text_structure.xml
37.5 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 20 marca 1979 r. Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, obradująca pod przewodnictwem posła Franciszka Sadurskiego (ZSL), rozpatrzyła informację ministra sprawiedliwości o działaniach dotyczących ochrony i umacniania rodziny ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania sądów rodzinnych.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Sprawiedliwości z wiceministrem Marią Regent-Lechowiecz, Sądu Najwyższego z Prezesem Janem Pawlakiem, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Oświaty i Wychowania, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Najwyższej Izby Kontroli, Ministerstwa Finansów i Kancelarii Rady Państwa. W posiedzeniu udział wzięli także zaproszeni przedstawiciele Ligi Kobiet, Zrzeszenia Prawników Polskich, Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Sądu Wojewódzkiego w Częstochowie oraz Wojewódzkich w Częstochowie i Bielsku Białej.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Przed posiedzeniem posłowie otrzymali pisemną informację Ministerstwa Sprawiedliwości o działaniach dotyczących ochrony i umacniania rodziny ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania sądów rodzinnych.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W imieniu podkomisji referat nt. funkcjonowania sądów rodzinnych przedstawiła poseł Ewa Kwiatkowska (PZPR).</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Rodzina jest tą komórką społeczną, która kształtuje świadomość, zasady moralne oraz podstawowe zasady współżycia społecznego. Stanowi ona zasadniczy element w wychowaniu młodego pokolenia, jego patriotyzmu, ambicji życiowych, dążeń kulturalnych. Od tego jak rodzina funkcjonuje, zależy w dużej mierze prawidłowe kształtowanie życia społecznego w kraju oraz szczęście jego obywateli. Rodzina jest także najmniejszym organizmem ekonomicznym, oddziałuje w sposób istotny na funkcjonowanie gospodarki ogólnonarodowej.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Wyrazem znaczenia jakie przywiązuje państwo do pieczy nad rodziną i młodym pokoleniem było przekształcenie struktury organizacyjnej sądownictwa i utworzenie sądów rodzinnych. Sejmowa Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości postanowiła dokonać oceny sądów rodzinnych po roku ich działalności. Materiały do tej oceny przygotowała podkomisja w składzie: Maria Kotlicka (bezp.), Eryk Klasek (bezp.), Jadwiga Skóra (PZPR), Jan Malinowski (ZSL), Ewa Kwiatkowska (PZPR) - przewodnicząca.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Podkomisja zapoznała się ze strukturą i funkcjonowaniem sądów rodzinnych, na podstawie działalności sądów w Bielsku-Białej, Częstochowie, Wadowicach i Warszawie oraz zapoznając się z działalnością: Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-Konsultacyjnych w Warszawie i Częstochowie, Ośrodków Pracy Kuratorskiej z Młodzieżą w Oświęcimiu, Kętach i Warszawie, Rodzinnych Domów Dziecka w Bielsku-Białej i Częstochowie, Państwowych Domów Dziecka w Częstochowie i Żywcu oraz Państwowych Zakładów Wychowawczych w Żywcu-Sporyszu i Herbach wraz ze szkołami specjalnymi przy tych zakładach. Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego TPD w Warszawie.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Sądy rodzinne powstały na podstawię zarządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 1977 r. i funkcjonują od 1 stycznia 1978 r. jako powszechna forma organizacyjna sądownictwa w Polsce. Na ogólną liczbę 261 sądów rejonowych w 97 zorganizowane zostały wydziały rodzinne i nieletnich, w pozostałych zaś wyznaczono stanowiska sędziów załatwiających cywilne i karne sprawy rodzinne, przy czym w 120 sędziowie ci współpracują ściśle z istniejącymi tam wydziałami dla nieletnich.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Potrzeba całościowego ujęcia problematyki rodziny decyduje o stosunkowo szerokiej właściwości rzeczowej sądów rodzinnych. Rozpoznają one sprawy:</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">- z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, - karne o przestępstwa przeciwko rodzinie, opiece i młodzieży wymienione w rozdziale XXV Kodeksu karnego, - dotyczące przymusowego leczenia nałogowych alkoholików;</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">- karne nieletnich.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Sprawy tych kategorii stanowią ponad 43% ogółu wpływających do sądów rejonowych. W pierwszym roku działalności sądownictwa rodzinnego wpłynęło ogółem około 400 tys. spraw. Świadczy to o znacznych rozmiarach zadań przypadających sądownictwu rodzinnemu.