text_structure.xml
40.5 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek zgromadzenia o godz. 9 min 04)</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Zgromadzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Elżbieta Witek oraz marszałek Senatu Tomasz Grodzki)</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Na salę wchodzą, witani oklaskami, marszałek Sejmu Elżbieta Witek i marszałek Senatu Tomasz Grodzki)</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Na salę wchodzą, witani oklaskami, prezydent Republiki Litewskiej Gitanas Nausėda i prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda)</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Otwieram Uroczyste Zgromadzenie Posłów i Senatorów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Posłów Republiki Litewskiej z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Proszę wszystkich państwa o powstanie w celu wysłuchania hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie hymnu państwowego Republiki Litewskiej.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają, orkiestra gra hymny państwowe)</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Szanowni Państwo! 230 lat temu, podczas obrad Sejmu Wielkiego uchwalono dokument będący ˝ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny˝, a zarazem najwybitniejszym i najbardziej dalekowzrocznym dokonaniem polskiego parlamentaryzmu.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Dzisiaj, patrząc na to wielkie dzieło naszych przodków, czujemy mocniej i rozumiemy lepiej, że każdy z nas jest obywatelem państwa, które tworzymy i kształtujemy wspólnie. Konstytucja 3 Maja to bowiem nie tylko dokument z przeszłości, lecz także niegasnące źródło siły i mądrości Polaków, które sprawia, że dzisiejsze święto możemy obchodzić w poczuciu uzasadnionej dumy z naszego narodowego dziedzictwa.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Szanowni Państwo! Wraz z marszałkiem Senatu Rzeczypospolitej Polskiej panem Tomaszem Grodzkim witam serdecznie przybyłych do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Andrzeja Dudę (Oklaski) i prezydenta Republiki Litewskiej pana Gitanasa Nausėdę.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Witam prezesa Rady Ministrów pana Mateusza Morawieckiego wraz z członkami Rady Ministrów (Oklaski), posłów i senatorów Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno obecnych na sali, jak i śledzących przebieg uroczystego zgromadzenia on-line.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Szczególnie serdecznie pragnę powitać przewodniczącą Seimasu Republiki Litewskiej panią Viktoriję Čmilytė-Nielsen oraz posłów Republiki Litewskiej zgromadzonych w siedzibie Seimasu.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Do udziału w dzisiejszym wydarzeniu za pośrednictwem Internetu zaproszeni zostali także byli prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej, byli marszałkowie Sejmu i Senatu oraz byli premierzy, a także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, najważniejszych instytucji państwowych oraz Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Serdecznie witam wszystkich państwa uczestniczących w zgromadzeniu.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Bardzo proszę teraz o zabranie głosu przewodniczącą Seimasu Republiki Litewskiej panią Viktoriję Čmilytė-Nielsen.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Dziękuję najpierw pani marszałek Sejmu Elżbiecie Witek.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Szanowni Państwo! Szanowni Członkowie Sejmu i Senatu! W 1791 r. została uchwalona Konstytucja 3 Maja. To była wtedy pierwsza spisana konstytucja w Europie i druga na świecie. Wówczas byliśmy pierwszymi w promowaniu procesów konstytucyjnych, które później stały się głównymi szlakami dla innych.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Na Litwie nie ma pełnej zgody co do Konstytucji 3 Maja. Pojawiają się głosy, że było to zmniejszanie suwerenności Litwy. Jest jednocześnie zdanie inne, które mówi o tym, że jest to wspólne dziedzictwo.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Patrząc z politycznego punktu widzenia, dzisiaj nam również nie przeszkadza to, że możemy świętować wspólnie 230. rocznicę tego faktu historycznego.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Z perspektywy dnia dzisiejszego ważne jest, że Sejm, który uchwalił nową konstytucję, demonstrował chęć wyjścia z tej skomplikowanej sytuacji, w której znalazło się państwo Obojga Narodów.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">To był heroiczny wysiłek, który niestety nie został uwieńczony sukcesem ze względu na okoliczności. Bardzo ważne jest, by to wspólne działanie akcentować dzisiaj, w czasach wyzwań i zagrożeń.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Nie mniej ważny jest art. 11 konstytucji mówiący o tym, że suwerenności bronią nie kolumny wojsk, ale każdy obywatel. To zostało wdrożone po wejściu wojsk rosyjskich w 1792 r. Te wnioski, te idee były bronione.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Działajmy dalej razem.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Dziękuję za uwagę i przekazuję mikrofon do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
