PPC / ppc

text_structure.xml 601 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 08)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Wiesław Chrzanowski oraz wicemarszałkowie Józef Zych, Henryk Bąk, Dariusz Wójcik i Andrzej Kern)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefZych">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JózefZych">Na sekretarzy powołuję panów posłów Piotra Czarneckiego i Marka Lasotę.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Piotr Czarnecki.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefZych">Proszę panów posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktów 5 i 6 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefZych">5. Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o orderach i odznaczeniach;</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefZych">6. Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm wysłuchał sprawozdania przedstawionego przez pana posła Kazimierza Barczyka i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefZych">Przechodzimy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefZych">Bardzo proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefZych">Przypominam, że zgodnie z art. 27 ust. 1 Konstytucji Sejm odrzuca propozycje Senatu większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Zgodnie z art. 51 regulaminu Sejmu, jeżeli Sejm nie odrzuci propozycji Senatu większością 2/3 głosów, to wówczas uważa się ją za przyjętą.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JózefZych">Głosować zatem będziemy nad wnioskami o odrzucenie propozycji Senatu.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JózefZych">W pierwszej kolejności będziemy głosować nad poprawkami Senatu do ustawy o orderach i odznaczeniach.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JózefZych">W pierwszej poprawce, dotyczącej art. 2 ust. 4, Senat proponuje w miejsce określenia „Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” określenie „Naczelny Wódz”. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#JózefZych">Czy pan poseł sprawozdawca zechciałby w tej sprawie zabrać głos, czy też sprawa nie wymaga wyjaśnień?</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#KazimierzBarczyk">Nie wymaga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JózefZych">Nie wymaga. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JózefZych">Proszę o przygotowanie się do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JerzyCiemniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę tylko przypomnieć, że w zmianach, które Senat proponuje wnieść do „małej konstytucji”, używa się określenia „Naczelny Wódz”, więc chciałbym, żeby Wysoka Izba miała jasność co do związków terminologii tej ustawy i „małej konstytucji”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#JózefZych">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#KazimierzBarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja wczoraj mówiłem o tym, że poprawka Senatu przewiduje przywrócenie tytułu „Naczelny Wódz” i że w razie uwzględnienia tej zmiany przy konstytucji rzecz może być wówczas już ostatecznie przesądzona. Chcę podkreślić jeszcze raz, że termin „Naczelny Wódz” nie byłby jeszcze terminem konstytucyjnym i jednocześnie pojawiłaby się sprzeczność, ponieważ nie w każdym wypadku w tej ustawie nastąpiłaby zmiana terminologii, tylko w jednym wypadku spośród trzech, a więc byłoby to nielogiczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JózefZych">Proszę, pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#TeresaLiszcz">Chciałam powiedzieć to, co sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#JózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 2 ust. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#JózefZych">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#JózefZych">Ogłaszam wyniki. W głosowaniu wzięło udział 320 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 214 posłów, za odrzuceniem poprawki głosowało 245 posłów, przeciw - 49, wstrzymało się od głosu 26 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#JózefZych">W drugiej poprawce Senat proponuje skreślenie art. 5, w którym Sejm uzależnił przyjęcie przez obywatela polskiego orderu lub odznaczenia nadanego przez władze obcego państwa od uzyskania na to zgody prezydenta Rzeczypospolitej. Z poprawką drugą wiąże się poprawka dwunasta, która ma charakter redakcyjny i polega na zmianie numeracji artykułów. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#JózefZych">Czy wymagane są wyjaśnienia?</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Barczyk: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#JózefZych">Nie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem drugiej poprawki Senatu, polegającej na skreśleniu art. 5, oraz poprawki dwunastej zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#JózefZych">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#JózefZych">Ogłaszam wyniki. W głosowaniu wzięło udział 333 posłów. Wymagana większość 2/3 wynosi 222 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 258 posłów, przeciw - 57, wstrzymało się od głosu 18 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu, polegającą na skreśleniu art. 5, oraz poprawkę dwunastą, odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#JózefZych">W trzeciej, siódmej, ósmej, dziewiątej i jedenastej poprawce Senat proponuje, aby w przepisach, w których jest mowa jedynie o wręczaniu, noszeniu orderów i odznaczeń, użyć sformułowania: odznaki orderów i odznaczeń. Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#JózefZych">Czy redakcja jest jasna?</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawek Senatu do art. 9, art. 33, art. 34, art. 35 ust. 1 oraz art. 37, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#JózefZych">Ogłaszam wyniki głosowania. W głosowaniu wzięło udział 335 posłów, większość 2/3 wynosi 224 posłów. Za odrzuceniem poprawek głosowało 214 posłów, przeciw - 92, wstrzymało się od głosu 29 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania większości 2/3 głosów Sejm poprawki Senatu do art. 9, 33, 34, 35 ust. 1 oraz art. 37 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#JózefZych">W czwartej poprawce do art. 10 Senat proponuje dodanie nowego ust. 3, w którym chce przywrócić Łańcuch Orderu Orła Białego i tradycję jego używania. Komisje wnoszę o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie było łańcuchów.)</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 10, polegającej na dodaniu nowego ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#JózefZych">Ogłaszam wyniki. W głosowaniu wzięło udział 346 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 231 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 232 posłów, przeciw 73, wstrzymało się od głosu 41 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 10, polegającą na dodaniu nowego ust. 3, odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#JózefZych">W piątej poprawce Senat w nowym brzmieniu art. 20 proponuje zapis tego artykułu w dwóch ustępach.</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#JózefZych">W pierwszym ustępie zawarte jest stwierdzenie, że na czele orderów stoją Kapituły, w drugim natomiast zawarta jest treść dotychczasowego art. 20. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#JózefZych">Czy wymagane jest wyjaśnienie?</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#JózefZych">Nie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 20, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 347 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 232 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 11 posłów, przeciw - 319, wstrzymało się od głosu 17 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania większości 2/3 głosów Sejm poprawkę do art. 20 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#JózefZych">W poprawce szóstej do art. 30 ust. 1 Senat proponuje, aby z organów uprawnionych do występowania z wnioskiem o nadanie orderu wyłączyć zakłady pracy. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 30 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.49" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 350 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 234 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 213 posłów, przeciw - 108, od głosu wstrzymało się 29 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.50" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania większości 2/3 głosów Sejm poprawkę Senatu do art. 30 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.51" who="#JózefZych">W poprawce dziesiątej do art. 36 ust. 1 Senat proponuje, aby prezydent decyzję o pozbawieniu orderu podejmował po zasięgnięciu opinii odpowiedniej Kapituły. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-10.52" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.53" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 36 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.54" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.55" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.56" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 350 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 234 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 6 posłów, przeciw - 334, od głosu wstrzymało się 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.57" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania większości 2/3 głosów Sejm poprawkę Senatu do art. 36 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.58" who="#JózefZych">Na tym Sejm zakończył rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o orderach i odznaczeniach.</u>
          <u xml:id="u-10.59" who="#JózefZych">Przechodzimy do głosowania nad poprawką Senatu do ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy.</u>
          <u xml:id="u-10.60" who="#JózefZych">W jedynej poprawce do tej ustawy, dotyczącej art. 7 ust. 1 pkt.1, Senat proponuje wykreślenie Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r. spośród odznaczeń, których nadawanie zostało utrzymane do 8 maja 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-10.61" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-10.62" who="#JózefZych">Czy wymagane są wyjaśnienia?</u>
          <u xml:id="u-10.63" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.64" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.65" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.66" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.67" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.68" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 355 posłów, wymagana większość 2/3 wynosi 237 posłów. Za odrzuceniem poprawki głosowało 81 posłów, przeciw - 240, wstrzymało się od głosu 34 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.69" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania większości 2/3 głosów Sejm poprawkę Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.70" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-10.71" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 12 porządku dziennego: Poselski projekt uchwały w sprawie powołania Komisji do zbadania wykonania uchwały Sejmu w sprawie przeciwdziałania patologicznym zjawiskom niegospodarności, nadużyć i korupcji w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-10.72" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm wysłuchał wystąpienia, w imieniu wnioskodawców, pana posła Ryszarda Bugaja i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-10.73" who="#JózefZych">Przypominam także, iż w dyskusji zgłoszono wniosek o odrzucenie projektu uchwały w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-10.74" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania nad tym wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-10.75" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o odrzucenie projektu uchwały w sprawie powołania Komisji do zbadania wykonania uchwały Sejmu w sprawie przeciwdziałania patologicznym zjawiskom niegospodarności, nadużyć i korupcji w gospodarce, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.76" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.77" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.78" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 356 posłów. Za przyjęciem wniosku o odrzucenie projektu uchwały głosowało 86 posłów, przeciw - 225, wstrzymało się od głosu 45 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.79" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wniosek został odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-10.80" who="#JózefZych">Przypominam, że pan poseł Janusz Szymański proponuje przejście do drugiego czytania projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-10.81" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-10.82" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-10.83" who="#JózefZych">Przechodzimy do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-10.84" who="#JózefZych">Czy ktoś z pań posłanek i panów posłów pragnie zabrać głos w drugim czytaniu?</u>
          <u xml:id="u-10.85" who="#JózefZych">Pan poseł Janusz Szymański, proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja bardzo krótko. Chciałbym zgłosić w imieniu wnioskodawców autopoprawkę do § 2. Okazuje się, że jest tutaj błąd. Mianowicie § 2 — porównaliśmy obecnie przedstawiany projekt z praprojektem uchwały — powinien brzmieć: „Zobowiązuje się naczelne i centralne organy administracji państwowej oraz inne organy państwowe do udostępnienia komisji pełnej dokumentacji związanej z wykonaniem uchwały z dnia 14 lutego”. W projekcie przedstawionym Izbie w druku nr 513 § 2 ma brzmienie: „Zobowiązuje się naczelne i centralne oraz inne organy administracji państwowej (...)”. Takie brzmienie wyklucza np. udostępnianie komisji materiałów Narodowego Banku Polskiego i Najwyższej Izby Kontroli, natomiast autopoprawka, którą zgłaszam w imieniu wnioskodawców, ma temu zapobiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefZych">Rozumiem, chodzi o autopoprawkę.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JózefZych">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefZych">Czy jeszcze ktoś chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefZych">Bardzo proszę, pan poseł Edmund Krasowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#EdmundKrasowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” w całej rozciągłości popiera projekt uchwały w sprawie powołania Komisji do zbadania wykonania uchwały Sejmu w sprawie przeciwdziałania patologicznym zjawiskom niegospodarności, nadużyć i korupcji w gospodarce. Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” wielokrotnie z tej trybuny...</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">‍(Głos z sali: Pod kamerę? To wczoraj było.)</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#EdmundKrasowski">Szanowni państwo, pozwólcie, że dokończę swoją myśl. Sprawa jest bardzo poważna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JózefZych">Przepraszam, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#EdmundKrasowski">Nie mówię do kamery telewizyjnej, jak panowie mi zarzucacie, bo nie muszę mówić do kamery. Problem jest poważny. Dzisiaj przystępujemy do debaty nad nowelizacją ustawy budżetowej, zapowiadane są kolejne wielkie cięcia, szczególnie w sferze budżetowej, a afer gospodarczych do tej pory nie rozliczyliśmy. Problem jest ważny, tym bardziej że komisja, którą — jestem o tym przekonany — Wysoki Sejm dzisiaj powoła, zajęłaby się aferami w zasadzie dokładnie do tej pory opisanymi, ale nie do końca rozliczonymi. Nie może być tak, że ludzie siedzą w więzieniach za drobne przestępstwa gospodarcze, a aferzystów wypuszcza się za kaucją. Tak nie może być. Społeczeństwo nie może tego uważać za zjawisko normalne. Mój klub popiera wniosek o powołanie komisji nadzwyczajnej,...</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#EdmundKrasowski">... tym bardziej iż miał miejsce niebezpieczny precedens. Otóż 30 września Komisja Sprawiedliwości nie zajęła stanowiska, nie chciała uznać swojej kompetencji odnośnie do rozpatrzenia projektu uchwały w sprawie ścigania tzw. importerów paliw, którzy zaniżali ceny fakturowe. Przypomnę tylko, że protokół NIK z kwietnia br. mówi, iż tylko w dwóch miesiącach ub. r., w lipcu i sierpniu, 21 spółek importujących paliwa zaniżyło ceny fakturowe, co spowodowało straty budżetu państwa szacowane na 21 mln dolarów. Te sprawy trzeba wyjaśnić do końca.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JózefZych">Czy jeszcze ktoś zamierza zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#JózefZych">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#JózefZych">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#JózefZych">Przypominam, że pan poseł Szymański zgłosił autopoprawkę. Zgłoszona autopoprawka nie wymaga oddzielnego głosowania, wobec tego głosować będziemy nad projektem uchwały łącznie z autopoprawką.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie powołania Komisji do zbadania wykonania uchwały Sejmu w sprawie przeciwdziałania patologicznym zjawiskom niegospodarności, nadużyć i korupcji w gospodarce w brzmieniu zawartym w druku nr 513, wraz ze zgłoszoną autopoprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 355 posłów. Za przyjęciem projektu uchwały głosowało 223 posłów, przeciw - 91, wstrzymało się od głosu 41 posłów.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o projektach uchwał w sprawie zmiany uchwały - regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm wysłuchał sprawozdania przedstawionego przez pana posła Janusza Szymańskiego i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#JózefZych">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#JózefZych">Przypominam, że komisje przedstawiły w sprawozdaniu wnioski mniejszości, nad którymi głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#JózefZych">W pierwszym wniosku mniejszości wnioskodawcy wnoszą o odrzucenie przedłożonego przez komisje projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem mniejszości o odrzucenie przedłożonego przez komisje projektu uchwały, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 354 posłów. Za przyjęciem wniosku mniejszości o odrzucenie projektu uchwały głosowało 89 posłów, przeciw - 250, wstrzymało się od głosu 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#JózefZych">Stwierdzam, że pierwszy wniosek mniejszości został odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#JózefZych">W drugim wniosku mniejszości wnioskodawcy w nowym brzmieniu art. 51 regulaminu Sejmu proponują, aby nieprzyjęcie przez Sejm propozycji Senatu uchwalane było w trybie określonym w art. 27 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#JózefZych">Czy wymaga to wyjaśnień? Nie.</u>
          <u xml:id="u-16.25" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.26" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za drugim wnioskiem mniejszości, polegającym na nadaniu nowego brzmienia art. 51, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-16.27" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.28" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.29" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 353 posłów. Za przyjęciem wniosku mniejszości głosowało 20 posłów, przeciw - 327, wstrzymało się od głosu 6 posłów.</u>
          <u xml:id="u-16.30" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm drugi wniosek mniejszości polegający na nadaniu nowego brzmienia art. 51 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-16.31" who="#JózefZych">W trzecim wniosku mniejszości wnioskodawcy w lit. a w nowym brzemieniu art. 51 proponują, aby jeżeli Sejm nie odrzuci propozycji Senatu dotyczących zmiany każdej ustawy większością 2/3 głosów, przeprowadzać głosowanie nad przyjęciem poprawek zwykłą większością głosów. W przypadku nieprzyjęcia nie odrzuconych propozycji Senatu postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu.</u>
          <u xml:id="u-16.32" who="#JózefZych">Czy wymaga to wyjaśnienia? Nie.</u>
          <u xml:id="u-16.33" who="#JózefZych">Komisje natomiast proponują, aby w wypadku ustaw zwykłych Sejm głosował w pierwszej kolejności nad wnioskami komisji w sprawie propozycji Senatu: odrzucenie - większością 2/3 głosów; przyjęcie - większością głosów. W wypadku nieprzyjęcia wniosków komisji, Sejm będzie ponownie głosował odpowiednio nad wnioskiem o przyjęcie lub odrzucenie propozycji Senatu odpowiednio większością 2/3 głosów albo zwykłą większością głosów. Jeżeli Sejm w ponownym głosowaniu nie przyjmie ani nie odrzuci propozycji Senatu, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu.</u>
          <u xml:id="u-16.34" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.35" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem trzeciego wniosku mniejszości lit. a dotyczącego art. 51, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-16.36" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.37" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.38" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 359 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 78 posłów, przeciw - 272, wstrzymało się od głosu 9 posłów.</u>
          <u xml:id="u-16.39" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm trzeci wniosek mniejszości dotyczący art. 51 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-16.40" who="#JózefZych">W trzecim wniosku mniejszości w lit. b wnioskodawcy proponują skreślenie w art. 116 dodanych przez komisje ust. 3 i 4, określających tryb rozpatrywania poprawek Senatu do ustaw konstytucyjnych. Komisje natomiast proponują, aby Sejm głosował nad przyjęciem propozycji Senatu, które mogą być uchwalane większością co najmniej 2/3 głosów. Poprawki nie przyjęte uważa się za odrzucone.</u>
          <u xml:id="u-16.41" who="#JózefZych">Czy pan poseł sprawozdawca zechce zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanuszSzymański">Chcę tylko zgłosić jedną uwagę natury legislacyjnej. Mianowicie ten wniosek mniejszości jest zbieżny z poprawką zgłoszoną z sali. Jest to źle legislacyjnie zapisane. Poprawnie powinno być tak: w art. 1 pkt 2 skreślić. Chodzi o skreślenie całej zmiany drugiej w art. 1. Zmiana druga w art. 1 polega na dodaniu ust. 3 i 4. Wnioskodawcy wnoszą o skreślenie całej zmiany drugiej w art. 1. Zatem poprawnie powinno być: w art. 1 pkt 2 skreślić, w przeciwnym bowiem razie pozostałby sam nagłówek: „w art. 116 dodaje się ust. 3 i 4 w brzmieniu: (...)”. Wnioskodawcy natomiast proponują skreślić treść ust. 3 i 4. Mówię o błędnym zapisie legislacyjnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JózefZych">Czy wobec tego, panie pośle, żeby nie było żadnych niejasności w tej sprawie, możemy głosować nad tym w takim ujęciu, jak przedstawiłem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JanuszSzymański">Nie, dlatego że poprawka prawidłowo powinna być zapisana tak, jak jest w zestawieniu propozycji zmian. Moim zdaniem w pierwszej kolejności możemy przegłosować tę poprawkę, tak jak proponuje klub Konfederacji Polski Niepodległej, czyli: w art. 1 pkt 2 skreślić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AndrzejTadeuszMazurkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Naszym zdaniem głosowanie to miałoby sens, gdyby było to głosowanie łączne - łącznie ze skreśleniem ust. 5 w zmianie pierwszej dotyczącej art. 51. Ponieważ to głosowanie już się odbyło, więc dalsze głosowanie wydaje nam się bezzasadne. Nie wiem, czy pan poseł sprawozdawca się z tym zgodzi; wówczas wycofamy wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JanuszSzymański">Otóż w tej chwili jest taka sytuacja, że pozostała nam zmiana pierwsza, która ma dotyczyć tylko ustaw zwykłych. Natomiast mamy ust. 5: „Przepisów ust. 1–4 nie stosuje się do rozpatrywania przez Sejm propozycji Senatu dotyczącej zmiany konstytucji lub ustawy konstytucyjnej”. Jest tutaj logiczna spójność i pan poseł Mazurkiewicz ma rację, że powinniśmy nad tą poprawką głosować w takiej wersji, jak proponuje klub Konfederacji Polski Niepodległej, mianowicie w punkcie 1, dotyczącym art. 51, skreślić cały ust. 5 i punkt 2 skreślić. Proponuję zatem, żeby w tej chwili, bo to jest identyczne, w części przegłosować poprawkę oznaczoną punktem 1 w zestawieniu poprawek.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: W całości.)</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#JanuszSzymański">W całości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JózefZych">Wysoka Izbo, czy to, co powiedział pan poseł, jest jasne?</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jasne.)</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#JózefZych">Czyli głosujemy w tej chwili nad poprawką zawartą w punkcie 1, tak, panie pośle?</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#JózefZych">Wobec tego proszę to zredagować.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jest zredagowane.)</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Panie marszałku, to jest poprawka nr 1 w zestawieniu poprawek.)</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem poprawki zawartej w punkcie 1 zestawienia poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 358 posłów. Za przyjęciem poprawki głosowało 86 posłów, przeciw - 262, wstrzymało się od głosu 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#JózefZych">I co teraz?</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Druga poprawka.)</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#JózefZych">Proszę bardzo, panie pośle, może zechce pan zreferować tę drugą poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#JanuszSzymański">Została jeszcze do przegłosowania druga poprawka zgłoszona podczas debaty przez panią poseł Teresę Liszcz. Wnioskodawczyni proponuje, aby w art. 1 pkt. 2 nadać brzmienie...</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Przepraszam bardzo, proszę o głos, poprawka jest źle zapisana.)</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#JanuszSzymański">Poprawka była uzgadniana, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#TeresaLiszcz">Był warunek, że poprawka będzie aktualna o tyle, o ile będzie przyjęty wniosek mniejszości nr 3 albo poprawka zapisana w punkcie 1, zgłoszona z sali. To było wyraźnie powiedziane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JanuszSzymański">Czy pani poseł wycofuje poprawkę?</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Oczywiście, w tej sytuacji ona jest bez sensu.)</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JanuszSzymański">Pani poseł komunikuje, że w związku z wynikiem głosowania nad pierwszą poprawką wycofuje swoją poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JózefZych">W tym stanie rzeczy przystępujemy do głosowania nad całością projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#JózefZych">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich oraz Komisję Ustawodawczą, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 363 posłów. Za przyjęciem głosowało 230 posłów, przeciw - 83, od głosu wstrzymało się 50 posłów.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (druki nr 464 i 487).</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#JózefZych">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Marka Markiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MarekMarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym przyjęta przez Wysoką Izbę w dniu 1 sierpnia 1992 r. wywołała bardzo gorącą dyskusję w Senacie, a przedtem w jego Komisjach: Konstytucyjnej i Samorządu Terytorialnego. Już na pierwszym etapie dyskusji nad ustawą pojawiły się znaczne rozbieżności w jej ocenie. Zdecydowana większość senackiej Komisji Konstytucyjnej, czyli czterech senatorów, była zdania, iż przyjętą przez Sejm ustawę należy odrzucić, dlatego że - używając najłagodniejszego określenia spośród użytych - stanowi ona swoisty piruet polityczno-programowy, a merytoryczne zarzuty sprecyzowano w ten oto sposób: ustawa, zdaniem większości komisji senackiej, nie uchyla konstytucji z 1952 r.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JózefZych">Panie pośle, bardzo przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#JózefZych">Bardzo proszę szanownych posłów, by umożliwili panu posłowi sprawozdawcy referowanie zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#JózefZych"> Proszę o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#JózefZych">Proszę państwa, mam prośbę. Jeżeli zachodzi konieczność przeprowadzenia konsultacji, to jest tyle miejsc poza tą salą, gdzie można to zupełnie spokojnie, bez zakłócania porządku, zrobić.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#JózefZych">Bardzo proszę o kontynuowanie wypowiedzi, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MarekMarkiewicz">Dziękuję, panie marszałku, a Wysoką Izbę zapewniam, że poruszę tylko najważniejsze zagadnienia, ważne dla rozstrzygnięć, które dzisiaj musimy podjąć. Powtarzam więc: po pierwsze, zarzucono konstytucji, że nie uchyliła konstytucji z 1952 r., ponieważ utrzymano aż 62 stare artykuły, mimo formuły o uchyleniu mocy obowiązywania całej tamtej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#MarekMarkiewicz">Po drugie, użyto argumentu, że mimo deklarowanego podziału władz w tej konstytucji utrzymano nadrzędność Sejmu, czego dowodem jest na przykład prawo udzielenia wotum nieufności ministrowi przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#MarekMarkiewicz">Kwestionowano także zbyt wąskie wyłączenia, zawarte w art. 8 konstytucji, wskazując, że sędzia czy policjant nie powinien być posłem lub senatorem. Wreszcie, że procedura określona w art. 58–61, a więc procedura dotycząca powoływania rządu, prowadzi: „do paraliżu funkcjonalnego państwa, obniża w opinii społeczeństwa autorytet najwyższych organów państwowych”, z czego wyciągnięto wniosek, iż w ustawie zabezpiecza się konstytucyjnie jedynie Sejm i rząd, pozornie prezydenta, a Senat spycha się na margines. Wynikiem takiego rozumowania jest wniosek skierowany do Senatu o odrzucenie projektu konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#MarekMarkiewicz">Mniejszość Komisji Konstytucyjnej, a więc trzech senatorów, miała inne zdanie, twierdząc, że diagnoza polityczna większości, a więc czterech senatorów, była błędna i w obecnych warunkach nie ma politycznych przesłanek do stworzenia jednolitego, czytelnego, ustrojowego modelu konstytucji, tymczasowość unormowań zawartych w „małej konstytucji” zaś jest tak wyraźna, że stanowi to już argument za przyjęciem tego aktu i podjęciem prób jego uzupełnienia bądź naprawy, co stało się przesłanką wniosków mniejszości przedłożonych Senatowi. Senat nie podzielił opinii większości członków Komisji Konstytucyjnej i nie przyjął wniosku o odrzucenie „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#MarekMarkiewicz">Rozpatrzył natomiast poprawki zgłoszone przez mniejszość Komisji Konstytucyjnej, przyjął je i zarekomendował Sejmowi. Senat jednak odrzucił, i to jest bardzo ważne, poprawki najbardziej zmieniające materię „małej konstytucji” i ustrojowe jej instytucje, jak na przykład poprawki, w których przewiduje się zwiększenie wymaganej liczby posłów (do 115) zgłaszających wniosek o wotum nieufności oraz przyznanie prezydentowi prawa do zgłaszania wotum nieufności.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#MarekMarkiewicz">W efekcie Sejmowi przekazano 41 poprawek dotyczących 58 zagadnień, co sprowadza się do procedury głosowania, ale powiedzieć trzeba z punktu widzenia Komisji Nadzwyczajnej, która te poprawki rozpatrywała, że nie naruszają one filozofii i zasadniczej konstrukcji „małej konstytucji”. Sprowadzają się one do: 11 zmian merytorycznych, ale w granicach tego modelu, 4 zmian merytorycznych nie mających bezpośredniego znaczenia dla konstrukcji ustawy i zmian redakcyjnych, często bardzo pożytecznych, w których koryguje się niefortunne albo zbyt pospiesznie poczynione w pierwszym etapie postępowania legislacyjnego zapisy tekstu.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#MarekMarkiewicz">Chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na te poprawki, które mają istotne znaczenie merytoryczne. Pierwsza z nich zawarta jest w poprawce do art. 3, oznaczonej nr. 2, gdzie Senat zaproponował odrzucenie zasady proporcjonalności wyborów, co było przedmiotem debaty także w Wysokiej Izbie, jednocześnie dopisując przymiotnik: „wolny” dla wyborów do Sejmu. Komisja proponuje odrzucenie tej propozycji, przy czym należy zwrócić uwagę na pewną paradoksalną konsekwencję tego odrzucenia, jako że cechę wolności uzyska zapis dotyczący wyborów do Senatu, co komisja uznała za dowód uznania dla Senatu, natomiast proponuje się odrzucenie zasady proporcjonalności.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#MarekMarkiewicz">Druga istotna poprawka Senatu dotyczy art. 4. Jest to poprawka oznaczona nr. 3c, w której przewiduje się udział Senatu w podejmowaniu decyzji o rozwiązaniu izb, proponując przyznanie tego uprawnienia Zgromadzeniu Narodowemu. Komisja proponuje odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#MarekMarkiewicz">W poprawce do art. 17, oznaczonej nr. 8c, przewiduje się przywrócenie większości 2/3 głosów przy odrzucaniu poprawek Senatu. Nie wskazuję, dla jakich powodów komisja proponuje odrzucenie tej poprawki, ponieważ to stanowiło przedmiot debaty w Wysokiej Izbie i przy okazji regulaminu, i nie dawniej, jak wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#MarekMarkiewicz">W poprawce do art. 38, oznaczonej nr. 25a, proponuje się udział Senatu w decydowaniu o przedłużeniu stanu wyjątkowego i wprowadzenie formuły, że następuje to za zgodą nie tylko Sejmu, ale i Senatu. Opierając się na czysto pragmatycznych przesłankach, Komisja Nadzwyczajna proponuje odrzucenie tej poprawki ze względu na wydłużenie procedury, która z natury rzeczy powinna przebiegać szybko.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#MarekMarkiewicz">W poprawce do art. 48, oznaczonej nr. 27, proponuje się dopisanie w art. 48 do uprawnień prezydenta prerogatywy nie wymagającej kontrasygnaty, a mianowicie - powoływanie i odwoływanie nie tylko prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, ale także prezesów Sądu Najwyższego. Tę poprawkę komisja proponuje przyjąć, ponieważ ona ma istotne znaczenie merytoryczne.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#MarekMarkiewicz">Wreszcie Senat proponuje nowy zapis art. 49, który wywołał tak szeroką dyskusję w trakcie obrad Wysokiej Izby, taki mianowicie, by: „Prezydent może powołać ministrów stanu do reprezentowania go w sprawach związanych z wykonywaniem jego uprawnień” — a nie tylko w tych nielicznych wypadkach przewidzianych w pierwotnym tekście przygotowanym przez Sejm. Komisja proponuje przyjęcie tej poprawki, gdyż ma ona także duże znaczenie merytoryczne.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#MarekMarkiewicz">W art. 58 Senat proponuje zmianę bardzo ważnej formuły przyjętej na samym początku drogi powoływania prezesa Rady Ministrów. Przypomnę, że „mała konstytucja” przewiduje, iż prezydent desygnuje prezesa Rady Ministrów, a więc osobę na funkcję o określonym już charakterze ustrojowym, podczas gdy Senat proponuje, by formuła ta wyglądała tak, że prezydent desygnuje kandydata na prezesa Rady Ministrów. Nie chcę się odwoływać do poprzedniej dyskusji, ale trzeba stwierdzić, że jest to różnica zasadnicza. Komisja ze względu na całą konstrukcję systemu powoływania rządu, zawartą w artykułach 58–61, proponuje odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#MarekMarkiewicz">Następnie, Senat proponuje wprowadzenie do art. 72, dotyczącego samorządu terytorialnego, zapisu o sądowej ochronie samodzielności samorządu terytorialnego. Komisja proponuje odrzucenie tego zapisu, podobnie z resztą jak i nowego tekstu art. 72.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#MarekMarkiewicz">Podobne stanowisko komisja zajęła w stosunku do poprawki nr 40, w której proponuje się zamianę przewidzianego w tekście referendum lokalnego po prostu na referendum. Komisja wskazała, że ten zapis oznaczałby znaczne rozszerzenie uprawnień referendum lokalnego na wszelkie problemy, bez dokonywania ich specyfikacji. Z tego względu proponuje się odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#MarekMarkiewicz">Podobnie też odrzuca się poprawkę do art. 72, w której Senat do wyborów do organów samorządu terytorialnego, które zgodne z zapisem były określone jako powszechne, równe i tajne, dodaje określenia „wolne” i „bezpośrednie”. Zdaniem komisji nie ma istotnej potrzeby dodawania takich określeń, jako że nie można jeszcze przewidzieć skali wyborów do organów samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#MarekMarkiewicz">I wreszcie poprawka odnosząca się do art. 94 konstytucji, w której Senat proponuje, by wśród uchylonych przepisów konstytucji z 1952 r., a mianowicie rozdziałów 8–11, utrzymać jednak art. 94, dotyczący zasad wyborów do Sejmu, Senatu i wyborów prezydenta. Komisja uznała słuszność tej poprawki i rekomenduje jej przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#MarekMarkiewicz">Tyle, zdaniem komisji, było poprawek mających istotne, ustrojowe znaczenie i wymagających szczególnej debaty. Nie zmienia to faktu, że kilka proponowanych przez Senat poprawek ma szczególne znaczenie merytoryczne, acz nie związane bezpośrednio z konstrukcją ustrojową. Otóż pojawił się znów problem roty, czyli przysięgi prezydenta i ministrów. Senat proponuje, by formuła: „Tak mi dopomóż Bóg” była integralną częścią owej przysięgi, z możliwością rezygnacji, odwrotnie niż w propozycji Wysokiej Izby, gdzie istniała możliwość dodania tej formuły. Komisja proponuje odrzucenie propozycji Senatu.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#MarekMarkiewicz">Poprawka nr 23, sprowadzająca się do prostego skreślenia zapisu o powołaniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego jako organu doradczego, wzbudziła opór Komisji Nadzwyczajnej, która argumentuje, że sam fakt powołania takiego ciała i obowiązek powołania takiego ciała, choćby o charakterze doradczym, jest z punktu widzenia ustrojowego ważny dla prześledzenia decyzji, oraz argumentacji leżącej u podstaw tych decyzji, w zakresie bezpieczeństwa państwa. Komisja Nadzwyczajna rekomenduje zatem odrzucenie propozycji skreślenia zapisu dotyczącego Rady Bezpieczeństwa Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#MarekMarkiewicz">Ważna kwestia pojawiła się w związku z poprawkami nr 30, 32 i 36, w których Senat proponuje zamianę sformułowania „administracja państwowa”, którą kieruje Rada Ministrów i prezes Rady Ministrów, na sformułowanie „administracja rządowa”. Jest to ważny dla znawców prawa administracyjnego i państwowego problem. Komisja Nadzwyczajna proponuje odrzucenie tej propozycji, co nie zmieni faktu, że i tak w art. 72 (nie kwestionowanym) pojawi się termin „administracja rządowa”, a więc nie uniknie się, mimo takiej czy innej decyzji, pewnego dualizmu pojęciowego.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#MarekMarkiewicz">Wreszcie w sprawach związanych bezpośrednio z procedurą obrad Sejmu Senat jakby wnika w regulamin. Mianowicie w poprawkach do art. 15 i 16 oznaczonych nr. 6 i 7b Senat proponuje skreślenie zapisów o prawie odmowy poddania pod głosowanie poprawek, które były zgłoszone w projektach pilnych, i prawie marszałka do odmowy poddania tych poprawek pod głosowanie w wypadku głosowań określonych w art. 16. Komisja Nadzwyczajna uznała, że te poprawki nie zasługują na uwzględnienie, gdyż znaczenie ustrojowe tych zapisów i uprawnień marszałka jest jednym z elementów wzmacniających szybką ścieżkę legislacyjną w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#MarekMarkiewicz">Podobne stanowisko komisja zajęła w stosunku do poprawki nr 14, dotyczącej interpelacji. Senat proponował skreślenie zapisów odnoszących się do interpelacji w tekście ustawy, komisja jednak uznała, że wobec zmiany w charakterze Sejmu, którego funkcje kontrolne kształtują się teraz inaczej, ranga i rola interpelacji są na tyle duże, że dotyczące ich postanowienia powinny być utrzymane w konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-30.22" who="#MarekMarkiewicz">W efekcie Komisja Nadzwyczajna proponuje, by przyjąć 26 poprawek rekomendowanych przez Senat, odrzucić zaś 32, zgodnie z wykazem przedstawionym w druku sejmowym. Rozumiem, że poprawki o charakterze redakcyjnym, podobnie zresztą jak i wszystkie inne, omawiane będą przy głosowaniu, nie ma więc potrzeby omawiania ich w tej chwili. A zatem idąc za wnioskiem Komisji Nadzwyczajnej, wnoszę, by Wysoka Izba raczyła przyjąć 26 proponowanych przez Senat poprawek i odrzucić 32, według załączonego wykazu.</u>
          <u xml:id="u-30.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła poselskie, w zależności od ich wielkości, przyjęty dla debaty średniej, tj. w granicach od 4 do 34 minut, oraz określił czas wystąpień posłów nie zrzeszonych na 4 minuty.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#JózefZych">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#JózefZych">Najpierw będą wystąpienia w imieniu klubów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#JózefZych">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Jerzy Jaskiernia, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Ciemniewski, Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Sojusz Lewicy Demokratycznej wnikliwie przeanalizował sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej dotyczące stanowiska Senatu w sprawie ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Uważamy, że komisja dokonała trafnych rekomendacji, i zamierzamy poprzeć je w głosowaniu. Wiele uwag Senatu ma charakter techniczno-legislacyjny, zmierza do udoskonalenia tekstu i dlatego zasługuje na poparcie. Inaczej natomiast rzecz się ma z tymi poprawkami, w których Senat zaproponował istotne zmiany merytoryczne. Komisja wnosi w większości wypadków o ich odrzucenie. Uważamy, że istnieje wiele argumentów na poparcie takiego stanowiska. Nie sposób w wystąpieniu klubowym przeanalizować wszystkich propozycji zmian. Skoncentruję się więc na tych, które zdaniem SLD mają kluczowe znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyJaskiernia">W propozycji zmiany nr 2 do art. 3 ust. 1 Senat zaproponował nowe określenia dotyczące wyborów. Proponuje skreślić słowo „proporcjonalne”, a uzupełnić zapis o stwierdzenie, że wybory mają być „wolne”. Już sam sposób sformułowania tej zmiany rodzi kontrowersje. W istocie Senat zaproponował tu dwie zmiany, które powinny być rozpatrywane rozłącznie. Można być bowiem zwolennikiem zarówno wyborów wolnych, jak też proporcjonalnych. Tak samo zresztą można preferować wybory wolne, nie oparte na zasadzie proporcjonalności. W sytuacji jednak, gdy Senat obie te zmiany uwzględnił w ramach propozycji jednolitej redakcji, zmusza nas to do całościowego wypowiedzenia się w tej sprawie. SLD jednoznacznie opowiada się za wyborami wolnymi, co jest jedną z podstawowych gwarancji pluralizmu politycznego. Nie poprzemy jednak Senatu, bo zasada proporcjonalności wyborów ma dla nas fundamentalne znaczenie. To prawda, że wybory mogą być demokratyczne z zastosowaniem zasady większościowej czy też mieszanej. O zasadności jednak sięgnięcia po takie mechanizmy wyborcze można mówić wówczas, gdy w danym kraju istnieje stabilny układ polityczny, przejawiający się m.in. w tym, że w parlamencie są reprezentowane 2–4 partie polityczne. W Polsce mamy natomiast do czynienia z daleko idącym rozdrobnieniem politycznym, przy czym obserwujemy tendencję do dalszego rozproszenia sceny politycznej. W tej sytuacji jest rzeczą oczywistą, że odejście od proporcjonalności wyborów mogłoby pozbawić wpływów politycznych znaczną część społeczeństwa. Nie jest przy tym w pełni trafny argument, że odstąpienie od proporcjonalności z miejsca ustabilizowałoby polską scenę polityczną. Senat — wyłoniony przecież w drodze wyborów większościowych — bynajmniej nie jest mniej podzielony od Sejmu. Przy tak zasadniczych podziałach politycznych społeczeństwa odejście od proporcjonalności może tylko sprzyjać wyborom przypadkowym i zamazywać realny układ sił politycznych. Należy przy tym pamiętać, że rozpatrywana ustawa konstytucyjna ma spełnić funkcję dokumentu przejściowego. Nic nie stoi na przeszkodzie, by w ramach prac nad nową konstytucją ponownie przemyśleć sprawę. Dziś jednak odejście od konstytucyjnej zasady wyborów proporcjonalnych mogłoby rodzić pokusę ograniczania pluralizmu politycznego nie w drodze ewoluowania procesów społecznych, lecz poprzez manipulowanie ordynacją wyborczą w celu wyłączenia z gry niektórych sił politycznych. Dlatego też proponowane przez Senat zmiany odrzucamy i będziemy głosować przeciw ich przyjęciu.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyJaskiernia">Jesteśmy również, Wysoka Izbo, przeciwni propozycji zawartej w zmianie nr 3c do art. 4 ust. 3 przewidującej, że rozwiązanie Sejmu, a w konsekwencji również Senatu, miałoby nastąpić na podstawie decyzji nie tylko Sejmu, ale też Senatu, połączonych w Zgromadzenie Narodowe. Cały układ gry parlamentarnej toczy się bowiem między Sejmem a rządem, z udziałem prezydenta. Senat nie jest stroną w tej grze. Nie ma więc uzasadnionych przesłanek, by Senat miał być aktywnym podmiotem decyzyjnym. Zgodnie z zastosowaną tu filozofią Senat powinien ex officio dzielić los Sejmu, gdy dochodzi do jego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyJaskiernia">Nie poprzemy też innych propozycji zmian zmierzających do rozszerzenia kompetencji Senatu. SLD konsekwentnie opowiada się w swym programie za jednoizbowym parlamentem. Nie optowaliśmy już obecnie za likwidacją Senatu kierując się tym, że jest to zmiana o fundamentalnym znaczeniu ustrojowym, która powinna być dokonana dopiero w nowej konstytucji, po przeprowadzeniu szerokiej konsultacji, a może również - gdyby powstały ku temu warunki - rozstrzygnięta w drodze referendum. Skoro jednak przeciwni jesteśmy dwuizbowości, to nie widzimy uzasadnionych przesłanek, by poszerzać kompetencje Senatu.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#JerzyJaskiernia">W tym kontekście należy odnieść się do propozycji zmiany nr 8c dotyczącej art. 17, w którym sugeruje się, by propozycje zmian w ustawach wniesione przez Senat odrzucać nie większością bezwzględną głosów, jak to zakłada ustawa konstytucyjna, lecz większością 2/3. Sprawa ta ma kluczowe znaczenie. Senat proponuje utrzymać stan dotychczasowy. Jest to jedna z tych reminiscencji porozumień „okrągłego stołu”, które straciły swe wyjściowe uzasadnienie. Polska nie jest krajem federalnym, w którym zasada równoważenia izby przedstawicielskiej przez izbę drugą wynika z chęci przyznania równego wpływu częściom składowym federacji. Senat nie jest niewątpliwie reprezentatywny dla społeczeństwa, skoro równy wpływ mają w nim województwa posiadające różną liczbę mieszkańców. Zakładanie, że do odrzucenia poprawki Senatu potrzebna większość 2/3 głosów, jest bezzasadnym anachronizmem, przenoszącym punkt ciężkości w postępowaniu legislacyjnym na izbę, która nie odzwierciedla woli społeczeństwa. Jest to tym bardziej nietrafne, że Senat często nie tylko wnosi zmiany w postaci korekt do uchwalonych przez Sejm ustaw, ale też proponuje całkiem nowe regulacje, które nie były przedmiotem pierwszego i drugiego czytania w Sejmie. W konsekwencji Sejm, chcąc uniknąć pata legislacyjnego, jest zmuszony aprobować rozwiązania, które nie miałyby szansy — bez tej procedury poprawkowej — uzyskać poparcia parlamentarnej większości. Ważny jest sam fakt proponowania przez Senat zmian, gdyż tworzy on zachętę do ponownego przemyślenia treści ustaw przez Sejm i skorygowania ich tam, gdzie jest to uzasadnione. Rozróżnienie między wymogiem większości zwykłej przy uchwalaniu ustaw a wymogiem większości bezwzględnej przy odrzucaniu zmian proponowanych przez Senat uzasadnia potrzebę istnienia podwyższonego progu, by mechanizm wnoszenia przez Senat propozycji zmian nie był iluzoryczny; zarazem jednak nie może to być próg tak wysoki, by podważał znaczenie większości parlamentarnej w procesie stanowienia prawa. Ma to dla mechanizmów demokracji parlamentarnej podstawowe znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#JerzyJaskiernia">Uważamy, że Komisja Nadzwyczajna trafnie proponuje odrzucenie zmian nr 19 i 35 dotyczących roty przysięgi. SLD konsekwentnie stoi na stanowisku, że należy odróżnić tekst roty, będący ustrojowym wymogiem objęcia urzędu prezydenta czy też członka rządu, od dodatkowych formuł, które powinny mieć charakter osobisty i być wygłaszane jedynie wówczas, gdy składający przysięgę ma takie życzenie. Właściwie precedens stworzył prezydent Lech Wałęsa. Trafnie też sprawa ta została rozwiązana przy składaniu ślubowania przez posłów. Formuła inicjatywy składającego przysięgę wydaje się być bardziej demokratyczna i uwzględniająca zasadę tolerancji, niż mechanizm, który zakłada przemilczanie, a więc zaniechanie aktywności, co może być uznane za dyskryminacyjny czynnik różnicowania praw.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#JerzyJaskiernia">Wysoki Sejmie! Odniesienie się do niektórych propozycji zmian przedstawionych przez Senat jest utrudnione, gdyż krzyżują się tutaj słuszne względy techniczno-legislacyjne z problemami merytorycznymi. Gdy np. Senat proponuje w zmianie nr 23, dotyczącej art. 35, skreślenie drugiego zdania w brzmieniu: „Organem doradczym prezydenta w tym zakresie jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego”, to niewątpliwie ma rację dostrzegając, że organy o charakterze doradczym w zasadzie nie powinny być przedmiotem regulacji prawnokonstytucyjnej. Z drugiej jednak strony należy uwzględnić, że ustawa konstytucyjna daje prezydentowi daleko idącą kompetencję „sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa”. Rodzi się pytanie, czy tak poważny obszar władzy można pozostawić — w systemie parlamentarno-gabinetowym — jednoosobowemu organowi. Istnienie Rady Bezpieczeństwa Narodowego, nawet o ograniczonym znaczeniu z powodu doradczego charakteru, stanowi jednak ten czynnik oddziaływania na głowę państwa, który sprzyja przepływowi informacji między organami państwowymi zaangażowanymi w tej sferze i rozwadze decyzyjnej. Nasz krytyczny stosunek do tej poprawki Senatu nie powinien być odczytywany jako przejaw braku zaufania do osoby prezydenta, ale jako poszukiwanie mechanizmów, które sprzyjałyby równoważeniu się wpływów poszczególnych władz i przeciwdziałały nadmiernej koncentracji władzy w rękach jednego organu.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sojusz Lewicy Demokratycznej jest świadomy faktu, że ustawa konstytucyjna - propozycje zmian zgłoszonych przez Senat właśnie rozważamy - nie jest dziełem doskonałym. Powstawała w toku wielomiesięcznych, żmudnych, często kontrowersyjnych debat. Wyraźnie nosi ona piętno kompromisów ustrojowych. Sojusz Lewicy Demokratycznej włączył się konstruktywnie do prac nad nią w przeświadczeniu, że sprawy prawnokonstytucyjne wymagają przynajmniej takiego uporządkowania, by postanowienia ustawy zasadniczej nie tworzyły bariery dla oczekiwanych przemian gospodarczych i społecznych. Rozważana tu ustawa jest próbą dopasowania do wymogów dnia dzisiejszego konstytucyjnej regulacji stosunków między egzekutywą a legislatywą. Przyjmując koncepcje tzw. zracjonalizowanego parlamentaryzmu, akcentuje ona konieczność zapewnienia rządowi stabilności i możliwości działania nawet w warunkach poważnego rozdrobnienia politycznego parlamentu. Jeśli w wyniku wdrożenia w życie tej ustawy konstytucyjnej nastąpi racjonalizacja stosunków między parlamentem i rządem, z pozostawieniem prezydentowi możliwości interweniowania w wypadku, gdy zawiodą mechanizmy parlamentarne, to sens uchwalenia tej ustawy zostanie zachowany.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#JerzyJaskiernia">Aktywny udział w pracach i poparcie dla tego projektu świadczą o tym, że SLD, pozostając w opozycji, rozumie interesy państwa i potrzeby demokratycznej reformy ustrojowej. Dobrze byłoby, choć nie mamy takich złudzeń, żeby o fakcie tym pamiętały ugrupowania koalicji rządowej, tak łatwo rozdające na lewo i prawo tytuły antyreformatorów.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#JerzyJaskiernia">Sojusz Lewicy Demokratycznej akcentuje wszakże, że ustawa konstytucyjna, nad którą debatujemy, ma szanse spełnienia tylko doraźnej funkcji, jako sposób wprowadzenia przejściowej korekty ustrojowej. Trzeba niezwłocznie przystąpić do opracowania nowej konstytucji. Rzeczpospolita oczekuje na nowoczesny akt ustrojowy, który utrwali zapoczątkowane w 1989 r. demokratyczne przemiany, ale też rozwinie katalog praw i wolności obywatelskich stosownie do standardów światowych i europejskich. Mamy wszelkie przesłanki: intelektualne, moralne i polityczne, by jak najszybciej rozpocząć opracowywanie ustawy zasadniczej, stosownie do czytelnego mandatu, jaki dał nam naród w dniu 27 października 1991 r., i na miarę uznawanego w świecie dorobku polskiego prawa konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#JerzyJaskiernia">Sojusz Lewicy Demokratycznej przystąpi do tych prac w poczuciu historycznej misji, jaką ma do spełnienia nasz parlament.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Jerzy Ciemniewski, Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Szczepaniak, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JerzyCiemniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stajemy dziś przed perspektywą zakończenia prac nad pierwszą istotną reformą ustrojową będącą dziełem Sejmu pierwszej kadencji. Jeżeli tak często na tej sali mówi się o potrzebie zerwania z przeszłością, z ostatnim 45-leciem, to przede wszystkim konieczne jest zerwanie z systemem zbudowanych w owym okresie instytucji konstytucyjnych, a mamy jeszcze z nimi do czynienia w obecnie obowiązującej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo! Ustawa konstytucyjna, o której ostatecznym kształcie będziemy decydować, nie jest dziełem na miarę naszych aspiracji. Nie jest to jeszcze konstytucja, ale jest to ustawa potrzebna państwu już dzisiaj. Ukształtuje ona nowy model ustrojowy, który zapewni, jak sądzimy, większą efektywność działania organów państwowych, ograniczy pole konfliktów między nimi i wytworzy mechanizm ich współdziałania sprawniej funkcjonujący niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo! Unia Demokratyczna jest partią, której stosunek do kwestii ustrojowych nie ma charakteru koniunkturalnego. Uważamy, że odpowiednie rozwiązania instytucjonalne stanowią znacznie trwalszą gwarancję demokracji aniżeli doraźne układy polityczne i personalne. W ocenie konstrukcji ustrojowych nie kierujemy się ani ambicjami, ani uprzedzeniami, czego dawaliśmy dowody uczestnicząc w pracach komisji nad opracowywaniem wielu rozwiązań kompromisowych. Dzisiaj również uważamy, że należy iść na kompromis, i w takich kwestiach, jak na przykład sprawa stosunku do proporcjonalności prawa wyborczego jesteśmy skłonni pójść na kompromis. Uważamy, że wprawdzie zgodnie z naszą doktryną państwa rozwiązanie polegające na wyborach większościowych jest znacznie bardziej korzystne, ale gwoli znalezienia większości, która poprze tę ustawę konstytucyjną, będziemy głosować przeciw poprawce Senatu wykluczającej proporcjonalność prawa wyborczego. Sądzimy jednak, że kompromis nie może polegać na wprowadzaniu do systemu rozwiązań naruszających założenia, na których został on zbudowany. Nie wynika to z dogmatycznego przywiązania do takich czy innych konstrukcji prawnych, lecz ze świadomości zagrożeń płynących z takich rozwiązań dla funkcjonowania państwa. Naruszenie pewnej konsekwencji budowy systemu organów państwowych grozi blokadą instytucji państwowych. Taki punkt widzenia określa stosunek Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna do proponowanych przez Senat poprawek.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#JerzyCiemniewski">Nie możemy przede wszystkim aprobować propozycji Senatu zawartej w zmianie nr 8c, odnoszącej się do art. 17 ust. 4 ustawy konstytucyjnej, by zamiast wymaganej do odrzucenia poprawek Senatu większości bezwzględnej przyjąć większość 2/3 głosów. Spór w tej kwestii nie jest sporem o ułamki, Wysoka Izbo. Nie chodzi w nim o deprecjonowanie czy dowartościowywanie jednej z Izb, ale chodzi tu o realizację podstawowego założenia, na którym oparta jest konstrukcja stosunków między parlamentem i rządem zawarta w ustawie konstytucyjnej. Założenie to polega na tym, że rząd może rządzić, czyli realizować swój program, wówczas, gdy ma poparcie większości Sejmu. Nie chodzi tu o bierne istnienie rządu, a więc o warunki udzielenia wotum zaufania czy wotum nieufności, ale przede wszystkim o możliwość przeprowadzenia w parlamencie ustaw o treści wyrażającej założenia programowe rządu. Inaczej system staje się dysfunkcjonalny i grozi paraliżem działalności rządu.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#JerzyCiemniewski">Co proponuje Senat? Senat przedstawia propozycję, która powoduje, że egzystencja rządu zależy wprawdzie od uchwały Sejmu, podjętej bądź to bezwzględną, bądź to - w określonych sytuacjach - zwykłą większością głosów, natomiast funkcjonalnie rząd jest uzależniony od większości 2/3 w Izbie lub od poparcia Senatu, który w całym procesie tworzenia rządu nie uczestniczy. Innymi słowy tworzy się instytucje blokujące, nie tworzy się natomiast mechanizmu zapewniającego rządowi możliwość działania, możliwość funkcjonowania opartego na jego programie. Taką gwarancją jest posiadanie poparcia większości parlamentarnej i w związku z tym ta większość parlamentarna powinna mieć możliwość nadawania ustawom ostatecznego kształtu.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo! Można powiedzieć, że ostatecznie dotychczas obowiązywała zasada, według której do odrzucenia poprawek Senatu wymagana była większość 2/3 głosów. Trzeba jednak przypomnieć, że ten system był konstruowany dla demokracji 35-procentowej. Rozwiązania obecnie obowiązujące zostały ukształtowane wtedy, kiedy Senat miał stanowić demokratyczny bezpiecznik w sytuacji w 35% demokratycznie wybranego Sejmu. Dzisiaj, kiedy „okrągły stół” to już przeszłość, pewne jego atrybuty, pewne ustalenia, które zapadły wówczas w konkretnej sytuacji politycznej, w konkretnej sytuacji historycznej, próbuje się konserwować dla celów, które pozostają w całkowitej sprzeczności z logiką demokratycznego systemu, jeżeli chodzi o relacje pomiędzy parlamentem, pomiędzy Sejmem a rządem.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo! Unia Demokratyczna będzie głosować za poprawkami Senatu w takim zakresie, w jakim uzyskały one poparcie komisji konstytucyjnej. Uważamy, że wiele z tych poprawek ma charakter redakcyjny, doskonalący, niektóre z nich tylko mają charakter ustrojowy, nie mogą one jednak, nie powinny, powodować zakłóceń w systemie konstytucyjnym skonstruowanym w sposób mniej więcej spójny i logiczny w projekcie ustawy konstytucyjnej przyjętej już przez Sejm większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo! Chciałem jeszcze powiedzieć o jednej sprawie, mianowicie o pewnych nieporozumieniach, które, jak się wydaje, mogą doprowadzić do pewnego rodzaju napięć w stosunkach między Sejmem a prezydentem. Otóż w jednej z poprawek Senatu proponuje się wprowadzenie postanowienia uprawniającego jak gdyby prezydenta do stawania przed Izbą. Komisja proponuje odrzucić tę propozycję, ale nie dlatego że uznaje, iż prezydent nie może stawać przed Izbą. Chcieliśmy tylko wykluczyć sytuację, że prezydent staje przed Izbą jako jeden z uczestników dyskusji. Prezydent przed Izbą oczywiście może stawać i może się wypowiadać, natomiast powaga urzędu prezydenta wymaga wykluczenia możliwości debaty na tej sali nad wystąpieniami prezydenta, ma to charakter kluczowy dla rangi tego urzędu i dla powagi państwa, której uosobieniem jest prezydent Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#JerzyCiemniewski">Wysoka Izbo, kilka spośród poprawek Senatu jest wynikiem nieporozumienia, jeśli chodzi o system, w szczególności w części dotyczącej samorządu terytorialnego. Uważamy, że zaproponowane przez komisję konstytucyjną i przyjęte przez Wysoki Sejm sformułowania stanowią lepszą gwarancję w tym wypadku, aniżeli propozycje dość wyrywkowe zmieniające pewien konsekwentny układ stosunków pomiędzy administracją państwową i samorządem terytorialnym, i są wyrazem pewnej konsekwencji, jeśli chodzi o usytuowanie samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#JerzyCiemniewski">Kończąc chciałem powiedzieć, że Unia Demokratyczna głosować będzie zgodnie ze stanowiskiem Komisji Nadzwyczajnej w odniesieniu do poprawek Senatu. Oczekujemy, że ustawa ta stanowi początek reform ustrojowych, których rezultatem będzie ostatecznie przyjęcie przez Izbę Konstytucji III Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Szczepaniak, Polskie Stronnictwo Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Krzysztof Król, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#JanSzczepaniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przy uchwalaniu ustawy zwanej potocznie „małą konstytucją” posłowie z Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego mimo krytycznych uwag głosowali, podobnie jak większość posłów, za jej przyjęciem. Uważaliśmy bowiem, że obowiązująca konstytucja, wielokrotnie nowelizowana, nie przystosowana jest do nowej sytuacji państwa i nie zapewnia warunków do umacniania demokracji. Brak klarowności przepisów oraz wyraźnie określonych kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych organów władzy może wpływać destabilizująco na życie publiczne i prowadzić do konfliktów wyjątkowo niebezpiecznych dla funkcjonowania państwa. Niedawno przecież mieliśmy tego przykłady.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#JanSzczepaniak">Z zadowoleniem więc trzeba stwierdzić, że Senat w zasadzie globalnie podzielił stanowisko Sejmu i generalnie zaakceptował uchwaloną przez nas ustawę konstytucyjną. Zgłosił, co prawda, kilkadziesiąt poprawek, nad którymi dziś debatujemy, jednak poprawki te nie burzą w sposób zasadniczy treści, nie jest kwestionowana także forma. Uwagi Senatu w dużej części odnoszą się do poprawy stylistyki sformułowań ustawy, chodzi o sprecyzowanie niektórych jej zapisów, eliminację pojęć mogących nasuwać wątpliwości interpretacyjne czy też bardziej szczegółowe określenie terminów. Ta grupa poprawek ze zrozumiałych względów zasługuje na akceptację. Dała temu zresztą wyraz Komisja Nadzwyczajna, proponując przyjęcie 26 poprawek Senatu w całości lub w części; w większości wypadków decyzje te klub nasz uważa za trafne.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#JanSzczepaniak">Ustawa konstytucyjna określa nie tylko relacje między władzą ustawodawczą i wykonawczą, ale również między Sejmem i Senatem jako organami władzy ustawodawczej. Senat zaproponował zmiany, które podnoszą rangę nie dowartościowanej, jego zdaniem, drugiej Izby naszego parlamentu. Komisja Nadzwyczajna proponuje zmiany te odrzucić. Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego przychyla się w tym wypadku w pełni do decyzji Komisji Nadzwyczajnej. Jesteśmy bowiem zdania, które niejednokrotnie prezentowaliśmy i z tej trybuny, a które zawarte jest w dokumentach programowych naszego stronnictwa, że drugą Izbą naszego parlamentu winna być izba samorządowo-gospodarcza, bardziej odpowiadająca wymogom demokracji i samorządności w nowych warunkach. Izba ta posiadałaby inny status niż obecnie Senat. Sądzimy, że do projektu tego powrócimy przy debacie nad tekstem nowej, pełnej już, Konstytucji III Rzeczypospolitej. Innymi słowy, mamy swój pogląd, jeżeli chodzi o rolę Senatu, a póki co, nie podzielamy przekonania senatorów o konieczności podnoszenia jego rangi. Co więcej, uważamy, że jest to koncepcja typu: sztuka dla sztuki; nie znajduje ona uzasadnienia w realnych potrzebach.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#JanSzczepaniak">Klub nasz popiera również większość innych wniosków zgłoszonych przez Komisję Nadzwyczajną w stosunku do poprawek senackich. Poparcie to dotyczy w szczególności stanowiska w sprawie charakteru przysięgi prezydenta i prezesa Rady Ministrów - świeckość jako reguła, z zachowaniem możliwości zastosowania formuły religijnej.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#JanSzczepaniak">Popieramy też stanowisko komisji, jeśli chodzi o poprawki Senatu dotyczące rozdz. 5 ustawy o samorządzie terytorialnym. Nie wydaje się nam na przykład uzasadniony wniosek Senatu o wprowadzenie, jako specjalnej, normy konstytucyjnej dotyczącej sądowej ochrony samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. Skoro wcześniej stwierdziliśmy, że jednostki te posiadają osobowość prawną, to z jej istoty wynika określona samodzielność tych jednostek i możliwość dochodzenia swoich praw również przed sądami.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#JanSzczepaniak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie wszystkie jednak wnioski Komisji Nadzwyczajnej zamierzamy poprzeć. W trakcie pierwszego czytania nasz klub krytykował sformułowania ustawy konstytucyjnej dotyczące Rady Bezpieczeństwa Narodowego, uznając, iż są one niezbyt jasne, jeśli chodzi o kompetencje tego organu, jego skład osobowy i styl pracy, a także relacje do ministra obrony narodowej. Wątpliwości nasze budziło także określenie w tym kontekście kompetencji prezydenta do sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa. Obawy te dotyczyły możliwości wystąpienia sporów kompetencyjnych czy personalnych mogących doprowadzić do napięć politycznych. Podobne wątpliwości mieliśmy w stosunku do zakresu kompetencji prezydenta w dziedzinie spraw zagranicznych. Z pewną więc satysfakcją możemy stwierdzić, że nie byliśmy w swych wątpliwościach odosobnieni. Senat, poprawiając ustawę konstytucyjną, prawdopodobnie z tych samych przyczyn zaproponował skreślenie wymienionych sformułowań. Tak więc w wypadku tej konkretnie poprawki nasz klub, mimo wniosku Komisji Nadzwyczajnej o jej odrzucenie, głosować będzie ze zrozumiałych względów za jej przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#JanSzczepaniak">Nie wydaje nam się również, aby komisja miała rację odrzucając senacką poprawkę do art. 72. Senat, naszym zdaniem, słusznie próbował ujednolicić zasady prawa wyborczego odnośnie do wyborów do obu Izb parlamentu, jak też do organów stanowiących samorządu terytorialnego. Opuszczenie paru przymiotników w odniesieniu do wyborów samorządowych to, jak sądzimy, przypadek; nie należy chyba podejrzewać, że przyczyną opuszczenia było celowe działanie. Usiłuje to naprawić Senat i zamierzamy mu w tym pomóc.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Krzysztof Król, Konfederacja Polski Niepodległej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Adam Łukomski, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#KrzysztofKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Problem, którego dzisiaj dotykamy, problem „małej konstytucji”, sprawia, że musimy odnieść się do roli Senatu, zwłaszcza gdy Senat przedstawił nam kilkadziesiąt poprawek. Problemu tego musimy ze szczególną mocą dotknąć dlatego, iż Senat zajmował się zwłaszcza poprawkami ustawy konstytucyjnej dotyczącymi jego samego.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#KrzysztofKról">Przedstawienie stanowiska klubu Konfederacji Polski Niepodległej należy zacząć od przypomnienia argumentów za utrzymaniem instytucji Senatu, następnie zastanówmy się, czy ta argumentacja okazała się słuszna, czy te założenia się sprawdziły. Argumenty za utrzymaniem drugiej Izby sprowadzały się właściwie do stwierdzeń, iż będzie to Izba stabilizująca prawo, gdyż Sejm to prawo politycznie instrumentalizuje, następnie że będzie to Izba umacniająca podział władz, ale przede wszystkim, że druga Izba będzie miała na celu podniesienie merytorycznej jakości prawa.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#KrzysztofKról">Przyjrzyjmy się temu, co Senat nam zaproponował w zmianach do „małej konstytucji”. Najpierw kwestie najistotniejsze. Rozdział 2 art. 4: Sejm i Senat, rozwiązanie Sejmu i Senatu. Ten punkt był dla mojego klubu decydujący i spowodował, że po odrzuceniu naszego wniosku głosowaliśmy przeciwko „małej konstytucji”. Po prostu uważamy, że tak jak bezwzględna większość sejmowa ma prawo powołania rządu, tak samo bezwzględna większość sejmowa powinna mieć prawo przesądzenia o rozwiązaniu parlamentu. Rozwiązanie parlamentu to niekoniecznie musi być katastrofa. W bardzo wielu krajach na świecie większość rządowa rozwiązuje parlament. W Wielkiej Brytanii rozwiązuje parlament premier, ażeby np. przedłużyć okres sprawowania rządu, żeby ustabilizować kraj. Większość koalicyjna obecnego rządu w strachu przed wyborami przyjęła rozwiązanie, naszym zdaniem, destabilizujące kraj; to znaczy, że bardziej się boi rozwiązania parlamentu niż dąży do stabilności kraju.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#KrzysztofKról">Senat swymi poprawkami do „małej konstytucji”, z naszego punktu widzenia, jeszcze pogarszał tę sytuację, a mianowicie uzależniał rozwiązanie parlamentu od zgody Zgromadzenia Narodowego, czyli połączonych Izb. Opowiadamy się zdecydowanie przeciwko takiej poprawce.