text_structure.xml
40.8 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dzień dobry. Otwieram posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Witam państwa posłów, witam pana Rafała Romanowskiego, sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wraz ze współpracownikami. Witam zastępcę głównego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych panią Agnieszkę Sudoł. Witam przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli oraz pozostałych gości.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Patrząc na listę obecności, stwierdzam kworum.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został państwu dostarczony i obejmuje rozpatrzenie poprawek zgłoszonych w czasie drugiego czytania do projektu ustawy o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej (druki nr 2180 i 2190). Czy są uwagi do porządku? Dziękuję, nie widzę.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przystępujemy do realizacji porządku dziennego.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Czy w posiedzeniu uczestniczą osoby wykonujące zawodową działalność lobbingową? Jeśli tak, to proszę o przedstawienie się i poinformowanie, jaką firmę reprezentują. Nie widzę, dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Szanowni państwo, w dniu wczorajszym, zgodnie z art. 47 ust. 1 regulaminu Sejmu, Sejm skierował ponownie projekt ustawy zawarty w drukach nr 2180 i 2190 do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w celu rozpatrzenia poprawek zgłoszonych w drugim czytaniu. W trakcie drugiego czytania klub parlamentarny Koalicja Obywatelska zgłosił osiem poprawek.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Szanowni państwo, proponuję taki tryb, że będzie przedstawienie poprawki przez osobę zgłaszającą z uzasadnieniem, ewentualnie, jeżeli ktoś będzie chciał, głos przeciw, Biuro Legislacyjne i stanowisko rządu – i następnie głosowanie. Czy może być taka propozycja do przyjęcia?</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani poseł, bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Czy może być tak, że głos wnioskodawcy dotyczący poprawki, ale także innych posłów oraz osób na sali?</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani poseł, myślę w ten sposób, że jeżeli pani będzie przedstawiała tę poprawkę wraz z uzasadnieniem, to nie widzę potrzeby, żeby dalej rozwijać dyskusję Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dyskusja była już dwukrotnie. Naprawdę to były długie posiedzenia, w tej chwili…</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Oczywiście, że uzasadnienie może przedstawić inny poseł niż osoba, która zgłosiła. Prosiłbym też, ponieważ każdy ma poprawki, żeby nie czytać tych poprawek – po prostu uzasadnienie w razie czego. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy dalej. Poprawka nr 1. Proszę przedstawiciela wnioskodawcy o uzasadnienie poprawki, ewentualnie osobę wskazaną przez panią poseł. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, szanowni państwo, proponujemy w pierwszej poprawce w art. 4 zmienić brzmienie ust. 2 oraz skreślić ust. 3. Jeśli chodzi o uzasadnienie, to ust. 2 pozostawia otwarty katalog sprawowania nadzoru nad jednostkami certyfikującymi, który powinien być katalogiem zamkniętym, co pozwala na precyzyjne określenie, w jaki sposób nadzorowane są jednostki certyfikujące. Dlatego też proponujemy nowe brzmienie katalogu poprzez jego zamknięcie.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#PosełMałgorzataTracz">Tu chciałabym zwrócić uwagę, że nie sprawdza się prawidłowości działania jednostek certyfikujących w zakresie przepisów dotyczących rolnictwa ekologicznego, tylko nadzoruje się realizację przekazanych im zadań. Niepotrzebnie użyte zostało również w pkt 4 niedookreślone pojęcie „odpowiednie” dla działań naprawczych. Nie jest również określone w pkt 5, co to są dodatkowe dane i informacje związane ze sprawowanym nadzorem. W ramach tej poprawki usuwamy również dotychczasowy pkt 7 oraz skreślamy ust. 3, stanowiący o wydawaniu wiążących wytycznych i poleceń. Wiele razy już poruszaliśmy tę kwestię, że jest to zapis wątpliwy konstytucyjnie, wprowadzający nowe źródło prawa – spoza ich konstytucyjnego katalogu. Mimo że wytyczne i wiążące polecenia skierowane są do jednostek certyfikujących, działanie na ich podstawie przez te jednostki może rodzić konsekwencje prawne dla podmiotów będących pod kontrolą jednostek.