jest zaniżona. Propozycja nowelizacyjna nie sprzyja całkowitej likwidacji dotacyjnej formy wspomagania budżetów terenowych. Proponuję podniesienie udziału wpływów z tytułu podatku dochodowego z 10% do ok. 20%. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Włodzimierz Koczur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WłodzimierzKoczur">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Omawiamy dziś problem o wielkiej randze społecznej — rozszerzenie uprawnień rad narodowych. Mówimy o tym w przededniu wyborów do tych rad, wyborów, które przeprowadzone zostaną według nowej Ordynacji, stanowiącej istotny krok na drodze demokratyzacji i upodmiotowienia społeczeństwa. Związki zawodowe, które aktywnie uczestniczyły w pracach rad narodowych kończących obecnie kadencję przyjmują z zadowoleniem i uznaniem proces nadawania samorządom terytorialnym funkcji faktycznych gospodarzy swego terenu, jak i demokratyzowania systemu wyborczego. Zdajemy sobie sprawę, że wzrost uprawnień oznaczać będzie wzrost odpowiedzialności. Wiemy, że nowe rady będą mieć niezwykle trudne zadanie pokonania wieloletnich niedobrych przyzwyczajeń biurokracji, która wielokrotnie czyniła z radnych — bezradnych. Zdajemy sobie sprawę, że trzeba będzie nowym radnym nieraz stawiać czoła tym przedstawicielom władz terenowych, którzy przyzwyczajeni są do gabinetowego sprawowania władzy, opierając się na powiązaniach i układach, obok prawa, a czasem i poza nim.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#WłodzimierzKoczur">Jesteśmy jednak głęboko przekonani, że polska odnowa nie ma alternatywy. Pomyślność kraju, nadążenie za Europą wymagają rozszerzenia odpowiedzialności za losy Polski z centrum na województwa i gminy. Jeśli nie chcemy wstydzić się przed społeczeństwem i światem za sprawy, które — jak mówił w końcowym przemówieniu na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Wojciech Jaruzelski: „generalsko-milicyjne operacje niemal pod bokiem sekretarzy i wojewodów, prezesów, dyrektorów i naczelników wykrywają...”, musimy mieć w terenie silne ogniwo społecznej decyzji i kontroli, jakim mogą być rady narodowe. Trzeba jednoznacznie stwierdzić, że żadne nawet najlepsze kontrole organizowane centralnie, z zewnątrz, nie zapewnią ani gospodarności, ani praworządności, ani realizacji zasad sprawiedliwości społecznej na co dzień. Kontrole przychodzą i odchodzą, gospodarz — rada narodowa jest na miejscu. Dobra rada narodowa to zarówno optymalizacja interesu społeczności lokalnej, jak i pełniejsze wykorzystanie zasobów energii tej społeczności i lokalnych możliwości w interesie całego kraju. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że bez gospodarnych przedsiębiorstw, gmin, miast i województw nie będzie gospodarnej Polski. Jednakże nie jest to tylko wynikiem woli pracowników i mieszkańców, nie zawsze nawet kierownictwa. Jest to także uwarunkowane rzeczywistymi możliwościami podejmowania decyzji, jest to uwarunkowane ogólnie obowiązującym systemem społeczno-prawnym, przyjętą taką lub inną praktyką centralnego sterowania, od którego przecież deklarujemy odchodzenie. Dlatego stwierdzając, że samodzielność oznacza odpowiedzialność, trzeba równocześnie podkreślić, że bez możliwości samodzielnego podejmowania decyzji, w gorsecie niespójnych nieraz przepisów i przy nie najlepszych praktykach — odpowiedzialności trudno wymagać. Dlatego też w pełni popieramy projekt uchwały sejmowej w sprawie realizacji ustawy o systemie rad narodowych, która krytycznie analizując dotychczasowy dorobek rad narodowych, opowiada się za ich upodmiotowieniem.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#WłodzimierzKoczur">W imieniu ruchu zawodowego mogę zapewnić, że nasi działacze z zakładów pracy, federacji i wojewódzkich porozumień związków zawodowych, będą jeszcze aktywniej starali się uczestniczyć w pracach rad, wspierać je swymi inicjatywami i działalnością.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#WłodzimierzKoczur">Za kilka dni wybory. W kampanii przedwyborczej aktywnie uczestniczyły związki zawodowe. 9 czerwca Komitet Wykonawczy Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych omówił związkowy udział w tej kampanii, sformułował też apel do 7-milionowej rzeszy związkowców o udział w wyborach i poparcie dla zgłoszonych związkowych kandydatów. Ale też wypowiedział się równocześnie, komu wyborcy nie powinni okazać swego zaufania. Głosujemy bowiem w nowej, o wiele demokratyczniejszej formule. Wyborca ma obecnie nie tylko — jak to wcześniej bywało — spełnić obywatelski obowiązek, dokonać rytualnego gestu i cierpliwie czekać, co z tego wyniknie. Teraz trzeba wskazać imiennie, kogo chce się widzieć w radzie. Trzeba więc również powiedzieć, kto nie powinien reprezentować społeczeństwa. Przecież zróżnicowanie w postępie budownictwa mieszkaniowego, w zaopatrzeniu rynku, rozwoju usług, w stanie służby zdrowia w poszczególnych gminach, miastach i województwach, to nie tylko efekt gestu centrum, to nawet i przy dotychczasowych ograniczonych kompetencjach i możliwościach — także efekt starań radnych, lokalnych władz.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#WłodzimierzKoczur">Byli w każdym województwie ludzie, którzy wspierali reformy, gospodarność i inicjatywność. Byli też i tacy, których nazywa się „hamulcowymi”. Jeśli samorząd terytorialny, jeśli rady narodowe mają wypełnić swą funkcję, to dzisiejsi kandydaci, a przyszli radni, muszą mieć świadomość, że będą musieli się rozliczyć przed wyborcami, tak jak dotychczas rozliczali się przed władzą polityczną.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#WłodzimierzKoczur">Jesteśmy zdania, że wyborcy krytycznie powinni ocenić tych radnych, którzy nałożyli podatki od świeżego powietrza w turystycznie atrakcyjnych województwach. Zdumienie budzi, że turystyka, którą każdy rozsądnie gospodarzący kraj i region rozwija, stara się jej ułatwić działanie, bo z tego czerpie zyski lokalna władza i na tym bogaci się miejscowe społeczeństwo, u nas jest przedmiotem dodatkowego opodatkowania. Co to za gospodarze, których inicjatywa ogranicza się do pobierania dodatkowych opłat?</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#WłodzimierzKoczur">Wysoka Izbo! Związki zawodowe powtarzam raz jeszcze, deklarują wzrost aktywności w radach narodowych. Nie jest to pustosłowe hasło. Z nim łączą się setki inicjatyw gospodarczych, podejmowanych przez związkowe zakłady gospodarcze, które wykorzystują lokalne możliwości produkcyjne i wypełniają luki na rynku usług; łączą się nasze inicjatywy w budownictwie mieszkaniowym. To jest realne, fizyczne wsparcie dla rad. Związki zawodowe oczekują także, że nowe rady narodowe będą przedstawiały nam więcej problemów, ale i lepiej realizowały postulaty, które zgłaszamy w imieniu ludzi pracy. Jesteśmy przekonani, że wszelkie społeczne przejawy przedsiębiorczości będą mocniej wspierane przez rady, będą bronione przed silnym przecież jeszcze, biurokratycznym lobby, które w każdej oddolnej społecznej inicjatywie widzi zagrożenie dla własnych pozycji.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#WłodzimierzKoczur">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Zmiany w Ordynacji wyborczej, rozszerzenie uprawnień rad narodowych są krokiem naprzód w dziele reform, krokiem istotnym, ale nie ostatnim. Przecież jesteśmy dopiero na początku drogi. Rozwiązania legislacyjne też nie załatwiają wszystkiego. Uważam więc, że powinno być stałą troską i pod stałą, wnikliwą obserwacją Sejmu to, jak pracować będzie samorząd terytorialny. Ze strony związków zawodowych mogę zadeklarować pełne poparcie dla wszystkich działań służących rozwojowi tego samorządu, umacnianiu jego pozycji zarówno ekonomicznej, jak i społecznej. Ruch zawodowy widzi bowiem w tym szansę na poprawę warunków życia ludzi pracy i weteranów pracy oraz ich rodzin. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Marek Kabat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#MarekKabat">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sytuacja społeczno-ekonomiczna w naszym kraju wymaga śmiałych reform w każdej dziedzinie życia, narodu i państwa, rozwiązań odważnych i konsekwentnie przyspieszających proces odnowy oraz demokratyzacji systemu politycznego. Jest to prawda tak oczywista, że aż wręcz trącąca banałem. Dziś jednak Polsce potrzeba czegoś znacznie więcej niż tylko choćby najbardziej słusznych słów. Konieczne są fakty, konieczne jest przechodzenie od mówienia o potrzebie demokracji do jej urzeczywistniania, od postulowania rozwoju samorządności do jej autentycznego funkcjonowania, od werbalnych sformułowań na temat podmiotowej roli społeczeństwa w państwie, do kreowania jej w codziennej praktyce. W tym względzie obecne posiedzenie Sejmu pełni bardzo ważną rolę. Dziś bowiem rozpatrujemy przedłożone przez Komisję Nadzwyczajną propozycje zmian regulacji prawnych, dotyczących funkcjonowania rad narodowych i samorządu terytorialnego. Propozycje te były szeroko dyskutowane i konsultowane, zarówno przez posłów, jak na forum Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, a także w gronach ekspertów. Zostały również zaopiniowane przez Radę Społeczno-Gospodarczą. Stanowisko Koła Poselskiego „Pax” przedstawione zostało w przemówieniu posła Alfreda Wawrzyniaka na posiedzeniu Sejmu 20 kwietnia br. Jak wiemy nie wszystkie oceny były w pełni pozytywne. Wprowadzono do projektów omawianych ustaw szereg istotnych poprawek i uzupełnień, choć zapewne nie stworzono dokumentu mogącego zadowolić każdego obywatela. Z pełną odpowiedzialnością należy jednak stwierdzić, iż obecny projekt stanowi wyraźny krok ku pełniejszej samorządności i podmiotowości rad narodowych, że jest to krok w pożądanym czy wręcz koniecznym kierunku, kierunku przebudowy i usprawnienia naszego systemu społeczno-politycznego. Dany też został temu wyraz w referacie Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wygłoszonym przez jej I Sekretarza Wojciecha Jaruzelskiego na zakończonym przedwczoraj VII Plenum partii, który powiedział: „Przyjęte rozwiązania to niewątpliwie zasadniczy postęp. Ale nie jest to ostatnie słowo. Wprowadzany obecnie ustrój rad narodowych jest wyrazem swoistego okresu przejściowego — między stanem dotychczasowym a perspektywą przyszłości”.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#MarekKabat">Decydują o tym nowe, proponowane uregulowania prawne, stanowiące jednoznaczne i skuteczne zabezpieczenie procesów reformy systemu społeczno-politycznego i ekonomicznego. Decyduje o tym szereg nowych zapisów, m.in. dotyczących mienia komunalnego, zwiększenia źródeł finansowania rad narodowych, możliwości zaciągania kredytów, a także umacniania ustrojowej pozycji rad narodowych oraz utrwalania ich nadrzędności i funkcji kierowniczo-kontrolnych wobec terenowych organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#MarekKabat">Wysoka Izbo! Przedstawiony dziś Sejmowi projekt znowelizowanej ustawy o systemie rad narodowych stanowi ważny, a nawet więcej, bo nieodzowny etap realizacji uprawnień obywatelskich. Jest więc kolejnym przybliżeniem do jednego z podstawowych celów naszego ustroju — społeczeństwa obywatelskiego, a więc samoorganizującego się, biorącego na swe barki ciężar odpowiedzialności za przyszłość kraju.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#MarekKabat">Proces rozwoju demokracji socjalistycznej w Polsce może dokonywać się jedynie przez upodmiotowienie społeczeństwa, pogłębianie jego rzeczywistego udziału w rządzeniu, a więc w decydowaniu o perspektywie narodu i państwa oraz o współodpowiedzialności za nie. Dla osiągnięcia tego konieczne jest stałe konkretyzowanie przesłanek tworzących atmosferę zaufania obywateli do władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#MarekKabat">W swych podstawowych założeniach ideowo-politycznych Stowarzyszenia „Pax” wskazuje, iż w tradycji kultury politycznej Polaków zgodnie z historycznie ukształtowanym systemem wartości etycznych, akceptacja i zaufanie obywateli do autorytetu władzy są uwarunkowane wieloma różnymi czynnikami. Są wśród nich: uznanie Rządu za swój własny i powołany w sposób zgodny z prawem, oraz z powszechnym rozumieniem interesu narodowego i państwowego; uznanie służebności władzy wobec narodu, co oznacza, że władza, szanując podmiotowość społeczeństwa, konsultuje z nim ważne decyzje za pośrednictwem różnych struktur i organizacji życia zbiorowego, służąc narodowi w jego pełnym zróżnicowaniu społecznym i światopoglądowym. Są wśród owych czynników: uznanie kompetencji władzy, co oznacza, że ludzie powołani do sprawowania władzy powinni mieć odpowiednie umiejętności i wiedzę do wykonywania w sposób sprawny i skuteczny swych obowiązków; uznanie sprawności organizacyjnej instytucji władzy, co oznacza, że instytucje i urzędy powinny mieć strukturę oraz zasady organizacyjne odpowiadające ich celowi i że mogą skutecznie załatwiać sprawy, dla których zostały powołane. Jest wśród nich także przyjęcie zasady odpowiedzialności i sprawiedliwości władzy, co oznacza stworzenie określonych gwarancji moralno-prawnych, zapewniających sprawiedliwe i praworządne stosowanie wobec obywatela środków, którymi władza dysponuje. Jest również uznanie dla kompetencji władzy na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#MarekKabat">Wysoki Sejmie! Przytoczone powyżej uwarunkowania akceptacji i zaufania obywateli do władzy zyskują szczególnie aktualną wymowę właśnie tu i teraz, na forum Sejmu w czasie debaty nad rozwojem demokracji w Polsce, bo tym właśnie jest w swej najgłębszej istocie nasza dyskusja nad urealnieniem samorządności terytorialnej w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#MarekKabat">Na początku swego wystąpienia stwierdziłem, iż dziś Polsce potrzebne są nie słowa, lecz fakty. Jestem przekonany, iż właśnie jednym z takich faktów jest przedstawiony Wysokiej Izbie projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Jako katolicy dostrzegamy w nim również krok ku realizacji zawartej w nauce społecznej Kościoła zasady pomocniczości, polegającej na nie ingerowaniu „góry” w sprawy, które powinny i mogą być kompetentnie załatwiane na dole. Dlatego posłowie Koła Poselskiego „Pax”, których mam zaszczyt reprezentować, będą głosować za przyjęciem przez Wysoką Izbę ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz pozostałych ustaw proponowanych przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#RomanMalinowski">Głos ma poseł Kazimierz Orzechowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#KazimierzOrzechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stoimy dziś w obliczu nader ważnego wydarzenia. Dziś bowiem mamy zdecydować o sposobie takiego uzupełnienia i uściślenia ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz innych wiążących się z nią ustaw, aby z jednej strony harmonizowały one z wymogami drugiego etapu reformy, z drugiej zaś, by wyrażały i zarazem stymulowały procesy demokratyzacji władzy w tym również jej rzeczywistej i funkcjonalnej decentralizacji.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#KazimierzOrzechowski">Dlatego też już zaraz na wstępie pragnę stwierdzić, że nowela do ustawy z 20 lipca 1983 r. w postaci, jaką jej nadała sejmowa Komisja Nadzwyczajna, czyni zadość tym obu wymogom i stanowi istotny krok naprzód, zarówno gdy idzie o potrzeby drugiego etapu, jak również w zakresie dalszego demokratyzowania naszego systemu społeczno-politycznego. Przewidywane zmiany i nowe istotne regulacje dotyczące rad są obywatelom posłom znane. Przedstawił je dziś szczegółowo poseł sprawozdawca, omawiali je również moi przedmówcy z tej trybuny, toteż nie będę ich powtarzał. Przypomnę tylko, że polegają one na zasadniczym wzmocnieniu pozycji rad narodowych jako organów władzy, a co przy tym ważne, przy konsekwentnym zachowaniu ich dwoistego, władczego i samorządowego charakteru, na umocnieniu nadrzędności rad narodowych w stosunku do terenowych organów administracji państwowej z zachowaniem zasady ich hierarchicznego podporządkowania w systemie administracyjnych organów, na poszerzeniu i ukonkretnieniu kompetencji rad przez podkreślenie domniemania kompetencji na ich rzecz, na umocnieniu ich pozycji i samodzielności finansowej przez poszerzenie stałych źródeł ich dochodów, wreszcie na zupełnie nowym określeniu pozycji i funkcji rad narodowych, akcentującym ich władczość, w zakresie „gospodarki terenowej”, co znalazło swój wyraz w rozdziale 5 ustawy, sformułowanym zupełnie na nowo.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#KazimierzOrzechowski">Na powyższym tle pragnę obecnie zatrzymać się jedynie na pewnej innowacji, o zupełnie przełomowym znaczeniu i ją dokładniej omówić i skomentować. Chodzi mi mianowicie o problem własności komunalnej, uwzględniony przy nowelizowaniu ustawy o systemie rad narodowych w ramach nowego rozdziału 5, zwłaszcza zaś — i to ma decydujące w tej mierze znaczenie — rozstrzygnięty w równocześnie zaproponowanej zmianie Konstytucji. W ten sposób bowiem Rada Państwa i Rząd w zdecydowany sposób podjęły realizację zadań o podstawowym systemowym znaczeniu, ujętych w harmonogramie przedmiotowym w bloku C w rozdziale 12, zwłaszcza zadań nr 1–3, sprowadzających się w swej istocie do wyodrębnienia majątku samorządu terytorialnego jako własności komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#KazimierzOrzechowski">Wysoki Sejmie! Rada Państwa w żadnym ze swych dwóch projektów wchodzących tutaj w rachubę nie wymieniła wprost instytucji własności komunalnej. W projekcie noweli do ustawy o systemie rad narodowych, w proponowanym nowym rozdziale 5 art. 57 pkt 2 zapisano bowiem: „dysponują mieniem komunalnym wydzielonym na podstawie odrębnych przepisów”; w projekcie zmiany Konstytucji zaś w art. 49 nieco inaczej: „Rady narodowe dysponują mieniem komunalnym wydzielonym na zasadzie ustawy”. Użyte tutaj sformułowania, zwłaszcza skoncentrowanie się na „dysponowaniu” mieniem, nie powinno u nikogo budzić wątpliwości. Projektodawca bowiem wskazał tu na ekonomiczną treść własności jako naczelnej, tzn. samowładnej dyspozycji gospodarczej rzeczą. Komisja Nadzwyczajna, pracując nad tymi zapisami, uściśliła je, konsekwentnie odwołując się do „ustawy” jako do podstawy wyodrębnienia mienia komunalnego i dysponowania nim przez rady. Prócz tego zaś w zmianie Konstytucji wprowadziła równolegle prawną również kwalifikację tego mienia, dodając zwrot „stanowiącym własność samorządu terytorialnego”.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#KazimierzOrzechowski">Pragnąłbym w tym momencie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na przełomowe znaczenie obu tych zapisów, zwłaszcza zaś zmiany Konstytucji, mianowicie dzięki nim został rozwinięty i wzbogacony konstytucyjny system własności jako podstawy społeczno-gospodarczego ustroju naszego państwa. Tworzyły go dotąd:</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#KazimierzOrzechowski">— po pierwsze — mienie ogólnonarodowe, czyli państwowa własność socjalistyczna;</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#KazimierzOrzechowski">— po drugie — własność spółdzielcza jako druga forma własności społecznej;</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#KazimierzOrzechowski">— po trzecie — własność indywidualna i po czwarte wreszcie — tzw. własność osobista.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#KazimierzOrzechowski">Obecnie dochodzi do nich czterech jeszcze własność komunalna jako dalsza forma socjalistycznej własności, której podmiotem jest samorząd terytorialny, czyli przede wszystkim rady narodowe. Przełomowość tej zmiany nie polega tylko na wzbogaceniu katalogu form własności typu socjalistycznego w naszym kraju. Istota jej bowiem i znaczenie dla całego obecnie obowiązującego systemu prawnego polega na przełamaniu dotychczasowej niepodzielności własności państwowej. Zasada ta, wynikająca z art. 12 i pośrednio z art. 13 Konstytucji, została wyraźnie sformułowana w art. 128 § 1 Kodeksu cywilnego w słowach: „Socjalistyczna własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje niepodzielnie państwu”. Obecna zmiana Konstytucji wręcz przekreśla ową niepodzielność. Odtąd już państwo, a więc, zdajemy sobie z tego sprawę, praktycznie centralne organy administracji, które mając „naczelną dyspozycję gospodarczą” mieniem ogólnonarodowym, pełniły w sensie ekonomicznym funkcję faktycznego właściciela — nie będzie już jedynym podmiotem ogólnonarodowej własności, ale obok państwa w zakresie wyodrębnionej własności komunalnej również podmiotem tym będą rady narodowe w swym charakterze organów samorządu terytorialnego. Trzeba z największym naciskiem podkreślić, że w ten sposób w realniejszy kształt przyobleka się socjalistyczne ludowładztwo, nasycone treściami bezpośredniej demokracji. Dopiero bowiem zyskawszy podstawę we właściwym typie i właściwej formie własności jako własności komunalnej — ustrojowa, społeczno-polityczna oraz społeczno-gospodarcza pozycja rad narodowych nabierze barw i będzie mogła stać się rzeczywistym faktem.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#KazimierzOrzechowski">Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że oba omawiane zapisy stanowią w tym względzie zaledwie początek drogi. Za nimi — i to jak najszybciej — będzie musiała pójść ustawa o własności komunalnej, bez niej bowiem oba te przepisy pozostaną „puste” i nie dające się zrealizować. Oczekujemy, że Rząd w możliwie krótkim czasie przedłoży nam odpowiedni projekt, tym bardziej, że Prezes Rady Ministrów, przemawiając na VII Plenum KC PZPR poinformował już o zaawansowanych pracach prowadzonych w tym zakresie przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#KazimierzOrzechowski">Wysoki Sejmie! Na kanwie tego, co powiedziałem nasuwa się konieczność przeprowadzenia dalszych podobnych zmian, umożliwionych zaś i wręcz nakazanych przez przełamanie nienaruszalnej dotychczas zasady niepodzielności własności państwowej. Musimy bowiem uzmysłowić sobie, że niepodzielność ta była nieodzowną i konieczną podstawą prawną oraz w swojej konsekwencji także i ekonomiczną — gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Musimy to sobie koniecznie uzmysłowić. Ten typ gospodarki, jako już anachroniczny i nie przynoszący w obecnych warunkach ekonomicznych efektów, został z naciskiem odrzucony przez reformę gospodarczą. Musimy sobie też zdać sprawę, że niepodzielność ta jest jednym z najdotkliwszych hamulców reformy, że zniekształca ją i nie dopuszcza do rzeczywistej, a nie deklarowanej tylko restrukturalizacji gospodarki oraz praktycznie wyklucza działanie rynkowo-popytowych regulatorów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#KazimierzOrzechowski">Obywatele Posłowie! O kształcie gospodarki naszego kraju i o efektach ekonomicznych w makroskali decydują przedsiębiorstwa państwowe. Wyodrębnienie jednak tylko własności komunalnej nie wpłynie na ich sytuację, na ich możliwości działania, zwłaszcza zaś na możliwość stosowania przez nie rachunku ekonomicznego. Jak długo ich sytuację gospodarczą w sensie ustrojowym, ale również czysto ekonomicznym będzie określał art. 13 Konstytucji, w którym mowa jest jedynie o „racjonalnym gospodarowaniu powierzoną im częścią mienia ogólnonarodowego”, jak długo zatem nie wydzieli się konstytucyjnie i ustawowo ich majątku przy konsekwentnym zachowaniu typu jego własności, tego majątku, jako własności socjalistycznej — tak długo kardynalna zasada samorządności, samodzielności i samofinansowania, owa nie kwestionowana podstawa reformy pozostanie jedynie pobożnym życzeniem, egzystującym wyłącznie w sferze marzeń. Powiedzmy to zupełnie otwarcie: jak długo podmiot własności w sferze przedsiębiorstw państwowych będzie tylko jeden, tak jak to jest obecnie, czyli państwo, jak długo dobrze produkujące przedsiębiorstwa będą szczególnie obciążane przez podatki i kryptopodatki (odpisy wszelakiego rodzaju), przedsiębiorstwa zaś nieudolne i przynoszące gospodarce straty będą uprzywilejowywane przez dotacje i niekontrolowane ulgi podatkowe, jak długo formalnie odrzucony system nakazowo-rozdzielczy będzie nadal egzystował pod pozorem finansowego rozdzielnictwa wynikającego z gospodarowania na zasadach — „jednej kieszeni” — tak długo reformy gospodarczej nie da się zrealizować ani w pożądanym kształcie, ani w pożądanym rozmiarze.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#KazimierzOrzechowski">Z powyższego wynika zasadniczy i konieczny postulat dalszych zmian w strukturze państwowej własności socjalistycznej i jej form odnoszących się do przedsiębiorstw państwowych. Wprawdzie zadanie to nie zostało wymienione w programie realizacyjnym II etapu reformy — trudno bowiem widzieć je w odmiennym ukształtowaniu pozycji organów założycielskich, która nie tylko ciągle jest niejasna, ale i sama ta instytucja jest raczej kontrowersyjna — niemniej jednak istnieją oznaki, że ważny ten problem znalazł się już w orbicie uwagi władz centralnych. Początek został uczyniony przez wyodrębnienie własności komunalnej. Dalszym krokiem wyraźnie, choć pośrednio, zmierzającym do wyodrębnienia w określony sposób własności przysługującej przedsiębiorstwom państwowym są rządowe założenia do projektu ustawy Prawo spółek handlowych, niedawno przedłożone Wysokiemu Sejmowi przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#KazimierzOrzechowski">Trzeba też pamiętać o pracach nad koniecznymi zmianami w Kodeksie cywilnym, intensywnie prowadzonych, które przede wszystkim powinny dotyczyć własności. Wszystko to niewątpliwie napawa określoną nadzieją na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#KazimierzOrzechowski">Wysoki Sejmie! Znaczną część mego przemówienia poświęciłem spojrzeniu w przyszłość, rozważaniu dalszych koniecznych zmian w obecnie obowiązującym systemie prawa. Refleksja ta służyła temu, by przez nią wskazać dalsze konieczne kierunki rozwoju, merytorycznie umożliwione przez dyskutowane dziś nowelizacje, które w pełni i bez zastrzeżeń popieramy, uważając je za słuszne, celowe i za prawidłowe.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#KazimierzOrzechowski">Posłowie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, których z tej trybuny reprezentuję, widzą w tych nowelizacjach konsekwentną realizację zadań przewidzianych dla II etapu reformy gospodarczej i to zadań z bardzo ważnej i bardzo trudnej dziedziny. Dlatego też będziemy głosowali za przyjęciem wszystkich odnośnych projektów w postaci nadanej im przez Komisję Nadzwyczajną powołaną do rozpatrzenia projektów ustaw zmieniających przepisy dotyczące rad narodowych i samorządu terytorialnego. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#RomanMalinowski">Proszę sekretarza posła Jerzego Kosmalę o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JerzyKosmala">W dniu dzisiejszym, 16 czerwca 1988 r. bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Obrony Narodowej oraz Prac Ustawodawczych — w sali nr 118 im. Konstytucji 3 Maja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#RomanMalinowski">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#MieczysławRakowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#MieczysławRakowski">Kontynuujemy dyskusję nad projektami ustaw, dotyczącymi rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#MieczysławRakowski">Głos ma poseł Julian Bartkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#JulianBartkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! X Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, określając polityczne i gospodarcze cele do 2000 roku, uznał za pilną potrzebę dalsze doskonalenie i umacnianie pozycji rad narodowych i samorządu terytorialnego, wzmocnienie materialnych i organizacyjnych podstaw dla wypełniania przez nie funkcji gospodarza własnego terenu.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#JulianBartkowski">Jest rzeczą oczywistą, iż zadania, jakie postawiono przed radami narodowymi i samorządami mieszkańców na mocy ustawy systemowej oraz innych uregulowań prawnych, dotyczących funkcjonowania gospodarki, a także złożonej sytuacji gospodarczej nie były łatwe. Dla wielu rad i radnych, jak dowodzą tego dyskusje podczas sesji rad narodowych, podsumowujących obecną kadencję, a także spotkań przedwyborczych, był to okres, w którym trzeba było rozwiązywać wiele problemów gospodarczych i społecznych — z jednej strony, a z drugiej — liczyć się z faktycznymi możliwościami finansowymi i organizatorskimi.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#JulianBartkowski">Radni, uzyskując od wyborców mandat społecznego zaufania, przejęli na siebie ogromny obowiązek społeczny. Będąc przedstawicielami wyborców mieli obowiązek reprezentowania ich interesów, bronienia ich praw, podejmowania niekiedy życiowych spraw, od których zależą warunki egzystencji, rozwoju, zaspokojenia niezbędnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#JulianBartkowski">Radni mieli także obowiązek reprezentować wobec wyborców władzę państwową, a więc ponosić odpowiedzialność za swój w niej udział, za własną aktywność lub jej brak, za podjęte decyzje z naszym udziałem, lecz także za to, co władza — rozumiana często w sposób uproszczony — robi, jakie skutki przynoszą jej działania.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#JulianBartkowski">Obywatele Posłowie! Pomimo dotychczasowych pozytywnych ocen funkcjonowania rad narodowych zgodzić się trzeba z twierdzeniem, że 4-letni okres obowiązywania ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego ujawnił istotne sprzeczności i braki, wymagające usunięcia; jednocześnie dostarczył dowodów niekonsekwentnego jej wykorzystania. Okazało się też, że zamierzone cele II etapu reformy gospodarczej nie były adekwatne do obowiązujących zapisów ustawowych, brak było rzeczywistego zabezpieczenia jej niektórych prawno-ustrojowych założeń, w tym również rangi konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#JulianBartkowski">W gronie działaczy rad narodowych zyskały pełną akceptację rozwiązania zawarte w proponowanej Sejmowi ustawie, odnoszące się do umocnienia roli i rangi rad narodowych, a jednocześnie zwiększonej ich odpowiedzialności, zwłaszcza przez: wzmocnienie finansowych podstaw i samodzielnej działalności, stworzenie stabilnych zasad gospodarki terenowej, umocnienie ustrojowo nadrzędnej pozycji rad narodowych nad terenowymi organami administracji państwowej. Rady będą wreszcie mogły swobodniej gospodarować tym co zarobią i tym co dostaną, gdyż wydaje mi się, że niektóre nadal nie obejdą się bez dotacji. Z kolei ich dotychczasowa teoretyczna własność stanie się, jako komunalna, ich własnością faktyczną. I w tym momencie z tzw. terenu chciałbym przekazać kilka spostrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#JulianBartkowski">Otóż, podobnie jak w jednostkach gospodarczych, jedynie pełna samodzielność w powiązaniu ze stabilnością systemowych zasad gospodarczych może wyzwolić wszystkie rezerwy, a zatem podnieść na wyższy poziom gospodarność tych jednostek. Stąd też takie same zasady muszą obowiązywać w poszczególnych jednostkach administracyjnych, jako że postęp w naszej gospodarce w zasadniczym stopniu może nastąpić przy maksymalnym wyzwoleniu rezerw w gospodarowaniu, wykorzystaniu inicjatyw w organizacji, technice i gospodarce surowcowej. Jest to możliwe wtedy, kiedy poszczególne podmioty gospodarcze będą zainteresowane takim wyzwalaniem rezerw, to znaczy, jeśli będą widziały, że poprawa gospodarowania przynosi wymierne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#JulianBartkowski">Dla urzeczywistnienia zasad samodzielności i samofinansowania miast czy gmin ważną rolę, jak podkreśla wielu działaczy, może spełnić własność komunalna, jednak ma ona sens w ścisłym związku z usamodzielnieniem się jednostek administracyjnych. Ich zdaniem zasady tworzenia tego rodzaju własności są sprawą drugorzędną. Przekazanie pewnych dóbr materialnych przez państwo na rzecz własności komunalnej, zaliczenie do nich dóbr powstałych w wyniku pracy społecznej mieszkańców czy też jakaś inna forma powstania tej własności będzie istotna dopiero wtedy, gdy zostaną określone zasady samodzielności działania rad narodowych, a szczególnie zasady samofinansowania. Posiadanie własności w postaci określonego majątku trwałego stanowi zasadniczy kłopot, związany z koniecznością ponoszenia znacznych kosztów na eksploatację i amortyzację. Dopiero możliwość pełnego wykorzystania tych dóbr dla czerpania z nich określonych dochodów może spowodować zainteresowanie władz taką formą własności jako jednego z instrumentów ekonomicznych samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#JulianBartkowski">Wysoki Sejmie! Z nowymi rozwiązaniami w ustawie o radach narodowych i samorządzie terytorialnym, choć jest to tylko część prac, które w dalszym ciągu muszą być konsekwentnie prowadzone, jak też z wyborami do rad narodowych, duże nadzieje wiąże młodzież. Dotyczą one przede wszystkim możliwości szybkiego rozwiązania wielu swoich najżywotniejszych, nabrzmiałych już problemów, których nie wymieniam, bo wszystkim są one aż za dobrze znane, a czas ucieka. Potwierdzenia tych nie tylko oczekiwań, ale również chęci aktywnego włączenia się w ich rozwiązywanie dostarczają interesujące spotkania w ramach zainicjowanych przez Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej parlamentów młodzieży i nie jest to bynajmniej pozorny zabieg czy chęć zamanifestowania swojej obecności, lecz próba zmobilizowania ludzi młodych do rozwiązania spraw dla naszego pokolenia najważniejszych, nazwania po imieniu barier i różnorodnych przeszkód, ale również określenia praktycznych sposobów ich usunięcia. Stwarzają one wreszcie dodatkową możliwość młodym kandydatom na radnych zaprezentowania swoich poglądów w gronie rówieśników.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#JulianBartkowski">Jest też prawdą, że młodzież to swoista soczewka wszystkich problemów i dylematów, które stają przed całą zbiorowością społeczną. Ona najsilniej reaguje na bezruch, na brak efektów, na pogłębiający się dysonans między zapowiedziami a rzeczywistością, nie chce przyzwyczaić się do status quo. To wkraczający w dorosłe życie ludzie stają się pierwszą i najbardziej dotkniętą przez wszelkie niepowodzenia gospodarcze i polityczne grupą.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#JulianBartkowski">Z dużym niepokojem Zespół Młodych Posłów śledzi stałe pogarszanie się warunków startu życiowego i zawodowego młodzieży, realizację programu rządowego w tym zakresie, narastanie problemów młodej rodziny i budownictwa mieszkaniowego. Droga życiowa ogromnej części młodzieży, to również potwierdza wiele badań, staje się zdeterminowana już w dzieciństwie. Większość młodych jest jakby z góry skazana na powielanie statusu swoich rodziców. Niewielki procent wychodzi poza ten schemat.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#JulianBartkowski">Dlaczego ludzie młodzi mają ciągle niedostateczne poczucie udziału we współzarządzaniu, współdecydowaniu, w dostępie do stanowisk kierowniczych? Bo stwierdzenie, że młodzi są apatyczni i że absolutnie nie interesują się aktywnym działaniem jest jednocześnie prawdziwe i fałszywe. Prawdziwe, bo w wielu wypadkach tak właśnie jest; fałszywe — bo jeśli przekonają się, że ich decyzje będą miały realną siłę sprawczą, wówczas i głos na przykład rad narodowych będzie głosem rzeczywistego gospodarza, a nie tylko cichym chórkiem nikomu niepotrzebnych ludzi — to może się ten stan rzeczy zmienić i to w krótkim czasie.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#JulianBartkowski">Wysoki Sejmie! W trakcie różnych spotkań prawie zawsze daje się słyszeć stwierdzenie, że to wszystko, co zamierzamy robić nie jest obliczone na naszą mentalność, że wymogi są wygórowane. Tak mówią ludzie z doświadczeniem, z dużym stażem różnorodnej pracy. A co mają powiedzieć młodzi? Może jeszcze ściślej — co mają robić młodzi? Szkoła uczyła ich afirmacji wartości socjalizmu i kierunków jego rozwoju, mieli prawo czuć się bezpieczni. Teraz, gdy wkraczają w dorosłe życie, wylewa im się kubeł zimnej wody na głowę i mówi: że to właśnie od nich zależeć będzie powodzenie reform, a więc i ich dalsze — jak żyć. Tak oto obiegowa opinia, slogan — młodzież przyszłością kraju, zmienia swą zasadniczą treść i wyznacza nasze miejsce w dniu teraźniejszym. Jest to słuszna i pożądana społecznie ewolucja poglądów w sprawach roli młodego pokolenia w życiu kraju, ale tej generalnej zmianie poglądów nie zawsze towarzyszy precyzyjne rozeznanie, za pomocą jakich mechanizmów tworzyć młodemu pokoleniu rzeczywiste możliwości przejmowania większej odpowiedzialności za sprawy kraju.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#JulianBartkowski">Pojawiło się swego czasu pojęcie podmiotowości młodzieży, czyli potrzeba działania z młodzieżą i przez młodzież, nie zaś tylko dla niej samej. Wiele i w równych kontekstach mówi się o podmiotowości młodzieży. Od czasu, gdy mówiono o niej w sposób kompleksowy i gdy znalazła ona zapis w uchwale IX Plenum KC PZPR, a w konsekwencji ustawie o młodzieży, w odczuciu społecznym i w odczuciu jej samej, zmieniło się niewiele. Ale nie dlatego, że nie było ustawy, paragrafu i programu. Głównej przyczyny zła dopatrywałbym się nie tyle w złej interpretacji zapisów uchwał w sprawach młodzieży, ile w samym nastawieniu do nich. Nastawienie rzecz ludzka, wiemy z praktyki dnia codziennego, jak wiele od niego zależy. I o ile globalnie ujmowana polityka społeczna docenia wielki potencjał drzemiący w ludziach młodych, o tyle w terenie, niekoniecznie głębokim, traktuje się ten dar natury, mam tu na myśli przede wszystkim bezkompromisowość, jako coś niezwykle kłopotliwego. Mówię o tym w kontekście zbliżających się wyborów i niejako w imieniu ponad 31 tys. zgłoszonych kandydatów na kandydatów oraz 18 684 niepokornych młodych ludzi, członków Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, którzy ubiegają się o mandat radnego. Ubiegają się nie dla fasonu, bo jeszcze o tym nie myślą, nie dla tradycji czy kolekcji społecznych funkcji, ale z tej istotnej przyczyny, że chcą przełamać pokutujące tu i ówdzie przekonanie o niemożności przezwyciężenia i rozwiązania nabrzmiałych problemów swojego środowiska, nieraz „kłujących” wprost w oczy i domagających się tego, by się z nimi zmierzyć. Wierzę, że w tych działaniach młodym radnym dużego wsparcia udzielą organizacje młodzieżowe, a skupieni w zespołach młodych radnych rad narodowych stopnia podstawowego i wojewódzkiego, będą mogli zapewnić obecność tej problematyki na forum rad oraz przyczynić się do skuteczniejszej realizacji problemów, na których rozwiązanie oczekuje nie tylko młodzież, ale całe społeczeństwo. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#MieczysławRakowski">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#MieczysławRakowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#MieczysławRakowski">Obywatele Posłowie! W pierwszej kolejności głosować będziemy projekt ustawy o zmianie Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#MieczysławRakowski">Przypominam, że zgodnie z art. 106 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — Sejm może uchwalić zmianę Konstytucji jedynie większością co najmniej 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#MieczysławRakowski">Zgodnie z art. 78 ust. 3 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania zmiany Konstytucji Marszałek Sejmu zarządza obliczanie głosów przez sekretarzy Sejmu. Głosujemy więc jedynie przez podniesienie ręki, bez użycia urządzenia do obliczania głosów.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#MieczysławRakowski">Proszę zatem Posłów Sekretarzy: Andrzeja Faracika, Jerzego Kosmalę, Bogdana Kotarskiego, Romana Menczewicza, Jacka Piechotę i Danutę Prędko, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#MieczysławRakowski">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie ustalonych miejsc w sali w celu obliczenia głosów w poszczególnych sektorach.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#MieczysławRakowski">Proszę także Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przy głosowaniu przez czas, umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#MieczysławRakowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#MieczysławRakowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#MieczysławRakowski">Ogłaszam wynik głosowania: za ustawą głosowało 318 posłów; przeciw nikt; nikt nie wstrzymał się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#MieczysławRakowski">Następne projekty ustaw głosować będziemy już w trybie zwykłym, a więc przez podniesienie ręki i przy użyciu urządzenia do obliczania głosów.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#MieczysławRakowski">W pierwszej kolejności będziemy głosować projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#MieczysławRakowski">Poseł Marian Szatybełko zgłosił poprawkę do projektu tej właśnie ustawy (druk nr 334) — a mianowicie na str. 5 w zmianie 21 w ust. 3 pkt 3 wyrazy „5% do 10%” zastąpić wyrazami „5% do 20%”.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#MieczysławRakowski">W związku z tym proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę Władysława Jonkisza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WładysławJonkisz">Obywatele Posłowie! Komisja Nadzwyczajna pracująca przy aktywnym udziale posła Szatybełki przegłosowała artykuł po artykule propozycje zmian.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WładysławJonkisz">Wszyscy chcielibyśmy, aby rady dysponowały lepszymi podstawami finansowymi. Tym kierowaliśmy się, przedkładając konkretne propozycje, które przedstawiłem w sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WładysławJonkisz">W art. 50 każdy punkt procentowy zmiany podatku dochodowego wpłaconego do budżetu terenowego stanowi ok. 10 mld zł. Nie można takiej decyzji podjąć bez szacunków.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#WładysławJonkisz">W naszych rękach jest troska o zapewnienie radom narodowym odpowiednich środków finansowych, aby w kolejno uchwalanych ustawach budżetowych zbliżać się do tych 10%, a nie ograniczać do tych 5% stanowiących dolną granicę. Biorąc pod uwagę przebieg dyskusji, jaka odbyła się w toku prac Komisji Nadzwyczajnej, wnoszę o utrzymanie propozycji w brzmieniu przedłożonym.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MieczysławRakowski">Czy poseł Szatybełko przyjmuje to wyjaśnienie?</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MieczysławRakowski">Nie ma go?</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jest)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MarianSzatybełko">Podtrzymuję propozycję ze względu na to — zresztą wyraziłem to w przemówieniu, ażeby nie stwarzać sytuacji, że znów za parę miesięcy będziemy nowelizowali na nowo ustawę, którą przyjęliśmy dzisiaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#MieczysławRakowski">To znaczy obywatel poseł podtrzymuje swoją poprawkę, tak? Wobec tego musimy ją przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#MieczysławRakowski">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#MieczysławRakowski">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez posła Szatybełkę, proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#MieczysławRakowski">33 posłów głosowało za przyjęciem tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw? Zdecydowana większość.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#MieczysławRakowski">Wynik głosowania oddalił poprawkę posła Szatybełki.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#MieczysławRakowski">Zatem kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną z autopoprawkę zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#MieczysławRakowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#MieczysławRakowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#MieczysławRakowski">Wysoki Sejmie! W związku z informacją Rady Państwa o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego Komisja Nadzwyczajna proponuje podjęcie uchwały zawartej w druku nr 343.</u>
          <u xml:id="u-29.24" who="#MieczysławRakowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-29.25" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.26" who="#MieczysławRakowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-29.27" who="#MieczysławRakowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-29.28" who="#MieczysławRakowski">Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-29.29" who="#MieczysławRakowski">Przechodzimy do następnych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-29.30" who="#MieczysławRakowski">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje łączne rozpatrzenie punktów 2 i 3 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-29.31" who="#MieczysławRakowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-29.32" who="#MieczysławRakowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-29.33" who="#MieczysławRakowski">Przystępujemy zatem do punktów 2 i 3 porządku dziennego: Informacja Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 roku (druki nr 314 i 344).</u>
          <u xml:id="u-29.34" who="#MieczysławRakowski">Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o scalaniu gruntów (druk nr 342).</u>
          <u xml:id="u-29.35" who="#MieczysławRakowski">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej Stanisława Ziębę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#StanisławZięba">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mam zaszczyt przedstawić obywatelom posłom sprawozdanie o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej za rok 1987. Po 5 latach nieprzerwanego wzrostu produkcji rolniczej, rok 1987 zaznaczył się jej spadkiem, a zarazem wzrostem kosztów produkcji. Złożyły się na to przede wszystkim przyczyny losowe, a zwłaszcza klęska w sadownictwie. W chowie bydła i produkcji mleka dały o sobie znać głębsze powody strukturalne, które manifestują się ostrzej przy mniej korzystnym układzie ekonomicznych i materialnych czynników produkcji.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#StanisławZięba">Zmieniają się sposoby pracy w rolnictwie. Rolnicy, zwłaszcza młodzi, nie chcą już ręcznie doić krów, żądają — i słusznie — nowoczesnej techniki. Tego nieodwracalnego faktu po prostu nie można nie dostrzegać.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#StanisławZięba">Sadownictwo utraciło 25% drzew owocowych. W wyniku przemarznięć 30 mln drzew i uszkodzeń kwiatostanów zbiory owoców były o 60% niższe od średniej wieloletniej. Klęska w sadownictwie spowodowała obniżenie globalnej produkcji roślinnej. Zauważmy, że gdyby zbiory owoców W 1987 r. były równe zbiorom 1986 roku, to wartość produkcji roślinnej byłaby wyższa o 2%. Jest to fakt powszechnie nie znany.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#StanisławZięba">Uzyskano rekordowe plony i zbiory zbóż, wysokie zbiory rzepaku i warzyw, chociaż ich jakość była gorsza ze względu na mokre lato. Rolnicy ponieśli dużo większe koszty zbioru, suszenia i przechowywania płodów rolnych. Gdyby jednak nie zbudowane w ostatnich latach suszarnie i magazyny, straty byłyby ogromne.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#StanisławZięba">Pogarszanie się opłacalności oraz niedostatki w wyposażeniu technicznym produkcji pasz, bydła i mleka miały decydujący wpływ na ograniczenie stanu pogłowia krów. W pogłowiu trzody chlewnej w zasadzie utrzymany został poziom produkcji, chociaż sytuację utrudniał niedostatek węgla i gorsza dynamika rozrodu podczas ostrej zimy. W następnych miesiącach przywrócone zostały procesy rozwojowe w chowie trzody chlewnej, chociaż mamy pełną świadomość wciąż niezaspokojonych społecznych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#StanisławZięba">Dzięki lepszej pracy przemysłu rolno-spożywczego i lepszemu zaopatrzeniu rolnictwa — dostawy artykułów spożywczych przekroczyły zadania Centralnego Planu Rocznego, a rynek żywnościowy był relatywnie najsilniejszym ogniwem handlu. Dlatego też udźwignął napór popytu na artykuły konsumpcyjne w IV kwartale 1987 r. w okresie szerokich, społecznych dyskusji nad założeniami polityki cenowo-dochodowej i gorączki zakupów, zwłaszcza cukru, tłuszczów, mąki przed zapowiedzianą podwyżką cen żywności.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#StanisławZięba">Produkty przemysłu rolno-spożywczego bez używek wiązały rynek w 38%. To dzięki rytmicznej i na ogół solidnej pracy aparatu skupu, załóg przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożywczego i handlu oraz niezbędnemu zasileniu rolnictwa nie dopuszczono do rozchwiania globalnej równowagi na rynku żywnościowym, choć takie niebezpieczeństwo istniało.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#StanisławZięba">W roku sprawozdawczym rolnictwo i gospodarka żywnościowa po raz kolejny osiągnęły najwyższą dynamikę w eksporcie, umacniając dodatnie saldo w obrotach z drugim obszarem płatniczym i wnosząc jedną szóstą ogólnych wpływów dewizowych państwa.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#StanisławZięba">Nie można nie zauważyć statystyki Głównego Urzędu Statystycznego dotyczącej kształtowania się cen towarów i usług. W roku 1987 żywność relatywnie taniała w porównaniu z konsumpcyjnymi artykułami nieżywnościowymi lub inaczej — drożała znacznie wolniej niż artykuły nieżywnościowe. Ten kierunek ewolucji cen musi zgodnie z regułami reformy ulegać stopniowym zmianom, gdyż stwarzałby realną groźbę załamania rynku żywnościowego. Jaskrawym tego dowodem jest — przy znacznej dodatniej dynamice skupu mleka — niedobór twarogów na rynku miejskim, w tym także w Warszawie, ponieważ twaróg jako najtańsze źródło białka zwierzęcego wykupywany jest także na cele paszowe. Odrywanie cen żywności od rzeczywistych kosztów spycha przemysł rolno-spożywczy do kolejki po dotacje, które w 1987 r. wzrosły o 43%, a kwota dotowania przecież nie produkcji a konsumpcji żywności osiągnęła blisko 579 mld zł. Bardzo wysoki wzrost dotacji do konsumpcji żywności, w tym zwłaszcza do mleka i przetworów mlecznych, ma bezpośredni związeK z niską rentownością przemysłu rolno-spożywczego i z brakiem finansowych środków własnych na jego rozwój.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Zgodnie z zasadą przyjętą przez wspólne XI Plenum Komitetu Centralnego partii i Naczelnego Komitetu ZSL, którą potwierdziła praktyka rolnicza, podstawą produkcji zwierzęcej jest rozwój krajowej bazy zbóż i pasz. Lekceważenie tej logiki doprowadziło w przeszłości do zadłużenia państwa i załamania w rolnictwie. Konsekwentnie, choć nie bez kłopotów, realizowana jest zasada zrównoważonego wewnętrznie rozwoju rolnictwa. Wzrasta powierzchnia zbóż intensywnych, w tym pszenicy, która wysiewana jest obecnie na obszarze o 25% większym niż na początku lat siedemdziesiątych. Gwałtownie rośnie powierzchnia uprawy rodzimego pszenżyta, łączącego w sobie wartość paszową pszenic z niskimi wymaganiami glebowymi żyta, odpornego na niekorzystne warunki pogody. Polskie odmiany Triticale hodowli Wolskiego i Maćkowiaka są znane, uprawiane i wysoko cenione w całej Europie, Kanadzie i Australii. Duży postęp osiągnęła również polska hodowla innych gatunków roślin uprawnych. Na szeroką skalę stosujemy metody krzyżowania, tj. hybrydyzacji w chowie bydła, trzody chlewnej i owiec, uzyskując istotną poprawę efektywności produkcji zwierzęcej. Obecnie około 20% żywca wołowego i ponad 50% żywca wieprzowego produkowane jest metodą krzyżowania, co tworzy nową jakość genetyczno-użytkową zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#StanisławZięba">Trzeci rok z rzędu plony rzepaku przekroczyły 1 mln ton rocznie. Szczególne znaczenie ma rozszerzenie obszaru uprawy niskoerukowych odmian, z których poza wysoko wydajnościowym olejem, pozyskuje się białkową śrutę. Udział niskoerukowych odmian w ogólnym obszarze uprawy rzepaku osiągnął już 90%.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#StanisławZięba">Od początku dekady lat osiemdziesiątych stworzone zostały niezbędne warunki ekonomiczne do rozwoju uprawy roślin strączkowych — krajowych komponentów pasz wysokobiałkowych. To dzięki temu od 1980 r. obszar obsiewu roślin strączkowych wzrósł o ponad 60% i odpowiednio zwiększyła się ich produkcja globalna i towarowa.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#StanisławZięba">Jakościowo nowy etap rozwoju produkcji roślinnej zapoczątkowały wylansowane przez Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, poczynając od 1984 r. kompleksowe technologie produkcji. Program działań w tym zakresie do 1990 r. przyjął Rząd. W 1987 r. kompleksowe technologie objęły już milion hektarów zbóż, zostały wprowadzone do uprawy buraków cukrowych, rzepaku i ziemniaków. Mają one bezpośredni wpływ na ogólne podniesienie kultury rolnej w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#StanisławZięba">Rozpoczęliśmy również wdrażanie kompleksowych technologii produkcji mleka, bydła opasowego i trzody chlewnej. Wykorzystujemy tu m.in. doświadczenia węgierskie. Twórca nowego rolnictwa na ziemiach polskich — Oczapowski, twierdził, że stoi ono wapnem.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#StanisławZięba">Jest to razem z magnezem podstawowy środek plonotwórczy, w całości możliwy do pozyskania w kraju. Obecne potrzeby rolnictwa na wapno nawozowe pokrywane są w 80%, w tym na wapno magnezowe w 50%. Szereg przykładów dowodzi, że w niektórych województwach pomyślnie rozwiązywano problemy niedostatku wapna dzięki cennym inicjatywom lokalnym. Inwestycje pozysku wapna objęte zostały zamówieniami rządowymi, osiągając preferencje zaopatrzenia materiałowo-surowcowego. Rząd będzie konsekwentnie egzekwował zadania przyjęte w tej sprawie w specjalnie podjętej uchwale; uczynił także duży wysiłek, aby przeznaczyć więcej dewiz na zakup środków ochrony roślin. Podaż środków nie zaspokoiła jeszcze wszystkich potrzeb, pomimo że dynamika wzrostu dostaw osiągnęła prawie 30%. Zdajemy sobie sprawę, że trzeba lepiej wykorzystać własne surowce i rozwijać produkcję może mniej nowoczesnych, lecz własnych środków ochrony roślin. Dlatego też w końcowej fazie uruchomienia znajdują się inwestycje w Sarzynie i Woli Krzysztoporskiej. Z tych zakładów rolnictwo otrzyma pestycydy wyprodukowane na bazie krajowych surowców — siarce i miedzi.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#StanisławZięba">Przyczyną ostrej krytyki na wsi jesienią ub. roku był niedostatek oleju napędowego spowodowany przyczynami, o których już wcześniej informowaliśmy Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#StanisławZięba">Sytuacja w produkcji zwierzęcej w 1987 r. była zróżnicowana zarówno jeśli chodzi o poszczególne gatunki zwierząt, jak i w regionach kraju. Jako zdecydowanie niekorzystną należy ocenić sytuację w chowie bydła. Przy dużych zróżnicowaniach regionalnych spadek pogłowia krów nie został w całości zrekompensowany przyrostem produkcji mleka, a w niektórych rejonach miał charakter redukcyjny.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#StanisławZięba">Wszechstronna analiza sytuacji w produkcji zwierzęcej, ze szczególnym uwzględnieniem bydła i produkcji mleka, opracowana w Ministerstwie Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej została poddana ocenie Rady Gospodarki Żywnościowej. Rząd rozpatrzył ją na przełomie pierwszego i drugiego kwartału br., przyjmując zarówno doraźne, jak i perspektywiczne wnioski i ustalenia.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#StanisławZięba">Biorąc pod uwagę zespół przyczyn koniunkturalnych i strukturalnych, determinujących rozwój sytuacji w produkcji zwierzęcej, zwłaszcza w chowie bydła i produkcji mleka, Rząd postanowił trwale zapewnić, przy kolejnych korektach warunków ekonomicznych produkcji rolnej, preferencyjne usytuowanie cen skupu mleka i żywca wołowego. Ponadto zalecił odpowiednim resortom gospodarczym podjęcie energicznych prac nad rozwojem produkcji maszyn do zbioru i transportu oraz konserwacji pasz, udoju mechanicznego, schładzania i transportu mleka. Postanowienia rządowe dotyczą również lepszego zaspokojenia potrzeb na urządzenia i środki niezbędne do nowoczesnego rozrodu zwierząt, a także zgodnie z zaleceniami Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL — rozszerzenia i zwiększenia zakresu preferencyjnego kredytowania rozwoju produkcji bydła, mleka, trzody chlewnej i owiec.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#StanisławZięba">W drugiej połowie 1987 r. pojawiły się oznaki wzrostu zainteresowania rolników zakupami jałowic oraz spadek wskaźnika brakowania krów. Nadal jednak w niektórych województwach nie przykłada się dostatecznej wagi do tego kierunku produkcji, do pełnego wykorzystania cieląt na dalszym chowie. W chowie trzody chlewnej nie wystąpiły oznaki strukturalnej dekoniunktury, a niewielki spadek pogłowia wyłącznie w sektorze nie uspołecznionego rolnictwa wskazywał na jego przejściowy charakter.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#StanisławZięba">Rząd poddał również ocenie sytuację w hodowli i chowie owiec. Na wniosek Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych poprawiliśmy warunki ekonomiczne produkcji owczarskiej, co zahamowało spadek w tej gałęzi produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#StanisławZięba">Zgodnie z zaleceniem Rządu aktywizowana jest sprzedaż i konsumpcja mięsa baraniego na rynku wewnętrznym. Są tu jeszcze duże i nie w pełni wykorzystane możliwości.</u>
          <u xml:id="u-30.22" who="#StanisławZięba">Przy wielu trudnościach kosztem zwiększonego wysiłku rolnicy wszystkich sektorów, wspólnie z pracownikami przemysłu rolno-spożywczego zagospodarowali wszystko, co urodziło się w polu. Skup zbóż ze zbiorów 1987 r., mimo wczesnych wielu zastrzeżeń, przekroczył jednak poziom zakładany w Centralnym Planie Rocznym. Po raz pierwszy rolnictwo polskie wyprodukowało ponad 26 mln ton zbóż. Skupiono ponad 0,5 mln ton pszenicy wysokoglutenowej, która w całości jeszcze przed 5 laty musiała być za dolary importowana.</u>
          <u xml:id="u-30.23" who="#StanisławZięba">Wzrosła produkcja jadalnych tłuszczów roślinnych, odżywek oraz innych podstawowych produktów żywnościowych takich, jak: mięso, kasze, masło, mleko spożywcze, przetwory warzywne, owoce miękkie, produkty jajczarsko-drobiarskie, wyroby cukiernicze. Nie uchroniliśmy się od importu masła.</u>
          <u xml:id="u-30.24" who="#StanisławZięba">Przy szybkim wzroście liczby ludności naszego kraju o ponad 300 tys., zwiększona została wielkość spożycia mięsa i jego przetworów do 66,3 kg w przeliczeniu na jednego statystycznego mieszkańca. Jest to o 2,3 kg więcej niż przewiduje Narodowy Plan Społeczno-Gospodarczy na rok 1990 i o 4,3 kg więcej niż zakładał uchwalony przez Wysoką Izbę program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do r. 1990. Przy dodatnio zrównoważonym saldzie obrotów handlu zagranicznego artykułami rolno-żywnościowymi oznacza to w praktyce osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.25" who="#StanisławZięba">Wysoka Izbo! Zadania w inwestycjach przemysłu rolno-spożywczego po raz pierwszy od wielu lat zostały wykonane i osiągnęły dynamikę wyższą niż nakłady na całą gospodarkę narodową. Nadal jednak niski potencjał przetwórstwa rolno-spożywczego, wieloletnie zaniedbania niektórych branż utrudnia efektywne wykorzystanie surowca. Brakuje opakowań, chłodni składowych, środków transportu technologicznego. Słabo rozwinięty „Spomasz”, to jest krajowy przemysł produkcji maszyn dla przetwórstwa rolno-spożywczego, hamuje proces modernizacji i rozwoju przemysłu spożywczego. Są tu wielodziesięcioletnie zapóźnienia.</u>
          <u xml:id="u-30.26" who="#StanisławZięba">Ze względu na znaczny zasięg urzędowych cen żywności obniżających rentowność większości branż przemysłu rolno-spożywczego, Rząd rozszerzył zakres wspomagania finansowego rozwoju podstawowych gałęzi tego przemysłu. Preferencje dotyczą chłodnictwa, mleczarstwa, przemysłu zbożowego i tłuszczowego.</u>
          <u xml:id="u-30.27" who="#StanisławZięba">Inwestycje centralne, programy operacyjne i zamówienia rządowe przyczyniły się w ostatnich latach do pewnego złagodzenia dysproporcji między potencjałem przetwórczym a zasobami surowcowymi w przechowalnictwie, w przemiale zbóż i w piekarnictwie. W kilku branżach, np. w przemyśle paszowym i piwowarskim, nie wykorzystano w całości mocy przetwórczych z powodu niedostatku surowca z importu, a także z kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.28" who="#StanisławZięba">W ostatnim okresie Rząd podjął decyzje w sprawie systemowych rozwiązań dla rozwoju przemysłu opakowań żywności i ustalenia odpisu dewizowego od ogólnego eksportu produktów rolno-żywnościowych z przeznaczeniem na zasilenie dewizowe importu opakowań i materiałów opakowaniowych. Zaawansowane są też prace nad stworzeniem spółki produkcji opakowań kartonowych, z udziałem kapitału zagranicznego. Rozwój przemysłu opakowań wiąże się jednak z dużymi nakładami inwestycyjnymi. Trzeba je ponieść, aby unowocześnić rynek żywnościowy i zaktywizować eksport.</u>
          <u xml:id="u-30.29" who="#StanisławZięba">W ramach rozwiązań reformy konieczne jest zapewnienie trwałej, niezbędnej rentowności przemysłu rolno-spożywczego oraz przemysłów pracujących na rzecz rolnictwa i przetwórstwa żywności. W 1987 r. rentowność przetwórstwa żywności osiągnęła średnio 10% i była istotnie niższa od rentowności osiąganych w innych, nieżywnościowych gałęziach przemysłu. Zwłaszcza system dotacji podmiotowych zaciera rzeczywisty obraz gospodarki w przedsiębiorstwach i niestety — premiuje gorszych. W ramach rozwiązań reformy Rząd pracuje pilnie nad szybką zmianą tego niekorzystnego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-30.30" who="#StanisławZięba">Rok 1987 nie przyniósł poprawy w inwestycjach przemysłów pracujących na rzecz rolnictwa, a zwłaszcza w chemii pestycydów i przemyśle ciągnikowym.</u>
          <u xml:id="u-30.31" who="#StanisławZięba">Zgodnie z harmonogramem realizacji uchwał X Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego Rząd rozpatrzy w najbliższym czasie całokształt sytuacji w przemysłach pestycydów, nawozów mineralnych, wapna nawozowego i techniki rolniczej oraz sformułuje niezbędne wnioski dla uzyskania istotnej poprawy w przemysłach zasilających rolnictwo i gospodarkę żywnościową.</u>
          <u xml:id="u-30.32" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Coraz bardziej znaczącym środkiem przeciwdziałania monopolom w przetwórstwie i handlu żywnością jest rozwijanie własnej sieci przetwórstwa i handlu w państwowych gospodarstwach rolnych, spółdzielniach produkcyjnych, a także w przemyśle spożywczym i jego rzemiośle. Demonopolizacja zaczyna coraz częściej obejmować skup płodów rolnych. Dopuszcza się nowych uczestników obrotu przetwórstwa i handlu żywnością.</u>
          <u xml:id="u-30.33" who="#StanisławZięba">Mimo pewnego postępu w drobnym przetwórstwie żywności, w tym także rzemieślniczym, funkcjonowało na wsi zaledwie tysiąc rzemieślniczych piekarni, 1100 młynów, 500 zakładów wędliniarskich i 260 przetwórni owocowo-warzywnych, wykorzystujących do produkcji lokalne zasoby surowcowe. Jest to stan daleki od zadowalającego, mimo wprowadzenia stabilnych warunków ekonomiczno-finansowych szczególnie korzystnych dla jednostek rzemiosła spożywczego i usług produkcyjnych, powstających na terenach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-30.34" who="#StanisławZięba">Zgodnie z filozofią reformy zmieniają się funkcje centrum gospodarczego. Administracja terenowa otrzymała do swojej gestii praktycznie wszystkie przedsiębiorstwa o zasięgu lokalnym. Niektóre z tych przedsiębiorstw wykonują również zadania makroregionalne, a nawet zadania o zasięgu ogólnokrajowym. Stworzone zostały więc jakościowe nowe warunki do aktywnego organizowania w terenie rozwoju produkcji i przetwórstwa żywność, obsługi wsi i rolnictwa. Sprzyja tym działaniom nowelizowana ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, zwiększająca kompetencje rad w rozwiązywaniu problemów gospodarczych i społecznych w lokalnych środowiskach jako prawowitego gospodarza na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-30.35" who="#StanisławZięba">Wysoka Izbo! Ubiegły rok przyniósł pewien postęp w poprawie struktury agrarnej, która jednak nadal stanowi wewnętrzną barierę rozwoju naszego rolnictwa, pomimo że już blisko połowa użytków rolnych w sektorze nie uspołecznionego rolnictwa należy do rodzinnych gospodarstw, które mają więcej niż 10 ha. Zwiększyło się zainteresowanie scalaniem i wymianą gruntów. Chociaż w 1987 r. efektywnie scalono tylko 44 tys. ha, to liczba zgłoszeń rolników o przeprowadzanie scaleń podwoiła się. Dotyczy to szczególnie centralnej i wschodniej części kraju, gdzie rozdrobnienie jest największe.</u>
          <u xml:id="u-30.36" who="#StanisławZięba">Wniesiony do Sejmu rządowy projekt ustawy o scalaniu gruntów zmierza do stworzenia nowoczesnego prawa służącego postępowym przemianom w strukturze agrarnej, podejmowanym z woli i w interesie samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-30.37" who="#StanisławZięba">Poważnym problemem jest starzenie się wsi i ograniczone zainteresowanie rolników nabywaniem gleb, zwłaszcza słabej jakości w rejonach o niskiej infrastrukturze. Najostrzejszy brak następców ujawnił się szczególnie we wschodnich rejonach kraju. Rząd w związku z tym przyjął uchwałę o rolniczym zagospodarowaniu tych terenów. Była ona konsultowana z wojewodami. Po tym pierwszym kroku podjęto już prace nad kompleksowym rozwiązywaniem problemów zagospodarowania gleb słabych w całym kraju. Jest to problem trudny.</u>
          <u xml:id="u-30.38" who="#StanisławZięba">Narastają problemy dewastacji gleb i zagrożeń w środowisku rolniczym. Mają one bezpośredni związek z produkcją zdrowej żywności, stąd ochrona środowiska rolniczego będzie wysuwać się na czoło przedsięwzięć inwestycyjnych w kompleksie rolno-przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-30.39" who="#StanisławZięba">W zakresie regulowania stosunków wodnych w glebie zadania Centralnego Planu Rocznego zostały przekroczone. Zmeliorowano 126 tys. ha, choć w szeregu województwach nie zostały zapewnione niezbędne środki finansowe na wykonanie zadań. Przy aktywnym udziale wsi dobrze wykonano inwestycje zaopatrzenia w wodę. Łącznie ponad połowa gospodarstw indywidualnych uzyskała już zmechanizowane źródło poboru wody.</u>
          <u xml:id="u-30.40" who="#StanisławZięba">Uchwałą Rady Ministrów z czerwca ub. roku przyznane zostały priorytety na zaopatrzenie materiałowo-techniczne i rozbudowę oraz modernizację wiejskich sieci energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-30.41" who="#StanisławZięba">Dużego wsparcia przy wykonawstwie inwestycyjnym w melioracjach, rekultywacji gruntów, budowie dróg i zbiorników wodnych udzieliły jednostki Ludowego Wojska Polskiego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-30.42" who="#StanisławZięba">Oceny resortu oraz kontrole Najwyższej Izby Kontroli zidentyfikowały szereg województw, gdzie niedostateczne zainteresowanie administracji spowodowało zaniedbania i brak efektywności pracy przedsiębiorstw melioracyjnych, a szczególnie spółek wodnych odpowiedzialnych za stan konserwacji urządzeń melioracyjnych, poziom zagospodarowania i użytkowania terenów zmeliorowanych. Wyniki tych analiz wraz z wnioskami przedłożyliśmy wojewodom.</u>
          <u xml:id="u-30.43" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Od trzech lat rolnictwo i gospodarka żywnościowa osiągają nadwyżkę w obrotach handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi. Zadania programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, uchwalone przez Sejm, zakładały osiągnięcie takiej nadwyżki dopiero po 1990 r. W ubiegłym roku dodatnie saldo obrotów handlowych w bloku żywnościowym wzrosło do 85 mln rubli z krajami socjalistycznymi i przekroczyło 170 mln dolarów z krajami wolnodewizowymi.</u>
          <u xml:id="u-30.44" who="#StanisławZięba">Mimo ostrej konkurencji na światowym rynku handlu żywnością nasze rolnictwo, leśnictwo i przemysł rolno-spożywczy i leśno-drzewny przy postępie w technologii przetwórstwa, przechowalnictwa, w tym także opakowań, ma dalsze duże możliwości rozwoju, zwłaszcza w zakresie takich produktów, które nie są objęte cłami i limitami ilościowymi państw II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-30.45" who="#StanisławZięba">Aktywnie popieramy i tworzymy sprzyjające warunki do nowych inicjatyw w handlu zagranicznym i współpracy międzynarodowej w obszarze rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej. Widoczne tego przykłady to zainicjowane przed 4 laty i wprowadzone do kalendarza corocznych międzynarodowych imprez wystawienniczych targi „Polagra”, promujące polskie artykuły rolno-spożywcze i leśno-drzewne oraz inicjujące wymianę technologii i doświadczeń z dziedziny postępu naukowo-technicznego. Targi są także dobrą okazją do poznawania zagranicznych kontrahentów i podejmowania z nimi współpracy handlowej i produkcyjnej. Zaawansowane jest powoływanie spółek z udziałem kapitału zagranicznego, joint ventures, a także wspólnych przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożywczego ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i krajami Europy Zachodniej. Powstały też pierwsze fundacje rozwoju polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-30.46" who="#StanisławZięba">Wysoki Sejmie! Prezentowane zgodnie z wolą Wysokiej Izby sprawozdanie Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej za rok 1987 nie precyzuje w pełni wielu z perspektywicznych środków polityki gospodarczej, wieloletnich tendencji rozwojowych rolnictwa, zagrożeń i kierunków działań, będących z natury rzeczy domeną specjalnie opracowywanych programów i sprawozdań wieloletnich.</u>
          <u xml:id="u-30.47" who="#StanisławZięba">Dlatego mam zaszczyt poinformować obywateli posłów, że zgodnie z wolą Biura Politycznego Komitetu Centralnego partii i X Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego powołałem międzyresortowy zespół do opracowania perspektywicznego programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 2010 roku. Jeszcze w bieżącym roku Rząd rozpatrzy założenia tego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-30.48" who="#StanisławZięba">Przedkładając sprawozdanie o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej za rok 1987 dostrzegać trzeba szczególną potrzebę przedstawienia aktualnej analizy sytuacji ekonomicznej rolnictwa, pojawiających się zagrożeń i działań zmierzających do ich przezwyciężania.</u>
          <u xml:id="u-30.49" who="#StanisławZięba">Sprawą o fundamentalnym znaczeniu dla wsi jest opłacalność produkcji. Zgodnie z wcześniejszymi decyzjami Rządu, dokonana w Ministerstwie Rolnictwa ocena sytuacji ekonomicznej rolnictwa w pierwszych pięciu miesiącach br. wskazała na niepokojące, a nawet niebezpieczne procesy. Analiza wzrostu cen środków produkcji, usług oraz opłat finansowych gospodarstw rolnych wskazuje na wyższe niż zakładał Centralny Plan Roczny obciążenia rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-30.50" who="#StanisławZięba">Rozpatrzono również konieczność ograniczenia do relacji jak 0,92 do 1 różnic w poziomie dochodowości ludności rolniczej do nierolniczej, w kontekście wyprzedzającego założenia planowe wzrostu płac zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Wyniki tych obliczeń wskazują na postępujący ponad założenia Centralnego Planu Rocznego wzrost dynamiki kosztów produkcji niezależnych od rolnictwa i wzrost kosztów utrzymania ludności rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-30.51" who="#StanisławZięba">W celu zachowania warunków opłacalności produkcji rolnej oraz poprawy relacji dochodów ludności rolniczej do nierolniczej tzw. parytetu, wprowadzona będzie z dniem 1 lipca br. korekta urzędowych cen płodów rolnych. Wewnętrzne relacje cen skupu, zgodnie z wnioskami Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz zaleceniem Rządu, uwzględniając konieczność zachowania sprawdzonych w praktyce podstawowych wewnętrznych proporcji cen, preferować będą produkcję mleka, mięsa wołowego i wieprzowiny. Odpowiednio do tego skorygowane będą warunki ekonomiczne dla intensyfikacji produkcji trzody chlewnej, owiec i drobiu z zachowaniem ścisłego związku z rozwojem krajowej bazy zbóż, pasz i innych roślin uprawnych. Jest konieczność intensyfikacji produkcji na trwałych użytkach zielonych.</u>
          <u xml:id="u-30.52" who="#StanisławZięba">W celu przeciwdziałania stratom w skupie i zapewnieniu równomiernej podaży żywca wołowego i wieprzowego, począwszy od dzisiaj, dostawy zwierząt rozliczane będą po nowych cenach.</u>
          <u xml:id="u-30.53" who="#StanisławZięba">Należy wyrazić przekonanie, że ta konieczna dla zapobieżenia spadkowi produkcji, choć trudna w obecnej sytuacji gospodarczej kraju decyzja Rządu umocni produkcyjne nastawienie rolników wszystkich sektorów, czego rezultatem będzie dalsze wzmocnienie rynku żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-30.54" who="#StanisławZięba">Według zgodnej oceny rolników do niedawna bardzo trudna sytuacja w produkcji roślinnej, zwłaszcza na glebach lekkich, na skutek braku opadów, obecnie ulega zdecydowanej poprawie. Na ostateczne szacunki plonów jeszcze za wcześnie, można jednak z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że żyta na glebach piaszczystych plonować będą słabiej, ucierpiały bowiem w sposób nieodwracalny z braku wady w okresie wiosennym. Dotyczy to także zbóż jarych, buraków. Rozpoczęliśmy więc pomoc paszową dla rejonów dotkniętych suszą, w tym m.in. dla woj. zielonogórskiego. Również siana z pierwszego pokosu będzie mniej, tym więc jest ważniejsze, aby zmniejszona liczba krów otrzymała lepszą paszę i w sumie mogły dać, a jest to możliwe, więcej mleka.</u>
          <u xml:id="u-30.55" who="#StanisławZięba">W kwietniu br. Rząd podjął stosowne decyzje w sprawie tworzenia wszechstronnych warunków do intensyfikacji produkcji zwierzęcej, w tym zwłaszcza lepszego wyposażenia rolnictwa w sprzęt techniczny i inne środki produkcji, a także tworzenia lepszych warunków kredytowych i poprawy obsługi rolników.</u>
          <u xml:id="u-30.56" who="#StanisławZięba">Podejmowane są również działania zmierzające do demonopolizacji sfery usług rolniczych. Zainteresowanie produkcją mleka i poprawą poziomu obsługi rolnictwa nie jest jednakowe we wszystkich rejonach kraju. Są więc zagrożenia. Z tym większą determinacją Rząd będzie egzekwował zalecone przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego partii i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wykonanie planów dostaw przemysłowych środków produkcji, zaopatrzenia materiałowo-technicznego i wykonawstwa inwestycji w kompleksie rolno-przemysłowym, ale także sprawniejszą obsługę produkcyjną, handlową i doradczą rolnictwa. Sprzyjać tym procesom będzie strategiczna restrukturalizacja gospodarki narodowej na rzecz kompleksu rolno-żywnościowego i rynku, dobitnie podkreślona w materiałach i uchwale VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-30.57" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Na gospodarzach terenu i samorządzie lokalnym ciąży zwiększona odpowiedzialność za sprawy rolnictwa i poziom obsługi rolników. Trwająca od wielu miesięcy kampania przedkongresowa w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, naczelnej reprezentacji indywidualnych gospodarstw rodzinnych, zwróciła ponownie uwagę wsi na funkcjonowanie jednostek gospodarczych kółek rolniczych, w tym zwłaszcza spółdzielni kółek rolniczych, 'które stanowią jedno z najważniejszych ogniw w systemie produkcyjnej obsługi wsi i rolnictwa. Wielu rolników to członkowie ogniw samorządowych spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. Trzeba zauważyć, że uchwały Kongresu Centralnego Związku Spółdzielni Rolniczych „Samopomoc Chłopska” stopniowo, chociaż w wielu rejonach kraju zbyt jeszcze wolno, przenoszone są na wieś. Wieś oczekuje, że przyjęte na Kongresie „samopomocowym” decyzje wyrażać się będą w tym roku po prostu lepszą obsługą rolników.</u>
          <u xml:id="u-30.58" who="#StanisławZięba">Kontrole państwowe wskazują, że na występujące jeszcze zaniedbania w postępie biologicznym, odbiorze i klasyfikacji płodów rodnych, nie zawsze znajdujemy aktywne remedium. W tych sprawach organy założycielskie egzekwować muszą personalną odpowiedzialność wobec osób winnych zaniedbań i nieprawidłowości. W organizacjach skupu i kontraktacji działają samorządy spółdzielcze i pracownicze, które powinny również wpływać na poprawę działalności swoich jednostek zgodnie z zasadą, ile samorządności — tyle odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-30.59" who="#StanisławZięba">Dla pełnej realizacji tegorocznych zadań, tworzenia lepszych warunków rozwoju rolnictwa i przemysłu spożywczego uwaga Rządu, w tym zwłaszcza resortów odpowiedzialnych za gospodarkę żywnościową, a także terenowej administracji rolnej, koncentrować się będzie na następujących zadaniach:</u>
          <u xml:id="u-30.60" who="#StanisławZięba">— po pierwsze — egzekwowaniu od przemysłu i innych pozażywnościowych działów gospodarki rytmicznych dostaw środków produkcji i usług oraz wyposażenia dla przemysłu rolno-spożywczego,</u>
          <u xml:id="u-30.61" who="#StanisławZięba">— po drugie — przełamywaniu barier ekonomicznych i materiałowych w celu wykonania programu inwestycyjnego w przemyśle rolno-spożywczym, w przemyśle chemicznym i techniki dla rolnictwa oraz tworzenia warunków do rozwoju drobnych zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, w tym także rzemiosła i obsługi produkcyjnej rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-30.62" who="#StanisławZięba">— po trzecie — konsekwentnym eliminowaniu praktyk monopolistycznych w skupie, przetwórstwie i handlu żywnością; pełnym wykorzystaniu i rozwoju mocy przetwórczych drobnego przemysłu rolno-spożywczego pracującego na potrzeby lokalne; zależy nam szczególnie na tworzeniu nowych jednostek konkurujących z dotychczas istniejącymi, często jedynymi przedsiębiorstwami w celu rozszerzenia oferty towarowej, obniżki cen sprzedawanych artykułów i kosztów ich produkcji,</u>
          <u xml:id="u-30.63" who="#StanisławZięba">— po czwarte — wspólnym z Krajowym Związkiem Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Związkiem Młodzieży Wiejskiej i Związkiem Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, władzami województw, zwłaszcza północno-wschodnich i środkowych oraz w regionach ziem górskich, oddziaływaniu na przyspieszenie rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej wsi oraz wzmożeniu pracy z młodzieżą dla zachęcenia młodych do pozostawaniu w gospodarstwach,</u>
          <u xml:id="u-30.64" who="#StanisławZięba">— po piąte — przyspieszaniu prac nad projektami rozwiązań ekonomiczno-finansowych, mających na celu zainteresowanie rolników gospodarowaniem na glebach słabszych; przygotowaniu nowych rozwiązań emerytalno-rentowych i koncepcji funduszu socjalnego wsi.</u>