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#KrzysztofKról">Kolejna istotna poprawka senacka: wydłużenie okresu międzykadencyjnego. Senat proponuje, ażeby kadencja liczyła się od dnia pierwszego posiedzenia, a nie od dnia wyborów. Opowiadamy się przeciwko takiej poprawce z tego względu, iż uznajemy za bardzo ważne, ażeby przerwa pomiędzy jedną a drugą kadencją Sejmu nie była kilkumiesięczna. Uważamy, że ze względu na, mimo wszystko, pewną niestabilność systemu politycznego w Polsce nie możemy sobie pozwolić na tak długą przerwę międzykadencyjną, pięcio-, czy nawet sześciomiesięczną, a jest to teoretycznie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#KrzysztofKról">Przedostatnia istotna sprawa to jest kwestia art. 17, a mianowicie w projekcie, który przedłożyli wnioskodawcy w sprawozdaniu komisji konstytucyjnej, w czasie przyjmowania tej ustawy, zobowiązano Senat do tego, ażeby jeśli będzie chciał zwiększyć wydatki w drodze jakiejkolwiek ustawy, miał obowiązek wskazania źródeł. Senat z właściwą sobie swobodą zaproponował usunięcie tej poprawki. W myśl projektu Senatu, Senat może zaproponować zwiększone wydatki państwa, natomiast nie ma obowiązku wskazania źródeł ich finansowania.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#KrzysztofKról">Ostatnia istotna, zdaniem naszego klubu, poprawka Senatu zakłada zwiększenie roli Senatu poprzez przywrócenie zasady 2/3. Były już tutaj podnoszone te kwestie. Zgadzamy się z komisją konstytucyjną w tej mierze.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#KrzysztofKról">Nie zgadzamy się natomiast zdecydowanie ze stanowiskiem moich szanownych przedmówców i mam nadzieję, że uda mi się namówić zarówno szanowny klub Unii Demokratycznej, jak i szanowny klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, oraz inne kluby - do zweryfikowania stanowiska w sprawie jednolitego głosowania za tekstem proponowanym przez komisję konstytucyjną.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#KrzysztofKról">Apeluję szczególnie do tych osób, które będą musiały udzielać wyjaśnień swojemu elektoratowi (szczególnie zwracam się tutaj może do posła Markiewicza, bo w tej chwili posła Mazowieckiego - przewodniczącego komisji - nie ma). Jak będzie można wytłumaczyć komukolwiek: czy młodzieży w szkole, czy swoim dzieciom, dlaczego w konstytucji jest stwierdzenie, iż wybory do Senatu są wyborami wolnymi, a do Sejmu proporcjonalnymi? Tak proponuje komisja, a więc to nie jest wina Senatu.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#KrzysztofKról">Senat z dużą swobodą i radością zaproponował, żeby wybory do Senatu i do Sejmu, jak również wybory prezydenta były wolne. I bardzo dobrze, miał do tego prawo.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#komentarz">(Głos z sali: Chodzi o doprecyzowanie.)</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#KrzysztofKról">Komisja natomiast... przepraszam bardzo, panie pośle, zwracam się do przewodniczącego komisji, niezależnie od stanowiska, które pan tam zajmował... komisja konstytucyjna natomiast w druku sejmowym proponuje, żeby poprawkę odnoszącą się do art. 3 ust. 1 odrzucić, czyli żeby wybory były wyłącznie powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne, natomiast ust. 2 żeby brzmiał, iż Senat składa się ze 100 senatorów wybieranych w województwach na okres kadencji Sejmu w wyborach wolnych, powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Oznacza to, że mamy przeciwstawienie: albo proporcjonalne, albo wolne — i jest to oczywisty nonsens. Tak samo jakiekolwiek uzasadnienie tego będzie nonsensowne. Moim zdaniem, komisja konstytucyjna po prostu nie przemyślała we właściwy sposób tego zapisu.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#KrzysztofKról">Kolejna sprawa. Nie uważam, ażeby poprawki Senatu miały charakter udoskonalający. To określenie powoduje, iż wszyscy nas słuchający, jak również duża część posłów, mają wrażenie, że były to poprawki precyzujące poważne kwestie. Cztery przykłady. Zamiast określenia „niedziela” Senat proponuje określenie „dzień wolny”. Rzeczywiście, to istotne sprecyzowanie zasługuje na uwagę drugiej Izby. Zamiast sformułowania „w okresie miesiąca” Senat proponuje sformułowanie „w okresie 30 dni”. Rzeczywiście, luty ma 28 dni, a kilka miesięcy liczy po 31 dni. Zaiste jest to poprawka, która bardzo precyzuje. Trzecia taka precyzująca poprawka, która ilustruje funkcję Senatu: zamiast określenia „chwila” określenie „dzień”. Rzeczywiście, „chwila” nie jest wymierzalna, Senat wniósł ogromny wkład; jeśli pozostałoby określenie „chwila”, można byłoby sądzić, że chodzi o coś innego. Czwarta tego typu poprawka: zamiast określenia „ilość” określenie „liczba”. Jest to już bardziej zrozumiałe, ponieważ rzeczywiście te dwa pojęcia nie są tożsame. Jest to pewne doprecyzowanie, ale powstaje tutaj pytanie, czy zamiast drugiej Izby nie wystarczyłoby zatrudnienie dodatkowego eksperta lingwisty w komisji konstytucyjnej, ponieważ sądzę, że on by tak samo — a nawet lepiej — poprawiał, precyzował i udoskonalał tekst „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#KrzysztofKról">Zdaniem naszego klubu Senat udowodnił, że nie jest czynnikiem stabilizacji systemu prawnego i jeśli chodzi o dosyć nieszczęśliwy naszym zdaniem tekst „małej konstytucji” — opowiadaliśmy się przeciwko niemu — nie tylko go nie poprawił, ale stara się jeszcze bardziej zepsuć. Niestety, nie spełnił również innego oczekiwania, a mianowicie nie umocnił podziału władz — umocnił raczej konflikt między nimi. Trudno też przyjąć, że Senat podniósł merytoryczną jakość stanowionego prawa. Obawiam się, że zdecydowanie ją obniżył.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#KrzysztofKról">Klub Konfederacji Polski Niepodległej w odniesieniu do przedstawionych poprawek będzie opowiadał się generalnie za ograniczeniem roli i funkcji Senatu i — w miarę możliwości — za wspomnianym uporządkowaniem tekstu „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JózefZych">Czy chodzi o doprecyzowanie?</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MarekMarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zwracając się, jak powiedział pan poseł Król, do młodzieży, należy także podkreślić, że problem, który pan słusznie podniósł, sprowadza się do potrzeby precyzji w pracy nas wszystkich. Nie ośmielę się wskazać, że nie istnieje jeszcze komisja konstytucyjna, a cały czas mówimy o Komisji Nadzwyczajnej do spraw „małej konstytucji”. Ważne jest, iż kwestia owego zapisu senackiego sprowadza się do tego, że za pomocą jednej poprawki chciano usunąć słowo „proporcjonalnych” i wprowadzić słowo „wolnych”. Komisja, przekonana, że zasada proporcjonalności jest ustrojowo ważniejsza, utrzymała poprzedni zapis kosztem zapisu o „wolności”. Gdyby Senat opisał tę poprawkę porządniej, zgodnie z wymogami prawa, moglibyśmy rozdzielić kwestię proporcjonalności od kwestii wolności. W związku z tym istotnie ma pan rację; paradoksalnie dochodzi do tego, że wybory do Senatu stają się wolne, co, jak wskazywałem, ma podkreślać wagę tego ciała, którego znaczenie pan poseł umniejszył, w co jednak nie wnikam.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#JózefZych">W sensie prawnym, Wysoka Izbo, jeżeli mówimy o wolności, a są co do tego wątpliwości, to jeśli mielibyśmy formułować jakieś gwarancje w tej sprawie, trzeba by również określić, co rozumie się przez wolne wybory. Wtedy sprawa byłaby jasna.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#JózefZych">Mam prośbę do pana posła sprawozdawcy. Pan będzie miał jeszcze możliwość ustosunkowania się do tych kwestii, które tu zostaną podniesione.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Król: Panie marszałku, czy można sprostować?)</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#JózefZych">Proszę, sprostowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#KrzysztofKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję bardzo za to stwierdzenie. Natomiast dlaczego powiedziałem, że mam nadzieję na zmianę stanowiska tych klubów? Otóż jest art. 26, który mówi o wyborach do Senatu. Zmieniając stanowisko w sprawie art. 26 i w sprawie art. 3 ust. 2 eliminujemy ten absurd. Co do tego, że jest to absurd, wszyscy się zgadzamy. Po prostu jako ta Izba niższa musimy teraz dbać o Izbę wyższą, żeby się specjalnie nie ośmieszała.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Panie marszałku, czy można sprostować?)</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#JózefZych">Sprostować?</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#JózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Występuję w trybie sprostowania, ponieważ rozumiem intencje pana posła Króla, ale chciałbym, żeby on zrozumiał sytuację, w której znalazła się Komisja Nadzwyczajna. Otóż, jak wyjaśniał już poseł Markiewicz, ta sprawa stanowi dylemat dla Sejmu. Właściwie zredagowana propozycja zmiany zgłoszonej przez Senat do art. 3 ust. 1 powinna brzmieć w sposób następujący: skreślić słowo „proporcjonalne” (pierwsza zmiana) i wprowadzić słowo „wolne” (druga zmiana). Wtedy moglibyśmy z powodzeniem wypowiedzieć się w tych dwóch kwestiach. Skoro jednak tego nie zrobiono i skoro dotychczasowa tradycja czy praktyka — nie wiem, czy dobra — jest taka, że musimy się odnosić do całej zmiany w postaci nowego zapisu, to komisja stanęła przed dylematem i musiała symetrycznie postępować. Jedyny punkt, gdzie nie udało się wyeliminować określenia „wolny”, dotyczy właśnie Senatu, bo Senat wprowadził całkiem nową normę dotyczącą wyborów do Senatu. Eliminowaliśmy natomiast to pojęcie wszędzie tam, gdzie było to możliwe, po to, żeby nie powstał dylemat interpretacyjny: wszystkie wybory są wolne, a skoro przy wyborach do parlamentu nie ma tego przymiotnika, to znaczy, że do parlamentu mają nie być wolne. I to była jedyna przyczyna takiego postępowania komisji. Jest to oczywiście sytuacja paradoksalna.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#JerzyJaskiernia">Drugi argument. Sądzę, że pan marszałek ma rację, wskazując, że w teorii prawa konstytucyjnego mówi się o pięciu przymiotnikach wyborczych. Nie ma tam przymiotnika „wolny”, bo on dotyczy pewnej filozofii wyborów, nie jest to przymiotnik prawa wyborczego. W związku z tym Senat naruszył tutaj pewne zasady związane z teorią prawa konstytucyjnego i wpakował nas w sytuację, która rzeczywiście może prowadzić do paradoksu, do tego, że w jednym wypadku pozostaną wybory „wolne”. Jednak, z uwagi na dotychczasowy sposób procedowania ze zmianami Senatu, nie mogliśmy postąpić inaczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#JózefZych">Obecnie, jako ostatni przed przerwą, zabierze głos pan poseł Adam Łukomski, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Jako pierwszy po przerwie wystąpi pan poseł Lech Mażewski, Klub Liberalno-Demokratyczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AdamŁukomski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie pozwolę sobie wyrazić satysfakcję, że wbrew wcześniejszym zapowiedziom niektórych przedstawicieli Senatu nie doszło w nim do odrzucenia projektu „małej konstytucji”, co oznacza, że zwyciężyło poczucie odpowiedzialności za tworzenie podstaw prawnych nowej rzeczywistości prawnej naszego państwa, a tym samym poczucie odpowiedzialności za kraj - przecież nasz kraj. Wierzę, że to poczucie najwyższej odpowiedzialności nie opuści także naszej Izby podczas debaty i głosowania nad poprawkami Senatu do tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#AdamŁukomski">Ustosunkowując się ogólnie do poprawek drugiej Izby naszego parlamentu nie sposób nie zauważyć, że tylko niektóre z nich mają zasadnicze, merytoryczne znaczenie dla kształtu ustrojowego określanego w omawianej dzisiaj ustawie konstytucyjnej. Zaliczyć do nich można poprawkę proponującą zniesienie zasady proporcjonalności wyborów jako zasady konstytucyjnej. Stronnictwo nasze już podczas poprzednich debat sejmowych optowało zdecydowanie za tą niewątpliwie demokratyczną zasadą wyborczą. Proporcjonalność wyborów w połączeniu z określonym w ordynacji wyborczej dolnym progiem liczby głosów uprawniających do otrzymania mandatów przez ubiegający się o nie podmiot wyborczy winna gwarantować w praktyce w miarę stabilną sytuację polityczną, a w konsekwencji stabilny, mający poparcie parlamentu, rząd. Podniesienie tej zasady do rangi konstytucyjnej, z wszelkimi konsekwencjami prawnymi tego faktu (wypada tu wymienić chociażby konieczność uzyskania kwalifikowanej większości głosów przy próbie jej uchylenia), gwarantuje także stabilność samej zasady. Jesteśmy natomiast za przyjęciem poprawki Senatu dotyczącej art. 3 w tej części, gdzie mówi ona o „wyborach wolnych”.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#AdamŁukomski">Komisja Nadzwyczajna, ustosunkowując się do senackiej poprawki nr 2, uznała za dopuszczalne głosowanie rozłączne nad obiema częściami tej poprawki, mimo że formalnie jest to jedna poprawka. W tym miejscu chciałbym się ustosunkować do dyskusji, która wywiązała się przed chwilą między panami posłami Markiewiczem, Królem i Jaskiernią. Otóż nie jest tak, jak powiedział pan Jaskiernia, że skoro Senat zaproponował wprowadzenie wyborów wolnych i zniesienie wyborów proporcjonalnych w jednej poprawce, to komisja z tego względu poczuła się tym związana. Proszę zwrócić uwagę, że ta poprawka w zasadzie składa się z trzech części, a komisja uznała za dopuszczalne głosowanie nad nią jako nad dwiema poprawkami: w tej części, w której mówi się o wyborach wolnych i proporcjonalnych — jedna poprawka oraz w części dotyczącej Senatu — poprawka druga. Mam w związku z tym konkretny wniosek o to, aby podczas głosowania zmienić formę procedowania, aby potraktować poprawkę Senatu nie jako dwie, tylko jako trzy poprawki. Innymi słowy, aby odrębnie głosować nad dodaniem przymiotnika „wolny”, odrębnie nad skreśleniem przymiotnika „proporcjonalny” i odrębnie nad trzecią poprawką dotyczącą Senatu.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#AdamŁukomski">Proponowana przez nas metoda procedowania tej poprawki pozwoli uniknąć właśnie niekonsekwencji, o której tu już wcześniej była mowa, merytorycznie z powodów zasadniczych jesteśmy zaś za przyjęciem poprawki dotyczącej wymogu wyborów wolnych oraz nowego określenia zasad wyborów do Senatu, przeciwko zaś - jak już wspomniałem - poprawce proponującej zniesienie zasady proporcjonalności. Z tych samych względów jesteśmy także za zmianą treści art. 73 na wersję proponowaną w nowym ujęciu art. 72 ust. 2, a także za przyjęciem poprawki nr 18 lit. a dotyczącej art. 30 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#AdamŁukomski">Niewątpliwie ważna jest poprawka dotycząca liczby głosów potrzebnych do odrzucenia poprawki Senatu - czy 2/3, czy wielkość bezwzględna. W naszym klubie odbyła się bardzo szczegółowa debata na ten temat i ostatecznie zwyciężył pogląd, że w obecnej sytuacji słuszniejsze byłoby przyznanie racji Senatowi, niedeprecjonowanie Senatu właśnie w tym momencie politycznym. Dlatego też będziemy głosować za przyjęciem poprawki senackiej w tej części.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#AdamŁukomski">Konsekwentnie od początku prac Komisji Nadzwyczajnej wypowiadaliśmy się i wypowiadamy za wprowadzeniem, jako części integralnej, roty przysięgi składanej przez prezydenta i prezesa Rady Ministrów, słów: „Tak mi dopomóż Bóg”, przeto z satysfakcją odnotowujemy propozycje poprawek Senatu nr 19 i nr 35.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#AdamŁukomski">Muszę powiedzieć, niejako we własnym imieniu, że troszkę mnie dziwi ten niesłychany upór Komisji Nadzwyczajnej, która w większości godząc się na ewidentną sprzeczność w tej mierze z rotą przysięgi składanej przez żołnierzy Wojska Polskiego, tak niedawno przecież przez Wysoka Izbę uchwalonej, postuluje odrzucenie obu poprawek Senatu. Głosując za przyjęciem poprawek, nie chcemy bynajmniej udowodnić, co sugerowano w czasie prac Komisji Nadzwyczajnej, iż jesteśmy lepszymi katolikami. Uważamy natomiast, niezależnie od przytoczonego argumentu stricte prawnego, tj. formalnej zgodności treści rot wymaganych prawem, że będzie możliwe złożenie takiej przysięgi w obliczu katolickiego w olbrzymiej większości narodu oraz, jak niedawno usłyszeliśmy, chrześcijańskiego w olbrzymiej większości parlamentu, Sejmu - przecież z ust lidera Sojuszu Lewicy Demokratycznej dowiedzieliśmy się, że są to również chrześcijanie, tyle że lewicowi. Tak więc przypuszczam, że nie będzie żadnych problemów z przyjęciem przez Wysoką Izbę poprawek Senatu dotyczących właśnie formy roty przysięgi, mimo iż w tej chwili padło kilka deklaracji wskazujących na zajęcie odmiennego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#AdamŁukomski">Uważamy, że od osób takich jak prezydent i prezes Rady Ministrów można wymagać swego rodzaju deklaracji w tak istotnej kwestii dotyczącej zasad ustrojowych, jak stosunek do pewnych zasad fundamentalnych w naszym państwie, zasad chrześcijańskich. Skoro wprowadzono taki zapis do przysięgi żołnierskiej, z możliwością świadomego odstąpienia od przepisanej prawem roty przez opuszczenie tych słów, to chyba musi nasuwać się wniosek, że tym bardziej można wymagać wpisania tych słów do przysięgi składanej przez prezydenta i prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#AdamŁukomski">Być może będą głosy bagatelizujące tę sprawę z punktu widzenia ważności poszczególnych przepisów „małej konstytucji” dla określenia ich ustrojowego znaczenia. My jednak uważamy ją za na tyle ważną, by domagać się przyjęcia tej poprawki, i wierzymy, że za stanowiskiem Senatu będzie głosować wystarczająca większość posłów.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#AdamŁukomski">Chciałbym się ustosunkować w tej części do argumentu przedstawionego przez pana posła Jaskiernię, który powołał jako przykład przysięgę składaną przez prezydenta Wałęsę. Pozwolę sobie ocenić to jako argument dość przewrotny. Przecież prezydent Wałęsa nie miał żadnej innej możliwości poza dodaniem, jeżeli chciał ten element religijny wprowadzić, ponieważ obecnie obowiązująca konstytucja takiej możliwości nie przewiduje, a więc jest zasadnicza różnica między tym stanem prawnym, jaki mamy w obecnie obowiązującej konstytucji, a tym, który chcemy wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#AdamŁukomski">Pozwolę sobie również, aczkolwiek zazwyczaj tego unikam w wystąpieniach, starając się wypowiadać tylko merytorycznie, na pewną refleksję dotyczącą wczorajszego głosowania nad ustawą o radiofonii w części dotyczącej tzw. zasad chrześcijańskich. Analiza, lektura...</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#komentarz">(Głos z sali: Co to ma wspólnego?)</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#AdamŁukomski">Ma. Lektura wydruku wyników głosowania właśnie w tej części wskazuje na to, że przeciwko wprowadzeniu tych zasad do ustawy głosowali członkowie stronnictw, które w czasie wyborów w wizytówce telewizyjnej posługiwały się takim elementem dźwiękowym, jak rota, gdzie przecież zawarte są słowa: „Tak nam dopomóż Bóg”. Dzisiaj ci sami panowie deklarują, że będą głosować przeciwko wprowadzeniu tych słów do roty przysięgi prezydenta i prezesa Rady Ministrów. Głosowali również, jak wynika z tej lektury, członkowie takich stronnictw, które w nazwie mają słowo: „chrześcijański”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JózefZych">Przepraszam, panie pośle, pan wykracza poza temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AdamŁukomski">Argumentując w ten sposób, chcę po prostu zaapelować, aby panowie posłowie głosowali za poprawką Senatu, i o tyle, panie marszałku, uważam, że ma to związek z przedmiotem mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AdamŁukomski">Wyrażamy natomiast ubolewanie, pragnę to uczynić w imieniu swojego klubu, że Senat nie uznał za stosowne wprowadzić zmiany do art. 42, zawierającego wysoce niefortunne zarówno w aspekcie prawnym — polegające na sprzeczności z obowiązującą ustawą o obywatelstwie polskim — jak i emocjonalnym określenie: „zwalnia z obywatelstwa polskiego”.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AdamŁukomski">Kiedy słyszałem w wypowiedziach przedstawicieli Senatu takie zarzuty pod adresem „małej konstytucji”, że ona wręcz kpi z narodu polskiego, to myślałem, nie ukrywam, że wśród poprawek Senatu znajdzie się przynajmniej poprawka dotycząca stosunku do obywatelstwa polskiego. Ponieważ tak się nie stało, jeszcze raz wyrażam z tego powodu nasze ubolewanie. Stało się tak, mimo że zarówno podczas debaty sejmowej, jak i w czasie prac komisji osobiście nie usłyszałem ani razu jednego argumentu, który by w jakiś sposób przekonywał do tej wersji, przypomnę: „zwalnia z obywatelstwa polskiego”. Nie da się także ukryć, że znaczną niekonsekwencję wykazała komisja w wypadku wymiennego stosowania określeń: „administracja państwowa” i „administracja rządowa”. Pod względem zakresu logicznego — nie ulega wątpliwości — nie są to pojęcia tożsame, każda bowiem administracja rządowa jest administracją państwową, lecz nie odwrotnie. Jednak podobne zastrzeżenie można także odnieść do stanowiska Senatu, który proponując stosowne i słuszne zmiany w art. 52 ust.2 (poprawka nr 30), art. 56 ust. 2 (poprawka nr 32) i art. 70 ust. 1 (poprawka nr 36) przeoczył jednocześnie, że identycznych zmian wymaga np. art. 5 ust. 1 pkt 4 i art. 57 ust. 1. Oczywiście usterka ta bynajmniej nie dyskwalifikuje ustawy, godzi się jednak o tym jasno powiedzieć choćby ze względu na mogące wystąpić w przyszłości trudności interpretacyjne.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#AdamŁukomski">Obowiązująca procedura ustawodawcza gwarantuje, że ustawa konstytucyjna z dnia 1 sierpnia 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym - niezależnie od sposobu potraktowania przez Sejm poprawek Senatu - zostanie przedstawiona do podpisu prezydentowi Rzeczypospolitej. W imieniu Klubu Parlamentarnego ZChN pozwalam sobie wyrazić głębokie przekonanie, że niezależnie od krytycznych słów wypowiedzianych pod adresem tej ustawy przez przedstawicieli głowy państwa i samego pana prezydenta także i na tym etapie tworzenia prawa zwycięży poczucie odpowiedzialności za skuteczność naszego prawa i za skutki odkładania w czasie tej bardzo potrzebnej regulacji prawnej.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#JózefZych">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#PiotrCzarnecki">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Polsko-Łotewskiej Grupy Parlamentarnej w sali nr 105 przy Biurze Stosunków Międzyparlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#PiotrCzarnecki">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego „Porozumienie Ludowe” odbędzie się w czasie pierwszej przerwy w siedzibie klubu.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#PiotrCzarnecki">Zebranie Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w sali konferencyjnej nowego Domu Poselskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#JózefZych">Zarządzam przerwę do godz. 11 min 40.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 10 do godz. 11 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WiesławChrzanowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#WiesławChrzanowski">Kontynuujemy dyskusję nad punktem 7 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#WiesławChrzanowski">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Lech Mażewski z Klubu Liberalno-Demokratycznego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jarosław Kaczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#LechMażewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poprawki Senatu należałoby podzielić na kilka grup; generalnie można je podzielić na dwie grupy, tzn. jedne o charakterze merytorycznym, drugie o charakterze redakcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#LechMażewski">Jeśli chodzi o poprawki o charakterze merytorycznym, to rzeczywiście istotny jest tu problem liczby przymiotników określających prawo wyborcze i złej propozycji zapisu, którą przedstawił nam do rozstrzygnięcia Senat.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#LechMażewski">Mój klub opowiada się przeciwko wprowadzeniu przymiotnika „wolne” przy określaniu wyborów, bo wolne wybory są wtedy, kiedy są spełnione cztery podstawowe wymogi — przymiotniki — prawa wyborczego, tzn. powszechność, bezpośredniość, równość i tajność głosowania, stąd zdecydowanie przeciwko takiej propozycji będziemy głosować. Problemem jest kwestia zapisu, ale może jakoś sobie z tym poradzimy, mówił o tym pan poseł Markiewicz i wyjaśniał, dlaczego ma on brzmieć tak a nie inaczej.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#LechMażewski">Druga merytoryczna i istotna poprawka to kwestia usytuowania Senatu, samej jakby pozycji ustrojowej Senatu. Senat proponuje sytuację, w której obie izby miałyby być równoprawne, miałby to być całkowity bikameralizm. Z naszego punktu widzenia w obecnej sytuacji, przy takiej konstrukcji Senatu, jest to niemożliwe. Stąd będziemy również występowali generalnie przeciwko tego typu poprawkom senackim.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#LechMażewski">Jeśli zaś chodzi o różne poprawki redakcyjne, to oczywiście jesteśmy za tym, by je przyjąć, bo pamiętamy, w jaki sposób 1 sierpnia był uchwalany tekst „małej konstytucji” i chodziło wówczas o to, by go uchwalić. Zadaniem Senatu było wygładzenie tekstu „małej konstytucji” i w części Senat z tego, jak sądzę, się wywiązał. Stąd też będziemy popierali stanowisko komisji konstytucyjnej, jeśli chodzi o sposób naszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#LechMażewski">„Małą konstytucję” traktujemy jako pewne prowizorium konstytucyjne, czas testowania nowego ustroju, który zaproponowano w tej ustawie, i oczekujemy odpowiedzi na pytanie, czy system prezydencko-parlamentarny, który zaproponowano w „małej konstytucji”, może być przeniesiony do pełnej konstytucji czy też nie, w takim kształcie czy innym. Tak więc będzie dla nas bardzo ważna praktyka konstytucyjna, która ukształtuje się pod rządami „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#LechMażewski">Chciałbym jeszcze spojrzeć na „małą konstytucję” z perspektywy nowego ustroju Polski, tym bardziej że jutro będziemy powoływali Komisję Konstytucyjną, której prace będą zmierzać do uchwalenia dużej czy też pełnej konstytucji, i z tej perspektywy chciałbym spojrzeć na rozwiązania zawarte w „małej konstytucji”, na pytania, które się tam pojawią, które będą musiały być przez nas rozstrzygnięte czy w drodze wyboru politycznego, czy też pewnej praktyki politycznej, czy ustrojowej.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#LechMażewski">Trzy tylko sprawy chciałem państwu jeszcze raz przedłożyć do rozpatrzenia, mianowicie pozycję prezydenta, o której jest mowa w „małej konstytucji”, prawo do bieżącego rządzenia i wreszcie model zdecentralizowanego państwa. Pozycja ustrojowa prezydenta RP w „małej konstytucji” wzorowana jest na przepisie art. 32 konstytucji z 1952 roku. Z całej regulacji konstytucyjnej wynika, że prezydent nadal pozostanie podwójnym arbitrem; arbitrem w sensie sportowym i w znaczeniu arbitrażu jako ostatecznego decydowania. Należy tu odróżnić dwie sytuacje: normalnego funkcjonowania państwa oraz sytuację wyjątkową. W pierwszym wypadku rola prezydenta arbitra sprowadza się do „odgwizdywania” błędów w grze politycznej, bez mieszania się w samą grę. Chodzi więc o rozstrzyganie w normalnych warunkach konfliktów między rządem a Sejmem, o możliwość rozwiązywania w pewnych sytuacjach parlamentu przed upływem kadencji, w wyjątkowych zaś sytuacjach prezydent sam podejmuje decyzje, czyni to na podstawie swoich uprawnień wynikających z regulacji stanów nadzwyczajnych.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#LechMażewski">Zgodnie z „małą konstytucją” prezydent może rozwiązać Sejm, ale, poza przypadkiem przewidzianym w art. 63, nie ma to charakteru obligatoryjnego. Rozwiązanie Sejmu może nastąpić w trojakiej sytuacji: jeśli po 4-krotnej próbie - po dwie ze strony prezydenta i Sejmu — nie uda się sformować rządu, w razie tzw. niekonstruktywnego wotum nieufności, tzn. kiedy obalając rząd, Sejm nie jest w stanie wyłonić nowego premiera, oraz jeśli parlament w ciągu 3 miesięcy nie zdołał uchwalić budżetu.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#LechMażewski">Regulacja stanów nadzwyczajnych — a więc arbitraż prezydencki w mocniejszym sensie — w „małej konstytucji” jest prawie taka sama jak za czasów generała Wojciecha Jaruzelskiego. Niestety, nie udało się tego zmienić, odnosi się to zwłaszcza do stanu wojennego.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#LechMażewski">Jeśli chodzi o stan wojenny i w ogóle regulacje stanów nadzwyczajnych, to powinniśmy dążyć w pełnej, tej dużej konstytucji do takich rozwiązań, które odznaczałyby się obszernym potraktowaniem problematyki stanu nadzwyczajnego i troską o uniknięcie zarzutu działania dowolnego, co więcej, nielegalnego. Do takich regulacji zaliczyć należy postanowienia ustawy zasadniczej RFN i szwedzkiej konstytucji z 1974 r. Są to wzorcowe przykłady konstytucji czasu nadzwyczajnego, albowiem w rozwiniętej regulacji występują w obu konstytucjach daleko posunięte zmiany w funkcjonowaniu władzy i zastępcze organy państwowe służące sprawowaniu władzy w stanie nadzwyczajnym.</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#LechMażewski">Wprawdzie realna możliwość korzystania przez prezydenta z uprawnień podwójnego arbitra zakłada rezygnację głowy państwa z nadmiernego angażowania się w bieżącą politykę, to jednak prezydent, pochodzący z powszechnego wyboru, a więc wybrany także z racji przedstawionego programu, powinien zapewnić jego realizację. Jego rola zatem nie może ograniczać się li tylko do samego arbitrażu. W jaki więc sposób ten kluczowy dla funkcjonowania całego systemu ustrojowego problem jest rozstrzygnięty w „małej konstytucji”?</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#LechMażewski">W ustawie konstytucyjnej z 1 sierpnia utrzymano rozdział funkcji prezydenta i rządu. Prezydent RP nie jest szefem rządu, nie posiada władzy, jeśli chodzi o sprawowanie rządów. Ten bowiem, kto czuwa nad respektowaniem konstytucji i dzięki swem arbitrażowi zapewnia prawidłowe funkcjonowanie władz publicznych, przynajmniej w normalnych warunkach, jest umieszczony poza rządem i nie rządzi. Pełnia władzy, jeśli chodzi o rządzenie, spoczywa w rękach rządu.</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#LechMażewski">Spośród bieżących spraw związanych z rządzeniem na czoło wysuwa się tryb powoływania i odwoływania rządu. Prezydent Lech Wałęsa, jak pamiętamy, domagał się nie tylko swobodnego prawa powoływania premiera, ale również swobodnego prawa jego odwoływania, a także pozostałych członków rządu. Zgodnie zaś z pierwotną propozycją, zawartą w projekcie Unii Demokratycznej, prezydent miałby prawo powoływania premiera, a na jego wniosek ministrów, przy czym rząd rozpocząłby działalność z chwilą mianowania go przez głowę państwa. Żadna z tych koncepcji nie została zrealizowana.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#LechMażewski">W zakresie powoływania rządu w „małej konstytucji”zgodzono się na kompromis między prezydentem a Sejmem. Każdy z tych organów może dwukrotnie próbować powołać Radę Ministrów. Celem tego kompromisu jest stworzenie szansy powołania silnego rządu, gdyby się to nie udało, to słabszego, a na koniec w ogóle jakiegokolwiek. Gdyby się to jednak nie powiodło, prezydent — zgodnie z art. 63 — na własną odpowiedzialność powołałby rząd lub rozwiązał Sejm. W tym ostatnim rozwiązaniu mamy częściowe odwołanie się do wzorów niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#LechMażewski">Co stałoby się jednak, gdyby Sejm odmówił rządowi prezydenckiemu wyrażenia zgody na projekty ustaw, co mogłoby doprowadzić do paraliżu ustawodawczego. W celu zapobieżenia temu, na wzór art. 81 ustawy zasadniczej RFN, należałoby wprowadzić ustawodawczy stan wyjątkowy. Zostaje on zarządzony przez prezydenta na wniosek premiera i za zgodą Senatu. W czasie jego trwania każdy rządowy projekt ustawy odrzucony przez Sejm może - po uzyskaniu zgody Senatu - być ogłoszony jako obowiązujące prawo. Stan taki trwać może jedynie do nowych wyborów parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#LechMażewski">Od zasady, że prezydent nie angażuje się w bieżącą politykę, jest jedno wyraźne odstępstwo, a mianowicie sfera polityki obronnej i zagranicznej. Te strategiczne uprawnienia głowa państwa dzieli jednak z rządem. Zgodnie z przepisem art. 35 prezydent sprawuje ogólną władzę zwierzchnią w zakresie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa. Organem doradczym prezydenta w tym wypadku jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Skoro Rada Bezpieczeństwa Narodowego została tak usytuowana, to pojawia się kwestia ustanowienia ciała rządowego, które koordynowałoby politykę rządu w sprawach obrony i miało kompetencje decyzyjne wobec organów administracji państwowej. Obecnie cały rząd pełni te funkcje, ale jest tak tylko teoretycznie, gdyż nie starcza mu na to czasu; większość spraw próbuje się niezbyt udanie załatwiać w drodze ustaleń międzyresortowych, pewne sprawy pilotuje Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#LechMażewski">Należałoby jednak zastanowić się, czy w przyszłej konstytucji nie powrócić do Rady Bezpieczeństwa Narodowego jako organu decyzyjnego, narzucając jednak konstytucyjnie jej skład, tak by głos stanowiący mieli wyłącznie odpowiedni przedstawiciele rządu oraz prezydent Rzeczypospolitej. Takie rozwiązanie przyjęto we Francji. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego jako organ wykonawczy rady musi stać się wtedy organem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#LechMażewski">I ostatnia sprawa. Aby wzmocnić pozycję ustrojową rządu i zlikwidować kryzysy związane z upadkiem gabinetu, twórcy „małej konstytucji” wprowadzają wzorem niemieckim instytucję konstruktywnego wotum nieufności. Jego uchwalenie pociąga za sobą konieczność dymisji premiera i rządu, ale oznacza jednocześnie powołanie na urząd nowego premiera, którego nazwisko jest wymienione we wniosku. Rozwiązanie przyjęte u nas nie jest jednak konsekwentne, gdyż istnieje możliwość uchwalenia wotum nieufności bez wskazania kandydata na premiera. W takiej sytuacji prezydent przyjmuje dymisję rządu i przystępuje do formowania nowego rządu albo rozwiązuje Sejm.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#LechMażewski">Dużym osiągnięciem ustrojodawcy jest również fakt, że w „małej konstytucji” udało się umieścić rozdział poświęcony samorządowi terytorialnemu. W rezultacie państwo oparte jest jakby na dwu układach: centralnym (prezydent, rząd, parlament) i terenowym (wieloszczeblowy samorząd terytorialny). Oznacza to, że decentralizacja państwa zostaje podniesiona do rangi zasady konstytucyjnej. Art. 71 ust. 4 zawiera postanowienie, że gmina nie jest jedynym szczeblem samorządu terytorialnego, co daje podstawę do tworzenia powiatów. Z wieloszczeblowością związków samorządu terytorialnego nie udało się połączyć zapisu o możliwości przekazywania im przez parlament części jego uprawnień ustawodawczych. Cytowany przepis nie rozstrzyga zatem definitywnie sprawy tworzenia np. powiatów lub regionów samorządowych, pozostawia to ustawodawstwu zwykłemu. Zapisy konstytucyjne nie przesądzają ostatecznego kształtu terytorialnej organizacji państwa. Dopiero w drodze ustawodawstwa zwykłego i konstytucyjnego, wykorzystując jednocześnie powstałą praktykę, określony zostanie model ustroju terytorialnego państwa. Propozycje zaś zawarte w rozdz. 5 dają możliwość podjęcia kolejnych działań w procesie decentralizacji Polski.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#LechMażewski">Proszę państwa, właśnie te trzy, jak sądzę, sprawy, to znaczy pozycja prezydenta, prawo do bieżącego rządzenia, a więc relacje między prezydentem, rządem i parlamentem, i wreszcie głębokość decentralizacji państwa, muszą być w drodze pewnej praktyki podstawą, na której będzie rozstrzygana ta właśnie ustawa konstytucyjna z 1 sierpnia. I dopiero wtedy albo zostaną one wpisane do pełnej konstytucji, albo będziemy musieli szukać innych rozwiązań konstytucyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Jarosława Kaczyńskiego z Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum. Następnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Michał Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JarosławKaczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Znane jest stanowisko Porozumienia Centrum w sprawie ustawy konstytucyjnej, było ono bowiem prezentowane w trakcie zasadniczej dyskusji na ten temat, i poprawki Senatu nie mogą wpłynąć na jego zmianę. Senat zaproponował poprawki o charakterze technicznym, językowym - niektóre z nich z całą pewnością są trafne, bardziej precyzujące, ale oczywiście nie zmieniają sensu całości - jak też zmiany o nieco istotniejszym charakterze i do nich chciałbym się odnieść. Może jednak najpierw przypomnę, co było podstawą zasadniczych zastrzeżeń Porozumienia Centrum do projektu tzw. małej konstytucji. Otóż tą podstawą była konstrukcja władzy wykonawczej, konstrukcja pozwalająca na utrzymanie w ramach tej władzy dwóch ośrodków decyzyjnych. Sądzimy, że czas przyniósł kolejne potwierdzenie tezy, że tego rodzaju sytuacja po pierwsze istnieje, a po drugie jest niebezpieczna dla państwa polskiego. I tu posłużę się przykładem z zakresu tak ważnej dla nas wszystkich sprawy polskiej polityki zagranicznej i polskiego bezpieczeństwa - z jednej strony wizyta pani premier Suchockiej w NATO (nasze ugrupowanie z radością przyjęło ten zwrot w polityce rządu, a przede wszystkim w w polityce Unii Demokratycznej, chociaż nie jest to niestety zwrot konsekwentny), a z drugiej strony deklaracja pana prezydenta w sprawie NATO-bis, o której pani premier nie została przez pana prezydenta poinformowana. Mamy więc do czynienia z dwutorowością władzy, co z całą pewnością bezpieczeństwu Polski nie służy.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JarosławKaczyński">Instytucja kontrasygnaty, która niczemu innemu jak właśnie zapobieganiu takim sytuacjom ma służyć, została jednak w „małej konstytucji” tak zredukowana, że w istocie tej swojej funkcji nie może pełnić. Jedna z propozycji Senatu jeszcze bardziej pogłębia tę redukcję. Być może dotyczy to sprawy niezbyt istotnej w kontekście całości, jednak z tą poprawką w żadnym wypadku nie możemy się zgodzić. Nie chodzi tu o kwestię dotyczącą powoływania prezesów Sądu Najwyższego, nie pierwszych prezesów tylko prezesów izb, ale o zasadę ogólną, zasadę, która odnosi się do racjonalnej konstrukcji ustroju państwa. Nie będę przytaczał innych przykładów owego napięcia między dwoma rodzajami władzy wykonawczej, ale sądzę, że wszyscy w tej Izbie je znają, można je znaleźć choćby w dzisiejszych gazetach. I to już jest stan, powiedzmy sobie, zagrażający tym wartościom, dla których w ogóle nowy ustrój w Polsce jest powoływany. Można udawać, że się tego nie dostrzega, ale my nigdy z żadnych powodów nie zamierzaliśmy uczestniczyć w tym powszechnym, niestety, w tej Izbie udawaniu. To jest sprawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#JarosławKaczyński">Sprawa druga. Senat zaproponował likwidację Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Na temat sensu tej instytucji mówił pan poseł Jaskiernia i gdyby wywody pana posła odnosiły się w jakiś konkretny sposób do obecnej rzeczywistości, byłbym gotów nawet się z nimi zgodzić, ale, panie pośle i Wysoka Izbo, one się po prostu do obecnej rzeczywistości, do obecnej praktyki, także Biura Bezpieczeństwa Narodowego, po prostu nijak nie odnoszą. I stąd to, co w tym akurat wypadku zaproponował Senat, jest - jak sądzimy - godne poparcia.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JarosławKaczyński">Jest jeszcze jedna sprawa, o której była tu mowa, sprawa, którą niektórzy traktują jako marginalną, nieistotną, ale my ją uważamy za ważną. Przedstawiciel Klubu Parlamentarnego ZChN był łaskaw mówić o tzw. wartościach chrześcijańskich. Nie wiem, czy to jest przejęzyczenie, czy też po prostu nowe usytuowanie ZChN na scenie politycznej prowadzi do tak głębokiej weryfikacji postawy ideowej tej partii, niemniej dla nas wartości chrześcijańskie nie są wartościami „tak zwanymi”.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#JarosławKaczyński"> Są one wartościami najbardziej autentycznymi, najbardziej fundamentalnymi dla naszej kultury i dla naszych, przynajmniej postulowanych, postaw. I właśnie w imię tych wartości, w imię tego, by nie kontynuować praktyki poprzedniego ustroju, w którym niby miały one prawo legalnie funkcjonować, ale w rzeczywistości były jakby odsuwane na margines, wraz z instytucjami mającymi ich strzec i wcielać je w życie, jesteśmy jednak za tym, by zgodnie z przekonaniami zdecydowanej większości naszego społeczeństwa formuła religijna przysięgi była formułą główną. Prawa zaś innych, prawa tych, którzy nie wyznają żadnej religii albo też wyznają inną, są - jak sądzę - dostatecznie zabezpieczone poprzez istnienie także formuły obocznej, formuły, która przy składaniu przysięgi pozwala zrezygnować z odnoszenia się do Boga.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#JarosławKaczyński">Mam nadzieję, że kiedyś, kiedy ta konstytucja zgodnie z obecnymi przepisami konstytucyjnymi - o tym jeszcze za chwilę będę mówił - będzie mogła być uchwalona, ta sprawa zostanie pozytywnie załatwiona. Można by się odnieść jeszcze do kilku innych poprawek, ale nie będę przedłużał wywodu, dlatego że już wspomniałem o zasadniczym problemie w tym głosowaniu. Otóż to głosowanie ma się odbyć na podstawie podjętej dzisiaj uchwały dotyczącej zmiany regulaminu Sejmu. Otóż ta zmiana jest w sposób zupełnie oczywisty i nie podlegający dyskusji sprzeczna z konstytucją. Złożymy odpowiedni wniosek w sprawie zaskarżenia tej zmiany do Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#JarosławKaczyński"> Nie mamy jednak zamiaru brać udziału w tego rodzaju przedsięwzięciach, które są po prostu kpinami z prawa. Rozumiemy, że są doraźne cele polityczne, rozumiemy, że w walce politycznej, w grze politycznej niekiedy prawo jest traktowane w sposób instrumentalny - to się zdarza we wszystkich, nawet w najbardziej demokratycznych ustrojach, chociaż na pewno nie jest to dobre, to jest złe - gdy się jednak zaczyna dla takiego doraźnego celu politycznego łamać przepisy najwyższej rangi, przepisy konstytucyjne, to mamy do czynienia po prostu z bardzo głębokim kryzysem. Myśmy nieraz zwracali uwagę na kryzys, który występuje w tej Izbie, na kryzys, który występuje w naszym państwie właśnie w tych sprawach, w sprawach polskiej demokracji, w sprawach polskiej praworządności. Dzisiaj mamy bardzo drastyczny przejaw tego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#JarosławKaczyński">W związku z tym, że nie chcemy uczestniczyć w tych przedsięwzięciach, które są jakby potwierdzeniem tego kryzysu, nie będziemy uczestniczyć w tym głosowaniu, bo gdybyśmy wzięli w nim udział, to tak jak byśmy zgadzali się na to rozwiązanie - całkowicie, podkreślam to, sprzeczne z konstytucją - które tutaj zostało przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#JarosławKaczyński">Dlatego też mówiłem o swojej nadziei na to, że uchwalimy kiedyś tę „małą konstytucję”, ale zgodnie z obecnie obowiązującą konstytucją. Powtarzam jeszcze raz — chcę być w tym wypadku dobrze zrozumiany — nasz klub nie weźmie udziału w głosowaniu nad poprawkami Senatu do tzw. małej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Michała Ujazdowskiego z Klubu Parlamentarnego Konwencja Polska. Następnym mówcą będzie pan poseł Marek Markiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Konwencja Polska kieruje się przede wszystkim przekonaniem, iż uchwalenie „małej konstytucji”, jej wejście w życie jest kwestią pilną i niezależnie od werdyktów szczegółowych, które dzisiaj Wysoka Izba podejmie, będzie to pozytywny zwrot, bo jest to warunek usprawnienia władzy państwa. Po prostu nie może być tak, że nadal będziemy żyć w warunkach przepisów konstytucyjnych z roku 1952, nie może być tak, że rząd może być odwołany na wniosek jednego posła, nie może być tak, że będą niejasności, jeśli chodzi o kompetencje, o relacje między organami władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej, nie może istnieć nadal to, co moglibyśmy określić mianem galimatiasu władzy, czyli coś, co powoduje społeczne niezrozumienie dla roli rządu, prezydenta i parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Dobrze się więc stało, że w tej Izbie przed dwoma miesiącami doszło do zawiązania kompromisu w przedmiocie „małej konstytucji”. W zasadzie warunki tego kompromisu zostały przez Izbę senacką dotrzymane, to znaczy żadna z poprawek Senatu nie narusza warunków zawartego w tym wypadku kompromisu między siłami politycznymi w najistotniejszych sprawach ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Jestem zadowolony, że w Senacie przegrały te środowiska polityczne, ci politycy, którzy woleli wyrazić zgodę na dalsze obowiązywanie konstytucji stalinowskiej niż pójść na kompromis w sprawie „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#KazimierzMichałUjazdowski">To prawda, nie jest tak, że projekt „małej konstytucji” może satysfakcjonować w 100% jakąkolwiek siłę polityczną, ale ten projekt, projekt, który dzisiaj jeszcze rozpatrujemy, opiera się na założeniu bardzo bliskim Konwencji Polskiej — że kształt ustroju politycznego w Rzeczypospolitej musi być wyrazem kompromisu między wolnością polityczną a troską o sprawny i funkcjonalny organizm państwa. Po prostu sprawność władzy państwowej jest też wartością. Niesprawne państwo nie zagwarantuje ani obrony praw jednostki, ani interesu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Widzimy zalety projektu „małej konstytucji”. Widzimy to, iż ten projekt porządkuje polską demokrację, że zgodnie z regułami systemu prezydencko-parlamentarnego bardziej precyzyjnie, niż to uczyniono w obecnym stanie prawnym, określa kompetencje prezydenta, rządu i parlamentu, że mamy tutaj do czynienia przede wszystkim z istotnym wzmocnieniem władzy wykonawczej, rządu, że mamy tutaj możliwość upoważnienia rządu do wydawania rozporządzeń ustawodawczych, rozporządzeń z mocy ustawy, czyli tego instrumentu, którego dzisiaj brakuje, tego instrumentu, który w sposób realny może usprawnić władzę państwową. Z tego się bardzo cieszymy i widzimy, że to jest ewidentną zaletą tego projektu. Widzimy również to, że uchwalenie, pilne uchwalenie „małej konstytucji” jest kwestią niezwykle aktualną, ponieważ w polskim życiu publicznym pojawia się inna koncepcja wzmocnienia państwa popierana również przez część ugrupowań koalicji rządowej, koncepcja, z którą Konwencja Polska się nie zgadza. Jest to koncepcja wzmocnienia państwa na gruncie, w moim przekonaniu, pozornego autorytetu związków zawodowych. Nie chcę już poruszać w dyskusji ustrojowej tego, że taki prozwiązkowy korporacjonizm, koncepcja przywilejów ustrojowych dla związków zawodowych, po prostu krzywdzi wszystkich tych, którzy nie są reprezentowani przez związki zawodowe. W naszym przekonaniu jest to koncepcja fałszywa w sensie ustrojowym, nie przyniesie ona stabilności politycznej, dlatego też uważamy, że trzeba wzmocnić polski system polityczny wewnętrznie właśnie przez wprowadzenie „małej konstytucji”, że nie należy opierać się na zewnętrznych względem państwa instytucjach i na ich tylko i wyłącznie pozornym autorytecie.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Jeśli chodzi o poprawki szczegółowe Senatu, Konwencja Polska zajmuje następujące stanowisko:</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po pierwsze, jesteśmy za usunięciem z „małej konstytucji” zasady proporcjonalności, to znaczy uważamy, iż wybór między ordynacją proporcjonalną a ordynacją większościową nie jest po prostu równoznaczny z wyborem między ordynacją dobrą a złą. Nie opowiadamy się dziś za ordynacją większościową, ale uważamy, że w tym wypadku musi przede wszystkim dojść do kompromisu między ideą reprezentatywności parlamentu a ideą jego funkcjonalności. Ten kompromis powinien być szczegółowo określony na poziomie ustawodawstwa zwykłego i nie ma powodu, dla którego konstytucja miałaby dekretować na korzyść jakiejkolwiek strony podstawową zasadę ordynacji wyborczej i zamykać drogę racjonalnym rozwiązaniom. Dlatego popieramy poprawkę Senatu w sprawie usunięcia z tekstu „małej konstytucji” zapisu dotyczącego zasady proporcjonalności.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po drugie, opowiadamy się za parlamentarnym systemem dwuizbowym i za taką rolą ustrojową Senatu, w której jego podstawowym zadaniem jest kontrola dobrego stanowienia prawa, kontrola rzetelnego stanowienia prawa, dlatego też uważamy, że decyzje Senatu powinny być odrzucane większością kwalifikowaną, i w tym zakresie popieramy poprawkę Senatu. Przyjęcie tego wariantu, który popiera Komisja Nadzwyczajna do spraw „małej konstytucji”, jest praktycznie rzecz biorąc zadekretowaniem jednoizbowości parlamentu, przeciwko czemu opowiada się Konwencja Polska.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Jednocześnie jesteśmy przeciwko temu, by Senat odgrywał polityczną rolę, dlatego też, odwrotnie niż Senat, nie poprzemy tej poprawki, w której zakłada się, iż rozwiązanie parlamentu, a więc decyzja polityczna, następuje w trybie decyzji Zgromadzenia Narodowego. To powinno leżeć w gestii Sejmu. A więc Senat jako Izba rozwagi, refleksji, jako Izba, która kontroluje dobre stanowienie prawa i ma realne w tym zakresie instrumenty, a nie jako Izba polityczna, zastępująca w pełnieniu funkcji politycznej Sejm.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po trzecie, jesteśmy przeciwko tej poprawce, która osłabia instytucję projektu pilnego - rzecz dotyczy instytucji inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów - a więc przeciwko poprawce do art. 16 ust. 3, której przyjęcie pozbawiłoby marszałka Sejmu prawa do odmowy poddania pod głosowanie poprawki dotyczącej projektu pilnego, która uprzednio nie była przedłożona komisji.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po czwarte, jesteśmy za tym, aby formuła religijna była integralną częścią roty przysięgi prezydenta i rządu, przy czym Konwencja Polska nie wchodzi tutaj w ten spór, jaki został zasygnalizowany w wystąpieniu pana posła Kaczyńskiego, które z ugrupowań politycznych w Sejmie ma większe prawo do przyznawania się do wartości chrześcijańskich, ale opowiadamy się w tym zakresie za poprawkami Senatu.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po piąte, jesteśmy za tym, by sformułowanie: „administracja państwowa” zastąpić sformułowaniem: „administracja rządowa”, dlatego że nie można sprowadzać państwa do rządu. Po prostu państwo to nie tylko rząd i administracja państwowa nie składa się wyłącznie z tych instytucji, które podlegają Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Po szóste, uważamy, iż w konstytucji powinno się określać zasady i prawa samorządu terytorialnego, dlatego też będziemy głosować za odrzuceniem poprawek do art. 74, 75 i 76, przyjęcie których realnie osłabiłoby pozycję ustrojową samorządu terytorialnego i właściwie odsyłałoby w istotnych sprawach w tym zakresie do ustawodawstwa zwykłego.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#KazimierzMichałUjazdowski">Chcę jeszcze raz powtórzyć: Konwencja Polska — niezależnie od werdyktów szczegółowych w tej sprawie, które dzisiaj zostaną wydane w Sejmie — podporządkowuje wszystkie swoje decyzje przekonaniu, iż rzeczą najpilniejszą jest wejście w życie „małej konstytucji”. Po prostu politycy i środowiska polityczne mają obowiązek budowania sprawnego systemu politycznego. Nawet można mówić w przenośni o prawie obywatela do klarownej i sprawnej władzy. I właśnie w imię tego prawa będziemy dążyć, by „mała konstytucja” weszła jak najszybciej w życie. Potem przyjdzie czas na prace nad konstytucją dużą.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Marka Markiewicza z Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”. Następnym mówcą będzie pan poseł Włodzimierz Sumara.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#MarekMarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub NSZZ „Solidarność” poprze wprowadzenie w życie „małej konstytucji”, a konkretniej mówiąc, odnosząc to do realiów, które obserwujemy od 9 miesięcy, nie będzie robił niczego, by przeszkodzić tej procedurze, albowiem z niepokojem dostrzegamy — po raz kolejny pytając, czy Sejm wolnej Rzeczypospolitej będzie konstytuantą — działania, które każą postawić pytanie: Czy ten Sejm nie chce, nie może podjąć, czy też unika rozstrzygnięć konstytucyjnych? Bardzo wiele zjawisk na to wskazuje. Zwróćmy bowiem uwagę, że i praca Komisji Nadzwyczajnej nad „małą konstytucją”, po pierwsze, nie polegała na wybieraniu między różnymi wariantami, ale była pracą nad jednym, bo nikt nie zgłosił konkurencyjnych projektów, a po drugie, była obarczona historycznym paradoksem, ponieważ twórczy i znaczący udział w tych pracach wzięli koledzy z lewicy, przy nieobecności kolegów głoszących niezbędną zmianę ustroju, co wcale nie prowadzi do założeń restytucji komunizmu w tym projekcie, ale jest to paradoks, na który trzeba zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#MarekMarkiewicz">Przypominamy także pierwszy dzień sierpnia i atmosferę, w jakiej pierwsze dzieło ustawodawcze wolnego Sejmu było przyjęte; atmosferę wcale nie odpowiadającą godności tego aktu. Wreszcie, dziś debatę nad konstytucją prowadzimy przy pustej sali, gdy dyskusja nad licencjami w transporcie międzynarodowym zgromadziła zdecydowanie więcej osób. To pozwala nam zadać pytanie: Czy Sejm nie chce czy nie może wydać konstytucji i podjąć dzieła ustrojowej przebudowy państwa? Być może nieostrość konstrukcji, utrzymywanie niejasnego zakresu kompetencji, może służyć prowadzeniu gry politycznej — być może. Być może, że omijanie w debacie konstytucyjnej zasadniczych pytań pozwala na zastępcze zdobywanie bądź utrzymywanie przyczółków przy kwestiach tak zasadniczych dla państwa, jak: zakres jego opiekuńczej roli, stosunek państwa do Kościoła, którego określenie pozwoliłoby chyba uniknąć poszukiwania nazwisk chrześcijan w wydrukach komputerowych w dyskusji nad telewizją. Można by podać jeszcze kilka innych przykładów, wskazując na to, że nasze apele — a po raz piąty je w imieniu klubu „Solidarności” składamy — by budować nowy ustrój, by tworzyć, nie spotykają się z takim odzewem, na jaki liczyliśmy od pierwszego dnia funkcjonowania Sejmu. „Solidarność” jest za budową, tworzeniem, podejmowaniem konstruktywnych działań, kroków, które zmierzają do przebudowy ustroju. Chcemy, by ustrój budować jak najszybciej. Chcemy mówić o tym jasno. Oczekujemy tego także od innych partii i stronnictw reprezentowanych w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#MarekMarkiewicz">Wiemy, że ta konstytucja nie jest idealna. Znamy dokładnie przebieg prac nad nią. Ubolewamy nad tym, że dyskusja i prace przebiegały w takiej atmosferze, w jakiej przebiegały, ale nie może to prowadzić do zniweczenia tego dzieła, do niepodjęcia próby przetestowania niektórych rozstrzygnięć ustrojowych, które trzeba by sprawdzić przed pracami nad dużą konstytucją, przed debatą nad podstawowymi założeniami ustroju. Ciągle bowiem jeszcze nie wiemy, czy rząd będzie w stanie sprostać upoważnieniom i zobowiązaniom, o które walczył przy tworzeniu tej konstytucji. Ciągle jeszcze widzimy, że nie jest on w stanie wykonać swych normalnych obowiązków. Jesteśmy ciekawi, czy wykona uprawnienie przyznane w „małej konstytucji” do działalności legislacyjnej w granicach w niej określonych. Ciągle jeszcze nie wiemy, czy wszystkie do tej pory przyznane prezydentowi upoważnienia zostaną wykonane, jak chociażby inicjatywa ustawodawcza, z której pan prezydent skorzystał jeden raz. Jeszcze ciągle nie wiemy, czy Sejm spełni swą rolę ustawodawcy oraz kontrolera życia politycznego. To trzeba wypróbować, ale to trzeba stworzyć na gruncie dość jasnych zasad i dość jasnej odpowiedzialności. Z tego powodu, nie wnikając już w szczegółowe rozstrzygnięcia — i tu się zgadzam z kolegą Ujazdowskim — będziemy głosować za tym, by ta konstytucja weszła w życie, stała się testem, pewnym stymulatorem prac nad zasadniczymi elementami ustroju. Dlatego w głosowaniu będziemy popierać przyjęcie tych wszystkich poprawek i unormowań konstytucji, które zmierzają do jasnego określenia kryteriów odpowiedzialności i rangi poszczególnych organów, podniesienia znaczenia samorządu, określenia granic i kompetencji rządu, wreszcie do takiego usprawnienia pracy Sejmu, by mógł on należycie odegrać swoją rolę. Każdy wie, które poprawki temu służą, a które temu przeszkadzają.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Sumarę z Klubu Parlamentarnego „Porozumienie Ludowe”. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Olszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#WłodzimierzSumara">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Aby zaprezentować stanowisko klubu Porozumienia Ludowego w sprawie poprawek zgłoszonych przez Senat do „małej konstytucji”, podzieliliśmy te poprawki w gruncie rzeczy na dwie grupy.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#WłodzimierzSumara">Pierwsza grupa to są poprawki, które dotyczą precyzyjnego czy bardziej precyzyjnego sformułowania zapisów w „małej konstytucji”; chodzi na przykład o takie zmiany w zapisach, jak zastąpienie słowa: „miesiąc” słowami: „na 30 dni” itp. Tej grupy poprawek nie będę omawiał, dlatego że nasze stanowisko, jako Klubu Parlamentarnego „Porozumienie Ludowe”, jest zgodne ze stanowiskiem komisji.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#WłodzimierzSumara">Druga grupa poprawek dotyczy meritum sprawy, to znaczy odnosi się nie tylko do samych zapisów, ale także do zasad funkcjonowania poszczególnych organów państwa. Biorąc pod uwagę to, że w dzisiejszej dyskusji padło już wiele argumentów za bądź przeciw przyjęciu poszczególnych zapisów, postaram się w dużym skrócie i w miarę precyzyjnie przedstawić stanowisko klubu dotyczące właśnie tych merytorycznych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#WłodzimierzSumara">Zacznę od poprawki do art.3, polegającej na tym, że Senat proponuje usunięcie słowa „proporcjonalne” jako określenia wyborów, a wstawienie zamiast niego słowa „wolne”. Senat postawił nas tu — już zresztą była o tym mowa wcześniej — wobec dylematu, czy mamy być za wyborami proporcjonalnymi, a przeciw wolnym, czy za wolnymi, a przeciw proporcjonalnym. Otóż opowiadamy się za jednym i za drugim, ale ponieważ nie możemy jednocześnie głosować i za jednym, i za drugim, to będziemy głosować za wyborami proporcjonalnymi, to znaczy będziemy głosować za odrzuceniem poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#WłodzimierzSumara">Następnie poprawka do art. 4. Uważamy, że kadencja Sejmu powinna trwać do pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu, a nie tak, jak było poprzednio - do wyborów, dlatego że likwiduje to pewną lukę w ciągłości pracy Sejmu. Tę poprawkę Senatu poprzemy.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#WłodzimierzSumara">Z kolei poprawki odnoszące się do roli Senatu w rozwiązywaniu Sejmu, bo tak by trzeba było rozumieć poprawki proponujące, by Zgromadzenie Narodowe rozwiązywało Sejm i Senat - ich treść jest zresztą jednoznaczna. Musimy powiedzieć, że jesteśmy przeciwni takiemu postawieniu sprawy. Możemy zrozumieć, że Senat czuje się jak gdyby nie dowartościowany, gdyż o jego rozwiązaniu decyduje Sejm, ale taka jest prawda polityczna. Mianowicie na nic zda się najsprawniejszy Senat przy niemocy politycznej Sejmu. Jeżeli Sejm stwierdza, że bądź z własnej przyczyny, tzn.niemożności funkcjonowania politycznego, bądź z przyczyny zewnętrznej, np. sytuacji społecznej, będzie korzystne rozwiązanie Sejmu i przeprowadzenie nowych wyborów, to taka jest wola polityczna. I w takiej sytuacji - jeszcze raz to podkreślę - nawet najlepszy Senat nie wypełni roli, jaką wyznacza Sejmowi konstytucja. W związku z tym będziemy zdecydowanie przeciwni proponowanym tu poprawkom.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#WłodzimierzSumara">Popieramy także stanowisko komisji i jesteśmy przeciwni usunięciu z „małej konstytucji” tekstu, który mówi o odbieraniu marszałkowi prawa do odmowy poddania pod głosowanie poprawki, która nie była przedłożona komisji. Uważamy — wynika to zresztą z praktyki sejmowej — że przyjęcie zapisu umożliwiającego zgłaszanie poprawek w każdym momencie właściwie tylko spowalnia prace Sejmu. Myślę, że posłowie powinni raczej kierować się zasadą sprawnego działania, tzn. powinni być odpowiednio przygotowani w odpowiednim czasie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zgłaszać poprawki podczas posiedzenia w trakcie pierwszego bądź drugiego czytania, bądź też w czasie obrad komisji.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#WłodzimierzSumara">Uważamy, że jeżeli już udzielimy rządowi upoważnienia do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, to powinniśmy przyjąć na siebie obowiązek sprawnego i szybkiego rozpatrywania ustaw pilnych, i dlatego, naszym zdaniem, 30 dni to wystarczająco długi czas na rozpatrzenie ustawy pilnej.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#WłodzimierzSumara">Jesteśmy za pozostawieniem w „małej konstytucji” zapisu o odrzucaniu poprawek Senatu bezwzględną większością głosów. Myślę, że merytorycznie uzasadniona poprawka Senatu uzyskuje poparcie w Sejmie — wskazują na to dotychczasowe głosowania — nawet przy wymaganej większości 2/3. Zapis ten usprawni naszą pracę legislacyjną.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#WłodzimierzSumara">Jesteśmy zdecydowanie przeciwni usuwaniu z „małej konstytucji” sformułowania dotyczącego ustawy budżetowej — chodzi tu o rozwiązywanie Sejmu w wypadku, gdy Sejm nie uchwali w ciągu 3 miesięcy ustawy budżetowej — zgodnie z którym musi ona odpowiadać wymaganiom Prawa budżetowego. Jest to ważne, można sobie bowiem wyobrazić, że zgłoszona zostanie ustawa budżetowa niezgodna z Prawem budżetowym i wtedy Sejm będzie za to płacił haracz.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#WłodzimierzSumara">Następnie uważamy, że to nie jest wszystko jedno, czy wysłuchujemy opinii prezesa NIK czy opinii NIK jako organu wyrażonej przez prezesa. Jest to zasadnicza różnica i dlatego będziemy głosowali w tym wypadku za utrzymaniem zapisu mówiącego, że wysłuchujemy opinii Najwyższej Izby Kontroli przedstawionej przez jej prezesa.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#WłodzimierzSumara">Popieramy stanowisko Senatu, jeśli chodzi o przyznanie inicjatywy ustawodawczej tylko Radzie Ministrów w określonym przez Sejm zakresie upoważnienia do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#WłodzimierzSumara">Jesteśmy za poprawką Senatu dotyczącą zarówno przysięgi prezydenta, jak i premiera. Jesteśmy za obligatoryjnym umieszczeniem w przysiędze słów: „Tak mi dopomóż Bóg” i za pozostawieniem zapisu, że można ją wygłosić bez tej formuły.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#WłodzimierzSumara">Zgadzamy się z propozycją usunięcia zapisu o Radzie Bezpieczeństwa Narodowego. Uważamy, że prezydent ma prawo do powołania organu doradczego - nikt mu takiego prawa nie odmawia - niemniej wprowadzanie do konstytucji zapisu o nowym organie decyzyjnym jest naszym zdaniem niepożądane.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#WłodzimierzSumara">Jest rzeczą słuszną, aby Senat musiał także wyrazić zgodę na przedłużenie trwania stanu wyjątkowego, i to z przyczyn politycznych. Myślimy, że będzie to korzystne dla naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#WłodzimierzSumara">Jesteśmy za tym, aby prezydent zwracał się z orędziem do Sejmu, a nie przemawiał w Sejmie - jest to zasadnicza różnica. Naszym zdaniem wystarczy zapis o wysłuchaniu przez Sejm opinii prezydenta. Prezydent nie musi mieć zapisanego prawa do przemawiania w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#WłodzimierzSumara">Uważamy, że niekorzystne jest rozszerzenie, jak to zaproponował Senat, uprawnień, które prezydent może przekazywać ministrom stanu. Będziemy głosowali przeciwko tej poprawce.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#WłodzimierzSumara">Jeśli chodzi o ostatnią poprawkę, nr 41, dotyczącą art. 94 starej konstytucji, jesteśmy zdania, że artykuł ten powinien zostać usunięty, ponieważ reguluje sprawy, które są regulowane w „małej konstytucji”.</u>