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#PosełMałgorzataTracz">Ta poprawka w swoim zakresie jest powiązana także z poprawką nr 2, która wprowadza nowy artykuł 4a, zawierający upoważnienie ustawowe dla ministra właściwego do spraw rolnictwa do wydawania rozporządzeń, w zakresie których miałyby być wydawane wiążące wytyczne i polecenia. W ten sposób będzie wszystko działo się zgodnie z konstytucją, a jednocześnie zostanie zachowana odpowiednia elastyczność i możliwość reagowania na zmiany płynące z Unii.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#PosełMałgorzataTracz">Tu propozycja, żeby nad poprawkami nr 1 i nr 2 głosować łącznie, ale proszę o opinię Biura Legislacyjnego w tym temacie. Jak coś, to mogę przedstawić od razu poprawkę nr 2.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pytanie do Biura Legislacyjnego, czy nad tymi dwiema poprawkami można głosować łącznie.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#LegislatorzBiuraLegislacyjnegoJarosławLichocki">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#LegislatorzBiuraLegislacyjnegoJarosławLichocki">Panie przewodniczący, szanowni państwo, pani poseł, w zestawieniu, które jest przed państwem, w tym materiale roboczym, ta poprawka, jak rozumiem, jest oznaczona jako nr 3. W ocenie Biura Legislacyjnego oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby nad tymi poprawkami głosować łącznie. Łączność wynikać będzie raczej z tego, że te poprawki skierowane są do wspólnego katalogu środków, o którym mowa w przepisach dotyczących wytycznych i poleceń, jak również w poprawce dotyczącej dodawanego art. 4a.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#LegislatorzBiuraLegislacyjnegoJarosławLichocki">Przy czym jeżeli te poprawki będą rozpatrywane łącznie, to do poprawki nr 1 Biuro Legislacyjne nie wnosi zastrzeżeń, natomiast zwraca uwagę, że jeśli chodzi o poprawkę dotyczącą dodawanego art. 4a – to jest delegacja do wydania rozporządzenia dotyczącego wspólnego katalogu środków – to ta poprawka ma wady konstytucyjne, bowiem nie zawiera wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego. Proszę zwrócić uwagę, że zgodnie z konstytucją niezbędne są nie tylko te elementy, które zostały zawarte w propozycji dodania art. 4a, to jest przepis upoważniający do wydania rozporządzenia, czyli organ i zakres spraw przekazanych do uregulowania – poprawka nie zawiera wytycznych dotyczących treści tego rozporządzenia. Tak że tutaj jest wada natury konstytucyjnej.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#LegislatorzBiuraLegislacyjnegoJarosławLichocki">Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Czy pani poseł, która wprowadza tę poprawkę, chce wycofać poprawkę z uwagi na delikt konstytucyjny, czy nie?</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Chcemy dalej procedować tę poprawkę.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Bardzo proszę o uzasadnienie króciutkie.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Poprawka nr 2. W projekcie ustawy nie został podany…</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani poseł, przepraszam, bo tutaj właśnie pan z Biura Legislacyjnego powiedział, że to jest poprawka nr 3, tak?</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">W tym zestawieniu, które jest przed państwem, ona jest oznaczona jako nr 3, dlatego że w kolejności chronologicznej to będzie art. 4a następujący po poprawkach dotyczących art. 4. Tu jest jeszcze poprawka dotycząca ust.4 i modyfikacji w ust. 5 i 6, w związku z czym chronologicznie ona jest oznaczona jako nr 3. W zestawieniu pani poseł czy poprawek Koalicji Obywatelskiej ta poprawkach była jako nr 2, natomiast chronologicznie należy ją ułożyć jako nr 3. To jest tylko kwestia oznaczenia.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Proszę o uzasadnienie króciutkie.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Chodzi o: „Po art. 4 dodaje się art. 4a”, tak?</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Zatem jeśli chodzi o uzasadnienie, to w projekcie ustawy nie został podany tryb, w tym terminy dla wydawania wytycznych i wiążących poleceń. Nie wiadomo, co się dzieje, gdy zostanie wydana błędna wytyczna lub błędne wiążące polecenie. Budzi wątpliwości stosowanie takich rozwiązań zamiast tworzenia przepisu w aktach prawnych będących źródłem prawa powszechnie obowiązującego zgodnie z art. 87 konstytucji. Wspólny katalog środków dotyczy postępowania w przypadku podejrzenia wystąpienia niezgodności i stwierdzenia niezgodności i jako taki powinien zostać uregulowany w akcie prawnym będącym źródłem prawa powszechnie obowiązującego, gdyż rodzi konsekwencje prawne dla producentów rolnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, pani poseł.