          <u xml:id="u-30.65" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Sprawom rolnictwa towarzyszy pilne zainteresowanie opinii publicznej, wobec której Rząd nie pomniejsza istniejących zagrożeń, prezentuje realne wyniki, wskazuje przeszkody, zagrożenia i sposoby ich przezwyciężania. Działania Rządu zmierzać będą konsekwentnie — jak dotychczas — w kierunku restrukturalizowania gospodarki, tworzenia niezbędnych warunków do rozwoju produkcji żywności i racjonalnego, ekonomicznie zdrowego, zgodnego z interesem państwa rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-30.66" who="#StanisławZięba">W tym rozumieniu swoich powinności wobec reformowanej gospodarki i narodu, wobec całego społeczeństwa, Rząd prosi Wysoką Izbę o przyjęcie przedłożonego sprawozdania o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-30.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#MieczysławRakowski">Proszę następnie o przedstawienie projektu nowelizacji ustawy o scalaniu gruntów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#StanisławZięba">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo W imieniu Rządu mam zaszczyt przedstawić projekt nowelizacji ustawy o scalaniu gruntów. W naszym rolnictwie rozdrobnienie gospodarstw indywidualnych, a zwłaszcza uciążliwa szachownica gruntów składa się na obraz struktury agrarnej indywidualnych gospodarstw rodzinnych. Rozproszenie działek nawet do kilkudziesięciu, a w skrajnych przypadkach ponad stu odrębnych kawałków ziemi w indywidualnym gospodarstwie rodzinnym, dotyczy ponad 2 milionów hektarów ziemi rolniczej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i stanowi rzeczywistą, wewnętrzną barierę rozwoju rolnictwa, jego efektywności, wprowadzania techniki i postępu.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#StanisławZięba">Scalanie i wymiana gruntów stanowią więc jeden z podstawowych interesów samych gospodarstw rodzinnych, z najważniejszych sposobów zmiany istniejącego, niekorzystnego stanu rzeczy w kierunku intensyfikacji i maksymalnego spożytkowania dla dobra rolników i kraju.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#StanisławZięba">Do 1982 r. scalano ponad 300 tys. hektarów rocznie. Podjęta 26 marca 1982 r. ustawa o scalaniu gruntów, wbrew nadziejom i intencjom projektodawców zasadniczo zmniejszyła tempo realizowania scalań zaledwie do 25 tys. hektarów rocznie. Obecny projekt ustawy o scalaniu gruntów nie uszczupla, a wręcz poszerza uspołecznienie procesu scaleniowego, a jednocześnie upraszcza tryb i zapewnia sprawne jego przeprowadzenie i realizację.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#StanisławZięba">Na konieczność zmiany istniejącego stanu prawa i praktyki w scalaniu zwróciło uwagę kierownictwo partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego na wspólnym XI Plenum w 1983 r. Narastała świadomość potrzeby zmian prawa na wsi, wyrażana była przez przedstawicieli kierownictwa Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#StanisławZięba">W dniu 1 marca br. Biuro Polityczne rozpatrzyło założenia uzgodnień przeprowadzonych z przedstawicielami naczelnej reprezentacji rolników projektu nowelizacji ustawy o scalaniu gruntów i zaaprobowało kierunki rozwiązań. X Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego poparł rozwiązania prezentowane w projekcie dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#StanisławZięba">Projekt nowych uregulowań zmierza głównie do tego, aby bez umniejszania uprawnień rolników w toku scalania stworzyć szersze możliwości rozpoczynania scaleń zarówno na wniosek rolników, jak i z urzędu. Projekt ma również na celu dostosowanie przepisów ustawy scaleniowej do ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#StanisławZięba">W projekcie utrzymywana jest nadal zasada, że podstawową formą rozpoczynania prac scaleniowych jest pisemny wniosek rolników, z tym, że wniosek ten będzie uznany za ważny wtedy, gdy o scalanie wystąpi ponad 50% ogólnej liczby rolników posiadających grunty na obszarze scalania, albo gdy wnioskodawcy będą łącznie posiadali 50% powierzchni scalanych gruntów. Za jednostkę, na której dokonuje się zabiegu scaleniowego proponuje się uznać nie „wieś”, lecz „obszar scalania”, którym może być część wsi, cała wieś lub kilka wsi, co pozwoli na bardziej elastyczne, dostosowane do potrzeb rolników formowanie scalanych gruntów bez ograniczania granicami wsi i bez innych formalnych przeszkód.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#StanisławZięba">Rozszerza się także liczbę przypadków., kiedy nawet wobec braku wniosków wymaganej większości rolników o scalanie ich gruntów, organ administracji państwowej stopnia podstawowego będzie mógł podjąć wniosek scalania z urzędu, kierując się koniecznością gospodarczą i opinią miejscowego kółka rolniczego. Miałoby to miejsce wówczas gdy:</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#StanisławZięba">— po pierwsze — na projektowanym obszarze scalenia występuje szczególnie uciążliwa szachownica gruntów,</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#StanisławZięba">— po drugie — grunty projektowanego obszaru scalania przecięte zostały inwestycjami o charakterze liniowym, jak koleje, kanały, autostrady, które dezorganizują system dojazdów.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#StanisławZięba">Uprzedzając ewentualne zarzuty, że taka urzędowa forma wszczynania scaleń może być przez administrację terenową nadużywana, jako zabezpieczenie interesów rolników proponuje się jednocześnie nowe uregulowanie polegające na tym, że każdy projekt scalania opracowany zarówno na wniosek rolników, jak i z urzędu, po to, by mógł być zatwierdzony do wprowadzenia w życie, powinien po okazaniu go na gruncie uzyskać aprobatę ponad 50% zainteresowanych rolników.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#StanisławZięba">W projekcie ustawy przewiduje się uproszczenie trybu dopłat przy scalaniu z tytułu wydzielenia na życzenie rolnika gruntów o innej wartości niż posiadane przez niego przed scaleniem. Dotychczas pośrednikiem w rozliczeniach jest Bank Gospodarki Żywnościowej, który ze względu na nowe funkcje nie był w stanie sprostać temu wymogowi. Wywoływało to skargi rolników. Nowe rozwiązanie przewiduje dopłaty rozliczane bezpośrednio z budżetu urzędu gminnego.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#StanisławZięba">Kolejnym dużym uproszczeniem jest propozycja oparcia szacunku gruntów poddanych scaleniu na cenach obowiązujących w danym rejonie przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych z uwzględnieniem zróżnicowania cen w zależności od gruntu, jego jakości, położenia względem zabudowań oraz od przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego. Szacunek ten akceptowaliby rolnicy w drodze uchwały podejmowanej większością 3/4 głosów przy obecności co najmniej połowy liczby uczestników scalania. Jeśliby jednak frekwencja na zebraniu nie była odpowiednia, to proponuje się zwołanie zebrania w drugi u terminie, na którym uchwały zapadałyby również większością 3/4 głosów jednak już bez względu na liczbę obecnych. Dotychczas w przypadku nieodpowiedniej frekwencji na zebraniach, co ma niestety często miejsce, postępowanie scaleniowe ulegało zawieszeniu.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#StanisławZięba">W celu zaoszczędzenia pracy biurom notarialnym wprowadza się zasadę, że księgi wieczyste dla nieruchomości rolnych objętych scalaniem nie tracą mocy prawnej, jak to było dotychczas i nie ulegają zamknięciu, lecz dokonywać się będzie w nich jedynie aktualizacji wpisów, odnoszących się do położenia i powierzchni gruntów po scaleniu.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#StanisławZięba">Szereg drobniejszych zmian w ustawie ma charakter porządkowy, wykluczający dowolność interpretacji, co jest istotne ze względu na to, że decyzje w tych sprawach podlegają zaskarżeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#StanisławZięba">Rząd wyraża przekonanie, że przyjęcie przez Wysoką Izbę przedmiotowej ustawy pozwoli na zintensyfikowanie prac scaleniowych, a tym samym na stworzenie warunków Wprowadzenia postępu w rolnictwie, zgodnie i w imię interesów samych rolników. Wnoszę o przyjęcie przez Wysoką Izbę rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o scalaniu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#StanisławZięba">Na zakończenie pragnę krótko ustosunkować się do kwestii poruszonej przez obywatela posła Bronisława Stepaniuka w liście skierowanym do Rządu w związku z omawianą ustawą. Dziękuję obywatelowi posłowi za zainteresowanie się problematyką i wyjaśniam uprzejmie, że propozycje przeprowadzenia scaleń gruntów równocześnie z kompleksowym urządzeniem infrastruktury technicznej na danym terenie były wcześniej wojewodom zalecone i są w praktyce w miarę możliwości stosowane. Równoczesne wykonywanie tych prac jest jednak uzależnione od posiadanych środków finansowych i mocy przerobowych jednostek wykonawczych. Potrzebne środki na ten cel są duże i powinny być zapewnione w budżetach terenowych. Po scaleniu drogi polne doprowadzane są z reguły do stanu przejezdności, a nierzadko są profilowane, utwardzane, a także dokonywane są niezbędne odkrzaczania i rekultywacje.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#StanisławZięba">Prace mające na celu zagospodarowanie poscaleniowe wykonywane są na koszt państwa, w dużej mierze ze środków celowego funduszu ochrony gruntów rolnych. Zaleciliśmy również skoordynowanie tych działań z zadaniami reelektryfikacji.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#StanisławZięba">Co do możliwości zapewnienia kadry geodezyjnej do prac scaleniowych, nie można pominąć, że wskutek zastoju w prowadzeniu tych prac w ostatnich latach, nastąpił duży odpływ specjalistów z zakresu geodezji rolnej do innych, lepiej płatnych specjalności geodezyjnych i aktualnie wojewódzkie biura geodezji i terenów rolnych podległe Ministrowi Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej za pośrednictwem wojewodów — rzeczywiście napotykają bariery kadrowe. Wspomniane biura jako jednostki budżetowe, bezpośrednio jednak podlegają wojewodom, stąd oni podejmują starania o kompletowanie etatowe i wsparcie sprzętowe wspomnianych biur geodezji dla sprawnego realizowania zadań, które w wyniku uchwalonej ustawy w większym zakresie będzie trzeba na wniosek rolników realizować. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#MieczysławRakowski">Obecnie głos zabierze sprawozdawca Komisji Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej poseł Alojzy Nowicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AlojzyNowicki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Tradycyjnie co roku Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokonuje oceny problemów wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Doceniając rolę i miejsce rolnictwa w całej gospodarce narodowej, jego oddziaływanie na rynek, a w związku z tym na ogólną sytuację społeczno-polityczną, Sejm zajmuje się tymi sprawami systematycznie i konsekwentnie.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#AlojzyNowicki">Przedłożone w bieżącym roku sprawozdanie Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej za 1987 r. jest opracowane wnikliwie, ma bogatą treść informacyjną oraz przedstawia złożoność niektórych procesów i zjawisk, jak również ich rozliczne uwarunkowania. Negatywną stroną sprawozdania jest nieokreślenie wyraźnie narastających już od kilku lat zagrożeń oraz brak sformułowań konkretnych działań zmierzających do ich przezwyciężenia. Przedstawione kierunki działania są zbyt ogólnikowe i nie precyzują co i kiedy będzie praktycznie realizowane.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#AlojzyNowicki">Dokonując szczegółowej oceny sprawozdania, komisja wykorzystała uprzednio sformułowane opinie własne oraz innych współdziałających z nią komisji sejmowych, jak również opinie wojewódzkich zespołów poselskich. Ponadto w swoim sprawozdaniu komisja uwzględniła nadesłane opinie Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie i Zespołu Doradców Sejmowych. Komisja rozpatrzyła także przekazany Sejmowi raport społeczny, oceniający stan rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r., który został przygotowany przez Komisję do Spraw Organizacji Społeczno-Zawodowych i Spółdzielczych Rolników. Bogaty materiał przedłożony został w społecznym raporcie o zagrożeniach rozwoju wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej — Komisji Wsi i Rolnictwa Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W oparciu o wyżej wymienione materiały, opinie i oceny w imieniu Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie wypracowane stanowisko naszej komisji do przedłożonego Sejmowi sprawozdania Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#AlojzyNowicki">Zadanie to jest niezwykle trudne, gdyż oprócz tradycyjnych problemów występujących w naszej gospodarce, a warunkujących rozwój rolnictwa, rok ubiegły był po kilkuletnim okresie systematycznego wzrostu, rokiem spadku produkcji rolnej. Pomimo tego spadku rolnictwo i gospodarka żywnościowa również w 1987 r. przyczyniła się do równoważenia i stabilizacji całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#AlojzyNowicki">Polityka rolna ostatnich lat wyzwoliła silne motywacje produkcyjne rolników i wpłynęła na wyraźną poprawę efektywności gospodarowania w tym dziale gospodarki. Nastąpiło znaczne ożywienie produkcyjne wsi, w wyniku czego poprawiło się zaopatrzenie rynku. Stało się też możliwe stopniowe znoszenie reglamentacji artykułów żywnościowych, zwiększenie udziału produktów rolno-spożywczych w eksporcie oraz umacnianie pozycji rolnictwa w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#AlojzyNowicki">Polityka ta nie potrafiła jednak stworzyć trwałego materialnego zabezpieczenia wzrostu produkcji rolnej. Wiele przesłanek wskazuje na to, że pozytywne zjawiska, jakie wystąpiły w kompleksie żywnościowym nie mają cech trwałości. Ciągle nie są w pełni realizowane przez Rząd założenia programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 roku i uchwała sejmowa w sprawie Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1986–1990. Rząd nie wykonał w 1987 r. większości zaleceń ubiegłorocznej uchwały Sejmu z 17 czerwca 1987 r. w sprawie rządowego programu rozwoju rolnictwa w 1986 r.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#AlojzyNowicki">Świadczy o tym niepełna realizacja planowanych nakładów na rozwój rolnictwa i gospodarki żywnościowej, niedobór środków produkcji dla rolnictwa, takich jak węgiel, nawozy, pasze, części zamienne, zmniejszanie się opłacalności produkcji rolniczej, osłabienie tempa przyrostu produkcji zwierzęcej i narastanie dysparytetu dochodów. Konsekwencją tego jest m.in. osłabienie zainteresowania pracą w rolnictwie, zmniejszenie tempa inwestowania oraz nasilenie się procesów wypadania ziemi i narastania liczby gospodarstw bez następców, zwłaszcza w niektórych rejonach kraju. Wymienione symptomy niech będą sygnałem o konieczności uruchomienia nowych instrumentów ekonomicznych, zgodnych z drugim etapem reformy gospodarczej i uczynienia większego wysiłku w celu zwiększenia środków dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#AlojzyNowicki">Wysoki Sejmie! W trudnym roku 1987 na podkreślenie zasługuje osiągnięcie wysokich plonów i zbiorów zbóż. Plony te wyniosły 31,1 q z ha i były o 0,7 q wyższe od plonów w dobrym roku 1986. Przyczyniły się do tego zmiany strukturalne zasiewów zbóż, rozszerzenie nowej kompleksowej technologii uprawy zbóż, wprowadzenie nowych odmian, ale również bardzo duży wysiłek rolników, zwłaszcza w trakcie uciążliwych żniw i zbiorów.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#AlojzyNowicki">Sytuacja w produkcji zwierzęcej charakteryzowała się, niestety, dalszym spadkiem pogłowia bydła o 3,6%, natomiast pogłowia krów o dalsze 5,2%. Zmniejszyło się pogłowie trzody chlewnej o 2,1%. Te negatywne zjawiska w sferze produkcji ilościowej wpłynęły na wynik produkcji końcowej rolnictwa, który uległ obniżeniu o 5%. Konsekwencją spadku produkcji rolniczej oraz wzrostu kosztów i nakładów materiałowych w 1987 r. było pogorszenie się już i tak niedobrej sytuacji dochodowej w 1986 r. zarówno w sektorze nie uspołecznionym, jak i uspołecznionym. W sektorze nie uspołecznionym parytet dochodów spadł w 1987 r. o dalszych 7 pkt., osiągając na koniec tego roku bardzo niekorzystny pułap 83 do 100. Również w sektorze uspołecznionym nastąpiło pogorszenie sytuacji dochodowej w stosunku do roku 1986 o 3 pkt. W niższym tempie niż w całej gospodarce uspołecznionej rosły również płace zatrudnionych w jednostkach rolnictwa uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#AlojzyNowicki">Zjawiska te należy uznać za wysoce niekorzystne, a nawet niebezpieczne dla dalszego intensywnego rozwoju naszego rolnictwa. Podjęte działania w zakresie zmian w polityce cenowo-dochodowej, mające na celu złagodzenie niekorzystnych zjawisk, zwłaszcza parytetu dochodów ludności rolniczej, okazały się mało skuteczne. Zachodzi więc pilna potrzeba dokonania skutecznych zmian w celu poprawy sytuacji dochodowej ludności rolniczej jeszcze w bieżącym roku. Myślę, że dzisiejsze zapowiedzi Ministra tę sprawę załatwią.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#AlojzyNowicki">Wysoki Sejmie! Program rozwoju rolnictwa do 1990 r. przewidywał znaczny wzrost zasilania dostawami środków produkcji ze strony przemysłu. I tak np. zakładano zużycie nawozów sztucznych do 1990 r. na poziomie 230 kg NPK na hektar. Tymczasem w 1987 r. zużycie nawozów w rolnictwie wyniosło 192 kg NPK na hektar. Znając aktualną sytuację przemysłu nawozowego, trudno przewidywać, aby co końca lat osiemdziesiątych nastąpiło znaczne przyspieszenie rozwoju tego przemysłu, pozwalające na osiągnięcie zakładanego poziomu nawożenia. W najbliższych latach przemysł ten nie będzie mógł zwiększyć zdolności produkcyjnych, a tym samym zrealizować uchwały Prezydium Rządu nr 17 z 1983 r. Stwierdzenie to znalazło się w przedstawionych komisji materiałach Najwyższej Izby Kontroli. Wynika z nich m.in., że zbyt wolny postęp w modernizacji i rekonstrukcji przemysłu nawozowego może doprowadzić do spadku produkcji nawozów do 1990 r. o około: azotowych 400 tys. ton i fosforowych 150 tys. ton rocznie.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#AlojzyNowicki">Rok 1987 zaznaczył się wzrostem dostaw środków ochrony roślin o blisko 27%. Zwiększenie dostaw tych środków osiągnięto jednak głównie dzięki przeznaczeniu większych środków dewizowych na import, a nie w wyniku rozwoju rodzimej produkcji. Mniejsze wprawdzie, ale występowały nadal trudności w terminowym uruchamianiu gotówki przez Bank Handlowy. Pociągnęło to za sobą nierytmiczne dostawy niektórych z tych środków.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#AlojzyNowicki">Program inwestycyjny przemysłu środków ochrony roślin, który został zaktualizowany w 1985 r. przewidywał — jak podaje Najwyższa Izba Kontroli — realizację 21 zadań o wartości kosztorysowej 4 mld 254 mln zł. Z 10 poważniejszych zadań dotyczących bezpośrednio produkcji środków ochrony roślin całkowicie zrealizowano tylko -3 zadania o wartości kosztorysowej 42 mln zł. Stosunkowo największe zapóźnienia w realizacji planowych inwestycji w przemyśle chemicznym stanowią poważne zagrożenie dla rozwoju krajowej produkcji środków ochrony roślin, a tym samym dla rozszerzenia kompleksowej technologii upraw. Zapóźnienia te należałoby szybko odrobić i jeszcze w tym 5-leciu przeznaczyć na ten cel dodatkowe środki. Jest to zasadniczy warunek zwiększenia produkcji środków krajowych i zmniejszenia wydatków dewizowych na kosztowny i niepewny import. Import ten powinien być ograniczony tylko do tych koncentratów i preparatów, których nie będziemy w stanie sami wyprodukować i do nowości w tej dziedzinie występujących na świecie.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#AlojzyNowicki">Szczególnego znaczenia nabiera właściwe wykorzystanie środków ochrony roślin, biorąc pod uwagę maksymalną skuteczność dokonywanych zabiegów, a z drugiej strony potrzeba takiego ich stosowania, aby w minimalnym stopniu wpływały na środowisko i jakość żywności. Wiąże się to m.in. z terminowością dostaw, a także z rozwojem produkcji wysokiej jakości aparatury opryskowej, pozwalającej na minimalizację skutecznych dawek. Jest to zadanie do rozwiązania przez przemysł wytwarzający maszyny i urządzenia na potrzeby rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#AlojzyNowicki">Dostawy sprzętu rolniczego, części zamiennych, maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego w 1987 r. realizowane były w ramach programu operacyjnego zaopatrzenia gospodarki żywnościowej. Mimo pewnego postępu w produkcji niektórych asortymentów maszyn występuje nadal niedobór wielu z nich. Dotyczy to zwłaszcza całych zestawów technologicznych w produkcji roślinnej oraz urządzeń do mechanizacji produkcji zwierzęcej. Te, które są wytwarzane, charakteryzują się często przestarzałą konstrukcją i nie najlepszą jakością. W dalszym ciągu brakuje maszyn wielofunkcyjnych. Niepokojące jest również to, że maleją dostawy podstawowego sprzętu rolniczego, jak pługi ciągnikowe, kultywatory, brony, glebogryzarki, rozsiewacze wapna, a także rozdrabniacze i śrutowniki. Nie w pełni zrealizowane zostały też dostawy prostych narzędzi gospodarczych, objętych programem operacyjnym na 1987 r. Dla przykładu — dostawy wideł zrealizowano w 58%, kos w 86%, a konwi mleczarskich tylko w 65%. Dostawy przyczep ciągnikowych ukształtowały się w 1987 r. na poziomie 19 tys. sztuk. Były one blisko o połowę mniejsze od dostaw w 1980 r. przy dynamicznie rosnących potrzebach. Niedobór przyczep powoduje niewykorzystanie mocy uciągu ciągników, jest przyczyną nadmiernego zużycia paliwa i przeciążania przyczep eksploatowanych, co z kolei jest powodem licznych awarii.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#AlojzyNowicki">Trudna sytuacja istnieje nadal w przemyśle ciągnikowym. Przeprowadzone przez Najwyższą Izbę Kontroli kontrole wykazały przewlekły i nieudolny przebieg procesów inwestycyjnych realizowanych w tym przemyśle. Pierwotne założenia przewidywały wyprodukowanie w 1980 r. 75 tys. szt. nowoczesnych ciągników licencyjnych. Osiągnięcie tej wielkości przesuwano kolejno na r. 1981, 1986, a obecnie uchwałą nr 101/85 Rady Ministrów — na 1991 r. Po dwóch latach działania tej uchwały nie nastąpiło żadne istotne przyspieszenie tempa realizacji zadań związanych z rozwojem przemysłu ciągnikowego.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#AlojzyNowicki">W obecnym planie 5-letnim zakłada się w 1990 r. produkcję 70 tys. szt. ciągników, w tym 50 tys. szt. ciągników licencyjnych. Ograniczenie nakładów inwestycyjnych w tym zakresie pozostaje w sprzeczności z programem rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 r. Przeciąganie realizacji inwestycji w przemyśle ciągnikowym coraz bardziej zwiększa koszty i powoduje, że ciągnik staje się coraz bardziej przestarzały i równocześnie coraz droższy.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#AlojzyNowicki">W zakresie dostaw części zamiennych do maszyn i sprzętu rolniczego, mimo widocznej poprawy, nadal nie zaspokojono zapotrzebowania na wiele ich rodzajów. Kontrole Najwyższej Izby Kontroli potwierdziły, że nawet zmniejszone zamówienia nie zostały przez przemysł wykonane. Nadal jest zła sytuacja w zakresie produkcji do jarek do mleka. Plan roczny przewidywał dostawę 40 tys. szt. krajowych oraz dodatkowo 20 tys. szt. z importu. Tymczasem rzeczywiste dostawy wyniosły tylko 22 tys. szt., tj. 57% krajowych i 2,6 tys. szt. tj. 13% z importu. W takiej sytuacji produkcja mleka staje się coraz bardziej uciążliwa i wielu producentów jej zaprzestaje.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#AlojzyNowicki">Innym poważnym problemem zaopatrzeniowym rolnictwa są narzędzia i maszyny specjalistyczne. Szczególnie dotkliwie odczuwa się niedostatek kombajnów do ziemniaków i buraków cukrowych.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#AlojzyNowicki">Wysoki Sejmie! Wyniki produkcyjne rolnictwa w ostatnich latach ujawniły z całą ostrością niewydolność przetwórczą przemysłu rolno-spożywczego oraz niedobór powierzchni magazynowej. Cieszy fakt, że w ostatnich dwóch latach planowane nakłady inwestycyjne w tym przemyśle są przekraczane. Podjęte w 1983 r. kompleksowe działania w zakresie rozbudowy bazy produkcyjnej przemysłu spożywczego nie przyniosły jednak jeszcze zadowalających efektów. Przyrost zdolności produkcyjnych przemysłu spożywczego jest ciągle znacznie niższy niż założony w programie rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. W efekcie w większości branż tego przemysłu dysproporcje między skupem a przerobem nie uległy poprawie. Przyspieszony został proces dekapitalizacji majątku produkcyjnego tego przemysłu. Sytuację pogarsza bardzo niska rentowność tego przemysłu, sięgająca zaledwie 10%. Jest ona stanowczo za niska w stosunku do innych przemysłów przetwórczych, gdzie rentowność sięga 25–30%.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#AlojzyNowicki">Mimo przekroczenia o prawie 22% planowanych w Centralnym Planie Rocznym na 1987 r. dostaw maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego, realizacja zadań asortymentowo-ilościowych w wielu pozycjach nie była pełna. Z 33 grup maszyn i urządzeń przewidzianych do dostawy w 1987 r., jak podaje Najwyższa Izba Kontroli, tylko 12 grup, a więc 36% maszyn i urządzeń zrealizowano zgodnie z programem operacyjnym, natomiast pozostałych bądź nie dostarczono, bądź dostarczono w mniejszej ilości. Np. linii do rozlewu mleka dostarczono 22% przewidywanych dostaw, wirówek do mleka 33%. Ustalenia kontroli Najwyższej Izby Kontroli wskazują również na niezaspokajanie w pełni potrzeb w zakresie dostaw części zamiennych, zwłaszcza do utrzymania w ruchu maszyn i linii technologicznych importowanych z II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#AlojzyNowicki">Bardzo ważnym dla rolnictwa materiałem zaopatrzeniowym są paliwa i to zarówno płynne, jak i stałe. W r. 1987 i jednych i drugich było więcej niż w 1986 r., ale ani węgiel, ani olej napędowy nie pokrył w pełni potrzeb rolnictwa. W zaopatrzeniu w węgiel utrwalił się zwyczaj przechodzenia z zaległościami z roku na rok. Na koniec 1987 r. zaległości wyniosły znów ok. 1300 tys. ton. Sytuacja w zakresie opału wymaga radykalnej poprawy zaopatrzenia wsi i stosowania jednolitych norm węgla na cele bytowe. Niezbędne są zmiany również w projektowaniu budynków mieszkalnych i inwentarskich oraz zwiększenie produkcji urządzeń grzewczych umożliwiających wykorzystanie brykietu, gorszych gatunków węgla, torfu, drewna, trocin itp.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#AlojzyNowicki">W zakresie reelektryfikacji istnieje potrzeba przyspieszenia prac modernizacyjnych sieci elektroenergetycznych. 1/3 wsi w dalszym ciągu nie ma możliwości zainstalowania silników elektrycznych, a w całym kraju występują wyłączenia energii elektrycznej w czasie pełnych prac polowych i w zagrodzie.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#AlojzyNowicki">W roku 1987 zmeliorowano 125,6 tys. ha użytków rolnych i przekroczono plan o 1%. Aby jednak wykonać w pełni zadania wynikające z Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1986–1990 w tej dziedzinie, w najbliższych latach musimy meliorować rocznie ponad 140 tys. ha. Trzeba zapewnić niezbędne środki finansowe i rzeczowe, aby ten plan minimum był w pełni zrealizowany. Dalszego doskonalenia wymaga cały system konserwacji urządzeń melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#AlojzyNowicki">Dobrze przebiegała realizacja inwestycji związanych z zaopatrzeniem wsi w wodę. Program ten jest realizowany przy aktywnym udziale środowiska wiejskiego. O dalszym powodzeniu tego przedsięwzięcia będzie decydować przede wszystkim lepsze zaopatrzenie materiałowe i sprzętowe.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#AlojzyNowicki">Wysoki Sejmie! W rolnictwie, głównie w wyniku działań ekonomicznych, następują określone zmiany strukturalne. Tempo tych zmian jest proporcjonalne do zasilania w technikę i inne środki produkcji. Faktem jest, że już obecnie w gospodarstwach o powierzchni większej od 10 ha użytkuje się ok. 48% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Zwiększyła się też liczba gospodarstw większych i tych najmniejszych. Zgodnie z przyjętą polityką następują procesy polaryzacji gospodarstw. Niekorzystnym jednak zjawiskiem jest to, że w miarę upływu czasu rozwierają się dysproporcje rozwojowe między poszczególnymi regionami kraju. Mamy rejony o wysokim poziomie rolnictwa i aktywności produkcyjnej rolników i mamy niestety rejony, z których ucieka coraz więcej młodych ludzi, wypada ziemia, maleje produkcja, wygasa aktywność produkcyjna. Dzieje się tak w rejonach o słabej infrastrukturze, słabych glebach i trudnych już od lat warunkach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#AlojzyNowicki">Niezbędne jest więc pilne podjęcie takich decyzji ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych, które zahamowałyby skutecznie rozwój tych niekorzystnych procesów. Trzeba przede wszystkim znieść wszelkie ograniczenia w obrocie ziemią, w scalaniach i wymianie gruntów, wprowadzić w odniesieniu do młodych ludzi bardziej elastyczną politykę kredytową, politykę ulg i zwolnień oraz zapewnić większy dopływ środków produkcji do tych rejonów. Uważamy, że wnioski te powinny znaleźć jak najszybciej odpowiednie rozwiązanie w praktyce. Jest to bowiem podstawowy warunek zmniejszenia dysproporcji regionalnych i lepszego wykorzystania zasobów naturalnych m.in. w intensywnej produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#AlojzyNowicki">Wysoka Izbo! W przedstawionym prze: Rząd sprawozdaniu szeroko omówiony jest postęp techniczny oraz oświata rolnicza. Przedstawia się osiągnięcia zarówno w hodowli roślin, jak i w hodowli zwierząt. Ocenia się również, że nastąpił dalszy postęp w zakresu szkolnictwa zawodowego. Niezbędne jest jednak, jak się wydaje, zwiększenie dopływu na wieś rolników z wyższym wykształceniem głównie dostosowanym do potrzeb gospodarstw indywidualnych. Wiązać się to musi z odpowiednią reformą wyższych studiów rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#AlojzyNowicki">Rok 1987 był czwartym rokiem realizacji zadań wynikających z założeń programowych i harmonogramu realizacji uchwały nr 47 z 1984 r. Rady Ministrów w sprawie kształtowania warunków życia ma wsi. Odnotowujemy tu szereg pozytywnych zjawisk w postaci przyrostu liczby placówek ochrony zdrowia, zwiększenia liczby skierowań do sanatoriów dla ludności rolniczej, zwiększenia liczby przedszkoli na wsi, zwiększenia liczby świadczeń emerytalnych. Postęp w tej dziedzinie jest jednak w dalszym ciągu niewystarczający. Nadal istnieją zapóźnienia w poziomie oświaty, kultury, ochrony zdrowia, wyposażenia mieszkań w niezbędne urządzenia cywilizacyjne, w dostępie do telefonu i wielu podstawowych usług bytowych. Prowadzi to do obniżenia atrakcyjności życia i pracy na wsi. Utrzymuje się, a nawet w niektórych dziedzinach pogłębia, dysparytet socjalny między miastem a wsią. Nie stwarza to odpowiednich warunków również do działań produkcyjnych, stąd konieczne jest przyspieszenie działań zapewniających pełną realizację wspomnianej już uchwały, a także utworzenie funduszu socjalnego wsi, którego środki będą wspomagać skutecznie wszystkie poczynania w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-34.29" who="#AlojzyNowicki">Wysoki Sejmie! W świetle przedstawionej oceny Komisja Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej stwierdza, że dalsze utrzymywanie się niekorzystnych zjawisk, jakie występują w rolnictwie i gospodarce żywnościowej, a nawarstwiające się już od kilku lat. może wręcz uniemożliwić dalszą realizację programu żywnościowego. Największe niebezpieczeństwo to zapóźnienie w zasilaniu rolnictwa ze strony całej gospodarki i pogarszająca się z roku na rok sytuacja ekonomiczna wsi.</u>
          <u xml:id="u-34.30" who="#AlojzyNowicki">W związku z tym Komisja wnioskuje, aby w tych warunkach podjęte były pilne decyzje rządowe, a także, aby zwiększyć odpowiedzialność i dyscyplinę wszystkich osób i instytucji, które będą realizować podjęte decyzje. Nie może już dłużej utrzymywać się taka sytuacja, że największe problemy są ze znalezieniem przyczyn subiektywnych i winnych niewykonania danej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-34.31" who="#AlojzyNowicki">Komisja wnioskuje, aby zapewnić również ze strony Sejmu bardziej skuteczną kontrolę realizacji przez Rząd podjętych dzisiaj zobowiązań. Stąd też proponujemy, aby Sejm zobowiązał Najwyższą Izbę Kontroli do bieżącej kontroli, a także Komisję Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej do składania Sejmowi okresowych sprawozdań wraz z wnioskami. Liczymy, że propozycje Komisji zostaną przez Wysoką Izbę przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-34.32" who="#AlojzyNowicki">W tej sytuacji Komisja proponuje, aby Sejm zobowiązał Rząd do:</u>
          <u xml:id="u-34.33" who="#AlojzyNowicki">— po pierwsze — podjęcia skutecznych działań zapewniających szybsze niż dotąd tempo restrukturalizacji gospodarki na rzecz rolnictwa; dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest dokonanie odpowiednich zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1989–1990 i po 1990 r., zwłaszcza na rzecz zwiększenia środków na rozwój przemysłu chemicznego, maszynowego i innych przemysłów pracujących dla rolnictwa. Musi być bezwzględnie przestrzegana zasada wyższego tempa wzrostu tych nakładów niż w sferze materialnej w całej gospodarce. Temu powinny również służyć rozwiązania II etapu reformy,</u>
          <u xml:id="u-34.34" who="#AlojzyNowicki">— po drugie — zapewnienia w II półroczu, o czym już dzisiaj żeśmy się dowiedzieli, realizacji uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o poprawie relacji dochodów rolników indywidualnych, uzyskiwanych z produkcji rolniczej do dochodów zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w proporcjach jak 92 do 100, oraz doprowadzenia do parytetu dochodów w okresie do 1990 r. Jest to niezbędne dla poprawy atmosfery społeczno-politycznej na wsi i utrzymania wysokiej aktywności produkcyjnej rolników,</u>
          <u xml:id="u-34.35" who="#AlojzyNowicki">— po trzecie — dalszego doskonalenia systemu ekonomicznego w celu zapewnienia rentowności i stworzenia warunków do samofinansowania w rolnictwie, w przemyśle spożywczym i w przemysłach pracujących na rzecz rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-34.36" who="#AlojzyNowicki">— po czwarte — opracowania i wdrożenia programu regionalizacji polityki rolnej, w tym zwłaszcza bardziej dogodnego i elastycznego systemu ekonomicznego, zaopatrzenia w środki produkcji i swobodnego obrotu ziemią. Dotyczyć to powinno rolników gospodarujących w trudnych warunkach glebowo-klimatycznych i w rejonach o słabej infrastrukturze,</u>
          <u xml:id="u-34.37" who="#AlojzyNowicki">— po piąte — podjęcia skuteczniejszych niż dotąd działań ekonomicznych, technicznych i organizacyjnych, zapewniających odpowiednie warunki do wzrostu produkcji zwierzęcej, zwłaszcza produkcji mleka i żywca.</u>
          <u xml:id="u-34.38" who="#AlojzyNowicki">— po szóste — konsekwentnej realizacji programów szczegółowych melioracji, zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę, reelektryfikacji, telefonizacji, gazyfikacji, poprawy obsługi i warunków socjalnych wsi, po siódme — rozpatrzenia wszystkich wniosków zawartych w raporcie społecznym, przedstawionym przez organizacje społeczno-zawodowe rolników, po ósme — przedkładania w sprawozdaniach wniosków w sprawie głównych kierunków polityki gospodarczej i środków jej realizacji w stosunku do wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej na następny rok.</u>
          <u xml:id="u-34.39" who="#AlojzyNowicki">Ponadto Komisja proponuje, aby w uchwale Sejm zwrócił się do wszystkich organów administracji i władz terenowych, a szczególnie nowo wybieranych rad narodowych, o pełne zrozumienie potrzeb związanych z wyżywieniem narodu i skierowanie swojej działalności oraz środków, którymi będą dysponować, na wspieranie wszystkich działań zapewniających postęp w rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-34.40" who="#AlojzyNowicki">Kończąc, zwracam się do Wysokiej Izby, aby w interesie wszystkich ludzi pracy w naszym kraju, a także w interesie wsi i rolnictwa, Wysoki Sejm przyjął proponowane przez Komisję wnioski i zobowiązania oraz zapewnił nad ich realizacją skuteczną kontrolę. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-34.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#MieczysławRakowski">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#MieczysławRakowski">Proszę posła sekretarza Jerzego Kosmalę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#JerzyKosmala">W dniu dzisiejszym, 16 czerwca 1988 r. bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu, odbędzie się posiedzenie Komisji Rynku Wewnętrznego i Usług — w sali nr 118 im. Konstytucji 3 Maja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#MieczysławRakowski">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 15 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MarekWieczorek">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#MarekWieczorek">Otwieram łączną dyskusję nad informacją Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. oraz nad projektem ustawy o zmianie ustawy o scalaniu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Włodzimierz Kołodziejuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rola i miejsce rolnictwa i gospodarki żywnościowej w całej gospodarce narodowej, wpływ tego działu gospodarki na rynek, ma sytuację społeczno-polityczną są znane i doceniane. Dlatego też zajmujemy się problemami rolnictwa systematycznie. Do tradycji weszła coroczna ocena problemów rolnictwa i gospodarki żywnościowej przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL, przez Wysoką Izbę i Rząd.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Dziś po raz piąty Sejm dokonuje oceny realizacji programu rozwoju tego działu gospodarki. Praktyka wspólnej polityki rolnej potwierdza, że jest oma pod stałym nadzorem i kontrolą. Na temat jej realizacji są zróżnicowane poglądy i oceny. Jest to naturalne. Najważniejsze jest jednak to, że dominuje wśród rolników chęć produkowania i unowocześniania swoich gospodarstw. Chcą stosować coraz lepsze środki produkcji, mieć sprawną, rzetelną i kulturalną obsługę oraz dobry rynek towarów. Dążenia ich są ukierunkowane na rozwój, na pomnażanie dóbr, na wzrost dochodów własnych i dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Rolnictwo i gospodarka żywnościowa, jak w latach poprzednich, również w 1987 r. przyczyniały się do równoważenia całej gospodarki narodowej pomimo spadku produkcji rolniczej. Wyrażało się to przede wszystkim w zachowaniu równowagi na rynku artykułów żywnościowych nawet w okresie wzmożonych wykupów. Dostawy większości artykułów na zaopatrzenie rynku były większe niż w 1986 r. Wzrosło roczne spożycie w przeliczeniu na 1 mieszkańca: mięsa i przetworów, tłuszczów roślinnych, masła, cukru i przetworów, także przetworów zbożowych oraz warzyw.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Przedłożone Wysokiej Izbie sprawozdanie o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. charakteryzuje się bogatą treścią informacyjną oraz przedstawia złożoność niekorzystnych zjawisk, jakie wystąpiły w 1987 r. w kompleksie gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Naszym poselskim obowiązkiem jest dokonanie oceny działalności w tej dziedzinie oraz wskazanie problemów, których pilne rozwiązanie jest niezbędne. Kolejny przegląd realizacji programu odbywa się po roku, w którym nastąpił spadek produkcji. Na ocenę ogólnej sytuacji rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. składają się zjawiska zarówno korzystne, jak i niekorzystne. Do korzystnych należy zaliczyć utrzymanie postępu w plonach oraz zbiorach zbóż i warzyw, pomimo niekorzystnych warunków pogodowych, zwłaszcza w okresie zbiorów i ogromnego spiętrzenia prac na przełomie III i IV kwartału, dalszą poprawę produkcyjności zwierząt gospodarskich, pewną poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, dalszy postęp biologiczny i postęp technologiczny w przemyśle rolno-spożywczym, poprawę efektywności i rentowności w tym przemyśle, pewien postęp w inwestycjach, zwłaszcza związanych z przemysłem rolno-spożywczym, melioracjami i zaopatrzeniem rolnictwa i wsi w wodę. Należy odnotować wzrost zainteresowania odpowiednich resortów realizacją programu poprawy warunków życia i pracy ludności wiejskiej. Do zjawisk niekorzystnych należy zaliczyć spadek końcowej produkcji roślinnej brutto o 7,1%. Przyczyn tego zjawiska jest kilka. Bardzo silne mrozy spowodowały wyjątkowo dotkliwe straty w sadach. Niesprzyjające warunki pogodowe w okresie wegetacji i zbiorów nie pozwoliły na osiągnięcie zakładanych efektów. Dostawy środków plonotwórczych były wprawdzie większe niż w roku poprzednim, ale nadal niższe od potrzeb, w związku z czym nie zlikwidowano ujemnych skutków pogodowych. Ten czynnik nie może być uznany za obiektywny.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Zmniejszyła się końcowa produkcja zwierzęca brutto o 3,7% w stosunku do roku 1986, co było konsekwencją spadku pogłowia bydła o 3,5%, pogłowia trzody chlewnej o 2,1% oraz owiec o 5%. W ślad za tym produkcja mleka zmalała o 1,8%, żywca o 1% i wełny o 2,9%. Spadek produkcji zwierzęcej ma inne źródła i przyczyny niż spadek produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Ma on w dużym stopniu charakter strukturalny i jest efektem procesów narastających od kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Należy stwierdzić, że o spadku produkcji rolniczej w 1987 r. zadecydowały 3 grupy przyczyn o różnym charakterze. Były to przyczyny losowe, niedostatek środków produkcji oraz zjawiska strukturalne, które od pewnego czasu narastają w polskim rolnictwie i powodują, że przy obecnych technologiach, organizacji rynku i wydajnościach jednostkowych, produkcja rolna, szczególnie zwierzęca dla wielu rolników staje się coraz mniej atrakcyjna.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Wysoka Izbo! Rok 1987 charakteryzował się wzrostem dostaw niektórych środków produkcji dla rolnictwa. Najwyższa była dynamika dostaw środków ochrony roślin. Występowały jednak pewne opóźnienia w uruchomieniu środków przez Bank Handlowy, co spowodowało okresowe niedobory. Na drugim miejscu pod względem dynamiki uplasowały się dostawy pasz treściwych, na trzecim miejscu znalazły się nawozy mineralne. Wzrosły dostawy nawozów wapniowych, ale nadal potrzeby pokryto zaledwie w 83%. Bardzo nieznacznie poprawiło się zaopatrzenie rolnictwa w ciągniki i maszyny rolnicze, a jeżeli chodzi o zaopatrzenie rolnictwa indywidualnego, uległo nawet pewnemu pogorszeniu. Występował ostry deficyt opryskiwaczy ciągnikowych, młocarni szerokomłotnych, pras wysokiego zgniotu i przyczep rolniczych oraz, samochodów dostawczych. Poziom dostaw licznych asortymentów maszyn rolniczych i narzędzi wskazywał tendencję spadkową, odbiegającą znacznie nie tylko od potrzeb rolnictwa, ale również od przyjętych założeń produkcyjnych. Wymienić tu na przykład należy fakt, że planowane dostawy dojarek zostały wykonane tylko w 57%, w tym z importu w 13%, kombajnów samobieżnych w 66%.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Pogłębił się również deficyt materiałów budowlanych. Utrzymujące się braki materiałowe powodowały wydłużenie cykli inwestycyjnych i opóźnienia w oddawaniu budynków do użytku.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Rok 1987 był trzecim rokiem realizacji zatwierdzonego przez Rząd programu modernizacji i rozwoju przemysłu rolno-spożywczego oraz przyspieszonego rozwoju przechowalnictwa i suszarnictwa zbóż. Nakłady inwestycyjne w tym obszarze gospodarki żywnościowej w 1987 r. były zbliżone do planowanych i wyższe niż w roku poprzednimi o 13,6%.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Ożywienie inwestycyjne w przemyśle rolno-spożywczym wpłynęło na zwiększenie jego potencjału przetwórczego i przechowalniczego, choć w skali nie odpowiadającej poniesionym nakładom. Przyczyną tego zjawiska są opóźnienia w terminowym kończeniu inwestycji. Wartość kosztorysowa obiektów oddanych do eksploatacji wyniosła w 1987 r. ok. 72 mld zł, podczas gdy według planu ustalonego przez inwestorów powinna wynieść 127 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Zgodnie z przyjętą przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zasadą, rozwój i unowocześnienie kompleksu gospodarki żywnościowej wymaga wzrostu nakładów inwestycyjnych przynajmniej w takiej skali, jaką przewiduje się dla całej gospodarki narodowej, zaś wzrost nakładów na rozwój przemysłu spożywczego oraz przemysłów wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej, powinien być wyższy niż dla całej sfery produkcyjnej. Zasada ta nie była dotrzymana. Jedynie w przemyśle rolno-spożywczym nakłady wzrosły zgodnie z tymi założeniami.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Ważną barierą w rozwoju wszystkich kierunków przetwórstwa jest w dalszym ciągu utrzymujący się niedobór opakowań. W 1987 r. miało miejsce niepełne pokrycie potrzeb przemysłu rolno-spożywczego na wszystkie rodzaje opakowań z wyjątkiem szklanych. Zapotrzebowanie na opakowania z tektury i papieru pokryto w ok. 80%, niewystarczające było też zaopatrzenie w opakowania z tworzyw sztucznych. Zapotrzebowanie na opakowania z blachy ocynowanej pokryte było tylko w 70%.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Wysoki Sejmie! Pozytywnie należy ocenić zbilansowanie obrotów zagranicznych artykułami rolno-spożywczymi. Uzyskany efekt jest wynikiem działań proeksportowych w rolnictwie i przetwórstwie żywności. Do dalszego intensyfikowania polskiego rolnictwa potrzeba nam obecnie więcej środków dewizowych. Dlatego też eksport artykułów rolno-spożywczych powinniśmy rozszerzać, pamiętając, że obecną równowagę uzyskaliśmy jednak przy stosunkowo niskim poziomie obrotów i przy wielu nie zaspokojonych potrzebach. Naszemu rolnictwu potrzeba również znacznie lepszej obsługi. Notujemy tu za mały postęp. Łańcuch instytucji i ludzi, z którymi spotyka się rolnik, jest w dalszym ciągu za długi, zdecydowanie za wolno go skracamy, poza tym wiele ogniw z tego łańcucha jest bardzo słabych. Przy czym słabości te występują nie tylko tam, gdzie notujemy brak środków produkcji, ale również tam, gdzie potrzebna jest jedynie dobrze zorganizowana praca.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Z wewnętrznych rezerw rolnictwa, które się nie zmniejszają, wymienić należy zróżnicowanie w poziomie gospodarowania między poszczególnymi rolnikami, wsiami, gminami, gospodarującymi w podobnych warunkach. Przez ten pryzmat można oceniać skuteczność pracy służby rolnej, branżowej, czy realizowany program oświaty rolniczej. Jest to problem dla organizacji rolniczych, specjalistów i całego samorządu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Organizacja kółek rolniczych powinna bardzo głęboko przeanalizować, na ile jej praca organiczna wśród rolników wpływa na rozwój produkcji rolniczej i poprawę warunków życia na wsi, na ile dzięki jej działalności wdrażany jest szeroko rozumiany postęp rolniczy, techniczny i ekonomiczny, a także postęp społeczny i socjalny, bezpośrednio na wsi i w gminie. Jak ta organizacja ocenia swój wkład do wzrostu produkcji rolnej w gospodarstwach indywidualnych przez rolnicze usługi produkcyjne, budowlane, remontowe maszyn i urządzeń rolnych, usługi transportowe.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Przeprowadzone przez Najwyższą Izbę Kontroli badania realizacji ustawy z 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników wskazują, że wpływ ich na rozwój wsi i wykonywanie zadań przez rolnictwo jest dość ograniczone. Najmniej aktywnym, a jednocześnie najsłabszym organizacyjnie ogniwem były kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Wysoka Izbo! W 1987 r. nastąpiło pogorszenie sytuacji ekonomicznej rolnictwa w porównaniu z rokiem poprzednim. Główną przyczyną był spadek produkcji rolniczej, przy równoczesnym wzroście nakładów na zakupy na bieżącą produkcję. Ubiegłoroczny spadek produkcji rolniczej został spowodowany przez niekorzystne warunki atmosferyczne oraz czynniki ekonomiczne i strukturalne. Bardzo niekorzystnie na sytuację w rolnictwie wpływa tegoroczna inflacja.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Można stwierdzić, że sytuacja ekonomiczna w rolnictwie się pogarsza. Rolnicy dają temu wyraz na różnego rodzaju spotkaniach. W trwającej obecnie kampanii wyborczej do rad narodowych, na zebraniach kółek rolniczych, na spotkaniach z pracownikami państwowych gospodarstw rolnych oraz członkami spółdzielni produkcyjnych problem ten rysuje się bardzo ostro. Pogarsza to sytuację polityczną w środowisku wiejskim. Drastycznie odczuwają rolnicy wysokie zmiany cen na środki produkcji i materiały inwestycyjne. Dewaluuje to ich oszczędności gromadzone latami na celowe zakupy lub inwestycje budowlane.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Krytyce poddano także sytuację, w której rolnicy są zmuszeni, do czasu nowych zbiorów, finansować zakupy towarów i usług po wysokich cenach ze środków za uprzednia sprzedane produkty po cenach niższych. Ocenia się, że kredyt nadal spełnia zbyt mało aktywną rolę w kształtowaniu sytuacji ekonomicznej rolnictwa. Wzrost nakładów na produkcję rolniczą, spowodowany głównie wyższymi niż zakładane w planie cenami na środki produkcji i usługi, przyczynił się do istotnego zwiększenia potrzeb kredytowych producentów rolnych wszystkich sektorów.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#WłodzimierzKołodziejuk">W 1987 r. miało miejsce zdecydowanie wyższe tempo wzrostu wydatków na produkcję rolniczą niż wzrost przychodów, co było wynikiem wzrostu wolumenu zakupionych środków produkcji, przy jednoczesnym spadku produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#WłodzimierzKołodziejuk">W świetle wysokiego, ponadplanowego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce pozarolniczej nastąpiło pogłębienie dysparytetu dochodów na niekorzyść rolnictwa. Rok bieżący ten negatywny proces pogłębia. Dotychczas rolnictwo dawało więcej niż wynikałoby to z poziomu zasilania. Nie można liczyć, że taka sytuacja będzie utrzymywać się nadal. Rolnictwo polskie musi zapewnić krajowi samowystarczalność w zakresie podstawowych produktów rolnych. Import może dotyczyć tylko takich produktów, które ze względów klimatycznych nie mogą być u nas wytwarzane. Powinien to być cel główny polityki gospodarczej na okres najbliższych lat. Uzyskać to można przez regulacje układu ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Polityka rolna powinna uwzględniać zróżnicowanie regionalne. Potrzebna jest aktywizacja regionów zaniedbanych. Wyniki rolnictwa na dzisiejszym etapie jego rozwoju zależą bardzo od innych gałęzi gospodarki. Należy stwierdzić, że restrukturalizacja gospodarki pod kątem wspomagania rolnictwa i gospodarki żywnościowej przebiega w sposób zadowalający. Temu problemowi należy nadać większą rangę niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#WłodzimierzKołodziejuk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie ma możliwości odnieść się w krótkim wystąpieniu do wszystkich problemów w tak ogromnym obszarze, jakim jest rolnictwo i gospodarka żywnościowa. Wszyscy wspólnie z rolnikami musimy zaangażować się w rozwiązywanie problemów, które stwarzają poważne zagrożenie tej dziedziny gospodarki. Pragnę z tego miejsca w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zapewnić, że będzie on aktywnie wspierał wszystkie przedsięwzięcia i inicjatywy zmierzające do wzrostu produkcji rolnej. Klub Poselski PZPR opowiada się za przyjęciem sprawozdania Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Kazimierz Olesiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#KazimierzOlesiak">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Już po raz piąty z kolei na forum Sejmu omawiamy jedną ze spraw najważniejszych dla istnienia naszego narodu i państwa — sprawę realizacji programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Nic też dziwnego, że z coraz większą ostrością stają przed nami pytania, na które nie jest łatwo odpowiedzieć. Nie sposób jednak od nich uciec. Zmusza do tego szybko upływający czas i sytuacja, jaka powstała w rolnictwie i gospodarce żywnościowej. Jakie to są pytania?</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#KazimierzOlesiak">Chodzi przede wszystkim o to, co zmieniło się na lepsze, a co na gorsze w tym dziale gospodarki i jaka była skuteczność naszych poselskich działań oraz podejmowanych uchwał. Jak przezwyciężyć stałą w istocie rzeczy niewydolność przemysłu pracującego na rzecz rolnictwa i gospodarki żywnościowej? Co zrobić, aby nie dopuścić do wygaśnięcia produkcyjnej aktywności rolników, co miałoby oczywiście zgubne skutki dla nas wszystkich? Równie ważkich pytań można by postawić jeszcze wiele.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#KazimierzOlesiak">Pilną potrzebę udzielenia odpowiedzi, zwłaszcza na pytania dotyczące przyszłości polskiego rolnictwa, uzasadnia między innymi to, że z realizacją naszych i nie tylko naszych uchwał w tej dziedzinie nie było dotychczas za dobrze. Lepiej działo się w samym rolnictwie, a zupełnie inaczej, jeśli idzie o to, co nazywamy zasilaniem ze strony całej gospodarki. Pytania te wyłaniają się również dlatego, że uznając za jedynie słuszne podstawowe zasady wspólnej polityki rolnej, które nadal trzeba chronić, zdajemy sobie sprawę z tego, iż przychodzi je wcielać w życie w ciągle zmieniających się warunkach. Stąd też musimy pamiętać o konieczności uznawania stabilności tej polityki w zasadach i celach oraz elastyczności w metodach jej stosowania.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#KazimierzOlesiak">Tworząc przed kilku laty nową politykę rolną i program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, wyciągnęliśmy wszystkie wnioski z lat ubiegłych. Ustaliliśmy, że polityka ta musi być trwała, jednolita dla wszystkich sektorów rolnictwa, zapewniająca coraz większy dopływ środków produkcji, opłacalność i odpowiedni poziom dochodów, a także godziwe warunki pracy i życia ludziom tam pracującym. Przyjęliśmy takie postanowienia przede wszystkim po to, aby można było pomyślnie realizować program żywnościowy kraju i poprawiać warunki życia wszystkich jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#KazimierzOlesiak">Po upływie kilku lat od podjęcia tych postanowień możemy powiedzieć, że zachowały one w pełni swoją aktualność i siłę. Jeśli nawet ktoś coś kwestionuje, to nie przyjęte wówczas zasady polityki rolnej, a stopień ich realizacji. Mając dużo zastrzeżeń do tej realizacji, nie można jednak powiedzieć, że nie zmieniło się nic na lepsze. Zmiany te nastąpiły, jednak nie na miarę naszych potrzeb i możliwości. Słuszność przyjętych postanowień potwierdziło najdobitniej samo życie. Rolnictwo wyszło najszybciej z kryzysu, a rynek żywnościowy został odbudowany i spełnia do dziś bardzo ważną funkcję stabilizacyjną w rozwoju całej gospodarki. Uzyskaliśmy dodatnie saldo w obrocie artykułami żywnościowymi, a dynamika eksportu artykułów rolno-spożywczych już od kilku lat osiąga najwyższe tempo. Był to przede wszystkim efekt ogromnej pracowitości samych rolników, narastającego wśród nich zaufania do polityki rolnej. Nabierali oni coraz większego przekonania, że tej polityki już nigdy zmieniać nie będziemy, że będzie cechować ją stabilność i trwałość, że raz na zawsze skończyliśmy z meandrami polityki rolnej z lat poprzednich. Była to jedna z głównych przyczyn dużego zrywu produkcyjnego wsi w mijających latach osiemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#KazimierzOlesiak">Gorzej jednak było i jest nadal z tym wszystkim, co ma zasilać i unowocześniać rolnictwo oraz zapewniać warunki ekonomiczne do jego rozwoju. Niekonsekwencje w realizacji zadań z tym związanych ujawniły się najbardziej. Charakterystyczne jest to, że na początku lat osiemdziesiątych, a więc w okresie dla nas najtrudniejszym, lepiej wywiązywano się przynajmniej z niektórych zobowiązań wobec rolnictwa niż później. Dotyczyło to chociażby tak istotnej kwestii, jak parytet i opłacalność produkcji rolnej. W miarę upływu czasu trudności się piętrzyły, a niemożność rosła.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#KazimierzOlesiak">Po XI Plenum nie osiągnięto 30% udziału inwestycji na rolnictwo i gospodarkę żywnościową. Nowy zapis w tej sprawie zawarty w uchwałach X Zjazdu PZPR, ustalający zasadę, że tempo inwestycji w gospodarce żywnościowej nie może być mniejsze niż w całej gospodarce narodowej, a w przemyśle spożywczym i środków produkcji powinno być wyższe niż w sferze materialnej, nie jest niestety również realizowany. Opóźnienia są coraz większe i coraz trudniejsze do nadrobienia, zwłaszcza w przemyśle chemicznym. W niewydolności przemysłu chemicznego, a zwłaszcza przemysłu produkującego środki ochrony roślin i nawozy tkwi największe zagrożenie rozwoju i unowocześniania polskiego rolnictwa. Tutaj w pierwszej kolejności należy odrobić narosłe wieloletnie zapóźnienia.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#KazimierzOlesiak">W tej sytuacji mimo pewnego wzrostu produkcji i dostaw maszyn i innych środków produkcji dla rolnictwa powiększył się w ciągu 5 ostatnich lat dystans między zasilaniem a rozbudzonymi chęciami rolników do zwiększania produkcji i unowocześniania swoich warsztatów. W konsekwencji słabnie aktywność produkcyjna rolników, zwłaszcza w rejonach o słabej infrastrukturze i trudnych warunkach gospodarowania, wypada coraz więcej ziemi z intensywnej produkcji, zaś młodzi ludzie poszukują łatwiejszej pracy i życia poza rolnictwem. Wpływa na to także w istotny sposób pogarszająca się sytuacja ekonomiczna wsi. Wynika to przede wszystkim z galopującego wzrostu cen środków produkcji, szybkiego rozwierania się tzw. nożyc cen i postępującej inflacji w całej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#KazimierzOlesiak">Obserwuje się nawet ostatnio wstrzymywanie się rolników z zakupem niektórych środków produkcji, z uwagi na zbyt wysokie i ciągle rosnące ich ceny. Może to mieć negatywne skutki dla produkcji żywności, a więc dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#KazimierzOlesiak">Uzyskane wyniki produkcyjne w roku 1987 i aktualna sytuacja w rolnictwie nakazują więc z wielką uwagą i rozwagą odnosić się do tych problemów oraz podejmować rozsądne decyzje, skutecznie przeciwdziałające występowaniu niekorzystnych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#KazimierzOlesiak">W tym kontekście trudno uznać za słuszne poglądy o nieefektywnym rolnictwie i pilnej potrzebie odejścia od zasady parytetu, opłacalności itd. Zwolennicy tych poglądów zapomnieli o rzeczy najważniejszej, a więc o tym, że w naszych dzisiejszych, polskich warunkach nadal podstawowym celem w rolnictwie jest maksymalizacja produkcji żywności. Tego rodzaju poglądy pasują bardziej do tych krajów, które cierpią na nadprodukcję żywności. Natomiast wówczas, kiedy jej tam brakowało, starano się przede wszystkim nasycić rolnictwo nowoczesnymi środkami produkcji i zapewnić mu opłacalność, co właśnie doprowadziło do uzyskania wysokiego poziomu produkcji żywności. Nie próbujmy więc przenosić tego, co zdaje egzamin w innych krajach, w zgoła innych warunkach. Zostawmy te dywagacje na lepsze czasy.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#KazimierzOlesiak">Wysoki Sejmie! Przed paroma dniami sprawy rolnictwa i wyżywienia były przedmiotem wspólnych obrad Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL. Przyjęte tam wspólne ustalenia nakazują odnosić się z wielką troską do wszystkich problemów związanych z dalszym rozwojem tego działu gospodarki. Powstały bowiem poważne zagrożenia w realizacji programu żywnościowego. Dają one coraz bardziej znać o sobie i wywołują negatywne skutki w produkcji i w rozwoju rolnictwa, zwłaszcza w niektórych rejonach kraju. Zagrożeń tych nie da się wytłumaczyć tylko obiektywnymi przyczynami, tkwiącymi przede wszystkim w słabościach całej naszej gospodarki. Zadziałały tutaj także przyczyny o charakterze subiektywnym, których mimo sejmowych zobowiązań, Rząd nie potrafił dotąd określić. Nie doszło też nigdy do pokazania chociaż jednego winnego niewykonania konkretnego zadania.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#KazimierzOlesiak">W podejmowanych corocznie uchwałach zobowiązywaliśmy Rząd do realizacji określonych zadań zapewniających poprawę sytuacji. Zabrakło nam chyba jednak trochę konsekwencji w rozliczaniu z realizacji tych zadań, a ciągle utrzymujący się nadmierny optymizm ze strony niektórych przedstawicieli administracji państwowej stępił nasze prawidłowe oceny i wnioski. Sądzę, że dzisiejsza debata wykaże, iż dalej tak już być nie powinno.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#KazimierzOlesiak">Mała to satysfakcja dla Sejmu, że zapisane w poprzednich uchwałach wnioski były słuszne. Trzeba wreszcie doprowadzić do tego, aby wnioski obecne zostały tym razem już w pełni zrealizowane. Czas minimalizowania problemów wsi i rolnictwa, problemów wyżywienia narodu powinien minąć bezpowrotnie, nawet u tych, którzy w gabinetowym zaciszu niejednokrotnie zapominają o tym, jakie mogą być negatywne skutki niedoceniania wagi tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#KazimierzOlesiak">Z upoważnienia Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego chciałbym oświadczyć, że posłowie ludowcy będą głosować za przyjęciem projektu uchwały Sejmu w sprawie realizacji rządowego programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. Będziemy również czynić wszystko co możliwe, aby wnioski zawarte w tej uchwale były z pełną konsekwencją urzeczywistniane. Są one bowiem zbieżne z oceną i ustaleniami, jakie podjęliśmy na X Kongresie ZSL oraz są zgodne z ostatnimi wspólnymi ustaleniami Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#KazimierzOlesiak">Za szczególnie ważne dla pomyślnej realizacji programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej uznajemy zobowiązanie Rządu do podjęcia skutecznych działań w sprawie restrukturalizacji gospodarki na rzecz rolnictwa oraz wprowadzenie odpowiednich zmian w NPSG na lata 1989–1990 i po roku 1990 w tej dziedzinie. Nie można już dłużej robić restrukturalizacji na niby. Powinny się znaleźć dodatkowe środki pozwalające w ostatnich dwóch latach odrobić powstałe w tym 5-leciu zapóźnienia, zwłaszcza w rozwoju przemysłu chemicznego i maszynowego, pracującego dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#KazimierzOlesiak">Klub Poselski ZSL wypowiada się także za tym, aby w 1988 r. zapewnić dochody ludności rolniczej do nierolniczej na poziomie 92:100 i poprawić opłacalność produkcji rolnej. Niezbędne jest w związku z tym dokonanie z dniem 1 lipca bieżącego roku odpowiedniej podwyżki cen skupu, ze szczególną preferencją produkcji zwierzęcej, a zwłaszcza mleka.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#KazimierzOlesiak">Należy wyrazić nadzieję, że Rząd odpowiednio wykorzysta przyznane mu uprawnienia nadzwyczajne do skutecznego zahamowania procesu inflacji, a tym samym ciągłej gonitwy cenowo-dochodowej.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#KazimierzOlesiak">Za sprawę bardzo ważną uznajemy opracowanie i wdrożenie programu regionalizacji polityki rolnej. Chodzi tu zwłaszcza o doskonalenie polityki kredytowej, inwestycyjnej, polityki w zakresie gospodarki ziemią oraz zasilania w niezbędny sprzęt i środki produkcji. Decyzje w tych sprawach powinny być szybko wprowadzone w życie. Zbyt duże rozmiary przybiera bowiem proces wypadania ziemi i różnicuje się bardzo sytuacja w rolnictwie w poszczególnych rejonach kraju. To zróżnicowanie będzie pogłębione w bieżącym roku przez skutki suszy. Stąd tak ważne jest dokonanie przez Rząd, wspólnie z organizacjami rolniczymi, pogłębionej oceny sytuacji produkcyjnej rolnictwa wraz z podjęciem przedsięwzięć przeciwdziałających negatywnym skutkom.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#KazimierzOlesiak">Będziemy również wspierać wszystkie działania zmierzające do unowocześniania funkcjonowania kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej. Procesy reform muszą tam zachodzić szybciej niż dotychczas. Praca tych organizacji powinna zaś przyczynić się w większym niż dotąd stopniu do poprawy zaopatrzenia oraz do rozwoju usług na wsi. Jest to najbardziej skuteczna droga walki z przerosła biurokracją i udręką chłopską. Jest to także tworzenie warunków do nakręcania wewnętrznej koniunktury w rolnictwie. Temu też powinny sprzyjać nowo wybrane rady narodowe o poszerzonych uprawnieniach.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#KazimierzOlesiak">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyrażę przekonanie, że podjęta dzisiaj uchwała i zawarte w niej zobowiązania pod adresem Rządu i władz terenowych będą wreszcie po raz pierwszy wykonane. Wymaga tego obecna sytuacja w rolnictwie i rosnące potrzeby żywnościowe kraju. Sejm z większą niż dotychczas konsekwencją powinien pilnować realizacji tych zadań. Trzeba zerwać na zawsze z powolnością i małą skutecznością dotychczasowych działań w tej dziedzinie. Skończyć z niedocenianiem narastających zagrożeń w rolnictwie i gospodarce żywnościowej. Staje się to już nakazem chwili.</u>
          <u xml:id="u-41.21" who="#KazimierzOlesiak">Problemy rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej są sprawą ogólnonarodową, muszą być traktowane priorytetowo, przy żelaznej konsekwencji realizacji wspólnej polityki rolnej we wszystkich strukturach naszego państwa. Jest to nieodzowny warunek dalszej poprawy wyżywienia narodu, prowadzenia reform gospodarczych i poprawy klimatu społeczno-politycznego w kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-41.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Zbigniew Gessler.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#ZbigniewGessler">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dobrze się dzieje, że co rok poświęcamy wiele uwagi problematyce tak niezwykle ważnej jak rolnictwo i gospodarka żywnościowa. Trzeba jednak, odnosząc się z całym szacunkiem do wielkiego nakładu pracy, jaki towarzyszy corocznemu sprawozdaniu przedstawionemu przez resort rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej, stwierdzić, że sprawozdanie to, chociaż jest szczegółowym odbiciem sytuacji w rolnictwie, nie mówi jednak wystarczająco dobitnie, jakie są i jakie powinny być prognozy jego rozwoju tak, aby zaspokoiło ono potrzeby ludności, dało określoną pulę towarów na eksport i usatysfakcjonowało tych, którzy w pracę na roli wkładają swój wysiłek, wiążąc z nią swój los. Nie można podzielić w pełni optymizmu zawartego w sprawozdaniu. Tak dobrze nie jest. Dawno już przysłowiowa „rzeka mleka” przestała nią być; wskutek braku dostatecznej podaży mięsa nie możemy zrezygnować z kart zaopatrzeniowych. Zmniejszyło się pogłowie bydła i trzody chlewnej. W tym miejscu chciałbym przypomnieć, że spadek trzody chlewnej zawsze łączył się w naszym kraju z narastającymi trudnościami natury ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#ZbigniewGessler">Wzrost problemów w rolnictwie ukazał ubiegły rok, z jego nietypowymi pogodami. Rok obecny także — jak dotąd — nie należy do korzystnych. A zatem jeżeli już mamy mówić o jakichkolwiek osiągnięciach — były one w poważnej mierze wynikiem warunków atmosferycznych, a nie tylko poprawy ogólnej sytuacji rolnictwa i jego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#ZbigniewGessler">Obywatele Posłowie! W gospodarce żywnościowej istnieją dwa podstawowe dylematy: unowocześnienie i zwiększenie środków produkcji dla rolnictwa oraz rozbudowa i modernizacja przemysłu spożywczego i jego głębsza terytorialna integracja z rolnictwem. Z przykrością stwierdzić należy, że w dalszym ciągu nie traktuje się z należytą uwagą potrzeb rolnictwa zarówno w zakresie technicznych środków produkcji, jak i paliw oraz materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#ZbigniewGessler">Przestarzała struktura przemysłu oraz niedorozwój i zacofanie wielu jego gałęzi obsługujących rolnictwo nie wróżą oczekiwanych rychłych zmian w zakresie unowocześniania i usprawniania pracy w rolnictwie i osiągania należytych efektów. Zobowiązując Rząd — jak to stwierdza projekt uchwały — do podjęcia skutecznych działań zapewniających szybsze niż dotąd tempo restrukturalizacji gospodarki na rzecz rolnictwa, a zatem rozwoju szeregu przemysłów z tym związanych, trzeba równocześnie dążyć do wyższej efektywności wykorzystania tych zasobów i środków, jakie są do dyspozycji. Wymienić tu można m.in. rozwój lokalnej produkcji materiałów budowlanych, usług budowlanych, remontów maszyn, produkcji części zamiennych oraz kooperacje z większymi zakładami przemysłowymi.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#ZbigniewGessler">Drugi etap reformy gospodarczej i wynikające zeń rozwiązania prawno-strukturalne powinny przyczynić się do rozwoju średnich i małych zakładów przemysłowych i rzemiosła w małych miastach i na wsi, a zwłaszcza przetwórstwa surowców rolniczych wykorzystujących naturalne zaplecze. Ma to wielkie znaczenie z uwagi na rosnące ceny i koszty transportu, poprawę struktury agrarnej oraz zwiększenie dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#ZbigniewGessler">Warto przypomnieć, że niskie ceny i wysokie obciążenie rolnictwa w latach ubiegłych doprowadziły do tego, że w wielu gospodarstwach brakowało środków na inwestycje, a nawet na bieżące naprawy i reprodukcję prostą. Jednocześnie wskutek doktrynalnych uproszczeń doprowadzono do zniszczenia na wsiach i w małych miastach rzemiosła i drobnego przetwórstwa surowców rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#ZbigniewGessler">Od szeregu lat Stronnictwo Demokratyczne wskazując na znaczenie małych miast dla. podniesienia ogólnego poziomu życia wsi, stwierdzało potrzebę rozwoju lokalnego przemysłu materiałów budowlanych, części zamiennych, warsztatów konserwacyjno-naprawczych, zakładów przetwórczych dla zagospodarowania warzyw, owoców, mleka, drobiu i mięsa. Wskazywało to na pilną potrzebę odtworzenia małych mleczarni, ubojni zwierząt i drobiu oraz zakładów wytwórczych różnorakich artykułów spożywczych — niestety, bez należytego odezwu wynikającego ze zrozumienia tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#ZbigniewGessler">W wielu branżach przemysłu spożywczego średnie, a nawet małe jednostki produkcyjne mogą być ekonomicznie i społecznie bardziej racjonalne niż duże.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#ZbigniewGessler">W stwarzaniu warunków sprawnego funkcjonowania gospodarki rolnej, w tym podniesieniu kultury i warunków życia na wsi, znaczną rolę mają i powinny odgrywać spółdzielczość, rzemiosło indywidualne, handel prywatny i transport. Ich działalność powinna objąć m.in. dziedziny usług naprawczych, zaopatrzeniowych, przetwórczych, wytwarzanie bądź renowację części zamiennych, produkcję materiałów budowlanych. Wszechstronne wsparcie dla rolnictwa i drobnej wytwórczości jest jednym z zasadniczych warunków rozwoju naszej gospodarki. Wynika ono w szczególności z konieczności przebudowy struktury naszej gospodarki i wymaga zapewnienia stabilnej, perspektywicznej i długofalowej polityki ekonomicznej wobec tych dziedzin.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#ZbigniewGessler">Możliwości rozwoju drobnej wytwórczości na potrzeby wsi, rolnictwa oraz gospodarki żywnościowej nie zostały do 'tej pory w pełni wykorzystane. Nie najlepsza jest także polityka kredytowa na rzecz rozwoju usług bytowych, obiektów drobnej wytwórczości i zakładów nierolniczych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#ZbigniewGessler">Powiązanie produkcji rolniczej z przemysłową i innymi gałęziami działalności gospodarczej na obszarach wiejskich i w małych miastach stwarza również możliwość lepszego wykorzystania lokalnych zasobów siły roboczej. Rozwój i modernizacja wsi, zwłaszcza w jej pozarolniczej sferze, w wysokim stopniu warunkuje wzrost produkcji surowców rolniczych oraz żywności.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#ZbigniewGessler">Istotne znaczenie ma tu również złamanie monopoli w zakresie skupu i przetwórstwa rolno-spożywczego, jak również zniesienie monopolu na zaopatrzenie wsi w środki produkcji rolnej. Utrzymanie tych monopoli powoduje brak konkurencyjności, co sprzyja często nonszalanckiemu traktowaniu rolników, przyczynia się do marnotrawstwa płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#ZbigniewGessler">Obserwuje się przy tym znikomą liczbę inicjatyw założycielskich w przetwórstwie i niedostateczne zainteresowanie wykorzystaniem tu możliwości zaangażowania kapitału zagranicznego. Zmiany w tym względzie powinny przynieść wzmocnienie całej gospodarki i dochodów gmin oraz umożliwić rozbudowę infrastruktury rolniczej i społecznej dotychczas poważnie zaniedbanej na znacznej części obszarów wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#ZbigniewGessler">Rozwiązania takie niezbędne dla rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej sformułowane są w nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz projekcie ustawy o przedsiębiorczości. Trzeba tylko, aby wszystkie treści zawarte w tych ustawach zostały przeniesione do rychłej praktyki życia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#ZbigniewGessler">Ogromne znaczenie dla rozwoju lokalnych inicjatyw gospodarczych będą miały rady narodowe, a także zaangażowanie terenowych organów administracji państwowej. Od nich bowiem zależy kreowanie właściwej polityki w zakresie rozwoju drobnego przemysłu i przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#ZbigniewGessler">Wysoka Izbo! Poważnym problemem rozwoju rolnictwa jest jego struktura wewnętrzna. Zaważyła na niej przeszłość — zarówno dzielenie ziemi na „kąski” w procesie reformy rolnej, jak i późniejsza walka o tzw. rozkułaczanie wsi.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#ZbigniewGessler">Niepokoić też musi fakt, że w latach 1981–1985 przeciętny obszar gospodarstwa rolnego wzrósł zaledwie o 0,3 ha i wynosi około 5,7 ha, a gospodarstwa o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha stanowią około 56,2% ogólnego areału.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#ZbigniewGessler">Wojewodowie z niektórych województw sygnalizują, że rozdrobnienie i rozproszenie przestrzenne w rolnictwie polskim jest poważnym hamulcem poprawy warunków życia na wsi. Trudno tu mówić o racjonalnej, nowoczesnej gospodarce rolnej i hodowlanej. Rozdrobnienie gospodarstw indywidualnych i szachownica gruntów w większości województw obniżają efektywność gospodarowania. Dążyć przeto trzeba do zwiększenia liczby gospodarstw o większym obszarze ziemi. Sprzyja temu projekt ustawy o zmianie ustawy o scalaniu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#ZbigniewGessler">Warto jednak zauważyć, że rolnik, z natury rzeczy przywiązany do ziemi, jest nieufny w stosunku do poczynań mogących go w jego mniemaniu pozbawić praw bądź w jakimkolwiek stopniu je ograniczyć. Zbyt często bowiem różnorodne „ulepszania” w gospodarce rolnej boleśnie odbijały się na sytuacji bytowej ludności wiejskiej. Dlatego też przystępując do niezwykle ważnej operacji, jaką jest scalanie gruntów, należy uwzględniać wszelkie wnioski, uwagi i potrzeby rojników. Istotne w tym względzie są też przepisy projektu ustawy, które zamiast pojęcia „wieś” wprowadzają pojęcie „obszar scalania”, co daje możność dotarcia do mniejszej grupy rolników zainteresowanych zabiegiem scaleniowym. Niezbędny też jest udział rolników w szacowaniu gruntów na potrzeby scalenia. Akceptacja szacunku gruntów przez uczestników scalenia jest tu zabiegiem nieodzownym.</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#ZbigniewGessler">Obywatele Posłowie! Stronnictwo Demokratyczne dało wyraz żywemu zainteresowaniu poprawą warunków życia wsi i ludności wiejskiej, odbywając w maju ubiegłego roku wspólne posiedzenie Prezydium Centralnego Komitetu SD i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Stanowisko tam zaprezentowane, dotyczące rozwoju usług na rzecz wsi i rolnictwa jest nadal w pełni aktualne. Wypowiadamy się też za projektem przedstawionej Wysokiemu Sejmowi uchwały. Chcę jednak, wypowiadając się za wszelkimi działaniami mogącymi stworzyć lepsze warunki życia i pracy ludności rolniczej, zwrócić uwagę na to, iż na ludności tej spoczywa wielka odpowiedzialność nie tylko za produkcję dostatecznej ilości żywności dla zaspokojenia ciągle jeszcze wielkiego popytu, lecz także za produkcję żywności zdrowej.</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#ZbigniewGessler">Warto poinformować Wysoką Izbę, że w ubiegłym roku Państwowa Inspekcja Handlowa zakwestionowała 24% partii dostaw żywności z uwagi na jej jakość. Według oceny Federacji Konsumentów aż 40% dopuszczonej na rynek żywności zawiera składniki trujące. Blisko 64,3% skupowanego w bieżącym półroczu mleka nie nadaje się praktycznie ani do spożycia, ani do przetworzenia. Stan ten pogarsza się z roku na rok, bowiem od 1986 r. odsetek złego mleka oceniano na 55%, a w 1987 r. już na 61,7%. Sądzę, że nie są to sprawy, nad którymi można bez uwag przejść do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#ZbigniewGessler">Cały cywilizowany świat zwraca uwagę na znaczenie zdrowej żywności, to jest takiej, która sprzyja zapewnieniu ogólnego zdrowia człowieka i taka tylko żywność może być przedmiotem eksportu do krajów wysoko rozwiniętych, a więc dobrych, z punktu widzenia płatności, odbiorców. Rolnik musi zrozumieć wagę tych spraw, ale nie od niego jedynie zależy pomyślny rozwój produkcji zdrowej żywności.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#ZbigniewGessler">Rozwój infrastruktury komunalnej na wsi, oświata rolnicza, dotarcie do producenta z rzetelną informacją i instrukcją, a także zachęcanie rolników do stosowaniach w uprawach naturalnych nawozów przy odpowiedniej do tego technologii uzdatniania gruntów, to drogi pozyskiwania takiej żywności, która stanowiłaby jeden z podstawowych warunków należytego rozwoju fizycznego człowieka. A o to nam przecież chodzi i temu powinny służyć poczynania związane z rozwojem rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#ZbigniewGessler">Wielokrotnie poruszana była w Sejmie sprawa jakości pieczywa. Z dużą satysfakcją pragnę poinformować obywateli posłów, że na moją interpelację w sprawie jakości mąki otrzymałem od Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej informację, że zostały już zwiększone tereny pod uprawę pszenicy wysokoglutenowej oraz zakupiono na potrzeby doraźne piekarnictwa 0,5 mln ton tej pszenicy z puli eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#ZbigniewGessler">Obywatele Posłowie! Chciałbym wyraźnie podkreślić, iż zdaniem naszego Klubu trzeba postawić na rolnictwo jako na jedną z głównych sił pozwalających Polsce na wyjście z kryzysu. Traktując z całą odpowiedzialnością potrzeby gospodarki żywnościowej, mamy szansę na stworzenie względnie szybko naprawdę dobrego rynku żywnościowego, obfitość dobrej, zdrowej i relatywnie taniej żywności. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Norbert Aleksiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#NorbertAleksiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W czerwcu ub.r. zabierając głos z tej wysokiej trybuny, wskazywałem w imieniu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych na występujące w rolnictwie i gospodarce żywnościowej zagrożenia i nieprawidłowości. Wystarczył jeden rok trudniejszy ze względu na warunki atmosferyczne, a zagrożenia są realne. Dzisiaj nie czas już na omawiania tendencji i zagrożeń. Dzisiaj trzeba podejmować decyzje, aby usunąć przyczyny rysującego się kryzysu w rolnictwie. Użyte w sprawozdaniu sformułowanie: „Istnieją podstawy do przypuszczeń, że jeśli zbiory pasz w 1988 r. będą dobre, to w 1989 r. może rozpocząć się proces wzrostu pogłowia zwierząt gospodarskich” jest stwierdzeniem nie mającym żadnego pokrycia, jest to „chciejstwo”, a wiosenna susza już spowodowała nieodwracalne straty.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#NorbertAleksiewicz">Wysoka Izbo! Dla rolników i osób zajmujących się rolnictwem było oczywiste, że liczenie na dobrą pogodę i pracowitość rolników bez zdecydowanej poprawy zaopatrzenia w środki do produkcji i zapewnienia stabilnej opłacalności jest działaniem krótkowzrocznym.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#NorbertAleksiewicz">Pozwólcie, że przedstawię ocenę Związku Rolników o sytuacji w rolnictwie i gospodarce żywnościowej. Rada Główna Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w maju br. wypracowała stanowisko w tej sprawie. Zwracamy w nim uwagę na konieczność poprawy ekonomicznych warunków produkcji rolniczej, zaopatrzenia w środki produkcji oraz polepszenia warunków pracy i życia na wsi. Na wspomnianym posiedzeniu Rada Główna stwierdziła m.in., że:</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#NorbertAleksiewicz">— brak jest konsekwencji w realizacji przyjętego programu rozwoju rolnictwa do roku 1990,</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#NorbertAleksiewicz">— niedostateczne jest tempo inwestowania w przemysły pracujące na rzecz rolnictwa a zwłaszcza w przemysł chemiczny,</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#NorbertAleksiewicz">— niska jest podaż i niekomplementarność nowoczesnych środków produkcji o wysokich walorach jakościowych wywołujących postęp,</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#NorbertAleksiewicz">— występuje nierytmiczność w dostawach plonotwórczych środków produkcji oraz nieodpowiednia ich struktura asortymentowa,</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#NorbertAleksiewicz">— występują braki w zaopatrzeniu rolników w opał i energię,</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#NorbertAleksiewicz">— nastąpiło pogorszenie opłacalności produkcji rolniczej oraz sytuacji dochodowej rolników,</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#NorbertAleksiewicz">— występuje niezadowalająca poprawa warunków socjalno-bytowych ludności rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#NorbertAleksiewicz">Wnioski, opinie i zastrzeżenia rolników są formułowane z niepokojem o dalszy rozwój rolnictwa, które jako produkcja pod gołym niebem wymaga szczególnej troski i wymiernej pomocy od innych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#NorbertAleksiewicz">Naturalna żyzność naszych gleb pozwala, osiągnąć 13 q ziarna z 1 ha. Wyższy pion można osiągnąć, poprawiając ich żyzność. Do tego są jednak niezbędne narzędzia agrotechniczne, znaczy, środki ochrony roślin oraz stymulatory wzrostu roślin. Stąd tak mocne wołanie rolników o te środki. Naszym zdaniem program II etapu reformy gospodarczej i społeczno-politycznej nie będzie zrealizowany, jeżeli dopuścimy do załamania się produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#NorbertAleksiewicz">Jeżeli trudna sytuacja ekonomiczna w Polsce jest wciąż niebezpiecznym ładunkiem, to grożące załamanie produkcji rolnej stać się może zapalnikiem. Przytaczam tę opinię, aby wyczulić Rząd na konieczność podjęcia skuteczniejszych działań, które mogą zmniejszyć wpływ niekorzystnych warunków na wyniki w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#NorbertAleksiewicz">Dziś zachodzi szczególna potrzeba dodatkowych działań, gdyż okres wiosenny bieżącego roku w wielu rejonach kraju był bardzo niekorzystny. Na przykład w woj. zielonogórskim szacuje się straty w zasiewach zbóż na ok. 46%, roślin motylkowych na ok. 50%. Do przeorania przeznaczono tam ponad 30% powierzchni uprawy buraków cukrowych. Bardzo zła sytuacja utrzymuje się na użytkach zielonych. Rolnicy, stawiają sprawę jasno — nie będzie reformy i odnowy, jeśli załamie się produkcja rolnicza i zabraknie żywności. Żywności nie będzie Więcej, ale mniej, gdy odstąpimy od realizacji programu samowystarczalności żywnościowej narodu, uchwalonego przez Wysoką Izbę. Zaległości w jego realizacji są duże, ale powinny być odrobione dzięki zdecydowanemu wykorzystaniu nadzwyczajnych pełnomocnictw, jakie Rząd otrzymał od Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#NorbertAleksiewicz">Wysoka Izbo! Sejm przyjął sprawozdanie o stanie rolnictwa za 1986 rok w sposób warunkowy, wyznaczając zadania poszczególnym resortom do wykonania. Nie doczekaliśmy się jednak skuteczności rozwiązań, które zapewniłyby założony postęp w gospodarce żywnościowej. Przestarzały system finansowania przemysłu produkującego środki dla rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego nie zapewnia fabrykom własnych środków na rozwój, a zasady dotowania tych przemysłów są antyefektywnościowe i nie powodują tak oczekiwanego wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#NorbertAleksiewicz">Rentowność przetwórstwa spożywczego jest nadal bardzo niska. Podniesiono ją wprawdzie o 9%, ale jest to dalece niewystarczające dla zapewnienia samofinansowania i warunków dynamicznego jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#NorbertAleksiewicz">Dowiedzieliśmy się ostatnio, że deficytowe stocznie mają w swoim systemie ekonomicznym zapewnione 20% rentowności. Z kolei rozwój drobnego przetwórstwa spożywczego pozostaje tylko hasłem dopóty, dopóki zasady jego finansowania i kredytowania nie będą takie same, jak finansowanie dużych, uspołecznionych zakładów oraz dopóki nie zostaną uproszczone przepisy umożliwiające powstawanie i prawidłowe funkcjonowanie drobnego przetwórstwa spożywczego w ramach rynkowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-45.17" who="#NorbertAleksiewicz">Zabrnęliśmy w błędne koło dotacji, z którego urzędnicy nie widzą chyba wyjścia. Najwyższy więc czas, aby Rząd zdecydował się na pozostawienie dotacji, jeżeli są one konieczne, wyłącznie do dyspozycji Ministra Handlu i Rynku Wewnętrznego. Rolnicy nie oczekują specjalnych przywilejów i preferencji, chcą godnie żyć i pracować. W demokratyzację życia społeczno-politycznego, w reformę gospodarczą rolnicy nie tylko uwierzyli, ale starają się ją realizować i robią na tyle, na ile wystarcza im środków przemysłowych i funduszy uzyskiwanych za sprzedane płody rolne.</u>
          <u xml:id="u-45.18" who="#NorbertAleksiewicz">Stoimy w długich i szczególnie dokuczliwych kolejkach — nie po telewizory, nie po pralki i odkurzacze, bo te na wieś prawie nie docierają, ale po nawozy, pasze, węgiel i maszyny. Te kolejki świadczą, że rolnicy są nadal bardzo zainteresowani zwiększaniem produkcji rolnej i chcą w ten sposób polepszyć swój byt.</u>
          <u xml:id="u-45.19" who="#NorbertAleksiewicz">Zdajemy sobie sprawę z tego, że zahamowanie produkcji żywności w konsekwencji przeniosłoby się na całe społeczeństwo. Staramy się przestrzegać prawa. Broniąc interesów rolników, Rada Główna naszego Związku skierowała sprawę dotyczącą ograniczenia przydziału węgla dla rolników do Trybunału Konstytucyjnego. Do Kolegium Arbitrażu Społecznego zmuszeni byliśmy skierować spór z Ministrem Finansów, dotyczący pogarszających się warunków ekonomicznych wsi. Szkoda, że raz po raz wciągani jesteśmy w spory, natomiast istotne dla postępu rolnictwa sprawy nie są terminowo rozstrzygane w partnerskich rozmowach Związku z resortami. Wychodzi na to, że jakoby tylko nam, rolnikom, miało zależeć na wzroście produkcji rolnej i na odpowiedniej produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-45.20" who="#NorbertAleksiewicz">Wysoka Izbo! Wiele krytycznych uwag jest formułowanych przez rolników na skutek pogarszającej się opłacalności produkcji rolniczej. Od kilku lat gonimy, i to nieskutecznie, cenami skupu płodów rolnych za galopującymi kosztami produkcji rolniczej, które wzrastają w tempie przyspieszonym i niezależnie od rolnictwa. W 1987 r. spadły dochody realne rolników o dalsze 10 pkt. procentowych. Dysparytet dochodów ludności rolniczej do nierolniczej osiągnął krytyczny poziom — jak podaje Główny Urząd Statystyczny — i wynosi obecnie 83:100.</u>