          <u xml:id="u-61.18" who="#WłodzimierzSumara">Kończąc, chciałem powiedzieć, że Klub Parlamentarny „Porozumienie Ludowe” będzie głosował zgodnie z przedstawionym stanowiskiem. Wyrażamy nadzieję, że „mała konstytucja” możliwie szybko wejdzie w życie i przyczyni się do usprawnienia działania naczelnych organów władzy poprzez jasne określenie ich wzajemnych stosunków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WiesławChrzanowski">Teraz proszę o zabranie głosu pana posła Jana Olszewskiego z Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej”. Następnym mówcą będzie pan poseł Janusz Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JanOlszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasz stosunek, stosunek Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej” do dyskutowanego dzisiaj aktu konstytucyjnego został wyraźnie określony podczas sejmowej dyskusji. Jest to stosunek zdecydowanie jednoznacznie negatywny. Uważamy, że akt ten nie spełnia jednego zasadniczego zadania, które powinno być dla niego naczelne — nie zrywa w sposób jednoznaczny i ostateczny więzi między konstytucyjnym porządkiem Rzeczypospolitej Polskiej a stalinowską Konstytucją PRL.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#JanOlszewski">Poprawki Senatu zgłoszone do tego aktu nie zmieniają istoty rzeczy. Większość z nich trzeba by uznać nawet za pożyteczne i w normalnym trybie głosowania, w normalnych warunkach zapewne należałoby udzielić im poparcia. Nie to jednak jest w tej chwili istotą sprawy. W dniu dzisiejszym Sejm Rzeczypospolitej zmieniając swój regulamin dokonał aktu, który budzi nasz głęboki sprzeciw. Otóż wielokrotnie na tej sali byłem atakowany za to, że rzekomo wykazywałem niedostateczny respekt dla zasady państwa prawnego. Istotnie uważam, że odziedziczony po PRL system prawny stwarza zasadnicze trudności, by można było w tym momencie stosować wszystkie i do końca zasady wynikające z państwa prawnego. To jednak, co zostało dokonane dzisiaj, sprowadza treść przepisu art. 1 konstytucji do roli jawnie fałszywego, wyświechtanego frazesu. Stwierdzenie, że Rzeczpospolita Polska jest państwem prawnym - w sytuacji kiedy równocześnie najwyższy organ władzy państwowej w trybie zmiany swego regulaminu dokonuje zmiany porządku konstytucyjnego, jawnie łamiąc art. 27 konstytucji - przekracza wszystko, co można przyjąć jako granicę pomyłek, może czasami granicę niekompetencji, ale granice zakreślone jeszcze przez dobrą wiarę.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#JanOlszewski">Uważamy, że narzucony nam tryb głosowania nad poprawkami Senatu, sprzeczny w sposób oczywisty z porządkiem prawnym i z art. 27 konstytucji, czyni z zasady państwa prawnego po prostu żart, po prostu kpinę. Nasz stosunek do otrzymanych mandatów traktujemy poważnie i poważnie traktujemy złożone przez nas na tej sali przyrzeczenie poselskie. Dlatego posłowie z Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej” nie wezmą udziału w tym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego z Unii Pracy - Koła Parlamentarnego. Następnym mówcą będzie pan poseł Stefan Pastuszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Koło parlamentarne Unii Pracy generalnie opowiada się za szybkim uprawomocnieniem ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, choć zdajemy sobie sprawę, że ta ustawa zawiera też mankamenty. Generalnie uznajemy, że szansą na pewną racjonalizację systemu naczelnych organów państwa i stosunków między tymi organami jest właśnie przyjęcie „małej konstytucji”. Przede wszystkim uznajemy, że istotna w tej ustawie jest zmiana trybu powoływania i odwoływania rządu, bardziej racjonalny system służący usprawnieniu władzy wykonawczej. Poza tym uważamy, że w sposób jasny określono relacje Sejm–Senat w postępowaniu ustawodawczym, co — naszym zdaniem — eliminuje te wątpliwości i luki, które zawiera aktualnie obowiązująca konstytucja. Opowiadamy się też w sposób zasadniczy za ustawodawstwem delegowanym, które znajduje unormowanie w „małej konstytucji”. Są to argumenty przemawiające za tym, że w większości kwestii podzielamy stanowisko komisji w stosunku do poprawek Senatu do tej ustawy konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#JanuszSzymański">Jednocześnie jednak — w sytuacji kiedy „mała konstytucja” się uprawomocni — koło parlamentarne Unii Pracy wyraża pewien niepokój z powodu braku przepisów przejściowych wprowadzających „małą konstytucję”. Otóż nie można uznać za wystarczające dwutygodniowe vacatio legis. Zmieniamy obowiązujący system naczelnych organów państwa i brak przepisów przejściowych, wprowadzających „małą konstytucję”, jest zasadniczym chyba mankamentem, stąd formułuję wniosek de lege ferenda, aby Komisja Nadzwyczajna rozpoczęła jednak prace nad przepisami wprowadzającymi i przejściowymi, jeśli „mała konstytucja” się uprawomocni.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#JanuszSzymański">Problem charakteru ustrojowego parlamentu w Polsce, problem modelu prezydentury jest z pewnością sprawą do rozwiązania w przyszłej konstytucji. Uznajemy, że ustawa konstytucyjna z lipca tego roku jest dopiero pewną próbą, pierwszym krokiem na drodze do zasadniczej reformy ustrojowej i ten pierwszy krok nie powinien spowalniać prac nad zasadniczą reformą ustroju naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#JanuszSzymański">Wysłuchaliśmy wiele uwag podających w wątpliwość to, co dzisiaj w głosowaniu Wysoka Izba rozstrzygnęła, mianowicie tryb rozpatrywania poprawek do ustaw o zmianie konstytucji oraz ustaw konstytucyjnych. Padł tutaj bardzo poważny zarzut realizowania doraźnego celu politycznego, drastycznego przejawu kryzysu demokracji. Otóż w państwie demokratycznym jest tak, że prawa mniejszości są skutecznie chronione. Jeżeli mniejszość uważa, że określone rozwiązanie jest sprzeczne z obowiązującym prawem, sprzeczne z normą konstytucyjną, to przecież mamy instytucje kontrolujące zgodność prawa z konstytucją; jest więc możliwy wniosek, jest możliwy mechanizm kontroli. Chcę jednak powiedzieć, że to Wysoka Izba w rezultacie będzie rozstrzygała, czy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego się uprawomocni i będzie wywierało skutki czy też nie. Nie wydaje mi się, że w dzisiejszej zmianie regulaminu Sejmu mamy do czynienia z zamachem na demokratyczne reguły państwa.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#JanuszSzymański">Konstytucja z 1952 r. - i to nie budzi żadnej wątpliwości - jest konstytucją źle napisaną, lakoniczną, zawierającą wiele luk i sprzeczności, nie wytrzymującą próby czasu i nie pasującą do rzeczywistości ustrojowej z 1992 r. Czyniony jednak zarzut - dwukrotnie z tej trybuny - że jest to zamach na reguły demokratycznego państwa, jest nieuprawniony, bowiem czy można przyjąć, że gdyby obecnie obowiązujący art. 51 nie był zmieniony, byłby zgodny z obowiązującą konstytucją? Otóż nie, czyli nie można formułować zarzutu akceptując fakt niezgodności obecnie obowiązującego art. 51 z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#JanuszSzymański">Wysoka Izbo! Unia Pracy - Koło Parlamentarne opowiada się za szybkim uprawomocnieniem konstytucji. Jednak tych licznych wątpliwości, dotyczących trybu wprowadzania cząstkowych zmian w konstytucji, a więc zmian w tych przepisach, które w przyszłości będziemy uchwalać, które pozostaną w mocy z konstytucji 1952 r., również „mała konstytucja” nie rozwiązuje. Tak jak powiedziałem, pozostawia w mocy rozdz. 11 art. 106. W tej chwili recepcja rozdz. 11 bez wyraźnego odesłania do odpowiednich przepisów konstytucji dotyczących procedury uchwalania ustaw, powiedziałbym, wymaga odpowiedzi na pytanie, czy pozostawienie art. 106 w dotychczasowym brzmieniu oznacza, że to Sejm na zasadzie wyłączności będzie uchwalał ustawy o zmianie konstytucji, a więc cząstkowe zmiany tych przepisów konstytucji z 1952 r., które pozostają nadal w mocy. Mówiąc o tym mankamencie chcę również uświadomić państwu, że w tych dwóch klubowych wypowiedziach mamy do czynienia z pewnym relatywizmem konstytucyjnym. Zawsze stanowisko czy pogląd uzasadnia się biorąc za podstawę obecny punkt widzenia. Kiedy zarzucano nieprzestrzeganie reguł konstytucyjnych, to twierdzono, że ten przepis i tak nie może być realizowany, ponieważ obecnie w Polsce mamy do czynienia z zabawą w państwo prawa. Dzisiaj następuje aberracja tego stwierdzenia i przełożenie wygodne dla głosicieli tego typu poglądów.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#JanuszSzymański">Wydaje mi się, że prawo jest jedno, natomiast Sejm powinien uczynić wszystko, żeby rozwiać wszelkie wątpliwości i uzupełnić luki. Uchwalając „małą konstytucję” nie czynimy wyraźnego postępu i to jest zasadniczy mankament tego aktu, ale „mała konstytucja” jest szansą na małą stabilizację, przede wszystkim w funkcjonowaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Pastuszewskiego z Koła Poselskiego „Chrześcijańska Demokracja”. Następnym mówcą będzie pana poseł Janusz Korwin-Mikke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#StefanPastuszewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Chrześcijańska Demokracja podtrzymuje swoje poprzednie stanowisko na temat ustawy konstytucyjnej. Uważamy nadal, iż została ona przygotowana zbyt pośpiesznie i przy małym zainteresowaniu zarówno Wysokiej Izby, jak i politycznych sił pozaparlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#StefanPastuszewski">Głosowanie nad ustawą z 1 sierpnia miało charakter rozpaczliwej obrony oblężonej twierdzy, obrony przez grupę projektodawców i koalicjantów. Spowodowało to, że wiele sensownych wniosków mniejszości i poprawek zgłoszonych przez posłów nie znalazło poparcia. Senat też nie wniknął w istotę tych poprawek, a w zasadzie zadbał tylko o wyeksponowanie własnych interesów oraz wniósł stosunkowo drobne, kosmetyczne wręcz, poprawki legislacyjne. Stąd dzisiejsze głosowanie nad poprawkami Senatu w małym stopniu przyczyni się do udoskonalenia tej niedoskonałej już od poczęcia ustawy.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#StefanPastuszewski">Niemniej, skoro nie ma już alternatywy, to należy się pogodzić z tym, co mamy, i całą energię poświęcić tworzeniu pełnej konstytucji. Chrześcijańska Demokracja zgadza się z większością poprawek rekomendowanych przez Komisję Nadzwyczajną. Odrębne zdanie mamy jednak na temat poprawki nr 16, precyzyjnie określającej cel Zgromadzenia Narodowego. Jesteśmy za poprawkami nr 19 i nr 35, które nadają rocie przysięgi składanej przez członków rządu i prezydenta charakter bliski polskim tradycjom. Tradycja polska związała formułę: „Tak mi dopomóż Bóg” z rotą najwyższej przysięgi i tak powinno pozostać. Oczywiście przysięga może być złożona również bez formuły religijnej. Taka praktyka jest jak najbardziej uzasadniona. Jesteśmy przeciwko archaicznemu już pojęciu naczelnego wodza, poprawka nr 24, przeciwko czemu była też Wysoka Izba w dzisiejszym głosowaniu nad ustawą o orderach i odznaczeniach. Zgadzamy się z poprawką nr 25 Senatu, która chroni ustawy główne przed ich zmianą w okresie stanu wojennego. Czystość legislacyjna wymaga też wprowadzenia pojęcia administracji rządowej zamiast administracji państwowej, poprawka nr 36. Podnosi to rangę administracji samorządowej, tak ważnej w demokratycznym państwie.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#StefanPastuszewski">Ostatecznie Chrześcijańska Demokracja wyraża zadowolenie z zakończenia prac nad „małą konstytucją”, choć nie może pogodzić się z wymuszonym przez dzisiejszą poprawkę w regulaminie Sejmu trybem głosowania nad propozycjami senackimi.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Korwin-Mikke z Koła Poselskiego Unii Polityki Realnej. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Majewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Konstytucja winna być aktem poważnym. Jak może być poważnym akt o wzajemnych stosunkach władzy ustawodawczej i wykonawczej, skoro nie rozdziela tych władz - można nadal być posłem czy senatorem i ministrem, kontrolując samego siebie i sobie samemu dając rozgrzeszenie, czyli absolutorium. Jak może być poważny akt przyjęty w takim trybie: najpierw Sejm wdał się w walkę z Senatem i przez pomyłkę dał Senatowi uprawnienia trzy razy większe, niż ma Sejm - a dziś rano w panice to odwoływał. Przy okazji zresztą nie tylko odebrał senatorowi jego naturalne uprawnienia, ale i świadomie - w każdym razie część posłów głosowała świadomie - doprowadził do pata legislacyjnego. Znów będziemy mieli sytuacje, w których ustawy nie są ani przyjęte, ani odrzucone.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#JanuszKorwinMikke">Można różnie myśleć o Senacie, ale senatorowie wybierani byli indywidualnie; głosowano na nich indywidualnie, a nie na listę partyjną. Mają oni często zdanie odrębne i warto to zdanie brać pod uwagę... a ponadto konserwatyści wiedzą, że ciało mniej liczne na ogół podejmuje rozsądniejsze decyzje.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#JanuszKorwinMikke">Jak może być poważny akt, gdy Sejm w pośpiechu, większością kilku głosów, w ramach zmiany regulaminu de facto zmienia konstytucję, gdy ustawy decydujące o losach milionów ludzi podejmowane są niejako przypadkowo, gdyż 150 posłów chce jednego, 150 posłów chce drugiego - a decyduje tych 150, którzy sprawą się w ogóle nie interesują. O tym, że wynik jest często przypadkowy, świadczy fakt, że głosowania powtórzone dają z reguły wyniki inne niż poprzednie. Mamy przy tym dowody - powtarzam: dowody - że system elektroniczny działa wadliwie.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#JanuszKorwinMikke">Wyrażamy zdumienie, że odpadł projekt UPR, który przewidywał zmniejszenie liczebności Sejmu do 120 posłów — tylko spokojnie, od następnej kadencji — i Senatu do 50 senatorów, że odpadł projekt powołania Rady Stanu, która te paręset poprawek, nad którymi będziemy głosowali dzisiaj, mogłaby spokojnie przedyskutować. Wyrażamy zdumienie, że partie uważające się za wielkie, bo taka była ordynacja wyborcza, zawarły porozumienie o tym, że przyszła ordynacja ma być proporcjonalna — podczas kiedy Unia Polityki Realnej nie boi się wyników wyborów: opowiadamy się za ordynacją większościową i z ufnością patrzymy w twarz naszym wyborcom.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Unia Polityki Realnej wierna swoim tradycjom mogłaby w głosowaniu nad poprawkami wybierać mniejsze zło - ale nie weźmie udziału w głosowaniu nad całością ustawy konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Jana Majewskiego z Klubu Parlamentarnego PSL. Następnym mówcą będzie pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JanMajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę zająć państwa uwagę jedynie kwestiami, w których moja ocena poprawek Senatu różni się od przedstawionych nam ocen komisji konstytucyjnej, zawartych w jej wnioskach. Kwestią przewijającą się w wielu poprawkach senackich jest przymiotnikowe określanie wyborów do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego i wyborów prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#JanMajewski">Słuszna jest, moim zdaniem, poprawka Senatu polegająca głównie na zrezygnowaniu z przymiotnika „proporcjonalne” w wypadku wyborów do Sejmu. W dotychczasowym brzmieniu ustawy, w art. 26 nie określa się przymiotnikowo, w jakich wyborach wybierany jest Senat, a przecież z ordynacji wyborczej wynika, że są to wybory większościowe.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#JanMajewski">Słuszna jest propozycja Senatu, by przepisy o wyborze obu Izb parlamentu umieścić w jednym art. 3, którego ust. 2 zawiera określenie zasad, według których jest wybierany Senat. W stosunku do tej poprawki komisja zachowuje się dość niekonwencjonalnie. Proponuje mianowicie odrzucić ust. 1, a przyjąć ust. 2. Wówczas art. 3 w ust. 1 będzie określał, że Sejm jest wybierany w wyborach proporcjonalnych, natomiast w ust. 2 nie będzie określał, że Senat jest wybierany w wyborach większościowych. Tak więc regulacje konstytucyjne wobec tych Izb nie są w takim samym stopniu nasycone treścią.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#JanMajewski">Zasady prawa wyborczego określa ordynacja i ona może być zmieniana. Raz wybory mogą być proporcjonalne, a raz większościowe. Konstytucja musi określać to, co nie podlega zmianie, co mieści się w katalogu praw obywatelskich: powszechność, równość, bezpośredniość i tajność. Te warunki spełnia propozycja Senatu i dlatego, jako lepszą, należy ją przyjąć. Ponadto poprawka Senatu do art. 3 zawiera przymiotnik „wolne” odnośnie do wyborów do Sejmu i Senatu, którego to przymiotnika nie użył Sejm w żadnym z artykułów odnoszących się do wyborów. Gdybyśmy zaakceptowali propozycję komisji wobec poprawek senackich do art. 3 i do art. 30, to powstanie sytuacja nie do przyjęcia w ustawie, która ma regulować ustrój państwa. Wybory wolne, to znaczy takie, w których wyborca rozporządza swobodnie swoim głosem oraz prawem do wzięcia udziału w głosowaniu, dotyczyłyby jedynie Senatu.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#JanMajewski">Reasumując, uważam, że poprawki nr 2 i nr 18 należy przyjąć. Moja partia, Polskie Stronnictwo Ludowe, w dokumentach programowych była przeciwko Senatowi. Zawsze ruch ludowy był przeciwny istnieniu Senatu, ale to wynikało z uwarunkowań klasowych. Życie natomiast pokazało co innego i skoro teraz mamy Senat i nie zdecydowaliśmy o rezygnacji z tej Izby, musimy zachowywać się konsekwentnie. Jeżeli Sejm rozwiązuje się mocą własnej uchwały, a to pociąga za sobą automatyczne rozwiązanie Senatu, to propozycja Senatu, zmierzająca do równouprawnienia obu Izb w kwestii samorozwiązania, jest właściwa. Udział senatorów w Zgromadzeniu Narodowym jest mniejszy niż Sejmu, czyli to i tak Sejm będzie miał większy wpływ na wynik głosowania; zatem ta odrobina kurtuazji wobec Senatu nie jest kosztowna. Proponuję więc, aby poprawkę do art. 4 ust. 3 i 5 Wysoka Izba była łaskawa przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#JanMajewski">Jeżeli chodzi o poprawkę Senatu do art. 17 ust. 3, którą komisja proponuje odrzucić, mam inną propozycję. W przyjętym przez Sejm brzmieniu ust. 3 w art. 17 zobowiązuje się Senat do wskazania źródeł finansowania, jeżeli przyjęcie poprawki senackiej wiązałoby się ze zwiększeniem wydatków budżetowych. Prawdę mówiąc, to nic nie znaczy, bo Senat może wskazać co bądź, a następnie sam Sejm musiałby ocenić, czy to ma ręce i nogi. Z drugiej strony Sejm uchwalił obniżenie kryterium 2/3 większości przy odrzucaniu poprawek Senatu do bezwzględnej większości. Stanowi to wątpliwe zabezpieczenie przed nierozwagą finansową Senatu, z którą, jak dotąd, nie mieliśmy do czynienia. Jestem zdania, że poprawkę do art. 17 w ust. 3 należy przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#JanMajewski">Zgadzam się również z poprawką dotyczącą art. 28. Propozycja Senatu grupuje wszystkie kompetencje Zgromadzenia Narodowego i to jest redakcyjnie lepsze. Oczywiście przyjęcie tej poprawki zależy od przyjęcia poprawki do art. 4 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#JanMajewski">Nie mogę się zgodzić na wniosek komisji o odrzucenie poprawki do art. 38 ust. 3. Powiedzmy sobie szczerze, że w wersji senackiej jest to lepiej napisane i w większym stopniu gwarantuje prawa człowieka. Senat w tej poprawce wyciąga wnioski z doświadczeń stanu wojennego, kiedy to obowiązywało specjalne prawo karne. Proszę Wysoką Izbę o głębokie rozważenie tej kwestii i przyjęcie poprawki Senatu nr 25 lit. b.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#JanMajewski">Z poprawką do art. 52 ust. 2 wiąże się kluczowe zagadnienie autonomii administracji samorządowej. Sprawę komplikują zadania zlecone, które wykonują organy gmin. Stąd problem z używaniem pojęć administracja rządowa, samorządowa, państwowa. Jeśli przyjąć, że pojęcie administracji państwowej obejmuje wszystkie wymienione rodzaje administracji, w tym samorządową, to trudno zgodzić się z określeniem w projekcie ustawy konstytucyjnej w art. 52 ust. 2 kompetencji Rady Ministrów. W odniesieniu do administracji samorządowej rząd może ingerować jedynie w sferę wykonywanych zadań zleconych, zgodnie zresztą z ustawą o samorządzie terytorialnym. Dlatego uważam, że poprawka Senatu nr 30, dotycząca art. 52 ust. 2, jest zasadna.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#JanMajewski">Ta sama kwestia dotyczy poprawki do art. 56 ust. 2. Prezes Rady Ministrów nie jest i nie może być zwierzchnikiem wszystkich pracowników administracji samorządowej. Jeżeli mówić o zwierzchnictwie tak ogólnie pojmowanym, to mają je mieszkańcy gmin w odniesieniu do urzędników w gminie.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#JanMajewski">Podobnie popieram poprawkę do art. 70 ust. 1. Wojewoda niewątpliwie reprezentuje rząd i jest organem administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#JanMajewski">Senacka poprawka nr 39, dotycząca art. 72, mieści się w nurcie poprawek odnoszących się do wyborów. Otóż ograniczyliśmy się do określenia wyborów do organów samorządu terytorialnego jako powszechnych, równych i tajnych. Zgubiliśmy gdzieś przymiotniki „bezpośrednie” i „wolne”, co słusznie naprawia Senat, proponując nowe brzmienie art. 72. W konsekwencji należałoby przyjąć również poprawkę do art. 73.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#JanMajewski">Na tym zakończyłbym mój protokół rozbieżności z wnioskami komisji. Chciałbym dodać, że ponowna lektura „małej konstytucji” nie była dla mnie satysfakcjonująca — tekst jest pełen wad redakcyjnych i niekonsekwencji, szczególnie przepisy dotyczące wyborów. Dlatego należy skorzystać z możliwości, jaką dają nam poprawki Senatu, i bez zbędnego unoszenia się honorem przyjąć te, które służą ulepszeniu tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz z Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Kulas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie. Jako prawnik ze zdumieniem i głębokim niepokojem obserwuję praktykę manipulowania porządkiem obrad i przepisami proceduralnymi dla osiągnięcia doraźnych celów przez ugrupowania parlamentarne tworzące koalicję rządową. Dziś doszło jednak do czegoś znacznie gorszego - do ewidentnego naruszenia obowiązującej konstytucji uchwałą sejmową zmieniającą regulamin Sejmu. Złamano normę ustawy zasadniczej, po to by osiągnąć doraźny cel - przyjąć tzw. „małą konstytucję” w kształcie najbardziej odpowiadającym koalicji rządowej, a przede wszystkim Unii Demokratycznej oraz ugrupowaniom zajmującym miejsca na lewo od niej, tj. Sojuszowi Lewicy Demokratycznej i Polskiemu Stronnictwu Ludowemu. Złamano normę ustawy zasadniczej po to, żeby odrzucić wszystkie istotne poprawki zgłoszone przez Senat i praktycznie pozbawić tę Izbę jakiegokolwiek wpływu na zmianę obowiązującej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#TeresaLiszcz">Warto przy tym odnotować, że za tą zmianą, deprecjonującą Senat, głosowały m.in. ugrupowania oficjalnie deklarujące uznanie dla tegoż Senatu. W tej sytuacji rozważania merytoryczne nad poprawkami Senatu straciły sens. Zatrzymam się wobec tego tylko na jednej, której historia zilustruje absurdalność przyjętych w dniu dzisiejszym sprzecznych z konstytucją rozwiązań proceduralnych. Chodzi o proporcjonalny charakter wyborów. Jak wiadomo, proporcjonalność wyborów nie jest konieczną cechą określającą demokratyzm wyborów, powinno to być regulowane w ordynacji. Za przyczyną kilku posłów Komisji Nadzwyczajnej, w szczególności członków Polskiego Stronnictwa Ludowego i Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w projekcie „małej konstytucji” została zapisana proporcjonalność wyborów. Sejm w głosowaniu bezwzględną większością głosów opowiedział się przeciwko proporcjonalności. Jednak według przyjętej wykładni regulaminu uznano, że odrzucenie tej zmiany wymaga większości 2/3, do której zabrakło kilkunastu głosów. Następnie Senat większością 2/3 głosów zaproponował wykreślenie słowa „proporcjonalne”.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#TeresaLiszcz">Zgodnie z obowiązującym art. 27 konstytucji, do odrzucenia tej oczywiście słusznej poprawki Senatu potrzebna byłaby większość 2/3 głosów - do odrzucenia - powtarzam. Tymczasem według dziś zmienionego regulaminu wymaga się większości 2/3 głosów posłów do uchwalenia poprawki Senatu. Dokładnie takiej samej większości, jakiej wymagałaby poprawka zgłoszona przez posła na sali sejmowej. Takiej większości oczywiście nie będzie, gdyż dwa duże kluby, Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego, już zapowiedziały głosowanie przeciwko tej poprawce Senatu. I tak dzięki dokonanej dziś za sprawą koalicji rządowej zmianie regulaminu wola większości Sejmu i kwalifikowanej większości 2/3 Senatu zostaje zignorowana i unieważniona z woli dwóch klubów z lewej strony sali. Złamany zostanie w tym wypadku, co pragnę podkreślić, nie tylko art. 27 konstytucji, ale również art. 106, według którego zmianę konstytucji uchwala się większością 2/3 głosów. W tym wypadku zmiana polegająca na wprowadzeniu proporcjonalności wyborów, której to zasady nie ma w obecnej konstytucji, może być uchwalona mniejszością 1/3 głosów plus jeden. W tym miejscu powstaje pytanie: Jak mają się te praktyki koalicji rządowej do obietnicy zawartej w exposé pani premier — „prawa szargać nie pozwolę”?</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#TeresaLiszcz">Kończąc, pragnę oświadczyć, że jako prawnik nie mogę wziąć udziału w głosowaniu nad „małą konstytucją” według dziś przyjętej, sprzecznej z konstytucją, procedury.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#TeresaLiszcz">Jeszcze tylko zdanie w odpowiedzi panu posłowi Szymańskiemu. Zgadzam się, że również art. 51 regulaminu przed jego zmianą nie był zgodny z art. 27 konstytucji, chociaż nie był tak ewidentnie sprzeczny, jak zmiana obecnie przyjęta. Ale było inne wyjście, które proponowałam - przyjęcie trzeciego wniosku mniejszości zmieniającego art. 51 z uzupełniającą zmianą, będącą koncesją na rzecz art. 106, polegającą na głosowaniu nad całością ustawy większością 2/3. Niestety, większość posłów przyjęła rozwiązanie sprzeczne z konstytucją, nad czym szczerze ubolewam.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Jana Kulasa z Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”. Następnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Iwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JanKulas">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Po 75 dniach od uchwalenia „małej konstytucji” Sejm może wreszcie zdecydować o poprawkach i zmianach proponowanych przez Senat. To marnotrawienie, nadużywanie bezcennego czasu budzi niezadowolenie opinii publicznej, powoduje spadek społecznego zainteresowania dla tej bardzo istotnej inicjatywy, mającej na celu uzdrowienie systemu rządzenia i kierowania państwem. Chodzi bowiem o podniesienie sprawności i skuteczności systemu demokratycznego, o wzmocnienie organów wykonawczych państwa i o realne przyspieszenie ustawodawcze i organizacyjne dotyczące wprowadzania reform społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JanKulas">Wśród 41 podstawowych poprawek Senatu część zasługuje na uwagę i uznanie, a część na zdecydowane odrzucenie. Z powodu ograniczeń czasowych odniosę się do tych, które budzą sprzeciw i wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#JanKulas">Na obecnym etapie dojrzewania demokracji nie ma podstaw, aby w ustawie konstytucyjnej (art. 3) eliminować w istocie wybory proporcjonalne do Sejmu. Natomiast w układzie demokratycznym określenie „wybory wolne” ma nie tylko werbalną, ale i ustawodawczą gwarancję.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#JanKulas">W poprawce do art. 4 ust. 3 Senat chce pozbawić Sejm elementarnego uprawnienia do samorozwiązania się. Proponuje, aby mogło to uczynić Zgromadzenie Narodowe, a więc Sejm i Senat na wspólnym posiedzeniu, w drodze uchwały podjętej większością 2/3 głosów. Z uwagi na rozdrobniony obecnie system polityczny mogłoby się to okazać zupełnie niewykonalne.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#JanKulas">Szkoda, że nasi senatorzy nie zaproponowali zmiany dotyczącej skrócenia czasu kampanii wyborczej do parlamentu, tak aby była krótsza niż 3 czy 4 miesiące. Trudno nie widzieć kosztownych skutków społecznych i finansowych wydłużonej kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#JanKulas">Myślę, że to dobrze, iż poseł pozostaje reprezentantem całego narodu, chociaż nie powinno to oznaczać lekceważenia czy też zapominania obietnic wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#JanKulas">Mam pewien żal do Wysokiego Senatu, że uchylił się od zajęcia stanowiska w tak ważnej sprawie, jak łączenie przez jedną osobę kilku funkcji publicznych. Nadal zbyt wielu posłów i senatorów, trzeba to mocno i wyraźnie powiedzieć, sprawuje dodatkowo kilka funkcji państwowych i innych. W tej kwestii opinia publiczna oczekuje jasnego i jednoznacznego stanowiska Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#JanKulas">W poprawce do art. 17 Senat ujawnił pragnienie powiększenia swoich uprawnień ustawodawczych. W opinii senatorów każda poprawka i uzupełnienie do ustawy powinny być przyjęte, jeżeli Sejm nie odrzuci ich większością 2/3 głosów. (Będę tu polemizował z panią Teresą Liszcz; tak a propos bardzo mi zależy, żeby pani poseł jako przewodnicząca Komisji Ustawodawczej zechciała mnie wysłuchać. Dziękuję bardzo.) Otóż posłowie proponują praktyczną i racjonalną zasadę większości bezwzględnej. Skupienie 2/3 głosów potrzebnych przy każdej istotnej sprawie jest bardzo trudnym przedsięwzięciem i w Sejmie, i w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#JanKulas">Wysoka Izbo! Interpelacje i zapytania poselskie kierowane pod adresem rządu są ważnym, często podstawowym narzędziem pracy parlamentarnej. Dlatego propozycja usunięcia stosownych zapisów z „małej konstytucji” jest niezrozumiała.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#JanKulas">Art. 29 omawianej ustawy konstytucyjnej stwierdza: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem państwa polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych”. Senat nie kwestionuje tych kompetencji. Prezydent sprawuje również ogólne kierownictwo w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa. I tutaj, nie wiadomo dlaczego, Senat chce utrącić w ustawie konstytucyjnej organ doradczy prezydenta — Radę Bezpieczeństwa Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#JanKulas">Poprawka Senatu do art. 40 w brzmieniu: „Prezydentowi przysługuje prawo obecności i przemawiania na posiedzeniach Sejmu i Senatu” jest zbędna, gdyż w praktyce nie wnosi nic nowego.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#JanKulas">Silna prezydentura w ramach określonych przez prawo i konstytucję jest - uważam - bardzo Polsce potrzebna. Prezydent jednak nie może stać ponad prawem. Dlatego posłowie i senatorowie są zgodni, że prezydent za naruszenie konstytucji lub ustaw oraz za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. W razie postawienia prezydenta w stan oskarżenia sprawowanie przez niego urzędu ulega zawieszeniu.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#JanKulas">Zamiar wzmocnienia pozycji rządu zyskał aprobatę Senatu. Posłowie i senatorowie są zgodni, że Rada Ministrów może w uzasadnionych wypadkach określić wniesiony przez siebie projekt ustawy jako „pilny”. Wiadomo nam, że rząd Hanny Suchockiej określił już 15 priorytetów legislacyjnych. Mam jedynie wątpliwość, czy obecny Sejm zdoła uchwalić lub odrzucić pilny projekt ustawy w przyjętym terminie 30 dni. To jest, jak sądzę, istotna wątpliwość, jednak z całą mocą popieram podstawowy zamysł Senatu. Taki tryb legislacyjny oraz upoważnienie rządu do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy mają na celu stworzenie wreszcie w Polsce właściwych warunków do rządzenia państwem. Słabość władzy rządowej paraliżuje państwo, gubi demokrację i reformy.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#JanKulas">Wielu daleko idących zmian dokonał Senat w rozdz. 5, dotyczącym samorządu terytorialnego. Dobrze, iż potwierdzono, że podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Dodatkowy zapis o referendum, jaki proponuje Senat, w świetle ustawy o samorządzie terytorialnym wydaje się zbędny. Propozycja zlikwidowania zapisu z art. 76 w brzmieniu: „Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się” musi wywoływać stanowczy sprzeciw. Sejmowi chodziło właśnie o konstytucyjne wzmocnienie samorządów w związku z przewidywaną realizacją drugiego etapu reformy samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#JanKulas">Przed ostateczną konkluzją czas na kilka słów polemiki, chociaż jej adresatów niestety nie widzę na sali. Padło z tej trybuny wiele epitetów i niebezpiecznych zapowiedzi zbojkotowania głosowania - zbojkotowania przez tych posłów, którzy często stają na straży prawa. Nazwijmy rzecz po imieniu. Nikt nie wie, jaki będzie, nikt nie może już dzisiaj przesądzać ewentualnego werdyktu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przyjętej zmiany regulaminu, a jednak dokonano już tej oceny na sali sejmowej - co najmniej przedwczesnej, jeżeli w ogóle nie chybionej.</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#JanKulas">Powiedziano, że zmiany regulaminu Sejmu dokonano w imię: „doraźnego celu politycznego”. Pomijając dyskusyjny charakter tej uwagi, warto dodać, że chodzi o sprawę wielkiej wagi, o uchwalenie ustawy konstytucyjnej państwa. Istniała realna obawa, że część opozycji wykorzysta możliwości proceduralne — podkreślmy to, proceduralne - a nie merytoryczne, i że uda jej się doprowadzić do odrzucenia „małej konstytucji”. Wysoki Sejm rozstrzygnie, i to nie w tej chwili, ale w głosowaniu, los ustawy konstytucyjnej; jak sądzę, przyjmie ją.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#JanKulas">Trzeba wyraźnie powiedzieć, że wstrzymanie się od głosu — powtarzam: wstrzymanie się od głosu — jest naganne i sprzeczne z obowiązującym prawem. (Kilku, i to prominentnych posłów, często liderów klubów parlamentarnych, zapowiedziało to.) Jest to sprzeczne przede wszystkim z regulaminem Sejmu, art. 8 ust. 3. Przewodniczącej Komisji Ustawodawczej pani poseł Teresie Liszcz nie muszę tego przypominać, ale pozwolę sobie przypomnieć to niektórym posłom: „Udział posła w głosowaniach podczas posiedzeń Sejmu i w komisjach sejmowych jest jednym z jego podstawowych obowiązków”. Myślę, że pewne istotne odniesienie ma do tej sprawy również ustawa o prawach i obowiązkach posłów, która wyraźnie mówi o aktywnym udziale posłów w pracach Sejmu i jego organów.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#JanKulas">Konkludując, jeśli chodzi o podstawowy problem. Dokonane dzisiaj zmiany regulaminu Sejmu oraz uchwalenie w niedalekiej przyszłości „małej konstytucji” przyczynią się do stabilizacji i zwiększenia efektywności państwa, jak również do ulepszenia i zracjonalizowania procesu ustawodawczego. Jak zwykle, wiele zależeć będzie od konkretnych działań poszczególnych osób sprawujących najwyższe stanowiska państwowe. Silne państwo i lepsze ustawodawstwo ułatwią skuteczniejsze przeciwdziałanie korupcji i aferom gospodarczym, nade wszystko jednak stworzone zostaną warunki i określone metody przezwyciężania kryzysu społeczno--gospodarczego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WiesławChrzanowski">Panie pośle, przepraszam bardzo, już czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#JanKulas">Panie marszałku, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#komentarz">(Poseł Jarosław Kaczyński: Panie marszałku, czy można ad vocem?)</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#WiesławChrzanowski">Nie, nie można. W tej chwili trwa dyskusja. Proszę się zapisać do głosu, niedługo będzie koniec dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#WiesławChrzanowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Iwińskiego z Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pani poseł Irena Lipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#TadeuszIwiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Powiedziano tu bardzo wiele, były przedstawiane rozmaite argumenty. Zacznę od wątku, który przewijał się jako jeden z najistotniejszych w kilku poprzednich wystąpieniach. Otóż chciałbym poprzeć punkt widzenia pana posła Kulasa i wyrazić zdumienie, iż znani prawnicy, przedstawiciele Ruchu dla Rzeczypospolitej, a także Porozumienia Centrum, pani poseł Liszcz, pan poseł Jarosław Kaczyński, pan poseł Olszewski, zapowiadają bojkot głosowania nad „małą konstytucją”. Rzeczywiście pozostaje to w sprzeczności z art. 8, przy czym chciałbym uściślić to, co powiedział mój przedmówca: nie chodzi tu o wstrzymanie się od głosu, bo wstrzymać się od głosu zawsze można, chodzi o to, że rzeczywiście należy brać udział w głosowaniu. Jest to elementarny obowiązek, który przyjęliśmy na siebie w chwili złożenia przysięgi poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#TadeuszIwiński">Przejdę teraz do konkretów. Pragnę nie zgodzić się z zasadniczą tezą, która jest zawarta w uzasadnieniu stanowiska Senatu, a która sprowadza się do twierdzenia, że ustawa, o której dzisiaj dyskutujemy, nie rozwiązuje podstawowych problemów - relacji między władzą ustawodawczą i władzą wykonawczą, że, co więcej, jest pełna błędów legislacyjnych. Otóż jest ona na pewno daleka od doskonałości i o tym tu mówiono, ale jest mi bardzo bliskie stanowisko pana posła Ciemniewskiego, który twierdził, iż ustawa ta w sposób daleko idący ogranicza możliwości, jeśli chodzi o konflikty, które mogłyby powstać między tymi organami władzy. Oczywiście w swoich poprawkach Senat dokonał korekty pewnych błędów stylistycznych, redakcyjnych. Wyjaśnił nam, że miesiąc nie zawsze musi mieć 30 dni, to prawda. Trafna jest też uwaga, że należy mówić o władzy sądowniczej, a nie o wymiarze sprawiedliwości. Pod wieloma względami jednak - jeżeli chodzi choćby o art. 28, czyli o rolę Zgromadzenia Narodowego, art. 38, czyli kwestię stanu wyjątkowego, a także o art. 25, czyli szczegółowe funkcjonowanie mechanizmów w obrębie Sejmu - Senat zachował się jak zawodnik, przepraszam, może to jest niezbyt precyzyjne porównanie, który zamiast odgrywać rolę, jaką mu wyznaczono, a jest to rola pośrednia między graczem rezerwowym a trenerem, na siłę chce wejść na boisko i zagrać, nawet jeżeli nie jest do tego - z powodu wielu konkretnych warunków - uprawniony.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#TadeuszIwiński">Moim zdaniem, mamy tu do czynienia z tym, że Senat zakwestionował proponowane rozstrzygnięcia w sprawie swojej pozycji - chodzi o warunki wymagane do odrzucenia poprawek do ustawy zwykłej. Proponowane rozstrzygnięcia są bardzo bliskie tym, które funkcjonowały przez wiele lat na podstawie konstytucji z 1921 r., i były skuteczne. Nawiasem mówiąc, dziwi mnie to, że Senat, który tak często odwołuje się do tradycji przedwojennej, w tym wypadku jakoś nie chce szanować owej tradycji.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#TadeuszIwiński">Bardzo istotna jest poruszana tu kilkakrotnie kwestia ordynacji wyborczej, pięcioprzymiotnikowych wyborów i relacji między wyborami wolnymi i proporcjonalnymi. Zgadzam się z tym, iż niezbyt szczęśliwe jest wybieranie pomiędzy określeniami: wybory wolne i wybory proporcjonalne. Nie wiemy - myślę, że to jest pewna luka prawna - czy jeżeli Senat proponuje nam pewną formułę, to musimy tę formułę traktować jako integralną całość, czy też możemy brać pod uwagę tylko pewne elementy, które składają się na nią, i próbować je inkorporować w tekst dokumentu. Gdyby to było możliwe, nie widzę przeciwwskazań merytorycznych, żeby zapisać, iż wybory do Sejmu będą wolne i proporcjonalne. Myślę, że większość Izby opowiedziałaby się za tym. Natomiast jeżeli jest to alternatywa: wolne (jest to bardzo enigmatyczna formuła, nie stosowana do tej pory w naszych zapisach), albo proporcjonalne (to bardzo konkretna formuła), to naturalnie należy opowiedzieć się za tą drugą.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#TadeuszIwiński">Wreszcie chciałem powiedzieć o bardzo istotnej sprawie, którą poruszył pan poseł Łukomski ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Chodzi mianowicie o formułę przysięgi przewidzianą w art. 31. Otóż klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej opowiedział się zdecydowanie za tym, żeby zgodnie ze standardami europejskimi można było ograniczyć się do formuły podstawowej, natomiast jeżeli ktoś chce, żeby mógł w przysiędze dodać sformułowanie: „Tak mi dopomóż Bóg”. Nie chodzi tu tylko o owe standardy. Proszę mi pozwolić raz jeszcze na przedstawienie porównania. Nie można budować domu tak, by ktoś, kto chce wejść na czwarte piętro, musiał się udać na piąte i dopiero potem mógł wrócić na czwarte. My proponujemy rozwiązanie normalne — żeby wszyscy weszli na czwarte piętro, a ci, którzy mają ochotę wejść wyżej, mogli wejść wyżej. I tak jest właśnie z ową formułą.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#TadeuszIwiński">Przypomniano tu stanowisko przewodniczącego SLD posła Aleksandra Kwaśniewskiego, który rzeczywiście powiedział nie tak dawno, iż on jako przedstawiciel lewicy chrześcijańskiej ma określony punkt widzenia i z tego względu wiele nas powinno łączyć z innymi ugrupowaniami. Chciałem tylko oświadczyć, że poseł Kwaśniewski mówił we własnym imieniu, nie jest to stanowisko przyjęte powszechnie w klubie. Może jednak najważniejsze, z tego, co mi wiadomo, jest to, że przecież ludzi sądzi się i ocenia, czy są chrześcijanami czy nie, nie po tym, jakie słowa wypowiadają, tylko jak postępują, po czynach. Myślę więc, że po czynach ich poznamy, nas poznamy, i z tego punktu widzenia spór o samą formułę nie jest wart czasu, który mu poświęcamy; próba narzucenia określonych modeli winna być, jak sądzę, zarzucona w naszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#TadeuszIwiński">Kończąc, powiem w ten sposób: musimy bardzo dbać o to, żeby ta „mała konstytucja”, jak ją powszechnie nazywamy, nawet nie będąc dziełem doskonałym, była homogeniczna, była spójna. Otóż większość poprawek Senatu zburzyłaby ową równowagę i ową spójność.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#TadeuszIwiński">Czymś innym jest kwestia, która zasługiwałaby na dłuższą dyskusję, a którą poruszyła pani poseł Teresa Liszcz - czy wprowadzenie formuły proporcjonalności w wyborach jest sprzeczne z konstytucją czy nie. Moim zdaniem, nie jest sprzeczne z konstytucją. To zasługuje na odrębną, powtarzam, długą debatę prawną i jeszcze raz akcentuję, iż posługując się wątpliwym argumentem, wątpliwym w sensie, że coś jest czy może być sprzeczne z konstytucją, nie można odmawiać udziału w głosowaniu, a więc ewidentnie naruszać art. 8 regulaminu Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu panią poseł Irenę Lipowicz z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Następnym mówcą będzie pan poseł Marek Jurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#IrenaLipowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu chciałabym skupić się na zagadnieniu samorządu terytorialnego, ponieważ na tym przykładzie widać, że nie zawsze poprawki Senatu zasługują na uwzględnienie i że dzieje się tak naprawdę z powodów merytorycznych. Chciałabym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na charakter poszczególnych poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#IrenaLipowicz">Senat proponuje pozbawić samorząd terytorialny pewnej ważnej gwarancji, którą jako Sejm chcieliśmy stworzyć, a która miała polegać na tym, że samorząd terytorialny wykonuje w państwie istotną część zadań publicznych. Zgodnie z poprawką Senatu ma on wykonywać zadania publiczne, które służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców. Nie wątpię w dobre intencje Senatu, w chęć postawienia jakby kropki nad „i”, ale zwróćmy uwagę na to, jakie będą tego konsekwencje. Nie mamy nawet gwarancji, tak jak jest w konstytucjach innych państw, że np. samorząd mógłby wykonywać zadania o znaczeniu lokalnym. Jest to zawężone do spraw, które mają służyć zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców, niektóre z tych spraw można jeszcze w drodze ustawy wyłączyć na rzecz innych organów.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#IrenaLipowicz">Wątpliwości budzi samo stwierdzenie „zbiorowe potrzeby mieszkańców”. A co z potrzebami indywidualnymi mieszkańców? Czy potrzebę opieki nad osobą starszą w domu można uznać za potrzebę zbiorową gminy? I dlaczego mieszkańców? Jeżeli to są zbiorowe potrzeby mieszkańców, czy można do nich zaliczyć realizowanie zadań publicznych na rzecz np. turystów albo ludzi bezdomnych? To jest tylko przykład na to, jakie niebezpieczeństwa czyhają, jeżeli chce się koniecznie jakieś sformułowanie poprawić.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#IrenaLipowicz">Podobny problem wystąpił w związku z uzupełnieniem określenia wyborów. Oczywiście wszyscy wiemy, że najlepiej jeżeli wybory są również bezpośrednie, ale w ten sposób należy natychmiast zlikwidować samorządowe sejmiki wojewódzkie, ponieważ jako organy samorządu są one wybierane w wyborach pośrednich, a nie bezpośrednich. Reforma samorządu, reforma jego struktur, dodanie drugiego szczebla samorządu, jest niezbędna, natomiast w tej chwili taka gwarancja konstytucyjna wymuszałaby pewne rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#IrenaLipowicz">Kolejna sprawa to problem nadzoru, czyli nowy art. 75, na który chciałam zwrócić uwagę Wysokiej Izby. Aby zachować pewien consensus, podzielić stanowisko komisji, mój klub będzie, choć z bólem, głosował za tą poprawką, ale chciałabym zwrócić uwagę na pewne niebezpieczeństwo. Zawsze byliśmy wyczuleni na wszelkie ograniczanie z takim trudem wywalczonych swobód samorządu, swobód, które sprawiają, że ta część zadań państwa jest realizowana w sposób szczególnie efektywny. Obecna gwarancja proponowana przez Wysoki Sejm przewidywała, że co do zadań własnych np. gmina byłaby pewna, że nadzór może dotyczyć tylko legalności ich wykonywania, że administracja rządowa nie może kwestionować ich celowości, że musi wykazać, iż gmina złamała prawo. Stwierdzenie, że: „Nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa”, oznacza obniżenie rangi tej gwarancji, oznacza zniknięcie gwarancji konstytucyjnej, która tu byłaby szczególnie ważna.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#IrenaLipowicz">I jeszcze kwestia poprawek, które mają charakter redakcyjny, ale nawet zniknięcie takiego słowa jak „lokalny” przy określeniu referendum jest pewnym zaskoczeniem. Wybranie jednolitej kategorii referendum dla referendum ogólnopaństwowego i referendum lokalnego wydaje się sporne. Referendum lokalne spełnia inne funkcje, powinno być inaczej uregulowane, więc poprawka jest wątpliwa.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#IrenaLipowicz">I wreszcie ostatnia kwestia. Ważną sprawą jest to, że przewiduje się reprezentację interesów samorządu, ale pewien cień tego państwowego widzenia samorządu, bardziej centralistycznego, niż zaproponowała Izba niższa, we wszystkich poprawkach Senatu jest szczególnie widoczny. Mają być określone zasady reprezentowania interesów samorządu terytorialnego wobec administracji państwowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Marka Jurka. Następnym mówcą będzie pan poseł Adam Łukomski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#MarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasze stronnictwo zdecydowanie opowiada się za chrześcijańską formą przysięgi prezydenckiej, przy poszanowaniu możliwości jej wygłoszenia w inny sposób, jeżeli odpowiada to sumieniu prezydenta elekta. I chcę powiedzieć, szczególnie przedstawicielowi Porozumienia Centrum, panu posłowi Kaczyńskiemu, że w wypadku gdy już nie chodzi np. o ustawę o telewizji, ale o przysięgę prezydencką, my mówimy o tzw. wartościach chrześcijańskich, dlatego że bardzo często zaznaczamy umowność tego pojęcia. Dla nas, biorąc pod uwagę charakter naszego stronnictwa, o wiele bliższe jest mówienie po prostu o Bogu, o prawie naturalnym, o wierze katolickiej, o moralności chrześcijańskiej niż używanie takich eufemizmów, które mogą bardzo skutecznie uchronić od stania się takim obiektem antykatolickiej nienawiści, antykatolickiej histerii, jakim jest nasze stronnictwo. O wiele łatwiej mówić o tzw.wartościach chrześcijańskich niż po prostu o poszanowaniu chrześcijańskiej, katolickiej wiary, tożsamości naszego kraju. To sformułowanie, którego użył nasz kolega, jest wyrazem dystansu wobec kultury, w której w dzisiejszych czasach uważa się, że społeczności ludzkie mogą żyć tak, jakby Boga nie było, i w której o religii, jeżeli nawet przyznaje się jej pewną ważność, mówi się tak, jak powiedział poseł, z którym polemizuję, mówi się na ostatku. Nam, powtórzę raz jeszcze, chodzi nie o to, aby w konstytucji było miejsce, jak powiedział przedstawiciel Porozumienia Centrum, na formułę religijną, bo nie o formułki tutaj chodzi, lecz o to, żeby było tam miejsce dla Boga.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#MarekJurek">I druga sprawa, do której chciałem się ustosunkować. To prawda, co powiedział pan poseł Kaczyński, że nasze stronnictwo jest w sojuszu, w wielkiej koalicji z ugrupowaniami liberalnymi. Jesteśmy w tym sojuszu ze względu na dobro państwa, zawarliśmy ten sojusz, bo nie może być tak, jak zdarzyło się w czerwcu, że przez tych 9 miesięcy, które minęły od pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych, przez pięć i pół miesiąca Polska ma rząd, a przez pozostały czas mamy do czynienia z kryzysem rządowym. Demokracja również musi wyłonić rząd i my świadomi tego obowiązku wiemy, że parlamentaryzmowi może towarzyszyć gra polityczna, ale nie może się ona ciągnąć w nieskończoność, że jest czas, gdy Polacy między sobą muszą zawrzeć kompromis. Jestem bardzo wdzięczny - podobnie jak, jestem pewien, wszyscy moi koledzy - za to braterskie, chrześcijańskie upomnienie, którego nam pan poseł Kaczyński udzielił. Chcę jednak powiedzieć, że my możemy być w sojuszu, w wielkiej koalicji, jak zaznaczyłem, która z natury rzeczy zakłada sojusz ugrupowań ideowo przeciwstawnych, sojusz ugrupowań, które w normalnych warunkach, jeżeli państwo nie przeżywa politycznego kryzysu, ze sobą walczą, my możemy być w takim sojuszu dla dobra państwa, ale nasze stronnictwo, broniąc w ramach koalicji rządowej katolickiej tożsamości Polski, nie szuka sojuszów ideowych, nie zaprasza do współpracy tych ugrupowań, które wielokrotnie na tej sali, i to całkiem niedawno, głosowały przeciwko tej katolickiej tożsamości Polski.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#MarekJurek">Na koniec chciałbym powiedzieć jedno. Gdy już chodzi o tzw. wartości chrześcijańskie, które są eufemizmem i od których wolimy pojęcia bardziej dosłowne, to lepiej pilnować frekwencji swojego klubu wtedy, gdy waży się los tych wartości chrześcijańskich, tak jak było wczoraj, niż czynić z tego przedmiot międzypartyjnych polemik.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Adama Łukomskiego z Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Ostatnim mówcą będzie pan poseł Jerzy Jaskiernia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#AdamŁukomski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Jurek ustosunkował się już w imieniu klubu do zarzutu, jaki postawił pan poseł Kaczyński do tej części mego wystąpienia, w której mówiłem o wartościach chrześcijańskich. Chciałbym dopowiedzieć jeszcze jedno. Otóż, jak powiedziałem, nasze stronnictwo nie ma zamiaru licytować się, kto jest lepszym katolikiem, a kto gorszym. Jednakże z tego, co powiedział nasz adwersarz, wynikałoby, że pan Kaczyński zadeklarował jednak wyścig w tym kierunku. Chciałbym go zapewnić, że będzie zwycięzcą w tym wyścigu, ponieważ nikt więcej nie weźmie w nim udziału.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#AdamŁukomski">Chciałbym również dodać jeszcze jedno. Otóż te argumenty, które rzekomo miałyby świadczyć przeciwko „małej konstytucji”, wypowiadane z pozycji obecnie obowiązującej konstytucji, my także rozumiemy, ponieważ obecnie obowiązująca konstytucja jest w znacznej części rezultatem postanowień „okrągłego stołu”, w którego obradach pan Kaczyński brał udział, w przeciwieństwie do nas, którzy nie uczestniczyliśmy w tych obradach, i rozumiemy jego przywiązanie do tychże postanowień. Tym chrześcijańskim przesłaniem pod adresem pana Kaczyńskiego chciałbym zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Jaskiernię. Komunikuję również, że do głosu zapisał się jeszcze pan poseł Grzegorz Schreiber.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywane w dniu dzisiejszym zmiany do ustawy konstytucyjnej, zaproponowane przez Senat Rzeczypospolitej, stworzyły okazję do wypowiedzenia się w bardzo wielu kwestiach natury prawno-konstytucyjnej. Stanowisko klubu SLD zostało już zaprezentowane, podtrzymujemy je, będziemy głosowali zgodnie z rekomendacjami Komisji Nadzwyczajnej, doceniając rangę, reprezentatywność i kompetencje tej komisji. Dzisiejsza dyskusja ujawniła jednak kilka kwestii, które chcielibyśmy podnieść.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#JerzyJaskiernia">Sprawa pierwsza, o zasadniczym znaczeniu, dotyczy tego, co Sejm może zrobić ze zmianami proponowanymi przez Senat. Chciałbym przypomnieć Wysokiej Izbie, że sprawa ta już wielokrotnie wracała. Był taki moment, kiedy uważaliśmy, że skoro Sejm może tylko przyjąć lub odrzucić zmianę proponowaną przez Senat, a przez zmianę rozumiało się to, co jest przedmiotem numeracji, to jeśli jest zmiana nr 1, to jest to zmiana jako całość. I był taki czas, kiedy uważaliśmy, że nie mamy prawa dokonywać dywersyfikacji w ramach tej zmiany, rozdzielać jej na poszczególne elementy, nawet jeśli dotyczyła ona dwóch artykułów, a tym bardziej kilku ustępów czy kilku punktów, tylko musimy powiedzieć „tak” lub „nie” w stosunku do całej zmiany. Od tego odeszliśmy. Wysoka Izba pamięta, że przyjęliśmy już przy innej okazji interpretację, że jeżeli to, co zostało określone przez Senat jako zmiana, uwzględnia dwa różne artykuły bądź jeden artykuł i dwa różne ustępy, to Sejm ma prawo odnieść się rozłącznie do obu tych propozycji, traktując je jako odrębne zmiany.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#JerzyJaskiernia">Na marginesie chcę powiedzieć, że gdy toczyły się prace Komisji Nadzwyczajnej nad zmianami proponowanymi przez Senat do ustawy konstytucyjnej, pan senator Jerzy Stępień pytany o to, jak to się stało, że Senat zaproponował nam do ustawy konstytucyjnej zmianę nr 40, która obejmuje propozycje zmian do kilku artykułów, zdziwił się, skąd się wziął problem. Numerację - powiedział - wprowadza urzędnik Kancelarii Senatu, Senat zaś w ogóle o tym nie wie. A więc to, o czym Senat w ogóle nie wiedział, traktowaliśmy jako pewną całość, której nie można dotknąć. Jesteśmy na innym etapie.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#JerzyJaskiernia">Natomiast, Wysoka Izbo, jeśli chodzi o problem, który był dzisiaj podnoszony przez pana posła Łukomskiego i pana posła Króla, a więc propozycję, aby dokonywać zmian w tekście proponowanym przez Senat, (jeśli na przykład, Senat zaproponował zmianę, która była tutaj wielokrotnie krytykowana: skreślił słowo „proporcjonalne”, wprowadził słowo „wolne”), to, niestety, mamy tu ograniczone możliwości. Prawda jest taka, że jest to jeden ustęp, Senat proponuje nadać mu nowe brzmienie i dopóki aprobujemy teorię, że Sejm może bądź przyjąć, bądź odrzucić zmiany proponowane przez Senat, dopóty nie możemy, niestety, ingerować w treść tej zmiany. Mamy do wyboru albo przyjąć ją w całości, albo odrzucić w całości, ponieważ w tym wypadku chodzi o jeden ustęp. Tego się nie da rozdzielić, to nie są dwa różne ustępy.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#JerzyJaskiernia">Mamy niewątpliwie prawo odnieść się i do ustępu pierwszego, i do drugiego, i Komisja Nadzwyczajna to proponuje. Natomiast w ramach ust. 1 alternatywa jest następująca: przyjąć bądź odrzucić. To było przedmiotem krytyki, bo uważamy, że Senat, jeśli rzeczywiście kierował się tutaj chęcią modyfikacji merytorycznych o istotnym znaczeniu, powinien nam w odniesieniu do ust. 1 zaproponować dwie zmiany: skreślić słowo „proporcjonalne”, wprowadzić słowo „wolne”. Wtedy mielibyśmy dwie zmiany i pełną klarowność co do postępowania. Ci, którzy chcą proporcjonalności, głosują przeciw zmianie zaproponowanej przez Senat, ci, którzy są przeciwni, głosują za zmianą. Senat natomiast postawił nas przed wyborem, że jeśli chcesz wolności, to musisz być przeciwko proporcjonalności, a jeśli chcesz proporcjonalności, to musisz być przeciw wolności. Rzecz nie sprowadza się w tym wypadku do tego, kto jest zwolennikiem wyborów wolnych, ale do tego, że niewłaściwa procedura Senatu zmusza nas do takiego, a nie innego postępowania. I na tym polega ten spór, który się tutaj rozpoczął.</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#JerzyJaskiernia">Sądzę, panie marszałku, że sugestia pana posła Łukomskiego, aczkolwiek wywodząca się, powiedziałbym, z bardzo właściwych przesłanek, nie może być uwzględniona, ponieważ gdybyśmy dzisiaj zdecydowali się, jeśli tak można powiedzieć, na „grzebanie się” w poprawce Senatu, tobyśmy tym razem w sposób niezwykle zasadniczy zmienili tryb postępowania w odniesieniu do poprawek Senatu, który dotychczas obowiązywał i nie był kwestionowany. W tym wypadku nie ma wątpliwości, że możemy zmiany przyjąć lub odrzucić, natomiast nie możemy już ich dzisiaj modyfikować, nawet gdybyśmy dostrzegli, że są one niewłaściwe.</u>
          <u xml:id="u-87.6" who="#JerzyJaskiernia">Sprawa druga. Kilku dyskutantów, m.in. pan poseł Kaczyński i pan poseł Sumara, podniosło problem Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Przyznam, że nie bardzo wiem, w jakim zakresie pan poseł Kaczyński nie zgadza się ze stanowiskiem Sojuszu Lewicy Demokratycznej, ponieważ pan poseł rozpoczął od stwierdzenia, że byłby gotowy poprzeć nasz sposób rozumowania, gdyby nie to, że istniała niedobra praktyka w Kancelarii Prezydenta. Otóż wydaje się, Wysoka Izbo, że my tworzymy tutaj nową ustawę konstytucyjną. Czy ona zasługuje na nazwę „mała konstytucja” czy nie, można się spierać, ale nie ulega wątpliwości, że będzie to zasadniczy akt ustrojowy, będzie to co najmniej substytut konstytucji, będzie to ustawa zasadnicza o pełnych konsekwencjach konstytucyjnych, która ma tworzyć nową praktykę ustrojową. Ja w związku z tym nie widzę zagrożenia. Jeśli sprawa powołania Biura Bezpieczeństwa Narodowego w dotychczasowym kształcie wzbudzała wątpliwości Porozumienia Centrum, to przecież w tej chwili chodzi o nowy organ, konstytucyjnie usytuowany. Tutaj chciałbym się odnieść do tego, o czym mówił pan poseł Sumara, który, jak sądzę, niekoniecznie w pełni wczuł się w istotę poprawki, o którą chodzi. Otóż w tekście ustawy zasadniczej mówi się, że Rada Bezpieczeństwa Narodowego ma być organem pomocniczym prezydenta. Oczywiście można być zwolennikiem tego organu bądź przeciwnikiem. Ktoś może optować, żeby taki organ znalazł się w konstytucji lub nie. Z chwilą jednak gdy się znajdzie, będzie to w dalszym ciągu organ pomocniczy. A więc sugestia pana posła Sumary, że jeśli wprowadzilibyśmy ten organ do konstytucji, to stworzylibyśmy organ decyzyjny, jest nieprawidłowa, ponieważ Rada Bezpieczeństwa Narodowego w tym kształcie zawsze będzie organem li tylko pomocniczym. A więc spór toczy się ze względu na inne pytanie: czy w sytuacji kiedy generalnie organy o charakterze pomocniczym nie powinny być zapisane w konstytucji, bo w konstytucji powinny znaleźć się w zasadzie tylko organy o charakterze władczym, należy robić ten wyłom? Klub nasz podziela tę wątpliwość. Stwierdziliśmy w naszym wystąpieniu, że rzeczywiście tego typu organy nie powinny znaleźć się w konstytucji. Ale skoro dajemy prezydentowi tak dużą władzę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, eliminacja tej rady tworzyłaby zagrożenie przez zbytnie umocnienie jednoosobowego organu państwowego, jakim jest prezydent. Chcę bowiem zwrócić uwagę, że co prawda byłby to organ doradczy, ale byłby to organ obligatoryjny. Prezydent nie miałby prawa decydowania o tym, czy powołać radę czy nie. Musiałby ją powołać. I uważamy, że choćby dla zwykłego przepływu informacji między prezydentem, premierem, ministrem obrony narodowej, ministrem spraw wewnętrznych, szefem UOP i innymi organami zaangażowanymi korzystniej jest, jeśli mamy gwarancję, że prezydent nie zostanie w tej sprawie sam, nawet jeśli nie będzie związany tym, co mu Rada Bezpieczeństwa Narodowego powie. I to jest istota sporu, który się tutaj toczy.</u>
          <u xml:id="u-87.7" who="#JerzyJaskiernia">Wreszcie trzecia sprawa, podniesiona przez pana posła Olszewskiego, pana posła Kaczyńskiego, panią poseł Liszcz. Nie mam zamiaru, Wysoki Sejmie, w chwili obecnej występować w charakterze czy to obrońcy, czy oskarżyciela, czy jakimkolwiek innym przed Trybunałem Konstytucyjnym, który ewentualnie będzie badał, czy uchwała jest z konstytucją zgodna czy nie. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na trzy rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-87.8" who="#JerzyJaskiernia">Po pierwsze, nieprawdą jest, że sprawa jest tak oczywista, jak tutaj państwo posłowie ją stawiają. Przecież słyszeliśmy wczoraj w dyskusji, że były argumenty za i były argumenty przeciw. Pan poseł Olszewski bardzo jest przywiązany do art. 27. Sprawa była omawiana. Ale przecież w art. 27 wyraźnie się mówi, że Sejm ustosunkowując się do stanowiska Senatu, do zmian — może je bądź przyjąć, bądź odrzucić, a więc mówi się również o pozytywnym przyjmowaniu zmian przez Sejm. Skoro się tam mówi o pozytywnym przyjmowaniu, to sądzę, że krytyka pana posła Olszewskiego powinna być skierowana do regulaminu, który został uprzednio uchwalony, gdyż przewidując tylko mechanizm odrzucenia zmian, nie przewidywał rozwiązania w postaci pozytywnego przyjmowania stanowiska Senatu, gdyż w ten sposób chciano uniknąć pata legislacyjnego. Ale unikając pata, wyraźnie zawęził konstytucyjne uprawnienia Sejmu w stosunku do tego, co jest expressis verbis powiedziane w konstytucji. A więc nie można twierdzić, że tu nie ma problemu. Tu problem jest.</u>
          <u xml:id="u-87.9" who="#JerzyJaskiernia">Po drugie, jest kwestia art. 106. Pan poseł Olszewski był uprzejmy nie dostrzec art. 106, bo był on niewygodny dla jego interpretacji. Osłabiłby nieco ostrze ataku w niekonstytucyjność rozwiązania. Ale art. 106 wyraźnie mówi, że Sejm dokonuje zmian konstytucji większością 2/3 głosów, i nic więcej nie dodaje. I są argumenty, żeby twierdzić, że to jest wyłączna dyspozycja konstytucji w stosunku do postępowania Sejmu w sprawie zmian konstytucji, która nawet rodzi wątpliwość, czy Senat powinien być w to zaangażowany. Przecież były wątpliwości, czy Senat powinien być w to zaangażowany. Odrzucono te wątpliwości, opierając się na jakichś ustaleniach przy „okrągłym stole”, ale problem pozostaje.</u>
          <u xml:id="u-87.10" who="#JerzyJaskiernia">Zwracam uwagę, że konstytucja w tym a nie w innym miejscu mówi o zmianie konstytucji. Inaczej rzecz by się miała, gdyby konstytucja w art. 27 mówiła: Sejm uchwala ustawę konstytucyjną i, załóżmy, ustawę budżetową, i później jak dalej. Konstytucja w innym miejscu odnosi się do trybu zmiany konstytucji. Jest to odrębne miejsce i nie jest ono przypadkowe, bo to właśnie różnicuje konstytucję i ustawę zwykłą.</u>
          <u xml:id="u-87.11" who="#JerzyJaskiernia">Skoro konstytucja w jednym tylko miejscu mówi o zmianie konstytucji i przewiduje wyraźnie próg 2/3, jeżeli w całym postępowaniu Sejmu przewidziane jest 2/3, jeśli w całym postępowaniu Senatu przewidziane jest 2/3, to nagły powrót do większości zwykłej, i to bez wyraźnej dyspozycji konstytucyjnej, lecz tylko opierając się na domniemaniu, że co prawda art. 27 nie mówi o konstytucji, ale się do zmiany jej odnosi, jest co najmniej dyskusyjny. Ja tu niczego nie przesądzam. Być może Trybunał Konstytucyjny nie podzieli tego myślenia, być może przyzna rację panu posłowi Olszewskiemu, ale sprawa jest zbyt złożona, aby w sposób jednoznaczny ją tutaj stawiać, a w szczególności żeby mówić, że skoro jest podejrzenie o sprzeczność z konstytucją, to uzasadnione jest bojkotowanie głosowania.</u>
          <u xml:id="u-87.12" who="#JerzyJaskiernia">I sprawa trzecia. Doskonale pamiętam, jak pan poseł Olszewski naigrawał się z konstytucji RP jako peerelowskiej, jako stalinowskiej. Naigrawał się z zasady państwa prawa wtedy, kiedy chodziło o korygowanie uprawnień emerytalnych rencistów, bo wtedy to konstytucja przeszkadzała. Dzisiaj nagle odkrył tę zasadę. Cieszymy się, że odkrył, ale przy interpretacji tej zasady powinien zachować wstrzemięźliwość.</u>
          <u xml:id="u-87.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#WiesławChrzanowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Grzegorza Schreibera. Następnym, ostatnim zapisanym do głosu mówcą jest pan poseł Piotr Fogler.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#GrzegorzSchreiber">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W godzinach rannych w trakcie głosowania nad regulaminem Sejmu podjęliśmy decyzję, że o kształcie konstytucji zdecydowała wyłącznie komisja sejmowa, której zapisów nie był w stanie 1 sierpnia odrzucić ani Sejm, ani nie będzie w stanie zmienić w głosowaniu - dzisiaj czy jutro - Senat. Stąd też wydaje się, że dalsza dyskusja merytoryczna dzisiaj już nie ma większego sensu, gdyż szanse przyjęcia mają jedynie te poprawki Senatu, które mają charakter kosmetyczny.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#GrzegorzSchreiber">Mój klub jest zdecydowanie przeciwny ustawianiu Senatu w roli manikiurzysty. Pozostaje mi zatem tylko krótka polemika z panią poseł Liszcz — szkoda, że nie ma jej w tej chwili na sali. Otóż mam pewne wątpliwości wobec precyzji sformułowań pani poseł. Pani poseł Liszcz była łaskawa stwierdzić, że niektóre ugrupowania koalicyjne głosowały dzisiaj rano inaczej, niż zapowiadały w debacie, czyniąc w ten sposób wyraźną aluzję do mojego klubu. Otóż wypada zauważyć, że wypowiadając się w dniu wczorajszym stwierdziłem wyraźnie, iż mój klub głosować będzie za odrzuceniem pierwszego wniosku mniejszości. Tak też głosowaliśmy. Natomiast głos pani poseł chyba należy traktować tylko jako żal, że inne poprawki, między innymi te, które sama zgłosiła, nie spotkały się z entuzjazmem mojego klubu. Rozumiem intencje Porozumienia Centrum, któremu zależy na utrąceniu „małej konstytucji”. To rozumiem i z tego punktu widzenia poprawki do regulaminu poczynione przez panią poseł są skuteczne, ale, niestety, są one równie instrumentalne i koniunkturalne jak te, które przyjęła Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#WiesławChrzanowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Piotra Foglera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#PiotrFogler">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, że jeszcze przed przerwą zabieram głos. Bardzo krótko wypowiem się w sprawie poprawki nr 40. Jednak - w myśl pewnych ogólnych zasad i sugestii, które wskazuje komisja: jak głosować, czy przyjąć poprawki czy nie - nie możemy, przepraszam za wyrażenie, dać się zwariować, bo te poprawki, które proponuje Senat, są nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#PiotrFogler">Po pierwsze, po to wprowadzaliśmy rozdział piąty i rozstrzygnięcia ustrojowe związane z samorządem terytorialnym do konstytucji, aby zasadnicze regulacje wynikające z tejże konstytucji tam były zawarte. I odesłanie do rozstrzygnięć ustawowych, o których wspominała już wcześniej pani poseł Lipowicz, tegoż słynnego już nadzoru w stosunku do celowości działania gminy, jest nieporozumieniem i apelowałbym do Wysokiej Izby, aby jednak ta poprawka została odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#PiotrFogler">To samo dotyczy poprawki odnośnie do art. 76, mówiącej o tym, iż zasady zrzeszania się jednostek samorządu terytorialnego oraz reprezentowania ich interesów wobec władz państwowych określi ustawa. Przepraszam bardzo, czy tylko wobec władz państwowych? Czy ktoś zastanowił się do końca nad tym zapisem? Czy ta reprezentacja ma być tylko reprezentacją wobec władz państwowych? Czy wreszcie jednostki samorządu terytorialnego nie są jednostkami władz państwowych? Sądzę, że to jest pewne nieporozumienie, aby zgodnie z propozycją komisji obie te poprawki przyjąć, ponieważ one kwalifikują się tylko i wyłącznie do odrzucenia.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#WiesławChrzanowski">Jeszcze zgłosił się do zabrania głosu pan poseł Jarosław Kaczyński z Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#WiesławChrzanowski">Pozostało panu posłowi już niewiele czasu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JarosławKaczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam tylko 35 sekund, więc, po pierwsze, podziękuję za szczerość. Tak, rzeczywiście dla pewnego celu politycznego, jak tutaj koledzy przyznawali, uczyniono krok, który jest łamaniem konstytucji, i tego nie musi ustalać Trybunał Konstytucyjny. Jeśli na przykład w jakiejś konstytucji jest mowa o tym, że prezydenta wybiera naród w głosowaniu, a wybierze go Zgromadzenie Narodowe, to naprawdę nie trzeba Trybunału Konstytucyjnego, żeby ustalić, że nastąpiło złamanie konstytucji, i tutaj jest dokładnie taka sama sytuacja. Tylko to chciałem powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#WiesławChrzanowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#WiesławChrzanowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#WiesławChrzanowski">Wysoki Sejmie! Informuję, że jako marszałek, w porozumieniu z Prezydium Sejmu i Konwentem Seniorów, na mocy art. 113 ust. 5 postanowiliśmy zwrócić się do Sejmu z propozycją przeprowadzenia głosowania imiennego nad poprawkami Senatu do ustawy konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#WiesławChrzanowski">Poddanie pod głosowanie tej sprawy będzie miało miejsce po przerwie; m.in. ze względów technicznych, inaczej panowie posłowie sekretarze musieliby liczyć wszystkie głosy.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#WiesławChrzanowski">W związku z tym pragnę poinformować, że na pół godziny przed zakończeniem przerwy obiadowej będą wydawane karty do głosowania imiennego, które zostaną wykorzystane w wypadku pozytywnej decyzji Izby o przeprowadzeniu głosowania imiennego. Jeśli nie będzie takiej decyzji, to oczywiście będzie głosowanie w trybie art. 113 ust. 2 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#WiesławChrzanowski">Karty do głosowania będą wydawane jak zwykle w dolnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#WiesławChrzanowski">Przed ogłoszeniem przerwy proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#PiotrCzarnecki">O godz. 14.30 odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych w sali nr 25 w budynku nr 3.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#PiotrCzarnecki">Pół godziny po ogłoszeniu przerwy obiadowej odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej w sali nr 22 w budynku nr 3.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#PiotrCzarnecki">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#PiotrCzarnecki">O godz. 14.30 odbędzie się posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#PiotrCzarnecki">Posiedzenie Koła Poselskiego „Chrześcijańska Demokracja” odbędzie się zaraz po ogłoszeniu przerwy w sali nr 343.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WiesławChrzanowski">Ogłaszam przerwę w obradach do godziny 15.20.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min 02 do godz. 15 min 27)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#JózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#JózefZych">Kontynuujemy rozpatrywanie punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm wysłuchał sprawozdania komisji przedstawionego przez pana posła Marka Markiewicza i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#JózefZych">Wysoka Izbo, bardzo proszę o uwagę, gdyż nastąpią teraz wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przeprowadzenie głosowania imiennego nad poprawkami Senatu do ustawy konstytucyjnej. Jest to zgodne z art. 113 ust. 5 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o przeprowadzenie głosowania imiennego nad poprawkami Senatu do ustawy konstytucyjnej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#JózefZych">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#JózefZych">Ogłaszam wyniki. W głosowaniu wzięło udział 267 posłów, za głosowaniem imiennym opowiedziało się 255 posłów, przeciw - 2, 10 posłów wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek o głosowanie imienne przyjął.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#JózefZych">Przypominam, że zgodnie z art. 113 ust. 5 i 6 regulaminu Sejmu głosowanie imienne odbywa się przy wykorzystaniu przygotowanej w tym celu urny. Posłowie kolejno, w porządku alfabetycznym, wyczytywani przez sekretarza Sejmu, wrzucają swoje kartki do urny.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#JózefZych">Wyniki głosowania ogłasza marszałek na podstawie protokółu przedstawionego przez sekretarzy Sejmu dokonujących obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#JózefZych">Wyniki głosowania są ostateczne i nie mogą być przedmiotem dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#JózefZych">Zgodnie z art. 113 ust. 5 regulaminu Sejmu otwarcia urny oraz obliczenia głosów dokonuje pięciu wyznaczonych przez marszałka sekretarzy Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-97.16" who="#JózefZych">Proszę zatem panów posłów sekretarzy: Piotra Mochnaczewskiego, Waldemara Modzelewskiego, Jana Kulasa, Andrzeja Borowskiego i Ryszarda Setnika, aby po zakończeniu głosowania dokonali obliczenia wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-97.17" who="#JózefZych">Wysoka Izbo, proponuję przyjęcie następującego trybu podejmowania przez Sejm decyzji dotyczących poprawek Senatu:</u>
          <u xml:id="u-97.18" who="#JózefZych">— głosowanie zostanie przeprowadzone za pomocą karty zawierającej wszystkie poprawki Senatu;</u>
          <u xml:id="u-97.19" who="#JózefZych">— informację o każdej poprawce lub grupie łączących się z sobą poprawek przedstawi pan poseł Marek Markiewicz, sprawozdawca komisji;</u>
          <u xml:id="u-97.20" who="#JózefZych">— w miarę potrzeby, na żądanie posłów, sprawozdawca komisji udzieli dodatkowych wyjaśnień;</u>
          <u xml:id="u-97.21" who="#JózefZych">— po zaprezentowaniu wszystkich poprawek posłowie w czasie jednej godziny podejmują decyzje, uwidaczniając swoją wolę w postaci zakreślenia znakiem „x” — przy właściwej poprawce — prostokąta z literą „z” — co oznacza głosowanie za przyjęciem poprawki Senatu, „p” — co oznacza głosowanie przeciw poprawce Senatu albo „w” — co oznacza wstrzymanie się od głosu;</u>
          <u xml:id="u-97.22" who="#JózefZych">— po upływie godziny — a termin ten określę we właściwym momencie — od zakończenia wypowiedzi przez sprawozdawcę komisji, sekretarz rozpocznie wyczytywanie w kolejności alfabetycznej nazwisk posłów. Wyczytani przez sekretarza posłowie wrzucają swoje karty do urny;</u>
          <u xml:id="u-97.23" who="#JózefZych">— po zakończeniu głosowania wyznaczeni sekretarze Sejmu dokonują obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-97.24" who="#JózefZych">Nieważne będą w całości karty nie podpisane imieniem i nazwiskiem głosującego posła.</u>