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Bardzo proszę, stanowisko rządu.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#SekretarzstanuwMinisterstwieRolnictwaiRozwojuWsiRafałRomanowski">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, pani poseł wnioskodawca tak jak do tej poprawki analogicznej, tzn. poprawki nr 3, nadal nie podała uzasadnienia do zarzutu niekonstytucyjności tej poprawki. Ale wracając do poprawki nr 1, przyjęcie tej poprawki spowodowałoby niewykonanie wymogów prawa Unii Europejskiej, bo przecież „sprawowanie nadzoru nad prywatnymi jednostkami wykonującymi zadanie w ramach kontroli urzędowej”. Zatem stanowisko do tej poprawki jest cały czas negatywne, a do tej nowej poprawki, czyli w ramach nadzoru nad produkcją ekologiczną „minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia, wspólny katalog, o którym mowa w art. 41 ust. 4 rozporządzenia 2018/848” – również stanowisko jest negatywne.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, panie ministrze.</u>
<u xml:id="u-19.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Poproszę te osoby, które nie zabierają głosu, o wyłączenie mikrofonów. Ewentualnie, panie ministrze, proszę mówić jeszcze troszeczkę bliżej do mikrofonu.</u>
<u xml:id="u-19.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Szanowni państwo, przystępujemy do głosowania. Głosujemy nad poprawkami nr 1 oraz nr 3, pamiętając o tym, że poprawka nr 3 jest niekonstytucyjna. Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Głosujemy kartami. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-19.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, bardzo proszę o podanie wyników. Głosowało 30 osób: za było 14 osób, przeciw było 16, wstrzymało się 0. Te dwie poprawki, nr 1 i nr 3, nie uzyskały pozytywnej rekomendacje Komisji. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-19.4" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Proszę o przedstawienie poprawki nr 2.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#PosełTomaszAniśko">Panie przewodniczący, w tej poprawce w art. 4 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „W ramach nadzoru nad produkcją ekologiczną główny inspektor przeprowadza kontrolę urzędową u producenta ekologicznego” oraz w ust. 5 i 6 skreśla się słowa „i ust. 4”.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#PosełTomaszAniśko">Tę propozycję uzasadniamy tym, że cel tego przepisu pozostaje niewyjaśniony przez projektodawców. W okresie pięciu lat po wycofaniu się z produkcji ekologicznej były producent może nie być dłużej właścicielem miejsca produkcji albo może już nie żyć. Ponadto zgodnie z zasadami polskiego prawa, zwłaszcza przepisów dotyczących kontroli przedsiębiorców zawartych w ustawie – Prawo przedsiębiorców, prawo powinno stanowić jak najmniejszą uciążliwość dla osób prowadzących działalność rolniczą lub będących przedsiębiorcami. Dlatego proponujemy wykreślić ten zapis.</u>
<u xml:id="u-20.2" who="#PosełTomaszAniśko">Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-21.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie mecenasie, czy jakieś uwagi do tej poprawki?</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Zwracamy uwagę na takie drobne legislacyjne konsekwencje w ust. 5, w którym są odesłania w dalszym ciągu do tych podmiotów skreślanych w ust. 4. W poprawce proponuje się skreślenie tego pkt 2, natomiast w ust. 5 te korekty są niewystarczające w tym zakresie. Natomiast to jest taka wada już natury legislacyjnej.</u>
<u xml:id="u-22.1" who="#LegislatorJarosławLichocki">Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, panie mecenasie. Bardzo proszę o stanowisko rządu, panie ministrze.</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, będziemy się powtarzać po raz kolejny, tak samo jak i na poprzednim posiedzeniu Komisji, ale również wczoraj na posiedzeniu plenarnym. Ten zapis wynika typowo z implementacji przepisów unijnych, czyli tego cały czas przywołanego rozporządzenia. Podmiot, który zgłasza działalność do systemu rolnictwa ekologicznego, na mocy przepisów Unii Europejskiej wydaje zgodę na przechowywanie dokumentacji kontrolnej przez pięć lat. Jest to warunek przystąpienia do systemu produkcji ekologicznej: przechowywanie przez co najmniej pięć lat dokumentacji kontrolnej przez ostatni organ kontrolny lub ostatnią jednostkę certyfikującą. To jest dosyć wyraźny zapis, więc stanowisko po raz kolejny jest negatywne do tej poprawki.</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, panie ministrze.</u>