<u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję pani przewodniczącej.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#ElżbietaWitek">Proszę o zabranie głosu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Andrzeja Dudę.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#AndrzejDuda">Wielce Szanowny Panie Prezydencie Republiki Litewskiej! Szanowna Pani Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej! Szanowna Pani Przewodnicząca Sejmu Republiki Litewskiej! Szanowny Panie Marszałku Senatu Rzeczypospolitej Polskiej! Szanowni Panie i Panowie Posłowie! Szanowni Członkowie Parlamentu Republiki Litewskiej! Szanowni Panie i Panowie Senatorowie! Wielce Szanowny Panie Premierze! Szanowni Panie i Panowie Ministrowie! Ekscelencje! Wszyscy dostojni przybyli goście, uczestnicy dzisiejszej uroczystości i tutaj bezpośrednio na sali polskiego Sejmu, i połączeni z nami za pośrednictwem mediów!</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#AndrzejDuda">W dniu, w którym dziejowa przeszłość tak namacalnie spotyka się ze współczesnością, wsłuchujemy się w przesłanie naszych przodków. Oto świadectwo ich mądrości, odpowiedzialności i patriotyzmu. Oto nasze chlubne polskie i litewskie dziedzictwo. Oto wielki pomnik historii, znaczący dla rozwoju europejskiej oraz ogólnoludzkiej cywilizacji.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#AndrzejDuda">„W imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego (...) dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy” - tak zaczyna się ten akt uchwalony 230 lat temu w Warszawie przez posłów i senatorów Korony i Litwy tworzących razem z królem Sejm Rzeczypospolitej. Nasi przodkowie chcieli ugruntować wolność i obronić zagrożoną niepodległość. Dlatego zdecydowali się na wielką reformę ustrojową. Uchwalenie pierwszej w Europie, a drugiej w świecie konstytucji było dowodem, że Rzeczpospolita jest w pełni sił, jest gotowa żyć i rozwijać się zgodnie z rytmem nowoczesności. Z kraju, który przez niektórych postrzegany był jako peryferyjny, stała się prekursorem przełomowych zmian wprowadzających nowy porządek ustrojowy i społeczny, odpowiadających duchowi czasu i wyzwaniom historii. Konstytucja 3 Maja już na zawsze zapisała się jako wspaniały wzorzec uniwersalnych wartości, jako jedno z najważniejszych dokonań ludzkiego umysłu i dążeń do zbudowania jak najdoskonalszej wspólnoty politycznej.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#AndrzejDuda">Szanowny Panie Prezydencie! Szanowni Państwo! Bardzo się cieszę, że 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja świętujemy we wspólnym polsko-litewskim gronie. Jest nam niezmiernie miło gościć w Warszawie Pana Prezydenta Republiki Litewskiej Gitanasa Nausėdę. Wielkim symbolicznym wydarzeniem jest to Uroczyste Zgromadzenie Posłów i Senatorów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Posłów Republiki Litewskiej. Serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestniczących w dzisiejszej uroczystości. Przekazuję także najlepsze pozdrowienia wszystkim mieszkańcom Litwy i jeszcze raz dziękuję za to niezwykłe, historyczne wydarzenie w niezwykłej i historycznej oprawie.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#AndrzejDuda">Dzisiejsze spotkanie odbywa się w trudnych warunkach światowej pandemii. Z tego powodu obecne tu grono nie może być tak liczne, jak byśmy wszyscy tego pragnęli. Jednak nawet jeśli nie fizycznie, to jesteśmy tu dzisiaj razem. Skupione są tutaj polskie i litewskie serca. Nie może być inaczej. Razem dajemy wyraz naszej wielowiekowej bliskości i współpracy. Razem, Polacy i Litwini, chlubimy się wielkimi dokonaniami Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Razem dzielimy dumę ze wspólnego wspaniałego dzieła Konstytucji 3 Maja.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#AndrzejDuda">W imieniu Polaków chcę gorąco podziękować braciom Litwinom za historyczną drogę, jaką przebyliśmy, idąc ramię w ramię, za sojusze w obronie naszej i waszej niepodległości, za wzajemne wspieranie się. Pragnę przywołać dzisiaj wybitną postać Tadeusza Rejtana, posła województwa nowogródzkiego z Wielkiego Księstwa Litewskiego, który tak żarliwie zaprotestował przeciwko pierwszemu rozbiorowi Rzeczypospolitej, że na zawsze stał się symbolem wiernego patriotyzmu oraz niezgody na zaborczą przemoc ze strony ościennych mocarstw. Jest to postać, która symbolizuje ducha naszej polsko-litewskiej historii, nasze niezłomne umiłowanie wolności. Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej był strasznym wstrząsem, lecz spowodował także wielkie patriotyczne przebudzenie i wzmożenie najszlachetniejszych sił narodu, rozumianego jako wspólnota obywatelska. Właśnie z tego ruchu wyrosła Konstytucja 3 Maja. Przywołując dziś tutaj, w Warszawie, nazwiska czołowych twórców Ustawy Rządowej z 3 Maja 1791 r., trzeba też pamiętać, jak wielu z nich miało litewskie korzenie lub wprost reprezentowało wówczas ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego.</u>
<u xml:id="u-4.6" who="#AndrzejDuda">Szanowni Państwo! Jesteśmy dziedzicami wielkiego i w znaczącej mierze wyjątkowego dzieła. Wyprzedzając o kilka miesięcy pierwszą konstytucję francuską, nasza Ustawa Rządowa była mądrym połączeniem idei europejskiego Oświecenia oraz naszej własnej wielowiekowej tradycji republikanizmu. Była wyrazem unikatowej kultury politycznej, która do dziś składa się na nasze duchowe DNA, na naszą tożsamość - kultury obywatelskiej wolności, której tak bardzo brakowało ówcześnie w wielu państwach zachodniej Europy, rządzonych przez absolutnych monarchów i ich biurokracje.</u>
<u xml:id="u-4.7" who="#AndrzejDuda">Celem najważniejszym konstytucji było właśnie umocnienie tej obywatelskiej wolności i jej poszerzenie na stan mieszczański, a jednocześnie wzmocnienie rządności i sprawności państwa, aby ochronić jego niepodległość zagrożoną przez sąsiednie imperia. Dlatego większe uprawnienia otrzymała władza wykonawcza, dlatego też zniesione zostało liberum veto. Dlatego otwarto drogę do budowy nowoczesnego narodu, a właściwie kilku współtworzących Rzeczpospolitą narodów.</u>
<u xml:id="u-4.8" who="#AndrzejDuda">Dowodzi tego dopełniający dzieła konstytucji, wydany w październiku 1791 r., akt Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. To piękne, symboliczne miano. Zaręczenie oznacza upewnienie, gwarancję, a jednocześnie przecież wprost nawiązuje do aktu zaręczyn, który nieodłącznie kojarzy się z bliskością, zaufaniem i miłością dwojga osób wybierających siebie nawzajem na zawsze. W tym akcie zaręczenia, stanowiącym istotny filar ustrojowy Rzeczypospolitej, Korona i Litwa potwierdzały swój związek i udzielały sobie nawzajem gwarancji. Akt ten wychodził naprzeciw oczekiwaniu elity politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego, by zaznaczyć równość Polaków i Litwinów w ich odnowionym państwie. Twórcy konstytucji pokazali w ten sposób umiejętność - tak potrzebną i dzisiaj - budowania jedności bez niszczenia wielości, tworzenia wspólnoty opartej na fundamencie kompromisu.</u>
<u xml:id="u-4.9" who="#AndrzejDuda">Wielce Szanowny Panie Prezydencie! Panie i Panowie! Świętujemy jubileusz uchwalenia Konstytucji 3 Maja w imię pamięci, a zarazem w imię przyszłości. Jedno bezpośrednio wiąże się z drugim. Pamięć bowiem - dumna, wierna, a także rozumiejąca, pozwala wyciągać wnioski - jest wielką siłą. Daje nam ona poczucie zakorzenienia, tożsamości oraz ugruntowaną na doświadczeniach mocną wiedzę, czego chcemy, a czego nie chcemy. Pamięć służy pomyślnej i przemyślanej przyszłości.</u>
<u xml:id="u-4.10" who="#AndrzejDuda">Chcemy pamiętać, że Konstytucja 3 Maja i jej historyczna spuścizna to wspaniała, inspirująca opowieść. Przede wszystkim o energii witalnej, aktywizmie, zdolności do samonaprawy, poczuciu odpowiedzialności za dobro wspólne - tym cenniejszych, że nasi przodkowie umieli wzbudzić je w sobie w chwili głębokiego przecież kryzysu. Nie poddali się, nie załamali rąk - wybrali drogę działania, odważnej odnowy, uzdrawiającej modernizacji państwa. Jest to również opowieść o potędze wspólnoty i potędze zgody narodowej, tak pięknie wyrażającej się w zawołaniu: Wiwat król, wiwat Sejm, wiwat naród, wiwat wszystkie stany! Jest to zarazem opowieść o sile wolności, praworządności i demokracji, bo majowej konstytucji przyświecała zapisana w niej dewiza: Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu. To wspaniałe przesłanie Ustawy Rządowej niosło się przez pokolenia i stało się na zawsze wielkim skarbem naszego historycznego dziedzictwa, fundamentem naszej demokracji i w gruncie rzeczy wszelkich demokracji.</u>