          <u xml:id="u-45.21" who="#NorbertAleksiewicz">Załamanie się dyscypliny finansowej w gospodarce uspołecznionej oraz niekontrolowany przyrost płac, nagminne przekraczanie planowanych wskaźników wzrostu cen i środków do produkcji wpłynęły na dalsze pogorszenie sytuacji ekonomicznej i produkcyjnej w rolnictwie. Zdaniem rolników mamy w bieżącym roku do czynienia z najtrudniejszym przednówkiem ekonomicznym ostatnich dziesięciu lat. Fakt, że w wielu gospodarstwach zabrakło środków finansowych na zakup nawozów, stanowi poważne zagrożenie. Mamy do czynienia ze zmniejszeniem nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-45.22" who="#NorbertAleksiewicz">Dlatego z zadowoleniem przyjęliśmy zapowiedź o podwyższeniu cen skupu od 1 lipca br. Pogorszyły się przecież relacje cenowe między płodami rolnymi a przemysłowymi środkami produkcji. Coraz więcej litrów mleka, kilogramów zboża i mięsa musi przeznaczyć rolnik, by kupić litr oleju napędowego, ciągnik, maszynę rolniczą, materiały budowlane. Na przykład: ciągnik C-360 — w 1982 r. kosztował 293,5 q zboża, a w bieżącym roku 380,5 q zboża. Kombajn „Bizon” w 1982 r. kosztował 939 q zboża, a w bieżącym roku już 1281 q. Pług ciągnikowy zawieszany w 1982 r. kosztował 10,5 q zboża, a obecnie już 13,7 q zboża. Dojarki dwubańkowe w 1982 r. — 20,5 q zboża, w bieżącym roku 22,8 q zboża.</u>
          <u xml:id="u-45.23" who="#NorbertAleksiewicz">Jeśli chodzi o środki plonotwórcze, jak nawozy, środki ochrony roślin i pasze również te relacje się bardzo pogorszyły.</u>
          <u xml:id="u-45.24" who="#NorbertAleksiewicz">Proszę Obywateli Posłów! To są stwierdzenia i argumenty, dlaczego produkcja w naszym kraju jest tak droga. Duży niepokój budzi systematycznie pogarszająca się jakość środków do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-45.25" who="#NorbertAleksiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rolnicy oczekują, że sformułowane w tym roku przez Sejm wnioski, dotyczące sprawozdania o stanie rolnictwa w 1987 r. nie podzielą losu uchwał z lat poprzednich. Rząd uzyskał przecież szczególne uprawnienia dotyczące przezwyciężania zagrożeń, przyznane przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-45.26" who="#NorbertAleksiewicz">Dziękuję za uwagę, a jednocześnie przepraszam za głos.</u>
          <u xml:id="u-45.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Eugeniusz Malinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#EugeniuszMalinowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ocena stanu rolnictwa i gospodarki żywnościowej w roku 1987 pozwala stwierdzić, że program przyjęty przez wspólne XI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego jest realizowany.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#EugeniuszMalinowski">Rolnictwo i gospodarka żywnościowa w ostatnim czasie lepiej od innych działów gospodarki zaspokajają podstawowe potrzeby konsumpcyjne społeczeństwa. Szczególna rola określona w uchwale X Zjazdu naszej partii przypada państwowym gospodarstwom rolnym. PGR jako ważne ogniwo uspołecznionej gospodarki stosunkowo wcześnie przystąpiły do urzeczywistniania nowej polityki rolnej. Sprzyjały temu podstawowe zasady reformy gospodarczej, którą PGR jako pierwsze w naszej gospodarce zapoczątkowały i udokumentowały dobrymi wynikami. Wzrosła wydajność pracy, lepiej wykorzystywano majątek produkcyjny, poprawiły się wyniki ekonomiczne. Produkcja końcowa brutto wzrosła w państwowych gospodarstwach rolnych w 1987 r. o 0,6%, gdy w pozostałych sektorach rolnictwa nastąpił jej spadek. Poziom i dynamika produkcji roślinnej była szybsza niż w całym rolnictwie, mimo że w okresie tym nie nastąpiło zwiększenie poziomu nawożenia mineralnego, a spadek zużycia NPK na 1 ha był najwyższy w porównaniu do innych sektorów rolnictwa. Świadczy to o skutecznym działaniu załóg pracowniczych w zakresie optymalnego wykorzystania posiadanych przez przedsiębiorstwa czynników produkcji.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#EugeniuszMalinowski">Zawdzięczać dużo należy przede wszystkim postępowi biologicznemu konsekwentnie stosowanemu w rolnictwie pegeerowskim oraz bardziej racjonalnemu wykorzystywaniu posiadanych środków produkcji. Mamy świadomość, że wyniki mogłyby być lepsze, to większej ilości środków plonotwórczych.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#EugeniuszMalinowski">Nowe wysokopienne odmiany potrzebują bowiem wyższego nawożenia, lepszej ochrony oraz doskonalszego sprzętu. W zakresie produkcji zwierzęcej korzystne wyniki uzyskano w wydajności jednostkowej krów, osiągając ponad 3.700 litrów mleka od krowy, co jest znacznym sukcesem. Jednak pożądany jest dalszy wzrost wydajności jednostkowej, jak i wzrost pogłowia wysokowydajnych krów.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#EugeniuszMalinowski">Racjonalne gospodarowanie w państwowych gospodarstwach rolnych w ramach drugiego etapu reformy znajduje wyraz w coraz lepszym wykorzystywaniu nakładów materialnych, środków trwałych, wiąże się ze wzrostem wydajności pracy, a także efektami ekonomicznymi. Zysk w roku 1987 mimo zwiększonych kosztów produkcji wzrósł do prawie 86 mld złotych, to jest o 29 mld zł więcej niż w roku poprzednim. Poprawa wyników produkcyjnych jest faktem, ale rok ubiegły nie był dla państwowych gospodarstw rolnych, jak i dla całego rolnictwa pomyślny. Wzrosły koszty produkcji. Dużo więcej trzeba było wydać na przeprowadzenie wyjątkowo trudnych żniw, na suszenie ziarna, na pasze uprawiane w gorszych warunkach. Musiało się to odbić na wynikach finansowych. Wiele przedsiębiorstw w regionach północnych i zachodnich znalazło się w kłopotach finansowych. Trudne warunki roku ubiegłego spowodowały większe zużycie środków materialnych i wzrost kosztów produkcji. Wprawdzie nie spadła w PGR produkcja towarowa, ale pogorszyła się efektywność oraz wskaźnik produkcji końcowej. W tej sytuacji pogorszyły się relacje płac pracowników państwowych gospodarstw rolnych do wynagrodzeń w innych gałęziach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#EugeniuszMalinowski">Warunki ekonomiczne założone do produkcji rolnej, począwszy od roku 1988, stwarzają poważne zagrożenie bytu dla wielu przedsiębiorstw rolnych. Najważniejszym elementem tych zagrożeń jest sprawa relacji cenowych. W poważnym stopniu spada wskaźnik opłacalności produkcji zwierzęcej. Aby sprostać i podążać za obecnymi relacjami cenowymi, musielibyśmy podwyższyć produkcyjność ziemi dwa i pół — trzykrotnie. Dotychczas korzystne wyniki produkcyjne i ekonomiczne państwowe gospodarstwa rolne osiągnęły przez wykorzystanie rezerw prostych. Do rezerw złożonych sięga coraz większa grupa przodujących gospodarstw, dając przykład intensywnego rozwoju całemu polskiemu rolnictwu, ale uruchomienie tych rezerw kosztuje bardzo drogo.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#EugeniuszMalinowski">Wzrostu dostaw artykułów rolnych dla ludności, surowców dla przemysłu rolno-spożywczego, w ścisłym powiązaniu z poprawą wyników ekonomicznych, nie da się osiągnąć bez zapewnienia dostaw wszystkich środków produkcji, to jest części zamiennych, maszyn i sprzętu technicznego umożliwiającego mechanizację pracy i oszczędność energii.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#EugeniuszMalinowski">Mimo postępów w rozwoju produkcji maszyn i narzędzi nadal jednak w dostawach wielu typów występują znaczne niedobory ilościowe, a także asortymentowe. Zbyt powoli następuje poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji. W roku ubiegłym nastąpiła poprawa tylko w zakresie podstawowego sprzętu uprawnego oracz ciągników średniej mocy. Nadal jednak występują niedobory ciągników lekkich i ciężkich kombajnów zbożowych, sprzętu do zbioru zielonek, opryskiwaczy oraz dotkliwy jest brak środków transportowych. Występujący deficyt środków technicznych zwiększa stopień zużycia posiadanego sprzętu, a nie najlepsza jego jakość zwiększa koszty eksploatacji. Mimo odczuwalnej poprawy nadal nie są zaspokajane potrzeby w zakresie zaopatrzenia w części zamienne. Dotyczy to szczególnie sprzętu z importu, którego państwowe gospodarstwa rolne mają, jeszcze sporo. Często zwiększonym dostawom nie towarzyszy poprawa jakości i niezawodności wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#EugeniuszMalinowski">Drugim istotnym czynnikiem są nawozy mineralne o zwiększonej koncentracji substancji aktywnych oraz środki ochrony roślin w ilościach, rodzajach i czasie dostosowanym do technologii. Niestety, w 1987 roku dostawy nawozów azotowych były jednak niższe od założeń CPR o 45 tys. ton. Dostawy wapna magnezowego były niższe o 22% i na przykład w woj. szczecińskim zaspokoiły tylko 20% potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#EugeniuszMalinowski">Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#EugeniuszMalinowski">Rozwiązania przyjęte w II etapie reformy gospodarczej muszą zdecydowanie przyczynić się do reformowania systemu ekonomiczno-finansowego państwowych gospodarstw rolnych, które powinno prowadzić do wyższej efektywności i produkcyjności rolnej. Podjęte decyzje dotychczas rozstrzygnęły szereg problemów, jednak nie załatwiają one całości spraw, a pozostała część stanowi nadał ważny element całego systemu ekonomiczno-finansowego. Jednym z nie rozwiązanych problemów ekonomicznych jest zasada podwójnego ubezpieczenia gospodarstw. W ramach tego systemu państwowe gospodarstwa rolne zobowiązane są do odprowadzania każdego roku 30% zysku na fundusz rezerwowy, którego środki przeznaczane są na pokrycie między innymi strat losowych. Niezależnie od tego obowiązujące przepisy nakładają na PGR, obowiązek ubezpieczenia w PZU niektórych upraw i zwierząt hodowlanych. Należy uznać tę zasadę za ekonomicznie nieuzasadnioną i podjąć prace prowadzące do zmiany przepisów ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach w rolnictwie i zwolnienia przedsiębiorstw od obowiązkowego ubezpieczenia.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#EugeniuszMalinowski">Czynnikiem, który determinuje wielkość produkcji rolniczej, a szczególnie zwierzęcej, są mieszkania pracownicze. Zwiększenie rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w jednostkach uspołecznionego rolnictwa widzę przez zwiększenie kredytów finansowania zakładowego budownictwa mieszkaniowego do 90% kosztów budowy, przy jednoczesnym wydłużeniu okresu spłat. Państwowe gospodarstwa rolne działają w warunkach ogólnych obowiązujących całe rolnictwo. Ocena ich działalności dokonywana jest jednak odmiennie niż w innych sektorach i właściwie zastosowane są przepisy obowiązujące w przedsiębiorstwach pozarolniczych. Chodzi zwłaszcza o przepisy ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Należałoby rozważyć stworzenie PGR możliwości bezpośredniego porównywania wyników między sektorami i zastosowanie zasad analogicznych jak w pozostałych sektorach rolnictwa. Wychodząc z tego założenia, należałoby oprzeć system ekonomiczno-finansowy na zasadach podziału dochodu przedsiębiorstwa, który powinien być podstawą zarówno oceny działalności, jak i całego systemu rozliczeń.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#EugeniuszMalinowski">Wymieniłem tylko niektóre problemy hamujące przyrost i efektywność produkcji. Jest ich znacznie więcej, jak na przykład zaliczanie całych województw do jednej strefy podatkowej przy podatku rolnym, mimo że występują znaczne różnice w warunkach gospodarowania w ramach jednego województwa i jako przykład mógłbym podać województwo szczecińskie.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#EugeniuszMalinowski">Sprawa druga, to sprawa kontrowersyjna wpłat i wypłat z tzw. scentralizowanego rachunku wyrównawczego, który w odczuciu zdecydowanej większości załóg PGR jest nie do pogodzenia z zasadą jednego rolnictwa, a także z zasadami drugiego etapu reformy. Wpłaty na ten rachunek pogarszają istotnie każdego roku zysk przedsiębiorstw dobrze gospodarujących.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#EugeniuszMalinowski">Jednym z czynników, który w znacznym stopniu przyczyniłby się do poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw rolnych, jest odmonopolizowanie rynku skupu produktów rolnych. Pośrednicy pobierają wysokie marże, sięgające nieraz do 40% wartości produktu, obniżając zysk przedsiębiorstw rolnych, a także podnosząc znacznie ceny żywności. Rozwiązanie przedstawionych problemów byłoby zgodne z polityką rolną, sprzyjającą dalszemu rozwojowi produkcji, polepszeniu wyników ekonomicznych państwowych gospodarstw rolnych oraz poprawie efektywności produkcji, która jest dzisiaj podstawowym zadaniem PGR.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#EugeniuszMalinowski">Wysoki Sejmie! Ocena i wyniki, które sformułowałem wynikają z 16-letnich doświadczeń osobistych pracownika państwowego gospodarstwa rolnego. Gospodaruję na powierzchni blisko 3 tys. ha użytków rolnych o wskaźniku 1,03, na której uzyskuję następujące wyniki: 47 q z 1 ha czterech zbóż — średnio z dwóch ostatnich lat, 76 szt. bydła oraz 180 szt. trzody chlewnej na 100 ha. Sprzedaż kształtuje się na poziomie 850 litrów mleka i 260 kg mięsa z 1 ha. Rentowność jednak na koniec 1987 r., przy osiągniętych wynikach produkcyjnych, wyniosła 9%.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#EugeniuszMalinowski">Pragnę stwierdzić, a także jest to zdanie załogi, że stać nas na więcej. Taki jest kierunek naszych działań zawartych w planach realizacji uchwały X Zjazdu naszej partii. Liczymy jednak, że słuszne postulaty załóg PGR zostaną uwzględnione w proponowanych rozwiązaniach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Edward Gnat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#EdwardGnat">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W historii Polski Ludowej mieliśmy wiele wspaniałych programów rozwoju rolnictwa. Wspaniałych na etapie podejmowania i uchwalania. Wymuszane one były zwykle kryzysem społeczno-ekonomicznym. Znacznie gorzej przedstawiała się ich realizacja. Rolnictwo nie otrzymywało zapowiadanego wsparcia ze strony innych działów gospodarki narodowej. I tak w końcu dochodziło do załamań w produkcji rolnej i do następnego kryzysu. Nie wolno dopuścić, aby stało się tak samo z realizacją programu rozwoju rolnictwa do 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#EdwardGnat">Na poprzednim posiedzeniu Wysokiej Izby pozwoliłem sobie jako działacz Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, reprezentant chłopów, wsi polskiej, przedstawić podstawowe zagrożenia dotyczące wsi i rolnictwa. Realizując nasze związkowe uprawnienia, w końcu każdego roku informujemy poszczególne resorty o występujących brakach, mających istotny wpływ na kształtowanie życia ludności. Przekazaliśmy także Prezesowi Rady Ministrów w II półroczu 1987 r. raport dotyczący poziomu i relacji cen środków produkcji i cen skupu produktów rolnych. Podkreślaliśmy w nim wynikające zagrożenia. Przy omawianiu Centralnego Planu Rocznego na 1987 r. i 1988 r. wskazywaliśmy na spadek produkcji licznych asortymentów towarów pochodzenia chemicznego, maszyn i pasz oraz zmniejszenie ich dostaw na rynek. Spadek ten jest tym bardziej odczuwalny, że w tych działach produkcji nie osiągnęliśmy poziomu z końca lat siedemdziesiątych. I jak w tej sytuacji zrealizować zamierzenia w zakresie samowystarczalności żywnościowej kraju?</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#EdwardGnat">Większość rolników do sfery marzeń może zaliczyć chęć nabycia kosiarki rotacyjnej do zielonek, urządzeń schładzających do mleka, dojarek mechanicznych i wiele innych maszyn i urządzeń do zmechanizowanej obsługi zwierząt. Zła jakość maszyn i urządzeń oraz pasz przemysłowych w istotny sposób podraża produkcję i w konsekwencji artykuły żywnościowe. Prowadzi to do marnotrawstwa surowców i pracy ludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#EdwardGnat">O poprawie jakości mówimy od wielu lat, a postępu ciągle brak; przeciwnie, z roku na rok następuje pogorszenie. W sprawach gospodarczych nie wystarczy być bojowym w słowach, gdyż dopiero czyny i gospodarność prowadzą do efektów.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#EdwardGnat">Obywatele Posłowie! Nieodzownym czynnikiem wzrostu produkcji rolniczej, zgodnie z przyjętymi wielkościami w programie rozwoju rolnictwa, jest zapewnienie właściwych ekonomicznych warunków produkcji rolniczej. Sytuacja w tej dziedzinie nie jest dobra. Już od kilku lat pogłębia się dysparytet dochodów między ludnością rolniczą a nierolniczą. W zbyt szybkim tempie rosną ceny środków produkcji i dóbr inwestycyjnych dla rolnictwa. Nasila to proces inflacji i przenosi negatywne skutki inflacji na wieś.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#EdwardGnat">Słusznie stwierdzono na ostatnim posiedzeniu kierownictwa obydwu partii, że należy ocenić sytuację ekonomiczną rolnictwa i podjąć szybko na tej podstawie odpowiednie decyzje.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#EdwardGnat">Pogłębionej oceny i podjęcia zdecydowanych działań wymagają także najbardziej zagrożone odcinki produkcji rolniczej, do których zaliczyć trzeba produkcję zwierzęcą, a w szczególności chów bydła i produkcję mleka.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#EdwardGnat">Ze swej strony jako praktyk-rolnik, specjalizujący się w tym kierunku produkcji, mogę powiedzieć, że poza uciążliwością mało zmechanizowanej pracy w chowie bydła, niską opłacalnością produkcji, negatywny wpływ wywierają także m.in.: obowiązkowe ubezpieczenie w PZU, wysokie opłaty weterynaryjne, mała skuteczność inseminacji, mająca swe źródło od samego powstania w daleko niewystarczającym wyposażeniu inseminatorów w środki łączności (telefony) i komunikacji (samochody).</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#EdwardGnat">Podstawową sprawą są relacje cen środków produkcji i cen skupu produktów rolnych. I tak kolega Aleksiewicz już podał jako przykład zboże, ja chcę ukazać te relacje na przykładzie mleka. W 1982 r. na zakup kosiarki rotacyjnej rolnik musiał sprzedać 32.500 litrów mleka, w 1987 r. już 44.800 litrów mleka, a więc o 12 tys. litrów więcej. Na zakup ciągnika Ursus C-360 analogicznie — 251.900 litrów mleka i 342.200 litrów mleka, a więc ponad 90 tys. litrów mleka więcej; dojarki dwukonwiowe— 17.600 litrów mleka i 21.100 litrów mleka, a więc znów o 3.500 więcej, czyli przez cały rok rolnik musi utrzymać jedną krowę i odstawiać od niej mleko „za darmo”.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#EdwardGnat">Na tym tle chciałem przedstawić bardzo przykry dla rolników przykład. Podjęto mianowicie w ostatnim czasie decyzję o sprzedaży samochodów dostawczych dla rolników, rzemieślników i handlu prywatnego na zasadach przetargu publicznego, utrzymując dla pozostałych działów gospodarki sprzedaż na talony, a ostatnio słyszy się, że w ten sposób można sprzedawać i ciągniki. Nie możemy się, jako Związek Rolników, na takie rozwiązanie zgodzić. Tej ważnej decyzji dla rolników nikt z nami nie konsultował. Jest to wbrew założeniom reformy gospodarczej, w której zakładano równouprawnienie wszystkich sektorów gospodarki. Jak wytłumaczyć to rolnikowi, który ma duże poczucie sprawiedliwości społecznej i rzetelności, że za tak potrzebny środek produkcji musi płacić krotność tego, co płacą jednostki uspołecznione? Jak się to ma do przyjętej zasady poprawy parytetu dochodów ludności rolniczej i chęci młodego pokolenia do podejmowania pracy w rolnictwie?</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#EdwardGnat">Obywatele Posłowie! Technika rolnicza musi być lepiej dostosowana do istniejącej struktury gospodarstw rolnych, o czym zdaje się nie zawsze pamiętają projektanci i producenci. Na profilu produkcji maszyn i urządzeń ciąży jeszcze doktryna wielkotowarowej produkcji rolniczej. Dotychczas jest tak, że wielkość gospodarstw rolnych trzeba dostosować do profilu produkcji maszyn i urządzeń, a przecież to traktory i maszyny rolnicze powinny być dostosowane do różnego rodzaju produkcji i wielkości gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#EdwardGnat">Mam nadzieję, że decyzje wynikające z ostatniego wspólnego posiedzenia Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL o zwiększeniu z Funduszu Restrukturalizacji Przemysłu nakładów inwestycyjnych dla przemysłów współdziałających w wytwarzaniu żywności zdecydowanie wpłyną na poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#EdwardGnat">Wysoki Sejmie! Ważną działalnością naszej organizacji, której nie mogę pominąć, jest organizowanie i świadczenie usług produkcyjnych i bytowych dla ludności wiejskiej. Dotychczasowe wyniki w tej dziedzinie są niezadowalające. Z zadowoleniem przyjmujemy wniesiony na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy o działalności gospodarczej. Jestem przekonany, że znajdzie się na wsi wielu chętnych do podjęcia działalności usługowej, a także organizowania drobnych zakładów przetwórstwa rolnego i punktów sprzedaży. Przyczyni się do pełnego zagospodarowania produktów rolniczych. Nasza organizacja wykorzysta nowe regulacje prawne do zwiększenia własnej działalności gospodarczej oraz będzie inicjować i pomagać w podejmowaniu tej działalności przez środowisko wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#EdwardGnat">Dostrzegamy potrzebę znacznego zwiększenia współpracy naszej organizacji z radami narodowymi oraz spółdzielczością wiejską.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#EdwardGnat">Na zakończenie chciałem podkreślić, że nad problemami rolnictwa w obecnej kadencji Wysoka Izba dyskutuje już po raz trzeci. Niestety, osiągnięte efekty są niewspółmierne do określonych we wnioskach i propozycjach jakie padały z tej wysokiej trybuny. Wyrażam przekonanie, że dzisiejsza debata i w jej wyniku podjęta uchwała spowoduje zasadniczy zwrot w realizacji polityki rolnej. Czekają na to rolnicy i oczekuje na to również całe społeczeństwo. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Jerzy Budzisz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#JerzyBudzisz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Głównym tematem dzisiejszego posiedzenia jest informacja Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w r. 1987. W związku z tym, że morska gospodarka rybna jest jednym z ważnych ogniw gospodarki żywnościowej, pozwolą obywatele posłowie, że naświetlę niektóre aspekty tej specyficznej gałęzi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#JerzyBudzisz">W ciągu 40 lat Polski Ludowej rozwinęliśmy znaczącą gospodarkę morską. W poszczególnych działach: w przemyśle okrętowym, żegludze, rybołówstwie i przemyśle rybnym miejsce Polski jest znaczące. Startowaliśmy z pozycji zerowej, kraju nie notowanego w żadnych zestawieniach światowych. Długo by trzeba wymieniać nasze dokonania w 40-leciu, nie o to jednak chodzi. Jeżeli zdajemy sobie sprawę z tego, co na morzu i jego brzegu posiadamy, musimy rozważyć, co dalej z tym majątkiem robić, jak go najlepiej wykorzystać, a przynajmniej jak go nie zaprzepaścić. Obserwuję tendencję do pomniejszania roli i znaczenia morskiej gospodarki rybnej, mówimy o niej okazjonalnie i to przeważnie w sytuacjach interwencyjnych, jak np. w znanej sprawie śledzi zalewowych.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#JerzyBudzisz">Zabierając głos na 28 posiedzeniu Sejmu w grudniu ub. r., poczyniłem próbę zainteresowania obywateli posłów, i nie tylko, sprawami morza, zagospodarowaniem polskiej strefy rybołówstwa, odbudową floty rybackiej itd. Od tego wystąpienia mija pół roku i nic — cisza. Czy przed burzą? A może sztormem? Znalazłem wprawdzie wśród kolegów posłów, i z tego się cieszę, wielu interesujących się naszymi sprawami rybackimi. Po wielu rozmowach i dyskusjach mogę stwierdzić, że mamy w społeczeństwie swoich sprzymierzeńców, sympatyków, ale czy to wystarcza dla naprawienia niepokojąco trudnej sytuacji?</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#JerzyBudzisz">Wysoki Sejmie! Rybołówstwo morskie z uwagi na efekt swojej działalności można porównać do rolnictwa. Obie te gałęzie gospodarki pozyskują surowiec pochodzenia 'biologicznego, służący do produkcji artykułów spożywczych. Rybołówstwo to żywność. Pozostawienie tej branży poza preferencjami stosowanymi w bloku gospodarki żywnościowej powoduje narastanie trudności ekonomicznych prowadzenia działalności połowowej.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#JerzyBudzisz">Przez prawie cały okres powojenny państwowa polityka ustalania niskich cen ryb powodowała, że opłacalność połowów osiągana była dzięki coraz wyższym dotacjom. Od 1982 r. pomimo prób zmiany tego stanu rzeczy, w dalszym ciągu hamowano administracyjnie wzrost cen, co powodowało wciąż utrzymujące się dysproporcje między kosztami wydobycia a cenami zbytu ryb.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#JerzyBudzisz">Poławianie ryb na eksport na skutek wiadomych przeliczników dolar-złoty opłaca się i pozwala utrzymywać się w dobrej kondycji finansowej eksportującym, wpływa na zmniejszenie dostaw na rynek krajowy.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#JerzyBudzisz">Obywatele Posłowie! W świetle polityki racjonalnego wyżywienia należy zapewnić spożycie ryb na poziomie 8 kg na mieszkańca rocznie. Nie jest to liczba wygórowana, można założenie to zrealizować, wykonując konsekwentnie wszystkie zadania wynikające z morskiej polityki państwa, ustalonymi uchwałami Sejmu, partii i Rządu.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#JerzyBudzisz">Z połowów bałtyckich uzyskujemy białko zwierzęce najtańszym kosztem, a na pewno po kosztach niższych niż w niektórych bardzo opłacalnych działach rolnictwa. Z połowów dalekomorskich uzyskanie tego białka kształtuje się też niżej od średniego kosztu w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#JerzyBudzisz">Wracam do swego grudniowego wystąpienia. Sumując, zadałem pytanie, czy pozostawienie rybołówstwa poza rozwiązaniami stosowanymi w bloku żywnościowym jest właściwe i czy gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie tej działalności w latach realizacji II etapu reformy gospodarczej. Na tak postawione pytanie, jak do tej pory nie znajduję wyraźnych odpowiedzi pozytywnych. Dla przykładu podaję: wprowadzone w roku bieżącym rozwiązania systemowe powodują znaczne ograniczenie, wręcz uniemożliwiają wygospodarowanie środków na odtworzenie floty, tym samym nierealne jest wykonanie uchwały nr 74 Rady Ministrów w sprawie zakupu statków dla rybołówstwa morskiego. Uchwała obowiązuje zresztą tylko do końca 1988 r., a praktycznie biorąc oddanych zostanie do eksploatacji zamiast 8 trawlerów dalekomorskich tylko 2 i zamiast 17 kutrów, też tylko 2 dla przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#JerzyBudzisz">Jedną z podstawowych przyczyn, poza trudnościami produkcyjnymi w stoczniach, jest polityka kredytowa uniemożliwiająca uzyskanie kredytów na sfinansowanie i wykupienie statków. Warunki kredytowania są dla przedsiębiorstw nie do przyjęcia. Zaniepokojenie tą kwestią wyrażono w stanowisku Komisji Morskiej Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Pozwolę sobie zacytować jedno zdanie ze wspomnianego stanowiska: „Komisja Morska z niepokojem odnotowuje systematyczne zmniejszanie się potencjału połowowego floty rybackiej oraz postępujący proces starzenia się statków, co zwiększa koszty ich remontów i eksploatacji, a przy opóźnieniu programu odnowienia floty nie pozwoli na utrzymanie przyjętego w programie wyżywienia społeczeństwa jako biologicznie niezbędnego minimalnego spożycia na poziomie 6 kg na mieszkańca kraju”.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#JerzyBudzisz">Wysoki Sejmie! Sytuacja w rybołówstwie jest złożona, jak już wspomniałem, wynika ze złego stanu technicznego floty, wzrostu cen paliwa i materiałów, a także z ogólnej sytuacji biologicznej na Bałtyku, spowodowanej wzrostem zanieczyszczeń w strefie przybrzeżnej. W poprawę zaopatrzenia rynku krajowego w ryby i przetwory rybne włożono wiele wysiłku. Utrzymanie tego stanu jest poważnie zagrożone, jeżeli odkładać będziemy wykonanie zadań, głównie odbudowę floty łowczej, skutki mogą być bardzo poważne, nie do odrobienia. Niektórzy twierdzą, że np. połowy bałtyckie do r. 1995 mogą zmniejszyć się o połowę. Nie wolno nam do tego dopuścić. Jeszcze nie jest za późno.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#JerzyBudzisz">Uważam, że dla naprawienia istniejącego stanu rzeczy należy:</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#JerzyBudzisz">— opracować spójny system finansowania zakupu statków i łodzi rybackich dla wszystkich sektorów;</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#JerzyBudzisz">— objąć działalność rybołówstwa morskiego podobnymi preferencjami, jak pozostałe gałęzie bloku żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#JerzyBudzisz">Dotyczy to głównie składek na ZUS, odsetek od kredytów obrotowych, podatku od nieruchomości, braku subwencji do eksportu produktów rybnych.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#JerzyBudzisz">Należałoby uświadomić sobie, że w r. 1937 morska gospodarka rybna ze swym eksportem o wartości ponad 200 mln dolarów stanowiła drugą po węglu gałąź gospodarki narodowej w eksporcie do II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#JerzyBudzisz">Eksport ryb i kalmarów o wysokim stopniu przetworzenia cechowała dobra efektywność. Koszt uzysku dolara wynosił około 232 zł przy średnim kursie 263,18 zł. Podkreślić należy, że poza tym z gospodarki rybnej wpłacono na Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego w roku 1987 — 0,7 mld zł, a w 1988 r. suma ta wyniesie 1 mld 600 mln zł. Spowodowane to jest zwiększeniem stawki z 2% do 5% wartości majątku trwałego, co ma wpływ na zmniejszenie funduszu rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#JerzyBudzisz">Ważność tych zagadnień, które poruszyłem, ma wymiar ponadregionalny. Przedstawiając je, poczyniłem to z obowiązku poselskiego, jako rybak, mieszkaniec miasta Władysławowa, które w najbliższych dniach gościć będzie najwyższe władze partyjne i rządowe z okazji centralnej akademii „Dni Morza 1988 r.”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Franciszka Ostrowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#FranciszkaOstrowska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsze obrady poświęcone zostały rozwojowi polskiego rolnictwa. Omawiając tak istotny dział gospodarki narodowej, nie można w nim pominąć tak ważnego zagadnienia, jakim jest weterynaria i cały przemysł bioweterynaryjny.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#FranciszkaOstrowska">Za godne szczególnej uwagi uznałam zapoznanie obywateli posłów z problemami, z jakimi boryka się na co dzień weterynaria, a wraz z nią przemysł weterynaryjny. Istota jej działania jest leczenie, a to — jak wiadomo — nie odbywa się bez udziału leków. Od ich jakości, asortymentu, rytmiczności dostaw, odpowiedniego racjonowania i dawkowania zależy w ogromnej mierze rozwój i dynamika produkcji zwierzęcej. Jak ważne ma to znaczenie, nie trzeba tu na forum Sejmu nikomu z obywateli posłów wyjaśniać. Sama będąc długoletnią pracownicą Gorzowskich Zakładów Przemysłu Bioweterynaryjnego, produkujących dla rolnictwa, miałam wielokrotnie okazję przekonać się bezpośrednio, jak ważne zadanie spełnia przemysł weterynaryjny w służbie rolnej.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#FranciszkaOstrowska">Produkcję i dostawy leków weterynaryjnych, premiksów i innych artykułów realizuje obecnie kilkadziesiąt przedsiębiorstw w kraju:</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#FranciszkaOstrowska">Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego „Biowet”, wyłączny producent surowic, szczepionek, środków diagnostycznych oraz podstawowych asortymentów leków przeznaczonych wyłącznie dla zwierząt;</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#FranciszkaOstrowska">Zakłady Przemysłu Farmaceutycznego „Polfa”, główny producent leków medycznych, stosowanych również w dużym zakresie i stosunkowo dużych ilościach w lecznictwie zwierząt, oraz premiksów, mieszanek mineralnych i niewielkiej ilości asortymentu leków weterynaryjnych;</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#FranciszkaOstrowska">Inni dostawcy-producenci środków dezynfekcyjnych, środków do dezynfekcji urządzeń ubojowych, wytwórcy środków opatrunkowych oraz pozostali producenci.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#FranciszkaOstrowska">Najważniejsze asortymenty nie produkowane przez przemysł krajowy względnie dostarczane w ilościach nie zaspokajających potrzeb muszą być uzupełniane importem. Na import gotowych wyrobów, dzięki któremu realizowany jest tylko pewien procent zamówień na wiele grup leków, wydatkowano średnio w ostatnich kilku latach do 3,5 mld dolarów i do 3 mld rubli, co stanowi ponad 10% wszystkich dostaw.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#FranciszkaOstrowska">Większość asortymentów leków weterynaryjnych w ogólnej liczbie około 400 pozycji jest zgodna z zamówieniami. W tej grupie leków znajdują się głównie preparaty biologiczne oraz duży procent innych środków nie wymagających w zasadzie surowców z importu lub krajowych, ściśle reglamentowanych. Trzeba tu powiedzieć, że wielkość i rozpiętość dostaw poszczególnych leków w stosunku do zamówień jest znaczna i wynosi od kilku do 100%. Czynniki, jakie warunkują zahamowania bądź niepełne dostawy produkowanych leków są następujące. Niedostateczna moc produkcyjna zakładów przemysłu bioweterynaryjnego i innych producentów. Przyjmując około 70% zgłoszonych potrzeb, przemysł bioweterynaryjny motywuje swoje stanowisko ograniczonymi możliwościami w produkcji. Co na to wpływa?</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#FranciszkaOstrowska">Po pierwsze — przede wszystkim deficyt bądź niedobór urządzeń i aparatury bezwzględnie warunkującej wprowadzenie nowych asortymentów lub modernizację dotychczas produkowanych wyrobów, np. aparatów liofilizacyjnych, rolerów fermentorów, linii o zamkniętym ciągu do produkcji szczepionek, wysoko-obrotowych wirówek, itp.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#FranciszkaOstrowska">Po drugie — powszechny brak urządzeń do automatyzacji produkcji, zwiększającej wielokrotnie wydajność przy podwyższeniu wymogów jakościowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym na przykład dozowników do napełniania i zamykania preparatów sproszkowanych, rozlewaczek do płynów iniekcyjnych, automatycznych urządzeń do mycia, suszenia, sterylizacji opakowań i autoklawów o dużej objętości.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#FranciszkaOstrowska">Po trzecie — wysoki stopień zużycia posiadanych urządzeń, przekraczający w zakładach przemysłu bioweterynaryjnego 70%.</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#FranciszkaOstrowska">Zakupione przed 25 laty aparaty liofilizacyjne świadczą dobrze o ich obsłudze, są jednak mniej wydajne, mniej przydatne w nowoczesnej technologii, ulegają częstym awariom, powodują przestoje głównie z braku części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#FranciszkaOstrowska">Jako kolejny czynnik należy wymienić brak nowoczesnej aparatury badawczo-kont rolnej, również niepełne zaplecze energetyczno-cieplne, chłodnicze i kanalizacyjne oraz niedobory surowcowe, które dotknęły także cały przemysł bioweterynaryjny i farmaceutyczny.</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#FranciszkaOstrowska">Aż 80% surowców zużytych w przemyśle farmaceutycznym, który przecież także produkuje leki dla zwierząt, pochodzi z importu, głównie z II obszaru płatniczego. Są to nowoczesne substancje przyjęte przez medycynę jako niezbędne w produkcji leków dla zwierząt. Należy tu zaznaczyć, że od kilku lat, mimo rosnących potrzeb, ustalenia CPR określają wielkość produkcji leków weterynaryjnych na tym samym poziomie, tj. od 5 do 5,5 mld zł, na którą to produkcję zapewniane są środki dewizowe. Realia są jednak takie, że import surowców jest corocznie niższy od wielkości ujętej w programie operacyjnym. Ma to ujemny wpływ na wykonanie zobowiązań przedsiębiorstw produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#FranciszkaOstrowska">Musimy sobie uświadomić, że bez zwiększenia produkcji surowców oraz półfabrykatów krajowych, eliminujących import, lub uzyskania dodatkowych środków dewizowych będą coraz poważniejsze ograniczenia dostaw wielu asortymentów, nawet w przypadku poprawienia mocy produkcyjnych w poszczególnych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#FranciszkaOstrowska">Znaczny procent leków stosowanych w lecznictwie zwierząt stanowią leki medyczne. Stwarzanie priorytetu w zaopatrzeniu służby zdrowia w specyfiki bardzo niekorzystnie odbija się w produkcji zwierzęcej. Wszystkie ograniczenia czy trudności w produkcji leków medycznych w pierwszej kolejności przyczyniają się do zmniejszenia realizacji umów zawartych przez przemysł weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#FranciszkaOstrowska">Wiele leków weterynaryjnych produkowanych przez przemysł farmaceutyczny jest eksportowanych. I tak dla przykładu, Zakład Przemysłu Farmaceutycznego „Polfa” eksportują ponad dwukrotnie więcej niż dostarczają podobnych artykułów na potrzeby krajowe. Nikt tego nie kwestionuje, gdyż konieczność i celowość eksportu nie podlega dyskusji. Jednak trudniej jest uzasadnić fakt eksportu niektórych asortymentów leków do I obszaru płatniczego, przy znacznym niedoborze właśnie tych artykułów na rynku krajowym i przy konieczności importu podobnych środków dla naszego rolnictwa z II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#FranciszkaOstrowska">Uznaję za słuszne i myślę, że obywatele posłowie podzielą moje zdanie, by eksport leków weterynaryjnych — realizowanych przez przemysł w niewielkim procencie na potrzeby krajowe — był opiniowany przez Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, tak jak w odniesieniu do leków medycznych opiniuje Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#FranciszkaOstrowska">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na podkreślenie zasługuje fakt, że możliwości produkcyjne zakładów przemysłu bioweterynaryjnego przestały zapewniać pełne pokrycie rosnącego corocznie popytu rolnictwa na środki ochrony zdrowia dla zwierząt. Na skutek wieloletniego niedoinwestowania zakładów „Biowet”, nastąpiło zahamowanie ich rozwoju, co spowodowało m.in. szybko postępującą dekapitalizację majątku trwałego i związany z tym słaby postęp techniczny. Średni stopień zużycia majątku trwałego w tych zakładach sięga 50%, w tym maszyn i urządzeń produkcyjnych 70%, w których proces zużycia postępuje szybciej niż w innych grupach środków pracy. Obok niedostatecznego wyposażenia w urządzenia i aparaturę, wielkość i strukturę produkcji przemysłu bioweterynaryjnego limituje stan techniczny pomieszczeń i zaplecza energetyczno-wodnego.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#FranciszkaOstrowska">Istniejące w zakładach „Biowet” kotłownie wyposażone w kotły sprzed kilkudziesięciu lat, nie pokrywają potrzeb produkcyjnych w zakresie energii cieplnej. Nie odpowiadają również programom oszczędnościowym paliw, ochrony środowiska, a nawet bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#FranciszkaOstrowska">Biorąc pod uwagę, że cały asortyment leków biologicznych i przeważający asortyment specyfików bioweterynaryjnych jest już obecnie produkowany przez przemysł bioweterynaryjny, odpowiedzialność za pełne zaspokojenie potrzeb leczniczych zwierząt powinny w najbliższej przyszłości przyjąć na siebie zakłady przemysłu bioweterynaryjnego.</u>
          <u xml:id="u-53.21" who="#FranciszkaOstrowska">Poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki ochrony zdrowia zwierząt i zadania stawiane w tym zakresie zakładom „Biowet” będą możliwe do osiągnięcia jedynie dzięki realizacji inwestycyjnego programu zamierzeń rozwoju i unowocześniania produkcji leków weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-53.22" who="#FranciszkaOstrowska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Powyżej omówiłam sprawy związane z produkcją leków i sytuacją w przemyśle weterynaryjnym. Jest to obszerny temat i po prostu poruszyłam tylko mikroskopijne, najważniejsze sprawy, jakie mnie nurtowały. Natomiast nie wspomniałam nawet o służbie weterynaryjnej, pracującej w terenie i w halach ubojowych. Ale jest to już odrębny temat. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-53.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#MarekWieczorek">Głos ma poseł Jan Nawłoka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JanNawłoka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Już po raz piąty Sejm dokonuje dziś oceny realizacji programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Trzeba szczerze powiedzieć, że rządowe sprawozdanie, przedstawione przez Ministra Stanisława Ziębę opracowane zostało wyjątkowo wszechstronnie, w obszerny sposób prezentuje stopień realizacji celów społecznych stawianych przed tym niezwykle ważnym działem gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JanNawłoka">Polityka rolna w ostatnim okresie wyzwoliła silne motywacje produkcyjne wsi, co w połączeniu z reformą gospodarczą prowadzoną w sektorze uspołecznionym, pozwoliło na wydatny wzrost produkcji rolnej i wyraźną poprawę efektywności gospodarowania. Datuje się to zwłaszcza od momentu historycznego wspólnego XI Plenum KC PZPR i NK ZSL z 1983 r. Polityka ta zakłada m.in. trwałość indywidualnego gospodarstwa rolnego, jednakowe warunki rozwoju dla wszystkich sektorów, trwałą opłacalność produkcji, prorolniczą orientację przemysłu oraz stopniową likwidację różnic pomiędzy miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#JanNawłoka">Wbrew przyjętym jednak założeniom nie przezwyciężono do końca złego nawyku traktowania rolnictwa, jako mniej ważnego działu gospodarczego. I tak w strukturze produkcji przemysłowej nie uwzględniono dostatecznie potrzeb rolnictwa w zakresie środków produkcji. Niespójna i doraźna była także polityka w stosunku do gospodarstw chłopskich. Głoszono wprawdzie tezę o ich trwałości, lecz w rzeczywistości ograniczano gdzie się dało zakup ziemi i innych środków produkcji, do kredytów, po staremu preferując sektor uspołeczniony.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JanNawłoka">Obywatele Posłowie! Po pięciu latach nieprzerwanego wzrostu produkcji rolniczej, w ubiegłym roku nastąpił jej spadek i pogorszenie wyników ekonomiczno-finansowych. Według oceny resortu wyrażonej w sprawozdaniu nie oznacza to załamania produkcji, której spadek może mieć charakter przejściowy, jeżeli nastąpi licząca się poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcyjne w zakresie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#JanNawłoka">Szczególnie niepokojąca jest stagnacja inwestycji w przemysłach wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego. Od wielu lat udział tych nakładów wynosi niezmiennie ok. 5% ogólnego funduszu inwestycji przemysłowych. Obywatele posłowie znają chyba na pamięć zapis, który mówi, że nakłady inwestycyjne na kompleks gospodarki żywnościowej muszą być przynajmniej takie, jak w całej gospodarce narodowej. Natomiast na przemysł spożywczy i te branże, które wytwarzają środki produkcji dla rolnictwa, a więc chemię i maszyny, muszą być one większe niż w całej sferze produkcji materialnej. Znalazło to, jak pamiętamy, swój wyraz przy rozdziale środków na inwestycje w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym do roku 1990. Przewidziano tam, że nakłady na kompleks żywnościowy będą wyższe o 24%, w tym na przemysł spożywczy aż o 72%, chemiczny — 45%, maszynowy — 37%. A pomimo tego już w pierwszym roku pięciolatki inwestycje były wykonywane z ogromnymi opóźnieniami. W roku 1986 plan inwestycji zrealizowano w 94%, przy czym w przemyśle chemicznym w 60%, a w maszynowym w 80%.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#JanNawłoka">Podobna, choć nieco lepsza sytuacja była w roku 1987. W konsekwencji tego wykonanie Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego 1986–1990 stoi pod znakiem zapytania. Jest to bardzo poważne zagrożenie dla programu wyżywienia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#JanNawłoka">Wysoki Sejmie! Po pewnym ożywieniu aktywności produkcyjnej rolnictwa, będącej wynikiem nowej polityki rolnej, pojawiły się w rolnictwie pierwsze oznaki regresu będącego głównie następstwem pogorszenia się opłacalności niektórych upraw i hodowli. Mam na myśli spadek pogłowia bydła, zwłaszcza krów i produkcji mleka, spadek pogłowia trzody chlewnej, zmniejszone zainteresowanie uprawą buraka cukrowego. W analizie przyczyn spadku tej produkcji, zwłaszcza zwierzęcej, zbyt pobieżnie potraktowano ekonomiczne warunki, a więc malejącą opłacalność oraz techniczne zacofanie tej produkcji. Przy narastającym problemie starzenia się wsi pracochłonna i uciążliwa produkcja zwierzęca będzie się dalej zmniejszać. „Normalne”, że w tej sytuacji importujemy masło i sery dojrzewające. Czy wystarczy żywności, jeśli dochody rolników będą się obniżać, a w dodatku nałoży się na to utrudniony dostęp do środków produkcji?</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#JanNawłoka">Czy wobec tych bardzo wyrywkowych faktów można mówić o silnym lobby rolniczym, skoro interesy rolników i rolnictwa stale przegrywają. Pytania takie musimy sobie zadać.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#JanNawłoka">Wysoki Sejmie! W rezultacie niskich nakładów rolnictwo nie jest w stanie zaspokoić wielu swoich potrzeb. Dotyczy to m.in. melioracji i zaopatrzenia wsi w wodę. W zakresie melioracji nie osiąga się prostej reprodukcji i w wielu regionach kraju niszczeją urządzenia zbudowane jeszcze w XIX wieku. Jeżeli weźmiemy pod uwagę roczne tempo meliorowania (70 tys. hektarów rocznie) i porównamy z zakresem użytków, które melioracji wymagają, a jest to 3 mln ha, to okaże się, że na rozwiązanie tego problemu przyjdzie nam czekać 40 lat.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#JanNawłoka">Barierą postępu w rolnictwie i wsi jest występujący w wielu regionach brak wody dla ludzi i zwierząt oraz opóźnienia w reelektryfikacji wsi. To tylko nieliczne fakty świadczące o tym, że wiele z zapisów perspektywicznego programu rozwoju rolnictwa pozostaje w sferze zapisów, a pozytywne tendencje nie mają symptomów stabilności. Tak ocenia ubiegły rok w rolnictwie Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#JanNawłoka">Obywatele Posłowie! Za jedną z niezwykle ważnych i istotnych spraw uważana jest opłacalność pracy na roli. Przypomnijmy więc, że w latach 1960 do 1970 przestrzegano równomiernego tempa wzrostu dochodów ludności rolniczej i nierolniczej. Począwszy jednak od roku 1982 parytet dochodów w tempie alarmującym obniżył się — ze 111% do 83%–85% — w roku ubiegłym. Problem moim zdaniem nie polega na tym, że parytet wynosi 83%. Są kraje na Zachodzie, które mają rolnictwo bardziej rozwinięte od naszego, a parytet wynosi również około 80%. Ale w sumie — mówił o tym szczegółowo poseł Kazimierz Olesiak — są to rzeczy nieporównywalne. U nas jednak wręcz szokujące było tempo regresu spowodowane m.in. trzema co najmniej przyczynami. Po pierwsze — wzrostem kosztów produkcji; podwyżka cen skupu nie nadąża za wzrostem cen środków produkcji. Po drugie — nieprzestrzeganiem dyscypliny płacowej w innych działach gospodarki. I po trzecie — dużą mimo wszystko, wciąż dużą liczbą osób zatrudnionych w rolnictwie indywidualnym.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#JanNawłoka">Trzeba tutaj szczerze dodać jeszcze, że mamy niski poziom zmechanizowania rolnictwa, znacznie rozdrobnioną strukturę agrarną i zaniedbaną infrastrukturę gospodarczą i socjalną. I tutaj naszym zdaniem przede wszystkim tkwią zagrożenia dla zwiększenia produkcji rolnej. Dlatego należy z budżetu państwa wspierać fundusz gospodarstw indywidualnych, przeznaczony na modernizację, np. przez dotowanie postępu technicznego, organizacyjnego, biologicznego, preferencyjne kredyty na inwestycje produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#JanNawłoka">Polskiej wsi niezbędna jest farmeryzacja, wysoko wydajne gospodarstwa zatrudniające mniej niż obecnie osób, ale z drugiej strony — gospodarstwa lepiej wyposażone i zorganizowane oraz lepiej obsługiwane przez zakłady usługowe i zaopatrzeniowe. Takie gospodarstwa chłopskie powstaną wtedy, gdy, po pierwsze — system ekonomiczny będzie kreował rolników nieprzeciętnych, eliminując mało wydajnych (aktualna polityka dochodowa i podatkowa temu nie sprzyja); po drugie — kandydaci na rolników uzyskają odpowiednie przygotowanie (obecnie co 12-ta osoba pracująca w rolnictwie ma do tego przygotowanie); po trzecie — dobrzy rolnicy zdołają nabyć za pieniądze, bez pisania podań, czapkowania, wystawania w kolejkach, wysoko wydajne środki do produkcji i nowoczesne maszyny.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#JanNawłoka">Zdaję sobie sprawę z tego, że te słuszne skądinąd życzenia są życzeniami na dzisiaj pobożnymi, ale pomarzyć zawsze wolno.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#JanNawłoka">Wysoki Sejmie! Potrzeba dalszego umocnienia rynku żywnościowego wiąże się ściśle z koniecznością stopniowego odchodzenia od nieuzasadnionych dotacji do konsumpcji żywności, jako że dotacje zacierają prawdziwy obraz kosztów produkcji mleka, mięsa i innych artykułów oraz nie sprzyjają mobilizacji załóg przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożywczego do obniżki kosztów przetwórstwa żywności. Wiąże się to jednak ze stopniową zmianą poziomu, a zwłaszcza struktury cen artykułów żywnościowych. Struktura ta powinna być wyrazem właściwego stosunku pomiędzy popytem a podażą żywności. Nieodpowiednia struktura i poziom cen detalicznych wywołuje daleko idące implikacje ekonomiczne w przetwórstwie żywności i w samym rolnictwie. Zdaję sobie sprawę z tego, że są to jednak problemy nie tylko o charakterze ekonomiczno-społecznym, ale i politycznym.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#JanNawłoka">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Nie sposób w krótkim wystąpieniu zasygnalizować wszystkich problemów, które trapią nasze rolnictwo i gospodarkę żywnościową. Nie wspomniałem tutaj o tych sprawach, o których z wielką pasją i zaangażowaniem mówili moi przedmówcy. Uważam, że nie ma się co powtarzać. Chciałem tylko zgłosić wniosek, aby za rok przy okazji omawiania tego samego tematu Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej opracowało materiał, który będzie mówił o głównych kierunkach i środkach polityki gospodarczej, w tym tak ważnym dziale gospodarki na następny rok.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#JanNawłoka">Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego ma świadomość tego, że rezultaty w dziedzinie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w roku ubiegłym mogłyby być znacznie lepsze, gdyby we wszystkich ogniwach gospodarki narodowej doceniono żywotne znaczenie tego działu gospodarki, z głębokim poczuciem pełnej odpowiedzialności za wielką narodową sprawę, jaką jest wyżywienie narodu. I tą trochę gorzką refleksją chciałem swoje wystąpienie zakończyć. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#MarekWieczorek">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 do godz. 17 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JerzyOzdowski">Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#JerzyOzdowski">Kontynuujemy dyskusję nad informacją Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. oraz nad projektem ustawy o scalaniu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Marek Jagielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#MarekJagielski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mówiąc o przemyśle mięsnym, mamy z reguły na myśli dystrybucję kartkową jego wyrobów ilościowych i jakościowych. Zapominamy natomiast niejednokrotnie, że zaspokajanie potrzeb w pierwszym obszarze, o którym wspomniałem, związane jest z szeregiem czynników, w tym i infrastrukturalnych, do których generalnie rzecz ujmując, zaliczyłbym: poziom skupu i rytmikę dostaw żywca, funkcjonowanie rynku mięsnego opartego na reglamentacji i rozdzielnictwie, samofinansowanie dewizowe, niską zdolność samofinansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej wynikającą z dotowania konsumpcji mięsa, a także system opodatkowania wzrostu wynagrodzeń wyznaczający niskie możliwości płacowe przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#MarekJagielski">Zaopatrzenie przemysłu mięsnego w podstawowy surowiec jakim jest żywiec rzeźny od początku lat osiemdziesiątych stanowi naczelny problem. W związku z tym podejmuje się szereg działań wspomagających produkcję zwierzęcą, do których zaliczyć m.in. należy:</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#MarekJagielski">— finansowanie z własnych odpisów dewizowych zakupu wyselekcjonowanego materiału hodowlanego oraz współudziału w prowadzeniu eksperymentalnych kierunków badań hodowli zarodowej,</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#MarekJagielski">— finansowanie zakupu koncentratów paszowych dla poprawy zawartości białka i wytwarzanie pasz z odpadów oraz ubocznych produktów rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#MarekJagielski">Działania te są szczególnie konieczne, gdyż polska trzoda pod wieloma względami ustępuje jakością hodowanej w innych krajach. Na przykład ma niższą o ok. 3% wydajność poubojową, a udział elementów najbardziej poszukiwanych jak schab, szynka, łopatka jest o około 6% mniejszy. Aby ten stan naprawić, producenci muszą otrzymać lepszy materiał hodowlany, lepsze pasze i skuteczniejszą opiekę weterynaryjną nad zwierzętami.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#MarekJagielski">Przemysł mięsny zainicjował i prowadził przez szereg lat import koncentratów paszowych z „Central-Soya” spłacając je ponadplanowym eksportem szynek, a w tym roku podjął ofertę fundacji rozwoju polskiego rolnictwa. Ten kierunek działania ma na celu wspomożenie zaopatrzenia indywidualnych producentów we właściwe koncentraty, wzbogacając tym samym własne zasoby paszowe. Działania te prowadzone będą w ramach 10-letniego programu współpracy.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#MarekJagielski">Inne zamierzenia przemysłu mięsnego polegają na ukształtowaniu organizacji i kontraktacji na podstawie wieloletnich umów gwarantujących producentom korzystne warunki hodowli, opiekę zakładów mięsnych, kredytowanie i odbiór bezpośrednio z gospodarstw indywidualnych. Ta ostatnia sprawa jest niestety limitowana niedostatkiem taboru i odpowiednich urządzeń Wagowych. Powszechnie wiadomo, że rynek mięsny jest niezrównoważonym segmentem w gospodarce żywnościowej zarówno w skali kraju, jak i w poszczególnych jego regionach. Można mówić o sztucznym utrzymywaniu równowagi przez system reglamentacji i rozdzielnictwa. Jakkolwiek jest to sprzeczne z teorią samoregulującego się rynku, to taka organizacja zaopatrzenia jest wymuszona z jednej strony wolą społeczeństwa, a z drugiej napiętym bilansem pasz i niemożliwością importu mięsa.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#MarekJagielski">Rozwiązanie problemów rynku mięsnego wymaga rozpatrzenia, czy istnieją realne możliwości zwolnienia państwowego przemysłu mięsnego z obecnych obowiązków i komu je przypisać, np.:</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#MarekJagielski">— organizowanie dostaw mięsa i przetworów do aglomeracji miejskich i przemysłowych, gdzie jest duży rynek zbytu ze względu na zaludnienie, a niska podaż produkcji własnego zaplecza surowcowego;</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#MarekJagielski">— utrzymanie w chłodniach zapasów mięsa niezbędnego na okres sezonowego spadku podaży żywca;</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#MarekJagielski">— zaopatrzenie wszystkich producentów przetworów mięsnych, np. w jelita oraz przyprawy pochodzące głównie z importu.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#MarekJagielski">Według oceny moich wyborców oraz mojej własnej, przy obecnej i prognozowanej na najbliższe lata nierównowadze na rynku mięsnym do spraw tych należy podejść ostrożni etapowo, likwidując poszczególne formy centralnego sterowania rynkiem mięsnym, znosząc w pierwszym etapie reglamentację, w drugim wyłączność skupu, a w trzecim rozdzielnictwo. Zwłaszcza zniesienie reglamentacji stworzyłoby warunki do zwiększenia oferty na rynku mięsnym artykułów przez wprowadzenie paczkowanych i porcjowanych wyrobów, produktów z dodatkami niemięsnymi, przy jednoczesnym znacznym zróżnicowaniu cen w stosunku do wyrobów czysto mięsnych.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#MarekJagielski">Rozwiązania wymaga także stosowanie w produkcji krajowej wielofosforanów poprawiających jakość i wydajność produktów w stosunku do masy wsadu. Resort zdrowia przeciwny jest używaniu tego środka, mimo stosowania w większości krajów świata, w tym w polskich szynkach eksportowanych do USA i na inne rynki wolnodewizowe.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#MarekJagielski">Ponadto należy zwrócić uwagę na to, że mimo nienasycenia rynku krajowego, przemysł mięsny eksportuje ok. 10% mięsa i przetworów po to, by uzyskać dewizy niezbędne do utrzymania obecnego poziomu produkcji. W ubiegłym roku wpływy dewizowe zamknęły się kwotą blisko 220 mln dolarów, lecz to nie w pełni przyczyniło się do samofinansowania dewizowego. W tym roku sytuacja w tej dziedzinie stała się krytyczna. Potrzeby importowe są trzykrotnie wyższe od możliwych do uzyskania odpisów dewizowych. Systematycznie z roku na rok zmniejszano przemysłowi wskaźnik odpisów, który początkowo wynosił 18% wpływów, następnie 15% wpływów, a ostatnio 12%, przy czym wyłączono z centralnego dewizowego zasilania szereg artykułów niezbędnych do produkcji, jak np. jelita, przyprawy, a wzmogły się żądania wszystkich dostawców tzw. wsadów dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#MarekJagielski">Podtrzymanie zdolności eksportowych zakładów mięsnych wymaga importu maszyn, urządzeń, części zamiennych z II obszaru płatniczego, gdyż rodzimy przemysł reprezentowany przez „Spomasz” od co najmniej 20 lat nie dostarcza przemysłowi maszyn. Dotychczas przemysł mięsny ze swoich odpisów finansował potrzeby nie tylko państwowych zakładów, ale także spółdzielczości, państwowych gospodarstw rolnych, instytutów naukowych pracujących na rzecz rolnictwa i hodowli.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#MarekJagielski">Brak reakcji na wnioski o podwyższenie odpisu wymusi ograniczenie finansowania importu wyłącznie do zakładów mięsnych posiadających uprawnienia eksportowe i w niewielkim zakresie na potrzeby zaopatrzenia rynku wewnętrznego. Ograniczy się tym samym z konieczności rozmiary produkcji wędlin, konserw i innych przetworów wymagających importowanych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#MarekJagielski">Podstawową barierą dla rozwoju i modernizacji zakładów mięsnych jest niewielka zdolność samofinansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej. Wynika ona z niskiej rentowności produkcji i przetwórstwa mięsa, które w dużej części są dotowane.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#MarekJagielski">Ceny artykułów mięsnych, zarówno urzędowe, jak i umowne (na podroby i przetwory podrobowe) są sztucznie zaniżane dla ochrony kosztów utrzymania w relacji do dochodów pracowniczych. Na tym tle zdolność zgromadzenia odpowiednich środków finansowych przez poszczególne przedsiębiorstwa, a także branżę jako całość jest znikoma w porównaniu z innymi przemysłami i potrzebami.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#MarekJagielski">Przemysł mięsny ze swoją rentownością od 4% do 4,2% jest na skraju opłacalności produkcji. Średni wskaźnik rentowności przemysłu przetwórczego jest ponad trzykrotnie wyższy. Jednocześnie przemysł mięsny posiada jeden z najwyższych wskaźników umorzeń produkcyjnej części majątku wynoszący 67%. Jest natomiast obciążony obowiązkiem wpłat amortyzacji do budżetu oraz na fundusz obsługi zadłużenia zagranicznego, pomimo tego, że do końca lat siedemdziesiątych spłacił wszystkie kredyty dewizowe zaciągnięte na budowę i modernizację zakładów mięsnych.</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#MarekJagielski">Program branżowy modernizacji państwowego przemysłu wymaga przede wszystkim podtrzymania jego zdolności eksportowych, zmniejszenia uciążliwości dla otoczenia ze względu na lokalizację w dzielnicach mieszkaniowych i centrach miast; wymaga poprawy warunków technicznych i sanitarnych oraz zmniejszenia uciążliwości warunków pracy załóg.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#MarekJagielski">Zakłady mięsne stworzyły w ramach wewnętrznej pomocy system pożyczkowy, kumulując w tym celu część środków rozwojowych. Dotychczas, pomimo licznych wniosków nie uznano za celowe pozostawienie przemysłowi mięsnemu całości amortyzacji, czy zwolnienia go z wpłat na fundusz obsługi zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-58.21" who="#MarekJagielski">Na tle poruszanych problemów samofinansowania należy równocześnie stwierdzić, że ograniczeniu skali dotowania konsumpcji mięsa i w końcu jego likwidacji musi towarzyszyć powiększenie rentowności do poziomu co najmniej średniego w przemyśle przetwórczym. W przeciwnym przypadku zakładom mięsnym grozi katastrofa techniczna.</u>
          <u xml:id="u-58.22" who="#MarekJagielski">Wysoki Sejmie! Poziom przeciętnych wynagrodzeń w okresie ostatnich 7 lat w przemyśle mięsnym systematycznie spada w porównaniu z poziomem płac w pozostałych przemysłach oraz w zestawieniu z wysokością kosztów utrzymania. W r. 1982 z płacą 11 140 zł przekraczał płacę przemysłu przetwórczego o 350 zł, tj. średnio 3,3%. W I natomiast kwartale br. średnie płace przemysłu mięsnego są niższe o 10,6% od przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-58.23" who="#MarekJagielski">W tym okresie place w przemyśle wzrosły trzykrotnie, a w mięsnym 2,5-krotnie. Powszechne są więc głosy związkowe, że jest to nagroda za pracę ciągłą, bez przerw, strajków i protestów, domagają się więc nie wyrównania poziomu płac, ale wyrównania startu w płacach i naprawienia błędów dotychczasowych metod zasilania w środki na wynagrodzenia, szczególnie godzące w przemysły, w których ceny są sztucznie urzędowo zaniżone. Tymczasem zwleka się z przyznaniem kwot wolnych na r. 1988 w oparciu o syntetyczną ocenę płac.</u>
          <u xml:id="u-58.24" who="#MarekJagielski">Przemysł mięsny musi się przygotować do innej organizacji pracy po zniesieniu reglamentacji. Wymaga to nie tylko przeorganizowania pracy w wydziałach produkcyjnych i w całych zakładach, ale także przyjęcia i wymiany pracowników, a bez odpowiedniej oferty płacowej nie będzie to zadanie realne. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-58.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Halina Olewińska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#HalinaOlewińska">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Żyją i pracuję w środowisku wiejskim. Gros spotkań z wyborcami odbywam także w środowisku wiejskim. Z tych względów chciałabym przekazać kilka uwag i refleksji nurtujących to środowisko, a szczególnie kobiety wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#HalinaOlewińska">W sprawozdaniu resortu rolnictwa o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w r. 1987 warunkom socjalno-bytowym ludności wiejskiej poświęcono pięć stron. Materiał informuje w sposób optymistyczny, ile na wsi funkcjonuje ośrodków zdrowia, aptek, świetlic, ośrodków kultury, bibliotek, placówek handlowych, placówek usługowych. Rzeczywistość jest jednak inna. Przytoczone w sprawozdaniu liczby nie obrazują w pełni złożonej aktualnej sytuacji socjalno-bytowej ludności wiejskiej. Inaczej te liczby wyglądają, gdy je przeliczyć na jedno gospodarstwo domowe, czy jednego mieszkańca i porównać z analogicznymi wskaźnikami dotyczącymi ludności miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#HalinaOlewińska">W woj. płockim, które reprezentuję, 25% gospodarstw domowych na wsi ma wodę w mieszkaniach, w mieście 90%. Podobnie z zaopatrzeniem w gaz. Na wsi 40% gospodarstw domowych ma gaz bezprzewodowy. Gazu sieciowego nie ma żadne gospodarstwo. W mieście łącznie w gaz sieciowy i bezprzewodowy wyposażone jest 93% gospodarstw domowych. Niewielka jest dostępność wsi do telefonu. Tylko 17 telefonów przypada na wsi na 1000 mieszkańców; w mieście — 68 telefonów. A przecież telefon to nie żaden luksus, tylko rzecz niezbędna, dzięki której można natychmiast wezwać lekarza czy zasięgnąć informacji w gminnej spółdzielni, chociażby o środkach do produkcji, nie tracąc cennego czasu. Na 1 punkt sprzedaży detalicznej przypada w mieście 1102 mieszkańców, na wsi 1258, ale odległość najbliższej placówki handlowej wynosi niekiedy i 10 km. W placówkach wiejskich z artykułami spożywczymi brak jest artykułów mrożonych, gotowych półproduktów, które znacznie ograniczyłyby czas przygotowywania posiłków w czasie wzmożonych prac polowych.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#HalinaOlewińska">Zwracam się do Ministerstwa Rynku Wewnętrznego, aby jeszcze w tym czasie, w tej akcji żniwnej zwiększyć ilość dostarczanych artykułów żywnościowych. Podobnie niekorzystnie dla wsi przedstawiają się wskaźniki pokazujące wyposażenie gospodarstw domowych w takie artykuły trwałego użytku, jak: pralki automatyczne, lodówki, odkurzacze, wirówki itp.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#HalinaOlewińska">W mechanizacji upraw polowych uzyskano znaczny postęp. Nie można powiedzieć tego o mechanizacji produkcji zwierzęcej i mechanizacji prac w gospodarstwie domowym, gdzie bezpośrednio zaangażowana jest kobieta. Każda z nich pragnie, aby ręczne dojenie zastępowała dojarka, a woda zamiast w studni, była w kranie, żeby ręczne prasowanie zastąpił magiel, a nóg nie zdobiły żylaki, tylko eleganckie kabaretki kupione bez trudu w sklepie „Samopomoc Chłopska”. Marzeniem nadal pozostaje zakup pralki zwykłej, zamrażarki, odkurzacza, promienników podczerwieni, większego garnka, jak również środków sanitarnych. Wynika to z faktu, że w dalszym ciągu wieś nie otrzymuje dostaw towarów proporcjonalnie do swoich potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#HalinaOlewińska">Wysoka Izbo! Niejednokrotnie z tej trybuny poruszane były problemy, wśród których mija codzienne życie kobiety, Wspomnę je tylko ogólnie. Brak przedszkoli, szkół z prawdziwego zdarzenia, domów kultury, kółek zainteresowań, zakładów usługowych i ośrodków zdrowia wraz z gabinetami specjalistycznymi. Sytuacja taka nie ułatwia życia kobiecie wiejskiej. Dzień jej od świtu przepełniony jest pracą. Wynika to z wielu ważnych ról, jakie pełni kobieta wiejska: jest matką, gospodynią, producentką, niejednokrotnie społecznicą. Problemy te są stale poruszane na spotkaniach poselskich, sesjach rad narodowych odbywanych w środowiskach wiejskich. Czy można być obojętnym na te głosy? Tym bardziej, że one z zapałem angażują się we wszystkie działania produkcyjne i społeczne, by pomóc samym sobie. Członkinie kół gospodyń wiejskich organizują w okresie prac polowych kilka tysięcy dziecińców, rozprowadzają kurczęta, organizują kursy, konkursy, szkoły zdrowia, pogadanki, pokazy, akcje „szklanki mleka”, prowadzą wypożyczalnie sprzętu. Wiele problemów starają się rozwiązywać same. Chętnie uczestniczą w czynach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#HalinaOlewińska">Wszystkich jednak problemów wieś nie rozwiąże swoim zapałem i czynami społecznymi, dlatego na wieś trzeba patrzeć zarówno jako na producenta, jak również na ludzi mających takie same prawa w dostępie, jak inni do korzystania z dóbr kultury, ochrony zdrowia, oświaty i innych zdobyczy naszego ludowego państwa.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#HalinaOlewińska">Mam świadomość, że wiele ważnych problemów jest do rozwiązania w naszym kraju, ale sprawa wyżywienia jest jedną z najważniejszych. Stąd też odpowiedzialności za sprawy wyżywienia nie może ponosić tylko wieś i rolnictwo. Odpowiedzialność ta musi być proporcjonalnie rozłożona na wszystkich i wszystkie działy gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#HalinaOlewińska">Wysoki Sejmie! Trudne warunki socjalno-bytowe na wsi są główną przyczyną migracji ludności wiejskiej do miast. Niektórzy powiedzą, że to dobrze, że wynika to z prawidłowości rozwojowych naszej gospodarki. Byłaby to prawidłowość, gdyby młodzi ludzie świadomie dokonywali takiego wyboru. W chwili obecnej wynika to głównie z uciążliwości życia na wsi, z ucieczki od pracy od świtu do nocy, z marzeń o wygodniejszym życiu. Podkreślić należy, iż odchodzą i odchodzić będą przede wszystkim ludzie najbardziej przedsiębiorczy i wykształceni. Pogłębiać się będzie negatywna selekcja w doborze ludzi przejmujących gospodarstwa rolne. Przybywać nam będzie rolników niezaradnych, gospodarujących z przypadku, bez zaangażowania się w swoją pracę. Dlatego konieczność zapewnienia dostatku żywności powinna powodować równorzędne traktowanie produkcji rolnej z warunkami życia i bytu rodziny wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#HalinaOlewińska">Rządowy program kształtowania warunków życia na wsi powinien mieć taką samą rangę, jak program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#HalinaOlewińska">Obywatele Posłowie! Z zadowoleniem pragnę stwierdzić, że poruszone w moim wystąpieniu problemy socjalno-bytowe wsi oraz trudna sytuacja kobiet wiejskich są dostrzegane przez kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Wyrazem tego jest komunikat ogłoszony po wspólnym posiedzeniu Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL, jakie odbyło się w dniu 7 czerwca br. Komunikat stwierdza, iż utrzymuje się niedorozwój infrastruktury socjalnej i kulturalnej wsi, a zwłaszcza odczuwają to kobiety i młodzież. Jednocześnie zalecono pełną realizację postanowień XI wspólnego Plenum i przyjętych ustaleń.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#HalinaOlewińska">Stwierdzenie to napawa optymizmem i wiarą, iż sprawy socjalno-bytowe wsi będą traktowane równorzędnie ze sprawami produkcyjnymi rolnictwa, co może wyjść tylko na dobre całemu społeczeństwu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Teresa Dobielińska-Eliszewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Od ponad 10 lat istnieje rządowy program profilaktyki cholesterolowej. Jest to program związany z zapobieganiem miażdżycy, a zwłaszcza choroby wieńcowej. Nadumieralność mężczyzn w wieku produkcyjnym właśnie z tego powodu, z powodu choroby wieńcowej jest potwierdzeniem nierealizowania tego programu.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Podobny program został sprawdzony w Finlandii, dając w ciągu 3 lat wymierne efekty w postaci trzykrotnego spadku zachorowalności i śmiertelności z powodu chorób wieńcowych. Powodzenie realizacji programu zależy od zapewnienia zdrowej żywności. Pragnę zapytać, dlaczego dotychczas przyjęty przez Rząd program nie jest realizowany oraz jakie warunki stworzy Rząd, a w szczególności główny producent żywności, jakim jest resort rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej w celu wdrożenia tak ważnego dla zdrowia ludności programu? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Walenty Maćkowiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WalentyMaćkowiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po piątym roku realizacji programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 r. pomimo znacznej poprawy zaopatrzenia rynku żywnościowego w dalszym ciągu nie jest ono na miarę naszych oczekiwań. Ciągle jeszcze do sklepów mięsnych musimy podążać z kartką w ręku i po wiele artykułów spożywczych wyczekiwać godzinami w kolejkach.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#WalentyMaćkowiak">Analizując stan naszego rolnictwa zaczynamy mieć pewne wątpliwości co do skuteczności dotychczasowej realizacji programu jego rozwoju. M.in. niezgromadzenie dotychczas rezerw artykułów spożywczych jest poważnym zagrożeniem bezpieczeństwa żywnościowego Polski, co szczególnie niebezpieczne jest w roku bieżącym, w którym wskutek panującej suszy w kwietniu i maju możemy spotkać się z faktem nieurodzaju i dalszym znacznym spadkiem produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#WalentyMaćkowiak">Obywatele Posłowie! W najbliższych latach podstawowym celem rolnictwa i gospodarki żywnościowej, moim zdaniem, powinno być osiągnięcie większych efektów przy mniejszym zużyciu na jednostkę produkcji środków, zwłaszcza energii. Wymaga to m.in. konsekwentnej realizacji postanowień uchwał sejmowych w zakresie przyspieszenia, wdrażania i upowszechniania postępu naukowo-technicznego w całej gospodarce żywnościowej. Choć rolnictwo rzeczywiście należy do tych działów naszej gospodarki, w których postęp ten jest stosunkowo najskuteczniej wprowadzany, to jednak oddziaływanie jego na rozwój rolnictwa jest dalekie od naszych możliwości. Ciągle bowiem jeszcze spory procent wyników badań i rozwiązań innowacyjnych jest wdrażanych zbyt wolno, a niekiedy w ogóle nie wykorzystywanych.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#WalentyMaćkowiak">Jedną z przyczyn takiego stanu jest niedostateczna spójność nauki z praktyką. II etap reformy gospodarczej powinien wymusić znacznie sprawniejsze niż dotychczas wprowadzanie postępu zapewniającego wyższą efektywność gospodarowania w rolnictwie. Warunkiem jednak coraz lepszego wykorzystania wyników badań oraz rozwiązań innowacyjnych w praktyce obok stabilności polityki rolnej i poziomu oświaty rolniczej jest zaopatrzenie w środki produkcji i zapewnienie opłacalności poszczególnym gałęziom produkcji rolniczej. W przeciwnym wypadku nawet najlepsze rozwiązania nauki dawać będą mierne efekty w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#WalentyMaćkowiak">Wysoka Izbo! W intensyfikacji rolnictwa, w ogólnym postępie rolniczym szczególną rolę spełnia postęp biologiczny, zarówno w produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Jednym z najważniejszych środków produkcji nowoczesnego rolnictwa jest wartościowy materiał siewny odpowiednich odmian. Na przykład w krajach Europy Zachodniej nowe i lepsze odmiany przyczyniły się w ciągu ostatnich lat do wzrostu plonów pszenicy ozimej o 59%, jęczmienia jarego o 58%, a kukurydzy na ziarno aż o 80%. Od powszechnego stosowania w uprawie wartościowych odmian i dobrego materiału siewnego zależą nie tylko plony, ale również jakość produktów spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#WalentyMaćkowiak">Uchwalona w roku ubiegłym przez Wysoki Sejm ustawa o nasiennictwie stworzyła podstawy prawne do rozwoju hodowli roślin i nasiennictwa i w konsekwencji powinna sprzyjać nabywaniu przez rolników dobrego materiału siewnego. Ustawa umożliwia stymulację postępu biologicznego. Tymczasem w pierwszym roku stosowania' przepisów ustawy rolnicy nie zostali usatysfakcjonowani stopniem poparcia przez państwo tego postępu. Bonifikaty w cenie do rozprowadzonego materiału zbóż i niektórych gatunków roślin wiosną 1988 r. zostały ustanowione na zbyt niskim poziomie przy dużym, jak wiemy, wzroście cen materiałów siewnych w wyniku zmian cenowo-dochodowych z dniem 1 lutego br.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#WalentyMaćkowiak">Zaznaczam, że w sprawozdaniu, jakie składałem Wysokiemu Sejmowi z prac nad projektem ustawy o nasiennictwie podkreśliłem, że zaopatrzenie rolnictwa w kwalifikowany materiał siewny w ramach finansowania postępu biologicznego jest najtańszym sposobem zwiększania produkcji rolnej. Tym bardziej jest to celowe, że w ostatnich latach hodowcy roślin, wykorzystując zdobycze nauki krajowej i światowej, wytworzyli szereg interesujących odmian poszczególnych gatunków roślin, na przykład zbóż, w tym szczególnie pszenżyta czy też rzepaku podwójnie uszlachetnionego.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#WalentyMaćkowiak">Jednak postęp ten nie we wszystkich gatunkach roślin uprawnych i sadowniczych jest wystarczający. W związku z tym twórczej koncentracji wymaga hodowla wielu gatunków roślin, w tym zwłaszcza ogrodniczych oraz ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#WalentyMaćkowiak">Zasadniczej poprawie ulec musi produkcja nasienna. W roku sprawozdawczym i wiosną 1988 r. zdarzały się bowiem wypadki niemożności zakupu przez rolników kwalifikowanych nasion poszczególnych gatunków roślin oraz odpowiednich odmian. Zdynamizowaniu produkcji nasiennej poszczególnych gatunków roślin powinno sprzyjać zniesienie monopolu obrotu nasionami, zgodnie z ustawą o nasiennictwie i zasadami II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#WalentyMaćkowiak">Wysoki Sejmie! O rozwoju produkcji zwierzęcej w coraz większym stopniu decyduje, obok innych czynników, rozwój hodowli zarodowej. Polska hodowla zarodowa ma poważne osiągnięcia, na przykład w hybrydyzacji świń. Jednak zdaniem hodowców zwierząt w roku sprawozdawczym w dalszym ciągu spadło zainteresowanie rolników zakupem zwierząt hodowlanych, na przykład Stacje Hodowli Zwierząt Zarodowych sprzedały rolnikom znacznie mniejszą liczbę buhajów niż w poprzednich latach, co jest poważnym sygnałem dalszego ilościowego i jakościowego spadku pogłowia krów. Hodowcy zwierząt biją na alarm i twierdzą, że trzeba skutecznie je ratować, bo może ulec zaprzepaszczeniu podstawowy środek produkcji w rolnictwie, jakim są zwierzęta zarodowe. Już obecnie — według nich — hodowla zarodowa nie wpływa w odpowiednim stopniu na produkcję zwierząt w szerokiej praktyce. Tymczasem na całym świecie hodowla zarodowa odgrywa zasadniczą rolę w podwyższaniu jakości i produkcyjności zwierząt w danym kraju.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#WalentyMaćkowiak">Wydatkowane obecnie środki na popieranie hodowli są mało efektywne przede wszystkim ze względu na ich rozproszenie. W rezultacie mamy kłopoty na przykład z wprowadzeniem oceny użytkowej krów, testowaniem buhajów, rozprowadzaniem jałowic, itp. Poważnym problemem są dotacje, umieszczane w handlu, do obrotu jałowicami hodowlanymi. System stymulacji finansowej dla gospodarstw prowadzących hodowlę zwierząt powinien być odczuwalny i jasny, jednocześnie tak wyważony, aby hodowli nie opłaciło się prowadzić dla samej hodowli, lecz przede wszystkim dla produkcji mleka czy mięsa. Gospodarstwa uczestniczące w programie hodowlanym powinny mieć naliczoną premię hodowlaną od wartości np. odstawianego mleka. Premia ta powinna wynosić np. 10% tej wartości. Uczestniczyć w tym systemie dotacji mogłyby jedynie gospodarstwa wykazujące odpowiednio wysoki poziom produkcyjności jednostkowej.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#WalentyMaćkowiak">Aby hodowla zwierząt zarodowych-hodowlanych mogła się rozwijać, oprócz poprawienia opłacalności produkcji zwierzęcej, potrzebne są nowe uregulowania prawne, nowa ustawa.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#WalentyMaćkowiak">Chcę z całym naciskiem podkreślić, że pełne wykorzystanie potencjału genetycznego roślin i zwierząt można osiągnąć tylko przy stosowaniu kompleksowych technologii produkcji, co wymaga, oprócz wymienionych już uprzednio czynników, uregulowania odczynu i stosunków wodnych w glebach oraz odpowiedniej struktury agrarnej gospodarstw indywidualnych, zwłaszcza likwidacji uciążliwej szachownicy gruntów w dużej liczbie gospodarstw. Na małych, rozrzuconych w różnych częściach wsi czy wsiach, kilkuarowych działkach niemożliwe jest zastosowanie zintegrowanych metod produkcji i nowoczesnej technologii.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#WalentyMaćkowiak">Stąd dobrze się stało, że Rząd przedłożył Sejmowi pod dzisiejsze obrady projekt ustawy o zmianie ustawy z 1982 r. o scalaniu gruntów. Powyższy projekt ustawy jest dokumentem dobrze skonstruowanym, uwzględniającym najważniejsze aspekty procesu scalania. Ewentualne uchwalenie tego projektu, oczywiście po pewnym jeszcze jego udoskonaleniu, przyczyni się do likwidacji bariery prawnej w scalaniu gruntów. Projekt ustawy usuwa zasadnicze wątpliwości uczestników scalania, m.in. dzięki temu, że ostateczna wersja projektu scalania gruntów może być zatwierdzona tylko wtedy, gdy przyjmie go bez zastrzeżeń więcej niż połowa uczestników. W związku z tym popieram projekt ustawy i proponuję skierowanie go do rozpatrzenia w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#WalentyMaćkowiak">Reasumując, należy stwierdzić, że w drugim etapie reformy gospodarczej, pomimo wycofywania dotacji do produkcji rolniczej trzeba zachować odpowiednio udoskonalony system subwencjonowania postępu biologicznego, mającego zasadniczy wpływ na zwiększenie produkcji rolnej. Skuteczne wdrożenie postępu biologicznego do szerokiej praktyki jest jednym z warunków osiągnięcia pełnej samowystarczalności żywnościowej kraju. Dziękuje bardzo.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Stanisław Zięba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#StanisławZięba">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Bilans dokonań ostatnich lat w rolnictwie z pewnością daje podstawy do satysfakcji, ale zawiera również dużo elementów niepokojących, zwłaszcza w świetle wyników 1987 r. Rolnictwo i gospodarka żywnościowa jest jednym z działów gospodarki narodowej, który w trudnej kryzysowej sytuacji gospodarczej kraju wydatnie zwiększył produkcję. Wymaga podkreślenia, że w produkcji roślinnej od kilku lat zarysował się prawidłowy kierunek zmian tworzący dla produkcji zwierzęcej własną bazę paszową. Zdołaliśmy zahamować spadek, a następnie odbudować stan pogłowia trzody chlewnej, chociaż w ubiegłym roku wystąpiło jednak zjawisko spadku pogłowia trzody chlewnej i dalszy spadek pogłowia bydła. Problem ten wymaga powtórnej, spokojnej i kompleksowej analizy zarówno od strony warunków ekonomicznych, jak i wyposażenia w środki produkcji. Generalnie stwierdzić jednak należy, iż w produkcji zwierzęcej przekroczono założenia programu. W 1987 r. produkcja żywca ogółem stanowiła 106,7 wielkości założonej w programie na 1990 r. Elementy pozytywne wymagają szczególnego podkreślenia, bo uzyskane zostały w warunkach niezaspokojenia wielu potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#StanisławZięba">Pracowitość rolników, sprzyjające warunki pogodowe, lepsza agrotechnika w wyniku poprawy technicznego wyposażenia rolnictwa, zmiana struktury zasiewów na korzyść bardziej wydajnych zbóż, to ważne czynniki zaprezentowanych skrótowo osiągnięć rolnictwa. Jest sprawą oczywistą, że były one również w pewnym stopniu wspomagane realizacją przyjętych w programie zapisów. Należy jednak wyraźnie powiedzieć — osiągnięte wyniki nie mają pełnego zabezpieczenia w potencjale produkcyjnym i dopływie środków materialnych i technicznych, wynikających z programu.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#StanisławZięba">Jednym z podstawowych elementów, na który powinniśmy zwrócić uwagę jest skala i tempo realizowanych w rolnictwie i na jego rzecz przedsięwzięć inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#StanisławZięba">W trakcie posiedzenia Wysokiej Izby, w dniu 17 czerwca 1987 r. Prezes Najwyższej Izby Kontroli stwierdził: „Jeśli nie stać nas, aby na rolnictwo przeznaczyć 30% ogólnych nakładów inwestycyjnych, to należy przynajmniej zapewnić, aby tempo wzrostu inwestycji w gospodarce żywnościowej nie było niższe niż w całej gospodarce”. Jak wygląda aktualnie sytuacja w sferze inwestycyjnej?