text_structure.xml 821 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 05.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Apolonię Czernik i Jacka Ramiana.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Apolonia Czernik.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Protokół 6 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego w następujący sposób:</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Dodanie nowego punktu 2 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">„2. Informacja Rządu o realizacji porozumień zawartych na przełomie sierpnia i września między komisjami rządowymi a przedstawicielstwami załóg robotniczych”.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">W związku z przedstawionymi przez Prezesa Rady Ministrów wnioskami, dotyczącymi zmian w składzie Rady Ministrów — dodanie nowego punktu 3 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">„3. Zmiany w składzie Rady Ministrów oraz Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Odpowiedniej zmianie uległaby numeracja następnych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Uważam, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Rządu o aktualnej sytuacji w rolnictwie i zamierzeniach w zakresie gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa Obywatela Leona Kłonicę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Moim zadaniem jest przedstawienie informacji Rządu o aktualnej sytuacji w rolnictwie i zamierzeniach w zakresie gospodarki żywnościowej. Jest to temat najbardziej żywotnie interesujący całe polskie społeczeństwo. Fakt ten nie może dziwić, albowiem od szeregu lat obserwujemy narastające trudności w pokryciu rosnącego zapotrzebowania ludności na artykuły spożywcze. Szczególnie ostro trudności te dają o sobie znać w ostatnich miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W największym skrócie mówiąc, napięcia na rynku żywności są następstwem braku odpowiedniego wzrostu produkcji rolniczej, co przy szybkim wzroście siły nabywczej ludności musiało wywołać znaną sytuację.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W najbliższym okresie czasu możliwości poprawy zaopatrzenia rynku w żywność są mało realne. O takiej sytuacji decyduje stan produkcji rolniczej roku bieżącego. Od początku 1980 roku Wysoka Izba była informowana o sytuacji produkcyjnej rolnictwa i o działaniach podejmowanych już od wiosny przez rolników, służby rolne i administrację rolną. Miały one na celu ochronę i gromadzenie zasobów paszowych i podstawowych dla wyżywienia kraju płodów rolnych. Niestety, sumujące się w swych skutkach anomalie pogodowe bieżącego roku spowodowały wyjątkowe spiętrzenie trudności w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W oparciu o przeprowadzone szacunki produkcji można stwierdzić, że rok bieżący zamknie się najgorszymi w całym dziesięcioleciu wynikami. Globalna produkcja rolnicza w bieżącym roku, w stosunku do mało pomyślnego roku 1979, będzie niższa o około 10%. Na ten stan rzeczy złożyły się przede wszystkim niepowodzenia w produkcji roślinnej, której poziom będzie niższy od wyjściowego roku dekady.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W odróżnieniu od poprzednich lat, głęboki nieurodzaj dotknął wszystkie uprawy. W stosunku do skorygowanych w czerwcu założeń NPSG notujemy bardzo poważne odchylenia ujemne: w zbożach — o 3,2 min ton, to jest o 15%, w ziemniakach — o 18 min ton, to jest o 41,5%, w burakach cukrowych — o 6,6 min ton, to jest o 39%, w oleistych — o 340 tys. ton, to jest o 37%.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Gorsze — zarówno w odniesieniu do ilości jak i jakości — są zbiory pasz gospodarskich. Łączne zasoby będą niższe w stosunku do ubiegłego roku o ok. 19%, co odpowiada ok. 5 mln ton jednostek zbożowych. W tej sytuacji występuje tendencja spadku pogłowia bydła i trzody chlewnej, co spowoduje, że poziom skupu żywca ogółem w br. będzie niższy od założeń planu o ok. 160 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Sytuacja produkcyjna rolnictwa odbija się na rynku artykułów żywnościowych. Bardzo poważne komplikacje występują w zaopatrzeniu ludności w ziemniaki i warzywa oraz mięso i jego przetwory. Trudności te będą się w roku 1981 — szczególnie jeśli chodzi o zaopatrzenie w mięso i jego przetwory — pogłębiały w związku z poważnymi niedoborami pasz. Ustalony import zbóż i koncentratów w wysokości 10 mln ton nie jest w stanie zapobiec spadkowi produkcji, pozwoli jedynie na zamortyzowanie jego skali.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Nie jest to jedyny powód do niepokoju. Trzeba pamiętać, że nadmierne opady deszczu latem i jesienią spowodowały, poza bezpośrednimi stratami, degradację i zubożenie gleb.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wiadomo już, że nie został zrealizowany plan zasiewu rzepaku ozimego (o ok. 100 tys. ha) oraz zbóż ozimych (o ok. 600 tys. ha), a część zasiewów dokonywano przy uproszczonych uprawach przedsiewnych i przy niedostatecznym zasilaniu nawozami mineralnymi. Trwają jeszcze ostatnie prace przy wykopkach buraków cukrowych i orkach zimowych.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Zdaję sobie sprawę, że Ministrowi Rolnictwa trudno jest oceniać skuteczność i efekty podejmowanych działań w tym trudnym roku. Sam zadaję sobie pytanie, czy podjęto wszystko co było konieczne. Zapewne nie. Ale jest niewątpliwe, że pracujący w rolnictwie nigdy dotąd tak się nie utrudzili jak w roku bieżącym. Od wiosny po dzień dzisiejszy ogromna większość rolników starała się zgromadzić konieczne dla inwentarza pasze, sprawnie w tych warunkach zebrać plony. O skuteczności tych wysiłków świadczy również chociażby utrzymanie ciągników i maszyn w dobrej sprawności technicznej — przy stałym przecież niedoborze części zamiennych i ogumienia. Nie sposób w wymiernych wielkościach ocenić trud i zaangażowanie setek tysięcy ludzi walczących ze skutkami powodzi i podtopień, nie sposób wyrazić uznanie milionom rolników, którzy pracowali w nader trudnych warunkach. Słowa uznania należą się również żołnierzom i młodzieży szkolnej, licznym załogom fabrycznym, które na wezwanie swych organizacji społecznych i związkowych szły z pomocą rolnictwu. Jedno jest pewne: bez tego zaangażowania i ofiarności wyniki rolnictwa byłyby znacznie gorsze. Rolnictwo naszego kraju jest w stanie wyżywić naród pod warunkiem, iż dysponować będzie niezbędnym uzbrojeniem technicznym, skutecznym systemem regulowania stosunków wodnych, lepszym zaopatrzeniem w środki produkcji. Niestety, daleko nam jeszcze do tego, o czym m.in. świadczy fakt, że udział środków produkcji dla rolnictwa w ogólnej produkcji przemysłowej nigdy jeszcze nie przekroczył 6%, podczas gdy w krajach rozwiniętych wskaźnik ten sięga 15%.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Najpilniejszą i najważniejszą sprawą, przed którą aktualnie stoi rolnictwo jest zminimalizowanie ujemnych następstw nieurodzaju. Cele, jakie w tym zakresie przed nami stoją, sprowadzają się do dwóch głównych spraw:</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">1. W produkcji zwierzęcej utrzymanie stada matecznego loch i krów, jako warunku zapewniającego szybką odbudowę pogłowia oraz maksymalne produkcyjne wykorzystanie całego pogłowia;</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">2. W produkcji roślinnej pełne wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zwłaszcza pod kątem maksymalnego odbudowania zasobów paszowych.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Rząd podjął już szereg decyzji i przedsięwzięć, które zmierzają do ich osiągnięcia. W zakresie produkcji zwierzęcej wprowadzono m. in.:</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— elastyczną politykę rozdysponowania pasz z zasobów państwa, powiązaną z kontraktacją i uwzględniającą rejony szczególnie dotknięte powodziami;</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— zasady racjonalnego wykorzystania pasz przemysłowych w jednostkach sektora uspołecznionego;</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— skup żywca wieprzowego i bydlęcego o niższych normach Wagowych dla zwiększenia rotacji i lepszego wykorzystania pasz;</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— skup interwencyjny prosiąt nawet przy obniżonych wagach w warunkach zapewnienia stabilizacji cen przez państwo. Skupione prosięta kierujemy do dalszego tuczu, a także — nie ukrywamy tego, robimy to świadomie — z braku takich możliwości będziemy zmuszeni poddać je ubojowi z przeznaczeniem do przetwórstwa. Działalność taka jest konieczna, chodzi bowiem o utrzymanie stada podstawowego, umożliwiającego szybkie zwiększenie produkcji prosiąt w II i III kwartale roku przyszłego;</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— zwiększymy kontraktację prosiąt w IV kw. br. i w I kw. 1981 r. z odbiorem w II i III kwartale przyszłego roku, a więc wtedy, kiedy sytuacja paszowa powinna ulec wyraźnemu poprawieniu;</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— zasady maksymalnego wykorzystania cieląt z wycieleń wczesnowiosennych;</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— nasilono działalność służb rolnych w zakresie poradnictwa żywieniowego.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Ponadto podjęto działania mające na celu zwiększenie w przyszłym roku produkcji żywca drobiowego i jaj.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W odniesieniu do produkcji roślinnej podjęto przygotowania zmierzające do:</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— zgromadzenia niezbędnej ilości nasion zbóż, roślin pastewnych i ziemniaków, co ma istotne znaczenie z uwagi na znaczne powierzchnie niedosiewów jesiennych, — zapewnienie pełnej gotowości technicznej znajdującego się w rolnictwie parku traktorowo-maszynowego, co pozwoli na sprawne przeprowadzenie wiosennych prac polowych, — właściwego rozdysponowania środków produkcji, zwłaszcza nawozów mineralnych i wapna, aby zapewnić ich najbardziej efektywne wykorzystanie. Przyjęto m.in., że cały przyrost dostaw nawozów przeznaczony zostanie dla gospodarki indywidualnej.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Ze wstępnych ustaleń wynika, że rolnictwo może spodziewać się zwiększonych dostaw środków produkcji w roku przyszłym. Wzrosną dostawy środków technicznych. Szczególnie ważny jest przewidywany wzrost dostaw części zamiennych o 20–25%, który wprawdzie będzie się dokonywał kosztem produkcji finalnej, ale zapewni wyższy stopień gotowości maszyn w rolnictwie. Zwiększone zostaną również dostawy podstawowych narzędzi uprawowo-pielęgnacyjnych, które praktycznie w całości przeznaczone zostaną na rynek wiejski.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Dostawy nawozów mineralnych zapewnią w przyszłym roku kalendarzowym przyrost nawożenia w wysokości 10 kg/ha.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Nastąpi poprawa zaopatrzenia w środki ochrony roślin, zwłaszcza dla potrzeb sadownictwa i warzywnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wzrosną dostawy materiałów budowlanych dla rynku wiejskiego, w tym cementu o ponad 1 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Łączne dostawy środków produkcji zwiększą się o ponad 20 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zdajemy sobie sprawę, że podjęte decyzje nie są w stanie zaspokoić ogromnych potrzeb rolnictwa. Są one jednak ustalone na skalę aktualnych możliwości gospodarki narodowej. Rząd stoi na stanowisku, że w świetle podjętych działań możliwe będzie istotne złagodzenie skutków nieurodzaju. Realne będzie więc przyjęcie założenia, że w 1981 r. globalna produkcja rolnicza wzrośnie o ok. 8% w stosunku do przewidywanego wykonania w 1980 r. Wystąpi jednak spadek produkcji zwierzęcej w granicach 8%, przyrost natomiast osiągnięty zostanie, w produkcji roślinnej o 25%.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Chcę jednocześnie wyjaśnić, że w notatce informacyjnej podawaliśmy nieco inne wskaźniki. Te, które w tej chwili podaję, są wynikiem ostatecznych uzgodnień, jakie nastąpiły w układach międzyresortowych i z Komisją Planowania.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Efekty roku przyszłego mogą być lepsze o ile uzyskamy właściwy rezonans u producentów rolnych, o ile w praktycznym działaniu osiągnięta zostanie poprawa gospodarności. Liczymy na pobudzenie aktywności produkcyjnej wsi, uważamy, że ważnym czynnikiem stymulacyjnym będą również nowe ceny skupu produktów rolnych. Potrzebne jest jednak powszechne zaangażowanie całej polskiej wsi, cenna jest każda inicjatywa lokalna. Istotne jest, aby każdy rolnik miał świadomość, że ocena jego pracy zyskuje należne jej miejsce i że może liczyć na wszechstronną pomoc władz państwowych, gospodarczych i samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Klęskowe wyniki produkcji roku bieżącego ostro obnażyły narastające w rolnictwie negatywne procesy. Od 1975 roku mamy do czynienia z wyraźnymi symptomami stagnacji, a nawet regresu. Przejawiają się one w kilku płaszczyznach.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W sferze produkcji występuje wyraźnie malejące tempo wzrostu, które w ostatnich 2 latach przybrało wartości ujemne. Coraz groźniejsze jest rozwieranie się nożyc między poziomem produkcji zwierzęcej a roślinnej i pogłębianie się luki zbożowo-paszowej, którą zmniejsza się w drodze stale rosnącego importu zbóż i pasz.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W sferze społeczno-ekonomicznej notujemy zbyt powolną poprawę struktury agrarnej gospodarki indywidualnej oraz zmniejszanie się zasobów pracy w wyniku migracji najbardziej aktywnych grup ludności rolniczej, co powoduje szybkie pogarszanie się jakości zasobów pracy i niedobory rąk roboczych w dużej liczbie gospodarstw, nie rekompensowane odpowiednim wzrostem wyposażenia technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W sferze czynników motywacyjnych obniżyło się zainteresowanie rozwojem produkcji, zwłaszcza w gospodarstwach drobnych, produkujących na własne potrzeby. Zostało to wywołane głównie wadliwym układem cen skupu i cen detalicznych żywności. W niektórych rejonach kraju zmniejsza się zainteresowanie ziemią i utrzymuje się stosunkowo wysoki udział gruntów słabo lub źle wykorzystywanych, co dotyczy przede wszystkim gruntów słabszej jakości.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Jednocześnie na tle pogłębiającego się deficytu środków produkcji zdecydowanie pogorszyły się stosunki na styku rolnik — sfera obsługi. Zanik działalności ogniw wiejskiego samorządu nie stwarzał warunków dla przeciwdziałania tym zjawiskom w oparciu o zdrowe siły społeczne. Z tego właśnie względu uważamy, że istotnym czynnikiem pobudzenia wzrostowych procesów w rolnictwie będzie nowe podejście do jego potrzeb i szybkie wyeliminowanie występujących hamulców i ograniczeń. Nie wszystko będzie możliwe od zaraz. Pokonanie barier gospodarczych czy pewnych oporów w świadomości będzie procesem dłuższym. Jesteśmy również świadomi, że prócz wdrożenia w życie nowych rozwiązań konieczny jest również czas na odbudowę zaufania rolników do polityki rolnej. Podstawowe zasady i stosunek do rolnictwa, polityki rolnej i gospodarki żywnościowej wyrażone zostały w opublikowanym niedawno wspólnym stanowisku Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL. Dokument ten jest obecnie przedmiotem szerokiej dyskusji wśród rolników. Dyskusja ta z pewnością istotnie uzupełni podstawowe treści dokumentu. Wspólny plon tej dyskusji spożytkowany zostanie przy opracowaniu ostatecznej wersji planu 5-letniego i jego wydzielonej części, to jest programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w latach 1981–1985.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! W listopadzie Rada Ministrów rozpatrzyła założenia rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. W oparciu o te założenia podjęto opracowanie raportu o stanie rolnictwa i wszechstronnego programu produkcji żywności w latach 1981–1985. Ustalenie terminu zakończenia tych prac na koniec listopada br. umożliwi szeroką konsultację zaproponowanych rozwiązań przed ostatecznym zatwierdzeniem planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Obecnie pragnę poinformować o podjętych już decyzjach oraz zamierzonych w najbliższym czasie przedsięwzięciach. Rząd uznaje za niezbędne dokonanie w latach 1981–1985 zasadniczej reorientacji gospodarki narodowej na rzecz kompleksu żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wyrażać się to będzie skoncentrowaniem nakładów inwestycyjnych, które z obecnego łącznego udziału ok. 22% powinny osiągnąć ponad 1/3 ogólnych nakładów inwestycyjnych Przewiduje się przeprofilowanie wybranych branż i zakładów przemysłowych na produkcję związaną z zaspokojeniem rosnących potrzeb rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Przede wszystkim odnosi się to do przemysłu chemicznego, wytwarzającego takie środki produkcji, jak nawozy mineralne, środki ochrony roślin, chemiczne dodatki paszowe i leki weterynaryjne oraz folię, rurki drenarskie i ogumienie. Zaniedbania na tym polu są szczególnie drastyczne.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Do 1985 r. zwiększona zostanie produkcja i import nawozów, tak aby uzyskać wzrost nawożenia mineralnego z obecnego poziomu 192 kg NPK do 250 kg NPK na 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Przewiduje się równolegle podjęcie modernizacji i budowy nowych mocy produkcyjnych w zakładach wytwarzających środki ochrony roślin, tak aby do 1985 roku przynajmniej o ok. 50% zwiększyć dostawy z krajowej produkcji. Niezbędne, a nie wytworzone w kraju środki ochrony roślin, będą dostarczone w drodze zwiększonego importu.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Poprawa efektywności stosowanych w rolnictwie pasz wymaga zwiększenia dodatków paszowych i środków farmakologicznych. Podjęta będzie budowa wytwórni fosforanów paszowych, rozbudowa zdolności produkcyjnych premiksów oraz istotna rozbudowa przemysłu farmaceutycznego. Mogę również poinformować, że w bieżącym roku wznowiona została produkcja lizawek solnych o łącznej zdolności 16 tys. ton, w latach następnych zdolności te zostaną powiększone do pełnego pokrycia zapotrzebowania rolnictwa. W całości pokryte też będzie zapotrzebowanie na dostawę soli pastewnej i mocznika paszowego. Niestety, w okresie najbliższych 5 lat potrzeby rolnictwa w zakresie aminokwasów (lizyna, metionina) będą musiały być realizowane w drodze importu.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Konieczne jednak będzie w trakcie całego 5-lecia powracanie do spraw i rozwiązań w zakresie chemii dla rolnictwa, których skala wynika z aktualnych możliwości. Trzeba dalej poszukiwać wszelkich szans zwiększania lub podjęcia dodatkowej produkcji pestycydów i dodatków paszowych.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Narastające niedobory ogumienia w rolnictwie wiążą się generalnie z małym postępem w realizacji programu rozwoju produkcji opon ciągnikowych i samochodowych. Nie ma obecnie możliwości pełnego pokrycia potrzeb rolnictwa. Z tego również względu zwiększany będzie w samym rolnictwie także zakres bieżnikowania opon.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Równoległym kierunkiem działania Rządu będzie zapewnienie warunków wydatnego zwiększenia zaopatrzenia rolnictwa w techniczne środki produkcji, tj. ciągniki i narzędzia rolnicze. W tym zakresie potrzeby wsi są dalece nie zaspokojone. Ogólny szacunek potrzeb na dostawy sprzętu rolniczego w latach 1981–1985, włączając do rachunku substytucję przewidywanego ubytku zatrudnienia i żywej siły pociągowej, amortyzację istniejącego wyposażenia oraz uwzględniając potrzeby związane ze wzrostem produkcji globalnej rolnictwa — sięga ok. 450 mld zł. Zdajemy sobie sprawę, że nie będzie nas stać na pełne pokrycie potrzeb. Musimy więc rozwiązywać sprawy najważniejsze. Należą do nich:</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— zaopatrzenie rolnictwa w części zamienne i ogumienie, co decyduje o stopniu wykorzystania funkcjonującego już w rolnictwie parku traktorowo-maszynowego — mogę poinformować, że Rząd zdecydował w okresie najbliższych 2–3 lat całkowicie rozwiązać problem części zamiennych do maszyn krajowej produkcji;</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— komplementarne uzbrojenie ciągu technologicznego produkcji zbóż i pasz, w tym zwłaszcza maszyn do zbioru i konserwacji pasz oraz środków transportu i urządzeń transportu technologicznego;</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">— rozwiązanie problemu produkcji prostych narzędzi uprawowych oraz maszyn ciągnikowych i konnych dla gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zadania te wykonane zostaną w drodze wykorzystania istniejących mocy produkcyjnych, rozbudowy fabryk maszyn rolniczych, a także szerszego włączenia do produkcji prostych narzędzi również przedsiębiorstw TOR.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zdajemy sobie sprawę jak wielkim problemem rolnictwa jest zaopatrzenie rynku wiejskiego w materiały budowlane oraz węgiel. Nie dysponujemy jeszcze pełnym rozliczeniem bilansowym, zwłaszcza w horyzoncie roku 1985, tym niemniej Rząd stoi na stanowisku, że do tego czasu powinny być w pełni zaspokojone potrzeby rolnictwa i wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Zasadnicze znaczenie dla poprawy warunków rozwoju rolnictwa mają ekonomiczne mechanizmy sterowania, warunkujące opłacalność produkcji. Mają one tym większe znaczenie dzisiaj, bowiem w sytuacji spadku produkcji rolniczej w 1980 roku, a co za tym idzie spadku dochodów ludności, pogłębia się w sposób niekorzystny dysparytet dochodowy wsi. Rząd uznał za niezbędne uporządkowanie całego systemu cen rolnych, z uwzględnieniem poziomu kosztów produkcji i utrzymania. Sądzimy, że nowa polityka cen rolnych wyraźnie pobudzi aktywność produkcyjną wsi i stworzy stabilne warunki dla orientacji produkcyjnej rolników.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z dnia 17.11.1980 roku z dniem jutrzejszym zostają podniesione ceny skupu mleka o 2 zł, żywca bydlęcego o 9 zł, wieprzowego o 8 zł, (pragnę przypomnieć, że zwiększyliśmy cenę żywca wieprzowego o 5 zł od 1 września tego roku, czyli praktycznie jest to wzrost cen o 13 zł), drobiowego o 7,5 zł za kg.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Od 1 lipca 1981 roku wejdą w życie nowe ceny zbóż, wyższe średnio o ok. 185 zł za kwintal. Od nowych zbiorów, a więc także od 1 lipca podniesione zostaną również ceny skupu rzepaku o 390 zł, buraków cukrowych o 60 zł, oraz tytoniu o 30% i chmielu o 25%. Wprowadzone podwyżki cen mają na względzie nie tylko niezbędny dla reprodukcji rozszerzonej wzrost dochodów ludności, ale poprawę wzajemnych relacji między poszczególnymi cenami produktów rolnych. Jest to więc kompleksowe porządkowanie polityki cenowej w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Jednocześnie z dniem jutrzejszym zostaną podwyższone ceny zbytu pasz treściwych o 25%, natomiast w roku przyszłym — z chwilą wejścia w życie nowych cen skupu zbóż, ceny zbytu pasz zwiększone zostaną ó dalsze 8%.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wprowadzone zmiany cen zbytu pasz treściwych dla odbiorców indywidualnych i jednostek gospodarki uspołecznionej będą — powinny przynajmniej — stymulować poprawę efektywności ich wykorzystania i zapewnią większą opłacalność produkcji zwierzęcej opartej na paszach gospodarskich. Jest to więc decyzja — powiedzmy sobie szczerze — w części antyimportowa. Od 2 stycznia o 40% wzrosną również opłaty za. usługi produkcyjne. Ja może tutaj te 40% pozwolę sobie skomentować — jest to wskaźnik bardzo wysoki w relacji z poprzednimi — w ogólnej kwocie w układzie roku stanowi to nie więcej, jak Ok. 4 mld złotych po stronie obciążeń wsi. Zmiany w cenach usług rolniczych zmierzają do zbliżenia ich poziomu, do faktycznego kosztu.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W wyniku podjętych regulacji cenowych istotnie wzrosną dochody netto rolnictwa, zapewniając jednocześnie pełną opłacalność wszystkim gałęziom produkcji rolniczej. Rząd oczekuje, że rolnicy indywidualni i pracownicy PGR, członkowie spółdzielni produkcyjnych odpowiedzą na tę decyzję zwiększeniem produkcji rolniczej, przede wszystkim zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Rada Ministrów podjęła również uchwałę o prowadzeniu pogłębionych analiz kosztów produkcji i kosztów utrzymania ludności wiejskiej, a także o systematycznej kontroli ustalania i przestrzegania cen detalicznych na środki produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Od 1.1.1981 r. zamierzamy również zmodyfikować system kredytowy, uwzględniając: regionalne zróżnicowanie warunków produkcji; ustanowienie specjalnych preferencji dla inwestycji modernizacyjnych i uzupełniających, (np. silosy, paszarnie); rozszerzenie kredytu inwestycyjnego dla rolników przejmujących gospodarstwa, znacznie powiększających obszar gruntów lub zakupujących ciągniki i maszyny rolnicze; ujednolicenie stawek umorzeń dla wszystkich gospodarstw chłopskich; wprowadzenie zmian w zasadach kredytowania indywidualnego budownictwa na wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Jednym z ważnych ogniw jest ukształtowanie i umocnienie poczucia stabilizacji, co ma szczególnie silny związek z gospodarką ziemią. Stoimy na gruncie wyrażonych w stanowisku Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL zasad, że ziemia, jako najwyższe dobro narodowe powinna znajdować się w rękach tego użytkownika, który ją najlepiej wykorzysta. Jest to podstawowy warunek wzrostu jej produktywności. Uznajemy ponadto, że transfer ziemi, a zwłaszcza rozdysponowanie zasobów PFZ, powinien służyć przede wszystkim poprawię struktury obszarowej wszystkich rozwojowych gospodarstw indywidualnych. Zasady te często niestety były naruszane. Rząd podejmie wszelkie niezbędne środki organizacyjne i prawne, aby zapewnić pełne ich respektowanie. Uważamy, że w zakresie gospodarki ziemią zwiększona powinna być stanowiąca rola samorządu wiejskiego, w którym upatrujemy ważnego partnera w realizacji tej dziedziny polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Pragnę poinformować, że Rząd w najbliższym czasie wniesie do laski marszałkowskiej projekt nowelizacji ustaw dotyczących gospodarki ziemią. Dotyczy to ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów, której rozwiązania prawne powinny znacznie ostrzej sprecyzować zasady ochrony. Przewiduje się m.in. wprowadzenie obowiązku fizycznego rekompensowania ubytku gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolniczej, zaostrzenie rygorów finansowych, wprowadzenie jednoznacznych kryteriów oceny stopnia wykorzystania gruntów przez wszystkich użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W projektowanej nowej ustawie o scalaniu gruntów przewidujemy wprowadzenie zasady równouprawnienia wszystkich sektorów w inicjowaniu prac scaleniowych oraz pełnego pokrywania kosztów tych prac z budżetu państwa; tworząc dodatkowe udogodnienia dla rolników indywidualnych, którzy wystąpią z inicjatywą likwidacji szachownicy pól czy wymiany gruntów.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Pragnę ponadto poinformować, że Minister Rolnictwa wspólnie z zainteresowanymi resortami dokona oceny skuteczności działania ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym rolników i w. oparciu o to Rząd podejmie określone działanie.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Te prawne rozwiązania w istotny sposób mogą wzmocnić poczucie stabilizacji i zaufania do polityki rolnej. Skuteczność działań mających na celu wzrost produkcji rolniczej w znacznym stopniu zależy od racjonalnych rozwiązań w organizacji samej produkcji. Jest niewątpliwe, że w nadchodzących latach głównym źródłem wzrostu powinna być przede wszystkim poprawa efektywności gospodarowania, w tym zwłaszcza efektywności wykorzystania całego zespołu plonotwórczych czynników produkcji. Jest to wprawdzie obowiązek samych producentów rolnych, ale jest oczywiste, że w dużym stopniu pobudzenie efektywności gospodarowania zależy od właściwej instrumentacji posunięć organizacyjnych ogniw zarządzania rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Odnosi się to np. do problemu polityki rozdysponowania takich środków produkcji, jak nawozy mineralne czy pasze. Przyrost dostaw nawozów mineralnych będzie przede wszystkim kierowany do gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W nadchodzącej pięciolatce położony zostanie nacisk na poprawę zarówno ilościowego, jak i jakościowego zaopatrzenia rolnictwa w kwalifikacyjny materiał siewny i sadzeniaki. Zwiększony zostanie jego asortyment, a przede wszystkim poprawiona jakość zarówno w drodze rozszerzania produkcji nasiennej, jak lepszego wyposażenia zaplecza materialnego. Przewiduje się również poprawę produktywności inwentarza żywego w wyniku rozszerzenia nowych metod hodowlanych, usprawnienia rozrodu zwierząt, do czego niezbędne będzie dodatkowe wyposażenie w środki transportu i inne urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Istotnym ogniwem doskonalenia systemu wdrażania i upowszechniania nowych odmian roślin i metod hodowli zwierząt stać się powinny jednostki zaplecza naukowo-badawczego rolnictwa. Przewidujemy wprowadzenie w organizacji tych jednostek zmian, zapewniających koncentrację wysiłków na głównych problemach rolnictwa, zapewnimy również niezbędne ich dozbrojenie materialne.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wiele dla wzrostu produkcji rolniczej można zdziałać przez lepsze dostosowanie struktury zasiewów do potrzeb gospodarki żywnościowej, lepiej przystosowując rozmieszczenie produkcji do warunków glebowo-klimatycznych poszczególnych rejonów. W tym zakresie mieliśmy do czynienia z wieloma przypadkami nieracjonalności, wymuszania wadliwej struktury i specjalizacji produkcji, kosztownej pogoni za nowinkarstwem. Praktyki te wyeliminujemy m. in. w drodze zaniechania nadawania założeniom planu w zakresie rozwoju produkcji rolniczej charakteru wskaźników dyrektywnych.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zasadniczego usprawnienia wymaga również system produkcyjnej obsługi rolnictwa, organizacji zbytu i obrotu produktami rolnymi, organizacji zaopatrzenia i usług dla wsi. Chodzi tu nie tylko o poprawę jakości obsługi, ale o zapewnienie warunków, w których rolnik będzie rzeczywiście oszczędzał czas, ten bodaj najważniejszy czynnik umożliwiający skoncentrowanie uwagi na dopilnowaniu procesu technologicznego. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że w tym zakresie Rząd przewiduje podjęcie odpowiednich środków organizacyjnych i prawnych. Kierunek na poprawę efektywności gospodarowania i podniesienie produktywności gruntów zostanie aktywnie wsparty polityką inwestycyjną.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Rząd nada szczególnie wysoką rangę inwestycjom związanym przede wszystkim z podniesieniem produktywności ziemi. Doświadczenia klęskowego roku 1980 nakazują zdecydowane powiększenie zakresu prac melioracyjnych w latach 1981–1985. Zakres programu będą wyznaczały dostawy rurek drenarskich, armatury i rur instalacyjnych, a także sprzętu do mechanizacji prac melioracyjnych. Zakłada się również rozszerzenie zakresu prac rekultywacyjnych i użyźnieniowych.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Nakłady inwestycyjne skierowane zostaną również na zadania ograniczające straty płodów rolnych, w tym głównie pasz, budownictwo silosów, magazynów i przechowalni, przyspieszając postęp biologiczny, rozbudowę zaplecza technicznego rolnictwa, energetyzację wsi oraz poprawę warunków socjalno-mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Rząd, zwiększając zaopatrzenie w materiały budowlane i kredyty inwestycyjne stoi na stanowisku tworzenia dogodnych warunków dla znacznego rozszerzenia przez rolników indywidualnych inwestycji produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Natomiast w jednostkach sektora uspołecznionego nie przewiduje się w zasadzie podejmowania nowego budownictwa inwentarskiego, z wyjątkiem nowo powstających jednostek posiadających naturalne warunki paszowe i organizacyjne dla podejmowania produkcji zwierzęcej lub w jednostkach istniejących, które legitymują się nadwyżkami pasz. Prowadzona będzie również kontynuacja budów rozpoczętych i modernizacja starych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W podjętych pracach nad racjonalizacją organizacji produkcji rolniczej odrębne miejsce zajmują jednostki gospodarki uspołecznionej. Ostatnio sektor uspołecznionego rolnictwa jest przedmiotem krytyki. W szeregu przypadkach krytyka ta jest w pełni zasadna. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że mały postęp w efektywności gospodarowania i skala dotacji dla gospodarki uspołecznionej wiąże się w znacznym stopniu z wadliwymi mechanizmami ekonomicznymi, które dotyczą całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Pełne uporządkowanie warunków rozwojowych nastąpić może z chwilą wejścia w życie zamierzonej reformy gospodarczej. Źródłem poważnych trudności w rolnictwie uspołecznionym są braki w technicznym dozbrojeniu, uniemożliwiające pełne zamknięcie ciągów technologicznych. Nie znaczy to wcale, że już w krótkim czasie nie jest możliwe wyeliminowanie wadliwych rozwiązań czy zwyczajnej nieudolności.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Jednostki sektora uspołecznionego, a zwłaszcza państwowe gospodarstwa rolne, spełniają ważne funkcje gospodarcze. Obok produkcji żywności wytwarzają one szereg ważnych rolniczych środków produkcji dla rolnictwa, nasion, sadzeniaków, materiału zarodowego, inwentarza żywego.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Umocnienie sektora uspołecznionego leży więc również w interesie rolnictwa indywidualnego. Głównym zadaniem jednostek sektora uspołecznionego w najbliższej 5-latce jest osiągnięcie zasadniczej poprawy efektywności gospodarowania. Oznacza to potrzebę umocnienia gospodarki i jej zasadniczego usprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Poprawa efektywności gospodarowania wymaga uwolnienia gospodarstw od krępującego systemu dotychczasowych metod zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Z tego właśnie względu przewiduje się już w roku przyszłym wprowadzenie daleko idących zmian w organizacji i zarządzaniu oraz w systemie ekonomiczno-finansowym PGR. Zmiany te będą działać w kierunku poprawy efektywności gospodarowania i wyboru bardziej racjonalnej struktury produkcji, m.in. wydatnego zwiększenia towarowej produkcji zbóż, do której gospodarka wielkotowarowa jest szczególnie predysponowana.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Porządkowana również będzie nadmiernie scentralizowana struktura organizacyjna przedsiębiorstw. W ten sposób stworzone zostaną również warunki dla odrodzenia rzeczywistej samorządności załóg pracowniczych, wyzwolenia ich twórczej inicjatywy i przedsiębiorczości. Podobnego typu zmiany systemu organizacji i zarządzania oraz systemu ekonomiczno-finansowego podejmuje się w spółdzielniach produkcyjnych. Zmiany te powinny umożliwiać dalszy ich rozwój, przy równoczesnym przywróceniu autentycznego, samorządnego charakteru spółdzielczości produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Również w odrodzeniu spółdzielczości wiejskiej Rząd upatruje ważnego sojusznika w skutecznym wyprowadzaniu rolnictwa z trudnej sytuacji. Pragnę zapewnić, że odradzający się ruch samorządowy wsi znajdzie wszechstronną pomoc i wsparcie ze strony władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Zdajemy sobie sprawę, że ostateczny kształt i funkcje samorządu wiejskiego czy spółdzielczego określą sami rolnicy. Uznajemy nie tylko prawo samorządu do obrony interesów rolników i partnerskiego uzgadniania zasad rozwojowych gospodarki żywnościowej. Uważamy, że samorząd wiejski i spółdzielczy powinien być wyposażony w szerokie uprawnienia decyzyjne tak w odniesieniu do podejmowanych inicjatyw społecznych, jak gospodarowania własnymi środkami, np. Funduszem Rozwoju Rolnictwa, współdecydowania o sposobie wykorzystania i rozdysponowania ziemi czy innych środków produkcji. Samorząd ten powinien być wyposażony w szerokie uprawnienia kontrolne. W ramach samorządu producentów rolnych mogą i powinny powstawać różne związki i zrzeszenia branżowe czy też mogą funkcjonować własne jednostki gospodarcze, świadczące szeroki zakres usług. Uważamy, że umocnienie organizacyjne i gospodarcze samorządu wiejskiego wymaga przemieszczenia w obszar samorządowego zarządzania niektórych jednostek państwowych, świadczących usługi o zasięgu lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Jak wszędzie, w każdej sferze życia gospodarczego i społecznego o końcowych efektach naszych zamierzeń decyduje człowiek, jego stosunek do obywatelskich obowiązków, jego zasób wiedzy i kwalifikacji, jego zaangażowanie. Nie zawsze te aspekty sprawy były przez nas właściwie widziane. Jeśli chcemy skutecznie i szybko rozwiązać problem wyżywienia narodu, nastąpić powinna swoista reorientacja naszej polityki wobec człowieka — producenta na wsi, zmiana charakteru relacji między rolnikiem-producentem a ogniwami obsługi wsi i organami administracji państwowej. Przywrócenie właściwych stosunków w tym zakresie będzie procesem długim. Chcę jednak zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd podejmie niezbędne działania, aby umacniać pozycję zawodu rolnika oraz by szybciej wyrównać warunki bytu i warunki socjalne ludności miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Jest to niezbędne, jeśli chcemy w sposób trwały wiązać zwłaszcza młode pokolenie z pracą i życiem na wsi. Już w najbliższym czasie przewiduje się wprowadzenie zmian w systemie organizacyjnym oświaty rolniczej. Uważamy, że system szkolenia zawodowego na poziomie zasadniczym i średnim powinien być bezpośrednio związany z resortem rolnictwa. Przewidujemy również wprowadzenie od przyszłego roku zmian w organizacji służb doradztwa i instruktażu fachowego.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Jak wynika ze wstępnych szacunków Ministerstwa Rolnictwa w całym okresie następnej pięciolatki wzrost globalnej produkcji rolniczej w porównaniu do średniego poziomu z lat 1976–1980 może osiągnąć ok. 19–21%. W stosunku do przewidywanego wykonania 1980 r. zakładany wzrost produkcji roślinnej wyniesie od 27–29%, a produkcji zwierzęcej ok. 12%. Nie jest to tempo wzrostu, które w pełni może zaspokoić potrzeby wyżywienia narodu. Na tyle jednak, jak się szacuje, stać będzie rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wskaźniki te nie są równoznaczne z tempem wzrostu zaopatrzenia ludności w żywność. Rzecz w tym, że produkcja żywności może być większa, choćby z tytułu lepszego wykorzystania produktów i surowców, ograniczenia strat, większego uszlachetnienia i większego stopnia przetworzenia. Sprawy te znajdą swoje odbicie w informacji o rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Przedstawiony przegląd zamierzeń Rządu nie stanowi pełnego rejestru spraw. Jak już wspomniałem, pełna koncepcja programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej będzie w krótkim czasie opracowana. Znajdzie ona swój wyraz w projekcie NPSG na lata 1981 — — 1985. Przedkładając tę informację, kierowaliśmy się potrzebą poinformowania obywateli posłów o zakresie prac i przewidywanych zamierzeniach. Uznaliśmy również, że dopiero na tle możliwych do podjęcia środków i przedsięwzięć wolno określać szanse i tempo rozwoju produkcji rolnej. Pełne przeanalizowanie możliwości gospodarki narodowej w tworzeniu przesłanek rozwojowych dla gospodarki żywnościowej zajmie jeszcze sporo czasu. Trzeba zakończyć również analizę sytuacji gospodarczej i określić rzetelnie jej diagnozę. Odnosi się to również do rolnictwa. Prowadzone są w tym zakresie intensywne prace w grupach ekspertów i jednostkach badawczych.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Jedno nie ulega wątpliwości. Start do przyszłej 5-latki jest bardzo trudny. Czeka nas okres likwidowania strat i odbudowy produkcji. Jednak w świetle przedstawionych uwarunkowań można założyć, że okres 1981–1985 może stać się konkretnym etapem w rozwiązywaniu problemu wyżywienia narodu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Obecnie proszę o zabranie głosu Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu obywatela Jana Załęskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Główne problemy dotyczące obecnej niesłychanie trudnej i złożonej sytuacji w rolnictwie i kierunki polityki rolnej omówił przed chwilą Minister Rolnictwa. W moim wystąpieniu pragnę poinformować obywateli posłów o aktualnej sytuacji przemysłu spożywczego, o głównych naszych działaniach i konkretnych przedsięwzięciach, zapewniających obecnie i do nowych zbiorów dostarczenie ludności możliwie dużej ilości przetworzonych produktów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Produkcja przemysłów spożywczych zależy przede wszystkim od poziomu skupu surowców roślinnych i zwierzęcych. W wyniku wyjątkowo niekorzystnej sytuacji w rolnictwie skupiliśmy i skupimy z tegorocznych zbiorów tylko 55–65% planowanych ilości surowców roślinnych, to jest zbóż, buraków cukrowych, rzepaku, owoców, warzyw, tytoniu — zaś skup ziemniaków przemysłowych osiągnie kilkanaście procent, przy około 40% wykonania skupu ziemniaków jadalnych. Ograniczenie przerobu surowców roślinnych istotnie zmniejszy pulę tradycyjnych odpadów paszowych, jak wysłodki, melasa, wycierka, wywar gorzelniany, wytłoki, młóto piwowarskie. Pogarsza to niedobrą już sytuację paszową w rolnictwie, która wpływa ujemnie na wielkość i rytmikę skupu produktów zwierzęcych. Spada skup mleka, żywca wieprzowego i wołowego, rośnie w skupie zwierząt udział prosiąt, cieląt, krów mlecznych i macior. Lokowanie prosiąt i cieląt do dalszego odchowu napotyka trudności. Decyzje rolników o sprzedaży żywca podejmowane są szybko, w miarę oceny faktycznej sytuacji paszowej gospodarstw i szybko zachodzących zmian w opłacalności produkcji, szczególnie trzody. Tak np. w I połowie listopada, przy poziomie kontraktacji 82–83% w stosunku do roku ubiegłego, skup zwierząt przekraczał w ciągu szeregu dni 110–120% poziomu ubiegłego roku i w niektórych dniach był o ponad 50% wyższy od spodziewanego. Średnia waga trzody spadła o 5 kg. Udział macior w skupowanej trzodzie wynosi 11,4%, czyli o 3,3 pkt. więcej niż w ubiegłym roku. Udział krów w skupie bydła z gospodarki chłopskiej osiąga aktualnie poziom 36%. W sumie oceniamy, że skup mleka w bieżącym roku nie będzie wyższy od roku ubiegłego, skup mięsa będzie niższy o 120 tys. ton od planowanego i 160 tys. ton niższy od skupu ubiegłorocznego, pomimo przekroczenia planu skupu drobiu.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Poważną konsekwencją ograniczonego skupu jest zmniejszenie produkcji szeregu wyrobów, w tym szczególnie cukru do ok. 1080 tys. ton, mączki ziemniaczanej do ok. 15 tys. ton — planowaliśmy 220 tys. ton, produktów opartych na mączce i syropie ziemniaczanym, a szczególnie cukierków, a także budyni, kisieli, przetworów owocowo-warzywnych, napojów, piwa, mleka w proszku i zagęszczonego. W wyniku zmniejszonego zaopatrzenia ludności miast w ziemniaki wystąpił wzrost zapotrzebowania na mąkę, chleb, makarony i kasze. Zmniejszony skup trzody i jej ubój w niższych wagach powoduje pogorszenie bilansu tłuszczów zwierzęcych, co wzmaga zapotrzebowanie na masło i tłuszcze roślinne. Te wynikające z sytuacji w rolnictwie zmiany w produkcji i zapotrzebowaniu na produkty spożywcze, przy ograniczonych zdolnościach przetwórczych przemysłu, a szczególnie możliwościach produkcji mąki, kasz, margaryny i olejów oraz chleba, powodują okresowe trudności na rynku żywnościowym. Trudności te pogłębione zostały dużym wzrostem dochodów ludności miejskiej i brakiem atrakcyjnej oferty rynkowej poza rynkiem żywnościowym.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dla przeciwdziałania napięciom na rynku żywnościowym zostały podjęte działania w kierunku zasadniczego ograniczenia eksportu, zwiększenia importu żywności i pasz, a także lepszego wykorzystania surowców w ich przetwórstwie przemysłowym na podstawowe artykuły spożywcze.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W 1980 r. i trzech kwartałach 1981 r. zaniechano eksportu cukru, rzepaku, oleju rzepakowego, słodu, mrożonek i przetworów owocowo-warzywnych, spirytusu, a także bardzo ograniczono eksport mięsa i jego przetworów. Zapewniono import 50 tys. ton mięsa i 14 tys. ton smalcu, ponad 100 tys. ton cukru i duże ilości mączki ziemniaczanej, tytoniu, koncentratu pomidorowego oraz szeregu artykułów spożywczych, głównie z krajów socjalistycznych w ramach pomocy sąsiedzkiej.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Realizowany jest także ponadplanowy import ryżu, olejów, ziarna kakaowego, owoców cytrusowych. Ponadto podjęte zostały decyzje o imporcie w roku gospodarczym 1980–1981 zbóż — 8,4 mln ton, śrut poekstrakcyjnych — 1,4 mln ton, mączek rybnych — 150 tys. ton i chemicznych dodatków do pasz. Dzięki pomocy ZSRR import zbóż paszowych zostanie zwiększony w przyszłym roku o dalszy milion ton.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dla doraźnego łagodzenia sytuacji na rynku żywnościowym podjęliśmy w przemyśle spożywczym i podejmujemy następujące działania: w początkowym okresie opóźnionej kampanii cukrowniczej cały cukier kierowaliśmy na rynek, a jego stosowanie w przemyśle rozpoczęliśmy dopiero po wyprodukowaniu 300 tys. ton cukru. Dziś produkcja cukru przekroczyła 620 tys. ton i przebiega bez zakłóceń i dzięki dokładnej segregacji surowca dowożonego do przerobu bez strat z tytułu uszkodzenia mrozowego buraków.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Produkujemy na pełnych zdolnościach pieczywo cukiernicze, czekoladę, dżemy, marmoladę i powidła i spodziewamy się wkrótce nasycić nimi rynek, mimo znacznych wykupów obserwowanych po dłuższym braku tych wyrobów na rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Produkcję cukierków rozszerzymy po nadejściu pierwszych dostaw mączki ziemniaczanej bądź syropu z importu i trafią one na rynek przed świętami.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Zapewnimy ciągłe dostawy mąki, makaronu i ograniczone na razie zdolnościami produkcyjnymi dostawy kasz i płatków zbożowych. Dla pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na mąkę chlebową zmieniamy nieco profil produkcji młynów, dając więcej mąki wyższych wyciągów. Włączono do przemiałów usługowych dalsze młyny gospodarcze, spółdzielcze i prywatne. Przyśpieszyliśmy remonty młynów Sułkowice i Chmielów oraz osiąganie zdolności w nowych młynach w Mścicach i Niewachlowie, które do końca roku dadzą co najmniej 11 tys. ton mąki. Załogi młynów podjęły ciągłą pracę na 3 zmiany we wszystkie wolne soboty i co drugą niedzielę. Przy zdolnościach 814 tys. ton kwartalnie zapewnimy dostawy 900 tys. ton mąki w IV kwartale, uzupełniając importem i przemiałem usługowym w CSRS. W IV kwartale br. dostawy mąki będą wyższe od dostaw roku ubiegłego o ponad 60 tys. ton, kasz i płatków zbożowych — o 3 tys. ton i makaronów — o ponad 3 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Chciałbym zapewnić, że przy uspokojeniu rynku przemysł w pełni zaspokoi potrzeby w zakresie przetworów zbożowych. Zwracam się z trybuny sejmowej z apelem do społeczeństwa o niedokonywanie zakupów mąki, kasz i makaronów ponad bieżące potrzeby wyżywienia, stwarzać to może bowiem zbędne napięcia na rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Wobec niedoboru surowców nie będziemy w roku 1981 rozszerzać produkcji win, wódek i papierosów, uznając osiągnięte w tym kraju poziomy spożycia za co najmniej dostateczne. W praktyce damy niższą produkcję win i będziemy dążyć do zmniejszenia sprzedaży wódek i papierosów.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Trudniejsza jest sytuacja w zaopatrzeniu w mięso i tłuszcze zwierzęce. Należy się liczyć w przyszłym roku ze znacznie pogłębionym spadkiem skupu żywca, o czym mówił Minister Kłonica. Zwiększony import zbóż i pasz i podjęte decyzje cenowe, o których szczegółowo mówił Minister Rolnictwa, powinny stworzyć warunki dla zahamowania spadku pogłowia w okresie do nowych zbiorów. Sprawą zasadniczą jest utrzymanie stada podstawowego. Aby temu sprzyjać, już wprowadziliśmy nieograniczoną kontraktację prosiąt i warchlaków na II kwartał 1981 r. oraz podjęliśmy na szeroką skalę interwencyjny skup prosiąt po korzystnych cenach.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W celu ułatwienia każdemu zakupów mięsa i tłuszczów zwierzęcych zamierza się wprowadzić na okres przejściowy system zaopatrzenia kartkowego na te artykuły. Dla łatwiejszego wprowadzenia tego systemu, przemysł mięsny zmniejsza liczbę asortymentów wędlin i wyrobów wędliniarskich, zwiększa w dostawach na rynek miejski udział mięsa kosztem wędlin. Pozwoli to wygospodarować więcej tłuszczów zwierzęcych z produkcji krajowej. Przy zmianach asortymentowych wprowadzono nowe receptury i zapewniono istotną poprawę jakości wędlin, salcesonów i innych wędlin podrobowych.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Wysoki Sejmie! Spadek produkcji rolnej i zmniejszony skup surowców rolnych z tym większą ostrością stawiają problem zaostrzenia walki z wszelkimi przejawami marnotrawstwa surowców, z ich stratami i ubytkami w skupie, obrocie, w przechowalnictwie i przetwórstwie. Do spraw tych przywiązujemy wielką wagę i będziemy je wspólnie z zainteresowanymi organizacjami konsekwentnie rozwiązywać. Wydaliśmy zdecydowaną walkę wszelkim nadużyciom w skupie. Podejmujemy decyzje o szanowaniu przez aparat skupu czasu rolnictwa. Dajemy już dziś np. pierwszeństwo w otrzymywaniu wysłodków tym, którzy dostarczają buraki zaprzęgami konnymi.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Uprościliśmy klasyfikację w skupie trzody i upraszczamy klasyfikację bydła. Opracowywane nowe cenniki skupu zwierząt rzeźnych będą zawierać już ceny wg uproszczonej klasyfikacji. Pozwoli to zlikwidować źródło nieporozumień i nadużyć w kontakcie z dostawcami.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Usprawniając odbiory przez rozszerzenie odbiorów bezpośrednich z gospodarstwa, będziemy także w punktach skupu żywca umacniać kontrolę społeczną. Będziemy korzystać ze współpracy zrzeszeń i związków branżowych rolników na szczeblu zakładów przemysłowych i zjednoczeń oraz z instruktażu produkcyjnego dla rolników. Zamierzamy umocnić rolę umowy kontraktacyjnej przez zwiększenie dyscypliny wykonania obustronnych zobowiązań. W rozwoju upraw specjalistycznych, np. tytoniu, chmielu, jęczmienia browarnego wyraźnie zacieśnimy współpracę z rolnikami i zwiększymy zakres świadczonej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Realizując zasadę ściślejszej i aktywnej współpracy przemysłu spożywczego z rolnictwem, staramy się współdziałać dla poprawy sytuacji paszowej. Podejmujemy szereg działań dla wykorzystania na cele paszowe wszystkich przydatnych odpadów przemysłu spożywczego. Przesuwamy część przerobu melasy na spirytus do gorzelni rolniczych. Podejmujemy działania dla pełnego wykorzystania ubocznych artykułów uboju i padliny. Rozszerzamy produkcję mączek zwierzęcych w przemysłach mięsnym, drobiarskim, żelatynowym i utylizacyjnym do poziomu 115 tys. ton w roku bieżącym. Rośnie też krajowa produkcja mączek rybnych. Podejmujemy razem z Ministrem Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej i Ministrem Finansów działania dla zapewnienia dostatecznych i rytmicznych dostaw białkowych komponentów paszowych i innych importowanych składników mieszanek i koncentratów paszowych. Nie zawsze starania nasze są w porę uwieńczone sukcesem. Stąd podnoszone jeszcze krytyczne głosy o zmniejszonej efektywności pasz, szczególnie drobiarskich. Przywiązujemy do tych głosów szczególną wagę i wprowadzamy odstępstwa w recepturach tylko w wypadkach niedoboru komponentów. Wszystkie wprowadzane receptury pasz badamy biologicznie. Rozbudowujemy też potencjał analityczny Państwowej Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Spożywczych dla umocnienia kontroli nad jakością produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Po przezwyciężeniu obecnej trudnej sytuacji paszowej w rolnictwie przez utrzymanie pomocy paszowej państwa na poziomie 7,7 mln ton, będziemy w oparciu o nowe relacje cen zbóż, pasz i produktów zwierzęcych dążyć do szerszego oparcia produkcji zwierzęcej na lokalnych, własnych zasobach pasz. A więc nie dzisiaj, ale docelowo chcemy obok mieszanek pełnoporcjowych zwiększać w dostawach dla rolnictwa udział koncentratów wysokobiałkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Obywatele Posłowie! Wykonanie zadań stojących obecnie przed przemysłem spożywczym wymaga reorientacji polityki inwestycyjnej. Wychodząc naprzeciw potrzebom społeczeństwa, w celu zaspokojenia rosnących potrzeb rynku spożywczego, będziemy kierować środki inwestycyjne na modernizację i kończenie tych rozpoczętych inwestycji, które już w roku 1981 mogą dać przyrosty produkcji z dostępnych surowców. Kosztem 3 mld zł możemy uzyskać już w 1981 r. przyrost zdolności produkcyjnych w cenach zbytu 5 mld zł. Na budownictwo inwestycyjne w kluczowym przemyśle spożywczym w 1981 r. będą skierowane nakłady o ponad 50% wyższe od tegorocznych. Kierujemy je na przechowalnictwo, przetwórstwo dla potrzeb rynku oraz rozwój utylizacji produktów ubocznych i odpadowych.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W dalszych latach 5-latki zapewnimy:</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">— w przemyśle młynarskim przyrost zdolności produkcji mąki pszennej o 800 tys. ton na rok oraz zwiększenie produkcji kaszy, płatków i makaronów; wymaga to modernizacji i rozbudowy 70 młynów PZZ i CZSR „Samopomoc Chłopska” oraz budowy 3 młynów handlowych w regionach południowych i 15 młynów agregatowych o konstrukcji stalowej, szybko wznoszonej;</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">— w przemyśle piekarskim w celu poprawy jakości pieczywa trzeba zapewnić przyrost nowych zdolności o 180 tys. ton na zmianę;</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">— w przemyśle cukrowniczym zwiększenie zdolności o 20–25 tys. ton na dobę.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Na te trzy branże oraz przemysły mleczarski i owocowo-warzywny zamierzamy wydatkować 60% ogólnych nakładów przemysłu spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Przeprowadzimy modernizację margarynowni w Bodaczowie, Warszawie, Brzegu i Szamotułach oraz olejarni i margarynowni w Kruszwicy.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Będziemy nadal zwiększać zdolności w produkcji i w ubojach drobiu o co najmniej 120 tys. ton na rok i odpowiednio rozbudowywać wytwórnie pasz i zakłady utylizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Chcemy też dokonać dalszego, przyśpieszonego rozwoju przemysłu rybnego, aby złagodzić niedobory mięsa i białka zwierzęcego.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Zakładamy, że w latach 1981–1985 nastąpi zaspokojenie potrzeb społecznych na artykuły zbożowe, mączne, margarynę i tłuszcze roślinne, przetwory owocowo-warzywne, mrożone wyroby kulinarne, przetwory mleczne oraz przetwory dla. żywienia dzieci, a we wszystkich pozostałych branżach i grupach produktów spożywczych nastąpi dalsza wyraźna poprawa zaspokojenia potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Pełne zagospodarowanie surowca — wszystkich składników oraz cennych odpadów i produktów ubocznych — wymaga zarówno nowych technologii, jak i przede wszystkim wyposażenia przemysłu spożywczego w maszyny i urządzenia oraz materiały opakowaniowe i opakowania. W gospodarce żywnościowej nie tylko rolnictwo, ale i przemysł spożywczy są w realizacji swych zadań w znacznym stopniu uzależnione od dostaw z innych działów gospodarki narodowej. Tymczasem dotychczas krajowa produkcja maszyn i urządzeń specjalistycznych pokrywała potrzeby przemysłu spożywczego zaledwie w 40%, a produkcja opakowań w 70%.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Oceniamy, że zapotrzebowanie przemysłu spożywczego na maszyny i urządzenia w latach 1981–1985 wyniesie około 80 mld zł, tj. o 30% więcej niż wyniosą dostawy w bieżącej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Szczególnie intensywnego rozwoju wymaga produkcja maszyn dla przemysłu mleczarskiego, owocowo-warzywnego, ziemniaczanego, olejarskiego, paszowego, zbożowo-młynarskiego i piekarnictwa. Istniejący potencjał przemysłu maszyn i urządzeń spożywczych jest obecnie w stanie zaspokoić zaledwie połowę potrzeb przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Niezbędne jest też pełne pokrycie zapotrzebowania przemysłu spożywczego na opakowania i materiały opakowaniowe, a zwłaszcza na opakowania metalowe, folię aluminiową, folię z tworzyw sztucznych i folię wiskozową, transporterki i pojemniki z tworzyw sztucznych, butelki i słoje szklane, opakowania z papieru i tektury oraz worki papierowe itp. W trakcie opracowywania rządowego programu rozwoju gospodarki żywnościowej uzgadniamy obecnie zakres i sposób pokrycia tych potrzeb w kraju i w ramach kooperacji krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W ramach spraw związanych z sytuacją w przemyśle spożywczym pragnę obywateli posłów poinformować o ofiarnej i pełnej społecznego zaangażowania postawie i pracy załóg przemysłu spożywczego również w ostatnim okresie. Doceniając znaczenie dostaw rynkowych dla wyżywienia ludności — załogi nasze pracowały i pracują na ogół rytmicznie, tam gdzie pozwalają na to dostawy surowców, a zasięg i czas trwania strajków były mniejsze niż w innych gałęziach przemysłu. Liczba zgłaszanych postulatów była jednak ogromna i przekroczyła 5.400. Wszystkie te postulaty wnikliwie analizujemy i wykorzystamy do usprawnienia zarządzania, produkcji i poprawy warunków pracy i warunków socjalnych załóg.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Proszę Obywateli Posłów! Przedstawiając kierunki i działania podejmowane przez przemysł spożywczy dla poprawy sytuacji żywnościowej kraju, pragnę stwierdzić, że głównym warunkiem i gwarantem prawidłowego zaopatrzenia ludności w artykuły spożywcze jest stabilna, kompleksowa i konsekwentna polityka rolna i żywnościowa państwa, realizowana nie tylko przez rolnictwo i przemysł spożywczy, lecz wspólnie przez wszystkie działy naszej gospodarki narodowej. Pragnę wyrazić przekonanie, że tylko taka polityka, którą chcemy wprowadzić f powszechnie, i w przemyśle spożywczym, może zapewnić sukcesywne opanowywanie tak dziś dokuczliwych dysproporcji rynku żywnościowego i przynosić stopniową poprawę zaopatrzenia ludności w artykuły spożywcze. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Jerzy Wojtecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełJerzyWojtecki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wysłuchaliśmy przed chwilą dwóch informacji Ministrów Rolnictwa oraz Przemysłu Spożywczego i Skupu o stanie naszej gospodarki żywnościowej i kierunkach prac Rządu w celu jej poprawy. Wszyscy dobrze wiemy jak bardzo trudna jest dziś sytuacja produkcyjna rolnictwa i jakie olbrzymie kłopoty surowcowe ma przemysł spożywczy. Wszyscy też zdajemy sobie sprawę, jakie to mieć będzie konsekwencje w zaopatrzeniu społeczeństwa w produkty żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PosełJerzyWojtecki">Nie jestem zwolennikiem alarmistycznego określania stanu naszej gospodarki żywnościowe j. Ale jak inaczej można ocenić sytuację w rolnictwie, kiedy zebraliśmy o połowę mniej ziemniaków niż w roku ubiegłym? Nie tylko stwarza to olbrzymie niedobory paszowe szczególnie w chowie trzody chlewnej, ale także opóźnia terminowe Zaopatrzenie miast w ziemniaki jadalne. Z braku ziemniaków krochmalnie praktycznie nie podejmą kampanii przerobowej, a tak potrzebny w wielu gałęziach przemysłu krochmal trzeba będzie zaimportować — jeśli będzie skąd.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#PosełJerzyWojtecki">Także niskie zbiory buraków cukrowych nie pozwolą na wyprodukowanie cukru w ilościach niezbędnych na zaopatrzenie rynku. Przewiduje się, że niedobory cukru wyniosą co najmniej 400 tys. ton. Tymczasem ceny tego produktu na rynkach światowych przekroczyły 1 tysiąc dolarów za tonę. Łatwo wyliczyć, ile ten import będzie nas dodatkowo kosztował. Mówię dodatkowo, gdyż w planach przewidywano eksport cukru.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#PosełJerzyWojtecki">Także niedobory innych podstawowych produktów rolnych stwarzają konieczność zaimportowania z II obszaru płatniczego 50 tysięcy ton mięsa, pewnych ilości tłuszczów, prawie 40 tys. ton tytoniu i wielu innych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#PosełJerzyWojtecki">Przykłady te i inne mówią o skali trudności, przed jakimi stanęły władze w państwie, trudności znacznie większych od dotychczasowych. Jednocześnie bowiem dokonano i dokonuje się dalej wielkich wypłat pieniężnych, trafiających na bardzo słaby rynek wewnętrzny. Zwracam na te problemy uwagę, Obywatele Posłowie, gdyż ze skali trudności musimy wszyscy zdawać sobie sprawę i uzmysłowić sobie, że nie cud poprawi naszą sytuację, ale sami musimy wypracować drogi wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#PosełJerzyWojtecki">Dlatego w tych tak trudnych warunkach potrzeba, bardziej niż w innych, precyzyjnego, szybkiego, dynamicznego działania — wiarygodnego programu, który naród przyjmie i weźmie do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#PosełJerzyWojtecki">Tezy do takiego programu w rolnictwie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przedstawiły we wspólnym stanowisku pod powszechną dyskusję wsi 20 października bieżącego roku. Dyskusja nad tym dokumentem, postulaty i starania społeczności wiejskiej koncentrują się przede wszystkim na sprawach realizacji polityki w gminie, na perspektywach rozwoju gospodarstw, gospodarce ziemią, opłacalności produkcji, szacunku dla producenta rolnego, poprawie warunków pracy i życia na wsi, zdecydowanie lepszym zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji, zasadniczej zmianie w obsłudze wsi, odnowie samorządu wiejskiego, który równocześnie stać będzie na straży interesów producentów rolnych i demokratyzacji życia społecznego na wsi. Podobne dyskusje toczą się wśród załóg PGR i rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#PosełJerzyWojtecki">Do niektórych z poruszanych na zebraniach wiejskich spraw, a także przedstawionych w wystąpieniach ministrów, chciałbym się ustosunkować.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#PosełJerzyWojtecki">Na plan pierwszy wysuwa się dziś potrzeba pełnego wykorzystania wszystkich możliwości produkcji rolnej. Wbrew pozorom, możliwości takie są znaczne. Można je wykorzystać w wyniku poprawy gospodarki ziemią, lepszego wykorzystania budynków i całego majątku produkcyjnego rolnictwa oraz czasu pracy rolników i innych czynników produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#PosełJerzyWojtecki">Co powinniśmy uczynić, by te możliwości wykorzystać?</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#PosełJerzyWojtecki">Po pierwsze — moim zdaniem — musi nastąpić zdecydowana poprawa zaopatrzenia wsi w podstawowe i niezbędne surowce do produkcji rolnej: pasze, węgiel, cement, nawozy mineralne, środki ochrony roślin, dodatki do pasz itd. Z tych surowców rolnictwo produkuje żywność. Jeżeli ich zabraknie — mniej będzie również żywności.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#PosełJerzyWojtecki">Mówię o tym z takim naciskiem dlatego, żeby była wśród nas i w całym społeczeństwie zgoda co do tego, że jeżeli chcemy zwiększonej produkcji żywności, rolnictwo musi otrzymać niezbędne surowce w pierwszej kolejności oraz w ilościach pokrywających jego bieżące potrzeby i w terminach wyprzedzających cykle produkcyjne. Dlatego potrzebny jest zbilansowany i pewny w realizacji plan zaopatrzenia rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#PosełJerzyWojtecki">Po drugie — musimy zapewnić trwałą opłacalność produkcji rolnej. Przedstawione dzisiaj przez Rząd decyzje tak kompleksowe i radykalne o podniesieniu cen, są tego potwierdzeniem. Są one jednocześnie wyrazem wyjścia naprzeciw postulatom rolników. W wyniku tej podwyżki cen dochody rolników indywidualnych znacznie wzrosną. Jestem przekonany, że decyzje cenowe zostaną przyjęte przez wieś z uznaniem i wyzwolą nowe inicjatywy produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#PosełJerzyWojtecki">Po trzecie — jeśli chcemy wywołać ożywienie produkcyjne w naszym rolnictwie, to obok zwiększonego strumienia środków i opłacalności produkcji rolnej, musimy zapewnić realne gwarancje dla niepodważalnej pozycji gospodarstw indywidualnych w naszej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#PosełJerzyWojtecki">Stanowisko PZPR i ZSL w tej sprawie jest jasne. „Chłopskie rolnictwo — czytamy w wytycznych — zintegrowane licznymi więzami z gospodarką planową — to trwały element naszego życia gospodarczego”. Nikt nie ma prawa podważać czy nawet inaczej interpretować tej podstawowej zasady naszej polityki rolnej. Gospodarka indywidualna nie jest przeciwstawna gospodarce uspołecznionej, jest z nią ściśle powiązana i bez pomocy państwa nie mogłaby funkcjonować. Budujemy socjalizm w naszym kraju razem z rolnikami, szanując ich interesy oraz tworząc warunki dla rozwoju i unowocześnienia ich gospodarstw. Takie są bowiem racje społeczne i ekonomiczne kraju i państwa.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#PosełJerzyWojtecki">Jednocześnie stwarzać będziemy nadal korzystne możliwości rozwoju państwowym gospodarstwom rolnym i rolniczym spółdzielniom produkcyjnym. Trzeba tylko szybko podjąć decyzje umożliwiające wprowadzenie z dniem 1 stycznia przyszłego roku w PGR i RSP nowych systemów ekonomiczno-finansowych i układów zbiorowych. Systemów, dających większą samodzielność przedsiębiorstwom państwowym, zakładom i poszczególnym spółdzielniom.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#PosełJerzyWojtecki">W dyskusjach na wsi wyłania się poza tym szereg kwestii szczegółowych, dotyczących różnych aspektów realizacji polityki rolnej. Dotyczy to m.in. gospodarki ziemią. Rolnicy zgłaszają wiele zastrzeżeń do dotychczasowych sposobów rozdysponowania i zagospodarowania gruntów znajdujących się w dyspozycji państwa. Wskazują na liczne przypadki hamowania i utrudniania sprzedaży gruntów PFZ, bezpodstawne zrywanie umów dzierżawnych, przewlekłe załatwianie spraw związanych z kupnem ziemi.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#PosełJerzyWojtecki">To są bardzo poważne zarzuty, do których władza państwowa powinna się ustosunkować i wyciągnąć daleko idące wnioski. Nie możemy tolerować wypaczeń, biurokratyzmu i złej woli ludzi powołanych do realizacji — w naszym imieniu — polityki na tak ważnym odcinku gospodarki rolnej. Realizacja polityki gruntowej jest sprawdzianem wiarygodności całej polityki rolnej. Muszą być przestrzegane przyjęte wspólne zasady, że ziemia będzie przekazywana tylko i wyłącznie tym gospodarstwom, które potrafią ją trwale i efektywnie wykorzystać. Tylko wtedy rosnąć będzie zainteresowanie ziemią i pracą na roli. Bez tego nasze wysiłki w rozwijaniu produkcji rolniczej będą mało owocne.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#PosełJerzyWojtecki">Wydaje mi się, że Rząd powinien w niedługim czasie przedstawić propozycje nowelizacji ustaw w sprawie gospodarki ziemią oraz w trybie aktów wykonawczych zobowiązać podległe mu organy administracyjne do właściwej realizacji polityki gruntowej.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#PosełJerzyWojtecki">Podnoszony jest często problem efektywnego wykorzystania środków do produkcji rolnej i zgłaszane są zastrzeżenia w sprawie rozdziału. Sprawa ta wymaga również rozpatrzenia i podjęcia konkretnych zmian. Każdy kilogram pasz czy nawozów mineralnych musi przynosić efekty produkcyjne. Jeśli w którymś z gospodarstw nie przynosi, to jest to wystarczającym powodem do interwencji, włącznie z obniżeniem dostaw tych deficytowych i w dużym stopniu importowanych surowców do produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#PosełJerzyWojtecki">Kolejnym istotnym tematem jest poprawa obsługi rolnictwa. Widzę tutaj trzy podstawowe problemy do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#PosełJerzyWojtecki">Pierwszy — to takie ukierunkowanie działalności technicznej obsługi rolnictwa, aby uwzględniała rosnące potrzeby gospodarki indywidualnej z jednoczesnym zapewnieniem obsługi gospodarstw uspołecznionych, które nie posiadają własnego zaplecza technicznego. Rolnictwo posiada coraz więcej sprzętu, często specjalistycznego. Wiele gospodarstw indywidualnych dąży do mechanizacji prac w budynkach hodowlanych, prac uprawowych i innych, gdyż z braku rąk do pracy — ta droga jest często jedyną, umożliwiającą rozwój gospodarstw. Zaplecze techniczne rolnictwa musi więc do tych potrzeb dostosować swoją działalność.</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#PosełJerzyWojtecki">Drugi problem to dostosowanie organizacji skupu do coraz większych wymogów obsługi rolników. Musi to być aparat dla producenta rolnego, który go sprawnie i rzetelnie obsłuży. Wiele trzeba także usprawnić w działalności banków spółdzielczych i innych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#PosełJerzyWojtecki">Trzecie wreszcie zagadnienie do załatwienia, to zasadnicza zmiana pracy służby rolnej. To musi być partner do rozmów z rolnikiem, jego doradca, a nade wszystko inspirator rozwoju rolnictwa w rejonie działania.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#PosełJerzyWojtecki">W sprawach tych niezbędne są śmiałe decyzje i konkretne działania. W tej sferze bowiem rozstrzyga się — jak podkreśliłem — wiele spraw wzrostu produkcji rolnej i dlatego nie można utrzymywać stanu niezadowalającego.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#PosełJerzyWojtecki">Obywatele Posłowie! Podejmując działania doraźne dla poprawy zaopatrzenia i obsługi rolnictwa oraz usunięcia innych barier wzrostu produkcji rolnej, musimy stale pamiętać o perspektywach naszego rolnictwa. W przeciwnym wypadku będziemy dreptać w miejscu i nie wyrwiemy się z kręgu niedorozwoju gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#PosełJerzyWojtecki">Potrzeby są olbrzymie. Rolnictwo polskie jest w trakcie rekonstrukcji technicznej i unowocześniania całej bazy wytwórczej. Tak się bowiem w przeszłości składało, że w rozdziale nakładów inwestycyjnych, mimo wielu deklaracji, rolnictwo nie należało niestety do uprzywilejowanych.</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#PosełJerzyWojtecki">Dziś przed nami jest pytanie: co trzeba zrobić, by szybko zmienić ten stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-6.28" who="#PosełJerzyWojtecki">W normalnych warunkach społeczno-gospodarczych kraju odpowiedź na to pytanie byłaby prosta: trzeba więcej dostarczyć rolnictwu, by więcej od niego uzyskać. I tylko taka odpowiedź jest prawidłowa. Ale dziś, kiedy w gospodarce narodowej nawarstwiły się ogromne trudności i braki, kiedy zadłużenie kraju sięga granic możliwości państwa, kiedy dochód narodowy spada, nakłady inwestycyjne muszą być zredukowane, odpowiedź na to pytanie nie przychodzi łatwo.</u>