          <u xml:id="u-97.25" who="#JózefZych">Nieważne będą karty w częściach dotyczących poszczególnych poprawek, przy których nie dokonano wyboru jednej z trzech możliwości lub wybrano więcej niż jedną możliwość.</u>
          <u xml:id="u-97.26" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przedstawioną przed chwilą w przedmiocie przeprowadzenia głosowania przyjął.</u>
          <u xml:id="u-97.27" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-97.28" who="#JózefZych">Obecnie proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, pana posła Marka Markiewicza, w celu przedstawienia i bliższego sprecyzowania zasad uwidocznionych w karcie do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#MarekMarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak rozumiem, przyjęta przez Wysoką Izbę procedura sprowadza się do kolejnego omówienia wszystkich 48 poprawek. Tak zrozumiałem tę dyspozycję. W związku z tym rozpoczynam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JózefZych">Przepraszam, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#JózefZych">Proszę państwa o zachowanie spokoju, żeby nie było niejasności, bo mamy godzinę na zastanowienie się, czyli będzie jeszcze czas na wypełnienie karty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#MarekMarkiewicz">A zatem, pierwsza poprawka Senatu, dotycząca art. 1, sprowadza się do zastąpienia pierwotnego terminu „wymiaru sprawiedliwości” terminem „władzy sądowniczej”. Komisja proponuje przyjęcie tej poprawki dla zachowania równowagi sformułowań o władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej. Dodanie terminu „władza sądownicza” będzie naturalnym uzupełnieniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JózefZych">Bardzo przepraszam pana posła sprawozdawcę, ale jest propozycja, żeby trochę uprościć tryb. Chodzi mianowicie o to, by jeśli panie i panowie posłowie będą mieć wątpliwości do poszczególnych poprawek, można było zadać pytanie, i wtedy pan poseł objaśni.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#JózefZych">Czy możemy przyjąć taki tryb?</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak!)</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#JózefZych">Tak. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#MarekMarkiewicz">Bardzo dziękuję za tę propozycję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JózefZych">Wobec tego bardzo proszę o pytania pod adresem pana posła sprawozdawcy. Chcę tu jeszcze dodać, że znak „x” stawiamy w odpowiedniej kratce — nie obok, lecz w kratce.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#JózefZych">Nie ma pytań?</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma.)</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#JózefZych">Skoro nie ma pytań, panie pośle, wobec tego serdecznie panu dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#MarekMarkiewicz">Ale byłem gotów... Dziękuję pięknie.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JózefZych">Pragnę zapytać, czy wszyscy posłowie obecni na sali pobrali karty do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#JózefZych">Pobrali.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie, jest w tej chwili godz. 15.35. Do oddawania kart przystąpimy o godz. 16.35.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#JózefZych">Chciałbym poinformować, że ta zasada została ustalona na posiedzeniu Konwentu Seniorów. Takie było życzenie członków Konwentu Seniorów, Wysoki Sejmie. Sprzeciwu wobec propozycji, którą przedstawiłem, nie było, a zatem bardzo proszę o honorowanie jej.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Kamiński: Wniosek formalny.)</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#KrzysztofKamiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgłaszam wniosek formalny, byśmy kontynuowali obrady i żeby nie tracić czasu, byśmy dyskutowali - powiedzmy - uchwałę dotyczącą spraw młodzieży. Przez godzinę zastanowimy się, wypełnimy karty, ale obrady niech trwają.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Panie marszałku, proszę o głos.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#JózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#JanuszSzymański">Panie marszałku, byłbym wdzięczny panu posłowi sprawozdawcy za wyjaśnienie, czy faktycznie zachodzi iunctim w trzecim wniosku, do którego mamy się ustosunkować, czyli w przypadku poprawki nr 2 do art. 3 ust. 2, poprawki nr 15 do art. 26 oraz poprawki nr 38. Mam zasadnicze wątpliwości, czy należy połączyć te trzy poprawki w ten sposób. Prosiłbym pana posła sprawozdawcę, by wyraził swój pogląd w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MarekMarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W istocie sprowadza się to do związku trzech spraw, mianowicie wprowadzenia kompetencji Zgromadzenia Narodowego - nie, to będzie poprawka do art. 3 - tak, sprowadza się do tego, że przyjęcie tej poprawki oznacza usunięcie zapisu art. 26, czyli poprawka ta polega na skreśleniu tego artykułu. W poprawce nr 38 chodzi o zmianę kolejności artykułów, co jest konsekwencją usunięcia art. 26. Tutaj jest prosta sprawa kolejności. Jeżeli się wprowadzi unormowania dotyczące Senatu w art. 3, wtedy usunięty zostanie art. 26 i wtedy konsekwentnie poprawka nr 38 zmienia kolejność artykułów dotyczących samorządu. Nie widzę tutaj problemu, gdyż wszystko sprowadza się do zmiany numeracji artykułów po usunięciu art. 26. Wydaje mi się, że wszystko jest w porządku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#JózefZych">Czy pan poseł Szymański nie ma wątpliwości w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#JózefZych">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#komentarz">(Posłowie wypełniają karty do głosowania imiennego)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JózefZych">Panie i panowie posłowie, ponieważ długo trwające głosowanie imienne nie wymaga przez cały czas obecności prowadzącego, z ważnych przyczyn na kilka minut opuszczę to stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#komentarz">(Posłowie kontynuują wypełnianie kart do głosowania imiennego)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JózefZych">Proszę o uwagę, za chwilę przystąpimy do oddawania kart do głosowania i wobec powyższego informuję, iż przy obliczaniu wyników głosowania sekretarze przestrzegać będą następującej zasady: jeżeli przy obliczaniu większości kwalifikowanej 2/3 otrzyma się wynik będący liczbą ułamkową, wówczas za większość kwalifikowaną należy przyjąć najmniejszą liczbę całkowitą większą od uzyskanej liczby ułamkowej.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#JózefZych">Posłów sekretarzy proszę o odczytywanie nazwisk, a panie i panów posłów o wrzucanie kart do głosowania do urny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#PiotrCzarnecki">— Abramski Paweł,</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#PiotrCzarnecki">— Adamczyk Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#PiotrCzarnecki">— Adamowicz Andrzej Stanisław.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JózefZych">Panie pośle, bardzo proszę, by odczytywał pan nazwiska troszeczkę wolniej, bo jeszcze panowie posłowie nie zdążyli wrzucić kart do urny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#PiotrCzarnecki">— Adamski Władysław,</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#PiotrCzarnecki">— Aleksandrowicz Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#PiotrCzarnecki">— Andrysiak Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#PiotrCzarnecki">— Andrzejczak Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#PiotrCzarnecki">— Andrzejewski Roman,</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#PiotrCzarnecki">— Anusz Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#PiotrCzarnecki">— Arendarski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#PiotrCzarnecki">— Arkuszewski Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#PiotrCzarnecki">— Aszyk Piotr,</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#PiotrCzarnecki">— Bajołek Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#PiotrCzarnecki">— Bajor Bronisława,</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#PiotrCzarnecki">— Balazs Artur,</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#PiotrCzarnecki">— Balicki Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#PiotrCzarnecki">— Bańkowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#PiotrCzarnecki">— Bańkowski Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#PiotrCzarnecki">— Baran Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#PiotrCzarnecki">— Baraniecki Andrzej Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#PiotrCzarnecki">— Barciński Piotr Czesław,</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#PiotrCzarnecki">— Barczyk Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-115.19" who="#PiotrCzarnecki">— Bartosz Ryszard Władysław,</u>
          <u xml:id="u-115.20" who="#PiotrCzarnecki">— Bartosz Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-115.21" who="#PiotrCzarnecki">— Bartoszcze Roman Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-115.22" who="#PiotrCzarnecki">— Barucka Maria,</u>
          <u xml:id="u-115.23" who="#PiotrCzarnecki">— Bastek Erhard,</u>
          <u xml:id="u-115.24" who="#PiotrCzarnecki">— Bazała Teresa,</u>
          <u xml:id="u-115.25" who="#PiotrCzarnecki">— Bąk Henryk,</u>
          <u xml:id="u-115.26" who="#PiotrCzarnecki">— Bąk Józef,</u>
          <u xml:id="u-115.27" who="#PiotrCzarnecki">— Bentkowski Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-115.28" who="#PiotrCzarnecki">— Berak Jadwiga,</u>
          <u xml:id="u-115.29" who="#PiotrCzarnecki">— Berdychowski Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-115.30" who="#PiotrCzarnecki">— Białobrzewski Witold,</u>
          <u xml:id="u-115.31" who="#PiotrCzarnecki">— Biały Leszek,</u>
          <u xml:id="u-115.32" who="#PiotrCzarnecki">— Bielecki Jan Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-115.33" who="#PiotrCzarnecki">— Bielewicz Antoni,</u>
          <u xml:id="u-115.34" who="#PiotrCzarnecki">— Bień Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-115.35" who="#PiotrCzarnecki">— Biliński Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-115.36" who="#PiotrCzarnecki">— Blajerski Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-115.37" who="#PiotrCzarnecki">— Blida Barbara,</u>
          <u xml:id="u-115.38" who="#PiotrCzarnecki">— Błaszczeć Józef,</u>
          <u xml:id="u-115.39" who="#PiotrCzarnecki">— Błażejczyk Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-115.40" who="#PiotrCzarnecki">— Boba Bogumiła Maria,</u>
          <u xml:id="u-115.41" who="#PiotrCzarnecki">— Bober Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.42" who="#PiotrCzarnecki">— Bocheń Irmindo,</u>
          <u xml:id="u-115.43" who="#PiotrCzarnecki">— Boguski Dariusz,</u>
          <u xml:id="u-115.44" who="#PiotrCzarnecki">— Bogusz Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-115.45" who="#PiotrCzarnecki">— Boni Michał,</u>
          <u xml:id="u-115.46" who="#PiotrCzarnecki">— Boral Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.47" who="#PiotrCzarnecki">— Borowski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.48" who="#PiotrCzarnecki">— Borowski Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.49" who="#PiotrCzarnecki">— Borusewicz Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-115.50" who="#PiotrCzarnecki">— Brach Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-115.51" who="#PiotrCzarnecki">— Braun Juliusz Jan,</u>
          <u xml:id="u-115.52" who="#PiotrCzarnecki">— Brzycki Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.53" who="#PiotrCzarnecki">— Bubel Leszek,</u>
          <u xml:id="u-115.54" who="#PiotrCzarnecki">— Bugaj Leszek,</u>
          <u xml:id="u-115.55" who="#PiotrCzarnecki">— Bugaj Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-115.56" who="#PiotrCzarnecki">— Bujak Jacek,</u>
          <u xml:id="u-115.57" who="#PiotrCzarnecki">— Bujak Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.58" who="#PiotrCzarnecki">— Bury Jan,</u>
          <u xml:id="u-115.59" who="#PiotrCzarnecki">— Chabiński Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-115.60" who="#PiotrCzarnecki">— Chałoński Michał,</u>
          <u xml:id="u-115.61" who="#PiotrCzarnecki">— Chełstowski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-115.62" who="#PiotrCzarnecki">— Chmiel Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.63" who="#PiotrCzarnecki">— Choina Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-115.64" who="#PiotrCzarnecki">— Choiński Janusz,</u>
          <u xml:id="u-115.65" who="#PiotrCzarnecki">— Chrzanowski Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-115.66" who="#PiotrCzarnecki">— Ciemniewski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-115.67" who="#PiotrCzarnecki">— Cimoszewicz Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-115.68" who="#PiotrCzarnecki">— Cinal Józef,</u>
          <u xml:id="u-115.69" who="#PiotrCzarnecki">— Czajka Antoni,</u>
          <u xml:id="u-115.70" who="#PiotrCzarnecki">— Czarnecki Piotr,</u>
          <u xml:id="u-115.71" who="#PiotrCzarnecki">— Czarnecki Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-115.72" who="#PiotrCzarnecki">— Czechoński Stanisław Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.73" who="#PiotrCzarnecki">— Czernecki Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-115.74" who="#PiotrCzarnecki">— Czykwin Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-115.75" who="#PiotrCzarnecki">— Czyż Barbara,</u>
          <u xml:id="u-115.76" who="#PiotrCzarnecki">— Dąbrowski Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.77" who="#PiotrCzarnecki">— Dmochowska Maria,</u>
          <u xml:id="u-115.78" who="#PiotrCzarnecki">— Domański Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-115.79" who="#PiotrCzarnecki">— Domin Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.80" who="#PiotrCzarnecki">— Drzewiecki Mirosław,</u>
          <u xml:id="u-115.81" who="#PiotrCzarnecki">— Dubiella Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-115.82" who="#PiotrCzarnecki">— Dudkiewicz Anna Teresa,</u>
          <u xml:id="u-115.83" who="#PiotrCzarnecki">— Dutka Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-115.84" who="#PiotrCzarnecki">— Dyka Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.85" who="#PiotrCzarnecki">— Dzierżyński Antoni,</u>
          <u xml:id="u-115.86" who="#PiotrCzarnecki">— Dziewulski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-115.87" who="#PiotrCzarnecki">— Dziubek Marek,</u>
          <u xml:id="u-115.88" who="#PiotrCzarnecki">— Eysmont Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.89" who="#PiotrCzarnecki">— Eysymontt Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-115.90" who="#PiotrCzarnecki">— Fabian Jan Willibald,</u>
          <u xml:id="u-115.91" who="#PiotrCzarnecki">— Flak Edward,</u>
          <u xml:id="u-115.92" who="#PiotrCzarnecki">— Fogler Piotr,</u>
          <u xml:id="u-115.93" who="#PiotrCzarnecki">— Frasyniuk Władysław,</u>
          <u xml:id="u-115.94" who="#PiotrCzarnecki">— Frączek Barbara,</u>
          <u xml:id="u-115.95" who="#PiotrCzarnecki">— Frączek Józef,</u>
          <u xml:id="u-115.96" who="#PiotrCzarnecki">— Frost Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-115.97" who="#PiotrCzarnecki">— Furtak Antoni Jan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#MarekLasota">— Gadomski Witold,</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#MarekLasota">— Gaj Bożena,</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#MarekLasota">— Gajda Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#MarekLasota">— Galek Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#MarekLasota">— Gawlik Radosław,</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#MarekLasota">— Gąsienica-Makowski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#MarekLasota">— Geremek Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#MarekLasota">— Gil Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#MarekLasota">— Glapiński Adam,</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#MarekLasota">— Godlewski Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#MarekLasota">— Golba Leszek,</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#MarekLasota">— Goryszewski Henryk Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#MarekLasota">— Gorzelańczyk Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.13" who="#MarekLasota">— Góralska Helena,</u>
          <u xml:id="u-116.14" who="#MarekLasota">— Górczyk Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.15" who="#MarekLasota">— Grabowski Mariusz,</u>
          <u xml:id="u-116.16" who="#MarekLasota">— Gutowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.17" who="#MarekLasota">— Halber Adam,</u>
          <u xml:id="u-116.18" who="#MarekLasota">— Hall Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-116.19" who="#MarekLasota">— Handzlik Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-116.20" who="#MarekLasota">— Hardej Sławomir Janusz,</u>
          <u xml:id="u-116.21" who="#MarekLasota">— Hardy Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-116.22" who="#MarekLasota">— Hennelowa Józefa,</u>
          <u xml:id="u-116.23" who="#MarekLasota">— Hermanowicz Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.24" who="#MarekLasota">— Hniedziewicz Stanisław Przemysław,</u>
          <u xml:id="u-116.25" who="#MarekLasota">— Holc Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-116.26" who="#MarekLasota">— Hrybacz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-116.27" who="#MarekLasota">— Ibisz Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-116.28" who="#MarekLasota">— Iwaniec Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-116.29" who="#MarekLasota">— Iwiński Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.30" who="#MarekLasota">— Jagieliński Roman,</u>
          <u xml:id="u-116.31" who="#MarekLasota">— Janas Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.32" who="#MarekLasota">— Janiszewski Michał,</u>
          <u xml:id="u-116.33" who="#MarekLasota">— Jankowski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-116.34" who="#MarekLasota">— Janowski Gabriel,</u>
          <u xml:id="u-116.35" who="#MarekLasota">— Janowski Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-116.36" who="#MarekLasota">— Janowski Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.37" who="#MarekLasota">— Jaskiernia Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-116.38" who="#MarekLasota">— Jastrzębski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-116.39" who="#MarekLasota">— Jedynak Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.40" who="#MarekLasota">— Jędryka Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-116.41" who="#MarekLasota">— Jędrzejczak Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-116.42" who="#MarekLasota">— Jurek Marek,</u>
          <u xml:id="u-116.43" who="#MarekLasota">— Kaczmarek Filip,</u>
          <u xml:id="u-116.44" who="#MarekLasota">— Kaczmarek Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-116.45" who="#MarekLasota">— Kaczyński Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-116.46" who="#MarekLasota">— Kaczyński Lech,</u>
          <u xml:id="u-116.47" who="#MarekLasota">— Kalemba Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-116.48" who="#MarekLasota">— Kaleta Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.49" who="#MarekLasota">— Kamiński Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-116.50" who="#MarekLasota">— Kania Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.51" who="#MarekLasota">— Kaniewski Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.52" who="#MarekLasota">— Karwowski Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-116.53" who="#MarekLasota">— Kazimierski Grzegorz,</u>
          <u xml:id="u-116.54" who="#MarekLasota">— Kern Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-116.55" who="#MarekLasota">— Kielek Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-116.56" who="#MarekLasota">— Kisiliczyk Jan,</u>
          <u xml:id="u-116.57" who="#MarekLasota">— Klata Henryk,</u>
          <u xml:id="u-116.58" who="#MarekLasota">— Klimczak Feliks,</u>
          <u xml:id="u-116.59" who="#MarekLasota">— Klisiewicz Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-116.60" who="#MarekLasota">— Kłoczko Marek,</u>
          <u xml:id="u-116.61" who="#MarekLasota">— Knysok Anna,</u>
          <u xml:id="u-116.62" who="#MarekLasota">— Kocjan Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-116.63" who="#MarekLasota">— Koczwara Marek,</u>
          <u xml:id="u-116.64" who="#MarekLasota">— Kołodziej Bartłomiej,</u>
          <u xml:id="u-116.65" who="#MarekLasota">— Kołodziejczyk Dariusz,</u>
          <u xml:id="u-116.66" who="#MarekLasota">— Komorowski Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-116.67" who="#MarekLasota">— Kopania Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-116.68" who="#MarekLasota">— Korwin-Mikke Janusz,</u>
          <u xml:id="u-116.69" who="#MarekLasota">— Kost Antoni,</u>
          <u xml:id="u-116.70" who="#MarekLasota">— Kostarczyk Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-116.71" who="#MarekLasota">— Kośla Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-116.72" who="#MarekLasota">— Kotlarski Paweł,</u>
          <u xml:id="u-116.73" who="#MarekLasota">— Kowalczyk Józef,</u>
          <u xml:id="u-116.74" who="#MarekLasota">— Kowalczyk Paweł,</u>
          <u xml:id="u-116.75" who="#MarekLasota">— Kowalczyk Tadeusz s. Franciszka,</u>
          <u xml:id="u-116.76" who="#MarekLasota">— Kowalczyk Tadeusz s. Piotra,</u>
          <u xml:id="u-116.77" who="#MarekLasota">— Kowalczyk Zofia,</u>
          <u xml:id="u-116.78" who="#MarekLasota">— Kowalik Jan,</u>
          <u xml:id="u-116.79" who="#MarekLasota">— Koza Janusz,</u>
          <u xml:id="u-116.80" who="#MarekLasota">— Kozak Brunon,</u>
          <u xml:id="u-116.81" who="#MarekLasota">— Kozakiewicz Mikołaj,</u>
          <u xml:id="u-116.82" who="#MarekLasota">— Kozłowski Marian,</u>
          <u xml:id="u-116.83" who="#MarekLasota">— Krasowski Edmund,</u>
          <u xml:id="u-116.84" who="#MarekLasota">— Kraus Janina,</u>
          <u xml:id="u-116.85" who="#MarekLasota">— Krawczuk Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-116.86" who="#MarekLasota">— Kroll Henryk Fabian,</u>
          <u xml:id="u-116.87" who="#MarekLasota">— Kropiwnicki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-116.88" who="#MarekLasota">— Król Jan,</u>
          <u xml:id="u-116.89" who="#MarekLasota">— Król Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-116.90" who="#MarekLasota">— Król Stefan,</u>
          <u xml:id="u-116.91" who="#MarekLasota">— Krutul Piotr,</u>
          <u xml:id="u-116.92" who="#MarekLasota">— Krzyżanowska Olga,</u>
          <u xml:id="u-116.93" who="#MarekLasota">— Kufel Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-116.94" who="#MarekLasota">— Kulas Jan,</u>
          <u xml:id="u-116.95" who="#MarekLasota">— Kurczewski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-116.96" who="#MarekLasota">— Kuroń Jacek,</u>
          <u xml:id="u-116.97" who="#MarekLasota">— Kwaśniewski Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-116.98" who="#MarekLasota">— Kwiatkowski Wojciech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#PiotrCzarnecki">— Labuda Barbara,</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#PiotrCzarnecki">— Lasocki Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#PiotrCzarnecki">— Lasota Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#PiotrCzarnecki">— Lech Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#PiotrCzarnecki">— Lewandowski Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#PiotrCzarnecki">— Lewandowski Mirosław,</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#PiotrCzarnecki">— Lewandowski Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#PiotrCzarnecki">— Libicki Marcin,</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#PiotrCzarnecki">— Lipiński Adam,</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#PiotrCzarnecki">— Lipowicz Irena Ewa,</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#PiotrCzarnecki">— Liszcz Teresa,</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#PiotrCzarnecki">— Lityński Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#PiotrCzarnecki">— Liwak Władysław,</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#PiotrCzarnecki">— Ładosz Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#PiotrCzarnecki">— Łączkowski Paweł Julian,</u>
          <u xml:id="u-117.15" who="#PiotrCzarnecki">— Łenyk Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-117.16" who="#PiotrCzarnecki">— Łochowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-117.17" who="#PiotrCzarnecki">— Łopuszański Jan Edward,</u>
          <u xml:id="u-117.18" who="#PiotrCzarnecki">— Łuczak Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-117.19" who="#PiotrCzarnecki">— Łukasiewicz Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-117.20" who="#PiotrCzarnecki">— Łukomski Adam,</u>
          <u xml:id="u-117.21" who="#PiotrCzarnecki">— Łybacka Krystyna,</u>
          <u xml:id="u-117.22" who="#PiotrCzarnecki">— Macierewicz Antoni,</u>
          <u xml:id="u-117.23" who="#PiotrCzarnecki">— Maćkowiak Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.24" who="#PiotrCzarnecki">— Majewski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.25" who="#PiotrCzarnecki">— Majewski Wit,</u>
          <u xml:id="u-117.26" who="#PiotrCzarnecki">— Maksymiuk Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.27" who="#PiotrCzarnecki">— Małachowski Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-117.28" who="#PiotrCzarnecki">— Manicki Maciej,</u>
          <u xml:id="u-117.29" who="#PiotrCzarnecki">— Marasek Mariusz,</u>
          <u xml:id="u-117.30" who="#PiotrCzarnecki">— Markiewicz Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.31" who="#PiotrCzarnecki">— Martyniuk Wacław,</u>
          <u xml:id="u-117.32" who="#PiotrCzarnecki">— Matuszczak Adam,</u>
          <u xml:id="u-117.33" who="#PiotrCzarnecki">— Matyjek Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.34" who="#PiotrCzarnecki">— Maziarski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-117.35" who="#PiotrCzarnecki">— Mazowiecki Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.36" who="#PiotrCzarnecki">— Mazurkiewicz Andrzej Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.37" who="#PiotrCzarnecki">— Mazurkiewicz Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.38" who="#PiotrCzarnecki">— Mażewski Lech,</u>
          <u xml:id="u-117.39" who="#PiotrCzarnecki">— Meisel Józef,</u>
          <u xml:id="u-117.40" who="#PiotrCzarnecki">— Merkel Jacek,</u>
          <u xml:id="u-117.41" who="#PiotrCzarnecki">— Michalak Elżbieta,</u>
          <u xml:id="u-117.42" who="#PiotrCzarnecki">— Michalak Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.43" who="#PiotrCzarnecki">— Michalak Zenon,</u>
          <u xml:id="u-117.44" who="#PiotrCzarnecki">— Michalik Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.45" who="#PiotrCzarnecki">— Mierzwa Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-117.46" who="#PiotrCzarnecki">— Miller Leszek,</u>
          <u xml:id="u-117.47" who="#PiotrCzarnecki">— Mizikowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.48" who="#PiotrCzarnecki">— Mochnaczewski Piotr,</u>
          <u xml:id="u-117.49" who="#PiotrCzarnecki">— Moczulski Leszek,</u>
          <u xml:id="u-117.50" who="#PiotrCzarnecki">— Modzelewski Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-117.51" who="#PiotrCzarnecki">— Mogiła-Lisowski Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-117.52" who="#PiotrCzarnecki">— Mojzesowicz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-117.53" who="#PiotrCzarnecki">— Moszczyński Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.54" who="#PiotrCzarnecki">— Müller Edward,</u>
          <u xml:id="u-117.55" who="#PiotrCzarnecki">— Musioł Paweł Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-117.56" who="#PiotrCzarnecki">— Muszyński Marek,</u>
          <u xml:id="u-117.57" who="#PiotrCzarnecki">— Niczyperowicz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.58" who="#PiotrCzarnecki">— Niesiołowski Stefan,</u>
          <u xml:id="u-117.59" who="#PiotrCzarnecki">— Niewiarowski Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-117.60" who="#PiotrCzarnecki">— Niewiarowski Wacław,</u>
          <u xml:id="u-117.61" who="#PiotrCzarnecki">— Nowacka Irena Maria,</u>
          <u xml:id="u-117.62" who="#PiotrCzarnecki">— Nowak Czesław,</u>
          <u xml:id="u-117.63" who="#PiotrCzarnecki">— Nowak Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-117.64" who="#PiotrCzarnecki">— Nowina-Konopka Halina Maria,</u>
          <u xml:id="u-117.65" who="#PiotrCzarnecki">— Nowina-Konopka Piotr,</u>
          <u xml:id="u-117.66" who="#PiotrCzarnecki">— Oleksy Józef,</u>
          <u xml:id="u-117.67" who="#PiotrCzarnecki">— Olszewski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.68" who="#PiotrCzarnecki">— Onyszkiewicz Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.69" who="#PiotrCzarnecki">— Opilo Henryk,</u>
          <u xml:id="u-117.70" who="#PiotrCzarnecki">— Orłowski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.71" who="#PiotrCzarnecki">— Orzeł Józef,</u>
          <u xml:id="u-117.72" who="#PiotrCzarnecki">— Osiatyński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.73" who="#PiotrCzarnecki">— Pamuła Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.74" who="#PiotrCzarnecki">— Panek Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-117.75" who="#PiotrCzarnecki">— Pastusiak Longin,</u>
          <u xml:id="u-117.76" who="#PiotrCzarnecki">— Pastuszewski Stefan,</u>
          <u xml:id="u-117.77" who="#PiotrCzarnecki">— Pawelec Józef Jacek,</u>
          <u xml:id="u-117.78" who="#PiotrCzarnecki">— Pawlak Józef,</u>
          <u xml:id="u-117.79" who="#PiotrCzarnecki">— Pawlak Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-117.80" who="#PiotrCzarnecki">— Pawlak Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-117.81" who="#PiotrCzarnecki">— Pawłowski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-117.82" who="#PiotrCzarnecki">— Paździor Helmut,</u>
          <u xml:id="u-117.83" who="#PiotrCzarnecki">— Pelc Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-117.84" who="#PiotrCzarnecki">— Pęgiel Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-117.85" who="#PiotrCzarnecki">— Pękała Kazimierz Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-117.86" who="#PiotrCzarnecki">— Piasecki Cezary,</u>
          <u xml:id="u-117.87" who="#PiotrCzarnecki">— Piątkowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.88" who="#PiotrCzarnecki">— Piechociński Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.89" who="#PiotrCzarnecki">— Piechota Jacek,</u>
          <u xml:id="u-117.90" who="#PiotrCzarnecki">— Piechowicz Adam,</u>
          <u xml:id="u-117.91" who="#PiotrCzarnecki">— Pieczka Feliks Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-117.92" who="#PiotrCzarnecki">— Pietrzyk Alojzy,</u>
          <u xml:id="u-117.93" who="#PiotrCzarnecki">— Pietrzyk Katarzyna,</u>
          <u xml:id="u-117.94" who="#PiotrCzarnecki">— Pilarczyk Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-117.95" who="#PiotrCzarnecki">— Pilarski Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-117.96" who="#PiotrCzarnecki">— Piłka Marian,</u>
          <u xml:id="u-117.97" who="#PiotrCzarnecki">— Piskorski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.98" who="#PiotrCzarnecki">— Piskorski Paweł,</u>
          <u xml:id="u-117.99" who="#PiotrCzarnecki">— Pokrywka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.100" who="#PiotrCzarnecki">— Polczyński Waldemar Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-117.101" who="#PiotrCzarnecki">— Polmański Piotr,</u>
          <u xml:id="u-117.102" who="#PiotrCzarnecki">— Popenda Krzysztof Maciej,</u>
          <u xml:id="u-117.103" who="#PiotrCzarnecki">— Potocki Andrzej Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-117.104" who="#PiotrCzarnecki">— Pruchno-Wróblewski Lech,</u>
          <u xml:id="u-117.105" who="#PiotrCzarnecki">— Przybyłowicz Marcin,</u>
          <u xml:id="u-117.106" who="#PiotrCzarnecki">— Putra Krzysztof Jakub,</u>
          <u xml:id="u-117.107" who="#PiotrCzarnecki">— Puzyna Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-117.108" who="#PiotrCzarnecki">— Pycak Wincenty,</u>
          <u xml:id="u-117.109" who="#PiotrCzarnecki">— Raiter Władysław,</u>
          <u xml:id="u-117.110" who="#PiotrCzarnecki">— Raj Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-117.111" who="#PiotrCzarnecki">— Rakoczy Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-117.112" who="#PiotrCzarnecki">— Reichelt Władysław,</u>
          <u xml:id="u-117.113" who="#PiotrCzarnecki">— Rewiński Janusz,</u>
          <u xml:id="u-117.114" who="#PiotrCzarnecki">— Rogucki Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-117.115" who="#PiotrCzarnecki">— Rokita Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.116" who="#PiotrCzarnecki">— Rospara Henryk,</u>
          <u xml:id="u-117.117" who="#PiotrCzarnecki">— Rostek Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-117.118" who="#PiotrCzarnecki">— Różycka Barbara,</u>
          <u xml:id="u-117.119" who="#PiotrCzarnecki">— Rudnicka Jadwiga,</u>
          <u xml:id="u-117.120" who="#PiotrCzarnecki">— Rulewski Jan,</u>
          <u xml:id="u-117.121" who="#PiotrCzarnecki">— Rychlik Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-117.122" who="#PiotrCzarnecki">— Rzepka Edward,</u>
          <u xml:id="u-117.123" who="#PiotrCzarnecki">— Rzymełka Jan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#MarekLasota">— Saletra Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#MarekLasota">— Samborski Marek,</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#MarekLasota">— Schreiber Grzegorz,</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#MarekLasota">— Seferowicz Elżbieta,</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#MarekLasota">— Sekuła Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#MarekLasota">— Sengebusch Adam,</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#MarekLasota">— Serafin Władysław,</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#MarekLasota">— Setnik Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#MarekLasota">— Siedlecki Henryk,</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#MarekLasota">— Sielańczyk Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#MarekLasota">— Siemiątkowski Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#MarekLasota">— Sienkiewicz Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.12" who="#MarekLasota">— Sierakowska Izabella,</u>
          <u xml:id="u-118.13" who="#MarekLasota">— Sikora Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-118.14" who="#MarekLasota">— Sikora Wanda,</u>
          <u xml:id="u-118.15" who="#MarekLasota">— Siwek Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-118.16" who="#MarekLasota">— Siwiec Marek,</u>
          <u xml:id="u-118.17" who="#MarekLasota">— Siwiec Marek Maciej,</u>
          <u xml:id="u-118.18" who="#MarekLasota">— Skorecki Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-118.19" who="#MarekLasota">— Słomka Adam,</u>
          <u xml:id="u-118.20" who="#MarekLasota">— Smirnow Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.21" who="#MarekLasota">— Smolarek Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-118.22" who="#MarekLasota">— Sobański Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.23" who="#MarekLasota">— Sobierajski Czesław,</u>
          <u xml:id="u-118.24" who="#MarekLasota">— Sobotka Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-118.25" who="#MarekLasota">— Sokołowska Wanda,</u>
          <u xml:id="u-118.26" who="#MarekLasota">— Sońta Dariusz,</u>
          <u xml:id="u-118.27" who="#MarekLasota">— Soska Jacek,</u>
          <u xml:id="u-118.28" who="#MarekLasota">— Sośnicki Mirosław,</u>
          <u xml:id="u-118.29" who="#MarekLasota">— Spychalska Ewa,</u>
          <u xml:id="u-118.30" who="#MarekLasota">— Srebro Maciej Edward,</u>
          <u xml:id="u-118.31" who="#MarekLasota">— Staniszewska Grażyna,</u>
          <u xml:id="u-118.32" who="#MarekLasota">— Staniuk Władysław,</u>
          <u xml:id="u-118.33" who="#MarekLasota">— Stańdo Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.34" who="#MarekLasota">— Staręga-Piasek Joanna,</u>
          <u xml:id="u-118.35" who="#MarekLasota">— Starownik Marian Roman,</u>
          <u xml:id="u-118.36" who="#MarekLasota">— Stefaniuk Franciszek Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-118.37" who="#MarekLasota">— Steinhoff Janusz,</u>
          <u xml:id="u-118.38" who="#MarekLasota">— Sterkowicz Czesław,</u>
          <u xml:id="u-118.39" who="#MarekLasota">— Strębska Halina Bronisława,</u>
          <u xml:id="u-118.40" who="#MarekLasota">— Strzelecki Henryk,</u>
          <u xml:id="u-118.41" who="#MarekLasota">— Suchocka Hanna,</u>
          <u xml:id="u-118.42" who="#MarekLasota">— Suchora Henryk,</u>
          <u xml:id="u-118.43" who="#MarekLasota">— Sumara Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-118.44" who="#MarekLasota">— Synowiec Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-118.45" who="#MarekLasota">— Syryjczyk Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-118.46" who="#MarekLasota">— Sytek Przemysław,</u>
          <u xml:id="u-118.47" who="#MarekLasota">— Sytek Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-118.48" who="#MarekLasota">— Szablewski Alojzy,</u>
          <u xml:id="u-118.49" who="#MarekLasota">— Szafraniec Herbert,</u>
          <u xml:id="u-118.50" who="#MarekLasota">— Szańkowski Stefan Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-118.51" who="#MarekLasota">— Szarawarski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.52" who="#MarekLasota">— Szatkowski Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-118.53" who="#MarekLasota">— Szczepaniak Jan,</u>
          <u xml:id="u-118.54" who="#MarekLasota">— Szczepuła Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-118.55" who="#MarekLasota">— Szczygielski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-118.56" who="#MarekLasota">— Szmajdziński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-118.57" who="#MarekLasota">— Szreder Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-118.58" who="#MarekLasota">— Szymańczak Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-118.59" who="#MarekLasota">— Szymański Janusz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-118.60" who="#MarekLasota">— Szyszko Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-118.61" who="#MarekLasota">— Śledzińska-Katarasińska Iwona,</u>
          <u xml:id="u-118.62" who="#MarekLasota">— Śleziak Czesław,</u>
          <u xml:id="u-118.63" who="#MarekLasota">— Świtka Jan,</u>
          <u xml:id="u-118.64" who="#MarekLasota">— Świtoń Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-118.65" who="#MarekLasota">— Taylor Jacek,</u>
          <u xml:id="u-118.66" who="#MarekLasota">— Tchórzewski Krzysztof Józef,</u>
          <u xml:id="u-118.67" who="#MarekLasota">— Terlecki Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.68" who="#MarekLasota">— Then Artur,</u>
          <u xml:id="u-118.69" who="#MarekLasota">— Tokarczuk Antoni,</u>
          <u xml:id="u-118.70" who="#MarekLasota">— Tokarzewski Michał,</u>
          <u xml:id="u-118.71" who="#MarekLasota">— Tromski Robert,</u>
          <u xml:id="u-118.72" who="#MarekLasota">— Turczyński Jacek,</u>
          <u xml:id="u-118.73" who="#MarekLasota">— Turko Ludwik,</u>
          <u xml:id="u-118.74" who="#MarekLasota">— Tusk Donald,</u>
          <u xml:id="u-118.75" who="#MarekLasota">— Tuszyński Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-118.76" who="#MarekLasota">— Twaróg Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-118.77" who="#MarekLasota">— Tyrakowski Antoni,</u>
          <u xml:id="u-118.78" who="#MarekLasota">— Ujazdowski Kazimierz Michał,</u>
          <u xml:id="u-118.79" who="#MarekLasota">— Ulatowski Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-118.80" who="#MarekLasota">— Ulicki Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-118.81" who="#MarekLasota">— Urbaniak Cezary,</u>
          <u xml:id="u-118.82" who="#MarekLasota">— Urbanowicz Anna,</u>
          <u xml:id="u-118.83" who="#MarekLasota">— Urbański Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.84" who="#MarekLasota">— Usakiewicz Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-118.85" who="#MarekLasota">— Walerych Piotr,</u>
          <u xml:id="u-118.86" who="#MarekLasota">— Waniek Danuta,</u>
          <u xml:id="u-118.87" who="#MarekLasota">— Wardacki Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-118.88" who="#MarekLasota">— Wartak Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-118.89" who="#MarekLasota">— Wądołowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.90" who="#MarekLasota">— Wąsik Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.91" who="#MarekLasota">— Wesołowski Mariusz,</u>
          <u xml:id="u-118.92" who="#MarekLasota">— Węglarz Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.93" who="#MarekLasota">— Węgłowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.94" who="#MarekLasota">— Wiatr Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-118.95" who="#MarekLasota">— Wielowieyski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.96" who="#MarekLasota">— Wiertek Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-118.97" who="#MarekLasota">— Wierzbicka Danuta,</u>
          <u xml:id="u-118.98" who="#MarekLasota">— Wierzbicki Roman Władysław,</u>
          <u xml:id="u-118.99" who="#MarekLasota">— Wilk Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-118.100" who="#MarekLasota">— Witt Zenon,</u>
          <u xml:id="u-118.101" who="#MarekLasota">— Włodarczyk Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-118.102" who="#MarekLasota">— Wojtyła Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.103" who="#MarekLasota">— Woroszczak Józef Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-118.104" who="#MarekLasota">— Woźniak Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-118.105" who="#MarekLasota">— Wójcik Dariusz,</u>
          <u xml:id="u-118.106" who="#MarekLasota">— Wójcik Gwidon,</u>
          <u xml:id="u-118.107" who="#MarekLasota">— Wójcik Piotr,</u>
          <u xml:id="u-118.108" who="#MarekLasota">— Wójcik Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-118.109" who="#MarekLasota">— Wójcik Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-118.110" who="#MarekLasota">— Wrona Władysław,</u>
          <u xml:id="u-118.111" who="#MarekLasota">— Wujec Henryk,</u>
          <u xml:id="u-118.112" who="#MarekLasota">— Wyrowiński Jan,</u>
          <u xml:id="u-118.113" who="#MarekLasota">— Zając Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.114" who="#MarekLasota">— Zajączkowska Maria,</u>
          <u xml:id="u-118.115" who="#MarekLasota">— Zakrzewska Iwona Bożena,</u>
          <u xml:id="u-118.116" who="#MarekLasota">— Zakrzewski Andrzej Janusz,</u>
          <u xml:id="u-118.117" who="#MarekLasota">— Zalewski Maciej,</u>
          <u xml:id="u-118.118" who="#MarekLasota">— Zalewski Paweł,</u>
          <u xml:id="u-118.119" who="#MarekLasota">— Zarębski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-118.120" who="#MarekLasota">— Zarzycki Wojciech Szczęsny,</u>
          <u xml:id="u-118.121" who="#MarekLasota">— Zdrada Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-118.122" who="#MarekLasota">— Zemke Janusz,</u>
          <u xml:id="u-118.123" who="#MarekLasota">— Zieliński Marek,</u>
          <u xml:id="u-118.124" who="#MarekLasota">— Ziemiński Adam Marek,</u>
          <u xml:id="u-118.125" who="#MarekLasota">— Ziółkowska Wiesława,</u>
          <u xml:id="u-118.126" who="#MarekLasota">— Zych Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-118.127" who="#MarekLasota">— Zych Józef,</u>
          <u xml:id="u-118.128" who="#MarekLasota">— Zylber Jan,</u>
          <u xml:id="u-118.129" who="#MarekLasota">— Żabiński Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-118.130" who="#MarekLasota">— Żabiński Władysław,</u>
          <u xml:id="u-118.131" who="#MarekLasota">— Żelichowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-118.132" who="#MarekLasota">— Żenkiewicz Marian,</u>
          <u xml:id="u-118.133" who="#MarekLasota">— Żochowski Ryszard Jacek,</u>
          <u xml:id="u-118.134" who="#MarekLasota">— Żółtowska Maria,</u>
          <u xml:id="u-118.135" who="#MarekLasota">— Żurowski Stanisław.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JózefZych">Czy wszyscy obecni posłowie zdążyli oddać karty do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#JózefZych">Jeszcze nie? Proszę?</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#JózefZych">Zapytuję po raz kolejny: Czy wszyscy obecni posłowie oddali karty do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#JózefZych">Przypominam, że rozpoczynając akt głosowania podałem, iż do głosowania przystępujemy o godz. 16.35 - o tej porze dokładnie rozpoczęło się głosowanie - natomiast nie określiłem końcowego terminu. Ponieważ wszyscy obecni oddali karty do głosowania, zamykam tę część głosowania.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#JózefZych">Posłów sekretarzy proszę o przystąpienie do obliczenia wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#JózefZych">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#MarekLasota">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#MarekLasota">— posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych w sali nr 23 w budynku nr 3, w starym budynku Senatu;</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#MarekLasota">— wspólne posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu oraz Komisji Ustawodawczej w sali nr 14 w budynku nr 3.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego SLD odbędzie się w sali nr 101.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#JózefZych">Ogłaszam przerwę do godz. 17.30.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min 55 do godz. 17 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#HenrykBąk">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#HenrykBąk">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 8 i 9 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#HenrykBąk">8. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1992 (druk nr 522).</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#HenrykBąk">9. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów dotyczących zaopatrzenia emerytalnego (druk nr 523).</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#HenrykBąk">Proszę o zabranie głosu pana ministra finansów Jerzego Osiatyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wystąpienie do Sejmu o korektę ustawy budżetowej, a zwłaszcza o korektę polegającą na zwiększeniu deficytu budżetowego, jest zawsze dla ministra finansów zadaniem trudnym. Tym razem jest to tym trudniejsze, że o taką korektę ustawy budżetowej występuję w sytuacji przymusowej, by przeciwdziałać groźnym dla kraju skutkom decyzji i zaniechań decyzji, za które jako rząd nie odpowiadamy.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JerzyOsiatyński">Spotykam się z opiniami, że powtarza się sytuacja z zeszłego roku. Oto pod koniec roku, widząc, że budżet państwa nie może być wykonany, rząd wnosi projekt ustawy sankcjonującej przekroczenia uchwalonej przez Sejm ustawy. Podobieństwa dzisiejszej sytuacji i sytuacji sprzed roku są jednak pozorne.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, tamta nowelizacja była podejmowana w sytuacji, gdy nie tylko budżet przeżywał ciężkie chwile. Wówczas załamanie groziło całej gospodarce, trwała recesja, drastycznie spadły obroty handlowe z zagranicą. Dziś jest inaczej. Od kilku miesięcy produkcja nieprzerwanie rośnie, rosną także obroty handlu zagranicznego. Katastrofalna susza musiała oczywiście wywrzeć wpływ na poprawiającą się sytuację gospodarczą, ale mimo to możemy dziś mówić o perspektywach dalszego wzrostu produkcji i o utrwalaniu stabilizacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, w ubiegłym roku Sejm podejmował decyzję o zmianie budżetu w momencie, gdy deficyt budżetowy był już wyższy niż przewidywała to ustawa budżetowa, a dochody spływały wolno. Dziś jesteśmy jeszcze daleko od ustawowej granicy deficytu, a od lipca pobór dochodów budżetowych wyraźnie się poprawił. Gdyby I półrocze było tak dobre jak ostatnie 4 miesiące, zapewne nie byłoby potrzeby dokonywania zmian w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie wreszcie - być może ta różnica jest w istocie najważniejsza - skala obecnie proponowanych zmian jest zupełnie inna. W ubiegłym roku korekta budżetu polegała na obniżeniu planowanych dochodów o 1/4, wydatki zmniejszono o ponad 15%, skorygowany deficyt był o 6,5 raza większy od pierwotnie uchwalonego. Dziś proponujemy zmniejszenie planowanych dochodów o ok. 9% i redukcję wydatków o ok. 3,7%, przy czym znaczna część proponowanych zmniejszeń wydatków nie będzie powodowała rzeczowego ograniczenia zadań realizowanych przez jednostki sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#JerzyOsiatyński">Są dwie zasadnicze przyczyny, które spowodowały, że dochody budżetowe będą w 1992 r. mniejsze niż początkowo przypuszczano. Pierwsza to wielomiesięczne opóźnienia we wprowadzaniu przewidzianych w ustawie budżetowej podwyżek niektórych stawek podatkowych i cen urzędowych, z jednej strony, oraz niedoszacowanie spadku rentowności przedsiębiorstw, z drugiej. Druga przyczyna to niskie dochody z prywatyzacji w pierwszej połowie roku; do czerwca zrealizowano zaledwie 15% wpływów z tego tytułu. Zaległości tych nie da się już nadrobić. Stąd trudności w bieżącym wykonywaniu budżetu i stąd też konieczność korekty.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#JerzyOsiatyński">Mimo że przez wiele miesięcy wpływy do budżetu były znacznie niższe niż planowano, udało się utrzymać ciągłość zasilania finansowego, a więc ciągłość funkcjonowania sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#JerzyOsiatyński">Mniejsze dochody nie mogły jednak pozostać bez skutków. Środki, które mogliśmy przekazywać poszczególnym resortom, wystarczały co prawda na bieżące wydatki, ale na jednostkach sfery budżetowej ciążą nadal ubiegłoroczne długi. Czekają nas kolejne płatności z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego. Jednocześnie wobec nienadążania wpływów budżetowych za wydatkami osiągnęliśmy już limitowany aktualną ustawą budżetową pułap zadłużenia w Narodowym Banku Polskim.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#JerzyOsiatyński">Co zatem nam grozi, jeżeli Sejm nie przychyli się do propozycji rządu i nie uchwali korekty budżetu? Najprościej mówiąc, oznaczałoby to, że wydatki budżetu w 1992 r. będą o 15 bln zł mniejsze, niż przewidujemy. Nie ma potrzeby dramatyzować sytuacji, która wówczas powstanie. Wystarczy pieniędzy i na płace, i na emerytury, i na renty, ale też zapewne starczy tylko na to. Narastanie płatniczych zaległości pod koniec roku odczujemy szybko, już na początku przyszłego roku, kiedy trzeba będzie spłacać stare rachunki, obciążone na dodatek odsetkami, i kiedy coraz trudniej będzie wygospodarować środki na bieżące wydatki.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#JerzyOsiatyński">Wysoki Sejmie! Największą słabością naszej gospodarki jest dziś stan finansów publicznych. Ich uzdrowienie jest niezbędną przesłanką zmniejszenia deficytu budżetowego. Przeprowadzono już kompleksową reformę opodatkowania dochodów osób fizycznych oraz osób prawnych. Ustawy regulujące te podatki wymagają jednak doskonalenia.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#JerzyOsiatyński">Drugi etap przebudowy systemu podatkowego to wprowadzenie podatków przychodowych: podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego, a także podatku od wyrobów tytoniowych. W wyniku ich wdrażania już w przyszłym roku opodatkowanie przychodów podmiotów gospodarczych zostanie unowocześnione i uporządkowane, powstanie wydajne i silne źródło zasilania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#JerzyOsiatyński">Równocześnie wkładamy wiele wysiłku w usprawnienie i unowocześnienie techniki poboru podatków oraz poprawę ich ściągalności. Wykorzystując doświadczenia i dorobek innych państw, rząd wkrótce zwróci się do Sejmu o:</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#JerzyOsiatyński">— ustawowe wprowadzenie obowiązkowego oznaczania znakami skarbowymi akcyzy;</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#JerzyOsiatyński">— objęcie wszystkich podatników i płatników jednolitym systemem numerycznym, „uszczelniającym” pobór wszelkich zobowiązań podatkowych;</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#JerzyOsiatyński">— zintegrowanie służb celnych i podatkowych;</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#JerzyOsiatyński">— wprowadzenie obowiązku bezgotówkowego regulowania zobowiązań podatkowych przez pozarolnicze podmioty gospodarcze;</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#JerzyOsiatyński">— nowelizację przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz zmianę zasad odpowiedzialności za uchylanie się od regulowania zobowiązań podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#JerzyOsiatyński">Poza tymi działaniami legislacyjnymi będziemy dążyli do zwiększenia wiedzy podatników i płatników na temat prawa podatkowego oraz rozbudzenia poczucia obowiązku podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#JerzyOsiatyński">W wyniku tych działań, a także dzięki poprawie sprawności funkcjonowania aparatu skarbowego i celnego, nastąpi zwiększenie dochodów budżetowych. Działania te jednak wymagają nie tylko zmian w stanie prawnym. Wymagają również zwiększenia nakładów finansowych na aparat skarbowy i celny, wzmocnienia tego aparatu, jego ochrony — także przed fizycznymi atakami, w których ofiarami ostatnio padają skarbowcy. Kroki te są konieczne, a inwestycje bardzo opłacalne i szybko „rentujące się” — każda złotówka wydatków budżetowych na ten cel zwróci się wielokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#JerzyOsiatyński">W celu usprawnienia systemu podatkowego w maksymalnym zakresie wykorzystujemy również środki zagraniczne przeznaczone na pomoc techniczną dla Polski. Na tym jednak nie zakończy się proces przebudowy systemu podatkowego. Podjęto już prace nad zintegrowaniem ustalania zobowiązań podatkowych oraz poboru podatków. Ich efektem będzie ustawa o ordynacji podatkowej. Zostanie opracowany i wdrożony nowy podatek od nieruchomości oparty na systemie katastru. Przyczyni się on do wydatnego zwiększenia dochodów samorządu terytorialnego. Równolegle zostaną zakończone prace nad pełnym wdrożeniem systemu informatycznego urzędów i izb skarbowych, zintegrowanego z urzędami celnymi.</u>
          <u xml:id="u-124.20" who="#JerzyOsiatyński">Musimy jednak pamiętać, że stoimy w obliczu zmian o olbrzymim zakresie, w istocie w obliczu rewolucji podatkowej. Aby się ona powiodła, trzeba nie tylko wielkiego wysiłku legislacyjnego oraz żmudnej pracy administracji państwowej, ale także gruntownych zmian w świadomości społecznej, potrzeba także czasu.</u>
          <u xml:id="u-124.21" who="#JerzyOsiatyński">Stawianie nazbyt ambitnych zadań co do wielkości możliwych do szybkiego odzyskania uchybień podatkowych, bez odpowiednich zmian w prawie - także karnym - i bez strukturalnej przebudowy aparatu skarbowego, poprawy jego efektywności, sprawności działania i fachowości, może przynieść efekty sprzeczne z zamierzeniami.</u>
          <u xml:id="u-124.22" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Szpitale, szkoły, policja, administracja, wymiar sprawiedliwości i inne jednostki utrzymywane ze środków budżetowych odczuwają poważne trudności finansowe. Z całą odpowiedzialnością twierdzę jednak, że trudności te są także skutkiem nieefektywnej organizacji, braku dyscypliny finansowej, często skutkiem nie dość stanowczego przeciwstawiania się starym nawykom, nawykom z czasów gdy pieniędzy nie liczono i z pieniędzmi się nie liczono.</u>
          <u xml:id="u-124.23" who="#JerzyOsiatyński">Od przyszłego roku będziemy dążyli do przeprowadzenia reformy organizacyjnej oraz reformy finansowania sfery budżetowej, tak aby wyeliminować przyczyny marnotrawstwa. Naszym zamierzeniem nie jest jednak dokonywanie rewolucyjnych zmian w zarządzaniu i finansowaniu sfery budżetowej. Być może reformę będziemy przeprowadzać w formie mniej spektakularnej, drobnymi na pozór krokami, takimi np. jak poprawa gospodarowania lekami będącymi w dyspozycji szpitala - szacuje się bowiem, że obecnie ok. 20% leków nie jest wykorzystywane na potrzeby pacjentów. Będziemy ją jednak przeprowadzać skutecznie.</u>
          <u xml:id="u-124.24" who="#JerzyOsiatyński">W niektórych sprawach, m.in. racjonalizacji systemu świadczeń społecznych, prace są już zaawansowane; nad ujednoliceniem zasad finansowania zasiłków chorobowych pracują już komisje sejmowe. Musimy zmienić stan obecny, w którym każda prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego automatycznie powoduje zwiększenie wydatków ZUS na zasiłki chorobowe. Przygotowany już projekt ustawy o Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych przewiduje zwiększenie skuteczności ściągania zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, tak aby rosnące zadłużenie zakładów pracy wobec ZUS nie powodowało konieczności zwiększenia uzupełniającej dotacji budżetu na ubezpieczenia społeczne.</u>
          <u xml:id="u-124.25" who="#JerzyOsiatyński">Widzę dwa problemy wymagające pilnie zmian w systemie emerytalnym. Są to zasady orzekania o inwalidztwie oraz ponowne określenie zawodów i prac uprawniających do przechodzenia na emeryturę przed wiekiem emerytalnym, określonym ustawowo na 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Statystyka jest bardzo niepokojąca. Wynika z niej, że w Polsce średni wiek osób przechodzących na emeryturę wynosi 57 lat. Jest to spowodowane tak szerokimi uprawnieniami do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, na jakie nie stać bogatszych od nas państw europejskich.</u>
          <u xml:id="u-124.26" who="#JerzyOsiatyński">Sądzę, że w projekcie ustawy budżetowej na 1993 r. uda się w większym stopniu uwzględnić wymogi racjonalizacji wydatków przewidziane w tych i innych rozwiązaniach systemowych.</u>
          <u xml:id="u-124.27" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie finansowania świadczeń społecznych najgroźniejsze jest jednak niedostosowanie zakresu obowiązków i zobowiązań państwa do jego realnych możliwości finansowych. Powinniśmy sobie wyraźnie powiedzieć, że przyjęliśmy zobowiązania, z których finansowo nie możemy się wywiązać. Musimy mieć odwagę przyznać to publicznie i podjąć stosowne decyzje. Tego właśnie dotyczy projekt ustawy o zmianie waloryzacji rent i emerytur, który z upoważnienia Rady Ministrów przedkładam Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-124.28" who="#JerzyOsiatyński">Rada Ministrów proponuje, aby w systemie emerytur i rent pracowniczych kwota bazowa waloryzacji mogła być obniżona do poziomu 91% przeciętnego wynagrodzenia, by nie stanowiła, jak dotychczas, 100% przeciętnego wynagrodzenia. Odpowiednią propozycję zawiera przepis zawarty w art. 5 punkt 3 lit. b w druku nr 523.</u>
          <u xml:id="u-124.29" who="#JerzyOsiatyński">Propozycja zmniejszonej waloryzacji nie odnosi się do najniższych emerytur i rent pracowniczych. W tym wypadku zostaną utrzymane dotychczasowe zasady waloryzacji. Oznacza to ochronę poziomu świadczeń minimalnych. Podobną ochroną zostaną objęte dodatki pielęgnacyjne, które otrzymują wszyscy emeryci powyżej 75 roku życia oraz inwalidzi I grupy, a także dodatki dla sierot zupełnych, dodatki kombatanckie i dodatki za tajne nauczanie.</u>
          <u xml:id="u-124.30" who="#JerzyOsiatyński">Analogiczne rozwiązania zostaną wprowadzone w systemie zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy niektórych służb.</u>
          <u xml:id="u-124.31" who="#JerzyOsiatyński">Ustawa budżetowa na 1992 r. przewidywała dotacje do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości przeszło 53 bln zł, z tego dotacja uzupełniająca przeznaczona na wydatki, które powinny być pokryte ze składek, wynosiła 32,5 bln zł. Tak wysokie dotacje, rosnące w bardzo szybkim tempie od 1990 r., są następstwem gwałtownego przyrostu liczby emerytów i rencistów w ostatnich 3 latach. Od 1989 r. liczba emerytów i rencistów w systemie pracowniczym wzrosła o prawie 18%, w tym przyrost liczby emerytów wyniósł aż 30%.</u>
          <u xml:id="u-124.32" who="#JerzyOsiatyński">Wzrost zobowiązań budżetu państwa wiązał się również z likwidacją tzw. starego portfela emerytalno-rentowego, a więc z ponownym obliczeniem wysokości wszystkich świadczeń według nowych, dla większości osób korzystniejszych reguł.</u>
          <u xml:id="u-124.33" who="#JerzyOsiatyński">Odrębnym problemem są ubezpieczenia społeczne rolników. Budżet państwa pokrywa aż 95% wydatków Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a zaledwie 5% wydatków pokrywają zebrane składki. Dlatego rząd proponuje ustalenie rolniczej emerytury podstawowej na niższym niż dotąd poziomie. Miałaby ona wynosić 35% kwoty bazowej ostatnio przeprowadzonej waloryzacji.</u>
          <u xml:id="u-124.34" who="#JerzyOsiatyński">Przeprowadzenie tych zmian będzie miało poważne skutki nie tylko dla poprawy stanu budżetu państwa w tym i następnym roku; umożliwi zarazem wygospodarowanie środków na inwestycje, tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój gospodarczy. Jest ono warunkiem podwojenia dochodu narodowego na przestrzeni najbliższych 10 lat. Jeżeli natomiast deficyt budżetowy będzie się utrzymywał lub co gorsza pogłębiał przez dłuższy czas, to coraz większą część dochodów będą pochłaniały odsetki od starych długów, coraz mniej pieniędzy będzie można przeznaczyć na inwestycje i przyszły rozwój.</u>
          <u xml:id="u-124.35" who="#JerzyOsiatyński">Mamy dziś szansę rozwiązania narastającego przez wiele lat problemu zadłużenia zagranicznego. Nie możemy jednak wpędzić się w nową pułapkę lawinowo rosnącego długu krajowego. Jeśli dziś udział w budżecie państwa wydatków na obsługę długu publicznego rośnie kosztem wydatków na oświatę, zdrowie itd., to jednocześnie obligacje skarbowe są dla banków lokatą o stuprocentowej pewności, bez ryzyka niewypłacalności kredytobiorcy. Efektem tego jest coraz mniejsze zainteresowanie banków udzielaniem kredytów przedsiębiorcom, co oczywiście hamuje ożywienie.</u>
          <u xml:id="u-124.36" who="#JerzyOsiatyński">Skoro tak ważne jest ograniczanie deficytu, to dlaczego zwracamy się do Sejmu o zgodę na jego dalsze znaczne zwiększenie? Odpowiedź jest prosta. Próba dokonania cięć budżetowych w całości równoważących utracone dochody wywołałaby jeszcze gorsze skutki, zagroziłaby stabilności państwa. Staramy się jednak minimalizować wzrost deficytu, podejmując dodatkowe działania zmierzające do pozyskania nowych dochodów i do ograniczenia wydatków.</u>
          <u xml:id="u-124.37" who="#JerzyOsiatyński">Kroki zmierzające do zwiększenia wpływów dochodowych wiążą się z wprowadzeniem nowych podatków. Rząd zamierza podnieść stawki podatku obrotowego przeciętnie o 3 punkty, w tym stawki na podstawowe artykuły konsumpcji o 2 punkty, oraz zwiększyć przychody z akcyz. Łączne dodatkowe przychody podatkowe szacujemy na 3,4 bln zł do końca tego roku i około 8 bln zł w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-124.38" who="#JerzyOsiatyński">Przy tak zwiększonych dochodach, wnoszoną dziś przez rząd pod obrady Wysokiej Izby korektę ustawy budżetowej można najkrócej scharakteryzować, jak następuje:</u>
          <u xml:id="u-124.39" who="#JerzyOsiatyński">— planowane dochody budżetu państwa są mniejsze o 31 bln zł, czyli o 9%;</u>
          <u xml:id="u-124.40" who="#JerzyOsiatyński">— wydatki budżetu państwa zostaną zmniejszone o prawie 15 bln zł, czyli o 3,7% planu; z kwoty tej prawie 12 bln zł przypada na redukcje nie powodujące ograniczenia rzeczowego zadań finansowanych z budżetu, redukcje wynikające z tego, że niektóre zadania okazały się tańsze w realizacji;</u>
          <u xml:id="u-124.41" who="#JerzyOsiatyński">— deficyt budżetowy wzrośnie o ponad 16 bln zł, czyli o 25%; większa część dodatkowego deficytu zostanie sfinansowana dzięki zakupowi bonów skarbowych przez NBP, resztę pokryją kredyty zaciągane w bankach komercyjnych oraz otwarta sprzedaż bonów i obligacji skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-124.42" who="#JerzyOsiatyński">Dokonując cięć, zwiększamy również niektóre wydatki. Rząd proponuje przyznanie wyższej dotacji dla Funduszu Pracy, zwiększenie środków na wypłaty zasiłków z pomocy społecznej, a także wyasygnowanie kwoty 100 mld zł na poprawę warunków pracy i usprawnienie działania biur pracy.</u>