</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#StanisławZięba">Po dwóch latach realizacji nakładów inwestycyjnych określonych w NPSG na lata 1986–1990 w kompleksie gospodarki żywnościowej stopień ich wykonania osiągnął poziom 34,3%, podczas gdy w całej gospodarce narodowej 38,9%. Niekorzystnie kształtuje się sytuacja w inwestycjach przemysłów pracujących na rzecz rolnictwa. Określone dla nich zadania inwestycyjne na pięciolatkę wykonano w 27,7%, w tym w przemyśle chemicznym w 23,4%, elektromaszynowym w 27,7%. Należy również zaznaczyć, że zakładany na poziomie 22%–23,4% udział kompleksu żywnościowego w nakładach w całej gospodarce narodowej nie jest osiągany. W roku 1987 udział ten wyniósł 20,6%.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#StanisławZięba">Nie zrealizowane zostały założenia przestawienia innych gałęzi przemysłu maszynowego na produkcję na rzecz gospodarki żywnościowej. Na przykład tylko 5% do 6% mocy produkcyjnych przemysłu maszynowego jest zaangażowanych na rzecz gospodarki żywnościowej. Taka sytuacja musi budzić niepokój, gdyż wpływa na obniżenie efektywności procesów produkcyjnych w rolnictwie. Brak na przykład pełnego asortymentu maszyn w znacznym stopniu utrudnia upowszechnienie kompleksowych technologii. Zdaniem rolników pilnego rozwiązania wymagają problemy:</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#StanisławZięba">— niedostatecznego zaopatrzenia gospodarstw małych w ciągniki o mocy 15–20 KM, a w ciągniki dużych mocy gospodarstw wielkoobszarowych oraz z terenów górskich;</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#StanisławZięba">— braku nowoczesnych maszyn materiało-i energooszczędnych do uprawy gleb, do siewu zbóż i innych roślin, w tym szczególnie motylkowych gruboziarnistych, wysiewu nawozów w systemie ścieżkowym, aparatury ochrony roślin itp.;</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#StanisławZięba">— braku również urządzeń niezbędnych przy produkcji mleka, np. dojarek-schładzarek.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#StanisławZięba">Podkreślić należy, iż planowane w bieżącym roku dostawy podstawowych dla produkcji zwierzęcej maszyn, jak przyczep zbierających, sieczkarni samobieżnych, pokrywają 50%–60% potrzeb rolnictwa i są niższe niż realizacja dostaw w 1980 r. Zwrócić trzeba także uwagę na potrzebę istotnego wzbogacenia potencjału środków transportu, środków przeładunkowych, na brak specjalistycznych samochodów przystosowanych do potrzeb rolnictwa, itp. Listę tych braków można wydłużać. Myślę jednak, że nie o to chodzi, aby ona wyglądała imponująco. Braki środków produkcji są elementem łańcucha konsekwencji, które często mają źródło także w sferze inwestycji, niedostatecznego realizowania przyjętych założeń. Te braki są jedynie konsekwencją tych procesów.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#StanisławZięba">Obywatele Posłowie! Próbując podzielić się swoimi refleksjami na tematy związane z rolnictwem pragnę także zauważyć, że wywołują one określone nastroje społeczne, polityczne, pobudzane faktem obniżania się relacji dochodów uzyskiwanych w rolnictwie w stosunku do dochodów zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Rolnicy uważają, że nadszedł czas, aby począwszy od tego roku relacje te zostały poprawione i to w stopniu znacząco odczuwalnym. Nie ma podstaw do obaw, że poprawa sytuacji dochodowej rolników może zagrozić rynkowi dóbr konsumpcyjnych. Przeciwnie, jak już w przeszłości można było tego dowieść, wzrost dochodów rolnicy przede wszystkim przeznaczają na rozwój swego gospodarstwa, na powiększenie i unowocześnienie bazy wytwórczej. To zaprocentuje wyższą produkcją rolniczą i wyższą podażą na rynek a także na eksport.</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#StanisławZięba">Kończąc, chcę jeszcze raz zwrócić uwagę, że bilans dokonań w gospodarce żywnościowej jest zróżnicowany. Jest wiele elementów pozytywnych, ale jeszcze więcej jest do zrobienia przez nas wszystkich, którzy tezę o samowystarczalności żywnościowej traktują z należytą powagą. Niedostateczne zasilanie rolnictwa w środki produkcji oraz nie zawsze zgodna z założeniami realizacja polityki inwestycyjnej to największe zagrożenie dla programu. Musimy przecież pamiętać, że w ostatnich kilku latach liczba obywateli naszego kraju wzrosła, że część gruntów wypadła z produkcji. To dodatkowe przesłanki wskazujące na potrzebę zwiększenia intensywności produkcji rolniczej, ale również na potrzebę tworzenia coraz lepszych warunków dla wydajniejszej pracy rolnika, do bardziej efektywnej produkcji. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Stanisław Macikowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#StanisławMacikowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dobrze się stało, że w ostatnich dniach i tygodniach ponownie problemy rolnictwa i gospodarki żywnościowej były przedmiotem szczególnego zainteresowania władz politycznych naszego kraju, a w dniu dzisiejszym Wysokiej Izby. Wielu bowiem moich kolegów rolników i ja sam odnosimy wrażenie, że rolnictwo w szerokim ujęciu nie jest przez nasz Rząd dostatecznie doceniane, a centralne władze Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych nie mają wystarczającej siły przebicia, aby właściwie wyeksponować nasze problemy i żądać w miarę szybkiego ich załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#StanisławMacikowski">W czasie ostatnich moich spotkań poselskich oraz przy różnych innych okazjach stawiano mi pytanie, ile to jeszcze razy w odniesieniu do rolnictwa będziemy popełniać te same błędy, ile to jeszcze razy resort nie będzie dostrzegać negatywnych zjawisk i w porę im przeciwdziałać po to, aby nie dopuszczać do spadku produkcji rolnej. Aby być bardziej konkretnym, pragnę na przykładzie mojego województwa o niektórych problemach powiedzieć, mając nadzieję, że wiele z nich doczeka się wreszcie załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#StanisławMacikowski">Wysoka Izbo! Osiągnięta w woj. toruńskim produkcja rolna jest wynikiem długoletniej tradycji i wysokiej kultury rolnej oraz świadczy o efektywnym wykorzystaniu posiadanego potencjału produkcyjnego. Od lat towarowa produkcja rolna o ponad 30% wyższa niż średnia krajowa stawia nas na trzecim — czwartym miejscu w kraju. Aktualna struktura agrarna jest dość korzystna i ulega ciągłej poprawie. Sektor gospodarki indywidualnej użytkuje ponad trzy czwarte ziemi rolniczej, przy czym średnia wielkość gospodarstwa wzrosła w minionym 10-leciu o ponad 1 hektar i wynosi 8,58 ha.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#StanisławMacikowski">Dalszy rozwój rolnictwa woj. toruńskiego ogranicza jednak szereg barier, których likwidacja lub złagodzenie przyniosłoby znaczne efekty. Potrzeby melioracji gruntów zaspokajane są w 59%, stawiając województwo na 23 miejscu w kraju. Zaspokojenie potrzeb w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę wynosi niecałe 25%, co daje 25 lokatę w kraju. Analiza zasobności gleb w przyswajalne składniki pokarmowe oraz wapno i mikroelementy wskazuje na duże potrzeby nawożenia. Około 36% gleb wymaga intensywnego wapnowania. Duże zapotrzebowanie nawozowe wynika również z poziomu i struktury produkcji roślinnej. Buraki cukrowe i rzepak zajmują prawie 12% powierzchni zasiewów, a pszenica prawie 33% powierzchni zbóż. Łącznie roczne zapotrzebowanie na wapno nawozowe w czystym składniku wynosi około 120 tys. ton. Potrzeby w ostatnich latach zaspokajano w około 55%.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#StanisławMacikowski">W bieżącym roku województwo nasze zostało pozbawione przydziałów wapna posodowego z woj. bydgoskiego, co spotęgowało problem niedoboru wapna. Województwo nie posiada większych zasobów wapna lokalnego, a udokumentowane w ostatnim okresie niewielkie złoża dotychczas nie są jeszcze eksploatowane. Uruchomienie pozysku tych złóż niewątpliwie złagodzi występujący deficyt wapna nawozowego. Niemniej pełne rozwiązanie problemu wymaga zwiększenia dostaw wapna z dostaw przemysłowych, głównie magnezowego. Wiąże się to z niską zasobnością naszych gleb w magnez. Około 55% gleb wymaga nawożenia magnezem.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#StanisławMacikowski">O konieczności rozwiązania tego problemu świadczą wyniki produkcyjne gospodarstw, w których rozwiązano problem właściwego wapnowania. Np. w PGR Jajkowo gospodarującym na glebach o średnim wskaźniku bonitacji 1, w którym stosuje się właściwe dawki wapna, szczególnie magnezowego, średnie plony zbóż kształtowały się w 1987 r. na poziomie 50 q z jednego hektara. Stąd wnioskuję o przyspieszenie efektów wynikających z centralnego programu pozysku wapna przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#StanisławMacikowski">Osiąganie wysokich plonów wiąże się ze stosowaniem nowoczesnych środków ochrony roślin. Notujemy na tym odcinku wyraźny postęp, szczególnie w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Nieco gorzej realizacja zadań ochrony roślin przebiega w gospodarstwach indywidualnych. Napotykamy tu duże bariery techniczne. Brak odpowiedniej ilości i jakości sprzętu uniemożliwia w okresach szczytu zachowanie optymalnych terminów wykonania zabiegów.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#StanisławMacikowski">Aby osiągnąć zakładaną samowystarczalność w produkcji żywności musimy nie tylko zwiększać zużycie środków produkcji, ale dbać o pełne pokrycie potrzeb zgłaszanych przez rolników. Przedstawiciele przemysłu lub handlu nie mogą za rolnika podejmować decyzji, jakie np. pestycydy czy maszyny będą produkowane czy zakupione za granicą. Rolnicy wielokrotnie mnie pytali, dlaczego zakupiono wiosną br. bardzo drogie herbicydy czy regulatory wzrostu do ochrony zbóż zamiast dotychczas stosowanych. Takie zmiany powodują, że przemysł czy handel odnotowuje dynamikę sprzedaży, co znajduje odbicie w wielu doniesieniach prasowych, radiowych i telewizyjnych, ale nie zbliża nas to do osiągnięcia zakładanego wzrostu produkcji i podważa zaufanie rolników do planowej poprawy efektywności produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#StanisławMacikowski">Nadal mamy ogromne problemy z zaopatrzeniem w maszyny, szczególnie opryskiwacze i zaprawiarki do nasion. W ostatnich dwóch latach województwo otrzymało zaledwie 420 sztuk opryskiwaczy, a na pierwsze półrocze bieżącego roku przydział wynosi 40 sztuk. Od kilku lat słyszymy deklaracje o poprawie zaopatrzenia w tym zakresie. Realia są jednak odmienne. Niewielka produkcja bardzo drogich, kosztujących ponad 1 mln zł, opryskiwaczy przeznaczonych dla gospodarstw dużych, nie rozwiązuje problemu ochrony roślin na plantacjach małych, a takich jest większość. Można w tym miejscu postawić pytanie, czy tak trudno wyprodukować odpowiednią do zgłoszonego zapotrzebowania liczbę aparatów o mniejszej szerokości roboczej? Podobna sytuacja jest z zaprawiarkami. Obecnie produkuje się w kraju niewielką liczbę zaprawiarek o dużej wydajności, przydatnych dla centrali nasiennych lub dużych gospodarstw produkcyjnych, produkujących materiał siewny. Ale czym ma zaprawić ziarno rolnik stosujący własny materiał siewny? Podejmowane przez GS usługowe zaprawianie nasion nie znajduje większego zainteresowania ze względu na transport. W rezultacie w minionym roku aż 32% powierzchni zbóż zasiano ziarnem nie zaprawionym. Istnieje duże zainteresowanie rolników zakupem spryskiwaczy i małych zaprawiarek i problem ten należy pilnie rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#StanisławMacikowski">Kolejnym ważnym problemem decydującym o uwarunkowaniach wzrostu produkcji rolnej jest sprawa płac dla jednostek i zakładów budżetowych w zakresie obsługi rolnictwa. Dotyczy to takich jednostek, jak: Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wojewódzki Zarząd Inwestycji Rolniczych, Wojewódzka Stacja Kwarantanny i Ochrony Roślin, Wojewódzki Zakład Usług Wodnych. Obserwuje się systematyczne pogarszanie relacji płac między tymi a innymi jednostkami. Powoduje to wzrastającą fluktuację i braki kadrowe. Na skutek braku funduszu płac służby geodezyjne nie są w stanie zrealizować statutowych zadań i muszą kierować moce produkcyjne na prace zlecone w celu wypracowania ponadplanowych dochodów.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#StanisławMacikowski">Obserwuje się szczególnie dużą fluktuację kadr w Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji Rolniczych oraz w Wojewódzkim Zakładzie Usług Wodnych. Powoduje to występowanie trudności w sprawowaniu właściwego nadzoru nad jakością realizowanych inwestycji rolniczych i utrzymaniu sprawności urządzeń zaopatrzenia wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#StanisławMacikowski">Aktualna średnia (planowana na 1988 r.) płaca w sferze budżetowej rolnictwa wynosi 23 843 zł, przy średniej płacy osiągniętej w województwie w I kwartale w przemyśle 41 322 zł, w budownictwie 38 461 zł. Istniejąca dysproporcja płac wymaga rozwiązania, gdyż wymienione jednostki sfery budżetowej rolnictwa decydują w dużym stopniu o poziomie obsługi rolników. Dlatego też muszą być stworzone warunki, aby w jednostkach tych pracowała kadra o odpowiednich kwalifikacjach fachowych i doświadczeniu.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#StanisławMacikowski">Obywatele Posłowie! Obecna sytuacja społeczna w rolnictwie województwa toruńskiego wolna jest od większych, uzewnętrzniających się napięć, a realizacja dostaw przebiega na ogół zadowalająco. Nie oznacza to jednak, że środowiska wiejskiego nie nurtują żadne problemy. Szeregu posunięć z zakresu polityki gospodarczej nie odbiera się pozytywnie. Do niedawna w czasie spotkań mówiono krytycznie o rezultatach operacji cenowo-dochodowej, odczuwanych przez rolnictwo. Wypowiedzi charakteryzowało zdenerwowanie i obawa o dalszy wzrost produkcji rolnej, a w konsekwencji o los gospodarstw i byt rodzin chłopskich. Powątpiewano w opłacalność produkcji w nowych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-68.13" who="#StanisławMacikowski">Obecnie nastąpił spadek zapotrzebowania na nawozy sztuczne, zaś wysoka cena węgla powoduje nadmierne zapasy na placach GS.</u>
          <u xml:id="u-68.14" who="#StanisławMacikowski">Z całą odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że wspomniane sprawy, jak również zagadnienia wynikające z nie wystarczającego rozwoju usług na wsi oraz inne bolączki przestają być poruszane publicznie. Na przykład spotkania przedwyborcze charakteryzował często brak dyskusji. W moim odczuciu może to stanowić brak wiary wśród społeczności wiejskiej w zdolność władz i przyszłych rad do rozwiązywania istniejących problemów. Przykry dla mnie jako rolnika i posła jest fakt, że opinia wsi jest zgodna z tym, co powiedział szef Centrum Badania Opinii Społecznej płk Kwiatkowski przed kamerami Telewizji Polskiej w dniu Święta Ludowego, a nie z tym, o czym mówił w tym samym czasie szef resortu rolnictwa w programie II Telewizji Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-68.15" who="#StanisławMacikowski">Na zakończenie jeszcze dwa zdania na temat projektu nowelizacji ustawy o scalaniu gruntów. Przekazany projekt ustawy o scalaniu gruntów odzwierciedla w pełni wyniki konsultacji przeprowadzonych na terenie województwa toruńskiego, w trakcie dyskusji nad działaniami dotyczącymi doskonalenia gospodarki ziemią. Zdecydowanie wypowiedziano się wówczas za rozszerzeniem możliwości wszczynania prac scaleniowych, przy zachowaniu zasady, iż przyjęcie opracowanego projektu wymaga akceptacji większości uczestników scalenia, co znalazło odzwierciedlenie w przekazanym projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-68.16" who="#StanisławMacikowski">Jednocześnie w ramach wymienionych konsultacji wnoszono o przywrócenie wymian gruntów, wnioskując o ich maksymalne uproszczenie. Przekazany projekt ustawy zasadniczo nie daje podstaw do przeprowadzenia wymian. Potrzeby takie występują głównie we wsiach, w których struktura gospodarstw w podstawowych elementach ukształtowana jest prawidłowo. W sytuacji województwa toruńskiego celowe byłoby umożliwienie dokonywania wymian gruntu, gdyż o takie właśnie zabiegi wnioskują rolnicy, którzy pojedynczo składają wnioski.</u>
          <u xml:id="u-68.17" who="#StanisławMacikowski">W związku z dotychczas występującymi wątpliwościami w sprawie interpretacji przez sądy administracyjne i organy administracji państwowej zapisów dotyczących wszczynania scaleń w ramach rozpatrywania pojedynczych wniosków rolników, którzy, jak podano wyżej, głównie występują o przeprowadzanie typowych wymian, należałoby jednoznacznie określić kompetencje w tym zakresie, modyfikując artykuł 3a punkt 4, tzn. podać, czy jest możliwe obejmowanie scaleniem gruntów nie tworzących zwartego kompleksu w celu dokonania ich przemieszczenia, a w zasadzie zamiany. Zagadnienie to jest bardzo ważne z uwagi na możliwość likwidacji gruntów Państwowego Funduszu Ziemi przez pojedyncze zabiegi urządzeniowo-rolne. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-68.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Józef Wójcik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#JózefWójcik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jak wszędzie, tak i u nas od człowieka, jego kwalifikacji zawodowych, swobody inicjatywy i aspiracji, sprawiedliwej motywacji materialnej w ramach określonej wspólnoty zawodowej czy społecznej, postawy moralno-ideowej związanej z podzielanym systemem wartości, jego woli pracy i możliwości jej efektywnego świadczenia, zależy nasz wspólny los, powodzenie reformy gospodarczej i rzetelne wykorzystanie ograniczonych przecież zasobów materialnych, jakimi dysponujemy.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#JózefWójcik">Jak wygląda polska wieś z tego punktu widzenia we wspólnocie narodowej? Trzeba przecież widzieć nie tylko chłopa producenta, ale także chłopa obywatela i człowieka z jego niezbywalnymi obowiązkami i prawami, przy poszanowaniu oczywiście wielosektorowości rolnictwa. Czy z tego punktu widzenia realizowaliśmy jakąś spójną, długofalową myśl strategiczną? Niestety nie. To dopiero w ostatnich latach, w wyniku wspólnej polityki ZSL i partii kiełkuje taka myśl szersza, która napotyka rozliczne przeszkody i przeciwdziałania — mówił o tym dobitnie poseł Olesiak. Polska wieś była po prostu w praktyce gospodarki narodowej upośledzona. Eksploatacyjne nastawienie w stosunku do rolnictwa niewiele zmieniło się w latach sześćdziesiątych, a lata siedemdziesiąte obciążone niszczycielskim nastawieniem w stosunku do rodzimego przemysłu terenowego, rzemiosła, małych rustykalnych miasteczek i wsi, dopełniły obrazu.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#JózefWójcik">Rolnictwo nie może pozostawać nadal ową przysłowiową owcą do strzyżenia, bo wówczas nie mielibyśmy szans wyjścia z gospodarczego kryzysu i stopniowego równoważenia rynku. Błąkająca się niekiedy wizja, że za pomocą mechanizmów rynkowych trzeba zniszczyć małe, względnie drogo produkujące gospodarstwa i doprowadzić do zasadniczej przemiany struktury agrarnej, może ambitna, jest obecnie całkowitą iluzją, bo „brak armat”. Wymagałoby to nie tylko zmiany struktury, ale i pomnożenia możliwości przemysłu tak, aby na podstawie jego potencjału mogło powstać około 1 miliona, zdaje się, dużych, nasyconych techniką gospodarstw rolnych i zabrania ze wsi nadwyżek siły roboczej, zapewnienia dodatkowych mieszkań i pracy w miastach.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#JózefWójcik">Pozostaje inna droga, a mianowicie uświadomienie sobie roli rolnictwa w gospodarce narodowej i taka przebudowa przemysłu, która umożliwiłaby uzyskanie nadwyżek w rolnictwie przy pomocy także gospodarstw małych, 5- i 10-hektarowych, z równoległym zapewnieniem stopniowej, korzystnej ewolucji strukturalnej, czemu powinna sprzyjać tak spóźniona, ale jakże potrzebna zmiana ustawy o scalaniu gruntów, no i skuteczna praktyka jej stosowania.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#JózefWójcik">Na tym tle w najwyższym stopniu musi niepokoić, że ów program, minimalny przecież w zakresie przystosowywania produkcji przemysłu do potrzeb rolnictwa i gospodarki żywnościowej, np. przechowalnictwa, przetwórstwa czy opakowań, nie mówiąc już o urządzeniach rolniczych i środkach chemicznych, nie jest wykonywany. Trzeba się też zastanowić, co się stanie, gdy mechanizmy rynkowe wdrożymy przede wszystkim w rolnictwie. Wtedy małe gospodarstwa rzeczywiście zbankrutują, wypadną z produkcji. Czym uzupełnimy ten ubytek?</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#JózefWójcik">Tymczasem można pogodzić względnie intensywne prowadzenie małego gospodarstwa z pracą pozarolniczą pod warunkiem, że praca ta odbywać się będzie według znanych modeli, m.in. zachodnich, przede wszystkim na miejscu, we wsi, np. w instytucjach obsługi rolnictwa (państwowych, spółdzielczych bądź prywatnych), w deficytowych ciągle przecież usługach pozarolniczych związanych z potrzebami wsi, w miejscowych zakładach przetwórczych, młynach czy tartakach, które wymagają odtworzenia. Jest to jeden z istotnych elementów pewnej, jak się wydaje, realistycznej wizji przedstawionej m.in. w raporcie PRON. Ale ta wizja sama się nie zrealizuje, potrzebna jest w tym zakresie aktywna polityka państwa, co najmniej średniodystansowa, która przekreśli nastrój „ratuj się kto może”, tam, gdzie on występuje, a występuje często. Chłopska pracowitość, chłopski etos, zdrowy rozsądek, moralna postawa w stosunku do ziemi żywicielki, przyrody, rodziny, ojczyzny, są ciągle nie do końca docenionym źródłem, z którego wszyscy wszak nie zawsze, niestety, rozważnie korzystamy. Ale źródło to nie jest przecież niewyczerpalne, można je zniszczyć, zatruć. Na wsi zachodzi wiele niekorzystnych zjawisk i tendencji demograficznych, socjalnych, oświatowych, nie tylko ekonomicznych. Rodzina wiejska jest trwalsza, 5,6 rozwodów na 10 tys. ludności wobec 18,7 w miastach. Jest rodziną o wyższej dzietności. Decyduje o reprodukcji biologicznej narodu, co mimo trudności gospodarczych, jakie to stwarza, jest przecież ogromnym atutem w porównaniu z wieloma innymi krajami, którym zagraża depopulacja. Ale te cechy rodziny wiejskiej zmieniają się gwałtownie pod wpływem industrializacji w województwach uprzemysłowionych.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#JózefWójcik">Niekorzystna jest też w porównaniu z miastem struktura wieku ludności. Na wsi w wieku tzw. produkcyjnym mobilnym, tj. od 18 do 44 lat jest ludzi dużo mniej niż w mieście. Jest różnica ok. 6 pkt.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#JózefWójcik">Nadmierny ubytek migracyjny kobiet doprowadził do deformacji struktury płci ludności wiejskiej, a szczególnie rolniczej, co odczuwają województwa północno-wschodnie, okolice Łodzi i inne.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#JózefWójcik">Badania wykazują, że zjawiska patologiczne to domena miasta, ale zastanawia np. wysoki współczynnik samobójstw wśród męskiej młodzieży na wsi, interpretowany zwykle jako reakcja na blokadę szans realizacji zamierzeń życiowych. Niepokoi wciąż utrzymująca się nadumieralność na wsi dzieci w wieku 1–4 lat oraz mężczyzn 15–29-letnich, co świadczy z jednej strony o niedostatkach opieki ze strony przepracowanych matek i służby zdrowia, z drugiej o ciężkich warunkach pracy w rolnictwie. 30% rodzin chłopskich żyje z dochodów niższych niż jakiekolwiek łagodnie obliczane minimum socjalne, a odsetek ten zwiększa się gwałtownie w przypadku rodzin wielodzietnych. Nie może tej prawdy przysłonić silne rozwarstwienie dochodowe wsi.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#JózefWójcik">Upośledzenie socjalne wsi występuje we wszystkich możliwych wskaźnikach dotyczących sytuacji dochodowej, dostępu do służby zdrowia, oświaty, kultury, a nawet do elektryczności, a ostatnio i zdrowej wody, a jakże często do wody w ogóle. Dotyczy to także zagęszczenia i wyposażenia mieszkań. Upośledzenie to odbija się na rozwoju fizycznym dzieci wiejskich, a szczególnie chłopskich, nie mówiąc już o skutkach ekonomicznych. Nie poprawia się dostatecznie szybko infrastruktura dróg, komunikacji, handlu wiejskiego, usług. Nie ustępuje też arogancja i biurokracja. Wszystko to doprowadza do straty milionów godzin na załatwianie najprostszych nieraz spraw.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#JózefWójcik">Alarmujący jest stan szkolnictwa i dostępu młodzieży chłopskiej do wykształcenia ponadpodstawowego, a szczególnie akademickiego. 30% ogółu czynnych zawodowo rolników indywidualnych nie ma ukończonej szkoły podstawowej, a wśród rolników w wieku 35–49 lat odsetek ten wzrasta aż do 45%.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#JózefWójcik">Są to niektóre tylko fakty dotyczące ludzi na wsi, znane z różnych badań i raportów. Na tym tle symptomatyczne są i pewne korzystne tendencje demograficzne. Im większe gospodarstwo, na przykład, tym coraz częściej młodszy jego gospodarz, co wskazuje na racjonalność zachowań na wsi. Młodzi i lepiej wykształceni pozostają w tych gospodarstwach, które stwarzają im możliwość utrzymania rodziny na odpowiednim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#JózefWójcik">Dołączamy swój głos do tych, którzy wskazują na kompleks gospodarki żywnościowej jako na ten dział gospodarki narodowej, który może szybko przyczynić się do poprawy zaspokajania potrzeb ludności, zbliżenia się do równowagi rynkowej, a także może wypracować nadwyżki eksportowe i jednocześnie podtrzymać wartości ważne moralnie dla kultury narodowej. Wymaga to jednak większej i szybszej synchronizacji możliwości przemysłu z pilnymi potrzebami wsi i rolnictwa oraz rzeczywistej samorządności lokalnej, gminnej, co należałoby łączyć z nowymi możliwościami rad narodowych przeciw jakże częstym lokalnym zmowom klik i biurokratów.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#JózefWójcik">Głębokie zainteresowanie problemami polskiej wsi i rolnictwa przejawiał zawsze i przejawia Kościół katolicki w swojej misji duszpasterskiej, wychowawczej, a także w swojej roli inspirującej poprawę sytuacji, co powinno być nie tylko spostrzegane, ale także tam, gdzie można, pozytywnie wykorzystane w ramach odblokowywania zatorów w ogólnej sytuacji społecznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#JózefWójcik">Wysoka Izbo! VII Plenum Komitetu Centralnego partii, na którym podjęto m.in. problematykę reform gospodarczych i politycznych oraz promocji kadr ma znaczenie nie tylko wewnątrzpartyjne, ale także ze względu na pozycję partii, ogólnonarodowe. Społeczeństwo, jak stwierdzono, czeka na szybkie wykorzystanie czasu historycznego, który ucieka i pełne uruchomienie potencjału narodowego. W tym kontekście w czasie Plenum podkreślono także wagę rolnictwa i gospodarki żywnościowej dla równoważenia rynku oraz znaczenie wzrostu przemysłowego zaopatrzenia produkcyjnego wsi. Stanowisko to znalazło bardziej konkretny wyraz we wspólnym komunikacie z ostatniego posiedzenia gremiów kierowniczych ZSL i partii.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#JózefWójcik">Kończąc, chciałem podkreślić, że realna ocena rzeczywistości Polski wskazuje na oczywisty konstant. Takich ludzi, którzy jednocześnie są zaangażowanymi światopoglądowo katolikami, świadomymi swych obowiązków wobec ojczyzny, patriotami żywo zainteresowanymi w ciągłości dorobku Polski Ludowej, a jednocześnie przekonanymi, że tak dalej być nie może i że wizję przyszłości trzeba wytworzyć — jest w Polsce dużo, jest to realna baza społeczna, większość, która odczuwa, że jej potencjał społeczno-moralny nie jest wykorzystany. O tej bazie społecznej mówił I Sekretarz partii Wojciech Jaruzelski, że są to ludzie, którzy jednocześnie afirmują katolicyzm i socjalizm, choć nie godzą się na jego braki i błędy.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#JózefWójcik">Nasuwa się argument, który niezależnie od swej wymowy ideologicznej ma wielkie znaczenie pragmatyczne. W Polsce występuje ostro potrzeba wytworzenia takiego sprawnego systemu wyłaniania i rotacji kadr, o czym mówiono ostatnio na Plenum, który zapewni korzystanie z najzdolniejszych jednostek ze wszystkich warstw i klas społeczeństwa, co jest jednym z elementów ogólnonarodowego charakteru państwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#JózefWójcik">Nikt nie może zaprzeczyć obiektywnemu stwierdzeniu, że rozdział talentów i kwalifikacji moralnych wśród ludzi nie zależy od tego, czy ktoś jest wierzący czy nie. Długotrwała eliminacja obywateli wierzących od udziału w szeroko pojętej kadrze politycznej i zawodowej narodu doprowadziła do osłabienia w bardzo poważnym stopniu tempa narodowego rozwoju. Przeszłości tej nie wystarczy nie powtarzać w skrajnych postaciach, trzeba wyjść z pozytywną wizją wieloświatopoglądowej praktyki w polityce kadrowej. Wieloświatopoglądowość socjalizmu w znaczeniu, jakie tu temu pojęciu nadajemy, nie jest marzeniem czy spekulatywnym postulatem, ale prawidłowością rozwoju historycznego socjalizmu, której trzeba wychodzić naprzeciw, aby uniknąć komplikacji, jakie zawsze wywołuje spóźniona reakcja na trwałą potrzebę czy tendencję społeczną.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#JózefWójcik">Skądinąd słuszna przecież zasada, „nie pytamy skąd, kto przyszedł i co robił, ale pytamy co robi dzisiaj”, czy też hasło „paktu antykryzysowego” nie powinny nigdy przysłaniać wewnątrz socjalistycznego charakteru tego problemu, przeciwnie — muszą sprzyjać twórczemu jego rozwiązaniu w teorii i w praktyce państwa socjalistycznego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-70.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Adam Stadnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#AdamStadnik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ciągły, choć powolny wzrost produkcji rolniczej w ubiegłych latach, szczególnie wzrost produkcji roślinnej, eksportu artykułów rolno-spożywczych, lepsze zaopatrzenie sklepów spożywczych, korzystniejsza atmosfera wokół rolnictwa spowodowały, że spadające pogłowie bydła i krów traktowane było jako zdarzenie marginalnie mające wpływ na rozwój całego rolnictwa. I tak od 1980 r. do roku ubiegłego pogłowie bydła spadło o 2 mln 124 tys. sztuk, tj. o 17%; krów o 1 mln 20 tys. sztuk, tj. o 17,2%.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#AdamStadnik">Nakazowy system zarządzania gospodarką w latach siedemdziesiątych, konieczność corocznego zwiększania stanów inwentarza doprowadziły do takiej sytuacji, szczególnie w gospodarstwach uspołecznionych, że stany inwentarza były znacznie wyższe niż liczba posiadanych stanowisk. Taki stan rzeczy doprowadził do tego, że produkcja zwierzęca, szczególnie bydła, była dla wielu złem koniecznym. Nadmierne zagęszczenie, utrzymywanie bydła w pomieszczeniach zastępczych — to nadmierne upadki, niskie przyrosty, wysokie zużycie pasz, czyli gospodarka nieefektywna. Po roku 1980 nastąpiło porządkowanie stanów inwentarza do rozmiarów możliwości paszowych i posiadanej liczby stanowisk. Pogłowie bydła w roku 1982 odzwierciedlało faktyczne możliwości produkcyjne gospodarstw, a stany bydła i krów były wystarczające i potrzebne dla prowadzenia racjonalnej gospodarki rolnej. Przez racjonalną gospodarkę rozumiem taką obsadę bydła, aby pozwalała zachować prawidłowe relacje między produkcją roślinną i zwierzęcą, by była możliwość pełnego wykorzystania pasz gospodarskich i zagwarantowania odpowiedniego poziomu nawożenia obornikiem. Pożądany stan bydła powinien wynosić około 12 mln sztuk, w tym krów 5,8 mln sztuk. To stan który można utrzymać, wykorzystując trwałe użytki zielone bez potrzeby większego importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#AdamStadnik">W latach 1982–1987 o wielkości produkcji zwierzęcej decydowały w głównej mierze warunki produkcji, a szczególnie warunki ekonomiczne. W latach 1982–1987 prozbożowa polityka rolna wyraźnie w cenach preferowała zboża i rzepak, w związku z tym wzrosły powierzchnie zasiewu, zbiory i plony zbóż, zmniejszył się natomiast o prawie 15% areał uprawy buraków cukrowych i niektórych innych upraw. Przyrost zbioru zbóż o około 23% powinien być czynnikiem intensyfikującym produkcję zwierzęcą. Tak się jednak nie stało.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#AdamStadnik">Sejmowa Komisja Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej na swych posiedzeniach wielokrotnie poruszała kwestię spadku pogłowia bydła. Reakcją na nasze postulaty było podejmowanie przez Rząd wielu doraźnych działań, które miały zahamować niebezpieczny trend spadkowy. Doraźny charakter działań i stosowane półśrodki nie tylko nie spowodowały wzrostu. pogłowia, ale nawet nie zahamowały występującego od kilku lat spadku pogłowia bydła i krów. Brak było kompleksowego rozpatrzenia nabrzmiałych problemów i właściwych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#AdamStadnik">Głęboki spadek pogłowia krów o ponad milion sztuk to już nie selekcja, nawet pogłębiona. To trzeba nazwać po imieniu — odchodzenie od tego kierunku produkcji. Mało znaczący postęp w mechanizacji produkcji zwierzęcej i produkcji pasz, relatywnie niska opłacalność tego kierunku produkcji — obok innych przyczyn — doprowadziły do stanu, jaki mamy obecnie.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#AdamStadnik">Niepokojący jest również fakt, że nie osiągnięto w tym okresie znacznego postępu w wydajności mlecznej krów. Tendencje spadkowe w pogłowiu krów powinny przecież stać się wystarczającym sygnałem, że jeżeli nie można zatrzymać spadku ilościowego, to w szybszym tempie należy podjąć działania zmierzające do znacznej poprawy wydajności. Tak się jednak nie stało.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#AdamStadnik">Osiągnięcie w 1987 r. wydajności 3 tys. litrów mleka od krowy to rekord krajowy, ale w stosunku do osiągnięć rolnictwa europejskiego — to o tysiąc za mało. Za mało też, by bez importu masła i serów zaspokoić potrzeby spożywcze naszego społeczeństwa na artykuły mleczarskie. Zapotrzebowanie na mleko i jego artykuły będzie coraz większe. Prognozy do roku 2000 wskazują, że przy wzroście ludności do 40,6 mln osób zapotrzebowanie na mleko wyniesie około 19 mld litrów. Oznacza to, że przy obecnym stanie pogłowia krów mleczność ich musi wynosić około 3700 litrów od krowy. Aby uzyskać taki poziom wydajności, potrzeba, aby roczny przyrost wydajności mlecznej krów do roku 2000 wzrastał o 60 litrów przy wzroście w latach 1975–1985 — średnio o 30 litrów. Podwojenie przyrostu rocznej wydajności mleka wymaga podjęcia bardziej niż dotychczas skutecznych działań zarówno w sferze poprawy warunków ekonomicznych w produkcji bydła, jak i warunków pracy wszystkich służb odpowiedzialnych za hodowlę bydła. Opracowanie programu hodowli bez należytego wsparcia finansowego, organizacyjnego i technicznego nie może gwarantować osiągnięcia zakładanego celu.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#AdamStadnik">Wysoki Sejmie! Realizowana dotychczas prozbożowa polityka rolna, kompleksowe technologie uprawy, istotny postęp w mechanizacji całego procesu produkcji zbóż — to czynniki, które przeważyły o nastawieniu wielu gospodarstw na ten kierunek produkcji. W tym samym czasie tak niewiele zrobiono dla produkcji zwierzęcej i efekty takiego działania, a w zasadzie braku działania — mamy. Setki tysięcy pustych stanowisk dla bydła musi martwić i niepokoić. Chcemy coraz lepiej wykorzystać w przemyśle maszyny i hale produkcyjne. Przecież puste stanowiska dla bydła to również nie wykorzystany majątek narodowy. Czy stać nas na takie marnotrawstwo?</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#AdamStadnik">Trudno rolnikom zrozumieć, że przy ciągłym spadku pogłowia bydła, a ostatnio i trzody mówi się o zniesieniu kartek na mięso. Martwić musi fakt, że po 1985 r. w czasie pracy Sejmu IX kadencji spadek produkcji bydła był najwyższy. Poważnie zagrożone jest wykonanie Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1986–1990 zarówno w zakresie pogłowia krów, jak i produkcji mleka.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#AdamStadnik">Ostatni, marcowy spis pogłowia zwierząt i dalsze spadki we wszystkich gatunkach — to już chyba ostatni sygnał, że dotychczasowe działania nie przynoszą zakładanych efektów. Rolnicy-producenci bydła na spotkaniach poselskich wnioskują, aby reakcja Rządu na spadek pogłowia bydła była tak zdecydowana, jak to ma miejsce dla ratowania wymarzniętych sadów.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#AdamStadnik">Do końca naszej kadencji pozostało jeszcze więcej niż rok. Mam nadzieję, że przy dobrej woli i pełnym zrozumieniu wagi problemu jest szansa, by zatrzymać niekorzystny trend spadkowy produkcji zwierzęcej. Myślę również, że realizacja II etapu reformy gospodarczej oraz decyzje podjęte na ostatnim wspólnym posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL spowodują zwrot w produkcji zwierzęcej przez poprawę warunków ekonomicznych produkcji i lepsze zaopatrzenie w sprzęt, maszyny do mechanizacji prac w produkcji zwierzęcej i w produkcji pasz. Czego oczekują rolnicy-producenci.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#AdamStadnik">Po pierwsze — relatywnie wyższej opłacalności produkcji zwierzęcej. Produkcja ta, bardziej kapitałochłonna i pracochłonna, musi być bardziej dochodowa niż produkcja roślinna. Stoimy przed kolejnymi decyzjami cenowymi. Proszę, aby w nowej cenie mleka uwzględnić te wszystkie czynniki, które dotychczas były pomijane. Nowa cena mleka powinna być ceną zaporową przed dalszym spadkiem pogłowia krów i bydła.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#AdamStadnik">Po drugie — większego zmechanizowania procesów produkcyjnych, wymagających dużego wysiłku. Młode pokolenie rolników nie chce iść śladami ojców, dla których ciężka praca była chlebem codziennym, nieodłącznym atrybutem zawodu. Jeśli nie ma możliwości zmniejszenia uciążliwości pracy przez mechanizację, młodzi rolnicy zmieniają strukturę produkcji, wybierając działalności mniej pracochłonne, a przynoszące podobną lub nawet wyższą opłacalność.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#AdamStadnik">Po trzecie — stabilnych zasad polityki ekonomicznej, koniecznych dla rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#AdamStadnik">Po czwarte — działań organizatorskich, poprawiających wartość hodowlaną naszego bydła, a także poprawę obsługi zootechniczno-weterynaryjnej.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#AdamStadnik">Po piąte — wzrostu prestiżu społecznego zawodu producenta mleka, który obecnie jest bardzo niski.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#AdamStadnik">Przedstawiając z konieczności skrótową ocenę sytuacji w produkcji bydła proszę obywatela Premiera, aby Rząd bardziej wnikliwie niż dotychczas rozpatrzył całość problemów związanych z tym trudnym kierunkiem produkcji i przez kompleksowe działanie, stworzył warunki przede wszystkim do zatrzymania spadku pogłowia, a następnie podniesienia produkcyjności stad i intensywnego rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#AdamStadnik">Nasz kraj o stosunkowo dużym udziale trwałych użytków zielonych oraz innych dogodnych warunkach naturalnych ma możliwości, przy sprzyjającej polityce państwa zintensyfikowania produkcji zwierzęcej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Stanisław Lucek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#StanisławŁucek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako rolnik, poseł ziemi podlaskiej pragnę skupić się na niektórych problemach rolnictwa. Wypowiadając się ogólnie podzielam opinię tych obywateli posłów, którzy spadek produkcji rolniczej w 1987 r. traktują nie tylko jako skutek niekorzystnych warunków pogodowych, ale również, a może przede wszystkim, jako następstwa narastających niekorzystnych dla rolnictwa procesów. Narasta przede wszystkim dysproporcja między silnym dążeniem wsi i rolników do modernizacji rolnictwa i poprawy warunków pracy i życia, do rozwoju produkcji rolniczej, a podażą środków tak technicznych, jak i ekonomicznych, które stwarzałyby możliwość realizacji tych dążeń. Ta dysproporcja przejawia się szczególnie silnie w naszym województwie, a szerzej ujmując w kilku województwach wschodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#StanisławŁucek">W naszym województwie gospodarka chłopska posiada względnie dobrą strukturę. Blisko 55% ogólnej liczby gospodarstw to gospodarstwa powyżej 7 ha. W ich użytkowaniu znajduje się ponad 80% gruntów całej gospodarki chłopskiej. Ponad 77% rolników traktuje pracę w swoim gospodarstwie jako jedyne źródło utrzymania. Jest to wskaźnik prawie dwukrotnie wyższy niż przeciętna w kraju. I jest to najbardziej bolesne, gdy spotyka się rolników, którzy pragną włożyć w ziemię więcej pracy i środków, aby z korzyścią dla siebie i państwa powiększyć produkcję, a natrafiają na barierę licznych braków ubranych dodatkowo w szatę obojętności i lekceważenia tak przecież cennych potrzeb i dążeń. W naszym województwie, mimo słabych gleb, osiągamy plony zbóż prawie jednakowe z przeciętnymi w kraju. Plony ziemniaków uzyskujemy wyższe od przeciętnych w kraju o ponad 10 ton. Wytwarzamy na 1 hektar użytków rolnych blisko o 10% więcej żywca zwierząt rzeźnych niż przeciętna w kraju, a równocześnie na 1 ha użytków rolnych uzyskujemy nawozów sztucznych o 30% mniej niż przeciętna w kraju, nawozów wapniowych blisko o 60% mniej i pasz treściwych w przeliczeniu na jedną sztukę o 27% mniej.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#StanisławŁucek">Sytuacja taka występuje nie tylko w naszym województwie, ale również w kilku województwach wschodnich i środkowych. Oczywiście nie postuluję, aby uszczuplić te środki dla tych województw, które zużywają ich więcej. Potrzebne jest zwiększenie ogólnej produkcji tych środków. Uzyskiwany przyrost powinien być kierowany do województw o najniższym zużyciu. Niskie zużycie nawozów, pasz treściwych, środków ochrony roślin, niższe kredyty, słabiej rozwinięte usługi produkcyjne to nie tylko gorsze warunki rozwoju produkcji rolniczej, ale również gorsze w porównaniu do innych województw warunki ekonomiczne. Rolnictwo w tych województwach jest w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych silnie obciążone świadczeniami finansowymi, a znacznie mniej korzysta z dotacji do środków produkcji, kredytów i usług. Są to różnice znaczne. Dlatego też wielce słuszna jest uchwała X Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zalecająca uwzględnienie w polityce rolnej problemów regionalnych rolnictwa. Wypracowanie kompleksowego programu rozwoju rolnictwa dla województw o szczególnie wysokim udziale gleb lekkich, a stanowią one blisko 1/3 ogólnej powierzchni użytków rolnych kraju, to problem niesłychanie ważny dla przyszłego rozwoju rolnictwa. Może to decydować o tym, o ile zwiększymy produkcję rolniczą w najbliższych latach i o ile poprawimy sytuację żywnościową kraju i zwiększymy wkład rolnictwa w rozwój gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#StanisławŁucek">Bialsko-podlaskie to jedno z nielicznych województw, w którym powierzchnia uprawy zbóż wynosi 66,5%, a uprawy ziemniaków ponad 22%. Razem zboża i ziemniaki w naszym województwie zajmują blisko 89% ogólnej powierzchni zasiewów. Dodać do tego należy wysoką obsadę trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#StanisławŁucek">Obywatele Posłowie! Wieś i rolnictwo oczekują na rozwiązanie wielu znaczących problemów. Mam na myśli m.in. zmechanizowanie procesów produkcyjnych, na przykład ziemniaków. Województwo nasze jest znane jako producent ziemniaków jadalnych i przemysłowych. Nie jest chyba przesadnym stwierdzenie, że stanowimy zagłębie ziemniaczane. Za takim stwierdzeniem przemawia fakt, że w ziemniaki zaopatrujemy 14 województw, w tym stolicę i Śląsk. Jako pozytywne zjawisko chciałem podkreślić zapoczątkowanie na naszym terenie budowy zakładów przetwórstwa ziemniaczanego. Nasuwa się jednak przy tym zagadnieniu pytanie — jak można dalej intensyfikować tę gałąź produkcji przy zmniejszaniu się siły roboczej na wsi, bez szerszego dopływu środków do produkcji. Rolnictwo naszego województwa otrzymuje przeciętnie rocznie 1 do 2 kombajnów ziemniaczanych na gminę i poziom ten utrzymuje się od kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#StanisławŁucek">Następnym problemem wymagającym rozwiązania jest zaopatrzenie naszego województwa w nawozy mineralne. Dotychczasowe dostawy utrzymują się od wielu lat na niezmiennie niskim poziomie, nie zabezpieczają minimalnym potrzeb. Dostawy nawozów mineralnych pod tegoroczne zbiory na terenie mojej gminy, jak też województwa są niższe w porównaniu z dostawami w roku ubiegłym. Stan ten nie wymaga dalszego komentowania.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#StanisławŁucek">Istotnym zagadnieniem decydującym o wzroście produkcji rolniczej jest budownictwo na wsi. Bialsko-podlaska wieś zainteresowana jest budownictwem inwentarskim i mieszkaniowym. Na terenie wsi buduje się dużo nowych obiektów. Ale cykl inwestycyjny z roku na rok ciągle się wydłuża, brakuje materiałów budowlanych. Braki niektórych materiałów wręcz uniemożliwiają wykonanie obiektów. Szczególnie odczuwa się niedobór materiałów instalacyjnych, sanitarnych, wapna. Podam dla przykładu, że potrzeby w zakresie armatury sanitarnej pokrywane są tylko w 30%, wapna hydratyzowanego w 45%, a materiałów pokryciowych w 30%.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#StanisławŁucek">Wysoki Sejmie! Niepokojącym zjawiskiem w naszym województwie i sąsiednich staje się gospodarka gruntami rolniczymi. Nasila się przekazywanie gospodarstw za emeryturę na rzecz skarbu państwa. W 1987 roku na Państwowy Fundusz Ziemi przekazanych zostało blisko 4,4 tys. ha ziemi, z czego 87% z gospodarki chłopskiej indywidualnej. Natomiast w tym roku na trwałe rozdysponowano zaledwie 2100 ha, czyli o połowę mniej niż przekazano. W rezultacie powierzchnia gruntów Państwowego Funduszu Ziemi zwiększyła się tylko w ciągu jednego roku o 12% i osiągnęła powierzchnię 21,4 tys. ha, co stanowi blisko 6% ogólnej powierzchni użytków rolnych w województwie. Zapowiadana zmiana przepisów obrotu ziemią ciągle jest odwlekana. Kredyty na kupno ziemi są dalece niewystarczające, a przecież to szybkie zwiększanie areału gruntów Państwowego Funduszu Ziemi jest barometrem niekorzystnej „pogody” dla rolnictwa. To również jest argumentem, że należy bardzo wnikliwie przeanalizować aktualną sytuację rolnictwa, a szczególnie zapewnić poprawę zaopatrzenia w środki produkcji i zmniejszyć wydatnie od kilku lat narastający dysparytet dochodów w rolnictwie, który aktualnie przekroczył punkt krytyczny.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#StanisławŁucek">Pragnę wyrazić przekonanie, że Rząd podejmie skuteczne działania zmierzające do poprawy warunków rozwoju rolnictwa, jest to bowiem nie tylko w interesie wsi, ale całego społeczeństwa i gospodarki narodowej. Kończąc swą wypowiedź pragnę się zwrócić do was, obywatelu Premierze, w imieniu swoim i rolników podlaskich o zwiększoną pomoc dla rolnictwa, a niezawodni, pracowici rolnicy tę pomoc wielokrotnie pomnożą. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Marian Winek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#MarianWinek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w dzisiejszej debacie, podczas której Rząd przedstawił informację o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. na tle Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1986–1990 w częściach dotyczących Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, pragnę na wstępie przeprosić obywateli posłów, kolegów rolników, że zabieram głos nie będąc rolnikiem. Pochodząc z województwa przemysłu i górnictwa, uważam za konieczne, ażeby chociaż zasygnalizować niektóre problemy nurtujące środowisko rolnicze woj. katowickiego, co postaram się uczynić w dalszej części mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#MarianWinek">Muszę obiektywnie stwierdzić, że w komisji sejmowej nie jest łatwo mi pracować, nie dlatego że nie umiem, czy nie chcę, ale dlatego, że pracują w niej wybitni specjaliści i znawcy rolniczego trudu. Dlatego też będąc w jej składzie, a wywodząc się z innej branży i środowiska, muszę stwierdzić jej konsekwencję w dążeniu do celu, jaki stoi przed rolnictwem, tj. samowystarczalności wyżywienia narodu. Takiej konsekwencji życzyłbym i innym komisjom, a zwłaszcza tej, którą jestem najbardziej zainteresowany, to jest górnictwa i energetyki, ponieważ te działy gospodarki pozwalają uniezależnić się oraz zaspokoić podstawowe potrzeby społeczeństwa. Niezrozumiałe jest wobec tego zaniżanie nakładów inwestycyjnych na te działy gospodarki. O ile w tej chwili rolnictwo osiągnęło jakiś poziom, to należy go nie tylko utrzymać, ale w dalszym ciągu iść do przodu. Aby to uczynić musi być węgiel i energia, musi być wsparcie innych działów gospodarki, a zwłaszcza przemysłu. Zmniejszanie nakładów na inwestycje w dziale energo-paliwowym, uważam, odczuje również i rolnictwo w niedługiej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#MarianWinek">Wracając jednak do tematu stwierdzić należy, że w woj. katowickim sytuacja jest dość specyficzna, a to dlatego, że do produkcji rolnej wykorzystuje się obszar ponad 320 tys. ha, z czego aż 249 tys. ha to własność prywatna i bardzo rozdrobniona. Średnia wielkość działek wchodzących w skład jednego gospodarstwa nie przekracza 0,2 ha. Gospodarstwo przeważnie składa się z 4 do 15 działek, a jego powierzchnia wynosi 2,1 ha. Czy w takiej sytuacji można efektywnie uprawiać grunty? Dlatego też jestem za szybką zmianą ustawy o scalaniu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#MarianWinek">W wyniku dokonanych wizytacji poselskich w woj. katowickim stwierdza się, iż podstawowe zadania planu, jakie nakreślono dla rolnictwa na rok 1987 zostały wykonane, mimo szeregu trudności związanych głównie z niepełnym zaopatrzeniem w środki do produkcji rolniczej. Uzyskano pozytywne wyniki wyrażające się dalszym wzrostem produkcji towarowej zbóż, rzepaku, warzyw i żywca ogółem, co pozwoliło na zwiększenie podaży na rynek produktów żywnościowych pochodzących z produkcji własnej. Na skutek zastosowania wysoko wydajnych odmian, zwiększenia powierzchni upraw zbóż intensywnych oraz wysokiego poziomu nawożenia uzyskano plony zbliżone do wielkości w 1986 r. to jest 32,7 q z hektara czterech podstawowych zbóż, 26,1 q z ha roślin oleistych, 187 q z hektara ziemniaków i 329 q z hektara buraków cukrowych. Uzyskany poziom plonów oraz zmiany, jakie nastąpiły w strukturze zasiewów, wpłynęły na zwiększenie produkcji towarowej zbóż o 1,6 tys. ton i roślin oleistych o 1,9 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#MarianWinek">W produkcji roślinnej w 1987 r. podjęto działania umożliwiające profilowanie uprawy warzyw, uwzględniające szczególne zagrożenie ekologiczne w naszym województwie. Ograniczeniu uległa powierzchnia uprawy warzyw absorbujących trujące związki chemiczne z gleby, jak również zmniejszony został skup warzyw z terenów najbardziej skażonych.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#MarianWinek">Dobre efekty uzyskano również w działalności leśnictwa, wykonując, a nawet przekraczając niektóre planowe zadania. Główny wysiłek skoncentrowano na zalesianiu i odnawianiu drzewostanów, pielęgnacji oraz pozyskiwaniu drewna. Tylko, że te ostatnie działania muszą smucić, gdyż pozyskano o 1300 m3 drewna więcej niż w 1986 r., przy czym związane to było z koniecznością usuwania drzew obumierających na skutek zanieczyszczeń przemysłowych powietrza oraz usuwania drzewostanów jednogatunkowych i zastępowania ich drzewostanami mieszanymi.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#MarianWinek">Nakłady inwestycyjne na rolnictwo w woj. katowickim — i tu uwaga — w 1986 r. wynosiły ogółem 6,1 mld zł i były wyższe niż w roku 1985 o 27,7%. Natomiast w 1987 r. wynosiły 7,6 mld zł i były wyższe niż w roku 1986 o 24,2%, czyli pomimo rosnącej sumy następuje procentowy spadek nakładów inwestycyjnych. Środki inwestycyjne przeznaczono głównie na meliorację, poprawę zaopatrzenia rolnictwa w wodę, budownictwo kubaturowe oraz zakupy sprzętu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#MarianWinek">W realizacji zadań inwestycyjnych występowały trudności powodowane niedoborem materiałów, sprzętu budowlanego oraz dużą fluktuacją pracowników przedsiębiorstw wykonawczych. Mimo uzyskanych efektów potrzeby w zakresie inwestycji są nadal większe niż możliwości ich zaspokojenia.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#MarianWinek">W bardzo dużym skrócie przedstawiłem problemy rolnictwa województwa najbardziej uprzemysłowionego, oczywiście nie wszystkie, bo szczegóły i inne sprawy poruszone były przez kolegów fachowców z tej branży, a z pewnością dotyczą one rolnictwa całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#MarianWinek">Na zakończenie pragnę z tej trybuny zasygnalizować wnioski, które nurtują rolników mojego regionu.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#MarianWinek">Po pierwsze — by była możliwość dokonania zmiany strefy podatkowej z pierwszej i drugiej na trzecią i czwartą w sytuacji udokumentowanej obniżki plonów, powodowanej niekorzystnymi warunkami ekologicznymi.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#MarianWinek">Po drugie — należałoby wprowadzić przepisy umożliwiające dokonanie zmiany klasyfikacji gleboznawczej gruntów dotkniętych szkodami przemysłowymi.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#MarianWinek">Po trzecie — wnosi się o nowelizację ustaw dotyczących eksploatacji górniczej i naprawiania wyrządzanych szkód na terenach leśnych i gruntach ornych, ponieważ środki finansowe, które są przeznaczone na ten cel ze względów technicznych i możliwości Lasu Państwowego nie zawsze mogą być spożytkowane.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#MarianWinek">Po czwarte — rozwiązać należy jak najszybciej problem dwuzawodowców, tzw. chłoporobotników.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#MarianWinek">Po piąte — należy rozpatrzyć możliwość prawnego uregulowania problemu kupna — podkreślam, kupna i zagospodarowania gospodarstw rolnych po rolnikach wyjeżdżających na stałe za granicę.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#MarianWinek">Po szóste — jestem za regionizacją rolnictwa, tak jak dotyczy to ziem lekkich i słabych, jak terenów górzystych, tak powinno dotyczyć ziem terenów ekologicznie skażonych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-76.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Jan Szczerbal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#JanSzczerbal">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rolnictwo i gospodarka żywnościowa, podobnie jak i w latach poprzednich również w 1987 r. wniosły swój pozytywny wkład w rozwój całej gospodarki narodowej, w poprawę warunków życia całego społeczeństwa. Wzrosły dostawy artykułów rolno-spożywczych tak na rynek krajowy, jak i na eksport. Osiągnięto dodatnie saldo w obrotach artykułami rolno-spożywczymi, tak z krajami pierwszego, jak i drugiego obszaru płatniczego. Można więc stwierdzić, że program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej jest realizowany pomyślnie. Jednakże rezultaty, jakie osiągnęło rolnictwo w 1987 r., a przede wszystkim spadek produkcji rolniczej, wymagają bardziej pogłębionej analizy. Wydaje się, że tłumaczenie spadku produkcji rolnej i pogarszania się jej efektywności przede wszystkim wyjątkowo trudnymi warunkami pogodowymi, byłoby zbytnim uproszczeniem. Można raczej zaryzykować twierdzenie, że rezultaty roku 1987 w rolnictwie są symptomem trudności, jakie mogą nas czekać, jeśli nie podejmie się na czas odpowiednich środków zmierzających do zdynamizowania rozwoju tego ważnego działu gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#JanSzczerbal">Zmiany w polityce rolnej dokonane na początku lat osiemdziesiątych oraz objęcie już od połowy 1981 r. państwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych reformą gospodarczą, a także wyraźne polepszenie opłacalności produkcji rolnej, stworzyły korzystne warunki do wykorzystania wszystkich rezerw tkwiących w rolnictwie. Konsekwentne wdrażanie zasad samorządności i samodzielności gospodarstw dało szczególnie pozytywne rezultaty w państwowych gospodarstwach rolnych Sprzyjała temu szybka odbudowa w tych gospodarstwach ruchu związkowego, jego silne zaangażowanie się we wdrażanie założeń reformy gospodarczej, w aktywizację załóg do poprawy efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#JanSzczerbal">Pracownicy PGR przyjęli wprowadzanie reformy gospodarczej z wielkimi nadziejami. Wyrażali powszechne przekonanie, że reforma przyczyni się nie tylko do wzrostu produkcji i poprawy gospodarności, ale także do poprawy warunków pracy i wzrostu wynagrodzeń. Doprowadziło to do wyraźnego wzrostu aktywności pracowników, do wyzwalania ich pomysłowości i przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#JanSzczerbal">W tych warunkach państwowe gospodarstwa rolne mimo trudności z dostawami środków produkcji, a także mimo niedostosowania instrumentów reformy do specyfiki rolnictwa i zasady równości sektorów wykazały, że ta forma gospodarowania dysponuje dużymi możliwościami rozwoju. W całym okresie wdrażania reformy gospodarczej państwowe gospodarstwa rolne wykazywały się wysokimi i wyższymi niż gospodarstwa chłopskie i RSP wskaźnikami wzrostu produkcji i poprawy jej efektywności. Nawet w trudnym 1987 r. PGR uzyskały niewielki 1% wzrost produkcji rolniczej końcowej przy zatrudnieniu mniejszym niż w 1986 r. W rezultacie obecnie państwowe gospodarstwa rolne nie tylko charakteryzują się wysoką wydajnością pracy, ale także wysoką efektywnością produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#JanSzczerbal">Według wstępnych danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 1987 r. po raz pierwszy państwowe gospodarstwa rolne pod względem efektywności produkcji rolnej doścignęły, a nawet nieco wyprzedziły gospodarstwa chłopskie. Należy także podkreślić, że począwszy od drugiego roku wprowadzania reformy gospodarczej, PGR w skali całej organizacji osiągają dodatnie wyniki finansowe, a w 1987 r. zysk wyniósł 75 miliardów zł.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#JanSzczerbal">Równocześnie w latach 1982–1987 obniżyła się ponad dwukrotnie z 255 do 101 liczba przedsiębiorstw deficytowych. Przedstawione wyniki mogą więc nastrajać optymistycznie. Jednak głębsza analiza wskazuje na wyczerpywanie się rezerw, na powstawanie barier rozwoju, których nieusunięcie w porę może grozić dużymi trudnościami. Przede wszystkim należy wskazać, że proste rezerwy wzrostu produkcji rolnej wyczerpują się, a może nawet już się wyczerpały i bez doraźnego wzrostu zasilania rolnictwa w środki produkcji pochodzenia przemysłowego, bez doraźnej poprawy ich jakości, dalszego wzrostu produkcji rolnej i poprawy jej efektywności trudno oczekiwać — Należy także wskazać na pogarszanie się opłacalności produkcji rolniczej. Mimo tego, że w państwowych gospodarstwach rolnych pogorszenie efektywności produkcji rolnej nastąpiło tylko o 0,2%, podczas gdy w całym rolnictwie prawie o 7%, to jednak zysk uzyskany przez PGR stanowił tylko około 10% ogólnej kwoty nakładów i 3% wartości środków trwałych i nie gwarantował możliwości dalszego rozwoju gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#JanSzczerbal">Rośnie także liczba gospodarstw deficytowych z 51 w latach 1984–1985 do 101 w 1987 r. Wskazuje to na konieczność opracowania skutecznego systemu ekonomiczno-finansowego, tworzącego warunki do reprodukcji rozszerzonej przedsiębiorstw oraz wyrównującego skutecznie nierówności w warunkach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#JanSzczerbal">Oddzielnym, bardzo poważnym problemem mogącym negatywnie wpływać na dalszy rozwój całego rolnictwa, a w szczególności państwowych gospodarstw rolnych jest pogłębiający się dysparytet opłaty za pracę w rolnictwie i poza rolnictwem. Powszechnie się słyszy o dysparytecie opłaty za pracę w gospodarstwach chłopskich i w gospodarce uspołecznionej. Jednakże ten problem dotyczy w większym stopniu pracowników państwowych gospodarstw rolnych. Można tu wskazać, że jeśli w 1981 r., a więc w momencie wprowadzania reformy gospodarczej, średnia płaca w PGR była o 23% wyższa niż w całej gospodarce uspołecznionej i o 15% wyższa niż w przemyśle, to już w 1987 r. o ponad 2% niższa niż w całej gospodarce uspołecznionej i o 15% niższa niż w przemyśle. A więc mimo tego, że w okresie tym w państwowych gospodarstwach rolnych szybko rosła wydajność pracy i zdecydowanie poprawiła się efektywność gospodarowania, to opłata za pracę relatywnie zmalała. Nastąpiło to w warunkach, gdy czas pracy w przeliczeniu na jednego zatrudnionego jest w PGR znacznie wyższy niż w przemyśle, przy czym w ostatnich latach czas pracy w przemyśle wyraźnie się obniżył, a w państwowych gospodarstwach rolnych prawie się nie zmienił.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#JanSzczerbal">Sytuacja w tym zakresie jeszcze bardziej zaostrzyła się w pierwszym kwartale tego roku. Na koniec kwartału średnie wynagrodzenie w PGR było już o 19% niższe niż średnie wynagrodzenie w przemyśle. Świadczy to bardzo źle o skuteczności instrumentów reformy gospodarczej. Budzi rozczarowanie pracowników PGR do reformy, skłania do wniosku, że nie liczy się ilość i jakość pracy, a różnego rodzaju naciski. Przy tym relatywne obniżanie się płac dzieje się w warunkach ograniczania przez niskorentowne przedsiębiorstwa świadczeń socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#JanSzczerbal">W rezultacie gospodarstwa domowe pracowników PGR należące do najliczniejszych na wsi charakteryzują się obecnie niższymi dochodami w przeliczeniu na 1 członka rodziny, niż gospodarstwa domowe rolników indywidualnych. Może to prowadzić do wzrostu fluktuacji, a nawet wręcz do destabilizacji załóg pracowniczych PGR. Może to być groźniejsze niż w gospodarce chłopskiej, gdyż nie ma tu więzi własnościowych, tradycji rodzinnych itp. Przy tym pracownicy PGR, charakteryzując się stosunkowo dobrym poziomem wykształcenia, mogą szybciej znaleźć pracę poza rolnictwem. W konsekwencji może to grozić trudnościami w rozwoju PGR, co przy spełnianiu przez nie ważnej roli w rozwoju całego rolnictwa może mieć bardzo niekorzystny wpływ na rozwój całego rolnictwa i realizację strategicznego celu, jakim jest samowystarczalność żywnościowa kraju.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#JanSzczerbal">Problem ten obok innych problemów, stanowiących bariery wzrostu produkcji rolnej Federacja Związków Zawodowych Pracowników Rolnictwa na początku bieżącego roku zgłosiła wicepremierowi dr. Józefowi Koziołowi, a także Ministrowi Finansów i Ministrowi Płac i Polityki Socjalnej. Premier Zbigniew Messner na posiedzeniu Sejmu w dniu 11 maja br. powiedział m.in.: „Wzrost płac w przemyśle czy budownictwie wywołuje uzasadnione postulaty rolników, by utrzymany był parytet dochodów. Rząd kilkakrotnie zajmował jednoznaczne stanowisko, że powinien on być zachowany”. Zapewnieniom składanym z trybuny sejmowej nie towarzyszą jednak decyzje rządowe, uwzględniające specyfikę rolnictwa i zapewniające harmonijny jego rozwój. Uważamy, że rozwiązaniem byłoby przyjęcie formuły miernikowo-przyrostowej, zapewniającej wzrost wynagrodzeń o 1% za każdy procent wzrostu produkcji końcowej netto.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#JanSzczerbal">Decyzje w zakresie zasygnalizowanych barier powinny być podjęte niezwłocznie. Brak ich w odpowiednim czasie może przynieść skutki, których odrobienie wymagać będzie wielu lat.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#JanSzczerbal">I jeszcze jedną mam prośbę do naszych panów premierów odnośnie zaopatrzenia w części zamienne do ciągników typu 385. Jako pracownik tej branży, technicznej obsługi rolnictwa, pracujący przez 39 lat, stwierdzam, że nie było w tym okresie tak wielkiego braku części do tego typu ciągników jak teraz. Stoi ich bardzo wiele, jest to sygnał, który by trzeba naprawdę wykorzystać, tak jak do straży pożarnej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Stanisław Derda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#StanisławDerda">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Serdecznie przepraszam obywateli posłów, że jeszcze ośmielam się zabierać głos, ale mam tu napisaną swoją kwestię, chłopi moi we wsi wiedzą, że mam przemawiać i trudno byłoby mi się wycofać, bo zajadę i powiedzą: „No, bracie, miałeś mówić”. I dlatego bardzo przepraszam, że mimo tak późnej pory jeszcze ośmielam się zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#StanisławDerda">W br., przystępując do oceny sytuacji w polskim rolnictwie, dysponujemy szczególnie bogatym materiałem w tym zakresie, mamy bowiem nie tylko rządowe sprawozdanie o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r., ale również obszerne materiały z odbytego w marcu br. X Kongresu ZSL, zawierające ocenę sytuacji dokonaną przez rolników i ludzi z wsią i rolnictwem związanych oraz stanowisko wspólnego posiedzenia Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#StanisławDerda">Wyłaniający się z tych wszystkich materiałów obraz rolnictwa budzi niepokój, a stwierdzony w 1987 r. po raz pierwszy od kilku lat spadek produkcji rolniczej nie dziwi, jest on po prostu normalnym, możliwym wcześniej do przewidzenia następstwem wieloletnich zaniedbań w rolnictwie, a ściślej następstwem braku konsekwencji w realizacji polityki rolnej. Niekorzystne warunki klimatyczne ubiegłego roku jedynie szybciej wyzwoliły ujemne skutki zaniedbań. Nie będę wymieniał tu przyczyn niekorzystnej sytuacji w rolnictwie, gdyż nie jest to celem mojego wystąpienia. W obecnej chwili całą uwagę należy skupić na przyjęciu najskuteczniejszej metody poprawy sytuacji, aby niekorzystne zjawiska w rolnictwie i w życiu wsi nie utrwaliły się.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#StanisławDerda">Mamy cały szereg cennych, doniosłych dokumentów politycznych PZPR i ZSL w zakresie polityki rolnej, uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, raporty o stanie rolnictwa, w tym raport prof. Kubiaka, PRON, Rady Gospodarki Żywnościowej przy Radzie Ministrów, Konsultacyjnej Rady Gospodarczej, a ponadto wiele opracowań PAN i pozycji dziennikarskich. Mamy właściwą zarówno ocenę sytuacji, jak i programy jej poprawy. Nie powinno być więc w zasadzie większych trudności w wyborze właściwej metody postępowania. W tym miejscu wypada również powiedzieć, iż istnieje możliwość korzystania z pozytywnych wzorów rolnictwa światowego, np. francuskiego czy niemieckiego. Kraje te przed laty podobnie jak my borykały się z trudnościami strukturalnymi w rolnictwie, czy z ciężką sytuacją materialną rolników. A jednak pokonały te trudności. Warto więc czasem skorzystać z metod już sprawdzonych, a nie silić się na tworzenie nowatorskich rozwiązań z natury rzeczy zawierających w sobie element niepewności.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#StanisławDerda">Obywatele Posłowie! Musimy być świadomi tego, że przyczyną naszych niepowodzeń w rolnictwie nie jest ani brak rozeznania w sytuacji, ani brak programów działania. Przyczyna zła leży gdzie indziej, w braku konsekwencji w działaniu, co należy z całą mocą podkreślić. Mamy ocenioną powszechnie jako słuszną politykę rolną, a właśnie brak konsekwencji w jej realizacji jest głównym sprawcą obecnego załamania w rolnictwie. Wymownym przykładem braku konsekwencji w działaniu może być sytuacja na odcinku restrukturalizacji przemysłu na rzecz rolnictwa. Zakładano, że już w 1985 r. na potrzeby rolnictwa i gospodarki żywnościowej będzie pracowało 8% potencjału przemysłu, a osiągnięto w 1987 r. przyrost tylko do 5% zaangażowania tego potencjału. Trzeba też podkreślić, że w porównaniu z r. 1981 nastąpił przyrost w tym zakresie zaledwie o 1%. Liczby te mówią same za siebie.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#StanisławDerda">Wieś polska wielokrotnie doświadczyła skutków braku konsekwencji w realizacji polityki rolnej. Szybko odchodzono od przyjętych założeń, wprowadzając w ich miejsce nowe zasady działania. W efekcie rolnik był zdezorientowany, a często ponosił też materialne straty. Zamiast rozwoju obserwowaliśmy stagnację. Raz więc jeszcze należy dobitnie podkreślić, że jedynie konsekwentne wdrażanie przyjętych rozwiązań będzie warunkiem poprawy sytuacji w rolnictwie, zarówno w sferze produkcji, jak i w sferze socjalnej wsi.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#StanisławDerda">Obywatele Posłowie! Równie ważną sprawą, jak konsekwencja w realizacji polityki rolnej musi być wewnętrzna spójność programu działania. Nie może być w nim miejsca na rozwiązania w najmniejszej choćby mierze utrudniające realizację innych. Wymaga to współdziałania w tworzeniu realizacji polityki rolnej wszystkich resortów, wszystkie one powinny widzieć rolnictwo jako interes ogólnonarodowy, a nie tylko sprawę Ministra Rolnictwa i samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#StanisławDerda">Doświadczenia światowe wskazują, że z uporządkowanym, wydajnym, bogatym rolnictwem żyje się narodom dostatnio i spokojnie. Warto więc dla takiego celu w rolnictwo inwestować.</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#StanisławDerda">Wysoki Sejmie! Naczelną zasadą aktualnej polityki rolnej jest opłacalność produkcji i zachowanie parytetu dochodów rolników. Podobnie jak zaobserwowany w ub. r. spadek produkcji rolnej, tak samo niepokoi występujący od kilku już lat spadek dochodów ludności rolniczej. W rolnictwie spadek dochodów wywiera podwójnie ujemny skutek. Z jednej strony w sferze możliwości produkcyjnych i rozwojowych gospodarstwa rolnego, a z drugiej strony w obniżeniu się poziomu życia rodzin rolniczych, zwykle poniżej poziomu życia w mieście. Taka sytuacja jest m.in. skutkiem pogarszania się relacji między cenami środków produkcji a cenami produktów rolnych, mimo wzrastającego w ostatnich latach, poza 1987 r., wolumenu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#StanisławDerda">Ponadto za uzyskane ze sprzedaży produktów pieniądze rolnicy mogą nabyć coraz mniej towarów i usług. Wskaźnik r. 1987 w porównaniu do r. 1980 wyniósł 80%, co wskazuje wyraźnie na osłabienie potencjału produkcyjnego rolnictwa. Rolnik w tej sytuacji ciągle musi wybierać między konsumpcją własną rodziny, a bieżącą działalnością i perspektywicznym rozwojem gospodarstwa. Na krótką metę rolnik może ograniczyć konsumpcję, lecz w przypadku długotrwałego braku możliwości polepszenia sytuacji materialnej, dojdzie do znanego zjawiska przejadania dochodu, ponieważ poniżej pewnego minimum rodzina chłopska nie może zejść. Jest to bardzo poważne zagrożenie dalszego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#StanisławDerda">Już teraz jako niezwykłe zjawisko obserwuje się w niektórych geesach zaleganie nawozów mineralnych, pasz treściwych i środków ochrony roślin. Ceny ich przekraczają możliwości zakupu wielu rolników. Sprawa ta jest od dłuższego czasu szeroko dyskutowana, ale jej waga wymaga niezwłocznej poprawy. Wychodzą temu naprzeciw wspólne decyzje Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL z 7 czerwca br., przyjmując konieczność wzrostu parytetu do 92%–100%.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#StanisławDerda">Obok zaopatrzenia materialnego rolnictwa niezmiernie istotny jest jako uzupełnienie system kredytowania. Wieś jest w znacznej części uboga i generalnie rzecz biorąc nie dysponuje większymi zasobami finansowymi. Łącznie w bankach spółdzielczych na 4 443 tys. rachunków w 1987 r. było 150 tys. rachunków z wkładami powyżej pół mln zł, co stanowi 3,4% ogółu rachunków, natomiast zgromadzone na nich wkłady stanowią 37,2% ogółu wkładów. Świadczy to o tym, że jedynie wąska grupa rolników posiada dostateczne zasoby gotówkowe na skromne inwestowanie. Dla pozostałych wyjściem z sytuacji może być jedynie sprzyjająca polityka kredytowa, umożliwiająca rozbudowę gospodarstw. Na terenach o trudnych warunkach system kredytowy powinien zawierać element niskiego oprocentowania i możliwości częściowego przynajmniej umorzenia, zwłaszcza w odniesieniu do rolników rozpoczynających gospodarowanie. Byłaby to praktyczna realizacja założeń regionalizacji polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#StanisławDerda">Konieczność poprawy sytuacji w rolnictwie jest sprawą oczywistą. Czeka na nią cała polska wieś. Teraz chodzi o to, aby nie czekała zbyt długo i aby przyjmowane rozwiązania okazały się trafne i były konsekwentnie realizowane.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#StanisławDerda">Wysoki Sejmie! Na zakończenie chciałbym poruszyć jedną sprawę obecnie bardzo ważną dla rolnictwa i przemysłu spożywczego. W rolnictwie rozpoczęły się zbiory miękkich owoców, a w niedługim czasie rozpocznie się zbiór zielonego groszku i fasolki. Polska jest znanym na świecie producentem i eksporterem tych produktów. Groszek i fasolka charakteryzują się tym, że muszą być po zbiorze bardzo szybko zagospodarowane. Zakłady przemysłu spożywczego, zagospodarowujące te produkty, znajdują się w trudnej sytuacji ze względu na brak puszek blaszanych, co grozi niepełnym zagospodarowaniem surowców. Przyczyną braku opakowań są zbyt niskie przydziały blachy ocynkowanej i opóźnienie w ich dostawie.</u>