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Sądy rodzinne kumulują sprawy związane z małżeństwem, jego funkcjonowaniem, prawami oraz obowiązkami rodziców i dzieci, spełnianiem przez rodzinę funkcji wychowawczo-opiekuńczych, utrzymaniem materialnym rodziny, zapobieganiem demoralizacji dzieci oraz zwalczaniem zachowań destruktywnych dla rodziny, jej bytu i bezpieczeństwa.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Zdobyczą sądownictwa dla nieletnich było wykształcenie nowego podejścia do rozpoznawanych spraw, angażowanie się sędziego i aparatu pomocniczego w sprawy młodzieży w sposób głębszy, aniżeli wymaga tego jedynie prawne rozpatrywanie. Takie podejście, przy szerokiej kompetencji rzeczowej sądów rodzinnych stało się pozytywną przesłanką działalności tych sądów.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Działalność sądów rodzinnych opiera się na następujących zasadach:</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">- ujmowanie problematyki małoletnich i nieletnich w sposób kompleksowy, wiążący działalność orzeczniczą z działalnością opiekuńczą, wychowawczą i resocjalizacyjną, rozpatrywanie nieprawidłowości w procesie wychowawczym na tle całokształtu sytuacji wewnątrz rodziny oraz na tle całości stosunków społecznych danego środowiska;</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">- ujednolicenie oraz zapewnienie spójności orzecznictwa w sprawach dotyczących różnych zagadnień prawnych, rozpoznawanych w odrębnych trybach postępowania, a dotyczących tej samej rodziny;</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">- przestrzeganie warunku, że wszystkie sprawy dotyczące tej samej rodziny załatwia jeden sędzia, współpracujący z nim kurator zawodowy oraz zespół kuratorów społecznych posiadający dobrą znajomość środowiska, - rozszerzanie mediacyjnej roli sądu zmierzającej do pojednawczego lub ugodowego rozwiązywania konfliktów rodzinnych, jak również eliminacji zadrażnień związanych z ingerencją wymiaru sprawiedliwości;</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">- doskonalenie sposobu gromadzenia materiału dowodowego przez wykorzystanie opinii rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych przy ustalaniu przyczyn społecznie negatywnych zjawisk w rodzinie oraz środków zaradczych;</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">- rozszerzanie działalności profilaktycznej, opiekuńczej, wychowawczej i resocjalizacyjnej oraz jej wiązanie z inicjatywami innych resortów i organizacji społecznych.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że założenia i cele dla których sądy rodzinne zostały powołane - zostały spełnione.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Podstawową dla działalności sądów rodzinnych jest problematyka opiekuńcza. W profilaktyce, ingerencja sądu opiekuńczego wyraża się w działaniu na rzecz umocnienia rodziny, a w płaszczyźnie orzecznictwa w rozpatrywaniu spraw o przysposobienie, ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej. Instrumentem pomocniczym w tym zakresie są rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne powołane zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 sierpnia 1978 r.. Ich działalność polega na badaniach psychologicznych, pedagogicznych i środowiskowych, poradnictwie rodzinnym, opiece specjalistycznej nad nieletnimi, udzielaniu pomocy specjalistycznej zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich oraz współpracy z instytucjami i organizacjami społecznymi. Zatrudnieni tam pedagodzy, psycholodzy i lekarze przeprowadzają badania i sporządzają opinie w konkretnych sprawach, pomagające sądowi w rozpoznawaniu. Ośrodki korzystają z pomocy kuratorów zawodowych i społecznych. W ośrodkach przeprowadza się nieraz wielokrotne rozmowy z rodzicami, z dziećmi w celu znalezienia sposobów mediacji, ustalania rzeczywistych przyczyn konfliktów, zastosowania odpowiednich środków wychowawczych.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Wizytowany przez posłów ośrodek w Częstochowie jest usytuowany w przytulnym lokalu mieszkalnym w gmachu sądowym, dobrze wyposażonym. Pracuje tam pedagog, psycholog, lekarz psychiatra i internista. Są oni ściśle związani z sądem, służą pomocą w rozpatrywaniu spraw. Zdarza się czasem, że ośrodek udziela także doraźnej pomocy zaniedbanym dzieciom, myje je, a nawet karmi. Rozmowy z rodzicami odbywają się często przy herbacie. Dzieci bada się w specjalnie urządzonym pokoju dziennym, wyposażonym w zabawki itp. W okresie półrocznym w tym ośrodku wydano opinie w 60 sprawach. Podobnie pracuje wizytowany przez nas ośrodek w Warszawie, ma on jednak gorsze warunki lokalowe.</u>