<u xml:id="u-25.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do głosowania. Bardzo proszę. Kto jest za pozytywnym zaopiniowaniem poprawki, bardzo proszę o podniesienie ręki. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-25.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Musimy sekundę poczekać, kwestia techniczna. Bardzo proszę o podanie wyników. Szanowni państwo, głosowały 32 osoby, 32 posłów i posłanek: za 15 osób, 17 przeciw. Poprawka nr 2 nie uzyskała pozytywnej rekomendacji Komisji. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-25.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do poprawki nr 4. Bardzo proszę, pani poseł.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Panie przewodniczący, w poprawce nr 4 chcemy w art. 7 dać nowe brzmienie ust. 1 oraz nowe brzmienie ust. 2. Jeśli chodzi o uzasadnienie, to każda z czynności organów wymieniona w tym przepisie powinna być wydawana jako zezwolenie, gdyż dotyczy sytuacji stanowiących wyjątek dla zasad prowadzenia produkcji ekologicznej. Dotychczasowe brzmienie ust. 1 oraz 2 powoduje, że niepotrzebnie wprowadza się aż trzy rodzaje czynności organu, tj. zezwolenia, postanowienia i uznania, dla których i tak został przewidziany tryb wydawania decyzji. Ponadto użycie sformułowania, że „postanowienie wydaje się w formie decyzji”, nie jest najlepszym rozwiązaniem z uwagi na to, że Kodeks postępowania administracyjnego wprowadza podział na postanowienie i decyzję.</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani poseł, to jest jedna wcześniej. Rozumiem, że przyjęliśmy to uzasadnienie do poprawki nr 5, wtedy już nie będzie uzasadnienia.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Tak, bo też chciałabym zaznaczyć, że poprawki nr 4 i nr 5 powinny być łącznie głosowane, więc to uzasadnienie jest i do poprawki nr 4, i do poprawki nr 5, bo w poprawce nr 5 proponujemy, żeby w art. 19 zmienił brzmienie ust. 1.</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Coś nie tak. Panie mecenasie, bardzo proszę o usystematyzowanie tego.</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Przepraszam w takim razie być może inaczej są ułożone te poprawki…</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Jeśli można. Pani poseł odnosi się do poprawek zgłoszonych w trakcie drugiego czytania w wersji zgłoszonej przez Koalicję Obywatelską, natomiast podejrzewam, że Komisja proceduje na podstawie materiału roboczego sporządzonego przez Biuro Legislacyjne, które ułożyło te poprawki w kolejności chronologicznej, tj. nie w kolejności merytorycznej, tak jak Koalicja Obywatelska przedstawiła poprawki w drugim czytaniu, tylko tak, jak należy to w sprawozdaniu dodatkowym sporządzić. Pani poseł mówiła teraz o poprawce dotyczącej art. 7 ust. 1 – to w zestawieniu jest poprawka nr 5 – i, jak podejrzewam, poprawka nr 7, dotycząca bodajże art. 19.</u>
</div>
<div xml:id="div-32">
<u xml:id="u-32.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-33">
<u xml:id="u-33.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Mówię cały czas o zestawieniu.</u>
</div>
<div xml:id="div-34">
<u xml:id="u-34.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Dobrze, to przepraszam w takim razie za błąd. Kierowałam się…</u>
</div>
<div xml:id="div-35">
<u xml:id="u-35.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Może łatwiej będzie się posługiwać tym materiałem, to wtedy Komisja nie będzie skonfundowana.</u>
<u xml:id="u-35.1" who="#LegislatorJarosławLichocki">Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-36">
<u xml:id="u-36.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Dobrze, bo nie mieliśmy wcześniej tego zestawienia Komisji…</u>
</div>
<div xml:id="div-37">
<u xml:id="u-37.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani poseł, to dotyczy zmian w art 6.</u>
</div>
<div xml:id="div-38">
<u xml:id="u-38.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Dobrze, to rozumiem. Czyli jeśli chodzi o art. 6, to chcemy zmienić brzmienie ust. 1. Tutaj chodzi o daty, czyli o 30 listopada każdego roku i 14 stycznia roku następnego po przekazaniu tego wykazu.</u>