<u xml:id="u-4.11" who="#AndrzejDuda">Właśnie dlatego Konstytucji 3 Maja nie mogli ścierpieć wrogowie wolności, właśnie dlatego wydała jej wojnę imperialna Rosja. I zawsze wszelcy tyrani będą zwalczać przesłanie wolnościowe majowej jutrzenki. Było ono zakazane przez zaborców i okupantów. Pamiętamy również czasy, gdy zabraniano świętowania dnia 3 maja w latach rządów komunistycznych. Milicja pilnowała, żeby obowiązkowo wywieszać flagi narodowe na 1 maja i koniecznie zdejmować je już dzień później. Jednak pragnienia wolności nie da się tak łatwo pokonać. Wartościami Konstytucji 3 Maja kierowali się Polacy podczas zrywu „Solidarności”. Kierowali się nimi także Litwini w społecznym Ruchu na rzecz Przebudowy Sajūdis w walce o niepodległość. Dzięki sile tych wartości zwyciężyliśmy. Zawsze będą nas umacniać, zawsze będziemy im wierni.</u>
<u xml:id="u-4.12" who="#AndrzejDuda">Ekscelencjo, Panie Prezydencie! Szanowni Państwo! Konstytucja 3 Maja to również symbol, swego rodzaju opus magnum, w którym wyraża się duch regionalnej wspólnoty Europy Środkowo-Wschodniej. Bo przecież Rzeczpospolita stanowiąca unię polsko-litewską była także domem wielu innych jeszcze narodów i kultur. Udało nam się na tym obszarze stworzyć jakby pierwowzór dzisiejszej Unii Europejskiej. Było to przy wszystkich swoich niedoskonałościach wielonarodowe państwo fenomen, państwo swobód obywatelskich, państwo rządów prawa, państwo parlamentaryzmu, państwo tolerancji - jakże korzystnie wyróżniające się na tle ówczesnej Europy.</u>
<u xml:id="u-4.13" who="#AndrzejDuda">Dzisiaj też tego ducha wspólnoty, współpracy, solidarności w naszym regionie bardzo potrzebujemy i znakomicie potrafimy go tworzyć. Znaczącą rolę odgrywa tu partnerstwo polsko-litewskie. Wielką zdobyczą, wielkim zwycięstwem narodów Europy Środkowo-Wschodniej - ciężko doświadczonych przez historię, gdy byliśmy w kleszczach imperialnych potęg, które odbierały nam wolność - jest to, że trwale zrozumieliśmy, jak ważni jesteśmy nawzajem dla siebie, jak istotny jest nasz dialog, zaufanie, współdziałanie w obliczu współczesnych szans, wyzwań, ale i zagrożeń.</u>
<u xml:id="u-4.14" who="#AndrzejDuda">Polskę i Litwę łączy przyjazne, zażyłe sąsiedztwo. Ogromnie ważnym spoiwem naszych relacji jest także wspólne członkostwo w Unii Europejskiej, w której razem bierzemy udział w formowaniu i rozwijaniu europejskiej integracji, a także członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim. Te dwa fundamentalne czynniki, dwa wielkie osiągnięcia naszej najnowszej historii jeszcze bardziej zbliżają nas wzajemnie do siebie. Wspólnie uznajemy także, że współpraca regionalna w Europie Środkowo-Wschodniej stanowi ważny wymiar integracji europejskiej oraz umacniania stabilności, bezpieczeństwa i pokoju w skali całej Europy i obszaru euroatlantyckiego.</u>
<u xml:id="u-4.15" who="#AndrzejDuda">Nową istotną jakością jest tu Inicjatywa Trójmorza, skupiająca 12 państw Unii Europejskiej z regionu między Adriatykiem, Bałtykiem i Morzem Czarnym. Mam nadzieję, że Trójmorze jest w stanie pozytywnie odmienić dotychczasowy obraz Europy, w której wymiana handlowa, transport, przepływ ludzi i dóbr odbywały się przede wszystkim na linii zachód - wschód. Teraz zaś równego znaczenia może i powinna nabrać także oś północ - południe.</u>
<u xml:id="u-4.16" who="#AndrzejDuda">Sojusz oręża polskiego i litewskiego ma wielowiekową historyczną próbę. Także dzisiaj nasza współpraca wojskowa w ramach NATO daje nam wzajemne umocnienie naszego bezpieczeństwa i niepodległości naszych państw. Jest to szczególnie ważne wobec sytuacji, która kształtuje się obecnie na wschodzie. Istotnym elementem europejskiego bezpieczeństwa i stabilności jest także współpraca państw naszego regionu ze wschodniej flanki NATO w ramach tzw. Bukareszteńskiej Dziewiątki. Rozumiemy, że działając razem, solidarnie i stanowczo wobec zagrożeń, działamy dla naszego wspólnego dobra. Postawę solidarności i wsparcia okazujemy również narodom, które współtworzyły kiedyś razem z nami Rzeczpospolitą wielu kultur i tradycji - Ukraińcom, którzy zabiegają o umocnienie niepodległości i integralności Ukrainy, oraz Białorusinom, którzy domagają się poszanowania na Białorusi zasad demokracji i podstawowych praw człowieka. Także i to we współczesnych okolicznościach jest pielęgnowaniem Konstytucji 3 Maja - jej dziedzictwa i jej wielkiego dorobku.</u>
<u xml:id="u-4.17" who="#AndrzejDuda">Wielce Szanowny Panie Prezydencie! Szanowni Państwo! Jeden z wielkich myślicieli europejskich XVIII w., twórca nowoczesnego konserwatyzmu Edmund Burke nazwał Konstytucję 3 Maja najczystszym dobrem publicznym, jakim kiedykolwiek obdarowano ludzkość. Mamy prawo do ogromnej dumy i satysfakcji, że jesteśmy depozytariuszami tego tak wspaniałego, wielkiego dobra. To chluba i zaszczyt, ale także wielkie zobowiązanie. Zobowiązanie pamięci i zobowiązanie dbałości, aby dzieło Konstytucji 3 Maja pozostawało wciąż żywą skarbnicą fundamentalnych wartości, którymi powinniśmy się kierować w życiu publicznym oraz w przestrzeni międzynarodowej. Niech będzie ono dla nas współczesnych nieustanną inspiracją pośród wyzwań XXI w. Tak pojmujemy ponadczasowe przesłanie Konstytucji 3 Maja - konstytucji wolności, konstytucji niepodległości, konstytucji solidarności ludzi i narodów. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-4.18" who="#komentarz">(Część posłów wstaje, długotrwałe oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję panu prezydentowi.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#ElżbietaWitek">Bardzo proszę o zabranie głosu prezydenta Republiki Litewskiej pana Gitanasa Nausėdę.</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#GitanasNausėda">Wasza Ekscelencjo! Panie Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej! Szanowni Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej! Szanowni Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej! Drodzy Przedstawiciele Naszych Narodów! W tym pamiętnym dniu swoim przykładem poświadczamy niezłomną wspólnotę Litwy i Polski.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#GitanasNausėda">Od ślubu Władysława Jagiełły z Jadwigą nasze szlaki dążyły w jednym kierunku, czasami osobno, ale z biegiem czasu coraz bardziej zbliżając się do siebie. U podstaw naszych stosunków zawsze było wyraźne poczucie przynależności do zachodniej cywilizacji oraz obowiązek podtrzymywania i obrony jej wartości.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#GitanasNausėda">Litwa nadal kroczy ramię w ramię z Polską. Dziś razem jesteśmy członkami Unii Europejskiej i NATO. Wspólnie troszczymy się o więzi polityczne, obronne, gospodarcze i kulturowe. Dążymy do zapewnienia bezpieczeństwa naszego regionu. Doskonale uświadamiamy sobie, że od naszego wspólnego sukcesu zależą nadzieje sąsiednich państw na takie życie, jakiego chcą, a nie takie, jakie jest im narzucane z zewnątrz.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#GitanasNausėda">Dlatego też nawołuję państwa do spojrzenia na historię Konstytucji 3 Maja przede wszystkim jako na przypomnienie naszych solidnych osiągnięć w przeszłości i wskazanie skali przyszłych możliwości.</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#GitanasNausėda">230 lat temu nasze narody w świetle nauki zachodniej kultury politycznej przez jeden krok znalazły się w pierwszych szeregach myśli konstytucyjnej i politycznej. Po przyjęciu drugiej na świecie, a pierwszej w Europie, spisanej konstytucji nasi przodkowie po raz kolejny potwierdzili zobowiązanie wobec wolności jednostki oraz politycznej egzystencji kraju. Po raz pierwszy w historii Europy zastosowano również zasadę podziału władzy.</u>
<u xml:id="u-6.5" who="#GitanasNausėda">Konstytucja 3 Maja podsumowała długie lata witalności Rzeczypospolitej Obojga Narodów i odzwierciedliła zdobytą wiedzę. Odniesiono się również do kulminacji ambitnych reform politycznych, społecznych i gospodarczych przeprowadzanych we wspólnym państwie.</u>
<u xml:id="u-6.6" who="#GitanasNausėda">Ówcześni działacze doskonale pojęli historyczne znaczenie przyjętego dokumentu. Jeden z najsłynniejszych litewskich kaznodziejów owego czasu Michał Franciszek Karpowicz twierdził, że nowe prawo uhonorowało nasz naród i przysporzyło autorytetu w obecności całej Europy. Rektor Szkoły Głównej Litewskiej Marcin Poczobut wyraził nadzieję, że po zniesieniu starego nieładu i potwierdzeniu mądrej wolności zostanie zapewniony fundament naszych nadziei i początek wolności kraju.</u>
<u xml:id="u-6.7" who="#GitanasNausėda">Dzisiaj z przykrością stwierdzamy, że to marzenie nie zostało zrealizowane. Już po roku konstytucja była zdeptana przez obce siły zbrojne. Jednak udało się zapewnić jej odgłos w społeczeństwie. Poprzez kształtowanie unii politycznej szlachty i magnatów z mieszczanami oraz ulepszanie pozycji chłopstwa twórcy konstytucji rozwinęli i wzmocnili naród politycznie. Rozwarstwione stanowe państwo szlacheckie zaczęło stawać się wspólną dla wszystkich obywateli ojczyzną.</u>
<u xml:id="u-6.8" who="#GitanasNausėda">Właśnie dlatego w późniejszych stuleciach Konstytucja 3 Maja zachowała witalność jako wyraźny ideał, jako alternatywa dla tyranii. Prawnie zatwierdzone idee podziału władz oraz wolności obywatelskie stanowiły bezpośredni konflikt z absolutyzmem carskim oraz powodowały żądzę oporu wśród Litwinów, Polaków i innych narodów regionu. Duch samodzierżawia wielokrotnie powodował wigor nowych powstań i nawet w XX w. wytyczał drogę dla tych, którzy mieli odwagę przeciwstawiać się reżimom totalitarnym.</u>
<u xml:id="u-6.9" who="#GitanasNausėda">Chociaż dzisiaj otwieramy jakościowo nowy rozdział w stosunkach polsko-litewskich, czasami słyszymy o wątpliwościach, czy tworzenie i realizacja wspólnych dążeń nie stanowi zagrożenia dla suwerenności państw. Jestem przekonany, że nie ma tu żadnej kolizji.</u>