<u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Działalność tych ośrodków stała się jedną z przyczyn większej ingerencji sądu z własnej inicjatywy (ok. 70% spraw) podejmują działania na rzecz poprawy losów dzieci, wykorzystując w tym zakresie pomoc szkół oraz zakładów pracy.</u>
<u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Ważny udział w działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej sądów rodzinnych mają kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą. W końcu roku 1978 funkcjonowało 576 takich ośrodków, uczęszczało do nich 12.653 dzieci.</u>
<u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Wizytowany przez posłów Kuratorski Ośrodek Pracy z Młodzieżą przy ul. Gajcego jest jednym z 25 ośrodków tego typu działających w Warszawie. Skupia on 64 podopiecznych, z tego ponad połowę stanowią dzieci, które z różnych przyczyn znalazły się pod opieką sądu a resztę dzieci zaniedbane, będące w trudnych warunkach życiowych, uczęszczające do ośrodka dobrowolnie. Ośrodek czynny jest 4 razy w tygodniu od godz. 15.00 do 17.00, a w razie potrzeby do godz. 21.00. Praca merytoryczna podzielona jest na dwie części: dydaktyczną i rekreacyjną. W tygodniowym planie pracy uwzględniane są m.in. zajęcia sportowe, zajęcia modelarskie, plastyczne robótki ręczne, wieczór filmowy lub dyskusyjny, koło szachowe, sekcja brydżowa, wieczory bajek, poezji i spotkania z ciekawymi ludźmi, dyskoteka z elementami gier i zabaw. Ośrodek dysponuje funduszami, wyasygnowanymi przez Sąd Rejonowy m.st. Warszawy na zakup wyposażenia i na dożywianie. Kwota na dożywianie wynosi 10 zł na osobę. Podopieczni otrzymują posiłki w barze szybkiej obsługi oraz kanapki wykonane w ramach zajęć. Są wypadki, że jest to jedyny treściwy posiłek dziecka w ciągu dnia.</u>
<u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą należą do instytucji obejmujących profilaktycznym działaniem dzieci i młodzież zagrożoną moralnie, mającą trudności w nauce. W przypadku znacznych zaległości stosuje się douczanie indywidualne na zasadach korepetycji. Efekty sprawdzane są przez kontrolę, dzienniczków ucznia, wizyty kuratorów w szkołach oraz rozmowy indywidualne.</u>
<u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">W roku 1978 z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości przeprowadzono przy współpracy Ministerstwa Oświaty i Wychowania, Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Zainteresowanych organizacji społecznych przegląd sytuacji małoletnich przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Przegląd wykazał, że 6.759 małoletnich może być zwolnionych z tych placówek i skierowanych do rodzin własnych, obcych lub ośrodków adopcji i zastępczych.</u>
<u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">Przedmiotem zainteresowania poselskiej podkomisji były też sprawy rozwodowe i alimentacyjne. Liczba orzeczonych w roku 1978 rozwodów (39.084) zmalała nieznacznie w stosunku do 1977 r. Nie można twierdzić, iż jest to wyłącznie wynik działalności sądów rodzinnych, ale nie ulega wątpliwości, że sądy lepiej działały na rzec z pojednania małżonków i ograniczenia pochopnych decyzji. Nie mogąc przeprowadzić szczegółowych badań aktowych, a dokonując tylko fragmentarycznej oceny prawidłowości orzecznictwa w sprawach rozwodowych, podkomisja uznała politykę wymiaru sprawiedliwości w zakresie rozwodów za prawidłową. Uwzględnia ona dobro małoletnich dzieci, dąży do zmniejszenia liczby rozwodów, ale tylko w takim zakresie, który nie ograniczałby prawa ludzi do kształtowania życia osobistego zgodnie z ich wolą, w ramach norm prawnych ujętych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.</u>
<u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Od pewnego czasu zmniejszyła się ilość spraw karnych przeciwko nieletnim. Polityką sądów rodzinnych zmierzą do stosowania w coraz szerszym zakresie środków opiekuńczych w miejsce środków typu karnego. Wszędzie tam, gdzie to było możliwe, ograniczono się do resocjalizacji nieletniego w jego własnej rodzinie przy pomocy przydzielonego kuratora. Dla przykładu, w wizytowanym sądzie rodzinnym w Częstochowie na ogólną liczbę 334 sądzonych nieletnich zastosowano wobec 142 dozór kuratora, tylko 13 nieletnich umieszczono w zakładzie poprawczym, zaś 15 w zakładzie wychowawczym. Tendencje orzecznictwa na przykładzie sądu w Częstochowie obrazuje fakt, że pod nadzorem sądu rodzinnego pozostawało 2.695 dzieci, kontroli kuratora społecznego poddanych było 1.447 dzieci, umieszczenie w rodzinie zastępczej orzeczono w stosunku do 166 dzieci, natomiast wobec 666 dzieci orzeczono umieszczenie w placówce opiekuńczo-wychowawczej.</u>