          <u xml:id="u-6.29" who="#PosełJerzyWojtecki">W tej sytuacji musimy dokonać wyboru. Potrzebna jest nie tylko społeczna zgoda na przyspieszenie rozwoju rolnictwa — bo taka zgoda jest chyba oczywista — lecz także zgoda na ograniczenie innych naszych potrzeb, gdyż gospodarka narodowa nie jest w stanie sprostać na raz wszystkim potrzebom rozwojowym, wszystkim żądaniom inwestycyjnym i innym. Słowem — musimy dokonać wyboru tego, co jest dla nas ważniejsze i pilniejsze. Wszelkie racje ekonomiczne, społeczne i polityczne przemawiają za tym, by w nadchodzącym pięcioleciu uczynić z rozwoju rolnictwa główne zadanie gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-6.30" who="#PosełJerzyWojtecki">Nie zapominajmy przy tym, że rolnictwo, to 15 milionów ludzi, którzy także chcą i mają prawo do poprawy swych warunków pracy i życia. Program rozwoju rolnictwa będzie więc sprawdzianem skuteczności rozwiązań dwóch ważnych i ściśle ze sobą związanych spraw w kraju — poprawy wyżywienia narodu i poprawy bytu ludności wiejskiej. Dlatego kierując się nadrzędnymi racjami społecznymi, musimy stworzyć na wsi warunki pracy i życia zbliżone do tych, które istnieją w mieście. Wiele na tej drodze już zrobiono, wiele mamy jeszcze do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-6.31" who="#PosełJerzyWojtecki">Od 8 lat wieś korzysta z bezpłatnej opieki lekarskiej. Wiemy jednak, że sporo trzeba zmienić i usprawnić w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-6.32" who="#PosełJerzyWojtecki">Od lipca bieżącego roku wieś korzysta z systemu emerytalnego, który, co byśmy o nim nie powiedzieli, jest zwrotem w sytuacji socjalnej ludności wiejskiej. Jednocześnie zda jemy sobie sprawę, że wymaga, on, w świetle ostatnich doświadczeń, udoskonalenia. Trzeba to będzie uczynić, gdy próbę życia przejdą wszystkie jego rozwiązania i w pełni ujawnią się jego zalety i braki.</u>
          <u xml:id="u-6.33" who="#PosełJerzyWojtecki">Wiele do zrobienia mamy w dziedzinie oświaty i kultury na wsi oraz wychowania młodzieży dla wsi i rolnictwa. Musimy wspólnie zastanowić się i podjąć odpowiednie prace, by odwrócić falę ucieczki młodzieży ze wsi. Pozbawienie wsi młodych sił utrudnia, wręcz uniemożliwia proces unowocześnienia rolnictwa. Od Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, organizacji społecznych i politycznych na wsi oczekujemy programu skutecznego oddziaływania na postawy i decyzje zawodowe młodzieży. Jednocześnie, co jest oczywiste, musimy tworzyć na wsi warunki pracy i życia, które będą ją zachęcały do pozostawania w gospodarstwach rodziców lub podejmowania pracy na miejscu w instytucjach i przedsiębiorstwach obsługi rolnictwa. Uważam, że jest to zasadniczy problem perspektywicznego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.34" who="#PosełJerzyWojtecki">Doniosłą rolę w kształtowaniu oblicza wsi i tworzeniu dobrych warunków pracy i życia na wsi ma do odegrania samorząd wiejski i rolniczy. Powstały warunki, by wziął on w swoje ręce podstawowe mechanizmy oddziaływania na rozwój życia społeczno-zawodowego na wsi. Samorząd wiejski powinien stać się — i nie ma tu przeszkód — partnerem władzy terenowej w rozstrzyganiu problemów gospodarki ziemią, rozdziału środków produkcji rolnej, obsługi produkcyjnej gospodarstw, spraw socjalnych i wielu innych. Wiekowa tradycja samorządności polskiej wsi w oparciu o kółka rolnicze każę przypuszczać, że również obecnie w okresie odnowy naszego życia społecznego i gospodarczego samorząd, mający znacznie większe uprawnienia i dysponujący częścią funduszu rozwoju rolnictwa, odegra ważną, twórczą rolę.</u>
          <u xml:id="u-6.35" who="#PosełJerzyWojtecki">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu starałem się ukazać — na tle informacji rządowej i toczącej się dyskusji we wszystkich wsiach naszego kraju — tylko te problemy rozwoju wsi i rolnictwa, które moim zdaniem są najważniejsze. Na zakończenie chciałbym podjąć jeszcze jeden bardzo ważny wątek z dyskusji na wsi. Rolnicy często pytają, jaka istnieje gwarancja, że nasze postanowienia i wytyczne w sprawie rozwoju rolnictwa nie pozostaną znowu na papierze. Pytają: jaką dajemy gwarancję, że zasady polityki rolnej nie będą łamane i wypaczane. Chcę mieć pewność, że potrzeby wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej będą zgodnie z obecnymi deklaracjami — właściwie zaspokajane, że wieś otrzyma należne jej środki produkcji, a praca rolnika i pracownika rolnictwa otaczana będzie szacunkiem.</u>
          <u xml:id="u-6.36" who="#PosełJerzyWojtecki">Takich pytań nie można zostawić bez odpowiedzi. Takie gwarancje musimy dać my wszyscy, partia, ZSL, państwo, Sejm. Chciałbym także wyrazić głębokie przekonanie, że na straży tych gwarancji i pełnej realizacji zobowiązań państwa i gospodarki narodowej wobec wsi stać będzie też odnowiony, silny samorząd rolniczy, kółka rolnicze i ich związki, zrzeszenia branżowe i wszystkie organy przedstawicielskie wsi. Także my — obywatele posłowie — musimy czuwać, by to co postanowimy i uchwalimy — było zrealizowane. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-6.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Bolesław Strużek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełBolesławStrużek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Szereg istotnych względów określa wagę rozpatrywanego dziś problemu i uzasadnia trafność wyboru tego właśnie problemu jako pierwszego w dyskusji nad założeniami planu na rok 1981 oraz na okres najbliższego 5-lecia. Są to następujące względy:</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełBolesławStrużek">Po pierwsze — klęskowy poziom zbiorów w roku bieżącym na tle wieloletniej dysproporcji między produkcją roślinną i zwierzęcą grozi głębokim spadkiem tej ostatniej. Chodzi tu nie tylko o maksymalne ograniczenie załamania w 1980 roku, ale o możliwie największe skrócenie czasokresu odbudowy pogłowia zwierząt i o jego dalszy wzrost.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PosełBolesławStrużek">Po drugie — rozwierające się szybko nożyce pomiędzy popytem na artykuły żywnościowe a ich podażą z produkcji krajowej. W warunkach nie zmienionego układu cen detalicznych, popyt ten w skali 1981 roku wzrósłby o około 60–70 miliardów złotych, czyli o około 15–17% w porównaniu do roku 1980. Oczywiście będzie tutaj działało szereg innych czynników umniejszających, że tak powiem ten popyt, ale niemniej to daje pojęcie, skalę występującego w tym zakresie napięcia.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#PosełBolesławStrużek">Po trzecie — wieloletnia stagnacja w dostawach środków produkcji pochodzenia przemysłowego. Dotyczy to zwłaszcza nawozów mineralnych, wapna nawozowego, środków ochrony roślin, materiałów budowlanych, ciągników, wielu rodzajów maszyn, narzędzi rolniczych i prostego sprzętu gospodarskiego, a także węgla i innych artykułów pochodzenia przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PosełBolesławStrużek">Szczególnie dotkliwie dotknęło to podstawową masę indywidualnych gospodarstw chłopskich, gdyż skutki stagnacji zostały pogłębione nieprawidłowym podziałem tych środków między sektorem gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej, a w obrębie gospodarki indywidualnej nieprawidłowym podziałem między gospodarstwami specjalistycznymi i specjalizującymi się a pozostałymi gospodarstwami stanowiącymi przecież około 90% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#PosełBolesławStrużek">W rezultacie proces intensyfikacji produkcji uległ zawężeniu do wąskiej frakcji gospodarstw, a równocześnie rolnictwo w skali masowej, powszechnej, ponosiło wielkie straty w wytworzonej już produkcji na skutek niedostatecznego wyposażenia technicznego, względnie braku innych środków, jak chociażby dodatków mineralnych do pasz, środków ochrony, leków, konserwantów, folii i tym podobnych.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#PosełBolesławStrużek">I po czwarte — spadek dochodów realnych ludności rolniczej i osłabienie tempa inwestycji w gospodarce indywidualnej. I wreszcie — po piąte — dojrzałość potrzeby zasadniczej zmiany traktowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej w polityce społeczno-gospodarczej. Żywność, używki oraz artykuły nieżywnościowe wytwarzane z surowców rolniczych w 1979 roku stanowiły ponad 57% ogólnej wartości spożycia dóbr materialnych i usług niematerialnych z dochodów osobistych ludności, licząc w cenach stałych z 1 stycznia 1977 roku. Natomiast udział całej gospodarki żywnościowej, łącznie z przemysłami wytwarzającymi środki produkcji w ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych, nieznacznie przekraczał 20%, a przecież wydajne, efektywne rolnictwo i cała gospodarka żywnościowa stanowi jeden z nieodzownych czynników stabilizacji ekonomicznej i równoczesnego zrównoważonego rozwoju gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#PosełBolesławStrużek">W świetle tak scharakteryzowanej sytuacji rodzi się pytanie, czy system polityki rolnej określony w projekcie wspólnej uchwały Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie węzłowych problemów polityki rolnej rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz wystąpienia dzisiejsze Ministra Rolnictwa i Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu stwarzają przesłanki zapewnienia prawidłowego rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w okresie najbliższego 5-lecia.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#PosełBolesławStrużek">Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego ZSL muszę stwierdzić, że odpowiedź na to pytanie nie może być w pełni pozytywna. Występuje bowiem znaczny dystans między założeniami systemu polityki rolnej a wstępnymi założeniami programu rządowego. Założenia wspólnej polityki rolnej spotkały się z generalną akceptacją rolników. Dotyczy to zwłaszcza tezy o jedności rolnictwa i polityki rolnej, równoprawnego dostępu poszczególnych sektorów i typów gospodarstw do środków produkcji, umocnienia statusu indywidualnej gospodarki chłopskiej w systemie ustrojowym rolnictwa polskiego, doskonalenia polityki gruntowej i jej kompleksowego ujęcia. Następnie — zapowiedź dokonania zasadniczej reorientacji przemysłu pracującego na rzecz rolnictwa, zmiany w strukturze inwestycji w rolnictwie i całej gospodarce żywnościowej, stosowania prawidłowej polityki cenowej, polityki kształtowania dochodów ludności rolniczej, dalszego doskonalenia i rozwoju polityki społecznej w stosunku do ludności wiejskiej, a zwłaszcza polityki zabezpieczenia socjalnego oraz odbudowy, a w istocie stworzenia warunków zapewniających rozwój rzeczywistego samorządu wiejskiego we wszystkich jego formach organizacyjnych, a zatem samorządu terytorialnego, rolniczego i spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#PosełBolesławStrużek">Niewątpliwie w wyniku toczącej się dyskusji treść wspólnej uchwały Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL ulegnie wzbogaceniu i pełniejszemu rozwinięciu. Należy tak przypuszczać.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#PosełBolesławStrużek">Generalnej aprobacie założeń polityki rolnej towarzyszy jednak obawa, czy te słuszne założenia będą w pełni realizowane, względnie czy nie ulegną deformacjom. Wynika to chociażby z pewnej pamięci społecznej, pamięci historycznej producentów rolnych, którzy niejednokrotnie przeżywali właśnie te zrywy i następnie później okres rozczarowania. Niezbędne jest zatem ustabilizowane głębiej zaufanie rolników do systemu polityki agrarnej. Następować to powinno poprzez proces szybkiej odbudowy wszystkich form samorządu wiejskiego. W tym kierunku oddziaływać powinna wdrażana reforma gospodarcza, prawodawstwo rolne, a przede wszystkim program rządowy rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, wkomponowany w treść zarówno rocznych, jak i wieloletniego najbliższego planu 5-letniego. W tym kontekście rządowy program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej będzie traktowany przez producentów jako główny sprawdzian wiarygodności systemu polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#PosełBolesławStrużek">Najbardziej jednak istotne jest to, czy wstępne założenia programu stwarzają dostateczne zapewnienie materialno-technicznych warunków osiągnięcia niezbędnego tempa wzrostu produkcji rolniczej, czy stwarzane będą dostatecznie silne bodźce ekonomicznego jej pobudzania i zastosowane prawidłowe formy zarządzania i planowania rozwoju gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#PosełBolesławStrużek">Sytuacja, w jakiej znajduje się rolnictwo i gospodarka żywnościowa oraz stan rynku żywnościowego, wymagają olbrzymiej koncentracji środków już w pierwszym roku nadchodzącej pięciolatki. To stwierdzenie — już w pierwszym roku — chciałbym szczególnie podkreślić. Z tego punktu widzenia propozycja udziału gospodarki żywnościowej w nakładach inwestycyjnych w wysokości ok. 26% całości nakładów inwestycyjnych musi być kwestionowana. Oznaczałoby to nieznaczny wzrost inwestycji w porównaniu do 1980 roku, w którym nastąpiło przecież drastyczne ich ograniczenie, jeżeli chodzi o gospodarkę żywnościową.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#PosełBolesławStrużek">Już w roku 1981 powinien nastąpić wydatny wzrost inwestycji w przemyśle elektromaszynowym, chemicznym, materiałów budowlanych, jak również w przemyśle rolno-spożywczym. Ich realizacja determinować będzie w głównej mierze wzrost inwestycji w rolnictwie w następnej kolejności oraz samą strukturę tych inwestycji. Zarówno w przemyśle elektromaszynowym, jak i chemicznym występuje sytuacja, że pojedyncze zadania inwestycyjne — przykładowo „Ursus” i „Police” — prawdopodobnie pochłaniać będą znaczną część przewidywanych na te dwa przemysły środków inwestycyjnych na okres 5-lecia. Zarówno ciągniki, jak i nawozy mineralne odgrywają ogromną, ważną rolę w rozwoju produkcji rolniczej, ale nie można nie doceniać innych środków, tak również niezbędnie potrzebnych rolnictwu.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#PosełBolesławStrużek">Z tego względu udział przemysłów wytwarzających środki dla rolnictwa w całości nakładów inwestycyjnych przeznaczonych czy to na rozwój przemysłu ogółem, czy na rozwój gospodarki żywnościowej, powinien być w nadchodzącym 5-leciu znacznie wyższy. Uważam osobiście, że będzie miało to decydujące znaczenie i że są to inwestycje, które rozstrzygać będą, jakie procesy produkcyjno-ekonomiczne. będą uruchomione w najbliższym 5-leciu w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#PosełBolesławStrużek">Równocześnie należałoby wykorzystać wszelkie możliwości pozainwestycyjne zwiększania dostaw środków produkcji pochodzenia przemysłowego. Według danych NIK, już w I półroczu 1980 r. nader niski był stopień wykorzystania wielu zakładów przemysłowych, pracujących na rzecz rolnictwa. Wydaje się, że część zakładów przemysłowych branży pozarolniczej mogłaby podjąć produkcję na rzecz rolnictwa. Duże możliwości kryją się jeszcze w spółdzielczości pracy, w przedsiębiorstwach technicznej obsługi rolnictwa, jak również w rzemiośle. Tak np., jak wynika z materiałów NIK, rzemiosło mogłoby zwiększyć wartość produkcji części zamiennych w stosunku do obecnego stanu około 6-krotnie, to znaczy ze 150 mln zł do ok. 900 mln zł, gdyby zostały zniesione pewne ograniczenia, limitowanie zakupów i gdyby nastąpiła poprawa zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#PosełBolesławStrużek">Podobnie duże rezerwy występują również w spółdzielczości pracy. W tym świetle taka pierwsza wywoławcza propozycja, aby w 1981 r. przyrost wartości dostaw ciągników i maszyn rolniczych kształtował się w granicach ok. 1,5 mld zł rocznie, wydaje się nie tylko niedostateczną, ale podważającą wiarygodność polityki rolnej, określonej wspólnym stanowiskiem.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#PosełBolesławStrużek">Podobna rozbieżność, aczkolwiek mniejsza, występuje między propozycjami Komisji Planowania i pilnymi potrzebami inwestycyjnymi, występującymi w zakresie przemysłu rolno-spożywczego. Dotyczy to zwłaszcza polityki inwestycyjnej przemysłu mleczarskiego, owocowo-warzywnego, zbożowo-młynarskiego, cukrowniczego, ziemniaczanego i drobiarskiego.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#PosełBolesławStrużek">Jeśli chcemy wykorzystać wytworzone surowce rolnicze, jeżeli chcemy zwiększyć wartość tych surowców w postaci finalnych produktów żywnościowych, ograniczyć straty itd. — to niewątpliwie potrzebne jest tutaj nadal zdecydowane inwestowanie w przemysł rolno-spożywczy, tak chociażby, jak to miało miejsce w latach 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#PosełBolesławStrużek">W sferze inwestycji rolniczych, poza inwestycjami o charakterze ogólnorolniczym, jak i inwestycji w kompleksie paszowym, jak inwestycje melioracyjne zachodzi potrzeba zwiększenia inwestycji o charakterze produkcyjnym w gospodarstwach indywidualnych. I tu można powiedzieć — znów analizując sytuację w ostatnich latach — występuje taki stan, że około 90% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych uczestniczy zaledwie w 15% nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na rolnictwo. Praktycznie oznacza to właściwie wyłączenie wielomilionowej masy producentów rolnych z jakiejkolwiek znaczniejszej inwestycji. I to jest ten stan, który hamuje powszechność procesu intensyfikacyjnego. I tu jest trzeci problem — mianowicie konieczność, poprzez poprawę zaopatrzenia rolnictwa w bieżące środki potrzebne do produkcji rolniczej, stworzenia warunków do bardziej powszechnej intensyfikacji produkcji rolniczej. Tu od lat występuje tego rodzaju niekorzystna tendencja, że dynamika przyrostu środków produkcji pochodzenia rolniczego jest wyższa aniżeli dynamika środków produkcji pochodzenia przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#PosełBolesławStrużek">A przecież sytuacja powinna być tu absolutnie odwrotna. Konieczne jest więc kształtowanie również prawidłowych proporcji między przyrostem nakładów inwestycyjnych w rolnictwie a przyrostem nakładów na bieżącą produkcję, to bowiem w sumie daje dopiero pełny efekt, prawidłowe skojarzenie procesów inwestycyjnych z procesem intensyfikacyjnym. Oczywiście, pewną rezerwą — poza przyrostem dostaw tych środków obrotowych — jest podjęcie skutecznych wysiłków w kierunku bardziej prawidłowej ich alokacji zarówno w ujęciu międzysektorowym, jak i w ujęciu regionalnym. Operujemy np. liczbą 192 kg czystego składnika NPK na jeden hektar użytków rolnych, ale trzeba przecież mieć na uwadze, że w sektorze uspołecznionym to zużycie wynosi ponad 300 kg/ha, w gospodarce indywidualnej przeciętnie jest o połowę mniejsze, a gdybyśmy wzięli kilkanaście województw położonych w Polsce środkowo-wschodniej, północnej i południowo-wschodniej, to okazuje się, że przeciętnie w gospodarce indywidualnej to zużycie kształtuje się na poziomie niewiele wyższym ni? 100 kg/ha. A co ta przeciętna oznacza? Ta przeciętna oznacza, że jest ogromna liczba gospodarstw i duża część powierzchni użytków rolnych, gdzie poziom nawożenia mineralnego jest minimalny. A zatem chodzi o to, żeby również wykorzystać i te możliwości tkwiące w bardziej prawidłowej alokacji tych środków.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#PosełBolesławStrużek">Następnym warunkiem, który uzależnia, określa tempo rozwoju procesu intensyfikacji w rolnictwie jest rozwój usług. I tutaj powiedziałbym, że niepokojąca wielce jest sytuacja, że z niektórych źródeł wychodzą pewne inspiracje, siejące niepokój i zamieszanie wokół sprawy SKR. Uważam, że spółdzielnie tego typu, to znaczy spółdzielnie, których zadaniem jest mechaniczna obsługa rolnictwa indywidualnego, stanowią nader prawidłowe rozwiązanie w naszych warunkach. Jaki to warunek mam na myśli? Mam na myśli przede wszystkim to, że nie stać nas, żeby w krótkim okresie czasu można było technicznie wyposażyć tak ogromną liczbę gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#PosełBolesławStrużek">Po drugie — wychodzę z założenia, że przecież mamy ponad 1700 tys. gospodarstw indywidualnych, pozbawionych własnej siły pociągowej zarówno żywej, jak i mechanicznej. Można powiedzieć, że egzystencja i funkcjonowanie tych gospodarstw są uzależnione od sprawnych, dobrze świadczonych usług. Dla tego wydaje mi się, że sprawą w najbliższym roku bardzo istotną i nieodkładalną jest to, żeby organizacji, usprawnieniu funkcjonowania spółdzielni usługowo-produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych poświęcić jak najwięcej uwagi i stworzyć warunki zarówno kadrowe, organizacyjne, jak i techniczne do tego, żeby w 1981 roku można było liczyć na znaczny przyrost podaży usług produkcyjnych, usług specjalistycznych, a przede wszystkim usług podstawowych, gdyż jak mówiłem, one warunkują istnienie tak ogromnej liczby gospodarstw indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#PosełBolesławStrużek">Wreszcie czwarta grupa, określająca warunki przyspieszenia wzrostu produkcji rolniczej to są warunki ekonomiczne, a zwłaszcza chodzi tutaj o system cen rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#PosełBolesławStrużek">I tutaj należy obiektywnie stwierdzić, że referowana w wystąpieniu tow. Ministra Rolnictwa Leona Kłonicy propozycja zmian cen na produkty rolne jest wyrazem uwzględniania istniejącej sytuacji w rolnictwie i postulatów rolników. Oczywiście trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że nie ma pełnej swobody w regulowaniu cen rolnych. Wydaje mi się osobiście, że prezentowana regulacja cen rolnych miała przede wszystkim na widoku to, ażeby nie pogłębiać stanu nierównowagi na rynku rolnym, to znaczy, żeby przyrost środków pieniężnych był zabezpieczony odpowiednio dużym przyrostem strumienia masy towarowej na rynek rolny, zwłaszcza jeżeli chodzi o środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#PosełBolesławStrużek">Po drugie — ta regulacja cen rolnych jest przede wszystkim skierowana na to, ażeby przeciwdziałać w sposób maksymalny spadkowi produkcji rolniczej, podnosząc wyraźnie opłacalność produkcji artykułów pochodzenia zwierzęcego.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#PosełBolesławStrużek">Muszę tu powiedzieć, że wczoraj w dzienniku telewizyjnym była taka migawka z Pabianickich Zakładów Mięsnych, gdzie robotnicy tych zakładów po prostu wysunęli sprawę, że czują się w tym zakładzie jak mordercy. Chodzi o to, że pokazano halę zapełnioną prosiętami o bardzo niskiej wadze — - 8 kg — i ta załoga czuje, że nie jest w porządku, by przykładać rękę do uboju prosiąt o tak niskiej wadze. Rozpoczęto akcję wśród pracowników i ludności, ażeby nie ubijać tych prosiąt, ażeby rzeczywiście można było — wykorzystując różne odpadki kuchenne — doprowadzić je do większej wagi. Sądzę, że jestem pod tak wielkim wrażeniem, bo zdaję sobie sprawę z tego, że prowadzenie skupu interwencyjnego jest potrzebne, ażeby nie zmniejszać pogłowia matecznego, utrzymać zainteresowanie hodowców rolnych, ale z drugiej strony zdajemy sobie też sprawę, że również rolnicy chcieliby znaleźć bardziej efektywne środki zagospodarowania tej nadwyżki prosiąt. Chodziłoby o to, ażeby podjąć się zagospodarowania tej nadwyżki prosiąt. W każdym razie należałoby szukać rozwiązań bar dziej efektywnych od obecnie zastosowanych.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#PosełBolesławStrużek">Oczywiście wydaje się, że jeżeli chodzi o sprawę cen — musimy uwzględniać ceny pasz przemysłowych. Niewątpliwie tutaj sprawą bardzo istotną muszą być właściwe proporcje, właściwy poziom tych cen, ażeby przeciwdziałać nadmiernemu pogłębianiu się braku tej nierównowagi na rynku paszowym.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#PosełBolesławStrużek">Bardzo istotnym, piątym czynnikiem przyspieszenia i stworzenia lepszych warunków dla rozwoju rolnictwa, jest zagadnienie rynku rolnego.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#PosełBolesławStrużek">Tutaj chodzi o to, żeby był zapewniony w najbliższych latach niezbędny przyrost masy towarowej i żeby można było stopniowo odchodzić od rozdzielnictwa niezbędnych artykułów przemysłowych. Mam zwłaszcza na myśli konieczność odejścia od rozdzielnictwa paszy i rozdzielnictwa węgla. Zdaje mi się, że ten system wiązania przydziału węgla z kilkunastoma czy kilkudziesięcioma różnymi pozycjami powoduje sztuczne perturbacje, zaburzenia w obrocie węglem i w prawidłowym jego rozmieszczeniu. Uważam, że przy działaniu wolnorynkowego zaopatrzenia, zużycie węgla nie byłoby większe w stosunku do obecnego, a potrzeby konsumentów i producentów byłyby w sposób bardziej racjonalny zaspokojone. Wydaje się, że w przyszłej reformie ekonomicznej dążyć należy do stworzenia takich warunków, żeby możliwie najszybciej można było wyjść z rozbudowanego rozdzielnictwa i reglamentacji towarów przemysłowych. I ostatnia z tych dróg, która może mieć ogromne znaczenie, zwłaszcza jeżeli chodzi o wywołanie właściwych postaw producentów, o wykorzystanie tych rezerw, które niewątpliwie w rolnictwie istnieją, a wsparte pomocą przemysłu mogą być wykorzystane, to zdaje się samorząd rolniczy.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#PosełBolesławStrużek">Samorząd rolniczy powinniśmy kształtować jako podmiot polityki rolnej, jako ten czynnik, który będzie miał wpływ na kształtowanie systemu polityki rolnej i na sposób jej realizacji. Po drugie, powinien to być samorząd rolniczy, który będzie skutecznie reprezentować interesy zawodowe rolników i ochraniać te interesy. Po trzecie, powinien to być samorząd, który będzie mógł wywierać skuteczny wpływ na przemysły kooperujące z rolnictwem. Mam na myśli nie tylko zakłady przemysłu rolno-spożywczego, ale również i zakłady przemysłowe, wytwarzające środki produkcji. Chodzi właśnie o to, żeby i na te zakłady przemysłowe producenci rolni mogli przez swoje organizacje wywrzeć wpływ, jeżeli chodzi o jakość wytwarzanych produktów, rozwiązania konstrukcyjne, jakość stosowanych materiałów itd. Zdaje mi się, że byłoby to z obustronną korzyścią. I wreszcie samorząd rolniczy musi odgrywać pewną samoistną, twórczą rolę, zwłaszcza jeżeli chodzi o społeczną organizację rolnictwa na szczeblu wsi i gminy.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#PosełBolesławStrużek">Powiedziałbym, że duże wady, które w społecznym układzie rolnictwa w skali gminy są ogromnym hamulcem w wykorzystaniu możliwości produkcyjnych rolników i równocześnie często rodzą poczucie pewnego kompleksu, powiedziałbym, socjalnego rolnika, rodzą właśnie to poczucie pewnej desatysfakcji ze swej pracy, z wykonywania zawodu rolnika. A zatem chodziłoby o to, by samorząd rolniczy mógł dysponować zarówno odpowiednimi środkami finansowymi, kadrowymi, jak i był wyposażony w odpowiednie uprawnienia publiczne o charakterze decyzyjnym.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#PosełBolesławStrużek">Nie wyobrażam sobie, ażeby samorząd rolniczy mógł być tylko sprowadzony do funkcji związku zawodowego dlatego, że samorząd rolniczy w pełnym tego słowa znaczeniu ma o wiele bogatszą treść, jeżeli chodzi o te funkcje, które powinien realizować, których potrzeby i układ warunków w życiu wsi wymagają.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#PosełBolesławStrużek">Kończąc, chciałbym wyrazić nadzieję, że rolnicy zarówno indywidualni, jak i pracownicy rolnictwa uspołecznionego prawidłowo zareagują na tę regulację cen, która została przeprowadzona i która będzie konsekwentnie rozwijana w dalszym okresie czasu, aż do stworzenia właściwego systemu cen rolnych, jak również ukształtowania właściwych relacji między cenami na produkty rolne i na środki produkcji i chciałbym równocześnie wyrazić nadzieję, że zainteresowane resorty współdziałające z rolnictwem i resort rolnictwa oraz Rząd w całości, wykorzystają wszelkie możliwości, ażeby już w 1981 r. rolnictwo odczuło ewidentne wsparcie ze strony przemysłu i żeby miało zapewnione również inne warunki prawidłowego rozwoju. Jest to sprawa, tutaj bym się absolutnie zgodził z posłem Wojteckim, jest to sprawa zasadnicza w naszej polityce społeczno-ekonomicznej, że to najbliższe 5-lecie powinno rzeczywiście stanowić okres nadzwyczajnej koncentracji na realizowaniu programu żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Ogłaszam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 13)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiamy posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kontynuujemy dyskusję nad pierwszym punktem porządku dziennego. Głos ma poseł Tadeusz Kałasa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełTadeuszKałasa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W dzisiejszej debacie sejmowej podejmujemy niezmiernie ważne i żywotne sprawy dla całego narodu. Są to problemy, z których rozwiązaniem borykamy się już od szeregu lat. Obecna sytuacja społeczno-gospodarcza kraju oraz kolejny rok nieurodzajów w rolnictwie spotęgowały ich znaczenie w obecnym okresie. Zmusza to do podjęcia konkretnych i bardzo konstruktywnych działań teraz i w najbliższej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełTadeuszKałasa">Stronnictwo Demokratyczne jest również szczególnie zainteresowane w prawidłowym, zgodnym z powszechnymi oczekiwaniami społeczeństwa polskiego rozwiązaniem problemu wyżywienia całego narodu. Jest faktem bezspornym, że w minionych latach, a zwłaszcza w dekadzie lat siedemdziesiątych, lansowano tezę, że potrafimy wyżywić się sami. Była to teza o charakterze propagandowym, nie podjęto jednak skutecznych działań, które mogłyby przybliżyć termin naszej samowystarczalności w wyżywieniu narodu.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełTadeuszKałasa">Naczelną zasadą polityki społecznej państwa jest w chwili obecnej skuteczne i zgodne ze społecznym oczekiwaniem rozwiązanie coraz bardziej skomplikowanej i napiętej sytuacji żywnościowej kraju. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża przekonanie, że określenie jasnej i jednoznacznej linii działania politycznego wobec rolnictwa i spraw wsi dotyczy wszystkich Polaków. Mamy świadomość, że praca na wsi odbywa się w bardziej złożonych warunkach niż było to dawniej. Mamy również świadomość, że działalność ta była i jest hamowana na skutek niewłaściwych proporcji w strukturze nakładów na rozwój społeczno-gospodarczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełTadeuszKałasa">Podejmując wspólne wysiłki i popierając dotychczasowe działania Rządu w tych sprawach, zmierzające do wyprowadzenia kraju z głębokiego kryzysu, stoimy przed kwestią wyboru form i metod oraz rozwiązań jakie należy podjąć. Powinniśmy — co chcę z całą mocą podkreślić — przestrzegać zasady harmonijnego rozwoju całej gospodarki. W odniesieniu do rolnictwa oznacza to obecnie — oprócz skierowania środków do produkcji rolnej w rozmiarach likwidujących niedorozwój bazy technicznej indywidualnych gospodarstw chłopskich — stworzenie systemu społecznej akceptacji i stabilnych warunków jego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełTadeuszKałasa">Przed nami długa i żmudna, droga, która musi być poparta rzetelną i uczciwą pracą. Dotyczy to oczywiście całej gospodarki narodowej. Platformą jednoczącą nasze wysiłki w tym zakresie powinien być apel Rady Państwa skierowany do ludzi pracy i sił społecznych naszego kraju. Jest to platforma, która jednoczy nas i mobilizuje do aktywnej pracy i konstruktywnego działania.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełTadeuszKałasa">Wysoki Sejmie! Wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej, stopniowe przeciwdziałanie zwiększaniu importu pasz i zbóż, wykorzystanie w sposób racjonalny i wysoce efektywny własnych zasobów, będzie rzutować na przywracanie przyspieszonego rytmu prac gospodarczych. Jest jednak szereg możliwości, których dotychczas nie podjęto, a które mogą pomóc w łagodzeniu trudnej sytuacji. Należy rozważyć, czy dla dobra całego społeczeństwa, w celu zahamowania spadku pogłowia bydła i trzody chlewnej nie należałoby zmniejszyć dostaw węgla na eksport oraz dla innych bardziej energochłonnych gałęzi gospodarki, wprowadzając zarazem ostrzejsze reżimy oszczędnościowe. Należy szerzej niż dotychczas kierować środki do indywidualnych gospodarstw chłopskich. Jestem przekonany, że przez skierowanie większej ilości maszyn rolniczych, nawozów środków ochrony roślin, części zamiennych, gospodarstwa te uzyskają lepsze warunki do zwiększenia produkcji — szybko zwiększą i tak już duży swój udział w wyżywieniu narodu.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełTadeuszKałasa">Z zadowoleniem należy przyjąć zapewnienie obywatela Ministra Rolnictwa, że sprawa części zamiennych zostanie rozwiązana.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełTadeuszKałasa">Szukając rezerw surowcowych pochodzenia roślinnego, można już teraz zmienić strukturę produkcji artykułów żywnościowych. W zamierzeniach resortu przemysłu spożywczego i skupu na rok 1981 przyjmuje się konieczność importowania ponad 0,5 mln ton zbóż do produkcji około 215 mln litrów czystego spirytusu. Podyktowane to jest brakiem dostatecznej ilości ziemniaków, stanowiących podstawowy surowiec do produkcji wyrobów alkoholowych. Jest to kierunek działania wchodzący w kolizję z aktualnymi potrzebami społeczeństwa i naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełTadeuszKałasa">Sądzić należy, że lepiej opłaci się obniżyć produkcję alkoholu, a tym samym wydatnie zmniejszyć jego niemałe przecież spożycie na rzecz wzrostu produkcji poszukiwanych wyrobów zbożowych. Można również przeznaczyć gorsze gatunki zbóż na cele paszowe.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełTadeuszKałasa">Od lat znajdują powszechne zastosowanie w żywieniu zwierząt znaczne ilości produktów odpadowych lub ubocznych przemysłu spożywczego, takie jak: śruty poekstrakcyjne, otręby, wytłoki buraczane, melasa i wiele jeszcze innych. Obok wymienionych istnieje szereg nie zagospodarowanych odpadów, których ilość jest dość znaczna. Ponosimy straty krwi w rzeźniach przy uboju. Nie wolno dopuścić, by wraz ze ściekami krew była niegospodarnie tracona. Zbyt wiele czasu zajęłoby wymienianie wszystkich odpadów, które powinny być wykorzystane w hodowli zwierząt. Zwrócę uwagę tylko na niektóre, bowiem chodzi o to, aby nie bagatelizować znaczenia pasz, które posiadają niską cenę i mogą obniżać koszt żywienia zwierząt i działać stymulującą na rozwój produkcji zwierzęcej oraz na możliwość zaoszczędzenia pewnych ilości zboża, co może wpłynąć na zmniejszenie jego importu.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełTadeuszKałasa">Do ważnych, wymagających zagospodarowania natychmiast, należy serwatka. Stosowanie tego produktu w hodowli na szerszą skalę uczyni opłacalnym jego dowóz do obiektów produkcyjnych, a zwłaszcza położonych blisko zakładów mleczarskich.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełTadeuszKałasa">Innym odpadem przemysłowym występującym w znacznych ilościach jest gorzelniczy wywar melasowy, który po skoncentrowaniu do zawartości ok. 65% suchej masy nadaje się do skarmiania przez bydło. Oblicza się, że obecnie. po zagęszczeniu, istnieją możliwości wyprodukowania od 150 do 200 tys. ton skoncentrowanego gorzelniczego wywaru melasowego, co może wpłynąć na poprawę bilansu paszowego. Wykorzystanie tego składnika jako dodatku do pasz rozwiązuje w sposób bezściekowy problem utylizacji wywaru w zakładach przemysłowych. Podane sposoby wykorzystania serwatki oraz wywaru melasowego na cele paszowe eliminując te odpady, przyczynią się również do ochrony naturalnego środowiska przed różnymi zatruciami wód powierzchniowych. Obywatel Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu wspomniał tu dzisiaj, że będzie tych odpadów mniej, a więc tym bardziej nie wolno ich stracić.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełTadeuszKałasa">Wydaje się, że konieczne jest, aby sprawą wykorzystania odpadów z przemysłu spożywczego zajęła się Najwyższa Izba Kontroli i przedłożyła swoje materiały komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełTadeuszKałasa">Przed przemysłem spożywczym stoją ważne zadania do rozwiązania, które wymagają rozliczenia się przed społeczeństwem z pobranych płodów rolnych na zasadach pełnego bilansu materiałowego. Surowce dostarczone do przemysłu spożywczego powinny zostać przetworzone na określoną ilość żywności oraz określoną ilość pasz wyprodukowanych z odpadów. Miernikiem postępu naukowego i technicznego przemysłu spożywczego powinno być przetworzenie odpadów na pasze i zwrócenie ich rolnictwu.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełTadeuszKałasa">Występuje również problem marnotrawstwa wyrobów spożywczych na skutek braku opakowań o odpowiednio niskiej pojemności. Zbyt wiele wyrobów po prostu wyrzuca się, bo są zbyt duże opakowania jednostkowe.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełTadeuszKałasa">Wydaje mi się, że ważną sprawa wymagającą rychłego uregulowania są relacje cen na pasze, chleb i ziemniaki. Wobec deficytu pasz rolnicy korzystają zbyt często z chleba jako paszy dla bydła i trzody chlewnej. Szacuje się, że jest to około 15%. Moim zdaniem, jest to źródło dużego marnotrawstwa. Obawiam się, że zapowiedziana w dniu dzisiejszym przez Ministra Rolnictwa podwyżka cen paszy będzie w większym jeszcze stopniu przyczyniać się do dalszego marnotrawstwa przez wykup chleba na pasze.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełTadeuszKałasa">Obywatele Posłowie! W obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej kraju kompleks żywnościowy, poprawa efektywności produkcji rolnictwa — to sprawy o najwyższej randze. Rolnictwu, jak również przemysłowi spożywczemu, muszą być stworzone lepsze warunki do osiągnięcia celu, jakim jest dążenie do zaspokojenia popytu ludności na żywność. Efektywność pracz w rolnictwie zależy także w dużej mierze od rozwoju sfery usług i drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełTadeuszKałasa">Na naszej wsi funkcjonuje kilka milionów indywidualnych gospodarstw rolnych, użytkujących prawie 14 mln ha ziemi. O ile w sektorze uspołecznionym występuję tendencja do koncentracji ziemi, to w rolnictwie indywidualnym proces w tym zakresie jest nadal zbyt wolny. Fakt tak zwanego rozdrobnienia rolnictwa musi być uwzględniany we wszystkich dyskusjach nad problemem wyżywienia narodu, w tym przy określaniu roli usług i drobnej wytwórczości. W drobnych gospodarstwach tkwią bowiem niezmiernie duże rezerwy produkcji rolnej. Świadczy o tym chociażby fakt, że prawie 1/3 drobnych gospodarstw w ogóle nie dostarcza płodów rolnych do uspołecznionych punktów skupu. Dzieje się zaś tak dlatego, że gospodarstwo o powierzchni do 5 ha, prowadzone w sposób tradycyjny, nie da je dochodów pozwalających na utrzymanie rodziny. Stąd właśnie wywodzą się tak liczni w naszej gospodarce chłoporobotnicy, których podstawowym źródłem utrzymania jest praca zawodowa. Drobne gospodarstwa rolne napotykają na bardzo duże trudności w rozwoju produkcji rolnej. Na rynku wiejskim brakuje takich prostych narzędzi, jak kosy, motyki, widły, łopaty, opielacze czy opryskiwacze przystosowane do pracy w warunkach małego gospodarstwa rolnego. Jeśli nawet te narzędzia uda się czasem kupić, to są one nie najlepszej jakości, a niejednokrotnie kosztowne. W warunkach drobnych i słabych ekonomicznie gospodarstw nie bardzo ma kto budować czy remontować obiekty gospodarcze, domy mieszkalne, instalować urządzenia wodociągowe, kanalizacyjne czy też maszyny o napędzie elektrycznym. Nawet naprawa drobnego zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego wymaga odwiezienia go do odległego czasami miasteczka, co jest bardzo utrudnione w warunkach, gdy znaczna część tych gospodarstw nie posiada własnych środków transportu. Należy również stworzyć sprzyjające warunki do powstawania i lepszego zagospodarowania działek przyzagrodowych oraz pracowniczych ogródków działkowych.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełTadeuszKałasa">Sfera środków produkcji i usług dla drobnych gospodarstw rolnych to jednak tylko jedna strona zagadnienia. Istnieje jeszcze i druga, jest nią skup i przetwórstwo płodów rolnych. W przetwórstwie spożywczym w ubiegłych latach został wybrany wielkoprzemysłowy charakter produkcji. Mamy więc w kraju mleczarnie o zdolnościach przerobu 600 tysięcy, a nawet i 1 miliona litrów mleka na dobę, równie gigantyczne młyny i elewatory, kombinaty „Hortexu”, przemysłu chłodniczego i innych branż przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełTadeuszKałasa">Z natury rzeczy te duże fabryki żywności poszukują również dużych dostawców, nie interesując się zbytnio drobnymi producentami, pracującymi na półhektarowych poletkach. Weźmy dla przykładu sprawę skupu. Nie opłaca się zagęszczać sieci skupu na potrzeby drobnych producentów, bo wielkość dostaw nie pokrywa kosztów utrzymania tych punktów. Natomiast rolnikowi nie opłaca się dowozić niewielkich ilości płodów rolnych do odległego punktu skupu i tracić na to cały dzień. Popierając tezy zawarte w wystąpieniu posła Wojteckiego o potrzebie pełnego wykorzystania tego, co już posiadamy, chciałbym zwrócić uwagę na potrzebę lepszego zagospodarowania wszystkich produktów, które skupujemy od rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełTadeuszKałasa">Wymaga generalnego uregulowania sprawa organizacji skupu wszystkich płodów rolniczych, a szczególnej troski wymaga organizacja skupu i transportu żywca, aby nie było to przyczyną strat związanych z padaniem sztuk oraz utratą wagi. Społeczeństwo jest oburzone marnotrawstwem mięsa w skupie, o czym szeroko pisze prasa. Chodzi po prostu o to, aby w pełni wykorzystać to, co z wielkim trudem wyprodukowaliśmy czy wyhodowaliśmy na wsi. Wiąże się to z konieczną poprawą organizacji pracy punktów skupu oraz jakością wyrobów w całym przemyśle spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełTadeuszKałasa">Produkcja prostych maszyn i narzędzi rolniczych na potrzeby małego gospodarstwa rolnego nie przekracza możliwości warsztatu spółdzielczego czy rzemieślniczego. Wielu przecież rzemieślników już obecnie konstruuje na potrzeby rolnictwa różne narzędzia i maszyny. Trzeba tylko wiedzieć, co jest drobnemu rolnikowi potrzebne, mieć odpowiednie wzory i co najważniejsze surowce do podjęcia tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełTadeuszKałasa">Podobnie jest z całą sferą usług zarówno produkcyjnych, jak i bytowych, do świadczenia których potrzebny jest sprzęt, środki transportu oraz części zamienne i surowce. W sferze usług sporo już zrobiono, potrzeby jednak dalekie są od zaspokojenia.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełTadeuszKałasa">Drobna wytwórczość może szerzej pomagać w rozwoju drobnych gospodarstw przez inspirowanie kierunków produkcji rolnej dla lepszego wykorzystania ich potencjału.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#PosełTadeuszKałasa">Drobna wytwórczość, w tym i rzemiosło, ma już pewien dorobek w zakresie współpracy z rolnictwem, a mianowicie wytwarza narzędzia i maszyny rolnicze, produkuje wiele części, świadczy usługi produkcyjne i bytowe oraz przetwarza niektóre płody rolne. Wszystko to jednak jest zbyt mało w stosunku do potrzeb i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#PosełTadeuszKałasa">Dlatego też niezbędne jest dalsze pobudzanie aktywności drobnej wytwórczości we wszystkich jej pionach organizacyjnych oraz rzemiosła w kierunku podejmowania kompleksowej obsługi rolnictwa, zwłaszcza zaś drobnych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#PosełTadeuszKałasa">W tym względzie należy doskonalić politykę kredytową i inwestycyjną tak, aby sprzyjało to w sposób zdecydowany rozwojowi drobnych gospodarstw rolnych, jak również drobnej wytwórczości i sferze usług.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#PosełTadeuszKałasa">Z całą pewnością można powiedzieć, że drobne gospodarstwa rolne i drobna wytwórczość wraz z rzemiosłem nie mogą wywrzeć zasadniczego wpływu na kształtowanie się naszego bilansu wyżywieniowego. Mogą jednak, i to podkreślam z całym naciskiem, w poważnym stopniu łagodzić występujące na rynku braki artykułów spożywczych i związane z tym napięcia. Mogą również ten rynek urozmaicać, wzbogacać, uatrakcyjniać. Warto przy tej okazji jeszcze raz powiedzieć, że indywidualne gospodarstwa rolne i małe zakłady oraz warsztaty przemysłowe i usługowe są niezmiernie podatne na sterowanie ich wytwórczością w kierunkach społecznie pożądanych, są chłonne na innowacje techniczne i organizacyjne, mogą zaś być bardzo sprawne — jeżeli naturalnie stworzy się im odpowiednie warunki. Należy też przypomnieć, że koszt budowy 1 stanowiska hodowlanego w małym gospodarstwie jest znacznie niższy niż w dużej fermie. Podobnie koszt 1 stanowiska pracy w małym warsztacie drobnej wytwórczości jest dużo mniejszy od podobnego w dużej fabryce. Przyrosty produkcji można więc uzyskiwać przy stosunkowo niewielkich nakładach inwestycyjnych, co jest w naszej aktualnej sytuacji gospodarczej sprawą o kluczowym znaczeniu. Zgłosić więc należy pod adresem zespołów pracujących nad reformą systemu gospodarczego postulat, by jeszcze większą uwagę zwrócono na drobne gospodarstwa rolne, na drobną wytwórczość oraz na stworzenie systemów wiążących te istotne elementy naszej gospodarki w kompleksową całość.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#PosełTadeuszKałasa">Obywatele Posłowie! Realizacja przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Stronnictwo Demokratyczne polityki rozwoju sfery usług i rzemiosła dowodzi, że sfera usług jest oszczędną formą gospodarowania. W bieżącej pięciolatce ulegnie podwojeniu wartość usług bytowych dla ludności. W latach 1981–1985 należy przewidywać wzrost wartości usług dla ludności o około 30–35 procent, w tym bytowych o 50 procent, oczywiście mówię o cenach porównywalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#PosełTadeuszKałasa">Wydatnie musi ulec zwiększeniu ich udział w wydatkach pieniężnych ludności z niecałych 12 procent do co najmniej 15–16 procent. Nie wyczerpano jednak wszystkich możliwości w odniesieniu do kompleksu żywnościowego. Nieodzowna jest zmiana punktu widzenia w kwestii limitowania szeregu działań usługowych na rzecz rolnictwa, zwłaszcza w odniesieniu do rzemiosła sztywne trzymanie się limitów nie sprzyja efektywnemu wykorzystywaniu maszyn i urządzeń, środków transportu, przetwórstwa rolno-spożywczego, utylizacji odpadów, zwłaszcza tej krwi poubojowej, o której już wspominałem, przetwarzaniu kości i innych odpadów, a także szeregu usług naprawczych remontowo-budowlanych. Działa to również hamująco na warunki socjalno-bytowe mieszkańców wsi. Zbyt często jeszcze potencjał usługowy wyspecjalizowanych przedsiębiorstw zajmujących się obsługą rolnictwa jest kierowany na inne cele, zwłaszcza do produkcji kooperacyjnej, do zakładów przemysłowych czy świadczenia usług komunalnych w miastach.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#PosełTadeuszKałasa">Przewartościowania wymaga również polityka terenowych organów administracji państwowej. Zbyt często jeszcze sprawy usług są przez nią spychane na dalekie miejsce. Dotyczy to zwłaszcza gmin i małych miast. Postulując większą decentralizację w planowaniu i zarządzaniu, a także wzrost odpowiedzialności naczelników gmin, chcę zwrócić uwagę na potrzebę zwielokrotnienia środków, które pozwolą lepiej wykorzystać możliwości tkwiące w sferze usług na szczeblu gminy.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#PosełTadeuszKałasa">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, wyraża przekonanie, że w rozwijanie produkcji żywności i uzyskanie postępu w rolnictwie należy w większym niż dotychczas stopniu angażować całą drobną wytwórczość. W tych dziedzinach społeczno-gospodarczych tkwi poważny potencjał, którego spożytkowanie sprzyjać będzie rozwojowi i modernizacji produkcji rolno-spożywczej oraz podniesieniu poziomu warunków socjalno-bytowych mieszkańców wsi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Bukowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełJerzyBukowski">Obywatelu Marszałku! Koleżanki i Koledzy Posłowie! Kiedy we wtorek zgłosiłem się do dyskusji nad dzisiejszym porządkiem obrad, miałem zamiar poruszyć 3 tematy: raz — poddać krytyce, zmoderowanej wysłuchaniem osobistych wystąpień ministrów, materiał, który nam został rozesłany. Po wtóre — sprawy technicznego wspomożenia rolnictwa. Po trzecie — przytoczyć może nie bardzo kompetentny, ale z głębokiego przeświadczenia płynący mój pogląd na politykę rolną. Wczoraj, późnym wieczorem, zdecydowałem zmienić temat mojego wystąpienia. Zresztą kol. prof. Strużek w wielu elementach w swoim erudycyjnym wystąpieniu wyręczył mnie, przynajmniej w zakresie drugiego punktu mojego programu, co wpłynęło na moją decyzję zmiany treści mojego wystąpienia. Jedną rzecz już wspomniał poseł Strużek — tj. wczorajszy dziennik TV. Jeżeli w tak smutnych rzeczach można sobie pozwolić na żart, to bym powiedział, że przed niektórymi dziennikami telewizyjnymi trzeba byłoby dawać wywieszkę „tylko dla dorosłych”.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełJerzyBukowski">Druga rzecz — to mam zwyczaj późnym wieczorem czytać artykuły, których nie zdążyłem przejrzeć — przynajmniej w nagłówkach — rano, w „Życiu Warszawy” znalazłem artykuł pt. „Świnie, a padają jak muchy”. I to był ten węzeł, który zdecydował, że trzeba tutaj mówić również o innych rzeczach. Paręnaście lat temu z tej oto trybuny, a w każdym razie w tym gmachu, występowałem ostro o pojenie krów przewożonych z olsztyńskiego na ubój na Śląsk.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełJerzyBukowski">Jeżeli dziś — oczywiście nie będę nawet streszczał tego artykułu — znajduje się takie traktowanie żywca ubojowego, jak tu jest opisane w tym artykule, to jest to zbrodnia. To jest zbrodnia, nie mówiąc o tym, że to jest marnotrawienie surowca. I dlatego proszę się nie dziwić, że wnioski, jakimi zakończę moje wystąpienie, będą dość drastyczne. Nie mogę zdjąć odpowiedzialności z kierownictwa reportów odpowiedzialnych za tę gospodarkę, za istniejący stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełJerzyBukowski">Obywatele Ministrowie! Przykro jest tak mówić, nie mam do was osobistych żalów i pretensji, ale trudno — jesteście ministrami. I jako ministrowie odpowiadacie za całość tego, co się w zakresie waszej gestii dzieje.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełJerzyBukowski">Ja nie mogę się zadowolić oświadczeniem, że my postaramy się o zagospodarowanie prosiąt drugiego i trzeciego, albo pierwszego i drugiego kwartału przyszłego roku. Ja się zwrócę w końcu z apelem do wszystkich ludzi dobrej woli, do 7 milionów gospodarzy indywidualnych, do ludzi odpowiedzialnych za gospodarkę PGR i spółdzielni rolniczych — ratujmy prosięta jeszcze z IV kwartału tego roku. Rzecz w tym, że społeczeństwo, mądre społeczeństwo, a nawet mimo to, że nam czasem szumi w głowie, Polacy są mądrym społeczeństwem, godzą się na zaciśnięcie pasa, ale nie zaaprobują tego, ażeby nie otworzyć perspektyw naprawy. Zgodzenie się już dzisiaj z tym, że nie będziemy mieć przyrostu masy mięsnej z niszczonych prosiąt, tak jak nam to pokazali wczoraj w telewizji — tego nam nikt w społeczeństwie nie daruje.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełJerzyBukowski">Ale co robić, skąd znaleźć tę żywność? Kiedy byłem przed kilku laty posłem łódzkim, kiedyś tam rzuciłem pytanie, jak wygląda sprawa z pojemnikami na chleb. Okazało się, że tryb zbierania odpadków, który u nas w Warszawie już dość szeroko zaczął zdobywać prawo obywatelstwa, tam był nowością. Kiedy zapytałem o odpady z tak zwanych punktów zbiorowego żywienia, ze stołówek, restauracji, czy się je zagospodarowuje, w końcu trafiłem, że był tam jakiś PGR, który z własnej inicjatywy w paru punktach zbierał te właśnie odpady, które w normalnym chłopskim gospodarstwie są skarmiane. Prawdopodobnie zajdą tutaj trudności ze strony Sanepidu, prawdopodobnie nie byłaby to akcja nic nie kosztująca, ale trzeba wyważyć, czy jednak nie istnieją sposoby i środki zagospodarowania, najszybszego zagospodarowania odpadów kuchennych dla wykarmienia tych biednych prosiąt.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełJerzyBukowski">Oczywiście, nie wszystko ocalimy, ale ocalmy nie tylko tak zwane stado mateczne, chociaż ono też jest już potężnie zagrożone. Chrońmy prosięta, chrońmy cielęta, bo to jest perspektywa, którą możemy w tej chwili trochę głodnemu społeczeństwu okazać. Natomiast odsuwanie tej perspektywy przyrostu masy mięsnej na 2 czy 3 lata nie uspokoi. Sam jestem też trochę w tej chwili wiejskim posłem, bo w okręgu radomskim, kiedyś powiat grójecki, i nie pierwszy raz — byłem posłem pruszkowskim i trochę znam się na tych kłopotach hodowlanych. Nie mówię tylko jako profesor, technik, ale wiele z chłopami na ten temat narozmawiałem się. Musimy stworzyć warunki najefektywniejszego, najkorzystniejszego gospodarowania tym 6 milionom gospodarstw indywidualnych, z których — jak to zostało powiedziane — niektóre są nawet bez własnej siły pociągowej, ale nie wchodzę już w zagadnienia techniczne, ponieważ przeniosę je do dyskusji komisyjnej, tam będzie można o tych rzeczach sobie szczegółowo mówić.