<u xml:id="u-38.1" who="#PosełMałgorzataTracz">Wielokrotnie jednostki certyfikujące przekazywały uwagi, że nie można przekazać wykazu producentów za dany rok do 15 października, ponieważ rok kalendarzowy jeszcze się nie zakończył i trwa przez dwa i pół miesiąca. Kontrole trwają jeszcze w październiku, co może powodować, że dane w wykazie będą wymagały uzupełnienia lub korekty. Wydłużenie czasu, wskazanie późniejszego terminu przekazania wykazu, niż zrobił to projektodawca, gwarantuje większą poprawność i kompletność danych.</u>
<u xml:id="u-38.2" who="#PosełMałgorzataTracz">Chciałabym też podkreślić, że wykaz producentów wymaga uproszczenia i popieramy wypłacanie zaliczek dotacji dla rolników ekologicznych na podstawie złożonych wniosków o płatność. Było w tej sprawie kilka spotkań z ARiMR-em, Ministerstwem Rolnictwa, jednak nie było przychylenia się do tych poprawek, tych propozycji uproszczenia wykazu producentów, który powoduje trudności dla jednostek certyfikujących, w efekcie też dla rolników. Mam nadzieję, że być może ministerstwo zmieniło zdanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-39">
<u xml:id="u-39.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, pani poseł.</u>
<u xml:id="u-39.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie mecenasie, bardzo proszę. I czy tu można zgrupować te poprawki, tę poprawkę z inną poprawką?</u>
</div>
<div xml:id="div-40">
<u xml:id="u-40.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Ta poprawka ma być głosowana oddzielnie. Nie mamy uwag do samej poprawki.</u>
</div>
<div xml:id="div-41">
<u xml:id="u-41.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-41.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Czy jakieś uwagi do tej poprawki? Panie mecenasie? Nie ma uwag, rozumiem.</u>
</div>
<div xml:id="div-42">
<u xml:id="u-42.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Nie mamy uwag.</u>
</div>
<div xml:id="div-43">
<u xml:id="u-43.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-43.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie ministrze?</u>
</div>
<div xml:id="div-44">
<u xml:id="u-44.0" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, nie zgodzę się, że… Rok kalendarzowy nie skończy się też 30 listopada lub nie rozpocznie się 14 stycznia, a przyjęcie tej poprawki oznaczać będzie tylko i wyłącznie – po raz kolejny powtórzę – brak możliwości wypłacania rolnikom ekologicznym zaliczek na poczet płatności w działaniach „Rolnictwo ekologiczne” PROW 2014–2020. Wypłaty zaliczek w roku poprzednim rozpoczęły się 18 października, więc to uzasadnienie, które przedstawiła pani poseł wnioskodawca, nie przemawia do strony rządowej. Stanowisko jest negatywne.</u>
</div>
<div xml:id="div-45">
<u xml:id="u-45.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-45.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do głosowania. Kto jest za poprawką, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie na pulpicie słowa „za”. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-45.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo. Proszę o podanie wyników. Szanowni państwo, głosowały 32 osoby: za 15, przeciw 17, nikt się nie wstrzymał. Poprawka nie uzyskała rekomendacji Komisji. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-45.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do poprawki nr 5. Poprawka nr 5 była uzasadniana. Stanowisko Biura Legislacyjnego?</u>
</div>
<div xml:id="div-46">
<u xml:id="u-46.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Do samej poprawki nie mamy uwag, natomiast proponujemy zgodnie z wolą pani poseł głosować tę poprawkę łącznie z poprawką nr 7, do której też nie wnosimy uwag.</u>
</div>
<div xml:id="div-47">
<u xml:id="u-47.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-47.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie ministrze?</u>
</div>
<div xml:id="div-48">
<u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Panie przewodniczący, powracając do poprawki nr 5, to przyjęcie tej poprawki po raz kolejny spowodowałoby niezgodność z prawem Unii Europejskiej w obszarze produkcji ekologicznej oraz uniemożliwiłoby polskim organom państwa wdrożenie rozwiązań korzystnych dla polskich rolników, więc stanowisko rządu może być tylko i wyłącznie negatywne. W przypadku nieprzyjęcia poprawki nr 5 przyjęcie tej poprawki, czyli nr 7, spowodowałoby, że od części czynności wskazanych w art. 5 będą pobierane opłaty od rolników, co dotychczas nie miało miejsca, więc stanowisko również jest negatywne.</u>
</div>
<div xml:id="div-49">