          <u xml:id="u-124.43" who="#JerzyOsiatyński">Wysoki Sejmie, korekta tegorocznej ustawy budżetowej nie powinna być rozpatrywana w oderwaniu od problemów ustawy budżetowej w przyszłym roku, ustawy, którą za kilka zaledwie tygodni rząd przedłoży Wysokiej Izbie. O części zamierzeń dotyczących poprawy stanu finansów publicznych, systemu podatkowego i egzekwowania dochodów państwa oraz zmian w finansowaniu szeroko rozumianej sfery budżetowej już powiedziałem. Teraz chcę tylko dodać, że zamiarem rządu jest rozłożenie ciężaru poprawy finansów publicznych na wszystkich. Dlatego w najbliższym możliwym terminie, tj. od początku przyszłego roku, zamierzamy zwiększyć opodatkowanie dochodów średnich i najwyższych, chroniąc zarazem dochody najniższe. Temu są podporządkowane propozycje zmian w podatku od dochodów osobistych ludności, zmian zwiększających opodatkowanie począwszy od dochodów wyższych niż 5 400 tys. zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-124.44" who="#JerzyOsiatyński">Propozycje te Sejm otrzyma wraz z projektem budżetu na przyszły rok, podobnie jak i inne propozycje ustaw, których celem będzie poprawa ściągalności podatków i ceł oraz bardziej skuteczne zwalczanie uchybień w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-124.45" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo, przedkładane dziś projekty: nowelizacja budżetu na 1992 rok i projekt zmiany ustawy o świadczeniach emerytalnych, są produktem konieczności. Przez wiele tygodni szukaliśmy innych rozwiązań, staraliśmy się ograniczyć bolesne cięcia. Nie są to decyzje, które komukolwiek z koalicji rządowej przychodzą łatwo. Nie mamy jednak innego wyboru. Jeżeli przedkładane dziś Wysokiej Izbie projekty nowelizacji zostałyby odrzucone, to deficyt budżetowy pozostałby taki, jak zaplanowano: 65 bilionów złotych, ale - wobec wyczerpania możliwości zaciągania dalszych kredytów - za kilka tygodni zabrakłoby pieniędzy na wydatki rzeczowe finansowane z budżetu. Co więcej, być może, śladem innych krajów, na jakiś czas wynagrodzenia sfery budżetowej, renty i emerytury musielibyśmy wypłacać tylko w częściach lub zaliczkowo. Natomiast przyjęcie przedkładanych Wysokiej Izbie projektów nowelizacji pozwoli ministrowi finansów zaciągnąć nowe kredyty i zachować w miarę normalne funkcjonowanie sfery budżetowej. Zwracam się więc do Wysokiej Izby o skierowanie przedłożonych projektów ustaw do rozpatrzenia przez właściwe komisje sejmowe. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-124.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#HenrykBąk">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tymi punktami porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła poselskie w zależności od ich wielkości, przyjęty dla debaty krótkiej, tj. w granicach od 3 do 25 minut, oraz określił czas wystąpień posłów nie zrzeszonych na 3 minuty.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#HenrykBąk">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#HenrykBąk">Proszę o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej pana posła Marka Borowskiego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Król, w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#MarekBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy w kwietniu rząd Jana Olszewskiego przedłożył Sejmowi projekt ustawy budżetowej na rok bieżący, minister Olechowski, rekomendujący Wysokiej Izbie ten dokument, powiedział na zakończenie, iż jest to budżet realny, budżet wiarygodnej nadziei. Wiarygodność tę - podkreślił następnie - potwierdzają także opinie międzynarodowych instytucji finansowych. Instytucje te - jak powiadano wówczas - właściwie zatwierdziły już wielkość deficytu, określając ją na 65 bln zł, tj. na 5% produktu narodowego brutto.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#MarekBorowski">Te dwie liczby szybko urosły do rangi liczb magicznych. Uruchomiono propagandową kanonadę, straszono Funduszem Walutowym, hiperinflacją, a tym, którzy mimo to nie dali się zastraszyć ani ogłupić, tradycyjnie już przyklejano etykietkę antyreformatorów i burzycieli państwa.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#MarekBorowski">Bez wielkiej satysfakcji, bo stan gospodarki na to nie pozwala, mogę dziś przypomnieć, że Sojusz Lewicy Demokratycznej należał wówczas do tych nielicznych ugrupowań, którym starczyło odwagi i kompetencji, aby w trakcie dwumiesięcznych prac nad projektem domagać się jego korekty, a gdy to nie nastąpiło, aby - właśnie w poczuciu odpowiedzialności za gospodarkę i państwo - głosować przeciwko niemu i jasno stwierdzić, że król jest nagi.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#MarekBorowski">Dziś będziemy zapewne świadkami licznych prób przemilczania, zacierania lub przeinaczania tych niewygodnych faktów. Musi tak być, bo to ci sami ludzie i te same ugrupowania, które wówczas poparły nierealistyczny, wadliwie skonstruowany budżet, dziś wnoszą o jego korektę, a trudno liczyć na to, aby przyznały się do błędów.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#MarekBorowski">Spodziewać się więc należy, że najczęściej używanym dziś pojęciem będzie interes państwa, interes gospodarki, a niewykluczone, że usłyszymy także o racjach społecznych. Szkoda czasu na nużące polemiki. W interesie państwa, gospodarki i społeczeństwa leży zawsze dobra robota, także, a może zwłaszcza wtedy, gdy dotyczy budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#MarekBorowski">Wysoka Izbo, przedstawiony Wysokiej Izbie projekt nowelizacji ustawy budżetowej nie sprawia, niestety, wrażenia, że nauki z przeszłości zostały wykorzystane. Jest to zbiór zestawionych na chybcika, niespójnych, a niekiedy już kilkakrotnie odrzucanych pomysłów, których ewentualne przyjęcie nie daje ponadto żadnych gwarancji osiągnięcia zamierzonego celu. Przedstawiony dokument nie jest zbyt klarowny i pełne rozeznanie się w nim w tak krótkim czasie, jaki pozostawiono Sejmowi na analizę, nie jest, niestety, możliwe. Zawarta jest w nim propozycja zmniejszenia dochodów o 31 bln zł, wydatków o 15 bln zł i zamiany salda kredytów zagranicznych z plus 3,6 bln zł na minus 3 bln zł, co razem powoduje zwiększenie deficytu budżetowego z 65 bln zł do 85 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#MarekBorowski">Ta propozycja zawiera już jednak w sobie liczne i wielokierunkowe, idące zarówno w górę, jak i w dół, zmiany dochodów i wydatków. Część z tych zmian wynika z prostego stwierdzenia faktu, że w toku wykonywania budżetu nastąpiły trudne do przewidzenia odchylenia od założeń, które teraz, niejako przy okazji, po prostu się koryguje. Można do nich zaliczyć różnorodne skutki innego niż przewidywano kształtowania się kursów walutowych i stóp procentowych; skutki te ponosi budżet w swych stosunkach z bankami i innymi podmiotami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#MarekBorowski">Wystąpiły także naturalne oszczędności, możliwe także w naszym napiętym budżecie. Pewnym źródłem oszczędności w zakresie dotacji do ubezpieczeń społecznych stał się niższy niż przewidywano poziom wynagrodzeń w gospodarce narodowej i wolniejszy przyrost liczby emerytów. Tego rodzaju zmian w ustawie budżetowej, rzecz jasna, nie kwestionujemy, choć musi budzić niewesołą refleksję fakt, że na stronie 8 projektu informuje się, że przeciętne wynagrodzenie będzie niższe o 8% od przewidywanego, a na stronie 23, że wpływy z popiwku przekroczą założone w budżecie o ponad 3%. Jak to się dzieje, że notorycznie nie są osiągane założone dochody z podatków, zwłaszcza z sektora prywatnego, a jednym z niewielu solidnych źródeł wpływów budżetowych ciągle jest popiwek, również wtedy, gdy wysokość płac relatywnie spada? Fakt ten dedykuję tym politykom, którzy przyczyn niedawnej fali strajków dopatrywali się głównie w politycznych grach i braku świadomości ekonomicznej robotników.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#MarekBorowski">Do tak zwanych naturalnych oszczędności zakwalifikowano także przypadki, które budzą poważne wątpliwości. Otóż w grupie dotacji zmniejsza się dopłaty do opłat za centralne ogrzewanie i ciepłą wodę dla spółdzielni mieszkaniowych o 1,5 bln zł, a w grupie rozliczeń z bankami wydatki z tytułu budownictwa mieszkaniowego o kwotę 2 bln zł. Łącznie więc wydatki związane z szeroko rozumianym mieszkalnictwem zmniejsza się o 3,5 bln zł i traktuje to jako oszczędności. Otóż my uważamy, że te pieniądze powinny wrócić do budownictwa mieszkaniowego. Na skutek, inspirowanego zresztą przez rząd, sprzeciwu Senatu kilka miesięcy temu Sejm, mimo poparcia większości posłów, nie zdołał uchwalić ustawy utrzymującej w mocy już zawarte umowy kredytowe na budowę domów mieszkalnych. W rezultacie umowy te zerwano, a 40 tys. rodzin pozbawiono możliwości uzyskania od dawna oczekiwanych mieszkań. Argumentem było to, że brakuje 1,5–3 bln zł w budżecie, zależnie od sposobu liczenia. Niedawno na wniosek Sojuszu Lewicy Demokratycznej Sejm przyjął rezolucję wzywającą rząd do naprawienia tego stanu rzeczy. Uważamy, że nie tylko jest to konieczne, ale i całkiem realne, zwłaszcza w świetle tego, że wygospodarowano 3,5 bln zł oszczędności. Wymagałoby to pilnego wniesienia przez rząd projektu stosownej ustawy likwidującej negatywne skutki ustawy dotychczasowej, ale przecież nie jest nigdzie powiedziane, że jedyną ustawą okołobudżetową ma być ustawa zmniejszająca wysokość emerytur.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#MarekBorowski">Wysoka Izbo, poza omówionymi, mniej lub bardziej oczywistymi korektami budżetu mamy też do czynienia z nowymi koncepcjami zwiększenia dochodów i ograniczenia wydatków. Po stronie dochodów zamierza się uzyskać 3,4 bln zł dzięki zwiększeniu podatku obrotowego i wprowadzeniu dodatkowego podatku od importu. Zacznijmy od tego drugiego. Sojusz Lewicy Demokratycznej zawsze domagał się ochrony rynku wewnętrznego i krajowych miejsc pracy przed niszczącym importem zagranicznych towarów i obcych bezrobotnych. Idea podatku od importu uwzględnia tę koncepcję. I jeśli dziwimy się czemuś, to tylko temu, że jeszcze nie tak dawno za takie pomysły odsądzano nas od czci i wiary, informując o strasznych skutkach retorsji i sankcji ze strony naszych partnerów zagranicznych. Radzi bylibyśmy więc przy okazji dowiedzieć się, czy ktoś w tym wypadku wprowadzał społeczeństwo w błąd, czy też może przestaliśmy się już tak bardzo obawiać tych sankcji. Niezależnie od odpowiedzi na to pytanie musimy jednak stwierdzić, że hamowanie nadmiernego importu powinno mieć charakter selektywny i powinno dotyczyć towarów konsumpcyjnych, ponadstandardowych oraz takich, które w znaczący sposób uderzają w produkcję krajową. Jednolity, sześcioprocentowy podatek od importu na wszystko, co przekracza granicę państwa, to klasyczny i często u nas spotykany przypadek poruszania się od ściany do ściany. Tego zaakceptować nie możemy. Co się natomiast tyczy podwyższenia stawek podatku obrotowego od wyrobów krajowych, to w uzasadnieniu do ustawy brak jest, niestety, choćby skrótowej analizy skutków dokonanego już w maju br. podwyższenia tego podatku. Wielu ekspertów wskazuje, że wyczerpano już możliwości, jeżeli chodzi o tzw. wydajność tego podatku, to znaczy praktyczną możliwość osiągnięcia założonych wpływów do budżetu. Naszym zdaniem podatek taki - może z wyjątkiem towarów akcyzowych - powodując albo wzrost cen, albo spadek zysków sprzedawców, przy ciągle silnym ograniczaniu wysokości dochodów, prowadzi wprost do nasilenia tendencji recesyjnych. Jeśli rzeczywiście budżet chce uzyskać dodatkowy realny przychód, to wzrost stopy podatku od artykułów przemysłowych powinien być nie większy niż 1 punkt procentowy, a nie 3 punkty, jak się zakłada, a w wypadku żywności w ogóle należałoby tę operację odłożyć do czasu, gdy dochody ludności zaczną realnie wzrastać. Jedynie w grupie towarów akcyzowych można podwyższyć podatek w nieco większym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#MarekBorowski">Podsumowując, uważamy, że operacja podatkowa, jeśli nie ma spowodować szkód gospodarczych, nie przyniesie w okresie, który nam jeszcze pozostał do końca roku, więcej niż 1–1,5 bln zł, a więc o około 2 bln zł mniej niż zaplanowano w założeniach zawartych w projekcie. Specyficznym dodatkowym dochodem budżetu mają być natomiast także przejęte z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wolne środki w wysokości 700 mld zł. Nie sposób powstrzymać się tu od ironicznego komentarza, że tym samym odnotowany został znaczny postęp. O ile rządy Bieleckiego i Olszewskiego przy ratowaniu budżetu odwoływały się do, wprawdzie niezbyt dobrowolnej, ofiarności emerytów i rencistów, o tyle obecny rząd, nie zapominając o emerytach, o czym później, najwyraźniej liczy także na pomoc ze strony inwalidów. Możemy zrozumieć, że fakt, iż nie wykorzystano środków z funduszu rehabilitacji, budzi u ministra Misiąga chęć, by je zagospodarować w inny sposób. Musimy jednak zapytać: Kto w rządzie odpowiada za wykorzystanie tych pieniędzy? Dlaczego nie są one przeznaczane na potrzeby osób niepełnosprawnych? Posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej postarają się wyjaśnić tę bulwersującą sprawę. Mamy także nadzieję, że zajmie się nią Najwyższa Izba Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#MarekBorowski">Wysoka Izbo! Niezależnie od propozycji dotyczących wzrostu dochodów, rząd planuje także cięcia w wydatkach. Nie są one specjalnie oryginalne - zmniejszenie wydatków rzeczowych w sferze budżetowej o 3,6 bln zł i wydatków na ubezpieczenia społeczne z tytułu założonego obniżenia skali waloryzacji emerytur o 1,8 bln zł. Odrzucamy zdecydowanie te koncepcje. Stan nauki, oświaty, kultury i ochrony zdrowia, kultury fizycznej i sportu jest dramatyczny i sprzeciw wobec jakichkolwiek cięć finansowych w tej dziedzinie nie wymaga szczególnych uzasadnień.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#MarekBorowski">Co się natomiast tyczy zamiaru dokonania w grudniu niepełnej waloryzacji emerytur, chciałbym w imieniu klubu jasno i jednoznacznie oświadczyć: Nie uzyska naszej akceptacji żaden projekt budżetu, choćby poza tym był absolutnie doskonały, który będzie kontynuował tradycję ciągłego, bezwzględnego lub relatywnego obniżania emerytur i rent. Chciałbym także prosić przy tej okazji członków rządu, aby nie żartowali publicznie mówiąc, iż rząd nie zamierza bynajmniej obniżyć emerytur, a jedynie zmniejszyć skalę podwyżki. Ostatnio żartował w ten sposób, skądinąd ceniony przeze mnie, pan minister Rokita w Radiu „Zet”. Mówię o tym dlatego, bo mogłoby powstać przykre wrażenie w gronie nie mających poczucia humoru słuchaczy takich wypowiedzi, że niektórzy ministrowie nie rozróżniają emerytury nominalnej od realnej oraz nie rozumieją, że wartość emerytury realnej może spadać, mimo że nominalnie ona rośnie. Powtarzam jeszcze raz: nie mam wątpliwości, że byłoby to wrażenie mylne.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#MarekBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Czas na konkluzje. Uważamy, że zaplanowane w projekcie noweli budżetowej cięcia oraz niektóre oszczędności - omawiałem je szczegółowo wcześniej - które mają wynosić łącznie około 9 bln zł, są nie do przyjęcia. Uważamy, że tylko kwota około 1,5 bln zł, a więc o 2,6 bln niższa niż proponuje rząd, jeśli chodzi o projektowany wzrost dochodów, jest realna i usprawiedliwiona. Jasno z tego wynika, że również nową kwotę deficytu budżetu państwa uważamy za zaniżoną. Deficyt ten powinien być wyższy o 12 bln zł i wynieść około 97 bln zł. Zmianie powinny także ulec proporcje, jeśli chodzi o finansowanie tego deficytu. W zdecydowanie większym stopniu niż to założono w obowiązującej ustawie powinien on być finansowany przez Narodowy Bank Polski, a w mniejszym przez zakup bonów skarbowych przez banki komercyjne. Dotychczasowe doświadczenia pokazują bowiem — mówił o tym zresztą tutaj pan minister Osiatyński — że w niektórych bankach prowadziło to do ograniczania akcji kredytowej, a we wszystkich do wzrostu stopy procentowej od kredytów udzielanych przez te banki na działalność gospodarczą. Postulat zwiększenia deficytu może jak zwykle budzić wątpliwości, trzeba jednak spojrzeć prawdzie w oczy. Deficyt budżetu państwa na ten rok szacowany był ostatnio, także przez ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego, na ponad 100 bln zł. Próba „zduszenia go” w ciągu niespełna 3 miesięcy do 85 bln zł jest nierealistyczna, a realizowana na siłę okaże się szkodliwa dla gospodarki. Opowiadając się za kontrolowanym, ale wyższym deficytem Sojusz Lewicy Demokratycznej kieruje się więc poczuciem realizmu, który chciałby po raz drugi już zaszczepić rządowi. Projekt nowelizacji budżetu w przedstawionym kształcie obciążony jest jednak zbyt dużymi wadami, abyśmy mogli podjąć nad nim prace w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#MarekBorowski">Sojusz Lewicy Demokratycznej będzie zatem głosować za odrzuceniem projektu budżetu w pierwszym czytaniu, apelując jednocześnie do rządu o pilne opracowanie jego nowej wersji.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#HenrykBąk">Proszę o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna pana posła Jana Króla. Następnym mówcą będzie pan poseł Bogdan Łukasiewicz, Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w kwietniu bieżącego roku w debacie nad projektem ustawy budżetowej na 1992 r. obecny minister finansów Jerzy Osiatyński docenił twarde ograniczenia wydatków, sztywne wyznaczanie rozmiarów deficytu budżetowego, zapowiedź niedrukowania pustych pieniędzy i kontynuację walki z inflacją. Wskazywał jednocześnie na wątpliwości naszego klubu dotyczące realizmu technicznej strony budżetu, polegającej na braku ubezpieczających rezerw, co w praktyce mogłoby oznaczać, że deficyt faktyczny byłby o około 20 bln wyższy od planowanego. I oto po trzech kwartałach realizacji tegorocznego budżetu okazuje się, iż stoimy w obliczu niewykonania planu dochodów, a co za tym idzie albo drastycznej redukcji wydatków, albo gwałtownego wzrostu deficytu. Rząd proponując drogę pośrednią, czyli obcinając wydatki o około 14–15 bln zł i zwiększając deficyt o 16,3 bln zł, rekomenduje Wysokiej Izbie pewien kruchy kompromis, będący efektem koalicyjnego charakteru rządu oraz oceny rzeczywistych możliwości budżetu w skali tego roku.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#JanKról">Jako posłowie Unii Demokratycznej dalecy jesteśmy od łatwego przerzucania odpowiedzialności za zaistniały stan rzeczy na poprzedni rząd czy też na parlament za akceptację nadmiernych wydatków w stosunku do przewidywanych dochodów. Niemniej opóźnienia w podjęciu niezbędnych decyzji podatkowych i cenowych przewidywanych w założeniach budżetu, czy też zahamowanie procesów prywatyzacyjnych, co miało miejsce w pierwszym półroczu, stworzyły trudną obecnie sytuację. Mamy świadomość, iż w tak skomplikowanym procesie transformacji gospodarki prawie że niemożliwe jest skonstruowanie bezbłędnego budżetu. Trudność tę pogłębił dodatkowo fakt sprawowania rządu przez trzech premierów i czterech ministrów finansów. Odpowiedzialność za ten stan rzeczy ponoszą już politycy i nie można tego gubić z pola widzenia.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#JanKról">Przeciwnicy ostrych ograniczeń budżetowych oraz większego od przewidywanego w ustawie deficytu, nie mówiąc już o zwolennikach tzw. budżetu otwartego, zapytują nas dzisiaj, jak to jest, że tak ostro protestowaliśmy przeciw zwiększeniu deficytu powyżej 5%, a dzisiaj sami godzimy się, jako Unia Demokratyczna, na zwiększenie go do poziomu 7–7,5% produktu krajowego brutto. Odpowiadamy, że traktujemy ten fakt jako porażkę i uważamy, że uchwalenie deficytu na wyższym poziomie w ustawie budżetowej zaowocowałoby dziś koniecznością proponowania jeszcze większego niedoboru. Zwiększony deficyt budżetowy powoduje bowiem nieuchronny wzrost inflacji, zmniejszenie możliwości kredytowych dla przedsiębiorstw, tworzy także pułapkę wewnętrznego zadłużenia, niebezpiecznego dla systemu bankowego. A więc w długim okresie czasu powoduje groźne zjawiska społeczne i gospodarcze. Chcemy mieć również pewność, że powiększony deficyt nie spowoduje perturbacji we współpracy Polski z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym, a także że nie stanie na przeszkodzie w realizacji uzgodnionych programów oddłużenia Polski wobec wierzycieli skupionych w Klubie Paryskim, a także nie skomplikuje koniecznych negocjacji oddłużeniowych z Klubem Londyńskim.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#JanKról">Kluczową sprawą jest jednak kryzys dochodów budżetu państwa. Trudna sytuacja dochodowa potwierdza nasze przekonanie, że zwiększać się musi udział podatków pośrednich. Dlatego też zwracamy się z pytaniem do rządu o możliwość szybszego dostosowania obecnie obowiązującego podatku obrotowego do przewidywanego poziomu podatku od towarów i usług, którego wprowadzenie od 1 stycznia 1993 r. staje się wymogiem chwili. Czy ten kierunek obciążeń podatkowych nie zwalniałby od szukania spec-rozwiązań, w postaci np. ekstra podatku importowego, tworzących klimat niepewności i doraźności, zachęcających do działań spekulacyjnych czy nawet przestępczych?</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#JanKról">Zapowiedź zmian stawek podatku obrotowego w IV kwartale i uwzględnienie ich w proponowanej nowelizacji ustawy budżetowej oznacza, że w realizacji tego zamiaru rząd jest już opóźniony, gdyż IV kwartał na dobre rozpoczął się. Wydaje się również, iż nic nie stało na przeszkodzie, aby te zmiany były wprowadzone już w III kwartale.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#JanKról">Zapaść we wpływach z tytułu podatku dochodowego od przedsiębiorstw spowodowana brakiem ich rentowności, czy bardzo niską ich rentownością, pokazuje, że ten instrument podatkowy traci na znaczeniu. Enigmatycznie brzmi również zapowiedź podwyższenia opodatkowania tzw. towarów akcyzowych. Złym zjawiskiem jest kształtowanie się dochodów z dywidend, udziałów i oprocentowania kapitałów w spółkach skarbu państwa poniżej założeń. Pokazuje to, że koniunktura gospodarcza ciągle jest przed nami.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#JanKról">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Kryzys budżetu odzwierciedla kryzys państwa, jego gospodarki, jego struktur, jego aparatu. Na wielkość dochodów budżetu rzutuje też niska skuteczność poboru należnych budżetowi wpływów, a na ten stan rzeczy wpływa ciągła słabość służb podatkowych, nie wyposażonych w nowoczesne urządzenia techniczne, zbyt łatwo przydzielane indywidualne ulgi i zwolnienia, a także odroczenia podatkowe. Zapowiedzi zdecydowanych działań rządu przedstawione w wystąpieniu pana ministra Osiatyńskiego w tym zakresie budzą nadzieje, ale chodzi o to, aby stały się one jak najszybciej faktem. Niepokojąco brzmi również zapowiedź zwrotu części podatku obrotowego z tytułu zakupu oleju napędowego przez rolników, do której pan minister bezpośrednio nie nawiązał, ale wiemy, że istnieje ona w propozycjach rządu. Takie rozwiązania tworzą groźbę ogromnych nadużyć i zniekształcenia kosztów produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#JanKról">Niebagatelną rolę w obniżaniu wpływów budżetowych odgrywają oszustwa podatkowe. Tutaj mamy całą gamę nie wykorzystanych instrumentów w walce z niebezpiecznymi zjawiskami oszustw podatkowych. Oczekujemy od rządu wielu radykalnych działań zmierzających do poprawy sytuacji w tym zakresie. Okazuje się bowiem, że np. eksport towarów z niektórych krajów według ich ewidencji nawet kilkakrotnie przewyższa wielkości rejestrowanego i opodatkowanego importu w Polsce. Są to ewidentne straty dla budżetu.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#JanKról">Nie zgadzam się w tym miejscu z wicepremierem Goryszewskim, który polemizując ze mną w związku z debatą nad Założeniami polityki społeczno-gospodarczej na 1993 r., mówiąc o symbolicznej, ale jakże ważnej na przejściu granicznym wadze, przeciwstawił możliwość jej zakupu wydatkom na szkoły. Jeżeli takie jest rozumowanie w rządzie, to nie wyjdziemy z zaklętego kręgu niemożności szybkiej modernizacji tych służb państwowych, które odpowiadają za wpływy budżetowe. W tych przypadkach należy sięgać do środków pozabudżetowych albo funduszy specjalnych tworzonych z odpisów środków pozyskiwanych przez te służby. W innym przypadku nigdy nie będziemy mieli środków ani na wagi, ani na szkoły, panie premierze Goryszewski.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#JanKról">Panie i Panowie Posłowie! Tak jak w gospodarstwie domowym oraz w działalności gmin, tak i w skali państwa najtrudniejsza pozostaje decyzja, z czego należy zrezygnować, gdy pieniędzy nie starcza. Najtrudniejsza do rozstrzygnięcia w przekonaniu członków naszego klubu będzie propozycja zmniejszenia kwoty bazowej do waloryzacji rent i emerytur ze 100 do 91% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Nie wykluczamy, że w sytuacji gdyby udało się dokonać mniej bolesnych cięć w wydatkach, będziemy opowiadali się za mniejszym obniżeniem kwoty bazowej. W tej chwili propozycjami takimi nie dysponujemy, ale ich poszukiwanie odkładamy do pracy w komisjach. Propozycji tych nie można jednak odrywać od faktu nie przyjmowanego do powszechnej świadomości, że emeryci i renciści ponoszą relatywnie najmniejsze obciążenia kosztami transformacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#JanKról">Przy tej okazji warto zastanowić się, dlaczego np. dopłaty do barów mlecznych nie są wykorzystywane (tylko w 18,1% w pierwszym półroczu były wykorzystane) i proponuje się cięcia w tym zakresie. Czy skala nędzy nie powiększa się, czy została ograniczona, czy nie potrafimy przewidzianych na te ważne działania środków - przeciwstawiając się poszerzaniu sfery biedy i nędzy - wykorzystywać?</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Słusznie, ja też jadam w barach mlecznych.)</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#JanKról">Wobec propozycji podwyższenia opodatkowania wyższych dochodów do 50% rezerwujemy sobie prawo do zajęcia stanowiska wobec tej kwestii, kiedy ona będzie bezpośrednio przedmiotem debaty w Wysokiej Izbie. Szereg innych cięć w wydatkach jawi się nam jako zbyt mechaniczne i też będziemy chcieli o nich dyskutować w dalszej pracy nad nowelą ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#JanKról">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna, mając na uwadze trudność i kontrowersyjność wielu propozycji zawartych w noweli ustawy budżetowej, będzie głosował za skierowaniem jej do właściwych komisji. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-128.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#HenrykBąk">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Mirosław Lewandowski, który zabierze głos w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Praca nad ustawą budżetową w cyklach krótszych niż rok jest wysoce naganna. Dziś powinniśmy dyskutować nad budżetem na 1993 r. Zamiast tego, po trzech miesiącach od uchwalenia ustawy budżetowej na 1992 r., stajemy ponownie przed problemem jej nowelizacji. Czy to jest ostateczna regulacja? Zdaniem Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego - nie, ponieważ tak jak w czerwcu trzymano się zasady 5% deficytu budżetowego, tak dziś nową granicą jest 8%. Ponadto cały program rządu opiera się na oszczędnościach i cięciach w budżecie, a nie na aktywizowaniu gospodarki i zarabianiu pieniędzy. Całe dwa tygodnie w czerwcu w czasie tworzenia rządu Pawlaka straciliśmy na dyskusję nad budżetem i jego deficytem. Kością niezgody była chęć nieznacznego zwiększenia przez Polskie Stronnictwo Ludowe deficytu, aby w ten sposób znaleźć środki aktywizujące gospodarkę. Dziś te same osoby, które zajmowały wtedy nieprzejednane stanowisko w sprawie zwiększenia deficytu budżetowego na rzecz aktywizacji gospodarki, przynoszą do Sejmu projekt budżetu, w którym powiększa się deficyt, tnie wydatki, nie przeznacza środków na aktywną walkę z recesją. Co gorsza, naszym zdaniem przedstawiona tu wielkość deficytu jest zaniżona. Wzbudza to nasz uzasadniony niepokój.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Główne elementy nie ujawnionego deficytu to: opóźnienia w realizacji przekazywania środków budżetowych zgodnie z ustawą; zadłużenie i obsługa zadłużenia budżetu w systemie bankowym, w tym wykup bonów skarbu państwa (to właśnie może być największa pozycja zadłużenia przeniesiona na rok przyszły); także rozliczenia z bankami z różnych tytułów, jak np. budownictwo, są powodem do zmartwień i wysokiego ukrytego deficytu w tym i przyszłych cyklach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Faktyczny deficyt budżetowy w 1992 r. oceniamy na około 120 bln zł. Przypomnę, że Międzynarodowy Fundusz Walutowy oceniał deficyt bieżącego roku na sumę 109 bln. Jest to suma zbliżona do naszej oceny. W roku przyszłym, przy kontynuowaniu obecnej polityki gospodarczej, należy spodziewać się deficytu na poziomie 170 bln i to pod warunkiem, że nie zostaną zatrzymane procesy gospodarcze lub nie wybuchnie hiperinflacja, a oba zjawiska są wysoce prawdopodobne.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#BogdanŁukasiewicz">Ocena dotychczasowych działań rządu i przedłożeń rządowych dokumentów dotyczących założeń polityki społeczno-gospodarczej na 1993 r. wskazuje na brak spójnego programu dającego nadzieję na przełom w gospodarce. Szczególnie dziwi klub Polskiego Stronnictwa Ludowego optymizm ministrów Kropiwnickiego i Janowskiego, którzy chyba uwierzyli w to, co głoszą, a z całą pewnością uprawiają oni propagandę sukcesu. W kuluarach sejmowych mówi się, że jest to polityka gospodarcza okresu tzw. średniego Gierka.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#BogdanŁukasiewicz">W czerwcu podczas rozmów koalicyjnych „sprzedaliśmy” kilka pomysłów z programu Polskiego Stronnictwa Ludowego, które wywierają istotny wpływ na dochody budżetu i procesy gospodarcze, takich jak oddłużenie przedsiębiorstw i ratowanie złych aktywów banków, odchodzenie od popiwku na rzecz aktywnej gospodarki poprzez ulgi inwestycyjne w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ewolucja w kierunku podatku konsumpcyjnego i oszczędności. W rolnictwie proponowaliśmy szybkie wprowadzenie importowanych opłat wyrównawczych. Nowa koalicja skorzystała z tego jak dotąd w niewielkim stopniu i z dużym opóźnieniem, preferując szybkie przekształcenia własnościowe, które zmniejszają możliwości pozyskania środków do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Wynikające z przedłożonego projektu budżetowego propozycje rządu na dziś brzmią dość brutalnie i sprowadzają się do:</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#BogdanŁukasiewicz">— ograniczenia wydatków tam gdzie jest dużo środków i mały opór społeczny - mamy tu na myśli sferę socjalną i emerytury, w tym emerytury rolnicze;</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#BogdanŁukasiewicz">— szukania szybkich dochodów poprzez podwyższenie podatku obrotowego i dochodowego, w tym obrotowego podatku granicznego.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#BogdanŁukasiewicz">Oba kierunki bilansowania dochodów i wydatków budżetowych naszym zdaniem są błędne i wręcz znoszą się, a ponadto wywołać mogą daleko idące komplikacje cenowo-dochodowe w całej gospodarce. Szczególnie nałożenie się na siebie wzrostu cen spowodowanego podatkiem obrotowym i przewidywanego wzrostu cen energii wywołać może potężny impuls inflacyjny, wskutek którego inflacja na rok przyszły sięgnie powyżej 28%. Uniemożliwi to także obniżenie oprocentowania kredytu w roku bieżącym i w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#BogdanŁukasiewicz">Problemem, którego rząd nie próbuje rozwiązać, jest sposób finansowania deficytu budżetowego. Dalsze finansowanie deficytu poprzez sprzedaż bonów skarbu państwa i wypychanie kredytu dla gospodarki powoduje, że pieniądz krąży nie poprzez procesy gospodarcze, a poprzez sztuczny mechanizm obrotu pieniądzem prowadzący budżet do stanu coraz większej niewydolności. W systemie bankowym występuje zarazem sztuczny sygnał popytu na kredyt.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Gdyby nie absorpcja pieniądza przez budżet z systemu bankowego, musiałoby nastąpić duże obniżenie stopy procentowej kredytu i przestawienie jej na nowy poziom równowagi podaży i popytu pieniądza. Równocześnie nie ma odpowiedniej regulacji podaży pieniądza zgodnie z założeniami polityki pieniężnej, co dodatkowo ograniczało i ogranicza zasilanie przedsiębiorstw kredytem udzielanym na korzystnych dla nich warunkach. Krótko mówiąc, ani rząd, ani Narodowy Bank Polski nie wyciągają wniosków z popełnionych już błędów i powielają je w następnych cyklach budżetowych i gospodarczych. Na takie błędy wyraźnie wskazywaliśmy, oceniając niedawno politykę pieniężną i budżet za 1991 r. Jak jednak widać, przyzwyczajenie do głoszonej ideologii gospodarczej nie pozwala na radykalne kroki dostosowawcze.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Projekt budżetu na rok bieżący, a także założenia polityki społeczno-gospodarczej nie uwzględniają sytuacji dochodowej rolników. Tymczasem z ostatnich ocen banków spółdzielczych wynika, że tylko 10% gospodarstw posiada płynność finansową i jest zdolnych do normalnej produkcji. 50% gospodarstw traci płynność, ale gdyby otrzymało pomoc ze strony państwa, miałoby jeszcze szansę na wyjście z trudnej sytuacji. 40% gospodarstw straciło płynność finansową na trwałe i do odtworzenia ich potencjału produkcyjnego trzeba będzie zaangażować duże środki lub włączyć tych rolników w program pomocy socjalnej. Przesunięcie części środków z emerytur na pomoc socjalną jest możliwe, ale przy tej skali problemu z całą pewnością byłoby to działanie niewystarczające. Problem pomocy socjalnej dla zagrożonych bankructwem rolników jest dziś trudny do ocenienia, gdyż ukrywają go sami rolnicy. Dokładne zbadanie tego problemu będzie wymagało zaangażowania się związku rolników. Środki na ten cel powinniśmy zarezerwować w tegorocznym i przyszłorocznym budżecie, o co będziemy zabiegać. Tymczasem należy także odciążyć, choćby częściowo, Fundusz Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa od dopłat do kredytów suszowych na rzecz aktywnych form finansowania realizowanych modernizacyjnych inwestycji rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Gdyby brać pod uwagę krytyczny stosunek Polskiego Stronnictwa Ludowego do sposobu rozwiązywania przez rząd podstawowych problemów socjalnych i gospodarczych, klub nasz winien głosować za odrzuceniem projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1992 r., zważywszy jednak na potrzebę nowelizacji ustawy budżetowej i możliwość zmian w poszczególnych zapisach podczas prac nad projektem, Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego dopiero na podstawie ostatecznych zapisów podejmie decyzję o poparciu lub odrzuceniu projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#HenrykBąk">Głos ma pan poseł Mirosław Lewandowski w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pani poseł Jadwiga Berak z Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#MirosławLewandowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam tylko 15 minut, więc pewnie znowu nie zmieszczę się w czasie. Najpierw parę słów na temat przedłożonego przez rząd projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących zaopatrzenia emerytalnego. Otóż rząd stanął tu na stanowisku, iż istnieje związek pomiędzy nowelą ustawy budżetowej a nowelą przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Pragnę powiedzieć, iż my, posłowie z Konfederacji Polski Niepodległej, takiego związku nie widzimy i nie podzielamy przedstawionej przez pana ministra finansów opinii i obniżenia rent i emerytur - bo jeżeli zmniejszamy waloryzację emerytur i rent, to de facto je obniżamy - nie traktujemy jako pewnej konieczności, która w obecnej sytuacji gospodarczej musi nastąpić. Uważamy, że rozwiązanie problemów budżetowych może nastąpić w inny sposób, o czym będę mówił za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#MirosławLewandowski">W tym momencie odnośnie do problemów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pragnę powiedzieć, że, po pierwsze, nie wolno patrzeć na dziedzinę ubezpieczeń społecznych jako na łatwą dziedzinę, gdzie można dokonywać łatwych, mechanicznych cięć w celu zmniejszania tej grupie społecznej i tak już niskich dochodów. Nie wolno kosztów społecznych reform i nieudanych koncepcji gospodarczych przerzucać na te kręgi społeczne. Konfederacja Polski Niepodległej tego w żadnym wypadku i w żadnej sytuacji nie zaakceptuje. Chcę stanowczo powiedzieć, że - z wyłączeniem rent i emerytur dla byłych funkcjonariuszy UB i SB oraz rent i emerytur prominenckich - Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej nie zgodzi się na obniżenie rent i emerytur ani o jedną złotówkę.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#MirosławLewandowski"> Chciałbym, żebyśmy byli dobrze zrozumiani - nie znaczy to, że uważamy obecny system ubezpieczeń społecznych za system prawidłowy, nie wymagający zmian. Jednakże teraz, po trzech latach, potrzebna jest już wreszcie pewna reforma kompleksowa, pewna wizja, natomiast dalsze, mechaniczne odbieranie pieniędzy temu sektorowi uznajemy za całkowicie niedopuszczalne, za przykład nieodpowiedzialności ze strony rządu.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#MirosławLewandowski">Przechodzę obecnie do drugiego zagadnienia, tzn. do omówienia właściwego przedmiotu naszej obecnej debaty, a więc ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#MirosławLewandowski">Wydaje się, że pierwsze pytanie, jakie musimy sobie dzisiaj postawić, brzmi: Jaka jest przyczyna załamania się budżetu w roku 1992? Po raz kolejny budżet pod koniec roku załamuje się i zachodzi potrzeba jego gruntownej zmiany. Otóż pewną próbę odpowiedzi na to pytanie daje uzasadnienie przedłożenia rządowego. We wstępie do uzasadnienia czytamy: „(...) budżet państwa jest bardzo wrażliwy na jakiekolwiek odchylenia czynników zewnętrznych, a także na niewielkie nawet błędy w ocenie parametrów makroekonomicznych. Tak właśnie stało się w 1992 r. Opóźnienia w podjęciu niezbędnych decyzji podatkowych i cenowych ujętych w założeniach budżetu, kilkumiesięczne zahamowanie procesów prywatyzacyjnych i nieznaczne przeszacowanie skutków planowanych zmian w systemie podatkowym spowodowały powstanie w I półroczu dużej luki między planowanymi i rzeczywistymi dochodami budżetu”. A więc, zdaniem rządu, odpowiedzialność za załamanie się budżetu należy wiązać, po pierwsze, z nieudolnością poprzedniego rządu, i, po drugie, z „nieznacznym przeszacowaniem skutków planowanych zmian”.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#MirosławLewandowski">Wydaje się, że takiego uzasadnienia nie można uznać za przekonujące. Przecież budżet uchwalaliśmy raptem w czerwcu, a więc cztery, niespełna cztery miesiące temu. Jest rzeczą nieprawdopodobną, ażeby podane przez rząd w uzasadnieniu przyczyny były rzeczywistymi przyczynami obecnego załamania się budżetu. Z drugiej strony Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej rozumie psychologiczne przyczyny, dla których rząd nie może dzisiaj podać rzeczywistych powodów załamania się budżetu. Te psychologiczne przyczyny, w największym skrócie, sprowadzają się do tego, że obecny budżet w imieniu komisji budżetowej rekomendował Wysokiej Izbie pan poseł Henryk Goryszewski, obecnie wicepremier do spraw gospodarczych, że ustawy i uchwały okołobudżetowe rekomendowali Wysokiej Izbie m.in. obecny minister przekształceń własnościowych pan Janusz Lewandowski i obecny wiceminister pracy pan Michał Boni, że w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna poparcie dla tego właśnie budżetu zgłosił obecny minister finansów pan Jerzy Osiatyński.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#MirosławLewandowski">Z psychologicznego punktu widzenia, rozumiemy, dlaczego panowie nie podajecie dzisiaj prawdziwych przyczyn załamania się budżetu. Nie możemy jednak milczeć i nie przypomnieć, że w czerwcu tego roku poseł Zbigniew Skorecki w imieniu Konfederacji Polski Niepodległej mówił z tej trybuny na temat budżetu rzeczy, które wtedy wydawały się nie do przyjęcia, były dowodem rzekomego dyletantyzmu Konfederacji Polski Niepodległej, a mianowicie: „Polityka budżetowa musi być podporządkowana docelowej wizji polskiej gospodarki, a w budżecie na 1992 r. nie ma ani wizji tej gospodarki, ani instrumentów antyrecesyjnych. Jest to raczej obraz powolnej agonii naszego państwa. Nie wdając się w szczegółowe dyskusje nad budżetem, chcemy zwrócić uwagę na główne zagrożenia dla budżetu państwa w roku 1992”.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#MirosławLewandowski">Poseł Skorecki wymienił 8 takich zagrożeń. Mówił np., że „wzrost cen w II półroczu może okazać się wyższy niż planowano” i oto na str. 7 uzasadnienia do obecnej noweli budżetowej to właśnie jest napisane. Dalej, omawiając pkt 7 z owej listy zagrożeń, poseł Skorecki mówił, że „bardzo poważnie zawyżono wpływy do budżetu, a w tym wpływy z prywatyzacji w wysokości 10 bln zł” — na str. 21 uzasadnienia rządowego (z października) właśnie o tym czytamy. Następnie stwierdził, iż „zawyżono wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych” — określano je na sześćdziesiąt kilka bln zł — i oto znowu na str. 21 przedłożonego uzasadnienia to właśnie jest napisane. O przeszacowaniu wpływów z dywidendy poseł Skorecki mówił również 4 czerwca - rząd w październiku podaje to jako przyczynę załamania się budżetu. W odniesieniu do pkt. 8 mówiliśmy, że „przeszacowano finansowanie zagraniczne w wysokości 3,6 bln zł oraz sprzedaż polskich papierów wartościowych podmiotom zagranicznym, jak też finansowanie ze źródeł krajowych poza systemem bankowym rzędu 10 bln zł”. I znowu - jeżeli sięgniemy do październikowego uzasadnienia dokumentu rządowego (str. 13), przekonamy się, że to, o czym mówił poseł Skorecki 4 czerwca, teraz jakoś dziwnie dokładnie sprawdziło się. W czerwcu tego roku poseł Skorecki mówił także: „Łączne więc dochody tego nierealnego już na samym początku budżetu mogą być niższe o ok. 15 bln zł, co musi zaowocować kolejnymi cięciami w wydatkach i przekroczeniem magicznego i tak bronionego przez posła Goryszewskiego 5% deficytu budżetowego (...) Reasumując, jesteśmy przeciwko fikcji, politycznemu koniunkturalizmowi, zmianie budżetu za 2 miesiące i igraniu z gniewem społecznym”. Pomylił się tylko co do terminu, bo trzeba było czterech miesięcy, żeby rząd przedstawił nowelę budżetu.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#MirosławLewandowski">Uważam, że analiza wypowiedzi pana Zbigniewa Skoreckiego, który mówił w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej, umożliwia udzielenie prawdziwej odpowiedzi na pytanie o przyczynę kolejnego — drugi rok z rzędu — załamania się budżetu. Myślę zresztą, że strona rządowa jest świadoma prawdziwej przyczyny. Podał ją w przypływie szczerości 25 lipca 1992 r. pan poseł Jacek Kuroń: „Ludzie są po prostu zniecierpliwieni naszym, proszę państwa, nieudolnym rządzeniem”.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#MirosławLewandowski"> Wydaje się, że właśnie wasze, proszę państwa, nieudolne rządzenie jest prawdziwą przyczyną tego, że oto ponownie, w drugim z kolei roku budżetowym, budżet się załamał.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#MirosławLewandowski">To jest wasze rządzenie, my za to odpowiedzialności nie bierzemy, bo odkąd jesteśmy w parlamencie, sprzeciwiamy się stanowczo takiej polityce. W czym się przejawia to wasze nieudolne rządzenie? Przejawia się ono już w tym, że świadomie został przyjęty nierealny, „księżycowy” budżet. Mówimy, że odchodzimy od „księżycowej” ekonomii okresu komunistycznego, a sami popieramy i uchwalamy „księżycowe” budżety (mówiąc: uchwalamy, mam na myśli Sejm jako całość, choć my za to odpowiedzialności absolutnie wziąć nie możemy). Ale to nieudolne rządzenie, myślę, przejawia się przede wszystkim w tym, że w ciągu trzech ostatnich lat była — i jest — realizowana ta sama, koszmarna i obłędna polityka gospodarcza, która kiedyś była określana jako plan Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-132.13" who="#MirosławLewandowski">Tutaj znowu powrócę do słów pana posła Skoreckiego, który w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej 4 czerwca 1992 r. mówił: „Teza Balcerowicza, którego cień pada na tę salę, że najpierw musimy zdusić inflację, a dopiero później, niejako automatycznie, będziemy mieli sprawną gospodarkę rynkową, zupełnie nie sprawdza się w polskiej rzeczywistości. Za całkowicie błędną uważamy również filozofię zakładającą, że możemy dzielić tylko coraz większą biedę, czyli że budżet musi dopasowywać się do coraz mniejszych wpływów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-132.14" who="#MirosławLewandowski">Panie przewodniczący sejmowej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, pośle Goryszewski, trzeba uzmysłowić sobie, że budżet jest tylko jednym z instrumentów redystrybucji dochodu narodowego i musi pełnić nie tylko funkcję stabilizującą rząd, ale przede wszystkim stabilizującą i pobudzającą gospodarkę. Dlatego też Konfederacja Polski Niepodległej opowiada się za radykalną zmianą filozofii budżetu, polegającą na aktywizacji i rozszerzaniu źródeł dochodów budżetowych, a przeciwko podwyższaniu progresji podatkowej, rozszerzaniu zakresu przedmiotowego podatków, wzrostowi obciążeń podatkowych przedsiębiorstw państwowych i ludności. Drakońskie metody zmniejszenia deficytu budżetowego poprzez cięcia w wydatkach, zwiększanie skal podatkowych - wszystko to prowadzi do pogłębiania recesji i wcale nie gwarantuje wyjścia z inflacji. Gwarantuje jedno — wybuch społeczny”.</u>
          <u xml:id="u-132.15" who="#MirosławLewandowski">Tak mówiliśmy 4 czerwca tego roku i dzisiaj mówimy dokładnie to samo. A więc udzieliłem odpowiedzi na pierwsze postawione przeze mnie pytanie, pytanie o to, dlaczego ponownie załamał się budżet. Przyczyną jest nieudolność rządów.</u>
          <u xml:id="u-132.16" who="#MirosławLewandowski">Pragnę postawić obecnie drugie pytanie, pytanie o to, czy proponowana nowela budżetowa daje trafne rozwiązanie tego dylematu budżetowego, czy daje pewną nadzieję na to, że przynajmniej w przyszłości problem budżetowy, jak i problem całej gospodarki, będzie rozwiązany w sposób właściwy? Na to pytanie również odpowiadamy w sposób negatywny: Nie, nie daje. Ta nowela budżetowa jest próbą ślepej kontynuacji dotychczasowej koncepcji gospodarczej. Budżet po nowelizacji będzie jeszcze bardziej prorecesyjny niż budżet tegoroczny czy też zeszłoroczny.</u>
          <u xml:id="u-132.17" who="#MirosławLewandowski">Jakie instrumenty prorecesyjne zawarto w tym budżecie, na czym polega jego prorecesyjność? Przede wszystkim na tym, że ma nastąpić wzrost podatku obrotowego średnio o 3 punkty i dodatkowe opodatkowanie podatkiem obrotowym z tytułu importu (średnio 6%). Przewiduje się dalej, i to jest bardzo niepokojące, utrzymanie w tym roku zmniejszonej o 8% w stosunku do planowanej podaży pieniądza kredytowego, a więc bardzo ważnego instrumentu, który mógłby pobudzić gospodarkę. Nie przewiduje się przy tym obniżenia stopy procentowej przez Narodowy Bank Polski. Wszystko to więc powoduje, że ten budżet jest nadal prorecesyjny. Najgorsze w nim jednak jest to, że przewiduje się, że źródłem finansowania deficytu budżetowego będzie wydrukowanie pustego pieniądza na sumę rzędu 26 bln zł. A więc chcecie państwo obecnie robić dokładnie to, co kiedyś — i to nie całkiem słusznie — zarzucaliście nam. I z tego właśnie względu, że ten budżet jest kontynuacją polityki prorecesyjnej, oznacza to dalsze podwyższanie podatków. W tym miejscu chcę wrócić do tego, co mówiłem na początku. Tak jak się nie zgodzimy na zabranie choćby jednej złotówki emerytom i rencistom, tak samo nie zgodzimy się na podwyższenie choćby o złotówkę jeszcze skali opodatkowania w Polsce. Nie zgodzimy się! I właśnie dlatego że ta nowela budżetowa oznacza kontynuację polityki prorecesyjnej, Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej będzie głosował za odrzuceniem w pierwszym czytaniu przedłożonego dokumentu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-132.18" who="#MirosławLewandowski">Na koniec, ponieważ zostało mi troszkę czasu, muszę wrócić do pewnej bardzo trudnej sprawy, choć ciężko mi o tym mówić. Tak się składa, że w tej noweli budżetowej rząd realizuje dokładnie to, co kiedyś zarzucał posłom Konfederacji Polski Niepodległej, naszym ekspertom, co stanowiło podstawę do kpin, do ataków personalnych, kiedy oskarżano nas o dyletantyzm, zarzucano, że nie mamy pojęcia o ekonomii. Co mam na myśli? Otóż mam na myśli, po pierwsze, sprawę 5% deficytu budżetowego, po drugie, sprawę druku pustego pieniądza. Uważam, że jeżeli dzisiaj rząd zamierza realizować to, co kiedyś było sztandarową podstawą kpin i nie przebierających w środkach ataków na Konfederację Polski Niepodległej, jeżeli te dawniej wyśmiewane instrumenty teraz mają być sztandarowym elementem ratowania tego budżetu, to wydaje mi się, że tak jednak nie może być.</u>
          <u xml:id="u-132.19" who="#MirosławLewandowski">Wydaje mi się, że warto byłoby w tym miejscu przypomnieć pewną karę, która występowała tylko w prawie szlacheckim Rzeczypospolitej, a więc między ludźmi honorowymi, i była stosowana w podobnych sytuacjach. Polegała ona na tym, że jeżeli jeden szlachcic niesłusznie oskarżył o coś drugiego i później musiał to odwołać, to wchodził pod stół, szczekał i mówił: to cożem rzekł, zełgałżem jako pies.</u>
          <u xml:id="u-132.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.21" who="#MirosławLewandowski"> Myślę, że wiele osób z tej koalicji, chcących poprzeć ten budżet, będzie musiało wyjść na tę trybunę i odszczekać tamte oskarżenia. </u>
          <u xml:id="u-132.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#HenrykBąk">Głos ma pani poseł Jadwiga Berak, która wystąpi w imieniu Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Witold Gadomski, Klub Liberalno-Demokratyczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#JadwigaBerak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Duża rozbieżność, jaka powstała w I półroczu br. między planowanymi a rzeczywistymi dochodami państwa, choć jak podkreślono w uzasadnieniu do projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1992 znacznie mniejsza niż w 1991 r., zmusiła rząd do nowelizacji ustawy budżetowej i zaproponowania rozwiązań zmierzających do ratowania tragicznej sytuacji finansowej państwa. Rząd, w kontekście tego co zostało niejako przesądzone przez samo życie, stanął przed dramatycznym wyborem: albo dokonać drastycznego zmniejszenia wydatków budżetowych, albo prosić Wysoką Izbę o zgodę na zwiększenie ustalonego w ustawie budżetowej deficytu, proponując źródła jego sfinansowania, a równocześnie podjęcie dodatkowych działań ograniczających wzrost deficytu. Jeżeli w ogóle istnieją w ekonomice wybory doskonałe - jak zaznaczyłam, życie jest niezwykle surowym cenzorem tych rozwiązań - to rząd przyjął, moim zdaniem, rozwiązanie najbardziej optymalne z możliwych w tej sytuacji, balansując między ostateczną granicą do ponownego skoku inflacyjnego a troską o osłonę ludzi najniżej zarabiających.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#JadwigaBerak">Musimy sobie zdawać sprawę z tego, że rząd nie może realizować wypróbowanego już od kilku dekad w krajach Ameryki Łacińskiej programu populizmu ekonomicznego - i to stwierdzenie dedykuję KPN. Nie może zatem lekceważyć ryzyka wzrostu hiperinflacji i doprowadzić do krachu budżetowego. Może być ona gwarantowana, gdy deficyt budżetowy przekracza ok. 10% dochodu narodowego. Tu chcę postawić pytanie: Czy można realizować politykę gospodarczą opartą na minimum populizmu? Teoretycznie można, praktycznie zaś taki manewr przeprowadził rząd Mazowieckiego jesienią 1990 r. Popuszczenie cugli budżetowych spowodowało wzrost płac realnych o kilkanaście procent, nadwyżka budżetowa w 1990 r. zmieniła się w ogromny deficyt w roku 1991, a inflacja i stopa kredytowa do dzisiaj są wyższe niż gdyby tego poluzowania nie było.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#JadwigaBerak">Zmiany w projekcie nowelizacji ustawy budżetowej dotyczą strony dochodów i wydatków. Pragnę je prześledzić zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#JadwigaBerak">Dochody. Po stronie dochodów zmniejszenie wynika generalnie z mniejszego niż przewidywano wpływu z podatków (z wyjątkiem popiwku), a głównie: z podatku dochodowego od osób prawnych - o 14 bln zł, czyli o 22,6%; z podatku obrotowego - o 11,5 bln zł, czyli o 10%; z prywatyzacji - o 4 bln zł, czyli o 40%; z dywidendy i oprocentowania kapitałów w spółkach skarbu państwa - o 4,3 bln zł, czyli o 34,4%. Wyższe niż przewidywano będą dochody z wpłat: z NBP - o 26,2%, od jednostek budżetowych - o 27,6%, z ceł - o 1,9%. Niemal zgodnie z ustawą budżetową zrealizowane zostaną wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#JadwigaBerak">Wydatki. W nowelizacji budżetu przewiduje się, że wydatki budżetu państwa będą mniejsze o 3,5% od zakładanych w ustawie, ale nie oznacza to automatycznego cięcia we wszystkich pozycjach. Wydatki rzeczowe w sferze budżetowej byłyby niższe o 3,5 do 4%. Cięcia budżetowe nie dotyczyłyby: opieki społecznej, bezpieczeństwa publicznego i sprawiedliwości. Największe cięcia nastąpiłyby w działach: turystyka i wypoczynek, budownictwo, nauka i handel wewnętrzny, kultura fizyczna i sport oraz łączność, przemysł, leśnictwo, kultura i sztuka — wszystkie wahałyby się w granicach 3–6%. Po przesunięciach między działami (w tym miejscu chcę podkreślić, że propozycje tych cięć budżetowych były uzgadniane z wojewodami) zwiększą się wydatki na opiekę społeczną, administrację państwową (tutaj niedużo — o 0,8%) i gospodarkę komunalną. Zakłada się, że o 800 mld zł wzrośnie dotacja na Fundusz Pracy. Trzeba nadmienić, że 11 mln ludzi żyje ze świadczeń społecznych. Jest to ogromne obciążenie dla budżetu państwa i jednocześnie obowiązek zabezpieczenia wszystkim potrzebującym minimum socjalnego. Nie będą zmniejszone subwencje dla gmin. Niektóre wydatki — chodzi konkretnie o świadczenia — będą mniejsze, ponieważ niższy niż przewidywano był poziom przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej, a więc mniej będzie pieniędzy na dotacje na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Alimentacyjny oraz na Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zatem zestawiając niejako prognozowany na ten rok bilans państwa po stronie dochodów i wydatków, przedstawiałby się on następująco: dochody na koniec roku wyniosą 306 560 mld zł, co oznacza, że będą o 9,2% niższe od przewidywanych w ustawie budżetowej, wydatki będą mniejsze o 3,7% i wyniosą 388 400 mld zł. Zamiast 65,5 bln zł deficyt na koniec roku wyniósłby więc 81 840 mld zł. Niedobór budżetowy wzrósłby o ok. 24,9%. Po uwzględnieniu nowych szacunków nominalnych rozmiarów produktu krajowego brutto można ocenić, że niedobór budżetu państwa stanowić będzie 7–7,4% produktu krajowego brutto.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#JadwigaBerak">Finansowanie deficytu budżetowego, jak wynika z projektu ustawy, nastąpi głównie poprzez:</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#JadwigaBerak">— wzrost stawek podatku obrotowego (wzrost będzie mniejszy dla podstawowych artykułów żywnościowych o ok. 2 punkty, większy zaś dla przemysłowych artykułów konsumpcyjnych o 3 do 4 punktów);</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#JadwigaBerak">— wprowadzenie dodatkowego podatku obrotowego od importu w wysokości 6% wartości celnej powiększonej o cło;</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#JadwigaBerak">— podwyższenie stawki opodatkowania sprzedaży tzw. towarów akcyzowych.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#JadwigaBerak">Dzięki tym posunięciom do budżetu państwa wpłynęłaby dodatkowo w tym roku kwota 3,4 bln zł, a w 1993 r. - do czasu wprowadzenia podatku od wartości dodanej - dodatkowo ok. 23 bln zł. Efekty tych posunięć rządu, w bieżącym roku stosunkowo niewielkie, są dobrymi prognostykami zwiększenia dochodów budżetowych w przyszłym roku. Trzeba podkreślić korzystną perspektywę tych rozwiązań. Zakłada się wyższe niż planowano finansowanie niedoboru przez system bankowy - o 26,2 bln zł, czyli o 50%.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#JadwigaBerak">Co prawda proponowane decyzje dotyczą głównie podatku obrotowego i akcyzowego, gdyż te są teoretycznie „mniej wrażliwe” na recesję i spadek rentowności przedsiębiorstw, ale nie wolno zapominać o kłopotach z wyegzekwowaniem należności budżetu oraz o tym, że ten typ podatków jest cenotwórczy, a więc stwarza zagrożenie impulsu inflacyjnego — i my sobie z tego zdajemy sprawę. W tej więc sytuacji korekta budżetu musiała przede wszystkim dotyczyć wydatków. Jednymi z najpoważniejszych adresatów posunięć oszczędnościowych są emeryci i fakt ten może budzić największe kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#JadwigaBerak">Rada Ministrów przyjęła projekt zmian w ustawie emerytalnej. Projekt zakłada obniżenie podstawy waloryzacji - kwoty bazowej - ze 100 do 91% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Zmiana nastąpiłaby już w grudniu tego roku, co oznacza, że emerytury i renty wzrosłyby w tym miesiącu nie o 30%, ale o 18%. Jeżeli ktoś otrzymywał emeryturę np. w wysokości 1 mln zł, to w grudniu jego emerytura wzrośnie o 180 tys. zł a nie o 300 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#JadwigaBerak">Tutaj pragnę podkreślić, że zmiana ta nie dotyczyłaby świadczeń minimalnych, które nadal podlegałyby pełnej, 30-procentowej waloryzacji. Z informacji uzyskanych z Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej wynikałoby, że świadczenia wszystkich emerytów i rencistów oraz inwalidów I i II grupy poniżej 927 500 zł rewaloryzowane były w 100%. Kwotą graniczną dla rent inwalidzkich III grupy byłaby suma 715 500 zł, dla rent wypadkowych I i II grupy - 1 113 000 zł, a III grupy - 858 600 zł.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#JadwigaBerak">Według badań sondażowych 36% społeczeństwa godzi się - wobec dramatycznej sytuacji budżetowej - na niższą waloryzację rent i emerytur, 63% jest przeciw. Proporcje te mogłyby być nieco inne, gdyby rząd dokonał istotnych posunięć w zmianie całego systemu finansowania funduszy emerytalnych; nie zmieniłoby to aktualnej sytuacji, ale stworzyłoby szansę na przyszłość, umożliwiłoby zadbanie o własną starość tym, którzy nie są jeszcze na emeryturze. Takie kroki są niezbędne i myślę, że szybko zostaną podjęte.</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#JadwigaBerak">Z uzasadnienia takiej a nie innej propozycji rewaloryzacji rent i emerytur wynika, że stosunek średniej płacy w ostatnich latach poprawił się z czterdziestu kilku do sześćdziesięciu kilku procent. To prawda, lecz trzeba brać pod uwagę, że w tym samym okresie w strukturze wydatków gospodarstw domowych rosły i rosną nadal tzw. wydatki sztywne — na czynsz, ogrzewanie, energię.</u>
          <u xml:id="u-134.15" who="#JadwigaBerak">Wysoka Izbo! Mówiąc o tym wszystkim co dotyczy emerytur i rent, chcę bardzo wyraźnie podkreślić, że Klub Parlamentarny Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego z wielką troską i wnikliwością śledzi każdą zmianę finansową dotyczącą emerytów i rencistów. Ciągle postuluje i podkreśla, że państwo szczególną troską powinno otoczyć ludzie starych i chorych, ludzi, którzy u schyłku życia powinni mieć gwarancję przyzwoitej egzystencji, a nie smutnej wegetacji.</u>
          <u xml:id="u-134.16" who="#JadwigaBerak">Proponowane rozwiązania przyjmujemy dlatego tylko, że traktujemy je jako przejściowe, a także z uwagi na szczególnie trudną sytuację ekonomiczną państwa i fakt osłony tych, których świadczenia są na poziomie minimum, oraz istnienie bezspornych reguł ekonomicznych sprawiających m.in., że inflacja najbardziej dotyka najuboższych. Zaproponowane zaś całościowo mechanizmy ograniczenia dalszego wzrostu deficytu budżetowego powstrzymują jednak inflację i z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej dotykają wszystkich. Te wszystkie elementy są bardzo ważne dla naszego stronnictwa. Jeszcze raz podkreślam, że oczekujemy od rządu - w jak najkrótszym czasie - całościowego rozwiązania problemu świadczeń emerytalno-rentowych z uwzględnieniem szczególnie krzywdy tych emerytów i rencistów, którzy dzisiaj mają najniższe emerytury, o wiele niższe od emerytur i rent prominentów z okresu komunistycznego i byłych pracowników Służby Bezpieczeństwa, a byli represjonowani w okresie stalinowskim i walczyli o wolną Polskę.</u>
          <u xml:id="u-134.17" who="#JadwigaBerak">Kończąc, chcę powiedzieć, że mimo zastrzeżeń Klub Parlamentarny Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego opowiada się za proponowanym projektem ustawy o zmianie ustawy budżetowej i wnosi o przekazanie tego projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-134.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#HenrykBąk">Głos ma pan poseł Witold Gadomski w imieniu Klubu Liberalno-Demokratycznego. Następnym mówcą będzie pan poseł Adam Glapiński, Porozumienie Centrum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#WitoldGadomski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Konsekwentna polityka gospodarcza prowadzona mimo różnych błędów nieprzerwanie od 3 lat zaczyna przynosić owoce.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#WitoldGadomski"> Od kwietnia rośnie produkcja przemysłowa, od lutego poprawiają się wskaźniki koniunktury, bez charakterystycznego dla okresu wakacyjnego załamania. To są fakty, a o faktach się nie dyskutuje. Są to fakty optymistyczne i nie ma powodu, by o nich głośno nie mówić, choć nie są one na tej sali popularne.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#WitoldGadomski">Niestety, niewiele rzeczy optymistycznych da się powiedzieć o sytuacji finansów państwa. Po 9 miesiącach dochody budżetu wynoszą zaledwie 63,7% pierwotnie planowanych. Warto zwrócić uwagę na to, że niższe od planowanych dochody występowały przede wszystkim w I i II kwartale. W III kwartale uzyskano 24,9% planowanych rocznych dochodów, a więc mniej więcej zgodnie z planem. Taka sytuacja zaistniała wskutek odroczenia w pierwszym półroczu decyzji o podwyższeniu podatku obrotowego i opłat za energię. Tamte decyzje miały charakter polityczny. Zafundowano społeczeństwu „krótkotrwały” prezent w postaci odroczenia podwyżek cen. Za ten prezent musimy dziś płacić wysoką cenę, ponieważ w ekonomii nie ma miejsca na prezenty. Muszą dziś za to płacić emeryci, musi płacić sfera budżetowa. Zastanawiam się, jak drogo musiałoby płacić społeczeństwo za prezenty obiecywane przez SLD i KPN.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#WitoldGadomski">Główne zaległości w dochodach budżetu dotyczą dwóch pozycji: podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku obrotowego. Niższe wpływy z podatku dochodowego są efektem niższej od zakładanej rentowności przedsiębiorstw. Wynosi ona zaledwie 3,3% i ma wciąż tendencję spadkową. Nie jest to bynajmniej wynikiem pogorszenia się warunków w otoczeniu przedsiębiorstw. Przeciwnie - sytuacja zewnętrzna poprawia się. Przedsiębiorstwa sygnalizują zmniejszanie się zapasów nie sprzedanych towarów, obniżenie bariery popytu; maleje zadłużenie przedsiębiorstw w bankach, a mimo to rentowność nie rośnie. Odpowiedź na tę zagadkę może być tylko jedna. Przedsiębiorstwom zarówno prywatnym, jak i państwowym nie opłaca się osiągać zysku. Jest to wynik przede wszystkim wysokiej stopy podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#WitoldGadomski">W tej sytuacji Kongres Liberalno-Demokratyczny postuluje obniżenie poziomu podatku dochodowego. Sądzimy, że nie spowoduje to obniżenia wpływów budżetowych, a przedsiębiorstwom zostawi większe sumy na akumulację. Po 9 miesiącach osiągnięto zaledwie 85% prognozowanych w tym czasie wpływów budżetowych z podatku obrotowego i to w sytuacji, gdy produkcja sprzedana pozostaje na poziomie z ubiegłego roku, a więc nie jest niższa od planowanej. Wynika to z odroczenia niezbędnych decyzji dotyczących wzrostu stawek, o czym już mówiłem, a także z niskiej dyscypliny podatkowej. To ostatnie powoduje, że Polska mając relatywnie wysokie stawki podatkowe ma jednocześnie jedną z najniższych w Europie relacji wpływów budżetowych do produktu krajowego brutto. Podniesienie dyscypliny podatkowej powinno być najważniejszym zadaniem polityki budżetowej. Tu się kryją największe rezerwy. Deficyt budżetowy pozostaje wciąż relatywnie niski na skutek odroczenia płatności przez budżet. Powiedziałem: relatywnie, to znaczy w relacji do planowanego deficytu, a także w relacji do realnej sytuacji. Niemniej jest to deficyt coraz bardziej ciążący nad gospodarką, gdyż powoduje wysysanie z gospodarki kredytów, o czym słusznie mówił przed chwilą poseł Łukasiewicz z PSL. Na skutek tego po 8 miesiącach gospodarka otrzymała zaledwie 30,8 bln kredytów z planowanych na cały rok 80 bln. Stwarza to potężny impuls recesyjny - aż dziw, że gospodarka pokonuje recesję mimo tego impulsu.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#WitoldGadomski">Najciekawsze jest to, że ugrupowania akcentujące konieczność prowadzenia polityki antyrecesyjnej jednocześnie domagają się większych wydatków budżetowych, a tym samym wyższego deficytu, który oddziaływać będzie nie tylko proinflacyjnie, ale też prorecesyjnie.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#WitoldGadomski">Przy okazji chciałem powitać PSL w gronie ugrupowań antyinflacyjnych,...</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#WitoldGadomski">... chociaż muszę powiedzieć, że nie bardzo rozumiem, w jaki sposób pomysł PSL z czerwca „wpompowania” do gospodarki dodatkowych 100 bln zł, a więc niemal podwojenia podaży pieniądza, miałby mieć skutek antyinflacyjny.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ma, ma.)</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#WitoldGadomski">Wysoki Sejmie! Ożywienie, jakie następuje w gospodarce, cieszy, ale nie stać nas na natychmiastową konsumpcję wynikającą z tego ożywienia. W tej sytuacji rząd proponuje redukcję wydatków. Jest to jednak redukcja zbyt mała, by deficyt budżetowy mógł pozostać na założonym poziomie. Ma on wzrosnąć do blisko 82 bln zł. Ten wyższy deficyt ma być sfinansowany przez system bankowy, w tym zwiększy się o 12 bln zł zadłużenie budżetu w NBP. W konsekwencji podaż pieniądza będzie o 15 bln zł wyższa od planowanej. Będzie to miało z pewnością efekt inflacyjny ze wszystkimi jego konsekwencjami dla koniunktury.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#WitoldGadomski">Kongres Liberalno-Demokratyczny jest mocno zaniepokojony tym faktem. Niepokoją nas również propozycje dotyczące zwiększenia przychodów budżetowych przez podniesienie stawki podatku obrotowego o 3 punkty i dodatkowo o 6 punktów podatku od dóbr importowanych. Rząd szacuje, że dzięki temu uzyska dodatkowe dochody w wysokości 3,4 bln zł. Musimy jednak pamiętać o tym, że wyższy podatek spowoduje pogorszenie koniunktury, a więc nastąpi pewien ubytek, jeśli chodzi o obroty. Nie wiadomo zatem, czy szacunki rządu okażą się dokładne. Propozycje rządu szczególnie uderzają w importerów, a spowodują także ogólny wzrost cen, wyższe wpływy od tego podatku będą zresztą równoważone niższymi wpływami z ceł, gdyż podatek spowoduje spadek importu.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#WitoldGadomski">Pozytywnie oceniamy natomiast propozycję zmniejszenia niektórych wydatków budżetowych, choć zdaniem Kongresu Liberalno-Demokratycznego są one niewystarczające. Zwłaszcza niewystarczająca jest redukcja dotacji, w tym dotacji do spółdzielni mieszkaniowych. Propozycje niższych dotacji do ubezpieczeń społecznych są dla społeczeństwa kontrowersyjne. Starają się to wykorzystywać przedstawiciele partii opozycyjnych w stosunku do obecnego rządu. Chciałbym jednak, aby ci obrońcy emerytów, zwłaszcza z lewicy, mieli odwagę przyznać, że za czasów PRL relacja średniej emerytury do średniej płacy była wyraźnie niższa niż obecnie,...</u>
          <u xml:id="u-136.14" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-136.15" who="#WitoldGadomski">... że istniały skandalicznie niskie emerytury starego portfela, zlikwidowane przed rokiem w okresie rządu premiera Bieleckiego. To są fakty, proszę je sprawdzić w roczniku statystycznym.</u>
          <u xml:id="u-136.16" who="#komentarz">(Głos z sali: Ludzie to sprawdzą.)</u>
          <u xml:id="u-136.17" who="#komentarz">(Głos z sali: Jaka inflacja?)</u>
          <u xml:id="u-136.18" who="#WitoldGadomski">Kongres Liberalno-Demokratyczny opowiada się za przyjęciem tej na pewno dla milionów emerytów przykrej decyzji obniżenia podstawy waloryzacji. Głosować będziemy za przesłaniem projektu ustawy nowelizującej budżet do komisji. Nowelizacja jest niezbędna, choć można mieć wątpliwości, czy wszystkie jej propozycje są szczęśliwe. Pamiętajmy jednak, że rok kalendarzowy jest okresem umownym. Wiele propozycji zawartych w nowelizacji będzie miało istotny skutek w roku przyszłym. To dotyczy zwłaszcza obniżenia podstawy waloryzacji emerytur i wyższych stawek podatku obrotowego. Prawdopodobnie bez tych zmian przyszłoroczny budżet nie zamknąłby się na poziomie niższym niż 10% niedoboru w stosunku do produktu krajowego brutto.</u>
          <u xml:id="u-136.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#HenrykBąk">Głos ma pan poseł Adam Glapiński w imieniu Klubu Parlamentarnego Porozumienia Centrum. Następnym mówcą będzie pan poseł Ireneusz Niewiarowski, Klub Parlamentarny Konwencja Polska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#AdamGlapiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Recenzując poczynania gospodarcze tego rządu, znajdujemy się w niezręcznej sytuacji, podobnej do odczuć życzliwego lekarza, gdy pochylając się z troską nad obłożnie chorym czuje, że pacjent sięga mu do kieszeni.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#AdamGlapiński">Wysoka Izbo! Zaledwie trzy miesiące temu tutaj z tego miejsca pani premier Hanna Suchocka stwierdziła solennie, że o powodzeniu reform gospodarczych zadecyduje trwałe przezwyciężenie kryzysu finansów publicznych. I dalej cytuję: „Punktem wyjścia do przezwyciężenia kryzysu finansów publicznych będzie dążenie do wykonania uchwalonego budżetu”. Dziś widać, że była to pusta, gołosłowna deklaracja pani premier i rząd nie poczuł się zobowiązany do jej wypełnienia. Zamiast działań uzdrowieńczych w finansach publicznych wnosi dziś o zmianę ustawy budżetowej, sięgając tym samym do kieszeni obywateli.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#AdamGlapiński">Dlaczego tak się stało? Co jest przyczyną obecnego kryzysu? Dlaczego dzisiejsze propozycje rządowe są całkowicie nie do przyjęcia? W naszym głębokim przekonaniu dlatego, że, po pierwsze, rząd postępuje w sposób nieodpowiedzialny. Rząd odpowiedzialny dostosowuje poziom wydatków do wielkości dochodów budżetowych, tak aby utrzymać równowagę lub deficyt budżetowy w założonych rozmiarach. Przypomnę, że tak czynił rząd premiera Jana Olszewskiego. Świadczą o tym odpowiednie dane dotyczące realizacji budżetu. Rząd obecny nie przestrzega tej zasady.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#AdamGlapiński">Po drugie, rząd jest miękki wobec zorganizowanych grup roszczeniowych. Wynika to zarówno z jego słabości w parlamencie, jak i z charakterystycznych dla Unii Demokratycznej ciągot socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#AdamGlapiński"> Przykładem może być decyzja o zwiększeniu wielokrotności mieszkaniowego kredytu hipotecznego z 36 do 47 rodzinnych dochodów miesięcznych, co oznacza niespłacalność tych kredytów i wieloletnie obciążenia budżetu państwa. Rząd nieodpowiedzialnie posługuje się systemem kredytowym skonstruowanym przez jego poprzedników w ten sposób, aby był bezpieczny zarówno dla kredytobiorców, jak i dla kredytodawców. Rząd pani premier Hanny Suchockiej w doraźnych celach propagandowych robi rzecz straszną i trudną do odwrócenia: przerzuca ponownie ciężar finansowania budownictwa mieszkaniowego z sektora bankowego na sferę budżetową. W obecnym stanie gospodarki spowoduje to załamanie pierwszego, zdrowego elementu systemu finansowania budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#AdamGlapiński">Innym przykładem jest działanie rządu wobec rolników. Kierując się motywacją polityczną, obiecuje się rolnikom gruszki na wierzbie w postaci karkołomnie skonstruowanych dopłat do cen oleju napędowego, tanich kredytów i innych łatwo dostępnych środków, przy czym zdarza się, że te same pieniądze, przy panującym w rządzie zamieszaniu, oferowane są kilkakrotnie na różne cele.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#AdamGlapiński">W obu przypadkach: i przy kredytach mieszkaniowych, i przy środkach dla rolnictwa rząd bez zahamowań składa beztrosko różne obietnice. Dzieje się to przy biernej postawie ministra finansów, który nie protestuje, licząc zapewne na to, że jakoś to będzie i zainteresowani zapomną o obietnicach. Jednakże nadchodzi potem czas, kiedy dodatkowe pieniądze muszą się znaleźć, żeby choć częściowo zaspokoić rozbudzone oczekiwania społeczne. Efekt jest taki, że budżet się rozpada, a rolnicy i bezdomni są coraz bardziej niezadowoleni.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#AdamGlapiński">Po trzecie, rząd kieruje się krótkowzrocznym interesem politycznym, a nie rzeczywistą chęcią kontynuacji procesu trudnej transformacji gospodarczej. W działaniach rządu dominuje socjotechnika obliczona na uzyskanie doraźnego efektu propagandowego oraz czasu na manewry polityczne i intrygi parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#AdamGlapiński">Dobitnym przykładem trzymania się tej filozofii działania jest „Pakt o przedsiębiorstwie państwowym” — ukochane dziecko ministra Jacka Kuronia i innych lewicowych polityków z Unii Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#AdamGlapiński"> Pakt ten przejdzie do historii gospodarczej Polski jako groźna próba odwrócenia kierunku prokapitalistycznych przemian naszej gospodarki, próba, miejmy nadzieję, nieudana i ostatnia.</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#AdamGlapiński">Jeśli chodzi o budżet państwa, to już sama publiczna zapowiedź realizacji niektórych nie przemyślanych pomysłów związanych z oddłużaniem przedsiębiorstw, likwidacją dywidendy i popiwku spowodowała niekorzystne z punktu widzenia budżetu zachowania przedsiębiorstw i pogłębienie się trudności budżetowych. Pełna realizacja tych pomysłów w zaproponowanej formie może nas postawić w przyszłym roku w obliczu wprost katastrofy budżetowej i hiperinflacji. Jest to próba podłożenia bomby zegarowej pod proces reform gospodarczych, która wybuchnie w przyszłym roku i może być wówczas w drastycznych okolicznościach dogodnym uzasadnieniem tego, co nazywa się czasem eufemistycznie: koniecznymi, nadzwyczajnymi działaniami politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-138.15" who="#AdamGlapiński">Po czwarte, rząd działa niefrasobliwie i po amatorsku. Uruchomił znaną z pierwszych stron podręczników ekonomii spiralę inflacyjną, powodując eksplozję oczekiwań płacowych i powiększając deficyt budżetowy. Zaowocowało to już znaczącym przyspieszeniem inflacji, która z kolei uniemożliwia obniżenie oprocentowania kredytów, co blokuje możliwości ożywienia gospodarczego, a także podraża koszty obsługi rosnącego deficytu budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-138.16" who="#AdamGlapiński">Po piąte, rząd kieruje się logiką buchaltera a nie ekonomisty. Mechaniczne podwyższenie podatku obrotowego w warunkach stagnacji gospodarczej może się okazać tylko pozornym zwiększeniem dochodów budżetowych, jeśli się weźmie pod uwagę spowodowany tym spadek aktywności gospodarczej wynikający ze skurczenia się popytu, a zatem z nieuniknioną redukcją wpływów z tytułu podatku dochodowego i dodatkowy impuls inflacyjny. Jest dla mnie rzeczą zaskakującą, że tego rodzaju projekt popierany jest przez partię uważającą się za liberalną.</u>