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełJerzyBukowski">Natomiast jest mi niezmiernie przykro i czynię to Panie Premierze z ciężkim sercem. Zwracam się do Pana z prośbą, ażeby w punkcie, który został dzisiaj wniesiony — zmiany w składzie Rady Ministrów — objął pan proponowanymi zmianami obydwa te resorty, zarówno rolnictwa jak i skupu i przemysłu spożywczego, oczywiście myślę...</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełJerzyBukowski">...o tym, że zastępczo, dorywczo mogliby kierować tymi resortami pierwsi zastępcy lub inni podsekretarze stanu, których pan do tego celu wybierze.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełJerzyBukowski">Raz jeszcze podkreślam wielką przykrość, z jaką te słowa do Pana kieruję i również pod adresem kolegów z ław rządowych, których mój wniosek dotyczy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Bolesławowi Gałkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełBolesławGałek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiona informacja Rządu o aktualnej sytuacji w rolnictwie i zamierzeniach Rządu jest prawdziwa i nieoptymistyczna, chciałbym tę ocenę pogłębić i prosić, aby wnioski z niej wynikające zostały wzięte pod uwagę przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PosełBolesławGałek">Podstawowymi czynnikami hamującymi rozwój rolnictwa, obok nie sprzyjających warunków atmosferycznych, jakie miały miejsce w roku bież., tj. w roku 1980, był ogromny dopływ nakładów inwestycyjnych i podstawowych środków produkcji. Pomimo postanowień V Plenum KC i rządowej uchwały o zagospodarowaniu województw wschodnich, i innych decyzji zapowiadających pomoc rolnictwu — nasze województwo tego nie odczuło w stopniu należytym. Dla przykładu powiem, że w województwie zamojskim nakłady na meliorację zmniejszyły się w 1979 roku w stosunku do roku 1975 o 18%, a zakres rzeczowy o prawie 50%. Jeszcze gorzej zapowiada się to w roku bieżącym. Zmniejszone również były nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej i kółkach rolniczych. Zasadniczym hamulcem w rozwoju indywidualnego budownictwa były ograniczone dostawy materiałów budowlanych. I tak: cementu w tym samym okresie otrzymaliśmy mniej o 19%, eternitu o 21%, a stali i wyrobów hutniczych aż o 48%.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełBolesławGałek">Wystąpił też regres w dostawach podstawowych środków produkcji. Zużycie nawozów spadło w stosunku do roku 1975 o prawie 10%. Wystąpił też, szczególnie w ostatnich latach, ostry niedobór węgla i preparatów ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#PosełBolesławGałek">Niedostatki zaopatrzeniowe spowodowały na wsi atmosferę niezadowolenia, szereg zasadnych skarg, narzekań, i zdenerwowania wśród rolników, spadek ich aktywności społeczno-zawodowej i pośrednie zmniejszenie zainteresowania w części gospodarstw produkcją towarową. W tych warunkach podejmowane decyzje poprawiające opłacalność niektórych kierunków produkcji nie wpływały zasadniczo na jej rozwój.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#PosełBolesławGałek">Obecnie notujemy kolejny rok niepowodzeń, najdotkliwiej dały się odczuć deszcze, powodzie, gradobicia, huragany, a ostatnio śniegi i mrozy.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#PosełBolesławGałek">W naszym regionie sytuacja jest bardzo trudna. Rolnicy pracują od świtu do nocy, a obecnie z zamarzniętej ziemi chcą wyrwać buraki i wszystko to, co tylko na niej urosło. Plony są bardzo słabe i trzeba się liczyć z tym, że wskutek długotrwałych opadów nastąpiło, jak to mówił minister, wypłukanie składników pokarmowych z gleby i częściowa degradacja gleb. Zapowiadająca się wczesna zima nie umożliwia przygotowania gleby pod siewy wiosenne, co wpłynie ujemnie na przyszłoroczne plony.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#PosełBolesławGałek">W rolnictwie odczuwamy spadek ludzkiej siły roboczej. Gospodarstwa starzeją się, młodzież odchodzi do miast w poszukiwaniu lżejszej i popłatniejszej pracy. Tego procesu nie zahamujemy, jeżeli nie stworzymy lepszych warunków pracy i socjalno-bytowych na wsi. Nie było w historii i nie będzie tak, żeby ludzie emigrowali tam, gdzie są gorsze warunki bytowe. Młody rolnik, na równi ze swoim kolegą z miasta, chciałby korzystać ze wszystkich zdobyczy cywilizacji — ze żłobków, przedszkoli i w ogóle kultury, korzystać z opieki zdrowotnej, nie czekając w kolejce do lekarza po dwa dni, a do stomatologa tygodniami.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#PosełBolesławGałek">Musimy wreszcie dopracować się takiego systemu, aby rolnik rzeczywiście mógł poświęcić czas na efektywną pracę w gospodarstwie, nie marnował go w kolejkach do punktów' skupu buraków i punktów odbioru, w biurach, bankach spółdzielczych. Musi mieć również zapewnioną rzetelność oceny jego ciężko wyprodukowanych płodów. Obecnie ocena ta jest niezadowalająca i to jest dużym hamulcem rozwoju rolnictwa. Ważne jest również zapewnienie stabilności w polityce rolnej, bo młody rolnik na wsi, by zdecydować się na przejęcie gospodarstwa i związać z nim swoje życie, musi mieć przekonanie, że ma w tym zawodzie dobrą perspektywę pod względem stałości warsztatu pracy, opłacalności produkcji i może liczyć na poparcie władz. Oceniam, że taki właśnie kurs polityki rolnej zapowiadają wytyczne Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL, które spotkały się z powszechną aprobatą na wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#PosełBolesławGałek">Ogromne znaczenie dla rozwoju rolnictwa i wzrostu produkcji rolnej, jak już wspomniałem — ma poziom dochodu i warunki bytowe. Produkcja rolna musi być opłacalna i stabilna, aby rolnik nie szukał dochodu przerzucając się z jednego kierunku produkcji na drugi. Rolnictwo tego nie znosi. Dlatego rolnicy z zadowoleniem przyjmą decyzję o podwyżce cen płodów rolnych oraz decyzję, że prowadzona będzie analiza kosztów produkcji i na tej podstawie będą podejmowane decyzje cenowe. Byłoby również wskazane kontrolowanie wzrostu cen, kosztów produkcji i usług dla rolnictwa i ustalenie odpowiednich relacji między nimi. Bardzo często dotychczas tak nie było. Dla przykładu podam, że kilka lat temu pług kosztował 2800 zł, a kwintal pszenicy — 500 zł. Obecnie zaś ten sam pług kosztuje 9 tys. zł, a cena pszenicy dopiero uległa zmianie w zapowiedziach Rządu.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#PosełBolesławGałek">Dobry rolnik wciąż inwestuje, kupuje sprzęt, modernizuje budynki inwentarskie albo ponosi ciągłe wydatki na remonty i kupno części zamiennych, które w ostatnich latach kilkakrotnie podrożały. Zmniejszyła się również ich podaż, przez co w wielu wypadkach stały się one przedmiotem spekulacji. Samo ustawienie usług dla rolnictwa budzi wiele zastrzeżeń. Zobrazuję to na przykładzie mojego terenu. Działa u nas POM, który powołany jest do świadczenia usług na rzecz rolnictwa. Narzuty cenowe jednak są tak wysokie, że usług tych unika nie tylko rolnik indywidualny, ale także instytucje pracujące na rzecz rolnictwa. Dlatego też rolnikowi dochodzi jeszcze jedna funkcja — mechanika sprzętu rolniczego. Podobnie budownictwo i mechanizacja obiektów inwentarskich kosztuje tyle, że przy byłych cenach płodów rolnych rolnik musiałby spłacać kredyt na zbudowanie obory i jej zmechanizowanie całe życie, a często jeszcze pozostałoby trochę tej spłaty dzieciom.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#PosełBolesławGałek">Biorąc pod uwagę brak rąk do pracy i odpowiedniego sprzętu lekkiego, praca rolnika nadal jest bardzo ciężka. Przemysł powinien zwiększyć produkcję maszyn i narzędzi rolniczych oraz części zamiennych. W wielu wypadkach licencji nie trzeba kupować. Całą technologię produkcji można znaleźć u rolników, np. siewnik punktowy do buraków cukrowych na bazie siewnika konnego i wiele innego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#PosełBolesławGałek">Zaniedbań w rolnictwie nie da się szybko usunąć bez zasadniczej zmiany w stosunku do potrzeb producentów żywności. Dajcie nam wreszcie to, co nam potrzebne jest do produkcji. Rolnik stał się żebrakiem w zaopatrzeniu w środki produkcji. Stać nas było na import zbóż, eksport węgla, produkcję motocykli, motorowerów, telewizorów kolorowych, a nie stać na produkcję dobrych, prostych w obsłudze narzędzi rolniczych. Problemów żywnościowych w kraju nie rozwiążemy poprzez stałe zwiększanie importu żywności. Musimy rozwiązań szukać w kraju i takie możliwości posiadamy przez doinwestowanie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#PosełBolesławGałek">W rolnictwie są lata urodzaju i tak zwane lata chudsze. Dlatego potrzebne są nakłady na budowę bazy przetwórczej, która da możliwości tworzenia rezerw żywności w latach urodzaju. Gdybyśmy na przykład przesuszyli nadmiar ubiegłorocznych ziemniaków, to obecnie z powodzeniem moglibyśmy je wymienić u rolników za tegoroczne, i problem zaopatrzenia rynku nie istniałby.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#PosełBolesławGałek">Występuje na rynku brak cukru, który może być łagodzony przez właściwe rozmieszczenie nowoczesnych cukrowni. Województwo zamojskie dałoby około 25 tys. ton cukru więcej tylko z tytułu skrócenia kampanii cukrowniczej — ze 145 dni do 90 dni, gdyby otrzymało taką fabrykę obiecywaną od 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#PosełBolesławGałek">Podobny niedobór mocy występuje w przemyśle mleczarskim. Wielkość ta wynosi już obecnie, latem, zaznaczam, 400 tys. litrów mleka na dobę, musi ono być wywożone poza województwo i zagospodarowywane na trudno zbywalną kazeinę. Wybudowanie nowego zakładu lub kilku mniejszych o przerobie co najmniej 400 tys. litrów mleka na dobę spłaciłoby się dodatkowymi dostawami na rynek masła, mleka konsumpcyjnego i galanterii mlecznej.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#PosełBolesławGałek">Nie mamy również żadnego przetwórstwa zbożowego, chociaż kupujemy w urodzajnych latach 150 tys. ton zbóż. Podejmowana od kilku lat kwestia budowy elewatora zbożowego z kompleksem młynów nie znajduje pozytywnego rozwiązania, chociaż coraz dotkliwiej odczuwa się brak mąki na rynku.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#PosełBolesławGałek">Rozwiązania wymaga również problem braku dróg, melioracji, zaopatrzenia rolnictwa w wodę i energię elektryczną.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#PosełBolesławGałek">Na wsi, tak jak w całym kraju, dokonuje się odnowa. Zmierza ona do poprawy warunków pracy i życia, zmiany w obsłudze wsi, odnowy samorządu wiejskiego itp., co mieć będzie wpływ na działalność gospodarczą. Szczególnie potrzebne jest zaktywizowanie kółek rolniczych, jako samorządnych organizacji rolników indywidualnych tak, aby reprezentowały one społeczno-zawodowe interesy wsi. Chodzi o to, aby samorząd miał autentyczny wpływ na całokształt życia gospodarczego wsi i gminy.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#PosełBolesławGałek">Rolnicy mają duży wkład w tworzenie dochodu narodowego w okresie powojennym. Był okres, kiedy oddawaliśmy produkty swojej pracy za pół darmo w ramach obowiązkowych dostaw. Robiliśmy to wiedząc, że kraj zniszczony, przemysł w odbudowie i znaczna część dochodu tworzonego w ten sposób była przeznaczona na rozwój rolnictwa. Dlatego też śmiało możemy powiedzieć, że to, co zbudowaliśmy w Polsce Ludowej, jest współwłasnością i nas rolników. Mamy więc prawo spytać organizatorów strajków, dlaczego bez naszej zgody zatrzymujecie fabryki, tak jakby były one wyłączną waszą własnością. Tego rodzaju problemy, o które wam chodzi, należy rozwiązywać innymi metodami. Wiadomo przecież, że zmniejszenie produkcji przemysłowej odbije się też ujemnie na produkcji rolnej, a jeść każdy potrzebuje coraz to lepiej i więcej.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#PosełBolesławGałek">Przed naszym rolnictwem stoją bardzo poważne zadania. Musimy zapewnić zbiór wszystkich pozostałych jeszcze ziemiopłodów, zgromadzić niezbędne zapasy pasz, wykonać niezbędne prace uprawowe, dostarczyć państwu wszystkie nadwyżki produktów rolnych oraz wykonać szereg innych zadań.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#PosełBolesławGałek">Na zakończenie chciałem jeszcze zaproponować, aby Rząd zapewnił potrzebną mechanizację rolnictwu. Uważam, że udostępnić należy rolnikom, szczególnie młodym, rokującym nadzieję w gospodarowaniu — nabycie sprzętu na raty. Biorąc pod uwagę obecne braki mięsa, wielu rolników wysuwa wnioski, by sprzęt rolniczy mógł być opłacany wyprodukowanym mięsem. Sądzę, że w chwili obecnej należałoby wziąć to pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Józef Cebula.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Ponieważ nie widzę ob. posła Józefa Cebuli, udzielam głosu posłowi Cecylii Moderackiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełCecyliaModeracka">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! O przemianach, jakie dokonywały się na wsi w okresie 35 lat wiele dotychczas pisano i wiele mówiono.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełCecyliaModeracka">Ci, którzy stykali się ze wsią od „święta” stworzyli sobie na tej podstawie obraz wsi „sielankowej”. Nieliczni tylko znali prawdziwą sytuację ludzi pracujących na wsi i ci cały swój wysiłek z uporem koncentrowali na wprowadzeniu radykalnych zmian w dotychczasowej polityce rolnej — lecz nie zawsze z powodzeniem.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełCecyliaModeracka">Moja — znacznie pełniejsza niż uprzednio wiedza o polityce rolnej — datuje się od chwili, gdy rozpoczęłam pracę w komisji rolnictwa i przemysłu spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełCecyliaModeracka">Praca rolnika jest wciąż jeszcze bardzo ciężka. Ale nie o tym chcę mówić. Zwykliśmy potocznie używać zwrotu „rolnicy” i słusznie, jednakże w pojęciu tym mieści się również kobieta-rolniczka i nad sytuacją kobiety-rolniczki pragnę skoncentrować przez chwilę uwagę Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełCecyliaModeracka">W naszym rolnictwie pracuje ponad 58% kobiet. Pod względem feminizacji jest to trzecie miejsce w kraju po służbie zdrowia i oświacie. Feminizacja tego zawodu jest najbardziej widoczna w gospodarstwach indywidualnych, a w szczególności drobnych. W rodzinach wiejskich nie ma takich żon, o których można napisać zgodnie z przyjętą formą „przy mężu”. One same są zawodowo czynne, a często wykonują kilka zawodów. Ich pracę można porównać z pracą prządki obsługującej wiele maszyn.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełCecyliaModeracka">Rolnictwo jest warsztatem pracy, przy którym zwłaszcza w pewnych porach roku jest tak dużo zajęć, że kobieta musi dwoić się i troić, by nadążyć z jej wykonaniem. A jest przecież kobietą i tak jak wszystkie inne spełnia te same funkcje — rodzinną, zawodową i obywatelską.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#PosełCecyliaModeracka">Wprowadziliśmy wiele ustaw dających kobietom wiejskim możliwość korzystania np. z szeroko pojętej opieki lekarskiej, lecz w ślad za tym nie stworzyliśmy dostatecznej bazy, zapewniającej im korzystanie z tych praw. Jak wynika z badań i statystyk, kobiety wiejskie przy normalnym przebiegu ciąży nie poddają się kontroli lekarskiej. W czasie okresu ciąży nie są uwalniane od ciężkich prac w polu i zagrodzie. Nie ulega też żadnym zmianom tryb ich życia. Wszystko to nie pozostaje bez znaczenia dla zdrowia mającego przyjść na świat dziecka. Jest to jeden z powodów, dla których młoda dziewczyna za wszelką cenę wyrywa się ze wsi do miasta, w którym wszelkie przywileje związane z ciążą i okresem po porodzie w pełni wykorzystuje. Przywilejów tych daliśmy wiele. Zapowiedź realizacji tzw. „płatnych urlopów” na wychowanie dziecka przez matkę — jest dalszym bodźcem do przechodzenia dziewcząt ze wsi do miasta i trudno temu się dziwić. Czy nie należałoby pomyśleć o uruchomieniu takich mechanizmów, aby proces odpływu dziewcząt ze wsi do miasta zahamować? W całokształcie polityki rolnej temat zasługuje na przemyślenie.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełCecyliaModeracka">Kształtowanie osobowości dziecka coraz bardziej chcemy wpisać do obowiązków rodziny, a więc całego zespołu rodzinnego. Na wsi jest inaczej. Tę funkcję w rodzinie wiejskiej wykonuje kobieta, a z pomocą z zewnątrz — szeroko stosowaną w mieście w postaci wszelkich placówek opiekuńczych — nie spotyka się kobieta wiejska. Sama więc kształtuje osobowość przyszłego obywatela, a wiedzę potrzebną jej w tym zakresie wywodzi z założeń swoich przodków — często już przestarzałych. Nierzadko też kobieta sama decyduje, jakie nowe odmiany wprowadzić do produkcji, czy założyć sad, czy ogród warzywny, kiedy rozpocząć orkę, a kiedy siewy, gdzie siać zboża, a gdzie okopowe. Ona więc staje się kierownikiem produkcji, a w wielu przypadkach jest autentyczną głową rodziny. Wywodzi się to z powojennej historii naszego państwa, kiedy to po drugiej wojnie światowej kobieta stanęła w obliczu konieczności — po utracie męża czy dorosłego syna — podejmowania wszelkich decyzji w swoim gospodarstwie. Zjawisko to było nagminne w pierwszych powojennych latach i wydawać by się mogło, że sytuacja ta radykalnie zmieni się w miarę upływu lat. Okazało się jednak, że tak nie jest. Coraz więcej kobiet gospodaruje samodzielnie, zwłaszcza w gospodarstwach indywidualnych, drobnych i chłoporobotniczych. Proces ten pogłębiał się wraz z procesem uprzemysławiania kraju, gdzie praca rąk ludzkich była potrzebna, a potrzeby te zaspokajała wieś, skąd ręce te odpływały. Ówczesna polityka rolna sprzyjała temu zjawisku i w rezultacie zaczęło się odczuwać brak rak do pracy na wsi, a wieś powoli starzała się. Około 7 tys. kobiet gospodaruje samodzielnie w warunkach bardzo trudnych.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełCecyliaModeracka">Po wielu rozmowach w ostatnim okresie z kobietami wiejskimi nie sposób odmówić im racji, że prowadząc wielkie inwestycje pomijano najistotniejszy dla wsi problem, jakim jest woda w zagrodzie i w domu. Kobiety domagają się szybkiego rozwiązania tego problemu. Rozwiązanie widzą w pełniejszym zaopatrzeniu gospodarstw drobnych w pompy pływakowe, które ulżą im w wydobywaniu wody z głębokich studni. Wody — bez której trudno jest mówić o chowie bydła czy trzody.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#PosełCecyliaModeracka">Skoro już mowa o wodzie — to nie pominę problemu środków piorących, których od dłuższego czasu brak, a wieś nie ogląda ich prawie wcale.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#PosełCecyliaModeracka">Kapryśne tego roku lato i wręcz okropna jesień sprawiły, że kobieta ubabrana w błocie musiała sadzić warzywa, pielęgnować ogrody, ręcznie podbierać zboże, pieszo chodzić za pługiem, ręcznie wybierać ziemniaki i buraki, a w domu nie dysponowała żadnym środkiem piorącym, by doprowadzić do względnej czystości odzież i siebie. Środki piorące od przypadku do przypadku pojawiały się w mieście, lecz kobieta na wsi nigdy na czas nie dotarła do miasta, by je w jakikolwiek sposób zdobyć. Zresztą — ich zdaniem — wędrówki do miasta po tego rodzaju zaopatrzenie nie powinny mieć miejsca, bo po cóż budowaliśmy pawilony detalicznej sprzedaży tych artykułów na wsi? Co po tych pawilonach, jeśli pustkami świecą działy „Chemia” czy „Artykuły Gospodarstwa Domowego”, a cała tzw. mała mechanizacja i związane z tym usługi pozostawiają wiele do życzenia. Tę służebną wobec niej rolę musi spełniać handel wiejski.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#PosełCecyliaModeracka">Rozwiązania wymaga też sprawa odzieży roboczej dla kobiet i młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#PosełCecyliaModeracka">W roku 1977 Zakład Wydawniczy CZSR wydał książkę Wiesławy Dąbrowskiej-Kiełek i Ireny Korol-Siwek, noszącą tytuł „Ubranie do pracy na wsi”.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#PosełCecyliaModeracka">Staraniem Kół Gospodyń Wiejskich — książka ta dotarła do wszystkich biblioteczek „Nowoczesnej Gospodyni” i poczyniła wiele nadziei, że zginą wreszcie kłopoty, że kobieta odzyska swój kobiecy wygląd przy pracy. Jednakże od propozycji książkowej do produkowania tej tak bardzo potrzebnej odzieży nie zrobiliśmy ani kroku naprzód, a kobieta w dalszym ciągu nosi nieodpowiednie buty, w pole wychodzi z gołymi rękoma, czasami osłaniając je przydługimi rękawami zbyt obszernej, niewygodnej bluzy i dodziera spodnie, których właściwi adresaci już nie noszą.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#PosełCecyliaModeracka">Kobieta wiejska oczekuje rozwiązania tego problemu i z całą radością powita ten asortyment towarowy w sklepach GS na wsi, w miejsce zalegających półki niewygodnych i zbędnych tam „butów na szpilce” czy ortalionowych kurtek.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#PosełCecyliaModeracka">Przyjdźmy jej więc z pomocą skoro oczekujemy na ziemniaki, warzywa, owoce, drób, mleko, a mamy prawo domagać się coraz więcej tych produktów. Wzrost ich produkcji jest zależny od warunków, w jakich się je produkuje. Tej zależności nie da się zmienić, a w dzisiejszej debacie powinniśmy widzieć i ten problem w całokształcie realizacji polityki rolnej i żywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#PosełCecyliaModeracka">Niebagatelną sprawą jest produkcja mleka. Udój mleka w gospodarstwach drobnych lub jeszcze nie zmechanizowanych — to praca kobiet, wykonywana ręcznie. Mleko przekazuje się do punktów skupu. Kobieta nie produkuje więc masła i sera dla potrzeb swojej rodziny. W masło jednak nie może zaopatrzyć się, bo go brak w sklepach.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#PosełCecyliaModeracka">Już w chwili obecnej kobiety zastanawiają się nad tym, czy nie powrócić do własnej produkcji masła i serów — oczywiście kosztem zmniejszania dostaw mleka do punktów skupu. Rozważając ten problem tak, aby załatwić go korzystnie zarówno dla wsi, jak i miasta proponują przywrócenie zaniechanej po 1975 roku formy sprzedaży masła dla dostawców mleka, w mleczarniach. System ten zdawał egzamin — czy nie pokusić się o przywrócenie go, skoro byłoby to zachętą do wzrostu, a nie przyczyną zmniejszania dostaw mleka do punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#PosełCecyliaModeracka">Kilka słów na temat samej produkcji mleka. Mleko klasyfikuje się do klasy „A” lub „B”. Nie zawsze rolnik ma wpływ na to, że mleko jest gorszej jakości. Każdy z nich chce dostarczać mleko w klasie „A” ze względu na wyższą jego cenę, ale jeśli schładzanie mleka ma zasadniczy wpływ na klasyfikację, to rozwiązań należy szukać w zwiększeniu produkcji schładzarek, a sprawa ta leży w gestii przemysłu, pracującego również dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#PosełCecyliaModeracka">W prowadzonym skupie mleka istnieje jeszcze jedno negatywne zjawisko, które przynosi straty. Chodzi o to, że mleko w klasie „A” i w klasie „B” trafia do jednego łącznego zbiornika mleczarskiego. Taką metodę stosowaną przy skupie mleka można zakwalifikować jako wynik braku logicznego myślenia bądź zwyczajne niedbalstwo i niegospodarność, bo ze zmieszanego surowca nie otrzyma się najwyższej jakości produktu finalnego, jakim jest masło i sery. Spadek jakości obydwóch tych produktów jest wyraźnie odczuwalny przez konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#PosełCecyliaModeracka">Na marginesie sygnalizuję sprawę sprzedaży cukru dla rodzin wiejskich. Duży odsetek w tych rodzinach to ludzie starzy. Zmniejszenie ilości sprzedawanego dla nich cukru o połowę, w porównaniu z ludnością w miastach — budzi poważne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#PosełCecyliaModeracka">Organizm człowieka starego potrzebuje bardziej cukru niż wieprzowiny, to zostało naukowo stwierdzone, ale pomijając naukowe wywody nie sposób zaprzeczyć, że ludzie ci czują się w społeczeństwie dyskryminowani, chociaż wówczas, gdy byli w pełnej aktywności swego rolniczego zawodu, żywili naród, pracowali w ciężkich warunkach i tak samo jak obecnie emeryci żyjący w miastach, wypracowywali wspólny dochód narodowy. Mają więc prawo, w jednakowy sposób z niego korzystać.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#PosełCecyliaModeracka">Żywienie narodu jest sprawą ważną, ale żywić należy we właściwy sposób, przede wszystkim niemowlęta i małe dzieci. Żywienie ich stwarza kobiecie wiejskiej duże trudności.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#PosełCecyliaModeracka">Wieś odczuwa całkowity brak odżywek dla niemowląt.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#PosełCecyliaModeracka">Potencjalnym producentem drobiu jest kobieta wiejska, lecz i w tym dziale produkcji ponosi zbyt dużo strat, ale na uniknięcie ich żadnego wpływu nie ma. Wspomnę tylko o stratach powodowanych nie zapowiadanym wyłączeniem energii elektrycznej. Prośby kierowane do naczelników gmin o informowanie, kiedy planuje się wyłączenie prądu — nie mogą być załatwione. Jest to gestia szczebla centralnego, ale mimo znanych trudności, nie sposób usprawiedliwić nie zapowiadanych wyłączeń prądu, które powodują nadmierne upadki małego drobiu. Można wszak w jakiś zbliżony do rzeczywistości sposób kierować tym wyłączeniem i z wyprzedzeniem informować społeczeństwo. Uniknie się przez to wielu strat. Dotyczy to również prowadzenia prac omłotowych, kiedy cała przygotowana akcja kończy się fiaskiem i dezorganizuje zaplanowaną pracę rolnika.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#PosełCecyliaModeracka">Zbyt wiele problemów pozostawiliśmy, do rozwiązania kobiecie na wsi. Chociażby sprawa kultury widziana jej okiem. Do niedawna organizatorem życia kulturalnego był tu wiejski nauczyciel, wokół niego koncentrowało się życie kulturalne na wsi i chociaż było niedostateczne i nie na miarę potrzeb współczesnej wsi, to jednak coś ów nauczyciel robił. Tworzenie zbiorczych szkół gminnych pozbawiło wieś nauczyciela, inicjatora i organizatora kultury. Powstała luka, a lukę tę zapełniła forma niepożądanych w społeczeństwie rozrywek, podsycanych alkoholem. Rozmiar skutków tych rozrywek znany jest organom powołanym do ścigania, znany szkołom, lecz najdotkliwiej odczuwany przez kobiety na wsi.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#PosełCecyliaModeracka">W powszechnej obywatelskiej dyskusji ostatnich tygodni — kobiety mocno akcentują potrzebę i możliwości powrotu nauczycieli do wiejskich szkół, które bezużytecznie dotychczas stoją. Zapełnienie ich ponownie dziećmi ułatwi życie dzieciom i pozbawi matki szeregu trosk.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#PosełCecyliaModeracka">Dowóz dzieci do zbiorczych szkół gminnych nie wszędzie zdał egzamin, a szkoła zamiast zmniejszyć różnice poziomu nauczania między szkołami wiejskimi i miejskimi, różnice te zaostrzyła. Dzisiaj jest to już zauważalne w szkołach średnich, do których zgłasza się młodzież z obu tych środowisk. Różnice te będą z roku na rok jaskrawsze, a obawy są uzasadnione chociażby tym, że w ostatnich tygodniach wycofano szereg autobusów PKS, którymi dzieci dojeżdżały do zbiorczych szkół.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#PosełCecyliaModeracka">Ośmiokilometrowa odległość miejsca zamieszkania dziecka od zbiorczej szkoły pozwala matkom mieć obawy o losy ich dzieci. W mróz, śnieg, zawieje czy wiosenne roztopy — trudno będzie wymagać od dziecka pokonywania tych uciążliwości, a od matki — nie nerwowej pracy. Zdaniem kobiet należy bez wstydu wracać do starych rozwiązań, jeśli one były w konkretnych warunkach lepsze od nowych. Tam, gdzie to nowe było przedwczesne, skazane było na niepowodzenie. Nie zawsze, a zwłaszcza nie wszędzie to, co jest nowe, musi być powszechnie uznane za lepsze.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#PosełCecyliaModeracka">Jeszcze do niedawna w każdym drobnym gospodarstwie hodowano trzodę chlewną na bazie paszy zakupionej w drobnych ilościach. W poważnym stopniu odciążało to rynek, bo produkcja na własne potrzeby byłą niemała. Chów trzody prowadziły również dla własnych potrzeb kobiety w mieście, jeśli miały ku temu warunki. A już powszechnie chów trzody prowadziło się w rodzinach pracowników leśnych, którym stworzono funkcjonalne ku temu warunki. Wielu z tej grupy zawodowej przeszło na zasłużone emerytury i w dalszym ciągu rodziny te mogą prowadzić chów trzody. Lecz ta działalność — tak bardzo pożądana w społeczeństwie — musiała z konieczności zaniknąć, bo wprowadziliśmy zakaz sprzedaży tej grupie ludzi paszy. Paszę może otrzymać ten, kto sprzedaje państwu tucz. Każdy chętnie sprzeda, rzecz w tym, że aby sprzedać pierwszą sztukę, to trzeba ją utuczyć, a na utuczenie potrzebna jest pasza. Wpadliśmy w błędne koło. Sprawę tę poruszył w ostatniej niedzielnej audycji telewizyjnej „Tele-Echo” p. poseł Kus. Wyjaśnił, że nie wchodzi w grę sprzedaż wielkiej ilości pasz, co ma miejsce w dużych gospodarstwach produkcji zwierzęcej, lecz minimalne ilości, których sprzedaży nie należało wstrzymywać dla drobnych gospodarstw nie produkujących własnych pasz. Sprzedaż tę należy przywrócić, celem polepszenia sytuacji na rynku przez wznowienie chowu trzody wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Decyzji takiej nie może podjąć wojewoda, bo zakaz sprzedaży wprowadził minister. Prośba więc adresowana jest do pana ministra. Zmiana tej decyzji łączy się z innym ważkim problemem, a mianowicie właściwym zagospodarowaniem odpadów żywności. Wprowadziliśmy pojemniki na zbiór starego chleba. Nie wszędzie zdało to egzamin. W wielu osiedlach zginęły już te pojemniki, a chleb i inne odpady żywności wyrzuca się do śmietników. Chleb, nawet czerstwy, wymaga większego szacunku, chociażby za trud z jakiego powstaje. Niech przyczynia się do produkcji mięsa, na które społeczeństwo wciąż czeka. Ilość wyrzucanego na miejskie wysypiska chleba byłaby znaczącym dodatkiem do pasz.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#PosełCecyliaModeracka">Wiele spraw pozornie drobnych można by tu poruszyć, ograniczyłam się do tych, które są dotkliwe dla kobiet ze wsi, a które mogą być rozwiązane bez wielkich, a często żadnych nakładów. Kobiety liczą na zajęcie się wśród spraw wielkich również i tymi drobnymi, choć znaczącymi w realizacji programu rozwoju rolnictwa i żywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#PosełCecyliaModeracka">Miarą wartości człowieka jest jego stosunek do innych ludzi i do mienia społecznego, przezwyciężanie wszelkich przejawów zła i niegospodarności oraz umiejętności łączenia interesu osobistego z potrzebami społecznymi. Te wszystkie cechy składają się na wzorzec osobowy dobrego obywatela-patrioty.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#PosełCecyliaModeracka">Kobiety wiejskie dają liczne dowody tego, że czują się współodpowiedzialne za losy swego kraju, a także za bieg przemian dokonujących się obecnie. Dają wyraz zdyscyplinowaniu społecznemu, ofiarności i zaangażowaniu. Są to cechy, które należy szczególnie troskliwie pielęgnować. Trzeba dbać o to, aby nie stały się one tylko wynikiem chwilowego wzlotu tak charakterystycznego dla ludzkiej natury, lecz konsekwentnym doskonaleniem.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#PosełCecyliaModeracka">W opinii społecznej „patriota”, „obywatel”, kojarzy się najczęściej z bojownikiem, który walczył, narażał się, gotów był do cierpień i poświęceń dla dobra swojej ojczyzny. I prawdą jest, że w naszej przeszłości mało mieliśmy Polaków, którzy by nie cierpieli za naród, nie walczyli z bronią w ręku o wolność i niepodległość.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#PosełCecyliaModeracka">Ale poza tak pojętym bohaterstwem, czy dziś nie istnieje potrzeba tworzenia bohaterstwa dnia powszedniego? Odpowiedź jest jedna: tak, istnieje. I takie bohaterstwo wykazują również kobiety wiejskie 'w swojej codziennej, wykonywanej od świtu do nocy ciężkiej pracy w polu, zagrodzie i domu. Pracy, z której wszyscy korzystamy, lecz nie wszyscy okazujemy im właściwy szacunek. Brak tego szacunku zauważa się w urzędzie przy załatwianiu spraw kobiet, w handlu, gdy występują jako klientki i w zwykłych codziennych z nimi kontaktach.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#PosełCecyliaModeracka">Czas, by w obecnej odnowie uległ zmianie stosunek do kobiety wiejskiej, by słowo kobieta było jednoznacznie pojmowane przez wszystkich, bez względu na to, gdzie ona pracuje, bowiem wszystkie świadomie biorą udział w życiu społecznym, świadomie pomnażają nasz wspólny dorobek i dobrze służą ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Zdzisławowi Pileckiemu i przepraszam za pominięcie we właściwej kolejności przy udzielaniu głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełZdzisławPilecki">Obywatelu Marszałku! Nie gniewam się za to przeoczenie. Wysoki Sejmie! Dzisiaj problemy rolnictwa i gospodarki żywnościowej są problemami o zasadniczym znaczeniu społeczno-gospodarczym nie tylko ze względu na rolę żywności w hierarchii potrzeb konsumpcyjnych człowieka, ale również ze względu na skutki braku równowagi na rynku. W przeciwieństwie do innych artykułów, stopień zaspokojenia popytu na żywność jest codziennie weryfikowany przez opinię społeczną, przez każdego obywatela. Długotrwały zły stan tego rynku eskaluje opinię o złym gospodarowaniu i podważa wiarę w możliwości sprawnego działania Rządu w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełZdzisławPilecki">Równoważenie potrzeb żywnościowych narodu ma — a wiemy to wszyscy — nie tylko znaczenie ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełZdzisławPilecki">Dziś w konkretnych realiach naszego kraju ma to także wielkie znaczenie polityczne. Ostrość problematyki rolnej wynika nie tylko z dużego znaczenia rolnictwa w określaniu możliwości zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych, jakie w tym zakresie się ujawniły tak bardzo w najtrudniejszym dla kraju okresie. Sprawą najważniejszą jest jednak to, że konieczny i szybki wzrost produkcji rolnej musi być realizowany w okresie poważnych przemian demograficznych na wsi, a więc musi być spójny i zharmonizowany z radykalnym postępem w technicznej rekonstrukcji rolnictwa. Jest to sam w sobie proces postępowy i niezbędny, ale z punktu widzenia gospodarki niezwykle kosztowny. W latach osiemdziesiątych będzie następował spadek przyrostu siły roboczej w całej gospodarce narodowej. Spowodować to może także dalszy odpływ siły roboczej ze wsi. Jest to proces naturalny, ale w związku z tym trzeba założyć narastanie poważnych trudności. O ile nastąpiłoby zbyt gwałtowne przyspieszenie i nasilenie odpływu siły roboczej z rolnictwa, mogłoby to doprowadzić do negatywnej selekcji ludzi pozostających w rolnictwie oraz do zakłóceń związanych z nienadążaniem substytucji pracy żywej przez pracę uprzedmiotowioną. Bez ukształtowania odpowiednich proporcji pomiędzy zakładanym odpływem siły roboczej a ilością środków skierowanych do rolnictwa program rozwoju produkcji żywności nie mógłby w ogóle być realizowany.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełZdzisławPilecki">Uważam, że powinny zostać przeprowadzone badania, które by umożliwiły nam uzyskanie danych — jaki jest rzeczywisty stan nośnych biologicznie sił na terenie wsi. Sądzę, że bilans ten będzie niekorzystny i dlatego też proponuję, aby przemyśleć program właściwego osadnictwa produkcyjnych sił na wsi. Bez rozwiązania problemu ludzkich sił produkcyjnych nie rozwiążemy kwestii produkcji żywnościowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełZdzisławPilecki">Ocena możliwości przemieszczenia siły roboczej z rolnictwa do innych gałęzi gospodarki narodowej opiera się w tym przypadku na generalnie wysokim zatrudnieniu w rolnictwie, bez jednak uwzględnienia struktury tego zatrudnienia. Trzeba tu zwrócić uwagę, że w strukturze tego zatrudnienia rośnie udział osób w wieku poprodukcyjnym, kobiet, młodzieży, przy zauważalnym spadku udziału mężczyzn w wieku produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełZdzisławPilecki">Dodatkowe komplikacje spowodować może przewidywana do roku 1990 naturalna dezaktywizacja ok. 1,5 mln osób ze względów biologicznych. Stąd też zbyt duży odpływ młodzieży do sektorów pozarolniczych spowoduje nie wątpliwie poważne komplikacje. Wiadome przecież jest, że z rolnictwa odchodzą przede wszystkim ludzie młodzi, a ze względów społecznych powinien zmniejszać się także udział kobiet w produkcji rolnej. Trzeba tę sytuację mieć na uwadze. Nieprzewidzenie jej spowodować może kolejne błędy, choćby optymistyczną ocenę wymiernych efektów produkcyjnych związanych z dopływem do rolnictwa techniki.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#PosełZdzisławPilecki">Obiektywnie rzecz biorąc, narastające przemiany demograficzne, o których mówiłem, oraz ogólna sytuacja na rynku pracy, przy założeniu skierowania do sektora rolniczego większej ilości środków, służą jedynie zmianie metody wytwarzania. Może ona nie mieć wpływu na zwiększenie dotychczasowej produkcji, a zastosowaniem innych technik wytwórczych pozwoli jedynie uzyskać produkcję na dotychczasowym poziomie. Wielka waga problematyki rolnictwa na dziś i na nadchodzące lata wynika także z tego, że istnieje obiektywna potrzeba dokonania przemian w metodach wytwarzania na skalę nie mającą precedensu w innych gałęziach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełZdzisławPilecki">Jeżeli założymy, że w rolnictwie narastać będzie ubytek siły roboczej, a także ziemi, to po pierwsze wzrosną wymogi co do warunków pracy, zwiększy się moralne zużycie pracochłonnych i uciążliwych technologii, maszyn, narzędzi. Musimy się więc liczyć ze znacznym wzrostem zapotrzebowania na środki produkcji z przemysłu, które są niezbędne i służą nie tyle wzrostowi produkcji, co uzyskaniu efektów dotychczasowych przy nowej technice. Musimy się w tym miejscu zastanowić, ile trzeba dodatkowo środków, aby znacznie zwiększyć moce produkcyjne rolnictwa. Z ocen szacunkowych wynika, że w Polsce do roku 90-tego od połowy do 2/3 wszystkich nakładów inwestycyjnych w rolnictwie służyć będzie jedynie zastępowaniu ubytku czynników produkcji, a więc tylko 1/3–1/2 nakładów służyć będzie zwiększaniu mocy produkcyjnych rolnictwa. Te przemiany zmuszają do stwierdzenia, że nastąpi olbrzymi popyt rolnictwa na środki produkcji. Przy założeniu zmian w metodach wytwarzania i tak ograniczone środki produkcji? nakierowane będą na zmianę metod wytwarzania, co w konsekwencji spowoduje sytuację, w której brakować ich będzie dla wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#PosełZdzisławPilecki">Wysoki Sejmie! Podstawowym warunkiem perspektywicznego rozwoju rolnictwa jest odwrócenie dotychczasowego trendu w zakresie zmian udziału środków przeznaczonych na przemysły pracujące dla rolnictwa. Priorytet dla przegrupowania środków na rzecz gospodarki żywnościowej jest konieczny nie tylko ze względu na występujące bieżące trudności w produkcji rolnej i braki w zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji. Jest on konieczny, ponieważ trzeba tego przegrupowania dokonać po to także, by dostosować się do przyszłych nasilających się przemian strukturalnych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#PosełZdzisławPilecki">Muszę w tym miejscu przypomnieć zapomnianą często tezę, że główną bitwę o realizację programu wyżywienia narodu trzeba przeprowadzić nie tyle w rolnictwie co w przemyśle, a to dlatego, że przemiany dostosowujące przemysł do odpowiedniego zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji są na pewno pierwotne w relacji do każdych przemian, które dokonywać się będą w rolnictwie. Niezwykle ważne jest mądre i odpowiednie sterowanie tymi czynnikami, które określają zarówno tempo, jak i jakość powyższych przemian. Jeżeli mówimy o tempie, to zależy ono od trzech czynników:</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#PosełZdzisławPilecki">— od tempa odpływu siły roboczej z rolnictwa, — od form zagospodarowywania i wykorzystania wypadającej ziemi, — od form uspołecznienia.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#PosełZdzisławPilecki">Nie jest dla nikogo tajemnicą, że każde przyśpieszenie zagospodarowania ziemi przez sektor państwowy to nic innego jak budowa majątku produkcyjnego od podstaw. Jest to więc decydowanie się na przeznaczenie większej ilości środków jedynie na zmianę metod wytwarzania. Dziś w kraju są takie a nie inne możliwości gospodarki narodowej. Określają one tempo unowocześniania technik wytwórczych przez budowę od podstaw, czyli od majątku produkcyjnego. Tempo to nie może z natury rzeczy być dziś szybkie. Trzeba w całym rolnictwie stworzyć gwarancje dla współistnienia różnych technik i różnych metod wytwarzania. Jeżeli decydujemy się na nowoczesne, ale kapitałochłonne i materiałochłonne techniki wytwarzania w sektorze uspołecznionym, to dlatego, że sektor ten ma wyraźnie charakter towarowy, przez co odgrywa ważną - rolę w kwestii wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#PosełZdzisławPilecki">Jednocześnie jednak musimy zdecydowanie wyjść poza deklaracje i stworzyć wszystkie szanse i gwarancje dla unowocześniania, co prawda bardziej pracochłonnych, ale wymagających przecież mniejszych inwestycji, metod wytwórczych w indywidualnych gospodarstwach chłopskich. Myślę tu o indywidualnych gospodarstwach chłopskich typu rodzinnego, które mimo wielokrotnych deklaracji Rządu w praktyce życia codziennego były traktowane po macoszemu. Właściwie ukształtowana polityka Rządu jest istotnym elementem celów społeczno-ekonomicznych, wśród których problem wyżywienia narodu jest w kategoriach moralnych jednym z najważniejszych.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#PosełZdzisławPilecki">Wysoka Izbo! W omawianej dziś dziedzinie, którą rozumieć należy także w czasie, nakłady w imię celów perspektywicznych, przyszłych, kłócą się bądź konkurują z koniecznościami wynikającymi z celów bieżących. Jest niewątpliwie zadaniem Rządu, a przede wszystkim Sejmu PRL — jednoznaczne określenie proporcji nakładów pomiędzy realizacją celów bieżących i długofalowych. Jest to niewątpliwie jeden z najważniejszych warunków realizacji programu wyżywienia i poprawy sytuacji na rynku artykułów żywnościowych. Wielkim zadaniem wszystkich decydentów w naszym państwie, związanych z polityką rolną, jest kształtowanie poczucia stabilności u rolników. W tej dziedzinie nie jest najlepiej. Bez daleko idącego postępu, wspartego praktyką kształtowania poczucia stabilności, bez wizji dobrych perspektyw zawodowych i socjalno-bytowych, a także kulturowych wśród rolników, także w sektorze prywatnym, realizacja zadań rolnictwa musiałaby stać pod znakiem zapytania. Wielkie narodowe racje, sprawa, całego naszego narodu wymaga, aby poczucie stabilności u polskich rolników nie było naruszane. Nie jest to sprawa łatwa. Wymaga mądrego, przemyślanego kształtowania procesu decyzyjnego we wszystkim co dotyczy wsi. Najważniejsze w moim przekonaniu jest właściwe podejście do polityki w zakresie gospodarowania ziemią, zaopatrzenia w środki produkcji oraz odpowiednia polityka cen. W dzisiejszym przemówieniu obywatela Ministra Kłonicy został przedstawiony program zwiększenia cen skupu żywca wołowego i wieprzowego. Są to decyzje niewątpliwie słuszne, choć uważny obserwator sytuacji w hodowli może wnieść uwagę, że są już nieco spóźnione. We właściwym natomiast terminie obywatel Minister przedstawił program regulacji cen skupu produktów roślinnych. Nie sądzę jednak, aby było trafne już dziś zapowiadanie tak wysokiego przyrostu opłat w dziedzinie usług rolniczych, kiedy wpierw powinniśmy ich system zreorganizować i uczynić faktycznie użytecznym w pracy rolnika. Największe chyba jednak obawy w środowisku producentów rolnych może wzbudzić antyimportowa decyzja wzrostu cen pasz. Przecież zdajemy sobie sprawę z tego, że w warunkach tegorocznego nieurodzaju rolnicy nie będą posiadali dostatecznej ilości pasz własnych. Jestem przeciwny kompleksowi tych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#PosełZdzisławPilecki">Doświadczenia uczą, że w praktyce nie zawsze udaje się zharmonizować i ujednolicić interpretacje polityki rolnej na wszystkich szczeblach decyzyjnych.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#PosełZdzisławPilecki">Ma to swoją najprostszą relację do odczuć zwykłych ludzi, psuje klimat wsi, osłabia poczucie stabilności gospodarstw indywidualnych, źle oddziałuje na decyzje produkcyjne i na decyzje inwestycyjne tych producentów. Wielka waga programu wyżywienia i trudne warunki jego realizacji jednoznacznie przesądzają o tym, że rolnik nie może być traktowany jako niewygodny petent, niechciany w urzędzie czy lekceważony. Istnieje pilna konieczność zdecydowanego uproszczenia i usprawnienia administracyjnej i produkcyjnej obsługi rolnictwa. Drogi czas rolnika, włodarza tej ziemi nie może być marnotrawiony, nie może być lekceważona jego godność. Niestety, złych przykładów mamy tu aż nadto. O konieczności eliminowania tych złych zjawisk nie trzeba nikogo przekonywać. Determinuje ją zarówno stopień trudności realizacji programu wyżywienia narodu, jak też szacunek socjalistycznego państwa dla rolniczego trudu. Musimy wobec tego wszyscy dołożyć starań, aby jak najwyżej podnieść w odczuciu społecznym rangę zawodu rolnika. Rzeczywistością, która musi być także uszanowana dla zachowania ładu społecznego jest nasza ziemia ojczysta. Często niepokoi nas beztroska, łatwość, z jaką decyduje się o jej losie, a przecież wszelkie dla ludzi bogactwo związane jest z ziemią, której należy zapewnię szacunek, bo jest wartością bezcenną nie tylko dla nas, ale i dla przyszłych pokoleń Polaków. Ta ziemia powinna zawsze trafiać do rąk najodpowiedniejszych po to, by była najlepiej wykorzystywana i dawała najwyższe plony. Marnotrawstwo ziemi przynosi nieodwracalne straty zarówno ekonomiczne, jak i moralno-polityczne. Prymas Polski ksiądz kardynał Stefan Wyszyński w swym drugim kazaniu świętojańskim z 6 stycznia 1980 roku powiedział między innymi: „Ostatnio dowiedziałem się o niszczeniu gospodarstw w Płudach, budowanych przez ludzi z wielkim trudem, z ogromną oszczędnością, grosik po grosiku, aby na stare lata mieć dla siebie własny kąt. Wszystko to jest sponiewierane, bo jacyś planifikatorzy, nie znając terenu, postanowili budować tam żelbetonowe wieżowce”. I dalej „Ziemia ojczysta musi być doceniona i uszanowana, obsłużona właściwie. Nie można uczynić tego bez miłości do tej ziemi”.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#PosełZdzisławPilecki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mając na uwadze moralne i społeczne wskazania kościoła, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, opowiada się za jak najszybszym urealnieniem obecnych założeń polityki rolnej — stanowiącej tak ważne ogniwa działań Rządu, aczkolwiek pozostajemy krytyczni wobec propozycji cenowych zgłoszonych dziś przez Rząd. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Józef Cebula.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełJózefCebula">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przepraszam za chwilę nieobecności w sali obrad. Wynikła ona z konieczności drobnych konsultacji, a z drugiej strony ze zmian poczynionych na liście dyskutantów. Jeszcze raz przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełJózefCebula">W nawiązaniu do wystąpień Ministrów Kłonicy i Załęskiego jako rolnik chcę zgłosić kilka uwag i wniosków. Jest prawdą oczywistą i niezaprzeczalną, że problemu żywnościowego nie da się załatwić bez załatwienia spraw rolnictwa. Likwidacja barier technicznych, ekonomicznych — z uwzględnieniem czynnika ludzkiego — w rolnictwie jest nakazem chwili i palącą koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#PosełJózefCebula">W ostatnich kilku latach wzrost produkcji rolnej próbowano oprzeć na rozwoju gospodarstw specjalistycznych i wysokotowarowych?</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełJózefCebula">Jest to kierunek niewątpliwie słuszny, z tym jednak, że w propagowaniu i pomocy dla organizujących się gospodarstw specjalistycznych zwrócono przede wszystkim uwagę na ilość, a nie na jakość kandydatów oraz, że po drodze zapomniano praktycznie o ponad 80 procentach gospodarstw chłopskich niespecjalistycznych, których produkcja jest ciągle produkcją podstawową i w dodatku znacznie mniej obciąża budżet dewizowy państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#PosełJózefCebula">Chodzi mi tutaj szczególnie o umiejscowienie w ogólnej strukturze gospodarki żywnościowej drobnych gospodarstw chłopskich, przeważających na całym terenie Polski południowej, ich roli żywicielskiej w stosunku do zamieszkujących w nich rodzin. Do tej pory gospodarstwa te w rozdziale materiałów i środków produkcji traktowane były jako gospodarstwa nieprodukcyjne, nie dające lub dające niewielką ilość produkcji towarowej. A przecież przyglądając się bliżej pracy tych gospodarstw można stwierdzić, że żywią one nie tylko swoją, ale często liczną rodzinę mieszkającą w tej wsi i gospodarstwie, ale również dają niebagatelną podaż masy towarowej dla gospodarki nie uspołecznionej. Produkcja ich oparta jest na zasobach własnych, jest ewidentnie tańsza i w nich też tkwią rezerwy szybkiego wzrostu produkcji, uwarunkowane oczywiście należytym ich traktowaniem i postawieniem na nogach rachunku ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#PosełJózefCebula">Mocna, lecz często niewłaściwa propaganda osiągnięć gospodarstw specjalistycznych spowodowała wykrzywienie obrazu uzyskiwanych przez te gospodarstwa dochodów, co nie wpłynęło korzystnie na opinie i nastroje ludzi z miast w stosunku do wsi. Robiono z chłopa milionera, kiedy często nie może się on wygrzebać z milionów, ale długów.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#PosełJózefCebula">Wysoka Izbo! Mówiąc o wzroście produkcji żywności, tak koniecznym do stabilizacji życia gospodarczego w naszym kraju, uważam, że determinują go dwa czynniki. Czynnik pierwszy i zasadniczy, to wyposażenie rolnictwa w środki techniczne, opłacalność produkcji i zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji. Czynnik ten jest tak oczywisty i niezaprzeczalny, że nie będę go tutaj rozwijał i uzasadniał. Wiadomo bowiem, że batalia o żywność musi się rozegrać nie tylko w rolnictwie, lecz we wszystkich gałęziach gospodarki narodowej, głównie w przemyśle. Chciałem tutaj szczególnie zwrócić się do przemysłu produkującego ciągniki o niezaprzestanie lub maksymalne wydłużenie produkcji ciągnika „Ursus C-330”, sprawdzonego w naszych warunkach, na który istnieje olbrzymi popyt, szczególnie w grupie gospodarstw średnich.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#PosełJózefCebula">Drugim czynnikiem intensyfikacji produkcji rolnej, może nie tak determinującym produkcję, jak czynnik pierwszy, lecz będącym często kulą u nogi rolnika, są metody zarządzania i obsługi rolnictwa; wszystko to z czym styka się rolnik przy zaopatrywaniu w środki produkcji, zbycie wyprodukowanych towarów, jak również w poczynaniach inwestycyjnych. Nierzadko wygląda to tak, jak w ludowym porzekadle „siła złego na jednego”. Biurokratyczna machina szczególnie zaczyna gnębić rolnika z chwilą, kiedy podejmuje on decyzję o inwestycji budowlanej. Doszło do tego, że obecnie rolnik największemu swojemu wrogowi — jeśli ma takiego — życzy „obyś się budował”.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#PosełJózefCebula">Aż prosi się i ciśnie na usta wniosek o zwolnienie nas, rolników, przynajmniej z części wymaganych dokumentów i załączników. Ojcowie i dziadkowie nasi budowali bez tego wszystkiego i nic się nie waliło, a typizacja budownictwa wcale nie przysparza piękna polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#PosełJózefCebula">Obywatele Posłowie! Parę zdań na temat spółdzielczości mleczarskiej, produkcji mleka — jakże cennego artykułu spożywczego i tego, że mleko tak dobre u rolnika, trafia często do konsumenta w mieście w stanie nie nadającym się do spożycia. Problem — moim zdaniem — zaczyna się ogromnym chaosem i bałaganem, jaki w ostatnich latach zapanował w hodowli bydła, szczególnie na terenie Polski południowej. Nastąpiło tam ogromne pomieszanie ras i typów bydła.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#PosełJózefCebula">Do rejonów tradycyjnej hodowli bydła rasy polskiej czerwonej wprowadzono wszystkie rasy bydła hodowanego w kraju, zaprzestając równocześnie kontroli użytkowości i planowej pracy hodowlanej z rasą rodzimą.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#PosełJózefCebula">Punkty inseminacyjne zapładniają bydło nasieniem nie takiej rasy, jakiej do danej sztuki potrzeba, lecz takim, jakie posiadają, a efektem tego jest to, że niektórzy rolnicy do pomocy przy wycieleniach używają traktora. To wymieszanie genetyczne powoduje oczywiście wzrost jałowości i upadków porodowych oraz spadek produkcji mleka.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#PosełJózefCebula">Następną sprawą jest koncentracja zakładów mleczarskich. Jeśli w zakresie bezpośredniego odbioru mleka spółdzielczość mleczarska zrobiła naprawdę dużo, to brak urządzeń chłodniczych, w dużej ilości zlewni oraz znaczne wydłużenie czasu transportu mleka do dużych zakładów skutecznie niweczy wysiłek rolnika, aby mleko do miasta dać jak najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#PosełJózefCebula">Z drugiej zaś strony olbrzymie ilości maślanki i serwatki z dużych zakładów są wypuszczane do rzek zatruwając środowisko, zamiast zostać zużyte na paszę, której przecież za dużo nie mamy.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#PosełJózefCebula">Dzieje się to w sytuacji, kiedy cały szereg budynków małych mleczarni, wybudowanych chłopskim, społecznym wysiłkiem i rękoma, stoi bądź pustych, bądź zamienionych na zlewnie.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#PosełJózefCebula">A przecież dawniej produkcja tych mleczarni była znaczna, a jakość ich wyrobów często konkurencyjna jako artykuł eksportowy. Stąd też nie po raz pierwszy powtarzamy wniosek o uruchomienie małych zakładów mleczarskich w oparciu o istniejące budynki, gdyż osiągnęlibyśmy tutaj trzy korzyści: lepszą jakość wyrobów, zatrudnienie miejscowej siły roboczej bez angażowania transportu na dowóz i wreszcie wykorzystanie na paszę produktów pozostałych po przerobie mleka.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#PosełJózefCebula">Wniosek ten dotyczyłby również i innych małych zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, takich jak: młyny, suszarnie i przetwórnie owoców, organizowanych przez spółdzielczość wiejską w oparciu o miejscowe bazy surowca.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#PosełJózefCebula">I wreszcie parę słów na temat: jaki jest wpływ służby rolnej na produkcję rolną. Zgadzam się z posłem Wojteckim, że inaczej trzeba ustawiać pracę służby rolnej. Służba rolna nie ma obecnie wpływu ani na ilość, ani na rodzaj nawozów, środków chemicznych, dobór odmian roślin uprawnych, ras bydła przy inseminacji czy bilans paszowy wsi i gminy. Nie może rolnikowi zagwarantować ani terminu, ani ilości i jakości środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#PosełJózefCebula">Pozostało im tylko sporządzanie spisów rolnych, wydawanie zleceń na paszę i węgiel na maciory, zbieranie zamówień na wapnowanie pól i opryski chwastobójcze oraz sporządzanie różnego rodzaju sprawozdań i informacji. Pracownicy gminnej służby rolnej używani są również do pomocy innym służbom branżowym przy wykonywaniu planów kontraktacji, a ostatnio skupują po wsiach ziemniaki. Nasuwa się tutaj z kolei pytanie: na co więc taka duża liczba pracowników służby rolnej. Przykładowo na terenie gminy, w której zamieszkuję, obejmującej 15 niewielkich wsi o łącznej liczbie 1306 gospodarstw, jest zatrudnionych 12 pracowników gminnej służby rolnej i gminnego ośrodka postępu rolniczego oraz 3 pracowników służb branżowych.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#PosełJózefCebula">Utrzymanie tej służby kosztuje urząd gminy ponad 700 tys. zł rocznie, natomiast korzyści ani w produkcji, ani w złotówkach przy takim ustawieniu służby rolnej nie umiem wyliczyć, podobnie jak nie potrafię odpowiedzieć na postawione przed chwilą pytanie.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#PosełJózefCebula">Łezka się tylko w oku kręci, kiedy Sobie przypomnę, jak przed 20 laty pracowałem na wszystkich tych wsiach jako agronom, sam jeden. I dawałem sobie radę.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#PosełJózefCebula">Obywatele Posłowie! We wrześniu stwierdziliśmy, że skutkiem wielu błędów i wypaczeń w zarządzaniu gospodarką narodową była utrata zaufania narodu do władzy. Mówiliśmy, że tą drogą dalej iść nie można, a utracone zaufanie odzyskać można tylko poprzez mądre, rozsądne i konsekwentne decyzje, w przypadku rolnictwa zmierzające w kierunku opłacalności poszczególnych gałęzi produkcji. Czy i jak te słuszne idee są wcielane w życie, niech posłuży przykład z obecnej jesieni. Jak wiadomo plony ziemniaków były niskie. Przy stałej wielkości nakładów oznacza to o wiele wyższe koszty produkcji na jednostkę wagową plonu. Tymczasem w skupie rozpoczęto żonglerkę cenową od 240 zł za 1 q ziemniaków, dochodząc stopniowo do poziomu 600 zł za q od dnia 15 listopada, kiedy szanse skupu są już raczej niewielkie.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#PosełJózefCebula">Uczciwy rolnik i dobry obywatel dawno już ziemniaki odwoził do spółdzielni i sprzedał za 400 złotych, bo do takiej ceny otrzymał wyrównanie, a opieszały, leń i kombinator doczekał się ceny wyższej o 200 złotych, a jeśli sprzedał bezpośrednio do zakładu pracy — to nawet o 400 złotych i więcej. Który więc rolnik wygrał? Nie ten uczciwy. Śmiem twierdzić, że rozsądne ustalenie ceny na poziomie 400–500 złotych od początku skupu pozwoliłoby zadania planowe w tym zakresie wykonać jeśli nie w całością to w«każdym razie o wiele lepiej niż to ma miejsce do tej pory. A takie przecież były propozycje rolników.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#PosełJózefCebula">Na początku listopada podjęto decyzję, że za sprzedanie określonej ilości ziemniaków rolnik ma prawo zakupu ciągnika, pralki automatycznej, telewizora kolorowego i innych atrakcyjnych towarów. Decyzja ta nie działa wstecz i nie obejmuje całego sezonu skupu. I znów uczciwy i solidny rolnik, który sprzedał ziemniaki zaraz po wykopkach, we wrześniu lub październiku, który niejednokrotnie od lat bezskutecznie oczekuje na przydział ciągnika mając wniesioną pełną przedpłatę, usłyszy, że za ziemniaki sprzedane wcześniej ciągnik nie przysługuje. Ponieważ jednak ciągniki za ziemniaki będą realizowane z produkcji i dostaw roku 1981 zatem szanse zakupu za wniesione wcześniej przedpłaty maleją. I kiedy w przyszłym roku ten rolnik, który obecnie ociągał się ze sprzedażą ziemniaków, pojedzie drogą nowym ciągnikiem, to w sercu solidnego rolnika, idącego poboczem tej drogi, będzie gorycz i żal do władzy ludowej za takie jego potraktowanie.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#PosełJózefCebula">I jego zaufanie do władzy wcale nie wzrośnie. Zdaniem moim i rolników zapewnienie możliwości zakupu paszy i węgla plus godziwa cena było zupełnie wystarczające, gdyż wówczas część ziemniaków przeznaczonych na paszę można by przeznaczyć na konsumpcję. A jeśli już podjęto decyzję o premiowaniu ciągnikami, to powinna ona dotyczyć tych pierwszych, a nie tych ostatnich.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#PosełJózefCebula">Kolejnym przykładem nierozsądnej w moim głębokim przekonaniu decyzji była wczorajsza decyzja podwyżki cen pasz w sytuacji, gdy pogłowie zwierząt spada nam coraz gwałtowniej. Podwyższajmy więc dalej ceny pasz i szukajmy gdzie się podziały: chleb, mąka, kasza i ryż. Jeżeli już Rząd przyjął zasadę, że rolnik nie powinien mieć pieniędzy, gdyż wraz z podwyżką cen skupu wchodzi w życie podwyżka cen pasz i usług, to podwyżka cen pasz powinna nastąpić dopiero po zbiorach przyszłego roku, gdyż wówczas nie groziłoby to dalszym regresem pogłowia, jak niewątpliwie będzie to obecnie, kiedy rolnik nie ma już możliwości powiększania własnych zasobów paszowych.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#PosełJózefCebula">Na zakończenie — zgadzam się z posłem prof. Bukowskim, iż wystąpienia Ministrów Kłonicy i Załęskiego nie zawierają pełnego programu wyjścia z impasu żywnościowego i nie zadowalają w pełni oczekiwań rolników. Nie żądajmy jednak, Obywatele Posłowie, cudów. Nie żądajmy, aby Minister, który przed czterema tygodniami objął resort mógł przedstawić takie rozwiązania trudnych problemów, z którymi nie możemy sobie poradzić od wie - lu lat. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zarządzam obecnie przerwę do godziny 16.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 50 do godz. 16 min. 10.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Wznawiamy posiedzenie. Głos ma poseł Mieczysław Stachura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełMieczysławStachura">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, pragnę przedstawić jedynie kilka problemów spośród całego kompleksu spraw składających się na najważniejszy obszar zagadnień narodowych, jakimi są wieś, rolnictwo i gospodarka żywnościowa.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełMieczysławStachura">Wszyscy pragniemy nowoczesnego i efektywnego gospodarowania w całym naszym rolnictwie. Nowoczesność — to optymalna wydajność ziemi, wykorzystanie środków produkcji oraz wysoka wydajność pracy. Według tych zatem podstawowych kryteriów należy oceniać wszystkie sektory tworzące rolnictwo polskie.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PosełMieczysławStachura">I temu celowi podporządkować politykę rolną.