<u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">W roku 1978 zostało skazanych przez sądy 11.548 osób za przestępstwo niealimentacji oraz 9.834 osób za znęcanie się nad rodziną. Jedynie w stosunku do 30% zastosowano karę pozbawienia wolności. Jak widać, polityka sądu w tej dziedzinie zmierzała do stosowania kar izolacyjnych tylko w razie bezwzględnej konieczności.</u>
<u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">Na podstawie analizy funkcjonowania sądów rodzinnych poseł E. Kwiatkowska przedstawiła następujące wnioski podkomisji: Sądy rodzinne w pierwszym roku swej działalności spełniły w sposób należyty swe funkcje w zakresie ochrony rodziny i interesów dziecka. Celowe jest w miarę możliwości dalsze tworzenie sądów rodzinnych i wzmacnianie ich struktur organizacyjnych, ale nie kosztem uszczuplenia środków sądownictwa karnego, cywilnego. Wydaje się więc potrzebne zwiększenie środków materialnych i etatowych, zwłaszcza powiększenie liczby kuratorów zawodowych i społecznych.</u>
<u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">Systematycznej poprawie powinna ulegać często niedostateczna baza lokalowa rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych oraz kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą. Opinie ośrodków diagnostycznych winny być w szerokim zakresie wykorzystywane w postępowaniu sądowym.</u>
<u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Na wysoką ocenę zasługuje działanie sądów na rzecz ugodowego załatwiania sporów, eliminacji przyczyn konfliktów oraz ograniczenia liczby rozwodów. Działanie w tym ostatnim kierunku nie może być jednak stymulowane jedynie polityką opłat sądowych i musi być spójne z modelem współczesnej rodziny.</u>
<u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Podkomisja aprobuje działalność orzeczniczą sądów rodzinnych w sprawach alimentacyjnych. Odpowiada interesom społecznym polityka sądów rodzinnych w sprawach karnych przeciwko dorosłym i nieletnim, która szuka dróg dla rozwiązywania tych spraw w aferze opiekuńczo-wychowawczej.</u>
<u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Określonych zmian wymaga struktura organizacyjna i metody pracy domów dziecka. Przede wszystkim wszystkie państwowe domy dziecka bez względu na wiek przebywających tam dzieci powinny być podporządkowane organizacyjnie jednemu resortowi.</u>
<u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">Dotychczas domy dla dzieci do lat trzech podlegają Ministerstwu Zdrowia, a dla dzieci starszych - resortowi oświaty. Domy małego dziecka powinny w szerszym zakresie interesować się sytuacją prawną dzieci, inspirować jej uregulowanie w celu umożliwienia przyszłej adopcji.</u>
<u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">Należy zbadać możliwości rozwinięcia małp jeszcze u nas znanej formy wychowania w rodzinie terapeutycznej dla dzieci kalekich oraz upowszechnić wychowanie w rodzinie zastępczej.</u>
<u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">Towarzystwo Przyjaciół Dzieci aktywnie uczestniczące w działaniach na rzecz ochrony interesów dziecka powinno podjąć starania o uznanie go przez ministra sprawiedliwości za organizację ludu pracującego, mającą formalne uprawnienia do uczestniczenia w procesie sądowym.</u>
<u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#AdamŁopatka">W świetle ocen zaprezentowanych na dzisiejszym posiedzeniu reorganizacja sądownictwa w sprawach rodzinnych i opiekuńczych wypłynęła na poprawę efektywności postępowania sądowego. Nasuwa się jednak pytanie, czy obecnie nie dochodzi do naruszenia pewnej równowagi pomiędzy funkcjami ochronnymi organów państwa a funkcjami rodziny w sprawach dotyczących wychowania dziecka. Obserwacja praktyki wskazuje, że w ostatnim okresie wzrosła znacznie liczba spraw opiekuńczych, w tym także wszczynanych przez sądy z urzędu. Wyłania się wątpliwość, czy istotnie ingerencja sądów w funkcjonowanie rodziny jest aż w tak dużej liczbie wypadków uzasadniona potrzebą ochrony dobra dziecka. Podstawowe funkcje wychowawcze i socjalizacyjne w stosunku do dziecka należą do rodziców, którzy decydują zatem o kierunkach i stosowanych metodach wychowawczych. Instytucje państwowe powinny się koncentrować na ingerencji w tych sytuacjach, w których dochodzi do drastycznych naruszeń interesów dziecka.