<u xml:id="u-6.10" who="#GitanasNausėda">Polska i Litwa zbyt długo cierpiały pod jarzmem obcych państw, by nie umiały cenić i doceniać niepodległości jedna drugiej. To, że nasze stanowiska są bardzo zbliżone pod względem wielu kwestii geopolitycznych, stosunków z sąsiadami, obrony i bezpieczeństwa czy współpracy gospodarczej, stanowi naszą zaletę i wartość, a nie problem czy tym bardziej niebezpieczeństwo.</u>
<u xml:id="u-6.11" who="#GitanasNausėda">Aspiracją na miarę XXI w. jest poszukiwanie podobnie myślących, a nie oponentów, tudzież zaufanie do pozytywnej energii ludzi i państw, ponieważ stanowi to jedyną drogę do postępu.</u>
<u xml:id="u-6.12" who="#GitanasNausėda">Wierzę, że ojcowie Konstytucji 3 Maja zgodziliby się z tą podstawową zasadą. Więcej historycznych przykładów godnych naśladowania moglibyśmy znaleźć wśród przedstawicieli słynnych rodów litewskich i polskich. Radziwiłłowie, Potoccy, Chreptowiczowie, Sanguszkowie, Chodkiewiczowie, Sapiehowie, Ogińscy, Tyszkiewiczowie i wielu innych obdarzyli nas szczególnymi osobowościami, które rozmachem swoich działań wykroczyły poza granice jednego kraju i stały się bohaterami historii obojga narodów, a także całej Europy.</u>
<u xml:id="u-6.13" who="#GitanasNausėda">Szanowni Państwo! Szanowny Panie Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej! Konstytucja 3 Maja jednakowo należy do Litwinów, Polaków i innych narodów regionu o tyle, o ile są gotowe wziąć na siebie odpowiedzialność za przyszłość tej bogatej tradycji.</u>
<u xml:id="u-6.14" who="#GitanasNausėda">Cieszę się, że my, Litwini, w ostatnim czasie na nowo odkrywamy Konstytucję 3 Maja. Pamiętamy Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów uchwalone w październiku 1791 r., które trwale umiejscowiło Pogoń Wielkiego Księstwa Litewskiego obok Orła Białego w koronie. Zaczynamy doceniać okres, w którym razem z Polską demonstrowaliśmy Europie przykład jednoczenia się.</u>
<u xml:id="u-6.15" who="#GitanasNausėda">Gdy spoglądamy w przyszłość, nie mniej ważne jest, aby niniejsze wydarzenia z przeszłości inspirowały nas do nowych wspólnych działań. Wspólnie stoimy na straży podstaw historycznych dziedzictwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów.</u>
<u xml:id="u-6.16" who="#GitanasNausėda">Powinniśmy się odpowiednio zachować i w tym trudnym okresie, bowiem naszym obowiązkiem jest zapewnienie, aby historycznie bliskie narody Ukrainy i Białorusi mogły cieszyć się owocami wolności, niepodległości i demokracji. W przeszłości należały one do wspólnej rodziny narodów europejskich. Wierzę, że tak będzie również w przyszłości.</u>
<u xml:id="u-6.17" who="#GitanasNausėda">Żyjemy w trudnym okresie. Tak jak 230 lat temu, po raz kolejny widzimy rosnącą na wschodzie potęgę militarną, która stara się zaprzeczyć naszym wartościom i zagraża naszemu stylowi życia. Sąsiednie narody dążące do tworzenia stosunków demokratycznych wciąż borykają się z brutalnym lekceważeniem praw i wolności człowieka.</u>
<u xml:id="u-6.18" who="#GitanasNausėda">Mobilizacja rosyjskich sił zbrojnych na granicy z Ukrainą i działania wojenne we wschodniej Ukrainie prowadzone przez nielegalne, uzbrojone i wspierane przez Moskwę grupy świadczą o wysiłkach w zakresie presji i podżegania do tworzenia napięcia militarnego jako dźwigni politycznego wpływu.</u>
<u xml:id="u-6.19" who="#GitanasNausėda">Pragnę podkreślić, że Litwa nigdy nie uzna nielegalnej aneksji Krymu i będzie działać na rzecz zakończenia faktycznej okupacji części wschodniej Ukrainy.</u>
<u xml:id="u-6.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-6.21" who="#GitanasNausėda">Cokolwiek się stanie, nie możemy pozwolić na to, aby Ukraina ponownie osunęła się w przeszłość.</u>
<u xml:id="u-6.22" who="#GitanasNausėda">Nie jest tajemnicą, że Rosja stara się również przejąć kontrolę nad Białorusią i unicestwić pragnienie wolności odważnych mieszkańców tego kraju. Ważną rolę w tym procesie odgrywa niebezpieczna ostrowiecka elektrownia jądrowa, która stanowi zagrożenie dla wszystkich mieszkańców regionu. Mówiłem i mówię, że cenimy suwerenność Białorusi i nigdy nie zgodzimy się na to, żeby energetyka została bronią geopolityczną, która zamieniła Białoruś w zakładniczkę kremlowskiej polityki.</u>
<u xml:id="u-6.23" who="#GitanasNausėda">Nasze bezpieczeństwo i dobrobyt zależą od naszej zdolności do stworzenia w sąsiedztwie obszaru pokoju, demokracji i rozkwitu. Dlatego nie możemy spokojnie obserwować powrotu rządów prawa silniejszego, nie możemy ignorować prób przesuwania granic suwerennych państw. Musimy jasno powiedzieć, że w Europie XXI w. nie ma miejsca na nowe podziały na strefy wpływów, które negują suwerenność niepodległych państw.</u>