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełMieczysławStachura">Przystępując do konkretów, należy stwierdzić, że:</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełMieczysławStachura">1. Indywidualne gospodarstwo rodzinne musi stać się stałą formą gospodarki rolnej w systemie socjalistycznym. Wprawdzie się dużo o tym mówi i pisze, niemniej jednak realia wyglądają tak, iż nadal pogłębia się poczucie braku stabilności w tym typie gospodarstw. Dla przykładu tak preferowana ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników wcale nie przyczynia się do stabilności, a wyraźnie mówi o stwarzaniu warunków do dalszego rozwoju rolnictwa uspołecznionego. Takie stanowisko budzi zastrzeżenia, ponieważ jest oczywiste, iż tworzenie warunków dla dalszego rozwoju rolnictwa uspołecznionego w oparciu o wspomnianą ustawę, musi odbywać się kosztem gospodarki chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełMieczysławStachura">Dlatego też, kiedy chodzi nam o kształtowanie wśród rolników poczucia stabilności gospodarki chłopskiej, przepis ów domaga się wykreślenia z ustawy, zaś jego miejsce powinien zająć przepis mówiący „iż system zaopatrzenia emerytalnego rolników tworzy warunki dla poprawy struktury gospodarstw indywidualnych oraz unowocześnienia metod gospodarowania w sektorze chłopskim”.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełMieczysławStachura">2. Rolnictwem nie da się zarządzać systemem administracyjnym. Wieloletnie doświadczenie wykazało, że dyrektywne planowanie administracyjne daje na ogół niezadowalające wyniki, w związku z czym zachodzi pilna potrzeba oparcia planowania na środkach polityki gospodarczej, przede wszystkim na cenach oraz innych bodźcach ekonomicznych. Dotyczy to wszystkich sektorów rolnictwa, w tym także gospodarstw państwowych. Nie możemy zapominać, iż prawidłowości w zakresie ekonomiki produkcji w przemyśle nie pokrywają się z takimi w rolnictwie. Nieuwzględnienie tych momentów sprawiło, że w roku 1976 zaczęto tworzyć kombinaty rolne na wzór wielkich organizacji gospodarczych w przemyśle, co przyniosło ogromne straty.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#PosełMieczysławStachura">Przedstawiona przez Ministra Rolnictwa informacja o jednoczesnej podwyżce cen na artykuły rolne i na pasze, przy występującej obecnie presji inflacyjnej będzie miała — naszym zdaniem — ograniczone działanie na aktywizację produkcji. Tutaj w pełni zgadzamy się z argumentacją posła Cebuli.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#PosełMieczysławStachura">3. Rolnictwo jest tą dziedziną gospodarki, o powodzeniu której stanowią: człowiek, jego zaangażowanie, inwencja, a nade wszystko miłość do ziemi. Atrybuty te realizują się przez spełnienie dwóch warunków:</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#PosełMieczysławStachura">Pierwszy — gdy następuje odpowiedni ruch kadrowy w gminie, a na czele władz gminnych stają ludzie, do których wieś ma zaufanie. Autorytet władzy wynika bowiem z jej morale i kwalifikacji, a także posiadanego zaufania społecznego.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#PosełMieczysławStachura">Drugi — gdy stwarza się platformę do wszelkiej oddolnej samorządności wiejskiej w realizowaniu podejmowanych i stawianych zadań.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#PosełMieczysławStachura">Rozważając ów problem, musimy pamiętać o niezmiernie istotnej kwestii, a mianowicie, że rozwoju samorządu społecznego nie można ograniczać tylko do dziedziny gospodarczej. Autentyczny samorząd ma to do siebie, że staje się niezbędnym i niezbywalnym elementem podmiotowości obywatelskiej w życiu narodu. Jedynie na tej drodze można zapewnić społeczeństwu coraz większy udział w podejmowaniu decyzji społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#PosełMieczysławStachura">Zdegradowanie w przeszłości samorządu tylko do jednego z czynników wzrostu gospodarczego kryło w sobie niebezpieczeństwo, że nawet w korzystnej sytuacji gospodarczej urzeczywistnianie społecznej własności środków produkcji byłoby dalekie od ich uspołecznienia realnego, ponieważ do tego niezbędne jest wykształcenie wśród obywateli poczucia, iż są oni faktycznymi współgospodarzami kraju i autentycznymi partnerami instytucji administracyjnych oraz gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#PosełMieczysławStachura">Jest to jeden z warunków zsynchronizowania mechanizmu myślenia władzy z myśleniem społeczeństwa, co wymaga także uwzględnienia w praktyce faktu wieloświatopoglądowości naszego narodu, z którego płynie wymóg powierzania stanowisk samorządowych oraz gospodarczych także osobom inspirującym się w życiu publicznym światopoglądem chrześcijańskim, w przeciwnym razie w społeczeństwie jeszcze głębiej utrwali się powszechne przekonanie, że za rozwój gospodarczy kraju ponoszą odpowiedzialność wyłącznie czynniki polityczne, zaś samorząd jest potrzebny tylko w trudnych okresach jako doraźna pomoc przy rozwiązywaniu określonych trudności.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#PosełMieczysławStachura">Dlatego konieczne jest stworzenie takiego systemu prawno-organizacyjnego, ekonomicznego i kadrowego, który zagwarantowałby stały rozwój samorządu społecznego tak, aby był on zarazem ważkim instrumentem integrującym wszystkich Polaków, bez względu na ich światopogląd. Tylko tą drogą można szybciej poszerzyć bazę Socjalizmu i bazę poparcia dla PZPR w jej ogólnonarodowych zadaniach. Ma to doniosłe znaczenie polityczne i może zwiększyć w motywacji pracy udział tej je części, która płynie z możności autentycznego uczestniczenia w rozwiązywaniu węzłowych problemów naszego kraju i narodu; ze związanej z tym satysfakcji i zadowolenia.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#PosełMieczysławStachura">Po czwarte — obecna trudna sytuacja na rynku żywnościowym wymaga wprowadzenia reglamentowanej sprzedaży mięsa i jego przetworów. Jest to zło konieczne, ale innego wyjścia po prostu nie ma. W tym miejscu chciałbym jednak mocno podkreślić, że przy reglamentacji mięsa należy uwzględnić w sposób właściwy interesy rodzin chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#PosełMieczysławStachura">Nie budzi chyba zastrzeżeń i to, iż celem reglamentowanej sprzedaży mięsa i jego przetworów powinno być zapewnienie w pierwszej kolejności dzieciom i młodzieży odpowiedniej ilości białka zwierzęcego, niezbędnego dla prawidłowego ich rozwoju. W żadnym przypadku przydziały mięsa dla dzieci nie mogą być uzależnione od stanowiska i charakteru pracy rodziców. Nie mogą powtórzyć się tego rodzaju sytuacje jak ta, że dzieciom chłopskim przyzna się tylko 1 kg cukru, podczas gdy dzieciom z rodzin pozarolniczych 2 kg.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#PosełMieczysławStachura">Jednakową miarę musimy stosować dla wszystkich dzieci i całej naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#PosełMieczysławStachura">Powinniśmy również rozważyć, czy nie należałoby objąć okresową reglamentowaną sprzedażą także innych artykułów spożywczych, zwłaszcza masła, tłuszczów roślinnych oraz niektórych produktów zbożowych. Trudności zaopatrzeniowe sprawiają bowiem, że sporo osób, ze szkodą dla innych, tworzy nadmierne zapasy wspomnianych artykułów. Wprawdzie decyzje takie nie są popularne, ale znacznie groźniejsze w skutkach może okazać się pogłębienie chaosu na rynku żywnościowym.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#PosełMieczysławStachura">Upowszechniając reglamentowaną sprzedaż żywności, musimy jednocześnie społeczeństwu wyraźnie powiedzieć, na jaki okres to czynimy i w jakim czasie odbudujemy naszą gospodarkę żywnościową na tyle, aby zrezygnować z bonów czy kartek żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#PosełMieczysławStachura">Jest to nieodzowne dla stworzenia perspektywy mobilizującej wszystkie siły społeczne do przezwyciężenia obecnych trudności. Musiałby także zostać przedłożony społeczeństwu konkretny program rozwiązania kryzysu żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#PosełMieczysławStachura">Po piąte — ważkim elementem polityki rolnej, jak to już powiedział poseł Wojtecki w imieniu Klubu PZPR, jest gospodarka ziemią, która musi zostać uznana za jedno z naczelnych dóbr narodowych, podlegające szczególnie rygorystycznej ochronie. Niestety, obecne zasady prawnej ochrony użytków rolnych nie są należycie przestrzegane i co roku tracimy 30 — — 50 tys. ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#PosełMieczysławStachura">Pamiętając, że najważniejsza jest ochrona ziemi przed jej nierolniczym zagospodarowaniem, pamiętać również należy, iż ogromne straty ponosimy również z powodu przemysłowych zanieczyszczeń gleby, niewłaściwie przeprowadzanych melioracji, nieumiejętnego stosowania nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin, niedostatecznego rekultywowania terenów poprzemysłowych itd. Dlatego sprawom tym należy poświęcić tyle samo uwagi, ile sprawie oszczędnego gospodarowania ziemią na cele nierolnicze. W obowiązujących, bowiem obecnie przepisach prawnych nie znalazły należytego odbicia i nadszedł najwyższy czas, aby zostały one wnikliwie przeanalizowane i wniesione do opracowywanej obecnie nowej ustawy o ochronie gruntów rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#PosełMieczysławStachura">Z całą konsekwencją i pod rygorem surowej odpowiedzialności powinna być także realizowana zasada, iż ziemia może być przekazywana tylko tym użytkownikom, którzy potrafią ją najlepiej i najefektywniej wykorzystać. Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że niestety, naczelnicy gmin często nie radzili sobie z tą sprawą i wybierali rozwiązania najłatwiejsze, czyli przekazywali ziemię gospodarstwom uspołecznionym, chociaż te niejednokrotnie nie miały możliwości dobrego jej zagospodarowania. W rezultacie tych i innych działań ok. półtora miliona hektarów użytków rolnych zostało zdegradowanych i leży obecnie odłogiem. Rolnik musi na tę ziemię wejść, niezależnie od tego, czyją jest ona własnością, bo ojczyźnie potrzebny jest chleb. W tym zakresie powinna wytworzyć się podobna atmosfera jak wówczas, gdy chłop polski, nie mając jeszcze nadziału, zagospodarowywał obszary Ziem Zachodnich, powodując stosunkowo szybkie wyjście z kryzysu żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#PosełMieczysławStachura">Na zakończenie pragnąłbym zwrócić uwagę na rzadko prezentowany społeczeństwu dział przemysłu spożywczego — produkcję alkoholu. Temat ten podnosiłem na ostatnim posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Z satysfakcją przyjmujemy do wiadomości, że w 1981 r. — pomimo pierwotnych założeń — resort zrezygnuje z produkcji dodatkowych 6 min litrów czystego spirytusu, co pochłonęłoby — z braku ziemniaków — 510 tys. ton zboża. Z jeszcze większą satysfakcją przyjęlibyśmy zapewnienie o zmniejszeniu na koniec najbliższej pięciolatki produkcji spirytusu o połowę w stosunku do produkcji roku bieżącego, a dla gospodarki narodowej szukania dochodów w innych źródłach pochodzących z przemysłu spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#PosełMieczysławStachura">Dotychczasowe dochody, pochodzące z produkcji spirytusu, określane niechlubnym mianem „budżetu pijanego”, stanowią jedynie pozorny zysk w skali społecznej. Straty spowodowane pijaństwem i alkoholizmem są trudne do oszacowania, ale z całą pewnością są one znaczne zarówno w sferze materialnej, jak i w stratach moralnych i biologicznych.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#PosełMieczysławStachura">W społeczeństwie utarła się opinia, że wzrost produkcji alkoholu był zawsze sygnałem zmian na gorsze w naszym życiu społeczno-gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#PosełMieczysławStachura">Wysoka Izbo! W okresie 35 lat działalności Stowarzyszenia „Pax” mamy swoisty dorobek w różnorakich inicjatywach wiejskich, które oprócz zaangażowania społecznego streszczają się w 20-procentowym udziale produkcji na rzecz wsi i rolnictwa w globalnej produkcji naszych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#PosełMieczysławStachura">Również i dzisiaj, nie poprzestając na własnym tylko przedstawieniu omawianych spraw, pragnę w imieniu mojego środowiska poinformować obywateli posłów, że Zjednoczone Zespoły Gospodarcze poszerzają swoją działalność o dalsze środki produkcji dla gospodarki żywnościowej, a także o kooperację z przemysłem maszyn rolniczych w zakresie tak bardzo potrzebnych i deficytowych części zamiennych. W całej tej konkretnej działalności kierujemy się najgłębiej pojętym obowiązkiem: Ojczyźnie naszej potrzebny jest chleb!</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stefan Poznański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełStefanPoznański">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Podstawowym problemem ludzkości jest obecnie sprawa żywności, zasobów naturalnych i równowagi środowiska. Od zarania człowiek musiał jeść, przyodziać się i ogrzać. Dobrze nam wiadomo, że wszyscy obywatele naszego kraju potrzebują pożywienia, schronienia i pewnego stopnia bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełStefanPoznański">W tym, co powiedziałem, nie ma nic nowego. Nowe natomiast jest osiągnięcie w naszym kraju przyzwoitego pułapu rozwoju gospodarki narodowej, która potrafi te trzy podstawowe problemy w dostatecznym stopniu rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełStefanPoznański">Wielu ludzi u nas wierzy, że wzrost gospodarczy naszego kraju automatycznie rozwiąże problem żywności. Ale żadne, nawet najważniejsze potrzeby nie realizują się automatycznie. Prawdą jest, że mamy już dostatecznie rozwinięty potencjał wytwórczy, a przecież nie potrafiliśmy w dostatecznym stopniu wykorzystać tego potencjału w postępie produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#PosełStefanPoznański">W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie obywatel, resorty, instytucje powinny dbać o interesy nie tylko swoje, ale całego społeczeństwa, tak jak w organizmie każda komórka posiada pewną autonomię, ale zarazem jest częścią organizmu i respektuje jego interesy.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełStefanPoznański">Taka metoda oddolnej aktywności zwiększa w społeczeństwie uczestnictwo jednostek w życiu społecznym narodu. Posłowie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego już od kilku lat prezentują przekonanie, że resort rolnictwa i resort przemysłu spożywczego nie są w stanie bez udziału innych resortów zabezpieczyć środków produkcji dla produkcji żywności, a przede wszystkim tych środków, które decydują o dalszym i niezbędnym wzroście produkcji rolniczej i żywności. Wiem, że odpowiedź centralnego szczebla pośredniego będzie jedna.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełStefanPoznański">Resorty nie dysponują mocami produkcyjnymi, funduszem płac, odczuwają Krak surowców, energii, nie wywiązują się kooperanci itd. Niewątpliwie trudności te istnieją i to bardzo poważne, ale sytuacja żywnościowa kraju wymaga tego, że muszą one być przezwyciężone. Problem wyżywienia jest problemem nadrzędnym i ogólnonarodowym. Nie ma już dzisiaj innej alternatywy. Po wysłuchaniu odpowiedzi Ministra Rolnictwa. na interpelację, wyborcy zapytywali nas, dlaczego tłumaczył się z braku maszyn rolniczych i części zamiennych Minister Kłonica, a nie Minister Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych. Odczucie społeczeństwa było prawidłowe.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełStefanPoznański">Nieprawdą jest, że tylko niesprzyjające warunki klimatyczne były przyczyną spadku plonów przez ostatnie lata. W kilku krajach Europy były podobne warunki klimatyczne, a spadek plonów był tam niewielki (zamiast 60–50 q/ha). Na przykład w wyniku braku środka do zwalczania rdzy, która zaatakowała uprawy pszenicy, straciliśmy w tym roku w większości regionów kraju od kilku do 20 q ziarna z hektara.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełStefanPoznański">Dalej, gdyby konsekwentnie realizowane były prace melioracyjne i nie zaniedbano konserwacji już istniejących systemów, tegoroczne dotkliwe straty, wynikłe z podtapiania pól, byłyby o wiele niższe. Znajdzie się i w tym zakresie uzasadnione wytłumaczenie.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełStefanPoznański">Ale nie czas na tłumaczenie chociażby najbardziej obiektywnych zaszłości. Najwyższy czas, aby znaleźć wyjście z tych zaszłości.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełStefanPoznański">Wysoki Sejmie! Jeśli nie będziemy potrafili szybko podjąć decyzji i systematycznie realizować programu zwiększenia dostaw środków produkcji dla rolnictwa, to na pewno rozwiąże ten problem inny skład parlamentu i inne kierownictwo wymienionych już resortów. Im to później nastąpi, tym koszty społeczne będą coraz bardziej nieobliczalne, powtarzam, nieobliczalne. Jesteśmy więc przekonani, że w planie i budżecie na 1981 rok i całą pięciolatkę znajdą się środki na realizację środków produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego, zgodnie z wnioskiem złożonym przez międzykomisyjny zespół gospodarki żywnościowej do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Obywatele Posłowie! Właściwe decyzje już zapadły, dzisiaj zapadły. Tylko to jest jedna czwarta drogi. Jak zmienić mentalność wielu pośrednich ogniw zarządzających? Wiadomo, że ani Premier, ani minister sam nie rządzi. Należy wyjść naprzeciw postulatom resortu rolnictwa i zezwolić temu resortowi produkować niektóre maszyny rolnicze na podzespołach dostarczanych przez przemysł maszynowy i powierzyć rozdział wszystkich środków produkcji dla rolnictwa tylko Ministerstwu Rolnictwa. Załatwienie tych dwóch żądań przyczyni się do szybkiej poprawy w naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełStefanPoznański">Wysoka Izbo! Podziwiamy fantastyczne umiejętności technologiczne starożytnych Rzymian. A przecież to oni doszli do punktu, w którym nie potrafili już utrzymać swych umiejętności, bo stracili kontrolę nad stworzoną przez siebie technologią. Abyśmy i my nie doszli do momentu, w którym nie będziemy w stanie rozsądnie zapanować nad wąskimi interesami resortów, zjednoczeń, centrali itd. Takim symptomem braku skutecznej kontroli jest cały system skupu, kontraktacji i jakości usług dla rolnictwa i wsi. Widać, że nie jestem w tej kwestii osamotniony, poruszali tą sprawę prawie wszyscy dzisiejsi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#PosełStefanPoznański">Czy za normalną można uznać sytuację, gdy w latach urodzaju niektórych płodów rolnych odsyła się w punktach skupu rolnika z kwitkiem? Podam przykład chociażby z ubiegłego roku. W wyniku urodzaju ziemniaków, punkty skupu po prostu odmawiały ich odbioru. Czy nie można było skupić tych ziemniaków, uparować, zakisić i jako kiszonki przechować do tego roku? To nie było trudne, bardzo łatwe. W obecnym trudnym roku bilans pasz nie byłby tak krytyczny.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#PosełStefanPoznański">Tymczasem, jak wskazują pobieżne obliczenia, zmarnowaliśmy około 1/4 zeszłorocznych plonów ziemniaków. A w ogóle, czy nie powinniśmy w naszym kraju stworzyć tak zwanego banku pasz objętościowych. Częste fluktuacje w podaży pasz doprowadzają do częstych wahań w pogłowiu zwierząt, co w konsekwencji prowadzi do niepowetowanych strat w stadzie i zwiększa jeszcze bardziej zużycie pasz.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#PosełStefanPoznański">I w tym roku dochodzą nas sygnały, że nie wszystkie punkty skupują grykę, mimo że kasza gryczana rekompensowałaby niedobór ziemniaków na naszym rynku. Podobno jest klęska podaży gryki, w wyniku zwiększenia areału zasiewu, gdyż podniesiono cenę na grykę.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#PosełStefanPoznański">Informują nas posłowie, że i w tym roku w niektórych województwach nie skupuje się wszystkich dostaw owoców i warzyw, mimo że notuje się w kraju niedobór tych surowców. Wystarczy podróżować po kraju, a można zobaczyć dzisiaj duże ilości jabłek na drzewach. Coś to mówi. Czy wobec tego istniejący system kontraktacji spełnia zamierzenia, dla których został on stworzony? Śmiem twierdzić, że nie. Umowy kontraktacyjne obowiązują tylko jedną stronę — producenta, lecz nie obowiązują odbiorcy. Skutek — rolnicy odchodzą od kontraktacji, a efekt — z każdym rokiem coraz większy spadek skupu wszystkich bez wyjątku produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#PosełStefanPoznański">W tym systemie kontraktacji najważniejszą osobą jest magazynier. Tak, to przykra prawda. W wielu punktach magazynierzy odbierają od rolników to co chcą i od kogo chcą. Ich żadne umowy kontraktacyjne nie obowiązują. A jak załatwiane są sprawy rolników w wielu urzędach? Czy jest dopuszczalne w ustroju socjalistycznym, aby rolników, którzy nas wszystkich żywią, załatwiano w urzędach jak zło konieczne?</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#PosełStefanPoznański">Rolnikiem nie powinni dyrygować ani urzędnicy, ani instytuty naukowe, ani profesorowie wyższych uczelni, ani naczelnicy gmin, ani SKR, ani banki itd. Rolnicy powinni się rządzić sami. Natomiast wszyscy wymienieni są zobowiązani stwarzać takie warunki, aby rolnik mógł produkować coraz więcej żywności i przy możliwie dopuszczalnym zużyciu nawozów, pasz, środków ochrony roślin, energii itd.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#PosełStefanPoznański">Następny problem ograniczający produkcję żywności to niedoskonały system ekonomiczno-finansowy. Należy więc szybko dokonać rzetelnej analizy dotychczasowego skomplikowanego systemu zarządzania rolnictwem i oceny efektywności gospodarowania. Jest to jednak zadanie dla ekonomistów. Z uznaniem trzeba przyjąć decyzję obywatela Premiera o powołaniu komisji, która zajmie się opłacalnością produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#PosełStefanPoznański">W każdym bądź razie musi to być system prosty, a równocześnie pozwalający na pełną ewidencję ilościową i wartościową nakładów związanych z określoną produkcją i ekonomiczną oceną poszczególnych gospodarstw, ferm, a nawet kierunków produkcji. Taki system pozwoli na przeprowadzenie analizy porównawczej między gospodarką uspołecznioną a indywidualną. Nie będzie kłótni, kto jest lepszy. Trzeba porównywać wyniki uzyskiwane przez poszczególne gospodarstwa, kombinaty, zespoły.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#PosełStefanPoznański">Wysoka Izbo! Stosowane różne formy dotacji, ulg, umarzalnych, nisko oprocentowanych kredytów, przeróżnego systemu przydziału maszyn, materiałów, różnych cen na paliwa itp. nie sprzyjają produkcji pasz gospodarskich, a jedynie dodatkowo zwiększają import zbóż. Do tego dochodzi w wielu przypadkach ich nieefektywne skarmianie, częstokroć wynikłe z nierytmiczności ich dostawy i stałej zmiany komponentów. Żenujący jest też często sposób ich przechowywania.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#PosełStefanPoznański">Wysoka Izbo! Słuszne są postulaty wysuwane przez większość rolników, że nie powinno się po każdym podniesieniu cen na surowce rolnicze podnosić zwykle nieproporcjonalnie ceny na środki produkcji rolnictwa. Nie wiem, jak rolnicy ustosunkują się do wysokiej podwyżki usług.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#PosełStefanPoznański">Z zadowoleniem przyjmujemy przedstawiony przez resort rolnictwa program zmierzający do stworzenia warunków gwarantujących lepsze użytkowanie ziemi. Jest to jeden z kierunków, który może przynieść szybkie efekty. Oby to nie była jeszcze jedna z wielu obietnic. Prawdopodobnie jeszcze większe rezerwy, które mogą najszybciej być uruchomione, to wyraźna poprawa mało efektywnego zużycia pasz.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#PosełStefanPoznański">Trzeba chyba się zgodzić z Leonem Rzendowskim w „Polityce” z 25.X.br., że ważną przyczyną jest zbyt niska ilość białka w globalnych zasobach paszowych, np. u nas 107 do 114 g na jednostkę pokarmową, wobec 180 g na tę samą jednostkę w krajach EWG. Skutek, na 1 kg żywca zużywa się u nas aż o 46% więcej jednostek pokarmowych i 12% więcej białka niż średnio w krajach EWG. Między innymi to jedna z przyczyn wysokiego deficytu energii w naszym bilansie paszowym. To się na nas mści.</u>
          <u xml:id="u-26.24" who="#PosełStefanPoznański">Z kolei braki sprzętu, herbicydów i innych środków nie pozwalają na dobrą uprawę ziemi, doprowadzają do opóźnienia zabiegów agrotechnicznych, zbioru plonów, a nawet marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-26.25" who="#PosełStefanPoznański">Brak dostatecznej ilości leków prowadzi do złego stanu zdrowotnego zwierząt, a w konsekwencji do dalszych strat pasz, a tym samym ilości i jakości mięsa i mleka. Odbija się to wszystko na wydajności mięsa od statystycznej sztuki. Np. uzyskujemy około 84 kg mięsa rocznie z jednej sztuki trzody chlewnej wobec 123 kg w wielu innych krajach Europy i 52 kg wołowiny od statystycznej sztuki — wobec 76 kg w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-26.26" who="#PosełStefanPoznański">Gdybyśmy osiągnęli podobne wydajności mięsa od sztuki, moglibyśmy uzyskać więcej 880 000 ton mięsa wieprzowego i 310 000 ton wołowiny, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje ok. 37 kg mięsa rocznie. Uzyskajmy przynajmniej połowę, to zaopatrzenie rynku będzie zadowalające. Tak duże są jeszcze rezerwy w naszej gospodarce żywnościowej. Na poparcie przedstawionego sposobu myślenia posłużę się następującym faktem. Każdy Polak zużywa rocznie'800 kg zbóż, oczywiście łącznie z importem, i najwyższą ilość ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-26.27" who="#PosełStefanPoznański">Obywatel USA — 930 kg zbóż i znacznie mniej ziemniaków. W żadnym kraju Europy statystyczny obywatel nie zużywa tak dużej ilości zboża, a przecież w większości krajów Europy spożycie mięsa i przetworów mleczarskich jest wyższe niż u nas. Jesteśmy więc krajem bardzo bogatym, bo stać nas na niegospodarność.</u>
          <u xml:id="u-26.28" who="#PosełStefanPoznański">Wysoki Sejmie! Jeśli rolnictwo będzie więcej produkować, to i przemysł spożywczy, choć z większymi trudnościami, jest w stanie surowce przetworzyć i dostarczyć na rynek więcej produktów spożywczych. Niemniej musimy sobie jasno powiedzieć, że nie nakarmimy ludzi tylko samym mięsem. Po prostu będzie to niemożliwie. Około 45% z ogólnej produkcji najwartościowszego białka zwierzęcego znajduje się w mleku. Produkcja mleka jest najmniej kosztowna, tak w zakresie zużycia pasz, białka, jak i nakładu energii. Tymczasem przemysł mleczarski jest niedoceniany, właściwie jest na uboczu naszej gospodarki, a wysoka, na piątym miejscu w świecie, a czwartym w Europie, produkcja mleka nie jest w takim stopniu jak może być odczuwana przez konsumenta. Otóż codziennie do zakładów mleczarskich, są to dane NIK, trafia od 20 do 30%, a w dni upalne i 50% mleka nie nadającego się do przetwarzania na konsumpcyjne przetwory mleczne. Pozostała ilość skupowanego mleka odbiega od średniej normy jakościowej i również powoduje obniżenie jakości gotowych produktów. Mam pewne obawy, że podwyżka ceny 1 litra mleka o 2 zł może nie dać spodziewanych efektów, wyrażających się zwiększeniem dostaw na rynek przetworów mleczarskich. Oczywiście, zwiększy się skup mleka, ale tylko pozornie jego przerób.</u>
          <u xml:id="u-26.29" who="#PosełStefanPoznański">Mając to na uwadze, Komisja Rolnictwa i Przemysłu. Spożywczego zwróciła się z dezyderatem, aby w uzgodnieniu z odpowiednimi resortami opracować jak najszybciej program zapewniający realną poprawę jakości skupowanego mleka, zwłaszcza poprzez szybką poprawę zaopatrzenia punktów skupu w urządzenia do schładzania mleka, zwiększenie liczby krów objętych kontrolą użytkowności w gospodarce indywidualnej, oddziaływanie na podniesienie higieny produkcji mleka itd.</u>
          <u xml:id="u-26.30" who="#PosełStefanPoznański">Jednocześnie konieczne jest zwiększenie przerobu mleka na spożywcze produkty mleczarskie i bezwzględna poprawa jakości przetworów mleczarskich. Centralny Zarząd Przemysłu Mleczarskiego powinien zmienić swoje trzydziestoletnie stereotypowe myślenie i opracować skuteczny program, pozwalający na wyraźną poprawę w tej tak ważnej gospodarczo branży.</u>
          <u xml:id="u-26.31" who="#PosełStefanPoznański">Wysoki Sejmie! Ostatnio we wszystkich środkach masowego przekazu pojawiło się nowe zaklęcie. Oto ono: „Czy możemy wyżywić się sami”.</u>
          <u xml:id="u-26.32" who="#PosełStefanPoznański">Zastanawiam się, co chcemy tym zaklęciem załatwić. Należy sobie jednocześnie powiedzieć — musimy się sami wyżywić, a nastąpi to tym szybciej, im szybciej będziemy tego chcieli. Żadni wróżbici i żadne zaklęcia nic nie zmienią. Ten niekorzystny stan w produkcji żywności musimy zmienić tylko uczciwą i solidną pracą, od działań na wysokich szczeblach począwszy, na każdym najmniejszym gospodarstwie lub zakładzie przetwórczym skończywszy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-26.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Ozdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełJerzyOzdowski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! W październiku roku bieżącego opublikowane zostało stanowisko Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL w sprawach węzłowych problemów polityki rolnej, rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#PosełJerzyOzdowski">Jak to podkreśla cytowany dokument „podstawowym kryterium oceny gospodarstw rolnych, bez względu na ich sektorowy podział, jest i będzie wielkość produkcji z jednostki powierzchni oraz warunki i koszty jej osiągania”. Z tego podstawowego stwierdzenia należy wyciągnąć wszystkie wnioski. Dlatego nie wystarcza wysunięte w cytowanym dokumencie hasło: „równoprawnego rozwoju wszystkich sektorów rolnictwa” i „równoprawnego dostępu wszystkich gospodarstw rolnych do inwestycji, środków produkcji, kredytów i innej pomocy państwa”.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#PosełJerzyOzdowski">Wobec ograniczonych wielkości nakładów inwestycyjnych i środków produkcji, jakie zapewnić możemy rolnictwu — a na taką sytuację jesteśmy w najbliższych latach skazani — musimy rozdzielać między poszczególne sektory ograniczone środki nie na zasadzie równości, ale na zasadzie pewnego uprzywilejowania tych gospodarstw, które z danych środków dadzą największy efekt produkcyjny. Trzeba przy dostępie do wszystkich środków produkcji przyjąć tę samą zasadę co przy ziemi. „Najważniejszy środek produkcji, jakim jest ziemia — czytamy w wymienionym dokumencie PZPR i ZSL — przekazywany będzie tym gospodarstwom, które potrafią go trwale, najlepiej i najbardziej efektywnie wykorzystać”. Dlaczego ta jedynie racjonalna zasada nie ma zostać rozciągnięta i na pozostałe środki produkcji, których podaż dla rolnictwa będzie również w najbliższych latach ograniczona?</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#PosełJerzyOzdowski">Przyjęcie za podstawę polityki rolnej w nadchodzącym okresie zasady preferowania tych gospodarstw, które są bardziej efektywne, musi pociągnąć za sobą zasadniczy zwrot w polityce wobec rolnictwa indywidualnego, jako tego, które jest obecnie najbardziej wydajne i kryje w sobie, przy stosunkowo niewielkich nakładach, największe możliwości szybkiego wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#PosełJerzyOzdowski">W dotychczasowych publikacjach i źródłach statystycznych, starano się ukazywać wyniki produkcyjne w rolnictwie głównie w wielkościach produkcji globalnej, przy którym to założeniu efekty gospodarstw sektora uspołecznionego wypadały nie najgorzej. Zupełnie inaczej jednak wypadnie ocena, jeżeli zastosujemy wskaźnik produkcji czystej, do którego dochodzi się, odejmując od wartości globalnej całość poniesionych nakładów i kosztów, w tym również amortyzację użytych środków trwałych. A tylko taki wskaźnik produkcji czystej stanowić może podstawę rzetelnej analizy ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#PosełJerzyOzdowski">Otóż — jak wykazuje w „Polityce” Leon Rzendowski w artykule pt. „Słabe ogniwo” z października tego roku — w 1976 r. produkcja czysta w złotych na 1 ha użytków rolnych wynosiła — wg cen stałych z 1971 r.: w gospodarstwach uspołecznionych — 2500 zł, w gospodarstwach indywidualnych — 7400 zł, a więc niemal 3-krotnie więcej. Aby otrzymać 1 zł produkcji czystej, trzeba było w gospodarce uspołecznionej nakładów materialnych łącznie z amortyzacją — o wartości 7,30 zł, natomiast w gospodarce indywidualnej — 1,80 zł. Cyfry te mówią same za siebie.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#PosełJerzyOzdowski">Co gorsza — w ciągu ostatnich kilkunastu lat dysproporcje, o jakich mowa, nie tylko nie ulegają zmniejszeniu, ale przeciwnie, pogłębiają się. Średnia produkcja czysta na 1 ha użytków rolnych stanowi w gospodarce uspołecznionej w latach 1971–1975 już jedynie 88,6% produkcji z lat 1961–1965. W tym samym czasie w gospodarce indywidualnej wskaźnik ten wzrasta do 119,6%.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#PosełJerzyOzdowski">Może jednak efektywność obu porównywanych działów będzie przedstawiać się inaczej, jeśli odniesiemy produkcję czystą nie do powierzchni, a do zatrudnienia. Otóż — jak wykazuje cytowany autor — bynajmniej tak nie jest. Można wyliczyć — pisze — że w 1976 roku produkcja czysta w cenach 1971 roku w przeliczeniu na głowę pełnozatrudnionego w gospodarce uspołecznionej wynosiła 17 tys. zł, a w gospodarce indywidualnej — 26 tys. zł. Jeśli zaś porównać wydajność pracy z lat 1971–1975 z wydajnością w latach 1961 — — 1965 to okaże się, że w sektorze uspołecznionym obniżyła się ona, a w gospodarce chłopskiej wzrosła. A przecież w gospodarce indywidualnej siła robocza w przeliczeniu na pełnozatrudnionych pracowników składa się w znacznej części z kobiet zajętych równolegle w gospodarstwie domowym, z dwuzawodowców, młodocianych i ludzi w wieku poprodukcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#PosełJerzyOzdowski">Wysoka Izbo! Mówiąc o konieczności zasadniczego zwrotu w polityce wobec rolnictwa indywidualnego, mam na myśli uznanie chłopskich gospodarstw rodzinnych w sposób nie deklaratywny, ale rzeczywisty, za trwały element ustroju gospodarczego Polski Ludowej. Nie może się to opierać jedynie na oświadczeniach Rządu, ale powinno być uroczyście potwierdzone odpowiednią ustawą albo uchwałą Sejmu, nawiązującą do zasad Konstytucji. Być może celowe byłoby przyjęcie przez Sejm — analogicznie do Karty Górnika czy Nauczyciela — również Karty Rolnika Indywidualnego, obejmującej zestawienie jego praw, które muszą być respektowane i realizowane przez administrację państwową. Akt taki powinien położyć kres niekonsekwencjom wobec rolnictwa indywidualnego, które obserwowaliśmy na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, a które chłopi odbierali nie bez podstaw jako świadectwo nieszczerości władzy i zagrożenia przyszłości ich gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#PosełJerzyOzdowski">Za przykład tego służyć może niesławnej pamięci rządowy projekt ustawy o przejmowaniu nieruchomości rolnych. W myśl tego projektu, który wpłynął do Sejmu w roku 1976 i który wielu z nas tutaj obecnych pamięta, naczelnicy gmin mieli otrzymać ustawowe prawo do przejmowania na własność państwa gospodarstw tych rolników indywidualnych, którzy nie mogli się wykazać dostatecznymi wynikami produkcyjnymi. Że jednak owe wyniki produkcyjne nie tylko od samych rolników zależały, ponieważ uwarunkowane były środkami, jakie im dostarczano, projekt ustawy, gdyby wszedł w życie, sankcjonowałby biurokratyczną arbitralność władzy, otwierał pole dla niesprawiedliwości i chłopskiej krzywdy, wzmagałby niepewność jutra. Nic też dziwnego, że wywołał poważne zaniepokojenie na wsi, a także w kręgach ekonomistów rolnictwa, Dwukrotnie w memoriałach do Sejmu zabrał głos Episkopat polski, widząc zagrożenie podstawowych, konstytucyjnie zagwarantowanych praw rolników. Na terenie Sejmu od samego początku zgłosiło zastrzeżenia nasze Koło — Katolicko-Społeczne Koło Poselskie „Znak”, podtrzymując zastrzeżenia wobec trzech kolejnych wersji projektu ustawy, a wreszcie domagając się na plenarnym posiedzeniu Sejmu w dniu 17 grudnia 1976 r. wycofania jej przez Rząd. I ostatecznie tak się stało. Do uchwalenia ustawy nie doszło, byłby to bowiem wielki błąd, który by się zemścił na poziomie produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#PosełJerzyOzdowski">Powiedzmy sobie otwarcie, że podstawową trudnością, na jaką napotykają wszelkie wysiłki Rządu w zakresie polityki rolnej, jest załamanie zaufania ze strony indywidualnej wsi do władzy, do lojalności administracji w dotrzymywaniu zobowiązań. Ten kryzys zaufania powstał na tle dotychczasowych doświadczeń. Przez całe dziesięciolecie mówiono o poparciu państwa dla indywidualnego rolnictwa, podczas gdy fakty z życia codziennego deklaracjom tym przeczyły.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#PosełJerzyOzdowski">Mówiono o tym, że ziemia z Państwowego Funduszu Ziemi powinna trafić w ręce tych, którzy najlepiej gospodarują, wydając równocześnie instrukcje, w wyniku których tylko niewielki jej odsetek trafiał w ręce chłopskie. Domagano się od chłopa, by swoje zobowiązania wypływające z umowy kontraktacyjnej skrupulatnie wypełniał, zarazem często nie wykonując zobowiązań ze strony kooperantów uspołecznionych. Domagano się od indywidualnego rolnika wyników produkcyjnych, a równocześnie skazywano go na stały niedostatek potrzebnych mu do tego narzędzi i maszyn rolniczych, nawozów mineralnych, węgla, materiałów budowlanych, wystawiano rolnika indywidualnego na codzienny ciężar bezduszności, biurokratycznej mitręgi, a nawet nieuczciwości. Chłop patrzył na zbiurokratyzowanie kółek rolniczych, na utrzymywanie się tam nieudolności i kumoterstwa, a także rażącego marnotrawstwa powierzonego im majątku w postaci maszyn rolniczych, źle eksploatowanych, zbyt często unieruchomionych i przedwcześnie niszczejących maszyn, które w rękach chłopskich pracowałyby nieprzerwanie i wydajnie. Czy można się dziwić, że rolnik ma dzisiaj tego dość i w nowej atmosferze społeczno-politycznej, w klimacie odnowy, podejmuje inicjatywę tworzenia organów samorządu wiejskiego, które by mu zapewniły reprezentację i obronę jego interesów.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#PosełJerzyOzdowski">Dotykamy tutaj problemu niezwykle ważnego. Nie ulega bowiem wątpliwości, że możliwość aktywizacji produkcyjnej rolnictwa, której oczekuje dziś cały kraj, zależy od odbudowy prawdziwego samorządu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#PosełJerzyOzdowski">Obok braku środków produkcji dla rolnictwa, o czym tutaj już obszernie mówiono — drugą przyczyną utrzymującej się stagnacji, a nawet regresu w produkcji rolnej, była i jest jej niska opłacalność, a nawet nierentowność niektórych rodzajów upraw i hodowli.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#PosełJerzyOzdowski">Obiektywną koniecznością jest zatem podniesienie cen skupu produktów rolnych i pod tym względem dzisiejsza deklaracja Ministra Rolnictwa jest ważnym krokiem naprzód.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#PosełJerzyOzdowski">Sprawy jednak nie załatwi samo podniesienie cen skupu. Powstaje pytanie: kto ma za to zapłacić.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#PosełJerzyOzdowski">Jak wiemy, obecne ceny skupu jakkolwiek niedostateczne, by uczynić pracę rolnika opłacalną, są i tak wyższe od cen detalicznych artykułów żywnościowych, nieraz już po ich przetworzeniu. Stan ten możliwy jest do utrzymania dzięki temu, że różnice dopłaca się z budżetu państwa. W roku bieżącym dopłata ta do wszystkich rodzajów żywności, czyli tzw. dotacje przedmiotowe — wyniesie około 200 mld złotych. Nie wlicza się w tę kwotę sum pokrywających deficyt sektora uspołecznionego. Te olbrzymie dotacje przedmiotowe z budżetu pozwalają nam, konsumentom, żyć w złudzeniu, iż mamy relatywnie tanią żywność i cieszyć się, gdy wyjedziemy za granicę, że tam żywność jest droga. Niestety, podtrzymywanie tego złudzenia powoduje olbrzymie koszty w skali społecznej. Zobaczmy najpierw, skąd budżet bierze pieniądze na dotacje przedmiotowe do żywności. Bierze je z podatku obrotowego, który prawie w połowię pochodzi z akumulacji na sprzedaży alkoholu i papierosów. A zatem wysoka i rosnąca konsumpcja alkoholu o zastraszających skutkach społeczno-moralnych jest głównym źródłem alimentowania relatywnie niskich cen żywności.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#PosełJerzyOzdowski">Po drugie, budżet dopłaca do obecnych cen skupu, ale nie będzie mógł dopłacać do cen skupu podwyższonych, gdyż nie może wpływów z podatku obrotowego powiększać w takim tempie, jak tego wymagałby. wzrost cen skupu. W tej właśnie niezdolności budżetu do znacznego zwiększania dopłat do cen żywności mamy przyczynę stałego nienadążania cen skupu za kosztami produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#PosełJerzyOzdowski">Po trzecie wreszcie, relatywnie niskie, bo dotowane ceny sprzedaży żywności konsumentom odcinają gospodarstwa domowe od informacji o rzeczywistych kosztach produkcji, nie skłaniają więc do racjonalnej konsumpcji i oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#PosełJerzyOzdowski">Co więc należy robić? Jeżeli uznamy za słuszne podniesienie cen produktów rolnych ponad obecny poziom cen skupu to musimy uznać, iż ceny skupu trzeba przenieść na ceny detaliczne żywności, likwidując dotychczasowy amortyzator dotacji budżetowych. W tym miejscu dotykam problemu, o który nasza gospodarka i nasza polityka potknęła się już trzykrotnie w ciągu ostatnich 10 lat. Mimo to, trzeba do tego problemu powrócić i przedstawić go w kategoriach racjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#PosełJerzyOzdowski">Podniesienie cen detalicznych żywności do poziomu nieco przewyższającego (o poziom marży) ceny skupu spowoduje oczywiście wzrost kosztów utrzymania w gospodarstwach domowych. Aby ten wzrost kosztów zrównoważyć i pokryć zwiększone ceny żywności, należałoby przenieść dotację budżetową na fundusz płac, rent i emerytur, rozdzielając całą 200-miliardową dotację z budżetu między 16 mln pracujących w gospodarce uspołecznionej, emerytów, rencistów i ich rodziny.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#PosełJerzyOzdowski">Co oznacza taka operacja pod względem ekonomicznym? Otóż oznacza ona, że pełne koszty wyżywienia pracowników najemnych i ich rodzin będą ponoszone przez fundusz płac i świadczeń społecznych, a zatem przez koszty produkcji dóbr i usług w pozarolniczych działach gospodarki, głównie w przemyśle. Musi to spowodować wzrost płac, a więc kosztów osobowych w naszej gospodarce, co poprawi warunki stosowania rachunku ekonomicznego w całej gospodarce. Pozwoli to też na zmniejszenie podatku obrotowego, co poprawi międzygałęziowe relacje cen. Jednym słowem, buchalteria narodowa będzie wiernie odzwierciedlać rzeczywiste procesy gospodarcze, zbliżymy się do prawa kosztów produkcji, będziemy kierowali się równowagą rynkową.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#PosełJerzyOzdowski">Następnie — przeniesienie rzeczywistych kosztów produkcji rolnej do płac wprowadzi konsumentów, czyli gospodarstwa domowe, w rzeczywisty rachunek kosztów produkcji, jakie ponosi gospodarka narodowa: to co jest drogie w produkcji, stanie się drogie dla konsumenta. Skończą się również przy okazji takie nonsensy, jak wykupowanie przez rolników żywności w miastach, gdzie jest ona tańsza, niż surowce, które służą do jej wytworzenia.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#PosełJerzyOzdowski">Wreszcie dzięki tej operacji stworzony zostanie mechanizm, który zadziała nie tylko jednorazowo, ale będzie działał stale: jeżeli koszty produkcji rolnej będą rosły, wówczas będą rosły ceny skupu i ceny detaliczne żywności. To odbije się na kosztach utrzymania, które dzięki mechanizmowi indeksyzacji płac i świadczeń spowoduje wzrost płac, emerytur i rent, co z kolei zostanie przeniesione na koszty produkcji pozarolniczych działów gospodarki. Jak widzimy, mechanizm ten będzie miał szereg przekładni, które sprawią, że wzrośnie spójność i że będziemy efektywniej i intensywniej gospodarowali, że zaczniemy się kierować rachunkiem ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#PosełJerzyOzdowski">Można przewidzieć, że wszystkie te piękne plany są robione bez gospodarza. Jak na to bowiem zareagują konsumenci, czyli owe 16 milionów pracowników, emerytów i rencistów. Jak pamiętamy, trzykrotnie przy podobnych próbach zareagowali oni gniewnie i tych doświadczeń nie można lekceważyć. Ale trzeba sobie zdać sprawę, że obecnie taka operacja może ] być podparta przez pewien atut, którego przedtem nie było.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#PosełJerzyOzdowski">Operacja cenowa, o której tu mowa, musi być wynegocjowana z niezależnymi i samorządnymi związkami zawodowymi „Solidarność”. Rozmowy muszą być cierpliwe i kierowane dobrem wspólnym całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#PosełJerzyOzdowski">Mogą dotyczyć wysokości rekompensaty, jej rozdzielania między ludność, terminu podwyżki cen, rozłożenia jej na etapy, wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń równowagi rynkowej, usprawnień handlu, pokonania oporów psychologicznych czy społecznych itd.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#PosełJerzyOzdowski">Czy takie negocjacje mogą być owocne? Trzeba sobie zdać sprawę, że nie będą one łatwe dla „Solidarności”. Dlatego też ze strony Rządu nie może być żadnego przymusu ani kwestionowania autorytetu tej nowej organizacji. Przeciwnie, im większy będzie ten autorytet, tym większe będą szanse na proponowaną wielką operację cenową. A czeka nas przecież jeszcze trzecia operacja — zatrudnieniowa, związana z przejściem naszego kraju od gospodarki przemysłowo-rolnej do gospodarki, w której coraz większą rolę odgrywać będą usługi wszelkiego typu, usługi stwarzające warunki nie tylko dobrobytu ekonomicznego, ale i pełnego rozwoju duchowego wszystkich Poldków, mieszkańców wspólnego domu, który jest naszą ojczyzną.</u>
          <u xml:id="u-28.29" who="#PosełJerzyOzdowski">Reasumując moją wypowiedź, proponuję:</u>
          <u xml:id="u-28.30" who="#PosełJerzyOzdowski">1) ogłoszenie lat osiemdziesiątych jako dekady wielkiego, dynamicznego rozwoju polskiej gospodarki żywnościowej, 2) dokonanie zwrotu w gospodarce pozarolniczej ku rolnictwu, głównie w przemyśle i usługach, aby ten rozwój produkcji żywności umożliwić i przyspieszyć, 3) proklamowanie Karty Rolnika Indywidualnego, jako gwarancji jego praw i wysokiego prestiżu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-28.31" who="#PosełJerzyOzdowski">Realizacja tych postulatów pozwoli wyżywić nasz naród, służyć będzie umocnieniu ładu społeczno-moralnego w naszym społeczeństwie i utrwali prymat osoby ludzkiej, która jest zawsze najważniejszą wartością na świecie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-28.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Józef Wojtala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełJózefWojtala">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Program wyżywienia narodu należy do kluczowych zadań gospodarczych zarówno w działaniach doraźnych, w warunkach głębokiej nierównowagi rynkowej, jak i w działaniach długofalowych, zmierzających do przywracania Polsce stopniowej samowystarczalności w bilansie artykułów rolnych z zagranicą. W realizacji tego zamierzenia bierze udział wiele organizacji nie tylko związanych z produkcją rolną, z obsługą rolnictwa, lecz też produkujących dobra przemysłowe bądź na potrzeby rolnictwa, bądź też przetwarzających produkty rolne. Sprawy te są z pewnością dostatecznie znane obywatelom posłom, jednak znacznie mniej znany jest udział rzemiosła w realizacji programu wyżywienia narodu. Chciałbym nieco szerzej zatrzymać się nad tym zagadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PosełJózefWojtala">Rzemiosło w sposób zamierzony i planowy wspomaga program żywnościowy poprzez. działalność dwutorową: wykonywanie usług dla wsi i rolnictwa oraz poprzez przetwórstwo spożywcze. Za zjawisko w pełni naturalne, nieodłącznie związane z życiem wsi, traktować należy świadczenie przez zakłady rzemieślnicze usług produkujących dla rolnictwa, których nasilenie następuje w okresach natężonych prac polowych rolników.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PosełJózefWojtala">W okresie żniwnym ok. 15% zakładów rzemieślniczych systematycznie udziela szybkiej pomocy w usługach naprawczych. Jest to pomoc bezcenna, gdyż w okresach spiętrzenia prac czas rolnika liczy się na wagę złota.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#PosełJózefWojtala">Rzemiosło wspomaga rolnictwo nie tylko w okresie żniwnym, lecz również przez codzienne świadczenia: konserwacje i naprawy urządzeń i sprzętu rolnego, budowę obiektów inwentarsko-gospodarczych. Aktualnie ponad 80% wszystkich zakładów usługowych, zlokalizowanych na wsi, stanowią zakłady rzemieślnicze. Na obszarach wiejskich prowadzi działalność ok. 83 tys. zakładów rzemieślniczych, w tym 62 tys. o profilu działalności usługowej. Choć występują jeszcze znaczne różnice na niekorzyść wsi w poziomie i zakresie świadczeń usług dla ludności, usługi sektora rzemiosła w znacznej mierze zmniejszają deficyt podaży usług, jaki występuje przez niedostatek świadczeń pozostałych gestorów usług. Domeną działalności usługowej rzemiosła dla ludności wiejskiej są usługi: budowlane, stolarsko-meblarskie, kowalsko-ślusarskie, murarskie, betoniarskie i motoryzacyjne. Chciałbym podkreślić, że tradycyjny przekrój miasto-wieś zatraca swe znaczenie wobec powolnego, lecz stałego i nieuniknionego rozwoju motoryzacji przybliżającej rynki zbytu.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#PosełJózefWojtala">Oprócz działalności usługowej rzemiosło produkuje na rynek wiejski szereg drobnych narzędzi, urządzeń i części do produkcji rolnej oraz dla ogrodnictwa t pszczelarstwa.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#PosełJózefWojtala">Jestem posłem ziemi łódzkiej, czyli województwa, w którym obok woj. łomżyńskiego nasycenie terenu siecią zakładów rzemieślniczych, mierzone wskaźnikami liczby zakładów na 10 tys. mieszkańców, należy do najwyższych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#PosełJózefWojtala">Mimo to i na tych terenach zmniejsza się liczba zakładów rzemieślniczych, zwłaszcza tak zwanych tradycyjnych, jak kowalstwo, szewstwo, kołodziejstwo, rymarstwo. W dobie obecnych kłopotów rynkowych uderzający jest spadek liczby zakładów młynarstwa. W Polsce między 1976 r. a 1979 r. liczba rzemieślniczych zakładów młynarskich zmniejszyła się z 1315 zakładów do 1023 zakładów, czyli o blisko 300. Jest to poważny, bo ponad 20% ubytek potencjału. Spadkową tendencję niektórych, choć nie wszystkich dziedzin usług, należy więc przyhamować choćby ze względów czysto ekonomicznych. Zamierzony postanowieniami wspólnego oświadczenia PZPR i ZSL rozwój rolnictwa indywidualnego na wsi da je impuls nowym potrzebom w dziedzinie usług.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#PosełJózefWojtala">Drugim nurtem działalności rzemiosła związanym z realizacją programu żywnościowego jest przetwórstwo spożywcze, a więc rzemieślnicze zakłady wędliniarskie, piekarnicze, cukiernicze i inne. Uważam, że rozwój tych zakładów jest obecnie szczególnie wskazany. Ich produkcja wpływa na zwiększenie zaopatrzenia ludności w artykuły spożywcze. Za drogą tą przemawiają również relacje ekonomiczne, np. wysoka wydajność pracy zatrudnionych i znacznie lepsza jakość produkcji. Osiągnięto znaczny postęp w rozwoju rzemiosł spożywczych. Ilość zakładów rzemieślniczych wzrosła w ciągu ostatnich 3 lat o blisko 1000, a zatrudnienie o ponad 9 tys. osób, licząc łącznie z uczniami. Rzemiosło dostarcza ponad 600 tys. ton bardzo poszukiwanego, głównie na rynku miejskim, pieczywa.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#PosełJózefWojtala">Szczególnie szybki rozwój rzemiosł spożywczych nastąpił w aglomeracjach miejskich: katowickiej i łódzkiej. Rzemiosła spożywcze w gestii łódzkiej izby rzemieślniczej zwiększyły swój potencjał w okresie między 1977 r. i 1980 r. o 106 zakładów, w tym o 23 piekarnie. Jednakże w wielu województwach, np. słupskim, krakowskim, kaliskim, kieleckim stan rozwoju bazy rzemiosł spożywczych był daleki od wykorzystania możliwości.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#PosełJózefWojtala">Wysoki Sejmie! W obliczu zachodzących obecnie w Polsce ogromnych przewartościowań poglądów, w tym również w dziedzinie gospodarki, wizja przyszłości, zwłaszcza odległej, dotyczącej 1985 r., nie jest jeszcze zbyt konkretna. Gospodarka żywnościowa musi się rozwijać i wraz z nią konieczny jest rozwój instytucji i organizacji, które ją zasilają. Mam tutaj na myśli potrzebę dalszego rozwoju rzemiosł spożywczych. Według wstępnych założeń CZR zakłada się, że w latach 1981–1985 liczba zakładów rzemieślniczych branży spożywczej wzrośnie do 11200, zatrudniających do 43 tys. osób o obrotach ponad 17 mld zł. Przewiduje się więc przede wszystkim rozwój piekarstwa, zwłaszcza w wielkich miastach, cukiernictwa, rzeźnictwa i wędliniarstwa. Rozwój ten zależny jednak jest nie tylko od lepszego, bardziej efektywnego wykorzystania dotychczasowego potencjału rzemiosła, lecz także od niedopuszczenia do jego likwidacji oraz od tworzenia sieci nowych placówek. Widzę także potrzebę włączenia budowy zakładów rzemieślniczych w proces inwestycyjny już na etapie projektowania i budowy nowych osiedli, w których oddanie np. małej piekarenki jako inwestycji towarzyszącej radykalnie podnosi funkcjonalność nowego osiedla bądź to przy budowie nowych dużych zakładów przemysłowych, na terenie których np. małe piekarnie rzemieślnicze znajdą natychmiastowy zbyt, a koszty transportu pieczywa ograniczone zostaną do minimum. Ten sam cel przyświecałby procesom dobudowywania do istniejących już pawilonów handlowych małych zakładów wytwórczych rzemiosł spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#PosełJózefWojtala">Po drugie — proponuję ustanowienie współodpowiedzialności administracji terenowej i organizacji rzemieślniczej za niedopuszczenie do likwidacji zakładów spożywczych w przypadku, jeśli nadają się one jeszcze do dalszego prowadzenia przez następców.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#PosełJózefWojtala">Są to proste propozycje rozwiązań, ale sądzę, że oprócz nieodzownych i gruntownych zmian w sferze gospodarczej również i tego typu rozwiązania, możliwe do szybkiego wdrożenia, są obecnie Polsce potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#PosełJózefWojtala">Obywatele Posłowie! Rozwój rzemiosł spożywczych, pełne wykorzystanie ich mocy wytwórczych, tworzenie warunków sprzyjających angażowaniu przez ludność środków na te cele, stanowi obecnie zadnie o zasadniczym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#PosełJózefWojtala">Istnieje więc potrzeba przełamywania występujących jeszcze niekiedy konserwatywnych postaw w administracji i urzędach państwowych, hamujących rozwój przetwórstwa spożywczego rzemiosła. Żołądek domaga się pokarmu niezależnie od tego czy wytwarzany jest on w przedsiębiorstwie państwowym, czy w drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#PosełJózefWojtala">Z praktyki poselskiej, z wizytacji terenowych i spotkań z wyborcami wynoszę przeświadczenie, że przy ogromnym postępie, jaki dokonał się w samym rzemiośle i w stosunku władz do rzemiosła, jest jeszcze wiele indywidualnych poglądów niezgodnych z polityką rozwoju rzemiosła, ukształtowaną przez PZPR i SD. Potwierdza to nierównomierny rozwój rzemiosła na terenie różnych województw i gmin. W środowisku rzemieślniczym trwają obecnie gorące dyskusje nad kształtem samorządu rzemiosła, nad jego rolą w procesie odnowy, jaki się w naszym kraju dokonuje.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#PosełJózefWojtala">Jest naszym obowiązkiem jako posłów, a także radnych, konsekwentne przełamywanie przeszkód hamujących rozwój rzemiosła, ukazywanie jego roli w zaspokajaniu potrzeb społecznych. Polityka stabilnych zasad rozwoju rzemiosła musi być faktem, nie budzącym wątpliwości ani w urzędach terenowych, ani w samym środowisku. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Górniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełJerzyGórniak">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Wysłuchałem z wielką uwagą wystąpień obywateli Ministrów, którzy przedstawili węzłowe problemy, kierunki i zasady działania Rządu w bardzo istotnym temacie wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełJerzyGórniak">W wystąpieniach skoncentrowano uwagę na przywróceniu i umocnieniu równowagi rynku wewnętrznego w dziedzinie artykułów pierwszej potrzeby, jednocześnie zwracając uwagę w przedstawionych materiałach na poprawę dyscypliny zaopatrzenia rolnictwa w artykuły przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełJerzyGórniak">Z wypowiedzi wynika, że poprawa zaopatrzenia rolników w artykuły przemysłowe oraz nawozy mineralne ma szczególne znaczenie dla zwiększenia produkcji zbóż, ziemniaków oraz pasz, jako podstawy do dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełJerzyGórniak">Przedstawione dziś problemy wymagają miliardowych nakładów na rozwój gospodarki rolnej oraz przemysłu produkującego środki produkcji dla rolnictwa. Historycznie biorąc, prawie każdy z dotychczasowych planów zaopatrzenia wsi w środki produkcji w minionym 35-leciu nie został w pełni zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełJerzyGórniak">W minionym okresie przyjmowano często w resortach błędne koncepcje i praktyki w podejściu do potrzeb rozwojowych tej dziedziny gospodarki w Polsce. W wyniku tego działania przemysły produkujące dla rolnictwa są niedoinwestowane.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełJerzyGórniak">Istnieją braki części zamiennych dla maszyn rolniczych i ciągników. Problem ten dotyczy kilku resortów, które nie mogą sprostać zadaniom. Do nich zaliczamy: Ministerstwo Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych, Ministerstwo Przemysłu Maszynowego, Ministerstwo Przemysłu Chemicznego, a także Ministerstwo Rolnictwa, zaopatrujące w części zamienne do tych maszyn i urządzeń, które z własnych środków są importowane. Są to zagadnienia bardzo trudne i złożone. Dla ich zobrazowania podam kilka liczb.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PosełJerzyGórniak">Wartość 700 tysięcy pozycji części zamiennych postawiona do dyspozycji rolników wynosi w 1980 r. 25 mld zł. Dla przykładu podam, że roczna wartość całości sprzętu, który Centrala Handlowa sprzeda je rolnikom, wynosi w granicach 35 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PosełJerzyGórniak">Całość gospodarki częściami zamiennymi prowadzona jest w oparciu o system komputerowy IBM, który pozwala na bieżąco śledzić ruch podstawowych części w magazynach i rejestrować występujące braki w poszczególnych asortymentach.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PosełJerzyGórniak">Obliczenia tym systemem wykazują, że zapotrzebowanie na części zamienne w pełnym asortymencie do maszyn rolniczych i ciągników w roku 1981 wyniesie 36 mld zł. Natomiast wymienione wyżej resorty oferują na dzień dzisiejszy Centrali Handlowej części zamienne na 1981 rok o wartości 25–26 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#PosełJerzyGórniak">Z przedstawionych liczb wynika, że mimo tak wielkich sum, jakie przeznaczono na ten cel, brakuje mocy produkcyjnych w wymienionych resortach na wyprodukowanie części zamiennych w granicach kilku miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#PosełJerzyGórniak">To daje odpowiedź, dlaczego setki maszyn i ciągników nie uczestniczyło w tegorocznej kampanii przy sprzęcie zbóż, okopowych i innych płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#PosełJerzyGórniak">Wysoka Izbo! W ubiegłej debacie sejmowej poruszyłem sprawę dotyczącą rozwoju przemysłu ciągnikowego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#PosełJerzyGórniak">Obywatele posłowie w toku dyskusji w komisjach sejmowych wyrażali także swój pogląd, że należy kontynuować inwestycje w przemyśle ciągnikowym tak, aby w latach 1981–1984 zwiększyć podaż części zamiennych oraz ciągników na rynek krajowy. Uzasadniają to tym, iż dalsze udogodnienia w polityce rolnej wskazują, że nieograniczony dostęp rolników indywidualnych do przejmowania ziemi z funduszu państwowego zwiększy popyt na ciągniki w latach 1981–1985.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#PosełJerzyGórniak">Podczas debaty w komisjach wracano także do przeszłości, formułując zarzuty pod adresem kadry technicznej „Ursusa”, że zaniechała uruchomienia produkcji własnej rodziny ciągników. Zarzut ten jest bezpodstawny, ponieważ w minionym okresie kadra „Ursusa” miała swój stosunek do tej sprawy jednoznaczny oraz własne prototypy ciągników.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#PosełJerzyGórniak">Wybór licencjodawcy poprzedzono szeregiem analiz techniczno-ekonomicznych, uzasadniając, że najszybciej rozwiążemy problem ciągników w Polsce, jeśli zakupimy licencję w firmie angielskiej.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#PosełJerzyGórniak">Analizę trafności zakupu oraz przydatności do naszego rolnictwa ciągników MFP prowadziły: Ministerstwo Przemysłu Maszynowego, Ministerstwo Rolnictwa, Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz instytuty naukowo-badawcze: Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa oraz Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#PosełJerzyGórniak">Jeżeli nadal będą zapytania o walory techniczne nowego ciągnika, proponuję, aby wyżej wymienione instytucje zabrały głos w omawianym temacie. Natomiast pana redaktora Leona Bojko kieruję do jego artykułu, który zamieścił w 1973 roku w tygodniku „Zycie i Nowoczesność”.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#PosełJerzyGórniak">Poruszyłem ten problem tylko dlatego, ponieważ w temacie „ciągnik” proponuje się nowelizację uchwały Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#PosełJerzyGórniak">Biorąc pod uwagę fakt opóźniania przedsięwzięcia inwestycyjnego związanego z ciągnikiem licencyjnym, cały ciężar w zakresie dostaw ciągników dla rolnictwa spada na wyeksploatowany potencjał produkcyjny starego „Ursusa”, który w ostatnich latach nie w pełni realizuje swój program produkcyjny w asortymencie ciągnikowym.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#PosełJerzyGórniak">Przy uwzględnieniu rosnącego zapotrzebowania na części zamienne dla ponad 600 tys. ciągników, które pracują w gospodarce narodowej, zachodzi obawa o asortymentowe zaopatrzenie w części zamienne polskiego rolnictwa w nadchodzącym 5-leciu.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#PosełJerzyGórniak">Wysoka Izbo! Jako poseł oraz wieloletni pracownik „Ursusa”, świadom problemów wyżywienia narodu, apeluję do Wysokiej Izby o nadanie przedsięwzięciom związanym z rozwojem produkcji ciągników jak najwyższej rangi, wnioskuję również o opracowanie nowej uchwały, gdyż cząstkowa poprawa starej uchwały może nie przynieść spodziewanych rezultatów. Jeżeli nie opracujemy precyzyjnie nowej uchwały, która określać będzie nakłady w latach oraz produkcję w asortymencie, wówczas będzie to kolejny papierowy dokument, jak uchwały nr 2, 16, 46 czy 47. Jest to konieczność, a czas jest po temu najwyższy, jeśli problem wyżywienia nazywamy problemem nr 1.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#PosełJerzyGórniak">W tym miejscu pragnę podkreślić, że w, najbliższej i dalszej przyszłości życzeniem całej załogi jest to, aby do realizacji nowej uchwały obywatele, którzy pełnią stanowiska dyrektorów czy ministrów, mieli stosunek bardziej konsekwentny, bez lokalnego patriotyzmu i zaściankowych interesów własnych regionów.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#PosełJerzyGórniak">Kończąc pierwszy blok spraw związanych z zaopatrzeniem rolnictwa w części zamienne oraz maszyny i urządzenia, do rozpatrzenia zgłaszam następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-32.23" who="#PosełJerzyGórniak">1. Powtórnie dokonać oceny niezbędnej ilości potrzebnych części zamiennych w asortymencie do maszyn rolniczych i ciągników na rok 1981 w celu ustalenia minimalnych zapasów asortymentowych, które umożliwią utrzymanie parku maszynowego w pełnej sprawności. Ustalenie planów produkcyjnych części zamiennych w złotówkach przy ciągłej zmianie cen jest mało skuteczne w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-32.24" who="#PosełJerzyGórniak">2. Brak części zamiennych na rok 1981 o wartości kilku miliardów złotych złagodzić poprzez uruchomienie najbardziej deficytowych asortymentów, wykorzystując do tego celu moce tych przedsiębiorstw, które produkowały dobra inwestycyjne w minionych latach. Jeżeli będzie to niemożliwe, rozważyć zmniejszenie produkcji finalnej na rzecz zwiększenia ilości części zamiennych, ponieważ ciągniki oraz maszyny rolnicze bezużytecznie stojące na wolnym powietrzu nieodwracalnie tracą swoją wartość.</u>