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#FranciszekSielańczuk">Do kompetencji sądów rodzinnych należą sprawy dotyczące przymusowego leczenia alkoholików; wydaje się, że ocena funkcjonowania sądów rodzinnych daje okazję do zbadania efektywności decyzji sądowych także w tych sprawach. Okazuje się, że w wielu wypadkach osoby opuszczające zakłady leczenia odwykowego nie mają praktycznie żadnych szans powrotu do normalnego życia. Wynika to przede wszystkim z niechęci zakładów pracy do zatrudnienia pracowników, którzy byli poddani leczeniu odwykowemu. W rezultacie ludzie ci w krótkim czasie popadają ponownie w alkoholizm. Poruszony problem wymaga jak najszybszego rozwiązania.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PawełDąbek">Nasze doświadczenia związane z utworzeniem nowej struktury sądownictwa w sprawach rodzinnych i opiekuńczych są jak dotąd niewielkie. Nasuwa się na tym tle pytanie, w jakim stopniu Polska korzysta z wymiany doświadczeń w tej dziedzinie z innymi krajami socjalistycznymi oraz jak kształtuje się model sądownictwa rodzinnego w Polsce w porównaniu do innych krajów, zwłaszcza obozu socjalistycznego?</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#StefaniaKamińska">Przysposobienie rokuje największe nadzieje powodzenia i zapewnia najszybszą adaptację dziecka w nowym środowisku wychowawczym jeśli zostało przeprowadzone we wczesnym okresie życia dziecka. Niestety praktyka wskazuje, że do adopcji kierowane są najczęściej dzieci powyżej 3-go roku życia, przebywające w domach dziecka. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest pewna przewlekłość postępowania sądowego w sprawach o pozbawienie władzy rodzicielskiej rodziców naturalnych. Zachowanie przez rodziców dziecka pełnej lub ograniczonej władzy rodzicielskiej stanowi prawną przeszkodę przysposobienia dziecka.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#StefaniaKamińska">Jednym z istotnych zagadnień stojących przed państwowymi i społecznymi instytucjami opieki jest ochrona dziecka i rodziny przed skutkami alkoholizmu rodziców. Wydaje się, że ingerencja instytucji państwowych jest w tych sprawach zbyt często opóźniona, a w efekcie uniemożliwia stworzenie małoletniemu odpowiednich warunków rozwoju i wychowania w rodzinie naturalnej.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#AntoniKorzycki">Ogólnie rzecz biorąc, działalność nowo powołanych sądów rodzinnych spotyka się z pozytywną oceną. Dla dobra sprawy niezbędne jest jednak pokazanie także zjawisk niekorzystnych w tej działalności. Uwagi krytyczne nasuwają się na przykład przy ocenie niektórych spraw dotyczących interwencji i opieki nad dzieckiem w rodzinach dotkniętych alkoholizmem jednego z rodziców. Umieszczenie dziecka poza rodziną naturalną w placówkach opieki całkowitej jest często smutną koniecznością wynikającą z braku odpowiednio wczesnej i skutecznej interwencji powołanych instytucji. Zastrzeżenia może budzić również działalność niektórych państwowych zakładów wychowawczych. Tak więc pozytywna ocena przyjętego modelu organizacyjnego sądownictwa rodzinnego może przesłaniać istnienia pewnych czynników niekorzystnych, które utrudniają faktyczne urzeczywistnienie stojących przed tym sądownictwem zadań.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#JaninaBanasik">W działaniach państwa na rzecz rodziny akcentuje się przede wszystkim zagadnienia opieki i wychowania dziecka, co jest oczywiście słuszne. Wydaje się jednak, że w działalności niektórych instytucji państwowych i społecznych pomija się lub nie docenia równie ważnej dla dobra rodziny i wychowania sytuacji ludzi starych. Już potoczne obserwacje pokazują, że wzrasta liczba ludzi starych pozostawionych bez opieki ze strony najbliższych krewnych. Wydaje się, że w sferze działalności sądów rodzinnych powinny znaleźć się również problemy opieki i pomocy ludziom starym opuszczonym przez rodziny. Warto także postulować przeprowadzenie badań, które umożliwiłyby ustalenie z jakich przyczyn i w jakich środowiskach najczęściej dochodzi do rażących zaniedbań obowiązków opieki nad ludźmi starymi. Jak wiadomo bardzo często dotyczy to rodzin bynajmniej nie z marginesu społecznego, lecz dobrze sytuowanych, o ustabilizowanej pozycji socjalnej. Badania tego rodzaju stworzyłyby możliwość podjęcia skutecznych metod przeciwdziałania temu negatywnemu zjawisku społecznemu.