          <u xml:id="u-138.17" who="#AdamGlapiński">Należy zapytać przy tym rząd, czy podwyższone stawki podatku obrotowego zostaną utrzymane w momencie wprowadzenia podatku od wartości dodanej. Jeśli tak, to oznaczałoby to konieczność podniesienia podstawowej stawki od wartości dodanej. Rząd nie stawia tej sprawy jasno i nie mówi, jakie ma zamiary.</u>
          <u xml:id="u-138.18" who="#AdamGlapiński">Po szóste, rząd nie mówi parlamentowi całej prawdy i ukrywa komplikacje związane z ewentualnym wprowadzeniem specjalnego podatku importowego. Tego typu decyzja wymaga aprobaty GATT i EWG, o ile posunięcie polskiego rządu ma się nie spotkać z retorsjami naszych partnerów handlowych i pogorszeniem sytuacji polskich eksporterów.</u>
          <u xml:id="u-138.19" who="#AdamGlapiński">Proszę zatem rząd, aby poinformował parlament, czy uzyskał akceptację tych propozycji i kiedy, w jaki sposób oraz jakim aktem prawnym zamierza wprowadzić dodatkowy podatek importowy.</u>
          <u xml:id="u-138.20" who="#AdamGlapiński">Te niejasności nasuwają wątpliwość, czy rząd istotnie ma zamiar dokonać tego posunięcia i czy nie jest to tylko kamuflaż dla innych bolesnych cięć budżetowych, a zwłaszcza ograniczenia waloryzacji emerytur i rent.</u>
          <u xml:id="u-138.21" who="#AdamGlapiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd nie czyniąc wysiłku, aby przezwyciężyć strukturalne przyczyny kryzysu finansów publicznych, w tym reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zapowiedzianych przez ministra Jacka Kuronia jeszcze w czasach rządu Tadeusza Mazowieckiego, po raz kolejny sięga do kieszeni najuboższych Polaków - emerytów i rencistów. Rząd zamierza obecnie cały ciężar swej nieodpowiedzialności, miękkości wobec roszczeń, krótkowzroczności i niefrasobliwości przerzucić na barki najsłabszych i nie zorganizowanych. W ten sposób nie uzdrowi się oczywiście systemu finansów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-138.22" who="#AdamGlapiński">Wysoka Izbo! Krótkotrwałe działania ekipy rządowej, a może bardziej brak tych działań tam, gdzie były one potrzebne, doprowadziły do dzisiejszej sytuacji. Rząd wykazał całkowitą niezdolność do rozwiązywania zasadniczych problemów polskiej gospodarki. Dzisiaj wnosi o zmianę ustawy budżetowej na 1992 r. bez jakichkolwiek gwarancji, że służy to przezwyciężeniu kryzysu finansów publicznych, że jest częścią jakiegoś całościowego i długofalowego programu ich naprawy. Programu tego nie zastąpią magiczne zaklęcia i błaganie opatrzności o podwojenie w ciągu 10 lat dochodu narodowego Polski. Nawiasem mówiąc, nie rozumiem, dlaczego pani premier zatrzymała się skromnie na podwojeniu, a nie na przykład co najmniej na potrojeniu tego dochodu, bo podstawy do obu tych przewidywań są równie mocne,...</u>
          <u xml:id="u-138.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.24" who="#AdamGlapiński">... tak jak w przypadku każdych innych pobożnych życzeń.</u>
          <u xml:id="u-138.25" who="#AdamGlapiński">Politycy koalicji rządowej często kwestionują lewicowy charakter tego rządu. Na całym świecie klarownym i niekwestionowanym kryterium lewicowości jest stosunek rządu do dyscypliny i równowagi budżetowej. Obecna polityka budżetowa po zaledwie trzech miesiącach jej realizacji w pełni potwierdza lewicowy charakter rządu kierowanego przez Unię Demokratyczną. Faktu tego nie zamaże możliwość jak najbardziej namacalnego potwierdzenia fizycznego, pracowitego trwania pana posła Henryka Goryszewskiego na stanowisku wicepremiera odpowiedzialnego za gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-138.26" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-138.27" who="#AdamGlapiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parlamentarny Klub Porozumienia Centrum wnosi o odrzucenie w pierwszym czytaniu proponowanej noweli budżetu. Wnosimy o to, aby rząd przedstawił Sejmowi nowy projekt zmiany ustawy budżetowej na 1992 r., powiązanej z klarownym programem działań sanacyjnych w gospodarce. Najwyższy czas, aby rząd zamiast działań zastępczych i doraźnych zaczął realizować odpowiedzialną, długofalową, uzgodnioną z parlamentem politykę budżetową. Dla kierowania budżetem potrzebny jest Polsce trwały rząd, a nie kolejna słaba instytucja przejściowa, zastępcza. Polsce potrzebny jest normalny rząd, a nie - używając modnego obecnie terminu - rząd bis.</u>
          <u xml:id="u-138.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#HenrykBąk">Głos ma pan poseł Ireneusz Niewiarowski, Konwencja Polska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#IreneuszNiewiarowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mija pięć miesięcy od uchwalenia ustawy budżetowej na 1992 r. Dziś stoimy przed problemem jej nowelizacji. Po zapoznaniu się z dokumentami Ministerstwa Finansów, przyznajemy, że potrzeba takich zmian jest zasadna. Klub Parlamentarny Konwencja Polska będzie proponowane zmiany w zdecydowanej większości popierał.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#IreneuszNiewiarowski">Lektura przedstawionych nam materiałów napawa optymizmem szczególnego rodzaju. W sferze realnej następował wzrost produkcji. Wzrost ten odbywał się mimo gospodarczej polityki zaniechania, jaką prowadził poprzedni gabinet, mimo toczącej się „walki na górze” tu na tej sali, mimo toczącej się „walki na dole” ze strajkującymi załogami, zakładami, z komitetami negocjacyjnymi itd. Optymistyczne jest to, że gospodarka i działające zakłady pracy funkcjonowały niezależnie od siły sporów politycznych i na górze, i na dole. Faktem jest, że brak wielu wiążących decyzji w sferze gospodarczej zaowocował rosnącym deficytem budżetowym, który dzisiaj musimy zaakceptować.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#IreneuszNiewiarowski">Z żalem musimy stwierdzić, że sprawdziły się nasze przewidywania co do stanu gospodarki, które przedstawiliśmy Wysokiej Izbie wiosną tego roku, wówczas jeszcze jako Klub Parlamentarny Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego. Jakkolwiek realne procesy gospodarcze wskazują na wzrost aktywności podmiotów gospodarczych i wychodzenia z dna kryzysu, to niestety efekty finansowe nie idą w ślad za tym. Nie ustaje proces spadku rentowności przedsiębiorstw państwowych, czego wyraz znajdujemy w przedstawionych nam dokumentach Ministerstwa Finansów. Dokumenty te świadczą o pilnej konieczności wprowadzenia VAT, a zatem konieczności jego uchwalenia przez Wysoką Izbę, a także o pilnej konieczności usprawnienia funkcjonowania państwowych służb finansowych, podatkowych i celnych.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#IreneuszNiewiarowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#HenrykBąk">Proszę o zachowanie spokoju na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#HenrykBąk">Proszę kontynuować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#IreneuszNiewiarowski">Gorące lato tego roku spowodowało nie tylko spadek produkcji rolniczej, czego bezpośrednie skutki odczujemy już w zimie i na wiosnę przyszłego roku, ale również poza rolnictwem. Letnie strajki w żadnym stopniu nie sprzyjały wzrostowi finansowych efektów gospodarowania w przemyśle, zaowocowały natomiast wzmocnieniem związków zawodowych i ich pozycji rewindykacyjnych. Po doświadczeniach tego lata zwraca uwagę szczególna nierówność stron: prawa zatrudnionych i broniących ich związków zawodowych są zagwarantowane, prawa właściciela (państwowego lub niepaństwowego) nie są prawem gwarantowane. Pracujący mają słuszne prawo do strajku, właściciel nie ma prawa do obrony przed dzikimi strajkami, nie ma prawa do lokautu. Jeżeli wszyscy są równi wobec prawa, to prawo powinno bronić w tym samym stopniu najemnego pracownika, jak i najmującego do pracy właściciela.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#IreneuszNiewiarowski">Budżet bieżącego roku jest taki, jak należało się spodziewać - z rosnącym deficytem, zwiększającym swój udział w produkcie krajowym brutto z 5% do 7%. Należy zwrócić uwagę, że jeśli gospodarka nadal będzie przedmiotem walki politycznej - tu na tej sali i również poza nią, w zakładach pracy - to nie powstanie żadna szansa na poprawę finansów budżetu państwa. Wydaje się, że potrzebą chwili jest przyjęcie tu na tej sali przez wszystkie ugrupowania polityczne szczególnego paktu o nieagresji w sferze przekształceń polskiej gospodarki. Musimy raz na zawsze odpowiedzieć na pytanie, czy chcemy utrwalać odziedziczoną niesprawną strukturę postkomunistycznej gospodarki, czy zmienić ją w efektywną gospodarkę rynkową? Jeżeli wybieramy to drugie, to gospodarka nie może być przedmiotem przetargów politycznych.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#IreneuszNiewiarowski">Uwagi te w równym stopniu dotyczą rolnictwa, jeśli powołanie Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa traktować jako jedyny przejaw polityki rolnej, a tak należy w tej chwili ten fundusz traktować. Wbrew zapowiedziom wynika z niego więcej szkody niż pożytku. Dał złudną nadzieję na oddłużenie, na skreślenie zobowiązań rolników wobec banków. Bezpośrednim efektem tego jest przede wszystkim wstrzymanie się przez rolników od regulowania zobowiązań, jeśli państwo ma je przejąć. Wiadomo, i o tym już wiedziano od początku, że państwo nie jest w stanie przejąć wszystkich zobowiązań finansowych, kredytowych wobec banków i nie powinno tego robić. W trakcie konstytuowania się fundusz przybrał formę worka św. Mikołaja; równocześnie ma być źródłem preferencyjnych kredytów na restrukturyzację gospodarstw rolnych i przetwórstwa rolno-spożywczego, wykupywać zadłużenie rolników od banków, rekompensować finansowe skutki tegorocznej suszy. W obecnych warunkach nie będzie dobrze pełnił żadnej z nadanych mu ról. To będzie największe rozczarowanie tych, którzy obiecują i tych, którzy oczekują spełnienia się tych obietnic. Wnosimy o takie ograniczenie zadań funduszu, by możliwe było jego racjonalne wykorzystanie, to znaczy skierowanie podstawowej masy środków finansowych na kredyty inwestycyjne przede wszystkim w otoczeniu rolnictwa na kształtowanie i rozwijanie zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego. Uważamy, że inwestowanie w rozwój otoczenia rolnictwa, w tworzenie miejsc pracy dla ludzi obsługujących producentów rolnych, jest najbardziej aktywną formą restrukturyzacji samego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#IreneuszNiewiarowski">Aktywność jest potrzebna także w przemyśle i w całej gospodarce. Takim działaniem może być na przykład możliwie szybkie rozpoczęcie realizacji programu budowy autostrad w Polsce, co dla wielu gałęzi polskiego przemysłu byłoby szansą na przełamanie recesji i zdobycie wieloletnich zamówień na dostawy. Oczywiście to się nie stanie automatycznie i bez właściwego zabezpieczenia interesów skarbu państwa w konsorcjum zajmującym się budową autostrad w Polsce. Dlatego uważamy, że dla dbania o to, by zamówienia na dostawy materiałów i usług związanych z budową autostrad nie trafiły tylko do firm zagranicznych, konieczny jest udział w konsorcjum przedstawicieli resortu przemysłu. Naszym zdaniem funkcje te mogłaby w sposób efektywny spełniać Agencja Rozwoju Przemysłu SA, która obok na przykład Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz Banku Gospodarstwa Krajowego dbałaby o stworzenie polskim przedsiębiorstwom równych szans na uzyskiwanie korzystnych zamówień związanych z budową autostrad i infrastruktury towarzyszącej. Ponadto pragnę zwrócić uwagę, że zaangażowanie polskich przedsiębiorstw we współpracę z konsorcjum przy budowie autostrad korzystnie wpłynie na przebieg procesów ich restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#IreneuszNiewiarowski">Wysoki Sejmie! Przyjmując do akceptującej wiadomości dalsze obcięcie wydatków budżetowych, wnosimy o restrukturyzację sfery budżetowej, szczególnie wydatków na wspieranie budownictwa mieszkaniowego. Dlaczego podatnicy mają ponosić koszta funkcjonowania niesprawnej spółdzielczości mieszkaniowej, utrzymywania niesprawnych i niezwykle kosztownych jednostek państwowego budownictwa i przemysłu budowlanego? Należy przyspieszyć restrukturyzację jednostek państwowej komunikacji. Rachunek ekonomiczny jako podstawa dalszej działalności całej sfery budżetowej jest pilnie potrzebny - na pewno szczególnie przy konstruowaniu budżetu państwa na rok 1993.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#IreneuszNiewiarowski">W polityce celnej proponowalibyśmy rozważenie zwolnienia lub zmniejszenia stawek cła na importowane dobra inwestycyjne. Wszyscy wiemy, jak pilne i potrzebne jest „przezbrojenie” aparatu wytwórczego na bardziej nowoczesne, oszczędne i chroniące środowisko naturalne techniki produkcji. Przyspieszenie inwestycyjne i konieczność zwiększenia efektywności produkcji w pełni uzasadniają taką politykę celną. Ten sam mechanizm należy zastosować także w wypadku nowego podatku od importu. Objęcie nim, jak proponuje rząd, przeznaczonych do produkcji eksportowej komponentów sprowadzanych z zagranicy spowoduje podrożenie kosztów produkcji oraz zmniejszenie konkurencyjności firm polskich na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#IreneuszNiewiarowski">Jeśli chodzi o walkę z bezrobociem, jeszcze raz wnosimy - podobnie jak wiosną tego roku - o przekazanie części Funduszu Pracy i świadczeń dla bezrobotnych w kompetencje samorządów lokalnych, które najlepiej znają potrzeby swoich mieszkańców i możliwości aktywizacji produkcyjnej bezrobotnych przez uruchomienie - na skalę gminy lub kilku gmin - wspólnych robót publicznych.</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#IreneuszNiewiarowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W obecnych warunkach klub Konwencja Polska proponuje, by projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej skierować do właściwych komisji.</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#HenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#HenrykBąk">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#PiotrCzarnecki">Posiedzenie klubu NSZZ „Solidarność” odbędzie się w górnej palarni po ogłoszeniu przerwy.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#PiotrCzarnecki">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego PSL - jutro o godz. 8 w sali nr 106.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#HenrykBąk">Zarządzam przerwę do godz. 20.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 35 do godz. 20 min 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#DariuszWójcik">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#DariuszWójcik">Kontynuujemy dyskusję nad projektem ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#DariuszWójcik">Pragnę państwa przeprosić za opóźnienie i poinformować o decyzji Prezydium Sejmu. Głosowania przewidziane w tym punkcie porządku dziennego oraz w innych zrealizowanych dzisiaj punktach porządku dziennego odbędą się jutro o godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność” pana posła Wojciecha Arkuszewskiego. Następnym mówcą będzie poseł Andrzej Adamowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#WojciechArkuszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam przyjemność występować jako pierwszy po przerwie. Koledzy się dopiero schodzą.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Trema.)</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#WojciechArkuszewski">Nie będzie tremy, nie będzie. Chciałem tylko polemizować z paroma osobami. Było kilka wypowiedzi, do których pragnę się ustosunkować. Może nieobecnym, koledzy to powtórzą.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#WojciechArkuszewski">Otóż usłyszeliśmy dramatyczne przemówienie ministra finansów, w którym zreferował przedstawiony nam projekt nowelizacji ustawy budżetowej i ustawy emerytalnej. I może to naiwne, że się spodziewałem, iż odbędzie się poważna dyskusja na tej sali, a jednak spodziewałem się tego.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#WojciechArkuszewski">Oczywiście można mieć pretensję do rządu, że propozycje zostały za późno przedłożone Wysokiej Izbie i sala jest, być może, dzisiaj nie przygotowana do dyskusji nad przedstawionymi projektami. Być może ta dyskusja odbędzie się dopiero w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#WojciechArkuszewski">Gdybyśmy rozmawiali rzeczywiście poważnie, a nie tak jak na tej sali przed przerwą, to nasza dyskusja powinna w istocie rzeczy koncentrować się na trzech sprawach: wysokości deficytu budżetowego, działaniach na rzecz zwiększenia wpływów i tego, w jaki sposób dokonać cięć, jeżeli oczywiście są one konieczne.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#WojciechArkuszewski">Pierwsza sprawa jest trudna, także z tego powodu, że chodzi nie o ten deficyt, który jest zadekretowany, tylko o ten, który będzie. A jak widzimy, zapowiedzi często dalece się rozmijają z rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#WojciechArkuszewski">Jeżeli chodzi o działania na rzecz zwiększenia wpływów, to oczywiście wymaga to czasu, miesięcy, a być może i więcej czasu. Wtedy dopiero możemy ocenić, czy rząd jest rzeczywiście zdolny do skutecznego działania, gdy zobaczymy wyniki tych działań na rzecz powiększenia wpływów budżetowych. Minister Osiatyński zapowiedział to, ale jest jasne, że niewiele się zrobi dziś czy jutro. W naszym przekonaniu rzeczywiście trzeba zrobić poważny wysiłek, żeby zwiększyć wpływy do budżetu, a obawiamy się, że wiele osób traktuje mówienie o zwiększaniu wpływów jako rytualny obowiązek i ogranicza się w istocie rzeczy do popierania cięć. To budzi nasz niepokój. Będziemy domagali się, żeby za tymi słowami szły czyny.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#WojciechArkuszewski">W trakcie pracy w komisjach będziemy mogli ocenić, czy przy projektowaniu przesunięć w wydatkach rzeczywiście chroni się najsłabszych, najuboższych, emerytów, czy rząd jest rzeczywiście zdecydowany na progresję podatkową, jak zapowiadał w założeniach.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#WojciechArkuszewski">Proszę państwa, zależy to nie tylko od rządu. Zależy to także od Wysokiej Izby - postawy posłów, ich wrażliwości i odpowiedzialności. Naprawdę nie lubię polemik, ale nie mogę się dzisiaj przed tym powstrzymać. Tutaj jedni bronią cięć pokazując, że dzięki nim uchroni się najbiedniejszych, inni bronią najuboższych przed tymi cięciami, a potem wychodzimy z tej sali i na posiedzeniu Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu przedstawiciele tych samych klubów - nie wiem, czy akurat ci sami posłowie - zalecają odrzucenie projektu poselskiego dotyczącego ograniczenia odpraw dla dyrektorów. I czy to jest sprawiedliwość społeczna? Co znaczy ta obrona najsłabszych w tej Izbie, czy nie jest to robione na pokaz? Naprawdę, to jest rzecz, która budzi we mnie frustrację i wywołuje niechęć do przemawiania, bo nie wiem, czy słowa jeszcze cokolwiek tu znaczą.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#WojciechArkuszewski">Ustosunkuję się teraz do paru wypowiedzi, które były przedstawione w tej Izbie. Gdy słuchałem wypowiedzi posła Glapińskiego, to zastanawiałem się, czy jestem jeszcze w Sejmie, czy już w kabarecie. Oczywiście było to bardzo śmieszne, tylko myśli, które przychodziły mi do głowy, nie nadają się do przedstawienia, ponieważ obowiązuje mnie regulamin Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-147.11" who="#WojciechArkuszewski">Kiedy mówił poseł Lewandowski, to dowiedziałem się jednocześnie, że rząd chce realizować program KPN i że polityka prowadzona przez rząd to polityka kontynuacji. Nie wiem więc, czy KPN chce głosować przeciw własnemu programowi, czy też popiera politykę kontynuacji. Bo i jedna, i druga deklaracja była zawarta w przemówieniu posła Lewandowskiego.</u>
          <u xml:id="u-147.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-147.13" who="#WojciechArkuszewski">Kiedy słuchałem wypowiedzi posła Borowskiego, który mówił, że projekt budżetu jest nierealny - i być może ma rację - i że cięcia są za małe - i być może ma rację - nie rozumiałem tylko, dlaczego popierając propozycję powiększenia deficytu twierdzi, że będzie głosował przeciwko projektowi, w którym występuje się o powiększenie deficytu. Faktycznie w tym momencie opowiada się on za budżetem w dotychczasowym kształcie, czyli domaga się obniżenia deficytu. Mówimy bowiem o tym, co będzie zrobione, a nie o tym, co te słowa mają w tej Izbie znaczyć.</u>
          <u xml:id="u-147.14" who="#WojciechArkuszewski">Z tego względu myślę, że nasza dzisiejsza dyskusja przekroczyła wszystkie granice, jeśli chodzi o jałowość. W istocie rzeczy bowiem nie mówiliśmy o tym, co jest zawarte w projekcie, tylko załatwialiśmy osobiste porachunki między sobą. Prawdę powiedziawszy nie mam ochoty brać w tym udziału i na tym mógłbym zakończyć swoją wypowiedź. Takie byłoby stanowisko naszego klubu. Nie chcielibyśmy brać w tym udziału w sytuacji, gdy bardzo trudny problem budżetowy — jest on niejednoznaczny, bo są przesłanki do podjęcia działań w różnych kierunkach — jest przedmiotem dość prymitywnej i nieprzyjemnej walki politycznej; sytuacji, w której ten realny problem odsuwa się nagle na drugi plan, a co innego staje się ważne.</u>
          <u xml:id="u-147.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Porozumienie Ludowe pana posła Andrzeja Adamowicza. Następnym mówcą będzie poseł Stanisław Hniedziewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#AndrzejAdamowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Porozumienie Ludowe, rozumiejąc trudną sytuację budżetu państwa, uznaje za konieczną i uzasadnioną jego nowelizację. Zgadzamy się co do oceny zagrożeń budżetu państwa oraz kierunków jego ratowania. Do kilku rozwiązań mamy jednak zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#AndrzejAdamowicz">Pierwsze z nich dotyczy waloryzacji rent i emerytur. Przyjęcie zasady, że tzw. kwota bazowa waloryzacji równa będzie 91% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, może, naszym zdaniem, dotyczyć tylko roku bieżącego i przyszłego. Należy z tego wyłączyć emerytury i renty najniższe. Co znaczy termin: najniższe emerytury i renty? Rozstrzygnięcie tego problemu powinno nastąpić w wyniku negocjacji między rządem i związkami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#AndrzejAdamowicz">Drugie zastrzeżenie dotyczy zmiany systemu naliczania rent i emerytur rolniczych oraz sposobu naliczania składek na ten cel. Proponowane przez rząd rozwiązania spowodują obniżenie i tak już bardzo niskich świadczeń. Przecież renty i emerytury rolnicze już obecnie nie gwarantują zaspokojenia elementarnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#AndrzejAdamowicz">Na dłuższą metę, co jest oczywiste, stosowanie tego typu posunięć - podwyższanie podatków i cięcia w wydatkach, prowadzą donikąd. Wobec braku innej możliwości, przyjmujemy je, ale traktujemy jako rozwiązanie doraźne.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#AndrzejAdamowicz">Klub Parlamentarny Porozumienie Ludowe chce zwrócić uwagę rządu na konieczność podjęcia energicznych działań zmierzających w kierunku uszczelnienia systemu opłat celnych i usprawnienia systemu poboru podatków. W związku z nierozwiązaniem tego problemu budżet państwa traci ogromne sumy pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#AndrzejAdamowicz">Sądzimy, że gdyby w pełni wyegzekwować należne podatki, można by było z uzyskanych w ten sposób środków pokryć znaczną część deficytu budżetowego. Ściągnięcie opłat celnych należnych budżetowi państwa spowoduje nie tylko dopływ większej ilości pieniędzy bezpośrednio do budżetu, ale też wpłynie na ograniczenie napływu tańszych towarów, szczególnie zza wschodniej granicy. Będzie to miało pozytywny wpływ na kondycję i rozwój polskich przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#AndrzejAdamowicz">Klub Parlamentarny Porozumienie Ludowe będzie głosował za skierowaniem projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe na 1992 r. do komisji. Nasze głosowanie za ewentualnym przyjęciem tej ustawy uzależniamy od stopnia realizacji zgłoszonych w tym wystąpieniu postulatów.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Hniedziewicza w imieniu Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej”. Następnym mówcą będzie pan poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#StanisławHniedziewicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabieram głos, będąc w podobnym nastroju jak poseł Arkuszewski, w nastroju pewnej frustracji i zniechęcenia. Wolałbym co prawda nie mówić tego, co mam zamiar powiedzieć i do powiedzenia czego czuję się zmuszony. Otóż naszym zdaniem, zdaniem klubu „Ruch dla Rzeczypospolitej”, zagrożone są zasady podstawowe, zasady elementarne, które decydują w ogóle o możliwości zajmowania przez Sejm podmiotowego, poważnego stanowiska w sprawach tak fundamentalnych, jak te, o których dzisiaj dyskutujemy.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#StanisławHniedziewicz">W trakcie ustalania porządku obrad dzisiejszego posiedzenia zgłaszaliśmy wniosek - w istocie rzeczy głęboko merytoryczny, zasadniczy, podstawowy - wniosek o zdjęcie z dzisiejszego porządku obrad tego punktu i o przełożenie go na termin późniejszy. Uzasadnialiśmy, iż pozostawienie posłom i klubom niespełna 48 godzin na zajęcie merytorycznego stanowiska wobec jednej z najistotniejszych w tym roku ustaw uchybia, naszym zdaniem, powadze Sejmu. Świadczy to zresztą, podobnie jak nienormalnie skrócone terminy na ustosunkowanie się np. do założeń polityki społeczno-gospodarczej rządu, o narastaniu pewnego niebezpieczeństwa - niebezpieczeństwa upowszechniania się szczególnej praktyki, obniżającej rangę Sejmu, najwyższego przecież organu państwa, i pozbawiającej ten Sejm realnej możliwości wykonywania jego konstytucyjnej roli, realnej możliwości formułowania poważnego, merytorycznego, przemyślanego i przygotowanego stanowiska w tych zasadniczych kwestiach, o których dzisiaj mowa. Zresztą cały szereg wydarzeń, które miały miejsce w tej Izbie i które towarzyszą dzisiejszej debacie, uzasadnia niepokój, że tworzy się pewna praktyka. Praktyka przeradzająca się wręcz w praktykę ustrojową. Praktyka niedobra, praktyka, o której mówiliśmy w naszym wniosku. My przeciw takiej praktyce, jak powiedziałem, obniżającej powagę Sejmu, zagrażającej powadze Sejmu, zdecydowanie protestujemy. Uważamy, że trzeba zatrzymać mechanizm zdarzeń działający według takiej logiki, trzeba się jej przeciwstawić. Dlatego będziemy głosowali za odrzuceniem ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Bugaja w imieniu Unii Pracy - Koła Parlamentarnego. Następnym mówcą będzie pan poseł Stefan Pastuszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasze koło nie zamierzało w toku pierwszego czytania zabierać głosu w kwestiach merytorycznych (także ze względu na ograniczenia czasowe) i nadal pozostajemy przy tym postanowieniu. Do zabrania głosu skłania nas fakt złożenia przez kilka klubów wniosku o odrzucenie po pierwszym czytaniu projektu ustawy budżetowej. Zgadzamy się, że jest to pod wieloma względami zły projekt, nam on także nie odpowiada. Trzeba jednak dobrze sobie uświadomić, co znaczy w tej chwili wniosek o odrzucenie tego projektu po pierwszym czytaniu - w szczególności w świetle dzisiejszej dyskusji, która nie dostarcza przecież jednoznacznych, ukierunkowanych dyrektyw, tak by rząd mógł, potencjalnie, opracować drugi projekt. To prawda, że znaleźliśmy się, jako Sejm, w sytuacji wyjątkowo niekomfortowej, bo nowelizacja ustawy budżetowej na 2,5 miesiąca przed końcem roku decyduje w istocie rzeczy o tym, że jest ogromna sztywność, to znaczy, że bardzo niewiele rzeczy można zmienić. Jest to, jak powiadam, sytuacja wielce niekomfortowa.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#RyszardBugaj">Z wielkim jednak zdziwieniem przyjmuję wnioski tych, którzy mówią po prostu: odrzucić. No dobrze, ale poprzednia ustawa budżetowa praktycznie nie istnieje. Jeżeli się tę po prostu odrzuci, to co? - stracimy miesiąc. Co się będzie działo w tym czasie? Myślę, że wszyscy powinni dobrze to przemyśleć przed podjęciem decyzji o odrzuceniu i wziąć pod uwagę, że jednak konsekwencje w tym wypadku oznaczają przyjęcie na siebie odpowiedzialności - właściwie za dość elementarne naruszenie interesów i państwa, i bardzo dużych grup społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#RyszardBugaj">Z tych powodów nasze koło, choć, powiedziałbym, z obrzydzeniem, ale będzie głosować za przekazaniem projektu do komisji i za próbą zrobienia z tego cokolwiek jeszcze zrobić się da.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Pastuszewskiego w imieniu Koła Poselskiego „Chrześcijańska Demokracja”. Następnym mówcą będzie pan poseł Janusz Korwin-Mikke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#StefanPastuszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowane przez rząd korekty budżetu obnażają niebezpieczne trendy polityki rządu. Skoro w ramach korekt zwiększa się o 0,8% wydatki na administrację państwową, a aż o 4,2% zmniejsza się wydatki na naukę i o 3,2% wydatki na kulturę i sztukę, to mamy do czynienia z pewną koncepcją państwa etatystycznego, w tym - zbiurokratyzowanego. Rząd jakby mimowolnie osłabiał te sfery wolności, które zawsze stanowiły o Polsce, mianowicie naukę, kulturę i sztukę, a także rodzącą się sferę autentycznej demokracji, jaką jest samorządność lokalna.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#StefanPastuszewski">W uzasadnieniu do zmian ustawy budżetowej pisze się bowiem bez ogródek: „Nie proponuje się wprowadzenia jakichkolwiek zmian w subwencjach dla gmin”, a równocześnie, choćby z powodu niewydolności administracji rządowej w terenie, samorządy gmin obarczane są nowymi zadaniami. Często same gminy, w poczuciu odpowiedzialności obywatelskiej, biorą na siebie obowiązki, których nie jest w stanie wypełnić zbiurokratyzowana, ciężka administracja rządowa, a mimo to usiłuje się tej administracji dodać więcej środków, właśnie w ramach korekty budżetu.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#StefanPastuszewski">Projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1992 wykazuje też w porównaniu do założeń pogorszenie wykorzystania kredytów zagranicznych o 6,6 bln zł. Występuje natomiast nadwyżka spłat kredytów zagranicznych nad wpływami - o 3 bln zł. Powstała sytuacja jest potwierdzeniem słuszności oceny wydanej przez Bank Światowy, który twierdzi, że przyczyną niewykorzystania przez Polskę i tak niedużych kredytów zagranicznych jest obojętność, niechęć i mania gwarancyjna polskiego systemu bankowego. Narodowy Bank Polski wykazuje, że w ciągu pierwszych 8 miesięcy tego roku na obsługę zadłużenia zagranicznego wydano netto 2,2 mld dolarów, tj. o 800 mln dolarów więcej aniżeli w analogicznym okresie roku ubiegłego. Jest to uderzająco wysoka kwota, jeśli się zważy, że następuje to po umowie z Klubem Paryskim o redukcji polskiego zadłużenia i wstrzymaniu obsługi zadłużenia w stosunku do banków komercyjnych skupionych w Klubie Londyńskim.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#StefanPastuszewski">W stosunku do założeń budżetu na rok 1992 w projekcie ustawy brakuje aż 4 bln zł z tytułu prywatyzacji. Próbuje się to załatać obcięciem emerytur o 1,8 bln zł oraz wydatków na oświatę oraz szkolnictwo wyższe o 0,9 bln zł. Nawet na naukę obcina się wydatki o 0,3 bln zł, a dzieje się to w sytuacji, kiedy wydatki na naukę w Polsce, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, są aż 40 razy niższe aniżeli w Niemczech. Pamiętajmy, że przecież Bank Światowy wykazuje, że wydatki na szkolnictwo i oświatę powinny być w ogóle w Polsce podwojone.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#StefanPastuszewski">Nieudolność i obojętność w działaniu, jeśli chodzi o system bankowy, przenosi się na działanie polskiej gospodarki prywatnej, i daje efekt dewastacyjny, co tak dobitnie wykazywano na dopiero co zakończonym w Warszawie Światowym Kongresie Small Businessu.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#StefanPastuszewski">Wysoka Izbo, kontynuowanie takiej polityki bankowej podważa założenia rozwoju gospodarki w 1993 r. już w momencie rozpoczęcia ich realizacji. Reasumując, Chrześcijańska Demokracja wnosi o oddalenie projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących zaopatrzenia emerytalnego, projektu zakładającego obniżenie kwoty bazowej waloryzacji emerytur i rent. Równocześnie wnosimy, aby kwoty zakładanych cięć w wydatkach na emerytury, naukę i kulturę w wysokości co najmniej 3 bln zł zostały uzyskane przez polski system bankowy przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania kredytów zagranicznych oraz ograniczenie wydatków na obsługę zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Korwin-Mikke w imieniu Koła Poselskiego Unii Polityki Realnej. Następnym mówcą będzie poseł Krzysztof Ibisz.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#DariuszWójcik">Proszę uprzejmie, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielce Czcigodny Poseł Bugaj pytał: Co się stanie, jeżeli odrzucimy ustawę budżetową? Otóż chciałem zauważyć, iż rząd obejmując swoje funkcje składał przysięgę, że będzie przestrzegał prawa i ustaw. Ustawa budżetowa jest jedną z nich - niech więc rząd tę ustawę wykonuje, bo za to bierze pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#JanuszKorwinMikke">Nie można robić tak, jak to się robiło w socjalizmie, że się „załapywało” na inwestycje, a potem w trakcie budowy cenę się podnosiło trzykrotnie. Jeżeli rząd wiedział, że ustawa jest nie do realizacji — to nie powinien był brać tej posady; a jeżeli uważał, że jest do realizacji — to niech ją teraz realizuje.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stało się to, czego się obawialiśmy od początku. Rząd świetnie wie, że dla pobudzenia gospodarki trzeba obniżyć podatki - ale tak bardzo potrzebuje pieniędzy dzisiaj, że póki co podatki podnosi. Jest to śmiertelny korkociąg. Tak po prostu robić nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stało się też to, przed czym parokrotnie przestrzegaliśmy, a co zresztą już parokrotnie wystąpiło. Otóż znów rząd łata bieżące dziury poprzez obcinanie pieniędzy emerytom. Nie mówimy, czy emeryci mają za mało czy za dużo pieniędzy; ale nie wolno sięgać po nie, żeby łatać doraźną dziurę w budżecie. To wyjaśnia dlaczego partie większości rządowej tak rozpaczliwie bronią się przed stworzeniem funduszu emerytalnego, który byłby od rządu niezależny. Rząd ma nadzieję, że gruszki już się skończyły, a emeryci cegieł do rąk nie wezmą.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Biorąc jeszcze do tego pod uwagę, że rząd wyraźnie lekceważy Wysoką Izbę, przedstawiając projekt budżetu - który właściwie już dawno powinien być znany - na dwa dni przed terminem, Unia Polityki Realnej będzie głosowała za odrzuceniem projektu rządowego w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Ibisza w imieniu Koła Poselskiego „Spolegliwość”. Następnym mówcą będzie poseł Sławomir Szatkowski.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#DariuszWójcik">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#KrzysztofIbisz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ mam tylko 3 minuty na swoje wystąpienie, przedstawię stanowisko naszego koła w sprawie emerytur i rent.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#KrzysztofIbisz">Trudna sytuacja materialno-bytowa 7-milionowej rzeszy polskich emerytów i rencistów pogłębia się. Robimy kolejny krok, który spowoduje obniżenie ich poziomu życia, przy którym obecnie w wielu wypadkach nie wystarcza środków, by osiągnąć minimum biologiczne.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#KrzysztofIbisz">Zobowiązanie władzy do zachowania pełnej paralelności pomiędzy waloryzacją średniej płacy a waloryzacją średniego świadczenia emerytalno-rentowego powinno być dotrzymane niezależnie od zmieniających się taktyk społeczno-politycznych poszczególnych rządów. Chodzi o konsekwencję w realizacji głoszonych haseł o równym rozłożeniu ciężarów kryzysu na poszczególne grupy społeczeństwa. Również prawne zobowiązania państwa do utrzymania realnej wartości przyznanych świadczeń przez dotowanie ich z budżetu nie mogą być traktowane jako gest władzy poddawany manipulacjom lub przetargom, ale jako wykonanie podjętego kiedyś rozstrzygnięcia prawnego. Tu nie pomoże gest chroniący tych najbiedniejszych z biednych.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#KrzysztofIbisz">Kiedy wreszcie zostanie oddzielone gospodarowanie funduszem przeznaczonym na emerytury, renty inwalidzkie i rodzinne od gospodarowania funduszem na zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze czy rodzinne świadczenia z tytułu wypadków przy pracy, chorób zawodowych czy bezrobocia?</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#KrzysztofIbisz">Ponadto podejmowane przez kolejne rządy głównie politycznie umotywowane decyzje, na mocy których skierowano duże grupy pracowników na wcześniejsze emerytury, nie tylko zniekształcają faktyczny obraz narastającego bezrobocia, ale przede wszystkim obciążają fundusz emerytalno-rentowy.</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#KrzysztofIbisz">Wszystko to razem składa się na mylący obraz, że wydatki na ubezpieczenia społeczne są duże, a prawdziwi renciści i emeryci (kwalifikowani zgodnie z sytuacją demograficzną) stanowią zapewne określony odsetek tej sztucznie zwiększonej grupy, dla której środków z budżetu państwa ciągle nie wystarcza.</u>
          <u xml:id="u-159.6" who="#KrzysztofIbisz">Jako przedstawiciele Partii Emerytów i Rencistów „Nadzieja” mamy jednoznaczne stanowisko. Nie zgadzamy się zarówno na zmianę wskaźnika waloryzacji rent i emerytur, jak również na próby dzielenia biednych na jeszcze biedniejszych.</u>
          <u xml:id="u-159.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Sławomira Szatkowskiego z Parlamentarnego Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie poseł Piotr Mochnaczewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#SławomirSzatkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie tylko jako rolnik z zawodu i chłopski poseł, ale przede wszystkim jako człowiek uczulony na kwestie sprawiedliwości społecznej, nie mogę pogodzić się z propozycją rządu dotyczącą oszczędzania na świadczeniach dla rencistów i emerytów, szczególnie dla tych, którzy całe życie ciężko pracowali na roli. Tych zamierzeń rządu nie wolno przyjmować.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#SławomirSzatkowski">W projekcie zmiany budżetu na 1992 r. w pozycji: Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego podano łączną kwotę dotacji w wysokości 22 580 mld zł. Niezbędne jest rozbicie tej dotacji na dwa elementy, to jest na: Fundusz Emerytalno-Rentowy - 22 500 mld zł i Fundusz Prewencji Rehabilitacji - 80 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#SławomirSzatkowski">W projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących zaopatrzenia emerytalnego informuje się w art. 3 o planowanych zmianach ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, polegających na obniżeniu zarówno kwoty waloryzacji emerytur i rent, jak i podstawy naliczania nowych świadczeń, ale dotyczyłoby to tylko rolników. Skutkiem przyjęcia proponowanych zmian byłoby naruszenie spójności systemu ubezpieczenia społecznego rolników, w tym zwłaszcza złamanie relacji pomiędzy wysokością składki i wysokością emerytury. Rozwiązanie to doprowadziłoby do powstania tzw. starego portfela, którego dotychczas w świadczeniach rolniczych nie było, oraz rażącego obniżenia poziomu świadczeń. Przypomnę, że przeciętna emerytura pracownicza we wrześniu wynosiła l886 tys. zł, a emerytura rolnicza - 926 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#SławomirSzatkowski">Warto podkreślić, że są to tylko średnie, z których nie wynika pełny obraz sytuacji w zakresie emerytur rolników. Wśród 2-milionowej rzeszy rolników pobierających świadczenia są bowiem i tacy, którzy otrzymują miesięcznie od 200 do 600 tys. zł. Są to kwoty rażąco niskie, co skazuje spracowanych, starych, utrudzonych ludzi na wręcz dramatyczne sytuacje życiowe. Dlatego z całą stanowczością odrzucam tę część propozycji dotyczących oszczędzania na emeryturach i rentach.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#SławomirSzatkowski">Pragnę zwrócić uwagę, że przewiduje się także cięcia w funduszach na pomoc socjalną, którymi dysponują gminy. Jeśli do tego dojdzie, to ograniczymy drastycznie skalę pomocy, jakiej udzielają gminy tym najbiedniejszym, których niestety przybywa nam coraz więcej.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#SławomirSzatkowski">Jako ludzie wychowani w ideałach chrześcijańskiego miłosierdzia i pomocy bliźniemu nie zmniejszajmy więc tej przysłowiowej kromki chleba milionom emerytów na wsi i w mieście. Poszukajmy innych sposobów dyscyplinowania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#SławomirSzatkowski">Dramatyczna sytuacja emerytów wiejskich stanowi jeden z przejawów błędnej, wyniszczającej wieś i rolnictwo polityki kolejnych ekip rządowych. Pragnę zwrócić uwagę na kilka spraw, które mi się nasunęły po lekturze zamierzeń rządowych. Pozornie rolnictwo zostało potraktowane w programie obniżenia wydatków na równi z innymi działami gospodarki i te cięcia stanowią około 3,4% budżetu, a wydatki na rolnictwo mają być zmniejszone o około 127 mld zł. Pragnę tu jednak podkreślić, że wydatki na świadczenia socjalne zamierza się zmniejszyć aż o 13%. Uważam jednak, że te cięcia oszczędnościowe w rolnictwie, którego roczny budżet, zaplanowany na 4150 mld zł, ma być zmniejszony o 127 mld zł, dokonywane są akurat w sytuacji wyjątkowo trudnej dla tego działu gospodarki. Dzieje się tak wtedy, gdy kraj nasz dotknęła niebywała klęska suszy, o której tyle mówiliśmy na poprzednich posiedzeniach. Robi się oszczędności w czasie, gdy rolnicy nie mają po prostu pieniędzy na finansowanie bieżącej produkcji rolnej. Świadczy o tym pół miliona hektarów ziemi leżącej odłogiem, zmniejszenie się ilości stosowanych nawozów mineralnych do poziomu lat czterdziestych, prawie całkowity zastój w inwestycjach i modernizowaniu gospodarstw. Ten jakże trudny stan naszego rolnictwa wskazuje jednocześnie na to, że temu szczególnemu działowi gospodarki należy pomagać, a nie oszczędzać na nim.</u>
          <u xml:id="u-161.7" who="#SławomirSzatkowski">Trzeba także pamiętać o tym, że nasze rolnictwo już teraz musi przygotować się do konfrontacji z rolnictwem EWG, które jest dotowane rocznie kwotą rzędu 35–40 mln dolarów. W tej sytuacji polskie rolnictwo narażone jest na wielkie niebezpieczeństwo. Do Polski może napłynąć strumień żywności nabywanej po dumpingowych cenach. Polska produkcja rolna może w niektórych działach spaść do poziomu zerowego. Dowodów mogą nam dostarczyć ostatnie trzy lata. W ciągu dwóch lat pogłowie bydła spadło z 11 do 8 mln sztuk. To jest skutek stosowania cen dumpingowych. Dalsze stosowanie tej polityki spowoduje zlikwidowanie wielu miejsc pracy w rolnictwie. Prowadzi to w ślepą ulicę. Kupowanie żywności po cenach dumpingowych i udzielanie zasiłku to niezbyt rozsądna polityka.</u>
          <u xml:id="u-161.8" who="#SławomirSzatkowski">Sytuacja, którą przedstawiłem, wskazuje na to, że zmiana budżetowa powinna przede wszystkim przewidywać wprowadzenie zmiennych opłat importowych, które należy stosować dokładnie według tych samych reguł, jakie stosuje EWG. Dla takiej zmiany warto zmienić budżet. Same zmiany kwot niczego nie dają. Zmiana budżetu to zmiana zasad. Inne zmiany nie spowodują żadnej sanacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-161.9" who="#SławomirSzatkowski">Obniżenie dotacji na rolnictwo o 3,4% jest decyzją inflacyjną. Musi to prowadzić albo do wzrostu cen żywności, albo do upadku produkcji. Ostatecznym jednak skutkiem będzie podwyżka cen żywności. Rolnicy nie mają już środków na nakłady. Trzeba mieć świadomość tego, że upadek produkcji wiąże się ściśle ze zwiększeniem importu żywności i zwiększeniem bezrobocia w kraju. Szczególnie bolesne jest obcięcie dotacji na postęp biologiczny w produkcji roślinnej i zwierzęcej, ochronę weterynaryjną, zaopatrzenie wsi w wodę, budowę oczyszczalni ścieków, wapnowanie. Można uzasadniać te cięcia tym, że chodzi tu o małe kwoty, ale przecież dramat polega na tym, że kwoty przewidziane dotychczas w budżecie już były mikroskopijne.</u>
          <u xml:id="u-161.10" who="#SławomirSzatkowski">Na zakończenie pragnę wyrazić poparcie dla tych wszystkich moich przedmówców, których wypowiedzi zawierały postulaty, by rząd nie szukał oszczędności tam, gdzie ich już nie ma, lecz podjął energiczne działania w celu zwiększenia wpływów do budżetu w inny sposób niż tylko przez dalsze zaciskanie pasa, i to przez warstwę najuboższą.</u>
          <u xml:id="u-161.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Piotra Mochnaczewskiego z Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie poseł Mariusz Wesołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#PiotrMochnaczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podczas dzisiejszej debaty nad nowelizacją ustawy budżetowej omawiamy skutki polityki finansowej prowadzonej wcześniej niż tylko od 1 stycznia br. Za błędne decyzje makroekonomiczne zapłacimy wszyscy. Trudno mieć pretensje do pani premier Suchockiej o taki kształt budżetu. Już w chwili jego zatwierdzania wiadomo było, że będzie wymagał korekt. Można jednak rządowi postawić zarzut, że nie zmienił swojego stanowiska w sprawie budżetu po 9 miesiącach jego realizacji. Nowelizacja budżetu następuje więc według tej samej doktryny, którą kierowano się przy jego tworzeniu. Magiczną cyfrą, która określała deficyt i której podobno nie można było przekroczyć w żadnym wypadku, było 5%. Teraz rząd zwiększa deficyt o 2–3 punkty i jak rząd poprzedni utrzymuje, iż to jest maksimum, którego przekroczenie spowoduje chaos finansowy. Ta filozofia w dalszym ciągu nie tworzy mechanizmów antyrecesyjnych, a tylko pogłębia stan zastany.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#PiotrMochnaczewski">Polityka pieniężna i dochodowa nastawiona jest na redukcję dochodów realnych pracowników najemnych sektora publicznego, włącznie ze sferą budżetową, czyli na redukcję popytu realnego na rynku wewnętrznym. Całość zaś polityki gospodarczej mimo zmian rządu podporządkowana jest niezmiennie zadaniom wypierania i ograniczania sektora państwowego, aby można było przyśpieszyć prywatyzację i reprywatyzację, bez względu na spadek produkcji. Czyni się to w imię nie sprawdzającej się ekonomicznie i nieudolnie przeprowadzonej transformacji ustrojowej. Korekta budżetu zakłada poważne ograniczenie wydatków, czyli, otwarcie mówiąc, ktoś ma zapłacić za niższe wpływy budżetowe, za utrzymywanie się recesji i ciągle postępujący spadek rentowności. Tu pojawia się pewna prawidłowość. Rentowność przedsiębiorstw prywatnych jest dużo niższa od państwowych, a potencjalne dochody budżetu z podatków są trudno ściągalne i jest tak, że skutek obecnych postępów prywatyzacji jest taki, że obniżają się, a nie zwiększają wpływy do państwowej kasy.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#PiotrMochnaczewski">Oszczędności w wydatkach proponowanych przez rząd w nowelizowanym budżecie szczególnie silnie dotykają najsłabszą grupę społeczną, czyli emerytów i rencistów. Zmiana podstawy obliczania wysokości emerytury ma podczas grudniowej waloryzacji, i tak już opóźnionej, dać zmniejszenie wydatków o ok. 1, 8 bln zł, a w roku przyszłym o 23 bln zł. Jest to sztuczny rachunek i dobrze by było, gdyby rząd miał tego świadomość. Wynik dalszej pauperyzacji tej grupy społecznej będzie taki, że emeryci nie będą w stanie uiszczać opłat za mieszkania i energię i w końcu zmuszeni będą korzystać ze środków finansowych z innego działu budżetu - z pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#PiotrMochnaczewski">Proponowane podwyżki podatku obrotowego oraz zmniejszenie dotacji o 1, 69 bln zł, m.in. na ogrzewanie mieszkań, nie dotyczą - nie łudźmy się - tylko 2 miesięcy bieżącego roku. Przeniosą się one na rok przyszły i dopiero w I kwartale 1993 r. ocenimy ich skalę.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#PiotrMochnaczewski">Zmniejszenie realnej wartości przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej o 7–8% jest w dalszym ciągu kultywowaniem mechanizmu oszczędzania na płacach nauczycieli i lekarzy. Zminimalizowane do drastycznych rozmiarów wydatki na sferę budżetową i ubezpieczenia społeczne przy tak drastycznych oszczędnościach naruszą i tak już bardzo niepewną równowagę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#PiotrMochnaczewski">Obawiam się, że taka konstrukcja nowelizowanego budżetu doprowadzi w konsekwencji do stanu, w którym jego wykonanie już po znowelizowaniu trzeba będzie ponownie nowelizować.</u>
          <u xml:id="u-163.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariusza Wesołowskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Następnym mówcą będzie poseł Czesław Sterkowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#MariuszWesołowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kilka słów o pewnych aspektach proponowanych rozwiązań. Chciałbym skoncentrować się na jednym szczególe tych rozwiązań, mianowicie na sprawach ceł. Otóż wydaje się, że proponowana specjalna dopłata celna, która jest możliwa w świetle umowy stowarzyszeniowej, docelowo nie jest rozwiązaniem najszczęśliwszym. Jest, jak rozumiem, rozwiązaniem przymusowym w sytuacji krytycznej budżetu państwa, nie jest natomiast rozwiązaniem, które w jakikolwiek sposób stymuluje rozwój polskiej gospodarki. Myślę, że są to rozwiązania rzeczywiście doraźne, przejściowe, krótkotrwałe, ale będą one połączone z działaniami mającymi na celu zwiększenie skuteczności systemu ochrony celnej kraju.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#MariuszWesołowski">Od początku kadencji mówiłem o tym kilkakrotnie. Mam głęboką nadzieję, że ten rząd podejmie wreszcie skuteczne działania w tym zakresie. Nie zgłaszam pretensji, iż działania, o których wiem, że są zamierzone, nie przyniosły skutków w okresie działania rządu pani Hanny Suchockiej; jest to okres zbyt krótki. Uważam jednak, że należy w budżecie na przyszły rok uwzględnić pewne nakłady na zwiększenie skuteczności systemu celnego. Nie mówię w tej chwili o szczegółach i nie będę mówił o szczegółach; wielokrotnie składałem propozycje w tej sprawie, mające na celu zwiększenie efektywności tego systemu, rozmawiałem o tym w Głównym Urzędzie Ceł. Mam nadzieję, że propozycje te zostaną uwzględnione w budżecie na przyszły rok. Myślę, panie premierze, że to jest również droga do niwelowania pewnej dziury budżetowej. Mamy świadomość, że nieszczelność granic powoduje wymierne straty dla budżetu państwa. Nie będę mówił o tym w konwencji pana posła Krasowskiego, który w każdej sytuacji, w każdym działaniu dopatruje się afer. Nie; jest to wykorzystywanie możliwości, jest to naturalna rzecz, wszyscy na całym świecie wykorzystują nieskuteczność danego systemu. Nasze działanie powinno się skoncentrować nie na leczeniu, nie na ściganiu tych, którzy już coś zrobili, bo od tego są specjalne służby, tylko na tworzeniu systemu, który zabezpieczałby, nie dopuszczałby do takich sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#MariuszWesołowski">Pierwotnie zamierzałem skoncentrować się na tym właśnie problemie, jednak po wystąpieniu pana posła Glapińskiego doszedłem do wniosku, że pewnych jego wypowiedzi nie można pozostawić bez komentarza. Pan poseł Glapiński, który był zarówno ministrem budownictwa, jak i w kolejnym rządzie ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą, dzisiaj w niezwykle ekspresyjnym wystąpieniu zarzucał temu rządowi najcięższe z możliwych grzechy - indolencję, brak wizji, niemożność, nieumiejętność podejmowania decyzji i wszystko, co tylko można sobie wymyślić. Otóż chciałbym powiedzieć, że pan poseł Glapiński jako minister budownictwa dokładnie nic w tym resorcie nie zrobił, czego skutki dzisiaj odczuwamy. Te skutki jeszcze rok, półtora roku temu byłyby łagodniejsze i można byłoby stopniowo znajdować wyjście z tej sytuacji. Dzisiaj poseł Glapiński zarzuca, że w tym zakresie rząd Hanny Suchockiej - w ciągu 3 miesięcy - nie znalazł rozwiązania; no jest to paranoja. On był dłużej ministrem budownictwa i doprowadził... był współautorem doprowadzania do rozkładu - nie mówię, że on jeden, bo to byłoby niesprawiedliwe - ale był współautorem, on po prostu nic nie zrobił. Jego propozycje, a jestem członkiem tej komisji, były pozorne i nie dawały żadnego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#MariuszWesołowski">Odnośnie do spraw z zakresu rolnictwa. A cóż osiągnął poprzedni rząd w zakresie rolnictwa, jakie efekty? Pan poseł Glapiński, mówiąc dzisiaj o tym, zarzuca temu rządowi, że nic nie zrobił w zakresie rolnictwa. A przecież zastanówmy się, jaką sytuację zastał pan poseł Glapiński, jako minister, a jaką ma dzisiejszy rząd - po klęsce suszy, która jest niezależna od rządu; niestety, to nie jest zależne od rządu. Rząd usiłuje mniej lub bardziej udolnie, ale usiłuje przeciwdziałać tym skutkom.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#MariuszWesołowski">Pan poseł Glapiński zarzuca temu rządowi, iż nie umie dostosować wydatków do dochodów. Chciałbym tylko króciutko przypomnieć i zostawię to bez komentarza. Pan Glapiński był jednym z aktywnych obrońców i twórców poprzedniego budżetu, o którym to budżecie mówiłem - ja już nie mówię o swoim ugrupowaniu - że wysoko przeszacowane są dochody i wysoce niedoszacowane... to znaczy odwrotnie, przepraszam za pomyłkę językową, wysoce tamten budżet przeszacowywał dochody i nie doceniał wydatków budżetu państwa. Ja o tym wówczas mówiłem, mówiłem o tym również w aspekcie systemu celnego. Wówczas pan Glapiński udowadniał, że to są realne kwoty. Dzisiaj musimy - czy chcemy, czy nie chcemy - sięgać po 6-procentową dopłatę do całego importu po to, żeby przynajmniej w tym zakresie wykonać plan.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#MariuszWesołowski">Muszę jeszcze powiedzieć o jednej sprawie. Dziwi mnie postawa tego samego mówcy, który mówi, że dzisiaj sięgamy do kieszeni ludzi najuboższych. Otóż tak naprawdę przez cały okres funkcjonowania poprzedniego rządu nie dostrzegłem żadnego działania, które miałoby na celu ograniczenie skutków ekonomicznych, jakie wynikają właśnie dla tych najuboższych. Usiłowano przez pewien czas, w sposób sztuczny, utrzymywać poziom dochodów; to jest fakt, ale już wówczas utrzymywano go kosztem... jestem głęboko przekonany, że ci ludzie, którzy wówczas to robili, zdawali sobie sprawę, że w dłuższym czasie tego się nie da utrzymać. Oni bronili tylko dnia dzisiejszego, nie brali pod uwagę jutra.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#MariuszWesołowski">Wydaje mi się, że bardzo twarde, bardzo trudne i oczywiście bardzo bolesne dla tej grupy ludzi pociągnięcia, są działaniami, z którymi wiąże się prawda, że możemy dać tyle i tylko tyle, i nic więcej, jeżeli nie chcemy zrujnować całego systemu. Jeżeli bowiem chcemy działać, mając w perspektywie tylko: dzisiaj i jutro, to oczywiście można dzisiaj obiecać wszystko, dzisiaj dać, jutro, nie oglądając się na skutki, jakie będą miały miejsce następnego dnia. Ale tak - wydaje mi się - postępował właśnie rząd, którego członkiem był pan poseł Adam Glapiński.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#MariuszWesołowski">Wreszcie, jako podsumowanie, muszę powiedzieć jedno. Bardzo dziwię się czelności pana posła Adama Glapińskiego. Pan poseł Adam Glapiński powinien doskonale wiedzieć, co pozostawił w Ministerstwie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, co zostawił w całym systemie licencjonowania, którego skutki, i nie tylko skutki, także i kulisy, akurat zdążyliśmy poznać; przynajmniej ja zdążyłem je poznać. Bardzo się dziwię, że ten człowiek ma dzisiaj odwagę z taką czelnością występować przeciwko temu rządowi, a jest naprawdę... wierzcie mi panowie, gdybyście wiedzieli, co on za sobą zostawił...</u>
          <u xml:id="u-165.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: A co zostawił?)</u>
          <u xml:id="u-165.9" who="#MariuszWesołowski">Myślę, że dojdzie do takiej sytuacji...</u>
          <u xml:id="u-165.10" who="#komentarz">(Oklaski, głosy z sali: Co zostawił?)</u>
          <u xml:id="u-165.11" who="#MariuszWesołowski">Chcecie panowie?</u>
          <u xml:id="u-165.12" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-165.13" who="#MariuszWesołowski">Powiem tylko o jednej rzeczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#DariuszWójcik">Proszę o zachowanie spokoju i nieprowadzenie dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#DariuszWójcik">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#MariuszWesołowski">Jeżeli firma, która występuje o licencję paliwową, składa wniosek o licencję dzień później aniżeli ją otrzymała, to chyba mówi to o wszystkim.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#komentarz">(Oklaski, głos z sali: To trzeba dzwonić do prokuratora.)</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#MariuszWesołowski">I ten człowiek dzisiaj ma czelność tak atakować ten rząd.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Czesława Sterkowicza, nie zrzeszonego. Następnym mówcą będzie poseł Włodzimierz Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#CzesławSterkowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parę zdań na temat budżetu oświaty. Doświadczenia z realizacji budżetu w latach 1990–1991, dokonywane cięcia, pogarszająca się sytuacja w organizacji szkół, upoważniają do jednoznacznego stwierdzenia, że korekta budżetu w bieżącym roku, ograniczająca nakłady, grozi oświacie i szkolnictwu wyższemu katastrofalnymi skutkami. Polskiej nauce i oświacie nie wolno zabrać w bieżącym roku ani jednej złotówki, nie mówiąc już o tak potężnej kwocie, jak 721,4 mld zł, z uwagi na fakt, że budżet Ministerstwa Edukacji Narodowej na 1992 r. określony został na poziomie minimum. Wszelkie próby dokonywania w nim korekty — in minus oznaczać będą pogłębienie katastrofy budżetowej z ubiegłego roku. W obecnej sytuacji oba działy edukacyjne, tj. oświata, wychowanie oraz szkolnictwo wyższe, wyczerpały całkowicie możliwość oszczędności budżetowych. Polska oświata, wręcz przeciwnie, wymaga dofinansowania we wszystkich swoich działach.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#CzesławSterkowicz">Uważam, że należy pociągnąć do odpowiedzialności winnych za przekroczenia ustawy budżetowej z 1991 r. w resorcie oświaty, tj. zarówno pracowników Ministerstwa Edukacji Narodowej, jak i kuratorów w Jeleniej Górze, Pile, Płocku, Chełmie, Kielcach, Lublinie, Wałbrzychu, Warszawie i Wrocławiu. Polska oświata od wielu lat funkcjonuje w bardzo trudnej sytuacji materialnej. Braki - i to duże - w budżecie oświaty mają charakter ciągły, trwa to od 1990 r. Wskutek tych braków Ministerstwo Edukacji Narodowej w 1991 r. dokonało dwukrotnie obniżenia liczby godzin w wymiarze godzin lekcyjnych szkół podstawowych, średnich i zawodowych. Dodać należy, że z wydatną pomocą na rzecz utrzymywania szkół włączyli się rodzice. Przyjmuje się, że w roku 1991 nakłady te wyniosły w różnych rejonach Polski mniej więcej od 13 do 17%. W 1991 r. gwałtownie obniżyła się liczba młodzieży objętej pomocą materialną, m.in. dotyczy to części młodzieży, która korzystała ze stypendiów, w sytuacji wyraźnie ubożejącego społeczeństwa. Zmniejszone zostały nakłady finansowe na utrzymanie państwowych domów dziecka, świetlic, prowadzenie kolonii letnich, dziecińców wiejskich itp. W tej trudnej sytuacji finansowej polskiej oświaty w 1991 r. budżet nie został wykonany w wysokości 7,8 mld zł. Jednocześnie zobowiązania płatnicze Ministerstwa Edukacji Narodowej z ubiegłego roku - w wysokości 4,5 bln zł - przeniesiono na rok bieżący.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#CzesławSterkowicz">Bardzo niepokojący jest fakt, że Ministerstwo Edukacji Narodowej począwszy od września br. zmieniło ramowe plany nauczania w szkołach podstawowych...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#DariuszWójcik">Panie pośle, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#CzesławSterkowicz">Już kończę.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#CzesławSterkowicz">...niewinnie zmieniając czy zwiększając liczbę dzieci w pełnych szkołach 8-klasowych z 96 do 104, co spowodowało, że w stosunku do roku poprzedniego gwałtownie wzrosła - prawie o 18% - liczba szkół 8-klasowych z klasami łączonymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#DariuszWójcik">Panie pośle, proszę o konkluzję. Czas wyznaczony na pańskie wystąpienie minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#CzesławSterkowicz">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Cimoszewicza z Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej. Przygotuje się pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Wysoki Sejmie! W ciągu ostatnich kilku lat Sejm był stawiany przez kolejne rządy wobec przymusu nowelizacji budżetu państwa. Scenariusz był zawsze taki sam: lekkomyślna pewność siebie autorów budżetu w momencie uchwalania ustawy, odrzucanie wszelkich zastrzeżeń, zapewnianie, że propozycje rządu są jedynie możliwymi, a w końcu wniosek o korektę.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Rok temu rząd premiera Bieleckiego zrobił to samo co dzisiaj powtarza rząd Hanny Suchockiej. Wtedy także okazało się, że dochody przeszacowano, deficyt zaniżono i dopiero, kiedy nad beztroskimi politykami zawisła groźba Trybunału Stanu, postanowiono coś z tym zrobić. Wyjście z kłopotliwej sytuacji było identyczne, przede wszystkim ciąć wydatki. W ten sposób sprawiono, że w wielu działach gospodarki i dziedzinach życia społecznego sytuacja materialna stała się nieznośna. Słabsze grupy społeczne znalazły się na skraju nędzy. Wielu z tych ludzi nie ma możliwości ucieczki przed własnym losem, a państwo, od którego łaski są uzależnieni, okazało się okrutne. Młodzi, zaradniejsi, zmieniają zawód, co w wielu wypadkach stwarza realne zagrożenie dla ich dotychczasowych czy potencjalnych miejsc pracy. Widać to z całą wyrazistością w nauce i szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Tą samą drogą podąża obecny rząd. Za kontynuację złej polityki gospodarczej mają zapłacić po raz kolejny emeryci, uczeni, uczniowie, ludzie tworzący i upowszechniający kulturę. Nie jest sprawą przypadku, że na liście najwyższych cięć nauka znajduje się na trzeciej pozycji. Emeryci, których świadczenia nie były waloryzowane od dawna mimo inflacji, mają tym razem poratować kraj, rezygnując z dalszych ponad 2 bln zł w tym roku i ponad 20 w roku przyszłym. Rolniczy Fundusz Emerytalny ma być zmniejszony o ponad 4 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Jest jednak coś nowatorskiego i - nazywając rzecz po imieniu - obrzydliwego w przedłożeniu rządowym. Chodzi o tę skromną kwotę, jaka ma być wycofana z Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W ostatnich miesiącach zwracało się do mnie wiele osób z prośbą o pomoc przy zakupie protez, wózków inwalidzkich, w sfinansowaniu założenia w domu telefonu niezbędnego dla ratowania życia ich kalekich bliskich. Okazywało się, że w większości przypadków są to sprawy nie do załatwienia. Dzisiaj dowiadujemy się, że pieniądze na te cele były, ale zaoszczędzono je, by wykorzystać na poratowanie nieudolnej administracji. To nie jest już tylko błąd, to jest dowód na to, że ludzie sprawujący dzisiaj w Polsce władzę tracą moralne prawo do tego, by mogli uchodzić za obrońców słabszych i pokrzywdzonych.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Sejm przyjął niedawno rezolucję w sprawie sytuacji w spółdzielczości mieszkaniowej. W projekcie brakuje jakiegokolwiek śladu uwzględnienia wynikających z uchwały zobowiązań rządu. Pani premier zapewnia w swoim nagłośnionym przez dzisiejszą prasę wystąpieniu w Senacie, że rząd nie proponuje ludziom zaciskania pasa. A czymże jest to wszystko, o czym mówię? Czymże jest propozycja zachowania dotychczasowych progów określających progresję stawek podatku dochodowego, co musi w warunkach inflacji prowadzić do płacenia coraz wyższych podatków przez ludzi o niskich dochodach realnych? Czymże jest propozycja podwyższenia podatku obrotowego, jak nie skazaniem wszystkich konsumentów na wzrost cen? Ta ostatnia propozycja jest jednocześnie ciosem w wielu przedsiębiorców, którzy w warunkach niskiego popytu już dzisiaj ratują się przed bankructwem zaniżoną stopą zysku. Trudno jest pojąć tę politykę rządu. Jest ona wymierzona przeciwko interesom niemal wszystkich grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Często przyznaje się, że aparat fiskalny jest niesprawny, że ma to poważny wpływ na pomniejszanie dochodów państwa. Jednocześnie jednak wiadomo, że są w Polsce ludzie oszukujący państwo zupełnie bezkarnie na wielomiliardowe kwoty. Nie mówię tu o tych anonimowych aferzystach, których trudno jest znaleźć prokuratorowi generalnemu. Nie mówię o tych, którzy na czas ostrzeżeni zdołali wyjechać z Polski. Mówię o tych, którzy są dobrze znani, których nazwiska padały w tej sali. Co lub kto przeszkadza w ściągnięciu od nich należności? Dlaczego rząd toleruje to, że bydgoski dorobkiewicz nie płaci 200 mld zł zaległych podatków, a sięga po 700 mld zł należne kalekom?</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Ostatnio podniosłem w Sejmie sprawę kredytów zaciągniętych w bankach państwowych przez niektóre partie polityczne na cele wyborcze. Zachodzi poważna obawa, że nie spłacona część tych kredytów obciąży budżet państwa. Okazuje się, że wyjaśnienie tej sprawy napotyka wyjątkowe trudności. Pani prezes NBP forsowana w tej Izbie, uznana za jedyną rękojmię uzdrowienia sytuacji w bankach, nabiera wody w usta i rzekomo nic nie wie. A przecież chodzi tu nie tylko o ewentualne naruszenie prawa, ale także bezwstydne dojenie budżetu, który obecnie trzeba ratować za wszelką cenę, nawet za cenę decyzji niegodziwych. Może rząd wykorzystałby tę debatę jako okazję do zadeklarowania, że wszystkie te ciemne sprawki zostaną wyjaśnione. Może jest to także okazja do zadeklarowania większej oszczędności ze strony wszystkich władz państwa. Administracja państwowa jest jedną z nielicznych grup, które nie tylko nie muszą liczyć się z cięciami, ale nawet skorzystają ze zwiększonych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#WłodzimierzCimoszewicz">To są problemy, których wyjaśnienia mają prawo domagać się ci, którym rząd dobiera się dzisiaj do kieszeni. Podobnie jak mają prawo zapytać, czy wszystkie inne wydatki są miarkowane odpowiednio do sytuacji państwa. Ile wynoszą realne obciążenia budżetu państwa z tytułu zwrotu nieruchomości instytucjom religijnym? Ile budżet dopłaci w celu zaspokojenia roszczeń majątkowych w ramach zwrotu majątku „Solidarności”? Ile kosztują polskich podatników różne zachcianki prezydenta? Na te pytania można było długo nie odpowiadać udając, że się ich nie słyszy. Dzisiaj, kiedy przekracza się granice przyzwoitości w opróżnianiu kieszeni zwykłych obywateli, najwyższy czas, żeby ludzie u władzy przypomnieli sobie o normalnym znaczeniu słowa solidarność. Zamiast zwiększać udział „Solidarności” we władzy, trzeba więcej solidarności ze strony władzy. W imię tego proponuję zacząć od odrzucenia projektu zmiany ustawy emerytalnej w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-175.