          <u xml:id="u-32.25" who="#PosełJerzyGórniak">3. Konieczne wydaje się również poprawienie gospodarności w sferze eksploatacji maszyn i ciągników poprzez lepszą obsługę oraz prowadzenie remontów także w oparciu o regenerowane części. Ponadto konieczne jest lepsze zabezpieczenie maszyn przed korozją, szczególnie tych, które magazynowane są na otwartych nie utwardzonych placach w różnych bazach naprawczych oraz gospodarstwach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-32.26" who="#PosełJerzyGórniak">Realizacja podanych wniosków nie rozwiąże problemu, może tylko złagodzić istniejące trudności. Rozwiązanie omawianego tematu wymaga przygotowania przez Rząd docelowego programu dla przemysłu ciągnikowego oraz innych fabryk produkujących maszyny i urządzenia dla rolnictwa. Program ten powinien określać na poszczególne lata pięciolatki wielkość produkcji, a także precyzować nakłady poszczególnych resortów partycypujących na rzecz ciągników i maszyn rolniczych. Powinien również określać w czasie rzeczowe zadania inwestycyjne poszczególnych przedsiębiorstw budowlano-montażowych na rzecz rozwoju przemysłu rolniczego z uwzględnieniem niezbędnych materiałów budowlanych oraz sprzętu specjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-32.27" who="#PosełJerzyGórniak">Przywrócenie rozliczeń produkcji w asortymentach oraz inwestycji w zadaniach rzeczowych winno zmienić mentalność jednostek gospodarczych, które są odpowiedzialne za konkretne zadania i uniemożliwić żonglerkę złotówkami, często wydawanymi w celu poprawienia statystyki okresu sprawozdawczego.</u>
          <u xml:id="u-32.28" who="#PosełJerzyGórniak">Drugim blokiem spraw, który przedstawiono w dzisiejszej debacie sejmowej, jest program zaopatrzenia ludności w żywność. Dotyczy on roku bieżącego oraz prognozuje dostawę masy towarowej na rynek wewnętrzny w roku 1981. Temat ten szczegółowo został przedstawiony Komisji sejmowej przez obywatela Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu Jana Załęskiego.</u>
          <u xml:id="u-32.29" who="#PosełJerzyGórniak">Jako poseł środowiska robotniczego zostałem zaszokowany tak niskimi zbiorami płodów rolnych w roku 1980. Z przedstawionych materiałów wynika, że z wyjątkiem zboża, którego zebrano więcej niż w roku 1979, wszystkie inne rośliny, w tym okopowe, wykazują spadek w stosunku do zbiorów 1979 roku, w granicach od 10% do 40%. W konsekwencji złego urodzaju produktów rolnych jest mało, zatem gospodarka nimi w roku 1980 i 1981 musi być wyważona.</u>
          <u xml:id="u-32.30" who="#PosełJerzyGórniak">Wysoka Izbo! Biorąc czynny udział w życiu społecznym fabryki, uczestniczę w dyskusjach, które prowadzone są w oddziałowych organizacjach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jestem również zapraszany jako poseł na zebrania wyborcze, które prowadzą nowe związki zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-32.31" who="#PosełJerzyGórniak">W swoim wystąpieniu zasygnalizuję problemy, które tam w sposób emocjonalny kierowane są pod adresem.władz miejscowych oraz władz wyższych szczebli.</u>
          <u xml:id="u-32.32" who="#PosełJerzyGórniak">Na czołowe miejsce wysuwana jest sprawa zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz jego funkcjonowanie. Ocenia się tam, że jest to barometr stanu naszej gospodarki, który ma niebagatelny wpływ na nastroje społeczne. Zebrani z reguły nie akceptują stanu, który obecnie dominuje w naszej gospodarce. Zadają pytania, jak to się stało, że jeszcze w pierwszym półroczu bieżącego roku podawano społeczeństwu pozytywne wyniki, które osiąga kraj, dziś natomiast każda informacja o stanie państwa jest z reguły negatywna.</u>
          <u xml:id="u-32.33" who="#PosełJerzyGórniak">W społecznym odczuciu uważa się, że ludzie kierujący poszczególnymi działami gospodarki narodowej wpadają w panikę i przechodzą z jednej skrajności w drugą skrajność. Jeżeli jest to prawda, że stan gospodarki był zły, a sprawozdawczość dobra, to zebrani wnioskują, aby pociągnąć do odpowiedzialności te jednostki gospodarcze i instytucje, które za pomocą fałszywych sprawozdań wprowadziły w błąd partię, Rząd i społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-32.34" who="#PosełJerzyGórniak">W dyskusjach podnoszony jest problem utrzymywania przez państwo kilkunastu różnych instytutów naukowych, które zatrudniają dziesiątki specjalistów z dziedziny rolnictwa oraz żywienia. Ludzie pytają, jaką rolę pełniła ta kadra w programowaniu rozwoju gospodarki wiejskiej, w zakresie uprawy i nawożenia, hodowli oraz budownictwa ferm różnego rodzaju wraz z ich mechanizacją i wyposażeniem.</u>
          <u xml:id="u-32.35" who="#PosełJerzyGórniak">Panuje zdziwienie, że koszt wyprodukowania kilograma mięsa oraz litra mleka w gospodarce uspołecznionej jest znacznie wyższy niż w gospodarstwach indywidualnych średniej wielkości. Obecnie wielu wybitnych specjalistów z dziedziny rolnictwa wypowiada się w omawianym temacie w środkach masowego przekazu. Wypowiedzi te z reguły są krytyczne. Zebrani zwracają uwagę, iż szkoda, że dopiero teraz wyciąga się wnioski z popełnionych błędów.</u>
          <u xml:id="u-32.36" who="#PosełJerzyGórniak">Społeczeństwo nie stawia wniosków, aby ograniczyć rozwój uspołecznionej gospodarki rolnej, ale domaga się, by władze terenowe zadbały o ład i gospodarność, a dobra inwestycyjne i nawozy mineralne równomiernie dzieliły między wszystkich rolników na podległych im terenach.</u>
          <u xml:id="u-32.37" who="#PosełJerzyGórniak">Nierytmiczne dostawy rynkowe mięsa, cukru, a często innych artykułów pierwszej potrzeby do sklepów, przy jednoczesnym podwyższeniu płac robotniczych, spowodowały rozwarcie się luki inflacyjnej, co wprowadza zdenerwowanie wśród załóg robotniczych. Istnieje obawa, że przednówek może być bardzo trudny, a zatem kupuje się tyle, ile wyda je ekspedientka w sklepie, wychodząc z założenia, że lepiej mieć towar w domu, niż pieniądze w kieszeni.</u>
          <u xml:id="u-32.38" who="#PosełJerzyGórniak">Wszystko razem prowadzi w wielu przypadkach do rozluźnienia dyscypliny społecznej, przy jednoczesnym obciążeniu odpowiedzialnością za istniejący stan rzeczy tych, którzy w przeszłości pełnili odpowiedzialne funkcje w aparacie władzy. Z przeprowadzonych wielogodzinnych rozmów w różnych środowiskach wynika, że prowadzi się tam ożywioną dyskusję na tematy dotyczące gospodarki i życia politycznego kraju. Ludzie nie szczędzą gorzkich uwag pod adresem kierownictwa w poszczególnych zakładach, fabrykach, wykazując troskę o dobro przedsiębiorstwa i państwa.</u>
          <u xml:id="u-32.39" who="#PosełJerzyGórniak">Podałem tylko niektóre przykłady ściśle powiązane z dzisiejszym tematem, nie poruszając innych, które też podnoszone są na zebraniach robotniczych. Nie mam prawa uogólniać powyższych tematów do innych rejonów, ale wymieniając je na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu, wypełniam życzenie moich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-32.40" who="#PosełJerzyGórniak">Wysoka Izbo! Wracając do głównego tematu jaki został dziś przedstawiony pod obrady, można stwierdzić, że przedstawiono stan faktyczny bez żadnych upiększeń, co na pewno pozwoli wypracować właściwą politykę w, zakresie dostaw żywności na okres ostatnich dwóch miesięcy bieżącego roku oraz właściwie ukierunkować narodowy plan społeczno-gospodarczy na 1981 r. w dziedzinie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-32.41" who="#PosełJerzyGórniak">Kończąc swoje wystąpienie proponuję, aby rozważyć dalsze możliwości wzbogacenia zaopatrzenia rynku w żywność w okresie przedświątecznym, co poważnie wpłynie na rozładowanie napięcia społecznego. Jeżeli sytuacja jest trudna i nie ma możliwości zwiększenia masy towarowej, należy żywność w okresie przejściowym racjonować w taki sposób, aby każdy z obywateli był pewien, że to, co wyznaczono dla niego, będzie mógł na podstawie bonów towarowych, bez wyczekiwania godzinami w kolejkach, kupić. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-32.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Mastalerczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zajmujemy się dziś na posiedzeniu Wysokiej Izby sprawami rolnictwa. Oceniamy jego stan aktualny i podejmujemy trudną próbę wskazania dróg i środków, które już na najbliższy okres i na dalszą perspektywę stwarzać będą korzystne i trwałe warunki rozwoju produkcji rolniczej i ogólnego postępu wsi.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Przez wszystkich dostrzegane i dotkliwie odczuwalne braki żywnościowe na rynku, dramatycznie wprost, a zarazem w pełni przekonująco wskazują na znaczenie polskiego rolnictwa w ogólnych procesach społecznego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Także w przeszłości wielokrotnie mówiono, a także podkreślano w różnorodnych dokumentach, że rolnictwo trzeba wspierać, że ono jest ważne, że bez należytego wyposażenia rolnictwa w odpowiednie środki produkcji i inwestycje nie sposób osiągać niezbędnych wzrostów produkcji. Mocno były te sprawy eksponowane w podstawowych założeniach polityki rolnej konstruowanej przez PZPR i ZSL.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Jednakże praktyka w sposób rażący rozmijała się z tymi z gruntu słusznymi zasadami. Dziś, w sytuacji ekonomicznej bardzo trudnej, przychodzi nam analizować te niezdrowe mechanizmy, które doprowadziły do kryzysu, ale jeszcze bardziej i przede wszystkim trzeba nam w sposób do końca odpowiedzialny wyszukiwać dróg wyjścia z obecnego kryzysu. Powszechnie wiadomo, że najsprawniejszym kluczem do otwarcia drogi ku lepszemu jest możliwie szybkie i skuteczne działanie na rzecz dynamizowania produkcji rolniczej. Nasz kraj, posiadający wprawdzie tylko ok. 0,5-hektarowe poletko użytków rolnych przypadające na statystycznego Polaka, stać przecież na wyżywienie narodu, jako że inni mają jeszcze mniejsze poletka, a żywności im nie brakuje. Polscy rolnicy potrafią pracować i co jeszcze ważniejsze, chcą dobrze pracować, czego dowody widzimy w każdej wsi w przytłaczającej większości gospodarstw. Często mozół rolniczy jest tak wielki, że graniczy wprost z najwyższą ofiarnością. Szczególnie dużo przykładów na to mieliśmy w tym roku, w którym przyroda tak bardzo boleśnie utrudniała pracę na roli i dotkliwie pomniejszała jej efekty. Nie powinno zatem być obaw o to, czy rolnicy, czy ludzie wsi chcą pracować. Trzeba jednakże zastanowić się, i to bardzo głęboko, nad tym, czy mogą oni wydajnie pracować, czy mają czym pracować i czy zawsze mają za co podejmować ten wielki rolniczy trud. Na te pytania w sposób jednoznaczny udzieliły odpowiedzi wytyczne Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełJerzyMastalerczyk">W moim przekonaniu jest to odpowiedź dobra i pełna, i ja w nią wierzę. Ale rodzi się zaraz pytanie, czy wszyscy rolnicy, czy wszyscy producenci rolni przyjęli tę zapowiedź poprawy z pełną wiarą w szybką realizację tych wytycznych. Na to pytanie odpowiedź jest już znacznie trudniejsza.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełJerzyMastalerczyk">W ostatnich tygodniach uczestniczyłem w wielu spotkaniach z rolnikami i mówią oni, że zawarte w tych wytycznych zapowiedzi i wskazania są słuszne — na takie właśnie rozstrzygnięcia oczekiwali. Ale pytają, jak i kiedy będzie się to realizować. Mówią wprost — słowami, nawet najpiękniejszymi, ziemi nie da się orać, ani bronować, nie da jej się także większej żyzności. Po prostu domagają się szybkiego uwierzytelnienia faktami tych postanowień.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Dzisiejsze informacje ministrów dają w pewnym stopniu odpowiedź zaniepokojonym rolnikom. Ale zapowiedziane także wzrosty cen na usługi rolnicze o 40% budzą wątpliwości. Tej decyzji ja osobiście nie rozumiem i wytłumaczyć jej chłopom nie mogę się zobowiązać. Przecież ograniczenie dotacji z budżetu państwa o 40% dla SKR wcale nie musi oznaczać wzrostu cen usług o ten sam procent. A może właśnie ten aktywny, demokratycznie powołany do życia samorząd kółkowy potrafi tak gospodarować, aby obniżać ogólne koszty ponoszone dotychczas w SKR i zachować ceny usług albo na tym samym poziomie, albo tylko nieznacznie podwyższone.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wiele uwagi poświęcają rolnicy w swoich dyskusjach potrzebie szybkiego odradzania w pełni dojrzałej i należycie funkcjonującej demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Mówią — jest ona potrzebna w działaniu całego społeczeństwa polskiego i w tym samym stopniu jest ona niezbędna w życiu polskiej wsi. W naszym socjalistycznym państwie z fundamentalnych założeń wynika, że w sposób otwarty i jasny mają prawo i obowiązek mówić o swojej pracy i życiu wszyscy ludzie uczciwego codziennego trudu. Jeśli tak — to musi istnieć również autentyczne przedstawicielstwo ludzi pracy na wsi. Mam na myśli samorząd wiejski i spółdzielczy ukształtowany w taki sposób, aby mógł on wywierać rzeczywisty i w pełni korzystny wpływ na postęp produkcji rolniczej w każdej wsi, w gminie i w województwie, a przez to w całym kraju. Poprzez dobrze zorganizowany i należycie funkcjonujący samorząd wiejski można także oddziaływać na ogólny rozwój wsi. Autentyczny kółkowy samorząd wiejski może i powinien ogarnąć swoim zasięgiem wszystkie chłopskie gospodarstwa zarówno te najlepsze, jak też średnie- i słabe. Słabe po to, aby czynić je lepszymi, a średnie, aby doprowadzać je do poziomu najlepszych, a te najlepsze, aby ich przykład odpowiednio popularyzować i udostępniać innym. Silny i dobrze zorganizowany wiejski samorząd kółkowy jest wsi potrzebny po to, aby istniała rzeczywista i sprawna drożność informacji o najważniejszych potrzebach polskiej wsi, polskich producentów rolnych. I po to również, aby ta informacja była tak donośna, żeby ją słyszano gdzie trzeba i aby zawarte w niej treści były respektowane. Taki właśnie bezpośredni i nie wypaczony firmowymi interesami kontakt producentów z centralną władzą państwową i centralnymi organami spółdzielczymi może zapewnić tylko demokratycznie powołany i w pełni demokratycznie funkcjonujący kółkowy samorząd wiejski. Rozumiem, że powinien on przyjąć na siebie poważne obowiązki i wierzę w to, że nie, będzie się od nich uchylał. Ale równocześnie musi ten wiejski samorząd kółkowy posiadać jasno sprecyzowane uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Na terenie naszego województwa przemyskiego intensywnie pracujemy, aby jak najszybciej i możliwie najlepiej odrodzić w pełni autentyczny samorząd wiejski, a więc kółkowy, a także spółdzielczy. Podejmujemy wiele szczerego wysiłku, aby uwiarygodnić nasze intencje, aby wywołać powszechne przekonanie na wsi dla naszych propozycji. Staramy się w tym procesie o jak najszybsze udostępnianie organom kółkowego i spółdzielczego samorządu właściwego udziału w ważnych decyzjach kadrowych i organizatorsko produkcyjnych, głęboko wierząc, że będą to każdorazowo dobre, w pełni przemyślane i korzystne dla sprawy decyzje.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Na odbywanych obecnie wiejskich zebraniach członkowie samorządu spółdzielczego i kółkowego uważnie analizują możliwości produkcyjne własnych gospodarstw, całych wsi i gmin. Ale bez ogródek mówią również o popełnianych w przeszłości błędach w naszej gospodarce. O niektórych sprawach mówią z głębokim żalem i goryczą. Mówią, że nasza gospodarka rolna wymaga inwestycji i środków produkcji dobrych, w pełni przydatnych w naszych warunkach, wytwarzanych na rzeczywisty pożytek produkcyjny, a nie na pokaz, jak to w niedalekiej przeszłości często bywało. Dziś trzeba nam myśleć, jakie podejmować działania, aby nigdy nie powtórzyć błędów z przeszłości i ażeby mądrze i skutecznie zapewnić rozwój rolnictwa w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Z tego, co mówią rolnicy, z ich rachub i szacunków jednoznacznie wynika, że może nasze rolnictwo więcej produkować, jeśli nastąpi szybkie zwiększenie wytwarzania i dostaw środków produkcji. Można także znacznie zaktywizować produkcyjnie wieś, jeśli szybko uzdrowi się relację między cenami środków produkcji a cenami produktów wytwarzanych przez rolników. Ważna jest także sprawa gruntownego usprawnienia skupu produktów rolnych, zapewnienia pełnej rzetelności w ocenach żywca i płodów rolnych i szybkich, i rzetelnych wypłatach za nie.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Rozmowy na wsi z rolnikami i wśród samych rolników są trudne. Jest wiele ku temu powodów. Przede wszystkim tegoroczne złe warunki atmosferyczne uczyniły pracę w gospodarstwie dramatycznie uciążliwą. Poczynając od siewów wiosennych poprzez sianokosy, żniwa i wykopki rolnicy z całymi rodzinami pracują niewymownie ciężko przy, niestety, nikłych wynikach tego tytanicznego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wystarczy, jeśli powiem, że spora część rolników w naszym województwie przemyskim zebrała mniej ziemniaków niż ich wiosną posadzono. Taka sytuacja musi przecież stwarzać określone nastroje na wsi. Jednakże wysokie poczucie odpowiedzialności, rolnicza wytrwałość, dyktują naszym rolnikom potrzebę dalszego, wzmożonego wysiłku, a także dyskusji — co i jak robić, aby jak najszybciej pokonać obecne, te zawinione i te od nikogo niezależne trudności i aby w niedalekiej przyszłości zapewnić właściwy poziom produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Głównie chodzi o to, aby tegoroczna, wyjątkowo dramatyczna sytuacja paszowa, możliwie w najmniejszym stopniu przenosiła negatywne skutki na wyniki produkcji zwierzęcej lat następnych. Toteż sprawą najważniejszą jest zachowanie bazy biologicznej, zwłaszcza w odniesieniu do trzody chlewnej. Sam skup interwencyjny prosiąt, chociaż konieczny, do końca tego problemu nie rozwiązuje. Nie można jednak do tego problemu podchodzić emocjonalnie. Nikomu z nas nie sprawia przyjemności kierowanie na ubój pewnej ilości prosiąt. Jest to każdorazowo bolesne. Są wszak takie konieczności, jak chodzi o ważną sprawę, o utrzymanie pogłowia macior. Potrzebne jest jak najbardziej kategoryczne potraktowanie dostawy paszy treściwej i to w odpowiedniej jakości i ilości do gospodarstw utrzymujących maciory.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Ten priorytet musi być stosowany przy rozdziale pasz z największą konsekwencją. Niskie ceny prosiąt są w moim przekonaniu istotnym i ważnym argumentem, przekonywającym do wznowienia chowu trzody chlewnej w małych gospodarstwach. Te pozornie drobne ilości trzody chlewnej, utrzymywanej w małych gospodarstwach metodą nazywaną przeze mnie przy kuchenną, pomnożone przez dużą ilość tych gospodarstw, dawały do niedawna bardzo poważne wielkości żywca wieprzowego. Obecnie istnieje konieczność powrotu do tej metody.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Trzeba jednak zabezpieczyć tym gospodarstwom możliwości zakupu chociażby jednego kwintala pasz treściwych na tucznika, można by zastosować także inny sposób przydziału pasz, np.: 2 kwintale na dwa tuczniki pod warunkiem, że co najmniej jeden tucznik zostanie zakontraktowany, albo 5 kwintali w przypadku zakontraktowania trzech tuczników itp. Naturalnie w tym rachunku trzeba uwzględniać, że przy większej ilości sztuk zakontraktowanych, udział pasz własnych siłą rzeczy musi maleć. W każdym przypadku będzie to i tak sposób na najoszczędniejsze wykorzystanie pasz treściwych do tuczu trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wysoka Izbo! Tak w życiu bywa, że trudno jest wszystkim na raz i w jednakowym stopniu dogodzić. Dobrą ilustracją dla tej prawdy jest zapowiedź wprowadzenia wszystkich wolnych sobót od przyszłego roku. Piękna to zapowiedź, budząca powszechną aprobatę i ogólne zadowolenie. Ale jest i druga strona tego pięknego medalu. Przecież to jest jeszcze jeden ważny motyw dla młodych ludzi wsi, mogący u wielu przeważyć o ich losach. Zostać na wsi w gospodarstwie i ciężko pracować przez siedem dni w tygodniu, czy pójść do miasta i mieć dwa dni wolne w tygodniu. Naturalnie ja jestem za wprowadzeniem wolnych sobót, ale jestem także za tym, aby jak najszybciej, wszystkimi dostępnymi środkami czynić lżejsza pracę na roli i bogatsze życie na wsi. Bo tylko tą drogą utrzymamy ludzi młodych w produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Toteż chodzi dziś o to, aby konkretnymi faktami, i to jak najszybciej, potwierdzać wiarygodność politycznego programu dotyczącego rozwoju rolnictwa. Powszechnie.wiadomo, jak głęboki i bolesny jest brak na wsi podstawowych maszyn i narzędzi. Przecież rolnicy latami całymi wyczekują na zakup najniezbędniejszych a prostych narzędzi. Taki stan rzeczy nie może trwać dłużej. Trzeba w oparciu o realny bilans potrzeb w trybie specjalnym, a więc natychmiastowym, wymóc na określonych zakładach przemysłu maszynowego przeprofilowanie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Powinno się to stać tak szybko, aby już wiosną przyszłego roku rolnictwo wyraźnie odczuło poprawę zaopatrzenia w pługi, brony, kultywatory, przetrząsaczo-grabiarki, rozrzutniki do obornika, siewniki nawozowe, parniki itp.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Cieszy zapowiedź zwiększenia produkcji części zamiennych do ciągników i maszyn rolniczych. Trzeba by jeszcze dopilnować zachowania proporcji, aby wyprodukować rzeczywiście to co najpotrzebniejsze, a nie tylko to co najłatwiej, najwygodniej, a może także najkorzystniej wyprodukować w przemyśle. O pomoc w tym zakresie prosimy wszystkich posłów mających wpływ na te sprawy i prof. Bukowskiego jako wybitnego specjalistę w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#PosełJerzyMastalerczyk">W naszym województwie przemyskim mamy zakład „Fermstal”, który produkuje dotychczas różnorodne konstrukcje stalowe, na które nie ma aktualnie większego zapotrzebowania. Toteż wojewoda przemyski wystąpił z wnioskiem o przeprofilowanie produkcji w tym zakładzie, aby wytwarzano tu tak bardzo potrzebne brony, przetrząsaczo-zgrabiarki, a także zwykłe widły i łopaty. Oby jak najszybciej wniosek naszego wojewody został rozpatrzony. W warunkach województwa przemyskiego istnieją dalsze, i to znaczne, możliwości rozwoju chowu bydła mlecznego. Wzrasta zainteresowanie tym kierunkiem produkcji wśród samych rolników, co uważam za objaw ze wszech miar korzystny. Nowe ceny na mleko będą temu tym bardziej sprzyjać. Istnieje jednak problem związany z przetwarzaniem mleka. Szczególne trudności w tym zakresie występują w samym Przemyślu.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Aktualnie pracujący zakład mleczarski goni resztkami sił. Wysoki stopień zużycia technicznego oraz położenie w zwartej zabudowie miasta uniemożliwiają jego modernizację. Istnieje zatem konieczność wprowadzenia do planu inwestycyjnego na najbliższą pięciolatkę budowy zakładu mleczarskiego w Przemyślu. I przy okazji mojego wystąpienia, wnoszę ten postulat jako bardzo ważny dla naszego.środowiska. Widzę również potrzebę i możliwości równoległego realizowania drugiej mniejszej inwestycji w postaci gminnego zakładu mleczarskiego o przerobie 25 mln litrów mleka rocznie w Przedmieściu koło Jarosławia. Dopiero realizacja tych dwu pilnych inwestycji, w połączeniu z naszą najwyższą troską o zachowanie pełnych mocy produkcyjnych we wszystkich pozostałych zakładach mleczarskich, stworzy w województwie niezbędne warunki dla dalszego rozwoju produkcji mleka i jego racjonalnego zagospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wysoka Izbo! Wbrew wcześniejszym prognozom nabiera także rangi i znaczenia sprawa małych wiejskich młynów gospodarczych. Wzrasta z dnia na dzień zapotrzebowanie na te usługi, a moc przerobowa tych młynów zarówno z uwagi na ich stan techniczny, jak też brak młynarzy, nie może sprostać potrzebom. Mamy w województwie 17 młynów gospodarczych prowadzonych przez gminne spółdzielnie „Samopomoc Chłopska”. Ich teoretyczna zdolność przerobowa wynosi 162 tony na dobę, a faktyczna zaledwie 120 ton.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wojewódzki Związek Spółdzielni Rolniczych podejmuje starania o modernizację młynów, która zapewni w przyszłości zwiększenie mocy przemiałowych. Z uwagi jednak na różne losy, jakie spotykały w przeszłości te młyny, dobrze byłoby określić na trwałe — czy będą one nami długo potrzebne i jaką mają w przyszłości spełniać rolę.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Wysoki Sejmie! Ja też nie jestem jako poseł dobrze znający sytuację wsi, w pełni usatysfakcjonowany wystąpieniami Ministrów. Ale zawarte treści w ich wystąpieniach w dużej części są przecież o ogromnym znaczeniu, najwyższej dla rolnictwa randze. Niemniej jednak wszystkie słuszne i ważne nasze uwagi zasługują na poparcie, a Rząd powinien jak najszybciej je realizować. Trudno jednak pogodzić się z wnioskiem obywatela posła Bukowskiego o odwołanie Ministrów, przecież nie o odwołanie Ministrów chodzi, ale o to, aby resorty w sposób wytrwały i skuteczny realizowały powierzone im zadania i wierzymy, że tak będzie.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#PosełJerzyMastalerczyk">I na koniec jeszcze jedna refleksja o charakterze bardziej osobistym, a równocześnie ogólniejszym.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Był dawniej obowiązujący we wszystkich polskich domach, przez wieki ukształtowany piękny obyczaj najwyższego szacunku dla chleba. Każde dziecko wiedziało, że chleb jest nie tylko podstawą wyżywienia, ale także pięknym symbolem rolniczego trudu. I co się stało, że trud rolniczy pozostał, nadmiaru chleba przecież nie ma, a o szacunku dla tej polskiej symbolicznej kromki — zapomniano.</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#PosełJerzyMastalerczyk">Toteż apeluję — niech każdy Polak, a szczególnie starszy, przypomni sobie, jak jego uczono szanować chleb. Niech nauczy tego swoje dzieci i wnuki. To nikomu zaszkodzić nie może, a pożytek z tego może być bardzo duży. Nikt i nic bowiem nie jest w stanie lepiej przekonać wszystkich do rolnictwa, do jego spraw i trudności, niż nasz powszedni chleb, którego niech będzie dla wszystkich pod dostatkiem.</u>
          <u xml:id="u-34.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Bronisław Więcek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PosełBronisławWięcek">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Ogromne trudności i związane z nimi bolesne doznania społeczne w zaopatrzeniu narodu w żywność są dla władz i dla nas wszystkich gorzką lekcją, że ziemi i ludzi rolniczego trudu nie wolno nie doceniać, że nie wystarczy mieć w tych sprawach dobre, a nawet bardzo dobre programy i uchwały, ale trzeba mieć jeszcze bardzo poważny i odpowiedzialny stosunek do nich. Trzeba mieć świadomość, że odpowiedzialnością za wysokość i jakość produkcji rolnej i produkcji żywności nie można obciążać tylko rolników, że aby od wsi i rolnictwa wziąć, trzeba mu dać, tym bardziej, że jak uczy doświadczenie, łatwiej jest mimo wszystko wyprodukować to, czego rolnictwo potrzebuje, niż to, co ona daje. Myślę, że trudności, które dziś przeżywamy, uczą nas po raz wtóry szacunku do ziemi, myślę, że również do ziemi, którą mam zaszczyt tu reprezentować — ziemi województwa nowosądeckiego, znanej ze swojego uroku i piękna, lecz również mającej takie przymiotniki jak: skalna, niskowydajna, mniej produkcyjna, przeważnie V i VI klasy.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PosełBronisławWięcek">Nie jest dla nikogo tajemnicą, że warunki glebowo-klimatyczne województwa nowosądeckiego stawiają nas na ostatnim miejscu w kraju, lecz dla wielu bywa zaskoczeniem, że liczona w jednostkach zbożowych produkcja na hektar plasuje nas na 33 miejscu na 49 województw.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PosełBronisławWięcek">Województwo nasze posiada najwyższą obsadę bydła i owiec na 100 ha. Rozwija się coraz widoczniej baza sadownicza, warzywnictwo i — co bardzo ważne — ziemia u nas nie leży jeszcze odłogiem, chociaż jej to grozi, jeśli w najbliższym czasie nie zmienimy stosunku do potrzeb gospodarki górskiej. By tak się właśnie nie stało, by te ziemie nie stały się puste i produkcyjnie martwe, musimy wprowadzić korektę do rozumowania obowiązującego jeszcze dziś na różnych szczeblach, a sprowadzającego się w sumie do tego, że górskim rolnictwem nie warto i nie opłaci się zajmować, że mamy inne zaniedbane, lecz lepsze do zagospodarowania obszary, gwarantujące rentowne przedsięwzięcia.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#PosełBronisławWięcek">Takiemu rozumowaniu przeczą osiągnięcia produkcyjne górskiego rolnictwa Austrii, Szwajcarii czy nawet bratniej Czechosłowacji i prosty fakt, że dziś i jutro nie możemy zrezygnować z tej ilości wyżywienia, które na potrzeby rynku i samozaopatrzenia mieszkańców naszego regionu da je to nasze trudne' rolnictwo. Jeżeli tak, i jeżeli chcemy pełniej wykorzystać te możliwości produkcyjne, to Rząd musi pilnie podjąć kilka istotnych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#PosełBronisławWięcek">Musi zostać rozwiązany problem maszyn i urządzeń dla terenów górskich, a zwłaszcza ciągników i maszyn towarzyszących. Dopóki rolnik dalej będzie skazany na siłę swoich mięśni, a na drogach i polach nowosądeckich częstym widokiem będą własnym pomyślunkiem wykonane ciągniczki, konie, woły i krowy ciągnące wozy i pługi, tak długo nasze debaty pozostaną bezowocne.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#PosełBronisławWięcek">Uważam, że resort maszyn ciężkich i rolniczych jak dotąd nie doceniał potrzeb rolnictwa indywidualnego w kraju, a potrzeby rolnictwa górskiego i podgórskiego wprost pod tym względem ignorował. Stąd też wnoszę o pilne podjęcie prac nad mechanizacją tego rolnictwa, jak również o niezwłoczne reaktywowanie przemysłu terenowego, który spełniał w przeszłości pożyteczną rolę w zaopatrywaniu rolników w narzędzia i sprzęt. Można to również uczynić, przekształcając chociażby strukturę produkcji POM powołanych do mechanizacji rolnictwa, a wykonujących w znacznej części produkcję dla przemysłu kluczowego. Ustalenia, jakie były dokonywane w tym zakresie pozostały na papierze lub w fazie doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#PosełBronisławWięcek">Podobny problem jak z mechanizacją jest z zaopatrywaniem wsi w węgiel, cement, nawozy i w inne środki do produkcji rolnej. Dużo się o tym mówi, lecz widocznych efektów brak. Niezbędne jest również wprowadzenie bodźców ekonomicznych pobudzających do zwiększania produkcji i pełnego zagospodarowania ziemi, ulg podatkowych dla gospodarstw produkujących w trudnych warunkach i na najgorszych glebach. Chodzi tu również o zwiększenie nakładów na meliorację i rekultywację gruntów oraz budowę dróg dojazdowych do pól. Przywróci to tej ziemi produktywność, a pracę rolnika uczyni lżejszą i wydajniejszą i zachęci młodych do pozostania na wsi. Następnym pilnym problemem do rozstrzygnięcia jest podjęcie przez resort rolnictwa decyzji w sprawie dalszych losów jedynej rodzimej rasy bydła polskiego czerwonego. Oczekuje na to kilkadziesiąt gospodarstw w naszym województwie. „Nijaka” polityka w stosunku do rolników hodujących rodzimą rasę bydła w formie „skansenowej” powoduje zastój w produkcji zwierzęcej w rejonie zachowawczym tej rasy i wywołuje fale krytyki i zniecierpliwienia rolników.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#PosełBronisławWięcek">Jako leśnik chciałbym podkreślić jeszcze je den problem bardzo istotny dla regionów południowych naszego kraju. 41% powierzchni województwa nowosądeckiego pokrywają lasy, w połowie państwowe, w połowie stanowiące własność prywatną. Fakt posiadania lasu miał i ma pozytywny wpływ na drobne gospodarstwa rolne. Poza dostarczaniem drewna do budownictwa inwentarskiego i mieszkaniowego wpływy pieniężne za sprzedane nadwyżki drewna pozwalały w ubiegłych latach na łagodzenie przysłowiowej „biedy galicyjskiej”, a współcześnie pozwalają na inwestowanie w gospodarstwa rolne.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#PosełBronisławWięcek">Zatrudnianie rolników przy zagospodarowaniu lasów państwowych, przy pozyskaniu drewna, jego zrywce i wywozie można i trzeba widzieć w aspekcie pożytecznym dla rolnictwa. Jeżeli tak, to niezbędne jest, o co leśnicy i władze terenowe wnioskują od wielu lat, objęcie rolników-wozaków świadczeniami socjalnymi i traktowanie ich jako pracowników, a nie tak jak dotychczas jako przedsiębiorców. Zrozumienie tego może przynieść tylko pożytek tak rolnictwu, jak i gospodarce leśnej, a przyjdzie to tym łatwiej, że chałupnicy w systemie nakładczym są takimi świadczeniami już dawno objęci.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#PosełBronisławWięcek">Wysoka Izbo! Wieś nowosądecka jak i cały kraj przeżywa okres ożywionej dyskusji. Jej platformą są uchwały VI Plenum KC PZPR i wspólne stanowisko Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie węzłowych problemów polityki rolnej. Stwierdzić trzeba, że proponowane rozwiązania zmierzające do rozwoju rolnictwa oraz dotyczące zmiany charakteru i struktury samorządu chłopskiego znajdują w większości akceptację, lecz równocześnie wielu rolników odnosi się do nich z rezerwą i wątpi w ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#PosełBronisławWięcek">Wieś nasza w historii Polski powojennej zapoznawała się już kilkakrotnie z programami, które jednak nigdy do końca nie zostały zrealizowane i z tego też należy wyciągnąć daleko idące wnioski. Taki los spotkał również doniosłe uchwały. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zarządzam półgodzinną przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 05 do godz. 18 min. 40.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiamy obrady. Kontynuujemy dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Pukorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełZdzisławPukorski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W realizacji programu żywnościowego niemałą rolę odgrywać powinna również gospodarka rybna. Dzisiaj zatem, kiedy tak wiele uwagi poświęcamy problemom wyżywienia narodu, powinniśmy sobie odpowiedzieć także na pytanie, czy w najbliższym czasie Rząd gwarantuje nam zabezpieczenie bazy połowowej i lądowego zaplecza przemysłu rybnego, którego działalność powinna łagodzić niedobory mięsa i białka zwierzęcego. Na pytanie to należy odpowiedzieć otwarcie i tym sumienniej, że w informacji Rządu o aktualnej sytuacji w zakresie gospodarki żywnościowej stwierdzono w jednym zdaniu, iż dalsze przyspieszenie rozwoju tej dziedziny gospodarki dokonywane będzie tylko w miarę możliwości. Taka zapowiedź nie budzi najmniejszego optymizmu, rodzi natomiast niepokój i wątpliwości, zwłaszcza jeśli uwzględnić fakt nie osiągania przez wiele lat planowanych wskaźników spożycia ryb i ich przetworów na 1 mieszkańca. Spożycie to utrzymuje się w zasadzie na poziomie 1976 r. — 1,7 kg.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełZdzisławPukorski">Warto w tym miejscu zapytać, dlaczego tak się dzieje w kraju posiadającym niemały dostęp do morza, dysponującym zarówno flotą rybacką, jak i przemysłem przetwórstwa rybnego.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełZdzisławPukorski">Sądzę, że jedną z istotnych przyczyn takiego stanu rzeczy, poza niedoinwestowaniem, jest brak konsekwentnego harmonogramu działań w tej dziedzinie, a przede wszystkim programu rozwoju gospodarki rybnej, gwarantującego harmonijny jej rozwój. Na element ten zwracali już niejednokrotnie uwagę, niestety bezskutecznie, posłowie w Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi, a ostatnio także załogi przedsiębiorstw i jednostek organizacyjnych Zjednoczenia Gospodarki Rybnej. Postulat obecnie zgłoszony przez nowe związki zawodowe, dotyczący potrzeby programowania rozwoju gospodarki rybnej, pragnę zaakcentować nieprzypadkowo. Resort posiada bowiem w tym zakresie jedynie założenia co, jak wiadomo, w żadnym przypadku nie gwarantuje planowej, poprawy zaopatrzenia rynku w ryby.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełZdzisławPukorski">W okresie ostatnich dwóch lat Rząd, trzeba to przyznać, opracował szereg materiałów wiążących się z omawianym tematem. Jednaj z niepokojem pragnę zauważyć, że mimo tych opracowań uściślających nawet potrzeby gospodarki rybnej, jej cele i uwarunkowania rozwoju nie zostały praktycznie podjęte konkretne decyzje lub realizacja zamierzeń postulowanych w tych materiałach. Co gorsza — nie poprawiła się istotnie baza materialna gospodarki rybnej, a także nie była ona w pełni wykorzystana zarówno w zakresie potencjału połowowego, jak i zaplecza lądowego, wzrosły natomiast koszty działalności i to zarówno złotówkowe, jak i wolnodewizowe. Wzrost kosztów i zmiana zaopatrzenia surowcowego nie mogą mieć jednak, moim zdaniem, wpływu na dostawy ryb i ich przetworów na rynek. Tymczasem w założeniach dostawy określone zostały do wysokości minimum 300 tys. ton w 1985 r., czyli zaledwie o 46 tys. ton więcej niż w roku ub.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełZdzisławPukorski">Oznacza to, że w okresie 5-letnim przybywać będzie na rynek tylko około 9 tys. ton ryb rocznie. Tak skromny wzrost dostaw oraz ogromne dysproporcje w spożyciu ryb między Polską a innymi krajami, a przede wszystkim deficyt wielu artykułów spożywczych — powinny zobowiązywać Rząd do bardziej energicznego działania, do opracowania wreszcie konsekwentnego i wiarygodnego programu, za realizację którego będą odpowiedzialne imiennie poszczególne instytucje i poszczególni ludzie. Nie można dłużej w tej istotnej dla poprawy wyżywienia dziedzinie dreptać w miejscu i przechodzić obojętnie obok wielu zaniedbań, a także przykładów niemałego marnotrawstwa. Dotyczy to również ryb słodkowodnych, których aktualna produkcja jest więcej niż zaniedbana, żeby nie powiedzieć wręcz karygodna.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#PosełZdzisławPukorski">Dzisiaj ważne jest, aby na rynek trafiała o wiele więcej niż dotychczas świeżych ryb morskich, oczywiście przede wszystkim z Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#PosełZdzisławPukorski">Jest wiele warunków, które trzeba spełnić, aby ryba w stanie świeżym dostała się na stół konsumenta. Jest też wiele możliwości, jakie stwarza dla produkcji żywności oraz podniesienia jakości odżywiania ludzi fakt pozyskiwania ryb przez rybaków bałtyckich. Wspomniane warunki niestety nie są spełniane, a możliwości nie wykorzystane w pełni.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#PosełZdzisławPukorski">Obywatele Posłowie! Potrzeby żywnościowe kraju i związany z nimi szybki rozwój polskiego rybołówstwa powodował, że inwestowano głównie tam, gdzie rzekomo można było osiągnąć najszybciej efekty, tj. w bardzo kosztowne rybołówstwo dalekomorskie. Połowy bałtyckie zaś do niedawna traktowano jako zagadnienie mniejszej wagi. Dzisiaj połowy na Bałtyku trzeba widzieć w sposób szczególny. O ile bowiem rybołówstwo dalekomorskie dostarcza dziś dużym kosztem ryby przetworzone i zamrożone, a więc i mniej wartościowe, ale za to łatwiejsze w zagospodarowaniu, o tyle z Bałtyku otrzymujemy ryby świeże, trudniejsze do zagospodarowania. Dlatego też muszą być stworzone przede wszystkim odpowiednie warunki na lądzie, aby nie spowodować regresu w połowach bałtyckich. Brak dostatecznej mocy zamrażalniczej, sprawnego transportu, powierzchni chłodniczej i składowej oraz lodu w dużym stopniu ograniczają zagospodarowanie ryb na potrzeby konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#PosełZdzisławPukorski">Słabości łańcucha chłodniczego i transportu w przemyśle rybnym. są Rządowi oczywiście znane. Wspomnę jedynie, iż stan gotowości technicznej np. parku samochodowego „Transoceanu” nie wyższy jest niż 60%. Można też powiedzieć, że przewożenie ryb z portów do baz Centrali Rybnej padło ofiarą nadmiernej centralizacji. Kiedy przedsiębiorstwa połowowe miały własny transport — świeże ryby natychmiast wędrowały do sklepów. Dzisiaj — chyba niepotrzebnie — zagęścił się łańcuch pośredników. W tym miejscu nasuwa się pytanie do resortu gospodarki morskiej — co właściwie stoi na przeszkodzie, by przedsiębiorstwa połowowe mogły same bezpośrednio handlować i wozić ryby, przynajmniej do określonych stref. Na zaspokojenie jego potrzeb, a przynajmniej na istotną poprawę od wielu już lat oczekuje również specjalistyczny transport kolejowy. Potrzebna jest także decyzja, aby wagony-chłodnie mogły być przyłączane do pociągów ekspresowych, a niezbędna im produkcja suchego lodu — zwiększona.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#PosełZdzisławPukorski">Perspektywy połowowe na Bałtyku, mimo różnych ograniczeń na najbliższe lata, są niezłe. Dostawy ryb z tego morza, chociaż sygnalizuje się jednocześnie możliwość przełowienia, to jednak systematycznie rosną i w roku ubiegłym zwiększyły się np. o ponad 43% w porównaniu z rokiem 1971. Można nawet mówić o klęskach obfitości ryb bałtyckich. Klęska nie polega jednak na tym, że ryb za dużo się łowi, ale że źle się je wykorzystuje. Najważniejsze problemy łańcucha rybnego zaczynają się bowiem na nabrzeżu portowym. Nierozwiązanie ich prowadzi w skrajnych wypadkach, a takie są znane, do zalegania w porcie nie nadających się do spożycia ryb, zaś rozwiązanie powinno zmierzać do tego, by z połowów uronić jak najmniej wartości i maksymalnie świeżą rybę dostarczyć na rynek.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#PosełZdzisławPukorski">Czy więc problem tkwi w wielomiliardowych potrzebach inwestycyjnych, w rozbudowie bazy przetwórczej? Owszem, ale nie tylko. Problem leży przede wszystkim w przyspieszeniu transportu w odpowiednich warunkach ryb bałtyckich z burty do odbiorcy. Przetwórstwo w tym wypadku powinno być tylko wentylem bezpieczeństwa przed zmarnowaniem ryb bałtyckich, które przed utratą świeżości nie zdążą po prostu dotrzeć do sklepów.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#PosełZdzisławPukorski">Wysoka Izbo! Sytuacja połowowa na kosztownych łowiskach dalekomorskich oraz istotne zmiany, jakie nastąpiły w ostatnich latach w rybołówstwie bałtyckim zmuszają do lepszego i pełniejszego niż dotychczas wykorzystania zasobów rybnych polskiej strefy, a zwłaszcza wód przybrzeżnych. Toteż coraz większego znaczenia powinna nabierać działalność spółdzielczości rybackiej oraz rybołówstwa indywidualnego, pozyskującego także tak bardzo poszukiwane, szlachetne gatunki ryb. Szczególnie ten ostatni sektor posiada dziś duże możliwości rozwoju, przy jednoczesnym znacznym rozwoju przetwórstwa ryb w zakładach rzemieślniczych. Trzeba jednak w pierwszej kolejności zapewnić realizację potrzeb zgłoszonych przez rybaków indywidualnych. Aktualnie eksploatowane kutry i łodzie rybackie bardzo różnią. się wiekiem, a ich ilość z roku na rok maleje. Nie w ilości jednak tkwi ich słabość. Polega ona na tym, że cała ta flotylla to po prostu zbiór staroci. Bardziej od państwowej wiekowa jest flota spółdzielcza, choć ta z kolei w porównaniu z prywatną może uchodzić za nową. Mimo to kutry mające dużo więcej niż ćwierć wieku łowią dzisiaj blisko 1/3 tego co daje nam Bałtyk. Najbliższa jednak perspektywa jest niepokojąca, gdyż około 16% jednostek indywidualnych powinno już dzisiaj ulec wymianie, a zapotrzebowanie na nowe łodzie do 1982 roku przekroczy kilkadziesiąt sztuk. Tymczasem jedyny prywatny zakład szkutniczy w województwie koszalińskim nie jest w stanie tych potrzeb zaspokoić. Łodzie natomiast z produkcji seryjnej nie zostały zaakceptowane przez rybaków, choćby z uwagi na ich jakość i niewspółmierną cenę.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#PosełZdzisławPukorski">Nie rozwiązane zostają nadal sprawy zakupu nowych silników do łodzi i kutrów, remontów tych silników oraz zaopatrzenia w radiotelefony. Aż dziwi w tych warunkach, że środowisko to nie wyraziło swojego protestu do tej pory w bardziej dosadnej formie. Obecnie nawet ten skromny w porównaniu do potrzeb potencjał kadr i sprzętu łowczego rybołówstwa indywidualnego nie może być w pełni wykorzystany. Główną tego przyczyną jest słabe i zaniedbane zaplecze lądowe w małych portach i przystaniach. Powoduje to nierytmiczność i niewłaściwą organizację odbioru oraz zagospodarowania ryb. Ponadto niedostatecznie rozwinęło się dotychczas osadnictwo rybackie, za mało jest lokalnych wytwórni lodu, zamrażalni i chłodni. Brakuje też około tysiąca ton pojemności składowej ryb w portach kutrowych.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#PosełZdzisławPukorski">Problemów tych nie można rozwiązać poprzez okazyjne działania interwencyjne. Wymagają one kompleksowego i planowego zagospodarowania pasa przybrzeżnego, budowy sprawnego łańcucha chłodniczego, magazynowego i transportowego.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#PosełZdzisławPukorski">W celu sprawniejszego zaopatrzenia ludności w świeże ryby, a także częściowego rozładowania trudności magazynowych i transportowych, sensownym i możliwym do realizacji rozwiązaniem byłoby tworzenie sieci ruchomych punktów sprzedaży na zasadzie ajencyjnej, względnie w pionie prywatnego handlu i usług. Działalność takich placówek, w oparciu o własny transport nie tylko mogłaby pomóc w rozładowaniu wspomnianych trudności, ale także ułatwiałaby zaopatrzenie w ryby ludności wsi i małych miast, gdzie także czeka się na ten delikatny towar.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#PosełZdzisławPukorski">Troski i poparcia, a przede wszystkim rytmicznego zaopatrzenia w świeży surowiec, chłodnie i rozmrażalnie wymagają rzemieślnicze zakłady przetwórstwa rybnego, a głównie wędzarnie. Pilną wydaje się potrzeba równomiernego rozwoju tej ostatniej dziedziny przetwórstwa ryb — w pierwszej kolejności w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych. Jak dotychczas więcej się na ten temat mówiło niż faktycznie zrobiło.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#PosełZdzisławPukorski">Obywatele Posłowie! Powszechnie uważa się, że rybołówstwo bałtyckie dysponuje dużą ilością ryb świeżych na zaopatrzenie rynku. Faktycznie natomiast tylko nieznaczna ich część trafia w takiej postaci do odbiorców. Jesteśmy pod tym względem daleko, a nawet bardzo daleko w tyle za innymi krajami, gdzie blisko połowa ryb pochodzących ze strefy przybrzeżnej dostarczana jest natychmiast do sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#PosełZdzisławPukorski">U nas jest znacznie gorzej, a według opinii fachowców dzieje się tak głównie z dwóch powodów: niedostatku chłodni w najbliższym sąsiedztwie portów i przystani oraz na skutek niemal zupełnego braku zainteresowania tą sprawą wśród handlowców. Prawie w całej Europie marże sklepowe na ryby świeże są najwyższe, u nas — odwrotnie — najniższe. Dużo niższe niż za sprzedaż ryb przetworzonych.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#PosełZdzisławPukorski">Należy więc rozwiązać nie tylko sprawę transportu i chłodni, ale cen, marży, ekspozycji i w ogóle spojrzeć na rybołówstwo bałtyckie bardziej rzetelnie i realnie. Spojrzeć i stworzyć mu warunki takie, jakie mieć powinno. Jak dotąd bowiem Bałtyk nie żywi, a my go po trosze lekceważymy.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#PosełZdzisławPukorski">Obywatele Posłowie! Ze zrozumiałych względów oraz z powodu złożoności problemów gospodarki rybnej nie wyczerpałem podniesionego tematu. Nie rozwinąłem np. kwestii niegospodarności w tej branży, kosztownego marnotrawstwa i nieodpowiedniej jakości wyrobów z ryb. Wnioskuję przeto, aby Najwyższa Izba Kontroli podjęła w krótkim czasie kompleksową kontrolę gospodarki rybnej, łącznie z tak bardzo zaniedbanym zagadnieniem produkcji ryb słodkowodnych, a wyniki i wnioski przedstawiła sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Marianowi Jakubczakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełMarianJakubczak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako rolnik dający wysoką produkcję towarową z własnego 12-hektar owego gospodarstwa, chcę przedłożyć Wysokiemu Sejmowi uwagi własne oraz wnioski moich wyborców, dotyczące rozwoju rolnictwa w obecnej trudnej i skomplikowanej sytuacji kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#PosełMarianJakubczak">Jak wielkie znaczenie ma rolnictwo w gospodarce narodowej, utrzymaniu równowagi rynkowej, a przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb żywnościowych społeczeństwa, zrozumieliśmy obecnie wszyscy, ale szkoda, że z tak dużym opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#PosełMarianJakubczak">Trudności występujące w zakresie zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji są powszechnie znane, ale skutki tego najdotkliwiej odczuwają nie tylko rolnicy, ale i całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#PosełMarianJakubczak">Jak wytłumaczyć — Wysoki Sejmie — brak węgla rolnikowi, który posiada zlecenie na jego odbiór za dostarczone przed kilkoma miesiącami tuczniki? Jak wytłumaczyć rolnikowi czekającemu na rozsiew wapna nawozowego tak bardzo potrzebnego naszym glebom, a zalegającego na składowiskach? Jak wytłumaczyć rolnikowi czekającemu na zakup pługa czy brony, grabi ciągnikowych czy wozowych, parnika do parowania ziemniaków przez 2 lata i więcej? Jak wytłumaczyć wyłączenia prądu elektrycznego, gdy rolnik wraca z pola strudzony, zziębnięty, często zmoknięty i musi zadawać paszę inwentarzowi po ciemku? Dlaczego rolnik kontraktujący żywiec musi stać w kolejce po węgiel od 4 rano, by dowiedzieć się po południu, że węgla zabrakło i nie wiadomo kiedy będzie? Taki stan nie tylko denerwuje, ale odpycha wielu rolników od produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#PosełMarianJakubczak">Jeśli chodzi o nawozy mineralne, to wiadomo, że jest to podstawowy czynnik plonotwórczy. Jeśli chcemy osiągnąć wysokie plony, to musimy stosować odpowiednią ilość nawozów; w odpowiednich terminach i we właściwej proporcji, dostosowanej do wymagań poszczególnych roślin uprawnych. Produkcja żywności zaczyna się już w kopalni i hucie, a kończy na sklepie spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#PosełMarianJakubczak">W ostatnim 5-leciu, co roku, przemysł nie dostarczył rolnictwu planowanych ilości nawozów sztucznych. Jeśli przyjąć wyliczenia specjalistów, to spadek produkcji roślinnej przeliczonej na zboża z tego tytułu wyniósł około 10 mln ton, a więc tyle, ile importujemy obecnie w skali rocznej. Nasuwa się więc pytanie, dlaczego w tej sytuacji nawozy wysłano na eksport, ze stratą dla gospodarki narodowej? Za nawozy te otrzymujemy mniej niż płacimy za importowane zboże. Dlaczego w tak wolnym tempie zwiększano dostawy nawozów, bez których nie może być mowy o wzroście plonów w naszym rolnictwie? Nawożenie mineralne w indywidualnej gospodarce rolnej województwa ostrołęckiego, z którego pochodzę, w roku gospodarczym 1976/77 wynosiło 129,5 kg NPK na ha w czystym składniku, a w roku gospodarczym 1977/78 spadło do 111,4 kg. Jest to wskaźnik daleko odbiegający od średniej krajowej i od potrzeb rolnictwa. Dla przykładu: w NRD zużycie nawozów wynosi ponad 300 kg NPK na ha. Dużym problemem jest dostarczenie odpowiedniej ilości i jakości wapna nawozowego rolnictwu. Przy czym musi być zwrócona uwaga na jego dystrybucję. Tam gdzie są gleby lekkie trzeba dawać nie wapno palone, a węglan wapnia. Tym bardziej jest to ważne, że sól potasowa, dostarczana obecnie rolnictwu, zawiera duże ilości chloru i rośliny nie rozwijają się należycie, po prostu żółkną. Jest też i tak, że wapno jest na składzie, ale rolnicy z niego nie korzystają, bo trudno wysiewać go z wiadra, a SKR nie jest w stanie zapewnić usług. Potrzebna tu jest terminowa usługa konsultowana z rolnikiem, a nie robienie akcji.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#PosełMarianJakubczak">Wysoki Sejmie! Trzeba nam wszystkim wiedzieć, że najtańsze jest inwestowanie w ziemię.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#PosełMarianJakubczak">Wspomniałem o nawozach, ale podobna sytuacja albo jeszcze gorsza jest na odcinku zaopatrzenia w maszyny i narzędzia rolnicze, materiały budowlane, środki ochrony roślin, części zamienne, wszelkiego rodzaju usługi itp. W tej sytuacji rolnicy z dużym zainteresowaniem przyjęli dokument Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie polityki rolnej, który jest żywo dyskutowany na wszelkich, środowiskowych zebraniach. Rolnicy liczą na to, że tym razem zapowiedź poprawy warunków produkcji rolnej będzie w pełni i konsekwentnie realizowana. Pierwszym krokiem w tym zakresie powinno być wprowadzenie podwyżki cen na artykuły rolne. Postuluje się powszechnie, aby podwyżki nie były symboliczne, tak jak dotychczas, żeby objęły wszystkie ziemiopłody gwarantując opłacalność każdej gałęzi produkcji, z należytym uwzględnieniem relacji cen na środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#PosełMarianJakubczak">Rozważając sprawę zapowiedzianych przez Ministra Kłonicę podwyżek cen produktów rolnych oraz niektórych środków produkcji, pragnąłbym zgłosić wniosek o niewprowadzanie zmian cen pasz treściwych. Wydaje się rzeczą niesprawiedliwą, aby rolnik, który sprzedał państwu zboże po niższych cenach, teraz na zakup pasz musiał wydatkować wyższe kwoty. Wydaje się, że sprawę tę należy odroczyć do nowych zbiorów. O ile my nie podejmiemy tego tematu, rozminiemy się z opinią społeczną, możemy też być narażeni na słuszny protest, że znów przegrali rolnicy lojalni.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#PosełMarianJakubczak">Nie wolno dopuszczać do powtórzenia sytuacji z 1976 r., kiedy to nieznacznie podwyższone zostały ceny skupu produktów rolnych, ale jednocześnie znacznie wyżej ceny wielu środków produkcji oraz materiałów budowlanych. Jak są drogie, a przy tym często nie najlepszej jakości maszyny i narzędzia rolnicze, części zamienne, niech świadczą następujące przykłady:</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#PosełMarianJakubczak">W okresie ostatnich 4 lat, w wyniku-drobnej modernizacji wyrobu, a często tylko zmiany nazwy — podniesiono cenę na maszyny i narzędzia rolnicze, a najwięcej na sprzęt konny używany w gospodarstwach indywidualnych. I tak zwykłe konne brony zębowe zdrożały o 88%, kultywatory konne o 62%, wały konne kolczaste typu U-608/10 o 245%, kopaczki konne do ziemniaków o 78% itd., podczas gdy cena kombajnów okopowych, bardziej skomplikowanej maszyny, w tym samym okresie czasu nie uległa zmianie.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#PosełMarianJakubczak">Podając te fakty proponuję, aby Państwowa Komisja Cen nie dopuszczała do dowolnego ustalanie cen przez przemysł i nie dopuszczała do pogarszania się opłacalności produkcji wskutek samowoli takiego czy innego producenta maszyn i innych środków produkcji. Ważnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na produkcję rolną, jest regulacja stosunków wodnych w glebie oraz zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#PosełMarianJakubczak">Analizując przebieg realizacji zadań w zakresie melioracji użytków rolnych, należy ' stwierdzić, że od 1976 r. nie osiąga się zakładanych w planach wielkości. W planie na lata 1976–1980 przyjęto bowiem wykonanie w skali kraju melioracji na obszarze 1 mln ha użytków rolnych, w tym na 800 tys. ha — nowego drenowania. Tymczasem nawet przy założeniu pełnej realizacji zadań 1980 r., plan 5-letni zostanie wykonany zaledwie w siedemdziesięciu kilku procentach. Podobnie przedstawia się realizacja. zadań w zakresie regulacji rzek i kanałów, budowy wałów, przeciwpowodziowych itp.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#PosełMarianJakubczak">Niepokojąca wręcz jest sytuacja w zakresie zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Fachowcy oceniają, że dotychczas tylko 20% gospodarstw indywidualnych jest zwodociągowanych, natomiast ponad 2% gospodarstw pozbawionych jest zupełnie wody. Wskazuje to dobitnie na skalę problemu. Tymczasem na przestrzeni ostatnich kilku lat obserwuje się systematyczny spadek rzeczowego zakresu wykonywania zadań budowy wodociągów. Podnoszę tę problematykę dlatego, że w woj. ostrołęckim, które reprezentuję, skutki braku rozwiązań w zakresie gospodarki wodnej odczuliśmy w tym roku szczególnie dotkliwie. Wszyscy mamy jeszcze przed oczyma obraz katastrofalnej powodzi, jaka dotknęła m.in. nasze województwo. Stąd też w naszym regionie problemy uregulowania gospodarki wodnej zarysowały się bardzo ostro.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#PosełMarianJakubczak">W województwie ostrołęckim zmeliorowano dotychczas 65% powierzchni gruntów ornych oraz 60% użytków zielonych. Gdyby przyjąć, że utrzyma się dotychczasowe tempo prac melioracyjnych, to pełne zaspokojenie potrzeb nastąpiłoby w warunkach naszego województwa na gruntach ornych po około 20 latach, natomiast na użytkach zielonych — po 40 latach. Biorąc pod uwagę fakt, że trwałe użytki zielone stanowią 1/3 areału użytków rolnych województwa, takie tempo prac melioracyjnych jest zdecydowanie za wolne.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#PosełMarianJakubczak">Dla pełnego obrazu należałoby uwzględnić jeszcze potrzebę wymiany zużytych urządzeń melioracyjnych, a także nawadnianie, co świadomie tutaj pomijam. Wieś ostrołęcka cierpi także na niedostatek wody na potrzeby gospodarstw. Wystarczy, że powiem iż 36% wsi, to jest 400 wsi odczuwa okresowy bądź stały brak wody. Siecią wodociągową dostarcza się wodę aktualnie do około 8,5% gospodarstw indywidualnych. Rozwiązywanie tego problemu jest nadal powolne. W ciągu roku odda je się bowiem średnio po 2 wodociągi wiejskie. Jeśliby przyjąć taki coroczny postęp w tym zakresie, to potrzeby te byłyby zaspokojone w okresie ponad 100 lat. Podnoszę te sprawy z taką ostrością, gdyż w naszym województwie na terenach o uporządkowanej gospodarce wodnej osiągane są plony i zbiory o ponad 30% wyższe niż na terenach nie zmeliorowanych. Są one również bardziej stabilne.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#PosełMarianJakubczak">Wiem, że trudno oczekiwać istotnego zwiększenia nakładów na inwestycje melioracyjne i zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę w planie na rok 1981. Powinno się jednak dążyć do pełnego wykonywania zadań, do zabezpieczenia niezbędnych materiałów drenarskich, zwłaszcza rurek. Wydaje mi się też na podstawie własnych obserwacji i uwag rolników, że należałoby bliżej przyjrzeć się pracy samych ekip melioracyjnych. Sądzę, że niemałe rezerwy w przyśpieszeniu prac drenarskich są właśnie tam.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#PosełMarianJakubczak">Ważną sprawą jest, aby zmeliorowane grunty dawały szybko wysoką produkcję. Jest to sprawa rolników, spółek wodnych, SKR i władz gminnych. Podkreślam to także, bo i w tym zakresie istnieją znaczne rezerwy, które należy w sposób pełny wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#PosełMarianJakubczak">Kończąc moje wystąpienie chciałbym wnioskować, aby poruszone przeze mnie sprawy mogły znaleźć odpowiedni wyraz w projekcie planu na lata 1981–1985 i to zarówno w zadaniach, jak i w środkach. Są to bowiem sprawy, na których mocno zależy nie tylko nam rolnikom — jak sądzę — ale i wszystkim dobrze rozumiejącym interes zarówno wsi, rolnictwa, jak również narodu.