          <u xml:id="u-80.14" who="#StanisławDerda">Zwracam się do ministrów: Rynku Wewnętrznego oraz Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, aby podjęli działania stwarzające warunki do zagospodarowania w całości produktów rolnictwa. Dziękuję serdecznie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-80.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Adam Świątek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AdamŚwiątek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Muszę przyznać, że te same przesłanki, co posła Derdę, motywowały mnie, abym nie rezygnował z wzięcia udziału w dyskusji. Ale do rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AdamŚwiątek">W gospodarstwach chłopskich jest w chwili obecnej 25% młodych rolników bądź wykształconych następców, których kwalifikacje wskazują, że w naszym rolnictwie będzie się osiągać coraz wyższy poziom produkcyjny. Ta liczba rolników nie gwarantuje, że w przyszłości cała uprawna ziemia będzie właściwie obrobiona i wykorzystana. Nie rokuje, że będziemy równać efektami do poziomu europejskiego. Obserwujemy postępujący proces odchodzenia ze wsi, a co gorsze, występuje selekcja negatywna tych, co pozostają. Przyrasta ilość wolnej oraz źle wykorzystanej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#AdamŚwiątek">W moim siedleckim województwie świadczą o tym następujące liczby: w ciągu ostatnich dwóch lat przejęto na skarb państwa 6 100 ha gruntów, to jest więcej, niż w całym minionym 5-leciu, kiedy to przejęto 5 600 ha. Do kupienia z PFZ jest ponad 12,5 tys. ha. Tendencja ta utrzyma się zapewne w następnych latach, gdyż na 97 tys. gospodarstw w województwie w 26 tys. właściciele osiągnęli już wiek emerytalny, a z tego 8 tys. nie posiada prawnych następców. Zjawisko to występuje głównie w mniejszych gospodarstwach, które nie mogą wytrzymać konkurencji na skutek coraz bardziej zaostrzonych reżimów ekonomicznych. Patrząc na to zjawisko z Warszawy można by powiedzieć, że jest to proces prawidłowy, bo ziemię przejmą gospodarstwa większe, poprawi się ich struktura obszarowa, będą ją efektywniej wykorzystywać. Hipotezy tej jednak nie potwierdza życie, gdyż wyżej wymienione przykłady świadczą o czymś odwrotnym. Powód widzę przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#AdamŚwiątek">— po pierwsze — w niskiej opłacalności upraw na naszych słabych podlaskich glebach. Świadczy o tym fakt, że w 27 tys. gospodarstw chłoporobotników ponad połowa dochodów jest uzyskiwana z pracy poza rolnictwem;</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#AdamŚwiątek">— po drugie — w kiepskim wyposażeniu technicznym;</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#AdamŚwiątek">— po trzecie — w nadmiernym rozdrobnieniu.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#AdamŚwiątek">I tu cieszy fakt, że doczekaliśmy wreszcie nowelizacji ustawy o scalaniu gruntów. Gorąco popieram tę inicjatywę Rządu. Obserwowałem niejednokrotnie na spotkaniach z wyborcami chęć podjęcia działań scaleniowych przez rolników bardziej światłych, świadomych korzyści, jakie im przyniesie poprawa rozłogu gruntów. Chęć ta była zawsze skutecznie blokowana przez nieprzychylnych, przeważnie starszych, nawykłych do tradycyjnych metod i zwyczajów.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#AdamŚwiątek">Przyczyny niechętnego podejścia do tej sprawy nie tkwią, jak sugeruje uzasadnienie rządowego projektu ustawy, w zbyt małym wpływie samych rolników na proces scalania, ale znowu w zbyt małej liczbie rolników postępowych, młodych, którzy na posiadane w drobnych spłachetkach gospodarstwo patrzą nie jak na uzyskaną w wielopokoleniowym trudzie nienaruszalną świętość, której gdy się wyzbędą, to przodkowie w grobach się będą przewracać, ale jak na nowoczesny warsztat pracy, który musi być przede wszystkim efektywny.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#AdamŚwiątek">Dobrodziejstwa, jakie wynikają z dogodniejszego rozłogu gospodarstwa, powinny spowodować wzmocnienie w projekcie sformułowania o możliwości podjęcia scalania z urzędu. Barierą przed jakimikolwiek nadużyciami jest tu wymóg akceptacji projektu przez zainteresowanych rolników. W obecnej sytuacji społecznej wsi głównie drogą rozważanych decyzji z urzędu możemy proces ten przyspieszyć. Przykłady rzetelnie prowadzonych prac mogą zachęcić rolników do podjęcia prac z własnej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#AdamŚwiątek">Powracając do barier w przejmowaniu gospodarstw przez młodych należy podkreślić, że jest wielu kandydatów na rolników, ale nie mogą przejąć gospodarstwa, bo rodzice jeszcze nie są w wieku emerytalnym. W związku z tym następca nie może inwestować, nie może budować, zacząć działać na własny rachunek. Głównym czynnikiem zmiany gospodarza powinny być: chęć do tego ze strony następcy i wzajemne uzgodnienia samych zainteresowanych, a nie konieczność czekania, aż stosowny artykuł na to pozwoli.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#AdamŚwiątek">Sama procedura dotycząca przekazywania gospodarstw następcom powinna ułatwiać im ten proces, a obecne realia są barierą bardzo trudną, szczególnie dla mniej zaradnych. Oczekiwanie 1,5 roku na sporządzenie umowy notarialnej jest w ogóle niedopuszczalne, a dziś w naszym województwie takie są terminy. Związane z tym wymaganie około 14 zaświadczeń, załączników, wywołują wrażenie, że urzędom przyświeca hasło: niech biurokracja kwitnie. Obyśmy jak najszybciej doczekali zmian tych nieżyciowych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#AdamŚwiątek">Również przywileje ekonomiczne, jakie stworzono dla młodych w postaci dogodniejszych kredytów są często tylko w teorii, ponieważ często następuje zbieg okoliczności, że bankowi na przykład limit się wyczerpał przed momentem, gdy młody rolnik się zgłosił. Są i argumenty czasem całkiem zaskakujące. Oto przykład z osobistych doświadczeń. Po zgłoszeniu się do banku usłyszałem: „Jesteście, obywatelu, nieżonaty, więc jeszcze nie wiadomo, gdzie was losy rzucą, wstrzymajcie się trochę z wnioskiem o kredyt”. Wymóg, który nie da się zapisać w żadnym regulaminie, ale przecież rzeczowy.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#AdamŚwiątek">I teraz należałoby trochę o dziewczynach, które tak się nie palą do wsi i do wiązania swych losów z rolnictwem. Dlaczego one nie chcą wychodzić za rolników? Nie chcą, bo dla ich lżejszego życia na wsi niewiele zrobiliśmy. Jeśli już mówimy o potrzebach rolnictwa, to tylko nawozy, maszyny i inne środki produkcji, a już potrzeby bytowe rodziny — to później. A one też chcą być jak swoje rówieśniczki z miasta — zadbane, mieć: wyposażoną kuchnię, z bieżącą wodą, dostęp do usług najdalej w ośrodku gminnym, możliwość umieszczenia dziecka w przedszkolu, itp. Ilu z nas takie warunki może zapewnić? Wystarczy tylko przejrzeć rubryki matrymonialne w gazetach rolniczych, aby unaocznić sobie ogrom desperacji, z jaką młodzi chłopcy — przyszli rolnicy podchodzą do tak delikatnego problemu życiowego.</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#AdamŚwiątek">Wysoki Sejmie! O wzrost produkcji rolnej zabiegają wszyscy, zabiegają również rolnicy, bo to leży w ich interesie, ale w sercu rolnika tkwi zakodowane przeświadczenie, że plony jego pracy nie powinny się marnować. Produktem, który w naszym kraju marnujemy w największym procencie, są ziemniaki. W skali kraju przerabiamy zaledwie 3,5% ich produkcji. W woj. siedleckim zbieramy rocznie 2 mln 100 tys. ton, z tego 30% gnije, bo metody przechowywania są przedwiekowe, można by powiedzieć historycznie utrwalone. A przemysłu przetwarzającego praktycznie nie ma. Do przerobu wozi się w Poznańskie, a to dodatkowe straty, dodatkowe koszty, obciążenia transportu. I wszystko w nerwowej atmosferze w punktach załadunku. Mówiło się o kombinacie ziemniaczanym na Podlasiu, rolnicy oczekiwali z niecierpliwością i nadzieją. Jest stosowny zapis w NSPG na ten temat, ale nie widać żadnych działań. Czy mamy dalej marnować to, co produkujemy? Obniżać plony? Przecież to rolnika moralnie zniechęca do pracy.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#AdamŚwiątek">Pan poseł Przygodzki w niedzielnym programie telewizyjnym bardzo sugestywnie mówił o możliwościach wzrostu plonów i o różnicach, jakie tkwią między przeciętnymi a najlepszymi. A ja powiem tak: inwestujmy także we wzrost wydajności, ale najpierw skupmy się na tym, aby to, co na polu urosło, zostało skrzętnie zebrane, racjonalnie i bez strat przerobione. Dlatego stawiam pytanie, co dalej z tym przemysłem ziemniaczanym, który mógłby być przemysłem narodowym, przynajmniej w naszym wschodnim regionie? Jakie będą losy wspomnianego wyżej zakładu? Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Zdzisław Tarkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#ZdzisławTarkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Kolejny raz analizujemy kondycję naszego rolnictwa i program wyżywienia narodu, z troską obserwujemy każdą stagnację rozwoju poszczególnych jego składników, ale zbyt mało uwagi poświęcamy podmiotom tej sfery produkcji, to jest samym rolnikom, ich poziomowi życia, aspiracjom zawodowym, nadziejom na tle życia całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#ZdzisławTarkowski">Często ostatnio poruszany problem dysparytetu dochodów rolników informuje całościowo o ich sytuacji ekonomicznej, ale bardzo ważne jest także prześledzenie rozwarstwienia poziomu życia w samej grupie rolników. Z całą mocą należy z tej trybuny stwierdzić, że 30% rolników żyje poniżej minimum socjalnego w swoich rodzinach, tj. osiągają dochody poniżej 9,5 tys. miesięcznie na osobę. Do tego należy dodać, że gospodarują na glebach słabych, mieszkają we wsiach bez dróg utwardzonych, bez komunikacji PKS, bez wodociągów, bez sklepów z artykułami przemysłowymi, bez świetlic. Powoduje to apatię, brak wiary w sens dalszego gospodarowania, szczególnie wśród młodej generacji tych wiosek. Osobiście wiele razy rozmawiałem z młodymi ludźmi, którzy kategorycznie oświadczali, że we wsiach, gdzie nie ma szosy — mieszkać nie będą. Tworzy to sytuację, że nie tylko na wschodzie kraju, ale i w centralnych województwach powstają enklawy bankrutujących wsi. Należy zrobić wszystko, aby zatrzymać ten proces.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#ZdzisławTarkowski">Obywatele Posłowie! Tylko w rolnictwie indywidualnym istnieje prosta zależność między wielkością produkcji a poziomem życia. Należy jak najszybciej znieść ograniczenia w swobodnym zbywaniu i kupowaniu ziemi, aby ci rolnicy, którzy widzą jeszcze sens w powiększaniu swych gospodarstw mogli to czynić bez utrudnień, jak również i ci rolnicy, którzy nie mając następców, a nie osiągnąwszy wieku emerytalnego muszą jeszcze gospodarzyć, mogli swobodnie sprzedawać swą ziemię częściami, bez ujemnych skutków dla ich przyszłej emerytury.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#ZdzisławTarkowski">Należy usprawnić pracę notariatów państwowych, znieść liczbę wymaganych zaświadczeń i zezwoleń. Szczególnie uciążliwe jest zaświadczenie o niezaleganiu w opłacie podatku, ważne tylko trzy miesiące, podczas kiedy na akt notarialny czeka się średnio w kraju pół roku i wówczas już owo zaświadczenie jest nieaktualne. Należy jak najszybciej zmienić zapis tak, aby za gospodarstwo rolne uznawać dopiero to, które zajmuje powierzchnię większą, powyżej 1 hektara przeliczeniowego. W przeciwnym razie dwuzawodowcy wyprą się ziemi, gdyż za dużo tracą na zasiłku rodzinnym i innych przywilejach socjalnych. Należy znieść ograniczenia uniemożliwiające rolnikom wykonywanie jednocześnie zawodu taksówkarza, przewoźnika transportowego i innych.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#ZdzisławTarkowski">Obywatele Posłowie! Zwróciła się kiedyś do mnie młoda dziewczyna — nauczycielka, mówiąc, że pracuje na wsi, sympatyzuje z młodym rolnikiem i chętnie zostałaby jego żoną, ale nie chce być automatycznie wspólniczką jego gospodarstwa, bo nie chce powtórzyć losu swej matki, też nauczycielki, która po przepracowaniu 30 lat i osiągnięciu wieku emerytalnego nie ma emerytury, bo jej mąż rolnik nie osiągnął wieku 65 lat i nie zdał gospodarstwa za rentę. Należy tę dyskryminację prawną współmałżonek rolników, które wykonują równocześnie inne zawody na pełnych etatach, znieść jak najprędzej, aby nie pogłębiać i tak bardzo trudnej sytuacji młodych rolników ze znalezieniem współtowarzyszek życia.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#ZdzisławTarkowski">Szczególnie trudną sytuację mają rolnicy starzy, mało sprawni fizycznie i umysłowo, którzy zbyt późno podejmują decyzje przekazania gospodarstwa za emeryturę. Stają wówczas przed barierą postępowania prawnego, jak sądowe stwierdzenie praw do spadku, zakładanie ksiąg wieczystych, itp. Do końca życia nie mogą pokonać bariery prawnej, aby uzyskać emeryturę rolniczą. Należy utworzyć instytucje prawne, które by za zryczałtowaną opłatą załatwiały te sprawy w imieniu zainteresowanych, szczególnie w tych województwach i regionach, gdzie nasilają się te zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#ZdzisławTarkowski">Wysoka Izbo! Są regiony kraju, gdzie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi corocznie przybywa. Przeważnie w tych samych regionach ziemi źle użytkowanej jest jeszcze więcej. Należy aktywną polityką przeciwstawiać się tym zjawiskom, zmniejszać obciążenia podatkowe, ułatwiać tworzenie większych gospodarstw, ekonomicznie bardziej samodzielnych. Nie można biernie obserwować tego zjawiska, gdyż z każdym rokiem problem narasta i będzie trudniejszy do pokonania. Znana to prawda, że jeśli rolnik wieś raz opuści i przeniesie się do miasta, to już z powrotem na wieś nie powróci. Jedynie mądrą polityką, nie dyskryminującą go wobec innych warstw społecznych, taką, aby przywrócić mu sens jego ciężkiej pracy, można go na wsi zatrzymać. A to zapewni realizację programu wyżywienia narodu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Włodzimierz Wiertek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WłodzimierzWiertek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z dużym niepokojem obserwuję przykłady świadczące o rozmijaniu się ustalonych zasad polityki rolnej z praktyczną jej realizacją. Dzisiejsza kondycja rolnictwa jest znacznie gorsza niż w latach poprzednich. Skończył się bowiem „cud gospodarczy” polegający na tym, że przy złym i malejącym zaopatrzeniu rolnictwa w przemysłowe środki produkcji, spadku jej opłacalności i dochodów rolniczych, wyniki produkcyjne były dobre tak w produkcji roślinnej, jak i w całej sferze gospodarki żywnościowej, lepsze niż w innych działach gospodarki narodowej, bowiem pięć kolejnych lat w rolnictwie polskim było okresem dobrego urodzaju.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WłodzimierzWiertek">Te pozytywne wyniki nie miały jednak cech trwałości. W ubiegłym roku załamały się tendencje rozwojowe, co może w przyszłości doprowadzić do zagrożenia samowystarczalności żywnościowej. Te zagrożenia nie w pełni są dostrzegane. Próbuje się część winy zrzucić na chłopów mówiąc, że niewłaściwa struktura agrarna jest głównym powodem tych wszystkich niepowodzeń. Teoretykom i znawcom rolnictwa przypomnę, że przy takiej strukturze, jaką posiadamy, mamy najbardziej ustabilizowany rynek owocowo-warzywny w krajach demokracji ludowej. Przy takiej strukturze mieliśmy do niedawna w kraju rzekę mleka, które płynęło szerokim strumieniem. Rzeka ta została dość skutecznie poskromiona przez decyzje administracyjno-cenowe.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#WłodzimierzWiertek">Moim zdaniem problem nie leży w niewłaściwej strukturze, a raczej w pomocy, jakiej należy udzielić istniejącym gospodarstwom, które produkują i mogą zwiększyć produkcję. Taka jest rzeczywistość. Bo gdyby było inaczej, to powstałyby wielkoobszarowe gospodarstwa rolne na tysiącach hektarów ziemi opuszczonej, która czeka na gospodarzy i która nie daje ani kilograma produkcji.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#WłodzimierzWiertek">W tym miejscu nasuwa mi się refleksja — co jest lepsze w dzisiejszych warunkach — rozdrobniona struktura agrarna dająca produkcję, czy tysiące hektarów ziemi leżącej odłogiem. Nadzwyczaj dobre plony w poprzednich Jatach były przyczyną podnoszenia chłopom poprzeczki cenowej i to dość skutecznie, aby chłopu, zwłaszcza mało-i średniorolnemu odechciało się gwarantowanej ustawą sejmową jego własności. Nastąpił ewenement w historii Polski, polegający na tym, że chłop polski, który przez wieki dążył do ziemi, dzisiaj pozbywa się tej ziemi, niejednokrotnie bezpłatnie na rzecz skarbu państwa. Ma to miejsce m.in. na Kielecczyźnie, gdzie głód ziemi przez wieki był odczuwalny i gdzie jeszcze w początkach lat osiemdziesiątych chłopi chętnie kupowali ziemię z Państwowego Funduszu Ziemi. Potwierdza to tezę, że z roku na rok pogarszają się ekonomiczne warunki produkcji rolniczej. Rozwierają się nożyce cen produktów rolniczych i środków do produkcji wytwarzanych przez przemysł. A co za tym idzie — obniża się opłacalność pracy i produkcji rolnej, co ma związek ze spadkiem dochodów realnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#WłodzimierzWiertek">Pomimo tych negatywnych zjawisk rolnicy dają jednocześnie przekonujące dowody troski o jutro rolnictwa i wyżywienie narodu. Martwią się spadkiem pogłowia trzody i bydła. I dziwi mnie, skąd pan Premier Zbigniew Messner dwa dni temu, tj. 14 czerwca na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, naszej bratniej partii stwierdził: „W rolnictwie zahamowana została tendencja spadku produkcji zwierzęcej”.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#WłodzimierzWiertek">Obywatelu Premierze, my jako rolnicy potwierdzić tego nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#komentarz">(Premier Zbigniew Messner: Ja mam swoje zdanie).</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#WłodzimierzWiertek">Dziękuję, my też.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#WłodzimierzWiertek">Rolnicy nie mogą pojąć, że wciąż w wielu kręgach decyzyjnych nie znajduje zrozumienia wspólna polityka rolna, wytyczona na XI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Chociaż minęło 5 lat od tych uchwał, chociaż do tych spraw tak często się wraca, chociaż w uchwale X Zjazdu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stwierdza się jednoznacznie: „Nie ma nowoczesnej Polski bez nowoczesnego rolnictwa”. Rolnictwa się jednak wciąż nie docenia.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#WłodzimierzWiertek">Jak może być nowoczesne rolnictwo, gdy nie ma szybkiego postępu w nawożeniu i wapnowaniu pól, gdy z braku środków ochrony roślin w wielu rejonach rosną chwasty, grasują szkodniki i panoszą się różne choroby. Przypomnę, że sejmowy program rozwoju rolnictwa zakładał na hektar zużycie 2 kg substancji aktywnej w 1990 r., a w zeszłym roku zużycie wynosiło zaledwie 0,8 kg preparatów. Tymczasem kraje, w których plony stawia się za wzór polskim rolnikom, stosują już na. hektar 8–10 kg. Te liczby pozostawiam bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#WłodzimierzWiertek">Niestety, nasz przemysł po kilku latach wzrostu produkcji zaczął ograniczać dostawy wielu maszyn i urządzeń, nawet tych najprostszych. Placówki handlowe w zeszłym roku sprzedały rolnikom blisko dwukrotnie mniej pługów ciągnikowych, parników węglowych i elektrycznych, trzykrotnie mniej młocarni. O przyczepach, opryskiwaczach, sieczkarniach do zbioru zielonek, ciągnikach i maszynach dla małych gospodarstw górskich nie będę wspominać.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#WłodzimierzWiertek">Jest także wielkim wstydem, Panie Premierze Szałajda, że tempo realizowania dostaw maszyn i urządzeń do przemysłu rolno-spożywczego, którego stan zużycia Instytut Budowy Maszyn i Urządzeń Rolniczych szacuje na 50%, jest taki, jaki jest. Wspomnę, że np. dostawy linii do rozlewu mleka wykonano zaledwie w 22%, łuszczarek w 23%, stacji mycia chemicznego w 30%, wirówek do mleka w 33%. Na nic zdało się objęcie tych linii programem operacyjnym. Wynika z tego wniosek, że proces restrukturalizacji przemysłu na rzecz rolnictwa został zahamowany, pomimo wielu uchwał i decyzji politycznych i rządowych w tym zakresie. I nadal pracuje niecałe 5% przemysłu na rzecz rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#WłodzimierzWiertek">O zaopatrzeniu w wapno mówiłem z tej trybuny w zeszłym roku. Przypomnę. Rada Ministrów podjęła uchwałę nr 98 z czerwca 1987 r. w sprawie zapewnienia dostaw nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych do 1990 r. oraz rozwoju produkcji tych nawozów. Z mojego rozeznania w terenie wynika, że podjęte działania nie są wystarczające dla pokrycia pełnych potrzeb. A podany przykład z ub. roku odnośnie modernizacji punktu załadowczego i niewielkich nakładów inwestycyjnych w kieleckich kopalniach surowców mineralnych, co by pozwoliło na podwojenie produkcji, do chwili obecnej nie został zrealizowany. Obawiam się, że wspomniana uchwała Rady Ministrów podzieli los uchwały nr 33 z 1975 r. i wielu innych w tej sprawie. Stawiam zatem wniosek o szczególną kontrolę jej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! Po raz trzeci w tej kadencji na posiedzeniu plenarnym analizujemy szczegółowo sprawozdanie Rządu z realizacji zadań w zakresie rolnictwa i gospodarki żywnościowej. I znów jak bumerang powracają te same sprawy. Moim zdaniem następuje dewaluacja słowa. Czas najwyższy z tym skończyć. Należy wyciągnąć konsekwencje w stosunku do osób odpowiedzialnych za ten stan rzeczy, bez względu na to, jakie zajmują stanowiska. Jeśli chcemy iść szybko i skutecznie do przodu i w pełni wcielać w życie wymogi drugiego etapu reformy gospodarczej, potrzeba większej dyscypliny i konsekwencji w realizacji uchwał na wszystkich szczeblach, a zwłaszcza na najwyższych.</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#WłodzimierzWiertek">Nie możemy dopuścić, by głosy krytyki wynikające z troski o dobro kraju były ignorowane i blokowane przez tzw. strażników linii tak gospodarczej, jak i politycznej. Strażników, którzy nie pilnują interesów społecznych a pilnują własnej miski, którzy znajdują się na różnych szczeblach działalności państwowej i którzy dość skutecznie blokują wprowadzenie w życie reform społeczno-gospodarczych. Zdecydowanie musimy się przeciwstawić temu zjawisku.</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Wieś polska, w tym kielecka, jest ofiarna i pracowita. Bierze na siebie każdy ciężar, deklaruje gotowość ponoszenia osobistych wyrzeczeń, ale mając ograniczoną ilość środków produkcji, nie jest w stanie sama rozwiązać tych problemów, a my nie możemy bezradnie przyglądać się ubożeniu wsi. Rzeczywistość według badań GUS wygląda tak, że obok rolników uzyskujących wysokie dochody, około jedna trzecia rodzin chłopskich żyje na poziomie umownego minimum socjalnego, czyli inaczej mówiąc ubóstwa. Czy ten stan rzeczy musi nadal się utrzymywać? Na razie nie widać radykalnej poprawy. Duże nadzieje na poprawę sytuacji wiązano z wprowadzeniem reformy gospodarczej, ale zamiast poprawy wieś została przywalona ogromnym ciężarem cen wyrobów przemysłowych i w dodatku nie odczuła żadnych praktycznych ulg zapowiadanych przez reformę. Dużo jest prawdy w liście napisanym do jednej z gazet, w liście chłopskim, którego fragment zacytuję: „Co innego wieś. Tu wszystkie chwyty są dozwolone. Rolnik, ten wierny petent, powinien znieść każde upokorzenie, zapłacić każdą cenę wziętą z najwyższego sufitu. Ostatnio proponuje się wprowadzenie cen równowagi. To naprawdę wspaniały pomysł. Jedna zamrażarka w miesiącu na gminę i cena równowagi. Czy wziąć kredyt na postawienie obory, czy za te pieniądze kupić kolorowy telewizor albo używany samochód na giełdzie? Tak, proszę państwa. Są sprawy, które trzeba rozwiązać i można rozwiązać, bez jednej złotówki nakładu. Rzetelna praca, szacunek i partnerskie stosunki to jest właśnie to, czego nam najbardziej potrzeba, a ceny są tylko odbiciem tego, na jak daleki plan odsunęliśmy te wartości”.</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! W zeszłym miesiącu Rząd otrzymał od nas specjalne pełnomocnictwa. Głosowałem za tym z przekonaniem. Uważam, że Rząd musi dokładnie i precyzyjnie określić kryteria wyceny tej pracy. Oceniając rolnictwo za rok ubiegły, obradujemy w momencie wielkiej niepewności co do wyników roku bieżącego. Sądzę, że te obawy podzielają koleżanki i koledzy posłowie, a także Minister Zięba. Obawy te podzielają także młodzi rolnicy. I może to niektórym wydać się herezją, że na ostatnim plenarnym posiedzeniu Związku Młodzieży Wiejskiej młodzi rolnicy domagali się m.in. przyznania odszkodowań nadzwyczajnych od PZU za skutki suszy już ewidentne dla każdego rolnika oraz zwiększenia kredytów i prolongaty ich spłat. Kto zna wieś i rolnictwo, kto zna życie na wsi, musi przyznać, że te żądania powinny być spełnione, nie tylko w interesie samych rolników, ale nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-86.17" who="#WłodzimierzWiertek">Rolnicy czekają na nadzwyczajne posunięcia Rządu, mającego w końcu te nadzwyczajne pełnomocnictwa i upoważnienia, a sposobność jest akurat teraz, w czerwcu, kiedy są rozpatrywane złożone uwarunkowania kosztów produkcji rolnej. Decyzje, które powinny zapaść w tych sprawach lada dzień muszą być siłą napędową słabnącego tempa produkcji w rolnictwie i niech będą nadzieją, że na wsi musi być lepiej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-86.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Grażyna Biernacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#GrażynaBiernacka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam niewątpliwie szczęście kończyć dzisiejszą debatę sejmową. Pozwólcie więc, że przejdę od razu do sedna sprawy, nie usprawiedliwiając się, dlaczego akurat zabieram głos, a może nie powinnam. Zacznę od problemów przemysłu bioweterynaryjnego. Co prawda mówiła o tym poseł Ostrowska, ale ja chcę zwrócić uwagę na „kwiatki”, które się pojawiły ostatnio i które przeszkadzają zarówno w rozwoju, jak i w modernizacji zakładów przemysłu bioweterynaryjnego. Jest ich trzy w naszym kraju. Nie będę już mówiła konkretnie o kłopotach, tylko stawiam problem, problem podatku od maszyn i urządzeń sprowadzanych z zagranicy. Wiadomo, że park maszynowy musimy odbudować, że jest on zdewastowany, że potrzebne są nowe linie technologiczne i nowe urządzenia. Niestety, sytuacja wygląda na dzień dzisiejszy tak, że wprowadzony podatek od sprowadzanych urządzeń podwaja wartość urządzenia i jego koszty rosną oczywiście, plus cło, daje to określoną sumę, natomiast nie wchodzi tenże podatek do wartości jako środka trwałego. Wiadomo, że korzyści z tego wtedy też żadnych nie ma. Sygnalizuję to dlatego, że naprawdę przeszkadza to i utrudnia rozwój przemysłu bioweterynaryjnego. Uważam, że przed podjęciem tej decyzji należałoby się najpierw zastanowić, czy ona przyniesie więcej złego, a mniej dobrego. Bo na to wygląda.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#GrażynaBiernacka">Problem drugi, który jest znany nie tylko w zakładach przemysłu bioweterynaryjnego. Jest on bardzo głośny i dotyczy wszystkich zakładów gospodarki uspołecznionej. To są wsady dewizowe. To, co się dzieje obecnie i z czym związane są trudności zaopatrzeniowe, woła o pomstę do nieba. Przepraszam, wszyscy producenci, począwszy od producenta gwoździ, skończywszy na producencie papieru toaletowego żądają wsadów dewizowych, ale skąd brać dewizy? Na to żadnej odpowiedzi nie ma. Mogłabym mnożyć przykłady, podawać zakłady, m.in. „Polfa” Starogard, „Polfa” Gliwice, Zakłady Papiernicze Kieleckie, itd itd. Szkoda na to czasu, bo jesteśmy już zmęczeni.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#GrażynaBiernacka">Sygnalizuję ten problem i polecam go panu Premierowi Sadowskiemu. Ktoś musi przerwać tę nieskończoną passę żądań. To jest coś potwornego. Wyobrażam sobie siebie jako producenta finalnego leków, żądającego wsadu dewizowego od Centrowetów. No to Centrowet zażąda od lecznic; lecznica od lekarza weterynarii, lekarz weterynarii od rolnika, a ten ostatni może kupi dolary na czarnym rynku, ewentualnie może my będziemy mu płacili dolarami za to, co wyprodukuje. To jest kosmiczna bzdura.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#GrażynaBiernacka">Trzecia i ostatnia sprawa, związana także z moim zawodem i weterynarią — to służba weterynaryjna i jej praca w terenie. W jakich warunkach ona pracuje, nie będę mówiła, rolnicy o tym doskonale wiedzą. Wiadomo jest, że prawie 100% zadań służby weterynaryjnej jest wykonywanych na miejscu w gospodarstwie rolnika. I teraz, potrzebnym sprzętem i koniecznym, ja już widzę reakcję na to, co powiem w tej chwili, są samochody, których brak. Słuchajcie, w naszym kraju dochodzi do paradoksu, obywatele posłowie. Lekarza, który chce się zatrudnić w lecznicy pyta się, czy on ma samochód, bo jak nie, to on będzie nieprzydatny, bo czym będzie jeździł — rowerem? Jest to raczej niemożliwe w dzisiejszych czasach. I druga sprawa. Samochód jest konieczny dla lekarza weterynarii, ale w tej chwili samochody prywatne stanowią około 70% całego transportu służby weterynaryjnej w terenie. Dlaczego ja o tym mówię?</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#GrażynaBiernacka">Zarysowała się groźna sytuacja, ponieważ od 5 lat nastąpił spadek przydziału talonów na samochody dla służby weterynaryjnej. Coraz więcej lecznic używa samochody prywatne, wycofując się zupełnie z samochodów służbowych i likwidując etaty kierowców, bo kierowca i samochód służbowy jest nieopłacalnym sprzętem w obecnych czasach.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#GrażynaBiernacka">Jeśli już mówię o służbie weterynaryjnej, otóż śmiem twierdzić, że tylko dzięki zaangażowaniu tych ludzi, dzięki ich poświęceniu, sytuacja kraju na tle Europy wygląda jeszcze tak, jak wygląda. Ale z czasem to poświęcenie nie wystarczy. Zwracam się więc do Ministra Stanisława Zięby z prośbą o, w miarę możliwości, może nie tyle możliwości, bo to już jest konieczność, zwiększenie przydziałów samochodów dla służby weterynaryjnej.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#GrażynaBiernacka">I druga sprawa, jaką chcę jeszcze poruszyć. Przestańmy te samochody przydzielać szablonowo. Nie na województwa, po 5 dla każdego, tylko zadajmy sobie trud i sprawdźmy, jaka, jest w tym województwie kadra inżynieryjno-techniczna i medyczna i na tej zasadzie zacznijmy przydzielać, to pomoże.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#GrażynaBiernacka">I już na zakończenie mojego wystąpienia, do minimum go skróciłam, już bardziej nie mogłam, chcę przytoczyć powiedzenie, którego nie będę musiała chyba komentować, a brzmi ono tak: „Prawdziwa cnota krytyk się nie boi, może niestety z nimi się oswoić”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#JerzyOzdowski">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#JerzyOzdowski">Na pytanie posła Teresy Dobielińskiej-Eliszewskiej udzieli odpowiedzi Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej Stanisław Zięba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#StanisławZięba">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję uprzejmie posłowi Teresie Dobielińskiej-Eliszewskiej za skierowanie uwagi Wysokiej Izby na niesłychanie istotną sprawę realizacji programu przeciw cholesterolowego, który ma bezpośredni związek z ograniczaniem chorób wieńcowych i także nadumieralności w wieku produkcyjnym, a w związku z tym dziękuję za możliwość udzielenia odpowiedzi na pytanie, które z tym się wiąże. Otóż program przeciw cholesterolowy został opracowany w Polsce przez Instytut Żywności i Żywienia i został on poddany nadzorowi merytorycznemu, jego dyrektorowi, myślę o dyrektorze Instytutu, prof. Wiktorze Szostaku, w ramach działalności resortu zdrowia i opieki społecznej. Program ten oczywiście jest współurzeczywistniany z Ministerstwem Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, zarówno na szczeblach organizacji gospodarczych, zaplecza naukowo-badawczego, jak również kierownictwa resortów. Jednym z podstawowych składników programu jest poprawa zaopatrzenia rynku w tłuszcze zawierające kwasy nienasycone. Jest realizowany (za wolne dewizy) niewielki, ale wciąż zwiększany import olejów, zwłaszcza słonecznikowego i sojowego. One to zawierają największy procent kwasów nienasyconych, pożądanych z punktu widzenia diety.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#StanisławZięba">Dla pożądanego, z punktu widzenia zdrowotnego wykorzystania tych olejów razem z krajowymi olejami rozpoczyna się produkcję nowego typu tłuszczów roślinnych, według zupełnie nowej technologii, na 7 liniach zakupionych kolejno w Republice Federalnej Niemiec i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Kupiliśmy te linie wspólnie z Ministrem Rynku Wewnętrznego za zgromadzone w tych dwóch resortach dewizy.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#StanisławZięba">Pierwsze dwie linie, w tym jedna w Warszawie, już pracują. Pięć następnych będzie sukcesywnie oddawanych do końca przyszłego roku. Zakończono również przetarg ofertowy na budowę zupełnie nowego zakładu tłuszczów roślinnych w Szamotułach. Suma tej inwestycji przekracza 80 milionów dolarów. Aby jednak polski wsad surowcowy do produkcji margaryn i masła roślinnego był pożądany, zgodnie z intencją obywatelki posłanki, a więc z punktu widzenia pożądanej struktury kwasów tłuszczowych, Ministerstwo Rolnictwa 5 lat temu opracowało, a obecnie konsekwentnie realizuje plan likwidacji produkcji rzepaku erukowego, powszechnie znanego rzepaku skrzeszowickiego i gorczańskiego. Zastępuje go, już w tym roku w 90% ogólnej produkcji, rzepakiem niskoerukowym, a więc bez kwasu erukowego i rzepakiem podwójnie ulepszonym, czyli rzepakiem bez kwasu erukowego i bez tioglikozynolanów. Te rzepaki są zarówno krajowej produkcji, jak również nasiona ich są importowane za dolary z Francji (odmiany rzepne), Republiki Federalnej Niemiec (odmiany kwinta) i ze Szwecji (odmiany bring).</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#StanisławZięba">Dla całkowitego wyeliminowania kwasu erukowego zakupywane są aktualnie za wolne dewizy w II strefie płatniczej, ponieważ nikt w I strefie tych urządzeń nie produkuje, nowoczesne odwaniacze, które całkowicie eliminują kwas erukowy i tioglikozynolany tłuszczów zawartych w oleju rzepakowym.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#StanisławZięba">To wszystko powoduje oczywiście nakłady, a przy zamrożeniu cen żywności, w tym zwłaszcza tłuszczów powoduje obciążenie budżetu państwa. Mało kto o tym tak wyraźnie wie. Spółdzielczość mleczarska z trudem, ze względu na polskie tradycje diety, forsuje wzrost udziału mleka chudego i chudych serów. To właśnie Finlandia, gdzie miałem osobiście okazję się przekonać, właśnie obok rzepaku dwuzerowego, przygotowała i można powiedzieć, pryncypialnie, by nie określić — brutalnie, realizuje program przeciw cholesterolowy, wprowadzając na rynek prawie wyłącznie asortymenty mleka bardzo nisko tłuszczowego i bardzo nisko tłuszczowych twarogów. Pamiętamy w Polsce te praktyki jeszcze w poprzedniej dekadzie, kiedy rozpoczęto forsować tego typu strukturę produkcji serów i kiedy odpowiednio nacisk konsumentów spowodował zwiększenie produkcji śmietany, czego rezultatem było, że suma spożywanych jednostek tłuszczowych była wyższa. A masło? Przecież spożywamy ponad 8 kg masła na głowę, a Szwecja, w końcu kraj zimniejszy niż Polska, w bardziej ostrym klimacie, spożywa ok. 3 kg masła na głowę mieszkańca rocznie. Ale oczywiście tam jest odpowiednia oferta tłuszczów roślinnych. Dlatego też cały czas przedstawiam program działań zmierzających do tego, ażeby rozwiązać w Polsce problem tłuszczów roślinnych, które skutecznie będą rekompensowały tłuszcze zwierzęce, w tym masło i jego pochodne.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#StanisławZięba">Chciałbym także poinformować Wysoką Izbę, że sprawom zdrowej żywności poświęciliśmy w ostatnich 2 latach bardzo aktywną działalność edukacyjno-szkoleniową przez zorganizowanie dwóch międzynarodowych sympozjów oraz przez organizowanie kiermaszy lokalnych i targów, w tym m.in. w Krakowie — biodynamicznej żywności i w Tarnowie. Dla popularyzowania tej żywności została zainicjowana przez Ministra Rolnictwa i Ministra Rynku Wewnętrznego, działalność społeczna, która doprowadziła do zarejestrowania towarzystwa o nazwie „Zdrowy Człowiek”. Problemy zdrowej żywności i higieny diety, a także racjonalizacji diety znajdują się na czołowych stronach programu tego towarzystwa.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#StanisławZięba">Wreszcie chciałbym podkreślić, że rozwijamy produkcję bezglutenowej żywności. Zakłady w Gdańsku zostały w całości przebranżowione na produkcję tej żywności, tylko handel nie zamawia, jak twierdzi — nie ma chętnych nabywców. Ograniczamy więc tę produkcję z ponoszeniem ogromnych strat dla tego zakładu.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#StanisławZięba">Prawie trzykrotnie zwiększyliśmy już produkcję odżywek dla dzieci dzięki wykorzystaniu nowoczesnych linii technologicznych, zainstalowanych na Śląsku i w Rzeszowie. Nadal będziemy finalizować ten bardzo poważny program, o który zresztą upominali się obywatele posłowie, polegający na zasadniczym zwiększeniu wielkości produkcji zdrowej żywności dla niemowląt i dzieci we wczesnym wieku.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#StanisławZięba">Chciałbym wreszcie powiedzieć, że w strukturze dotacji do cen żywności, a więc nie chcę tu trawestować powiedzenia Bernarda Show, który mówi, że nie ma większej miłości niż do żywności, że w Polsce ta miłość przeszła wszelkie oczekiwania, jeżeli chodzi o aspekt ekonomiczny. Tak więc np. najsilniej preferuje się w dotacjach do konsumpcji oprócz oczywiście mleka i twarogu, o czym mówiłem, który wreszcie jest przeznaczany w dużej ilości na paszę i trudno go kupić, na drugim miejscu ogromne dotacje są kierowane do konsumpcji mięsa wieprzowego, a więc z punktu widzenia diety bardzo szkodliwego, i tłuszczów zwierzęcych.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#StanisławZięba">Proszę zwrócić uwagę, że cena 1 kg boczku wędzonego, urzędowa cena, jest niższa niż cena kilograma żywca wieprzowego w skupie. To ilustruje wszystko. Komentarz jest zbędny.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#StanisławZięba">Ponadto chcę poinformować, że zgodnie z wykładnią diet lekarzy dietetyków są trzy białe śmierci społeczeństw cywilizowanych, tj biały chleb, biała sól, biały cukier. Jesteśmy jednym z największych konsumentów cukru na świecie. Poziom ten przekracza 45 kg na osobę. Jeśli nawet przyjmiemy, że pewna ilość tego cukru jest przerabiana na niedozwolony produkt metodą prywatną, to trzeba jednak powiedzieć, że spożycie cukru jest przecież dalekie, bardzo dalekie od racjonalnej diety.</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#StanisławZięba">Aby jednak polski wsad w ekonomię mógł być trwalszy, dlatego w rządowym wprowadzeniu do rozpatrywanego dzisiaj przez Wysoką Izbę raportu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej, tak dużo powiedziałem m.in. o finansowo-ekonomicznych aspektach rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i przemysłów pracujących na rzecz rolnictwa i gospodarki żywnościowej. To jest bowiem sprawa społeczna i sprawa całego społeczeństwa, a nie tylko partii, stronnictw politycznych i Rządu.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#StanisławZięba">Proszę pozwolić, obywatelu Marszałku i Wysoka Izbo, że bardzo krótko odniosę się do pytania posła Stanisława Maciszewskiego w sprawie środków ochrony roślin. Stwierdził on, że zakupuje się środki prawdopodobnie po to, by wykazywać dużą dynamikę w imporcie. Otóż chcę poinformować, że asortyment i wielkość środków określa międzyresortowa komisja pestycydowa, w skład której wchodzą najlepsi specjaliści z tej dziedziny w Polsce. Asortyment środków ochrony roślin jest dodatkowo weryfikowany przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#StanisławZięba">Jeśli więc osobiście do tow. Premiera Zbigniewa Messnera, do kierownictwa Rządu występowałem w sposób zdeterminowany o konieczność znalezienia większej ilości środki finansowych na zakup środków ochrony roślin, to właśnie po to, ażeby stworzyć warunki rolnictwu do lepszej ochrony roślin i spowodowanie zapewnienia większych plonów roślin uprawnych. I to się właśnie dzieje, czego dowodem jest, że w b.r. już są mniejsze «skargi na ilość środków ochrony roślin, chociaż popyt nie jest przecież pokryty.</u>
          <u xml:id="u-90.14" who="#StanisławZięba">Wreszcie jeśli chodzi o pytanie, a właściwie uwagę posła Świątka. Chciałbym uprzejmie poinformować, że bardzo głęboko ten problem studiowaliśmy. Sprawa zakładu przemysłu ziemniaczanego na Podlasiu jest przynajmniej tak dla nas sprawą bolącą, jak i dla władz i społeczeństwa woj. bialsko-podlaskiego. W wyniku wstępnych decyzji, jakie przed 3 laty podjęliśmy w ministerstwie, dokonano wskazania lokalizacyjnego na budowę dużego zakładu przemysłu ziemniaczanego w Woskrzenicach pod Białą Podlaską. To wskazanie, które było rezultatem prac studyjnych zarówno Komisji Planowania Urzędu Wojewódzkiego, jak i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, w toku weryfikacji okazało się lokalizację złą dlatego, że blisko jest lotnisko, które powodowałoby zwiększenie kosztów budowy tego zakładu ze względu na konieczność wyciszenia hal o 40%, ponadto jest kompletny brak infrastruktury i zupełny brak warunków dla tworzenia ochrony środowiska. Budowa urządzeń dla ochrony środowiska partycypowałaby mniej więcej w 40% w kosztach budowy zakładu.</u>
          <u xml:id="u-90.15" who="#StanisławZięba">W związku z tym w kwietniu br. w oparciu o wcześniejsze polecenia i przygotowany dokument zorganizowałem wyjazdowe kolegium Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z udziałem władz terenowych woj. bialsko-podlaskiego, jak również z udziałem projektantów, wykonawców i inwestorów. W wyniku wizji lokalnej i wspólnej dyskusji skonkludowaliśmy wnioski, które sprowadzają się do: budowy 3 mniejszych zakładów przemysłu ziemniaczanego z profilem wyłącznie spożywczym, przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury w 2 państwowych gospodarstwach rolnych i w jednej rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Te zakłady zapewniają o co najmniej 60% mniejsze koszty, zmniejszają promień dowozu, zmniejszają koszty infrastruktury, ochrony środowiska i zapewniają możliwość rolnikom odbioru wycierki, która jest potrzebna dla produkcji zwierzęcej. Myślę, że obywatel poseł będzie mógł przynieść społeczeństwu i wyborcom satysfakcjonującą informację, że w ciągu najbliższych 2–3 lat będą nie tylko budowane, ale uruchamiane te zakłady. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-90.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JerzyOzdowski">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#JerzyOzdowski">Na pytania posła Haliny Olewińskiej i posła Edwarda Gnata udzieli odpowiedzi Minister Rynku Wewnętrznego Jerzy Jóźwiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#JerzyJóźwiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że czas narzuca mi obowiązek maksymalnej zwięzłości odpowiedzi, w związku z powyższym spróbuję odpowiedzieć na dwa pytania zadane przez poseł Halinę Olewińską.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#JerzyJóźwiak">Pierwsze dotyczyło stanu sieci handlu wiejskiego. Zgodzić się trzeba, że istnieje pewna dysproporcja pomiędzy stanem sieci handlu wiejskiego i handlu miejskiego. Po prostu sieć handlu wiejskiego jest uboższa w przeliczeniu na 1000 mieszkańców aniżeli w handlu miejskim. Co się robi, by te dysproporcje zostały wyrównane?</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#JerzyJóźwiak">Rząd przyjął określony program działania, przewiduje on podniesienie liczby metrów kwadratowych na 1000 mieszkańców w ciągu najbliższych 5 lat o 30 m2, przy czym chodzi przede wszystkim o zmniejszenie dysproporcji, które w tej sprawne występują między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#JerzyJóźwiak">Jakie środki zostały na ten cel uruchomione? Po pierwsze, to środki systemowe. W czym one się wyrażają? W uchwale Rady Ministrów o polityce marżowej, mocą której to polityki marżowej podnoszone są stale i systematycznie marże na ceny urzędowe, a także w zakresie stosowanych ulg w podatku dochodowym. Chcę wskazać, że ulgi w podatku dochodowym w odniesieniu do handlu wiejskiego, a więc „Samopomocy Chłopskiej” są wyższe i wynoszą 0,7% od obrotu pod warunkiem wszakże, że środki te zostaną przeznaczone na rozwój. I drugi kierunek systemowy, to wsparcie z funduszu rozwoju rynku.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#JerzyJóźwiak">Wreszcie ostatnia sprawa to sprawa działań „Samopomocy Chłopskiej”, która funkcjonuje przede wszystkim w obrębie rynku wiejskiego. Następuje reorientacja w inwestowaniu. W latach 1980–1985 „Samopomoc Chłopska” przede wszystkim inwestowała w sferę produkcyjną. Chcę wskazać, że dzięki, tym wynikom, dzięki angażowaniu środków finansowych wzrósł m.in. potencjał przemysłu piekarskiego „Samopomocy Chłopskiej” o 25%. Dziś następuje reorientacja na rzecz rozwoju bazy handlowo-produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#JerzyJóźwiak">Sprawa druga, to sprawa zaopatrzenia rynku wiejskiego. Myślę, że trzeba ją widzieć w całokształcie problemów zaopatrzenia naszego kraju i tych czynników, które kształtują równowagę towarowo-pieniężną i patrzeć na nią z pozycji triady, a więc funkcjonowania i skali popytu, cen i podaży. Ponieważ obywatelka poseł zwróciła uwagę na ostatnią sprawę, sprawę podaży, chcę się odwołać do ostatniej decyzji Prezydium Rządu o zwiększeniu m.in. dostaw towarów na rynek wewnętrzny wartości prawie 0,5 biliona zł.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#JerzyJóźwiak">Chcę wskazać, że dla wzrostu podaży o taką ilość towarów Prezydium Rządu przeznaczyło m.in. środki z rezerw bilansowych na zaopatrzenie materiałowe, zwiększone środki dewizowe z bilansu płatniczego państwa, zwiększonego bilansu płatniczego państwa oraz zastosowano rozwiązania systemowe.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#JerzyJóźwiak">Jeżeli chodzi o problemy dotyczące dostaw dla wsi, w ramach II etapu reformy gospodarczej odchodzimy od rozdzielnictwa. Chcę wskazać, że w roku bieżącym Minister Rynku Wewnętrznego zajmuje się rozdziałem czy sterowaniem tylko ośmioma asortymentami towarowymi. Wśród tych ośmiu jest jeden artykuł przemysłowy — opał. Pozostałe, to są artykuły żywnościowe. Więc w tych warunkach stworzone muszą być warunki do zwiększenia aktywności i przedsiębiorczości organizacji handlowych i większego powiązania ich z producentem. Tym nowym warunkom muszą sprostać organizacje handlowe i spółdzielnie funkcjonujące w obszarze rynku.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#JerzyJóźwiak">W sprawie zaopatrzenia rolników w okresie wzmożonych prac polowych pragnę poinformować, że w maju wydzielona została pewna ilość mięsa, która spowoduje wzrost produkcji i dostaw konserw warzywno-mięsnych w liczbie 6 tys. ton dla — „Samopomocy Chłopskiej” na okres wzmożonych prac polowych.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#JerzyJóźwiak">I pytanie drugie, które postawił poseł Edward Gnat, dotyczące sprzedaży środków transportowych. Pragnę poinformować, że założenia i program realizacyjny II etapu reformy gospodarczej przewidują m.in. ograniczenie obowiązkowego pośrednictwa w obrocie, w tym także środkami transportu. Zgodnie z tym programem realizacyjnym przewodniczący Komisji Planowania wyłączył z obowiązkowego pośrednictwa 6 400 samochodów i przeznaczył je do sprzedaży wolnorynkowej. Te 6 400 samochodów zostały wydzielone z następujących grup: z transportu uspołecznionego, z rezerwy bilansowej, z rezerwy eksportowej, a także ze środków przeznaczonych na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#JerzyJóźwiak">Pragnę wskazać, że w roku ubiegłym na rynek wewnętrzny przekazano 3 400 pojazdów, w tym roku natomiast 6 400. Korzystając także z nadzwyczajnych uprawnień i upoważnień, udzielonych Rządowi, Rada Ministrów podjęła rozporządzenie o przetargach, o systemie sprzedaży przetargowych tych samochodów, przy czym system sprzedaży ma obowiązek ustalić Minister Rynku Wewnętrznego. Zasady zostały opracowane i są w końcowym etapie uzgodnień. Pragnę poinformować, że przetargowa forma sprzedaży, zakładająca uczestnictwo wszystkich podmiotów gospodarczych, niezależnie od ich przynależności sektorowej, a także osób fizycznych stwarza jednakowe warunki nabycia tych samochodów.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#JerzyJóźwiak">Pragnę wskazać także, że stanowi to ogółem 12% ogólnej liczby pojazdów, które są produkowane. Pozostałe środki transportu i samochody przeznaczone są na inne kierunki. Pragnę także wskazać, że część tych środków została przeznaczona m.in. dla wykonawców robót melioracyjnych i budowlano-montażowych, związanych z realizacją inwestycji w rolnictwie i gospodarce żywnościowej, część samochodów została przeznaczona na realizację programu operacyjnego ochrony zdrowia, a także na inne kierunki. Chodzi o te samochody, które są poza systemem przetargów.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#JerzyJóźwiak">Myślę, że wyjaśnienie tej sprawy, którą postawił poseł Gnat, pozwoli także na zorientowanie się w aktualnych kierunkach i realizacji II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JerzyOzdowski">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#JerzyOzdowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#JerzyOzdowski">Wysoki Sejmie! W związku z informacją Rządu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1987 r. Komisja Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej proponuje podjęcie uchwały zawartej w druku nr 344.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#JerzyOzdowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#JerzyOzdowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#JerzyOzdowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#JerzyOzdowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#JerzyOzdowski">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#JerzyOzdowski">Stwierdzam, że Sejm uchwałę przyjął przy 8 głosach wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#JerzyOzdowski">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o scalaniu gruntów do Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#JerzyOzdowski">Ponadto proponuje się skierowanie projektu ustawy do Rady Społeczno-Gospodarczej w celu przedstawienia opinii.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#JerzyOzdowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że przedstawione propozycje zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#JerzyOzdowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#JerzyOzdowski">Obywatele Posłowie! Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#JerzyOzdowski">Proszę sekretarza posła Jerzego Kosmalę o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#JerzyKosmala">W dniu dzisiejszym, 16 czerwca, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#JerzyKosmala">— Komisji Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych — w sali nr 197 im. Adolfa Warskiego,</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#JerzyKosmala">— Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 101 im. Ignacego Daszyńskiego,</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#JerzyKosmala">— Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej — w sali nr 118 im. Konstytucji 3 Maja.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#JerzyKosmala">W dniu jutrzejszym, 17 czerwca., odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych — o godz. 8, w sali 118 im. Konstytucji 3 Maja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#JerzyOzdowski">Zarządzam przerwę do jutra, do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min 35)</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Roman Malinowski oraz wicemarszałkowie Marek Wieczorek i Jerzy Ozdowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#MarekWieczorek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#MarekWieczorek">Na sekretarzy powołuję posłów Helenę Chodkowską i Grażynę Janus.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#MarekWieczorek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Helena Chodkowską.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#MarekWieczorek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsca przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#MarekWieczorek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Informacja Rządu o stanie ładu i porządku publicznego oraz ó realizacji ustawodawstwa dotyczącego zjawisk patologii społecznej (druk nr 290).</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#MarekWieczorek">Głos zabierze Minister Spraw Wewnętrznych Czesław Kiszczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#CzesławKiszczak">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przestępczość i inne przejawy patologii społecznej rzutują na stan bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego. Należą do problemów drażliwych i bulwersujących obywateli: Niezmiennie też pozostają w zainteresowaniu Wysokiego Sejmu, jego komisji, zwłaszcza Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości. Jako Minister Spraw Wewnętrznych, a równocześnie przewodniczący Komitetu Rady Ministrów do spraw Przestrzegania Prawa, Porządku Publicznego i Dyscypliny Społecznej mam zaszczyt i obowiązek przedstawić Wysokiej Izbie „Informację Rządu o stanie ładu i porządku publicznego oraz o realizacji ustawodawstwa dotyczącego zjawisk patologii społecznej”.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#CzesławKiszczak">Obywatele Posłowie! W porównaniu do sytuacji z pierwszej połowy lat osiemdziesiątych odnotowujemy istotne, w większości pozytywne zmiany w zakresie zagrożenia przestępczością oraz w stanie ładu i porządku publicznego. Ogólna liczba przestępstw pospolitych ustabilizowała się w ostatnich trzech latach na poziomie ok. 500 tys. w skali rocznej. Oznacza to, że została zahamowana utrzymująca się poprzednio tendencja wzrostowa tych przestępstw. W bardziej zobiektywizowanym od wskaźnika ilościowego współczynniku przestępstw na 100 tys. mieszkańców te pozytywne zmiany widoczne są jeszcze wyraźniej. Współczynnik liczby przestępstw na 100 tys. mieszkańców zmniejszył się z 1 457 w roku 1985 do 1 350 w 1987 r. Jednocześnie poprawiła się skuteczność wykrywania sprawców przestępstw z niecałych 70% na początku lat osiemdziesiątych do ok. 80% w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#CzesławKiszczak">W minionych pięciu miesiącach roku bieżącego utrzymują się podobne do ubiegłorocznych pozytywne tendencje w stanie przestępczości. Zmiany te są następstwem zespolenia wysiłków i konsekwencji oraz harmonijnej współpracy organów resortu spraw wewnętrznych, prokuratury i sądownictwa., rosnącego wsparcia społecznego dla ich pracy, a nade wszystko wyposażenia ich przez Sejm w niezbędne instrumenty prawne.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#CzesławKiszczak">Jeśli chodzi o zagrożenie przestępczością kryminalną, to w roku ubiegłym wystąpiły dwie tendencje: pierwsza — pozytywna, to zmniejszenie się ponad 15% w stosunku do 1986 r. liczby przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu obywateli oraz przeciwko funkcjonariuszom publicznym lub organom państwowym. Ta kategoria przestępstw to czyny dokonywane najczęściej w miejscach publicznych, przeważnie o charakterze chuligańskim, zazwyczaj przez osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu. Wykrywalność sprawców tego rodzaju czynów jest wysoka., przekracza 90%. Na tej podstawie można by powiedzieć, że Polak czuje się obecnie bezpieczniej niż w latach poprzednich. Potwierdzają to wyniki badań Centrum Badania Opinii Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#CzesławKiszczak">Jednakże występuje także druga, mniej korzystna tendencja, która ocenę tę w znacznej mierze osłabia. W porównaniu z rokiem 1986 mamy do czynienia z prawie 10-procentowym wzrostem zagrożenia rozbojami, kradzieżami z włamaniem do obiektów społecznych i na szkodę prywatną, a także kradzieżami mienia prywatnego. Wzrasta przy tym szybko liczba przestępstw o największym ciężarze gatunkowym, powodujących wielkie straty jednostkowe. Tego rodzaju przestępstw dokonują najczęściej dobrze przygotowani organizacyjnie i technicznie profesjonaliści. Te negatywne trendy są m.in. następstwem rozchwiania, postaw społecznych z początków lat osiemdziesiątych i ogólnego spadku dyscypliny. Skutki tych niekorzystnych zjawisk mogą być odczuwane jeszcze przez dłuższy czas.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#CzesławKiszczak">Mimo, iż staraliśmy się eliminować czynniki sprzyjające rozwojowi przestępczości przeciwko mieniu, muszę przyznać, że ciągle mamy do czynienia z kształtowaniem się tego zjawiska na nieznacznie, ale niestety wciąż jeszcze wzrastającym poziomie. Co prawda zdołaliśmy przez trzy ostatnie lata utrzymać dość wysoką skuteczność wykrywania, sięgającą od ok. 56% w przypadkach kradzieży z włamaniem, do niemal 78% przy rozbojach, a więc wyższą od uzyskiwanej w innych państwach, nawet tych, gdzie sprawność działania służb porządkowych oceniana jest wysoko — to jednak faktem jest, że m.in, utrzymujące się trudności gospodarcze czynią zadanie ochrony mienia coraz trudniejszym. Przeciwstawiamy się temu niebezpieczeństwu wszelkimi dostępnymi siłami i środkami. Koncentrujemy proces wykrywczy oraz działania zapobiegawcze i rozpoznawcze na zwalczaniu najpoważniejszych zamachów na mienie, a uzyskiwane efekty w tym zakresie traktujemy jako podstawowe kryterium oceny jednostek organizacyjnych Milicji Obywatelskiej. Inicjujemy działania, które mają przynieść wzrost przezorności obywateli, rozwój form samoobrony przed zamachami przestępczymi i spontanicznej pomocy lokalnych środowisk w neutralizowaniu źródeł zagrożeń. Mamy świadomość, że bez aktywnej postawy obywateli i wsparcia społecznego nie może być mowy o skutecznym ograniczeniu tego rodzaju przestępczości kryminalnej.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#CzesławKiszczak">Nie zadowalają nas wyniki osiągane w zakresie zwalczania przestępczości gospodarczej. Odnotowujemy zwiększającą się liczbę przestępstw zagarnięć mienia społecznego znacznej wartości, niegospodarności, dewizowo-przemytniczych i skarbowych. Tylko w jednej sprawie karnej ustalono, że skarb państwa poniósł straty z tytułu nieuiszczenia podatków należnych od działalności przedsiębiorstwa polonijno-zagranicznego „Carpatia” za okres 2 lat w wysokości nie mniejszej niż 90 mln złotych, a także ujawniono nielegalne wywiezienie za granicę blisko 1 400 tysięcy dolarów amerykańskich.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#CzesławKiszczak">Poważnym problemem pozostają nadal aferowe zagarnięcia mienia społecznego, sprzedajność i przekupstwo niektórych funkcjonariuszy publicznych. Niezrównoważony rynek, brak niektórych towarów rodzą zjawisko spekulacji, na której wielu ludzi dorabia się dużych fortun, bez jakiegokolwiek wkładu pracy. Bulwersuje to ludzi uczciwych, żyjących z trudu własnych rąk. Zbyt mała jest także skuteczność ochrony mienia społecznego w zakładach pracy, przed tzw. kradzieżami pracowniczymi, które niejednokrotnie występują w skali masowej. W 1987 r. straż przemysłowa, służba ochrony kolei i inne podobne formacje ujawniły ponad 47,5 tysiąca takich kradzieży. Opinia publiczna przypisuje tym zjawiskom nie bez racji rozmiary znacznie większe niż ujawniamy. Jak dalece mogą być one bulwersujące, wskazywać może przykład prowadzonego aktualnie przez Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gdańsku śledztwa w sprawie zorganizowanej kradzieży podzespołów elektronicznych z Gdańskich Zakładów Elektronicznych „Unimor”. W wyniku nienależytego zabezpieczenia technicznego i fizycznego produkcji, z terenu zakładu wyniesiono lub wywieziono części elektroniczne wartości ponad 100 mln zł. Liczna grupa przestępcza działała wręcz jako swego rodzaju odrębne przedsiębiorstwo. Skradzione części sprzedawano paserom, właścicielom prywatnych zakładów tele- i radiotechnicznych. Z części tych montowano — wykorzystując między innymi pracę studentów — kompletne telewizory kolorowe, które następnie sprzedawano po cenach spekulacyjnych. Powstał także niemal cały nielegalny zakład produkcyjny, bowiem na ten cel zajęto kilka pomieszczeń remontowanego właśnie domu studenckiego Politechniki Gdańskiej. W sprawie trwa śledztwo, którym do tej pory objęto kilkadziesiąt osób. Przykład ten wskazuje dobitnie, że nie wszyscy jeszcze uświadamiają sobie, iż w reformowanej gospodarce działają inne mechanizmy. Powodują one, że ci którzy kradną w samodzielnych, samorządnych i samofinansujących się zakładach okradają przede wszystkim swoich współtowarzyszy pracy. W interesie samych załóg leży więc dbałość o mienie zakładowe. Należyte jego zabezpieczenie powinno znajdować się w centrum uwagi dyrekcji, samorządów pracowniczych, organizacji partyjnych i związkowych. Tylko wewnątrzzakładowa konsekwentna profilaktyka oraz ścisłe współdziałanie z organami resortu spraw wewnętrznych w przypadku zaistnienia przestępstwa mogą przyczynić się do radykalnej poprawy w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#CzesławKiszczak">Profilaktyka wewnątrzzakładowa jest bardzo potrzebna choćby w budownictwie mieszkaniowym, gdzie nadal notuje się liczne przypadki marnotrawstwa materiałów i elementów konstrukcyjnych. Niejednokrotnie toną one w błocie, niszczeją, rdzewieją. W warunkach bałaganu panującego na wielu placach budów trudno przeciwdziałać kradzieżom. Czy wobec powyższego może dziwić, że na przykład zużycie farb olejnych w 1987 r. w skontrolowanych przedsiębiorstwach budowlano-montażowych wyniosło w stosunku do norm aż 134%, cementu — 120%, płytek PCW — 117%. Subiektywne zaniedbania powiększają opóźnienia w budownictwie mieszkaniowym, które jest przecież wyjątkowo nabrzmiałym problemem ogólnospołecznym. Nie wszędzie występuje on w jednakowej skali. Jedni bowiem potrafią budować szybko i tanio, inni drogo i bardzo długo. I tak na przykład w województwach bielskim i wrocławskim przeciętny cykl realizacji budynku mieszkalnego oddanego do użytku w pierwszym kwartale bieżącego roku wahał się od 27 do 32 miesięcy, a cena kosztorysowa jednego metra kwadratowego od 62 do ponad 65 tys. zł, natomiast w województwach częstochowskim, szczecińskim cykl ten zamykał się w granicach cd 11 do 18 miesięcy, a cena kosztorysowa wyniosła od około 42 do 48 tys. zł. Trudno uwierzyć, że różnice te występują tylko z przyczyn obiektywnych.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#CzesławKiszczak">W bezpośrednim związku z przestępczością pospolitą pozostaje skala zjawisk patologicznych. Uwzględniając tę zależność, dążymy do ich ograniczania, współdziałając z wieloma organami państwowymi i organizacjami społecznymi. Wysiłki te doprowadziły do pewnych korzystnych przeobrażeń, jednak nie są one jeszcze przełomowe.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#CzesławKiszczak">W przypadku alkoholizmu i pijaństwa dobre współdziałanie ze Społecznym Komitetem Przeciwalkoholowym oraz aktywne wsparcie ze strony czynników kościelnych przyczyniło się w roku ubiegłym po raz pierwszy od czasu zniesienia reglamentacji sprzedaży alkoholu do spadku jego spożycia. Można już mówić o pewnym ograniczeniu bezpośredniego zagrożenia porządku publicznego, jakie dotąd przynosiło to zjawisko. Osoby będące pod wpływem alkoholu popełniły w roku ubiegłym o ponad 9% przestępstw mniej niż w 1986 r. Zmniejszeniu uległa liczba wykroczeń polegających na zakłóceniu porządku publicznego. Zaostrzona represja na podstawie ustawy o szczególnej odpowiedzialności karnej z 10 maja 1985 r. oraz działania prewencyjne spowodowały też w latach 1985–1987 poważny spadek bimbrownictwa — o niemal 70% — i spekulacyjnego handlu alkoholem o około 60%. Niemniej jednak nadmierne spożywanie alkoholu nadal pozostaje podstawową przyczyną popełniania większości groźnych przestępstw. W roku ubiegłym nietrzeźwi sprawcy dokonali 76% zabójstw, ponad 80% zgwałceń i niemal 90% rozbojów. Łącznie ustalono 68 tys. nietrzeźwych sprawców przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#CzesławKiszczak">W 1987 r. ustalono 152 tys. nietrzeźwych kierujących pojazdami, wobec których skierowano wnioski o ukaranie przez kolegia do spraw wykroczeń. Jest to liczba ogromna, a godzi się zauważyć, że przecież nie wszyscy nietrzeźwi kierowcy kierujący pojazdami są zatrzymywani przez milicję. W reku ubiegłym nietrzeźwi kierowcy spowodowali 7 699 wypadków drogowych, w których śmierć poniosło 1 435 osób, a 8 231 osób doznało obrażeń.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#CzesławKiszczak">Problemem pozostaje nadal pijaństwo w zakładach pracy. W roku 1987 straż przemysłowa ujawniła ponad 59 tys. osób, które przebywały w miejscu pracy po spożyciu alkoholu albo usiłowały w takim stanie wejść na jego teren lub wnieść tam alkohol, co nie oznacza, że ujawnione zostały wszystkie przypadki. W porównaniu z rokiem 1986 stanowi to nieznaczny, ponad 3 — procentowy spadek. Funkcjonariusze milicji wykryli też ponad tysiąc przestępstw polegających na tolerowaniu przez przełożonych spożywania alkoholu na terenie i w czasie pracy — o około 7,5% więcej niż przed rokiem. W celu skuteczniejszego przeciwstawienia się pijaństwu w miejscu zatrudnienia zasadne byłoby w ramach nowelizowanego Kodeksu pracy ustanowienie zakazu przebywania w miejscu zatrudnienia w stanie po użyciu alkoholu. Odpadnie wówczas potrzeba żmudnego udowodnienia, gdzie nastąpiło spożycie alkoholu — w zakładzie pracy czy też poza nim. Należałoby także przewidzieć szczególny tryb postępowania: wobec pracownika, który po raz pierwszy naruszył prawo zachować dotychczasową zasadę, że dyrektor przedsiębiorstwa lub instytucji może stosować kary porządkowe. Przy ponownym wykroczeniu pracownik powinien być obligatoryjnie dyscyplinarnie zwolniony z pracy i to bez względu na pełnione funkcje służbowe, bądź polityczno-społeczne, odznaczenia i zasługi. Zwolniony pracownik mógłby być zatrudniony w innym zakładzie, lecz na mniej korzystnych warunkach, nie mógłby jednak podejmować pracy o szczególnej odpowiedzialności za powierzonych jego pieczy ludzi i znaczne wartości materialne. Rozwiązanie takie pomogłoby zlikwidować picie alkoholu w zakładach pracy i instytucjach, wyrugować picie w czasie pracy, wzmóc walkę o umiar i kulturę jego spożywania w życiu prywatnym. Drżącymi rękami, przy zamglonym wzroku i otępiałym od picia umyśle trudno jest pracować w ogóle, tym bardziej wydajnie.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#CzesławKiszczak">Wysoki Sejmie! Nadal problemem pozostaje demoralizacja młodzieży. W zainteresowaniu milicji znalazło się w roku ubiegłym ponad 105 tys. nieletnich, nieprzystosowanych społecznie. Liczba tych, którzy weszli w konflikt z prawem karnym przekroczyła 35 tys. Stanowili oni ponad 12% sprawców przestępstw i popełnili ponad 69 tys. czynów karalnych, to jest blisko 17% ich ogólnej liczby. Młodzi przestępcy w większości wywodzą się z rodzin rozbitych lub dotkniętych alkoholizmem. W roku szkolnym 1985/1986 ponad 26 tys. uczniów nie ukończyło z różnych przyczyn szkoły podstawowej. Część z nich weszła na drogę przestępstwa. W pełni podzielam pogląd Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie, że postępowanie wielu podmiotów wobec nieletnich, wymagające szczególnej dbałości o efekty wychowawcze jest dotąd niewystarczające. Działaniom wychowawczym i prewencyjnym brakuje zwłaszcza atrakcyjnych form, które oferowane powinny być nieletnim i młodzieży przez liczne przecież organizacje społeczne, kulturalne, turystyczne, sportowe, na które z budżetu państwa są łożone miliardy złotówek.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#CzesławKiszczak">Z większym optymizmem mogę mówić dzisiaj o rezultatach walki z narkomanią. Tendencje rozwojowe tego schorzenia społecznego zostały zahamowane, m.in. także dzięki aktywnej działalności różnych organizacji społecznych, zajmujących się zwalczaniem tego zjawiska. Od trzech lat liczba notowanych przez milicję narkomanów wchodzących w konflikt z prawem utrzymuje się co roku na poziomie około 16 tys. Jest rzeczą pozytywną, że nastąpił spadek liczby najmłodszych amatorów środków odurzających. Zmniejszyła się ze 117 w roku 1986 do 68 w roku ubiegłym liczba zgonów wskutek przedawkowania środków odurzających. i narkotyków. Nadal jednak poszukiwacze złudnego szczęścia zagrożeni są nałogiem prowadzącym do wyobcowania i paraliżu aktywności życiowej.</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#CzesławKiszczak">W swoim wystąpieniu nie wyczerpałem i nie zgłębiłem dostatecznie wszystkich spraw związanych z przestępczością pospolitą i zjawiskami patologii społecznej. Zostaną one w najbliższym czasie przedstawione w obszernej publikacji prasowej.</u>
          <u xml:id="u-97.16" who="#CzesławKiszczak">Obywatele Posłowie! Na przełomie kwietnia i maja br. mieliśmy do czynienia ze wzrostem incydentów, które wywarły pewien niekorzystny wpływ na stan bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, na poziom życia ludności, ale także na obraz Polski w świecie, jej stosunki handlowe i finansowo-kredytowe. Na tle zaniepokojenia społecznego spowodowanego przejściowym obniżeniem stopy życiowej części społeczeństwa, w niektórych zakładach pracy wystąpiły tendencje do rewindykacji płacowych. Aktywiści nielegalnych ugrupowań postanowili politycznie zdyskontować niekorzystnie kształtujące się nastroje części załóg, stosując szantaż płacowo-strajkowy oraz zmierzając w ten sposób i nawołując do wywołania niepokojów społecznych na wielką skalę.</u>
          <u xml:id="u-97.17" who="#CzesławKiszczak">Ogółem na przełomie kwietnia i maja br. odnotowaliśmy w kraju 8 incydentów strajkowych i kilkanaście sytuacji konfliktowych niewielkich części załóg w zakładach pracy. Jedynie w dwóch ośrodkach przemysłowych, w Kombinacie Metalurgicznym w Nowej Hucie oraz w Stoczni Gdańskiej udało się sprowokować poważniejsze niepokoje, sparaliżować częściowo lub całkowicie produkcję. Akcja strajkowa w Nowej Hucie z dnia na dzień pogłębiała trudności zaopatrzeniowe licznie kooperujących z nią zakładów. Liderom grup strajkujących brakowało nie tylko zrozumienia, że rujnują i tak wątłą tkankę naszej gospodarki, pogłębiają jej słabości, ale brakło także woli realistycznego dialogu. Potwierdziły to negatywne rezultaty rozmów niezależnych negocjatorów, a trwały one od 27 kwietnia do 4 maja. W tej sytuacji, w trosce o kraj i poziom życia społecznego, władze podjęły konieczną decyzję o odblokowaniu wyłączonych z produkcji wydziałów huty. Ich unieruchomienie dezorganizowało bowiem pracę całego Kombinatu oraz dziesiątków, a w dalszej perspektywie setek innych zakładów w kraju pozbawionych niezbędnego zaopatrzenia. Siły porządkowe, które wykonały to zadanie, uczyniły wszystko, aby zrealizować je w sposób najmniej drastyczny. Przedstawione zarzuty rzekomego nieuzasadnionego użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej wobec niektórych osób nie miały miejsca. Wszelkie sygnały na ten temat zostały bardzo wnikliwie zbadane. Odnotowano m.in. jeden przypadek zasłabnięcia oraz jeden doznania niegroźnego urazu w następstwie upadku spowodowanego szokiem wobec niespodziewanego pojawienia się służb porządkowych. Zgromadzony materiał dowodowy stanowił podstawę do wydania przez prokuratora wojewódzkiego w Krakowie postanowienia o umorzeniu śledztwa wobec niepotwierdzenia podnoszonych zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-97.18" who="#CzesławKiszczak">Z całą mocą pragnę podkreślić, że rozmijają się także z prawdą pogłoski i oskarżenia o profanację przedmiotów kultu religijnego znajdujących się na terenie huty. Zostały one zabezpieczone przez siły porządkowe i za pokwitowaniem przekazane kurii metropolitarnej w Krakowie. Pod jej opiekę przekazano również osobę duchowną, znajdującą się wśród strajkujących.</u>
          <u xml:id="u-97.19" who="#CzesławKiszczak">Z częściowo odmienną sytuacją mieliśmy do czynienia w przypadku akcji strajkowej niewielkiej części załogi w Stoczni Gdańskiej. To szkodliwe i bezprawne działanie oparte było także na, braku ekonomicznego i politycznego realizmu. Pogłębiło jedynie i tak bardzo trudną sytuację ekonomiczną tego przedsiębiorstwa. Dla organizatorów i inspiratorów strajku okupacyjnego świat zatrzymał się w 1981 r. Przez ostatnie kilka lat żyli oni w świecie iluzji, iluzją karmili swoje otoczenie i zagranicznych chlebodawców.</u>
          <u xml:id="u-97.20" who="#CzesławKiszczak">Władzom nie zabrakło cierpliwości i woli rozwiązania powstałych konfliktów. Sięgnęliśmy po wszystkie możliwe środki perswazji. Słowa uznania pragnę w tym miejscu skierować pod adresem kierownictwa Kościoła rzymskokatolickiego, którego czołowi przedstawiciele podjęli społecznie doniosłe wysiłki mediacyjne. Pozytywną rolę odegrał także członek społecznej Rady Konsultacyjnej nestor polskiej palestry. Natomiast skłaniają do refleksji postawy kilku księży w czasie strajku w Nowej Hucie i w Stoczni Gdańskiej.</u>
          <u xml:id="u-97.21" who="#CzesławKiszczak">Faza napięć wewnętrznych na przełomie kwietnia i maja, raz jeszcze potwierdziła, iż kierownictwo państwa konsekwentnie kieruje się zasadą, że problemy polityczne należy rozwiązywać przede wszystkim środkami politycznymi, a ekonomiczne ekonomicznymi. Możliwość stosowania innych rozwiązań wchodzi w rachubę wyłącznie w przypadkach skrajnych, gdy bezpośrednio zagrożone jest bezpieczeństwo państwa lub funkcjonowanie jego gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-97.22" who="#CzesławKiszczak">Polskie ustawodawstwo dopuszcza strajk jako ostateczną formę protestu, po spełnieniu wszystkich warunków przewidzianych prawem. Nie może władza naruszać prawa, ale także nie mogą go naruszać grupy pracowników jakichkolwiek zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-97.23" who="#CzesławKiszczak">Incydenty kwietniowo-majowe, a także przebieg niektórych wcześniejszych przejawów niezadowolenia w różnych środowiskach wskazują, że wielu konfliktów można by uniknąć bądź osłabić ich ostrość, gdyby kierownictwo poszczególnych zakładów pracy, branż czy wyższych uczelni było bliżej ludzi, ich trosk i ich wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-97.24" who="#CzesławKiszczak">Zbyt rzadko prowadzone są rzeczowe rozmowy wyjaśniające, nie od razu podejmuje się z robotnikami czy studentami poważną dyskusję nad powstającymi problemami. A jeżeli są podejmowane, to często bywają dalekie od partnerskiego dialogu. Życie pokazuje, że nie ma trudnych pytań, mogą być tylko trudne odpowiedzi. Musimy nauczyć się udzielać tych trudnych odpowiedzi rzetelnie i z poszanowaniem partnera, z uwzględnieniem cech szczególnych konkretnego środowiska, a zwłaszcza młodzieży. Tę sztukę powinniśmy opanować wszyscy, dyrektorzy -i ministrowie, rektorzy i profesorowie, działacze polityczni i społeczni.</u>
          <u xml:id="u-97.25" who="#CzesławKiszczak">W ostatnich latach wiele zmieniło się w naszym kraju, wiele też musi zmienić się w sposobie sprawowania władzy na każdym nawet najniższym jej szczeblu. Wszechstronnie i głęboko zostało to przedstawione w toku obrad VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zwłaszcza w wystąpieniu I Sekretarza tow. gen. Wojciecha Jaruzelskiego i w przyjętej uchwale.</u>
          <u xml:id="u-97.26" who="#CzesławKiszczak">Oceniając generalnie niedawne wydarzenia, trzeba podkreślić, że wezwania do konfliktu społecznego na wielką skalę nie powiodły się. Ludzie pracy nie dali posłuchu różnorodnym hasłom i apelom przeciwnika politycznego do podejmowania nielegalnych strajków rujnujących gospodarkę, pogłębiających trudności rynkowe i nakręcających spiralę inflacji. W swej zdecydowanej większości opowiedzieli się za kontynuowaniem procesu reform społecznych i gospodarczych. Mimo takiej postawy większości polskiego społeczeństwa, to jednak w niektórych gremiach tzw. opozycji nadal kontynuowane są działania, które obiektywnie mogą doprowadzić do przywrócenia Polsce miana „chorego człowieka Europy”. Prezentowane są też buńczuczne zapowiedzi siłowej rozprawy z władzą. Inicjatywy w tym kierunku wspierane są aktywnie przez ośrodki polityczno-propagandowe na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-97.27" who="#CzesławKiszczak">W przeszłości, a, zwłaszcza w pierwszych latach osiemdziesiątych ośrodki te, jak pamiętamy, nieustannie wszywały do dzikich strajków, żółwiej pracy, popierały restrykcje gospodarcze. Obecnie zaś wykorzystały incydenty strajkowe do wzniecania na szeroką skalę kolejnej antypolskiej kampanii. Niektóre dywersyjne rozgłośnie polskojęzyczne większość swojego czasu antenowego przeznaczyły na propagandę nielegalnych strajków i różnych incydentów, tworzyły nieprawdziwe wrażenie, że cała Polska strajkuje lub do tego się szykuje, a nawet wręcz zachęcały do organizowania akcji zakłócających porządek publiczny i normalny rytm pracy zakładów i uczelni.</u>
          <u xml:id="u-97.28" who="#CzesławKiszczak">Godzi się w tym miejscu zauważyć, że są to oficjalne rozgłośnie państw, które podpisały akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i które utrzymują z Polską stosunki dyplomatyczne oraz głoszą doktrynę nieingerowania w wewnętrzne sprawy państw suwerennych.</u>
          <u xml:id="u-97.29" who="#CzesławKiszczak">Szansą dla Polski pozostaje zwycięstwo rozsądku. Rozumie to przeważająca część społeczeństwa, kierująca się w swoim postępowaniu kategoriami nadrzędnymi interesów państwa i narodu. W społeczeństwie polskim mogą i praktycznie szeroko występują różnice poglądów i postaw, mogą być prowadzone spory co do sposobów rozwiązań poszczególnych, w tym zasadniczych problemów. Jednakże musimy sobie zdawać sprawę z faktu, że jeśli Polska ma być krajem silnym, zasobnym i cieszyć się autorytetem na arenie międzynarodowej, to powinniśmy wspólnie ją budować, rozwijać i umacniać jej pozycję w świecie, a nie rujnować.</u>
          <u xml:id="u-97.30" who="#CzesławKiszczak">Podstawą dobrobytu i pomyślnego rozwoju każdego narodu jest rzetelnie i racjonalnie wykonywana praca, dobra organizacja procesów wytwórczych, oszczędność materiałów, surowców i energii. W Polsce — jak wiadomo — w tym zakresie nie jest najlepiej i maimy jeszcze wiele do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-97.31" who="#CzesławKiszczak">Wielką szansę w dziedzinie społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju stwarza II etap reformy gospodarczej. Jesteśmy świadomi, iż niesie on ze sobą rygory i trudności, których odczuwalność będzie największa w okresie najbliższych trzech lat. Dlatego tak ważne jest, ażeby w tym okresie zapewnić stabilność naszego państwa, dbać o jego dobre imię jako solidnego partnera w życiu międzynarodowym, a zwłaszcza w stosunkach gospodarczych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-97.32" who="#CzesławKiszczak">Obywatele Posłowie! Przedstawiając Wysokiej Izbie kilkakrotnie w ostatnich latach informację o stanie bezpieczeństwa państwa, wskazywałem, że działalność antypaństwowa stanowi margines życia społeczno-politycznego kraju. Niestety, jednak jej niektóre formy są uporczywie kontynuowane. Przeciwnik nadal usiłuje mącić wśród niektórych załóg pracowniczych, prowadzi propagandę strajkową, inspiruje incydenty uliczne, organizuje swe siły pod kątem prowokowania kolejnych napięć, m.in. drogą pobudzania postaw roszczeniowych na nierealnym poziomie, wysuwania haseł politycznych w totku sporów zbiorowych na tle ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-97.33" who="#CzesławKiszczak">Funkcjonowanie nielegalnych grup i struktur konspiracyjnych stanowi swoisty relikt okresu konfliktów społecznych z początku lat osiemdziesiątych, finansowane i opłacane są argumentem dla zachodnich ośrodków dywersyjnych i nielegalnej propagandy w kraju. Chodzi o stworzenie wrażenia, że w Polsce istnieje szeroka sieć struktur konspiracyjnych i duża liczba ludzi zaangażowanych w sprzeczną z prawem działalność. Uzupełnieniem tego scenariusza są spektakularne przedsięwzięcia, podejmowane zwłaszcza z okazji różnych rocznic czy wydarzeń.</u>
          <u xml:id="u-97.34" who="#CzesławKiszczak">Pogłębiliśmy rozpoznanie tego zagrożenia. Znany jest w większości skład personalny nielegalnych grup oraz formy i metody działalności. Mają one mocno zróżnicowany charakter. Kilkanaście konspiracyjnych grup przejawia okresową aktywność, usiłując rozszerzyć zasięg swego oddziaływania na środowiska, w których egzystują. Pozostałe ożywiają się sporadycznie, np. podczas ważniejszych kampanii politycznych w kraju, a sporo jest takich, które jedynie werbalnie deklarują swoje istnienie.</u>
          <u xml:id="u-97.35" who="#CzesławKiszczak">Konsekwentnie stosujemy zasadę selektywnego podejścia do poszczególnych grup i osób w zależności od skali zagrożenia wynikającego z ich działalności. Generalnie preferujemy przy tym przedsięwzięcia profilaktyczne. Nie rezygnujemy nadal z przestrzegania wielu osób przed skutkami podejmowania lub kontynuowania działalności sprzecznej z prawem.</u>
          <u xml:id="u-97.36" who="#CzesławKiszczak">Obóz przeciwnika jest bardzo zróżnicowany. W ciągu minionych trzech lat znacznie pogłębiły się przy tym wewnętrzne podziały i doszło do niekiedy ostrej rywalizacji w jego szeregach. Wiodącą rolę usiłuje utrzymać tzw. nurt postsolidarnościowy, grupujący część aktywu byłej „Solidarności” szczebla krajowego i regionalnego. Jest on nadal najmocniej wspierany przez różne ośrodki na Zachodzie. Otrzymuje od nich, także z oficjalnego budżetu państwowego Stanów Zjednoczonych, środki finansowe oraz materiały i sprzęt, w tym urządzenia objęte embargiem. Przy udziale swoich zagranicznych ekspozytur usiłuje odbudowywać przecinane przez Służbę Bezpieczeństwa, zakonspirowane kanały łączności z Zachodem. Ośrodki wywiadowczo-dywersyjne organizują instruktaże i szkolenia dla działaczy nielegalnych struktur, którzy korzystając z różnych form zaproszeń, wyjeżdżają w tym celu na Zachód.</u>
          <u xml:id="u-97.37" who="#CzesławKiszczak">Kierownictwo nurtu postsolidarnościowego, skupione w strukturze o nazwie Krajowa Komisja Wykonawcza, stara się nadążyć za biegiem wydarzeń w kraju, wydając — najczęściej jednoosobowo — rozmaite oświadczenia i enuncjacje, upowszechniane następnie przez dywersyjne rozgłośnie i prasę zachodnią jako stanowisko rzekomo całego polskiego społeczeństwa. Co pewien czas wzniecają oni kampanie zmierzające do umiędzynarodowienia tzw. sprawy polskiej, co przynosi Polsce znaczne szkody na płaszczyźnie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-97.38" who="#CzesławKiszczak">Liderzy nurtu postsolidarnościowego są też stałymi gośćmi dyplomatycznych przedsionków. Trzeba jasno i otwarcie powiedzieć, że ich oceny, opinie i postulaty przekazywane niektórym kołom politycznym Zachodu są wielce szkodliwe i jawnie sprzeczne z żywotnymi interesami społeczeństwa polskiego, stanowią bowiem pretekst dla rządów niektórych państw kapitalistycznych do kontynuowania ekonomicznej dyskryminacji i różnorodnych nacisków na nasz kraj. W szerszym planie działania tzw. opozycji pozostają w wyraźnej sprzeczności z procesami odprężenia międzynarodowego oraz zbliżenia Wschód-Zachód.</u>
          <u xml:id="u-97.39" who="#CzesławKiszczak">Niektórzy zachodni znawcy spraw polskich w nieoficjalnych rozmowach podkreślają, że żadne istniejące w przeszłości ugrupowania przeciwników politycznych nie były tak nisko opłacane, jak działające współcześnie. Od maja br. za 2 mln dolarów amerykańskich rocznie będą oni wykonywać zadania, na które — jeszcze parę lat temu Zachód musiałby przeznaczyć setki milionów. Od tego pokroju ludzi najczęściej słyszymy zarzuty, że nie chcemy dialogu. W tej sprawie wielokrotnie wypowiadał się I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wojciech Jaruzelski, a także inni przedstawiciele centralnych władz partyjnych i państwowych. Zawsze podkreślano, że chcemy i możemy rozmawiać z każdym, komu leży na sercu rzeczywiste dobro kraju. W tym kierunku podejmowane są także powszechnie znane liczne konkretne inicjatywy. Ale nie jest możliwy dialog z ludźmi stojącymi na gruncie filozofii „im gorzej, tym lepiej”, których świadoma działalność przynosi Polsce ogromne szkody polityczne i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-97.40" who="#CzesławKiszczak">Treści VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stanowią dla resortu spraw wewnętrznych podstawową polityczną inspirację. Będziemy w ramach naszych powinności działać na rzecz realizacji linii wytyczonej przez Komitet, Centralny i zgodnej z intencjami całej socjalistycznej koalicji. W tym też duchu resort będzie aktywnie uczestniczyć w pracach nad nową ustawą o stowarzyszeniach, która zmierza do tego, aby spełnić uzasadnione oczekiwania społeczne.</u>
          <u xml:id="u-97.41" who="#CzesławKiszczak">Odrębne miejsce wśród nielegalnych struktur zajmuje tzw. „Solidarność Walcząca”. Jest to, jak większość nielegalnych struktur, nieliczna grupa, ale o wyjątkowo awanturniczym programie i wręcz mafijnym charakterze działania. Niektórzy liderzy tej ekstremistycznej struktury w swoich planach uwzględniali nawet ewentualność prowadzenia działalności terrorystycznej. Między innymi wspólnie z emigracyjnymi ekspozyturami „Solidarności” usiłowali sprowadzić nielegalnie do kraju broń i inny niebezpieczny sprzęt przydatny do tego celu. Zgodnie z zapowiedzią, jaką złożyłem Wysokiej Izbie w 1985 r., Służba Bezpieczeństwa zdecydowanie przecinała i likwidowała w zarodku tego rodzaju zamiary, całkowicie obce przecież politycznej mentalności Polaków i tradycji życia publicznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-97.42" who="#CzesławKiszczak">Jak głęboko można się stoczyć na pozycje zaprzaństwa politycznego, szermując przy tym patriotycznymi frazesami, świadczyć może wystąpienie jednego z liderów „Solidarności Walczącej” pana doktora Kornela Morawieckiego w londyńskiej tzw. Radzie Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, w dniu 11 czerwca br. Krytykując nie dość hojne wsparcie reprezentowanej przez siebie struktury nielegalnej przez emigrację oraz domagając się znacznego zwiększenia pomocy finansowej stwierdził m.in.: „Każdy funt złożony na walkę z komunizmem jest również, jeśli nie bardziej, cenny, jak ten przeznaczony na mleko w proszku dla dzieci chorych”. Obywatele posłowie w całości mogą zapoznać się z treścią tego wystąpienia w dzisiejszym „Życiu Warszawy”.</u>
          <u xml:id="u-97.43" who="#CzesławKiszczak">Zważywszy na stosunkowo ograniczony zakres oddziaływania wspomnianej organizacji, jak też kierując się deklarowaną, wielokrotnie dobrą wolą, uznaliśmy za możliwe odstąpienie od ścigania karnego wielu uczestników tych działań, ograniczając środki represji karnej do osób, które usiłowały swoje zamierzenia materializować przez przemyt niebezpiecznych urządzeń do kraju, a więc dopuściły się najzwyklejszego przestępstwa pospolitego.</u>
          <u xml:id="u-97.44" who="#CzesławKiszczak">I takie nawet postępowanie stało się dla zachodniej propagandy pretekstem do wysuwania zarzutów, iż w Polsce są osoby więzione za przekonania i usiłuje się kreować je na tzw. więźniów sumienia. Jeśli by przyjąć tę samą klasyfikację, to grupa sprawców analogicznych czynów stanowi bardzo pokaźną liczbę więźniów politycznych na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-97.45" who="#CzesławKiszczak">Wielce wymowny na tym 'tle, całkowicie odmienny jest sposób traktowania przez Zachód zjawiska terroryzmu w ich własnych krajach oraz pewnych jego przejawów w Polsce. Nietrudno jest sobie wyobrazić, jak reagowaliby przedstawiciele niektórych państw zachodnich, gdyby na przykład w Polsce ukazały się publikacje prasowe i radiowe, biorące w obronę przygotowania terrorystyczne w ich krajach.</u>
          <u xml:id="u-97.46" who="#CzesławKiszczak">Wysoka Izbo! Do podstawowych środków działania resortu spraw wewnętrznych należą przedsięwzięcia o charakterze profilaktycznym oraz Prawo karne i Prawo o wykroczeniach. Celowo wymieniłem profilaktykę na pierwszym miejscu. Doceniamy bowiem jej wagę, skuteczność i głębię oddziaływania. Staramy się ustrzec ludzi przed wkroczeniem na drogę przestępstwa, aby nie stało się to przyczyną trwałej izolacji od społeczeństwa. Trudno wyliczyć wszystkie dziedziny, w których podejmujemy różnego rodzaju wysiłki zapobiegawcze. Są jednak problemy i sytuacje, uwzględniając także potrzeby prewencji, których bez zastosowania represji karnej rozwiązać nie można. Instrumenty przewidziane w Prawie karnym i w Prawie o wykroczeniach należą więc także do arsenału środków, jakimi w swojej działalności musimy się posługiwać, jeżeli chcemy, ażeby była ona skuteczna.</u>
          <u xml:id="u-97.47" who="#CzesławKiszczak">Obecnie trwa społeczna i profesjonalna dyskusja nad kierunkami modyfikacji tych dziedzin prawa. Jest to bardzo potrzebne, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę, że prawo powinno być odbiciem stosunków społecznych w społeczeństwie i państwie. Należy je zatem dostosowywać do realiów życia. Inaczej grozi mu, że pozostanie wyłącznie martwą literą.</u>
          <u xml:id="u-97.48" who="#CzesławKiszczak">Komitet Rady Ministrów do spraw Przestrzegania Prawa, Porządku Publicznego i Dyscypliny Społecznej uważa, że praktyka stosowania przepisów Prawa karnego słusznie różnicuje sposób traktowania sprawców przestępstw w zależności od stopnia społecznego niebezpieczeństwa popełnionych przez nich czynów. Surowo traktowani są sprawcy przestępstw najgroźniejszych i występujących nagminnie, dokuczliwych, takich jak rozboje, zgwałcenia, kradzieże, włamania, wypadki drogowe popełniane w stanie nietrzeźwości oraz przestępstwa spekulacyjne i nielegalny wyrób spirytusu.</u>
          <u xml:id="u-97.49" who="#CzesławKiszczak">Równocześnie w szerszym zakresie wobec sprawców mniej groźnych przestępstw stosowane są tzw. kary wolnościowe. Jest to przejaw preferowania rozwiązań humanitarnych i profilaktycznych tam, gdzie mogą one przynieść korzyści resocjalizacyjne, gdzie nieizolacyjna forma kary skutkuje wychowawczo i reedukacyjnie. Jest to zresztą praktyka zgodna z intencjami wielokrotnie wyrażanymi przez obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-97.50" who="#CzesławKiszczak">W konsekwencji systematycznie maleję liczba osób pozbawionych wolności i to mimo obowiązywania do dnia 30 czerwca br. ustawy z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej. O ile 31 grudnia 1979 r. w Polsce przebywało w zakładach karnych ponad 106 tys. osób, to 31 grudnia 1986 r. 99,5 tys., a 31 maja br. niecałe 85 tys., w tym 13 687 tymczasowo aresztowanych oraz 2 640 osób ukaranych przez kolegia d/s wykroczeń. Warto przy tym pamiętać, że od 1979 r. przybyło nam ponad 2,5 miliona ludności, w tym około 1 mln osób w wieku powyżej 18 lat. Należy jednak zgodzić się z opinią, że w zakładach karnych w Polsce przebywa, pomimo to, zbyt wiele osób. Częściowym, ale istotnym rozwiązaniem problemu są przedstawione Sejmowi propozycje zmian w Prawie karnym, zwłaszcza dotyczące rozszerzenia możliwości warunkowego, przedterminowego zwolnienia osób odbywających karę pozbawienia wolności, które osiągnęły pożądane postępy resocjalizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-97.51" who="#CzesławKiszczak">Zdaniem Komitetu Rady Ministrów w dyskusji, jaka na ten temat toczy się w środowiskach prawniczych oraz w pracach nad reformą Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach unikać należy skrajności, wyrażających się zarówno w skłonnościach do nadmiernej represyjności prawa, jak i nadmiernego jego zliberalizowania ze szkodą — dla porządku publicznego i osobistego bezpieczeństwa obywateli. Sądzę, iż w polemikach na temat tej reformy prawa powinniśmy zachować równowagę pomiędzy troską o ochronę praw podejrzanego, a troską o prawa poszkodowanego i ochroną społeczeństwa przed przestępczą agresją.</u>
          <u xml:id="u-97.52" who="#CzesławKiszczak">Obywatele Posłowie! Działania porządkowe „Wiosna 88” podjęte zgodnie z zapowiedzią I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wojciecha Jaruzelskiego na X Kongresie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz prowadzone pod ogólnym nadzorem Prezesa Rady Ministrów Zbigniewa Messnera, mają na celu polepszenie stanu funkcjonowania życia społecznego w niektórych szczególnie newralgicznych sferach. Wzmożoną uwagę kieruje się na kwestie sprawnego funkcjonowania służb publicznych, poprawę porządku, estetyki i higieny, nasilenie walki z przejawami patologii, zapewnienie większej dyscypliny społecznej i bezpieczeństwa obywateli, umocnienie systemu ochrony przeciwpożarowej. Funkcje organizacyjne powierzono Komitetowi Rady Ministrów do spraw Przestrzegania Prawa, Porządku Publicznego i Dyscypliny Społecznej. Powołane zespoły koordynujące na szczeblu centralnym i wojewódzkim o reprezentatywnym składzie umożliwiają podejmowanie skutecznych działań. Zespalają one siły resortu spraw wewnętrznych, organów administracji państwowej oraz organizacji społecznych w jeden front walki o poszanowanie prawa i dyscyplinę społeczną. Ważną w nim rolę odgrywa Inspekcja Robotniczo-Chłopska, której społeczni kontrolerzy mogą być niejednokrotnie wzorem aktywności dla profesjonalnych inspektorów.</u>