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz z Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum. Następnym mówcą będzie poseł Zbigniew Frost.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na wstępie pragnę wyrazić swoje oburzenie z powodu decyzji przeforsowanej przez posłów koalicji rządzącej, aby debata nad najważniejszymi dla Sejmu i społeczeństwa sprawami, jakimi są zmiany w budżecie, w tym drastyczne cięcia w wydatkach socjalnych i zmiana na gorsze zasad waloryzacji emerytur, była debatą krótką, taką jaką zazwyczaj przyjmuje się dla spraw zupełnie marginalnych.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#TeresaLiszcz"> Jest to sposób na zamykanie ust opozycji - skuteczny na krótką metę. Innym sposobem jest ciskanie bezczelnych oskarżeń z tej trybuny i pomówień, co przed chwilą zademonstrował jeden z posłów Unii Demokratycznej w odniesieniu do posła mojego klubu Adama Glapińskiego. Mimo wszystko, mając do dyspozycji 2 minuty, spróbuję ustosunkować się do kwestii dla mnie najbardziej bulwersującej. Jest nią projektowana zmiana zasad waloryzacji emerytur i rent oraz niektórych innych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#TeresaLiszcz">Istota tej zmiany jest zawarta w art. 5 pkt 3 projektu i polega na bezterminowym upoważnieniu rządu do tego, aby zamiast waloryzacji na dotychczasowych zasadach, tj. w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym ostatnią waloryzację, zarządzał waloryzację ograniczoną - w relacji do 90% tegoż wynagrodzenia. Jest to kolejne posunięcie wymierzone w emerytów i rencistów, pogarszające ich położenie w stosunku do osób czynnych zawodowo. Nieprawdziwe jest twierdzenie, od którego rozpoczyna się uzasadnienie projektu, jakoby wysokość emerytur i rent ulegała podwyższeniu wraz ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia. Po pierwsze, waloryzacja emerytur i rent następuje dopiero pod warunkiem, że wzrost płac sięga co najmniej 10%, po wtóre jest ona już z zasady opóźniona w stosunku do wzrostu płac o kwartał - dopiero po jego upływie następuje waloryzacja. Kolejne decyzje, przesuwające waloryzację najpierw na kwiecień, a potem na grudzień, opóźnienie to jeszcze zwiększają. To wszystko dzieje się w sytuacji, kiedy co kwartał, systematycznie, wzrastają ceny nośników energii, opłaty stałe i błyskawicznie, z tygodnia na tydzień, rosną ceny żywności.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#TeresaLiszcz">Oczywiście ten mechanizm obniżania świadczeń emerytalno-rentowych przenosi się na emerytury rolnicze przez odpowiednią modyfikację art. 6 ustalającego tzw. emeryturę podstawową, również w odniesieniu do 91% kwoty bazowej. Jednocześnie nie zapomniano o tym, ażeby nie umniejszyć składki na ubezpieczenie rolnicze. Składkę liczy się od najniższej emerytury, której gwarantowana wysokość wynosi 35% kwoty bazowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#DariuszWójcik">Pani poseł, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#TeresaLiszcz">Mój klub, klub Porozumienia Centrum, nie godzi się na ratowanie budżetu kosztem najsłabszych i dlatego wnosi o odrzucenie w pierwszym czytaniu ustawy o zmianie niektórych przepisów dotyczących rent i emerytur. Będziemy głosowali za jej odrzuceniem w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Frosta z Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pani poseł Anna Bańkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#ZbigniewFrost">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Minister Osiatyński prognozował rychłą stabilizację finansów publicznych. Optymizm ministra Osiatyńskiego, przyjmującego, że proponowana nowelizacja jest początkiem stabilizacji finansów publicznych, jest tak samo realny jak optymizm posła Goryszewskiego, który w czerwcu bronił jedynie słusznego 5% deficytu budżetowego - jak kiedyś gen. Jaruzelski socjalizmu - podobnie fałszywie to motywując.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#ZbigniewFrost">Podstawą rozumowania rządu nie jest wskazanie prowzrostowej polityki gospodarczej i dostosowanie do niej instrumentów ekonomicznych, lecz założenie, że nagle zacznie wzrastać produkt narodowy brutto, osiągając po 10 latach dwukrotny wzrost. Rząd chce pokryć deficyt bonami skarbowymi emitowanymi przez banki, czyli chce obciążyć gospodarkę, gdyż skutkiem będzie obniżenie wartości kredytów dla przedsiębiorstw i spadek siły nabywczej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#ZbigniewFrost">Poseł Wesołowski ubolewał nad destruktywną, wręcz przestępczą rolą ministra Glapińskiego, ale wraz ze swym klubem, Unią Demokratyczną, udzielił mu absolutorium nie dalej jak 3 tygodnie temu.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#ZbigniewFrost">I krótka uwaga do posła Arkuszewskiego. Panie pośle, program gospodarczy KPN nie opiera się, jak chciałby pan to widzieć, na fiskalizmie i ograniczeniu dostępu do kredytów krajowym producentom. Posłowie związkowi chyba zapomnieli o swojej roli.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu panią posłankę Annę Bańkowską z Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie poseł Kazimierz Szczygielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zdaję sobie sprawę z trudności budżetu państwa i podzielam pogląd wyrażony dzisiaj przez ministra Osiatyńskiego, że istnieje marnotrawstwo wielu środków. Wiem również, że przyczyny niedostatecznych, odbiegających od planowanych dochodów budżetu państwa tkwią zarówno w błędnej polityce, jak i nadużyciach. Istotny jest także brak działań antyrecesyjnych.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#AnnaBańkowska">Finanse publiczne chylą się ku upadkowi, ale to nie może oznaczać, że w związku z tym należy kontynuować praktykę łatania luki budżetowej poprzez ograniczanie wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych. To tak niegroźnie brzmi, kiedy rząd mówi, że gwarantuje podwyżkę najniższych świadczeń zgodnie z dotychczasową zasadą, ale obniżenie kwoty bazowej według propozycji rządu ma przynieść zmniejszenie ogólnej kwoty przewidzianej na emerytury i renty w roku przyszłym o ponad 23 bln zł. Oznacza to, że o tyle właśnie zmaleją dochody emerytów i rencistów. Czy można to zaakceptować? Moja odpowiedź brzmi - nie.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#AnnaBańkowska">Sprawa emerytów staje się przy każdej sposobności kwestią przetargową. Każdego, kto chce zanegować propozycje rządu zmierzające do ograniczania wysokości świadczeń, posądza się o koniunkturalizm, o kampanię wyborczą i różne inne niecne intencje. Nie dopuszczamy do wyważonej, merytorycznej dyskusji, w której wreszcie odpowiedziano by na pytanie, czy za minimalną emeryturę i rentę - lub kwoty do niej zbliżone - da się żyć. Moje obserwacje wskazują, że nie.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#AnnaBańkowska">Ponieważ wiele dyskusji świadczy o rozbieżności opinii co do tego, gdzie jest granica, od której można mówić już tylko o ubóstwie, chciałabym, abyśmy wreszcie mogli wiedzieć, ile wynosi minimum socjalne. Bez jego określenia będziemy działać intuicyjnie, a popełnienie błędu w tym intuicyjnym działaniu może okazać się tragiczne w skutkach dla wielu polskich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#AnnaBańkowska">Reasumując, uważam, że propozycja rządu zasługuje na odrzucenie w pierwszym czytaniu. Jeśli jednak Wysoka Izba nie podzieli mojego poglądu, będę uważała za niezbędne dokonanie korekt tej propozycji polegających na zagwarantowaniu pełnej podwyżki nie tylko najniższych świadczeń, ale również tych świadczeń, których poziom jest wyższy od najniższych, ale równocześnie niższy od minimum socjalnego i nie gwarantuje warunków egzystencji nawet na poziomie minimum. Proponuję, aby to uczynić...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#DariuszWójcik">Pani poseł, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#AnnaBańkowska">Jeszcze dwa zdania. Proponuję, aby to uczynić albo poprzez ustanowienie poniżej poziomu najniższego świadczenia granicy, od której obligatoryjnie będzie dokonywana pełna waloryzacja, albo - jeśli nie chcemy spłaszczać świadczeń - przez ustanowienie w odniesieniu do niskich emerytur i rent, niższych np. od 1,5 mln zł, kwotowych dodatków socjalno-drożyźnianych. Operowanie wskaźnikami wzrostu nie powoduje spłaszczenia świadczeń, powoduje za to najdotkliwszy, nie do udźwignięcia przez najbiedniejszych, spadek realnej wartości ich dochodów.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Szczygielskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#KazimierzSzczygielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam tylko 2 minuty, więc trudno mi będzie ustosunkować się do kilku bardzo interesujących wypowiedzi. M.in. chciałem zapytać niektórych kolegów z PSL, jak się czują atakując nowelę, skoro sami próbowali wyrwać z tego budżetu około 6 bln zł. Proponuję chwilę ciszy, aby usłyszeć, kto bije się w piersi z powodu takich pomysłów.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#KazimierzSzczygielski">Natomiast jestem zbudowany wystąpieniem pana posła Lewandowskiego z KPN. Po pierwsze dlatego, że w swoim wystąpieniu ok. 15 razy zacytował pana posła Skoreckiego. Myślę, że lepiej byłoby gdyby po prostu przeczytał to przemówienie. Pan Skorecki, pleno titulo znany ekonomista, klasyk ekonomii, przedstawił cały szereg zagrożeń budżetu, zagrożeń, które dostrzegali i dostrzegają inni. Dlatego proponuję, by pan poseł Lewandowski, powołujący się na szlachecki zwyczaj, uczynił to wobec pana ministra Osiatyńskiego, który 4 czerwca mówił, że budżet będzie zagrożony za 2 lub 3 miesiące. Ale wracając do klasyków.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#KazimierzSzczygielski">Otóż różnica między odpowiedzialnym i nieodpowiedzialnym ekonomistą czy politykiem polega na tym, że ci odpowiedzialni szukają dróg wyjścia. Tutaj bardzo proszę pana Skoreckiego o wybaczenie, że go zacytuję. „Impas finansów publicznych i budżetu pragniemy pokonać wyeliminowaniem wydatków na spłatę i obsługę długów zagranicznych i to samo czynimy z długami sektora budżetowego wobec krajowych banków państwowych. Innego budżetu nie zaakceptujemy”. Na tle tak świetnego pomysłu ekonomicznego rozumiem opór KPN przed stowarzyszeniem z EWG, któremu chcemy pokazać figę. Natomiast nie rozumiem, jak taką figę pokazać polskim bankom i co to ma wspólnego z gospodarką?</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-187.4" who="#KazimierzSzczygielski">Tak przy okazji, pomysł KPN uwalnia lewicę od kłopotu: w jaki sposób uwolnić się od zarzutu permanentnej niegospodarności w latach minionych. Chciałbym krótko powiedzieć panu posłowi Cimoszewiczowi, że rozumiem jego uczucie obrzydzenia w związku z próbą zaprzestania zasilania finansowego armii inwalidów, ale pytam: jaki to system wyprodukował tę armię inwalidów?</u>
          <u xml:id="u-187.5" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-187.6" who="#KazimierzSzczygielski">Dziękuję za uznanie.</u>
          <u xml:id="u-187.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-187.8" who="#KazimierzSzczygielski">Kolejne, oczywiście pozytywne, skojarzenie wywołało wystąpienie pana Glapińskiego. Chciałem powiedzieć, że punktem wyjścia oracji pana ministra było uświadomienie nam, że pod koniec rządów pana Olszewskiego deficyt był niewielki. Otóż niejako to samo zrobił I sekretarz Gomułka, który pod koniec swoich rządów miał prawie zerowy deficyt budżetu, natomiast jaki był stan gospodarki, to wiemy. Aż nie chce mi się wierzyć, że jest to idol ekonomiczny pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-187.9" who="#KazimierzSzczygielski">Chcę jeszcze powiedzieć... Panie pośle, bardzo proszę o nieprzeszkadzanie - że budżet, który pan minister Glapiński krytykował, jest przecież pomysłem jego i jego kolegów. W swojej wypowiedzi wykazał on bezspornie - chylę czoło przed precyzją jego prezentacji - jaki gniot zaproponował i jestem pełen uznania dla jego fachowości - pan poseł pokazał, co i jak źle skonstruował w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-187.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-187.11" who="#KazimierzSzczygielski">Proszę państwa, na koniec, ponieważ czas mija, chciałbym przeprosić za ten ping-pong. Proponuję, żebyśmy, szukając różnych patologii w gospodarce, zaczęli jednak od samych siebie, żeby tego typu wypowiedzi - takie również jak i moja polemiczna - nie były osią debaty w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-187.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#DariuszWójcik">Pragnę poinformować, że czas przysługujący klubom: Sojusz Lewicy Demokratycznej i Unia Demokratyczna został wyczerpany. W związku z tym dwaj ostatni mówcy głosu zabrać nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#DariuszWójcik">Do głosu został jeszcze zapisany pan poseł Jacek Soska. Proszę, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Specjalny limit czasu.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zostały mi tylko trzy minuty. Panie ministrze finansów, tylko jedno stwierdzenie: Tak rozbudowanej sfery budżetowej ten kraj nie udźwignie, a reform „Solidarność” nie przeprowadziła. Trzy lata solidarnościowych premierów doprowadziły gospodarkę do dna produkcji. To są fakty. Cnotę traci się tylko raz, potem to już jest raz po raz.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#JacekSoska">Budżet, panie ministrze finansów, i wszelkie idee Balcerowicza ustalone są raz na rok i wydaje mi się, że są one święte, zważywszy, że zmierzamy do Europy i chcemy w niej być. Dokument Centralnego Urzędu Planowania mówi wyraźnie, że w ciągu trzech kwartałów tego roku produkcja spadła, szczególnie - wiem, bo zajmuję się tymi sprawami - produkcja rolna o 30%. Nie ze względu na suszę, a ze względu na idiotyczną politykę drogiej żywności, którą prowadzi od pewnego czasu rząd, realizując linię Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#JacekSoska">Drugi dokument zatytułowany „Szanse dla wsi i rolnictwa” został przedstawiony niedawno posłom z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Może pan minister Janowski mnie słyszy. Wydaje mi się, że to była ostatnia szansa, której nie wykorzystał minister rolnictwa, związkowiec. Na wsi dano szansę 2 mln rencistów i emerytów... obcinając 4070 mld z Funduszu Emerytalno-Rentowego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Dla mnie jest to niewyobrażalna sprawa. Kto ma tę szansę? Jako posłowie PSL, posłowie chłopscy nie możemy zgodzić się z tym, tym bardziej że nie wszyscy jesteśmy z „Solidarności” RI. „Solidarność” RI ten fakt zna, a minister rolnictwa podpisał się pod taką zmianą ustawy budżetowej. Dla mnie nie jest on członkiem „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#JacekSoska">Jeszcze jedna sytuacja. Po raz pierwszy naruszamy cnotę nowelizacji ustawy budżetowej rencistów i emerytów wiejskich. Jest to ustawa z grudnia 1990 r. Pytam: dlaczego nowelizujemy ustawę dla 2 mln ludzi mieszkających na wsi, którzy biorą renty i emerytury, podczas gdy dzisiaj nie mamy dla nich alternatywy, poza tym, co mówi Unia, która mówi, że na wsi połowa ludzi jest zbędna. Proszę dołożyć do 2 mln jeszcze 2 mln ludzi, którzy przejdą na emerytury i 2 mln bezrobotnych. Czy rząd widzi alternatywę, żeby ci ludzie znaleźli inne miejsce pracy w tym czasie? Nie dajemy im możliwości produkcji, tym bardziej że produkują drogo. Pod taką zmianą ustawy budżetowej i pod takim rządem nigdy się nie podpiszę.</u>
          <u xml:id="u-189.5" who="#JacekSoska">Czy Polska przez te trzy lata reform — reformujemy zresztą już od kilkunastu lat, odkąd pamiętam, zawsze jakiś rząd wprowadzał reformy — ma doprowadzić do głodu i biedy 70% ludności? W tym momencie jest wąska grupa, 7%, nie powiem liberałów, bogatych,...</u>
          <u xml:id="u-189.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-189.7" who="#JacekSoska">... którzy opanowali wszystkie środki masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-189.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana wicepremiera Henryka Goryszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jeszcze raz.)</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#DariuszWójcik">Panie pośle, tak to jest, że niektórzy sobie zasłużyli na to, że ich limit czasu nie dotyczy.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Łaska pańska na pstrym koniu jeździ.)</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#DariuszWójcik">Odstąpię, mimo oczekiwań niektórych pań i panów posłów, od personalnej polemiki.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Nauka nie idzie w las.)</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#DariuszWójcik">Robię to z dwóch powodów.</u>
          <u xml:id="u-190.9" who="#DariuszWójcik">Po pierwsze, nie zwykłem polemizować z klasykami ekonomii, bo oni kojarzą mi się z czymś tam.</u>
          <u xml:id="u-190.10" who="#DariuszWójcik">Po drugie, zrobili to już znakomicie moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-190.11" who="#DariuszWójcik">Chciałbym natomiast zwrócić paniom i panom posłom uwagę na następujące kwestie.</u>
          <u xml:id="u-190.12" who="#DariuszWójcik">Po pierwsze, mówiono, że rząd, którego jestem wicepremierem, niedostatecznie przestrzega dyscypliny budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-190.13" who="#komentarz">(Głos z sali: Racja.)</u>
          <u xml:id="u-190.14" who="#DariuszWójcik">Otóż chciałem powiedzieć, że ten rząd nie przekroczył i nie zamierza przekroczyć limitu wydatków przewidzianych w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-190.15" who="#komentarz">(Głos z sali: Po co ta nowela.)</u>
          <u xml:id="u-190.16" who="#DariuszWójcik">Chwileczkę, mam nadzieję, że pan wie, panie pośle, skoro pan jest akurat z tego ugrupowania, które podobno z ekonomii uczyniło bazę swojej ideologii. To mam nadzieję, że pan wie.</u>
          <u xml:id="u-190.17" who="#DariuszWójcik">Otóż, druga sprawa to jest kwestia dyscypliny po stronie dochodowej. Trzeba mieć wyjątkowo krótką pamięć, żeby zarzucać niewłaściwe realizowanie dochodów budżetu państwa w sytuacji, kiedy zaległości dochodów budżetu w ciągu pierwszych 6 miesięcy wynosiły, okrągło licząc, 20 bln zł. W drugiej połowie roku wzrosną o 11 bln i to nie do cyfrowej połowy budżetu, tylko uwzględniając już dynamikę kształtowania się tych dochodów budżetowych w I i II połowie roku.</u>
          <u xml:id="u-190.18" who="#DariuszWójcik">Po drugie, niektórzy z posłów zarzucali tu, że rząd zbyt pośpiesznie przedstawił projekt ustawy nowelizującej budżet. Otóż chciałbym przypomnieć, że komisja, której przewodniczyłem - nawiasem mówiąc dobrze byłoby, gdyby ci, którzy próbowali mnie cytować czy odwoływać się do moich przemówień, sięgnęli przedtem do stenogramu i zobaczyli, o czym mówiłem w swoich kolejnych przemówieniach...</u>
          <u xml:id="u-190.19" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-190.20" who="#DariuszWójcik"> Spokojnie, otóż moja komisja ponad miesiąc czekała na dostarczenie tzw. ustaw okołobudżetowych i 6 z nich musiała odrzucić, ponieważ z budżetem nie miały one nic wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-190.21" who="#DariuszWójcik">Po trzecie, mówi się, że rząd przedstawia budżet, który jest budżetem kontynuacji, że prowadzi dziwną, niezrozumiałą politykę gospodarczą. Mówi się nawet o drogiej żywności i to mówią ci, którzy jednocześnie domagają się wprowadzenia ceł ochronnych na żywność.</u>
          <u xml:id="u-190.22" who="#komentarz">(Głos z sali: Co to ma wspólnego?)</u>
          <u xml:id="u-190.23" who="#DariuszWójcik">To ma wspólnego, że przecież cła służą podniesieniu cen żywności, a opór, lęk rządu przed wprowadzeniem tych ceł wynika stąd, że rząd dąży do obniżenia cen żywności, ponieważ czuje się rządem Polaków, a nie rządem tej czy innej warstwy społecznej. Otóż ten budżet jest oczywiście w pewnym sensie budżetem kontynuacji, bo to nie jest budżet na IV kwartał 1992 r., tylko jest to nowelizacja budżetu na 1992 r., a więc z natury musi się mieścić w zasadniczej filozofii tego budżetu, który został tu przez Wysoką Izbę przyjęty. Przy tej okazji chcę powiedzieć, że oczywiście można kwestionować oszczędności w sferze socjalnej, ale przestrzegam - przestrzegał przed tym również minister finansów i mówi się o tym w uzasadnieniu ustawy budżetowej - że zaniechanie tych zmian poziomu wydatków, waloryzacji spowoduje dodatkowe zwiększenie o 23 bln zł deficytu budżetu w przyszłym roku. Rząd podejmuje pewne działania antyrecesyjne i są tego skutki, o czym za chwilę, ale w tej nowelizacji znajdują się rzeczywiście trzy pozycje dotyczące podatków.</u>
          <u xml:id="u-190.24" who="#DariuszWójcik">Podatek od importu. Pan poseł Wesołowski stawiając pytania już wyjaśnił, bo tylko twierdząca odpowiedź może być na to, że nie jest to wprowadzenie nowej, stałej pozycji do polskiego systemu podatkowego. Jest to środek nadzwyczajny, wprowadzany na czas oznaczony, tzn. taki jaki dopuszcza zarówno instytucja GATT, jak i umowa o stowarzyszeniu z EWG. I ten podatek ma przynieść w tym roku około półtora biliona złotych.</u>
          <u xml:id="u-190.25" who="#DariuszWójcik">Podatek od akcyzy, podwyższenie stawek podatku od towarów objętych akcyzą. Mam nadzieję, że ten podatek nie budzi szczególnych oporów moralnych nawet tych z pań i panów posłów, którzy nagle dostrzegli, że prawo i polityka mają jakiś związek z moralnością, a pamiętam dobrze, czego uczono do niedawna jeszcze na polskich uniwersytetach.</u>
          <u xml:id="u-190.26" who="#DariuszWójcik">Jest wreszcie kwestia podatku obrotowego, który ma wzrosnąć o 3 lub 2 punkty procentowe i który ma przynieść w tym roku około 1 biliona złotych. To jest najbardziej - moim zdaniem - wątpliwa pozycja w tym budżecie. Proszę jednak pamiętać, że alternatywą tego może być tylko zwiększone finansowanie w systemie Narodowego Banku Polskiego i pragnę przypomnieć, że jego udział w finansowaniu budżetu jest określony ustawą budżetową, a w fazie jej przygotowywania jest wynikiem negocjacji między rządem a NBP.</u>
          <u xml:id="u-190.27" who="#DariuszWójcik">Kiedy byłem przesłuchiwany przed powołaniem mnie na stanowisko, które w tej chwili zostało mi powierzone, mówiłem posłom, że to na Sejmie ciąży obowiązek zharmonizowania, jeśli zachodzi taka potrzeba, polityki zamierzeń, działań rządu i niezależnego od rządu, bo to jest osiągnięcie, to jest jeden z filarów demokracji, Narodowego Banku Polskiego, banku centralnego.</u>
          <u xml:id="u-190.28" who="#DariuszWójcik">Niektórzy mówcy kreślili katastroficzny obraz polskiej gospodarki. Mówili o tym, że porównując obecne i ubiegłoroczne trzy kwartały produkcja jest niższa niż w ubiegłym roku. Prawda, ale kiedy się zwróci uwagę na dynamikę tej różnicy, to od 96 z ułamkiem po pierwszym kwartale produkcja sięgnęła w tej chwili, po trzech kwartałach, 99,7. Ta różnica się wyraźnie zmniejsza i to mimo spadku produkcji w rolnictwie i nie potrzeba być nadzwyczajnym optymistą, by stwierdzić, że jest szansa, żebyśmy ten rok zakończyli rzeczywiście wzrostem zerowym. Należy do tego dodać, że już od 6 miesięcy następuje stopniowy wzrost produkcji, a od dwóch miesięcy - wzrost wydajności, jest dostrzegalne także lekkie drgnięcie na rynku inwestycyjnym. W tej sytuacji zatem kreślenie katastroficznych obrazów polskiej gospodarki sprawia wrażenie powtarzania wyuczonej raz lekcji i nie będę w związku z tym wartościował tego rodzaju wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-190.29" who="#DariuszWójcik">Zgadzam się z tym, że w przyszłym roku powinien być powołany fundusz emerytalny. Tylko mam nadzieję, że ci, którzy mówią o takiej potrzebie, zdają sobie sprawę z tego, że fundusz musi być uposażony i że w warunkach, kiedy nie ma rezerw finansowych w państwie, nie ma oszczędności z ubiegłych budżetów, jest natomiast deficyt i ciążące na państwie zadłużenie zarówno zagraniczne, jak i krajowe, to ten fundusz może być praktycznie uposażony...</u>
          <u xml:id="u-190.30" who="#komentarz">(Głos z sali: Z prywatyzacji.)</u>
          <u xml:id="u-190.31" who="#DariuszWójcik">Tak, z powszechnej prywatyzacji i dlatego w przedstawionym Wysokiej Izbie programie powszechnej prywatyzacji są przewidziane między innymi środki na uposażenie funduszu emerytalnego. Mam nadzieję, że ci, którzy w tej chwili mówią: „Tak, z prywatyzacji”, i którzy mówili o tym, że musi powstać ten fundusz, nie będą proponowali drukowania pieniędzy, tym bardziej że nie ma pana posła Korwin-Mikke, bo gdyby był, toby przeciwko temu zaprotestował.</u>
          <u xml:id="u-190.32" who="#DariuszWójcik">Czy są inne środki sfinansowania tego deficytu dodatkowego? Oczywiście, można sięgnąć do finansowania zagranicznego, zwiększenia po prostu zadłużenia zagranicznego. Po pierwsze, okazało się, że liczenie na wzrost finansowania zagranicznego, czego wątpliwość miano na uwadze, kiedy dyskutowano o budżecie na 1992 r., jest złudne, można by więc mówić o finansowaniu bankowym. Na szczęście jednak inni mówcy przestrzegali przed tą drogą pokrywania zwiększonego deficytu budżetowego ze względu na to, że spowoduje to podrożenie i ograniczenie dostępu do kredytów przedsiębiorstwom i innym podmiotom gospodarczym, a poza tym finansowanie deficytu budżetowego przez zaciąganie pożyczek jest polityką nader krótkowzroczną, w sytuacji kiedy i tak osiągnęliśmy w tej chwili już praktycznie pułap, jeśli chodzi o zdolności budżetu w dziedzinie obsługi długu krajowego i długu zagranicznego. To prawda, że pewne zasoby, pewne marginesowe dochody można uzyskać po zwiększeniu efektywności aparatu skarbowego, ale prawdą jest również to, Wysoka Izbo, że na to trzeba czasu i na początku pewnych nakładów. Mam nadzieję, że potrafimy przedstawić projekt budżetu na rok 1993, w którym te środki się znajdą. Wtedy przedstawimy również Wysokiej Izbie zarówno sposoby i instrumenty, za pomocą których będziemy chcieli uszczelnić granice, jak też instrumenty, za pomocą których będziemy chcieli zwiększyć efektywność naszego aparatu skarbowego.</u>
          <u xml:id="u-190.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-190.34" who="#DariuszWójcik">Być może, a jestem nawet o tym przekonany, okażą się one dokuczliwe również dla wyborców tych, którzy dzisiaj mi klaskali.</u>
          <u xml:id="u-190.35" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#DariuszWójcik">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#DariuszWójcik">Tak jak wcześniej zapowiadałem, głosowanie nad tym punktem porządku dziennego i nad innymi, które dzisiaj będą omawiane, będzie przeprowadzone jutro rano o godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#DariuszWójcik">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 13 porządku dziennego: Poselski projekt uchwały w sprawie sytuacji młodego pokolenia (druk nr 528).</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#DariuszWójcik">Proszę pana posła Tadeusza Kowalczyka, syna Piotra, o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo trudno jest przemawiać po panu premierze Goryszewskim, myślę jednak, że problem, który chcę poruszyć, jest ważny i zainteresuje Wysoką Izbę. Szkoda, że nie ma już pana premiera Goryszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#TadeuszKowalczyk">Na wstępie chciałbym podziękować za wprowadzenie do porządku dziennego 27 posiedzenia Sejmu punktu dotyczącego problematyki młodzieży. Problem młodzieży, wielokrotnie podnoszony na posiedzeniach Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, spotkał się także z zainteresowaniem Wysokiej Izby, co świadczy o jego wadze. Badania przeprowadzone w ostatnim czasie doprowadzają nas do przekonania, że zarówno obiektywne parametry położenia społecznego młodzieży, jak i jej kondycja psychiczna znacznie się pogorszyły. Do największych zagrożeń współczesnej młodzieży i dzieci należą różnego rodzaju blokady aktywności, powodujące apatię, a wyrażające się w niechęci do angażowania się w życie publiczne. Apatie te mają swoje korzenie w działającym nieefektywnie systemie szkolnym, w programach przerastających możliwości przeciętnego ucznia, odbierających mu szansę osiągnięcia sukcesu. W konsekwencji dochodzi do upowszechnienia postaw zobojętnienia i wycofania się z życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#TadeuszKowalczyk">Zła sytuacja materialna polskich rodzin sprawia, że młodzi ludzie mają utrudniony start w samodzielne życie i szybko tracą nadzieje, perspektywy. Jeśli dodać do tego zagrożenie bezrobociem obejmujące 70% młodzieży w wieku 18–34 lat, które będzie również dotykać absolwentów wyższych uczelni, nie może dziwić fakt, że młode pokolenie odczuwa coraz mocniej, że zablokowane są podstawowe kanały ich życiowej aktywności. Zbyt wielu młodych ludzi, niezależnie od tego jakie środowiska oni reprezentują, czuje się zagubionych, pozbawionych oparcia i nie rozumie sensu otaczającej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie...</u>
          <u xml:id="u-192.4" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#DariuszWójcik">Przepraszam bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#DariuszWójcik">Proszę wszystkich państwa o prowadzenie dyskusji w kuluarach i nieprzeszkadzanie mówcom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Istotnym zagrożeniem dla młodego pokolenia są potęgujące się podziały ekonomiczne, bardzo trudne do zaakceptowania dla większości młodych ludzi. Zagrożeniem dla prawidłowego rozwoju stosunków społecznych wśród młodzieży jest również występująca próżnia socjologiczna - nieistnienie społecznych struktur pośrednich między grupami rówieśniczymi, rodziną a państwem. Nie wypełniają jej ciągle jeszcze ani żadne ruchy, ani tym bardziej powstające organizacje młodzieżowe.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#TadeuszKowalczyk">Panie posłanki i panowie posłowie mogli w uzasadnieniu projektu uchwały zapoznać się z niepokojącymi liczbami dotyczącymi młodego pokolenia. Chciałbym poszerzyć to uzasadnienie, przedstawiając niepokojące fakty. Nasze państwo przeznacza dotychczas zaledwie 10% środków z budżetu na edukację. Ministerstwo zadłużone jest na 2 bln zł. Z kolei Ministerstwo Finansów chce zmniejszyć budżet ministerstwa edukacji o kolejne 0,5 bln zł. Przekroczone zostaną w ten sposób granice wytrzymałości, grozi to zamykaniem szkół. Wymienione rodzaje zagrożeń mogą sprzyjać powstawaniu syndromu wybuchowości. Groźne jest to nie tylko, jeśli chodzi o marginesowe grupy czy też organizacje młodzieżowe, może narastać to poprzez rozszerzenie się grup objętych tym syndromem - mam tu na myśli młodych rolników, robotników oraz przyszłych absolwentów wyższych uczelni. Brakuje infrastruktury, jeśli chodzi o problem młodzieży, i to rzutuje na jej brak aktywności.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeśli w ogóle komuś jest potrzebny czas na rekonwalescencję, to, paradoksalnie, potrzebny on jest ludziom młodym, gdyż oni ponieśli ogromne szkody w czasie trwania upadłego systemu. Młodzi ludzie oczekują obecnie zrozumiałego dla nich określenia celów przemian i wizji ładu społecznego, do którego będą zmierzać. Oczekują szybkich i spektakularnych efektów zmian.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#TadeuszKowalczyk">Wysoka Izbo! Pogarszająca się sytuacja młodego pokolenia powinna skłonić państwo do działania. Należy przypuszczać, że ewentualne zmiany będą w dużym stopniu zależeć od polityki państwa. Dlatego uważam za konieczne przedstawienie informacji rządu o ekonomicznej, społeczno-zawodowej, mieszkaniowej i zdrowotnej sytuacji młodego pokolenia oraz sformułowanie, a później realizowanie, założeń polityki rządu wobec młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ze zdziwieniem zaobserwowałem w czasie głosowania nad wprowadzeniem do porządku dziennego projektu tej uchwały, że nie jest on akceptowany przez większość pań posłanek i panów posłów ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Chcę państwa uspokoić. To nie jest atak wymierzony w koalicję rządową. Dbanie o młode pokolenie to obowiązek nas wszystkich - pań posłanek i panów posłów z ZChN także.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#DariuszWójcik">Proponuję ograniczyć czas wystąpień w debacie nad tym punktem porządku dziennego do 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#DariuszWójcik">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#DariuszWójcik">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#DariuszWójcik">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#DariuszWójcik">W imieniu Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej głos zabierze pan poseł Piotr Mochnaczewski.</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#DariuszWójcik">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#PiotrMochnaczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dokonujące się w ostatnich latach w Polsce przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne od początku rodziły wielkie nadzieje związane z poprawą warunków życia i pracy przeważającej części społeczeństwa. Oczekiwano korzystnych zmian szczególnie silnie w różnych środowiskach młodego pokolenia Polaków, od dawna odczuwającego brak pomyślnych perspektyw...</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#PiotrMochnaczewski"> Staram się zmieścić w 5 minutach.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#PiotrMochnaczewski">Takie fakty, jak brak mieszkań, niskie zarobki, niemożność realizacji we własnym kraju uzasadnionych potrzeb i aspiracji życiowych oraz zawodowych, rodziły wiele niepożądanych zjawisk - między innymi agresję, frustrację, apatię, zachowania patologiczne. Marnotrawiony był ogromny potencjał intelektualny, zawodowy i obywatelski młodych Polaków. Nadzieje młodzieży związane ze zmianą systemu społeczno-politycznego oraz ekonomiczną transformacją ustroju i oczekiwanie na szybkie i korzystne zmiany zderzyły się jednak z brutalną rzeczywistością. W warunkach niestabilności gospodarczej coraz trudniej jest o satysfakcjonującą pracę, godziwy i, co najważniejsze, uczciwy zarobek. Coraz odleglejsza i coraz mniej realna staje się perspektywa uzyskania samodzielnego mieszkania. Środowiska młodzieżowe coraz dotkliwiej odczuwają brak systemu bezpieczeństwa socjalnego: wzrasta niepewność jutra, tragiczny jest los absolwentów ubiegających się o pierwszą w życiu pracę; prawie połowa z nich nie ma szans na jej znalezienie. Pesymistyczny obraz dopełniają mające miejsce zwolnienia i redukcje w zakładach pracy, te bowiem najczęściej dotykają młodych pracowników. Młodym ludziom coraz trudniej jest zaspokajać swoje potrzeby w zakresie oświaty, kultury, sportu i rekreacji. Grupy młodzieży nie ze swej winy staczają się na margines życia. Najczęściej przyjętą obecnie postawą życiową jest izolacja.</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#PiotrMochnaczewski">Z badań socjologicznych prowadzonych w br. przez Centrum Badania Opinii Społecznej wśród uczniów ostatnich klas dziennych szkół średnich i zasadniczych wynika, że tegoroczni absolwenci więcej czasu poświęcają na życie towarzyskie i rozrywki, mniej zaś - na śledzenie wydarzeń politycznych i społecznych. Zjawisko to wiąże się bezpośrednio z upadkiem szeroko rozumianych wartości społecznych. Zdaniem aż 50% respondentów, najbardziej ceniony jest człowiek, który umie znaleźć się w towarzystwie, ma dobre maniery, poczucie humoru i umie się bawić. Dopiero w dalszej kolejności ankietowani wymieniali takie cechy, jak: inteligencja, wyobraźnia, talent, wiedza i wykształcenie.</u>
          <u xml:id="u-196.5" who="#PiotrMochnaczewski">Wszechogarniającej młode pokolenie apatii nie sposób przeciwstawić obecnego kursu polityki państwa w stosunku do młodzieży. Głęboki niepokój powinno budzić to, że nie ma nawet zarysu koncepcji państwowej polityki społecznej w tym zakresie. Nie pomogą w tej sytuacji pozorowane, paternalistyczne i koniunkturalne działania czy przywileje.</u>
          <u xml:id="u-196.6" who="#PiotrMochnaczewski">Istnieje potrzeba opracowania i przyjęcia przez Sejm oraz rząd kompleksowego programu działań umożliwiających młodemu pokoleniu pomyślny start życiowy i zawodowy. Tworzenie warunków takiego startu jest obowiązkiem każdego cywilizowanego państwa. Dynamiczny rozwój gospodarczy możliwy jest tylko w krajach, które dysponują rozwiniętym systemem polityki społecznej, które zapewniają swoim obywatelom poczucie bezpieczeństwa socjalnego, jasne perspektywy życiowe i zawodowe oraz możliwość szerokiego zaspokajania różnorodnych potrzeb. Start życiowy i zawodowy młodzieży stwarza dziś wiele problemów, których skuteczne rozwiązywanie jest poza możliwościami przeciętnej rodziny. Konieczny jest rozbudowany system działań wspomagających młode pokolenie w tym trudnym okresie, w którym kumuluje się gwałtowny wzrost potrzeb, takich jak: praca, mieszkanie, rodzina, a jednocześnie brakuje środków niezbędnych do zaspokojenia tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-196.7" who="#PiotrMochnaczewski">Nowoczesne państwo nie może uchylać się od odpowiedzialności za obecne i przyszłe losy młodego pokolenia. Działalność wielu instytucji zajmujących się problemami młodzieży oraz dotychczasowe regulacje prawne nie dają podstaw do satysfakcji. W dużym stopniu jest to wynik braku koordynacji na szczeblu centralnym, niespójności prawa z czynnikiem wykonawczym. Dlatego też niezwłocznie należy opracować i przedstawić do społecznej dyskusji założenia kompleksowej koncepcji polityki młodzieżowej państwa. Podobnie jak w krajach wysoko rozwiniętych, tak i u nas, w Polsce, powinien funkcjonować wyodrębniony organ rządowy, mający ustalone kompetencje, inicjujący i realizujący działania państwa na rzecz młodzieży. Wskazane jest również uregulowanie uprawnień socjalnych młodego pokolenia w postaci kodeksu bezpieczeństwa socjalnego młodej rodziny. W obliczu kurczącego się stale rynku pracy należałoby stworzyć powszechny i efektywny system zapobiegający powstawaniu, a zarazem ograniczający rozmiary i skutki, bezrobocia, przede wszystkim chroniący ludzi młodych. Szczególne gwarancje w tym względzie powinni posiadać absolwenci szkół. Trzeba przerwać pogłębiający się od lat dramat młodych rodzin pozostających bez możliwości uzyskania samodzielnego mieszkania. Wymaga tego zarówno skala, jak i ranga społeczna tego problemu. Dramatyczny spadek liczby budowanych mieszkań, gwałtownie wzrastające koszty budowy, zakupu oraz wynajmu mieszkań, drastyczny wzrost opłat czynszowych budzą niepokój i protest młodych ludzi. Mieszkanie stało się dziś luksusem, na który stać tylko nielicznych. Jeżeli nie nastąpią szybkie, radykalne i skuteczne działania w celu poprawy tej sytuacji, to grozi nam kolejna masowa emigracja młodzieży, już nie tylko w poszukiwaniu chleba, ale i mieszkania. Dziś, co jest paradoksalne, łatwiej o mieszkanie w Berlinie czy w Kopenhadze niż w Warszawie. Młodzież doskonale rozumie tę sytuację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#DariuszWójcik">Panie pośle, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#PiotrMochnaczewski">Już kończę. Prawie 10% młodych ludzi uważa, że w ciągu najbliższych 10–15 lat w Polsce nie dorobi się niczego. Tylko 23% ankietowanych przez CBOS osób liczy na własne mieszkanie.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#PiotrMochnaczewski">Niezbędne w obecnej sytuacji jest stworzenie systemowych zabezpieczeń socjalnych, umożliwiających pomyślny start i prawidłowe funkcjonowanie młodych rodzin. Jako pilne, a zarazem konieczne, należy potraktować określenie minimum społecznego młodej rodziny, obejmującego zestaw dóbr i usług w celu zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb młodej rodziny. Należycie oszacowane wydatki związane z założeniem rodziny i prokreacją powinny stanowić, obok innych kryteriów, podstawę do ustalenia wysokości i zasad przyznawania wielu świadczeń socjalnych, takich jak: zasiłki porodowe, macierzyńskie, opiekuńcze, oraz zasad dotowania niektórych dóbr i usług.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#PiotrMochnaczewski">Wiele do życzenia pozostawia system edukacyjny. Już dziś wiadomo, że ograniczenie wydatków na oświatę spowodowało znaczne obniżenie poziomu wiedzy uczniów oraz stopnia ich przygotowania do dalszej nauki. Sami uczniowie twierdzą, że atmosfera w szkole jest chłodna i sprzyja powstawaniu konfliktów. Wszyscy rozumiemy, że dbałość o oświatę kosztuje, ale brak tej dbałości kosztuje jeszcze więcej. Świadomość skomplikowanej sytuacji ekonomicznej kraju, brak środków finansowych, trudności związane z przejściem do gospodarki rynkowej nie są i nie mogą być usprawiedliwieniem faktu, że wychowujemy pokolenie ludzi nie douczonych, mało sprawnych fizycznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#DariuszWójcik">Panie pośle, proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#PiotrMochnaczewski">Jeszcze dwa zdania, panie marszałku, przepraszam. Powinniśmy zdać sobie z tego sprawę. Są bez wątpienia sprawy ważne bądź jeszcze ważniejsze od tych, o których mówię. Chciałbym jednak na koniec powtórzyć jeszcze raz znaną powszechnie maksymę, która już nieraz była przywoływana w tej sali: Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie. Trawestując zaś cytat ze ściennego graffiti: Jakie wy nam warunki dzisiaj, takie emerytury będziecie mieć jutro.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#PiotrMochnaczewski">Na koniec, panie marszałku, chciałbym dodać do tej uchwały wniosek zobowiązujący rząd do przedstawienia w terminie do 30 listopada informacji na temat polityki młodzieżowej z uwzględnieniem założeń budżetu na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Następnym mówcą będzie poseł Zbigniew Woroszczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#JózefaHennelowa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z prawdziwą przykrością składam wniosek o odrzucenie projektu tej uchwały w pierwszym czytaniu. Kiedy pojawia się projekt uchwały, z reguły na temat niesłychanie piękny, istotny, zawsze argumentem jest właśnie to, że dotyczy on jakiegoś bardzo istotnego problemu. Natomiast w moim przekonaniu to, co robi Sejm, nie ma obracać się dokoła bardzo pięknych i bardzo ważnych tematów, tylko ma coś załatwiać.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#JózefaHennelowa">Po pierwsze, moim zdaniem, uchwała absolutnie niczego nie załatwia. Po drugie, jest niepoważna, ponieważ w pięciu wierszach wymaga się, aby rząd przedstawił całość programu dla młodzieży, czytaj: programu gospodarczego, społecznego, zdrowotnego i dotyczącego wszystkich innych zagadnień, i w dodatku, żeby przedstawił, jak zamierza rozwiązać te problemy. Oczywiście domagać się jest bardzo łatwo. Po trzecie, uważam, że uzasadnienie, które zawiera rzekomą analizę sytuacji młodzieży, jest uzasadnieniem zrobionym w sposób absolutnie improwizatorski, w którym roi się od ogólników. Statystyki, jakie tu są zawarte, w ogóle nie pozwalają zrozumieć, o co chodzi, ponieważ młodzież jest traktowana w skali kraju bez najmniejszego zróżnicowania, po prostu jest to pojęcie ogólne. Używa się określenia: młode pokolenie i nie bardzo wiadomo, czy chodzi o dzieci i młodzież, czy jest to pojęcie dotyczące młodzieży wchodzącej w życie, czy też stare pojęcie dotyczące młodzieży do lat 35.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#JózefaHennelowa">W uzasadnieniu usłyszałam jeszcze, ku mojemu największemu zdumieniu, że zaczęła z powrotem jak gdyby obowiązywać optyka znana nam doskonale z czasów PRL, bo wtedy obowiązywał system, w którym młodzież traktowana była jako zupełnie osobne zjawisko. Należało tworzyć kulturę młodzieżową, wszystkie działania podejmowane były specjalnie z myślą o młodzieży, tak jak gdyby reszty społeczeństwa nie dotyczyły te same problemy. Znowu usłyszeliśmy nie tylko to, że młodzież się przemęcza w szkole, i stąd jej trudności, ale że należy osobno, odnośnie do młodzieży, potraktować rozwiązanie problemu mieszkaniowego, zdrowotnego i wszystkich innych kwestii, nie tylko tych.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#JózefaHennelowa">Drugą klasycznie peerelowską sprawą jest to, że młodzież wymaga niańczenia. Młodzież jest podobno właśnie tą grupą, nad którą trzeba się pochylać z troską i wszystko dla niej załatwiać. Zamiast założyć, że normalny człowiek wchodzący w życie chce sam dbać o swoje sprawy, byle miał mniej więcej warunki po temu, tutaj, w dyskusji, traktujemy młodzież jak ludzi niepełnosprawnych, i to ludzi z kategorii niesłychanie zagrożonej; tak jakbyśmy mówili o emerytach, o najstarszym pokoleniu.</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#JózefaHennelowa">W związku z tym, ponieważ sądzę, że ta uchwała nie załatwi absolutnie niczego i wychodzi z fałszywych przesłanek, mimo że wszystko, co zostało tu napisane i powiedziane, było powiedziane i napisane przy użyciu słów ogólnie słusznych i bardzo pięknych - uważam, że Sejm tej uchwały przyjmować nie powinien.</u>
          <u xml:id="u-202.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Zbigniewa Woroszczaka w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Adam Sengebusch.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#JózefZbigniewWoroszczak">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Kondycja polskiej młodzieży jest właściwie taka, jak kondycja polskiego rządu: niby jest, a już się rozpada.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#JózefZbigniewWoroszczak"> Dlatego też powinniśmy zastanowić się nad tym faktem i przeanalizować wniosek złożony przez Komisję Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, ponieważ nikt jeszcze nie zasygnalizował, że z tego Sejmu popłyną słowa dowodzące myślenia o polskiej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#JózefZbigniewWoroszczak">Podczas naszych spotkań z wyborcami nauczyciele mówią, że młodzież w szkołach wykrada sobie śniadania. Jest to fakt stwierdzany w wielu wypadkach. Szczególnie młodzież wiejska zdaje sobie sprawę z tego, że od samego początku ten rząd stawia młodzież w sytuacji bardzo trudnej. Obserwujemy zakusy, by likwidować szkoły podstawowe do 8 klasy, zakusy, by likwidować w dawnych powiatowych miastach, w małych miastach internaty. Postawi to polską młodzież w takiej sytuacji, szczególnie młodzież wiejską, że nie będzie mogła zdobywać pełnej edukacji, na którą zasługuje. Zwracam również uwagę na kwestię wyżywienia społeczeństwa. Polecam lekturę opracowań Instytutu Żywności i Żywienia, gdzie zwraca się uwagę na niedożywienie polskiego społeczeństwa, a to jest najbardziej groźne dla młodzieży. Przecież ta młodzież stanowi społeczeństwo polskie, które ma nas w przyszłości zastąpić. Będą to ludzie niesprawni, niezdolni do wykonywania pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#JózefZbigniewWoroszczak">Jeszcze jednym poważnym zagrożeniem jest niemożność znalezienia pracy, znalezienia miejsca w polskim społeczeństwie, a w konsekwencji chęć szukania miejsca pracy za granicą. Jak wiemy, w krajach ościennych ustalono limity zatrudnienia. W związku z tym wszystkim powstaje pełny obraz przyczyn frustracji, której skutki możemy obserwować na ulicach Nowej Huty, Krakowa i Warszawy. Powstają grupy młodzieży, które swój cały niepokój wyrażają właśnie w organizacjach nieformalnych, niebezpiecznych dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#JózefZbigniewWoroszczak">W związku z tym, co zgłosiła Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, nie wymagamy, żeby rząd natychmiast podjął pewne działania, żeby przedstawił jakieś iluzoryczne rozwiązania problemów młodzieży. Chcemy zasygnalizować, że jest już najwyższy czas, żeby (to właśnie mówiła pani poseł Hennelowa) zacząć traktować młodzież tak, jak każdego obywatela w Polsce. Po prostu jest to taki sam człowiek, tylko wymaga więcej opieki - z tego powodu, że my jesteśmy dorośli. Musimy zostawić im choćby ścieżkę, po której będą szli pewniejszą nogą, zwłaszcza że (tak jak też mówiła pani Hennelowa) młodzież była przez lata pieszczona, a teraz właśnie brakuje jej samodzielności; to jest młodzież w tym wieku, kiedy powinna zakładać rodziny, ale brakuje jej samodzielności. Tego jej nikt nie nauczył, więc musimy wskazać jej drogę - jak tą drogą iść w Polskę. Tych problemów nie może rozwiązać ani obecny rząd, ani obecny parlament. Uważam, że jest to temat bardzo ważny i należy projekt uchwały skierować do komisji, a następnie podjąć uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#DariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Adama Sengebuscha w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej. Będzie to ostatni mówca przed przerwą.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Nie.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AdamSengebusch">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie po raz pierwszy zabieram głos na temat młodego pokolenia. Nie po raz pierwszy w imieniu Konfederacji Polski Niepodległej proszę Wysoką Izbę o zainteresowanie się tą grupą naszego społeczeństwa. Jednak po raz pierwszy pojawiła się szansa na chociażby częściowe rozwiązanie tego palącego, olbrzymiego problemu. Mam nadzieję, że piramidalnie bzdurna sytuacja, polegająca na pozostawieniu na marginesie kilku milionów naszych obywateli, ulegnie zmianie na lepsze.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#AdamSengebusch">Nie będę więcej zajmował czasu Wysokiej Izbie, gdyż mam nadzieję, iż prawdziwa dyskusja będzie mogła się odbyć dopiero po wysłuchaniu informacji rządu. Dzisiaj chciałbym powiedzieć tylko jedno, iż klub Konfederacji Polski Niepodległej zdecydowanie popiera projekt tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#DariuszWójcik">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#DariuszWójcik">Nie ma komunikatów, w związku z tym ogłaszam przerwę do godz. 22.15.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 22 min 07 do godz. 22 min 15)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#AndrzejKern">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#AndrzejKern">Cierpimy na własne życzenie za rozszerzenie porządku dziennego. Nie ma rady.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#AndrzejKern">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#AndrzejKern">Kontynuujemy dyskusję nad projektem uchwały w sprawie sytuacji młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-208.4" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Paweł Kowalczyk w imieniu klubu „Solidarność”. Przygotuje się pan poseł Aleksander Kwaśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#PawełKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że nie ma trudniejszego tematu niż ten, którego dotyczy projekt uchwały. Kłaniam się jego autorom i gratuluję odwagi. Ja też zdobywam się na odwagę i zabieram głos w tej debacie.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#PawełKowalczyk">Temat jest nie do ogarnięcia, gdyż zawiera w sobie wszystkie najważniejsze sprawy związane z życiem oraz rozwojem kraju i społeczeństwa. Nie można przecież spraw młodzieży oddzielać od innych. Patrząc na rzecz normalnie, nie można młodego pokolenia widzieć inaczej niż jako podmiotu przemian, za które wszyscy jesteśmy odpowiedzialni. Młodzież powinna w nich uczestniczyć i trzeba zrobić wszystko, aby tak było.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#PawełKowalczyk">W dzisiejszej debacie najpierw powinniśmy się zastanowić, dlaczego młodzież była głównym podmiotem naszych dziejów, szczególnie od czasów rozbiorów. Nie byłoby na pewno konfederacji barskiej bez ofiarności młodzieży. Rozumiał to zaborca i dlatego pięć tysięcy młodych Polaków zesłał wtedy na Sybir. Bez aktywności i poświęcenia młodzieży nie byłoby chwały legionów, nie byłoby polskich powstań, z powstaniem warszawskim włącznie. Nie byłoby kart historii mówiących o „Orlętach Lwowskich” czy „Szarych Szeregach”. A kto tworzył najwspanialsze dzieła naszej kultury? Słowacki i Chopin umarli w wielu 40 lat, Mochnacki — w 36 roku życia, Mickiewicz właściwie zakończył swoją twórczość poetycką w 36 roku, Krasiński napisał „Nie-boską komedię” w 21 roku życia. Ta aktywność młodzieży, świadcząca o żywotności duchowej narodu, była tępiona przez zaborców. Nie podobała się też rodzimym krytykom naszej historii, którzy widzieli w niej za mało rozsądku i dojrzałości. Byli i są wśród nich tacy, którzy twierdzą, że wszystkiemu winien jest polski romantyzm, świadczący o naszej niedojrzałości. Dochodziło nieraz do tego, że rozsądkiem nazywano tchórzostwo i sprzedajność, a mądrością i odwagą — pogardę dla własnego narodu. Pada często pytanie: Czy warto było? Co z tego mamy, że taka piękna jest nasza historia?</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#PawełKowalczyk">Trzeba to wszystko wziąć pod uwagę, kiedy dziś myśli się o młodzieży polskiej. Nie można zapomnieć, jak przez parę dziesięcioleci oddziaływano na młode pokolenia w szkołach, w wojsku, w tzw. organizacjach młodzieżowych. Nie można zapomnieć o złych wzorach, płynących z Zachodu, świadczących o zagubieniu się duchowym młodzieży i przewodzących jej intelektualistów, o różnych odmianach hippizmu, gauchizmu i innych ruchach młodzieżowych. Nie można zapominać o dzisiejszych grupach tworzonych przez młodych ludzi, świadczących o ich sfrustrowaniu przechodzącym często w bezmyślną nienawiść.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#PawełKowalczyk">Młodym ludziom trudno odnaleźć się w świecie, w którym brakuje ideałów i autorytetów, w którym te ideały i autorytety na różne sposoby się kompromituje, w którym tak łatwo upowszechnia się obrazy zła i przemocy, a wyobraźnię zaśmieca się pornografią i okrucieństwem. Jakże dziś często za akt odwagi uważa się skandal obyczajowy, a cyniczny albo sentymentalny pedagog za dowód postępowości swoich poglądów uznaje rozdawanie kilkunastoletnim dzieciom prezerwatyw. Trudno odnaleźć się w świecie, w którym kulturę zastępuje subkultura lub antykultura, odrzucająca wszelkie kryteria sztuki i obyczajowości, w którym coraz trudniej o przekonania, bo rzekomo zbliża się era Wodnika i wszystko jest wszystkim, i wszystko jest wszędzie; zacierają się więc granice między nauką a magią, między wiarą a zabobonami. U nas do tego jeszcze dochodzi obrzydzenie do wszystkiego, co nasze. Stąd chęć ucieczki dokądś, gdzie jest piękniej, lepiej i mądrzej. Oczywiście nie jest to obraz całkowicie dominujący. Na tyle jednak powszechny, że powinien budzić obawy i skłaniać do przeciwdziałania.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#PawełKowalczyk">Uniknięcie niebezpieczeństw zagrażających młodzieży zależy od rozwoju całej naszej gospodarki, od polityki, od kultury. Musimy stworzyć lepsze warunki życia, dobrą szkołę i dbać o rozwój kultury. Jest to sprawa rządu, ale jeszcze bardziej nas wszystkich, którzy odpowiadamy za swoje rodziny, za wychowanie dzieci i młodzieży, za rozwój kultury, za tradycje, za wszystko co jest potrzebne do życia i rozwoju człowieka. Musimy wyjść z chaosu, tak by świat i życie układały się w sensowną całość. Młodzież musi mieć autorytety, w dorosłych widzieć ludzi odpowiedzialnych i wiarygodnych, ludzi, którzy popełniają błędy (bo są one nieuniknione), ale mają szczere intencje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#AndrzejKern">Panie pośle, przepraszam, ale czas już minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#PawełKowalczyk">Już kończę. Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” opowiada się za uchwałą jako pięknym gestem, który przypomina nam, że musimy rozwiązać wszystkie sprawy, by rozwiązać niektóre poszczególne sprawy.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#AndrzejKern">Przepraszam pana posła Aleksandra Kwaśniewskiego, ale wpłynęło jeszcze jedno zgłoszenie wystąpienia klubowego i zabierze pan głos później.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#AndrzejKern">Pan poseł Sławomir Siwek, Porozumienie Centrum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#SławomirSiwek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parlamentarny Klub Porozumienia Centrum w całej rozciągłości popiera zgłoszony projekt uchwały w sprawie sytuacji młodego pokolenia. Zgadzamy się z zasadniczą kwestią, podnoszoną już w tej debacie od początku, że sytuacja młodzieży w Polsce jest wypadkową sytuacji społecznej, politycznej i gospodarczej. Wyciągając wnioski z tego stwierdzenia i patrząc na to z takiej perspektywy, nie możemy nie zauważyć, że rozwiązanie problemów młodego pokolenia, podobnie jak rozwiązanie problemów Polaków, nie obejdzie się bez sformułowania klarownej, stabilnej i konsekwentnej polityki państwa, realizowanej przez rząd. Ten rząd, naszym zdaniem, tej wizji do tej pory nie przedstawił. Ten rząd nie będzie zdolny zatem do przedstawienia wizji jutra tysiącom młodych ludzi, którzy gubią się w domysłach, do czego Polska zmierza i jaka przyszłość - także materialna - ich czeka. Ten rząd brakiem tej wizji i swymi niezbornymi działaniami, które do tego tworzą w Polsce niepokój społeczny, wywołuje u ludzi poczucie niepewności jutra, nie tylko u starszego pokolenia, a raczej przede wszystkim u młodzieży. To rzucanie hasła: Co z młodym pokoleniem? nie oznacza, pani poseł z Unii Demokratycznej, powrotu do starych praktyk dzielenia narodu na starych i młodych. Hasło to ma zmusić zasiadających w ławach rządowych do zastanowienia się, na czym polega służba państwu.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#SławomirSiwek">Klub Parlamentarny Porozumienia Centrum będzie głosował za tą uchwałą, bo nie widzimy tu sprawy partyjnej, partykularnej, ale właśnie sprawę przyszłości Polski.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#AndrzejKern">Jeszcze raz wypada mi przeprosić pana posła Aleksandra Kwaśniewskiego, ponieważ będzie jeszcze jedno wystąpienie w imieniu koła.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#AndrzejKern">Pan poseł Janusz Szymański, Unia Pracy - Koło Parlamentarne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo przepraszam pana posła Kwaśniewskiego. Chcę powiedzieć tak: wróćmy do rzeczywistości, nie czas na romantyzm myśli, poetyckie ubarwianie potrzeby podjęcia decyzji Izby czy też negacji tej decyzji. Otóż problem polega na tym, że w trudnej rzeczywistości społeczno-gospodarczej naszego państwa, w sytuacji braku poczucia bezpieczeństwa właściwie wszystkich obywateli, a w szczególności młodego pokolenia, ta Izba powinna dać wyraźny impuls do ukazania perspektywy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, Wysoka Izbo, że w bardzo pośpiesznym wystąpieniu przedstawiciela Sojuszu Lewicy Demokratycznej zostało przedstawionych wiele merytorycznych wniosków. Myślę, że warto powrócić do tych kwestii w trakcie prac nad projektem tej uchwały. Jest jednak pewien problem, jeśli chodzi o treść projektu tej uchwały, na który chcę, Wysoka Izbo, zwrócić uwagę. Mianowicie nie jest to projekt uchwały dotyczący sytuacji młodego pokolenia, jest to projekt uchwały zobowiązującej rząd do przedstawienia określonych dokumentów, z jednej strony informacji, z drugiej strony założeń polityki. Wydaje mi się, że w tej sytuacji należy doprowadzić do zgodności tytułu projektu tej uchwały z ewentualną treścią tego projektu. Nie mogę więc zgodzić się z poglądem pana posła Siwka, że moje koło w całej rozciągłości popiera tak sformułowany projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#JanuszSzymański">Bardzo mi przykro, że nie mogę podzielić poglądu pani poseł Hennelowej, którą bardzo cenię za szereg wypowiedzi w tej Izbie, ale tutaj ta argumentacja niejako wprowadziła pewien element zagubienia pani poseł. Otóż nie jest tak, nawet w państwie dobrobytu, że rząd nie przygotowuje projektu działań, programu działań na rzecz młodego pokolenia. Nawet w tak wysoko rozwiniętym i stojącym na wysokim poziomie państwie, przynajmniej jeśli chodzi standardy życia, jakim jest Republika Federalna Niemiec, jest określony program działań. Również we Francji jest odpowiedni program. Są powołane specjalne agendy, urzędy państwowe, są naczelne organy administracji państwowej w randze ministerstw, które odpowiadają za realizację tych wszystkich działań. Mam nadzieję, że w tym wątku nie odbieram jednak chleba panu posłowi Kwaśniewskiemu.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#JanuszSzymański">W tym stanie rzeczy chcę stwierdzić, że koło Unii Pracy opowiada się za podjęciem uchwały w zmienionej wersji, nakładającej na rząd zobowiązanie do przygotowania założeń programu działań państwa wobec młodzieży, jak również przedstawienia Izbie kompleksowej informacji o sytuacji młodego pokolenia. To nie jest tylko problem trudności z uzyskaniem mieszkania, osiągnięcia odpowiedniego poziomu życia, ale również pokazania szeregu zjawisk patologicznych wśród młodzieży. W tym stanie rzeczy będziemy głosowali przeciwko wnioskowi o odrzucenie projektu uchwały w całości.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#AndrzejKern">Przechodzimy do wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#AndrzejKern">Głos zabierze pan poseł Aleksander Kwaśniewski, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Przygotuje się pan poseł Tadeusz Gajda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#AleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! To oczekiwanie było wielce pouczające, bo zrozumiałem, że jednak lepiej być przewodniczącym klubu aniżeli posłem niezależnym. Teraz przechodzę do meritum, pani poseł Hennelowa bowiem, którą bardzo cenię, swoimi stwierdzeniami jakby nakłoniła mnie, aby o kilku sprawach powiedzieć z tej trybuny. Pierwsza uwaga: wielka szkoda, że dla dyskusji nad najbardziej istotnymi problemami w tym Sejmie, jakimi niewątpliwie były sprawy budżetu czy teraz są problemy młodzieży, czas znajduje się tylko w późnych godzinach nocnych, a rano, przy pełnej sali, dyskutujemy bez końca i nieodpowiedzialnie, zresztą z winy koalicji rządowej, o porządku obrad. Ale to na marginesie.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#AleksanderKwaśniewski">Natomiast kwestią zasadniczą, która wymagałaby ostatecznego rozstrzygnięcia, jest pytanie, czy istnieje coś takiego jak osobny problem młodzieży, czy też go nie ma? Czy jest to po prostu część społeczeństwa, która przeżywa wszystkie rozterki, wszystkie problemy podobnie jak inni, czy jednak jest tutaj jakaś specyfika? I otóż, choć wydaje się to banalne, chciałem powiedzieć - bo na ten temat wypowiadało się już wiele autorytetów i wskazują na to również przykłady podawane tu przez pana posła Szymańskiego - iż oczywiście istnieją specyficzne problemy młodzieży właściwe dla wieku, określanego jako wiek młodzieżowy - to jest przecież sprawa dojrzewania, to jest sprawa szkoły, to jest sprawa pierwszej pracy, to jest sprawa zakładania rodziny, to jest sprawa w końcu nawet inicjacji seksualnej i wszystkiego, co się z tym wiąże. To się czyni w odpowiednim wieku. Nie jest to sprawa, którą można przenosić na całe społeczeństwo czy która może być regulowana w każdym dowolnym momencie. Oczywiście nie wymieniam całej listy, ale niewątpliwie jest to zestaw problemów, które dotyczą tej grupy wiekowej bardziej aniżeli jakiejkolwiek innej, i to powoduje konkretne napięcia, trudności i spory. Czy uchwała, którą dzisiaj proponujemy, cokolwiek załatwi? Oczywiście nie załatwi jako uchwała, ale jest to dosyć bezradna, moim zdaniem, choć przez nas popierana, uzasadniona próba wprowadzenia do Wysokiej Izby kwestii, które wymagają rozstrzygnięć i konkretnych działań, przede wszystkim ze strony rządu i ze strony administracji państwowej. Dlatego w pełni popieram propozycję, aby przedłużyć nieco termin, do końca roku, i żeby rzeczywiście rząd przedstawił zarysy czy podstawowe kwestie związane z polityką wobec młodzieży. Powinno to szczególnie dotyczyć problemu bezrobocia, problemu edukacji i zjawisk patologii społecznej, jakie występują wśród młodzieży. Nie chodzi tu tylko o takie zjawiska patologiczne, jak narkomania, alkoholizm, ale także o nowe zjawiska politycznych patologii, coraz liczniejsze grupy skinów itd.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#AleksanderKwaśniewski">Na koniec chciałbym polemizować z poglądami, jakie wyraził na tej sali pan poseł Kowalczyk z „Solidarności”. Otóż, proszę państwa, oczywiście, że jest bezsensowne dyskutowanie o konflikcie pokoleń czy uznawanie, iż grozi nam tylko i wyłącznie konflikt pokoleń. Ale z drugiej strony nie można nie zauważać, że następuje coś takiego jak wymiana pokoleń, jak pewien spór, który toczy się zarówno w kwestiach filozoficznych, politycznych, jak i estetycznych między poszczególnymi generacjami. Protestuję przeciwko twierdzeniu, iż wszystkie subkultury, inne sposoby myślenia są wynikiem aberracji, jakichś odchyleń. To nieprawda. To jest czasami protest, czasami inny sposób myślenia, czasami wynik innych doświadczeń, świeższych doświadczeń ludzi młodych, ale jest to po prostu element rozwoju cywilizacyjnego. W gruncie rzeczy każdy nowy nurt estetyczny, każdy nowy nurt filozoficzny wyrastał z jakiejś subkultury, wyrastał z protestu, wyrastał z jednej strony z akceptacji uniwersalnych zasad, uniwersalnych wartości, ale także z pewnej nowości, poszukiwań, które są niezbywalnym prawem ludzi młodych, młodych generacji. Dlatego protestuję przeciwko wrzucaniu do jednego worka zjawisk patologicznych, które wynikają właśnie z tej biedy, beznadziei, braku perspektyw, tych trudnych problemów, przed jakimi stają ludzie młodzi, często są po prostu rodzajem poszukiwań, niedopasowania się do rzeczywistości, która jest już zbyt przestarzała czy wręcz nie do zaakceptowania przez młodych.</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#AleksanderKwaśniewski">I tak, mówiąc zupełnie szczerze, kiedy słuchałem pana posła Kowalczyka, to zastanawiałem się: Dlaczego my, wszyscy rodzice, jeżeli jesteśmy tacy wspaniali, mamy tyle problemów z ludźmi młodymi? Dlaczego z nas, wspaniałych rodziców, rodzi się nie taka wspaniała młodzież? A może jest po prostu odwrotnie? Myślę, że ci młodzi ludzie w zdecydowanej większości w Polsce nie są gorsi od nas, a może czasami są lepsi, tylko trudno nam im to powiedzieć wprost i trudno zgodzić się z taką właśnie opinią.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#AleksanderKwaśniewski">Uznając zatem, że ten problem nie jest wydumany, nie jest w najmniejszym stopniu zastępczy, stanowi istotę problemów, jakie w Polsce są do rozwiązania, popieram uchwałę, ale tylko jako przyczynek do przedstawienia Wysokiej Izbie przez rząd do końca roku programu dotyczącego rozwiązywania problemów młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-217.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Tadeusz Gajda, Polskie Stronnictwo Ludowe. Przygotuje się pan poseł Janusz Wyrowiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#TadeuszGajda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem naprawdę daleki od tego, by prowadzić młodzież za rączkę i akurat tutaj rozumiem panią poseł Hennelową, jeżeli dobrze zrozumiałem. Z drugiej jednak strony, pani poseł, młodzieży nie można pozostawić samej sobie, tak jak nie można było 3 lata temu pozostawić gospodarki i dopuścić do tego, by była kierowana tzw. niewidzialną ręką rynku. Mamy tego widoczne przykłady po 3 latach.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#TadeuszGajda">Chcę powiedzieć, że szczególnie dotyczy to środowiska wiejskiego, jeżeli chodzi o pewne zaniedbania czy też zagubienie się młodzieży. Po prostu sytuacja jest taka, że ponad milion młodych ludzi na wsi nie ma co ze sobą zrobić. Nawiązując zaś do tego, co powiedziałem o niewidzialnej ręce, która zadziałała na rynku, upadły kluby wiejskie, upadły kawiarnie wiejskie i praktycznie zainteresowania młodzieży wiejskiej sprowadzają się do tego, że idzie się na piwo. Jest to problem i tego problemu nie wolno nam, Wysokiej Izbie, pozostawić samemu sobie.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#TadeuszGajda">Z ogromną wdzięcznością myślę o kolegach, którzy pomyśleli o tym, by dać sygnał rządowi, iż jest taka potrzeba, który może w natłoku spraw nie ma na to czasu. Myślę, że w tym natłoku ważnych spraw, spraw gospodarczych, nie mogą ujść naszej uwagi sprawy przyszłości, a młodzież to przyszłość. Chcę też podkreślić, że - jak powiedziałem na wstępie - jestem przeciwnikiem prowadzenia za rękę, ale, proszę państwa, sytuacja jest taka: jestem człowiekiem, który wychował się w tej luce ozonowej, jak niektórzy to nazywają, w PRL, i mimo że prowadzono mnie za rękę, starałem się podporządkować jakby własnemu trybowi myślenia, i dlatego chcę powiedzieć, że popadamy z jednej skrajności w drugą.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#TadeuszGajda">Proszę wziąć podręcznik do historii do VIII klasy. Znów się fałszuje historię, znów chce się ją przedstawić tak jak ci, co piszą chcą, by ją rozumieli czy też widzieli ludzie młodzi - i to też jest problem, na który trzeba zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#TadeuszGajda">Wydaje mi się, że trzeba będzie poprzeć tę uchwałę, z tym że - skłaniam się do wniosku kolegi posła Szymańskiego - należy jednak dać rządowi czas do końca roku.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Jan Wyrowiński z Unii Demokratycznej. Przygotuje się pan poseł Stanisław Węglarz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#JanWyrowiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Siwek z właściwą swemu ugrupowaniu politycznemu arogancją potrafił wykorzystać nawet ten problem, by przypuścić atak na rząd. Nikt tutaj tak bezpośrednio rządu nie atakował, pan poseł Siwek z całą bezwzględnością zauważył, że za problemy młodzieży odpowiedzialny jest przede wszystkim rząd Hanny Suchockiej.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#JanWyrowiński">Proszę państwa! Chciałem panu posłowi Kwaśniewskiemu przypomnieć, że był taki czas, kiedy młodzieżowcy, których wiek niekiedy przekraczał grubo czterdziestkę, prowadzili młodzież za rączkę. Był taki czas, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#komentarz">(Głos z sali: To chyba w Chinach.)</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#JanWyrowiński"> Nie, przepraszam bardzo, i była to całkiem niezła synekurka. Była ogromna liczba plenów, egzekutyw, narad poświęconych problemom młodzieży. To była dość dobra posadka, panie pośle, młodzieżowca; nie chodzi mi o to, że mieli odpowiednie krawaty itd. Była to natomiast sprowadzona do absurdu, być może powodowana również jakimiś względami ideologicznymi - niewątpliwie, metoda wychowywania młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-221.5" who="#JanWyrowiński">I proszę państwa, zbliżamy się, północ już blisko...</u>