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#PosełMarianJakubczak">Wysoki Sejmie! Rolnicy nie żądają 8-godzinnego dnia pracy ani wolnych sobót, gdyż uważają, że w rolnictwie jest to nierealne. Mamy jednak prawo domagać się, by dostarczono nam to, co jest niezbędne do wzrostu produkcji, mamy prawo postulować, by szanowano i nasz czas. Chcemy nie tylko produkować więcej, ale i decydować o swoich sprawach poprzez aktywny udział w samorządzie wiejskim i spółdzielczym. Nasze sprawy, to sprawy kraju, to troska o to, by jak najszybciej poprawić zaopatrzenie kraju w żywność. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos zabierze poseł Hieronim Blaszyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełHieronimBlaszyński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej debacie 'na temat produkcji rolnej i podniesienia tej produkcji, nie mam referatu i nie jestem po prostu do tego przygotowany, jednak jako rolnik czuję się zobowiązany do zabrania głosu z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#PosełHieronimBlaszyński">Mnie się wydaje, że dzisiejsze decyzje o opłacalności produkcji są potrzebne i bezwzględnie przyniosą korzyść nie tylko samej produkcji, ale mnie się wydaje, że one poprawią nasz rynek żywnościowy i opłacalność produkcji. Wracam do sprawy, którą kilkakrotnie już poruszałem, nie tutaj, ale na komisji sejmowej, mnie się wydaje, że w dalszym ciągu sprawa opłacalności nie jest załatwiona do końca. Nie zdążyłem przeliczyć tego tutaj, ale rolnicy chyba już to dokładnie przeliczyli. Chodzi głównie o to, że do tej pory produkcja połowa była bardziej opłacalna od produkcji zwierzęcej i sytuacja, w której znaleźliśmy się w tej chwili jest efektem takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#PosełHieronimBlaszyński">Ja zawsze jako producent — autentyczny rolnik uważam, że produkcję połową we wszystkich dziedzinach trzeba podporządkować produkcji zwierzęcej. To jest jedyna i słuszna zasada, którą stosuje się nie tylko u nas, w naszym państwie, ale we wszystkich państwach. Musi być opłacalność produkcji mięsa, opłacalność w pełnym słowa tego znaczeniu, to znaczy: jeżeli jest opłacalność produkcji każdego rodzaju mięsa, to produkcję połową każdy dobry producent podporządkuje temu, osiągając wysoką wydajność, żeby to było opłacalne. W przeciwnym razie sytuacja, która istniała do tej pory w rolnictwie, była dobra dla ludzi, którym nie chciało się po prostu uczciwie pracować.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#PosełHieronimBlaszyński">I dzisiejsze decyzje Ministra Kłonicy zapowiedziane z tej trybuny, wydaje mi się, że doprowadzą do tego, że zaczniemy produkować więcej, chociaż padły głosy z tej mównicy, z którymi ja się absolutnie nie zgadzam, że będzie to niemożliwe z powodu braku pasz. W telewizji poprzednio potrafiono wszystko przedstawić dobrze, to dlaczego w tej chwili wszystko przedstawia się jako złe. Czy od razu tak się wszystko zmieniło? Przecież to jest dalszy ciąg działań. Przecież pokazanie wczoraj tych prosiąt to jest normalna parodia.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#PosełHieronimBlaszyński">Ja mam pytanie do tych, którzy byli przeciw temu, jak proponują te prosięta zagospodarować? W dalszym ciągu mam następne pytanie. Co lepiej, czy te prosięta mają skarłacieć, nie dać im jeść, czy zjeść je takie, jakie są?</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#PosełHieronimBlaszyński">Mnie się wydaje jednak, że lepiej je zjeść. Ale jeżeli stado podstawowe utrzymamy w tej sytuacji i państwo skupi te prosięta, to w tej sytuacji mnie się wydaje, że rolnik będzie uważał, że jest to jakaś rekompensata za to, co wyprodukował i czego nie zmarnował. I jeśli tak będzie, to myślę, że w marcu będziemy mieli prosięta. Po 6 tygodniach, w kwietniu, w maju możemy jakoś zielonki i jeszcze coś znaleźć, będzie dalszy ciąg tej pracy. Mnie się wydaje, że decyzja ta — ja jako producent uważam, jest zupełnie słuszna. Nie można jednak sprawy tej traktować nagminnie. Sytuacja może po decyzjach, jakie zapadły, po podwyżce oczywiście się zmienić, ale uważam, że jest ona właściwie rozwiązana. Jako rolnik mam inne obawy i czarno widzę pewne rzeczy. Chodzi o to, kto będzie pracował na roli i produkował żywność? Przecież słusznie świat pracy, klasa robotnicza, robotnicy domagają się wolnych sobót. I teraz wyobraźcie sobie, obywatele posłowie, młodych ludzi na wsi. Przecież mamy dzisiaj w rolnictwie ludzi, którzy mają średnie wykształcenie, nawet i wyższe, to są technicy, ludzie po maturze, którzy pracują jeszcze w tym rolnictwie. I oni mówią, dlaczego mam pracować 7 dni, kiedy w przemyśle i w innych dziedzinach będzie się pracować 5 dni. Jak tych ludzi przyciągnąć i zmusić? I tutaj potrzebna jest ta opłacalność produkcji. Zaangażowanie, niestety, nie wystarczy. Niektórzy mają jeszcze to zacięcie, że tak powiem chłopskie, chcą produkować, ale zniechęcają ich takie właśnie fakty.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#PosełHieronimBlaszyński">Mówimy o opłacalności produkcji, chodzi tutaj o wzrost cen pasz. Ja w dalszym ciągu wracam do usług. Kiedy byłem na spotkaniu poselskim ktoś mi wyliczył z detalami, że na VI klasie ziemi, jeżeli najmie maszyny do wszystkiego, to zapłaci 20 tys. zł, a uzysk z tego jest 15 tys. zł, to lepiej tej ziemi nie uprawiać. Zgodziłem się z tym wyliczeniem. To jest taka prawda i tu by trzeba się zastanowić, czy ceny usług można podnosić i gdzie je podnosić i jak, żebyśmy do końca nie rozłożyli rolnictwa tymi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#PosełHieronimBlaszyński">Jest sprawa buraków, o których mówię już ponad 4 lata. To nie ważne ile kwintal buraków kosztuje — czy 100 zł, czy 200 zł, tylko jak, kim i czym te buraki zebrać z ogrodu. Powtarzam to, o czym niedawno powiedziałem. Potrafiliśmy sprowadzić piękne siewniki do siania kukurydzy, kiepskie kombajny do zbioru, które zostawiają połowę kolb. Dlaczegośmy nie potrafili dać rolnikom porządnego siewnika, porządnego nasienia buraka, żeby można zasiać, dobrego sprzętu, środków ochrony roślin i innych rzeczy, żeby można siać buraki. Ograniczenie siania buraków nie jest spowodowane tym, że rolnik nie chce robić, tylko nie ma kto, bo tam jest termin ściśle wyliczony, tego nie można robić przez kwartał, miesiąc. Trzeba mieć do tego sprzęt, trzeba mieć środki, trzeba mieć wszystko co jest w tej dziedzinie potrzebne, i gdybyśmy to mieli, to przemysł by miał buraki, a rolnik paszę, nie byłoby kłopotów. Tylko trzeba się nad tym zastanowić. Potrzebny jest porządny sprzęt, a wtedy rozwiążemy i sprawę opłacalności produkcji, i tych rzeczy, które naprawdę w rolnictwie są niezbędne. To — żeby rolnik nie stał po pasze, nawozy i inne rzeczy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Halina Auderska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełHalinaAuderska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Nie jestem rolnikiem, ale od wielu lat pisałam o tych sprawach, niestety, bez skutku. Otóż postęp w produkcji rolniczej jest u nas związany nie tylko z lepszym technicznym wyposażeniem, z mechanizacją, ze wzrostem dostaw nawozów sztucznych, z uzyskaniem większej ilości pasz i zaplanowaniem zwiększenia produktywności ziemi. Według mnie jest związany przede wszystkim z człowiekiem. Ugorujące ziemie, to obecnie także świadectwo braku rak do pracy — mówię nie o wykwalifikowanych administratorach i farmerach, ale o robotnikach rolnych. Nasz brak równowagi wynika chyba nie z tego, że stoimy na chwiejnych nogach, lecz że Polska robotniczo-ludowa stoi dziś tylko na jednej nodze. Ta druga — chłopska, rolnicza, a również rzemieślnicza chora jest na atrofię, na wielki upływ krwi. Ze wsi odeszła prawie cała aktywna, ambitna młodzież, PGR przy rozbudowanej administracji chorują na ten sam brak rąk do pracy w polu, co starzy rolnicy, dla których przed 30 laty reforma rolna była spełnieniem odwiecznych marzeń. Obecnie zmuszeni są sprzedawać tę ziemię lub oddawać ją w zamian za rentę, świadomi tego, że nie mają następców, że ich pola są zachwaszczone i leżą odłogiem nie przez niedbalstwo, tylko z powodu starzenia się ich pleców i rąk.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełHalinaAuderska">Niektórzy młodsi rolnicy stali się chłoporobotnikami i obecnie produkują wyłącznie dla siebie lub też zaopatrują się w żywność w miastach.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełHalinaAuderska">Mówi się u nas wiele o nieopłacalności rolnictwa, ale prawie nic o chęci pracy na roli i o braku takich pracujących na roli. Propaganda awansu społecznego oraz ostatnia reforma szkolna, odrywająca młodzież od wsi rodzinnych i przerzucająca ją z wielkim trudem do szkół zbiorczych w większych osadach i miasteczkach — oto kompleks zagadnień, które muszą być rozwiązane łącznie, inaczej przy braku pracowników rolnych zawsze będziemy skazani na import zbóż i pasz. Oby tylko te pasze nie kosztowały rolników za dużo. Poza tym nie możemy — jak nasi praojcowie — liczyć na osadzanie na pustkach i nieużytkach osadników, ani też korzystać z modelu zachodniego — sprowadzania gastarbajterów. Jeżeli dziś przeszło milion gospodarstw nie zajmuje się produkcją zwierzęcą z braku pasz, to co da nam planowanie zwiększenia powierzchni użytków zielonych. Tym rolnikom brakuje nie tylko maszyn, często zbyt kosztownych, brakuje im przede wszystkim rąk chętnych do pracy. Należałoby więc już dziś zaplanować szybkie odmłodzenie wsi, a także gospodarstw państwowych i spółdzielczych. Należy powołać komisję, która nie za trzy lata, ale teraz odpowie na pytanie, jak zmienić chorą ód kilkunastu lat strukturę organizmu społecznego, abyśmy mogli znów stanąć na dwóch nogach i to na nogach zdrowych.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełHalinaAuderska">Pozwalam sobie zapytać się, jak Rząd zamierza zapobiec dalszemu wyludnianiu się wsi z młodych i naturalnych sukcesorów starszych rolników? Jaką widzi możliwość zdobycia dla rolnictwa rąk do pracy? Czy szybki wykup ziemi od starzejących się chłopów przez indywidualnych nabywców-rolników nie mógłby zmniejszyć areału zaperzonych i leżących odłogiem pól? A wreszcie, czy nie warto w porozumieniu z Ministerstwem Oświaty wrócić do znanego raportu ekspertów i już w najbliższym czasie zastosować inny wariant, przewidujący przed liceami ośmioklasową szkołę dla wszystkich, a w następstwie dwuletnią naukę w szkołach ogólnokształcących i trzyletnią w zawodowych, a więc i w interesujących szkołach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełHalinaAuderska">Mówi się często o tym, że olbrzymi procent ludności mieszka do dziś na wsi, ale należałoby zbadać i stwierdzić, jaki procent rzeczywiście zajmuje się efektywnie uprawą ziemi i hodowlą. Warto też uprzytomnić sobie i odnotować fakt, że wsie bez szkół — a stwarzając dla dziesięciolatki szkoły zbiorcze zamknięto przeszło 17 670 dotychczas czynnych budynków szkolnych — otóż takie głuche wsie, bez własnych nauczycieli, bibliotek i świetlic stracą ostatecznie na atrakcyjności. Zagrozi im odwrót od kultury, mimo głoszonych haseł o konieczności jej upowszechniania. Będzie z nich potem ma sowo uciekać młodzież dowożona dziś do zorganizowanych lepiej i otaczanych szczególną opieką szkół zbiorczych.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#PosełHalinaAuderska">Wysoki Sejmie! Sądzę, że nie może być stabilności w naszym robotniczo-chłopskim państwie, jeżeli dobrowolnemu odpływowi młodych do miast i fabryk będzie nie tylko towarzyszyła, ale sprzyjała wadliwa polityka kształcenia oraz wręcz szkodliwa — zatrudniania w przemyśle mieszkańców wsi, potencjalnych rolników, tak bardzo nam brakujących i tak dziś Polsce potrzebnych.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Ryszardowi Sosze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełRyszardSocha">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W toczącej się ogólnonarodowej dyskusji nad drogami wyjścia z obecnej trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej wiele uwagi zajmują problemy rolnictwa i wyżywienia narodu. Jest to uzasadnione miejscem i rolą rolnictwa w społeczno-gospodarczym życiu kraju. Wiele tu w dzisiejszej debacie o tych sprawach mówiono.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełRyszardSocha">Obecnie ranga tych spraw musi być większa niż kiedykolwiek, z uwagi na poważne braki na rynku żywnościowym, wynikające z wyjątkowo niekorzystnych dla produkcji rolnej warunków pogodowych, jak również z racji zwiększonego popytu, spowodowanego wzrostem płac i dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełRyszardSocha">Twierdzi się, że nieurodzaj w rolnictwie w bieżącym roku spowodowany został niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Jest to prawda. Ale też prawdą jest, że w wielu regionach spadek produkcji był pogłębiony słabą infrastrukturą rolną, dotkliwymi brakami w wyposażeniu rolnictwa w podstawowe środki produkcji, a zwłaszcza w maszyny rolnicze, środki paliwowo-energetyczne, środki ochrony roślin i nawozy mineralne. Taką sytuację mamy w województwie bialskopodlaskim.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#PosełRyszardSocha">Przewaga słabych gleb kompleksu żytnio-ziemniaczanego oraz wiele zaniedbań ukształtowanych w przeszłości, wynikających z przyczyn zarówno obiektywnych, jak i subiektywnych spowodowały, że poziom produkcji rolnej w województwie jest niższy od naszych możliwości i średniej krajowej. Ujemny wpływ warunków atmosferycznych mógłby być w pewnym stopniu niwelowany, gdyby rolnictwo wyposażone było w odpowiednią technikę. Niestety, nie jest tak. W tej dziedzinie występują szczególne braki. Dowodem tego może być wskaźnik mechanicznej siły pociągowej na 100 ha użytków rolnych, wynoszący w naszym województwie w 1979 r. 13,2 jednostki pociągowej, podczas gdy w kraju wynosił on 18,6 jednostek pociągowych.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#PosełRyszardSocha">Nawet na tak prosty, a szczególnie niezbędny w produkcji zwierzęcej sprzęt, jak parniki i przetrząsaczo-zgrabiarki do siana rolnicy nasi czekają w kolejce po kilka lat.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#PosełRyszardSocha">Bardzo niekorzystną sytuację mamy także w inwestycjach rolniczych. W 1979 r. wartość inwestycji produkcyjnych w rolnictwie naszego województwa wyniosła w przeliczeniu na 1 ha niecałe 4000 zł i wzrosła w stosunku do 1975 r. tylko o 13,4%, podczas gdy w kraju wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 5760 zł i wzrósł w tym okresie o blisko 31%. Wynika to głównie z naszych bardzo ograniczonych możliwości w zakresie potencjału wykonawczego budownictwa rolniczego, którego nie było przed powstaniem województwa i nie udało się go dotąd stworzyć, mimo licznych starań i zabiegów z naszej strony.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#PosełRyszardSocha">Z tych to przede wszystkim powodów w produkcji zwierzęcej, a zwłaszcza w chowie bydła nie osiągamy poziomu uzyskiwanego w kraju. Jest to także wynikiem słabego wykorzystania naturalnej bazy paszowej w postaci trwałych użytków zielonych, których w strukturze użytków rolnych mamy w województwie 27%, a głównie w rejonie Kanału Wieprz Krzna.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#PosełRyszardSocha">Wciąż oddziałując pozainwestycyjnymi środkami na poprawę gospodarki na użytkach zielonych jesteśmy świadomi faktu, że większych efektów nie uzyskamy, jeśli nie wprowadzimy potrzebnych inwestycji melioracyjnych, drogowych, suszarniczych i innych. Zwiększenia wymagają przydziały sprzętu do zbioru, suszenia i kiszenia traw.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#PosełRyszardSocha">Wiąże się z tym konieczność kompleksowego rozwiązywania tych podstawowych problemów. Nieefektywne będzie meliorowanie łąk i pastwisk bez wprowadzania nowoczesnego sprzętu do zbiorów traw czy urządzeń suszarniczych, bez stanowisk dla zwierząt, bez poprawy stanu dróg umożliwiających dowóz środków produkcji i wywóz płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#PosełRyszardSocha">Takie kompleksowe rozwiązanie zawarte było w opracowanym programie i decyzji Prezydium Rządu z 1975 r. w sprawie zagospodarowania kanału Wieprz-Krzna. Niestety decyzja ta, podobnie jak i wiele innych dotyczących rolnictwa, nie została dotąd zrealizowana.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#PosełRyszardSocha">W rozwiązywaniu problemów zagospodarowania użytków zielonych, zbyt mało uwagi dotychczas poświęcaliśmy konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracyjnych. Stąd też uważam za konieczne bardziej wnikliwe przeanalizowanie, przy udziale samorządu rolnego, dotychczasowego zakresu i zasad działania przedsiębiorstw konserwacyjnych i spółek wodnych. Niezbędne jest również zdecydowanie lepsze wyposażenie tych jednostek w specjalistyczny sprzęt i maszyny.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#PosełRyszardSocha">Ważną sprawą w rozwoju bialskopodlaskiego rolnictwa jest intensyfikacja produkcji ziemniaków. Duży, bo 25-procentowy ich udział w strukturze zasiewów, znajduje uzasadnienie w sprzyjających warunkach glebowo-klimatycznych. Dobre tradycje w uprawie ziemniaka pozwalają od wielu lat uzyskiwać dość wysokie plony w uprawie tej bardzo pożytecznej rośliny. W latach dobrego urodzaju ziemniaków występują poważne trudności w zagospodarowaniu dużych ich nadwyżek, co powoduje zmniejszenie powierzchni upraw w roku następnym.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#PosełRyszardSocha">Jestem głęboko przekonany, podobnie jak poseł Bolesław Gałek, że nasze aktualne kłopoty ze skupem ziemniaków byłyby, mimo wyjątkowego nieurodzaju, daleko mniejsze, gdyby była zrealizowana stawiana przez nas od lat koncepcja budowy na terenie województw tak zwanych ziemniaczarń — zakładów przetwórstwa ziemniaczanego. W wyniku niemożliwości odbioru nadwyżek ziemniaków od rolników w roku 1979, powierzchnia ich uprawy w roku bieżącym zmniejszyła się w. naszym województwie o prawie 4 tys. hektarów, a szkoda.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#PosełRyszardSocha">Chciałbym jako przewodniczący wojewódzkiego zespołu poselskiego w naszym województwie zwrócić się do Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Warszawie o wspólne rozważenie zaopatrzenia miasta Warszawy i okolic w ziemniaki pochodzące z mojego województwa. Mam doświadczenia rodzinne i wiem, jak trudno jest gospodyniom kupować dobre, jednolitej odmiany ziemniaki. Dlatego proponuję rozważenie koncepcji zaopatrywania w latach urodzaju i nieurodzaju określonej części aglomeracji warszawskiej w ziemniaki, co byłoby korzystne i dla nas rolników i dla ludności Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#PosełRyszardSocha">Istotne znaczenie dla dalszej intensyfikacji produkcji rolniczej w województwie ma racjonalne zagospodarowanie ziemi wypadającej z produkcji w gospodarstwach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#PosełRyszardSocha">Wynika to z tego, iż wielu rolników przekroczyło wiek emerytalny oraz z dużego rozdrobnienia gruntów. Zaznaczyć przy tym należy, że po podjęciu przez Sejm ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym rolników i ich rodzin nastąpiło znaczne zmniejszenie tempa przekazywania gruntów na PFZ. Wynika to ze znacznego wzrostu zainteresowania rolników zakupem ziemi.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#PosełRyszardSocha">Mimo tego zainteresowania w wielu wsiach i gminach naszego województwa są i będą znaczne powierzchnie wypadającej z produkcji ziemi, którą, niestety, musi zagospodarować sektor uspołeczniony. Aby mogło się to odbywać w sposób prawidłowy i zgodny z oczekiwaniem społecznym, zachodzi pilna potrzeba zwiększenia u nas zakresu budownictwa mieszkaniowego w PGR i spółdzielniach produkcyjnych. Ta potrzeba wynika z faktu, iż dotychczasowe wyposażenie sektora uspołecznionego, niskie zatrudnienie — sięgające niekiedy poziomu 4 pracowników na 100 ha użytków rolnych — nie stwarzają korzystnych warunków do właściwego zagospodarowania i wykorzystania ziemi, a są również czynnikami hamującymi produkcję zwierzęcą. Wiąże się z tym konieczność nie tylko zabezpieczenia potrzebnych nakładów, lecz przede wszystkim mocy produkcyjnej budownictwa rolniczego, która powinna być naszym zdaniem przemieszczona z tych rejonów, gdzie jej braki nie są tak boleśnie odczuwane jak u nas.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#PosełRyszardSocha">Kolejną ważną w moim odczuciu sprawą jest pilna potrzeba dokonania w sposób pełny i kompleksowy zmian w systemie cen skupu płodów rolnych i środków produkcji. Zmiany te powinny uwzględniać konieczność zachowania właściwych proporcji między cenami skupu a cenami środków produkcji oraz zapewnić opłacalność produkcji rolnej, aby ukształtować na należytym poziomie dochody ludności rolniczej. Trzeba — moim zdaniem — po dokładnym przeanalizowaniu rozważyć możliwość' skierowania odpowiednich dotacji państwowych do produkcji rolnej, a nie jak dotychczas do konsumpcji artykułów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#PosełRyszardSocha">Wysoki Sejmie! Oczekiwana poprawa wyżywienia narodu możliwa jest poprzez konsekwentną realizację długofalowych zamierzeń. Jest to chyba oczywiste. Tym niemniej, już w obecnej chwili jest konieczne rozwiązanie takich problemów, jak poprawa zaopatrzenia rolników w węgiel, pasze treściwe, nawozy, środki ochrony roślin i materiały budowlane. Konieczne i możliwe jest moim zdaniem pokrycie w krótkim okresie czasu zapotrzebowania rolnictwa na podstawowe narzędzia i maszyny, szczególnie te proste. Nie mniej ważnym problemem, co znajduje również odbicie w stanowisku Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL, jest poprawa warunków życia ludności wiejskiej. Należy więc podjąć na wsi rozwiązywanie takich problemów, jak transport, łączność, zaopatrzenie wsi w wodę i gaz. Lepsze niż dotychczas powinno być zaopatrzenie rolnictwa w samochody osobowe oraz inne artykuły trudno raczej dostępne dla rolników. Będzie to miało w moim przekonaniu ogromne znaczenie dla zahamowania ucieczki młodych ludzi ze wsi i rolnictwa, o czym mówił na wstępie naszej debaty poseł Jerzy Wojtecki. Wszystkie te problemy są ostro przedstawiane w toczącej się obecnie, na wsi dyskusji, której celem jest przywracanie zaufania rolników do polityki rolnej. Zadaniem jednak działaczy politycznych i społecznych, a w szczególności samych rolników, jedyną drogą do odzyskania tego zaufania jest skuteczna realizacja jej założeń.</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#PosełRyszardSocha">Na zakończenie chciałbym nawiązać do wystąpienia posła Jerzego Bukowskiego i wyjaśnić równocześnie na przykładzie mojego województwa problem pogłowia trzody chlewnej. Bilans paszowy w wyniku bardzo złych urodzajów ziemniaków mamy ujemny, a ziemniaki odgrywają w naszym województwie główną rolę w żywieniu trzody. Nawet obiecane dodatkowe ilości pasz treściwych nie zaspokajają potrzeb. Powstaje więc pytanie, co w tej sytuacji robić, czy trzeba chronić maciory i stwarzać najlepsze podstawy do rozwoju pogłowia w roku przyszłym, decydując się nawet w wypadkach szczególnych na ubój prosiąt, czy chronić prosięta kosztem macior. Oczywiście najlepiej byłoby, gdyby takiej alternatywy nie było. W naszym województwie też staniemy przed takim problemem już w miesiącu styczniu. Na razie udaje się nam zagospodarowywanie prosiąt, ale co będzie od stycznia — nie wiadomo. Jeżeli jednak dojdzie do takiej sytuacji, to musielibyśmy w województwie też wystąpić o odwołanie dyrektora wydziału rolnego Urzędu Wojewódzkiego, a przecież byłoby to nielogiczne. Łączę to z wnioskiem zgłoszonym tutaj na posiedzeniu Sejmu w sprawie Ministra Rolnictwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana. O głos prosi wiceprezes Rady Ministrów obywatel Stanisław Mach.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu wicepremierowi Stanisławowi Machowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym przede wszystkim w imieniu Rządu podziękować za liczne uwagi, liczne propozycje i wnioski, jakie zostały zgłoszone w sprawie bieżącego i dalszego funkcjonowania naszego rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Chciałbym odpowiedzieć na niektóre kwestie na gorąco. Rząd weźmie pod uwagę wszystkie te wnioski przy opracowywaniu planu na rok 1981 i następnie przy opracowywaniu założeń na lata 1981–1985. Praca nad tymi założeniami trwa już od 2 miesięcy w gronie najlepszych specjalistów. Założenia zostaną opracowane do końca listopada br. W planie na 1981 r. Rząd zrobił wszystko, aby w maksymalnym stopniu, na jaki stać gospodarkę narodową, zabezpieczyć rolnictwo tak, aby przyhamować niekorzystne tendencje, a zwłaszcza zminimalizować spadek produkcji zwierzęcej, który co byśmy tu na ten temat nie powiedzieli i nie podjęli, to w obecnych warunkach musi w 1981 roku wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Wobec tak głębokiego nieurodzaju, w bieżącym roku w bilansie paszowym jest o 5 mln jednostek zbożowych mniej. Takie są wyniki szczegółowych rachunków. Właśnie w związku z tym zakupujemy 10 mln ton zbóż, pasz i komponentów do pasz za około 2 mld dolarów. Na więcej naszej gospodarki nie stać. Nawet ze względów transportowych nie jest możliwe zakupienie większej ilości tych pasz. Temu celowi, to znaczy zahamowaniu tendencji spadkowych i podniesieniu opłacalności produkcji rolnej, wychodzi naprzeciw dzisiejsza decyzja o podniesieniu cen skupu płodów rolnych łącznie z podniesieniem cen na pasze i niektóre usługi.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Co do tych dwóch ostatnich pozycji kilka słów za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Co ta dzisiejsza decyzja cenowa oznacza dla wsi, co oznacza dla indywidualnego rolnika i dla indywidualnego sektora? Otóż oznacza ona, że na wieś z tytułu podniesienia cen skupu płodów rolnych wpłynie w przyszłym roku suma ponad 38 mld złotych netto, to znaczy po odliczeniu wzrostu cen pasz i usług. Oznacza to ponad 13 tys. zł średnio na jedne gospodarstwo, licząc łącznie z gospodarstwami dwuzawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Oczywiście, że byłoby na pewno lepiej i lepiej byłaby przyjęta decyzja na wsi taka, gdybyśmy nie podnosili cen na pasze i usługi SKR. Jednak wobec nie zawsze racjonalnego wykorzystania pasz, a przede wszystkim ograniczonej puli paszowej z zasobów państwowych działanie takie jest gospodarczo i ekonomicznie niezbędne, jest konieczne. Uznając jednak głosy krytyczne, które padły z tej trybuny, proponujemy obecnie, aby podwyżka cen pasz wyniosła nie 25% — jak to przedstawiał Minister Kłonica, ale 20%. Jeśli zaś chodzi o wnioski w sprawie usług, niepodnoszenia cen na usługi, to Rząd rozważy tę sprawę powtórnie. Kierując się taką zasadą, że pozostawimy samorządowi wiejskiemu możliwość ustalania cen, ewentualnego ich obniżania za usługi, ale pod warunkiem dobrego gospodarowania i schodzenia z dotacji. Te dotacje do SKR wynoszą około 10 mld złotych. Inaczej mówiąc — wtedy, kiedy SKR staną się rentowne, wtedy może samorząd wiejski ustalać te ceny na takim poziomie, który tę rentowność zapewni.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Jeśli ceny mają funkcjonować. prawidłowo to między cenami produktów muszą, rzecz jasna, być zachowane prawidłowe relacje. Te relacje, które dzisiaj zaproponował Rząd, były opracowane przez Instytut Ekonomiki Rolnej, były konsultowane z ekspertami i specjalistami praktykami, były szeroko w tych środowiskach konsultowane.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Rząd bierze na siebie obowiązek stałego badania kosztów produkcji rolnej, a przede wszystkim jej opłacalności. W tym celu, zgodnie z postulatami padającymi z tej trybuny, zostanie także podjęta uchwała Rady Ministrów, która będzie miała na celu zapobieganie nieuzasadnionemu, niekontrolowanemu wzrostowi cen na środki produkcji, a zwłaszcza na maszyny.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Wysoka Izbo! Jeśli chodzi o gwarancje stabilnej polityki rolnej w stosunku do gospodarki indywidualnej to zostały one zawarte we wspólnym stanowisku Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL. Rozumiem wątpliwości obywateli posłów zabierających głos w dyskusji. Istotnie, w przeszłości deklaracje nie zawsze pokrywały się z praktyką. Powiedzmy sobie szczerze, że i obecnie i w przyszłości w zrozumieniu rolnika i w naszym zrozumieniu stabilność polityki wobec wsi może być i będzie najlepiej zabezpieczona przez autentyczny samorząd wiejski. Samorząd wiejski — jako wyraziciel opinii społecznej wsi — stanie się najlepszym, niezawodnym partnerem i strażnikiem praw producenta rolnego, a zatem wszyscy powinniśmy być zainteresowani tym, aby samorząd ten był żywy, aktywny, a przede wszystkim autentyczny.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Te społeczno-polityczne gwarancje Rząd już w planie na rok 1981 podbudowuje znacznym, bo wynoszącym ponad 20 mld zł przyrostom środków produkcji dla rolnictwa, w postaci zwiększonej ilości nawozów, środków ochrony roślin, maszyn rolniczych, części zamiennych i materiałów budowlanych. Będziemy nadal poszukiwać możliwości zwiększania tych środków. Poszukiwać ich będziemy nie tylko w rolnictwie, ale przede wszystkim w całej gospodarce. Rząd ma bowiem pełną świadomość, że nie osiągniemy rynku obfitej żywności bez obfitego rynku środków produkcji dla rolnictwa. Jest to sprawa kluczowa w dalszym rozwoju rolnictwa i w produkcji żywności, i ku temu będziemy konsekwentnie zmierzać.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Przyszła 5-latka w założeniach Rządu będzie więc pięciolatką rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Najwyższa bowiem pora, aby możliwie najszybciej zlikwidować ciągnącą się od wielu lat podstawową dysproporcję w naszej gospodarce, tzn. dysproporcję pomiędzy. poziomem rozwoju rolnictwa i poziomem rozwoju przemysłu. Wymaga to także — a może przede wszystkim — zmiany w nas samych, także w nasze mentalności, mentalności szeroko rozumianych kadr kierowniczych, i odwrócenia, albo wręcz wycofania z obiegu takiego pojęcia, że przemysł będzie pomagał rolnictwu. Trzeba sprawę postawić dziś jasno — przemysł powinien rozwijać się na bazie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">I na marginesie w sprawie wystąpienia posła Bukowskiego, który poruszył m.in. trudny problem zagospodarowania prosiąt. Poseł Bukowski, być może pod wpływem wczorajszego programu telewizyjnego, wyraził krytyczne ubolewanie z powodu tego, iż duża ilość prosiąt w rezultacie państwowego skupu interwencyjnego idzie na ubój, zamiast do dalszego chowu.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Szanowny profesor Bukowski postawił przy tym tę kwestię jako swoisty problem humanitarny — jakżesz to takie małe stworzenia ubijać, to okrutne, a także szkodliwe, jako że z takiego małego prosięcia może być dorodny tucznik.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Muszę powiedzieć, że tak postawiony problem jako zarzut pod adresem Rządu, a zwłaszcza pod adresem obu ministrów, jest dużym uproszczeniem i chyba nieporozumieniem.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Bukowski: Niech pan nie robi ze mnie takiego nieświadomego)</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Pan profesor pozwoli, że dokończę myśl. Sytuacja jest taka, że o skup, na skutek nieurodzaju kartofli, upominają się sami hodowcy prosiąt, i to upominają się bardzo natarczywie, o czym tu również były głosy. Co w tej sytuacji mamy robić — nie kupić tych prosiąt i zrujnować hodowców materiału matecznego. Czy raczej, skoro nie ma możliwości odchować wszystkich prosiąt do pełnej wagi, część przeznaczyć na spożycie, po to aby zachować maciory-matki, dlatego abyśmy w przyszłym roku — gdy się urodzi na polu, mogli zwiększyć hodowlę trzody.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">Nie chcę tej odpowiedzi traktować tylko pod adresem profesora Bukowskiego. Uważam, także, że pokazywanie i robienie sensacji w telewizji z czegoś, do czego społeczeństwo nie jest przygotowane, nie jest w aktualnym czasie absolutnie na miejscu. Stąd ta część mojej wypowiedzi, dotycząca właśnie chowu tych prosiąt i tego co się z tymi prosiętami dzieje, dotyczy także tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówStanisławMach">We wczorajszym programie telewizyjnym mówiono o tym, żeby te prosięta dać do chowu — bardzo byśmy tego pragnęli i wszystko robimy, żeby je dawać do chowu, ale komu — i czy z przeznaczeniem na tucz, wszak takie małe prosięta potrzebują, aby je karmić i poić trzy razy dziennie, nie powietrzem, ale ziemniakami i zbożem, i to w ilościach rosnących w miarę wzrostu wagi prosiąt. No cóż — ci co wczoraj ubolewali nad wytracaniem prosiąt, albo nie wiedzą, albo nie chcą wiedzieć, że takie prosię, zanim stanie się pełnowartościowym tucznikiem o wadze 120 kg, musi niestety zjeść co najmniej 10 kwintali ziemniaków i trzy kwintale mieszanki zbożowej. Prócz tego trzeba jeszcze to stworzenie poić trzy razy dziennie, obsługiwać i obrządzać. Jakże tu mówić o humanitaryzmie, gdy w rzeczy samej sami rolnicy nie są w stanie dzisiaj wyhodować nawet połowy z tego pogłowia trzody. Wynikło to z klęskowego nieurodzaju pasz dla trzody i przeznaczenie części prosiąt do konsumpcji jest takim samym imperatywem, jak konieczność ochrony stada matecznego w trzodzie chlewnej. Jeżeli ktoś w mieście, poza rolnictwem, znajdzie warunki do odchowu chociażby jednej sztuki, to oczywiście powinien to uczynić i możemy mu to prosię oddać w komis, ale to może być tylko indywidualny przypadek, a nie rozwiązanie problemu. Któż bowiem nie będąc rolnikiem może dysponować taką ilością paszy, jakiej potrzebuje ta nasza poczciwa świnka. A zatem z bólem serca, ale musimy jednak część prosiąt skonsumować i nie mówmy przy tym, że jest w tym jakieś barbarzyństwo — prosiak z kaszą gryczaną od dawna był polskim daniem i nie tylko wielkanocnym, tak jak młody indyk, jagnię itd. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm przyjął informację Rządu o aktualnej sytuacji w rolnictwie i zamierzeniach w zakresie gospodarki żywnościowej — do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja ta jest przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wyczerpaliśmy jeden punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Rządu o realizacji porozumień zawartych na przełomie sierpnia i września między komisjami rządowymi a przedstawicielstwami załóg robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Zadaniem powierzonym mi przez Rząd jest przedłożyć do oceny Wysokiej Izby informację o urzeczywistnianiu porozumień zawartych z przedstawicielstwami robotniczymi na przełomie sierpnia i września w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu-Zdroju.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nie mogę pominąć w tym miejscu refleksji osobistej. Uczestniczyłem w trudnych rozmowach lipcowych w Lublinie i sierpniowych w Gdańsku. Stanąłem wówczas wobec opinii gorzkiej i ostrej, może nie wyważonej do końca, ale przecież zgodnej z prawdą życia i pracy robotników, z ich przekonaniem, że władza ze swej genezy robotnicza, zaczęła rządzić ponad nimi i obok nich. Ale też robotnicy wiedzieli, że to ich władza i dlatego nad protestem i wzburzeniem wzięła górę chęć porozumienia, uzgodnienia wypracowania wspólnego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Gdy V Plenum Komitetu Centralnego PZPR rozpatrywało porozumienie z przedstawicielami robotniczego Wybrzeża byłem przekonany, że nie ma innej drogi wyjścia z trudnej sytuacji, w jakiej znalazł się kraj i że będzie to droga korzystna dla klasy robotniczej i narodu, dla partii i władzy ludowej, dla socjalizmu. Pozostaję przy tym przekonaniu, chociaż — co chcę podkreślić na wstępie — realizacja porozumień była i jest z wielu nie tylko gospodarczych przyczyn zadaniem bardzo trudnym i napotyka liczne przeszkody.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Podpisane porozumienia potwierdzone zostały uchwałą Komitetu Centralnego PZPR. Była to uchwała o głębokich konsekwencjach. Wyraziły się one w decyzjach pierwszego i drugiego posiedzenia VI Plenum. W partii zwyciężył realistyczny i krytyczny nurt, który tak dobitnie zadokumentował swą obecność w dyskusji przed VIII Zjazdem. Stanowisko partii znalazło potwierdzenie w uchwałach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Opowiedział się za nim Wysoki Sejm.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Dziś dla naszego kraju sprawą najważniejszą jest współdziałanie partii, która naprawia błędy i tworzy nowe wartości w socjalistycznym mechanizmie życia z tymi wszystkimi, którzy domagali się zmian nie przeciwko socjalizmowi, lecz w imię socjalizmu, nie po to, by Polskę Ludową osłabić, lecz po to, by ją uzdrowić i umocnić. Sądzę Obywatele Posłowie, że już wtedy, w tych dniach, kiedy po zawarciu porozumień dominowało uczucie wielkiej ulgi, jedne drogi zaczęły się do siebie przybliżać, a inne — rozchodzić. Zaczęły się przybliżać dążenia partii ogarniętej wolą naprawy, dążenia władzy, która zrozumiała, jak wiele spraw trzeba rozwiązywać inaczej i dążenia ludzi pracy pragnących, by partia poprowadziła naród drogą pomyślnego rozwoju, by władza rozwiązywała zadania zgodnie z celami socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Z pewnością do sojuszu sił konstruktywnych włączą się i ci, których cechuje jeszcze niezrozumienie sytuacji, nadmiar krytyki, bez tak potrzebnego dziś własnego wkładu w pokonywanie trudności. Takim ludziom dokonująca się odnowa stwarza szansę i tylko od nich zależy czy. z niej skorzystają.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Jest wreszcie krąg osób, które świadomie i uparcie stoją na gruncie negacji, dążą do osłabienia podstaw naszego narodowego bytu i bezpieczeństwa. Nie można nie dostrzegać tych sił. Nie można ich bagatelizować. Będziemy im skutecznie przeciwdziałać, toczyć z nimi walkę polityczną.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Czas, który upłynął od zawarcia porozumień — to jest blisko trzy miesiące — był okresem intensywnej pracy Rządu. Konkretnymi faktami udowodniona została wola pełnej realizacji porozumień, przy czym jej wyniki trzeba oceniać nie na tlę sytuacji korzystnej, sprzyjającej, lecz na tle sytuacji niezwykle niekorzystnej, skomplikowanej i pełnej napięć.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Porozumienia, jak wynika z ich ducha i litery, dotyczą trzech grup problemów:</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Po pierwsze działań, które obie strony uznały za konieczne dla zwiększenia zakresu praw robotników i pracowników do współgospodarowania i współrządzenia, do wywierania wpływu na rozwiązywanie problemów politycznych, społecznych i gospodarczych kraju.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Po drugie — działań zmierzających do poprawy warunków życia przez podwyżki płac i świadczeń społecznych oraz istotne kroki w sferze zaspokajania socjalnych, oświatowych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Po trzecie — działań, które powinny być wspólnie podjęte celem wzmocnienia gospodarki, podniesienia jakości pracy i gospodarowania, skutecznego przezwyciężania trudności ekonomicznych, do czego potrzeba wielu inicjatyw oddolnych, lepszej organizacji i dyscypliny produkcyjnej, dobrego współdziałania załóg z administracją.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Przechodząc do pierwszej płaszczyzny, chcę przede wszystkim podkreślić, iż w zawartych porozumieniach została jednoznacznie określona, a następnie potwierdzona dalszym biegiem wydarzeń polityczna baza zapowiadanych decyzji i prac. Jest nią fundamentalny dla niepodległości, pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju Polski socjalistyczny ład konstytucyjny naszego państwa — społeczna własność środków produkcji, przewodnia rola partii, nienaruszalność sojuszy międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Na tym właśnie gruncie zostały podjęte postanowienia dotyczące tworzenia nowych, niezależnych i samorządnych związków zawodowych. Tylko jednoznaczne przestrzeganie wspomnianych, podstawowych zasad ustrojowych otwiera perspektywę adaptacji nowej, nie znanej w dotychczasowej praktyce, struktury związkowej do socjalistycznej rzeczywistości, perspektywy zapewnienia jej odpowiedniego miejsca w całokształcie mechanizmów życia społecznego, uczynienia z niej trwałego składnika naszej.demokracji.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nic, co nowe, nie kształtuje się łatwo, nie krystalizuje bez przeszkód i komplikacji. Rząd nie powiedziałby prawdy, gdyby stwierdził, że wszystkie ogniwa aparatu państwowego i gospodarczego od razu i w całej rozciągłości wykazały zrozumienie dla tej wielce złożonej kwestii. Tym bardziej wymaga podkreślenia wysiłek Rządu wkładany w kształtowanie partnerskiego stosunku do nowych związków.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Ale nie wolno też pomijać faktu, że w niektórych ogniwach „Solidarności” występowały i występują przejawy nieufności do dobrej woli władz, ujawnia się nacisk ocen i postulatów nieprzemyślanych, pochopnych, oderwanych od realiów życia i usiłujących wymuszać rozwiązania bez względu na możliwości gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Rejestracja „Solidarności” stworzyła warunki do tego, aby deklarowane przez nią intencje potwierdzały się w codziennej praktyce, w ramach określonych przez statut. Rząd konsekwentnie zmierza w tym kierunku i tego samego oczekuje od „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">W wyniku otrzymania osobowości prawnej, porządkowania swojej struktury organizacyjnej i konstytuowania się, nowe związki zawodowe zyskują możliwość pełnoprawnego uczestnictwa w kształtowaniu kierunków podejmowanych w kraju reform.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">W każdej dziedzinie partnerem Rządu są również branżowe związki zawodowe, które przechodzą proces głębokiej odnowy i rozwijają aktywność w interesie zrzeszonych grup pracowniczych. Również i od nich oczekujemy, że będą stały na gruncie realiów i możliwości gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Przedstawiciele wszystkich istniejących organizacji uczestniczą w zaawansowanych już pracach nad nową ustawą o związkach zawodowych oraz w działalności Komisji do spraw Reformy Gospodarczej. Przedstawiciele wszystkich związków będą też brać udział w koniecznej nowelizacji Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Uczestniczą one również w opiniowaniu decyzji wpływających w istotny sposób na warunki życia ludzi pracy oraz w urzeczywistnianiu podwyżek płac. Charakter debaty społecznej mają m.in. publiczne dyskusje dotyczące skrócenia czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Dla dobra rozwiązywanych spraw pożyteczne byłoby wypracowanie wspólnego stanowiska wszystkich związków zawodowych w sprawach o podstawowym znaczeniu dla warunków pracy i życia klasy robotniczej. Klasa robotnicza jest jedna, wspólne są interesy ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-51.22" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Przechodząc do zawartej w porozumieniach kwestii prawa do strajku, przypomnę, że będzie ono zagwarantowane w odpowiedniej formie w przygotowywanej ustawie o związkach zawodowych. Nie sposób jednak przy omawianiu tej sprawy nie zauważyć, że w ostatnich miesiącach prawo to było nie tylko wykorzystywane, ale niejednokrotnie nadużywane. Uzgodniliśmy w Gdańsku i w Szczecinie, że strajk powinien być środkiem ostatecznym, stosowanym po użyciu wszystkich innych. Strajk w obecnych warunkach przynosi szkody zarówno wymierne w produkcji i w pracy, jak i niewymierne — poprzez zwiększanie napięcia, nastrojów niepewności, zaniepokojenia społeczeństwa, w okresie, gdy największą naszą potrzebą są ład i spokój.</u>
          <u xml:id="u-51.23" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Poruszamy się bowiem po wąskiej i wyboistej drodze, W interesie kraju i w interesie wszystkich Polaków leży rozwaga i umiar. Spokój wewnętrzny jest pierwszym warunkiem powodzenia odnowy, wprowadzenia kraju na drogę rozwoju odpowiadającego możliwościom i nowym potrzebom. Stąd konieczność przestrzegania granic, których przekroczyć nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-51.24" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Jeśli chodzi o następny punkt porozumień, dotyczący cenzury, wydawnictw i środków masowego przekazu, powiem przede wszystkim, że mamy już w tej dziedzinie zaawansowany, nie wolny przy tym od kontrowersji, proces zmian dostrzegalny dla czytelników prasy, radiosłuchaczy i telewidzów. Prowadzone są prace nad ustawą o kontroli prasy, publikacji i widowisk. Zapewniona została transmisja niedzielnych mszy i słowa szacunku należą się tym, którzy dbają, aby służyły one dobru publicznemu.</u>
          <u xml:id="u-51.25" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Dodajmy, że w końcowej — jak mniemamy — fazie jest uzgadnianie z „Solidarnością” spraw dotyczących jej możliwości publikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.26" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Chciałbym Wysoki Sejmie, omawiając tę płaszczyznę realizacji porozumień, przejść do ogólnej -charakterystyki rozwijającego się procesu odnowy; Jego główne, korzystne dla narodu kierunki zostały ujęte w postanowieniach VI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Partia, wspólnie z bratnimi stronnictwami, w odbudowywanej więzi z konstruktywnymi siłami narodu proces odnowy inicjuje i pogłębia, sprzyja przemianom i aktywnie w nich uczestniczy.</u>
          <u xml:id="u-51.27" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Ożywioną działalność prowadzą organy przedstawicielskie w terenie. Nowe treści wzbogacają pracę samorządu w mieście i na wsi. Chciałbym zwłaszcza podkreślić wagę procesu odradzania się — jakże bogatej u nas w tradycje — spółdzielczości wiejskiej i samorządu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-51.28" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Istotne przemiany następują w ruchu młodzieżowym. Przeobraża się kształt życia społecznego inteligencji. Dotyczy to samorządu naukowego, organizacji twórczych, stowarzyszeń technicznych.</u>
          <u xml:id="u-51.29" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Dziś nie sposób wyobrazić sobie naszego życia i przyszłości bez rozwoju ludowładztwa. Sądzę, że głęboka nad tym refleksja powinna przyczyniać się do przezwyciężania nieufności, do uświadomienia sobie, jak wielka treść znów zawiera się w pojęciach: przewodnia rola partii, władza ludowa, demokracja socjalistyczna.</u>
          <u xml:id="u-51.30" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Obywatele Posłowie! Drugi zespół spraw objętych porozumieniami — to problemy bezpośrednio związane z zagadnieniami płacowymi i socjalnymi. Wychodząc naprzeciw potrzebom wszystkich bez wyjątku pracowników gospodarki uspołecznionej w całym kraju, Rząd ustalił generalny plan powszechnych podwyżek płac. Już we wrześniu Prezes Rady Ministrów w swoim exposé przedstawił obywatelom posłom zamierzenia w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-51.31" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Określony pierwotnie termin wprowadzenia ostatnich z przewidywanych podwyżek — czerwiec 1981 r. został skrócony najpierw do stycznia 1981 roku, a następnie do listopada roku bieżącego. Objęcie podwyżkami płac wszystkich, 12 mln pracowników w ciągu trzech zaledwie miesięcy, oznacza przeznaczenie na ten cel w skali rocznej kwoty 110 mld zł. Do tego dojdzie około 30 mld zł z tytułu wzrostu świadczeń socjalnych, realizowanych w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-51.32" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Zapoczątkowane zostały prace nad ulepszeniem systemów płac — ich uproszczeniem, ściślejszym wiązaniem z efektami pracy, zmniejszaniem nadmiernych rozpiętości płac. Sprawy te znajdą rozwiązanie w odpowiednich przepisach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-51.33" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wnikliwie rozpatrywane są i rozwiązywane specyficzne problemy górników, hutników, stoczniowców i innych grup pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-51.34" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Podniesiono płacę minimalną i płace osób o niskich zarobkach.</u>
          <u xml:id="u-51.35" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Zwiększono pomoc kredytową dla młodych małżeństw oraz pomoc, jakiej ze środków funduszu socjalnego udzielają im zakłady pracy w spłacaniu zaciągniętych kredytów.</u>
          <u xml:id="u-51.36" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Z dniem 1 stycznia 1981 roku emerytury, renty inwalidzkie oraz renty rodzinne przyznane przed 1 stycznia 1976 r. będą podniesione o 500 złotych. Podwyższone też zostaną najniższe świadczenia emerytalne przyznane po tej dacie. Do 400 złotych wzrosną dodatki rodzinne przysługujące emerytom i rencistom na żony, jeżeli dochód na osobę nie przekracza 2000 zł oraz dodatkowo o 500 złotych na żony zaliczone do I grupy inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-51.37" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Prowadzone są prace nad założeniami kompleksowej reformy systemu emerytalnego. Podwyżkami objęte będą dalsze grupy emerytów i rencistów. Zmniejszy się dysproporcje w rozpiętości świadczeń. Decyzje, które zostaną podjęte, przyniosą znaczną poprawę sytuacji emerytów i rencistów, zwłaszcza z tzw. starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-51.38" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Pracujemy nad rozszerzeniem kręgu osób uprawnionych do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę w związku z zatrudnieniem w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-51.39" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Od 1 stycznia 1981 roku podwyższone zostaną zasiłki rodzinne z preferencją dla rodzin o niższych dochodach i rodzin wielodzietnych. Ujednolicenie zasiłków rodzinnych dla wszystkich grup społeczno-zawodowych zostanie zakończone w 1983 roku.</u>
          <u xml:id="u-51.40" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Jeśli chodzi o wprowadzenie zasiłków dla kobiet, które po urlopie macierzyńskim korzystają z urlopów bezpłatnych na wychowanie dziecka, to opracowane zostały wstępne propozycje. Zostaną one rozpatrzone przez Rząd do końca bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-51.41" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Zwiększona zostanie możliwość korzystania ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W wyniku rozszerzenia kręgu uprawnionych do stypendiów i podniesienia ich wysokości wzrośnie pomoc materialna dla studentów.</u>
          <u xml:id="u-51.42" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nie będę omawiał szczegółowo przedsięwzięć dotyczących rolnictwa, ponieważ stanowią one przedmiot dzisiejszych obrad Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-51.43" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Punkt porozumień, który zawiera hasło „Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie” dotyczy ogromnego problemu. Odpowiedzią nań będzie program na lata 1981–1985, który — po przedyskutowaniu przed IX Zjazdem partii i na Zjeździe — stanie się integralną częścią polityki społeczno-gospodarczej nadchodzących lat. Mamy tu niemało do odrobienia i bardzo dużo do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-51.44" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Idąc dalej śladem porozumień, chcę podkreślić, że skonkretyzowany już został projekt rozwiązania problemu wolnych sobót. Od 10 listopada trwa nad nim szeroka dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-51.45" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Aprobatę społeczną uzyskała decyzja w sprawie zaostrzenia kontroli cen detalicznych. Ustalono listę towarów i usług, których ceny znajdą się pod bezpośrednim nadzorem Rady Ministrów. Określono również zasady kształtowania cen pozostałych towarów i usług, przyjmując, że mogą one być ustalane wyłącznie na podstawie społecznie uzasadnionych kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-51.46" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Ochronie budżetów rodzinnych oraz prawidłowemu kształtowaniu polityki płac, świadczeń społecznych i cen detalicznych służyć będą podjęte już badania kosztów utrzymania, prowadzone równolegle i niezależnie od siebie przez Rząd, związki zawodowe i placówki naukowo-badawcze.</u>
          <u xml:id="u-51.47" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Punkty porozumienia dotyczące ochrony zdrowia oraz oświaty i kultury były kolejnym wyrazem stosunku partii — władz państwowych i społeczeństwa do tych niezwykle ważnych dziedzin. Ich stan już poprzednio budził wielką troskę. Chcę jednak być rzetelnym do końca i powiem, że wydarzenia ostatnich miesięcy, fala krytycyzmu, w tym liczne wypowiedzi obywateli posłów stały się impulsem do ostrzejszego spojrzenia na obecny stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-51.48" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Myślimy w poczuciu wielkiej odpowiedzialności o zaniedbaniach w służbie zdrowia, o konieczności istotnych modyfikacji uprzedniego projektu reformy oświaty, o narosłych potrzebach materialnych kultury. Spraw tych nie da się rozwiązać za jednym zamachem. Należy brać pod uwagę możliwości i środki, aby nie rzucać pochopnych zapowiedzi i tanich obietnic, których w przeszłości było dużo. Nie jest tajemnicą, że już po 10 listopada niektóre sprawy ochrony zdrowia, a także oświaty i kultury stały się tematem trudnych negocjacji przebiegających pod ciśnieniem strajków. Długotrwałość tych' rozmów wynikała nie stąd, że Rząd nie docenia wagi narosłych potrzeb, lecz z głębokiej troski o rozwiązania realne, ó możliwość dotrzymania słowa.</u>
          <u xml:id="u-51.49" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Skala środków na realizację decyzji już podjętych lub intensywnie przygotowywanych w celu wcielenia w życie porozumień jest ogromna. Decyzje te zapadły lub zapadną w okresie dla gospodarki bardzo ciężkim z uwagi na katastrofalny nieurodzaj i dalsze perturbacje produkcyjne w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-51.50" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nieustannie po wraca pytanie: Czy gospodarka będzie w stanie podołać tym zwiększonym obowiązkom? Co i jak robić, by podołała? Jak połączyć lepsze zaspokajanie potrzeb na dziś z dalszym powiększaniem potencjału wytwórczego kraju?</u>
          <u xml:id="u-51.51" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nikt trzeźwo myślący nie powinien, i nie może unikać takich pytań. Dotyczą one po prostu Polski, jej ważących się losów, przyszłości wszystkich obywateli.</u>
          <u xml:id="u-51.52" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Stoimy w obliczu poważnego zagrożenia. Sytuacja gospodarcza jest niezwykle trudna, wszędzie gdzie nie spojrzeć piętrzą się złożone problemy. Poziom wykorzystywania możliwości produkcyjnych jest niski. Rytm pracy powolny i nierównomierny, dyscyplina i wydajność pracy w wielu zakładach słaba.</u>
          <u xml:id="u-51.53" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nie twierdzę, że jest to wyłącznie następstwo ostatnich wydarzeń. Stan rozkojarzenia wielu ogniw gospodarki powstał wcześniej. Ale trzeba jasno stwierdzić, że przedłużające się strajki, lekceważenie i niewypełnianie zadań powodują, że w sumie pracujemy na niskich obrotach, znacznie poniżej planu. Konsekwencją tego wszystkiego jest spadek produkcji, co oznacza zmniejszenie dochodu narodowego, a więc środków do podziału na spożycie i inwestycje. Szczególnie dotkliwie odbija się to na potrzebach rynku wewnętrznego oraz możliwościach zaopatrzenia surowcowo-materiałowego z importu.</u>
          <u xml:id="u-51.54" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Dane świadczące o bardzo trudnej sytuacji gospodarczej są często odbierane z niedowierzaniem. Przed tym wielu słusznie mówiło: „Jest dużo gorzej niż oni twierdzą”. Teraz nie brak takich, którzy powtarzają: „Nie jest tak źle. Rząd ma pełne magazyny, jak go przycisnąć to da”. Jako przedstawiciel Rządu muszę publicznie, choć z ogromnym żalem, rozwiać ten mit.</u>
          <u xml:id="u-51.55" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Sprawą ważną dla usprawnienia obrotu towarowego i normalizacji zaopatrzenia ludności jest zwiększenie społecznej samodyscypliny przy zakupach. Dostawy przeważającej części towarów codziennego użytku mogą zaspokoić bieżące potrzeby ludności, jeśli ustanie ich wykup. W dziesiątki miliardów idzie różnica między podażą rynkową a płynącym na rynek wartkim strumieniem złotówek. O ile płace i inne dochody będą rosły niezależnie od wyników produkcyjnych, a nawet wbrew nim, to nieprędko opanujemy to, co dzieje się złego na rynku. Poruszam sprawę dlatego, że w toku negocjacji płacowych z przedstawicielstwami robotniczymi mówiliśmy otwarcie o bardzo trudnej sytuacji rynkowej i konieczności dostrzegania tego przy podejmowaniu decyzji płacowych. Ale równocześnie liczyliśmy na aktywizację gospodarki, czego, niestety, jeszcze nie osiągnięto. Przeciwnie — w okresie ostatnich 4 miesięcy łączne straty produkcyjne, poniesione nie tylko w wyniku strajków, ale także z tytułu zakłóceń zaopatrzeniowych, kooperacyjnych oraz innych przyczyn sięgnęły już 90 mld złotych.</u>
          <u xml:id="u-51.56" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Granica obecnych możliwości gospodarczych i finansowych państwa została już przekroczona. W tych warunkach jakakolwiek eskalacja zadań płacowych i socjalnych staje się istotnym zagrożeniem dla gospodarki i życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-51.57" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Nie ma ona nic wspólnego z rzeczywistymi, głęboko rozumianymi interesami ludzi pracy, staje się utrudnieniem odnowy, do której dążymy. Przedłuża bowiem stan destabilizacji, wzmaga napięcia społeczne, a hamując proces odbudowy wzajemnego zaufania, godzi w fundamenty socjalistycznego bytu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-51.58" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Jesteśmy przekonani, że Wysoki Sejm podzieli tę ostrą, ale jakże prawdziwą ocenę. Trwają prace nad raportem o stanie gospodarki. Bez wątpienia ukaże on m.in. jak dalece nie są dziś wykorzystywane jej możliwości. Toteż w świadomości społecznej musi utrwalić się przekonanie nie tylko o konieczności przywrócenia normalnego rytmu pracy, to nie wystarczy. Rytm ten trzeba wydatnie przyspieszyć, aby dać produkcję większą niż przed falą strajku, aby sprawniej funkcjonowała kooperacja, aby szybciej można było kończyć inwestycje. Dotyczy to przede wszystkim produkcji artykułów żywnościowych oraz dostaw innych towarów rynkowych. Na odrobienie czekają zaległości w budownictwie mieszkaniowym, którego plan w okresie 10 miesięcy br. wykonano zaledwie w 43%. Konieczne jest też zapewnienie wydajnego rytmu pracy zakładów produkujących leki i realizujących inwestycje służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-51.59" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wielkie zadania mamy w produkcji eksportowej. Wynikają one z konieczności zdobywania tą drogą środków na import niezbędnych naszej gospodarce surowców i paliw. Nie możemy w nieskończoność opierać tych zakupów na kredytach, powiększać i tak już bardzo wysokiego zadłużenia kraju. Jedynym sposobem przezwyciężenia trudności w bilansie płatniczym jest zwiększanie eksportu przy jednoczesnej poprawie gospodarowania dobrami z importu. Niestety, w okresie 10 miesięcy br. w realizacji planu eksportu narosły zaległości sięgające 3,5 mld zł dew. Tymczasem sytuacja zmusza Rząd, o czym zresztą w dzisiejszej debacie było wiele mowy, do dodatkowego importu zbóż i pasz oraz artykułów żywnościowych, co powiększa jeszcze nasze zadłużenie.</u>
          <u xml:id="u-51.60" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">W roku ubiegłym i — jak widać z przebiegu procesów produkcyjnych — w roku bieżącym nastąpił bezwzględny spadek dochodu narodowego. Musimy ten niekorzystny trend odwrócić. Temu właśnie celowi podporządkowane są prace Rządu nad przyszłorocznym planem i budżetem, który niebawem zostanie przedłożony Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-51.61" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Chcę też bez sztucznego zaciemniania obrazu powiedzieć, że przedłużające się osłabienie rytmu produkcji, w połączeniu z napięciami społecznymi, zaczyna w odczuwalny sposób ważyć na pozycji naszego Kraju jako solidnego partnera gospodarczego i stabilnego ogniwa w stosunkach międzynarodowych. A przecież — pomijając już oczywiste dla każdego myślącego odpowiedzialnie obywatela kwestie polityczne — jest rzeczą zrozumiałą, że dla pokonania trudności bardzo potrzeba nam zaufania partnerów w handlu i współpracy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-51.62" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Oparciem dla gospodarki polskiej jest przyjaźń, współpraca i wzajemna pomoc krajów wspólnoty socjalistycznej. Szczególne znaczenie ma rozwój współdziałania w ramach RWPG oraz współpracy dwustronnej, przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim. Znaczenie tej współpracy szczególnie wyraziście ujawnia się w sytuacjach trudnych. Również w pokonywaniu przeżywanych dziś kłopotów z szybką i ważką pomocą przychodzi nam Związek Radziecki oraz inne kraje RWPG. Sięgamy też i będziemy sięgać po możliwości związane z innymi kierunkami handlu zagranicznego i współpracy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-51.63" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Powróćmy myślą do pamiętnych dni podpisania porozumień. Rozległy się wtedy — chcę to wszystkim przypomnieć — słowa przewodniczących komitetów robotniczych o „powrocie do pracy” i „odrobieniu powstałych zaległości”.</u>
          <u xml:id="u-51.64" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Rozważając przebieg realizacji porozumień, powinniśmy postawić pytanie: jak przedstawia się dziś, prawie 3 miesiące po ich podpisaniu, dyscyplina i wydajność pracy, porządek produkcji, troska o codzienne gospodarowanie. Jak przestrzegane jest prawo, zasady ładu społecznego?</u>