<u xml:id="u-6.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-6.25" who="#GitanasNausėda">Po to, żeby narody regionu mogły swobodnie rozwijać swoje demokratyczne dążenia, będzie nam potrzebna również jasna wizja Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej.</u>
<u xml:id="u-6.26" who="#GitanasNausėda">Lekcje z przeszłości pokazują, że w obliczu agresywnej i wrogiej siły obowiązkowe jest zjednoczenie się i niezwłoczna mobilizacja sił, zanim będzie za późno. Czyny prezydentów Valdasa Adamkusa i śp. Lecha Kaczyńskiego świadczą o tym, że razem zawsze będziemy silniejsi.</u>
<u xml:id="u-6.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
<u xml:id="u-6.28" who="#GitanasNausėda">Szanowni Państwo! Cieszę się i jestem dumny z licznych ostatnio działań w zakresie wzmocnienia dwustronnych więzi między Litwą i Polską. Pamiętnym, symbolicznym wydarzeniem był udział prezydenta Andrzeja Dudy w pochówku powstańców styczniowych w Wilnie. Wznowiliśmy działalność rady prezydenckiej w celu dalszego rozwoju strategicznego partnerstwa Litwy i Polski. Parlamenty i rządy naszych państw współpracują ściśle i intensywnie, realizując wspólne interesy w dziedzinach bezpieczeństwa, obrony, bezpiecznego sąsiedztwa oraz dobrobytu obywateli. Wysoko cenimy wkład Polski w realizację wspólnych i niezbędnych dla regionu bałtyckiego projektów infrastrukturalnych.</u>
<u xml:id="u-6.29" who="#GitanasNausėda">Kiedy myślimy o przyszłości, nie mniej ważne jest twórcze wykorzystanie potencjału uzyskiwanego poprzez członkostwo Litwy i Polski w najważniejszych strukturach euroatlantyckich. Wraz z sojusznikami i partnerami NATO musimy być przygotowani do odstraszania wszelkich wrogich działań.</u>
<u xml:id="u-6.30" who="#GitanasNausėda">Powiem więcej: pielęgnowanie stosunków z Polską jest jednym z priorytetów litewskiej polityki zagranicznej. Jednocześnie jest to imperatywem mojej działalności jako prezydenta państwa.</u>
<u xml:id="u-6.31" who="#GitanasNausėda">Szczerze wierzę w potęgę wzajemnych stosunków i przyjaźni między naszymi narodami. Wzajemnie nasze narody żywo interesują się nie tylko swoim dziedzictwem kulturowym, ale również współczesnymi osiągnięciami i dążą do ich poznania.</u>
<u xml:id="u-6.32" who="#GitanasNausėda">Przyznam, że cieszy mnie, kiedy słyszę język litewski w Polsce, a polski - na Litwie. Jest to dowodem tego, że z każdym dniem coraz lepiej poznajemy i rozumiemy się nawzajem.</u>
<u xml:id="u-6.33" who="#GitanasNausėda">Służą temu wybitne osobowości z przeszłości, które stały się mostami kulturowymi łączącymi Litwę i Polskę. Wymienię tylko kilka: genialny Adam Mickiewicz, jeden z moich najulubieńszych malarzy Ferdynand Ruszczyc, humanista i erudyta Jerzy Giedroyc.</u>
<u xml:id="u-6.34" who="#komentarz">(Prezydent Republiki Litewskiej Gitanas Nausėda przemawia w języku polskim)</u>
<u xml:id="u-6.35" who="#GitanasNausėda">Szanowny Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! W trakcie naszej długiej historii było dużo prób: wojen i plag, rozbiorów, deportacji i mordów, ale też i wspólnej walki za nasze wartości, za naszą wolność. Z nami zawsze była wiara, w sercach Panna Święta, co Jasnej broni Częstochowy i w Ostrej świeci Bramie, na sztandarach Pogoń i orzeł i radość z naszych zwycięstw. Wiemy, że sukces towarzyszy tym, którzy są niezłomni.</u>
<u xml:id="u-6.36" who="#GitanasNausėda">Dzisiaj patrzę w stronę wspólnej przeszłości i widzę niewyczerpalne źródło, do którego możemy w dowolnym czasie sięgać po inspiracje. Konstytucja 3 Maja przywołuje nas nie tylko do myślenia o patriotyzmie, wolności jednostki i demokratycznych wartościach, ale także do ich aktywnej obrony w obliczu nowych zagrożeń.</u>
<u xml:id="u-6.37" who="#GitanasNausėda">Pragnę życzyć, aby przyjaźń między Litwinami i Polakami trwała, opierając się na dobrej woli, wzajemnym zrozumieniu i pracy nad pozytywnymi zmianami dla naszych obywateli.</u>
<u xml:id="u-6.38" who="#GitanasNausėda">Idźmy razem, ramię przy ramieniu. Niech nasze ojczyzny zawsze będą wzorem dla innych narodów.</u>
<u xml:id="u-6.39" who="#GitanasNausėda">Za naszą i waszą wolność. Už mūsų ir jūsų laisvę.</u>
<u xml:id="u-6.40" who="#komentarz">(Zebrani wstają, długotrwałe oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję bardzo panu prezydentowi.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#ElżbietaWitek">A teraz bardzo proszę wszystkich państwa o powstanie z miejsc.</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