          <u xml:id="u-221.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jeszcze godzina.)</u>
          <u xml:id="u-221.7" who="#JanWyrowiński">Godzina, chyba nieco mniej. Chciałem powiedzieć, że czuję na tej sali jak gdyby wywoływanie duchów przeszłości, szczególnie w tym, co powiedział pan poseł Mochnaczewski. Mówił o założeniach kompleksowej koncepcji polityki młodzieżowej, o kodeksie socjalnego bezpieczeństwa...</u>
          <u xml:id="u-221.8" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale on ma 40 lat.)</u>
          <u xml:id="u-221.9" who="#JanWyrowiński">No właśnie, właśnie on jest chyba z tych młodzieżowców. Mówił o minimum społecznym młodej rodziny itd. Proszę państwa, to nie jest metoda, tak samo jak nie jest metodą działalność uchwałodawcza, którą od pewnego czasu Sejm tak radośnie prowadzi. Inflacja tego typu inicjatyw powoduje, że nie mają one żadnego znaczenia. Miejmy tego świadomość. Również ta sala, praktycznie w tej chwili pusta, mimo że problem jest tak ważny, o tym świadczy.</u>
          <u xml:id="u-221.10" who="#JanWyrowiński">Proszę państwa, młodzież wcale nie chce żyć pod kloszem, wcale nie chce być prowadzona za rączkę, wcale nie chce, abyśmy się w taki sposób, prawda, nią zajmowali. Chce swoje życie traktować odpowiedzialnie, nie chce być wyróżniana z powodu tego, że jest młoda, naprawdę. Oni sobie zdają sprawę z tego, że czasy się zmieniły, że ich życie jest w ich rękach. I nie twórzmy złudzeń, nie twórzmy instytucji, nie podejmujmy działań, które być może uspokajają nasze sumienia, natomiast nie sądzę, by cokolwiek mogły zmienić w życiu ludzi młodych. Oni wiedzą, jaka jest ich szansa, w większości zdają sobie sprawę z tego, że żyją w nowej rzeczywistości, innej niż ich rodzice. Myślę, że to, co powinniśmy zrobić, to po prostu nie przeszkadzać.</u>
          <u xml:id="u-221.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Stanisław Węglarz z Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”. Przygotuje się pani poseł Józefa Hennelowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#StanisławWęglarz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę od tego, że oglądając dzisiaj we fragmentach główne wydanie dziennika telewizyjnego, zwróciłem uwagę na element dotyczący akurat problemu młodzieży. Przedstawię ten obraz. Występuje młoda osoba w wieku może trzydziestu kilku lat, przedstawiająca się jako szef federacji biur pracy, prywatnych biur pracy - przedstawia swoją ofertę... Oferty są znane, problematyka bezrobocia w całym kraju jest również znana. I co mnie zaskoczyło w wypowiedzi tego młodego człowieka? Przede wszystkim zwrócił się publicznie - jest to bowiem główne wydanie dziennika telewizyjnego - do telewidzów, oferując czy też stwarzając, bo taki był sens tej wypowiedzi, pewne szanse, dzięki Międzynarodowej Organizacji Pracy - zaraz do tego wrócę - możliwości zatrudnienia na Zachodzie młodych ludzi. Ponieważ jestem działaczem związkowym, przeszedłem długą drogę - od szczebla podstawowego aż do krajowego - i znam status działania Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz innych instytucji wolnych związków zawodowych funkcjonujących na Wschodzie i na Zachodzie, od razu chcę odpowiedzieć temu człowiekowi. I, proszę państwa, co przede wszystkim mogę mu powiedzieć? Mogę powiedzieć, że to, co on mówił przed kamerami telewizji, jest po prostu bzdurą.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Kwaśniewski: To jedyna bzdura?)</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#StanisławWęglarz">Nie, nie. Chodzi o to, co on powiedział. Panie pośle, możemy polemizować, ale nie teraz. Serdecznie pana zapraszam na piwo, możemy porozmawiać na temat...</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#komentarz">‍(Poseł Jacek Soska: My też?)</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#StanisławWęglarz">Uprzejmie proszę również pana. Możemy porozmawiać na temat młodzieży, która opuszcza kraj, udaje się przede wszystkim w kierunku zachodnim i po przekroczeniu granicy spotyka się z rzeczywistością, która przynosi wielkie rozczarowanie. Uważam, że wypowiedź tego człowieka, który się mianował szefem Federacji Niezależnych Biur Pracy - niezależnych od struktur państwa - i składa młodym ludziom ofertę pracy na Zachodzie, powołując się przy tym na konwencję Międzynarodowej Organizacji Pracy, świadczy o tym, że nie ma on zielonego pojęcia o żadnej konwencji, tym bardziej o konwencjach, które podpisał wcześniej rząd komunistyczny, czy o tych, które, myślę, będą przedmiotem rozważań w związku z wchodzeniem Polski do nowej Europy, a więc i uczestnictwem w jej strukturach w pełnym tego słowa znaczeniu - nie tylko w odniesieniu do ludzi dorosłych, starszych, ale również i do młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#StanisławWęglarz">Myślę, że jeśli chodzi o sytuację młodzieży, obecny rząd, rząd pani Suchockiej, stwarza pewne warunki, wskazuje przynajmniej program działań - mówię nie tylko o wystąpieniu pani premier, ale również o działaniach ludzi związanych z rządem i, idąc dalej, ludzi, którzy pracują w komisjach. Ci ludzie nie są bezpośrednio związani z rządem, ale bardzo leży im na sercu problematyka polskiej młodzieży, i sądzę, że jest pewna szansa, jest cień nadziei dla młodych. Programowo...</u>
          <u xml:id="u-223.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Zielone światło.)</u>
          <u xml:id="u-223.8" who="#StanisławWęglarz">Nie mówmy o kolorach, bo możemy zaraz zacząć przywoływać barwy... Dobrze, nawiążę: myślę, że jest to zupełnie inny kolor niż ten, który był prezentowany przez 50 lat w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-223.9" who="#komentarz">(Głos z sali: Pan chyba przesadził.)</u>
          <u xml:id="u-223.10" who="#StanisławWęglarz">Któryś z nas jest daltonistą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#AndrzejKern">Bardzo proszę o nieprzeszkadzanie mówcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#StanisławWęglarz">Dziękuję, panie marszałku. W każdym razie, skoro ta strona sali zaczepia mnie...</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Brutalnie.)</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#StanisławWęglarz">Nie, nie brutalnie. Młodzież, po prostu młodzież!</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#StanisławWęglarz">Poruszając problematykę młodzieży w tym kraju, ciekawe sentencje wygłaszał zacny pan poseł Kwaśniewski. Mówił o kwestiach dojrzewania, o inicjacji seksualnej, o subkulturze, o innych sposobach myślenia. W tym miejscu bym się zatrzymał, panie pośle, pomijając wcześniejsze pańskie sentencje - o innych sposobach myślenia, zgoda!</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-225.6" who="#StanisławWęglarz"> Tu jestem gotów z panem dyskutować, ponieważ wiąże się z tym przyszłość tego narodu. Obaliliśmy jeden system, budujemy drugi - daj Boże, skuteczny, amen - idziemy dalej.</u>
          <u xml:id="u-225.7" who="#StanisławWęglarz">Panie marszałku, przepraszam bardzo, czas?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#AndrzejKern">Tak, przykro mi, ale...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#StanisławWęglarz">Projekt uchwały o sytuacji młodzieży przedstawiony w imieniu komisji młodzieży przez posła Kowalczyka z klubu Porozumienia Centrum ja osobiście, jak również przedstawiciele mojego klubu, uważamy za w pełni uzasadniony i popieramy.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pani poseł Józefa Hennelowa, Unia Demokratyczna.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#AndrzejKern">Przedmówcy zapewniali panią poseł o wielkim szacunku dla niej i równie gorliwie z nią polemizowali.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#JózefaHennelowa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oczywiście zabieram głos a propos przemówienia pana posła Siwka i paru kolegów. Doskonale rozumiem, że tego typu okazja jest bardzo wygodna dla zaznaczenia swojej opozycyjności. Każda okazja jest dobra dla efektownego stwierdzenia, że wszystkiemu winien jest rząd, do którego jest się w opozycji, i oczywiście nie należy jej pomijać.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#JózefaHennelowa">Dyskusja natomiast potwierdziła moje przekonanie o tym, że nadal obracamy się w sferze onegdajszej, właśnie socjalistycznej. Dlaczego? Bo, po pierwsze, według szanownych dyskutantów wszystko zależy od rządu. Uporanie się z tymi wszystkimi zagadnieniami — ich rozrzut jest wielki — związanymi z młodym pokoleniem zależy wyłącznie od rządu. Wynotowałam: kwestia patologii, programów szkolnych, bezrobocia, kryzysu autorytetu, kwestia mieszkaniowa, inicjacja seksualna, problem zakładania rodziny, poczucie zagubienia, nieuczestniczenie w kulturze, organizacje nie reprezentujące młodzieży e tutti quanti — bo można byłoby wymieniać dalej — wszystko to zależy od rządu, czyli jest tak, jak niegdyś. Właśnie PRL miała te ambicje, żeby rząd rozstrzygał o wszystkim. Po drugie, wszyscy szanowni dyskutanci nadal uważają, że pojęcie młodzież jest pojęciem jednorodnym, że wszystko można w nim zawrzeć, że można do niego odnieść każdy problem. Jest to znowu klasyczne myślenie socjalistyczne. To w związku z nim mieliśmy na przykład specjalne budownictwo dla młodzieży, gdzie obowiązywały inne reguły, „wspaniałe” tzw. budownictwo patronackie, a w czasach, kiedy były kartki, młodzież miała nawet szczególne przydziały i młode małżeństwa mogły kupić pewne rzeczy, których nie mogli kupić np. ludzie starsi. Otóż wracamy do tego samego: rząd powinien rozwiązać wszystkie problemy...</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak jest na całym świecie.)</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#JózefaHennelowa">... i to dlatego, że my podejmiemy stosowną uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#JózefaHennelowa">Czy to oznacza, że owe problemy nie istnieją? Istnieją, ale nie jako jeden problem, który można łatwo rozwiązać - istnieje mnóstwo osobnych problemów. Gdyby Wysoka Izba miała ochotę dyskutować o problemie bezrobocia wśród np. młodego pokolenia na wsi, i to jeszcze w pewnych regionach Polski, byłaby to pewnie konkretna dyskusja. Jeżeli natomiast szanowni dyskutanci z różnych klubów uważają, że ta pięciowierszowa uchwała posunie naprzód którekolwiek z tych zagadnień, jakimi tutaj ostro szermowano, i odejdą w poczuciu dobrze spełnionego obowiązku, to ja oczywiście, wprawdzie z pewnym zażenowaniem, mogę tylko zazdrościć. Uważam po prostu, że aby podjąć taką uchwałę, nie trzeba niczego poznać, przegryźć, nie trzeba myśleć o konkretach, o jakichś prawdziwych rozwiązaniach, wystarczy tylko wygłosić bardzo dużo okrągłych zdań na ten temat. Jeżeli wizja Wysokiej Izby jest właśnie taka, to oczywiście dalej podtrzymuję, że mnie ona nie odpowiada, i w związku z tym proponuję odrzucenie uchwały, która jest niedobra. Jeżeli ci sami posłowie przygotują uchwałę, która będzie oddawała złożoną naturę tych wszystkich problemów, będziemy mogli na nowo rozpoczynać dyskusję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Juliusz Braun z Unii Demokratycznej. Przygotuje się pan poseł Janusz Korwin-Mikke.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: W kwestii formalnej, można?)</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#AndrzejKern">W kwestii formalnej - proszę bardzo. Przepraszam pana posła Juliusza Brauna.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#AndrzejKern">Pan poseł Marek Borowski, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#MarekBorowski">Panie marszałku, proszę o zamknięcie listy mówców.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#AndrzejKern">Czy jest głos przeciw?</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#AndrzejKern">Tak, pan poseł Jacek Soska zgłasza sprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: Proszę o przegłosowanie.)</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#AndrzejKern">W tej sytuacji przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#AndrzejKern">Kto z posłanek i posłów jest za uwzględnieniem wniosku pana posła Borowskiego o zamknięcie listy mówców, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku.</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#AndrzejKern">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-232.7" who="#AndrzejKern">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-232.8" who="#AndrzejKern">Za wnioskiem głosowało 26 posłów, przeciw - 14, nikt nie wstrzymał się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-232.9" who="#AndrzejKern">Stwierdzam, że wniosek o zamknięcie listy mówców został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-232.10" who="#AndrzejKern">Zamykam listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-232.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-232.12" who="#AndrzejKern">Do głosu zapisanych jest czterech posłów.</u>
          <u xml:id="u-232.13" who="#komentarz">(Głosy z sali: Więcej się zapisało niż jest na sali.)</u>
          <u xml:id="u-232.14" who="#AndrzejKern">Przepraszam bardzo, nim podjęliśmy decyzję o zamknięciu listy, zgłosiły się jeszcze cztery osoby.</u>
          <u xml:id="u-232.15" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Juliusz Braun. Przygotuje się pan poseł Janusz Korwin-Mikke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozumiem, że ta dyskusja, jak dotąd, nie wiąże się z nadmiernymi kosztami, wobec tego możemy poświęcić jej jeszcze nieco czasu.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#JuliuszBraun">Chciałem zwrócić państwa uwagę na nagłówek druku, który otrzymaliśmy. Po raz pierwszy sobie uświadomiłem, że mamy w Sejmie Komisję Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu. To jasno pokazuje, jak tradycyjnie traktowane były sprawy młodzieży, bo odziedziczyliśmy te nazwy chyba po Sejmach poprzednich kadencji, i z przyzwyczajenia przejęliśmy je do obecnego regulaminu, uznaliśmy, że sprawy młodzieży to właśnie sport.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#JuliuszBraun">W projekcie uchwały pojawia się wiele kwestii, które dotyczą całego społeczeństwa, bo w normalnym kraju młodzież można znaleźć i po stronie, którą reprezentuje pan poseł Kwaśniewski, który jeszcze tak niedawno sam był działaczem młodzieżowym, i po stronie, którą reprezentuje pan poseł Jurek, który jest jeszcze w wieku młodzieżowym. Trudno tutaj znaleźć wiele elementów spójnych, żeby przedstawić wspólne młodzieżowe problemy posłów na Sejm i ująć w tym sprawozdaniu problemy obu panów posłów.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#JuliuszBraun">Mnie się wydaje, że ta uchwała jest pewnym działaniem pozornym. Jeden z moich przedmówców powiedział, że to będzie piękny gest Sejmu pod adresem młodego pokolenia. Otóż dopóki my sobie tutaj na ten temat rozmawiamy, można to w tych kategoriach traktować. Natomiast, proszę państwa, jeśli zażądamy, by rząd w ciągu najbliższych 6 tygodni przedstawił tego rodzaju założenia, będzie to oznaczać, że zamiast przygotowywać założenia polityki mieszkaniowej, kontynuować program, który jakoś tam jest realizowany, zamiast przygotowywać program reformy ubezpieczeń zdrowotnych, program walki z bezrobociem, ci sami urzędnicy, w ograniczonej przecież liczbie, zaczną opracowywać specjalny program mieszkaniowy dla młodzieży, program walki z bezrobociem wśród młodzieży, program poprawy stanu zdrowotności młodzieży itd. Oczywiście są to ważne sprawy, ale pozwólmy rządowi przygotować te programy, nad którymi w tej chwili pracuje, i nie żądajmy kolejnych projektów. Niedługo bowiem ministrowie już nic innego nie będą mogli robić, tylko albo będą w Sejmie odpowiadać na pytania, albo w odpowiedzi na uchwały Sejmu opracowywać kolejne programy, składać deklaracje, gromadzić informacje itd. Dlatego też będę głosował za odrzuceniem tej uchwały. Jeśli ten projekt nie zostanie uchwalony, składam wniosek o skierowanie uchwały do komisji i przygotowanie tekstu, który naprawdę odpowiadałby tytułowi, bo uważam, że należałoby nie tytuł dostosowywać do tej jednozdaniowej treści, ale raczej treść do idei, którą tytuł oddaje.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#AndrzejKern">Proszę państwa, do głosu jest zapisanych jeszcze siedem osób.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#AndrzejKern">Nie chcę oczywiście nikogo ograniczać w wypowiedzi, ale apeluję, jeżeli to możliwe, o ich skrócenie, dlatego że mamy do rozpatrzenia jeszcze jeden punkt porządku dziennego, jeszcze mamy oświadczenia, i wypadałoby o jakiejś przyzwoitej porze zakończyć obrady.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, pan poseł Janusz Korwin-Mikke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#JanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zaznaczyć, że, po pierwsze, mówię w imieniu własnym, a nie, broń Boże, koła poselskiego, a po drugie, chciałem zauważyć, że w czasach, kiedy rządzącym nawet do głowy nie przychodziło, żeby składać deklaracje o młodym pokoleniu, nie było jakoś problemów z młodzieżą. Wszelako tutaj mamy do czynienia z projektem uchwały i światli wnioskodawcy w jego uzasadnieniu podają, że aż 15% młodzieży chce wyjechać z Polski na stałe. Zwracam uwagę, że w czasach, kiedy państwo bardzo dokładnie interesowało się młodym pokoleniem, z moich przynajmniej obserwacji, bo wtedy nie było statystyk, wynika, że znacznie więcej młodzieży chciało wyjechać z Polski na stałe.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#JanuszKorwinMikke"> Światli wnioskodawcy mówią również, że tylko 15% badanej młodzieży wie o istnieniu organizacji reprezentującej jej interesy. </u>
          <u xml:id="u-235.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-235.4" who="#JanuszKorwinMikke">Otóż uważam, że warto by głosować za projektem tej uchwały pod warunkiem, że zostanie ona uzupełniona w sposób następujący. Cytuję zakończenie: „... oraz przedstawienie założeń polityki rządu wobec młodzieży ze szczególnym uwzględnieniem możliwości powołania Związku Młodzieży Polskiej, który wszedłby w skład Światowej Federacji Młodzieży”, i tu koniecznie trzeba dodać słowo: „Demokratycznej”.</u>
          <u xml:id="u-235.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-235.6" who="#JanuszKorwinMikke">Po wniesieniu takiej poprawki jestem skłonny głosować za przyjęciem tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-235.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#AndrzejKern">Głos ma w tej chwili pan poseł Andrzej Potocki z Unii Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie, panie marszałku, teraz Czajka.)</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#AndrzejKern">A to przepraszam bardzo, przeoczyłem.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#AndrzejKern">Pan poseł Antoni Czajka, Partia „X”.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Niezależny.)</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#AndrzejKern">Niezależny, przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#AntoniCzajka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie!</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#AndrzejKern">Przepraszam bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#AndrzejKern">Mam prośbę do państwa, by nie ruszać mikrofonów, ponieważ one są tak ustawione, że niezależnie od wzrostu przemawiającego doskonale go słychać.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#AntoniCzajka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutujemy nad problemem młodzieży. Wstydzę się jako Polak, że zaczynamy nie doceniać młodego pokolenia. A przecież dzięki naszym młodym rodakom mamy dzisiaj niepodległą Polskę. Walczyła ta młodzież we Lwowie, padła za wolną Polskę i za naród polski, a na imię jej „Orlęta Lwowskie”.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#AntoniCzajka"> To była patriotyczna, bohaterska młodzież. Podczas II wojny światowej, mając niespełna 7 lat, byłem na Syberii. Walczyliśmy o słowo i godność narodową, w szkole generała Sikorskiego wpajano nam tego patriotycznego ducha i nie możemy go dzisiaj zabijać w naszej młodzieży. Jeżeli ktoś inaczej myśli, proszę wybaczyć mi ton, to nie nazywam go Polakiem i to jest tylko przypadek, że mieszka w naszym kraju i żyje dzięki bohaterstwu tej poległej młodzieży. Nasza młodzież nie potrzebuje prowadzenia do szkółki i ze szkółki, lecz musi mieć warsztat pracy, gdzie będzie mogła przyczyniać się do pomnażania dochodu narodowego, gdzie sama będzie mogła budować mieszkania bez łaski starszych, tylko pozwólmy jej pracować w kraju, a nie za granicami u jakiegoś tam zwykłego, zgniłego kapitalisty, przepraszam za ton. </u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-239.4" who="#AntoniCzajka"> Nie chcę już mówić o legionach Piłsudskiego, o II wojnie światowej, o tym, że nasza młodzież ginęła w piecach Majdanka i w różnych innych krematoriach.</u>
          <u xml:id="u-239.5" who="#AntoniCzajka">Miejmy szacunek dla tego młodego pokolenia, które rośnie na potrzeby naszego narodu i kraju. Kończąc zatem, żeby nie nudzić...</u>
          <u xml:id="u-239.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, głosy z sali: Nie nudzi, niech mówi dalej.)</u>
          <u xml:id="u-239.7" who="#AntoniCzajka">... Polska będzie taka, jaką młodzież wychowamy, jeżeli wychowamy ją źle, to nie spodziewajmy się Polski silnej i w dobrobycie.</u>
          <u xml:id="u-239.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#AndrzejKern">Głos zabierze pan poseł Andrzej Potocki. Przygotuje się pan poseł Marek Lasota.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#komentarz">(Poseł Antoni Czajka: Zapomniałem powiedzieć, że też popieram.)</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#AndrzejKern">Po tym przemówieniu może nie narzekajmy na młodzież.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#AndrzejPotocki">Panie Marszałku! Pełna młodzieńczego wigoru Wysoka Izbo! Na początku chciałem oświadczyć, że pan poseł Czajka nie zdążył powiedzieć, iż wniosek popiera, i czuję się w obowiązku, kierując się jego zdaniem, oświadczyć to.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#AndrzejPotocki">Po drugie, chciałem powiedzieć, iż ja tego wniosku nie popieram, i to też jest informacja, której domyślić się było łatwo.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#AndrzejPotocki">Nie wystarczy, panie pośle, nie wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Wiadomo, z jakiej jest partii.)</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#AndrzejPotocki">Tak. Wiadomo także, ile ma lat, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#AndrzejPotocki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Należałem do grona tych, którzy w latach osiemdziesiątych byli przedmiotem tego rodzaju uchwał, ustaw, plenów i konferencji. Mnóstwo ludzi żyło z mówienia o mnie i o moich problemach. Myślę, panie marszałku, że jaki jestem, taki jestem, może i nie najlepszy, ale pewnie też i nie najgorszy, ale zawdzięczam to przede wszystkim temu, że wywijałem się, jak mogłem, by nie stać się przedmiotem działania takich uchwał.</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#komentarz">(Głosy z sali: Marszałek nie winien, dlaczego pan zwraca się do marszałka?)</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#AndrzejPotocki">Wysoka Izbo, muszę natomiast stwierdzić, że rozumiem doskonale, jaki sens ma powstanie projektu takiej uchwały. Rozumiem to głęboko i dlatego chciałbym tutaj stonować wypowiedzi wszystkich tych, którzy się tak złoszczą na tę uchwałę, którzy tak ją tutaj krytykowali, podważali samą ideę złożenia jej projektu. Uchwała ta została złożona nie po to, aby wskazać młodzieży jakikolwiek sens życia, ale żeby uzasadnić jakikolwiek sens istnienia komisji młodzieży, bo to o komisję młodzieży tu przede wszystkim idzie.</u>
          <u xml:id="u-241.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-241.10" who="#AndrzejPotocki">Ta komisja młodzieży istnieje mocą naszego regulaminu i musi w jakiś sposób dawać znać o swoim działaniu. I dobrze, że tak się stało, bo mogłaby ta komisja na przykład opracować projekt ustawy o młodzieży, w której okazałoby się, kto jest młodzieżą: czy ci, co mają 35 lat, a może ci, co mają 40 lat także; może jeszcze projekt jakichś mundurków dla młodzieży, a może także jednolity projekt edukacji dla całej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-241.11" who="#komentarz">(Głosy z sali: Bez przesady.)</u>
          <u xml:id="u-241.12" who="#AndrzejPotocki">Myślę, że edukacja młodzieży bez takiej ustawy doskonale się obejdzie.</u>
          <u xml:id="u-241.13" who="#AndrzejPotocki">Muszę powiedzieć, niestety, że wbrew oczekiwaniom projektodawców za trzy lata, kiedy dojdzie do głosowania z okazji wyborów do Sejmu, wcale nie będzie tak, że młodzież polska idąc do urn najpierw sprawdzi, któż to był autorem tak wspaniałej uchwały, która wyrównała jej ścieżki życiowe, która stworzyła warsztaty pracy, która stworzyła prawdziwą gospodarkę i która zatrzymała tę młodzież w kraju. Obawiam się, że po takich pięknych gestach możemy się spodziewać najwyżej tyle, iż młodzież pokaże jakiś wcale niepiękny gest pod naszym adresem.</u>
          <u xml:id="u-241.14" who="#AndrzejPotocki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wyrażam głęboką nadzieję, iż polska młodzież uchwałami zasypać się nie da.</u>
          <u xml:id="u-241.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#AndrzejKern">Zapewniam pana posła, że nie napisałem ani jednej uchwały na temat młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, głos ma pan poseł Marek Lasota z Porozumienia Centrum. Przygotuje się ponownie pan poseł Aleksander Kwaśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#MarekLasota">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Otóż ja jednak pozwolę sobie na polemikę z moim czcigodnym przedmówcą, bo wydaje mi się, że sprowadzanie rzeczy wyłącznie do, powiedzmy sobie, takiego dość nieprzyzwoitego zachowania się wnioskodawców jest znacznym uproszczeniem. Myślę, że mamy tutaj do czynienia z nieco innym procesem. Otóż okazało się, że projekt uchwały, która w zasadzie miała tylko zobowiązać rząd do przedstawienia pewnej wizji problemów młodzieży, stał się pretekstem do trwającej już ponad godzinę quasi-debaty, nazwijmy to tak, nad problemami młodzieży, bo tak w istocie jest. Proszę Wysoką Izbę o wybaczenie, ale właściwie te wszystkie głosy, które dotychczas tutaj padły, są praktycznie rzecz biorąc jedynie pewnym konglomeratem obiegowych i bardzo ogólnych opinii na temat młodzieży; są one - przysłuchując się temu, co tutaj się dzieje, jestem o tym coraz bardziej przekonany - jedynie namiastką tej debaty, która powinna się odbyć.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#MarekLasota">Jeśli chodzi o to, co mówiła pani poseł Hennelowa, chciałbym jednak zwrócić uwagę, że w naszym wystąpieniu klubowym zaznaczaliśmy, iż problem młodzieży jest problemem ponadpartyjnym. Traktowanie tego problemu na takiej zasadzie, że jedna partia czy jeden nurt światopoglądowy jest przeciwko uchwale, drugi jest za nią, jest pewnym nieporozumieniem. Mamy nadzieję, że ten problem interesuje wszystkie partie, wszystkie stronnictwa reprezentowane w Sejmie, również Unię Demokratyczną.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#MarekLasota">Jeszcze tylko jedna sprawa, bo nie chcę zabierać zbyt wiele czasu. Proszę państwa, w tej dyskusji występuje pewna bardzo niebezpieczna tendencja, chodzi o sprowadzenie problemów młodzieży wyłącznie do płaszczyzny konsumpcyjnej, to znaczy do sprawy mieszkań, pracy. Owszem, są to problemy, myślę jednak, że jeżeli młodzież przysłuchiwałaby się tej debacie - a mam nadzieję, że nie przysłuchuje się - to miałaby bardzo złą opinię na temat takiego właśnie jej traktowania, jakie tutaj zaprezentowaliśmy. Bo, proszę państwa, właściwie żadna partia ani żadna formacja światopoglądowa, powiedzmy to sobie szczerze, nie jest w stanie przynajmniej - mówię: przynajmniej - zahamować występującego od wielu lat rozwoju bezideowości młodzieży polskiej, a jest to problem, który jest jakby jednocześnie i przyczyną, i efektem tego konsumpcyjnego stanowiska, całego tego utyskiwania i ubolewania nad stanem młodzieży polskiej, który trwa od wielu lat.</u>
          <u xml:id="u-243.3" who="#MarekLasota">Dlatego też reasumując, na koniec już, uważam, że jednak ta uchwała jest potrzebna, że realizacja tej uchwały przez rząd powinna stać się przede wszystkim przyczynkiem do rzeczywiście przygotowanej i sensownej debaty nad problemami polskiej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-243.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#AndrzejKern">Głos zabierze pan poseł Aleksander Kwaśniewski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Przygotuje się pan poseł Marek Siwiec.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#AndrzejKern">Ma pan 2,5 minuty, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#AleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Będę mówił krótko i szybko. Otóż gdy słuchałem posła Potockiego, który chwalił się, że nigdy nie podlegał żadnym uchwałom młodzieżowym, to muszę powiedzieć, że stwierdziłem, iż gdzieś u końca swojej „młodzieżowości” musiał się zarazić, bo przemówił z taką pewnością siebie, że zakwalifikowałby się spokojnie do władz jednego z socjalistycznych związków młodzieży polskiej.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#AleksanderKwaśniewski">Po drugie, uważam, że taka dyskusja o młodzieży, jaką prowadzimy, nie ma sensu i jest to nieszczęście dla polskiej polityki, że gdy zaczynamy mówić o młodzieży, to wychodzą z młodych starzy, a ze starych dzieci. Tak samo gdy mówimy o kobietach, to, niezupełnie, z nich wychodzą mężczyźni, a z mężczyzn niepotrzebnie samce. I powoduje to, że w gruncie rzeczy nie potrafimy omówić poważnych problemów społecznych, nie potrafimy znaleźć właściwych rozwiązań. Nie w sferze ducha, nie w sferze ideologii, nie w sferze tego, co jest przynależne indywidualności, jednostce, osobie, ale w sferze tego, co należy do pewnej konstrukcji publicznej, konstrukcji państwa i co jest rzeczywiście elementem polityki państwa. Wiedzą o tym Francuzi, wiedzą Niemcy, wiedzą Amerykanie, wiedzą inni i robią to; czynią to w formach bardziej lub mniej scentralizowanych; czynią to w formie działalności administracji państwowej bądź w formie organizacji społecznych czy charytatywnych, ale czynią. A my zaczynamy mówić, przekształcamy tę rozmowę szybko w śmieszną i nic z tego nie wynika, problemy pozostają nie rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#AleksanderKwaśniewski">Dlatego też naprawdę uważam, że sprawa nie polega na tej uchwale, ta uchwała nic nie zmieni, to jest kolejny kwit - nazwijmy to po imieniu. Jest rzeczywiście ważne, aby powstał z tego program - nie w taki sposób, że ktoś, myśląc o bezrobociu, będzie na boku wieczorami, w nadgodzinach, pisał program walki z bezrobociem wśród młodzieży. Proszę państwa, proszę pani poseł, problem bezrobocia wśród młodzieży realnie istnieje - i na wsi, i w mieście. I ktoś, kto w rządzie myśli o programie walki z bezrobociem, musi uznać, że jest to jedna ze spraw do rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Ale problem bezrobocia wśród mańkutów też istnieje.)</u>
          <u xml:id="u-245.5" who="#AleksanderKwaśniewski">Proszę pana, ten problem istnieje i wśród mańkutów, ale gorzej, że i wśród praworęcznych, bo wie pan, co się tyczy mańkutów, to my to bierzemy na siebie.</u>
          <u xml:id="u-245.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-245.7" who="#AleksanderKwaśniewski">Jest jednak kwestia rozstrzygnięcia rzeczywistych problemów za pomocą metod i instrumentów, które są w rękach z jednej strony państwa, z drugiej strony - samorządu lokalnego, z trzeciej - organizacji społecznych, z czwartej - Kościoła itd., itp. Nie uczyniono nic, natomiast bawimy się słowami.</u>
          <u xml:id="u-245.8" who="#AleksanderKwaśniewski">I ostatnia uwaga. Otóż, proszę państwa, naprawdę skończmy z tymi stereotypami. Skończmy z mówieniem o tym, że Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu istnieje od, nie wiem, 1945 r. czy — bo już jeden z posłów proponował, aby tradycje Sejmu sięgały 50 lat — 1942 r. Otóż nieprawda, ta komisja istnieje drugą kadencję i niewiele w sumie mnie z nią łączy, więc nie chodzi o to, żebym chciał jej bronić. Nie o komisję jednak w tym wypadku chodzi, chodzi o problemy — także sportu, także kultury fizycznej. Tu nie chodzi o to, czy ktoś nosił krawat czy nie i czy 40-latkowie byli na czele tych organizacji. Naprawdę — chciałem się zwrócić do posła Wyrowińskiego — ja wolę o młodzieży rozmawiać z Mochnaczewskim, który ma 26 lat, niż z panem posłem, bo wydaje mi się on w tej sprawie bardziej wiarygodny.</u>
          <u xml:id="u-245.9" who="#komentarz">(Głos z sali: Koncert życzeń przedstawił.)</u>
          <u xml:id="u-245.10" who="#AleksanderKwaśniewski">Co przedstawił, to przedstawił. Wie pan, młody człowiek, darować mu trzeba.</u>
          <u xml:id="u-245.11" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Potocki: Mnie pan nie darował.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#AndrzejKern">Bardzo proszę o nieprzeszkadzanie.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#AndrzejKern">Panie pośle, przypominam, że czas płynie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#AleksanderKwaśniewski">Panie marszałku, proponowałbym, by po każdym wtręcie w moją wypowiedź czas liczono od nowa, bo w ten sposób nie jestem w stanie skończyć wypowiedzi, którą - jak pan widzi - jak rzadko przygotowałem, na kartce...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#AndrzejKern">Bardzo proszę, ostatnie zdanie, czekamy na puentę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#AleksanderKwaśniewski">Ostatnia uwaga. Puenta - już mówię. Otóż, proszę państwa, puenta jest taka - wyzbądźmy się myślenia stereotypowego i tu apeluję do wielce czcigodnego posła Brauna. Naprawdę nie chodzi o to, żeby coś czynić dla młodzieży specjalnie, na przekór jej. Tu chodzi po prostu o to, żebyśmy problemy, które są, rozwiązywali na zasadzie pragmatycznej, na zasadzie, że to nie będzie rzeczywiście specjalnym programem, nie będzie specjalnym ukłonem, tylko będzie konkretem, będzie skuteczne. I o to tylko chodzi w tej uchwale, która ma być początkiem. Koniec. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Marek Siwiec. Przygotuje się do zabrania głosu pan Alojzy Pietrzyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#MarekMaciejSiwiec">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! To naprawdę, będąc dzisiaj wieczorem na sali w tak kameralnym gronie, grzech nie dołączyć do grona tych wieczornych harcowników. W ogóle tworzy się nowa kategoria dyskusji sejmowych po godz. 23, gdy czasu jest dużo i można się właściwie spokojnie wygadać. A najlepiej gdy jest taki temat, jak dzisiaj - o młodzieży, bo to właściwie wszystko można przy tej okazji powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#MarekMaciejSiwiec">Po pierwsze, dla mnie ta dyskusja między panami, którzy jeszcze nie tak dawno tworzyli rząd, a dzisiaj z wielką gorliwością atakują obecny rząd i mówią, czy uchwała jest potrzebna czy nie jest potrzebna, czy jest problem młodzieży czy tego problemu nie ma, to po prostu zawracanie głowy. To są właśnie te harce, te takie miłe gry, gdzie najwyżej kilku mniej ważnych rycerzy zostanie lekko rannych.</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#MarekMaciejSiwiec">Co do tego dylematu, który tutaj zasygnalizowano, którym tutaj tak się podniecano - czy rząd ma wszystko robić dla młodzieży, jak było za komuny, czy nic nie robić, jak mawiał jeden gazda, jak to jest za demokracji - przecież prawda jest taka, że gdzieś pośrodku jest możliwe osiągnięcie sensownej równowagi przy rozstrzyganiu tego dylematu.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#MarekMaciejSiwiec">Problem polega na tym, że dzisiaj się obracamy w tym samym kręgu słów, którymi karmiono mnie kilka lat temu; mówiono - o młodzieży, dla młodzieży, przez młodzież; odmieniano to słowo przez wszystkie przypadki. Prostą reakcją na tę przeszłość, na to takie w dużym stopniu zakłamanie, na takie jakieś formalne rozwiązywanie problemów, jest taka reakcja - nic nie robimy. No, nic po prostu. Było ministerstwo - nie ma ministerstwa. Były te związki młodzieży socjalistycznej, które pędziły tysiące... które demonstrowały przywiązanie do przywódców - nie ma teraz tych organizacji. Wszystko po prostu zostało równo sczyszczone. I bardzo dobrze, tylko ja chcę wiedzieć, co w to miejsce powstanie i dlatego przede wszystkim - powiedzmy sobie jasno, czy rząd coś robi w tej sprawie. Przecież organizuje jakieś wyjazdy zagraniczne, jakąś pracę, w sposób odpowiedni nagradza tych, którzy są jakoś z nim blisko, odpowiednio dyskryminuje tych, którzy są dalej. Uważam, że trzeba to po prostu zauważyć i że to jest zupełnie naturalne, że rząd się w ten sposób zachowuje.</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#MarekMaciejSiwiec">Na koniec chciałem powiedzieć o jednej sprawie, dotyczącej przepracowania ministrów i tych wizji kolejnych zastępów urzędniczych, które będą w pocie czoła harowały do końca roku, by przygotować dla nas kolejny dobry program, w którym się rozwiąże problemy młodzieży. Myślę, że średnio inteligentny główny specjalista z dowolnego resortu jest w stanie przygotować w ramach istniejących możliwości finansowych, o których tutaj również będziemy mówili, bo to jest również dyskusja budżetowa, 5-punktowy program i nie mówmy, że tutaj trzeba pisać książki, tylko trzeba wreszcie po prostu powiedzieć, że są problemy i wyliczyć, które jesteśmy w stanie rozwiązać, a których - nie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-251.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Alojzy Pietrzyk, a dyskusję zamyka pan poseł Erhard Bastek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#AlojzyPietrzyk">Panie Marszałku! Wysoka przerzedzona Izbo!</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#AlojzyPietrzyk"> Cieszę się bardzo, że Wysoka Izba to przegłosowała, i że w ogóle zajmujemy się problematyką młodzieży; młodzieży tak bardzo lekceważonej w dniu dzisiejszym, pominiętej, sfrustrowanej; młodzieży, wśród której szybko wzrasta liczba bezrobotnych; młodzieży, która w środowisku pracy w bardzo różny sposób jest dyskryminowana. Nie będę już tu mówił o różnych, pewnych nadużyciach w stosunku do tej grupy. Nie chcę tu tego sprowadzać już do tego... W ogóle nie chcę mówić o tym, ale są pewne problemy, co do których jeszcze w dniu dzisiejszym... Są pewne nadużycia pracodawców wobec tej młodzieży, o których nie chciałbym mówić, bo nie dysponuję bezpośrednimi dowodami, nie chcę tu rzucać oskarżeń. Chodzi o środowisko, w którym ta młodzież pracuje, m.in. w bardzo trudnych warunkach, jest bardzo nędznie opłacana, bardzo źle zorganizowana. W sumie obecnie jest ponad 100 różnych organizacji młodzieżowych. Ta młodzież jest bardzo mocno zróżnicowana politycznie; jest w dniu dzisiejszym bardzo mocno skłócona, co wynika też m.in. z różnorodności partii politycznych.</u>
          <u xml:id="u-253.3" who="#AlojzyPietrzyk">Dobrze się stało, że jest ta dyskusja, że mówimy dzisiaj o młodzieży i że w końcu rząd przedstawi nam te dane, o które nam chodzi, tylko że ławy rządowe są puste i jedynie jeden minister jest obecny, w ławach poselskich siedzi minister zdrowia — pan poseł Andrzej Wojtyła. Brawo dla pana ministra!</u>
          <u xml:id="u-253.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale nie dba o zdrowie posłów.)</u>
          <u xml:id="u-253.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-253.6" who="#AlojzyPietrzyk">Jeśli chodzi o kulturę fizyczną młodzieży, dzisiaj prowadzący nabór do policji twierdzą, że na pięciu kandydatów odpada czterech, nie są w stanie zaliczyć m.in. testu sprawnościowego. Tak więc wygląda sprawność fizyczna młodzieży, a to jest to, co rzutuje potem... To, co w konsekwencji dałoby nam olbrzymie oszczędności, jeżeli już chodzi o to, to jest to najtańsza profilaktyka, bo się oszczędza budżet ministra zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-253.7" who="#AlojzyPietrzyk">Kończąc, chcę się zwrócić do wszystkich, którzy tu tak mocno oponowali, z tej trybuny oczywiście. Średnia wieku w ich klubach wskazuje li tylko na to, że są to wspomnienia minionych lat, tak że to niezrozumienie problematyki może być bardzo duże.</u>
          <u xml:id="u-253.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-253.9" who="#komentarz">(Głos z sali: Panie Alojzy, nasza młodzież się zestarzeje.)</u>
          <u xml:id="u-253.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-253.11" who="#AlojzyPietrzyk">Chcę ostrzec - i to ostrzegam nie tylko ten rząd, również następny, ostrzegam także partie polityczne - że bez wsparcia młodzieży nie ma kontynuacji. Rządy upadną, a silne, prężne partie staną się towarzystwami wzajemnej adoracji.</u>
          <u xml:id="u-253.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#AndrzejKern">Zamyka listę mówców pan poseł Erhard Bastek z Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#ErhardBastek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Popieram uchwałę w sprawie młodzieży, nawet jeśli ma to zobligować rząd do dodatkowej pracy.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#ErhardBastek">Katastrofalne rozmiary bezrobocia wśród młodzieży są ostatnim dzwonkiem alarmowym dla rządzących, ażeby w tej materii zrobić coś dobrego. Bezrobocie wśród młodzieży jest niewyczerpanym źródłem przestępstw i czynów sprzecznych z prawem. Uważam, że potrzeba rozwiązania problemu młodego pokolenia, nie mającego w tej chwili żadnych pięknych, budujących perspektyw i nadziei, jest niezwykle pilna i paląca.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#ErhardBastek">Naszym realnym obowiązkiem wobec ludzi młodych jest zrobienie dla nich wszystkiego, co ułatwi im wejście w dorosłe życie, w życie produktywne, by pracowali dla społeczeństwa, którego bardzo ważną częścią jest właśnie młodzież. Myślę, że to, co teraz zrobimy dla młodzieży, będzie z pożytkiem także dla pokolenia starszego.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#AndrzejKern">Stwierdzam, że lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#AndrzejKern">Czy pan poseł sprawozdawca pragnie zabrać głos teraz czy też ewentualnie jutro pan przedstawi poprawki, bo jakieś zostały zgłoszone? (Gwar na sali, okrzyki: Jutro, jutro, nie dzisiaj.) Były poprawki, może więc pan poseł zechce jutro zabrać głos, żeby je przedstawić?</u>
          <u xml:id="u-256.3" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Kowalczyk s. Piotra: Nie, nie, chciałbym dzisiaj.)</u>
          <u xml:id="u-256.4" who="#AndrzejKern">Głosowanie i tak jutro musimy przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-256.5" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Kowalczyk s. Piotra: Oczywiście, ale czuję się...)</u>
          <u xml:id="u-256.6" who="#AndrzejKern">Słucham?</u>
          <u xml:id="u-256.7" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Poprawki się zgłasza w drugim czytaniu.)</u>
          <u xml:id="u-256.8" who="#AndrzejKern">Wiem o tym, ale nie przechodzimy do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-256.9" who="#AndrzejKern">Czy pan poseł jest przygotowany do przedstawienia poprawek?</u>
          <u xml:id="u-256.10" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, jutro.)</u>
          <u xml:id="u-256.11" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Kowalczyk s. Piotra: Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym prosić pana marszałka o pozwolenie zabrania głosu, aby zgłosić wniosek o przejście do drugiego czytania, bo jeszcze nie przeszliśmy, a kiedy to nastąpi, to jutro przedstawimy poprawki.)</u>
          <u xml:id="u-256.12" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, jeśli pan poseł będzie miał trochę szczęścia, to może przejdziemy do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-256.13" who="#komentarz">(Głos z sali: Zgłaszam wniosek o zamknięcie listy dyskutantów.)</u>
          <u xml:id="u-256.14" who="#AndrzejKern">Już jest zamknięta.</u>
          <u xml:id="u-256.15" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale w drugim czytaniu.)</u>
          <u xml:id="u-256.16" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Jest wniosek o odrzucenie.)</u>
          <u xml:id="u-256.17" who="#AndrzejKern">Zaraz zobaczymy, jeżeli będzie wniosek o odrzucenie, to...</u>
          <u xml:id="u-256.18" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: To trzeba będzie jutro przegłosować.)</u>
          <u xml:id="u-256.19" who="#AndrzejKern">Aha, był wniosek o odrzucenie tej uchwały w pierwszym czytaniu, czyli, panie pośle, niestety musimy głosować, więc raczej jutro radzę zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-256.20" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Kowalczyk s. Piotra: Dobrze, ale chcę się tylko ustosunkować do wypowiedzi.)</u>
          <u xml:id="u-256.21" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałbym podziękować panom posłom, którzy poparli ten projekt. Nieprzypadkowo powiedziałem na początku, by przedstawiciele partii politycznych tworzących ten rząd nie uznali tej uchwały za próbę obalenia rządu.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#TadeuszKowalczyk">Przewidywaliśmy to, pani poseł, że tak właśnie się zachowa Unia Demokratyczna,...</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#TadeuszKowalczyk">... że podejmiecie próbę odrzucenia tej uchwały, bojąc się o ten rząd, a tak wcale nie jest.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-257.6" who="#TadeuszKowalczyk">Chcę powiedzieć, że nie rozumiem pani uwag. Pani mówi, że w tym projekcie są ogólniki, nie ma liczb. A to, że mimo tak trudnej sytuacji w edukacji zabiera się jej kolejne pół biliona, to nie jest dowód? To, że Ministerstwo Edukacji Narodowej jest zadłużone na 2 bln, to nie jest dowód? To, że 70% młodzieży jest zagrożone bezrobociem, to nie jest dowód? No to nie wiem, co tu byłoby dowodem.</u>
          <u xml:id="u-257.7" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałbym się ustosunkować także do wypowiedzi mojego kolegi, z którym pracowałem do niedawna w komisji. Panie pośle Potocki, to nie jest tak, że Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu potrzebuje poklasku i dlatego sporządziła tę uchwałę, na którą młodzież nie da się nabrać. Ta komisja przygotowała nowy projekt ustawy o kulturze fizycznej, o czym pan wie, bo pan brał także udział w pracach tej komisji. Ten projekt powstał po 8 latach. Od 8 lat takiego projektu nie było. Myślę, że znowu będzie pan miał okazję się wykazać, mówiąc, że jest on zły.</u>
          <u xml:id="u-257.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-257.9" who="#TadeuszKowalczyk">W każdym razie, jeżeli nawet ta uchwała nie zostanie przyjęta przez Wysoką Izbę...</u>
          <u xml:id="u-257.10" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-257.11" who="#TadeuszKowalczyk">...to Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu zasygnalizowała problem, który jest problemem nas wszystkich. To nie jest sprawa polityczna. To jest sprawa przyszłości naszych młodych obywateli, naszych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-257.12" who="#TadeuszKowalczyk">Jeszcze jedno. Pracując w Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, spotykamy się z przedstawicielami młodzieżowych organizacji - i chcę, abyś, Andrzeju, jeżeli mogę cię jeszcze na chwilę... bo pan minister, widzę, się spieszy... Doskonale pan poseł Potocki wie, że w Urzędzie Rady Ministrów funkcjonowało biuro ds. młodzieży, które to biuro, jak wynika z dokumentów, przedstawionych w komisji, podpisało przed dwoma laty umowy o wymianie młodzieży polskiej z młodzieżą izraelską, niemiecką, francuską - i żadna z tych umów nie została zrealizowana. Omawiany projekt uchwały to jest sygnał, że rząd musi widzieć problemy młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-257.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-257.14" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Wielu wyjechało bez żadnych umów.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#AndrzejKern">Zamykam dyskusję w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#AndrzejKern">Jutro będziemy głosowali.</u>
          <u xml:id="u-258.3" who="#AndrzejKern">Mamy do rozpatrzenia jeszcze jeden punkt porządku dziennego i oświadczenia. Jest pół godziny do północy. Apeluję do państwa o rozwagę, żebym mógł, kiedy będziemy się rozstawać, powiedzieć państwu dobranoc, a nie dzień dobry. Pół godziny chyba wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-258.4" who="#AndrzejKern">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 14 porządku dziennego: Poselski projekt uchwały w sprawie trybu powołania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (druk nr 529).</u>
          <u xml:id="u-258.5" who="#AndrzejKern">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców pana posła Marka Macieja Siwca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#MarekMaciejSiwiec">Chciałoby się powiedzieć: Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Droga Młodzieży! Ale pozostanę tylko przy tradycyjnych sformułowaniach.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#MarekMaciejSiwiec">Reprezentując grono posłów przedstawiam Wysokiej Izbie projekt uchwały. Uchwała ta, mimo że to nie wynika bezpośrednio z jej motywacji, jest uchwałą towarzyszącą w stosunku do przyjętej wczoraj przez Sejm ustawy o radiu i telewizji. Mówię w skrócie, bo myślę, że temat jest bardzo dobrze znany i przedyskutowany na wszystkie możliwe sposoby.</u>
          <u xml:id="u-259.2" who="#MarekMaciejSiwiec">Po co ta uchwała? Otóż wynika z jej lakonicznej treści bardzo proste przesłanie: chodzi o to, aby wylansować pewnego rodzaju normę traktowania ciał kolegialnych, które mają sprawować nadzór nad instytucjami państwowymi. W mediach (nie chciałem powiedzieć: propagandzie), które mają realizować politykę państwa, a których działalność jest do tej pory nadzorowana przez rząd - nie chodzi tylko o telewizję i o radio, ale również o Polską Agencję Informacyjną, o Polską Agencję Prasową - istnieje od długiego czasu zły zwyczaj, polegający na tym, że nadzór nad tymi instytucjami sprawują wyłącznie ugrupowania tworzące rząd. I do pewnego czasu było to dość oczywiste, przy tym prostym podziale na zwycięzców i pokonanych. Dzisiaj polska scena polityczna jest inna, jest bardziej zróżnicowana. I choć stwierdzenie, kto stanowi rząd, a kto stanowi opozycję, jak pokazała chociażby ta ostatnia dyskusja, nie jest proste, to warto pokusić się o stworzenie pewnej normy myślenia o instytucjach, o mediach tworzących instytucje...</u>
          <u xml:id="u-259.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-259.4" who="#MarekMaciejSiwiec">Panowie, jeśli zechcecie, to będę mówił krócej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo o spokój, możemy szybko to załatwić, przecież mamy już niewiele spraw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#MarekMaciejSiwiec">W naszych sformułowaniach unikamy koniunkturalizmu, tzn. nie chcemy, aby było tworzone ciało ad hoc (mówię tutaj o Krajowej Radzie), ciało, które będzie reprezentowało tylko interesy większości, nawet większości parlamentarnej, mającej poparcie większości senackiej. Chcemy po prostu, aby pełny pluralizm, jaki charakteryzuje polską scenę polityczną, został oddany i przy tworzeniu Krajowej Rady. Warunek ten, postulat i apel, który zawarliśmy w uchwale, w żaden sposób nie kłóci się z zapisem ustawy, który mówi o tym, że w skład Krajowej Rady mają być powoływani wysokiej klasy specjaliści w dziedzinie radia i telewizji. Myślę, że można pogodzić oba te kryteria i stworzyć instytucję lepszą.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#MarekMaciejSiwiec">Istnieje jeszcze jeden bardzo ważny aspekt, który, tak czy inaczej, przy okazji tej ustawy i tej uchwały, a i przy wielu jeszcze innych dyskusjach w Sejmie, wypłynie. Otóż jest to problem instytucjonalizacji opozycji. Bardzo łatwo w różnych polemikach sejmowych, zwracając się, czy to w prawą, czy w lewą stronę, zarzucać ugrupowaniom, które krytykują rząd, że są niedobre, bo przeszkadzają rządowi. Myślę, że trzeba po prostu powiedzieć jasno, że jest pewna sfera decyzji, gdzie opozycja winna zachowywać się propaństwowo. Ale żeby mogła zachowywać się propaństwowo, nawet zwalczając rząd, to musi mieć do tego dogodne warunki, musi mieć zagwarantowane miejsca w tych instytucjach, które tworzą obraz państwa, a nie tylko danego rządu.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#MarekMaciejSiwiec">Uważam, że przyjęcie tej uchwały stworzy pewnego rodzaju zobowiązanie moralne - bo o innym zobowiązaniu nie można tutaj mówić - zarówno dla Sejmu, jak i Senatu, jak również i dla pana prezydenta, który w kształtowaniu Krajowej Rady będzie mieć duży udział. To zobowiązanie moralne da szansę zbudowania instytucji trwałej, niekoniunkturalnej, wykraczającej mocno ponad te podziały, które dzisiaj nas czasem do białości rozpalają. Pamiętajmy o tym, że tworzymy instytucję na kilka lat i że przez ten czas może się w Polsce bardzo dużo zmienić. Warto, aby te argumenty, które projekt uchwały zawiera, zostały rozpatrzone i były pewnego rodzaju przesłaniem. Gorąco w związku z tym proszę o poparcie projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#AndrzejKern">Proponuję, żeby ograniczyć czas wystąpień w tej debacie do 3 minut. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#AndrzejKern">Sprzeciwu nie słyszę. Do głosu zapisały się dwie osoby.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#AndrzejKern">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Janusz Szymański, Unia Pracy. Trzy minuty należą do pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Postaram się nie wykorzystać tego czasu. Chcę generalnie stwierdzić w imieniu koła Unii Pracy, że popieramy intencje wnioskodawców, natomiast chcemy złożyć dwa istotne zastrzeżenia do projektu. Jest to falstart. Mianowicie możemy mówić o procedurze rozpatrywania tej uchwały dopiero w chwili uprawomocnienia się ustawy. Sejm uchwalił ustawę, jest jeszcze Senat i prezydent. Czyli ta uchwała może być dopiero podjęta po uprawomocnieniu się ustawy o radiofonii i telewizji, nie w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#JanuszSzymański">Druga sprawa to tytuł; nieadekwatność tytułu do treści. Otóż nie jest to projekt uchwały w sprawie trybu powołania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, bo tryb musi być specjalnie określony i są na to normy proceduralno-organizacyjne, natomiast jest to pewna deklaracja co do sposobu komponowania składu. I trzeba tę spójność między treścią projektu a tytułem przewidzieć. Stąd w imieniu koła pragnę zgłosić wniosek, aby ten projekt uchwały przekazać do rozpatrzenia Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Kultury i Środków Przekazu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Juliusz Braun, Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Szymański, jak zwykle, ma pewno rację w sprawach regulaminowych, co z przykrością muszę tutaj stwierdzić, bo nie pozwoli to nam przyjąć tej uchwały już w czasie tego posiedzenia Sejmu, a jeśli byłoby to z przyczyn formalnych niemożliwe, to rzeczywiście musielibyśmy pozostawić ją w komisji do tego momentu, kiedy względy formalne pozwolą ją uchwalić. Myślę, że - tak czy inaczej - rozpoczęcie pracy nad tą uchwałą już w tym momencie jest sygnałem, że Sejm zamierza natychmiast przystąpić do realizacji procedur związanych z uchwaloną wczoraj ustawą o radiu i telewizji, co jest dobrym prognostykiem dla dalszych kroków, jakie z tą ustawą się wiążą.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#JuliuszBraun">Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, o której powołaniu wczoraj zdecydowaliśmy, ma być organem państwa, obdarzonym wielkimi kompetencjami, organem, który powinien zdobyć sobie również wielki autorytet, a niewątpliwie wewnętrzny pluralizm tego organu będzie służył zyskaniu sobie autorytetu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#JuliuszBraun">Trzeba powiedzieć wyraźnie, że to nie powinno być ciało polityczne w wąskim znaczeniu tego słowa. To nie powinno być ciało, które składa się z osób reprezentujących określone opcje, określone partie. Jest natomiast rzeczą bardzo ważną, by w skład tego gremium weszli ludzie, którzy prezentują różne poglądy, także oczywiście różne poglądy polityczne. Zgadzając się z tą ideą, że w skład tego ciała, które ma być organem merytorycznym, muszą wchodzić ludzie mający jasno sprecyzowane poglądy, będziemy popierać projekt uchwały zgłoszony przez pana posła Siwca.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#AndrzejKern">Panie pośle, jeżeli do dwunastej nie skończymy, to zacznę przemawiać, a jestem z zawodu adwokatem...</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#MarekBorowski">Panie marszałku, sprawię panu przyjemną niespodziankę...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#MarekBorowski">Sprawię panu przyjemną niespodziankę i będę mówił wyjątkowo krótko. Chcę się odnieść wyłącznie do propozycji pana posła Szymańskiego i do jego uwagi formalnej, że dopóki ustawa nie wejdzie w życie, to nie możemy podjąć uchwały. Ale, z drugiej strony, jeśli ta ustawa wejdzie w życie, to wówczas cały cykl proceduralny, który trzeba zacząć łącznie z tą uchwałą, może spowodować, że powołani już zostaną członkowie Rady Krajowej, zanim dostanie się ona pod obrady Sejmu, bo skądinąd wiemy, że pewne uchwały czekają tutaj i pół roku.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#MarekBorowski">Proponuję, żeby po prostu w tej uchwale trochę inaczej sformułować fragment mówiący o jej wejściu w życie, a mianowicie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem wejścia w życie ustawy o radiofonii i telewizji”. Myślę, panie pośle, że to załatwi sprawę. Stawiam taki wniosek.</u>
          <u xml:id="u-269.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#AndrzejKern">Stwierdzam, że lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#AndrzejKern">Niestety pana propozycja, panie pośle, nie może być przyjęta dlatego, że uchwała nie może wejść w życie: pod warunkiem - tutaj warunkiem byłoby uchwalenie ustawy. Ponieważ pan poseł Siwiec proponował w swojej uchwale przejście do drugiego czytania, proponuję, żebyśmy wrócili do tej sprawy jutro. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#AndrzejKern">Pan poseł sprawozdawca będzie mógł zabrać jutro głos i po przegłosowaniu samej zasady mogą być zgłoszone poprawki.</u>
          <u xml:id="u-270.4" who="#AndrzejKern">Na tym kończymy rozpatrywanie punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-270.5" who="#AndrzejKern">Wysłuchamy jeszcze oświadczeń. Pana posła Czarneckiego nie widzę... Pozostają dwa oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-270.6" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Adam Glapiński z Porozumienia Centrum. Przygotuje się pan poseł Józef Błaszczeć.</u>
          <u xml:id="u-270.7" who="#AndrzejKern">Pięć minut, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-270.8" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#AdamGlapiński">Panie marszałku, nie potrzebuję 5 minut, jak poseł Goryszewski powiem, że te dwie przyjmę na znak zwycięstwa i tym się zadowolę.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#AdamGlapiński">Chciałem złożyć oświadczenie w związku z dzisiejszym wystąpieniem pana posła Wesołowskiego z Unii Demokratycznej, który uznał, że jego wkładem w dyskusję nad tegoroczną nowelą budżetową winno być wylanie kubła pomyj na moją głowę.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#AdamGlapiński">Składam to oświadczenie z głębokim niesmakiem i w poczuciu wielkiego dyskomfortu estetycznego, ale cóż, taki jest los posła, polemistów sobie nie wybieramy, a koledzy mnie przekonali, że należy to do obowiązków posła, żeby tego rodzaju wystąpienia kwitować. W swoim osobistym imieniu wolałbym nie występować, no ale cóż...</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#AdamGlapiński">Skoro już do tego doszło, to chciałem oświadczyć, że uważam, że pan poseł Wesołowski jest jedną z ostatnich osób w tym parlamencie, która komukolwiek może świadectwo moralności politycznej wystawiać.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-271.5" who="#AdamGlapiński"> Wie o tym dobrze on sam i wiedzą o tym od pewnego czasu wszyscy posłowie. Wielokrotnie już mieliśmy przykłady przenoszenia przez niego na tę salę zwyczajów i obyczajów z zupełnie innej sfery życia.</u>
          <u xml:id="u-271.6" who="#AdamGlapiński">Pan Wesołowski został mi zresztą przydzielony już dawno, prześladował mnie bowiem w czasie kampanii wyborczej, występował na moich wiecach wyborczych. Czy został mi przydzielony przez swoją partię, czy przez swój klub, czy przez kogoś innego, tego nie wiem. Pytam go z tego miejsca, dlaczego krok w krok za mną postępuje?</u>
          <u xml:id="u-271.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-271.8" who="#AdamGlapiński">Nie zniżę się w tej chwili do takiego poziomu uprawiania polemiki, jaki uprawia pan Wesołowski, bo jestem człowiekiem cywilizowanym i nie można tego ode mnie wymagać.</u>
          <u xml:id="u-271.9" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-271.10" who="#AdamGlapiński">Wzywam z tego miejsca przewodniczącego klubu poselskiego Unii Demokratycznej pana posła Bronisława Geremka, aby podjął odpowiednie kroki dyscyplinujące tych członków klubu, którzy kompromitują klub Unii Demokratycznej brakiem kultury politycznej. Przypomnę, że pan Wesołowski robi to ostatnio nie po raz pierwszy w stosunku do mnie, a przedstawiciele kierownictwa klubu Unii Demokratycznej kwitowali to w taki sposób, że nie występował on w imieniu klubu, lecz w swoim własnym, i dlatego nie można utożsamiać jego wystąpień ze stanowiskiem klubu, a jego kultura polityczna nie stanowi o kulturze politycznej klubu.</u>
          <u xml:id="u-271.11" who="#AdamGlapiński">Dłużej tego rodzaju wyjaśnień przyjmować nie możemy. To jest poseł z klubu Unii Demokratycznej i jego wystąpienia przyjmujemy za reprezentatywne dla tego klubu, chyba że jest jakieś oświadczenie ze strony przewodniczącego Geremka, które ten fakt zmieni.</u>
          <u xml:id="u-271.12" who="#AdamGlapiński">Skoro już jestem na mównicy, apeluję do panów marszałków, aby w przyszłości nie zezwalali na zabieranie głosu posłom pozostającym pod wpływem alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-271.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Józef Błaszczeć ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Jako ostatni wystąpi pan poseł Paweł Kotlarski.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#AndrzejKern">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#JózefBłaszczeć">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem pod ogromnym wrażeniem ujawnienia przez prezydenta Rosji Borysa Jelcyna sprawców ludobójstwa, okrutnego mordu dokonanego na 21 877 żołnierzach polskiej armii, w tym na 255 generałach i pułkownikach. Zbrodniarzami, którzy podpisali rozkaz: „Rozstrzelać” byli komuniści: Stalin, Woroszyłow, Mołotow, Kaganowicz i Beria.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#JózefBłaszczeć">Pozostało nam osądzenie tej zbrodni, którą można porównać jedynie z ludobójstwem hitlerowskim, i potępienie żyjących jeszcze oprawców. Skończył się czas publicznego oddawania bałwochwalczej czci zbrodniarzom przez wywieszanie ich portretów w polskich urzędach i szkołach na polecenie przywódców PPR i PZPR i karania Polaków za niewłaściwe słowa wypowiedziane pod ich adresem, za słowa, na jakie sobie zasłużyli.</u>
          <u xml:id="u-273.2" who="#JózefBłaszczeć">Skończył się czas cynicznego, jak się wyraził Borys Jelcyn, ukrywania tej zbrodni, także przez polskich przywódców komunistycznych. Czas cynicznego działania komisji powołanej przez byłego prezydenta PRL wspólnie z Michałem Gorbaczowem dla rzekomego wyjaśnienia tej zbrodni, komisji, na której czele stanął „wybitny” historyk Jarema Maciszewski.</u>
          <u xml:id="u-273.3" who="#JózefBłaszczeć">Zbrodnią jest nie tylko bezlitosny mord, lecz także perfidne ukrywanie jego, czego dopuścili się ówcześni przywódcy komunistyczni, wytrawni specjaliści w zakresie niszczenia akt i wypowiadania wojny własnemu narodowi. Zbrodnią jest także obciążanie innych swoimi zbrodniami. Sprawy te zbyt długo czekają na osąd. Winni powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności za współsprawstwo w ukrywaniu zbrodni katyńskiej i innych zbrodni popełnionych na narodzie polskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#AndrzejKern">Udzielę jeszcze głosu dwóm posłom w celu wygłoszenia oświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#AndrzejKern">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Paweł Kotlarski, Ruch dla Rzeczypospolitej, jako drugi - pan poseł Henryk Wujec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#PawełKotlarski">Z rosnącym niepokojem należy odnosić się do procesów zachodzących w polskim życiu politycznym.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#PawełKotlarski">Po pierwsze, podjęta przez Sejm zmiana regulaminu powoduje marginalizację roli Senatu, stanowi bezprecedensową w historii polskiego parlamentaryzmu próbę osiągnięcia doraźnego celu politycznego z pogwałceniem obowiązującego prawa.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#PawełKotlarski">Po drugie, przyjęta po trzech latach ustawa o radiofonii i telewizji stwarza instrumenty prawne do podporządkowania środków masowego przekazu dominującemu obozowi politycznemu i do ograniczenia wolności słowa. Szczególne zaniepokojenie musi budzić usytuowanie i sposób powoływania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, który umożliwia dysponowanie radiem i telewizją w sposób całkowicie arbitralny, bez możliwości skutecznej, społecznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#PawełKotlarski">Po trzecie, zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa jest brak jednolitej polityki zagranicznej. Wynika to z istnienia kilku konkurujących ze sobą ośrodków decyzyjnych. Świadczą o tym sprzeczne ze sobą deklaracje pana prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, pani premier Suchockiej i członków jej gabinetu.</u>
          <u xml:id="u-275.4" who="#PawełKotlarski">Należy wyrazić niepokój z powodu podjęcia przez obecne kierownictwo MON prac nad umową wojskową, która wiąże Polskę z Rosją. Jest to sprawa szczególnie istotna z punktu widzenia polskiej racji stanu. Sytuacja ta utrudnia realizację niezbędnej dla Polski opcji prozachodniej, związanej z perspektywą członkostwa w EWG i NATO.</u>
          <u xml:id="u-275.5" who="#PawełKotlarski">Przedstawione fakty drastycznie osłabiają nasze państwo i demokrację w Polsce. Zgodnie ze stanowiskiem Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej” pragnę ostrzec sprawujących władzę przed lekceważeniem żywotnych interesów państwa i narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-275.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#AndrzejKern">Głos ma pan poseł Henryk Wujec, Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#HenrykWujec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie zamierzałem zabierać głosu, ale wydaje mi się, że oświadczenie posła Glapińskiego było tu niewłaściwe, że nadużył on formy oświadczenia do wypowiedzenia serii inwektyw pod adresem Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, pod adresem jego przewodniczącego. Nie miało to żadnego związku z wystąpieniem posła Wesołowskiego. Jeżeli poseł Wesołowski w jakiś sposób uchybił godności posła, czy w ogóle zachował się niewłaściwie, to jest Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich, do której poseł Glapiński może się zwrócić. Poseł Glapiński w swoim wystąpieniu nie użył ani jednego argumentu. Były to po prostu napaść i szereg inwektyw. W ten sposób nie można w tej Izbie występować, jeżeli chcemy być serio traktowani. To, co poseł Glapiński powiedział na początku, powinno być dla niego jakąś wskazówką, bo poczucie estetyczne jest jednym z ważniejszych elementów oceny. Jeżeli czuł dyskomfort, lepiej, żeby w ogóle nie występował.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#AndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#AndrzejKern">Dziesięć minut brakuje jeszcze do północy, nie spełnię więc groźby, nie czeka państwa wysłuchiwanie mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#AndrzejKern">Zarządzam przerwę do jutra, tj. do 17 października 1992 r. do godziny 9. Życzę państwu dobrej nocy.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 23 min 50)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>