          <u xml:id="u-97.53" who="#CzesławKiszczak">W tych sferach zagadnień, w których od dawna piętrzą się trudności stosujemy ogólnokrajowe przedsięwzięcia inspekcyjne. Dotychczas objęto nimi 12 problemowych dziedzin, w tym funkcjonowanie dworców PKP, baz transportowych, internatów i domów akademickich, placówek służby zdrowia, mleczarni, rzeźni, sklepów mięsnych, ośrodków zaplecza technicznego rolnictwa, piekarni, zakładów cukierniczych, punktów skupu zwierząt rzeźnych i surowców wtórnych, sklepów monopolowych. Dokonano kilkudziesięciu tysięcy sprawdzeń. Tylko z inspiracji Centralnego Zespołu Koordynującego skontrolowano ponad 20 tysięcy obiektów. W wyniku wnikliwych i wszechstronnie przeprowadzonych czynności inspekcyjnych ustalono, że w co trzecim obiekcie występują poważne nieprawidłowości. Na podstawie ustaleń ukarano w trybie karno-administracyjnym blisko 9 tys. osób, wszczęto prawie 200 postępowań karnych, a także wystąpiono o wyciągnięcie surowych konsekwencji służbowych w stosunku do blisko 1500 osób.</u>
          <u xml:id="u-97.54" who="#CzesławKiszczak">Wobec rażących naruszeń prawa i karygodnych zaniedbań skierowano także 35 wystąpień do ministrów, kierowników centralnych organów i urzędów, do wojewodów oraz władz spółdzielczych. Godzi się podkreślić, że około stutysięczna armia pracowników rozlicznych organów kontroli państwowej i spółdzielczej niejednokrotnie ocierała się o te jaskrawe nieprawidłowości, pozostawiając je bez należytej reakcji. Dlatego też działanie „Wiosna 88” traktujemy między innymi jako poligon doświadczalny dla pogłębienia toczących się prac nad nową koncepcją systemu kontroli.</u>
          <u xml:id="u-97.55" who="#CzesławKiszczak">Niezależnie od wymienionych przedsięwzięć kontrolnych ze znaczną intensywnością prowadzone są działania milicyjne o charakterze rozpoznawczym, prewencyjnym i wykrywczym. Wprawdzie działania znajdują się jeszcze w toku, ale już teraz można powiedzieć co się udało, a co pozostało jak dotąd jeszcze w sferze zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-97.56" who="#CzesławKiszczak">Ponad wszelką wątpliwość działania podejmowane w ramach operacji „Wiosna 88” wywołały wzmożone zainteresowanie i wyczulenie społeczeństwa na budzące niepokój i troskę sprawy publiczne. W rezultacie wiele środowisk lokalnych i zawodowych wykazało wzrost aktywności w porządkowaniu kraju. Poprawiła się, choć tylko w niewielkim stopniu, sprawność pracy instytucji publicznych i organów urzędowych w terenie. Nieco lepiej funkcjonują służby komunalne. Wokół mas jest już trochę czyściej, trochę schludniej, zwłaszcza w miejscach publicznych, a także na terenie zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-97.57" who="#CzesławKiszczak">Wszystko to przekonuje, że obiegowy pogląd o wszechobecnym zobojętnieniu nie ma pełnego uzasadnienia. „Wiosna 88” dała impuls ludziom zainteresowanym dokonaniem zmian na lepsze. Przerywany jest zaklęty krąg rzekomej niemożności. Praktyka ostatnich tygodni wykazała, że nie ma spraw niemożliwych do rozwiązania. Wszystko można uporządkować poprawić, trzeba tylko chcieć.</u>
          <u xml:id="u-97.58" who="#CzesławKiszczak">Te stosunkowo skromne osiągnięcia nie przesłaniają nam jednak istniejących jeszcze bardzo wielu niedostatków. Obiekty publiczne, urządzenia sanitarne, środki komunikacji zbiorowej, zakłady przemysłowe w tym przemysłu spożywczego w dalszym ciągu często wymagają tylko przysłowiowej szczotki, wody i najzwyklejszej, najzwyczajniejszej elementarnej odpowiedzialności, poczucia estetyki i czystości. Kontrole wykazały też, że obok przemysłu, zanieczyszczanie środowiska jest dziełem ludzi niechlujnych, niedbałych, nie wykonujących swoich obowiązków, nie przestrzegających przepisów z zakresu jego ochrony.</u>
          <u xml:id="u-97.59" who="#CzesławKiszczak">Nadal nie widać istotnego postępu w kulturze obsługi obywateli przez różne publiczne instytucje i placówki handlowo-usługowe. Ciągle jeszcze mamy do czynienia obok dużego zaangażowania także z przejawami niefrasobliwości części kadry kierowniczej, działającej na pierwszej linii administracyjnej i gospodarczej. Spowodowaliśmy odwołanie lub ukaranie wielu jej przedstawicieli. U podłoża zjawiska wydaje się tkwić fakt, iż nadzór służbowy nad podwładnymi traktowany bywa niekiedy jako przywilej, a nie codzienna powinność i obowiązek. Stąd bierze się pobłażliwość i tolerancja wobec byle jakiej pracy i nie egzekwowanie powierzonych zadań służbowych.</u>
          <u xml:id="u-97.60" who="#CzesławKiszczak">Działania w ramach „Wiosny 88” wywołane przez zrozumiałe potrzeby społeczne mają jednak charakter doraźny, niejako awaryjny Nie mogą one zastąpić i nie będą zastępować codziennej pracy odpowiednich organów i instytucji. Stanowcze przeciwstawienie się wynaturzeniom w części naszej gospodarki i szeroko rozumianej administracji oraz wzmożone prace porządkowe nie mogą stać się przejściowym zjawiskiem w życiu zbiorowym. Muszą być stałym elementem codzienności. Dlatego też Komitet Rady Ministrów do spraw Przestrzegania Prawa, Porządku Publicznego i Dyscypliny Społecznej na polecenie Prezesa Rady Ministrów Zbigniewa Messnera, na podstawie poczynionych spostrzeżeń i zgromadzonych doświadczeń, opracowuje koncepcję dalszych działań w tym zakresie. Objęte nimi zostaną takie problemy, jak: skup, przetwórstwo i przechowalnictwo produktów rolnych, wykorzystanie ziemi, gospodarka hodowlana, ochrona mienia społecznego, obrót towarowy, a także wiele innych dziedzin życia gospodarczego i społecznego, bezpośrednio rzutujących na zaopatrzenie i poziom stopy życiowej ludzi pracy. Koncepcja ta po niezbędnych konsultacjach zostanie przedłożona do akceptacji i wdrożona do bieżącej praktyki administracyjnej i kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-97.61" who="#CzesławKiszczak">Obywatele Posłowie! Głównym czynnikiem zapewniającym właściwą realizację zadań powierzonych resortowi spraw wewnętrznych jest wysoki poziom ideowy, moralny i zawodowy zdecydowanej większości funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. Mają oni odpowiednie kwalifikacje ogólne i specjalistyczne. Cechuje ich ofiarność i zdyscyplinowanie. Znane jest też ich zaangażowanie w pracach społecznych i na rzecz gospodarki narodowej. Wyrazem tego są działania funkcjonariuszy i żołnierzy jednostek wojskowych resortu spraw wewnętrznych, w wyniku których m.in. w 1987 r. zrekultywowano ponad 8,5 tys. ha gruntów, zmeliorowano 856 ha ziemi, zbudowano lub naprawiono ponad 126 km dróg. Wzorowo prowadzone są wojskowe gospodarstwa rolne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Udzielono istotnej pomocy w zainstalowaniu ponad 18 tys. telefonów dla osób prywatnych i instytucji miasta Krakowa i wsi podkrakowskich. Realizowana jest akcja, telefonizacji w warszawskim paśmie Ursynów-Natolin. Ponadto wymierne efekty przyniosły działania oszczędnościowe w resorcie, wyrażające się kwotą około 4 mld zł. Wygospodarowano m.in. 725 pojazdów Osobowych, a w centrali Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1 367 etatów, które przeznaczono na wzmocnienie jednostek terenowych. Aktyw kierowniczy wszystkich szczebli przywiązuje szczególną wagę do kształtowania i umacniania. tych cech i postaw wśród podwładnych.</u>
          <u xml:id="u-97.62" who="#CzesławKiszczak">Mamy jednocześnie świadomość, że kadra nasza nie żyje w izolacji od społeczeństwa. Funkcjonariuszy nurtują te same troski i kłopoty, mają te same problemy. Ponadto m.in. z racji ciągłego stykania się z różnego rodzaju przestępstwami i patologiami, z ludźmi naruszającymi prawo i normy etyki społecznej, narażeni są na negatywne, demoralizujące ich oddziaływanie. Stąd też nieustannie doskonalimy zasady wewnętrznych ocen i eliminowania z resortu osób poddających się tym naciskom, a także przypadkowych, niezdyscyplinowanych, naruszających prawo i etykę funkcjonariuszy. W 1987 r. z szeregów Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa wydalono 675 funkcjonariuszy. W stosunku do 484 z nich, którzy okazali się sprawcami przestępstw, na nasz wniosek, prokuratury wszczęły postępowania przygotowawcze. Przed sądami honorowymi na wnioski kolektywów i bezpośrednich przełożonych rozpatrzono ponad 1 300 spraw. Chciałbym w tym miejscu zaznaczyć, że dyscyplinarne zwolnienie funkcjonariusza powoduje znaczne dla niego dolegliwości. Przede wszystkim wysokość wymiaru jego emerytury, jeśli nabył do niej uprawnienia, ograniczona zostaje do 50%. Ponadto zmniejszeniu do 50% ulega odprawa, która przysługuje w związku z odejściem ze służby.</u>
          <u xml:id="u-97.63" who="#CzesławKiszczak">Podejmowane w resorcie działania ukierunkowane na podnoszenie poziomu służby i dyscypliny, przynoszą efekty. Jednakże z uwagą wsłuchujemy się w głosy opinii publicznej, żywo reagujemy na wszelkie spostrzeżenia i uwagi obywateli, zwłaszcza wyrażane w skargach kierowanych pod naszym adresem. Z zadowoleniem stwierdzamy, że liczba skarg zmniejsza się. W ubiegłym roku wpłynęło ich 13,5 tys. przy czym, jak się okazało, tylko stosunkowo niewielki procent było zasadnych.</u>
          <u xml:id="u-97.64" who="#CzesławKiszczak">Wytwarzanie klimatu otwartości, życzliwości i zrozumienia dla spraw podnoszonych przez obywateli jest normą obowiązującą w resorcie. Stale pamiętamy i podkreślamy, że jesteśmy instytucją służebną wobec państwa i narodu. Sumiennie wywiązujemy się z ustawowego wymogu składania sprawozdań. W szczególności szefowie i kierownicy wojewódzkich i podstawowych komórek resortu spraw wewnętrznych z własnej inicjatywy bądź na polecenie określonych władz składają sprawozdania ze swej działalności terenowym i wojewódzkim radom narodowym. Ustawa o radach narodowych, którą w dniu wczorajszym uchwalił Wysoki Sejm pozwoli m.in. na umocnienie ustrojowo nadrzędnej pozycji rad narodowych nad terenowymi organami administracji państwowej oraz pełniejsze określenie funkcji tych organów i urzędów.</u>
          <u xml:id="u-97.65" who="#CzesławKiszczak">Mając świadomość doniosłości dokonanych zmian w pozycji rad narodowych, jednostki resortu spraw wewnętrznych zobowiązane zostaną do jeszcze ściślejszego współdziałania z tymi organami władzy, zwłaszcza w zakresie umacniania bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz w sferze spraw społeczno-administracyjnych dotyczących obywateli. W bieżącej kadencji Sejmu Komisja Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości omawiała 17 tematów związanych z problematyką pozostającą w kompetencjach resortu. Ponadto w miarę potrzeb przedstawiciele Ministerstwa pozostawali w stałych kontaktach z innymi komisjami sejmowymi.</u>
          <u xml:id="u-97.66" who="#CzesławKiszczak">Z uwagę i zrozumieniem odnosimy się do inicjatyw Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczących działalności resortu, m.in. problematyki paszportowej. Wiążemy duże nadzieje z tą współpracą.</u>
          <u xml:id="u-97.67" who="#CzesławKiszczak">Pragnę także stwierdzić, że niejako na co dzień w zakresie przestrzegania prawa podlegamy kontroli ze strony sądów i prokuratur.</u>
          <u xml:id="u-97.68" who="#CzesławKiszczak">Te rozbudowane więzi z różnymi instytucjami i środowiskami służą doskonaleniu stylu, form i metod naszej pracy w interesie ochrony porządku prawnego, umacniania praworządności i autorytetu naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-97.69" who="#CzesławKiszczak">W dalszej polityce kadrowej resortu spraw wewnętrznych zostanie wykorzystany dorobek VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a w szczególności zadania nakreślone w uchwale będą konsekwentnie wdrażane w codziennej pracy z ludźmi.</u>
          <u xml:id="u-97.70" who="#CzesławKiszczak">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wnoszę o przyjęcie do akceptującej wiadomości przedłożonej „Informacji Rządu o stanie ładu i porządku publicznego oraz o realizacji ustawodawstwa dotyczącego zjawisk patologii społecznej”.</u>
          <u xml:id="u-97.71" who="#CzesławKiszczak">Pragnę zapewnić obywateli posłów, że resort spraw wewnętrznych będzie nadal z całą konsekwencją podejmował konieczne przedsięwzięcia zmierzające do ograniczenia rozmiarów zagrożeń przestępczością kryminalną, będzie przyczyniać się do skuteczniejszego przestrzegania prawa, ochrony bezpieczeństwa i dorobku obywateli oraz interesów naszego państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-97.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#MarekWieczorek">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#MarekWieczorek">Czy w powyższej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#MarekWieczorek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#MarekWieczorek">Obywatele Posłowie! W swoim wystąpieniu Minister Spraw Wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak przedstawił szeroki zakres problemów związanych z realizacją rządowego programu zapobiegania, zwalczania patologii społecznej i przestępczości, umocnienia ładu społecznego i bezpieczeństwa oraz ochrony państwa. Generalnie rzecz biorąc realizację tych zadań w 1987 r. należy ocenić pozytywnie. Dlatego też uważam, że wyrażę pogląd obywateli posłów, jeżeli stwierdzę, że Sejm przyjmuje informację Ministra Spraw Wewnętrznych do akceptującej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#MarekWieczorek">Pozytywna ocena pracy sądów, prokuratury i Milicji Obywatelskiej nie może jednak przysłonić faktu, że stan bezpieczeństwa i ładu mimo poprawy w wielu dziedzinach nadal nie odpowiada naszym oczekiwaniom. Maimy tu przede wszystkim na myśli takie fakty, jak niezmniejszanie się zagrożenia społecznego przez alkoholizm, mimo zahamowania wzrostu spożycia alkoholu, zjawiska niegospodarności, marnotrawstwa i nierzetelnego stosunku do pracy, utrzymujący się w niektórych zakresach wysoki stopień przestępczości. Dotyczy to wzrostu zagrożenia rozbojami, kradzieży z włamaniem na szkodę prywatną, a także kradzieży mienia prywatnego. Budzi niepokój przestępczość gospodarcza, aferowe zagarnięcie mienia i spekulacja, zbyt imała skuteczność ochrony mienia społecznego w zakładach pracy przed tzw. kradzieżami pracowniczymi.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#MarekWieczorek">Na tle informacji Ministra Spraw Wewnętrznych oraz prac Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, która wstępnie omawiała rozpatrywany dziś problem i skierowała do Rządu dezyderaty, można stwierdzić, że ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, o postępowaniu w sprawach nieletnich, o zapobieganiu narkomanii i o postępowaniu wobec osób uchylających się od pracy stwarzają w zasadzie korzystne warunki dla ograniczenia zjawisk patologii i utrwalenia pozytywnych norm moralnych i współżycia społecznego. Wysiłek powinien być skierowany na ich właściwe wdrażanie.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#MarekWieczorek">Dlatego nie proponujemy w toku dzisiejszego posiedzenia podjęcia przez Sejm uchwały. W dalszym ciągu zachowały swą aktualność wytyczne uchwały Sejmu z dnia 18 marca 1986 r. w sprawie zwalczania patologii i umacniania zdrowia moralnego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#MarekWieczorek">Zdajemy sobie sprawę z różnych źródeł zjawisk patologicznych w naszym kraju. Jednym z nich jest przedłużający się stan kryzysu, brak równowagi rynkowej, spekulacja. Dlatego też działania na rzecz ładu, porządku i dobrej organizacji stwarzają warunki sprzyjające wdrażaniu reformy gospodarczej. Z drugiej strony wprowadzanie przymusu ekonomicznego, odchodzenie od różnych form reglamentacji i rozdzielnictwa sprzyjać będą gospodarności, wprowadzaniu ładu i porządku w zakładach pracy. W tym sensie wdrożenie reformy gospodarczej stwarza warunki dla ograniczenia wielu zjawisk patologii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#MarekWieczorek">Za istotną przesłankę Skutecznej eliminacji zjawisk patologicznych uważamy rosnącą aktywność wielu organizacji społecznych, w tym Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego, Towarzystwa Zwalczania Narkomanii, Związku Harcerstwa Polskiego, Ligi Kobiet, związków wyznaniowych, a także działalność osób, które podejmują różnorodne inicjatywy przyczyniające się do zapobiegania alkoholizmowi i narkomanii, rozwijające wychowawczą działalność wśród młodzieży. Rozszerzenie społecznej aprobaty i czynne osobiste występowanie przeciwko postawom i zjawiskom godzącym w powszechnie akceptowane normy współżycia między ludźmi są nieodzowne dla uzyskania znaczących rezultatów w walce z przestępczością i zjawiskami patologii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#MarekWieczorek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#MarekWieczorek">1) o podejmowaniu działalności gospodarczej (druk nr 340),</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#MarekWieczorek">2) o obligacjach (druk nr 341),</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#MarekWieczorek">3) o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (druk nr 345),</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#MarekWieczorek">4) o zmianie Kodeksu handlowego (druk nr 346).</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#MarekWieczorek">Głos zabierze wiceprezes Rady Ministrów, Przewodniczący Komitetu Rady Ministrów do Spraw Realizacji Reformy Gospodarczej Zdzisław Sadowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#ZdzisławSadowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić dzisiaj w imieniu Rządu uwadze Wysokiego Sejmu projekty trzech ustaw: o podejmowaniu działalności gospodarczej; o obligacjach oraz o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych wraz z projektem nowelizacji Kodeksu handlowego. Wszystkie te akty zapowiedziane zostały w uchwalonym przez Wysoką Izbę w lutym br. programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej i są przedstawiane Wysokiej Izbie z pewnym wyprzedzeniem w stosunku do przyjętego wówczas terminarza.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#ZdzisławSadowski">Przedkładane projekty różnią się od siebie zakresem, którego dotyczy regulacja prawna, odnoszą się do różnych kategorii podmiotów gospodarczych i różnych sfer aktywności gospodarczej. Cechą wspólną wszystkich tych projektów jest to, że mają one służyć aktywizacji działalności gospodarczej w naszym kraju, tworzeniu dalszych ułatwień i zachęt do inwestowania w gospodarkę oraz do rozwijania produkcji i zwiększania rynkowej podąży towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#ZdzisławSadowski">Akty prawne same z siebie nie tworzą jeszcze nowej rzeczywistości, przyczyniają się jednak do kształtowania oblicza nowego systemu gospodarowania. Przedkładane dziś projekty ustaw mają fundamentalne znaczenie dla dalszego przebiegu procesu reformowania gospodarki. Proces ten, jak wiadomo, zmierza do urynkowienia naszego systemu gospodarczego, otwarcia go dla rozwoju konkurencji i przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#ZdzisławSadowski">Ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej, którą publicystyka już określiła mianem ustawy o przedsiębiorczości zakłada gruntowną zmianę społecznej filozofii gospodarowania w naszym kraju. Kreując zasadę wolności gospodarczej i równoprawności różnych sektorów własności stanowi ona ważne otwarcie dla rozwoju zarówno zbiorowej, jak i indywidualnej przedsiębiorczości w granicach określonych interesami socjalistycznego społeczeństwa i państwa. Stwarza szczególnie korzystną podstawę dla nieskrępowanego rozwoju różnych form drobnej wytwórczości i rzemiosła na stabilnych warunkach systemowych.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#ZdzisławSadowski">W tym zakresie oczekujemy, że nowo wybierane rady narodowe, kierując się troską o poprawę zaopatrzenia miejscowych rynków, będą wykazywały na podstawie tej ustawy i wyprzedzając nawet już jej wejście w życie, inicjatywę własną, a także wspierały lokalną przedsiębiorczość, opartą na nowych przepisach.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#ZdzisławSadowski">Z kolei ustawa o obligacjach wnosi do naszego systemu gospodarczego zaczątki rynku papierów wartościowych, który również w socjalistycznej gospodarce może być efektywnie wykorzystany dla bardziej racjonalnego rozmieszczania zasobów przeznaczonych na cele rozwojowe, a także jako instrument przepływu środków do dziedzin gospodarki o szczególnie wysokiej efektywności.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#ZdzisławSadowski">Trzecia ustawa, ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, ma na celu stworzenie bardziej atrakcyjnych niż dotychczas warunków dla przyciągania kapitału obcego do naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#ZdzisławSadowski">Należy ją uważać za ważny instrument zapewnienia otwartości naszej gospodarki oraz pobudzenia aktywności polskich podmiotów gospodarczych w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania. Z tym projektem ustawy wiąże się przedkładany projekt nowelizacji Kodeksu handlowego. Te wspólne elementy wszystkich prezentowanych inicjatyw rządowych uzasadniają ich łączną prezentację na dzisiejszym posiedzeniu Wysokiego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-99.8" who="#ZdzisławSadowski">Przedstawiając obywatelom posłom projekt ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej, pragnę mocno podkreślić to, że stanowi ona jeden z kolejnych najistotniejszych kroków naprzód w całym dotychczasowym dziele reformowania gospodarki. Opiera się ona na zasadzie wolności gospodarczej, którą pragniemy uczynić jedną z podstaw naszego systemu gospodarczego i przez którą chcemy konkretyzować wyrażane już niejednokrotnie z tej trybuny ideowe hasło reformy „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”. Założenia tej ustawy są obywatelom posłom znane. Ogólnie biorąc, zostały one pozytywnie zaopiniowane przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych już w listopadzie ubiegłego roku. Uzyskały również przychylne opinie Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz Zespołu Doradców Sejmowych. Były też publikowane i poddane społecznej dyskusji. Opinie organów sejmowych, jak również cały przebieg społecznej debaty, zostały wnikliwie zbadane i w znacznej części uwzględnione w przedkładanym dzisiaj projekcie.</u>
          <u xml:id="u-99.9" who="#ZdzisławSadowski">Wysoka Izbo! Prezentując obywatelom posłom projekt tej ustawy, chciałbym zwrócić uwagę na trzy główne założenia tego układu stosunków ekonomicznych, który nowe regulacje mają stworzyć.</u>
          <u xml:id="u-99.10" who="#ZdzisławSadowski">Po pierwsze — zamierza się odejść od funkcjonującego dotąd systemu powszechnego koncesjonowania wszelkiej działalności gospodarczej. Istotą tego systemu było założenie, że organ administracji państwowej powinien każdorazowo wydawać decyzję co do celowości podejmowania określonego rodzaju działalności produkcyjnej lub usługowej. System ten kładł często zapory konkurencji, nie dopuszczał do rynkowej weryfikacji przydatności każdej jednostki gospodarczej, stawiał barierę aktywności gospodarczej i utrudniał jej podjęcie nie tylko ze względów technicznych czy finansowych, lecz również, a czasem przede wszystkim, ze względów proceduralno-administracyjnych. W konsekwencji ograniczało to dopływ na rynek towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-99.11" who="#ZdzisławSadowski">Pierwszego pozytywnego wyłomu w tym systemie dokonała uchwalona w ubiegłym roku przez Wysoki Sejm ustawa o jednostkach innowacyjno-wdrożeniowych. Obecnie ten system wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej, zgodnie z założeniami przedłożonej ustawy, zamierza się zastąpić obowiązkiem zgłoszenia podjęcia działalności do organu ewidencyjnego. Uprawnienia organu ewidencyjnego uzyskują przy tym terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego. Można mieć nadzieję, że gminne i miejskie rady narodowe będą tworzyły właściwy klimat dla rozwoju inicjatyw założycielskich na swoim terenie. Z obowiązku zgłaszania do organu ewidencyjnego zwolnione są te jednostki, które tworzone są przez organ państwowy lub też są spółkami z udziałem majątkowym skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-99.12" who="#ZdzisławSadowski">Po drugie — zgodnie z postanowieniami przedłożonej ustawy, odstępuje się od różnicowania podmiotów gospodarczych według kryterium form własności środków produkcji. Odchodzi się zatem od gospodarki sektorowej, utrwalonej tradycją blisko 40 lat. Treść projektowanego prawa odnosi się do podmiotu gospodarczego, którym może być zarówno osoba prawna, jak też osoba fizyczna lub nawet jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, lecz utworzona zgodnie z przepisami prawa. Jest to zwrot o znaczeniu zasadniczym, który stwarza podstawy do zapewnienia równości wszystkich podmiotów gospodarczych. Postanowienie to stawia nas jednak wobec konieczności przygotowania całego szeregu nowych rozwiązań, które ustanowiłyby równorzędne warunki ekonomiczne, finansowe, podatkowe dla podmiotów gospodarczych niezależnie od formy własności ich środków produkcji. Prace nad tymi rozwiązaniami są poważnie zaawansowane zgodnie z terminarzem programu II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-99.13" who="#ZdzisławSadowski">Po trzecie — projekt ustawy opiera się na przyjęciu zasady pełnej dobrowolności zrzeszania się wszelkich podmiotów gospodarczych. Jest to naturalną konsekwencją rezygnacji z szerokiego systemu koncesjonowania działalności gospodarczej przez organy administracji państwowej, a także przez niektóre organizacje samorządowe, które dotychczas działały w ramach tzw. zadań zleconych. Temu nowemu rozwiązaniu Rząd pragnie nadać charakter powszechny. Dotyczy to również struktur o wielowiekowej tradycji, na przykład cechów rzemieślniczych. Znosząc wszelki przymus zrzeszania się, pragniemy tą drogą eliminować zamknięte monopolistyczne struktury organizacyjne, stwarzając jednocześnie warunki pełnej swobody wyboru, co powinno sprzyjać zdrowej konkurencyjności różnicujących się form organizacyjnych życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-99.14" who="#ZdzisławSadowski">Pragnę wyraźnie podkreślić, iż omówione wyżej rozwiązanie spotkało się ze sprzeciwem części środowisk rzemieślniczych, a zwłaszcza ich organizacji. Nie widzieliśmy jednak możliwości zrobienia wyłomu w dobrowolności zrzeszania się wszelkich podmiotów gospodarczych, gdyż podważałoby to podstawowe dążenie ustawy do realizacji zasady wolności gospodarczej. Natomiast w obecnym przedłożeniu rządowym uwzględniony został postulat tych środowisk, aby sprawy organizacji samorządu rzemieślniczego pozostawić do odrębnej regulacji ustawowej. Jak się wydaje, najlepszym rozwiązaniem w tym względzie byłaby inicjatywa poselska.</u>
          <u xml:id="u-99.15" who="#ZdzisławSadowski">Na tle przedstawionych uwag ogólnych pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre istotne rozwiązania szczegółowe, obrazujące istotę przedkładanych Wysokiej Izbie propozycji.</u>
          <u xml:id="u-99.16" who="#ZdzisławSadowski">Zapewniając nieograniczoną możliwość podejmowania działalności na znacznych obszarach gospodarki, projekt wyodrębnia pewne wyraźnie wymienione dziedziny, w których podjęcie działalności wymaga uzyskania pozytywnej decyzji organu administracji państwowej. Do listy tych dziedzin zaliczone zostały te, których wytwórczość może mieć wpływ bezpośredni na zdrowie obywateli, te, które dotyczą środków komunikacji i łączności, przedsięwzięć związanych z energetyką, przemysłu działającego na rzecz obronności kraju, obrotu hurtowego, handlu zagranicznego, działalności wydawniczej oraz tych kilku działów produkcji, w których tradycyjnie utrzymywany był monopol państwowy, a więc wyrobów alkoholowych, tytoniowych, drożdży i cukru.</u>
          <u xml:id="u-99.17" who="#ZdzisławSadowski">Ustawa przewiduje, że każdy podmiot gospodarczy zgłaszający wpis do rejestru ewidencyjnego musi spełniać warunki prawne, ujęte odrębnymi przepisami, a odnoszące się do ochrony zdrowia i życia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego i przestrzegania przepisów sanitarnych, przeciwpożarowych i budowlanych. Nowością jest przyjęte rozwiązanie, w którym spełnienie tych warunków ustala się przez oświadczenie podmiotu podejmującego działalność. Organ ewidencyjny w ciągu dwóch tygodni od zgłoszenia wniosku wraz z oświadczeniem o ich spełnieniu zobowiązany jest do dokonania wpisu do rejestru działalności zgłaszającej jednostki. W przypadku powstania jakichkolwiek wątpliwości ustalenie stanu faktycznego obciąża organ administracji. Od decyzji odmawiających wpisu do rejestru jednostkom gospodarczym przysługuje odwołanie, a w stosunku do decyzji ostatecznych prawo zaskarżenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-99.18" who="#ZdzisławSadowski">Postanowienia przedłożonej nowej regulacji prawnej uwzględniają też możliwość prowadzenia działalności gospodarczej z mocy samej ustawy, bez obowiązku zgłaszania do rejestru ewidencyjnego. Postanowienie to odnosi się do ubocznych zajęć zarobkowych wykonywanych przede wszystkim w kręgu rodzinnym, sąsiedzkim czy własnego gospodarstwa domowego. Zajęcia te mogą wyrażać się w formie wytwarzania, naprawy czy konserwacji przedmiotów użytku osobistego, oraz w formie czynności handlowych obejmujących artykuły roślinne i hodowlane czy też czynności usługowe, na przykład wydawanie posiłków domowych. Zniesienie wszelkich ograniczeń prawnych dla prowadzenia tego typu działalności powinno poważnie ożywić podaż towarów i usług, zaspokajających ważne, choć jednostkowe potrzeby społeczne. Powinno ono również usankcjonować i zalegalizować istniejącą w tym zakresie praktykę, która dotychczas ma niejasne podstawy.</u>
          <u xml:id="u-99.19" who="#ZdzisławSadowski">Przyjmując jako konstrukcyjną zasadę rozwiązań reformy dobrowolność zrzeszenia się jednostek gospodarczych, projekt, przewiduje stworzenie możliwości powoływania izb gospodarczych o zasięgu wojewódzkim, międzywojewódzkim i krajowym. Zgodnie z projektom. dla powstania izby konieczny byłby; udział przynajmniej 50 jednostek gospodarczych. Podstawowym celem działalności izby byłoby reprezentowanie interesów zrzeszonych podmiotów gospodarczych wobec organów administracji państwowej, a także wobec organizacji, instytucji krajowych i zagranicznych. Świadczyłyby one usługi zrzeszonym członkom w zakresie doradztwa, marketingu, wzornictwa, wpływałyby na rozbudowę infrastruktury techniczno-ekonomicznej i społecznej w rejonie swego oddziaływania. Do działań ich mogłoby także należeć inicjowanie polubownego sądownictwa, Określanie zasad etycznych i zwyczajów przemysłowo-handlowych, prowadzenie działalności szkoleniowej, socjalnej i kulturalnej, a więc działania, które należą i należeć będą również do istniejących form organizacyjnych na zasadzie dobrowolności zrzeszania się.</u>
          <u xml:id="u-99.20" who="#ZdzisławSadowski">W toku prac nad projektem ustawy, kontrowersyjna okazała się kwestia celowości ustalenia górnej granicy zatrudnienia w przedsiębiorstwach prywatnych. Nie relacjonując szczegółowo wysuwanych w tej mierze argumentów pragnę poinformować Wysoką Izbę, że ostatecznie przyjęto, iż podmioty gospodarcze będące osobami fizycznymi, czy też spółkami tworzonymi przez te osoby, mogą według projektu zatrudniać do 50 pracowników na jednej zmianie, nie licząc członków bliskiej rodziny i osób uczących się zawodu. Jest to granica wysoka. Projekt ustawy przewiduje uprawnienie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej do określania rodzajów działalności gospodarczej, w których granica ta może być jeszcze podwyższona. Również terenowe organy administracji państwowej otrzymałyby upoważnienie do podwyższania tej granicy zatrudnienia. Ponadto trzeba podkreślić, że podmioty gospodarcze będące osobami fizycznymi mogą wchodzić w spółki z udziałem państwowym i wówczas żadne granice w za kresie zatrudnienia ich nie obowiązują. Stwarza to wyraźną perspektywę rozwojową, niczym nie ograniczoną dla wszystkich wysoko efektywnych przedsiębiorstw tego typu. To ograniczenie wielkości zatrudnienia jest na wiązaniem bezpośrednio do ustawy o nacjonalizacji przemysłu z roku 1946. W stosunki do obecnych warunków wynikających z usta wy o wykonywaniu rzemiosła oznacza ono daleko idące rozszerzenie możliwości działania.</u>
          <u xml:id="u-99.21" who="#ZdzisławSadowski">Wysoki Sejmie! Przechodzę teraz do ustawy o obligacjach. Od dwóch lat w naszym systemie gospodarczym dopuszczalna jest emisja obligacji przez przedsiębiorstwa państwo we. Nabywcami tych obligacji mogą być wy łącznie jednostki gospodarki uspołecznionej Zebrane doświadczenia, niedostatki dotychczasowej regulacji i coraz wyraźniejsza presja potrzeb, skłoniły do ujęcia w programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej zadania przygotowania powszechnie obowiązującej ustawowej regulacji zasad emisji obligacji oraz obrotu nimi. Zasadniczą przesłanką przemawiającą za wprowadzeniem nowej regulacji prawnej dotyczącej emitowania obligacji jest stworzenie podmiotom gospodarczym, zainteresowanym w pozyskaniu środków na rozwój możliwości bezpośredniego odwołania się do szerokiej publiczności, dysponującej wolnymi środkami finansowymi.</u>
          <u xml:id="u-99.22" who="#ZdzisławSadowski">Projekt ustawy przewiduje, że obligacje mogą emitować bez specjalnego zezwolenia wszystkie podmioty gospodarcze mające osobowość prawną, w tym również stowarzyszenia uprawnione do prowadzenia działalności gospodarczej oraz fundacje. W celu zabezpieczenia interesów nabywców wprowadzony został przepis, że wartość obligacji nie może przekraczać połowy funduszu statutowego emitenta. Emitent jest zobowiązany ogłosić w prasie wszystkie informacje o celu emisji obligacji, jej wielkości i warunkach wykupu oraz oprocentowania obligacji. Zobowiązany jest także do ogłaszania w prasie swego bilansu rocznego. Wymóg ten jest dalszym krokiem w kierunku rozszerzania jawności życia gospodarczego. Środków pochodzących z emisji obligacji jednostka gospodarcza nie może przeznaczyć na inne cele niż określone w obligacji. Kto emituje obligacje niezgodnie z przepisami ustawy podlega karom. Są to gwarancje dla osób nabywających obligacje, główną zaś gwarancją jest pozostała część majątku emitenta, na poczet której obligacje nie zostały wydane.</u>
          <u xml:id="u-99.23" who="#ZdzisławSadowski">Projekt ustawy przewiduje, że nabywcą obligacji oprócz innych podmiotów gospodarczych mogą być również osoby fizyczne. Ma to dość istotne znaczenie dla ludności, gdyż będzie ona mogła lokować zaoszczędzone środki, uzyskując oprocentowanie z nich stosowne do ustaleń zawartych z emitentami, w nowej dotychczas nieznanej naszemu społeczeństwu formie. Z punktu widzenia gospodarki narodowej ma to również duże znaczenie, gdyż szacuje się, że w posiadaniu ludności poza wkładami oszczędnościowymi znajduje się obecnie ok. 1 biliona złotych. Kwota ta mogłaby, przynajmniej w jakiejś części, wesprzeć proces rozwoju oraz modernizacji technicznej wielu jednostek produkcyjnych i usługowych. Można liczyć na to, że emisja obligacji ułatwi finansowanie takich przedsięwzięć o bezpośrednim znaczeniu dla szerokiej publiczności, jak na przykład rozbudowa sieci handlowej czy usługowej.</u>
          <u xml:id="u-99.24" who="#ZdzisławSadowski">W czasie przygotowywania projektu ustawy kontrowersję wzbudził zapis projektu przewidujący możliwość dobrowolnego zobowiązania się emitenta wobec nabywców obligacji do zapewnienia im dostaw swej produkcji i do świadczenia określonych usług. Przedstawiane były argumenty wskazujące na potencjalne niebezpieczeństwo rosnącej monopolizacji rynku oraz towarzyszącą temu rozwiązaniu groźbę obrotu spekulacyjnego. Ostatecznie jednak w tej fazie prac uznano, że projektowane rozwiązanie ze względu na realne warunki funkcjonowania gospodarki oraz na potrzebę zbierania środków na rozwój produkcji deficytowych towarów, przy wszystkich niedoskonałościach i wątpliwościach, jest korzystne. Przy takim rozwiązaniu nabywcy obligacji mogliby korzystać nie tylko z oprocentowania swego kapitału, lecz także z dostępu do towarów i usług, często niełatwo osiągalnych na rynku. Dodać do tego trzeba, że projektodawca ustawy przewiduje, iż dochody osób fizycznych z oprocentowania obligacji zostaną zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym i wyrównawczym. Wszystko to powinno stanowić dodatkowe zachęty do korzystania z tej formy lokowania oszczędności osobistych.</u>
          <u xml:id="u-99.25" who="#ZdzisławSadowski">Wysoka Izbo! Przechodzę do prezentacji projektu ustawy o działalności gospodarczej z udziałem zagranicznym. Działalność gospodarcza podmiotów zagranicznych w Polscy regulowana jest obecnie dwiema ustawami: wcześniejszą, mianowicie ustawą z 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawą z 23 kwietnia 1986 r. o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-99.26" who="#ZdzisławSadowski">W przedkładanych Sejmowi projektach Rząd, uwzględniając te głosy i opinie, które opowiadały się za unifikacją warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez zagranicznych inwestorów, a w szczególności stanowisko Towarzystwa „Polonia”, proponuje poddanie tej działalności jednolitej regulacji przewidzianej w projekcie ustawy o działalności gospodarczej z udziałem zagranicznym. Nowa ustawa stanowiłaby po jej wejściu w życie jedyną podstawę prawną do podejmowania działalności gospodarczej przez obcych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-99.27" who="#ZdzisławSadowski">Zagranicznym osobom prowadzącym przedsiębiorstwa na podstawie ustawy z 1982 r. stworzono możliwość przejścia na nowe warunki przez wniesienie prowadzonego przedsiębiorstwa lub jego części jako wkładu do kapitału zakładowego spółki funkcjonującej na nowych zasadach. Podmiotom, które nie skorzystają z możliwości takiego przejścia, zapewnia się możliwość kontynuowania działalności na dotychczasowych zasadach, przy nowelizacji tych zasad w celu wprowadzenia szeregu ułatwień, co obowiązywałoby aż do momentu wygaśnięcia posiadanego zezwolenia. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest zarówno chęć ochrony praw nabytych przez te osoby, co gwarantuje im poczucie stabilności prawa, jak również świadomość, iż nie wszystkie przedsiębiorstwa będą mogły łatwo dostosować swą działalność do proeksportowa ukierunkowanych rozwiązań ekonomicznych i finansowych nowej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-99.28" who="#ZdzisławSadowski">Postulat unifikacji warunków prowadzenia działalności gospodarczej jest realizowany także w odniesieniu do wyżej wymienionej grupy przedsiębiorstw. Projekt ustawy o działalności gospodarczej z udziałem zagranicznym nowelizuje niektóre postanowienia ustawy z 1982 r., dążąc do zbliżenia warunków ekonomiczno-finansowych obu ustaw. Cel ten ma zostać osiągnięty przede wszystkim przez zmniejszenie obciążeń podatkowych i wysokości obowiązkowej odsprzedaży dewiz — dla tych zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości działających na podstawie ustawy z 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-99.29" who="#ZdzisławSadowski">W wyniku wprowadzenia proponowanych zmian warunki podatkowe i dewizowe obu ustaw staną się porównywalne. Utrzymujące się nadal pewne zróżnicowanie wynika głównie z odmiennej formy organizacyjno-prawnej, występującej w obu ustawach, jednak jak podkreśliłem jest to tylko rozwiązanie przejściowe.</u>
          <u xml:id="u-99.30" who="#ZdzisławSadowski">Kierując się dotychczasowymi doświadczeniami funkcjonowania zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości, projektowana jednolita regulacja przewiduje, że działalność gospodarcza z udziałem podmiotów zagranicznych będzie prowadzona w formie spółki :z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Dla pełnego uelastycznienia konstrukcji prawnej spółki proponuje się wprowadzenie do ustawodawstwa polskiego, cieszącej się dużą popularnością w praktyce życia gospodarczego wielu państw, jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W tym celu Rząd przedkłada Wysokiemu Sejmowi projekt nowelizacji art. 158 Kodeksu handlowego. Instytucja spółki jednoosobowej stwarza zarówno możliwość kontynuowania samodzielnej działalności przez obcych inwestorów, dopuszczonej w ustawie z 1982 r., jak również pozwala na wyraźne rozgraniczenie prawne między majątkiem osobistym obcego inwestora a majątkiem spółki. Pozwoli to na uniknięcie wielu problemów praktycznych i prawnych, które pojawiają się w przypadku braku takiej rozdzielności.</u>
          <u xml:id="u-99.31" who="#ZdzisławSadowski">Oceniając rozwiązania proponowane w nowej ustawie z punktu widzenia wspomnianych form organizacyjnych, a także warunków ekonomicznych i finansowych, należy mieć pełną świadomość faktu, że z uwagi na dużą konkurencję innych państw ubiegających się o dokonywanie na ich terytorium inwestycji kapitałowych, oferowane przez nas warunki powinny być konkurencyjne w swym całokształcie. Proponowana regulacja w założeniu ma tworzyć specjalne zachęty dla obcych inwestorów do działalności eksportowej. Odzwierciedla to nasze preferencje gospodarcze. Dlatego też dążeniu do zaoferowania wystarczająco silnych zachęt w sferze rozwiązań organizacyjnych i finansowych podporządkowane zostały propozycje ustawowe. W odniesieniu do warunków finansowych zostały cne oparte na analizie wyników finansowych funkcjonujących już w Polsce zagranicznych inwestorów oraz uwzględniają wyniki symulacyjnych badań komputerowych. Poziom stawki podatku dochodowego, określony standardowo na 40%, jest porównywalny z rozwiązaniami w innych krajach socjalistycznych. Natomiast po uwzględnieniu 3-letniego zwolnienia od podatku dochodowego, z możliwością przedłużenia na dalszy okres do 3 lat, a także wysokich ulg w podatku dochodowym z tytułu eksportu, sprowadzających w granicznym przypadku obciążenie podatkowe do 10% zysku, zagraniczny inwestor uzyskuje bardzo konkurencyjne i atrakcyjne warunki podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-99.32" who="#ZdzisławSadowski">Ważnym elementem projektowanej regulacji jest utworzenie jednego ośrodka decyzyjnego przez powołanie Pełnomocnika Rządu do spraw Inwestycji Zagranicznych. Pełnomocnikowi powierza się w projekcie opracowywanie założeń i realizację polityki państwa w zakresie współpracy kapitałowej z zagranicą. Aparatem wykonawczym Pełnomocnika ma być Agencja do spraw Inwestycji Zagranicznych, usytuowana w ramach Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą jako samodzielna jednostka budżetowa.</u>
          <u xml:id="u-99.33" who="#ZdzisławSadowski">Wysoka Izbo! Przedkładając wymienione projekty do rozpatrzenia przez Wysoką Izbę, pragnę wyrazić nadzieję, że Wysoki Sejm podzieli pogląd Rządu o dalekosiężnym znaczeniu tych projektów ustaw dla kształtowania rozwoju polskiej gospodarki i dla konsekwentnego wypełniania procesu reformy gospodarczej. W imieniu Rządu proszę Wysoki Sejm o rozpatrzenie i przyjęcie przedkładanych projektów ustaw. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-99.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#MarekWieczorek">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#MarekWieczorek">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JerzyOzdowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#JerzyOzdowski">Otwieram łączną dyskusję nad przedstawionymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#JerzyOzdowski">Pragnę przypomnieć, że zgodnie z art. 36 ust. 1 regulaminu Sejmu pierwsze czytanie projektów ustaw i uchwał obejmuje zarówno wystąpienia w debacie, jak i pytania do członków Rządu, przedstawiających projekty.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Grzegorz Seidler.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#GrzegorzSeidler">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powszechnie jest wiadomo, że gospodarka nasza dramatycznie potrzebuje zagranicznego kapitału i nowoczesnej technologii. Aby uczynić zadość tej nieodzownej potrzebie, możemy albo zaciągać nowe pożyczki, albo ściągać kapitały zagraniczne w formie bezpośredniego ich angażowania się w naszej gospodarce. Ponieważ jesteśmy ponad miarę zadłużeni, a do tego płacimy od niektórych kredytów lichwiarskie odsetki, pozostaje druga ewentualność, a więc kooperacja z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#GrzegorzSeidler">Projekt rządowy ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, który szczególnie mnie interesuje, wpłynął do laski marszałkowskiej. Właśnie ten projekt ma otworzyć wrota dla wejścia kapitału zagranicznego do Polski. Powiedzmy sobie szczerze, nasza sytuacja gospodarcza dyktuje nam szybkie opracowanie i uchwalenie tej ustawy. Ale jednocześnie musimy być świadomi, że ustawa ta wywrze wówczas zamierzony skutek, jeśli stworzy realną sytuację, w której kapitał zagraniczny będzie zachęcony do rozwinięcia swej działalności u nas. Jednocześnie musimy zagwarantować prawne ramy dla normalnego funkcjonowania przedsiębiorstw z zagranicznym kapitałem. Wymaga to wyjątkowo starannego opracowania ustawy, która powinna być jasna i czytelna, jednolita dla wszystkich zainteresowanych, równocześnie zapewniać stabilność, aby umożliwić obliczalność i przewidywalność przedsięwzięciom gospodarczym w dłuższym czasie. Sprawa ta ma niesłychanie doniosłe znaczenie i to dla obu stron, albowiem obowiązujący u nas porządek prawny jest gwarantem ustroju naszego państwa, zaś dla naszych przyszłych partnerów porządek prawny powinien być gwarantem dla ich normalnej — podkreślam, normalnej działalności gospodarczej. Tymczasem nasze tzw. prawo powielaczowe, wydawane w formie instrukcji, zarządzeń, wyjaśnień czy dowolnej interpretacji — niweczy, zabija sens ustaw przez nas wydawanych. Obsesja biurokratycznego „poprawiania i ulepszania ustaw” jest szkodnictwem pociągającym nieobliczalne straty, gdyż powoduje zamęt prawny, a w konsekwencji i gospodarczy. I to musimy mieć na uwadze, uchwalając niebagatelną ustawę dla naszej gospodarki. Owo biurokratyczne poprawianie ustaw jest zrozumiałe, wszak budowaliśmy socjalizm państwowy przez wiele lat, przynosił on niewątpliwie wyniki, ale jednocześnie rodził nawyki nakazywania oraz kształtował postawę uległości wobec autorytetu władzy. My sami nie jesteśmy bez winy, wszakże dajemy ciągle zbyt pochopnie uprawnienia blankietowe, które właściwie legalizują, a nawet zachęcają administrację do wydawania prawa powielaczowego.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#GrzegorzSeidler">Obecnie przechodzimy do budowy socjalizmu społecznego, który, jak mówi Janusz Reykowski w artykule w „Trybunie Ludu” z 14 kwietnia br., ma zastąpić relację asymetryczną, to jest nadrzędność władzy wobec społeczeństwa, relacją symetryczną, tzn. relacją równorzędności władzy i społeczeństwa, czyli stosunkiem sprzężenia zwrotnego władzy ze społeczeństwem. Tak więc postawę uległości w socjalizmie państwowym wypierać powinna postawa krytycznej lojalności, utrwalająca się w socjalizmie społecznym, ale bynajmniej nie postawa ciągłego biadolenia.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#GrzegorzSeidler">Musimy być świadomi, że przyszłość Polski nie będzie zwykłą kontynuacją tego, co było przedtem. Musimy zdobyć się na wysiłek odważnego i samodzielnego myślenia. Słowem, trzeba nauczyć się rewidować, a nawet odrzucać przestarzałe idee i zastępować nowymi. Głosimy, że własność państwowa jest sama w sobie dobra, a własność prywatna kryje w sobie niebezpieczeństwa społeczne Tak, ale obecnie musimy zastanowić się, w jakim stopniu ta czy inna forma własności jest efektywna i w jakim stopniu odpowiada interesom społeczeństwa. Pragniemy utrzymać dominującą pozycję własności społecznej. Tak, ale dla nas nie może być obojętna efektywność każdej innej formy własności.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#GrzegorzSeidler">Zdaję sobie sprawę, że tu pojawia się problem doktrynalny. Dotychczas uznawaliśmy słuszność różnic w dochodach i niedopuszczalność zysku. Dziś, dyskutując ustawę o kapitale zagranicznym, musimy sobie wyraźnie powiedzieć i uznać, że zysk nie jest ani niemoralny, ani nielegalny. Jeśli 'kapitał zagraniczny funkcjonuje w interesie społeczeństwa socjalistycznego, to musimy jego funkcjonowanie uznać za legalne. A jak się to ma, ten punkt widzenia, do idei socjalizmu? Odpowiem. Socjalizmem dla mnie jest tylko to, co rzeczywiście zapewnia dobrobyt i kulturę ludziom pracy — robotnikom, chłopom i inteligentom. A co tego nie zapewnia, nie jest dla mnie socjalizmem.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#GrzegorzSeidler">Mówiłem, że przechodzimy od socjalizmu państwowego do socjalizmu społecznego, a to wymaga nie cerowania i nicowania starych metod i koncepcji, ale zasadniczej zmiany myślenia i postępowania tak rządzących, jak i rządzonych. Kluczową kategorią staje się w tej chwili wolność. Mówił o tym wicepremier Sadowski. Wolność, która nie oznacza tylko możności wyboru, ale jednocześnie wyraża ponoszenie konsekwencji za podjęte decyzje. W socjalizmie społecznym wolność pozwala efektywnie wykorzystać indywidualną wiedzę. Ona, ta wolność, wzmacnia fundamenty kultury społeczeństwa, społeczeństwa formującego się od dołu, a nie od góry.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#GrzegorzSeidler">Musimy przyjąć, że logika wolności prowadzi do nierówności między ludźmi, gdyż ci z natury są nierówni. Równość startu w żadnym wypadku nie może oznaczać równości wyników. I chociaż nasze poczucie sprawiedliwości może być dotknięte, powiem, że uleganie presji egalitarnej prowadzi w dłuższym czasie do zahamowania postępu, obracając się w ostatecznym rachunku przeciw systemowi politycznemu i gospodarczemu.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#GrzegorzSeidler">Jestem świadom, że liberalizacja naszej gospodarki stwarzać będzie wiele nowych problemów, ale jednocześnie jestem głęboko przekonany, że ta liberalizacja jest jedynym i koniecznym sposobem wyrwania kraju ze stagnacji i zacofania technicznego. Słabość naszej gospodarki polega nie tylko na tym, że mamy mniej, ale że to co mamy jest gorszej jakości.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#GrzegorzSeidler">Bez zdrowej gospodarki nie ma mowy o nowoczesnej technologii, a nowoczesna technologia — to warunek wydobycia się z ubóstwa. Od niej, a więc od technologii, zależy jakim powietrzem oddychamy, jaką wodę pijemy, jaką spożywamy żywność. Aby zbliżyć się do nowoczesnej techniki, musimy zintensyfikować nasze gospodarcze kontakty z Zachodem i temu właśnie ma służyć projekt ustawy, o której tutaj mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#GrzegorzSeidler">Nie chciałbym, abyśmy się poddali optymistycznej euforii, uważając, że ustawa, którą będziemy rozpatrywać i uchwalimy, rozwiąże wszystkie nasze trudności. Będzie ona miała niewątpliwie duże znaczenie w naszym życiu gospodarczym, ale uzdrowienie gospodarki w zasadniczym stopniu zależy od nas.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#GrzegorzSeidler">Na bramach wjazdowych niektórych hanzeatyckich miast widniał napis: nec temere, nec timide — ani zuchwale, ani trwożliwie. Myślę, że zaprojektowana ustawa nie jest ani zuchwałą szarżą kawaleryjską, ani trwożliwym pełzaniem obok problemu. Będzie ona, w moim przekonaniu, odważną, śmiałą, ale i roztropną decyzją parlamentu, przyspieszającą zdynamizowanie i zmodernizowanie naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JerzyOzdowski">Udzielam głosu posłowi Markowi Wieczorkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#MarekWieczorek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wśród projektów ustaw przekazanych przez Rząd do Sejmu, a których pierwsze czytanie odbywa się w dniu dzisiejszym, szczególne miejsce zajmuje ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej. Podzielam wyrażone już opinie, że zasadnicze rozwiązania projektu spełniają wiele oczekiwań i realizują zapowiedzi zawarte w programie i scenariuszu drugiego etapu reformy. Pod adresem projektu wypowiedziano słusznie wiele ciepłych uwag i sprawę ujmując globalnie, można powiedzieć, że filozofia projektu jest zgodna z wewnętrzną logiką II etapu. Dla mnie osobiście najistotniejsze nie są te propozycje rozwiązań, o których najczęściej się wspomina, a więc wprowadzenie ewidencji w miejsce zezwolenia czy podniesienie granicy zatrudnienia u prywatnych podmiotów gospodarczych do 50 osób na jedną zmianę.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#MarekWieczorek">W obowiązującej dotąd praktyce około połowa prywatnych zakładów działała na zasadzie tzw. potwierdzenia zgłoszenia. Była to również prosta procedura ewidencji, a więc ten nowo wprowadzony przepis ułatwi podejmowanie działalności tym, dla których istniał obowiązek otrzymywania zezwolenia, ale stanowi on niewątpliwie znaczący i ważny krok naprzód.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#MarekWieczorek">Zwiększenie granicy zatrudnienia, jak o tym mówi się w uzasadnieniu, wprowadzono na podstawie ustawy z 1946 r. Ale chciałbym przypomnieć, że tej ustawy Wysoka Izba nigdy nie uchylała, a więc jest to jak gdyby tylko potwierdzenie jej obowiązywania.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#MarekWieczorek">Osobiście widzę ogromne znaczenie projektu w tych jego częściach, które zasadę równości sektorów i wolności gospodarczej wyraźnie określają, jak: art. 1, 7 i 9. Te w nowy sposób określone reguły gry w tych dziedzinach będą miały na pewno większy wpływ na wzrost przedsiębiorczości niż zniesienie ostatnich ograniczeń towarzyszących powstawaniu nowych podmiotów gospodarczych, a przede wszystkim zmianie ulec będą musiały te jeszcze ciągle wydawane instrukcje i zalecenia, które z tą zasadą równości są w jawnej sprzeczności.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#MarekWieczorek">Mam jednak w związku z projektem tej ustawy i pewne obawy, z którymi chciałbym się z obywatelami posłami podzielić. Po pierwsze — wynikają one z wielu wypowiedzi, jakie ostatnio na temat tej ustawy ciągle słyszymy w telewizji, w radiu, czyta się w prasie, że oto projekt ustawy skierowany został do laski marszałkowskiej, że stanowi konstytucję polskiej gospodarki, że jest nieomal receptą na jej rozwój i odnosi się takie wrażenie, że jak tylko ją uchwalimy, to nowe przedsiębiorstwa powstawać będą jak grzyby po deszczu. Chciałbym, Wysoka Izbo, przestrzec przed takim optymizmem. Przedłożony projekt ustawy reguluje przede wszystkim zasady podejmowania działalności gospodarczej, warunki wstępne do jej uruchomienia. Decyzja o podjęciu działalności gospodarczej wynika nie tylko z usunięcia formalnych przeszkód występujących na starcie, ale z klarownego określenia zasadniczych finansowo-ekonomicznych reguł gry obowiązujących w trakcie jej prowadzenia. Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt takich reguł nie definiuje, a przecież system ten i prowadzona na jego podstawie polityka gospodarcza mają zasadniczy wpływ na wzrost lub zanik aktywności gospodarczej, a obecnie obowiązujący nie jest dla tej działalności ani specjalnie przychylny, ani co ważniejsze — stabilny.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#MarekWieczorek">Myślę, że byłoby celowe, aby przeprowadzić analizę, dlaczego w istniejących zakładach rzemieślniczych, pomimo że dotychczasowe przepisy ustaliły górną granicę zatrudnienia na 15 osób, średnia zatrudnienia wynosi niewiele ponad 2 osoby, a liczba zakładów, w których zatrudnienie przekracza 10 osób, wynosi zaledwie 1% ogólnej ich liczby. Jedną z przyczyn takiego faktu jest to, że rozwijanie tej działalności ponad pewną granicę jest nieopłacalne. Podatek dochodowy pozostawia wtedy z wypracowanego zysku zaledwie 25%, podczas gdy bez ponoszenia żadnego wysiłku i ryzyka, PKO wypłaca obecnie 30% od wnoszonego wkładu. Nie jest to zachęta do rozwijania działalności gospodarczej. Głosimy zasadę równości podmiotów gospodarczych, a jednocześnie opracowywane są projekty przepisów, które m.in. administracyjnie hamować mają świadczenia gospodarki nie uspołecznionej na rzecz gospodarki uspołecznionej, wprowadzają o wiele gorsze zasady przy zaopatrzeniu w środki transportu dla prywatnych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#MarekWieczorek">Mówimy o konieczności wzrostu działalności gospodarczej, a rozporządzeniem z maja tego roku zabraniamy z własnych środków, powtarzam z własnych środków, wybudowania małych zakładów produkcyjnych i usługowych. To gdzie, przy znanych trudnościach lokalowych, ta działalność ma się rozwijać?</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#MarekWieczorek">Mówię tylko o powstających przepisach, a nie będę wyliczał od dawna istniejących ograniczeń w dostępności do maszyn i urządzeń, zaopatrzeniu w surowce, a nawet w odpady produkcyjne. Może ktoś z obywateli posłów powiedzieć, jest tak źle, a w ubiegłym roku powstało 20 tys. nowych zakładów rzemieślniczych. Nie 20 tys., Wysoka Izbo, a 50 tys., tylko 30 tys. zlikwidowało się. Bo u nas dotąd, aby prowadzić działalność gospodarczą, trzeba mieć albo bardzo dużo uporu, albo, niestety — cwaniactwa. A przecież chodzi o to, aby z tej działalności zrobić normalną działalność zarobkową, może nawet korzystniejszą, w zależności od inwencji, inicjatywy, wkładu pracy, ale normalną. Nie mówię tego, Wysoka Izbo po to, aby z tej trybuny wygłaszać jakieś pretensje, chodzi mi o to, aby ta ze wszech miar słuszna ustawa, nad którą dzisiaj debatujemy, przyniosła spodziewane rezultaty. Ma ona wejść w życie od stycznia przyszłego roku. Powinniśmy do tego czasu dokonać przeglądu tych wszystkich spraw, które z jej literą i z jej duchem pozostają w sprzeczności. Rozumiem, że nie będzie to proste, ale bez tego skuteczność tej ustawy będzie ograniczona.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#MarekWieczorek">I następna sprawa dla. mnie równie niepokojąca. Otóż przy okazji przedłożonego projektu zamierza się uchylić ustawę o drobnej wytwórczości, uchwaloną przez Sejm VIII kadencji w 1985 r. Mówię przy okazji, bo nie jest ona w sprzeczności z omawianym projektem, stanowi inną materię, jest jedynym aktem prawnym, który promuje tę działalność. No, może nie jedynym. Jest jeszcze uchwała Rady Państwa i Rady Ministrów o rozwoju państwowego przemysłu terenowego, ale i ona jako wynikająca z tej ustawy, może stać się w tej sytuacji nieaktualna. Ustawa ta zakłada również równości sektorów i dotyczy przede wszystkim drobnej wytwórczości uspołecznionej. Przyznam, że nie mogę tego pomysłu z uchyleniem ustawy o drobnej wytwórczości zrozumieć. Może nie przywiązywałbym aż takiego znaczenia do tego faktu, gdyby nie to, że we wcześniejszej wersji uzasadnienia do ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej wyraźnie się mówiło, że ta ustawa w ogóle likwiduje takie pojęcia, jak rzemiosło czy drobna wytwórczość. W obecnej wersji na skutek sprzeciwu rzemieślników, pojęcie rzemiosła zostało przywrócone. Zapowiedziana jest nawet ustawa o samorządzie rzemiosła i może nie warto byłoby o tym wspominać, gdyby to nie ilustrowało pewnego sposobu myślenia. Zresztą dyskusję na temat istnienia pojęcia rzemiosła w ogóle uważam za niepoważną. Rzemiosło istnieje u nas tysiąc lat i przeżyje i mnie, i autorów takich pomysłów. Ale niepokoi mnie stosunek do tej kategorii gospodarczej, jaką jest drobna wytwórczość. Na całym świecie, również w państwach socjalistycznych, istnieje coraz bardziej wyraźna polityka wspierająca tę działalność, istnieją wyodrębnione instytucje i organizacje, które zajmują się promowaniem tej działalności, nawet międzynarodowe. Właśnie w tym roku zbierają się w Helsinkach, aby radzić nad jej rozwojem. Zawierane są międzynarodowe umowy o wzajemnym popieraniu i współpracy małych i średnich zakładów. Również my, z inicjatywy Stronnictwa Demokratycznego, takie umowy zawarliśmy.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#MarekWieczorek">Nie mogę zrozumieć istniejącego u nas tego — powiedzmy to delikatnie — dwuznacznego stosunku do -drobnej wytwórczości. Ten stosunek do tej formy działalności najlepiej ilustruje następujący przykład. Kiedyś istniało w naszym kraju Ministerstwo Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, potem Komitet d/s Drobnej Wytwórczości, potem już tylko departament w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego i Usług, obecnie niewielka komórka przy Ministrze Przemysłu, która zajmować się miała promocją tej działalności. Zresztą już zapowiedziano jej likwidację, jeżeli ustawa o drobnej wytwórczości zostanie uchwalona. Wtedy, gdy na przykład parlament austriacki podejmuje ustawę o drobnej wytwórczości, w Związku Radzieckim w każdej republice zajmują się tym specjalne resorty, przy prezydencie Stanów Zjednoczonych istnieje specjalna rada, która zajmuje się jej rozwojem, a specjalny urząd, na czele którego stoi podsekretarz stanu, zajmuje się promocją i wspieraniem drobnych przedsiębiorstw i dysponuje naprawdę dużymi środkami. Wtedy, kiedy obserwujemy renesans książki Schumachera „Małe jest piękne”, a Teflera „Trzecia fala” — opracowania, które w całym świecie zrobiły furorę, my uchylać mamy ustawę o drobnej wytwórczości, jedyny akt promujący tę działalność i chcemy zlikwidować nawet pojęcie drobnej wytwórczości. Boję się również psychologicznych skutków tego kroku m.in. dla nowo wybranych rad narodowych, dla których drobna wytwórczość jest ważnym obszarem zainteresowań i powinności.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#MarekWieczorek">Wysoka Izbo! Dyskutowany projekt skierowany zostanie do sejmowych komisji. Mam nadzieję, że w dalszych pracach nad tym projektem obywatele posłowie wnikliwie rozpatrzą, czy słuszne i celowe jest uchylenie ustawy o drobnej wytwórczości. Być może nie jest ona doskonała, ale dopóki nie dopracujemy się doskonalszych rozwiązań, uważam, że jest cna potrzebna i pożyteczna i nie stoi w sprzeczności z omawianym dzisiaj projektem ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Stanisław Kielan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#StanisławKielan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Rząd pod dzisiejsze obrady Sejmu m.in. projekt ustawy o obligacjach jest propozycją wprowadzenia w życie kolejnego mechanizmu, który po uchwaleniu może odegrać określoną rolę w rozwijaniu i modernizowaniu naszej gospodarki. Mogłoby to doprowadzić do zwiększenia produkcji i usług przy pomocy wolnych środków finansowych, będących w posiadaniu jednostek prawnych i osób fizycznych, a przez to polepszać równowagę pieniężno-rynkową. Zaletą tego projektu jest to, że ma ambicje kompleksowego uregulowania zasad emisji, zbywania, nabywania i wykupu obligacji, z wyjątkiem emisji obligacji przez banki, które te sprawy mają uregulowane w Prawie bankowym. Na wstępie wypada podkreślić jeszcze jedną dużą zaletę projektowanej ustawy, a mianowicie to, że nabywcami obligacji mogą być także osoby fizyczne.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#StanisławKielan">Obywatele Posłowie! Ustawa o obligacjach spełni swoją rolę gospodarczą i społeczną wtedy, jeśli jej rozwiązania szczegółowe zapewnią wymierne korzyści zarówno jednostkom gospodarczym, emitującym te papiery wartościowe, jak i ich nabywcom.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#StanisławKielan">Z góry można przewidzieć, że nabywcy obligacji przy ich zakupie będą kalkulować oprocentowanie obligacji w stosunku do wskaźnika inflacji i oprocentowania oszczędności w bankach. Emitenci obligacji natomiast będą się zastanawiać, czy nie taniej szukać potrzebnych środków finansowych w postaci kredytów bankowych. Tutaj dużą rolę do odegrania może mieć państwo, wpływając na wysokość oprocentowania oszczędności i kredytów, a także określając możliwości kredytowe banków.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#StanisławKielan">Potrzeba uchwalenia ustawy o obligacjach została już w zasadzie przesądzona w momencie uchwalania przez Sejm programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej, który zawiera stosowne zapisy w tej sprawie. Mając na względzie korzyści, jakie mogą zaistnieć na skutek jej funkcjonowania, dzisiaj należałoby podkreślić potrzebę jej rychłego uchwalenia i takiej jej redakcji, aby umożliwiała:</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#StanisławKielan">1. Emitującym obligacje jednostkom gospodarczym zgromadzenie potrzebnych funduszy na wykonanie inwestycji lub modernizację zakładów dla wyprodukowania określonych towarów czy świadczenia usług. Aktualnie nie ma wystarczających ilości środków finansowych na te cele ani w jednostkach budżetowych ani w niektórych przedsiębiorstwach. Również pomoc kredytowa od kilku lat jest limitowana planem kredytowym, uchwalanym przez Sejm. Istnieje zatem bariera finansowa rozwoju i modernizacji niektórych jednostek gospodarczych i rozwiązaniem dla nich może być emisja obligacji.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#StanisławKielan">2. Osiągnięcie dodatkowych efektów gospodarczych w postaci produkcji i usług.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#StanisławKielan">3. Zmniejszenie nawisu inflacyjnego przez wykorzystanie bezczynnie przetrzymywanych środków finansowych przez ludność, grożących w każdej chwili rzuceniem ich na rynek i zwiększeniem jego nierównowagi.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#StanisławKielan">4. Przedsiębiorstwom kooperującym przez wykupienie obligacji — w drodze świadczeń dodatkowych dostaw — zapewnienie potrzebnych produktów i usług.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#StanisławKielan">5. Zwiększenie samodzielności i inicjatywności jednostek gospodarczych i organizacji prowadzących działalność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#StanisławKielan">6. Sprzedaż obligacji własnym pracownikom, co wzmoże ich zainteresowanie gospodarnością, rentownością i rozwojem swoich zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#StanisławKielan">7. Nabycie na zasadzie pierwszeństwa przez osoby fizyczne, które zakupią obligacje, w ramach dodatkowych świadczeń, deficytowych towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#StanisławKielan">8. Zwiększenie zaspokojenia zapotrzebowania ludności na towary i usługi w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-106.12" who="#StanisławKielan">Spodziewane korzyści gospodarcze i społeczne, jakie może dać ustawa o obligacjach, przemawiają za potrzebą jej uchwalenia po niezbędnym dopracowaniu niektórych szczegółów zawartych w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-106.13" who="#StanisławKielan">Obywatele Posłowie! Nabywca obligacji jest wierzycielem wystawcy a nie współwłaścicielem jego zakładu, jak to ma miejsce przy wykupie akcji. Ma on prawo do zwrotu kapitału wraz z oprocentowaniem ustalonym przez emitenta w określonym czasie. Zatem zakup obligacji zarówno przez osoby prawne, jak i fizyczne, musi być dla nich interesem ekonomicznym. Interes ten ma stanowić przede wszystkim oprocentowanie kapitału wniesionego na zakup obligacja. Trzeba sobie wyraźnie powiedzieć, że w dzisiejszych warunkach postępującej inflacji nabywca obligacji, aby było to dla niego atrakcyjną lokatą wolnych środków pieniężnych, chciałby otrzymać gwarancję udziału w zyskach przedsiębiorstwa, osiąganych po zrealizowaniu przedsięwzięcia przez jednostkę, która mu sprzedała obligacje. Chodzi tu o zyski osiągane przez przedsiębiorstwo w okresie wykupu obligacji cd wierzyciela.</u>
          <u xml:id="u-106.14" who="#StanisławKielan">Chciałbym w tym miejscu sugerować rozważenie sprawy ruchomego oprocentowania obligacji w zależności od osiąganego przez przedsiębiorstwo wyniku finansowego, ale przy ustaleniu pewnego minimalnego oprocentowania, które by było wypłacane nawet wtedy, gdyby ten zysk był minimalny lub w ogóle go nie było. Zakup obligacji byłby dla wierzyciela pewną loterią, ale w niektórych przypadkach udanych przedsięwzięć mógłby być dobrym interesem.</u>
          <u xml:id="u-106.15" who="#StanisławKielan">Pewną zachętą dla wierzycieli może być także przewidziane w projekcie ustawy przyrzeczenie nabycia w pierwszej kolejności deficytowych towarów i usług, na uzyskanie których to dóbr jednostka gospodarcza wypuściła obligacje. Obligacja powinna określać zasady korzystania z tego świadczenia.</u>
          <u xml:id="u-106.16" who="#StanisławKielan">Omawiana ustawa powinna pozostawić do uznania emitenta okres, po jakim najwcześniej następuje wykup obligacji, a także termin końcowy ich wykupu. Proponowany w projekcie ustawy okres 5 do 15 lat może być nieodpowiedni dla różnych przedsięwzięć inwestycyjno-modernizacyjnych. Obligacje z reguły powinny być emitowane na okaziciela, aby ułatwiony był nimi obrót. Imienne obligacje wymagają przeniesienia tytułu własności.</u>
          <u xml:id="u-106.17" who="#StanisławKielan">Należałoby przewidzieć normalny rynek dla swobodnego obrotu obligacjami, nie wykluczając także giełdy. Wykup obligacji przez emitenta od wierzycieli powinien następować z ogółu środków majątkowych a nie tylko, jak to przewidziano w art. 18, ze środków tego funduszu, na który zaliczono środki uzyskane z emisji obligacji.</u>
          <u xml:id="u-106.18" who="#StanisławKielan">Bardzo ważne, ale kontrowersyjnymi wydają się być artykuły 20 do 22 projektu ustawy, które miałyby regulować przeciwdziałania nadużyciom i postępowaniu niezgodnemu z zasadami ustawy o obligacjach. W projekcie oparto się na przepisie ustawy z 30 czerwca 1939 r., które były dostosowane do prywatnych emitentów obligacji i ich osobistej odpowiedzialności za swoje przedsiębiorstwo i decyzje. Odpowiedzialność ta nie jest adekwatna do sytuacji dzisiejszych dyrektorów przedsiębiorstw, głównie uspołecznionych, kiedy to są oni tylko administratorami tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-106.19" who="#StanisławKielan">Wysoki Sejmie! Dalsze prace nad projektem ustawy o obligacjach, które będą prowadzone głównie w odpowiednich komisjach sejmowych, zapewne spowodują takie jej dopracowanie, aby była dokumentem szeroko stosowanym w praktyce, gdyż tylko wtedy spełni swoje gospodarcze i społeczne oczekiwania. Mogę wyrazić przekonanie, że moi koledzy posłowie, członkowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, wezmą czynny udział w tych pracach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-106.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Danuta Grzywaczewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#DanutaGrzywaczewska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Siedem lat temu w tej sali uchwalone zostały ustawy o przedsiębiorstwie państwowym i samorządzie załogi. Stały się one fundamentem głębokich reform w naszej gospodarce. Znowelizowaliśmy wczoraj ustawę o radach narodowych. Społeczeństwo nasze staje się zatem coraz bardziej samodzielnym podmiotem w funkcjonowaniu państwa. Krok po kroku, a często z bardzo dużym przyspieszeniem, zrywamy kolejne więzi i hamulce wyzwalania ludzkiej przedsiębiorczości i inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#DanutaGrzywaczewska">Rozpoczęliśmy właśnie dyskusję o ustawie o podejmowaniu działalności gospodarczej, rozumiem — o wolności gospodarczej — co już mówiono z tej trybuny. Przedłożony projekt ustawy dziennikarze nazwali konstytucją gospodarczą. Wybaczcie, obywatele posłowie, nie jestem dziennikarzem i trzeba by było bardzo dużo rzeczowego uzasadnienia, żebym mogła przychylić się do takiej definicji. Wyrażam natomiast zadowolenie, że ten ważny i oczekiwany projekt jest wynikiem konsekwentnej realizacji programu wdrażania drugiego etapu reformy gospodarczej. Z pojęciem wolności gospodarczej, wyrażonym w projekcie, kojarzę tworzenie warunków i możliwości do podejmowania aktywnych działań we wszystkich sektorach, podmiotach i formach własności. Konsekwencją takiego skojarzenia jest szeroko pojęty rozwój elementów gospodarki rynkowej, z jej naturalnymi atrybutami, a więc konkurencją i przepływem kapitału, czyli wolnością w sferze wytwarzania i obrotu, a także podziału.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#DanutaGrzywaczewska">Chciałabym w tym miejscu przypomnieć obywatelowi posłom, że 15 czerwca 1927 r. w Dzienniku Ustaw nr 53 opublikowano ustawę o prawie przemysłowym, cytuję ówczesną pisownię. Art. 3 tego prawa stanowi podstawę sformułowania artykułu 1 omawianego dzisiaj projektu. Sytuacja przed sześćdziesięciu laty była zasadniczo różna przede wszystkim pod względem politycznym i gospodarczym. Aktualnie — z jednej strony występuje u nas w kraju ogromne zapotrzebowanie na towary i usługi. Każdy z nas ma przecież przeciętnie więcej pieniędzy niż mieli obywatele tego kraju przed sześćdziesięciu laty. Z drugiej zaś — rynek jest wygłodzony, brakuje permanentnie materiałów, surowców, paliw i energii. Nietrudno przewidzieć, że w początkowej fazie obowiązywania ustawy w wielu dziedzinach i gałęziach wolność gospodarcza kojarzyć się będzie zamiast z konkurencyjnym towarem i usługą, przepraszam za wyrażenie, z pojęciem wolnej amerykanki rynkowo-zaopatrzeniowej pomiędzy przedsiębiorstwami państwowymi, spółdzielczymi, pomiędzy nie uspołecznioną gospodarką, osobami fizycznymi itd. Trudno przecie, obywatele posłowie, naprawić nieszczelny kran bez przysłowiowej uszczelki.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#DanutaGrzywaczewska">Rozumiem, że projektodawcy ustawy chcą właśnie przy jej pomocy zmienić istniejący stan rzeczy w przyszłości. I przyszłość ta zaowocować powinna zwiększoną ilością dóbr materialnych i usług. Jeżeli zatem przedsiębiorcze jednostki i grupy społeczne wykorzystują dziś i w przyszłości wszystkie możliwości powstającego w tej chwili prawa gospodarczego, powstanie konkurencyjny rynek towarów i usług. Pojawieniu się konkurencji pożądanej towarzyszyć, niestety, będzie także i nieuczciwa.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#DanutaGrzywaczewska">I znowu refleksja historyczna, tym razem z roku 1926. Chcę przypomnieć ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nie znalazłam, przyznaję, w aktualnym projekcie zapisów dotyczących tego problemu. Brak jest uregulowań prawnej ochrony konsumenta i producenta przed nieuczciwą konkurencją; ma dzisiaj ona — być może — sporadyczny wymiar, ale pojutrze może być bardzo częsta i trudno będzie przewidzieć, jakie to będą formy. Uważam to za mankament projektu.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#DanutaGrzywaczewska">Obywatele Posłowie! Nie jest moim zamiarem robić historyczne wykłady z prawa gospodarczego. Pozwólcie więc, że podzielę się tym razem współczesną, ostatnią już refleksją. Przepisy czwartego rozdziału projektu, dotyczące tworzenia izb gospodarczych, budzą pewne moje wątpliwości. Spodziewałam się — przyznaję — że będą to stowarzyszenia samorządowe, zrywające z tradycyjną formułą sektorów i branż. Po ostatecznym, stosunkowo szybkim, bardzo przecież przez wszystkich oczekiwanym ustabilizowaniu i uporządkowaniu polityki ekonomiczno-finansowej, izby gospodarcze mogłyby także stać się platformą przepływu kapitału. Tymczasem organizacja izb gospodarczych ma układ pionowy i, jak dobrze się wczytać, bez praktycznej możliwości prawnego odwołania się od decyzji organu nadzorującego. Równocześnie pozostają w mocy przepisy dotyczące dobrowolnych, podkreślam, zrzeszeń przedsiębiorstw państwowych, czytaj — branżowych oraz odrębne ustawowe przepisy dla rzemiosła — myślę o cechach, spółdzielczości itd. Obawiam się, że w wielu punktach w tym rozdziale trzeba będzie wprowadzić bardziej precyzyjne zapisy, gdyż może to stworzyć pole do działania trzymającej się jak dotąd bardzo krzepko biurokracji. Myślę, obywatele posłowie, że powinniśmy być wyczuleni i ostrożni, aby nie stworzyć wygodnej synekury dla wielu ludzi, u nas, niestety, przyzwyczajonych do nadzorowania, czuwania, reprezentowania.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#DanutaGrzywaczewska">Skąd ten niepokój obywatelu Premierze Sadowski? Przeżyłam już w życiu przesilenia polityczne, sytuacje kryzysowe w gospodarce, ale, obywatele posłowie, nie miałam okazji być świadkiem kryzysu biurokracji, która pod szyldem pseudosprawnego zarządzania cieszy się, jak dotąd, dobrym zdrowiem.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#DanutaGrzywaczewska">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Wacław Garbaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#WacławGarbaj">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata wieńczy żmudne wysiłki i gorące dyskusje podejmowane już od dłuższego czasu w różnych gremiach, a zmierzające do wypracowania reguł pozwalających na długofalowy rozwój gospodarki. Pełne zrozumienie konieczności przebudowy gospodarki przez ogół ludzi czynu i pracy, powinno umożliwić przyspieszenie procesów pozytywnych, a samej gospodarce osiągnięcie takiego stopnia dojrzałości, jaki niezbędny jest do sprostania wzrastającym potrzebom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#WacławGarbaj">Ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej jest Ważnym Składnikiem reformy, zmierza ona do usunięcia narosłych w ubiegłych latach ekonomicznych dysproporcji. W gospodarce i polityce liczą się tylko fakty, a o wynikach W gospodarce przesądza przede wszystkim liczenie się z prawidłowościami ekonomicznymi, One są elementem rozstrzygającym, a nie Ustalenia instytucjonalne, które mają charakter wtórny i które jeśli uchodzić mają Za racjonalne, respektować powinny prawidłowości ekonomiczne. Jedna z tych prawidłowości dotyczy właśnie wzrastającej roli przedsiębiorczości gospodarczej W miarę rozwoju ekonomicznego państwa znajduje swoje odzwierciedlenie w projektowanej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#WacławGarbaj">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne od dawna postulowało usilnie — wyodrębnienie kompleksu gospodarczego drobnej wytwórczości, widząc w nim istotny element zapewniający odpowiedni rozwój gospodarczy kraju, zwłaszcza w sferze rynku. Wysiłki Stronnictwa zaowocowały w roku 1981 uchwałą nr 112 Rady Ministrów, na podstawie której stworzono systemowe rozwiązania zapewniające korzystne warunki rozwoju, dla działania gospodarczego o małej 1 średniej skali. Rozpoczęta realizacja reformy gospodarczej te warunki zmieniła, niestety, na niekorzyść Stąd też w 1984 r. z tej trybuny posłowie VIII kadencji wypowiadali się na temat ustawy o drobnej wytwórczości, wiążąc z nią poważne nadzieje na harmonijny rozwój polskiej gospodarki oraz tworzenie rynku konsumenta. Był to pierwszy etap reformy gospodarczej, który tych nadziei w pełni nie urzeczywistnił.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#WacławGarbaj">Dziś w drugim etapie chcemy być lepsi, bardziej zdecydowani. Obecnie w projekcie ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej przewiduje się rezygnację z pojęcia drobnej wytwórczości jako kategorii gospodarczej, i pomija ten problem, jakby proporcjonalny rozwój gospodarki kraju był już faktem dokonanym. Tymczasem wyrównywanie dysproporcji rozwoju gospodarczego, przezwyciężanie tendencji monopolistycznych, restrukturalizacja gospodarki narodowej i jej przebranżowienie są dziś pilną potrzebą chwili. Czy jest to słuszne, skoro w tych warunkach kompleks gospodarczy określony umownie mianem drobnej wytwórczości ma do spełnienia swoje szczególnie doniosłe znaczenie na wzór gospodarki krajów wysoko rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#WacławGarbaj">Zdaniem Stronnictwa Demokratycznego istnieje potrzeba wprowadzenia do projektu ustawy dodatkowych zapisów zapewniających szczególne znaczenie drobnej wytwórczości w rozwoju gospodarczym kraju. Nie powinny to być tylko zapisy deklaratoryjne, ale powinny zapewnić system rozwiązania w sferze prawno-podatkowej i zaopatrzeniowej, stymulujące dalszy przyspieszony rozwój tego kompleksu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#WacławGarbaj">Wysoki Sejmie! W uzasadnieniu projektu ustawy jej autorzy deklarują wprowadzenie uproszczonego systemu rejestracji chętnych do podjęcia działalności gospodarczej. Przepisy jednak zawarte w samym projekcie ustawy przeczą tej zasadzie. Proponowany system rejestracji jest mimo wszystko zawiły i budzący wątpliwości, zwłaszcza co do warunków uzyskania takiego wpisu. Czynność tę, moim zdaniem, powinny wykonywać sądy, tak jak w stosunku do przedsiębiorstw państwowych i podobnych, a nie organ administracji państwowej, któremu pozostawia się zbyt dużą dowolność interpretacji proponowanych zasad rejestracji. Projekt ustawy ponadto nie rozstrzyga jednoznacznie trybu rejestracji osób już prowadzących działalność gospodarczą. Osoby te, moim zdaniem, powinny automatycznie uzyskać wpis do rejestru w momencie wejścia w życie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#WacławGarbaj">Inny przykład braku konsekwencji treści normatywnej projektu ustawy w stosunku do deklarowanych w uzasadnieniu założeń ideowych — to zapis zawarty w artykule 28 ust. 1 projektu. W przepisie tym przewidziano, że podmioty gospodarcze, będące osobami fizycznymi mogą zrzeszać się ze względu na rodzaj prowadzonej działalności w organizacjach społeczno-zawodowych i gospodarczych. W świetle cytowanego wyżej przepisu zupełnie niezrozumiałe jest, dlaczego projektodawcy zamierzają pozbawić podmioty gospodarcze będące osobami prawnymi prawa zrzeszania się w organizacjach społeczno-zawodowych i gospodarczych. Chodzi w tym przypadku o kardynalne prawo podmiotowe licznej i rozwojowej grupy jednostek gospodarczych, działających w formie spółek Prawa handlowego. Pozbawienie prawa zrzeszenia się omawianej grupy podmiotów gospodarczych podważa wiarygodność intencji deklarowanych w założeniach podstawowych reformy gospodarczej i projektowanej ustawy. Wątpliwości budzi także szeroko rozbudowany fragment ustawy dotyczący zasad organizacji i funkcjonowania izb gospodarczych. Wymaga on szczegółowego przeanalizowania, zwłaszcza co do kompetencji organu nadzorującego działalność przyszłej izby gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#WacławGarbaj">Wysoki Sejmie! Patrząc z perspektywy lat, Sejm powinien stać na straży czystości budowy nowych struktur, co powinno się odbywać z udziałem bezpośrednim samorządów społeczno-zawodowych różnych środowisk, zwłaszcza nie uspołecznionej drobnej wytwórczości. Chodzi wręcz o pogłębioną konsultację środowiskową na etapie prac nad projektem ustawy. Zbyt często w przeszłości podejmowaliśmy arbitralne decyzje, zbyt wiele kosztowały one społeczeństwo i zbyt wielka jest to stawka, aby tok prac nad ustawą miał zwyczajny charakter.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#WacławGarbaj">Obywatele Posłowie! Analiza dotychczas funkcjonujących struktur organizacyjnych nie uspołecznionej drobnej wytwórczości pozwała stwierdzić, że:</u>
          <u xml:id="u-110.9" who="#WacławGarbaj">— po pierwsze — proces doskonalenia struktur jest zjawiskiem żywym w każdej nowoczesnej gospodarce i jest to kwestia dostosowania się do zmiennych instrumentów gry gospodarczej;</u>
          <u xml:id="u-110.10" who="#WacławGarbaj">— po drugie — procesowi przebudowy musi być poddawane to co funkcjonuje źle lub miernie;</u>
          <u xml:id="u-110.11" who="#WacławGarbaj">— po trzecie — dobrze funkcjonujące struktury mogą być poddawane wyłącznie obróbce doskonalącej, by mogły funkcjonować efektywniej;</u>
          <u xml:id="u-110.12" who="#WacławGarbaj">— po czwarte — jednorodność struktur i zasad we wszystkich układach organizacyjnych jest potwierdzeniem interwencjonizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-110.13" who="#WacławGarbaj">Rzecz nie w tym, byśmy działali dobrze według jednolitej komendy, a w tym, by uwzględniając specyfikę gospodarczą środowisk społeczno-zawodowych i ich historyczną drogę rozwoju, działali najbardziej efektywnie z punktu widzenia interesów państwa, społeczeństwa i zbiorowości zawodowej, kojarząc je rozważnie i umiejętnie.</u>