<u xml:id="u-49.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-49.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do głosowania nad poprawkami nr 5 i nr 7. Kto jest za poprawką, proszę o podniesienie ręki i zaznaczenie na pulpicie słowa „za”. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-49.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo. Proszę o podanie wyników. Szanowni państwo, głosowały 32 osoby: za było 15 osób, przeciw 17, nikt się nie wstrzymał. Poprawki nr 5 i 7 nie uzyskały rekomendacji naszej Komisji. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-49.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy to poprawki nr 6. Pani poseł.</u>
</div>
<div xml:id="div-50">
<u xml:id="u-50.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Kwestia ta była też już wielokrotnie podnoszona, chodzi o usunięcie egzaminu państwowego dla inspektorów rolnictwa ekologicznego. Argumenty znamy. Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym ten egzamin jest obowiązkowy i ten projekt ustawy to podtrzymuje. To też przeczy zasadzie konkurencyjności w ramach Unii Europejskiej, a ponadto powoduje, że jednostki certyfikujące mają po prostu problem z inspektorami, a im mniej inspektorów, tym gorsza jakość rolnictwa ekologicznego.</u>
</div>
<div xml:id="div-51">
<u xml:id="u-51.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-51.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Biuro Legislacyjne?</u>
</div>
<div xml:id="div-52">
<u xml:id="u-52.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Nie wnosimy uwag.</u>
</div>
<div xml:id="div-53">
<u xml:id="u-53.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-53.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie ministrze?</u>
</div>
<div xml:id="div-54">
<u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, po raz kolejny wracamy do tej samej poprawki. Żeby już nie wchodzić w demagogię i po raz kolejny w zbędną dyskusję: jeżeli nawet byłoby tak, że Polska miałaby być przykładem tego, że jest prowadzony egzamin, to nie oznacza obniżenia jakości rolnictwa ekologicznego, wręcz przeciwnie – tylko i wyłącznie może podnosić. Tak jak przyjąłem zobowiązanie u strony społecznej, wraz z wejściem tej ustawy natychmiast przystąpimy do opracowania rozporządzenia wynikającego właśnie z tego zapisu, które na pewno usprawni jakość i sam system przeprowadzania tych egzaminów i dopuszczania inspektorów do wykonywania swojej działalności. Zatem oczywiście po raz kolejny powtórzę: stanowisko rządu jest za utrzymaniem jakości nadzoru, ale również i jakości przeprowadzanych kontroli i certyfikacji gospodarstw ekologicznych, a tym samym stanowisko jest negatywne co do tej poprawki.</u>
<u xml:id="u-54.1" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-55">
<u xml:id="u-55.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-55.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przystępujemy zatem do głosowania. Kto jest za, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie na pulpicie słowa „za”. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-55.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo. Proszę o podanie wyników. Szanowni państwo, głosowało 31 osób: za 15, przeciw było 16 osób. Poprawka nie uzyskała pozytywnej rekomendacji naszej Komisji. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-55.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Bardzo proszę, przechodzimy do poprawki nr 8. Pani poseł.</u>
</div>
<div xml:id="div-56">
<u xml:id="u-56.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Tak, panie przewodniczący. W poprawce nr 8 w art. 24 ust. 1 chcemy nadać nowe brzmienie pkt 4, pkt 6, pkt 8, pkt 10, 11 i 12. Założeniem jest tutaj podwyższenie wysokości kar pieniężnych, które mogą być nakładane na przedsiębiorców, którzy w sposób niezgodny z prawem wprowadzają do obrotu, oznakowują lub reklamują produkty lub substancje. Rozporządzenie 2018/848 powstało w wyniku przeglądu dotychczasowych przepisów przez Komisję Europejską. W ramach tego przeglądu Komisja Europejska doszła do wniosku, że nowe regulacje powinny odpowiadać wysokim oczekiwaniom konsumentów. Jednym z narzędzi pomagających ustrzec konsumentów przed wprowadzeniem ich w błąd jest system kar, który nadąża za stale rosnącymi potrzebami konsumenckimi w zakresie wiarygodności oznakowań i komunikacji sugerującej ekologiczny charakter. Jest to ważne – żywność ekologiczna jest często poszukiwana przez konsumentów z uwagi na troskę o zdrowie i wyższa cena płacona z uwagi na wyższą jakość produktów ekologicznych podnosi ryzyko wystąpienia czynów zabronionych związanych z różnymi formami fałszowania żywności oraz wprowadzania konsumentów w błąd. Dotychczasowe rozwiązania, powielane w projekcie, okazały się nieskuteczne, co widać po rosnącym zjawisku greenwashingu, czyli przedstawiania produktów jako ekologiczne, w momencie gdy nie są. Z tego względu proponujemy tutaj zwiększenie poziomu maksymalnych i minimalnych kar.</u>