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#JaninaBanasik">Zagadnienia ochrony trwałości małżeństwa mają najistotniejsze znaczenie w odniesieniu do rodzin wychowujących dzieci. Wydaje się, że w stosunku do małżeństw posiadających małoletnie dzieci powinna być z całą konsekwencją respektowaną zasada ograniczenia dopuszczalności orzekania rozwodów, o ile tylko konflikt pomiędzy małżonkami nie jest na tyle ostry, by narażał na szwank dobro dziecka. Problematyka dotycząca ochrony trwałości rodzin wychowujących dzieci musi znaleźć się w centrum zainteresowania sądownictwa rodzinnego.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#BarbaraSurma">Dobro dzieci pozbawionych szansy wychowania w rodzinie własnej wymaga znacznego skrócenia czasu i uproszczenia czynności adopcyjnych. Negatywne skutki nadmiernego wydłużania okresu poprzedzającego przysposobienie dotyczą przede wszystkim dzieci najmłodszych.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#BarbaraSurma">Jednym z ważnych czynników, od których zależy skuteczność środków orzekanych przez sądy w sprawach rodzinnych jest zapewnienie szybkiej i sprawnej wykonalności wydawanych orzeczeń; dotyczy to m.in. spraw o eksmisję. Obecnie w wielu wypadkach pomimo orzeczonej eksmisji, wyrok ze względu na znaczny deficyt mieszkań nie może być przez długie lata wykonany. Szczególnie dotkliwe są skutki w tych wypadkach, kiedy niewykonanie wyroku oznacza przedłużenie wspólnego zamieszkiwania z osobą nadużywającą alkoholu. Długi okres oczekiwania na wykonanie wyroku przekreślanego sens - zapewnienie elementarnych warunków do prawidłowego wychowania dzieci.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#JadwigaGiżyckaKoprowska">Ocenie prawidłowości spraw o przysposobienie towarzyszą najczęściej zarzuty pod adresem Sądu. Jednakże wiadomo, że sprawność działania sądów w tych sprawach w ogromnej mierze zależy od współdziałania takich instytucji opieki, jak np. domy małego dziecka, czy ośrodki adopcyjno-opiekuńcze TPD. Zwiększenie zaangażowania się kierownictw placówek opiekuńczych w sprawy adopcji może przynieść znakomite efekty. Np. poselska wizytacja w jednym z domów małego dziecka w województwie szczecińskim wykazała, że w ciągu roku orzeczono adopcję w stosunku do 112 małoletnich wychowanków tej placówki dzięki inicjatywie i współpracy kierownictwa placówki z sądem rejonowym.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#JadwigaGiżyckaKoprowska">Przegląd sytuacji małoletnich przebywających w placówkach opiekuńczych wykazał, że możliwe jest wyprowadzenie stamtąd aż ok. 6700 dzieci do rodzin własnych i zastępczych, rodzinnych domów dziecka itd. Wydaje się, że wynik ten świadczy o małym zainteresowaniu kierownictw domów dziecka, by ich podopieczni trafiali jak najszybciej do środowisk dla nich najkorzystniejszych.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#JadwigaGiżyckaKoprowska">Przysposobienie dziecka jest doniosłym wydarzeniem nie tylko dla niego i osób adoptujących, ale ma istotne znaczenie społeczne. Wydaje się, że wagę tego wydarzenia powinna podkreślać odpowiednia procedura sądowa np. uroczysta forma wydawanych orzeczeń.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#ErykKlaser">Wyrażam pełne poparcie dla postulatu podniesienia rangi postępowania sądowego w sprawach o przysposobienie. Sprawy te nie mogą być w sądzie traktowane jako jedne z wielu, niedopuszczalne jest ich rozpatrywanie w ramach sesji obejmującej sprawy karno-rodzinne. Należałoby rozważyć celowość przeprowadzenia postępowania w tych sprawach poza salą rozpraw, podobnie jak to ma miejsce w wypadku posiedzeń pojednawczych.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#StanisławAntoszewski">Dotychczasowa ocena działalności sądów rodzinnych potwierdza w pełni celowość ich utworzenia. Zwiększyła się znacznie efektywność postępowania w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, funkcjonowanie sądów w coraz większym stopniu wymagane jest przez fachową kadrę pomocniczą.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#StanisławAntoszewski">Pewne uwagi krytyczne nasuwają się na tle oceny działania niektórych placówek opiekuńczych. Można np. stwierdzić daleko idące różnice pomiędzy jakością opieki i wychowania zapewnianą przez poszczególne domy dziecka i zakłady wychowawcze. Powinna być zwiększona kontrola resortu w stosunku do tych placówek, które wykazują niedociągnięcia w pracy wychowawczej i opiece nad dziećmi.</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#StanisławAntoszewski">Stawka na utrzymanie i wyżywienie dziecka aktualnie obowiązująca w placówkach opiekuńczych jest stanowczo za małą; jakie resort widzi możliwości podniesienia tej stawki?