          <u xml:id="u-110.14" who="#WacławGarbaj">Odnosi się jednak wrażenie, że ów globalny punkt widzenia zmącił ostrość spojrzenia na poszczególne segmenty gospodarki nie uspołecznionej. Można też postawić pytanie, czy zadania statutowe organizacji samorządowych mogą być skutecznie realizowane wobec ich członków, bez zachowania zasady obowiązku zrzeszania się osób wykonujących na przykład rzemiosło i inne rodzaje działalność w zakresie pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej w ich organizacjach, czy nie zaistnieje czasami naturalna tendencja do unikania członkostwa nie tylko z chęci uchylenia się od obowiązku składki członkowskiej, ale przede wszystkim z chęci uniknięcia kontroli samorządowej i odpowiedzialności dyscyplinarnej. Mogą być tego różne negatywne następstwa.</u>
          <u xml:id="u-110.15" who="#WacławGarbaj">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie przez Rząd projekt ustawy ma w swoim założeniu stanowić pewnego rodzaju konstytucję, ustalającą podstawy podejmowanie i prowadzenia działalności gospodarczej. Uchylając ponad 100 obowiązujących obecnie aktów prawnych, zawiera jednocześnie wiele nowatorskich rozwiązań. Uwzględniając znaczenie tej ustawy, uważam, że powinna mieć ona charakter możliwie uniwersalny zarówno dziś, jak i w przyszłości. Dlatego też prace nad ostateczną wersją ustawy powinny odbywać się bez jakichkolwiek nacisków i popędzania Sejmu w celu bardzo szybkiego jej uchwalenia.</u>
          <u xml:id="u-110.16" who="#WacławGarbaj">Nie chciałbym się później, tak jak to ma miejsce często obecnie, spotkać z zarzutem moich wyborców, że znowu uchwaliliśmy coś niedoskonałego i nie spełniającego powszechnych oczekiwań. W pracach nad ostateczną wersją tej tak ważnej ustawy powinno wziąć udział szerokie grono ekspertów i reprezentantów różnych środowisk, przy czym konieczne jest, aby w toku tych prac sformułowano projekty wszystkich niezbędnych aktów wykonawczych, a zwłaszcza aktów wykonawczych obejmujących rozwiązania ekonomiczne. Sejm, uchwalając ostateczną wersję tej ustawy, powinien ustawę przyjąć w sposób kompleksowy ze świadomością skutków podjętej decyzji. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-110.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Jerzy Sendlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JerzySendlewski">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Jednym z głównych celów reformy gospodarczej jest proeksportowy rozwój gospodarki, wymagający dalszego wzrostu efektywności gospodarowania. Powiązania kooperacyjne z zagranicą stanowią jeden z ważniejszych elementów strategii gospodarczej, zakładającej dążenie Polaki do intensywnego uczestnictwa w procesie eksportu.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#JerzySendlewski">Przeobrażenia gospodarcze ostatnich lat w sposób zasadniczy zmieniły funkcjonujący dotąd model gospodarczy, w tym również poglądy na rolę, jaką może odegrać kapitał zagraniczny w gospodarce polskiej. Klimat polityczny w tym zakresie również jest sprzyjający w Polsce, jak i w większości krajów RWPG. Zakłada się przyspieszenie postępu technicznego i wzrostu wydajności pracy, znaczne zmniejszenie kapitało-, energo-i materiałochłonności rozwoju, czyli wzrost ogólnej efektywności gospodarowania. Realizacja wymienionych celów wymaga głębokiej restrukturalizacji gospodarki, w tym znacznego zwiększenia zaangażowania Polski w międzynarodowym podziale pracy, w którym nasz udział jest trzy razy niższy niż Węgier, cztery razy niższy niż Czechosłowacji, pięć razy niższy niż Bułgarii i NRD i około osiem razy niższy niż większości krajów Europy Zachodniej, nie wspominając o Japonii i RFN.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#JerzySendlewski">Czynnikiem ułatwiającym realizację wyżej wymienionych zadań powinien i może się stać napływ kapitału zagranicznego w formie bezpośrednich inwestycji na obszarze Polski Efektów działalności zagranicznych podmiotów gospodarczych należy poszukiwać w: nowoczesnej produkcji kooperacyjnej, w tym wykorzystującej importowane surowce i komponenty; wzroście eksportu dóbr wysoko przetworzonych, także z surowców krajowych; wzbogaceniu oferty rynkowej w towary i usługi; transferze do Polski nowoczesnej techniki i technologii, a także rozwiązań organizacyjnych. Wymienione dziedziny muszą być przez stronę polską traktowane równorzędnie.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#JerzySendlewski">Wysoki Sejmie! Warunkiem napływu kapitałów zagranicznych jest zapewnienie stabilnych i korzystnych w długim okresie zasad gospodarowania, konkurencyjnych do oferowanych przez inne kraje socjalistyczne i nie gorszych niż istniejące w krajach pochodzenia kapitału. Dotychczasowe polskie doświadczenia, powstałe na podstawie dwóch różnych ustaw, z powodu braku konsekwencji i licznych popełnianych błędów, nie zachęcają kapitału zagranicznego. Różne traktowanie kapitału zagranicznego jest nieuzasadnione i niezrozumiałe i budzi poważne zastrzeżenia, zwłaszcza wśród Polonii, czemu nie należy się dziwić, bowiem dotychczasowy dualizm podejścia do inwestycji zagranicznych w sektorze tzw. drobnej wytwórczości i w przemysłach kluczowych, został oparty na kryteriach administracyjnych, a nie ekonomicznych i sprowadzony do gorszego traktowania inwestycji w sektorze drobnej wytwórczości, co godzi w inwestorów polonijnych, którzy stanowią najszersze liczbowo zaplecze inwestorów zagranicznych. Z tych też m.in. powodów Rząd przedkłada Sejmowi jeden spójny projekt ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych na obszarze Polski, która zastąpi ustawę z dn. 23 kwietnia 1986 r. o spółkach z kapitałem mieszanym, a także w części ustawę z 6 lipca 1982 r., bowiem ustawa ta pozostaje i jest nowelizowana w tym jednolitym nowym tekście, co należy uznać za nietrafne. Przyjęcie jednolitej ustawy pozwoli na zachowanie zasady ujednolicenia warunków działania kapitału zagranicznego w Polsce. Ponadto uważam, że jednolity akr prawny będzie wyrazem politycznego poparcia dla stabilności działania kapitału obcego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#JerzySendlewski">Wysoki Sejmie! Nowa ustawa regulująca funkcjonowanie kapitału zagranicznego w naszym kraju powinna określić przejrzyście i czytelnie konkurencyjne i stabilne warunki inwestowania. Rynek międzynarodowy kapitałów inwestycyjnych jest ograniczony i wyróżnia się konkurencyjnością ostrzejszą niż na rynkach towarowych, a kapitał ten jest chętnie przeznaczany na rynki ustabilizowane, ekonomicznie dojrzałe, o sprawdzonych parametrach opłacalności. Również pod względem fiskalnym konkurencja jest ostra i podatki dochodowe od przedsiębiorstw powyżej 50% dochodów należą do rzadkości i są zaliczane do zniechęcających. Rozwiązania podatkowe proponowane przez nowy projekt ustawy należy uznać za trafne, co do ich systemu. A nadto zwolnienia od podatku dochodowego zlotowej części dywidendy partnera zagranicznego, opodatkowanie dywidendy dewizowej w momencie transferu powinno zachęcać do lokowania kwot dywidendy w Polskim Banku Dewizowym.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#JerzySendlewski">Podobne i doniosłe znaczenie ma swoboda transferu zysków ze względu na niewymienialność naszej złotówki, i system odsprzedaży dewiz, który dotychczas nie sprzyjał rozwojowi eksportu. Rozwiązanie tych problemów przyjęte w projekcie ustawy jako systemowe, również należy uznać za trafne.</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#JerzySendlewski">W projekcie ustawy zrezygnowano z wielu wymogów obowiązujących w poprzednich aktach prawnych, a które były krytykowane i utrudniały wejście kapitału zagranicznego, na przykład zrezygnowano z restryktywnego regulowania dostępu do rynku pracy. Ostatecznego sprecyzowania wymaga jedynie art. 34 w pkt. 1: „w zakresie zatrudnienia stosuje się prawo polskie”.</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#JerzySendlewski">Odstąpiono również od wymogu większościowego udziału wspólników polskich w kapitale zakładowym spółki i od wymogu sprawowania kierownictwa spółki przez obywatela polskiego — dwa bardzo krytykowane przepisy ustawy z 23 kwietnia 1986 r.</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#JerzySendlewski">Zawarte obligacje terminowe dla Ministra Finansów w art. 21 należy wzmocnić zapisem, że nieprzeprowadzenie weryfikacji w ciągu trzech miesięcy powoduje, że bilans należy uznać za zweryfikowany.</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#JerzySendlewski">Poczesne miejsce wśród kryteriów wyboru miejsca inwestycji zajmują gwarancje stabilności warunków działania, ich czytelność i jednoznaczność. Przepis musi być powszechnie dostępny, zawierać gwarancje prawne, wolne od kazualnej uznaniowości i partykulatryzmów lokalnych, a tak się działo i dzieje do dzisiaj. Polska jest zbyt małym krajem i rynkiem, by można ją dzielić na województwa, ze wszystkimi konsekwencjami, które ujawniły się w sferze polityki wobec inwestycji 'zagranicznych tzw. drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-112.10" who="#JerzySendlewski">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy daje delegacje obligatoryjne i fakultatywne dla aktów wykonawczych. I źle się stało, że ich nie dołączono do projektu, bowiem dopiero łącznie rozpatrywane unormowania prawne pozwolą ocenić, w jakim stopniu nasza oferta zachęci inwestorów zagranicznych. I choć projekt ustawy, w porównaniu do obowiązujących aktów prawnych w tej mierze, jest porównywalny jak dzień z nocą na korzyść projektu, to należy pamiętać, że znacznemu uproszczeniu i odbiurokratyzowaniu musi ulec system wydawania zezwoleń na działalność gospodarczą, rozszerzanie przedmiotu działalności, zredukowanie ograniczeń i warunków prowadzenia działalności.</u>
          <u xml:id="u-112.11" who="#JerzySendlewski">Obywatele Posłowie! Projekt ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych zasługuje na aprobatę i sądzę, że w poszczególnych komisjach branżowych takową uzyska. Posłowie ludowcy będą brali czynny udział w pracach nad jej ostatecznym kształtem. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-112.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Adam Heba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AdamHeba">Obywatelu Marszałku! Obywatelki i Obywatele Posłowie! Rozpatrywana dziś w pierwszym czytaniu ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej proponuje rewolucyjna rozwiązania w naszej rzeczywistości gospodarczej. Podstawowym celem proponowanych zmian jest pobudzenie aktywności i przedsiębiorczości społeczeństwa. Każdy, kto potrafi aktywnie i efektywnie działać, może znaleźć swoje miejsce. Zapisane w ustawie rozwiązania znoszą wszelkie zakazy, reglamentacje i bariery biurokratyczne, skutecznie ograniczające do tej pory podejmowanie działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#AdamHeba">Obiektywne kryteria ekonomiczne oraz kryterium interesu ogólnospołecznego — to podstawowe kryteria prowadzenia działalności gospodarczej w myśl nowej filozofii zaprezentowanej w ustawie. Zasady wolności gospodarczej, równości wszystkich form własności oraz zasada — co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone, umożliwiają podejmowanie i prowadzenie działalności każdemu podmiotowi, ograniczając je tylko tam i na tyle, na ile jest to niezbędne dla obrony interesów państwa i ochrony obywateli.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#AdamHeba">Ustawa stwarza szansę dla zdrowej konkurencji w naszej gospodarce przez powstanie szeregu podmiotów gospodarczych. Wywołana konkurencja daje szansę poszerzenia asortymentowego wyrobów, poprawy jakości, poprawy w zakresie wykorzystania siły roboczej. Ale czy stwarza szansę lepszego wykorzystania istniejącego potencjału produkcyjnego i zwiększenia strumienia towarów na rynek?</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#AdamHeba">Powstaje pytanie, czy aktualny potencjał produkcyjny jest za mały w stosunku do potrzeb, czy należy go powiększać. Dane statystyczne za r. 1987 informują, że współczynnik zmianowości pogorszył się w stosunku do 1986 r. i wynosi zaledwie 1,26 w stosunku do osiągniętego w 1980 r. 1,42. Pogorszył się współczynnik wykorzystania stanowisk na pierwszej, najliczniejszej zmianie z 78,1% w 1986 r. do 77,3% w 1987 r., czyli w istniejącym potencjale wytwórczym tkwią olbrzymie rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#AdamHeba">Powodem niewykorzystania olbrzymiego potencjału produkcyjnego oprócz bariery zatrudnieniowej jest nade wszystko bariera zaopatrzenia surowcowo-materiałowego. Ta niepokojąca sytuacja zaopatrzeniowa jest najistotniejszym zagrożeniem dla rytmiki produkcji i osłabia efektywność gospodarowania wielu przedsiębiorstw i gałęzi naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#AdamHeba">Można odpowiedzieć w sprawie braku surowców, materiałów, energii w ten sposób, że materiałochłonność naszej gospodarki jest niewspółmiernie wysoka w stosunku do rozwiniętych krajów świata. To jest prawda. Ale czy można oczekiwać obniżki materiałochłonności, energochłonności naszej produkcji bez nowoczesnych materiałów, bez postępu w inżynierii materiałowej, bowiem bez nowoczesnych materiałów magnetycznych, przewodzących, tworzyw sztucznych nie uzyskamy postępu w przemyśle elektromaszynowym. Nie będzie postępu w przemyśle maszynowym, jeśli asortyment wyrobów hutniczych ulega ciągłemu ograniczeniu, jeśli hutnictwo żelaza w kwietniu br. ma produkcję mniejszą o 6,3% w stosunku do roku ubiegłego. Nie będzie więcej telewizorów, sprzętu elektronicznego, albo będzie go niewiele więcej, jeśli nie zostanie zwiększona produkcja elementów i podzespołów, których to liczba, pomimo realizacji programu elektronizacji gospodarki narodowej, jest wciąż za mała.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#AdamHeba">W przemysłach surowcowo-materiałowych nie ma integracji nauki, techniki i produkcji. Jeśli do tego dodamy zdekapitalizowany majątek produkcyjny np. hutnictwa w ponad 60%, słabą realizację programu modernizacji, tego przemysłu — to idea zwiększenia towarów na rynku przez wyzwalanie inicjatyw założycielskich wydaje się mało realna. Powstaje nawet obawa, że powstające podmioty gospodarcze zgodnie z ustawą spowodują dalsze obniżenie efektywności wykorzystania majątku trwałego w istniejących przedsiębiorstwach państwowych, spowodowanego dalszym pogłębieniem deficytu masy towarowo-zaopatrzeniowej, bowiem z będącej w dyspozycji masy towarowej można wytworzyć tylko określoną ilość wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#AdamHeba">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Sens nowej logiki gospodarowania w II etapie reformy sprowadza się do umiejętnego skojarzenia praw rynku i centralnego planowania. W związku z tym nasuwa się pytanie, czy powstałe zgodnie z ustawą podmioty gospodarcze nie będą się kierowały niczym nie skrępowanymi mechanizmami rynkowymi, niekoniecznie zgodnymi z kierunkami rozwoju gospodarczego kraju. Czy nie byłby celowy zapis tej kwestii w dyskutowanej dziś ustawie, w podobny sposób, jak ma to miejsce w ustawie z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#AdamHeba">Wydaje się celowe podkreślić, że podejmowanie działalności gospodarczej zgodnie z ustawą spowoduje znaczne zróżnicowanie zamożności społeczeństwa. Pracowici i przedsiębiorczy zaczną się bogacić, zaś nieroby i pasożyty ubożeć.</u>
          <u xml:id="u-114.9" who="#AdamHeba">Realizacja ustawy wywoła niewątpliwie postęp techniczno-technologiczny i organizacyjny, a kontynuowane działania w zakresie likwidacji przedsiębiorstw państwowych nierentownych, w konsekwencji spowodują zmniejszenie popytu na siłę roboczą oraz problemy ze znalezieniem zatrudnienia. Wystąp: też problem określonej liczby ludzi pracujących uczciwie i solidnie, których status materialny ze względu na rodzaj świadczonej pracy nie będzie zapewniony, bo przecież nie każdy potrafi, będzie mógł i miał możliwości wykonywania ubocznych zajęć zarobkowych. Problemy te powinny znaleźć rozwiązanie w aktach prawnych związanych z ustawą, a szczególnie powinny znaleźć rozwiązanie w rozsądnej i mądrej polityce socjalno-opiekuńczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-114.10" who="#AdamHeba">Kieruję te uwagi do obywateli posłów z przekonaniem, że podzielą mój punkt widzenia i przyjmą zasadę, że ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej może być wprowadzona w życie, łącznie z nowelizacją wszystkich aktów prawnych z nią związanych oraz programem polityki socjalnej państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-114.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Andrzej Faracik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AndrzejFaracik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W przedsięwzięciach reformy gospodarczej zmierzających do poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego, wzrostu eksportu oraz unowocześnienia gospodarki narodowej widzimy potrzebę działalności gospodarczej podmiotów zagranicznych w nowych i bardziej jednolitych i atrakcyjnych uregulowaniach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AndrzejFaracik">Dopuszczenie do powiązań kapitałowych i podejmowania przedsięwzięć w formie spółek, niekiedy na dużą skalę, nie jest w gospodarce socjalistycznej rozwiązaniem nowym. Po raz pierwszy powstały one w Związku Radzieckim jeszcze w latach dwudziestych. Podstawą był dekret z 1922 r. o handlu zagranicznym. Dzięki tej formie działalności gospodarczej zrealizowane zostały bardzo poważne inwestycje kapitałowe w przemyśle ciężkim i maszynowym. Również i w polskiej gospodarce podjęto próby przyciągnięcia obcych kapitałów w formie zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości — ustawa z 1982 r. i spółek o kapitale mieszanym — ustawa z 1986 r. Dziś możemy stwierdzić, że oba te rozwiązania nie były do końca udane, głównie za sprawą niekorzystnych dla partnerów zagranicznych regulacji podatkowych oraz braku stabilności norm prawnych.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#AndrzejFaracik">Pracując obecnie nad nową ustawą musimy zadbać, aby jedynym celem nie stało się przyciąganie obcych kapitałów, ale także, a może przede wszystkim szersze wejście Polski w świat, ulokowanie w nurcie przepływu technologii i różnorodnych wartości cywilizacyjnych. Nowe regulacje nie mogą sprzyjać pogłębianiu procesu drenażu mózgów, surowców i dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#AndrzejFaracik">W celu uzyskania rozwiązań optymalnych i stabilnych, ustawa ta, moim zdaniem, powinna być rozpatrywana nie tylko w połączeniu z ustawą o podejmowaniu działalności gospodarczej, ale równolegle z zamierzoną nowelizacją Kodeksu handlowego i przewidzianą nowelizacją przepisów finansowych, w tym o powszechnym opodatkowaniu. Warunek ten spełnia jedynie prezentowana zmiana art. 158 Kodeksu handlowego z 1934 r., która pozwoli na szersze wykorzystanie w życiu gospodarczym spółki jako formy organizowania przedsiębiorczości i stworzy większe możliwości alokacji kapitału.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#AndrzejFaracik">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy dopuszcza tylko tworzenie spółek kapitałowych z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnych, choć w praktyce nie będą one odpowiadać ściśle określeniom zawartym w Kodeksie handlowym z 1934 r. Wprawdzie projekt ustawy mówi o swobodzie kształtowania przez wspólników wzajemnych stosunków zgodnie z Kodeksem, ale zawiera szereg regulacji odmiennych, które tworzą cały korowód mitręgi biurokratycznej. Bardzo szczegółowy podmiotowo-przedmiotowo-majątkowy zakres zezwolenia (art. 12), tworzy możliwość poddania administracyjnemu nadzorowi kontroli wszystkich decyzji kapitałowych, a przecież wspólnikiem zagranicznym jest podmiot autonomiczny, niezależny od państwa. Ponadto niektóre informacje żądane od niego we wniosku o wydanie zezwolenia mogą być określone jedynie orientacyjnie, a nie precyzyjnie. Może to budzić wątpliwości i opóźniać wydanie tego zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#AndrzejFaracik">Nie zadziała również w pełni praw przewidywanych przez Kodeks handlowy spółka akcyjna głównie z powodu niemożliwości obrotu akcjami. Są inne zapisy wymagające przedyskutowania w toku prac nad projektem, jak np. art. 4. Wyrażam pogląd, że zadaniami wymienionymi w art. 4, a więc inspirowaniem i organizowaniem działalności, nadzorem i wydawaniem — cofaniem zezwoleń powinien się zajmować pełnomocnik umiejscowiony w strukturze organizacyjnej Ministerstwa Współpracy z Zagranicą. Uważam za rzecz nie do przyjęcia propozycję utworzenia nowego urzędu — Agencji do spraw Inwestycji Zagranicznych. Nie można tworzyć nowych struktur biurokratycznych w czasie, kiedy mówi się o zwalczaniu mitręgi urzędniczej. Jeszcze zresztą nie ma spółek, a już tworzymy nowy urząd, który niewątpliwie obciąży budżet państwa. Celowa natomiast wydaje się propozycja odbywania okresowych spotkań konsultacyjnych, uczestników działalności gospodarczej z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#AndrzejFaracik">Pod rozwagę posłów, którzy będą bezpośrednio uczestniczyć w dalszych pracach nad ostatecznym kształtem ustawy pragnę skierować następujące propozycje zmian:</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#AndrzejFaracik">1) włączenie treści art. 8 do art. 7, ponieważ traktują one o jednej kwestii, to znaczy o obszarach, w których spółki nie mogą działać;</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#AndrzejFaracik">2) zastąpienie art. 16 stwierdzeniem, iż spółki podlegają kontroli finansowej i rzeczowej na zasadach ogólnych;</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#AndrzejFaracik">3) wprowadzenie klarowności w przepisach art. 19 ust. 1 i 2, dotyczących powoływania rad nadzorczych i wyboru jednego z jej członków;</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#AndrzejFaracik">4) w art. 50, zmiana 19, określenie czasu dla nowo rejestrowanych jednostek na podstawie ustawy z 6 lipca 1982 r., aby zakończenie ich działalności nastąpiło w czasie wygasania ostatnich aktualnie działających firm;</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#AndrzejFaracik">5) rozważenie możliwości bardziej zachęcających zapisów wielkości dotyczących wysokości podatku dochodowego i ulg za eksport.</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#AndrzejFaracik">Wysoki Sejmie! Pomiędzy krajami socjalistycznymi wytworzyła się swoista konkurencja w przyciąganiu zagranicznych kapitałów oraz nowoczesnych technologii, przy czym podaż tych kapitałów na rynkach międzynarodowych zmniejsza się. Dla przykładu można powiedzieć o atutach niektórych gospodarek. I tak, gospodarka węgierska przyciąga zachęcającym systemem podatkowym, dostosowywanym do EWG. Atutem gospodarki radzieckiej jest wysoki poziom techniczny kadry oraz chłonny rynek. Jugosłowiańska gospodarka przyciąga dobrze działającym rynkiem zaopatrzeniowym.</u>
          <u xml:id="u-116.13" who="#AndrzejFaracik">Zachodzi więc pytanie, jaka jest konkurencyjność naszej gospodarki. Nie pretendując w tym miejscu do udzielenia pełnej odpowiedzi na postawione pytanie, Wskażę jedynie kilka elementów składających się na ogólniejszą ocenę.</u>
          <u xml:id="u-116.14" who="#AndrzejFaracik">W zakresie rozwiązań prawnych nie możemy mówić o przełamaniu bariery nieufności. Nie uczyni tego również omawiana ustawa. Utworzone nowe spółki mają podlegać w znacznym zakresie przepisom prawa o jednostkach gospodarki uspołecznionej. Spółki potraktowane będą wówczas jak każde inne przedsiębiorstwo, spółdzielnia czy inna organizacja gospodarcza. Oznacza to, że inwestor zagraniczny nie może podjąć decyzji o lokacie tylko na podstawie znajomości przepisów niniejszej ustawy, ale musi poddać się w całej rozciągłości nieznanym mu rozwiązaniom prawnym. Ponieważ system prawny jest u nas jeszcze niestabilny, może to zburzyć pierwotne kalkulacje. Sytuacja taka nie sprzyja zaufaniu zagranicznych przedsiębiorców. Moim zdaniem niezbędne są tu gwarancje stabilności rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-116.15" who="#AndrzejFaracik">Nie działa zachęcająco obecny zróżnicowany i niedomagający system zaopatrzenia materiałowo-technicznego. Potrzeba powstania jednostek z udziałem podmiotów zagranicznych powinna stać się silniejszym bodźcem do szybszego odchodzenia od reglamentacji.</u>
          <u xml:id="u-116.16" who="#AndrzejFaracik">Wysoka Izbo! Niewątpliwymi naszymi atutami są wysokie kwalifikacje kadry i pracowników w całej gospodarce narodowej oraz względna taniość tzw. siły roboczej. Należy się więc spodziewać, iż one właśnie głównie będą przyciągać zagranicznych inwestorów, ponieważ nie czynią tego zdecydowanie rozwiązania podatkowe, które spowodują, że działalność gospodarcza prowadzona na podstawie niniejszej ustawy w wielu wypadkach będzie na tzw. dolnej granicy opłacalności. Wykorzystanie części potencjału wysoko kwalifikowanych kadr przez spółki z udziałem zagranicznym należy uznać za pozytywne i to z kilku powodów.</u>
          <u xml:id="u-116.17" who="#AndrzejFaracik">Po pierwsze — działalność w tych spółkach może stanowić pole dla ludzi przedsiębiorczych, a dając również satysfakcję zawodową i materialną, ograniczyć z pewnością tzw. ekonomiczną emigrację głównie ludzi młodych.</u>
          <u xml:id="u-116.18" who="#AndrzejFaracik">Po drugie — kontakt z najnowocześniejszymi technologiami, fachowcami zagranicznymi, a także z dobrą organizacją pracy będzie oddziaływać na całą gospodarkę, sprzyjając tworzeniu w niej nowych pożądanych jakości.</u>
          <u xml:id="u-116.19" who="#AndrzejFaracik">Podejmując pracę legislacyjną, musimy mieć świadomość, że atrakcyjność i konkurencyjność polskiej gospodarki maleje z upływem czasu. Także wynik bilansowy zysków gospodarki jest z czasem mniej korzystny. Dlatego nie czyniąc niczego w zbytnim pośpiechu, wykorzystując też w jak najszerszym zakresie wiedzę i doświadczenie ekspertów i wysoko kwalifikowanych pracowników handlu zagranicznego, musimy w sprawnej pracy nad projektem ustawy dążyć do optymalnych rozwiązań. Przedłożony projekt ustawy po uwzględnieniu zgłoszonych uwag i propozycji stanowi tego dobrą podstawę. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-116.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Zygmunt Olbryt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#ZygmuntOlbryt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany dziś rządowy projekt ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej ma niewątpliwie szczególne znaczenie i to zarówno w konstruowaniu stabilnego, opartego na nowej logice prawnej i ekonomicznej systemu funkcjonowania gospodarki, jak i w tworzeniu warunków do wzrostu aktywności oraz rozwoju inicjatyw gospodarczych we wszystkich sektorach własnościowych. Dlatego też jestem przekonany, że dalszym pracom nad tym projektem towarzyszyć też będzie szczególna uwaga i starania o to, by uchwalone rozwiązania prawne możliwie najlepiej odpowiadały celom deklarowanym przez Rząd w uzasadnieniu projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#ZygmuntOlbryt">Myślę, że dzisiejsza debata przyniesie do tych późniejszych prac poselskich szereg uwag i wniosków. Ze swej strony chciałbym również zgłosić ich kilka. Towarzyszy mi przy tym świadomość, że w swoim wystąpieniu wykorzystywać będę dorobek tej dyskusji, jaka poprzedzała dzisiejszą debatę i w której zgłoszono już niemało opinii i konkretnych wniosków, dotyczących samej koncepcji prawnej, jak i propozycji zawartych w niej rozwiązań szczegółowych. Myślę, że autorzy publikacji, do których w swym wystąpieniu się odwołuję, chociaż nie imiennie, nie będą mieli mi za złe, że staram się korzystać z ich przemyśleń, ponieważ podzielam zgłoszone przez nich racje i wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#ZygmuntOlbryt">Jedną z generalnych zasad deklarowanych w projekcie ustawy, jest zasada wolności gospodarczej. Gwarantuje ona każdemu podmiotowi możliwość swobodnego podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, oczywiście, z zachowaniem warunków określonych w przepisach prawa. I trudno sobie wyobrazić, żeby w tej ustawie taka właśnie zasada nie była ukonstytuowana. Jednakże, jak to zwykle bywa, materia realnego, społecznego i gospodarczego życia bywa na tyle złożona, że słuszne zasady i związane z nimi rozwiązania prawne mogą w niektórych wypadkach kolidować z innymi i to równie słusznymi zasadami i regulacjami. W tym kontekście nasuwa się pytanie, czy Rząd dostrzega takie niebezpieczeństwo w realizacji wspomnianej zasady, chociażby w związku z ustawowymi uprawnieniami różnych struktur samorządowych, które z tytułu swych uprawnień i różnych własnych interesów mogą na przykład blokować rozpoczynanie działalności gospodarczej, a więc jak gdyby przeciwdziałać proponowanej w projekcie zasadzie wolności gospodarczej. Pamiętam, że nie żyjący już, ceniony publicysta Zygmunt Szeliga w jednym ze swych artykułów wskazywał przykłady takich kolizyjnych sytuacji. Czy wobec tego zapewniona została w projekcie w dostatecznym stopniu spójność pomiędzy przepisami tej ustawy, a ustawą o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#ZygmuntOlbryt">Stawiając to pytanie muszę jednak stwierdzić, że art. 1 projektu ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej, który brzmi: „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa”, wprowadza nową jakość do naszego prawa gospodarczego. Brzmi on jak wstęp do swoistej karty wolności i równości gospodarczej, a dołączona do niego zasada — co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone — wyrażająca się w konstrukcji całego projektu ustawy, zrywa z dotychczasową restrykcyjną filozofią.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#ZygmuntOlbryt">Dodatkowym walorem projektu ustawy jest też uznanie za podmioty gospodarcze jednostek nie mających osobowości prawnej, co rozszerza krąg aktywnych uczestników życia gospodarczego. Z całą pewnością powszechną aprobatę uzyska zaproponowana w projekcie uproszczona procedura rozpoczęcia działalności. Zdecydowano się bowiem na wprowadzenie kategorii pracy ubocznej, wprawdzie zarobkowej, ale nie stanowiącej podstawowego źródła utrzymania, która nie wymagałaby jakiegokolwiek zgłoszenia w przeciwieństwie do działalności na szerszą skalę, choć i w tym przypadku wystarcza jedynie jej odnotowanie w ewidencji. Oznaczałoby to koniec z dotychczasową żebraniną o zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#ZygmuntOlbryt">Wzorem prawa przemysłowego ograniczeniem swobody byłby obowiązek posiadania kwalifikacji lub też uzyskania koncesji. Słusznie więc chyba autorzy projektu zaproponowali zamkniętą listę takich dziedzin określoną w art. 21, a delegacje dla Rządu w tej kwestii dotyczyłyby jedynie jej uszczuplenia. Tym niemniej, dla większej przejrzystości w art. 22 w ust. 3 należałoby — w moim przekonaniu — określić zakres przedmiotowy udzielania i cofania koncesji przez naczelne i centralne, a także — przez wojewódzkie organy administracji państwowej, upraszczając przez to, a więc skracając procedurę koncesjonowania.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#ZygmuntOlbryt">W art. 9, gdzie mowa jest o ograniczeniach zatrudnienia w zakładach prywatnych, ustawa daje Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej oraz terenowym organom administracji państwowej szczebla wojewódzkiego uprawnienia do zwiększania tego limitu w niektórych dziedzinach. Tak więc inaczej niż dotychczas to praktykowano, akty niższego rzędu mogłyby złagodzić przepisy ustawy, a nie odwrotnie. Inna sprawa, że brak w projekcie kryteriów takich odstępstw otwiera niemały margines uznaniowości — wbrew intencjom ustawy. Można tę uznaniowość wykorzystywać rozsądnie, ale trzeba też pamiętać, że na ten tryb zarządzania gospodarką istnieje u nas duża alergia.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#ZygmuntOlbryt">Myślę, że w tym kontekście należałoby raz jeszcze rozważyć, czy takie ograniczenia, jakie zaproponowano w art. 9 w 'zakresie zatrudnienia są rzeczywiście potrzebne, czy nie powinny je normować prawa rynku, mechanizmy ekonomiczne, technologiczne wymogi produkcji i inne czynniki, mające wpływ na racjonalność zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#ZygmuntOlbryt">Prócz wskazanych pozytywów rozpatrywany projekt charakteryzuje się również wieloma zapisami grożącymi ograniczeniem swobody gospodarczej. Jednym z takich zapisów jest przykładowe wyliczenie w art. 7 sfer działalności gospodarczej, co może zachęcać do asekuracyjnej interpretacji, zawężającej się tylko do wymienionych dziedzin, nie bacząc na użyte słowa „w szczególności”.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#ZygmuntOlbryt">Innym przykładem jest w art. 10 delegacja dla Rady Ministrów do określenia w rozporządzeniu rodzajów działalności gospodarczej, których podjęcie wymaga odpowiednich kwalifikacji. Sytuacja byłaby zapewne bardziej klarowna, gdyby przesądzała to ustawa, a jedynie szczegóły precyzowało rozporządzenie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#ZygmuntOlbryt">Zapisy artykułów 15 i 16 i korespondującego z nimi artykułu 6 mówią o wpisie do ewidencji pod warunkiem, że dane w zgłoszeniu nie budzą wątpliwości. Czy oznacza to, że zgodność z prawdą każdego zgłoszenia, a zwłaszcza oświadczenia o stanie spełnienia warunków określonych w art. 6 będzie badana?</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#ZygmuntOlbryt">Budzą również wątpliwości zapisy art. 14 dające Radzie Ministrów prawo określenia, w jakich wypadkach do zgłoszenia miałby być dołączony plan urządzenia i wyposażenia pomieszczeń lub terenu oraz zwięzły opis technologii. Przecież te formalne wymogi mogą urosnąć do rozmiarów kolejnej przeszkody proceduralnej, utrudniającej rozpoczęcie działalności.</u>
          <u xml:id="u-118.12" who="#ZygmuntOlbryt">Nie mniej wątpliwości niż wcześniej wspomniane zapisy, może budzić rozdz. 4 o organizacjach podmiotów gospodarczych, który dla osób fizycznych przewiduje tworzenie organizacji społeczno-zawodowych i gospodarczych a dla wszystkich — regionalnych izb gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-118.13" who="#ZygmuntOlbryt">W art. 32 traktującym o celach izby, w punkcie 1 piszę się o „reprezentowaniu interesów zrzeszonych podmiotów gospodarczych wobec organów administracji państwowej”, a w punkcie 9 natomiast — o współdziałaniu z organami administracji państwowej w celu zapewnienia warunków rozwoju i rozbudowy infrastruktury na danym terenie. Brak precyzji może budzić nieufność co do intencji powoływania izb w takim kształcie, jak to zaproponowano w projekcie. Niejasności są tym większe, że projekt milczy o przystąpieniu do izby już w czasie jej funkcjonowania, a także o jej likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-118.14" who="#ZygmuntOlbryt">Dodatkową kwestią budzącą nieufność może być fakt, iż organ nadzorujący, czyli wojewoda lub Minister Przemysłu będzie miał, zgodnie z projektem, daleko idące kompetencje, przy czym decyzje jego byłyby zaskarżalne jedynie do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-118.15" who="#ZygmuntOlbryt">Jeszcze jedną wątpliwość natury formalno-prawnej mogą budzić zapisy artykułów 28 i 29 traktujące o dobrowolności zrzeszania się podmiotów gospodarczych w izby, a art. 68 mówiące o automatyzmie przekształcającym Polską Izbę Handlu Zagranicznego i jej krajowe oddziały w izbę krajową i izby gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-118.16" who="#ZygmuntOlbryt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nawet najdoskonalsza ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej nie zmieni rzeczywistości z dniem wejścia w życie. Nie od jednego aktu prawnego zależy otwarcie pola dla inicjatywy i przedsiębiorczości, co jest hasłem II etapu reformy. Karta wolności i równości gospodarczej pozostanie tylko deklaracją, jeśli w ślad za nią nie zmieni się otoczenie, w którym przyjdzie jej działać. Szczególnie ważne znaczenie dla skutecznej realizacji celów ustawy miałoby — zapowiedziane przez obywatela Premiera na posiedzeniu Sejmu w dniu 10 lutego br. — przyspieszenie prac nad spójnym systemem podatkowym, w tym nad wprowadzeniem jednolitego podatku od dochodów osobistych ludności. Bez tego i wielu innych rozwiązań dotyczących użytkowania terenów, obrotu środkami produkcji czy też przepływu kapitału między przedsiębiorstwami i sektorami, aczkolwiek przewidzianych programem realizacyjnym reformy i wynikającym z niego terminarzem działań Rządu — przyjdzie nam zbyt długo czekać na ożywienie gospodarcze, które jest celem omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-118.17" who="#ZygmuntOlbryt">Równie istotnym, jeśli nie najistotniejszym warunkiem oczekiwanego ożywienia gospodarczego będzie jednak głęboka przebudowa w świadomości ekonomicznej naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-118.18" who="#ZygmuntOlbryt">Na zakończenie pragnąłbym się odnieść jeszcze do rozpatrywanego dziś projektu ustawy o obligacjach, który rozszerza prawo do emisji obligacji na wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej, posiadające osobowość prawną, a także na organizacje społeczne i fundacje. Jest to niewątpliwie słuszne. Jednakże w świetle przebiegu dyskusji poselskiej oraz uchwalonego pakietu ustaw, mających na celu zwiększenie roli i znaczenia rad narodowych m.in. przez stworzenie warunków do zwiększenia środków finansowych pozostających w ich dyspozycji, wydaje się, że uprawnienia do emisji obligacji powinny mieć również rady narodowe stopnia wojewódzkiego. Pozwoliłoby to im na sfinansowanie niektórych przedsięwzięć gospodarczych, a być może także na wywiązanie się w tej formie z niektórych zobowiązań na przykład wypłacenia odszkodowań za grunty przejęte w trybie dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy. Nasuwa się więc pytanie do projektodawców — czy widzą możliwość wprowadzenia do projektu ustawy przedstawionego rozwiązania. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-118.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JerzyOzdowski">Głos ma poseł Mieczysław Buziewicz,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#MieczysławBuziewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dotychczasowe wyniki osiągnięte w okresie reformowania gospodarki w zakresie zwiększania podaży dóbr inwestycyjnych, zaopatrzeniowych i konsumpcyjnych określić można jako niezadowalające. Na wszystkich trzech wymienionych rynkach występują niedobory, które chronicznie kreują nierównowagę między popytem a podażą. Istnieje potrzeba takiego zdynamizowania energii społecznej i uruchomienia również indywidualnych zasobów ludności, które doprowadziłyby do zwiększenia zmian strukturalnych w gospodarce. Zarys kierunkowy nowej logiki gospodarowania został zawarty w strategicznych kierunkach realizacyjnych II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#MieczysławBuziewicz">Przedłożony dziś przez Rząd projekt ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej ma podstawowe znaczenie dla wyzwalania tej aktywności i przedsiębiorczości zbiorowej i indywidualnej, stwarza warunki prawne do podejmowania. inicjatyw gospodarczych we wszystkich sektorach gospodarki. Intencją ustawy jest wywołanie zachowań gospodarczych, prowadzących do wzrostu podaży towarów i usług, a tym samym do zdynamizowania wzrostu gospodarczego. Jakie są zalety tej ustawy?</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#MieczysławBuziewicz">Po pierwsze — wprowadzenie wolności ekonomicznej, co prowadzić powinno do decentralizacji decyzji gospodarczych, co ma korzystnie wpłynąć na dochodzenie do równowagi.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#MieczysławBuziewicz">Po drugie — podejmowanie działalności gospodarczej sprzyjać będzie przepływowi kapitałów do podmiotów przedsiębiorczych bez względu na sektor gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#MieczysławBuziewicz">Po trzecie — będzie sprzyjać tworzeniu warunków konkurencji, co w sytuacji znacznego zmonopolizowania gospodarki umacniać będzie procesy decentralizacji.</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#MieczysławBuziewicz">Po czwarte — złagodzi zapewne braki kapitałowe związane między innymi z zadłużeniem zagranicznym przez wykorzystanie środków dewizowych i złotówkowych ludności, zwiększy to potencjał wytwórczy kraju, co działać będzie na rzecz równowagi.</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#MieczysławBuziewicz">Po piąte — znosi instytucję nadawania uprawnień, tzw. zezwoleń, przez organy administracji państwowej na rzecz zgłoszenia i odpowiedniego wpisu do ewidencji; podjęcie działalności gospodarczej wolne będzie od administracyjnego uznania celowości, z wyjątkiem działalności koncesjonowanej. Funkcję weryfikatora podjętej i realizowanej działalności gospodarczej przejmie rynek wraz z tego skutkami pozytywnymi i negatywnymi dla jego uczestników.</u>
          <u xml:id="u-120.7" who="#MieczysławBuziewicz">Po szóste — podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej ma być dozwolone każdemu podmiotowi z zachowaniem warunków określonych w przepisach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-120.8" who="#MieczysławBuziewicz">Ustawa stwarza prawne warunki sprzyjające równoważeniu gospodarki, ale zadziała prawidłowo, gdy będziemy zmierzać do równowagi przez rynkową weryfikację przedsiębiorstw, co powinno być celem polityki gospodarczej Rządu.</u>
          <u xml:id="u-120.9" who="#MieczysławBuziewicz">Wysoki Sejmie! W procesie reformowania gospodarki wielkie znaczenie ma zasada wielosektorowości, co znalazło wyraz w ustawie. Przyjęcie zasady wielosektorowości, a szczególnie wykorzystanie sektora prywatnego nie jest wyrazem odstępstwa od socjalizmu. Praktyka wykazała, że indywidualna własność nie jest sprzeczna z gospodarką socjalistyczną, że może się do niej dostosować, poddać regułom jej funkcjonowania. Zarazem uspołeczniony rozwój sił wytwórczych, w tym także osiągnięcia rewolucji naukowo-technicznej sprawiły, że istnieje szerokie pole działania dla gospodarki indywidualnej w rolnictwie, a także w drobnej produkcji przemysłowej i usługach.</u>
          <u xml:id="u-120.10" who="#MieczysławBuziewicz">Sektor prywatny powinien przyczyniać się do:</u>
          <u xml:id="u-120.11" who="#MieczysławBuziewicz">— po pierwsze — lepszego zaspokajania potrzeb ludzkich, tam gdzie może on realizować to lepiej niż sektor uspołeczniony, ze względu na większą elastyczność i motywacje;</u>
          <u xml:id="u-120.12" who="#MieczysławBuziewicz">— po drugie — nacisku konkurencyjnego na przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie, co sprzyja interesom konsumentów;</u>
          <u xml:id="u-120.13" who="#MieczysławBuziewicz">— po trzecie — pobudzania inicjatyw innowacyjnych, technicznych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-120.14" who="#MieczysławBuziewicz">Trzeba podkreślić, że sektor prywatny w obrębie naszej gospodarki działa i działać będzie pod wpływem dominujących stosunków socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-120.15" who="#MieczysławBuziewicz">Wywołane działalnością gospodarczą zainteresowania nie zostaną zaspokojone dopóki nie będzie przejrzystej polityki finansowej i podatkowej, a o tym ustawa nie mówi. Ale ustawa w sposób naturalny przedstawia ten problem jako czołowe zagadnienie. Z całą pewnością nastąpi zderzenie dotychczasowej praktyki podatkowej z nowymi prądami wynikającymi z ustawy. Zgodnie z przekonaniami tworzonymi przez ideologię, socjalizm jest ustrojem, w którym jedynym źródłem dochodów jest praca i tylko praca.</u>
          <u xml:id="u-120.16" who="#MieczysławBuziewicz">Obecnie wchodzić będzie w grę w szerszym zakresie czynnik związany z własnością i przedsiębiorczością. Na przykład przy obecnych stopach oprocentowania środków dewizowych i złotówkowych na rachunkach wkładów terminowych w bankach — alokacja tych zasobów na tworzenie majątku trwałego i kapitału obrotowego łączyć się będzie nie tylko z amortyzacją, ale i z procentem od kapitału, doliczając procent ryzyka. Polityka gospodarcza musi mieć więc i to na uwadze.</u>
          <u xml:id="u-120.17" who="#MieczysławBuziewicz">Wysoki Sejmie! Stosując kryteria przedmiotowe, ustawa wyłącza szereg rodzajów działalności gospodarczej spod działania przepisów. Takiemu wyłączeniu podlega między innymi rolnictwo. Szkoda, że w uzasadnieniu zbyt ogólnie wypowiedziano się na temat wyłączeń. Przewiduje się — art. 5, że szereg ubocznych zajęć nie wymaga zgłoszenia do organu ewidencyjnego. Jest to słuszne. Powstaje jednak wątpliwość, zwłaszcza w świetle wyłączenia rolnictwa, jak traktować taką działalność, jak świadczenie przez rolników usług, na przykład mechanizacji, na rzecz sąsiadów, pszczelarstwo lub podobne rodzaje działalności.</u>
          <u xml:id="u-120.18" who="#MieczysławBuziewicz">Bliższego sprecyzowania wymaga pojęcie subwencji — art. 34. Czy chodzi tu o subwencjowanie krajowej izby gospodarczej z budżetu państwa w formie dotacji?</u>
          <u xml:id="u-120.19" who="#MieczysławBuziewicz">Na uwagę zasługuje dobrowolność zrzeszania się podmiotów gospodarczych w izbach gospodarczych oraz ich samorządowa struktura organizacyjna. Wydaje się natomiast, że zbyt duże uprawnienia przewiduje się dla organu nadzorującego, co określono w art. 38. Dotyczy to zwłaszcza ust. 2 tego artykułu, a mianowicie, że decyzje organu nadzorującego podjęte w ramach nadzoru w zakresie ustalonym w ustawie są ostateczne. Zapis ten jest sprzeczny z zasadą naszego systemu prawnego, według którego nie ma rozstrzygnięć, które w pierwszej instancji byłyby ostateczne.</u>
          <u xml:id="u-120.20" who="#MieczysławBuziewicz">Do działalności gospodarczej — art. 40, projekt ustawy zalicza również świadczenie pomocy prawnej. Jeżeli uznaje się usługi tego typu za działalność gospodarczą, czy przez analogię nie powinno nią być objęte doradztwo z innych dziedzin, na przykład ekonomik branżowych, organizacji, technologii, specjalistycznych porad z zakresu prawa międzynarodowego, wobec dopuszczania wielu podmiotów do obrotów w handlu zagranicznym?</u>
          <u xml:id="u-120.21" who="#MieczysławBuziewicz">Działalności gospodarczej prowadzonej na podstawie koncesji zapewnia się ciągłość działalności — art. 25, ustanawiając cesję spadkową. Ma to istotne znaczenie dla zapewnienia pewności inwestowania w zakładzie produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-120.22" who="#MieczysławBuziewicz">Projekt ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej jest od czasu podjęcia ustaw o przedsiębiorstwie państwowym i ustawy Prawo spółdzielcze ważnym aktem prawnym umożliwiającym odblokowanie uprzedzeń i niepewności u potencjalnych uczestników ożywienia naszej gospodarki. Ustawa powinna sprzyjać rozwiązaniu wielu spraw poruszanych i prezentowanych przez PRON w programach wyborczych do rad narodowych, a dotyczących wykorzystania znacznych zasobów osób fizycznych i prawnych na terenie małych miast i wsi, gdzie wzrost podaży usług i podaży towarów jest bardzo pożądany. O tych sprawach mówiono również na obradach X Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a w jego uchwale czytamy: „Uważamy za niezbędne (...) włączenie pieniężnych zasobów ludności w tworzeniu majątku produkcyjnego i kapitału obrotowego oraz usunięcia wszelkich barier ograniczających rozwijanie działalności gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-120.23" who="#MieczysławBuziewicz">Wysoki Sejmie! Rozpoczynamy dziś pracę nad ustawą nazwaną przez niektórych publicystów kartą wolności i równości gospodarczej. Są to wielkie słowa, może nawet za wielkie. Aż tak dużej reklamy ustawie nie potrzeba. Nie rozwiąże ona samoczynnie wszystkim i każdemu indywidualnie wielu dokuczliwych spraw. Stwarza jednak prawne ramy, które wypełniać powinna treść ekonomiczna. Na tę treść, jej jakość wpływać będą uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, oddziałujące na stan gospodarowania, po prostu na rzeczywistość ekonomiczną. Można mieć jednak nadzieję, że ustawa poszerzy krąg podmiotów i bazę wytwórczości materialnej, tak bardzo potrzebnej do wzrostu podaży towarów i usług. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-120.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JerzyOzdowski">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#JerzyOzdowski">W celu wyjaśnienia kwestii poruszonych w dyskusji, zwłaszcza przez obywatela wicemarszałka Marka Wieczorka, proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów Zdzisława Sadowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#ZdzisławSadowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prosiłem o udzielenie mi głosu, oczywiście, nie po to, żeby nużyć obywateli posłów ustosunkowywaniem się do uwag zgłoszonych w toku debaty, lecz po to, aby ustosunkować się do paru istotnych spraw, które — jak sądzę — mają znaczenie dla stworzenia właściwej 'podstawy dalszych prac. Przede wszystkim jednak chciałbym podziękować Wysokiemu Sejmowi za życzliwe ustosunkowanie się do przedłożonych w pierwszym czytaniu projektów ustaw oraz za wszystkie uwagi zgłoszone w toku debaty. W szczególności chciałbym podkreślić te wszystkie uwagi, które świadczyły o głębokiej trosce o potrzebę wspomagania rozwiązań w zakresie tworzenia warunków prowadzenia działalności gospodarczej — w ślad za projektem ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#ZdzisławSadowski">Oczywiście Rząd ma głęboką świadomość — czemu zresztą dałem wyraz w swoim wprowadzeniu — konieczności szerokich i kompleksowych działań tworzących te warunki prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach, o które nam chodzi zarówno w zakresie rozwijania rynku zaopatrzeniowego, jak i w zakresie zmian systemu podatkowego, jak wreszcie w zakresie właściwej polityki socjalnej. Chciałbym przypomnieć, że ten aspekt stanowił przedmiot bardzo dogłębnej dyskusji w toku prac w Sejmie nad programem realizacyjnym II etapu reformy i kompleksowość tego programu, która jest jego podstawową cechą, wynika właśnie z takiego podejścia.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#ZdzisławSadowski">Ustawy, które proponujemy dzisiaj nie są jakimiś samotnymi i odosobnionymi działaniami, lecz są głęboko osadzone w całym tym programie. Oczywiście warto może również wspomnieć o jednej obawie, dzisiaj mocno podkreślonej w toku debaty, mianowicie obawie o ewentualne grożące trudności przedsiębiorstwem państwowym i wzrost deficytowości niektórych z nich. Myślę, że taka groźba istnieje, ale trzeba brać pod uwagę przynajmniej dwa elementy, gdy się o tym mówi.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#ZdzisławSadowski">Po pierwsze — obywatele posłowie słusznie wyrażali troskę o sprawy zaopatrzenia. Jednakże masa zaopatrzeniowa nie jest wielkością statyczną. To nie jest tak, że jak rozszerzymy działalność gospodarczą na zasadzie swobody, to w tej samej masie zaopatrzeniowej powstanie jakiś uszczerbek dla istniejących dotąd przedsiębiorstw. Ta inicjatywa, ta działalność ma na celu właśnie rozwijanie masy zaopatrzeniowej, dynamizację. Wystarczy sobie wyobrazić co można jeszcze zdziałać w zakresie produkcji materiałów budowlanych. Jeśli nam się uda rzeczywiście ruszyć naprzód z pobudzeniem tej inicjatywy, tak jak to chcemy zrobić, to przecież nie wolno nam myśleć takimi kategoriami, że mamy tylko pewną masę materiałów budowlanych i albo jedni z niej skorzystają, albo drudzy. Nie, ta masa ma wzrosnąć. I zresztą już rośnie. Proszę zwrócić uwagę na fakt, że np. w zakresie takiego materiału budowlanego, jak dachówki, które były całkowicie deficytowym materiałem, następuje, poczynając od północy, schodzący w kierunku południa kraju, coraz większy postęp w dziedzinie zaopatrzenia. Jest to bardzo ciekawe zjawisko, które rokuje dobrze na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#ZdzisławSadowski">A po drugie — przedsiębiorstwa państwowe nie są święte. Przedsiębiorstwa państwowe chcemy poddać rosnącej presji rynku i mechanizmów ekonomicznych oraz presji konkurencji ze strony całej gospodarki, wszystkich innych przedsiębiorstw. Podjęliśmy już działania zmierzające do przyspieszenia procesów likwidowania nieefektywnych jednostek. To nie jest proces łatwy. Nie można tego robić na podstawie bardzo skrótowych i doraźnych ocen, jednakże ten proces będzie realizowany. Gdy się bierze to pod uwagę, to myślę, że ta troska, chociaż oczywiście musi ona nam przyświecać, jednakże ona znajduje swój wyraz w kompleksie działań, które prowadzimy.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#ZdzisławSadowski">Jednakże uwagi obywateli posłów wskazały niewątpliwie na to, że praca nad tymi projektami ustaw w komisjach sejmowych będzie prawdopodobnie intensywna i będzie nakierowana na podjęcie i dopracowanie jeszcze całego szeregu aspektów, o których dzisiaj była mowa.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#ZdzisławSadowski">Jeżeli chodzi o ustawę o podejmowaniu działalności gospodarczej, to chciałbym tutaj w szczególności na jedną sprawę poruszona dzisiaj zwrócić uwagę. Mianowicie na kwestię stosunku do drobnej wytwórczości i rzemiosła, o czym była mowa w wystąpieniu Marszałka Wieczorka, ale również posła Garba ja, przede wszystkim w tych dwóch wystąpieniach.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#ZdzisławSadowski">Otóż pojawił się tutaj motyw, który wymaga wyjaśnienia. Mianowicie motyw obawy o to, że projektowana ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej jakoby ma być wymierzona przeciwko drobnej wytwórczości i rzemiosłu. Jest to nieporozumienie. Jest to najczystszej wody nieporozumienie. Pan Marszałek Wieczorek powołał się na wcześniejszą wersję uzasadnienia do tej ustawy, w którym, według tego powołania się, była mowa o likwidowaniu pojęcia rzemiosła i drobnej wytwórczości. Chciałbym powiedzieć, że dyskutowanie z wcześniejszymi wersjami jest zabiegiem, z którym nie bardzo mogę się zgodzić. Oczywiście nie będę bronił żadnego elementu, żadnej wcześniejszej wersji ustawy. Zaprezentowałem tę wersję, którą zaprezentowałem. I podejrzewanie nas o to, że wcześniejsze wersje odsłaniają istotę naszego sposobu myślenia o tej ustawie, jest moim zdaniem, argumentem kwestionowalnym. To właśnie ten ostatni projekt świadczy o naszym sposobie myślenia o tej sprawie, a nie żaden wcześniejszy, niedopracowany projekt tej ustawy. Tak bym na to patrzył.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#ZdzisławSadowski">Natomiast oczywiście podzielam troskę o drobną wytwórczość. To podzielanie troski o drobną wytwórczość jednakże nie jest moim zdaniem tożsame z podzielaniem troski o ustawę o drobnej wytwórczości. Specjalnie wziąłem ustawę o drobnej wytwórczości z 31 stycznia 1985 r. i przeczytałem ją na nowo, tutaj w czasie debaty. Muszę powiedzieć, że uderzyło mnie to, co nawet mnie do tej pory nie uderzało w tym stopniu, że gdy porównać tę ustawę z projektem dzisiaj przedłożonym ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej, to samo to porównanie jest dobitnym świadectwem ogromnego postępu, jaki w dziele reformowania gospodarki osiągnęliśmy od tego roku 1985. Przecież ta ustawa o drobnej wytwórczości jest w ogóle innym językiem pisana. Te sformułowania, jakie tu znajdujemy wyraźnie należą już do przeszłości. Jednostkami drobnej wytwórczości w rozumieniu ustawy są państwowe przedsiębiorstwa terenowe, wymienionych jest 8 różnych form. A ta ustawa mówi tylko o podmiotach gospodarczych, jednakowych wszędzie w całej gospodarce, działających na tych samych prawach. Przecież to jest kolosalny postęp w myśleniu. A ten postęp nie wynika z pracy przy biurku, tylko wynika on z tego, że już dokonaliśmy takich zmian w całym systemie funkcjonowania, że możemy tego kroku dokonać.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#ZdzisławSadowski">Myślę więc, że jednak nie należy bronić ustawy o drobnej wytwórczości w tym zapisie, w jakim ona była. Chciałbym jednak podkreślić, że z tego co mówię nie wynika bynajmniej, jakobym chciał a limine odrzucić wszystkie elementy zapisu tej ustawy. Bardzo możliwe, że znajduje się tam coś, co należałoby wprowadzić, o czym nie chciałbym na gorąco decydować, co należałoby wprowadzić do zapisu nowej ustawy, po to, żeby wykluczyć jakieś wątpliwości czy względnie wzmocnić jeszcze jakieś rozwiązania dodatkowymi rozporządzeniami wykonawczymi. Myślę, że będziemy mogli sobie to dokładnie określić w toku prac sejmowych. Natomiast absolutnie i zdecydowanie nie mogę się zgodzić z tym, jakoby dzisiejszy projekt ustawy w jakimkolwiek stopniu przeszkadzał rozwojowi drobnej wytwórczości. Jego intencja jest wręcz przeciwna. Przecież przedsiębiorstwa państwowe o dużej skali mogą się rozwijać i bez tego projektu, na gruncie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Ten projekt przede wszystkim toruje drogę inicjatywom o charakterze drobnym i średnim, przede wszystkim, w całym zakresie. I tu bariery usuwamy. A zatem groźby takiej nie ma.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#ZdzisławSadowski">W wypowiedzi posła Garbaja pojawił się dodatkowy element, mianowicie jeszcze sprawa rzemiosła. Spojrzałem więc również na ustawę o rzemiośle, na ustawę o wykonywaniu i organizacji rzemiosła z dnia 8 czerwca 1972 r. Należy już zupełnie do innego świata. O ile powiedziałem, że między tą, a poprzednią ustawą o drobnej wytwórczości, w ciągu tych niecałych trzech jat widać ogromną zmianę, o tyle tutaj mamy do czynienia już w ogóle z zupełnie innym światem, ze światem tego systemu właśnie, który staramy się zmienić, od którego staramy się odejść. Jej rozdziały są m.in. takie: zezwolenie na wykonywanie rzemiosła, cofanie i wygasanie uprawnień, właściwość organów i postępowanie w sprawach uprawnień do wykonywania rzemiosła itd. My to wszystko usuwamy, my to rozwiązujemy w sposób prosty i łatwy. Czy to przeszkadza rozwojowi rzemiosła, czy można choć przez chwilę tak uważać? Wręcz przeciwnie. Tu jest tylko otwieranie szeroko i coraz szerzej wrót dla rozwoju rzemiosła i dla usuwania tych ograniczeń, które sprawiają, że większość zakładów rzemieślniczych wyraża się w dwuosobowych liczbach.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#ZdzisławSadowski">Otóż poseł Garbaj bronił zasady obowiązku zrzeszania się rzemieślników w cechach. Ale nawet w wypowiedzi posła Garbaja, jak zwróciłem na to uwagę, wystąpiła pewna rozbieżność kierunkowa, ponieważ z jednej strony — podejrzewał projekt, który leży przed nami, o pewne dążenia do administracyjnej regulacji, z drugiej zaś strony, broni na pewnym odcinku tylko, na odcinku działalność: rzemieślniczej, obowiązku zrzeszania się rzemieślników. Muszę powiedzieć, że oczywiście temat na pewno będzie wymagał jeszcze niejednej dyskusji, nie rozstrzygnie się dzisiaj natomiast chcę powiedzieć, że Rząd będzie konsekwentnie bronił zasady dobrowolność: zrzeszania się, ponieważ wychodzimy z założenia, że jest ona niesłychanie ważna dla konsekwentnego wprowadzenia w życie tej filozofii systemowej, którą tu staramy się realizować.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#ZdzisławSadowski">Jesteśmy natomiast całkowicie pełni uznania dla funkcji cechu organizacji samorządu rzemieślniczego i w związku z tym w projekcie ustawy jest odesłanie do osobnej regulacji zasad organizacji działania samorządu rzemieślniczego. To świadczy o tym, że uznajemy potrzebę dokonania tego i uznajemy potrzebę określenia zarządu tej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#ZdzisławSadowski">Podobnie jak w przypadku spółdzielczości; ustawa Prawo spółdzielcze w swoim czasie zniosła obowiązek przynależności do centralnych związków spółdzielczych poza związkami rewizyjnymi. Podobnie i tutaj uznanie celowości ich istnienia nie przesądza o konieczności utrzymywania obowiązku zrzeszania się, ponieważ jest on niezgodny z kierunkiem działania tej ustawy. Ta potrzeba, którą rzemieślnicy powszechnie uznają, stanowi najlepszy gwarancję tego, że będą oni chcieli dalej do cechów należeć i że będą od tych cechów otrzymywali pożądane świadczenia. Natomiast chcemy zdecydowanie odejść od możliwości hamowania inicjatyw i hamowania podejmowania działalności gospodarczej na zasadzie tego, że istnieje organizacja, która w sposób monopolistyczny panuje nad danym kierunkiem działania. To jest przecież główny motyw takich rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#ZdzisławSadowski">Oczywiście inne uwagi dotyczące pewnych ulepszeń skłaniają mnie tylko jeszcze raz do podkreślenia, że projekt ustawy, który zaprezentowałem, nie jest ustawą o działalności gospodarczej, tylko ustawą o jej podejmowaniu, wobec tego ona nie określa wszystkich warunków działania, które albo są określone gdzie indziej, albo będą określone gdzie indziej. Dlatego też jeszcze raz z całym naciskiem podkreślę, że prace nad takimi sprawami, jak system podatkowy, system finansowy, zwłaszcza te dwie grupy, ale i cały układ innych warunków są prowadzone zgodnie z terminarzem tego naszego programu realizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-122.15" who="#ZdzisławSadowski">Jeżeli chodzi o ustawę o — nie, przepraszam, jeszcze o tej ustawie o podejmowaniu działalności gospodarczej. Chciałem nawiązać do sprawy izb gospodarczych, o której mówiła pani prof. Grzywaczewska, mianowicie powstała obawa o to, że izby gospodarcze mają mieć układ pionowy i wobec tego powstaje znowu obawa o biurokrację branżową. Oczywiście taką obawę byśmy podzielali. Nie jest w żadnej mierze intencją tego projektu ustawy, aby taki układ tworzyć. Podkreślam, że izby gospodarcze są tutaj właśnie również stworzeniem pewnej możliwość, organizowania się podmiotów na zasadzie pełnej dobrowolności i własnej inicjatywy. Te izby muszą być finansowane z zysku tych podmiotów, a nie z żadnej innej części ich finansów, ponieważ mogą one o tyle być celowe, o ile są potrzebne podmiotom.</u>
          <u xml:id="u-122.16" who="#ZdzisławSadowski">Oczywiście, że w tej trudnej, ułomnej sytuacji zaopatrzeniowej można się obawiać sytuacji, że powstawać mogą dążenia do tworzenia towarzystw wzajemnej adoracji i wzajemnego wspomagania się. Będziemy się przed tym bronić. Natomiast w założeniach tej ustawy nie ma żadnej ani hierarchizacji, ani wobec tego dążenia do biurokracji branżowej. Podkreślam, że istniejące zrzeszenia, dobrowolne przedsiębiorstwa, bynajmniej nie mają charakteru obowiązkowych zrzeszeń branżowych, przeciwnie — cały wysiłek idzie w kierunku, aby przedsiębiorstwa tworzyły zrzeszenia raczej w układzie kooperacyjnym niż w układzie branżowym. Jak przypominam, przedsiębiorstwa mają prawo należenia do więcej niż jednego zrzeszenia i takie zjawiska również mamy w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-122.17" who="#ZdzisławSadowski">Jeżeli chodzi o ustawę o kapitale zagranicznym, to na chwilę tylko nawiążę do wypowiedzi posła Faracika w sprawie konkurencyjności czy też niedostatecznej konkurencyjności w proponowanych rozwiązaniach w stosunku do rozwiązań w innych krajach socjalistycznych. Oczywiście myśmy brali pod uwagę te inne rozwiązania. Chcę powiedzieć, że w stosunku np. do rozwiązań węgierskich nie można nas posądzać o niedostateczną konkurencyjność. Stopa opodatkowania jest przyjęta dokładnie taka sama, jak na Węgrzech — 40%, ta standardowa, a u nas schodzi znacznie niżej, jeśli chodzi o zachęty proeksportowe. Poza tym mamy lepsze warunki wakacji podatkowych, dłuższy okres i w związku z tym, jeśli chodzi o podatki niewątpliwie występuje konkurencyjność.</u>
          <u xml:id="u-122.18" who="#ZdzisławSadowski">Natomiast oczywiście zgadzam się, że sprawa przełamywania bariery nieufności wymaga więcej niż zachęt podatkowych. Chcę jednak podkreślić, że zgodnie również z pewnymi aspektami programu II etapu reformy, wykonaliśmy już w znacznej mierze zadania zapisane na wcześniejszy okres, mianowicie zadanie polegające na usuwaniu niektórych przeszkód typu biurokratycznego w zakresie procedur negocjowania i rejestrowania powstających spółek z kapitałem zagranicznym. Takie przeszkody były, takie przeszkody zidentyfikowaliśmy i w jakiejś mierze zastały one usunięte. Oczywiście byłoby bufonadą z mojej strony, gdybym próbował dowodzić, że wszystko usunęliśmy, tak na pewno nie jest, jednakże na pewno dokonaliśmy tu dużej zmiany w stosunku do poprzedniego okresu i dużego kroku naprzód, a świadectwem tego jest ta liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego, która powstała w pierwszych miesiącach br. Nastąpiło tu bardzo wyraźne przyspieszenie tego procesu rejestracyjnego. Ale na pewno pozostaje wiele do zrobienia w zakresie przełamywania tej bariery nieufności.</u>
          <u xml:id="u-122.19" who="#ZdzisławSadowski">Jeszcze wyjaśnię tylko, że proponowana w projekcie ustawy agencja nie ma być nowym urzędem, lecz ma być ona osadzona, jak o tym mówiłem, w strukturze Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, jakkolwiek od razu mogę przyznać, że podzielam pewne wątpliwości co do konkretnych sformułowań tu zawartych i które przeszły — za co przepraszamy — tylko dlatego, że bardzo spieszyliśmy się w ostatniej fazie, aby Wysokiemu Sejmowi móc przedłożyć projekt tej ustawy, bo na pewno możliwe byłoby pełniejsze jeszcze dopracowanie tych paru artykułów.</u>
          <u xml:id="u-122.20" who="#ZdzisławSadowski">I wreszcie na zakończenie jeszcze uwaga dotycząca ustawy o obligacjach, właściwie dwie uwagi. Chciałem tutaj podziękować posłowi Olbrytowi za zwrócenie uwagi na sprawę prawa rad narodowych do emisji obligacji. W obecnej formule właściwie tu przyjętej można by rozumować w tein sposób, że rada narodowa może dość łatwo to osiągnąć, jeżeli sobie uruchomi jakąś fundację albo innego rodzaju przedsięwzięcie. Uważam jednak, że ta sprawa, ponieważ poseł Olbryt zapytał wręcz, więc reaguję na to od razu, mówiąc, że uważam, że sprawa jest do rozważenia i taki kierunek rozwinięcia zapisów ustawowych wymaga na pewno rozważenia i jest ciekawą sugestią. I również otwiera jeszcze dodatkowe pole działania dla nowo wybranych rad.</u>
          <u xml:id="u-122.21" who="#ZdzisławSadowski">I druga sprawa, to uwaga posła Kielana w sprawie ruchomego oprocentowania obligacji zależnego od osiągania przez przedsiębiorstwo zysku. Sytuacja jest taka, że obligacja z natury rzeczy jest papierem o stałym oprocentowaniu. To rozwiązanie, które sugeruje poseł Kielan to propozycja innego typu papieru wartościowego, mianowicie akcji. My jeszcze z taką propozycją nie wyszliśmy, jak wiadomo w programie realizacyjnym II etapu pojawiła się taka sugestia, by rozważać również możliwość emisji akcji. Jest to sprawa o większym stopniu złożoności, jednakże nie odłożyliśmy jej do lamusa i sprawa jest ciągle aktualna. Chodzi o to jednak, że ona wiąże się z innego typu problematyką dotyczącą własności i prawa własności i w związku z tym wymaga jeszcze staranniejszego przygotowania.</u>
          <u xml:id="u-122.22" who="#ZdzisławSadowski">Ta propozycja posła Kielana, jak rozumiem, właściwie dotyczyłaby wzbogacenia jeszcze rynku kapitałowego o dodatkowe rozwiązania i myślę, że o tym trzeba pamiętać, natomiast my chcemy w tej chwili w formie obligacji uczynić ten pierwszy istotny krok w zakresie rozszerzenia rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-122.23" who="#ZdzisławSadowski">Jeszcze raz chciałbym zapewnić, że Rząd będzie się starał w całej pełni brać udział w pracach komisji sejmowych nad tymi ustawami i jest świadomy tego, że jeszcze wiele będzie można ulepszyć w tych proponowanych rozwiązaniach. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-122.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#JerzyOzdowski">Bardzo dziękuję obywatelowi wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#JerzyOzdowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#JerzyOzdowski">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował:</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#JerzyOzdowski">— projekt ustawy o podejmowaniu działalności gospodarczej do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych w celu rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli zainteresowanych komisji sejmowych;</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#JerzyOzdowski">— projekt ustawy o obligacjach do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych;</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#JerzyOzdowski">— projekty ustaw o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz o zmianie Kodeksu handlowego do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Komisji Współpracy Gospodarczej z Zagranicą oraz Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#JerzyOzdowski">Ponadto Prezydium Sejmu proponuje skierowanie powyższych projektów ustaw do Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#JerzyOzdowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
          <u xml:id="u-123.8" who="#JerzyOzdowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-123.9" who="#JerzyOzdowski">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-123.10" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 45 do godz. 14 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#RomanMalinowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej oraz Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy o przysiędze wojskowej (druki 332 i 337-A).</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#RomanMalinowski">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Nowel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#StanisławNowel">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt ustawy o przysiędze wojskowej wniesiony przez Rząd z inicjatywy Ministerstwa Obrony Narodowej. Obowiązek posła sprawozdawcy spełniam z dużą satysfakcją, bowiem dokument, który rekomenduję, ma wysoką rangę państwową i obywatelską. W jego treści zawarte są najdonioślejsze patriotyczne zobowiązania żołnierza wobec ojczyzny i narodu. Wyrastają one z bogatego dziedzictwa historycznego i aktualnych realiów społecznych, politycznych i militarnych.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#StanisławNowel">W naszych ponad 1000-letnich dziejach przysięga urosła do pewnego symbolu, często o ogólnospołecznym znaczeniu. Jej sens pozostawał ten sam: wyrażał umiłowanie ojczyzny, oddanie sprawie niepodległości, suwerenności i nienaruszalności jej granic.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#StanisławNowel">Niespełna 200 lat temu, stając na czele powstańczych oddziałów mających ratować resztki niepodległości Rzeczypospolitej, Tadeusz Kościuszko przysięgał na Rynku Krakowskim, iż władzy swej używać będzie „dla obrony całości granic, odzyskania samowładności narodu i ugruntowywania powszechnej wolności”. Wartości te kształtowały patriotyczną świadomość wielu pokoleń Polaków. Byli im wierni i o ich urzeczywistnienie walczyli żołnierze powstań narodowych oraz ci, którzy niepodległość Polsce w 1918 roku przywrócili i we wrześniu 1939 roku mężnie jej bronili. One przyświecały powszechnemu patriotycznemu zrywowi narodu polskiego i jego żołnierzom na wszystkich frantach II wojny światowej, były istotnym czynnikiem jednoczącym ludzi o różnych poglądach i przekonaniach do walki o Polskę wolną i niepodległą.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#StanisławNowel">Współcześnie — treści te są ożywczym źródłem siły moralnej Wojska Polskiego. Jednoczą Polaków wokół nadrzędnych racji państwa i narodu — niepodległości i bezpieczeństwa ojczyzny. W żołnierskiej przysiędze wyraża się idea porozumienia narodowego. Przysięga konsoliduje żołnierzy w poczuciu dumy narodowej i umacnia więzi z wielopokoleniowym dziedzictwem przodków, z bojową chwałą oręża polskiego. Orzeł Biały na sztandarach i żołnierskich hełmach, tak jak przed laty na chorągwiach i rycerskich tarczach, przypomina o wspólnym domu, o jego obronie, dokumentowanej po wielekroć daniną krwi. Symbolika przysięgi pogłębia związki z chlubną przeszłością narodu, tworzy most między tradycją i współczesnością, wywiera istotny wpływ na oblicze moralne wojska jako szkołę obywatelskiego wychowania i hartu, emocjonalnie i moralnie wiąże młodzież z symbolami narodowymi, spaja kolektywy żołnierskie, sprzyja integracji wojska ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#StanisławNowel">Przysięga, stanowiąc przełomowy akt w życiu każdego żołnierza, wykracza daleko poza bramy koszar. W ceremoniale organizowanym z tej okazji w jednostkach wojskowych jest wiele ze święta rodzinnego, a zarazem z aktu o doniosłej wymowie społecznej. Biorą w nim udział krewni i najbliżsi żołnierza.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#StanisławNowel">Społeczne znaczenie tego aktu podkreśla udział przedstawicieli społeczeństwa, władz terenowych, organizacji politycznych i społecznych, młodzieży. Tu, jak w soczewce, skupiają się przeżycia i emocje osobiste z racjami i wartościami ogólnonarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#StanisławNowel">Wysoka Izbo! Dotychczas obowiązująca rota przysięgi wojskowej ma prawie 36 lat. Długi to okres, gdy się go porówna z tempem przemian zachodzących w kraju, z nową jakością praw i obowiązków obywatelskich, z rozwojem osobowości młodych Polaków. Jest rzeczą zupełnie oczywistą, że treść roty powinna uwzględniać te przemiany oraz realia współczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej, z jednoczesnym zachowaniem wymagań i zobowiązań o uniwersalnym charakterze. Mając to na względzie, podjęto prace nad nowelizacją roty przysięgi wojskowej. Były one długotrwałe, wnikliwe i kompleksowe. Stanowiły nieodłączny element dokonujących się w kraju i w siłach zbrojnych przeobrażeń. W trakcie ich trwania poddano wszechstronnej analizie teksty polskich przysiąg wojskowych z różnych epok historycznych. Wydobyto z nich wartości ponadczasowe, takie jak: patriotyzm, powinności wobec ojczyzny, honor, poszanowanie prawa i oddanie racjom najwyższym oraz inne cnoty obywatelskie. Współbrzmi z tym zapis zobowiązujący do strzeżenia pokoju w braterstwie broni z sojuszniczymi armiami. Zrezygnowano natomiast ze sformułowań, które zdezaktualizowały się lub nie odpowiadają współczesnym poglądom i potrzebom. Rezultat tej pracy analitycznej i historyczno-porównawczej zawarty został w uzasadnieniu załączonym do przedłożonego przez Rząd projektu.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#StanisławNowel">W projekcie ustawy podtrzymuje się historycznie i prawnie ugruntowaną zasadę, że przysięgę wojskową składają wszyscy żołnierze Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W ten sposób złożenie przysięgi nadal byłoby traktowane w kategoriach obowiązku koniecznego dla dopuszczenia żołnierza do wykonywania wszystkich powinności wynikających z potrzeb służby.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#StanisławNowel">Przyjmując, że tak ważkie teksty jak rota przysięgi muszą łączyć w sobie walory ideowo-wychowawcze, moralno-prawne, emocjonalne, a także literackie, w toku przygotowań projektu skorzystano z sugestii i opinii znanych w kraju osób, specjalistów z różnych dziedzin nauki i kultury. Tekst przysięgi był szeroko konsultowany w środowisku wojskowym, został zaakceptowany przez organy kolegialne sił zbrojnych oraz zyskał aprobatę Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Tekst przysięgi jest więc dziełem zbiorowej myśli wielu środowisk i uwzględnia wszystkie współczesne racje polityczno-militarne, ideowo-moralne i społeczno-prawne.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#StanisławNowel">Projekt ustawy był przedmiotem prac sejmowych komisji Obrony Narodowej i Prac Ustawodawczych. Posłowie, członkowie tych komisji udzielili mu pełnego poparcia, jednomyślnie głosując za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-125.10" who="#StanisławNowel">Szanowni Obywatele Posłowie! Projekt nowej roty przysięgi wojskowej przedstawiamy w roku jubileuszu ludowego Wojska Polskiego. 45 lat temu w Sielcach nad Oką żołnierze najstarszej jednostki naszych sił zbrojnych, I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki złożyli przysięgę i wkrótce wyruszyli w bój z hitlerowskim najeźdźcą.</u>
          <u xml:id="u-125.11" who="#StanisławNowel">Przyjęcie przez Wysoką Izbę przedstawionego projektu ustawy stworzy stosowną okazję do uświetnienia tego historycznego wydarzenia uroczystą przysięgą złożoną w lipcu br. na Polach Grunwaldzkich przez żołnierzy — reprezentantów wszystkich rodzajów sił zbrojnych. W ten sposób doniosły akt zaprzysiężenia żołnierzy niejako połączy historię ze współczesnością.</u>
          <u xml:id="u-125.12" who="#StanisławNowel">Z upoważnienia sejmowych Komisji Obrony Narodowej i Prac Ustawodawczych, proszę obywateli posłów o uchwalenie projektu ustawy o przysiędze wojskowej wraz z zaproponowanymi uzupełnieniami zawartymi w druku sejmowym nr 337A. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-125.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#RomanMalinowski">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#RomanMalinowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przysiędze wojskowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej i Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przysiędze wojskowej jednogłośnie.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów; Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej; Komisji Spraw Samorządowych oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (druki nr 294 i 338).</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#RomanMalinowski">Głos ma sprawozdawca poseł Jen Pryszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#JanPryszcz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego Budżetu i Finansów, Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Komisji Spraw Samorządowych oraz Komisji Prac Ustawodawczych, mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (druk sejmowy nr 294).</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#JanPryszcz">Wysoka Izbo! Rządowy projekt nowelizacji ustawy został poddany bardzo szerokiej konsultacji społecznej w zakładach pracy, w zakładowych organizacjach związkowych, był też przedmiotem wielomiesięcznych negocjacji przedstawicieli Rządu i Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych. Ostateczną opinię w tej sprawie wydał Komitet Wykonawczy OPZZ. Wypowiedziały się w tej kwestii też inne organizacje społeczno-zawodowe. Podkomisja powołana przez cztery komisje sejmowe w pracach nad ostatecznym projektem nowelizowanej ustawy wykorzystała także opinie Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie, Zespołu Doradców Sejmowych oraz ekspertów.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#JanPryszcz">Konieczność nowelizowania ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania podyktowana jest:</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — potrzebą dostosowania jej do aktualnych warunków ekonomicznych i społecznych, wynikających z rozwiązań drugiego etapu reformy gospodarczej,</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#JanPryszcz">— po drugie — potrzebą dostosowania ustawy do znowelizowanego w 1986 roku Kodeksu pracy w części dotyczącej układów zbiorowych pracy.</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#JanPryszcz">Wreszcie obligują do zmian wnioski wynikające z dokonanych ocen funkcjonowania zakładowych systemów wynagradzania, a w szczególności wnioski wynikające z oceny dokonanej w dniu 10 kwietnia 1986 r. przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-127.6" who="#JanPryszcz">Przedstawiony przez Rząd projekt zmian, uwzględniając powyższe realia oraz doświadczenia wynikające z ocen już funkcjonujących 11 tysięcy zakładowych systemów wynagradzania, stwarza możliwość:</u>
          <u xml:id="u-127.7" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — dostosowania istniejących zakładowych systemów wynagradzania do nowych warunków, a następnie ich stopniowego przekształcania w zakładowe umowy zbiorowe,</u>
          <u xml:id="u-127.8" who="#JanPryszcz">— po drugie — wprowadzania zakładowych systemów wynagradzania w zakładach pracy nie objętych układem zbiorowym pracy,</u>
          <u xml:id="u-127.9" who="#JanPryszcz">— po trzecie — wprowadzania zakładowych systemów wynagradzania w zakładach objętych nowym układem zbiorowym pracy w drodze zakładowej umowy zbiorowej,</u>
          <u xml:id="u-127.10" who="#JanPryszcz">— po czwarte — w przyjętych w projekcie ustawy rozwiązaniach przewidziano, iż zakłady pracy nie zawsze będą mogły zawrzeć zakładową umowę zbiorową z chwilą zawarcia nowego układu zbiorowego pracy, na przykład z uwagi na brak możliwości finansowych lub z powodu negatywnej opinii organów samorządu o projekcie układu zbiorowego pracy. W związku z powyższym zaproponowano rozwiązania prawne umożliwiające w tych zakładach funkcjonowanie w dalszym ciągu zakładowych systemów wynagradzania, lecz na zmodyfikowanych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-127.11" who="#JanPryszcz">Powyższe rozwiązania znalazły odzwierciedlenie w poszczególnych rozdziałach znowelizowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-127.12" who="#JanPryszcz">W rozdziale pierwszym określone zostały zarówno jednostki gospodarcze upoważnione do korzystania z przepisów znowelizowanej ustawy, jak i podmioty gospodarcze wyłączone z prawa do stosowania zakładowych systemów wynagradzania z chwilą, gdy zostaną one objęte nowym układem zbiorowym pracy.</u>
          <u xml:id="u-127.13" who="#JanPryszcz">W odniesieniu do jednostek uprawnionych projekt ustawy proponuje rozszerzenie zakresu ustawy w stosunku do przepisów dotychczasowych na następujące jednostki:</u>
          <u xml:id="u-127.14" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — państwową jednostkę organizacyjną „Polskie Radio i Telewizja”;</u>
          <u xml:id="u-127.15" who="#JanPryszcz">— po drugie — państwową jednostkę organizacyjną „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”;</u>
          <u xml:id="u-127.16" who="#JanPryszcz">— po trzecie — jednostki badawczo-rozwojowe i inne o charakterze naukowo-badawczym, z wyjątkiem jednostek będących jednostkami budżetowymi;</u>
          <u xml:id="u-127.17" who="#JanPryszcz">— po czwarte — jednostki organizacyjne spółdzielczości pracy;</u>
          <u xml:id="u-127.18" who="#JanPryszcz">— po piąte — spółki handlowe z udziałem skarbu państwa i innych jednostek gospodarki uspołecznionej;</u>
          <u xml:id="u-127.19" who="#JanPryszcz">— po szóste — jednostki organizacji społecznych, prowadzące działalność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-127.20" who="#JanPryszcz">Zakłady te najczęściej stosują obecnie branżowe zasady wynagradzania, to jest takie, jakie obowiązują w przedsiębiorstwach, które wprowadziły zakładowe systemy wynagradzania. Ponadto Rada Ministrów upoważniona została w art. 1 ust. 5 do rozszerzenia tego zapisu po porozumieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową na inne jeszcze zakłady, które w chwili obecnej nie są nim objęte, to jest przepisem o stosowaniu zakładowych systemów wynagradzania, a które w miarę wdrażania rozwiązań drugiego etapu reformy gospodarczej będą uzyskiwały pełną samodzielność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-127.21" who="#JanPryszcz">Natomiast proponowany zapis dotyczący wyłączenia niektórych jednostek gospodarczych z prawa do stosowania zakładowych systemów wynagradzania z chwilą objęcia ich nowym układem zbiorowym pracy wynika z ustaleń znowelizowanej części Kodeksu pracy, w myśl których rozróżnia się dwa rodzaje układów zbiorowych pracy: pierwszy — dla pracowników zatrudnionych w zakładach pracy uprawnionych do stosowania zakładowych systemów wynagradzania i drugi — szczegółowy dla pozostałych zakładów pracy nieupoważnionych do stosowania zakładowych systemów wynagradzania.</u>