          <u xml:id="u-51.65" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Są to, Obywatele Posłowie, pytania w pełni uzasadnione, wynikające nie z czego innego, jak z woli dotrzymania słowa, z troski o nasz kraj i dobro jego mieszkańców. Rząd pracuje intensywnie nad projektem planu na rok przyszły i założeń na nadchodzące 5-lecie. Organiczną częścią programu będzie reforma gospodarcza, której pierwszy etap rozpocznie się z nowym rokiem.</u>
          <u xml:id="u-51.66" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Wszystko to spełni swą rolę, jeśli w kraju zapanuje spokój i atmosfera normalnej pracy, a w dyskusjach akcent będzie przesuwał się ku wnioskom i propozycjom na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-51.67" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Czas dzisiejszy, Obywatele Posłowie, niesie i szanse i zagrożenia. Spełnienie szans wymaga od wszystkich Polaków konstruktywnych działań, opowiedzenia się za programem odnowy, za kontynuacją socjalistycznego rozwoju Polski i codziennej pracy na jej rzecz.</u>
          <u xml:id="u-51.68" who="#WiceprezesRadyMinistrówMieczysławJagielski">Rząd zwraca się do Wysokiego Sejmu o ocenę dotychczasowego urzeczywistniania porozumień i aprobatę przedstawionych kierunków ich dalszej realizacji. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-51.69" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi Mieczysławowi Jagielskiemu.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wysoka Izbo! Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dyskusję nad informacją Rządu rozpoczniemy w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zanim zarządzę przerwę w obradach, proszę Obywatela Sekretarza Posła Jacka Ramiana o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzposełJacekRamian">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu w dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia następujących Komisji sejmowych:</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#SekretarzposełJacekRamian">1) Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — sala nr 70 (Dom Poselski), 2) Prac Ustawodawczych — sala nr 67 (Dom Poselski), 3) Pracy i Spraw Socjalnych — sala nr 118.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#SekretarzposełJacekRamian">Zaplanowane na dzień jutrzejszy, tj. na piątek 21 listopada br., w godzinach porannych posiedzenia następujących komisji odbędą się w dniu jutrzejszym w godzinę po zakończeniu obrad Sejmu:</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#SekretarzposełJacekRamian">1) Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług — sala nr 67 (Dom Poselski), 2) Obrony Narodowej — sala nr 101, 3) Zdrowia i Kultury Fizycznej — sala nr 118.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#SekretarzposełJacekRamian">4) Posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska zwołane na dzień jutrzejszy — zostaje odwołane.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#SekretarzposełJacekRamian">Dziękuję obywatelowi sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#SekretarzposełJacekRamian">Zarządzam obecnie przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest do dnia 21 listopada do godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Na sekretarzy powołuję posłów Czesława Artyszuka i Jana Koniecznego.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Artyszuk.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję nad informacją Rządu o realizacji porozumień zawartych na przełomie sierpnia i września między komisjami rządowymi a przedstawicielstwami załóg robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janusz Brych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#PosełJanuszBrych">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! Realizacja porozumień podpisanych w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu znajduje się w centrum zainteresowania szerokich rzesz obywateli naszego kraju. Partia nasza stoi na stanowisku pełnej realizacji zawartych umów społecznych. Wyrażają to uchwały V i VI Plenum Komitetu Centralnego, odzwierciedla codzienna działalność wszystkich ogniw partyjnych.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#PosełJanuszBrych">Przedstawiona przez wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Jagielskiego informacja wskazuje, że Rząd ze swej strony rzetelnie i konsekwentnie wciela w życie wnioski wynikające z zawartych porozumień.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#PosełJanuszBrych">Przemiany, których jesteśmy świadkami, sprawiły, że obecnie ukształtowały się trzy niezależne od siebie nurty w ruchu związkowym. Reprezentują je: odnowione branżowe związki zawodowe, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” oraz inne branżowe lub środowiskowe niezależne związki zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#PosełJanuszBrych">Traktując NSZZ „Solidarność” jako organizację, stojącą na gruncie socjalizmu, należy zdawać sobie sprawę, że istnieją w niej również grupy, które wbrew zawartej umowie społecznej chcą przekształcić NSZZ „Solidarność” w narzędzie walki z socjalistyczną władzą w Polsce. Grupy te znane od lat z opozycyjnej działalności nie przebierają w środkach, atakują podstawy ustroju socjalistycznego. Jest zrozumiałe, że nikt, komu bliska jest sprawa socjalistycznej odnowy, nie może zrezygnować z walki politycznej przeciw tendencjom i działaniom, godzącym w podstawy ustrojowe. Jest też oczywiste, że i władze państwowe nie mogą pozostawać obojętne.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#PosełJanuszBrych">Nie żywimy uprzedzeń ani też zadawnionych urazów do nikogo. Wyrażamy nadzieję, że w obcowaniu z klasą robotniczą u wielu ludzi mogą i muszą zachodzić przemiany świadomości i postaw. Bez uprzedzeń powinniśmy odnieść się do każdego, kto włącza się w nurt konstruktywnych działań.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#PosełJanuszBrych">Partia ma życzliwy i otwarty stosunek do całego ruchu zawodowego. Wzajemne relacje między partią a związkami zawodowymi powinny kształtować się na zasadach dialogu i współpracy, obejmować wszystkie najważniejsze problemy życia kraju i załóg pracowniczych, a zwłaszcza przezwyciężanie kryzysu i stworzenie warunków do dalszego, wolnego od deformacji umacniania socjalistycznych stosunków społecznych. Dlatego przedmiotem wspólnej troski powinny być przede wszystkim te postawy i działania, które sprzyjają realizacji porozumień, zaspokajaniu pilnych potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#PosełJanuszBrych">Na plan pierwszy w obecnej sytuacji wysuwają się przede wszystkim sprawy funkcjonowania gospodarki narodowej, a zwłaszcza problemy zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#PosełJanuszBrych">Niedobory w produkcji i nieurodzaj w rolnictwie pogłębiły trudności spowodowane błędami w polityce gospodarczej, popełnionymi w przeszłości. Ta sytuacja kształtuje priorytety w działalności Rządu. Nie możemy nie dostrzegać wysiłków, jakie podejmuje Rząd, by zaradzić piętrzącym się kłopotom, by zapewnić normalny tok produkcji, zaopatrzyć rynek w podstawowe artykuły konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#PosełJanuszBrych">Rozwiązanie tych najpilniejszych obecnie zadań, usunięcie trudności, które tak boleśnie odczuwa całe społeczeństwo, zależy nie tylko od Rządu, lecz przede wszystkim od tego, czy nasz przemysł zdoła wykorzystać swoje możliwości, by dostarczyć na rynek potrzebne artykuły.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#PosełJanuszBrych">Partia czyni wszystko, by usunąć przeszkody hamujące powrót do normalnej pracy, by zlikwidować narosłe sprzeczności i przywrócić wszelkie warunki sprzyjające stabilizacji.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#PosełJanuszBrych">Obecnie najwięcej zależy od samych załóg, od zrozumienia przez nie, że normalizacja pracy we wszystkich działach gospodarki narodowej jest kluczowym warunkiem dalszego wypełniania treści porozumień, jest warunkiem zahamowania procesów pogłębiających kryzys społeczno-gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#PosełJanuszBrych">Gospodarka nasza działa na zasadzie naczyń połączonych. Nie wystarczy to, że większość załóg chce rzetelnie wykonywać swoje zadania, że czyni wszystko, by nie dopuścić do spadku produkcji we własnym zakładzie. Wysiłki te nie przynoszą w wielu przypadkach właściwych efektów, gdyż zwolnienie rytmu produkcji w innych przedsiębiorstwach, zwłaszcza tych, które wytwarzają surowce, materiały lub elementy kooperacyjne, unieruchamia cały proces produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#PosełJanuszBrych">Te twarde realia naszej rzeczywistości, to ścisłe związanie możliwości zaspokajania potrzeb z wynikami własnej pracy powodują, że tak mocno podkreślamy wagę produkcji. Nie chodzi o apele, nie chodzi o wskaźniki i bezkrytyczne fetyszyzowanie planu, ale o sprawy decydujące o tym, co będzie na półkach sklepowych, w składzie opałowym, na placu budowlanym.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#PosełJanuszBrych">Obywatele Posłowie! Ważnym czynnikiem urzeczywistnienia procesu odnowy jest rozwój samorządności we wszystkich jej płaszczyznach: w przedsiębiorstwach przemysłowych, w rolnictwie, w spółdzielczości, wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Widzieć w tym trzeba proces umacniający te zasady socjalizmu, które uzależniają siłę państwa, zaangażowanie społeczeństwa od wzrostu ich wpływu na rozwiązywanie spraw kraju, ich możliwości oceny i kontroli.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#PosełJanuszBrych">Nasza partia popiera te przemiany i tworzy dla nich warunki, gdyż sprzyjają one rozwojowi socjalistycznego ludowładztwa i zaspokajaniu potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#PosełJanuszBrych">Chcemy współdziałać w odnowie naszego życia ze wszystkimi, którym towarzyszy przekonanie, że jedyną drogą spełnienia oczekiwań ludzi pracy jest umocnienie socjalistycznego państwa poprzez wykorzystanie majątku narodowego, rozszerzenie demokracji, wzrost odpowiedzialności i przywrócenie ładu.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#PosełJanuszBrych">Dlatego niezwykle istotnym problemem, stanowiącym zarówno przedmiot, jak i warunek realizacji porozumień, jest obejmowanie dokonujących się przemian odpowiednim porządkiem prawnym. Chodzi więc o przyspieszenie prac nad ustawą o samorządzie robotniczym, ustawą o związkach zawodowych czy nad zmianami w Kodeksie pracy. Chodzi również o wypracowanie przez ruch związkowy płaszczyzny skoordynowanego współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#PosełJanuszBrych">Niezależność i samorządność nie powinny być przeszkodą we współpracy wszystkich nurtów związkowych zarówno wewnątrz tego ruchu, jak i współpracy.z administracją państwową i gospodarczą w tworzeniu. społecznych i ekonomicznych możliwości zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#PosełJanuszBrych">Wysoka Izbo! Od podpisania głównych porozumień mija trzeci miesiąc. Jak wynika z przedstawionego przez Rząd sprawozdania wiele już zrobiono dla ich realizacji, wiele spraw jest w trakcie załatwiania. Jest to niełatwe zadanie, ale trzeba je realizować zgodni z ustaleniami. Rozwiązują one ważne problemy społeczno-ekonomiczne i jednocześnie przywracają zaufanie. Zdaję sobie sprawę, że nie jest to łatwy proces, że wymaga on rozwagi i obywatelskiej odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#PosełJanuszBrych">Dlatego każdego musi niepokoić, że nadal występują — aczkolwiek na mniejszą skalę — konflikty w różnych zakładach, a nawet całych branżach i środowiskach, że formułowane są nowe postulaty i wymuszane są ustalenia, które wychodzą poza porozumienia z Gdańska, Szczecina i Jastrzębia.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#PosełJanuszBrych">Trudno jest obserwować bez niepokoju rodzenie się nowych żądań pod adresem władz. Niepokój wynikać musi nie tylko z ograniczonych i — powiedzmy sobie — dawno już wyczerpanych możliwości naszej gospodarki, ale z faktu, że zbyt często dochodzi do licytacji żądań i nieliczenia się z interesem ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#PosełJanuszBrych">Rodzą się pytania: dlaczego strajkiem, który jest — jak to zgodnie wszyscy stwierdzają — ostatecznością, w niektórych wypadkach posługuje się tak łatwo, co sprawia wrażenie strajków prestiżowych. Komu zależy na tym, aby sięgać do popierania nawet najsłuszniejszych postulatów — ogłaszaniem głodówek? Dlaczego dla uzasadnienia swoich racji używa się, jako metody nacisku, formy okupacji sal konferencyjnych?</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#PosełJanuszBrych">Rozgardiasz, to także zagrożenie odnowy. Nie ma i nie może być innej odnowy niż socjalizm. Wszystko, co by szło w inną stronę, tej odnowie zagraża.</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#PosełJanuszBrych">Zdajemy sobie sprawę z tego, że procesy odnowy nie wszędzie przebiegają dostatecznie wartko, że wiele jest uzasadnionej krytyki. Partia nasza chce i będzie nadal konsekwentnie uczestniczyć w realizacji procesu odnowy. Stabilizowanie sytuacji społeczno-gospodarczej może temu tylko sprzyjać.</u>
          <u xml:id="u-55.24" who="#PosełJanuszBrych">Wysoka Izbo! Jest w naszym kraju wiele potrzeb, jest wiele słusznych i niezaspokojonych jeszcze ludzkich problemów. Żaden nie może być niedoceniany. Nasza partia zdaje sobie w pełni sprawę, że całą swą działalność musi podporządkować tworzeniu warunków dla godnego życia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-55.25" who="#PosełJanuszBrych">Porozumienia traktujemy jako zobowiązanie realizowania najpilniejszych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-55.26" who="#PosełJanuszBrych">Ale traktujemy je również jako punkt wyjścia do działań zarówno wewnątrz partii, jak i w kształtowaniu jej przewodniej roli w państwie w taki sposób, aby potrzeby społeczne były coraz pełniej i coraz konsekwentniej urzeczywistniane, by przestrzegane były w podziale wytwarzanych dóbr zasady sprawiedliwości społecznej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-55.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Izydor Adamski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#PosełIzydorAdamski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył wczoraj do naszej oceny informację o dotychczasowych swoich pracach nad urzeczywistnianiem zawartych na przełomie sierpnia i września br. porozumień z przedstawicielstwami robotniczymi w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu. Pragnę najpierw w imieniu Klubu Poselskiego ZSL stwierdzić, że porozumienia te oraz złożony proces ich realizacji, zależny od Rządu i przedstawicieli robotniczych, skupiał silnie i skupia nadal uwagę społeczeństwa. Niektóre. komisje sejmowe były informowane przez przedstawicieli Rządu o stanie realizacji porozumień lub tych ich części, które dotyczyły dziedzin wchodzących w zakres zainteresowań odpowiednich komisji. Komisje są jednak — jak wiadomo — organem Sejmu i ich stanowisko nie jest wiążące poza Sejmem. Wyrażane więc były liczne opinie poselskie, by Sejm — najwyższy organ władzy — był informowany o podejmowanych decyzjach w sposób pełny i kompletny, aby mógł, po zapoznaniu się ze sprawami, spełniać swe konstytucyjne funkcje.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoki Sejmie! Stanowisko ZSL w sprawie kryzysu w naszym kraju, a zwłaszcza sposobów rozwiązania kulminacyjnego napięcia w dniach sierpniowych oraz na temat rozwiązywania trudności, było już w tej Izbie wyrażane. Pragnę dziś tylko potwierdzić, że jeśli chodzi o charakter konfliktu — wszyscy się zgadzamy, że był to robotniczy protest przeciwko wypaczeniom w realizacji zasad socjalizmu, że słuszne było podejście do rozwiązywania tego konfliktu przez uznanie robotniczych racji i samokrytyczne przyznanie się władz do popełnionych błędów, a następnie poszukiwanie dróg wyjścia na drodze porozumienia i umowy społecznej. Ten sposób rozwiązania konfliktów wzbudził społeczne uznanie.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#PosełIzydorAdamski">Wychodząc z tych przesłanek, Rząd wyrażał przez swych przedstawicieli najwcześniej zgodą na postulaty płacowe, by móc — jak się interpretuje — przystąpić następnie do rozwiązywania innych, bardziej skomplikowanych kwestii podnoszonych przez ludzi pracy. Dla jednych było to dowodem zrozumienia przez władzę pilnych potrzeb społecznych, dla innych — wyrazem uległości i skłaniało do nowych żądań. Na XXIII Plenum NK ZSL odbytym w połowie września stwierdziliśmy, że:</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#PosełIzydorAdamski">„Niewątpliwie najtrudniejszymi problemami, które stoją przed nami są problemy związane z sytuacją ekonomiczną Polski. Musimy otwarcie powiedzieć, że nasze trudności gospodarcze nie są sprawą przejściową i z dnia na dzień nie potrafimy się z nimi uporać. Bez pełnej szczerości w tej sprawie trudno zahamować eskalację żądań i uzyskać zgodę na wiele społecznych wyrzeczeń, jakie nas przez kilka lat czekają. Często pada pytanie dlaczego wcześniej mówiliśmy, że nie ma możliwości załatwienia wielu postulatów socjalnych i ekonomicznych, a teraz wszystkie realizujemy. Prawda jest taka, że takiej możliwości nie było poprzednio ani tym bardziej teraz”.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#PosełIzydorAdamski">W dwa miesiące od sformułowania tych zdań, dziś pogląd ten znajduje potwierdzenie w otaczającej nas rzeczywistości. „Wynegocjowane” do dziś 110 mld zł (w skali rocznej) podwyżek płac plus 30 mld zł świadczeń socjalnych, dołączone do dziesiątków miliardów złotych pieniądza od dawna nie mającego pokrycia na rynku trafia na lukę 90 mld zł strat produkcyjnych poniesionych w ostatnich czterech miesiącach. Ta kwota nie powinna się zwiększać, lecz może się zwiększyć, jeśli nie nastąpi zmiana podejścia społeczeństwa, przedstawicielstw związkowych, Rządu do tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoka Izbo! Przedstawiona informacja skłania do zastanowienia się nad tym, jak powinien w opisanej sytuacji.działać Rząd. Otóż, należy. przede wszystkim przedstawić społeczeństwu pełną informacje czy swego rodzaju raport o stanie gospodarki narodowej. O przygotowaniu takiego raportu poinformował wczoraj wicepremier Jagielski, co przyjęte zostało z zadowoleniem. Jest ten raport niezbędny dla społecznego porozumienia. Chciałbym tu jednak powiedzieć, że nie chodzi o nasilenie katastroficznych tonów w wystąpieniach do społeczeństwa. Zdaje się, że w naszym społeczeństwie dokonuje się jakiś niezmiernie niebezpieczny proces niewiary w tzw. generalne stwierdzenia na temat trudnych spraw państwa, jego sytuacji, uwarunkowań itp. Jest to niestety przez władzę, przez nas wywołany efekt pozbawienia społeczeństwa przez wiele lat wiedzy o sprawach państwa. Wiedzę tę przecież obywatele powinni zdobywać współrządząc wsią, osiedlem spółdzielczym, zakładem pracy, a do rozumienia trudnych spraw ogólnopaństwowych dochodzić na tej drodze.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#PosełIzydorAdamski">Jest to teza — dziś to można powiedzieć — przedszkolna. Od dawna wiadomo, że poprawa efektywności gospodarowania, obniżka kosztów produkcji, podnoszenie jakości wyrobów i usług osiągane mogą być także przez skuteczne oddziaływanie na postawę społeczeństwa, ale poinformowanego o sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoki Sejmie! Najbardziej aktywnie działa dziś w mieście i na wsi, w tworzących się związkach zawodowych i odradzających się samorządach pokolenie młode. Mówią, że najbardziej aktywne jest pokolenie 30-latków, które nie miało okazji nauczyć się prawdziwego rozumienia spraw państwowych, ale wydaje mi się, że ono bardzo szybko się tego uczy. Popełnia zapewne błędy, ale nie mam prawa wątpić, że chce się tego dobrze nauczyć i tę wiedzę dobrze stosować. Dobrze, to znaczy tak, by Polacy mogli być dumni z Polski.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoka Izbo! Mam z racji swego zawodu redaktora w prasie ludowej sporo kontaktów ze środowiskiem chłopskim. Jakże podobnie — choć z różnych doświadczeń płynące — brzmią na zebraniach wiejskich słowa zarówno młodych rolników startujących dopiero w działalności produkcyjnej i społecznej i głosy starszych działaczy, mających za sobą doświadczenia z lat walki o tworzenie zrębów Polski Ludowej, potem nieraz przykro doświadczanych, ale nieuległych i wiernych ideałom chłopskiego patriotyzmu i społecznikowskiej pasji.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#PosełIzydorAdamski">Jest w ich stanowiskach pełna identyfikacja z założeniami ustroju socjalistycznego Polski, państwa zbudowanego na zasadach sojuszu robotniczo-chłopskiego, ale jest też poczucie głębokiego rozgoryczenia, że raz jeszcze musimy z bezdroży wracać na prostą drogę, jest wyliczanie konkretne, ile to naprawianie błędów kosztuje. Na wsi widać to jak na dłoni. Jest więc twarde żądanie, by to się już nigdy nie powtórzyło. Jest więc silne dążenie do budowy instytucjonalnej gwarancji prawidłowego rozwoju stosunków społecznych w przyszłości, żądanie odbudowy lub budowy od podstaw samorządu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#PosełIzydorAdamski">Nie rozwijam szerzej tych spraw, gdyż wczoraj oddzielnie rozpatrywana była sprawa rolnictwa, pragnę tylko stwierdzić, że roszczenia środowiska chłopskiego, dość wyważone, sprowadzają się w gruncie rzeczy do postulowania warunków dla normalnego wzrostu produkcji rolnej i szanowania godności ludzi rolniczego trudu. Rząd wychodzi naprzeciw tym sprawom w zakresie, który jest dziś w zasięgu jego możliwości, podnosi ceny skupu.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#PosełIzydorAdamski">Rolnikom chodzi też o inne impulsy. O nawozy, o maszyny, o melioracje, że wymienię tylko najważniejsze. Zapowiedź sięgnięcia do tych środków pobudzenia wzrostu produkcji rolnej znajduje się w stanowisku Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawach polityki rolnej, która została przez wieś przyjęta z zainteresowaniem oraz nadzieją, że w ślad za tymi politycznymi tezami będą podejmowane konkretne decyzje gospodarcze. Tego rolnicy oczekują od Rządu.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoka Izbo! Zgodzić się należy z poglądem, iż dalsze eskalowanie postulatów płacowych nie rozwiąże narosłych problemów społecznych. Pogłębia się przecież dysproporcja między siłą nabywczą ludności a ofertą towarów i usług. Potrzebny jest wzrost produkcji. W tej sytuacji ze strony Rządu niezbędne jest konkretne wskazanie gdzie i w jakich zakładach pracy, w jakich branżach można zwiększać produkcję, gdyż jest tam odpowiednie zaopatrzenie w surowce, energię i dostawy kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#PosełIzydorAdamski">Trudno przypuszczać, że w warunkach dobrze zorganizowanej produkcji, przy uregulowanych zasadach wynagradzania, ludzie nie zdobędą się na ofiarność, na osiągnięcie rytmu pracy wyższego jak przed lipcem, o co tak usilnie apelował z tej trybuny wicepremier Jagielski. Niepokojące są jednak sygnały o braku surowców, o rozprzężeniu W powiązaniach kooperacyjnych, o branżowych i regionalnych partykularyzmach. Porządkowanie tych spraw jest kompetencją władzy.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#PosełIzydorAdamski">Tymczasem codziennie niemal dowiadujemy się, że Premier, wicepremierzy, ministrowie udają się do takiej czy innej miejscowości, że dyskutują, że po długotrwałych negocjacjach podpisują lub nie kolejne porozumienia. Kiedy więc Rząd zajmuje się kierowaniem sprawami gospodarczymi, kiedy i w jakim zakresie będzie w stanie przygotować programy i plany na przyszłość? Takie pytanie stawiają posłom obywatele w czasie spotkań. Czy nie byłoby wskazane wydzielenie jakiegoś autorytatywnego członu władz rządowych do prowadzenia różnych pertraktacji.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#PosełIzydorAdamski">Wysoka Izbo! Oprócz innych, niezmiernie ważnych elementów jest w świadomości społecznej jeden czynnik, niezależnie od rozgoryczenia, nieufności do przedstawicieli władzy, który pozwala żywić nadzieję na możliwości wychodzenia z kryzysu. Tym czynnikiem jest patriotyzm, ale jest to wartość niewymierna. Nie można go nadużywać dla celów publicznych, bo jest własnością indywidualną każdego Polaka.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#PosełIzydorAdamski">Wybitny polityk i działacz chłopski Wincenty Witos powiedział swego czasu: „Polska nie tylko jest naszym największym dobrem, ale naszą wspólną własnością i taką musi pozostać. Nie jest ona także niczyim darem, ani z niczyjej nie powstała łaski, jest dziełem długich, mozolnych i krwawych wysiłków narodu polskiego”.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#PosełIzydorAdamski">U schyłku swego życia Witos w ostatniej swej odezwie do chłopów, a było to w połowie 1945 roku, napisał: „Zbytecznym byłoby podkreślać, jak wielkie przed nami stanęło zadanie; albo będziemy wolnymi obywatelami swego suwerennego państwa, albo niewolnikami przez świat pogardzanymi. Tu się nikt nie powinien uchylać od współpracy, odgrywać roli widza ani być odsunięty bez żadnych powodów. Zachowanie się nasze musi być pełne godności i honoru, pracy naszej muszą towarzyszyć zgoda, i wytrwałość. Bez tego żadne wielkie dzieło nie może być stałym, silnym i trwałym, a Polska powinna trwać wiecznie”. Myśli te nie utraciły aktualności i dziś w okresie kryzysu autorytetów politycznych, do tych słów odwołują się liczni ludowcy poszukujący drogowskazów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! W tej sali wielokrotnie w gorących miesiącach tego lata i jesieni — tak jak dziś — padały oświadczenia, że nie ma innej drogi wyjścia z kryzysu politycznego, społeczno-ekonomicznego i moralnego, w jakim znalazł się nasz kraj, jak zdecydowana i konsekwentna realizacja porozumień podpisanych przez Rząd z załogami robotniczymi w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu. Owa umowa społeczna zawarta w powadze narodowych symboli i obywatelskiej odpowiedzialności za naród i kraj — w takiej samej powadze i odpowiedzialności obu stron musi być spełniana, gdyż właśnie ona warunkuje wiarygodność przyrzeczeń i czynów, odbudowy zaufania, sprzężenia sił do odrodzenia moralnego i gospodarczego tak potrzebnego w każdym okresie społecznego rozwoju, a szczególnie dziś przy spiętrzeniu trudności w gospodarce. Stronnictwo Demokratyczne dwa miesiące temu na XXI plenarnym posiedzeniu Centralnego Komitetu oświadczyło, że wraz z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym będzie politycznym współgwarantem realizacji porozumień.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Oświadczenie to podyktowane odpowiedzialnością za losy kraju i narodu, oparte zostało na głęboko zakorzenionym w ideologii i współczesnym programie Stronnictwa Demokratycznego przekonaniu, że tylko demokracja i postęp warunkują pozytywne przemiany w procesie kształtowania i rozwoju socjalizmu w naszym kraju. Dlatego jesteśmy za pełną i rzetelną realizacją porozumień, za szeroką i stalą konsultacją ze społeczeństwem proponowanych w porozumieniach rozwiązań, za systematyczną i wszechstronną informacją społeczeństwa o postępie w spełnianiu porozumień oraz o realnych podstawach i warunkach ich urzeczywistniania.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Czym jest umowa społeczna? Jest historycznie znaną formą układu społecznego, w którym wszystkie strony porozumienia potwierdzają swoje prawa i swoje obowiązki. Na czym opiera się umowa społeczna? Na wzajemnym zaufaniu, na woli spełniania przyjętych zobowiązań, na działaniach służących ich realizacji. Skala i zakres polskiej umowy społecznej nie mają precedensu w naszej teorii i praktyce. Stanowią historyczną szansę zapewnienia — w oparciu o podstawy i zasady ustroju socjalistycznego — autentycznego udziału narodu, wszystkich sił politycznych i społecznych, wszystkich ludzi pracy we współrządzeniu państwem i współdecydowaniu o jego sile moralnej i gospodarczej, o jego rozwoju i losach, o drogach i możliwościach wyprowadzenia kraju z kryzysu. Dlatego właśnie Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — jako najwyższe przedstawicielstwo narodu — ma prawo i obowiązek we wszystkich formach swej pracy badać i kontrolować wnikliwie i konsekwentnie przebieg, realizacji przez Rząd i poszczególne resorty podjętych wobec społeczeństwa zobowiązań oraz zasadność, a także celowość proponowanych reform. Sejm powinien zobowiązać Rząd do przedłożenia koncepcji działań społeczno-ekonomicznych i organizacyjnych zapewniających doraźną i długofalową realizację zapisów porozumień. Tylko oparcie ich o plan społeczno-ekonomiczny i budżet państwa, o właściwy podział dochodu narodowego może gwarantować realność i zabezpieczenie realizacji porozumień.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Przedstawiona przez Rząd informacja odnosi się do określonego etapu realizacji porozumień w trzech ich płaszczyznach — zabezpieczenia prawa ludzi pracy do współrządzenia krajem, poprawy warunków życia obywateli, wzmocnienia gospodarki, jako podstawy ekonomicznej porozumień. Trzeba podkreślić starania Rządu o szeroki zakres działań, przy dużej rozpiętości potrzeb, narosłych zaniedbań i nieprawidłowości, skali żądań i niecierpliwości społecznej oraz krótkich terminów realizacji. Obserwujemy te starania i odnotowujemy je z uwagą. Trzeba jednak wymagać — również od Rządu — szybszych reform gospodarczych, otwartości na propozycje różnych grup ekspertów i specjalistów, kompleksowego. międzyresortowego działania, a nie tylko zabezpieczenia newralgicznych odcinków gospodarki. Trzeba także wymagać równoległego rozwiązywania, wraz ze sprawami gospodarczymi, ogromnie ważnych dla kondycji psychicznej i moralnej narodu zagadnień infrastruktury społecznej, stałego weryfikowania — w oparciu o społeczne sondaże i odczucia — decyzji nietrafnych, podejmowanych w pośpiechu i nerwowości, wreszcie pobudzania do operatywnej działalności wszystkich ogniw administracji państwowej i gospodarczej, centralnej i terenowej. Czy nie można było no. uniknąć konfliktu wokół realizacji porozumień w odniesieniu do środowisk oświaty, kultury i służby zdrowia? Jest rzeczą bezsporną, że oceniając dotychczasowy przebieg realizacji porozumień i wypełniając funkcje kontrolne, mamy obowiązek formułowania stanowiska w sprawie czasu i metod realizacji ustaleń jeszcze nie wykonanych. Chodzi o jak najpełniejsze spożytkowanie wszystkich, bogatych doświadczeń z dotychczasowych prac, a zwłaszcza o włączanie do dalszych działań coraz szerszego kręgu zorganizowanych środowisk, stojących na gruncie pełnego urzeczywistniania obowiązującej nas wszystkich umowy społecznej, szczególnie związków zawodowych. Będzie to przecież urzeczywistnianie demokracji w praktyce społeczno-gospodarczej. Rząd powinien w swych działaniach odwołać się do wszystkich grup inteligencji, do ich wiedzy, przygotowania, umiejętności i doświadczeń. Spożytkowanie potencjału intelektualnego i twórczego, jakim dysponuje nasz naród — robotnicy, chłopi, inteligencja — może zaowocować nowymi rozwiązaniami, korzystnymi dla gospodarki i życia społecznego. Trzeba stworzyć organizacyjne formy autentycznego wykorzystania twórczych inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! Wyprowadzenie kraju z kryzysu społecznego i gospodarczego wymaga działań doraźnych i systemowych. Wielokrotnie na nie wskazywaliśmy, także w Stronnictwie Demokratycznym, przedstawiając konkretne rozwiązania, uczestnicząc w ich realizacji. W imieniu Klubu Poselskiego zwracam uwagę na trzy ogromnie ważne płaszczyzny działań, które uruchomione już dziś, a realizowane świadomie i konsekwentnie, mogą przyczynić się do złagodzenia społecznego napięcia.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Pierwsza płaszczyzna działań odnosi się do natychmiastowego odrzucenia nieżyciowych oraz krępujących inicjatywę społeczną i gospodarkę narodową przepisów, zarządzeń, sztywnych wskaźników, limitów itp. Konieczne jest także podjęcie zdecydowanej i skutecznej walki z nierzadko dziś jeszcze występującym marnotrawstwem surowców, materiałów, maszyn, ale i sił ludzkich uwikłanych w proces pozorowanych działań. Konieczne jest stworzenie warunków szybkiego ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Druga płaszczyzna wiąże się z oddziaływaniami w sferze psychiki — zwrócił już na to uwagę poseł Izydor Adamski. Na odbudowę psychiki społeczeństwa może dziś wpłynąć informacja pełna, wiarygodna, szybka, propaganda operatywna i zróżnicowana, w której mieścić się będą dwa elementy. Rzetelne pokazywanie zjawisk negatywnych, przyczyn zła, ale również wyjaśnianie tego, co się robi, możliwości rozwiązań, wyjścia z kryzysu. Granica żądań, w tym m.in. płacowych, może być ustalona 'jedynie na podstawie znajomości rzeczywistego stanu gospodarki. Zagwarantowanie społeczeństwu pełnej informacji gospodarczej jest również jednym z warunków opanowania obecnego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Trzecia płaszczyzna działań, na które chciałam zwrócić uwagę, odnosi się do tego wszystkiego, co mieści się w obszarze zawodowej, politycznej, społecznej i osobistej odpowiedzialności każdego z nas, każdego obywatela naszego kraju. Są w niej takie elementy, jak rzetelne wykonywanie obowiązków, spokój, rozwaga, aktywność i odpowiedzialność na każdym stanowisku i w każdym zawodzie. W tej etycznej płaszczyźnie działań jest również wiele elementów, które powinny sprzyjać i wspierać proces realizacji porozumień. Podkreślamy mocno ich znaczenie w praktyce politycznego działania Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! Ekonomiczną podstawą realizacji porozumień jest stan gospodarki i jej przeobrażenia. Mamy w Stronnictwie Demokratycznym pogląd na strukturalne ukształtowanie gospodarki narodowej. Dysponujemy programem, z którym wyjdziemy — wspólnie z naszymi sojusznikami politycznymi — do społeczeństwa, a także włączamy go do podejmowanych już prac Rządu nad reformą systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Klub Poselski pragnie podkreślić, że ważną częścią opracowywanej reformy musi być nowe usytuowanie drobnej wytwórczości. Pełna sfera usług oraz drobna wytwórczość mogą i powinny stać się ważnym składnikiem podnoszenia sprawności gospodarowania i poprawy jakości życia całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! Stronnictwo Demokratyczne, wierne swym tradycjom i współczesnemu programowi, uważa, że zasadnicze znaczenie dla wszystkich procesów społecznych i gospodarczych ma konsekwentne urzeczywistnianie demokracji. Wymaga to nowej praktyki funkcjonowania systemu demokracji socjalistycznej w Polsce, a więc funkcjonowania systemu politycznego, organów przedstawicielskich i samorządowych, wszystkich ogniw związkowych, organizacji społecznych, związków twórczych i młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">W tych ogromnie ważnych dziedzinach duże znaczenie mają wspólne dokonania w przywracaniu konstytucyjnych uprawień Sejmu i organów przedstawicielskich. Niezwykle ważne jest przestrzeganie zasad porozumień w działaniu władzy terenowej. Wiąże się z tym przestrzeganie prawa, egzekwowanie odpowiedzialności za sposób sprawowania władzy i wykorzystywania posiadanych uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Ważna częścią realizowanej umowy społecznej jest odnowa ruchu związkowego. Samorządne, niezależne, autonomiczne związki zawodowe, stojące na gruncie zasad ustroju socjalistycznego, są autentyczną siłą społeczną i ważnym ogniwem demokracji socjalistycznej. Chodzi o to, by w procesie dokonujących się przeobrażeń ruch związkowy, coraz lepiej broniąc interesów ludzi pracy, coraz pełniej godził obronę interesów grupowych z interesem ogólnospołecznym, aby związki zawodowe stale uczestniczyły w kształtowaniu i kontroli polityki społeczno-gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Członkowie Stronnictwa Demokratycznego z zadowoleniem przyjęli rejestrację Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w przekonaniu, że związek ten będzie coraz skuteczniej uczestniczył w procesach przemian i odnowy życia publicznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#PosełKrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! Zastanawiamy się dzisiaj jak chronić odnowę przed każdym niebezpieczeństwem. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego stwierdza, że tę ochronę i gwarancję stanowi stałe i konsekwentne urzeczywistnianie demokracji, autentyczna i szeroko rozumiana samorządność społeczeństwa. Gwarancję tę stanowi również rzetelny wysiłek Rządu na rzecz realizacji umowy społecznej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma Prezes Najwyższej Izby Kontroli Mieczysław Moczar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Ustawą Sejmu z dnia 8 października bieżącego roku Najwyższa Izba Kontroli została ponownie podporządkowana Sejmowi, a jej działalność oparto na zasadach kolegialności. W związku z tym Rada Państwa powołała kolegium Najwyższej Izby Kontroli, które na swoim pierwszym. posiedzeniu zobowiązało mnie do poinformowania Wysokiej Izby, w oparciu o wyniki bieżące prowadzonych kontroli, o nasuwających się uwagach, dotyczących wielu podstawowych problemów naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Obywatele Posłowie! Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju jest, jak wiadomo, niezmiernie trudna. Wicepremier Jagielski określił ją wczoraj, że jest po prostu groźna. Złożyło się na to wiele przyczyn, które naświetlane są mniej lub więcej burzliwie w różnych okolicznościach.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Naświetlił je również na VI Plenum bardzo wnikliwie i rzeczowo Komitet Centralny naszej partii. A mimo to nadal sytuacja się komplikuje. Gospodarka ' narodowa nadal wypierana jest jak gdyby z premedytacją na ślepy tor. Organizowane są zdumiewająco nierozsądne strajki. Produkcja spada, rynek biednieje, pieniądz się dewaluuje, a rozsądni ludzie w całym kraju zapytują: i co dalej?</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Najwyższa Izba Kontroli notuje nierzadkie przypadki anarchistycznego postępowania w zdejmowaniu ludzi z kierowniczych stanowisk w zakładach pracy, nie pozwalając, jeżeli by nawet taka konieczność zachodziła. a niewątpliwie zdarza się to często — potem będę mówić o tym — uczynić tego w sposób normalny, nie zakłócający i tak już niezmiernie trudnej sytuacji w gospodarce narodowej, w przemyśle, w którym płace rosną, zużycie energii rośnie, a produkcja w sposób zastraszający spada. To znaczy kręcą się maszyny, lecz nie produkują.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wicepremier Jagielski w swoim wystąpieniu podał straty — już tu notowane — wynoszące około 90 mld zł powstałe w minionych czterech miesiącach. Nie chciałbym mieć racji, że kraj nasz z premedytacją spychany jest na bezdroża.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Jako aktywista partyjny i zarazem Prezes Najwyższej Izby Kontroli muszę stwierdzić, że od lat informowaliśmy o tych problemach, które porażały nasze życie społeczne i państwowe. Badaniami obejmowaliśmy główne, rzutujące w zasadniczy sposób na rozwój gospodarczy kraju, problemy i prowadziliśmy je w takiej ilości jednostek, że upoważniało to do uogólnienia zasygnalizowanych zjawisk. W dokumentach tych dostatecznie jasno przedstawione były negatywne zjawiska występujące w gospodarce narodowej. Niestety, brak było skutecznej reakcji na sygnalizowane przez nas zagadnienia. Najbardziej boli nas, starych komunistów, że prawda, że racja nie miała wówczas dostatecznej siły przebicia.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Kontrola przeprowadzona na przełomie lat 1978/1979 wykazała zapasy maszyn i urządzeń inwestycyjnych, które tworzyły się w okresie kilkuletnim. Przez wiele lat rosły nakłady na zakupy nowych maszyn i urządzeń dla przemysłu. Dzisiaj powszechnie wiadomo, że ogólna wartość maszyn i urządzeń nie przekazanych do eksploatacji, na koniec marca 1980 roku wyniosła ponad 50 mld zł, w tym z importu ponad 34 mld zł. Dzisiaj mówi się o tym w telewizji, a ludzie denerwują się, że można było do tego dopuścić. I to jest prawda, ale należałoby o tym mówić również i pokazywać to w telewizji kilka lat temu.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wiele nie zagospodarowanych maszyn i urządzeń, a nawet kompletnych linii technologicznych, utraciło gwarancję zagranicznych dostawców lub straci je przed przekazaniem do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">I tu chciałbym z ogromną siłą podkreślić, jak gdyby ostrzec, że jedną z głównych przyczyn tego stanu rzeczy był fakt, że uchwały podjęte przez Prezydium Rządu i Radę Ministrów nie podlegały w zasadzie reasumpcji, z chwilą podejmowania następnej uchwały. Tu właśnie w całej okazałości tkwił woluntaryzm powszechnie dziś podkreślany.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Najwyższa Izba Kontroli systematycznie badała zagospodarowanie i wykorzystanie majątku produkcyjnego w przemyśle. W wielu kontrolowanych zakładach stwierdzono nie wykorzystywanie maszyn i urządzeń spowodowane nie tylko przyczynami obiektywnymi, których nam — jak wiadomo — nie brakuje, przeciwnie, mamy ich bardzo wiele. Na niski stopień wykorzystania tych maszyn i urządzeń miały duży Wpływ zła organizacja pracy, szczególnie w zakładzie, w instytucie, na zapleczu naukowo-technicznym, które jest bardzo w Polsce rozwinięte, zaniedbania w gospodarce remontowo-konserwacyjnej, jak również nie przemyślane decyzje dotyczące zmian asortymentu i profilu produkcji. Pełniejsze wykorzystanie rezerw kryjących się w nie zainstalowanych maszynach i urządzeniach powinno przyczynić się do szybszego wzrostu produkcji, bez dodatkowego angażowania środków na nowe inwestycje. Mamy ogromne rezerwy, o których najlepiej wiedzą technicy i inżynierowie, i do nich powinniśmy zaapelować.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W tej chwili szeroko dyskutowany jest problem kooperacji. Na ten temat Najwyższa Izba Kontroli przedstawiała od lat krytyczne materiały. Wielu ludzi zatrudnionych w zakładach — pomagających NIK — przeciwstawiało się przekazywaniu kooperantom wykonania takich elementów i podzespołów, które bez większych trudności mogły być wyprodukowane we własnym zakresie. Na pewno ułatwiłoby to wykonanie zadań planowych, przy mniejszym angażowaniu własnej robocizny. Wiele uwagi poświęcaliśmy także nie wywiązywaniu się przez kooperantów z przyjętych zobowiązań, nieterminowym dostawom, wycofywaniu się z umów oraz niskiej jakości wyrobów. Dezorganizowało to produkcję oraz wymagało często dodatkowego importu wyrobów kooperacyjnych. Niestety, jak dotąd, danie słowa przez poważnych ludzi, ba, podpisanie zobowiązania, nie jest dziś dostatecznym argumentem w naszym codziennym życiu.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Na przykład w 1979 r. nie przekazano do eksploatacji 10 statków, a 16 statków dostarczono z kilkumiesięcznym opóźnieniem. Jedną z głównych przyczyn tego stanu było nie otrzymanie od kooperantów dostaw zespołów i elementów na sumę ok. miliarda złotych, w tym za 670 mln zł z zakładów kooperacji wewnętrznej przemysłu okrętowego. Niestety, nikt nawet nie poczerwieniał z tego powodu, nie zarumienił się. W tej sytuacji import kooperacyjny dla przemysłu okrętowego musiał być zwiększony o ok. 800 mln zł, blisko miliard, ponad pierwotne założenia. Taka organizacja pracy nie mogła nic dobrego wróżyć. Brakuje nam, jak wspomniałem, obrony swojego własnego słowa i obowiązku. No i oczywiście nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Również problematykę licencji porusza się obecnie na wielu posiedzeniach komisji i zgromadzeniach ekspertów, dyskutuje się nad celowością i trafnością zakupu licencji i nad ich wykorzystaniem.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Najwyższa Izba Kontroli w ostatnich latach wielokrotnie przy pomocy rzeczoznawców badała sprawę zakupu i zagospodarowania licencji zagranicznych oraz osiągania z tego tytułu efektów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W ostatnich 5 latach zakupiono 200 licencji, co stanowi 33% ogólnej liczby i 55% wartości licencji zakupionych w okresie powojennym. Stwierdzono, że dokonywano zakupów bez wymaganej opinii Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, względnie zasięgano opinii już po zawarciu umów licencyjnych. W latach 1976–1979 dotyczyło to 44% zakupionych licencji. W tej sytuacji nieskoordynowany, często przypadkowy zakup licencji uniemożliwiał podejmowanie z odpowiednim wyprzedzeniem działań decydujących o sprawności zagospodarowania licencji. Rezultatem tego było — jak wynika z ustaleń kontroli — że żadna z 50 badanych licencji nie przyniosła w zakładanym, terminie przewidywanych efektów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wyniki kontroli wykazały także wiele nieprawidłowości w działalności postlicencyjnej, rozumianej jako doskonalenie i przetwarzanie rozwiązań przedmiotu licencji we własnym zapleczu naukowo-badawczym. I mimo że to zaplecze jest w naszej gospodarce narodowej ogromne, to, po „zestarzeniu się” rozwiązań technicznych licencji zakupionych, zachodzi potrzeba zakupu nowych na wyroby o tym samym lub podobnym przeznaczeniu. Na pewno jest się nad czym zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Nie mamy też osiągnięć w eksporcie naszych licencji. W całym okresie powojennym sprzedano 111 licencji. Ich wartość wyniosła 22 mln dol., co uważam za problematyczne, przy wydatkach na import licencji wynoszących ok. 800 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Tego rodzaju zjawiska były wielce niekorzystne dla naszej gospodarki i rozdział ten należy zamknąć. Lecz kto to ma zrobić? Osobiście uważam, że obowiązek ten stoi w całej rozciągłości przed polską nauką.</u>
          <u xml:id="u-61.18" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Czas już najwyższy, ażeby miliardowe wydatki na zakup na rynkach zagranicznych maszyn, urządzeń i licencji były akceptowane przez parlament, który wysłucha uzasadnienia nie tylko właściwych ministrów, lecz również ludzi nauki, praktyków i organizatorów życia gospodarczego. Wówczas na pewno nie dopuści się do takich anomalii w gospodarowaniu, jakie w tej chwili mają miejsce.</u>
          <u xml:id="u-61.19" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Jednym z newralgicznych problemów naszej gospodarki jest działalność inwestycyjna. Szeroko dyskutuje się sprawę przeinwestowania i podjęcia środków łagodzących skutki tej polityki. Ostatnio Rada Ministrów problematykę tę rozpatrywała. I podjęła właściwe decyzje.</u>
          <u xml:id="u-61.20" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Najwyższa Izba Kontroli w swoich planach kontrolnych na 1981 r., zgodnie z uchwałą VI Plenum KC PZPR, sprawy te będzie badała ze szczególną uwagą i jestem przekonany, że otrzymamy od aktywu społecznego właściwe, rozumne wsparcie, a między innymi od Związku „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-61.21" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Z przykrością muszę stwierdzić, że przeprowadzona na przełomie ubiegłego i bieżącego roku kontrola 21 inwestycji przemysłowych o wartości kosztorysowej 12,3 mld zł i o projektowanej docelowej wartości produkcji prawie 10 mld zł w skali rocznej wykazała, że ustalone na bieżący rok terminy przekazania 17 inwestycji były nierealne bądź zagrożone. Powoduje to opóźnienie uzyskania produkcji około 6 tys. ton papieru, 30 min m2 papy, 30 tys. ton lepiku, 31 tys. m3 sprężonych rur ciśnieniowych oraz m.in. 1600 kombajnów dla rolnictwa. Wyżej wymienione pozycje były uwzględnione w planie.</u>
          <u xml:id="u-61.22" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Z ustaleń kontroli wynikało, że do przyczyn opóźnień zaliczyć należy także zmiany zakresu rzeczowego, dokonywane w trakcie realizacji inwestycji, opóźnienia i błędy w projektowaniu, niezapewnienie koniecznych nakładów, niedostateczny potencjał budowlano-montażowy i inne nieprawidłowości w wykonawstwie. Tu aż się prosi, ażeby z tej trybuny Wysokiego Sejmu zaapelować do nadzoru technicznego i powiedzieć mu, że niezależnie od wielu trudności, to gros winy ciąży jednak na ich barkach.</u>
          <u xml:id="u-61.23" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Szczególnie niepokojąca jest sytuacja w uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym. Według danych sprawozdawczych za okres 10 miesięcy br., zadania — wydatnie zresztą obniżone — wykonano zaledwie w ok. 45%. Mówił o tym wicepremier Jagielski. Decydowało o tym. przede Wszystkim wykańczanie w szerokim zakresie licznych budynków zaliczonych do wykonania planu 1979 r.</u>
          <u xml:id="u-61.24" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Zaliczenie do wykonania planu budynków nie zakończonych w danym roku kalendarzowym, występowało w dużych rozmiarach, zwłaszcza w latach 1975–1979. Najwyższa Izba Kontroli powiadamiała o tym już od 1974 r. naczelne i terenowe organy administracji państwowej. Obecnie Komitet Centralny, osobiście I Sekretarz partii towarzysz Kania, kategorycznie zabronił posługiwania się wszelaką fikcją. Ale przy okazji przypomnieć należy nadzorowi technicznemu oraz wszystkim zatrudnionym, że pracujemy wolno, niedbale i obok podziękowania dla tych, którym się należy, zwracamy się z pretensją do tych, którzy na nią zasługują.</u>
          <u xml:id="u-61.25" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W okresie dwóch miesięcy do NIK napłynęło bardzo dużo, bo ok. kilku tysięcy listów od organizacji politycznych i związkowych oraz od obywateli informujących nas o wielu nieprawidłowościach, a nawet nadużyciach dokonanych przez osoby, które w minionych latach budowały domy jednorodzinne i letniskowe. Wobec tak masowego napływu informacji postanowiłem powołać zespół na czele z wiceprezesem NIK dla koordynowania prac kontrolno-wyjaśniających, wszystkich zainteresowanych organów kontroli i rewizji, w tym przede wszystkim organów kontroli finansowej.</u>
          <u xml:id="u-61.26" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Odpowiednie zespoły zostały powołane przez okręgowe delegatury NIK we wszystkich województwach na terenie kraju i rozpoczęły swoją działalność.</u>
          <u xml:id="u-61.27" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że kontrolą obejmujemy stopniowo wszystkie budzące zastrzeżenia opinii społecznej prywatne inwestycje budowlane, z wyłączeniem domów zbudowanych na wsi przez rolników. W trakcie badań kontrolnych szczególną wagę przywiązuje się do wyjaśnienia legalności pochodzenia środków finansowych, legalności zakupu materiałów budowlanych, z których wznoszono poszczególne obiekty. W zasięgu zainteresowań aparatu kontroli znalazły się i takie sprawy, jak: legalność zdobycia działek budowlanych, pozwoleń na budowę, prawidłowość opłat za infrastrukturę (budowa dróg, wodociągów, podłączeń sieci energetycznej itp.) oraz prawidłowość, zgodna z obowiązującymi przepisami, opłat finansowych na rzecz skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-61.28" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Mimo że zadanie, które podjęliśmy, jest bardzo pracochłonne i wymaga czasu — to już w oparciu o dotychczasowe wyniki badań mogę stwierdzić, iż w tej dziedzinie mamy do czynienia z poważnym naruszeniem obowiązujących przepisów prawa, a nawet w pewnych przypadkach z naruszeniem noszącym znamiona przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-61.29" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Na przykład w czerwcu i lipcu br. na terenie urzędów gminnych w Serocku i Wildze w toku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, iż aż około 30% domów letniskowych zbudowanych zostało bez zezwoleń odpowiednich władz i bez wniesienia w związku z tym odpowiednich opłat. Zarówno działki budowlane, jak i wzniesione domy letniskowe nie były opodatkowane, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Po prostu jest to anarchia.</u>
          <u xml:id="u-61.30" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Zobowiązaliśmy urzędy wojewódzkie do podjęcia działań w celu zahamowania samowoli budowlanej oraz nałożenia i ściągnięcia należnych opłat z zastosowaniem odpowiednich sankcji karnych. Konkretnie prowadzone jest w urzędach wojewódzkich wykonanie naszych zaleceń.</u>
          <u xml:id="u-61.31" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W województwie stołecznym warszawskim badana jest również sprawa wykonanego na koszt państwa uzbrojenia terenów pod budownictwo letniskowe około 260 domków, w rejonie gminy Wiązowna oraz Zalewu Zegrzyńskiego. W województwie poznańskim prowadzona jest kontrola legalności budowy domów jednorodzinnych i letniskowych oraz zasadność wykupu przez państwo i odsprzedaży domów jednorodzinnych osobom prywatnym. W jednej z miejscowości województwa radomskiego w minionych trzech latach za wiedzą władz wojewódzkich, niestety, wydatkowano kilkanaście milionów złotych między innymi na wybudowanie 5 km dróg asfaltowych i utwardzonych cementem, studni głębinowych, sieci kanalizacyjnej i wodno-kanalizacyjnej, stacji „Trafo” i linii energetycznej, a także wykonano groblę na przyległym stawie rybnym. Inwestycja ta wykonana była pod pozorem stworzenia ośrodka wypoczynku świątecznego dla ludności miasta Radomia. W trakcie badań okazało się, że w ten to sposób uzbrojono 3,5 ha ziemi i podzielono na 21 działek indywidualnych oraz udostępniono, z naruszeniem prawa, osobom zamieszkałym w Radomiu i między innymi w Warszawie. Kontrola jest w toku. Koszty z kasy państwa równają się kilkunastu milionom złotych.</u>
          <u xml:id="u-61.32" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Zakończyliśmy kontrolę w 17 kopalniach, między innymi na zlecenie „Solidarności”, oraz w przedsiębiorstwach wykonawczych śląskiego zagłębia węglowego i stwierdziliśmy, że wykonano na koszt kopalń i innych zakładów wiele robót przy budowie domów jednorodzinnych i letniskowych, a także wiele prac związanych z luksusowym wystrojem wnętrz prywatnych mieszkań osób, które zajmowały kierownicze stanowiska w przedsiębiorstwach, zjednoczeniach, w Ministerstwie Górnictwa, a także w jednostkach spoza tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-61.33" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Badamy również decyzję wojewody katowickiego, dotyczącą wybudowania z funduszu województwa ponad 100 domów jednorodzinnych, w których zamieszkała część kadry kierowniczej, różni specjaliści oraz ludzie nauki.</u>
          <u xml:id="u-61.34" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W wyniku dotychczasowych ustaleń, odwołano na nasz wniosek 17 osób z kierowniczych stanowisk, zapewniono — zgodnie z obowiązującymi przepisami — ściągnięcie środków finansowych na rzecz państwa; kilka spraw skierowano do prokuratury, celem wszczęcia śledztwa i pociągnięcia osób winnych do odpowiedzialności karnej.</u>
          <u xml:id="u-61.35" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W odniesieniu do domów jednorodzinnych wybudowanych ze środków województwa, podjęto decyzję o natychmiastowym przekazaniu ich właściwej spółdzielni mieszkaniowej. Spółdzielnia ma obowiązek obliczyć rzeczywiste koszty wybudowanych obiektów i w oparciu o obowiązujące przepisy obciążyć tymi kosztami każdego użytkownika.</u>
          <u xml:id="u-61.36" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Chcę tu dodać, że w niektórych przypadkach wysuwane zarzuty okazały się zwykłym pomówieniem i w wyniku szczegółowych badań ludzie, których to dotyczyło, zostali z tego oczyszczeni.</u>
          <u xml:id="u-61.37" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Podobne zjawiska z mniejszym lub większym nasileniem występują również na terenie innych województw.</u>
          <u xml:id="u-61.38" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Czuję się w obowiązku oświadczyć Wysokiemu Sejmowi, że wszystkie przypadki związane z naruszeniem prawa będą przez aparat kontroli wnikliwie i systematycznie badane i wyjaśniane, a winni będą pociągani do odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-61.39" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Nie podniosłem tu szerokiego marginesu spraw dotyczących osób nie zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy i administracji państwowej. Osoby te, wykorzystując sprzyjające okoliczności, wybudowały wiele wyróżniających się luksusem obiektów, uchylając się jednocześnie od należnych opłat na rzecz skarbu państwa. Tymi sprawami zajmują się — równolegle do prowadzonych przez NIK kontroli — odpowiednie służby Ministerstwa Finansów.</u>
          <u xml:id="u-61.40" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Jednocześnie dodam, że każdy uczciwy obywatel PRL, który zgodnie z prawem i za uczciwie zapracowane pieniądze zbudował sobie dom jednorodzinny, bądź też letniskowy, może sobie spokojnie w nim mieszkać.</u>
          <u xml:id="u-61.41" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Państwo nasze, rozwiązując trudne problemy mieszkaniowe, liczy na dalszy duży udział społeczeństwa w budownictwie domów jednorodzinnych i stwarza bardziej, aniżeli dotąd, korzystne warunki, w tym kredytowe, właśnie temu budownictwu.</u>
          <u xml:id="u-61.42" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Kilka słów jeszcze o rolnictwie, które było wczoraj przedmiotem debaty. W ostatnim okresie kierownictwo państwowe i partyjne, a przede wszystkim całe społeczeństwo jest naprawdę. poważnie zaniepokojone katastrofalnym stanem rolnictwa w Polsce. Rok 1980 jest dla nas wyjątkowo nieprzychylny. Nie będę w swoim wystąpieniu rozwijał i uzasadniał tych problemów, bowiem na porządku dziennym dzisiejszych i wczorajszych obrad sprawy rolnictwa zostały odrębnie przez Ministra Kłonicę omówione. Ale Rząd powinien podjąć postanowienia, ażeby cała gospodarka narodowa należycie wykonała swoje obowiązki wobec rolnictwa. To, co w tej chwili czynimy, to dopiero pierwsze kroki, a przed nami trudna z różnych powodów, uciążliwa droga, na której należy być bardzo wytrzymałym i konsekwentnym.</u>
          <u xml:id="u-61.43" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Życie nas zmusza, ażeby parlament twardo egzekwował wspomniane obowiązki przemysłowi zlecone i we właściwym czasie, bo to jest bardzo ważne. Mówię o tym dlatego, bowiem w okresie lat 1976–1979 średnioroczne tempo wzrostu produkcji traktorów, maszyn i narzędzi rolniczych było niższe o prawie 2% niż w latach 1960–1970. Dodać należy, że dla utrzymania we względnej sprawności technicznej traktorów i maszyn, rolnictwo nie otrzymywało potrzebnych części zamiennych, ogumienia i akumulatorów. O tym była mowa również bardzo szeroko w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-61.44" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Główną przyczyną niedostatecznych dostaw ciągników, których w bieżącym pięcioleciu zabraknie w stosunku do planu ok. 60 tys. szt., jest opóźniony rozwój i przebudowa przemysłu ciągnikowego.- Rozpoczęta w 1975 roku przebudowa zakładów w Ursusie, która do chwili obecnej pochłonęła około 40 mld zł, tj. prawie 60% docelowych nakładów określonych w założeniach techniczno-ekonomicznych i zaawansowaniu rzeczowym inwestycji w ok. 55%, nie przyniosła dotąd oczekiwanych efektów — taka jest prawda. Produkcja nowego ciągnika Massey Ferguson Perkins, która już w 1978 r. miała osiągnąć 4 tys. sztuk, a w 1980 r. — 55 tys. sztuk, nie przekroczy w okresie minionych 2,5 lat 2400 sztuk, wykonanych głównie w oparciu o importowane części. O wadze tej inwestycji mowa była w dniu wczorajszym.</u>
          <u xml:id="u-61.45" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Niedostateczne było także zaopatrzenie w nawozy mineralne, wapno nawozowe i środki ochrony roślin, dodatki chemiczne do pasz, węgiel itp. W sumie w okresie bieżących 5 lat zabraknie, w stosunku do planowanych dostaw, około 3,5 mln ton nawozów mineralnych, które — jak oblicza się — mogłyby dać kilkanaście milionów ton zbóż.</u>
          <u xml:id="u-61.46" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Szczególnie dużo zastrzeżeń budzi system inwestowania w rolnictwie. Nakłady na inwestycje produkcyjne W rolnictwie wzrosły co prawda w latach 1975–1979 o około 17%, lecz od 1978 r. wykazywały wyraźną tendencję spadkową. Niskie i niedostateczne w stosunku do potrzeb było również tempo ich wzrostu. Dla porównania: wartość produkcyjnych środków trwałych w gospodarce narodowej wzrosła w latach 1975–1979 o 41%, a w rolnictwie wzrost ten wyniósł tylko 8%.</u>
          <u xml:id="u-61.47" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Od wielu lat Najwyższa Izba Kontroli sygnalizowała kierownictwu państwowemu i politycznemu niepokojące zjawisko wykazywania w sprawozdaniach statystycznych korzystniejszych wyników gospodarczych od rzeczywiście osiąganych przez przedsiębiorstwa i jednostki nadrzędne.</u>
          <u xml:id="u-61.48" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Ujawnione to było podczas kontroli różnych zagadnień gospodarczych, a ostatnio w toku odrębnej kontroli przeprowadzonej w 323 jednostkach 13 resortów. Stwierdzono, że ponad 72% tych jednostek sporządzało w nierzetelny sposób sprawozdania dotyczące wielkości produkcji i eksportu, przebiegu inwestycji i zagospodarowania maszyn oraz wykorzystania środków, produkcji w przemyśle, budownictwie, rolnictwie i transporcie.</u>
          <u xml:id="u-61.49" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Ujemnymi skutkami ekonomicznymi fałszowania sprawozdań były liczne wypłaty nienależnych premii i nagród, ukrywanie przekroczeń funduszu płac oraz zniekształcanie relacji ekonomicznych, wprowadzające W błąd ośrodki planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-61.50" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Główną przyczyną nierzetelności sprawozdań były: zaniedbania nadzoru nad organizacją sporządzania i obiegu dokumentów źródłowych, tendencje do wyolbrzymiania rzekomych osiągnięć oraz nie egzekwowanie odpowiedzialności, nawet w przypadkach ujawnienia nierzetelnej sprawozdawczości. A przecież prawda w sprawozdawczości, statystyce, informacji — to warunek konieczny i nieodzowny wszelkich procesów naprawy.</u>