<u xml:id="u-7.3" who="#ElżbietaWitek">Proszę marszałka Senatu pana Tomasza Grodzkiego o odczytanie uchwały podjętej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i Senat Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#TomaszGrodzki">„Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#TomaszGrodzki">230 lat temu w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, rezydencji władców Rzeczypospolitej Obojga Narodów, została uchwalona Konstytucja 3 Maja, pierwsza spisana konstytucja w Europie.</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#TomaszGrodzki">Ustawa Rządowa opierała się na koncepcji demokratyzacji stosunków społecznych i zasadzie podziału władzy. Była wyrazem dążenia do budowy silnego państwa. Stanowiła formę umowy społecznej opierającej się na przekonaniu, że - jak zapisano w artykule V Konstytucji - 'wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu'. Poszanowanie praw jednostki i utrwalenie etosu obywatelskiego miały gwarantować potęgę kraju. Ustawa Rządowa wprowadzała monarchię konstytucyjną, ustrój który w większości państw europejskich rozwinął się dopiero w następnym stuleciu. Konstytucja była wyraźną manifestacją suwerenności politycznej, demonstracją tej niezależności wobec mocarstw ościennych oraz wezwaniem do odnowy Rzeczypospolitej Obojga Narodów.</u>
<u xml:id="u-8.3" who="#TomaszGrodzki">Uchwalenie Konstytucji 3 Maja stanowiło dowód odpowiedzialności politycznej elit polskich i litewskich oraz świadectwo zwycięstwa innowacyjnej myśli prawnoustrojowej. Do wartości tych nawiązano w Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów - ustawie wykonawczej do Konstytucji uchwalonej przez Sejm Czteroletni 20 października 1791 r. Potwierdzono w nim siłę wspólnoty wielonarodowej zbudowanej na fundamentach republikańskich.</u>
<u xml:id="u-8.4" who="#TomaszGrodzki">Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejm Republiki Litewskiej, podkreślając wyjątkowe dla Narodów Polskiego oraz Litewskiego znaczenie aktu z 1791 r., oddają hołd dziedzictwu nowożytnego konstytucjonalizmu i wyrażają przekonanie, że idee przyświecające uchwaleniu Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego stały się podstawą politycznej tożsamości obywateli krajów - spadkobierców Rzeczypospolitej Obojga Narodów”.</u>
<u xml:id="u-8.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję panu marszałkowi.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#ElżbietaWitek">Proszę przewodniczącą Seimasu Republiki Litewskiej panią Viktoriję Čmilytė-Nielsen o odczytanie uchwały podjętej przez Seimas Republiki Litewskiej.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Prieš 230 metų Varšuvos karališkosios pilies, Abiejų Tautų Respublikos valdovų rezidencijos, Senatorių salėje buvo priimta Gegužės 3-iosios Konstitucija – pirmoji rašytinė konstitucija Europoje.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Valdymo Įstatymas buvo grindžiamas visuomenės santykių demokratizavimo samprata ir valdžių padalijimo principu. Tai buvo siekio sukurti stiprią valstybę išraiška. Šis įstatymas buvo visuomenės sutarties, pagrįstos įsitikinimu, kad, kaip teigiama Konstitucijos V straipsnyje, „visa žmonių visuomenės valdžia kyla iš tautos valios”, forma. Pagarba asmens teisėms ir pilietinio etoso įtvirtinimas turėjo garantuoti šalies didybę. Valdymo Įstatymas įteisino konstitucinę monarchiją – sistemą, kuri daugelyje Europos valstybių buvo sukurta tik vėlesniame amžiuje. Konstitucija buvo aiški politinio suvereniteto išraiška, nepriklausomybės nuo kaimyninių galių demonstravimas ir raginimas atnaujinti Abiejų Tautų Respubliką.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Gegužės 3-iosios Konstitucijos priėmimas įrodė Lenkijos ir Lietuvos elito politinę atsakomybę ir novatoriškos visuomeninės santvarkos teisinės minties pergalę. Šios vertybės buvo nurodytos Abiejų Tautų tarpusavio įžade – Konstituciją įgyvendinančiame įstatyme, kurį Ketverių metų seimas priėmė 1791 m. spalio 20 d. Juo buvo patvirtinta daugiatautės, respublikai palankių pažiūrų pagrindu sukurtos bendruomenės jėga.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#ViktorijaČmilytėNielsen">Lietuvos Respublikos Seimas ir Lenkijos Respublikos Seimas ir Senatas, pabrėždami išskirtinę 1791 m. akto svarbą lenkų ir lietuvių tautoms, atiduoda pagarbą šiuolaikinio konstitucionalizmo paveldui ir reiškia įsitikinimą, kad Gegužės 3-iosios Konstitucijos ir Tarpusavio įžado idėjos tapo valstybių – Abiejų Tautų Respublikos įpėdinių – piliečių politinio identiteto pagrindu.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję pani przewodniczącej.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#ElżbietaWitek">Na tym kończymy uroczyste zgromadzenie.</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#ElżbietaWitek">Zamykam Uroczyste Zgromadzenie Posłów i Senatorów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Posłów Republiki Litewskiej z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.</u>
<u xml:id="u-11.3" who="#ElżbietaWitek">Dziękuję państwu bardzo.</u>
<u xml:id="u-11.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>