</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#JadwigaSkóra">Koreferat poselski zawiera obserwacje dotyczące jednego z najlepiej działających w naszym kraju sądów rodzinnych. Trzeba podkreślić, że istotnym elementem charakteryzującym metody działania wizytowanego sądu rodzinnego w Częstochowie jest jego systematyczne współdziałanie z wszystkimi instytucjami pozasądowymi, do których zadań należą problemy opieki i wychowania dzieci.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#JadwigaSkóra">Należy rozważyć wprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych, które zapewniłyby pełną tajemnicę przysposobienia w stosunku do rodzin własnych. Obecnie bowiem pozostaje ślad po przysposobieniu w aktach urzędu stanu cywilnego, dostępny i nieraz wykorzystywany przez rodziców naturalnych dziecka.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#EwaKwiatkowska">Obowiązujące aktualnie przepisy zawierają niekonsekwencję, jeśli chodzi o zabezpieczenie tajemnicy przysposobienia. W świetle przepisów prawa o aktach stanu cywilnego pełna tajność przysposobienia jest realizowana jedynie w odniesieniu do tzw. adopcji anonimowej. Oznacza to, że w przypadku adopcji pełnej, ale będącej rezultatem pozbawienia władzy rodzicielskiej, naturalni rodzice nadal mają możliwość poznania aktualnego miejsca pobytu dziecka. Wykorzystują to niekiedy rodzice pochodzący z marginesu społecznego do szantażowania przysposabiających, w celu wymuszenia pieniędzy.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#EwaKwiatkowska">Zgodnie z postulatami wysuwanymi przez działaczy ośrodków adopcyjno-opiekuńczych TPD należałoby przyznawać matkom przysposabiającym dziecko, bez względu na jego wiek, urlopy macierzyńskie na zasadach ogólnie obowiązujących. Urlop macierzyński stanowi istotny warunek zaadaptowania się dziecka w nowym środowisku wychowawczym, stwarzając możliwość skoncentrowania się przez matkę na sprawach opieki nad dzieckiem w momencie decydującym o powodzeniu adopcji.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#FranciszekSadurski">Z materiałów wynika, że wydziały rodzinne zostały powołane tylko w części sądów rejonowych. Nasuwa się więc pytanie, jakie czynniki wpłynęły na to, że sieć sądów rodzinnych nie objęła całego kraju?</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#FranciszekSadurski">Czy oznacza to, że przedwczesne jest wyprowadzanie wniosków związanych z kompleksową oceną nowego modelu sądownictwa rodzinnego?</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#MariaRegentLechowicz">Do sądów rodzinnych w ostatnim roku wpłynęło około 90 tys. spraw opiekuńczych, przy czym znaczną liczbę tych spraw (ok. 70%) sądy wszczęły z urzędu. Praktyka sądowa w sprawach opiekuńczych bynajmniej nie wyraża tendencji do nadmiernej ingerencji w sprawy rodziny i wychowania dziecka. Wzrost liczby spraw opiekuńczych w ostatnich latach jest po prostu rezultatem przesuwania się akcentów z postępowania karnego na postępowanie opiekuńcze. Podstawowe znaczenie powinny przecież mieć funkcje profilaktyczne sądów, usuwanie przyczyn zaniedbań wychowawczych, a nie działalność represyjna na skutek naruszenia prawa przez nieletnich. Jak wykazują badania naukowe praktyka sądów w sprawach małoletnich i nieletnich jest w zasadzie prawidłowa. Liczba 90 tys. spraw opiekuńczych nie jest bynajmniej nadmierna, jeśli się zważy, że w Polsce jest 6 mln rodzin wychowujących dzieci. Działalność sądów w sprawach związanych z nadzorem nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej nie może być rozpatrywana W kategoriach tradycyjnych, kładzie się bowiem nacisk na to, by postępowanie opiekuńcze stanowiło rzeczywistą pomoc dla rodzin, które nie są w stanie we własnym zakresie rozwiązywać problemów wychowawczych.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#MariaRegentLechowicz">Jednym z ważnych rezultatów powołania sądów rodzinnych jest spadek liczby orzekanych rozwodów, zanotowany po raz pierwszy od wielu lat: w ubiegłym roku wpłynęło do sądów rodzinnych około 1700 spraw o rozwód mniej niż w 1977 r., a liczba spraw zakończonych rozwodem zmniejszyła się o 6600. Polska zajmuje jedno z najkorzystniejszych miejsc w światowej statystyce rozwodów. Warto tu przytoczyć dane porównawcze Polski i USA; współczynnik rozwodów w Polsce wynosi 1 promil, a w USA 4,5 promile. Nie ulega wątpliwości, że zmniejszenie się liczby orzeczeń rozwodów jest wynikiem zmian w postępowaniu przed sądami rodzinnymi: ponad 12 tys. spraw w 1978 r. zostało zakończonych pojednaniem małżonków w wyniku działalności mediacyjnej sądów. W praktyce, sądy rodzinne w pełni przestrzegają zasady wyrażonej m.in. w wytycznych Sądu Najwyższego nie orzekania rozwodu, jeśli narażałoby to na szwank interesy małoletnich dzieci małżonków. Umocnieniu rodziny sprzyja konsekwentna polityka społeczna państwa, które podniosło ochronę rodziny i dziecka do rangi pierwszorzędnych problemów społecznych.</u>