</div>
<div xml:id="div-57">
<u xml:id="u-57.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, pani poseł.</u>
<u xml:id="u-57.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Biuro Legislacyjne?</u>
</div>
<div xml:id="div-58">
<u xml:id="u-58.0" who="#LegislatorJarosławLichocki">Nie mamy uwag.</u>
</div>
<div xml:id="div-59">
<u xml:id="u-59.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-59.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie ministrze?</u>
</div>
<div xml:id="div-60">
<u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, kolejna poprawka, która wydaje mi się, że jest wręcz nieprzemyślana. Pani poseł, naprawdę proponuję w związku z tym, że weszła ustawa o możliwości sprzedaży i wyznaczaniu przez samorządy gminne miejsc do sprzedaży bezpośrednio produktów wytwarzanych w gospodarstwie, choćby w ramach rolniczego handlu detalicznego – i wyobraźcie sobie starszą panią, która właśnie handluje pietruszką, i mówi: „Tak, to jest u mnie, w moim ogródku, jest ekologiczne”, i w związku z tym wymierzymy jej karę w wysokości 10 tys. zł. Naprawdę traktujmy się poważnie. Równość wobec prawa jest równość wobec prawa – jest dla wszystkich.</u>
<u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Oczywiście stanowisko jest negatywne. Tak jak wspomniałem wcześniej, każda ustawa jest projektem żywym, nawet jeżeli już wejdzie w życie. Jeżeli będziemy obserwować, że jakikolwiek zapis tej ustawy jest nieadekwatny do rzeczywistości, to jesteśmy gotowi do dalszych prac ze stroną społeczną i w każdej chwili będziemy gotowi podejmować nowelizację, nawet w ciągu najbliższych kilku miesięcy.</u>
<u xml:id="u-60.2" who="#SekretarzstanuwMRiRWRafałRomanowski">Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-61">
<u xml:id="u-61.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Panie ministrze, rozumiem, że rekomendacja jest negatywna.</u>
<u xml:id="u-61.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do głosowania. Kto jest za poprawką, poproszę o podniesienie ręki i naciśnięcie na pulpicie słowa „za”.</u>
</div>
<div xml:id="div-62">
<u xml:id="u-62.0" who="#PosełDorotaNiedziela">Panie przewodniczący, proszę o ad vocem.</u>
</div>
<div xml:id="div-63">
<u xml:id="u-63.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Kto jest przeciw? Szanowni państwo, jesteśmy w fazie głosowania. Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-63.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo. Proszę o podanie wyników. Szanowni państwo…</u>
</div>
<div xml:id="div-64">
<u xml:id="u-64.0" who="#PosełDorotaNiedziela">Panie przewodniczący, bardzo proszę o ad vocem. Chcę powiedzieć, że…</u>
</div>
<div xml:id="div-65">
<u xml:id="u-65.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani przewodnicząca, jesteśmy jeszcze w fazie głosowania; podam wyniki i poproszę, żeby pani zabrała głos.</u>
<u xml:id="u-65.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję. Głosowało 31 osób: za było 15 osób, przeciw 16, nikt się nie wstrzymał. Poprawka nie uzyskała rekomendacji.</u>
<u xml:id="u-65.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Tu ad vocem. Bardzo króciutko poproszę, pani przewodnicząca.</u>
<u xml:id="u-65.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">To było głosowanie nr 8, czyli ostatnia poprawka. A jeszcze nie wiadomo, czy nie będzie innych głosowań.</u>
</div>
<div xml:id="div-66">
<u xml:id="u-66.0" who="#PosełDorotaNiedziela">Chciałam tylko powiedzieć, panie ministrze, pan dokładnie rozumie, że nie o to chodziło, o czym pan mówił. Po pierwsze, ktoś, kto przedstawia produkt ekologiczny, musi mieć na to certyfikację. I to nie dotyczy starej babci, tylko ludzi, którzy ewentualnie idą na targowisko i robią złą robotę całej ekologicznej żywności, ponieważ przedstawiają jakieś zafałszowane dokumenty, które mówią, że są gospodarstwem ekologicznym.</u>
</div>
<div xml:id="div-67">
<u xml:id="u-67.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-67.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Szanowni państwo, chciałem uniknąć tej dyskusji, ponieważ ta dyskusja byłaby po raz trzeci czy po raz czwarty.</u>