          <u xml:id="u-127.22" who="#JanPryszcz">W związku z powyższym zakłady wymienione w art. 1 ust. 4 nie będą mogły korzystać z prawa do stosowania zakładowych umów zbiorowych, w myśl przepisów rozdziału 3 niniejszej ustawy. Obecnie, to jest zgodnie z dotychczasowymi przepisami, zakłady te mają prawo stosowania zakładowych systemów wynagradzania i z prawa tego korzystają. Do czasu objęcia tych zakładów nowym układem zbiorowym pracy jednostki stosujące do dnia 1 lipca 1988 r. zakładowe systemy wynagradzania, a nie uprawnione do ich tworzenia w świetle ustawy, zachowują nadal prawo tworzenia zakładowych systemów wynagradzania według zasad określonych w rozdziale drugim niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-127.23" who="#JanPryszcz">Wyłączenie niektórych przedsiębiorstw państwowych oraz innych jednostek organizacyjnych z prawa do stosowania przepisów nowej ustawy, wynika między innymi z następujących uwarunkowań:</u>
          <u xml:id="u-127.24" who="#JanPryszcz">— W odniesieniu do Wspólnot: Węgla Kamiennego oraz Energetyki i Węgla Brunatnego — dokonywania na szczeblu tych wspólnot rozliczeń finansowych z budżetem państwa z tytułu dotacji i podatku dochodowego, a także podziału środków będących w dyspozycji wspólnot wraz z ustaleniem celów ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-127.25" who="#JanPryszcz">— Z konieczności ujednolicenia zasad wynagradzania wszystkich jednostek organizacyjnych danej branży współdziałających na rzecz realizacji postawionych zadań i jednocześnie ponoszenia odpowiedzialności za realizację wspólnego celu. Dotyczy to przedsiębiorstw górnictwa naftowego i gazownictwa. Z powyższych względów już obecnie pracownicy tych jednostek są wynagradzani według jednolitych zasad wynikających z porozumień branżowych.</u>
          <u xml:id="u-127.26" who="#JanPryszcz">— Ze specyfiki świadczonych usług przez niektóre przedsiębiorstwa oraz finansowania ich działalności przez budżet. Powyższe dotyczy przedsiębiorstw lecznictwa uzdrowiskowego, pracowników publicznego transportu kolejowego PKP oraz przedsiębiorstwa „Lasy Państwowe”.</u>
          <u xml:id="u-127.27" who="#JanPryszcz">Ponadto projekt ustawy wskazuje, że treścią porozumienia nie mogą być objęci kierownicy i tymczasowi kierownicy zakładów pracy uprawnionych do stosowania zakładowych systemów wynagradzania. Dla rozstrzygnięcia tej kwestii ustawa przyznaję delegacje dla Rady Ministrów, która w drodze rozporządzenia, po porozumieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową, określi zasady wynagradzania tej grupy pracowników.</u>
          <u xml:id="u-127.28" who="#JanPryszcz">Zaproponowana wyżej treść przepisów przenosi zasady wynagradzania dotychczas stosowane tylko do dyrektora przedsiębiorstwa państwowego na innych kierowników jednostek państwowych i organizacji społecznych, prowadzących działalność gospodarczą. W wypadku jednostek spółdzielczości pracy i innych jednostek gospodarki uspołecznionej, w tym: jednostek badawczo-rozwojowych i naukowo-badawczych proponowane przepisy dotyczyłyby jedynie tych zakładów, które wprowadziły zakładowe systemy wynagradzania.</u>
          <u xml:id="u-127.29" who="#JanPryszcz">Obywatele Posłowie! Rozdział drugi poświęcony jest przepisom dotyczącym zakładowych systemów wynagradzania w zakładach nie objętych układem zbiorowym pracy. Natomiast rozdział trzeci określa zasady tworzenia zakładowych systemów wynagradzania, wprowadzanych w drodze zakładowych umów zbiorowych.</u>
          <u xml:id="u-127.30" who="#JanPryszcz">W rozdziale drugim dokonano szeregu zmian w stosunku do aktualnie obowiązujących przepisów ustawowych, które w trakcie dotychczasowych doświadczeń wynikających z funkcjonowania zakładowych systemów wynagradzania ograniczały samodzielność przedsiębiorstw w zakresie prowadzonej polityki płac, przede wszystkim w zakresie powiązania wynagrodzeń z wynikami i warunkami pracy, lub też przez liczne obwarowania utrudniały wprowadzanie porozumień zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-127.31" who="#JanPryszcz">Proponowane zmiany przepisów dotyczących zakładowych systemów Wynagradzania w zakładzie pracy nie objętym układem zbiorowym dotyczą stworzenia zakładom pracy samodzielnej polityki płać przez:</u>
          <u xml:id="u-127.32" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — zmniejszenie liczby gwarantowanych ustawą składników wynagradzania, takich jak dodatku funkcyjnego, dodatku za staż pracy, nagrody jubileuszowej, po drugie — zrezygnowanie z określenia w ustawie minimalnych gwarantowanych wysokości niektórych składników wynagradzania, tj. dodatku funkcyjnego, dodatkowego wynagrodzenia za pracę W porze nocnej, w warunkach szkodliwych dla zdrowia i szczególnie uciążliwych, zrezygnowanie w artykule 13 obowiązujących dotychczas obligatoryjnych warunków wprowadzania porozumienia o stosowaniu zakładowych systemów wynagradzania, takich jak: aktualizacja norm pracy, ustalanie norm obsad, przebudowa wewnętrznej struktury wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-127.33" who="#JanPryszcz">Należy pozytywnie ocenić, że projekt nowelizacji ogranicza się tylko do jednego warunku, a mianowicie uzależnia wprowadzenie zakładowego systemu wynagradzania cd posiadanych przez zakład środków finansowych, wypracowanych zgodnie z zasadą samofinansowania. Mówi o tym art. 2[1] ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-127.34" who="#JanPryszcz">Zrezygnowano z zasady kategoryzacji zakładów, uzależniając poziom płać pracowników wyłącznie ód wkładu pracy i sytuacji finansowej zakładu. Zrezygnowano z obowiązku rejestracji w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej porozumień o stosowaniu zakładowych systemów wynagradzania oraz protokołów dodatkowych do tych porozumień. Dotychczasowe zasady i tryb rejestracji porozumień stanowiły poważne utrudnienie dla zakładów pracy, a często uniemożliwiały szybkie dostosowywanie polityki płac do bieżących potrzeb przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-127.35" who="#JanPryszcz">Stworzono podstawę prawną umożliwiającą zwolnienie z obowiązku uzyskiwania opinii rad pracowniczych i ogólnych zebrań pracowników w przypadku wprowadzenia w zakładowym systemie wynagradzania zmian wynikających z ustawowej zmiany najniższego wynagrodzenia oraz w przypadku podwyższenia wysokości składników wynagradzania. Mówi o tym art. 4 ust. 7.</u>
          <u xml:id="u-127.36" who="#JanPryszcz">Proponowane zmiany w rozdziale drugim umożliwiają przyznawanie dodatku funkcyjnego pracownikowi, który nie jest kierownikiem komórki organizacyjnej zakładu, lecz kieruje zespołem pracowników powołanym doraźnie w celu wykonania określonej pracy. Powyższe rozwiązanie może się przyczynić do zapobieżenia tworzeniu komórek organizacyjnych, zbędnych z punktu widzenia potrzeb organizacji pracy. Mówi o tym art. 10 ust. 6 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-127.37" who="#JanPryszcz">W celu wzmocnienia motywacyjnej funkcji premiowania i nagradzania pracowników określone zostały podstawowe kierunki zasad premiowania i nagradzania, które powinny pobudzać pracowników lub grupy pracownicze do realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-127.38" who="#JanPryszcz">Jednym z celów nowelizowanej ustawy jest stworzenie zakładom pracy możliwości większego wykorzystania swoich uprawnień w ramach posiadanej samodzielności do realizacji zakładowej polityki płac.</u>
          <u xml:id="u-127.39" who="#JanPryszcz">W świetle powyższego szczególnego charakteru nabiera płaca zasadnicza jako główny element wynagradzania. Równie wysoką rangę przypisuje projekt ustawy systemowi premiowania i nagradzania, którego zasady powinny mobilizować pracowników do realizacji zadań ukierunkowanych na wzrost efektywności i poprawę jakości produkcji i usług.</u>
          <u xml:id="u-127.40" who="#JanPryszcz">Projekt ustawy, uwzględniając potrzebę zakładów pracy, ograniczenia fluktuacji kadr wprowadził możliwość stosowania preferencyjnych zasad obliczania dodatków do płac. Szczególnie pozytywnie ocenić należy proponowane zmiany w zakresie dodatku za staż pracy. Ustalenie okresów zatrudnienia może odbywać się według trzech wariantów, tj:</u>
          <u xml:id="u-127.41" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — według dotychczasowych przepisów, po drugie — według zasad preferencyjnych, to jest wyłącznie za lata przepracowane w danym zakładzie pracy, z pominięciem poprzednich okresów zatrudnienia oraz po trzecie — za lata przepracowane ogółem, z możliwością preferowania okresu czasu przepracowanego w danym zakładzie pracy Preferencyjne zasady obliczania dodatku za zakładowy staż pracy polegałyby na możliwości podwyższenia procentowego wymiaru tego dodatku do 1,5% podstawy za jeden rok pracy oraz możliwości ustalenia podstawy wymiaru dodatku wyższej od najniższego wynagrodzenia, np. według grupy osobistego zaszeregowania. Mówi o tym art. 16 ust. 6.</u>
          <u xml:id="u-127.42" who="#JanPryszcz">Ponadto proponuje się wprowadzenie dodatku za staż pracy tzw. kroczącego, którego procentowa wysokość zwiększałaby się corocznie przy zachowaniu minimalnych i maksymalnych okresów wymaganych do nabycia uprawnień. Mówi o tym art. 16 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-127.43" who="#JanPryszcz">Proponowane przepisy wykazują dużą elastyczność, stwarzając możliwość:</u>
          <u xml:id="u-127.44" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — zakładom wyboru wariantu polityki płac w ramach posiadanych środków na wynagrodzenia;</u>
          <u xml:id="u-127.45" who="#JanPryszcz">— po drugie — pracownikowi wpływu na wzrost swojego wynagrodzenia przez związanie się z zakładem pracy na dłuższy czas, jeżeli oczywiście wysokość dodatku za przepracowane lata będzie silnie preferowała staż pracy w danym zakładzie, np. przez naliczanie go od podstawy, jaką byłaby średnia płaca w zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-127.46" who="#JanPryszcz">Spełnione zostałyby powyższymi uregulowaniami oczekiwania zakładów pracy, a przyjęcie znacznie wyższego poziomu wynagrodzeń za staż pracy w danym zakładzie nagradzałoby wieloletnią pracę pracownika, mistrzowskie opanowanie przez niego wykonywanego zawodu i wpływało pozytywnie na stabilizację załóg.</u>
          <u xml:id="u-127.47" who="#JanPryszcz">Na analogicznych zasadach zaproponowane zostały podstawy prawne naliczania nagród jubileuszowych oraz odpraw rentowych i emerytalnych. Projekt ustawy przewiduje możliwość wypłacania tych składników wynagrodzeń według dwóch wariantów:</u>
          <u xml:id="u-127.48" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — według dotychczasowych zasad, to jest za ogólny staż pracy i od najniższego wynagrodzenia, po drugie — za lata przepracowane ogółem z możliwością preferowania lat przepracowanych w danym zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-127.49" who="#JanPryszcz">Preferencyjność obliczania tych składników polegałaby na możliwości ustalania podstawy liczenia wymiaru nagrody jubileuszowej oraz odprawy emerytalno-rentowej wyższej od najniższego wynagrodzenia, np. od osobistego zaszeregowania.</u>
          <u xml:id="u-127.50" who="#JanPryszcz">Ponadto proponuje się wprowadzenie nagród jubileuszowych po 15 latach pracy tam, gdzie według dotychczasowych przepisów minimalny okres zatrudnienia wymagany do nabycia tej nagrody był dłuższy. Mówi o tym art. 17 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-127.51" who="#JanPryszcz">Uregulowania dotyczące pozostałych składników wynagradzania, nie związanych bezpośrednio z wynikami pracy, mają charakter fakultatywny i są następujące:</u>
          <u xml:id="u-127.52" who="#JanPryszcz">Po pierwsze — w zakresie dopłat za pracę w godzinach nadliczbowych — w projekcie nie proponuje się zmian w dotychczasowych przepisach. Pozostawiono formę ujednolicenia tego dodatku na najniższym poziomie, bo liczonego od najniższej płacy bez względu na charakter pracy i stawkę zaszeregowania, ale, podkreślam, jest to zapis fakultatywny, można też stosować od stawki osobistego zaszeregowania.</u>
          <u xml:id="u-127.53" who="#JanPryszcz">Po drugie — w zakresie dodatków za pracę nocną i w warunkach szkodliwych — projekt ustawy pozostawia uregulowanie tych zagadnień porozumieniu zakładowemu.</u>
          <u xml:id="u-127.54" who="#JanPryszcz">Po trzecie — w zakresie niezawinionego przez pracownika przestoju przyjęty został zapis ustalenia podstawy liczenia wynagrodzenia w wysokości niższej niż przewiduje art 81 § 2–4 Kodeksu pracy, nie niższy jednak od najniższego wynagrodzenia, ale jest to również zapis fakultatywny, można też regulować korzystniej dla pracowników.</u>
          <u xml:id="u-127.55" who="#JanPryszcz">Nie krępuje się więc zakładów wymogami kodeksowymi, a o przyjętych rozwiązaniach zadecyduje ekonomia: z jednej strony — samodzielność finansowa zakładu, a z drugiej — odpowiedzialność za skutki dokonanego przez niego wyboru wariantu. Przyjęte właściwe rozwiązania mogą wymuszać dobrą organizację pracy.</u>
          <u xml:id="u-127.56" who="#JanPryszcz">W zakresie ustalania podstawy naliczania dodatku funkcyjnego zaproponowane nowe uregulowania prawne dotyczą:</u>
          <u xml:id="u-127.57" who="#JanPryszcz">— po pierwsze — zwiększenia maksymalnej granicy tego dodatku ze 100% do 300%, liczonej od podstawy, jaką jest najniższe wynagrodzenie;</u>
          <u xml:id="u-127.58" who="#JanPryszcz">— po drugie — wprowadza się przepis, iż dodatek funkcyjny przysługuje również pracownikowi zatrudnionemu na innym stanowisku niż kierownicze, o czym mówiłem wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-127.59" who="#JanPryszcz">Przedstawione propozycje zmian w przepisach szczegółowych projektu ustawy, zawarte w nich możliwości wyboru przez zakład odpowiadającego mu wariantu bądź też pozostawienie uregulowania zagadnień zakładowemu porozumieniu, są zgodne zarówno z zasadami reformy gospodarczej, jak i zgłaszanymi w trakcie konsultacji społecznej opiniami na temat projektu nowelizowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-127.60" who="#JanPryszcz">Pozytywnie należy ocenić to, że możliwość dyskontowania nowelizowanych przepisów będzie zależała przede wszystkim od stopnia efektywności działań zakładu pracy oraz wypracowanych środków na wynagrodzenia, zgodnie z zasadą samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-127.61" who="#JanPryszcz">Porozumienie płacowe, uwzględniając warunki organizacyjne i techniczne zakładu pracy będzie pobudzać do:</u>
          <u xml:id="u-127.62" who="#JanPryszcz">1) stosowania form organizacji i wynagradzania sprzyjających poprawie wydajności i jakości wykonywanej pracy, w tym do stosowania grupowych form organizacji pracy;</u>
          <u xml:id="u-127.63" who="#JanPryszcz">2) wykorzystania kwalifikacji pracowników do wykonywania przez nich różnego rodzaju prac, a więc wielozawodowość;</u>
          <u xml:id="u-127.64" who="#JanPryszcz">3) podejmowania pracy w systemie wielozmianowym;</u>
          <u xml:id="u-127.65" who="#JanPryszcz">4) stosowania wewnętrznego rozrachunku gospodarczego z wykorzystaniem jego wyników do ustalania poziomu wynagrodzeń;</u>
          <u xml:id="u-127.66" who="#JanPryszcz">5) wykorzystywania przez zakłady pracy nowoczesnych rozwiązań w zakresie technik i metod organizacji pracy, wykorzystywania wyników atestacji stanowisk oraz wartościowania pracy.</u>
          <u xml:id="u-127.67" who="#JanPryszcz">Zakłady otrzymały również uprawnienia do określania zasad wynagradzania w wypadku wystąpienia trudności finansowych, szczególnie w okresie utraty zdolności kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-127.68" who="#JanPryszcz">Wysoka Izbo! W rozdziale III projektu znowelizowanej ustawy stworzony został spójny system prawny dotyczący zakładowych umów zbiorowych, uwzględniający zarówno obowiązujące w tym zakresie znowelizowane przepisy Kodeksu pracy, art. 241[10]—241[17], jak też w części zaproponowane w rozdziale 2 ustawy przepisy dotyczące porozumień o stosowaniu zakładowych systemów wynagradzania, o czym mówi art. 25[2] ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-127.69" who="#JanPryszcz">W przepisach tego rozdziału:</u>
          <u xml:id="u-127.70" who="#JanPryszcz">1) uwzględniono grupy pracownicze wyłączone z zakładowych systemów wynagradzania z uwagi na obowiązujące w tym zakresie powszechne przepisy;</u>
          <u xml:id="u-127.71" who="#JanPryszcz">2) uwzględniono ogólne zasady budowy tabel płac i tworzenia systemów premiowania oraz nagradzania;</u>
          <u xml:id="u-127.72" who="#JanPryszcz">3) ustalono górne granice dla uprawnień, jak i kwot w zakresie dodatków funkcyjnych, stażowych, nagród jubileuszowych oraz odpraw emerytalnych i rentowych.</u>
          <u xml:id="u-127.73" who="#JanPryszcz">Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, układ zbiorowy pracy pełni funkcję nadrzędną wobec zakładowej umowy zbiorowej. Określa on, jakie składniki wynagradzania ma zastosować obowiązkowo nakładowa umowa zbiorowa oraz ustala ich minimalną wysokość, mówi o tym art. 25[1] oraz 25[2].</u>
          <u xml:id="u-127.74" who="#JanPryszcz">W zakładowej umowie zbiorowej przewiduje się również zgodnie z zasadą II etapu reformy gospodarczej możliwość wprowadzania dodatkowych składników wynagradzania niż są przewidziane w układzie zbiorowym pod warunkiem, że będą one powiązane z wynikami pracy. Wobec powyższego w zakładowej umowie zbiorowej będzie obowiązek stosowania wszystkich składników wynagradzania określonych w układzie zbiorowym pracy oraz ustalania ich wysokości na poziomie nie niższym niż przyjęto w układzie. Jednocześnie zakładowa umowa zbiorowa musi uwzględniać określone w niniejszym projekcie ustawy maksymalne wysokości niektórych z tych składników.</u>
          <u xml:id="u-127.75" who="#JanPryszcz">W celu ograniczenia do minimum prac administracyjnych i umknięcia sytuacji, w której zakładowe systemy wynagradzania w krótkich okresach czasu byłyby zmieniane — raz w trybie przewidzianym dla porozumienia, a drugi raz — w ramach dostosowania ustaleń zakładowego systemu wynagradzania do nowego układu zbiorowego pracy, proponuje się przyjąć zasadę, że z chwilą wejścia w życic układu zbiorowego pracy wszystkie powinny nastąpić w ramach zawieranej zakładowej umowy zbiorowej — mówi o tym art. 25[6].</u>
          <u xml:id="u-127.76" who="#JanPryszcz">Jednocześnie w nowelizowanej części Kodeksu pracy proponuje się przyznać stronom układu zbiorowego pracy prawo do zwolnienia organów założycielskich z obowiązku rejestrowania zakładowych umów zbiorowych. Jest o tym w art. 241[13], § 6.</u>
          <u xml:id="u-127.77" who="#JanPryszcz">Wysoka Izbo! Wyrażam przekonanie, że przedłożony projekt ustawy, po uwzględnieniu zaproponowanych przez podkomisję poprawek, spełni podstawowy cel wymieniony w uzasadnieniu projektu.</u>
          <u xml:id="u-127.78" who="#JanPryszcz">Uchwalenie ustawy zmieniającej ustawę o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania będzie stanowić wyraźny postęp, umożliwiający zakładom pracy samodzielne prowadzenie aktywnej polityki płac, silnie motywującej powiązanie wynagrodzeń z wynikami pracy.</u>
          <u xml:id="u-127.79" who="#JanPryszcz">Samodzielność w podejmowaniu decyzji płacowych przez zakłady przy pełnej ich odpowiedzialności za konsekwencje finansowe, będzie potwierdzeniem wdrażania II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-127.80" who="#JanPryszcz">Jednocześnie proponuję, aby ustawa zgodnie z art. 6 projektu weszła w życie z dniem 1 lipca 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-127.81" who="#JanPryszcz">Przedstawiając powyższe, w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Komisji Spraw Samorządowych oraz Komisji Prac Ustawodawczych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedłożony projekt ustawy wg druku sejmowego nr 294 z poprawkami zawartymi w druku nr 338. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-127.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#RomanMalinowski">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów; Komisję Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej; Komisję Spraw Samorządowych oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania — jednogłośnie.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy o zmianie niektórych przepisów Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach (druki nr 319 i 339).</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#RomanMalinowski">Głos ma sprawozdawca poseł Emilia Pogonowska-Jucha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o przebiegu i rezultatach prac nad rządowym projektem ustawy o zmianie niektórych przepisów Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przystępując do prac nad tym projektem, Komisje dysponowały wynikami debaty poselskiej, towarzyszącej pierwszemu czytaniu wspomnianej ustawy, uwagami nadesłanymi przez niektóre wojewódzkie zespoły poselskie oraz indywidualnymi uwagami przesłanymi przez obywateli posłów. Do Komisji wpłynęły również opinie przedstawicieli Zespołu Doradców Sejmowych, a także opinia Rady Społeczno-Gospodarczej. W pracach Komisji wziął udział specjalnie powołany ekspert oraz przedstawiciele zainteresowanych resortów i instytucji.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przystępując do prac nad przedłożonym projektem, Komisje rozstrzygnęły przede wszystkim problem celowości wprowadzenia zmian w aktach prawnych, których dotyczy projekt. Powszechnie bowiem wiadomo, że trwają prace powołanych przez Premiera Komisji do Spraw Reformy Prawa Karnego oraz Komisji do Spraw Reformy Prawa o Wykroczeniach, których zadaniem jest opracowanie kompleksowych zmian obowiązującego systemu prawa karnego. Zakończenie prac tych Komisji przewidziano na r. 1990. Uwzględniając tę okoliczność, jak również fakt, że omawiany projekt — przez dostosowanie niektórych rozwiązań prawnych do aktualnych potrzeb życia społecznego — zmierza w istocie do podniesienia skuteczności i efektywności nowelizowanych dziedzin prawa, Komisje uznały wprowadzenie w chwili obecnej proponowanych zmian za celowe i uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Należy podkreślić, że projekt ustawy był konsultowany z przedstawicielami Rady Legislacyjnej, a także został zaopiniowany przez Komisję do Spraw Reformy Prawa Karnego. Można zatem przyjąć, że na jego treść mieli wpływ wchodzący w skład tych organów wybitni przedstawiciele polskiego środowiska prawniczego.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przechodząc do omówienia szczegółowych postanowień projektu, należy stwierdzić, że pełną akceptację ze strony obu Komisji uzyskały proponowane zmiany w Kodeksie karnym oraz w Kodeksie karnym wykonawczym. Zmierzają one w istocie do depenalizacji życia i doskonalenia systemu wykonywania kar.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Nowelizacja art. 34 Kodeksu karnego oraz powiązane z nim zmiany w Kodeksie karnym wykonawczym prowadzą do modyfikacji warunków wykonywania kary ograniczenia wolności. Ten rodzaj kary zyskuje w ostatnim okresie na znaczeniu z uwagi na jej nieizolacyjny charakter oraz ze względu na jej ogromny walor wychowawczy i resocjalizacyjny. Rozwiązania przewidziane w nowelizowanym art. 34 § 1 Kodeksu karnego zmierzają do tego, by wykonywanie nieodpłatnej dozorowanej pracy na cele publiczne stało się możliwe w wyznaczonych przez wojewodów, odpowiednio przez prezydentów miast Warszawy, Krakowa i Łodzi, uspołecznionych zakładach pracy, a także w instytucjach użyteczności publicznej. Aby wywołać szersze niż dotychczas zainteresowanie wspomnianych zakładów lub instytucji zatrudnieniem skazanych na karę ograniczenia wolności proponuje się przez nowelizację art. 34 § 3 Kodeksu karnego, by sąd, nakładając na skazanego obowiązek podjęcia pracy w odpowiednim uspołecznionym zakładzie pracy, mógł orzec potrącenie ustawowo określonej części przysługującego skazanemu wynagrodzenia na rzecz zatrudniającego go zakładu, a nie — jak dotychczas — na rzecz skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Z przedstawionymi zmianami art. 34 § 1 i § 3 Kodeksu karnego łączy się nowelizacja przepisu art. 120 § 3 Kodeksu karnego wykonawczego, w świetle której kwoty uzyskane z pracy osób skazanych na karę ograniczenia wolności powinny być przeznaczane na potrzeby związane z wykonywaniem tej kary, a w szczególności na cele związane z organizowaniem i dozorowaniem pracy skazanych. Z kolei zmiana § 1 wymienionego przepisu art, 120 Kodeksu karnego wykonawczego prowadzi do nałożenia na zakłady pracy i instytucie, w których będzie wykonywana kara ograniczenia wolności obowiązku odpowiedniego zorganizowania takiej pracy, w tym również obowiązku wyznaczania pracowników odpowiedzialnych za jej przebieg.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Instytucje użyteczności publicznej, zobowiązane do wykonywania orzeczeń skazujących na karę ograniczenia wolności — w myśl art. 116 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego, ma wyznaczać sąd. Ten organ jest — z mocy art. 116 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego w nowelizowanym brzmieniu — zobowiązany do bezpośredniego przesyłania uspołecznionemu zakładowi pracy lub instytucji odpisu swego orzeczenia skazującego na karę ograniczenia wolności. Przypomnę, że dotychczas odpis takiego orzeczenia był kierowany do wykonania w zakładzie prący za pośrednictwem organu administracji państwowej. Obecna nowelizacja ma za ceł Skrócenie i uproszczenie procedury związanej z kierowaniem do wykonania orzeczeń dotyczących kary ograniczenia wolności.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Do sądu, w świetle nowego rozwiązania płynącego z art. 116 § 3 i art. 117 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego należą również obowiązki: wezwania skazanego do stawienia się w wyznaczonym terminie do wskazanego zakładu pracy lub instytucji oraz pouczenie skazanego o obowiązkach i konsekwencjach wynikających z uchylania się od odbywania kary.</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W celu usprawnienia wykonywania kary ograniczenia wolności oraz podniesienia jej efektywności omawiany projekt ustawy w nowelizowanym art. 120 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego, przewiduje rozwiązania zapewniające ścisłą współpracę z sądem zakładów pracy i instytucji, w których skazani wykonują pracę, zobowiązując te jednostki do niezwłocznego zawiadamiania sądu o niepodjęciu przez skazanego pracy w terminie, względnie o porzuceniu pracy lub nieprzestrzeganiu przez skazanego ustalonego porządku i dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Omawiany projekt ustawy określą w. nowelizowanym art. 120 § 4 Kodeksu karnego wykonawczego zakres delegacji dla wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia regulującego w sposób szczegółowy całość zagadnień związanych z wykonywaniem kary ograniczenia wolności w wyznaczonych zakładach pracy oraz w instytucjach użyteczności publicznej. Na uwagę zasługuje możliwość określenia dla tych zakładów lub instytucji ulg, w tym ulg podatkowych, w celu zwiększenia motywacji dla tworzenia prawidłowych warunków wykonywania kary ograniczenia wolności.</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pragnę w tym miejscu podkreślić, że do omawianego art. 120 § 4. Kodeksu karnego wykonawczego odnosi się poprawka Komisji, które uznały, że sformułowanie projektu przewidujące przyznanie dla wspomnianych wyżej zakładów — „odpowiednich preferencji” — było zbyt ogólne, sprzeczne z regułami określania zasad delegacji ustawowych i stąd uznano, za bardziej trafne odniesienie do możliwości przyznania tym zakładom ulg, w tym ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Dalszemu doskonaleniu wykonywania kary ograniczenia wolności służy także proponowana nowelizacja art. 34 § 2 Kodeksu karnego, polegająca na zniesieniu zakazu przyznawania skazanemu, w toku wykonywania kary ograniczenia wolności, wyższego wynagrodzenia. Wprowadzenie tej zmiany, w ocenie Komisji, będzie stanowić skuteczną motywację dla skazanego do lepszego wykonywania obowiązków i pozytywnie wpływać na przebieg procesu resocjalizacji.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Na akceptację zasługuje też zdaniem Komisji proponowana zmiana art. 84 § 2 i 3 Kodeksu karnego, w świetle której znacznemu złagodzeniu miałaby ulec dolegliwość przy zamianie kary ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności. Zmiana ta doprowadziłaby do złagodzenia o połowę długości kary zastępczej, co usunęłoby dotychczas istniejącą wadliwość polegającą na braku odpowiedniej relacji pomiędzy karą ograniczenia wolności a karą pozbawienia wolności.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Z aprobatą Komisji spotkały się przedstawione w projekcie zasady dotyczące instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia. Zmiany w tym zakresie, wynikające z nowej treści art. 91 § 1 i 2 Kodeksu karnego służą pożądanej indywidualizacji procesu wykonywania kary pozbawienia wolności, szerszemu uwzględnianiu postępów w resocjalizacji skazanego, pogłębieniu humanistycznych wartości Prawa karnego.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisja proponuje jednak uwzględnienie w art. 1 pkt. 3 projektu ustawy następujących poprawek, a mianowicie: w art. 91 § 1 Kodeksu karnego po wyrazach: „jeżeli już uprzednio odbywał karę pozbawienia wolności” — dodanie wyrazów: „jako karę zasadniczą”, oraz skreślenie wyrazów: „nie wcześniej jednak niż po 6 miesiącach”. Tego rodzaju uzupełnienie ma na celu usunięcie mogących się pojawić w praktyce wątpliwości, czy dotychczasowe sformułowanie nie obejmuje również zastępczej kary pozbawienia wolności.</u>
          <u xml:id="u-129.16" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Zdaniem Komisji warunek ograniczający stosowanie przedterminowego zwolnienia powinien dotyczyć jedynie zasadniczej kary pozbawienia wolności. Z kolei wykreślenie wyżej cytowanych wyrazów ma na celu wyeliminowanie mogących pojawić się w praktyce wątpliwości, czy warunek ten dotyczy przedterminowego zwolnienia stosowanego również na podstawie §§ od 2 do 4 art. 91 Kodeksu karnego, co zdaniem Komisji powinno mieć miejsce. Dla usunięcia tych wątpliwości proponuje się uzupełnienie art. 91 Kodeksu karnego nowym przepisem § 5 w brzmieniu: „§ 5. Warunkowe zwolnienie może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu przez skazanego 6 miesięcy kary pozbawienia wolności”.</u>
          <u xml:id="u-129.17" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W art. 91 § 2 pkt. 4 Kodeksu karnego Komisje proponują wykreślenie zbytecznego wyrazu „przedterminowym”.</u>
          <u xml:id="u-129.18" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisje nie zaaprobowały zgłoszonej w toku debaty związanej z pierwszym czytaniem projektu poprawki, proponującej wyłączenie z pkt. 1 § 2 art. 91 Kodeksu karnego przestępstw nieumyślnych, popełnionych w stanie nietrzeźwości, motywując swe stanowisko tym, że stan ten uwzględniany jest przez sąd z reguły już przy wymiarze kary, zaś kwestia ewentualnego zastosowania w takim wypadku warunkowego zwolnienia, uregulowana w sposób fakultatywny, powinna pozostawać w gestii sądu penitencjarnego.</u>
          <u xml:id="u-129.19" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W toku prac Komisji nad omawianym projektem ustawy, w części odnoszącej się do instytucji warunkowego zwolnienia, Rząd zgłosił propozycję uzupełnienia art. 3 projektu ustawy odpowiednią zmianą przepisu § 3 art. 55 Kodeksu karnego wykonawczego, która zmierza do znacznego złagodzenia warunku przyznania skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności najwyższej nagrody, a mianowicie zezwolenia uprawniającego do opuszczenia zakładu karnego na czas nie przekraczający 5 dni. Zgodnie z tą propozycją wspomnianą nagrodę mógłby otrzymać skazany wyróżniający się dobrym zachowaniem i postępami w resocjalizacji po odbyciu co najmniej połowy tej części kary pozbawienia wolności, po której może być warunkowo zwolniony, a nie — jak to było dotychczas — po odbyciu połowy wymierzonej kary. Komisje zaakceptowały tę poprawkę, upatrując w jej wprowadzeniu kolejny przejaw rozszerzenia środków resocjalizacji skazanych.</u>
          <u xml:id="u-129.20" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Propozycję nowelizacji art. 120 § 9 Kodeksu karnego Komisje uznały za niezbędną.</u>
          <u xml:id="u-129.21" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Spadek wartości pieniądza, jaki miał miejsce w ostatnich latach spowodował niezamierzone w istocie znaczne zaostrzenie represji karnej za te przestępstwa, za które surowsza odpowiedzialność, według konstrukcji obowiązującego Kodeksu karnego, uzależniona jest od wartości zagarniętego mienia.</u>
          <u xml:id="u-129.22" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W wypadku zagarnięcia mienia znaczne i wielkiej wartości, których progi wyznaczają dotychczas kwoty 300 tys. zł i 600 tys. zł zachodziła konieczność orzekania kar pozbawienia wolności w wymiarze nie niższym od 5 lub 8 lat, a obok tej kary również kar dodatkowych przewidzianych przy skazaniu za zbrodnię, takich jak konfiskata mienia, pozbawienie praw publicznych i inne.</u>
          <u xml:id="u-129.23" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Aprobując przedstawioną w projekcie rządowym zmianę art. 120 § 9 Kodeksu karnego co do zasady, Komisje stanęły na stanowisku, że z uwagi na niezahamowanie procesu inflacyjnego, konieczne staje się takie podwyższenie progów określających mienie znacznej i wielkiej wartości, aby z jednej strony — stanowiły one prawidłową wykładnię stopnia społecznej szkodliwości czynów odnoszących się do wyrządzenia szkody w tym mieniu, z drugiej zaś — aby zapobiec konieczności dokonywania w nieodległej przyszłości kolejnej zmiany przepisu art. 120 § 9 Kodeksu karnego, co ze względu na szczególnie pożądaną trwałość zasad prawa karnego, byłoby niewskazane. Wychodząc z tych założeń, Komisje przyjęły poprawkę, polegającą na zastąpieniu w art. 120 § 9 Kodeksu karnego wyrazów „300 000 zł” wyrazami „2 000 000 zł”, natomiast wyrazów „600 000 zł” wyrazami „4 000 000 zł”.</u>
          <u xml:id="u-129.24" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Jednocześnie Komisje nie podzieliły argumentów opinii Rady Społeczno-Gospodarczej, która proponowała określenie wartości mienia w art. 120 § 9 Kodeksu karnego, według ustawowo przyjętej wielokrotności płacy minimalnej, albo upoważnienie Sądu Najwyższego do określenia tych wartości.</u>
          <u xml:id="u-129.25" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wymienione w art. 120 § 9 Kodeksu karnego kwoty określające mienie znacznej i wielkiej wartości, stanowią bowiem szczegółowo wymienione w kodeksie znamiona przedmiotowe przestępstw. Jedną z podstawowych zasad polskiego systemu odpowiedzialności karnej jest reguła, że wszystkie elementy tej odpowiedzialności powinny być określone w ustawie, a zatem należą do kompetencji prawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-129.26" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wysoki Sejmie! Prezentowany projekt ustawy zmierza także do wprowadzenia zmian w obowiązującym Kodeksie postępowania karnego, a mianowicie w dziale X tego Kodeksu, obejmującym postępowania szczególne. Postępowania te — najogólniej je charakteryzując — cechuje zmodyfikowany przebieg czynności procesowych i zredukowanie formalizmu procesowego. Projekt ustawy zmierza do wprowadzenia zmian w postępowaniu uproszczonym i przyspieszonym, a także do wprowadzenia do obowiązującego Kodeksu postępowania karnego dodatkowego trybu postępowania szczególnego, a mianowicie postępowania nakazowego.</u>
          <u xml:id="u-129.27" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przed przystąpieniem do prezentacji tych zmian, pragnę zauważyć, że cel ich wprowadzenia, a mianowicie: podniesienie skuteczności prawa karnego, zwiększenie sprawności postępowania w sprawach karnych i obniżenie społecznych kosztów tego postępowania — jest przedmiotem zainteresowania nie tylko polskiego prawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-129.28" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Otóż obradujący w Mediolanie na przelotnie sierpnia i września 1985 r. VII Kongres Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie zapobiegania przestępstwom i postępowania z przestępcami, w jednym ze swych dokumentów, a mianowicie w raporcie końcowym Komitetu I zawarł stwierdzenie: „Dyskusja wokół efektów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, a zwłaszcza w zakresie czasu i kosztów postępowania w tych sprawach, koncentrowała się na usprawnianiu i upraszczaniu procedur (...) Wielu delegatów opisywało wysiłki w celu ograniczenia formalizmu, zwłaszcza w przypadku mniej poważnych przestępstw, a także ograniczaniu procedur w kierunku zmniejszenia opóźnień w różnych stadiach postępowania karnego”.</u>
          <u xml:id="u-129.29" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Analiza omawianego dziś projektu ustawy prowadzi do wniosku, że również polski ustawodawca otrzymał propozycję wprowadzenia rozwiązań zmierzających w tym samym kierunku. Ich realizacja w odniesieniu do znanego naszemu ustawodawstwu trybu uproszczonego miałaby polegać, według zaakceptowanych przez obie Komisje propozycji projektu rządowego, na niewielkim rozszerzeniu grupy przestępstw, co do których tryb ten miałby być dopuszczalny, do podwyższenia — w związku ze skutkami inflacji — z 50 tys. zł do 100 tys. zł wartości przedmiotu przestępstwa albo szkody wyrządzonej lub zamierzonej w odniesieniu do przestępstw przeciwko mieniu, o które sprawy mogłyby być rozpoznawane w tym trybie, a ponadto na zawężeniu uproszczeń, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub zamierzona przekroczy 50 tys. zł. W takim wypadku konieczne byłoby zawiadomienie o wszczęciu dochodzenia prokuratora.</u>
          <u xml:id="u-129.30" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Spośród zmian dotyczących obowiązującego Kodeksu postępowania karnego, najdalej idące dotyczą uregulowanego w tym Kodeksie postępowania przyspieszonego. Należy przypomnieć, że w świetle dotychczasowych rozwiązań Kodeksu postępowania karnego, ten tryb mógł być stosowany do sprawców przestępstw wymienionych w art. 447 § 1 tego Kodeksu, o ile miały one charakter chuligański i jedynie w miejscowościach zagrożonych tego rodzaju przestępczością. Miejscowości te ustalał w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Prokuratorem Generalnym i Ministrem Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-129.31" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Ustawa z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej znacznie rozszerzyła zakres stosowania trybu przyspieszonego, a ponadto przewidywała rozwiązania, które w istotny sposób zaostrzyły rygory tego trybu, m.in. rozszerzyła zakres stosowania obligatoryjnego tymczasowego aresztowania. Ten model postępowania przyspieszonego spotkał się z powszechną krytyką środowisk prawniczych. Podkreślić należy, że w porównaniu do rozwiązań wymienionej wyżej ustawy z dnia 10 maja 1985 r. omawiany projekt, jeśli chodzi o tryb przyspieszony, wprowadza szereg istotnych zmian, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-129.32" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— ogranicza katalog przestępstw, do których ten tryb miałby mieć zastosowanie,</u>
          <u xml:id="u-129.33" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— zmniejsza wysokość kary pozbawienia wolności, jaką można byłoby orzekać w tym trybie z trzech lat do jednego roku,</u>
          <u xml:id="u-129.34" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— zwiększa zakres prokuratorskiej kontroli,</u>
          <u xml:id="u-129.35" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— przewiduje jako zasadę rozpoznawanie spraw w tym trybie w składzie ławniczym,</u>
          <u xml:id="u-129.36" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— odstępuje od obowiązku stosowania w tym postępowaniu tymczasowego aresztowania.</u>
          <u xml:id="u-129.37" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Nie można zatem podzielić poglądów o recypowaniu z tej ustawy do omawianego projektu rozwiązań dotyczących trybu przyspieszonego. Faktem jest natomiast, że projekt ustawy wykorzystuje dotychczasowe doświadczenia praktyki wymiaru sprawiedliwości związane ze stosowaniem wspomnianego trybu, w tym przede wszystkim potrzebę zapewnienia społeczeństwu szybkiej i zdecydowanej ochrony przed sprawcami przestępstw szczegółowo określonych w ustawie, przestępstw z reguły nieskomplikowanych, pod warunkiem jednak, że ich sprawcy zostali ujęci na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i doprowadzeni do sądu w ciągu 48 godzin cd chwili ujęcia bądź zobowiązani do stawienia się przed sądem w terminie.</u>
          <u xml:id="u-129.38" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Zwrócenia uwagi wymaga to, że ewentualnym trudnościom związanym ze stosowaniem tego trybu będzie zapobiegać jego fakultatywność, a więc możliwość odstąpienia od prowadzenia sprawy w tym trybie i uruchomienie innego, właściwego w danym wypadku trybu postępowania.</u>
          <u xml:id="u-129.39" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W toku prac nad projektem ustawy Komisje wnikliwie rozpatrzyły zarzut skierowany przeciwko projektowanym rozwiązaniom trybu przyspieszonego, który został zgłoszony w opinii Rady Społeczno-Gospodarczej, a mianowicie brak w projekcie rozwiązań gwarantujących oskarżonemu prawo do korzystania z pomocy obrońcy i zapewniających właściwy czas na przygotowanie obrony. Wskazano przy tym na art. 14 pkt 3b ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych; który stanowi, że „każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo do dysponowania odpowiednim czasem i możliwościami w celu przygotowania obrony i porozumienia się z obrońcą przez siebie wskazanym”. Aby wyeliminować przedstawione zastrzeżenia Komisje wprowadziły poprawkę w zmianie trzeciej przedstawioną, podobnie jak pozostałe poprawki, w druku sejmowym nr 339.</u>
          <u xml:id="u-129.40" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Zdaniem Komisji, prawidłowe wypełnienie przez Ministra Sprawiedliwości delegacji zawartej w znowelizowanym art. 454 Kodeksu postępowania karnego, spowoduje, że osobom oskarżonym, wobec których zastosuje się tryb przyspieszony, zostanie zapewniona zarówno możliwość wyboru obrońcy, jak również pozostałe przesłanki decydujące o przygotowaniu obrony pod względem merytorycznym.</u>
          <u xml:id="u-129.41" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisje zaaprobowały również omawiany projekt ustawy w odniesieniu do części dotyczącej postępowania nakazowego. Praktyka potwierdziła przydatność tego trybu na tle stosowania odpowiednich rozwiązań zawartych w ustawie z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej. Tryb ten pozwala na rozpoznawanie nieskomplikowanych spraw, bez wyznaczania rozprawy, w składzie jednego sędziego. Wydanie nakazu karnego jest możliwe jedynie wówczas, gdy na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Za istotną zmianę w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań należy uznać zawartą w projekcie propozycję ograniczenia kar zasadniczych i dodatkowych, jakie mogą być wymierzone w drodze nakazu karnego, a mianowicie: do 6 miesięcy kary ograniczenia wolności, dotychczas do lat 2, lub do 200 tys. zł grzywny, dotychczas do 500 tys. zł oraz karę dodatkową w postaci przepadku rzeczy, dotychczas można było orzekać kilka innych kar dodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-129.42" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Efektem prac Komisji nad projektem w odniesieniu do postępowania nakazowego jest wprowadzenie dwóch poprawek, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-129.43" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— w art. 454 f w § 1 po zdaniu pierwszym dodaje się nowe zdanie w brzmieniu: „W każdym wypadku odpis nakazu karnego doręcza się prokuratorowi”. Zmiana ta ma na celu wzmocnienie roli prokuratora w postępowaniu nakazowym.</u>
          <u xml:id="u-129.44" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— w art. 454 g w § 5 na końcu dodaje się zdanie: „W razie cofnięcia sprzeciwu nakaz karny pozostaje w mocy”. Celem tej zmiany jest wyraźne uregulowanie zagadnienia mocy obowiązującej nakazu karnego, od którego wniesiono sprzeciw, a następnie sprzeciw ten cofnięto.</u>
          <u xml:id="u-129.45" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisje nie uwzględniły propozycji zawartej w opinii Rady Społeczno-Gospodarczej i sugestii Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego oraz niektórych przedstawicieli nauki prawa, którzy opiniowali prezentowany projekt, aby do postępowania nakazowego wprowadzić zasadę dotyczącą reformatio in peius, polegającą na zakazie zwiększenia wymierzonej kary w wypadku wniesienia sprzeciwu od nakazu karnego wyłącznie na korzyść oskarżonego. Stawiałoby to bowiem w sytuacji uprzywilejowanej osoby skazane nakazem karnym w stosunku do innych oskarżonych, stworzyłoby im niejako dwie instancje odwoławcze i jeszcze przed rozpoczęciem zwyczajnego rozpoznawania sprawy na rozprawie oskarżony miałby zagwarantowane maksymalne granice kary nie ustawą lecz nakazem karnym, który po założeniu sprzeciwu nie istnieje.</u>
          <u xml:id="u-129.46" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Podkreślić też należy, że obecnie przysługujący sprzeciw od orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania nie pociąga za sobą stosowania takiego zakazu.</u>
          <u xml:id="u-129.47" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Trzeba również nadmienić, że w ustawodawstwach szeregu państw, w których stosowany jest taki tryb postępowania, nie przewiduje się takiego zakazu.</u>
          <u xml:id="u-129.48" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W toku prac nad projektem ustawy nie wzbudziły krytycznych uwag ze strony Komisji proponowane zmiany w Kodeksie wykroczeń oraz w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, w części odnoszącej się do kary ograniczenia wolności. Są one bowiem konsekwencją analogicznych zmian dokonywanych w Kodeksie karnym i Kodeksie karnym wykonawczym i zmierzają do realizacji zasady, że orzekanie i wykonywanie kary ograniczenia wolności za wykroczenia powinno odbywać się na analogicznych zasadach, jak określone dla przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-129.49" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Projektowana zmiana art. 37 a Kodeksu wykroczeń zmierza w kierunku:</u>
          <u xml:id="u-129.50" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— podwyższenia górnego wymiaru nawiązki z kwoty 30 tys. zł do 50 tys. zł,</u>
          <u xml:id="u-129.51" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— rozszerzenia zakresu możliwości orzekania nawiązki także wobec sprawców wykroczeń przeciwko instytucjom państwowym i społecznym oraz sprawców wykroczeń przeciwko urządzeniom użytku publicznego — przypomnę, że obecnie możliwość ta dotyczy tylko sprawców wykroczeń przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu,</u>
          <u xml:id="u-129.52" who="#EmiliaPogonowskaJucha">— zmiany warunku orzekania nawiązki — dotychczas tym warunkiem było użycie uzbrojonych oddziałów lub pododdziałów zwartych Milicji Obywatelskiej, obecnie, według projektu ustawy, warunkiem orzekania nawiązki ma być zagrożenie wykroczenia karą aresztu w wysokości 3 miesięcy. Chodzi zatem o wykroczenia o najwyższym stopniu społecznego niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-129.53" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisje po rozważeniu wszystkich aspektów związanych z przedstawioną powyżej zmianą przyjęły ją bez poprawek. W odniesieniu natomiast do projektu zmiany artykułu 66 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, która miałaby polegać na podwyższeniu o 150% dolnej i górnej granicy grzywny nakładanej w drodze mandatu karnego, Komisje zajęły stanowisko, w świetle którego skalę podwyżki oceniły jako zbyt wysoką. Obecna wysokość grzywny w rozmiarze od 200 do 2 tys. zł została ustalona mocą art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. o zmianie niektórych przepisów Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach. Podwyższenia dolnej i górnej granicy grzywny o 150% po upływie trzech lat nie uzasadnia proces inflacyjny, jaki w tym czasie nastąpił. Projektodawca nie przytoczył innych argumentów, które uzasadniałyby proponowaną zmianę art. 66 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.</u>
          <u xml:id="u-129.54" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Ostatecznie Komisje — po wszechstronnym rozważeniu proponowanej zmiany — przyjęły, iż dolna granica grzywny, o której mowa w wyżej cytowanym przepisie powinna być podniesiona z kwoty 200 zł do 500 zł, natomiast górną granicę należy podnieść z kwoty 2 tys. zł do 3 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-129.55" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Projektowana zmiana art. 8 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o zwalczaniu spekulacji jest pochodną zmiany przepisów Kodeksu postępowania karnego w zakresie postępowania przyspieszonego i zmierza do odpowiedniego zsynchronizowania postępowania przyspieszonego przewidzianego w tej ustawie ze zmianami w zakresie tego trybu proponowanymi do Kodeksu postępowania karnego i jako taka została przez Komisje w pełni zaaprobowana.</u>
          <u xml:id="u-129.56" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Z pełną akceptacją Komisji spotkała się także propozycja uchylenia art. 36 ustawy z dnia 10 maja 1985 o szczególnej odpowiedzialności karnej. Konsekwencją uchylenia tego przepisu będzie stosowanie — po wygaśnięciu wspomnianej ustawy — obowiązujących przepisów także do czynów popełnionych w czasie trwania jej mocy. Tego rodzaju rozwiązanie uczyni zadość, przynajmniej częściowo, tym licznym głosom, które domagały się skrócenia czasu obowiązywania wspomnianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-129.57" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Po szczegółowej analizie przepisu art. 9 projektu ustawy Komisje proponują Wysokiej Izbie przyjęcie zaakceptowanej przez Rząd poprawki, w wyniku której wszystkie przepisy projektu ustawy weszłyby w życie z dniem 1 lipca 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-129.58" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Komisje wyrażają pogląd, że ze względu na termin uchwalenia ustawy i wiążący się z tym termin jej ogłoszenia — wprowadzenie zróżnicowanych terminów wejścia w życie poszczególnych przepisów tej ustawy mogłoby spowodować poważne trudności w praktyce wymiaru sprawiedliwości i z tego Względu zostały uznane za niecelowe.</u>
          <u xml:id="u-129.59" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wysoki Sejmie! Celem przedstawionego sprawozdania z przebiegu prać obu Komisji nad projektem ustawy o zmianie niektórych przepisów Prawa. karnego i Prawa o wykroczeniach było zaprezentowanie Wysokiej Izbie zarówno szczegółowych rozwiązań tego projektu, jak również motywów ich wprowadzenia do obowiązującego porządku prawnego.</u>
          <u xml:id="u-129.60" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Niech mi wolno będzie wyrazić przeświadczenie, że złożone sprawozdanie przyczyni się do pogłębienia u obywateli posłów przekonania o tym, że przyjęcie omówionego projektu ustawy będzie oznaczać zwiększenie Skuteczności prawa karnego, przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowej zasady tego prawa, zasady humanizmu.</u>
          <u xml:id="u-129.61" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W imieniu Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Prac Ustawodawczych wynoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm przedłożonego projektu ustawy wraz z przedstawionymi poprawkami. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#RomanMalinowski">Dziękuję obywatelce posłowi.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych przepisów Prawa karnego i Prawa o wykroczeniach przy 326 głosach za. 13 przeciw i 20 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Zmiany na stanowiskach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! Do Prezydium Sejmu wpłynęły pisma następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#RomanMalinowski">„Obywatel Roman Malinowski, Marszałek Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#RomanMalinowski">Zwracam się do Obywatela Marszałka z prośbą o przedłożenie Sejmowi PRL na najbliższym posiedzeniu mojej rezygnacji z funkcji wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#RomanMalinowski">Prośba ta spowodowana jest względami zdrowotnymi i w związku z tym potrzebą odciążenia mnie od części obecnych obowiązków. Z wyrazami szacunku Jadwiga Biedrzycka Następne pismo.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#RomanMalinowski">„Obywatel Roman Malinowski, Marszałek Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-130.15" who="#RomanMalinowski">W związku z powierzeniem mi przez Komitet Centralny PZPR funkcji sekretarza Komitetu Centralnego proszę Wysoką Izbę o przyjęcie mojej rezygnacji ze stanowiska wicemarszałka Sejmu i Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-130.16" who="#RomanMalinowski">M. F. Rakowski”</u>
          <u xml:id="u-130.17" who="#RomanMalinowski">Proponuję, aby Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przychylił się do prośby posłów Jadwigi Biedrzyckiej oraz Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-130.18" who="#RomanMalinowski">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — wnosi o powołanie na stanowiska wicemarszałków Sejmu posła Elżbiety Gacek oraz posła Tadeusza Porębskiego.</u>
          <u xml:id="u-130.19" who="#RomanMalinowski">Poseł Elżbieta Gacek urodziła się dnia 6 lipca 1938 r. w Wąchocku, woj. kieleckie. Ma wyższe wykształcenie prawnicze, od 1960 r. pracuje w sądownictwie. Jest członkiem PZPR, rozwija działalność społeczną w Lidze Kobiet. W 1985 r. została powołana przez Wysoki Sejm na stanowisko członka Rady Państwa. W Sejmie obecnej kadencji pełni funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-130.20" who="#RomanMalinowski">W porozumieniu z Przewodniczącym Rady Państwa zgłaszam również wniosek o odwołanie posła Elżbiety Gacek ze stanowiska członka Rady Państwa w przypadku, jeżeli Wysoki Sejm powoła ją na stanowisko wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.21" who="#RomanMalinowski">Poseł Tadeusz Porębski urodził się 16 kwietnia 1931 r. w Bielsku Białej. Ma tytuł profesora nadzwyczajnego, przez długie lata pracował w Politechnice Wrocławskiej, której był rektorem. Jest członkiem PZPR, członkiem Biura Politycznego KC PZPR, do VII Plenum KC PZPR pełnił funkcję sekretarza Komitetu Centralnego. Jest przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR.</u>
          <u xml:id="u-130.22" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych propozycji?</u>
          <u xml:id="u-130.23" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-130.24" who="#RomanMalinowski">Przypominam Obywatelom Posłom, że zgodnie z art. 31 i 79 ust. 1 regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie wyboru oraz powołania i odwołania organów państwowych zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-130.25" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-130.26" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.27" who="#RomanMalinowski">Proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
          <u xml:id="u-130.28" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie odwołania posła Jadwigi Biedrzyckiej ze stanowiska wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.29" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.30" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.31" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.32" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.33" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 335 posłów głosowało za, przeciw — nikt, wstrzymujących się — 4 posłów.</u>
          <u xml:id="u-130.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.35" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie odwołania posła Mieczysława Rakowskiego ze stanowiska wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.36" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.37" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.38" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.39" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.40" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 335 posłów głosowało za, 1 był przeciw, 9 wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.41" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie wyboru posła Elżbiety Gacek na stanowisko wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.42" who="#RomanMalinowski">Przepraszam. Zgodnie z uchwałą Sejm powołuje i odwołuje Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej. Ponieważ także była prośba posła Rakowskiego o przyjęcie rezygnacji z funkcji Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej wnoszę o podjęcie uchwały w sprawie odwołania posła Mieczysława Rakowskiego ze stanowiska Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-130.43" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.44" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.45" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.46" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.47" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 308 posłów było za, 16 — przeciw, 20 wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.49" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie wyboru posła Elżbiety Gacek na stanowisko wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.50" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.51" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.52" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-130.53" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.54" who="#RomanMalinowski">332 posłów głosowało za powołaniem, nikt przeciw, 9 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.56" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie wyboru posła Tadeusza Porębskiego na stanowisko wicemarszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.57" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.58" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.59" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.60" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.61" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 276 posłów było za, 19 — przeciw i 50 wstrzymujących się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.62" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — zgłasza propozycję powołania posła Tadeusza Porębskiego na stanowisko Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-130.63" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-130.64" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-130.65" who="#RomanMalinowski">Proponuje zatem przyjęcie uchwały następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-130.66" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie powołania posła Tadeusza Porębskiego na stanowisko Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-130.67" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.68" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.69" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.70" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.71" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 238 posłów było za, 31 — przeciw i 76 wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.72" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie odwołania posła Elżbiety Gacek ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-130.73" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.74" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.75" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.76" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.77" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 340 posłów było za, 2 — przeciw, jeden poseł wstrzymał się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.78" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 23 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania ze stanowisk wicemarszałków Sejmu posła Jadwigi Biedrzyckiej oraz posła Mieczysława Rakowskiego, a także wybrał na stanowiska wicemarszałków Sejmu posła Elżbietę Gacek oraz posła Tadeusza Porębskiego.</u>
          <u xml:id="u-130.79" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam także, że Sejm odwołał ze stanowiska Przewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji posła Mieczysława Rakowskiego oraz powołał na. to stanowisko posła Tadeusza Porębskiego.</u>
          <u xml:id="u-130.80" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam również, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołał posła Elżbietę Gacek ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-130.81" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-130.82" who="#RomanMalinowski">Pozwólcie, że w imieniu Sejmu i własnym podziękuję posłom Jadwidze Biedrzyckiej oraz Mieczysławowi Rakowskiemu za działalność w składzie Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-130.83" who="#RomanMalinowski">Poseł Jadwiga Biedrzycka, ściśle związana ze środowiskiem kobiet, wzbogacała pracę Prezydium Sejmu o cenne wartości, zwłaszcza w zakresie problematyki społecznej. Jej skromność i oddanie pracy zasługuje na uznanie i szacunek.</u>
          <u xml:id="u-130.84" who="#RomanMalinowski">Poseł Mieczysław Rakowski, dzięki swemu bogatemu doświadczeniu politycznemu i zaangażowaniu wniósł jako członek Prezydium Sejmu i Przewodniczący Rady Społeczno-Gospodarczej istotny wkład w działalność Sejmu IX kadencji. Wyrażam nadzieję, że również w przyszłości posłowie Jadwiga Biedrzycka i Mieczysław Rakowski będą nadal aktywnie uczestniczyli w pracach Sejmu, wykorzystując swe bogate doświadczenie społeczne i polityczne.</u>
          <u xml:id="u-130.85" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.86" who="#RomanMalinowski">Przechodzimy obecnie do zmiany na stanowisku Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-130.87" who="#RomanMalinowski">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — zgłasza wniosek w sprawie odwołania Tadeusza Hupałowskiego ze stanowiska Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, w związku z jego przejściem do innej pracy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-130.88" who="#RomanMalinowski">Jednocześnie przedstawia wniosek w sprawie powołania Włodzimierza Mokrzyszczaka na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-130.89" who="#RomanMalinowski">Obywatel Włodzimierz Mokrzyszczak urodził się 3 sierpnia 1938 r. w Ostrowcu Świętokrzyskim, z wykształcenia jest inżynierem komunikacji. Od 1961 r. do 1976 r. zajmował różne stanowiska w PKP, od starszego referendarza w Dyrekcji PKP w Gdańsku, do dyrektora Dyrekcji Rejonowej w Olsztynie. Jest członkiem PZPR. W okresie od 1976 r. piastował kolejno stanowiska: sekretarza, I sekretarza KW w Olsztynie, zastępcy członka Biura Politycznego i sekretarza KC. Do VII Plenuim KC PZPR był członkiem Biura Politycznego. Obecnie piastuje stanowisko przewodniczącego Centralnej Komisji Kontrolno- Rewizyjnej PZPR.</u>
          <u xml:id="u-130.90" who="#RomanMalinowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie powyższych propozycji?</u>
          <u xml:id="u-130.91" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-130.92" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.93" who="#RomanMalinowski">Proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
          <u xml:id="u-130.94" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie odwołania Tadeusza Hupałowskiego ze stanowiska Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-130.95" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.96" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.97" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.98" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.99" who="#RomanMalinowski">154 posłów głosowało za, 140 przeciw, 47 wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.100" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 36 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał ze stanowiska Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Tadeusza Hupałowskiego przy 154 głosach za, 140 przeciw i 47 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-130.101" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-130.102" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie powołania Włodzimierza Mokrzyszczaka na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-130.103" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.104" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.105" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.106" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.107" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 36 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołał na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Włodzimierza Mokrzyszczaka przy 143 głosach za, 130 przeciw i 63 wstrzymujących się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.108" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że w imieniu Sejmu i własnym podziękuję Tadeuszowi Hupałowskiemu za kilkuletnią owocną działalność...</u>
          <u xml:id="u-130.109" who="#komentarz">(długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.110" who="#RomanMalinowski">...za kilkuletnią, jakże owocną działalność na stanowisku Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Dzięki osobistym walorom, przymiotom charakteru, sumienności i odpowiedzialności Tadeusz Hupałowski wniósł istotny wkład w zwiększenie efektywności kontroli państwowej. Zdobył wśród posłów wielki szacunek i uznanie, o czym świadczą oklaski, wyrażające ten wielki szacunek i uznanie. Przekazywane Sejmowi i jego organom sprawozdania pokontrolne, a także wystąpienia Prezesa Najwyższej Izby Kontroli na posiedzeniach Sejmu stanowiły niezwykle cenną pomoc w realizacji kontroli parlamentarnej. Jestem głęboko przekonany, że również w przyszłości Wasza działalność Towarzyszu Generale będzie równie owocna, czego Wam tu wszyscy obecni w tej sali serdecznie życzymy.</u>
          <u xml:id="u-130.111" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.112" who="#RomanMalinowski">Przechodzimy obecnie do zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-130.113" who="#RomanMalinowski">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo Prezesa Rady Ministrów o następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-130.114" who="#RomanMalinowski">„Obywatel Roman Malinowski, Marszałek Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-130.115" who="#RomanMalinowski">Na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wnoszę do Sejmu o odwołanie obywatela Mariana Orzechowskiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-130.116" who="#RomanMalinowski">Jednocześnie wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych obywatela Tadeusza Olechowskiego. Zbigniew Messner”</u>
          <u xml:id="u-130.117" who="#RomanMalinowski">Prezes Rady Ministrów w piśmie załączonym do wniosku stwierdza, że będąc przeświadczony, iż Sejm przyjmie wniosek o odwołanie ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych, wyraża słowa podziękowania Marianowi Orzechowskiemu za godny uznania wkład pracy w działalność Rządu, za wysoce odpowiedzialny, aktywny stosunek do podejmowanych obowiązków, za uzyskany dorobek w kierowaniu resortem spraw zagranicznych. Przekazuje również życzenia twórczej pracy w sekretariacie KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-130.118" who="#RomanMalinowski">Do tych ocen i życzeń przyłączam się w imieniu Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-130.119" who="#RomanMalinowski">Obywatel Tadeusz Olechowski urodził się w 1926 r. w Wilnie, w rodzinie inteligenckiej. Studia wyższe ukończył w Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskując dyplom magistra prawa, a następnie także w Krakowie ukończył Akademię Handlową.</u>
          <u xml:id="u-130.120" who="#RomanMalinowski">W 1949 r. podjął pracę w Centrali Handlu Zagranicznego „Metalexport”. W kolejnych latach pełnił nieprzerwanie wiele odpowiedzialnych funkcji w handlu zagranicznym i w służbie dyplomatycznej. Był m. in. wicedyrektorem departamentu Ministerstwa Handlu Zagranicznego, radcą handlowym Ambasady PRL w Rzymie, a od 1965 r. podsekretarzem stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego. W 1969 r. objął stanowisko Ambasadora Polski we Francji, które to obowiązki wykonywał dwukrotnie: do 1972 r. i w latach 1976–1980. W 1972 r. powołany został na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i pełnił tę funkcję do 1974 r. Następnie był Ambasadorem Polski kolejno w Egipcie, i jak wspomniałem, ponownie we Francji, a w latach 1980–1983 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W następnym okresie od 1986 r. był Ambasadorem Polski w Republice Federalnej Niemiec. W kwietniu 1986 r. powraca na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Jest członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-130.121" who="#RomanMalinowski">Prezes Rady Ministrów, przedstawiając wniosek podkreśla, że Tadeusz Olechowski wszechstronnie i gruntownie zna problematykę resortu spraw zagranicznych oraz ma wieloletnie bogate doświadczenie w tej szczególnie odpowiedzialnej służbie państwowej. Pozwala to wnosić, że obowiązki Ministra Spraw Zagranicznych będzie wykonywał skutecznie.</u>
          <u xml:id="u-130.122" who="#RomanMalinowski">Ozy w sprawie przedstawionych wniosków ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-130.123" who="#RomanMalinowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-130.124" who="#RomanMalinowski">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że propozycja dotycząca powołania na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych została pozytywnie zaopiniowana przez właściwą komisję.</u>
          <u xml:id="u-130.125" who="#RomanMalinowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.126" who="#RomanMalinowski">Proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
          <u xml:id="u-130.127" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Mariana Orzechowskiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-130.128" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.129" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.130" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.131" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.132" who="#RomanMalinowski">240 posłów głosowało za, 33 przeciw, 58 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.133" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.134" who="#RomanMalinowski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Olechowskiego na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-130.135" who="#RomanMalinowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-130.136" who="#RomanMalinowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.137" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-130.138" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-130.139" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że 292 posłów głosowało za 4 przeciw i 37 wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.140" who="#RomanMalinowski">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwały w sprawie: odwołania Mariana Orzechowskiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych oraz powołania na to stanowisko Tadeusza Olechowskiego.</u>
          <u xml:id="u-130.141" who="#RomanMalinowski">Obecnie zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-130.142" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 55 do godz. 16 min. 15)</u>
          <u xml:id="u-130.143" who="#RomanMalinowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-130.144" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! Zgodnie z regulaminem Sejmu uchwały i ustawy podejmowane są zwykłą większością głosów, natomiast w przypadku zmian na stanowiskach państwowych jest wymagana bezwzględna większość głosów „za”, do obecnych posłów na sali. Okazuje się, że wyniki głosowania przy odwołaniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Tadeusza Hupałowskiego dały zwykłą większość głosów, ale nie dały bezwzględnej większości głosów do obecnych na sali. W związku z tym głosowanie nad wnioskiem o powołanie na stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Włodzimierza Mokrzyszczaka anuluje się, jako niezgodne z wynikami pierwszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-130.145" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-130.146" who="#RomanMalinowski">Prosi o zabranie głosu Prezes Najwyższej Izby Kontroli Tadeusz Hupałowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#TadeuszHupałowski">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! W związku z wynikami głosowania, które mnie niewątpliwie wielce satysfakcjonują, za co jestem niezmiernie wdzięczny obywatelom posłom, proszę jednak o utrzymanie w mocy propozycji zgłoszonej przez Marszałka Sejmu, jako że ta propozycja jest zbieżna z moją decyzją. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#RomanMalinowski">W związku z wystąpieniem Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, jeszcze raz podkreślając, że tego rodzaju decyzje osobowe w stosunku do wyboru lub powołania na stanowiska państwowe wymagają bezwzględnej większości głosów a nie zwykłej, zarządzam powtórne głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#RomanMalinowski">Kto jest za przyjęciem uchwały w sprawie odwołania obywatela Tadeusza Hupałowskiego ze stanowiska Prezesa Najwyższej Izby Kontroli — zechce podnieść rękę. 148 posłów.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#RomanMalinowski">Kto jest przeciw? 94 posłów.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#RomanMalinowski">Kto się wstrzymał od głosowania? 68 posłów.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#RomanMalinowski">Głosowało 310 posłów, czyli 148 to jest większość zwykła, ale nie większość bezwzględna.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#RomanMalinowski">W związku z tym stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek o odwołanie Tadeusza Hupałowskiego ze stanowiska Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#RomanMalinowski">Obywatel Tadeusz Hupałowski na mocy decyzji Sejmu pozostaje nadal Prezesem Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#RomanMalinowski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#RomanMalinowski">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 347.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#RomanMalinowski">Proszę sekretarza posła Grażynę Janus o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#GrażynaJanus">W dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#GrażynaJanus">— Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości w godzinę po zakończeniu obrad Sejmu, sala nr 197 im. Adolfa Warskiego,</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#GrażynaJanus">— wspólne posiedzenie Komisji: Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej, Komunalnej i Mieszkaniowej; Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów; Prac Ustawodawczych — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, sala kolumnowa,</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#GrażynaJanus">— Komisji Nauki i Postępu Technicznego bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, sala nr 118 im. Konstytucji 3 Maja,</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#GrażynaJanus">— Komisji Spraw Zagranicznych bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, sala nr 106.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#GrażynaJanus">W dniu jutrzejszym 18 czerwca 1988 r. odbędzie się posiedzenie Komisji Administracji, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o godz. 9, sala nr 197 im. Adolfa Warskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#RomanMalinowski">Na tym kończymy 35 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#RomanMalinowski">Protokół z posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#RomanMalinowski">O terminie następnego posiedzenia Obywatele Posłowie zostaną powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! Pogłębiający się proces demokratyzacji i reformowania gospodarki stawia przed nami trudne i niecierpiące zwłoki zadania. Rozpatrujemy je na naszych posiedzeniach. Obecne dwudniowe posiedzenie może być tego świadectwem. Uchwalając projekty ustaw, dokonaliśmy istotnego kroku w kierunku umacniania ustrojowych, w tym zwłaszcza samorządowych funkcji rad narodowych, ugruntowując nadrzędność rad wobec organów administracji oraz rozszerzając ich samodzielność ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#RomanMalinowski">Wysłuchaliśmy informacji Rządu o umacnianiu ładu i porządku publicznego, dokonaliśmy krytycznej oceny rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, rozpatrywaliśmy projekty ustaw, realizujących i konkretyzujących na ważnych odcinkach życia gospodarczego i współpracy z zagranicą, cele i zasady reformy gospodarczej. Świadczy to, że sprawy socjalistycznej odnowy stawiamy w centrum naszej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#RomanMalinowski">Doniosłe uchwały VII Plenum KC PZPR za sprawę kluczową uznały zdecydowane przyspieszenie i pogłębienie reform gospodarczych i społeczno-politycznych, zwiększenie skuteczności II etapu reformy gospodarczej, zwiększenie i przegrupowanie sił i środków w polityce ekonomicznej. Istotne zadania w tym dziele przypadają nam, posłom. Reformę realizujemy w niezwykle trudnych warunkach braku równowagi ekonomicznej, skrócenia czasu pracy i wielkiego ciężaru zadłużenia. Dlatego tak potrzebny jest nam upór i konsekwencja działania, wyzbycie się uprzedzeń i przezwyciężanie nieaktualnych już podziałów. Aktywne uczestnictwo w procesie reform jest sprawą wszystkich Polaków, niezależnie od postaw, orientacji i światopoglądu, bo dotyczy naszej wspólnej przyszłości, przyszłości Polski. Okres wdrażania nowych zasad ekonomicznych i społeczno-politycznych jest złożony. Powstające napięcia i zakłócenia nie mogą zmienić zasadniczego kierunku realizowanych reform. Cele reformy pozostają niezmienne: przyspieszenie równowagi gospodarczej i zmian strukturalnych, ograniczenie inflacji, zwiększenie wymogów efektywnościowych, odbiurokratyzowanie i odmonopolizowanie rozwoju i współpracy z zagranicą, umacnianie samodzielności przedsiębiorstw i równoprawności podmiotów gospodarczych niezależnie od form własności oraz decentralizacja systemu zarządzania, wyzwalanie aktywności, inicjatywy i przedsiębiorczości ludzkiej oraz poszerzanie dialogu i płaszczyzn porozumienia narodowego. Należy tworzyć warunki optymalizacji decyzji, rozwiązań i przeobrażeń służących przyspieszaniu i pogłębianiu naszych reform. Stąd należy umacniać te rozwiązania, które się sprawdziły i równolegle, jeśli się okaże to niezbędne, modyfikować te rozwiązania, które nie zdają egzaminu w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#RomanMalinowski">Do nas, do posłów, będzie należało wysłuchiwanie różnych racji, opinii, stanowisk i po przeprowadzeniu koniecznych analiz — podejmowanie decyzji. O tych sprawach mówił na VII Plenum generał Wojciech Jaruzelski: „Wszystkie konstruktywne wnioski i propozycje, niezależnie skąd i od kogo pochodzą, trzeba rozpatrzyć wnikliwie. Oto jedna z dróg do rozwinięcia dialogu, poszerzenia proreformatorskiego frontu — cennej płaszczyzny porozumienia narodowego. Wydaje się, że właściwym, autorytatywnym forum dla tego działania mogłaby być sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Kontroli Wdrażania Reformy Gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#RomanMalinowski">Zwracam się z trybuny sejmowej do wszystkich osób i środowisk, które chcą wnieść swój twórczy wkład w proces reformowania Rzeczypospolitej o zgłaszanie do Sejmu wniosków i propozycji. Tą drogą — na płaszczyźnie Sejmu — twórzmy swoistą koalicję sił reformatorskich, rozwijajmy nasz polski pakt antykryzysowy. Sejm jest otwarty na takie działania i inicjatywy, niezależnie od kogo i skąd będą pochodziły.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#RomanMalinowski">Od nas, Obywatele Posłowie, od naszej wnikliwości i odwagi w myśleniu i działaniu zależy, by ta inicjatywa została przekształcona w rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#RomanMalinowski">Czekają nas w najbliższych tygodniach ważne decyzje, z podjęciem których opinia publiczna wiąże duże nadzieje. Na lipcowym posiedzeniu Sejmu — ostatnim w tej sesji — będziemy rozpatrywali problemy budownictwa mieszkaniowego. Nie chodzi nam teraz o krytykę stanu obecnego, bo o tym mówią już wszyscy, ale o wnioski, które by w możliwie krótkim czasie przyniosły przyspieszenie budownictwa, przyczyniając się do rozwiązania trudnych życiowych problemów, zwłaszcza młodych ludzi. Dokonamy oceny realizacji planu i budżetu za ubiegły rok oraz pierwszą połowę roku bieżącego wraz z pogłębioną oceną poziomu życia społeczeństwa. Będziemy musieli także dać odpowiedź na pytanie, czy w sposób właściwy Rząd wykorzystuje nadzwyczajne pełnomocnictwa, czy w oparciu o nie skutecznie przezwycięża bariery i zagrożenia w reformowaniu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#RomanMalinowski">Obywatele Posłowie! O problemach tych mówimy na kilka dni przed wyborami do rad narodowych. Nadaje im to szczególnej aktualności. Nowa Ordynacja wyborcza oraz podjęte na obecnym posiedzeniu Sejmu ustawy, stworzyły warunki, by nowo wybrani radni — reprezentujący różnorodne poglądy i postawy — mogli w sposób efektywny realizować swe zamiary i ambicje rozwiązywania niełatwych spraw miasta, wsi, dzielnicy czy osiedla. Ale do tego niezbędne jest poparcie nas wszystkich, którzy jako wyborcy pójdziemy w dniu 19 czerwca do urn wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#RomanMalinowski">Zwracam się z trybuny sejmowej do wszystkich Polek i Polaków, zwracam się do Was, Drodzy Rodacy, dajmy świadectwo naszego wsparcia dla procesu odnowy, reform i porozumienia, naszej obywatelskiej troski o wspólny polski dom — powszechnym udziałem w wyborach. Od naszej bowiem, indywidualnej obecności i aktywności zależy przyszłość kraju.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#RomanMalinowski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 35)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>