<u xml:id="u-15.2" who="#MariaRegentLechowicz">W roku 1978 koncentrowano się na przygotowaniu odpowiednich kadr sędziowskich i stworzeniu warunków lokalowych dla działalności nowo powołanych wydziałów rodzinnych. Resort przywiązuje dużą wagę do wzmocnienia aparatu pomocniczego sądów rodzinnych; przygotowywana podwyżka prac pracowników administracyjnych oraz kuratorów sądowych będzie służyć temu celowi. Ważnym elementem aparatu pomocniczego są ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne. Obecnie resort zabezpieczył warunki działania dla 43 ośrodków; celem jest zorganizowanie ich w każdym województwie. Ośrodki zapewniają sądom rodzinnym pomoc w zakresie diagnozy psychologicznej, pedagogicznej i lekarskiej, która wpływa na prawidłowe funkcjonowanie orzeczeń, coraz lepiej uwzględniających potrzeby dzieci. W ostatnim określa wzrosła również ranga ośrodków pracy kuratorskiej z młodzieżą pod nadzorem sądów. Dotychczasowe doświadczenia wykazują, że ośrodki te zapewniają najbardziej skuteczne metody resocjalizacji małoletnich i nieletnich objętych nadzorem sądowym. Istotne znaczenie ma w tym zakresie współpraca ośrodków kuratorskich z organizacjami młodzieżowymi, zwłaszcza ze Związkiem Harcerstwa Polskiego.</u>
<u xml:id="u-15.3" who="#MariaRegentLechowicz">Z roku na rok rozszerza się wykorzystanie instytucji rodzin zastępczych. Do upowszechnienia tej formy opieki nad dziećmi resort przywiązuje ogromną wagę. Podejmowane są przede wszystkim działania na rzecz organizacji rodzin zastępczych dla tych dzieci które nie mają szans na przysposobienie. Nowe uregulowanie prawne rodzin zastępczych, zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów ze stycznia br., pozwoli szerzej wykorzystać rodziny zastępcze dla dzieci opuszczonych.</u>
<u xml:id="u-15.4" who="#MariaRegentLechowicz">O efektywności postępowania adopcyjnego w istotnym stopniu decyduje współpraca z ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi TPD. Trzeba podkreślić, że postulat skrócenia postępowania sądowego w sprawach o pojawienie władzy rodzicielskiej w okresie poprzedzającym przysposobienie dziecka, jest tylko częściowo słuszny. Nie można zapominać, że działalność sądów powinna zmierzać przede wszystkim do udzielenia pomocy rodzinie naturalnej, a nie stosowania dotkliwych sankcji. Pozbawienie władzy rodzicielskiej jako krok ostateczny powinno być więc poprzedzone próbą udzielenia pomocy danej rodzinie.</u>
<u xml:id="u-15.5" who="#MariaRegentLechowicz">Mamy dużą liczbę kobiet samotnie wychowujących dzieci. Przywiązywać należy więcej wagi do stworzenia samotnym matkom możliwości osiągnięcia stabilizacji życiowej i odpowiednich warunków bytowych.</u>
<u xml:id="u-15.6" who="#MariaRegentLechowicz">Postulat upowszechnienia modelu pełnej adopcji blankietowej zapewnia ochronę tajemnicy przysposobienia. Wymaga to jednak dokonania odpowiednich zmian legislacyjnych. Zagadnienia z tym związane będą przedmiotem badań ze strony Rady ds. Rodziny, która w bieżącym roku rozpatrzy informacje o realizacji norm zawartych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.</u>
<u xml:id="u-15.7" who="#MariaRegentLechowicz">Podstawową trudnością w sprawach związanych z przymusowym leczeniem alkoholików jest niewykonalność orzeczeń sądowych. Trzeba stwierdzić, że przeciąganie się tego stanu rzeczy może podważyć w ogóle celowość tego postępowania.</u>
<u xml:id="u-15.8" who="#MariaRegentLechowicz">Polska jest obok Japonii drugim krajem na świecie, który stworzył model sądownictwa rodzinnego. Doświadczenia naszego kraju w dziedzinie sądownictwa rodzinnego są przedmiotem zainteresowania przedstawicieli innych państw. Świadczą o tym m.in. konferencje międzynarodowe, np. konferencja nt. ochrony prawnej dziecka zorganizowana w styczniu br. przez Zarząd Główny Zrzeszenia Prawników Polskich.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#FranciszekSadurski">Dzisiejsze posiedzenie dało okazję do bardzo wszechstronnego zapoznania się posłów z funkcjonowaniem sądów rodzinnych i rezultatami. Uwagi i postulaty nasuwające się w wyniku przeprowadzonej dyskusji znajdą wyraz w opinii naszej Komisji. Prezydium Komisji zastanowi się nad celowością opracowania dezyderatów w niektórych sprawach pod adresem zainteresowanych resortów.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>