<u xml:id="u-67.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Zamykam głosowania, jeżeli chodzi o poprawki. Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek.</u>
<u xml:id="u-67.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Proponowałbym jeszcze wybrać posła sprawozdawcę. Panie przewodniczący?</u>
</div>
<div xml:id="div-68">
<u xml:id="u-68.0" who="#PosełKazimierzGwiazdowski">Chciałbym zgłosić na posła sprawozdawcę pana wiceprzewodniczącego posła Jerzego Małeckiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-69">
<u xml:id="u-69.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję bardzo, zgadzam się. Czy są jeszcze osoby, które chciałyby być sprawozdawcą ewentualnie? Nie ma. Dziękuję bardzo. Proszę podnieść rękę i do mikrofonu.</u>
</div>
<div xml:id="div-70">
<u xml:id="u-70.0" who="#PosełIwonaMariaKozłowska">Jako sprawozdawcę tego projektu zgłaszam panią poseł Małgorzatę Tracz.</u>
</div>
<div xml:id="div-71">
<u xml:id="u-71.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Czy pani poseł wyraża zgodę?</u>
</div>
<div xml:id="div-72">
<u xml:id="u-72.0" who="#PosełMałgorzataTracz">Tak, oczywiście.</u>
</div>
<div xml:id="div-73">
<u xml:id="u-73.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Przechodzimy do głosowania. Głosujemy. W związku z tym, że zostałem zgłoszony jako pierwszy, głosujemy nad moją kandydaturą jako pierwszą. Kto jest za moją kandydaturą, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie „za”. Za kandydaturą Jerzego Małeckiego – kto jest za? Kto jest przeciw tej kandydaturze? Kto się wstrzymał?</u>
<u xml:id="u-73.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Dziękuję, bardzo proszę o podanie wyników. Przedstawiam wyniki. Głosowały 32 osoby: za 17, przeciw 15. Sprawozdawczą został Jerzy Małecki. Nie głosujemy nad drugą kandydaturą, ponieważ jest bezzasadna.</u>
<u xml:id="u-73.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Pani mecenas, ale bardzo krótko. Nie chciałbym, żeby dochodziło do kolejnej polemiki. Pani mecenas, sama pani wie o tym, że to do niczego nie doprowadzi.</u>
</div>
<div xml:id="div-74">
<u xml:id="u-74.0" who="#DorotaMetera">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-74.1" who="#DorotaMetera">Panie przewodniczący, szanowni państwo, chciałabym prosić o uwagę dotyczącą dwóch rzeczy. W art. 39 rozporządzenia 2018/848 jest mowa o przechowywaniu dokumentów przez organ kontrolny lub jednostkę certyfikującą. Prawo unijne w ogóle nie zakłada kontroli producenta, który pięć lat temu wystąpił z systemu, tylko te dokumenty mają być przechowywane w organie kontrolnym i jednostce certyfikującej. Uprzejmie proszę o przeczytanie dokładnie, ze zrozumieniem tego artykułu.</u>
<u xml:id="u-74.2" who="#DorotaMetera">Drugą sprawą, którą chciałabym poruszyć, jest podwyższenie kar w przypadku nie babci, która powie, może czasem z niewiedzy, że ma produkty ekologiczne, tylko o wprowadzanie przez producentów środków ochrony roślin i nawozów oraz pasz na rynek produktów oznakowanych jako „eko”, „bio”, które rolnicy ekologiczni czasem nieświadomie kupują. To jest proceder, który jest tolerowany od 2003 r., bo wtedy spotkaliśmy pierwszy taki przypadek, i w dalszym ciągu kary są niewłaściwe, nieodpowiednie i rolnicy ekologiczni dalej padają ofiarą oszustów na tzw. babcię. Chodziło nam o podwyższenie kar dla nieuczciwych producentów, m.in. środków ochrony roślin – nie dla osób sprzedających na rogu, panie ministrze.</u>
<u xml:id="u-74.3" who="#DorotaMetera">Bardzo dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-75">
<u xml:id="u-75.0" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-75.1" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Na tym wyczerpaliśmy porządek dzienny.</u>
<u xml:id="u-75.2" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w sekretariacie Komisji w Kancelarii Sejmu.</u>
<u xml:id="u-75.3" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Zamykam posiedzenie Komisji i proszę jeszcze o chwilę uwagi, szanowni państwo.</u>
<u xml:id="u-75.4" who="#PrzewodniczącyposełJerzyMałecki">Szanowni państwo, chciałbym powiedzieć o tym, że w sekretariacie Komisji jest propozycja wizytacji Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w województwie łódzkim 7 czerwca. Jeżeli ktoś jest zainteresowany, to proponowany program jest w sekretariacie Komisji. Proszę ewentualnie zgłaszać się, zgłaszać akces, ewentualnie wtedy zdecydujemy. Jeżeli będzie dużo osób chętnych do wyjazdu, na pewno taki wyjazd zorganizujemy. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>