          <u xml:id="u-61.51" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">I ci, którzy poważnie traktują odnowę naszego życia, muszą stać się przykładem dla innych, że w gospodarce narodowej tak, jak na froncie, kłamać nie można. To jest również celem naszej partii w odnowie naszego życia partyjnego.</u>
          <u xml:id="u-61.52" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">W dyskusjach na temat poprawy gospodarki wiele uwagi zwraca się na błędy w planowaniu i zarządzaniu, które uważane są za główną przyczynę niepowodzeń. Jest to niewątpliwie słuszna, lecz nie jedyna prawda, bowiem niemniej ważna jest sprawa kontroli funkcjonalnej, będącej, jak wiadomo, organiczną, częścią zarządzania. Na tle wieloletnich doświadczeń Najwyższej Izby Kontroli można stwierdzić, że jedną z istotnych przyczyn nieprawidłowego funkcjonowania gospodarki jest nieskuteczna, systematycznie osłabiana kontrola funkcjonalna na wszystkich szczeblach zarządzania, począwszy od majstra a skończywszy na ministrze.</u>
          <u xml:id="u-61.53" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Jest dowiedzione, że nawet najlepsza kontrola, która przychodzi z zewnątrz, nie zastąpi codziennej, bieżącej kontroli funkcjonalnej, która powinna stanowić pierwszy, najbardziej bezpośredni i skuteczny nadzór sprawowany z tytułu zajmowanego stanowiska. Naturalną, rzeczą jest, że komu powierza się kierowanie innymi ludźmi, od tego trzeba odpowiednio więcej wymagać. Wiąże się to z koniecznością egzekwowania odpowiedzialności na wszystkich stanowiskach kierowniczych. Nie może tu być miejsca na pobłażliwość wobec nieudolności, indolencji, ani też na osłanianie demoralizacji i nieuczciwości. Najwyższa Izba Kontroli stwierdza w swych badaniach, że demoralizacja, że nieuczciwość opanowała wielu ludzi, w tym także pełniących niekiedy bardzo po ważne funkcje kierownicze.</u>
          <u xml:id="u-61.54" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wysoka Izbo! Przed całym społeczeństwem, przed wszystkimi instytucjami i organizacjami społeczno-politycznymi stoi naczelny obowiązek czynnego włączenia się w realizację nurtu odnowy, który głównie polegać powinien na konsekwentnym usuwaniu wszystkich przyczyn zaistniałych wypaczeń i deformacji oraz na wypracowaniu takich rozwiązań, m.in. instytucjonalnych, które uniemożliwią powtórzenie się takiej sytuacji. Najwyższa Izba Kontroli w procesie tym będzie aktywnie uczestniczyć i w miarę swoich możliwości służyć jak najlepiej Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-61.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-61.56" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Pozwolę sobie — korzystając z okazji przemawiania w Parlamencie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — w imieniu Rady Naczelnej ZBoWiD, kombatantów II wojny światowej, oznajmić Wysokiemu Sejmowi, że ci, którzy na różnych frontach uczestniczyli, ci, którzy zapisali kartę historii naszego narodu krwią, walką, cierpieniami, a od blisko 36 lat swoją rzetelną pracą są również głęboko zaniepokojeni zaistniałą sytuacją. Wierzą, że pragnienia całego narodu są I tak potężną siłą, że na pewno rozum, a nie chęć awanturnictwa podyktuje jak kształtować się będzie dalej droga rozwojowa naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.57" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wśród. 560 tys. członków ZBoWiD znajdują się członkowie partii, ZSL, SD, bezpartyjni, są wśród nich również organizatorzy związku „Solidarność”, członkowie związków branżowych. Wszyscy wyżej wspomniani oraz ich zwolennicy i przyjaciele to razem ogromna siła społeczno-moralna, która popiera wszystko to, co ściśle związane jest z naszym narodem, jego rozwojem i bogatą jego historią. Dlatego też z trybuny parlamentu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zwracam się do społeczników: lekarzy, architektów, urbanistów, młodzieży, w tym również akademickiej, do górników, kolejarzy, hutników i wszystkich ludzi pracy, ażeby nie od święta widzieli potrzebę kontaktu z kombatantami, lecz widzieli w nich swoje korzenie! Chcemy wśród innych cywilizowanych narodów istnieć jako partner pod każdym względem, a odnowa życia, jaka w tej chwili w naszym kraju trwa, niech kształtuje się i niech poniesie nasze imię jako prekursorów odnowy życia polityczno-społecznego, a nie jako organizatorów gwałtu i przemocy.</u>
          <u xml:id="u-61.58" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wiadomo, że kryzys, który obecnie w tak ostrej formie przeżywamy, nie dotyczy idei socjalistycznej, która jest najbardziej humanitarną, mądrą, przyjazną dla ludzi pracy. I takie jest zdanie klasy robotniczej, chłopstwa i naszej inteligencji. Komuniści i ich przyjaciele nie mają powodów do pokuty. Bo to oni właśnie w życiu naszego narodu przed wojną, w czasie okupacji i w minionych 36 latach odrodzenia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowili pierwszy szereg w walce z sanacją, a kiedy Polska przestała istnieć jako państwo w walce z okupantem hitlerowskim, a po wyzwoleniu swojego kraju pierwsi uczestniczyli w jego jakże trudnej odbudowie.</u>
          <u xml:id="u-61.59" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Ktoś może powiedzieć, że znamy również komunistów, którzy nie zasługują na zaufanie. Tak, to jest prawda! I tacy również znajdowali się w szeregach partii, którzy zdemoralizowani — po prostu wyobcowali się.</u>
          <u xml:id="u-61.60" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Partia w stosunku do nich zajmie stanowisko takie, na jakie sobie swoją postawą zasłużyli. Będzie ono na pewno sprawiedliwe i stanowcze, jeżeli chodzi o odpowiedzialność za popełnione przewinienia.</u>
          <u xml:id="u-61.61" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Ale to wcale nie upoważnia nikogo, absolutnie nikogo do obrażania komunistów, absolutnie nikogo do obrażania ich przyjaciół i sojuszników. Ten zaś kto się na to odważy, nie może być traktowany pobłażliwie.</u>
          <u xml:id="u-61.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-61.63" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Wysoki Sejmie! Z sytuacji ekonomicznej wynika, że, niestety, jutro nie będzie na rynku wewnętrznym lepiej aniżeli jest dziś. Powszechnie więc w społeczeństwie stawiane jest pytanie, kiedy może być lepiej? Pytanie trudne i bardzo ważne, by odpowiedzieć jednym zdaniem i żeby w 100% uwierzono w nie.</u>
          <u xml:id="u-61.64" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Na pytanie to, każdy rozsądny człowiek odpowie, że od nas samych przede wszystkim będzie to zależne.</u>
          <u xml:id="u-61.65" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Nikt nam nic darmo nie da.</u>
          <u xml:id="u-61.66" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Musimy więc sami wypracować nowe wartości, materialne i moralne. Nie dajmy się więc ponieść podnieceniom niekontrolowanym, które nigdy w historii nam Polakom nic dobrego nie przyniosły.</u>
          <u xml:id="u-61.67" who="#PrezesNajwyższejIzbyKontroliMieczysławMoczar">Dziś potrzebna jest aktywna postawa w walce z przejawami wszelkiego zła i dziś, jak wczoraj, znów w pierwszych szeregach znajdą się obok komunistów wszyscy patrioci swojego kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.68" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 30 do godz. 11 min. 20.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wysoka Izbo! Wznawiamy posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kontynuujemy debatę. Udzielam głosu posłowi Ryszardowi Reiffowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#PosełRyszardReiff">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pan Premier Jagielski w przedłożonej wczoraj Wysokiej Izbie informacji o urzeczywistnianiu porozumień zawartych z przedstawicielstwami robotniczymi na przełomie sierpnia i września stwierdził m.in., że znajdujemy się obecnie w obliczu poważnego zagrożenia, które płynie również i z tego, że w licznych wypadkach społeczeństwo rzekomo nie zdaje sobie sprawy z niezwykle trudnej sytuacji gospodarczej kraju, czego dowodem miałoby być nasilanie żądań płacowych i socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#PosełRyszardReiff">Otóż wydaje mi się, że społeczeństwo jest w pełni świadome głębokiego kryzysu, w jaki weszliśmy, a żądań płacowych i socjalnych, mimo iż one rzeczywiście się mnożą, nie nasila, gdyż nie są to nowe, większe żądania, wysuwane przez te grupy zawodowe, których postulaty zostały już uwzględnione, lecz występują z nimi reprezentanci tych zawodów, których podwyżki dotychczas nie objęły. A przecież tego już w chwili przyznania pierwszych podwyżek należało oczekiwać i w związku z tym niecierpliwości społeczeństwa trudno się dziwić. Przy tym dodać tu trzeba, że wiele niepotrzebnych napięć wywołały nie sumy przeznaczone przez Rząd na podwyżki, ale z góry zadekretowany sposób ich podziału, jak ma to miejsce obecnie z kolejarzami.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#PosełRyszardReiff">Jestem najgłębiej przekonany, że społeczeństwo, podobnie jak Rząd, podobnie jak my wszyscy, pragnie przywrócenia nie tylko normalnego, ale przyspieszonego rytmu pracy, ładu i porządku, stabilizacji, bo doskonale rozumie, że jedynie w ten sposób stworzone zostaną warunki umożliwiające odrobienie strat zarówno z ostatnich miesięcy, jak i z ostatnich lat. Bo przecież nie wolno zapominać o tym, że to nie strajki pogrążyły naszą gospodarkę, lecz były one protestem — też kosztownym, to prawda, ale uzasadnionym i potrzebnym — przeciw metodom rządzenia i zarządzania, które tego dokonały. Aby jednak ta upragniona stabilizacja nastąpiła, a po niej przyszedł zdwojony wysiłek produkcyjny, muszą być dopełnione dwa warunki wstępne.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#PosełRyszardReiff">Pierwszy polega na przekroczeniu psychologicznej bariery w stosunkach ruch robotniczy — władza, na odbudowie wzajemnego zaufania. Żeby to osiągnąć, trzeba odejść od półśrodków i niedopowiedzeń, tworzących nastrój niepewności, przyspieszyć podejmowanie decyzji, nie zmieniać ich co kilka dni, trzeba także wyciągnąć szybkie i jednoznaczne konsekwencje wobec tych ludzi z aparatu władzy, którzy nie stosują się do zaaprobowanej przez partię linii porozumienia, hamując lub wręcz przeciwdziałając poczynaniom, czyniącym to porozumienie wiarygodnym w oczach społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#PosełRyszardReiff">W tym miejscu wyraźnie trzeba powiedzieć, że w okresie, który minął od 1 września, tego niezdecydowania i tej niepewności w działaniach Rządu było wiele i dlatego okres ten nie mógł sprzyjać podjęciu przez społeczeństwo takiego wysiłku, jaki byłby w stanie wydźwignąć Polskę z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#PosełRyszardReiff">Powiedział pan Premier, że decyzja Sądu Najwyższego z 10 listopada br. usunęła źródło napięć wokół rejestracji „Solidarności”. Tak, to prawda. Ale prawdą jest również, że poprzedzająca tę decyzję, decyzja Sądu Wojewódzkiego stała się właśnie takim źródłem napięć, a także przyczyną znacznych szkód, bo uczyniła ruch robotniczy bardziej podatnym na przenikanie haseł demagogicznych, głoszących, ze wszystko trzeba załatwiać siłą, że nikomu nie można wierzyć i niczego nie wolno dawać na kredyt, gdyż obietnice nie będą miały pokrycia w faktach, które po nich nastąpią. Nad tymi elementami sytuacji informacja pana Premiera Jagielskiego przechodzi nie zauważając ich. A przecież cały naród nimi żył, wiązały one ręce milionom ludzi, paraliżowały ich pracę. Stąd po tylekroć opisywane, idące od krańca do krańca naszego kraju uczucie ulgi po 10 listopada.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#PosełRyszardReiff">Ale już nazajutrz zostało ono zakłócone. W dramatyczny sposób dały o sobie znać nie załatwione uprzednio problemy pracowników służby zdrowia, oświaty i kultury, nadeszły bardzo złe wiadomości z Częstochowy. W tym drugim wypadku można powtórzyć pytanie, które zadał wczoraj pan Premier, z tym jednak, że trzeba je przeadresować do przedstawicieli władz: jak tam, w Częstochowie, po uzyskaniu przez „Solidarność” osobowości prawnej, przestrzegane było prawo, przestrzegane były zasady ładu społecznego?</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#PosełRyszardReiff">Wiemy, że konsekwencje zostały wyciągnięte. Zbyt późno jednak. Bo szkody, spowodowane nieodpowiedzialnym postępowaniem władz częstochowskich — wymierne nie tylko w złotówkach — są szkodami ogromnymi, które nam wszystkim długo przyjdzie odrabiać.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#PosełRyszardReiff">Mówił wczoraj pan Premier: „Nic, co nowe nie kształtuje się łatwo, nie krystalizuje się bez przeszkód i komplikacji. Rząd nie powiedziałby prawdy, gdyby stwierdził, że wszystkie ogniwa aparatu państwowego i gospodarczego od razu i w całej rozciągłości wykazały zrozumienie dla tej wielkiej kwestii”.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#PosełRyszardReiff">Następnie pan Premier dodał, że również w łonie NSZZ „Solidarność” występowały tendencje niewłaściwe, utrudniające realizację porozumienia. Tak, to także prawda. Ale w pełni popierając wczorajszy apel do „Solidarności” o rozwagę i umiar, o coraz szersze angażowanie się w procesy pracy 4 gospodarowania, trzeba również z tej trybuny zaapelować do Rządu o większą konsekwencję w działaniu, o szybsze podejmowanie decyzji, zgodnych z zawartą umową społeczną, o bardziej skuteczne wyjaśnienie tym ogniwom aparatu państwowego i gospodarczego, które nie wykazują zrozumienia dla tej wielkiej kwestii, że w ich interesie — a przede wszystkim Polski i narodu — leży, by wreszcie to zrozumienie wykazały. Niech „Solidarność” pilnuje ładu i dyscypliny w swych szeregach, a Rząd — w podporządkowanych mu ogniwach. Nie muszę zaś chyba dodawać, dlaczego to drugie zadanie jest — a przynajmniej być powinno — o wiele łatwiejsze od pierwszego.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#PosełRyszardReiff">Kończąc ten punkt, pragnę stwierdzić, że bariera psychologiczna, o której wspomniałem, ciągle jeszcze przed nami. Żeby ją sforsować, trzeba uprzednio uznać nową polską rzeczywistość, zrozumieć nieodwracalność dokonujących się w Polsce zmian i dostrzec w „Solidarności” partnera władzy w zakresie określonym przez niedawno zarejestrowany statut. Te elementy muszą stać się trwałym składnikiem polskiej demokracji socjalistycznej. Muszą zostać wyeliminowane przesłanki, które czynią zasadnymi wątpliwości społeczeństwa co do tego, czy niezależne samorządne związki zawodowe uznawane są z tej przyczyny, iż stanowią pożądane dobro, prowadzące do wyższej fazy rozwoju socjalizmu, czy też z tej, że po prostu uważa się je za zło konieczne.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#PosełRyszardReiff">Drugim warunkiem uruchomienia wszystkich potencjalnych sił, jakimi dysponuje społeczeństwo dla dźwignięcia Polski z kryzysu, jest uporządkowanie gospodarki. I to zarówno w skali perspektywicznej, jak i bieżącej. Jeżeli chodzi o tę pierwszą, to mówił tu wczoraj pan Premier o tym, że Rząd pracuje intensywnie nad projektem planu na rok przyszły i założeń na nadchodzące 5-lecie oraz zapowiedział, że już z nowym rokiem rozpocznie się pierwszy etap realizacji reformy gospodarczej, która stanowić będzie organiczną część opracowywanego programu. Satysfakcja z jaką zapewne wszyscy powitaliśmy tę zapowiedź, nie powinna jednak przesłaniać pewnych wątpliwości, które w opinii publicznej budzi dotychczasowa działalność Komisji DS. Reformy Gospodarczej. Tu także można powtórzyć pytanie, które wczoraj pan Premier skierował pod adresem załóg: czy praca tej Komisji przebiega zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa? O ile społeczeństwu wiadomo — w okresie niemal 2 miesięcy swego istnienia Komisja zdążyła zaledwie podzielić się na kilkanaście grup problemowych i to wg klucza, budzącego duże wątpliwości. Budzi je zresztą — dodam w nawiasie — skład personalny tego gremium, zależny przecież tylko i wyłącznie od władzy.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#PosełRyszardReiff">Dodać należy, że sprawy Komisji zarówno co do składu osobowego, jak i koncepcji nie; były w żadnej formie konsultowane w Sejmie i ominęło go, mimo zabiegów, przywrócę nie mu pozycji konstytucyjnej. Nie wynika to wprawdzie z litery przepisów regulaminowych, ale z ducha intencji autentyzacji ciał wybieralnych.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#PosełRyszardReiff">Oczywiście jakikolwiek pesymizm byłby tu przedwczesny, nie mniej problem dojrzał, go już teraz opinii publicznej wyjaśnić i rozwiać jej, być może iż nieuzasadnione, niepokoje.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#PosełRyszardReiff">Ale działania perspektywiczne, których skutki odczujemy za lat kilka, to jeszcze nie wszystko. Potrzebny jest program doraźny na najbliższe tygodnie i miesiące. Podjęto już decyzje o zwiększeniu samodzielności przedsiębiorstw i jest to decyzja ze wszech miar słuszna, bo jeśli w zakładach pracy ma zapanować stabilizacja, jeśli pracować one mają bardziej efektywnie niż poprzednio, to ich załogi muszą mieć w dyrekcjach partnera wyposażonego w określone kompetencje, wystarczające dla takiego rzeczywistego partnerstwa. Podobne decyzje — szybkie, konkretne są niezbędne w innych dziedzinach gospodarki, w innych dziedzinach życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#PosełRyszardReiff">Doceniamy wysiłki, jakie w tym kierunku podejmuje Rząd, ale potrzebna jest z jego strony jeszcze większa niż dotychczas inicjatywa programowa. Taka, która będzie odpowiedzią władzy na pytanie społeczeństwa o to co się robi, by kryzys nie tylko opisywać, bo tego krytycznego opisu mamy obecnie aż nadto, ale by go także przezwyciężyć. Bo ograniczenie się do opisywania kryzysu może doprowadzić do sytuacji, w której pod ciężarem błędu załamią się nasze nadzieje. Retrospekcja tylko wtedy jest pożyteczna, jeśli nie prowadzi na krawędź desperacji czy poczucia bezwyjściowości i jeśli pomaga w znalezieniu skutecznej metody przezwyciężenia negatywów. Są one jednak tak ogromne, że do tego by je przełamać potrzebna jest zgoda narodowa, której kluczowe ogniwo stanowi porozumienie władzy i społeczeństwa. To porozumienie, jak wiemy, zostało zawarte. Uprawomocniły je akty polityczno-prawne, które również mamy już za sobą. Powszechna jest świadomość, że najwyższą konieczność narodową stanowi konsolidacja wszystkich sił patriotycznych na gruncie rzetelnej i wydajnej pracy produkcyjnej i kierowniczej. Powszechna jest również świadomość, że obecnie, gdy minął okres napięć i wzajemnej nieufności, mamy jednego wspólnego wroga — widmo upadku gospodarczego i rozpadu struktur politycznych. Niebezpieczeństwo to zagraża nam z dwóch stron: od strony niedostatku osobistego i rodzinnego oraz od strony niebezpieczeństwa dla sprawy narodu i państwa. Odwrócić je może jedynie skoordynowanie gospodarki, postawienie jej na nogi, nadanie jej nowej jakościowo dynamiki. I to jest właśnie pole walki o przyszłość Polski, a nie teoretyczna dyskusja czy stopień niezależności nowych związków nie zagraża socjalizmowi. Jeśli Polska pogrąży się w chaosie, możemy oczekiwać najgorszego. I to nie z powodu nowych związków, ale z powodu niemożności odzyskania równowagi koniecznej dla normalnego funkcjonowania państwa. O tym zaś, czy tę równowagę zdołamy odzyskać przesądzi przede wszystkim nasza wspólna — Rządu i społeczeństwa — praca.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#PosełRyszardReiff">Ogromne pole działania otwiera się tu przed partią. Tym większe, że sposób, w jaki w ostatnich latach sprawowała ona swą kierowniczą rolę, zarówno osłabił jej szeregi, jak zmniejszył zaufanie do niej że strony społeczeństwa. Odbudowa tego zaufania jest dziś zadaniem naczelnym, i to zadaniem nie tylko dla partii, lecz dla całego narodu, który powinien w tym partii pomóc. Partia z kolei w narodzie musi szukać sił do odnowy, dając w swym działaniu wyraz zrozumienia tej wielkiej, zapoznanej dotychczas prawdy, że naród polski, mimo dzielących go różnic, jest dziś u schyłku 1980 r., narodem socjalistycznym, a państwo musi być państwem ogólnonarodowym.</u>
          <u xml:id="u-64.17" who="#PosełRyszardReiff">Ale pamiętajmy jeszcze o jednym — mówiąc „naród”, myślimy również NSZZ „Solidarność”. Stanowi ona przecież integralną, znaczną, liczącą się część narodu. Wyszła już — w co wierzymy — z kłopotów zewnętrznych, zaczyna czuć ciężar swojej wielkości i siły, przypuszczać można, że zaczną się jej kłopoty wewnętrzne. Powinniśmy zrobić wszystko, by ich uniknęła. W interesie narodu i państwa leży jej spójność, zwartość i to, by w życiu kraju zajmowała godne miejsce. A swoją własną tożsamość musi sama określić, bo nikt niczego jej nie narzuci i źle byłoby, jeśliby ktokolwiek — niezależnie z której strony — usiłował to uczynić.</u>
          <u xml:id="u-64.18" who="#PosełRyszardReiff">Od niej samej, od jej kierownictwa, od jej szerokiego aktywu zależy to, czy pójdzie w kierunku eskalacji nierealnych żądań, w kierunku walki politycznej z partią i administracją, niszczenia dotychczasowych struktur, pogłębiania kryzysu, chaosu i inflacji, czy też stanie się potężną, konstruktywną siłą, potrafiącą udźwignąć współodpowiedzialność za los Polski, za wyprowadzenie kraju z regresu, za dalszy rozwój autentycznej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-64.19" who="#PosełRyszardReiff">Wszyscy powinniśmy dopomóc jej w tym, by poszła tą drogą. Wszyscy, łącznie z partią, której postawa, postępowanie i inicjatywa, ze względu na jej przywódczą politycznie rolę, w wielkim stopniu do wybrania tej drogi mogą się przyczynić.</u>
          <u xml:id="u-64.20" who="#PosełRyszardReiff">Symbolem właściwej realizacji linii porozumienia było przyjęcie Lecha Wałęsy przez I Sekretarza Stanisława Kanię. Zamknęło ono — w co pragnę głęboko wierzyć — okres napięć, otworzyło okres współdziałania. Jest dobrym sygnałem i wytyczającym prawidłowy kierunek drogowskazem. Świadczy też o tym, że niełatwe i złożone dzieło urzeczywistniania porozumień, o którym mówił tu pan Premier Jagielski, zyskało nowy, pozytywny impuls. Także i od nas — Wysoka Izbo, zależy, by to był impuls trwały i skuteczny.</u>
          <u xml:id="u-64.21" who="#PosełRyszardReiff">Wysoka Izbo! Strajki były następstwem kryzysu — jeszcze raz to powtarzam, chcąc zaakcentować tę myśl — a nie przyczyną kryzysu. Aby przezwyciężyć kryzys; trzeba sięgać nie do objawów, to znaczy do tych ostatnich burzliwych miesięcy, ale do źródeł, które tkwią w złej władzy ostatnich lat. O tym okresie tak rzeczowo i konkretnie mówił mój przedmówca Prezes Mieczysław Moczar. Dlatego przywrócić można dobrą pracę przez dobre rządy. Dokąd nie ma dowodów, że rządy są dobre, dotąd moralnie obciążona jest władza a nie klasa robotnicza.</u>
          <u xml:id="u-64.22" who="#PosełRyszardReiff">Dobre rządy w warunkach naszego kryzysu, to analiza krytyczna przeszłości i ocena stanu gospodarki kraju i drogi wyjścia. Słyszeliśmy, że przygotowywany jest raport o stanie gospodarki. Słyszeliśmy o małej reformie, słyszeliśmy o programie od stycznia. Trzeba by wziąć to na warsztat opinii, zbadać i upowszechnić. W tym co Rząd mówi, jest nadal zbyt wiele apeli, zbyt wiele zachęt, zbyt mało programu. Pracy trzeba przywrócić poczucie sensu, wymierny porządek — z nich budowane są wartości i postęp. Inaczej musi pojawiać się przypuszczenie, że są to wprawdzie właściwie brzmiące słowa i myśli, ale czy znamionują one nową jakość władzy.</u>
          <u xml:id="u-64.23" who="#PosełRyszardReiff">Istnieje obawa, że zła organizacja, że marnotrawstwo, brak tej reasumpcji, absurd, to wszystko, co znamy z przeszłości może nadal burzyć wyniki pracy, nawet jak będzie ona podjęta i nie przerywana. Tę prawdę trzeba znać i ta prawda musi wyprzedzać działanie na rzecz prawdy, inaczej praca będzie wykonywana bez serca i ducha, bo znów nie wiadomo będzie, czy wielka jej część nie pójdzie na marne.</u>
          <u xml:id="u-64.24" who="#PosełRyszardReiff">A przecież wiemy, że bronią ocalenia jest praca, nie tylko w porządku przywrócenia równowagi gospodarczej, ale i równowagi politycznej. Jeżeli nasz model budzi nieufność, nie uchylimy.tej nieufności przez tłumaczenie, ale przez fakty legitymujące się jedynym kryterium syntetycznym i ostatecznym, że u nas w Polsce pójdzie praca lepiej niż szła w przeszłości i lepiej niż idzie u naszych sąsiadów. To jest argument, który uspokoi wszystkich i wzbudzi życzliwość. A więc na gruncie pracy musi nastąpić spotkanie i przymierze. Tu nikt nie powinien czekać co zrobi drugi. Praca wzmocni Rząd w jego działaniach kierowniczych. Te działania dodadzą pewności, że praca jest czynnikiem przesądzającym, że między nadzieją a klęską i naród, i partia zespoliły się, by tę szansę wygrać. I wygramy ją.</u>
          <u xml:id="u-64.25" who="#PosełRyszardReiff">Mówił wczoraj pan wicepremier, że czas dzisiejszy niesie i szanse, i zagrożenia. W pełni podzielamy ten pogląd, jak i ten, że to, czy szanse te zostaną z korzyścią dla Polski wykorzystane, a zagrożenia definitywnie i raź na zawsze przekreślone zależy tylko i wyłącznie od nas, Polaków. Ciąży więc na nas ogromna odpowiedzialność zarówno wobec współczesnych, jak i wobec historii. Obarcza ona nas wszystkich niezależnie od światopoglądu, który wyznajemy, niezależnie od środowisk, których opinię tu wyrażamy.</u>
          <u xml:id="u-64.26" who="#PosełRyszardReiff">Z najwyższym uznaniem pragnę stwierdzić, że w ostatnich dniach uzyskaliśmy ze strony Prymasa Polski księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego kolejny dowód doceniania ogromu tej odpowiedzialności. 10 listopada, w dniu, gdy decyzją Sądu Najwyższego, „Solidarność” zyskała osobowość prawną, ksiądz Prymas przyjął w domu arcybiskupów warszawskich — jej przedstawicieli z Lechem Wałęsą na czele i wygłosił do nich przemówienie, w którym m.in. powiedział (cytuję za autoryzowanym tekstem opublikowanym w dzisiejszym wydaniu „Słowa Powszechnego”):</u>
          <u xml:id="u-64.27" who="#PosełRyszardReiff">„Mamy widzieć przed sobą cały naród, społeczeństwo, państwo, a potem — wielką dziedzinę ludzkiej pracy. Wszędzie są zadania, obowiązki i prawa. Hierarchię tych wartości trzeba utrzymać. Zawsze Polacy tak walczyli o swoje dobro, o obronę narodu”.</u>
          <u xml:id="u-64.28" who="#PosełRyszardReiff">I dalej:</u>
          <u xml:id="u-64.29" who="#PosełRyszardReiff">„Pamiętamy zawsze, gdy zwyciężamy to po to, by służyć, a nie po to, by nam służono. Służyć rozwojowi człowieka, by się nie upadlał. Służyć rodzinie domowej, której jesteśmy ojcami i synami. Służyć narodowi, którego jesteśmy dziećmi. Służyć społeczeństwu, które oczekuje od was pomocy, bo wam pomaga. Służyć państwu w granicach, jakie nakazują obowiązki”.</u>
          <u xml:id="u-64.30" who="#PosełRyszardReiff">Te słowa, powtarzam, skierował ksiądz Prymas do przedstawicieli „Solidarności”. Ale odnoszą się one przecież do wszystkich Polaków. Do partyjnych i bezpartyjnych, do wierzących i niewierzących, do każdego z nas w tej sali obecnych. Stanowią nadrzędną wytyczną, która powinna ukierunkować całą naszą działalność w tym historycznym, bo przełomowym dla Polski czasie. Wskazują drogę najpewniej prowadzącą do pełnej obopólnej realizacji porozumień. Dlatego je w naszej debacie przytoczyłem, serdecznie za nie z tej wysokiej trybuny księdzu Prymasowi dziękując.</u>
          <u xml:id="u-64.31" who="#PosełRyszardReiff">Wysoka Izbo! Pan wicepremier Jagielski, kończąc swą wczorajszą informację, zwrócił się w imieniu Rządu do Sejmu o ocenę dotychczasowej pracy nad urzeczywistnianiem porozumień i o aprobatę przedstawionych kierunków ich dalszej realizacji. Ocenę tę, będącą wspólną oceną Koła Poselskiego „Pax”, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać i całego naszego ruchu — zaprezentowałem.</u>
          <u xml:id="u-64.32" who="#PosełRyszardReiff">To, że nie była ona wyłącznie pozytywna, wynika ze skali, wagi i złożoności zagadnienia, nad którym debatujemy. Przedstawione kierunki dalszej pracy Rządu w tej dziedzinie — z uściśleniami, o których mówiłem — w pełni aprobujemy.</u>
          <u xml:id="u-64.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Edmundowi Męclewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#PosełEdmundMęclewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę zacząć od prostego stwierdzenia. Przemawiali przede mną przedstawiciele ugrupowań politycznych, instytucji państwowych — ja będę mówił w imieniu własnym, wyłącznie własnym. Głębokie, wręcz dramatyczne w swojej treści wczorajsze wystąpienie wicepremiera Jagielskiego przygnębia, ale ono także mobilizuje. Przypomina ono stare hasło: „periculum in mora” — niebezpieczeństwo leży w zwłoce; I trzeba działać szybko, odwołać się do morale narodu. Powtarzam to, co pozwoliłem sobie przed tą Izbą mówić w dniu 5 września, kiedy wskazywałem, że ciężar, który spadł na nasze I barki jest zbyt wielki dla jednej partii, to ciężar na miarę narodu, do którego trzeba się odwołać.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#PosełEdmundMęclewski">Co prawda w tej chwili jest tak, że naród czy jego przedstawiciele w różnych formacjach, układach powiększali jeszcze ten ciężar. Pora wezwać naród do tego, aby wspólnie z partią zaczął podnosić go i oczyszczać drogę do dalszego życia. Sądzę jednak, że naprawiając ekonomikę, trzeba zająć się już dziś długofalową sprawą odnowy moralnej, społecznym I zdrowiem narodu. O nim będę starał się także mówić.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#PosełEdmundMęclewski">Co w tej dziedzinie najważniejsze? Mówiliśmy i mówimy z tej trybuny i powtarzano to także dzisiaj, słowa te brzmiały także w wystąpieniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli — odzyskać głęboko zawiedzione, sprawiedliwie zawiedzione zaufanie narodu. Czy w ciągu ostatnich miesięcy odzyskaliśmy je? Zacznę od władzy. Tak wydaje mi się trzeba to zrobić. Mówił wicepremier Jagielski, że nie wszyscy i nie od razu zrozumieli sytuację, zrozumieli prawdę. Chyba miał na myśli i zwyrodnienia takie jak w Częstochowie, tylko pytanie brzmi jak długo to ma trwać. Jeżdżę dużo po kraju i nie mogę wyzwolić się od refleksji, że odnowa, że jej pojęcie nie dotarło jeszcze w dół. Jeżeli możliwe jest, że przedstawiciel władzy wojewódzkiej występuje wbrew decyzjom centralnym, nie rozumie istoty historycznych wydarzeń w kraju, to musi dziać się źle. Było co prawda także ożywcze, mądre orzeczenie Sądu Najwyższego. Ale przed tym był także Sąd Wojewódzki i jego orzeczenie. Nie wolno krytykować orzeczenia sądu, jest on niezawisły, ale wskazuję na to, jako przyczynę dodatkowej huśtawki napięć, napięcia nerwów niemal ponad granicę wytrzymałości tego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#PosełEdmundMęclewski">Przecież teraz liczy się każdy krok i każda decyzja, które są rzucane, chcemy czy nie chcemy, na szalę próby odbudowy zaufania, albo jego utraty. Rzecz wszak w sojuszu narodu i władzy, a zaufanie to jawność życia, jawność decyzji, prawda o sytuacji, to jest też warunek i istota demokracji. Ja nie wiem, może przesadzam, ale sądzę, że dzisiejszym naszym sprawom wiele pomogłoby, gdyby posiedzenie Sejmu z dnia 5 września było transmitowane przez telewizję. Jego przebieg jest nieznany społeczeństwu, a przecież wtedy Sejm określił siebie, swój stosunek do tego co nowe, ustosunkował się krytycznie do swojej przeszłości, nakreślił kierunki działania, powiedział, czemu więcej służyć nie będzie. Powtarzam, że transmisja z tego posiedzenia wiele spraw by wyjaśniła — intencje tej Izby, jej decyzje, ułatwiła by być może także wiele spraw. Chcę stwierdzić, kiedy mówimy o zaufaniu, że pora apelować nie tylko do narodu o to, aby odbudował swoje zaufanie do władz. Pora apelować także do władzy, aby zaczęła odbudowywać swój stosunek do społeczeństwa. Przy czym powodów po temu jest wiele, niestety, nie trzeba ich mnożyć. Mówił o tym także dzisiaj Prezes Najwyższej Izby Kontroli Mieczysław Moczar. Zło nie zaczęło się przed 10 laty. To zło ma znacznie więcej lat, dojrzewało tylko i wreszcie ten wrzód pękł. Trzeba zdawać sobie z tego sprawę.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#PosełEdmundMęclewski">Sądzę, że powinienem tu powiedzieć, że nie ma innego kamienia mądrości, nie ma innego klucza do serca narodu, jak odzyskać jego zaufanie i jego poparcie, zwłaszcza w pełnej świadomości. Mówił także wicepremier Jagielski, że władza ze swej genezy robotnicza zaczęła rządzić ponad robotnikami i obok nich. To trzeba co rychlej odwrócić. Odwracamy to i jest to najistotniejszy dla mnie element odbudowy. Nie jest to apel, żeby to było jasne, o zaufanie kierowany do tych, którzy zachowują się nieledwie według hasła „im gorzej tym lepiej”, a rzecz przecież dotyczy Polski. Czy chcieliby oni swoją bezmyślnością, czy prowokacją udowodnić, że Polska wytrzyma nawet ich. Przynajmniej to pytanie trzeba sobie postawić w obliczu tych narastających ciągle żądań, eskalacji, bezmyślności, która wiedzie naród, jak słyszeliśmy wczoraj ku krawędzi wytrzymałości, odporności. Cierpliwość w stosunku do tych sił musi się skończyć, im szybciej tym lepiej.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#PosełEdmundMęclewski">Odbywam wiele spotkań w Polsce, w głębokiej Polsce i wysłuchuję ataków, świecę oczyma za niezawinione przez siebie winy, chociaż tak, jak chciałbym uczestniczyć w sukcesach, tak samo uczestniczę w winach. Wysłuchuję zarzutów nie tylko o przeszłość zarzutów wielokrotnie słusznych. Zobowiązałem się te zarzuty przekazać Wysokiej Izbie. Naród w większości — w moim przekonaniu — ma świadomość czasu, który galopuje w nieprawdopodobnym tempie. Toż to dopiero kwartał, a minęły już jakby 10-lecia, a jednocześnie mamy uczucie, że czas ten płynie zbyt wolno. Można w nim było zrobić więcej przez bardziej odważne decyzje, przez stwarzanie większej ilości pozytywnych faktów, przez zwiększenie jawności życia publicznego. Społeczeństwo zbyt mało wie, Pan Premier wybaczy, o decyzjach władzy, o tej mrówczej, benedyktyńskiej pracy, jaką władza prowadzi, o niezmordowanym działaniu, o wysiłkach niemal heroicznych, o bezsennych nocach, o kierunku pracy, o kierunku działania, które ma być też kierunkiem działania i myślenia narodu. Nie zna planów na bliższą i nieco dalszą przyszłość. Właściwie dowiedzieliśmy się wczoraj znacznie więcej niż do tej pory i dobrze, że tak się stało. Naród nie widzi też do dziś rozliczania się z winnymi katastrofy naszego kraju i miał wrażenie do dziś, że w tej dziedzinie rzuca mu się ochłapy, zamiast prawdy o winie. Jedno, dwa nazwiska i to mają być sprawcy wydarzeń, które wstrząsnęły całą Polską!</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#PosełEdmundMęclewski">Dzisiejsze wystąpienie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli uzupełniło w sposób istotny i poważny, choć może jeszcze niedostateczny, tę prawdę, bez której nie będzie odbudowy zaufania społeczeństwa do władzy. A to społeczeństwo chce tej władzy wierzyć i ma w sobie gotowość do kredytu zaufania. Naród w swojej ogromnej większości ma również świadomość, że dalszy niekontrolowany bieg wydarzeń po dotychczasowej linii wiedzie prostą drogą ku katastrofie. Trzeba ją powstrzymać co rychlej. Powtarzam: periculum in mora, każda zwłoka jest groźna. Więc podzielam też punkt widzenia wyrażony w imieniu Rządu przez wicepremiera Jagielskiego, że „nie trzeba już strajków, aby się porozumieć”. Całe społeczeństwo musi zrozumieć, że można rozmawiać jak ludzie z ludźmi, jak człowiek z człowiekiem, jak Polak z Polakiem. W poczuciu odpowiedzialności za kraj można się porozumieć jedynie w spokoju i wzajemnym zaufaniu. A myślą nadrzędną jest przecież bezpieczeństwo i spokój Polski. Płynący czas istotnie niesie zarówno szanse jak zagrożenie. Przecież nie chodzi tu o zemstę przeciwko komukolwiek kto zawinił, ale idzie o poczucie moralności, o poczucie odpowiedzialności. Powierzono ludziom sterowanie państwem, 35 milionami jednostek ludzkich. Z tego trzeba się rozliczyć i o nic więcej nie chodzi, tylko o to, żeby rzetelnie i sprawiedliwie pokwitować bezmyślność, złą wolę, głupotę, lekkomyślność, spartakiadę frazesów czy nieuczciwość, zwłaszcza nieuczciwość.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#PosełEdmundMęclewski">Po moim wystąpieniu w dniu 5 września wielki dziennik „Trybuna Robotnicza” w komentarzu zapytał, kogo ja miałem na myśli, kiedy użyłem zwrotu: rozwiążcie klub właścicieli Polski Ludowej, dodając, że wielu wymieniało rozmaite nazwiska. Odpowiedzi udzielił częściowo dzisiaj Prezes Najwyższej Izby Kontroli, na odpowiedź pełniejszą jeszcze czekamy. Ten klub trzeba rozwiązać. Równość ludzi musi być prawem w naszym kraju. Miejmy pełną i głęboką świadomość patriotyzmu tego społeczeństwa. Niech z trybuny tej Izby popłyną dziś do naszego narodu słowa gorącego apelu o jedność, o poczucie współodpowiedzialności za losy kraju, o współdziałanie energiczne i wytężone na miarę chwil, dni, epoki, którą przeżywamy. Naród zgodzi się na zaciskanie pasa, ale nie na bezczynność oczekiwania, bezradnego oczekiwania katastrofy. Trzeba działać. Wszędzie powtarzają się te same pytania. Jaka jest gwarancja, że ta odnowa będzie doprowadzona do końca? Odpowiadam — odpowiedź jest jedna — prawo, zaufanie, wspólna kontrola. Innej odpowiedzi nie ma. Wiara, zaufanie, energia społeczna, do których można sięgnąć, to przecież — o tym jednak jeszcze zapominamy — niewyczerpalne źródło rezerw.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#PosełEdmundMęclewski">Ludzie uczciwi, a przecież to olbrzymia większość naszego narodu, chcą być krajowi rzeczywiście potrzebni, tymczasem w terenie do dziś jeszcze się prawie nic nie dzieje. Tam odnowa nie dotarła. Byłem w takich miejscowościach, w których słyszą, że w Warszawie nowe myśli, nowe prądy, nowe działanie, a u nich po staremu. Pomóżmy odbudowie zaufania do władzy przez rozumne decyzje.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#PosełEdmundMęclewski">Towarzysz Kania kilkakrotnie powtarzał, że demokracja nie jest gestem władzy. To słuszne, demokracja jest prawem społeczeństwa, jest prawem narodu, ale także i jego obowiązkiem. Demokracja obowiązuje w dwie strony, także władza musi odzyskać zaufanie do narodu. Może warto, by się zastanowić nad stworzeniem, nad powołaniem pośredniego ogniwa, które przyspieszy sprawy odnowy. Mogłyby nim być na przykład społeczne komitety odnowy przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Jedności Narodu i jego ogniwach. W skład tych komitetów weszliby ludzie cieszący się powszechnym szacunkiem, zaufaniem, myślący, czujący, zaangażowani w polskie sprawy. Niech pomagają w kontroli tej społecznej odbudowy i odnowy.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#PosełEdmundMęclewski">Warunkiem przywrócenia zaufania jest także zaufanie do kompetencji władzy. Zwracam się do Premiera Macha. Wczorajsze jego wystąpienie, w którym były ironiczne akcenty na temat wypowiedzi profesora Bukowskiego znalazło dzisiaj zdumiewającą kontrę w prasie, a wczoraj wieczorem w dzienniku telewizyjnym: rolnicy zakupili już 11,5 tys. prosiąt, zadeklarowali gotowość wzięcia jeszcze większej liczby. Chcą je utrzymać, co prawda bez kaszy gryczanej, Panie Premierze.</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#PosełEdmundMęclewski">Tak nie można kwitować wystąpienia posłów, którzy w najuczciwszych intencjach, z chęcią obrony tego, co wspólne, co społeczne występują przed tą Izbą.</u>
          <u xml:id="u-66.13" who="#PosełEdmundMęclewski">Chciałem teraz przejść do innej dziedziny, dziedziny niezmiernie ważnej, nieraz niedocenianej, zdawałoby się nawet w dniu dzisiejszym w tej debacie zbędnej i niewłaściwej. Myślę o nauce historii w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-66.14" who="#PosełEdmundMęclewski">Czy Wysoka Izba zdaje sobie w pełni sprawę z tragicznie negatywnych, ale niemal pewnych skutków tego, że w szkołach zawodowych Polski nie uczy się prawie wcale historii, w tym także historii własnego kraju. Jak pastylkę od skąpego aptekarza czy lekarza, da je się jedną godzinę tygodniowo wychowania obywatelskiego. Jakich my wychowujemy obywateli? Gdzie ich świadomość historyczna, kto ją ma tworzyć, gdzie ich patriotyzm ugruntowany na tradycji historycznej własnego kraju?</u>
          <u xml:id="u-66.15" who="#PosełEdmundMęclewski">Gdybyśmy nawet byli pewni, a mam nadzieję, że nie jesteśmy, że mamy receptę na stałą pogodę nad Polską, to i to byłby błąd. Proponuję zastanowić się nad tym. Jest to sprawa ogromnej wagi.</u>
          <u xml:id="u-66.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-66.17" who="#PosełEdmundMęclewski">Wysoka Izbo! Przyjrzyjmy się dokonaniom szkoły polskiej okresu międzywojennego, na takim katowickim Górnym Śląsku. Co to 20-lecie, tylko ono dzieliło Opolszczyznę od katowickiego, co ono zrobiło dla Polski? Zadanie wykonane przez szkołę polską było na miarę historyczną, dokonała ona cudu, wychowała pokolenie patriotów żarliwych, niezłomnych, walczących zwycięsko o wolność i niepodległość kraju. Szkoła polska okresu międzywojennego dobrze zasłużyła się ojczyźnie. Niech mi to wybaczą nauczyciele naszych dzieci, nie o nich mowa, nie oni decydowali o tym i nie dlatego pod ich adresem kieruję oskarżenie. Ale czy nowe pokolenia młodych Polaków ożywia ten sam duch i uczucie? Może z domu je wynieśli, szkoła im ich nie dała. Słowa „narodowy patriotyzm” były wyklęte, wykreślone ze słownika polskiego. Nie narzekajmy na młode pokolenie, owocem często jest obojętność, która wynika przecież z nieświadomości.</u>
          <u xml:id="u-66.18" who="#PosełEdmundMęclewski">Najbardziej bolesną z bolesnych jest dla mnie sprawa eufemistycznie nazywana „humanitarną akcją łączenia rodzin”. To jest pokwitowanie 35-lecia wychowania w Polsce. Przecież to Polacy opuszczają kraj na zawsze, w wyniku bezideowej decyzji dyktowanej konsumpcyjnym sposobem myślenia. Czy to nie jest oskarżenie? Obok niego nie można przechodzić obojętnie. To jest wielka i ważna sprawa narodowa, do niej trzeba wrócić.</u>
          <u xml:id="u-66.19" who="#PosełEdmundMęclewski">Do elementów przywrócenia prawdy, jej twórczej roli w kształtowaniu świadomości należą także dzieje najnowsze, prawda o nich. Przyswojenie tej prawdy nowym pokoleniom, które weszły, wchodzą, wejdą w dojrzałe życie po ostatniej wojnie jest konieczne. Tak, jak okradziono wielu z nas, w tym i mnie, rzucając to obrzydliwe hasło o Armii Krajowej „zaplutym karle reakcji”, mówiąc, żeśmy stali z bronią u nogi, gdy naród walczył i ginął, tak okradziono nasze dzieci i naszych wnuków z najprawdziwszej z prawd o bohaterstwie nie dzielonym przynależnością partyjną, ale wynikającym z poczucia polskości, z prawdy o nas i o nich. Dajmy im tę prawdę, jeszcze nie jest za późno. Szkoła polska jest to winna narodowi, dziejom ojczystym. Mimo całej złożoności problemu, są to przecież sprawy wielkie. Tam, gdzie przełomy historyczne się dokonują, tam są i nieuchronne błędy. Z satysfakcją i aprobatą wysłuchałem też tego fragmentu wystąpienia Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, gdy mówił jako Prezes Rady Naczelnej Kombatantów o postawie kombatantów w sprawach kraju.</u>
          <u xml:id="u-66.20" who="#PosełEdmundMęclewski">Prawdy nauczane w szkole, których teraz szkoła nie zdoła przyswoić, jak ongiś w okresie rozbiorów przyswajał ją dom, nie mogą być oportunistyczne ani antynarodowe. To nie mogą być uniki i konformistyczne półprawdy. Nauka miłości ojczyzny poprzez naukę o dziejach najnowszych powinna odbywać się w pełnym świetle słonecznym, w świetle prawdy i szacunku dla niej. Tylko prawda kształtuje osobowość i postawę ideową ucznia, nawet gdyby czasem była rządzącym niewygodna. Prawda jest jedna. Prawdę o patriotyzmie narodu trzeba w ramach odnowy szkole, polskiej przywrócić, polskiemu nauczycielowi dać możność mówić o niej i odzyskać jej wielką rangę społeczną, narodową w imię przyszłości. Pora, być może, zrewidować podręczniki używane w naszej szkole właśnie pod tym względem, od tej narodowej strony ujawnić ich braki w dziedzinie prawdy historycznej, uzupełnić o tę prawdę. Jak głuche było przez lata milczenie tej prawdy o dziejach najnowszych, tak niech jawnie i otwarcie wróci ona do naszego życia publicznego. Należy to przecież do walki o zachowanie polskiej tożsamości narodowej i narodowej kultury Polaków. Dla mnie należy to także do odnowy, to ważna dziedzina odnowy.</u>
          <u xml:id="u-66.21" who="#PosełEdmundMęclewski">Wysoka Izbo! Niedawno Komitet Badań i Prognoz Polski roku 2000 przy Polskiej Akademii Nauk zakończył opracowanie ekspertyzy poświęcanej patologii społecznej w naszym kraju. Nie wchodząc głębiej w treść tej ekspertyzy, pragnę na kilka momentów zwrócić uwagę, momentów ważnych, których uwzględnienie w pracach nad odnową wydaje mi się konieczne. Uczeni nasi uznali więc, że ponad 70% danych statystycznych, które mieli do dyspozycji przy opracowaniu ekspertyzy, to dane nieprawdziwe i niepełne. Inaczej mówiąc, dane sfałszowane. Jak można, jak może władza ludowa w oparciu o takie dane ferować wyroki, prognozować, prowadzić badania naukowe. Czy tu także nie leży odpowiedź na wiele błędów, o których mówimy dzisiaj, o których mówił wczoraj Premier, o których w debacie jest mowa. A przecież takimi właśnie danymi przez całe lata karmiono i naród i — nie wiem czy to nie gorsze — Rząd podejmował przecież w oparciu o te dane decyzje. Czy jedną z głównych przyczyn tragedii naszych dni nie jest właśnie brak wiedzy o prawdzie, nieznajomość prawdy o życiu dzisiejszym narodu, w tym także o jego patologii. Alarmująco też musi brzmieć stwierdzenie uczonych zawarte w tej ekspertyzie, iż wśród sprawców przestępstw zorganizowanych czołowe miejsce zajmują osoby na stanowiskach kierowniczych i materialnie odpowiedzialni, jak i stwierdzenie, że zaledwie 5% zawiadomień o przestępstwach gospodarczych wpływa od ogromnie wszak rozbudowanych organów kontroli zewnętrznej. I zgadzam się w pełni z wnioskiem uczonych, że ta ekspertyza i jej wyniki powinny być w interesie narodu upowszechnione, udostępnione społeczeństwu. Biją one na alarm w sprawach naszego życia społecznego, tak ważnych dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-66.22" who="#PosełEdmundMęclewski">Wysoka Izbo! To prawda, że lęk ogarniał przy bliższym zapoznaniu się z danymi o stanie narodu i państwa, jakie przedstawił wczoraj wicepremier Jagielski. Ale niechaj to będzie, jak już przecież bywało, lęk twórczy, mobilizujący do największych wysiłków, do walki o kształt dnia dzisiejszego i jutra, lęk o rozmiary negatywnych skutków błędów rządzenia, spustoszeń dokonanych w nieledwie wszystkich, jak się wydaje, dziedzinach życia. I to nie tylko ostatnich 10-ciu lat. Przygnębienie, jakie rodzi się na tym tle, nie powinno przesłaniać dwu spraw: woli i walki o naprawę, o usunięcie przyczyn i skutków zła, o najwyższy stopień gotowości narodowej na rzecz działania dla spokoju, dla stabilizacji, dla przywrócenia życiu jego rytmu i dla zwiększenia wysiłków dla Polski i troski o zachowanie zdobyczy już osiągniętych. Są one ogromne, nie wolno tego zmarnotrawić, co klasa robotnicza, co cały naród zdobył nie tylko w ostatnich kilku miesiącach, ale w 35-leciu tej trzeciej przecież naszej niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-66.23" who="#PosełEdmundMęclewski">Partia we wcale niemałym trudzie, boję się, że w ogromnym trudzie, porządkuje swoje sprawy, zwiera szeregi, dąży do swej głębokiej odnowy. Towarzyszą jej nasze gorące życzenia powodzenia w narodowej sprawie. Odnowa partii jest sprawą całego przecież narodu. Oby jak najszybsze i najgłębsze było ogłoszenie programu odnowy, która zainicjuje przygotowania do IX nadzwyczajnego Zjazdu. Na tę odnowę czeka cały kraj, jak na hasło wywoławcze. Tylko nie czekajmy z założonymi rękoma, udzielmy pomocy czynem, pracą, walką. Jako obywatele tego kraju mamy wszak nie tylko prawa, mamy i obowiązki. Zaszczytne obowiązki troski o całość i kształt wewnętrzny Polski Ludowej. Pora najwyższa na przypomnienie obowiązków związanych z dumnym stwierdzeniem: Jestem Polakiem.</u>
          <u xml:id="u-66.24" who="#PosełEdmundMęclewski">Przemawiając w tej Izbie w dniu 5 września, powiedziałem, apelując do prawdy na temat stanu spraw, że naród ten niełatwo przestraszyć. Odważnie patrzył on w oczy groźbie narodowej zagłady, nie przestraszyłby się i najtrudniejszej prawdy o dniu dzisiejszym. Sądzę, że tę prawdę otrzymaliśmy wczoraj, częściowo także dzisiaj. Na imię jej prawda o stanie państwa. A jest więc to także prawda o życiu narodu. Wyciągnąć z niej można jedyny możliwy dla Polaków wniosek, zaproponowany także w uchwałach VI Plenum. Pokój wewnętrzny jest warunkiem powodzenia odnowy. Wzmożona praca jedyną możliwością wyjścia z trudności. Towarzyszyć nam nie może przygnębienie, ale mobilizacja sił i pewność, że wspólnym działaniem wyjdziemy z tego dna, w którym znaleźliśmy się. Wiara w wielkość kraju, świadomość historycznego obowiązku włączenia się z pełną energią w jego wszystkie sprawy muszą stać się motorem naszego działania. Odnowę trzeba doprowadzić do końca, w pełnej świadomości jej historycznego znaczenia dla jutra Polski, wespół z partią. Jesteśmy to winni pokoleniom przeszłym i historii naszego kraju, jesteśmy to winni naszym. dzieciom i pokoleniom przyszłym. Nie wolno zawieść. Gwarancją dokonania odnowy jest i może być tylko cały naród polski, działający w oparciu o prawo, we współdziałaniu z władzą ludową uświadamia sobie swoją rolę w tym historycznym momencie. Pomóżmy partii, niech ten apel pada z trybuny sejmowej dzisiaj, w walce o odnowę życia, o odnowę czasu, odnowę moralną. Przeciw tym, którzy niczego nie zrozumieli i nie chcą odejść. Odejść muszą! Stare nie może wrócić i nie wróci. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-66.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos zabierze poseł Włodzimierz Oliwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Temat obecnej debaty niezwykle żywo interesuje żołnierzy Warszawskiego Okręgu Wojskowego, którym mam honor dowodzić. Interesuje całe Ludowe Wojsko Polskie. Postawa wojska, jego działanie wyrażają się w pełnym zrozumieniu i aktywnym poparciu dla uchwał VI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a także dla wniosków wynikających z poprzedniego posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Poczucie odpowiedzialności za pokojowe i bezpieczne życie narodu sprawia, że dziś, tak jak w całej 37-letniej historii Ludowego Wojska Polskiego, żołnierze nasi wykonują niezawodnie stojące przed siłami zbrojnymi zadania. Na należytym poziomie utrzymany jest stan gotowości bojowej i dyscypliny, trwa proces szkolenia, konsekwentnie realizowany jest program ideowego, obywatelskiego wychowania. Działania te owocują wysoką sprawnością wojska, ideowo-moralną zwartością żołnierskich szeregów, właściwym stosunkiem do powinności codziennej służby i pracy.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Konstytucyjny obowiązek zapewnienia obronności kraju siły zbrojne łączą z wypełnianiem wielu ważnych, a częstokroć bardzo pilnych i spiętrzonych zadań produkcyjnych w rolnictwie i przemyśle, w budownictwie i transporcie. Jest to ugruntowana od lat praktyka właściwa jedynie armii ludowego państwa, armii, która swą pokojowa orientację udowadnia dobitnie aktywnym udziałem w socjalistycznym budownictwie kraju. W obecnej, nadzwyczaj trudnej sytuacji ekonomicznej nasze wojsko czyni i czynić będzie nadal wszystko, by wykonywać spoczywające na nim zadania jak najoszczędniej, by utrwalać swe miano dobrego gospodarza.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Obywatele Posłowie! Tej jesieni — jak corocznie — zgodnie z obowiązującym prawem przyjęliśmy w szeregi naszych sił zbrojnych koleiny rocznik młodych obywateli. Nie szczędzimy starań, by każdy z nich, jak zawsze, niezależnie od tego skąd do nas przyszedł, 7 jakiego środowiska się wywodzi, jaki światopogląd reprezentuje, do jakiego związku zawodowego należał, czuł się w naszej żołnierskiej rodzinie dobrze, by miał warunki do godnego wypełnienia swej obywatelskiej powinności. Cieszy nas, że wysoce rzetelny stosunek do służby mana odbywający przeszkolenie rezerwiści i podchorążowie rezerwy. Również niezmiennie są nam bliscy starsi, zasłużeni towarzysze broni — kombatanci walk z faszyzmem, a także weterani pokojowej żołnierskiej służby oraz wszyscy członkowie klubów oficerów rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Te historycznie ukształtowane aktywne i serdeczne związki żołnierskich pokoleń są jedną z istotnych wartości demokratycznej tradycji i demokratycznego charakteru naszej ludowej armii. Wartości te systematycznie rozwijamy i umacniamy.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Odnowa życia w naszym kraju, a w szczególności rozwój socjalistycznej demokracji są w siłach zbrojnych rozumiane jako proces przezwyciężenia tego co złe, sprzeczne z naszą socjalistyczną ideologią, a więc jako proces, który powinien w efekcie przynieść wielki pożytek naszemu narodowi, przyczynić się do umocnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W tej właśnie intencji wojsko szczerze sprzyja obustronnie jednoznacznej realizacji porozumień podpisanych w sierpniu. Popiera wszystko to, co służy zakończeniu kryzysu, przejściu do normalnego rytmu pracy i życia społecznego. Jest to bowiem zasadniczy warunek i niezbędna płaszczyzna procesu odnowy, droga do pomyślności i rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Z zadowoleniem przyjęliśmy, iż takie właśnie podejście do tej sprawy towarzyszyło ostatecznej rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” oraz szeregu ważnym rozmowom prowadzonym między przedstawicielami władz a związków zawodowych, jak również innych środowisk i czynników społecznych.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Rozumiem, że potrzebny jest czas na ugruntowanie wzajemnego zaufania, na rozwiązanie szeregu występujących problemów. Nie może to być jednak wciąż czas kryzysowy, wyrażający się — jak dotychczas — w osłabieniu dyscypliny społecznej, w różnych napięciach, w zakłóceniach produkcji i obniżonej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Nas, żołnierzy, szczególnie niepokoi, że zjawisko to rzutuje również na niektóre dziedziny wyjątkowo newralgiczne — na przemysł obronny. Tworzy to problemy w produkcji i remoncie sprzętu wojskowego, w zaopatrywaniu jednostek w części zamienne, osłabia materiałowo-techniczne zaplecze gotowości bojowej wojska. Wpływa również ujemnie na międzysojusznicze powiązania kooperacyjne, na wzajemne dostawy w ramach Układu Warszawskiego, a tym samym może narazić na szwank nasze partnerstwo, naszą wiarygodność koalicyjna, przynieść niekorzystne skutki dla naszej i wspólnej socjalistycznej obronności.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#PosełWłodzimierzOliwa">W tym kontekście nie można nie podkreślić, że w minionym okresie miały miejsce strajki w szeregu zakładów produkcji obronnej. Nie muszę, Obywatele Posłowie, dodawać, że budzi to nie tylko niepokój — budzi to obawę i protest. Nie ma bowiem na świecie, pod żadną szerokością geograficzną kraju, w którym przemysł obronny nie pozostawałby pod szczególną ochroną. Jest to zasada respektowana przez wszystkie siły polityczne we wszystkich państwach, niezależnie od ich ustroju społecznego. I u nas nie może być inaczej. Myślę — że nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Wysoka Izbo! Ludowe Wojsko Polskie, co udowadnia jego historyczny rodowód i potwierdza współczesność, jego klasowy charakter i funkcja społeczna, było i jest rzecznikiem ludowładztwa i praworządności.</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Nasza powinność wynika z treści artykułu 92 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który postanawia: „1. Obrona Ojczyzny jest najświętszym obowiązkiem każdego obywatela. 2. Służba wojskowa jest zaszczytnym obowiązkiem patriotycznym obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. I dlatego muszę poinformować Obywateli Posłów o zdarzających się w ostatnich miesiącach przypadkach uwłaczania żołnierzom, faktach poniżania ich godności osobistej, prowokowania incydentów w miejscach publicznych. Powstaje pytanie — komu zależy na tym, by poróżnić żołnierzy, a zwłaszcza kadrę naszej ludowej armii, ze społeczeństwem? Komu solą w oku jest organiczna więź naszego wojska z klasą robotniczą, z chłopami, inteligencją, z całym narodem? Pozostawiając te pytania bez odpowiedzi pragnę zaznaczyć, że to właśnie Wysoka Izba uchwaliła niedawno doniosłą ustawę o odznakach i mundurach, która pod szczególną ochronę, pod opiekę rygorów prawa oddała mundur żołnierza Ludowego Wojska Polskiego, jako „symbol tradycji wolnościowych i postaw patriotycznych Narodu Polskiego”. Przypadki niewłaściwego do tych wartości stosunku żołnierze przyjmują z wielką goryczą i powiedziałbym z gniewem.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Jest to zrozumiałe! Są to wszyscy nowi obrońcy swojego narodu, ludzie trudnej, odpowiedzialnej pracy. Dziś, kiedy to mówię, tak samo jak zawsze pełnią oni służbę na posterunkach bojowych, swym czynem obecni są również na najtrudniejszych odcinkach frontu gospodarczego kraju, dowodzą swego oddania patriotycznej sprawie. Ich codzienny trud zasługuje na szacunek, a nie na zniewagę. Nie sądzę, Wysoka Izbo, by jakakolwiek siła społeczna i polityczna, której autentycznie bliski jest los naszego kraju, była zainteresowana w wyzwalaniu tych instynktów, w tworzeniu gleby dla tego rodzaju incydentów.</u>
          <u xml:id="u-68.13" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Są jednak, Obywatele Posłowie, jeszcze i inne sprawy. Istnieją siły, które — jakiejby sobie nazwy nie nadawały — są w swej istocie socjalizmowi przeciwne, wrogie. Działają one aktywnie. Nie chciałbym przy tym rozwodzić się nad przypadkami odżywania elementów skrajnych, różnych pogrobowców starych koszmarnych czasów. Ilustrują je chociażby takie oto ulotki spod znaku nacjonalistycznego, ukraińskiego „Tryzuba”, czy też firmowane swastyką przez jakowyś ruch Wolnego Miasta Gdańska.</u>
          <u xml:id="u-68.14" who="#komentarz">(Mówca pokazuje posłom ulotki)</u>
          <u xml:id="u-68.15" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Nietrudno sobie wyobrazić uciechę, jaką przynieść one mogą wszelkiej maści rewizjonistom i odwetowcom, przeciwnikom naszych sprawiedliwych granic, nieprzyjaciołom naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-68.16" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Są to oczywiście przypadki osobliwe, powiedziałbym karykaturalne. Bardziej niepokojące jest natomiast nieodosobnione przecież, tworzenie, kolportaż i publiczne głoszenie różnych jątrzących, wstecznych czy wręcz wywrotowych haseł i odezw, rozpowszechnianie treści, które bezpośrednio, czy pośrednio godzą w podstawy ludowego państwa, nastawiają się na demontaż naszego ustroju, mierzą w nasze sojusze, zwłaszcza w sojusz ze Związkiem Radzieckim, scementowany krwią setek tysięcy poległych polskich i radzieckich żołnierzy. A przecież nikt realnie, patriotycznie myślący nie może zaprzeczyć, że fakty takie naruszają podstawowy kanon naszej polityki zagranicznej, są sprzeczne z polską racją stanu, z fundamentalną zasadą naszej niepodległości, nierozerwalnie związanej z socjalizmem. Dlatego też, niech mi będzie wolno, jako żołnierzowi, wyrazić przekonanie, że społeczeństwo nasze, jego wszystkie konstruktywne siły odrzucą i przeciwdziałać będą aktywnie wszelkim poczynaniom, które szkodzą narodowemu interesowi Polaków.</u>
          <u xml:id="u-68.17" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-68.18" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Obywatele Posłowie! Przeżywamy bardzo trudny okres. Konieczny jest tytaniczny wręcz wysiłek, aby pokonać przeciwności, z którymi boryka się nasz kraj. Jednak na drodze jego historycznego rozwoju — mimo wszystkich dramatów, słabości i błędów — Polska 1980 roku, to kraj ogromnego dorobku, to kraj dzięki socjalistycznemu budownictwu nowoczesny i przede wszystkim bogaty w miliony wychowanych i wykształconych w ludowej ojczyźnie obywateli. Dlatego my, żołnierze, w pełni podzielamy pogląd, że przezwyciężenie obecnego kryzysu jest konieczne i możliwe, że dokonane zostanie pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy czynnym współudziale całego Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-68.19" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Jednocześnie naszym żołnierskim zdaniem, zdaniem Rady Wojskowej Ministerstwa Obrony Narodowej, konieczna jest w tym celu powszechna dobra wola, dołożenie wszelkich patriotycznych starań, uświadomienie niebezpieczeństw, jakie niesie obecna sytuacja. Wszystko, co kryzys przedłuża, co tworzy napięcie, co zakłóca rytm życia i pracy — niezależnie od intencji poszczególnych środowisk czy osób — powoduje niepowetowane szkody, godzi w stabilność, a tym samym w bezpieczeństwo, w zdolność obronną kraju. Nikt z nas wobec takiej sytuacji nie może być obojętny.</u>
          <u xml:id="u-68.20" who="#PosełWłodzimierzOliwa">Dziś naród polski stoi przed poważnym zagrożeniem, ale i przed wielką szansą. Jest nią odnowa Rzeczypospolitej na socjalistycznej drodze, jest siła i pomyślność Polski Ludowej. Tej sprawie będą służyć wiernie żołnierze Wojska Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-68.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Januszowi Zabłockiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#PosełJanuszZabłocki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata dotycząca realizacji przez Rząd porozumień zawartych na przełomie sierpnia i września z przedstawicielstwami robotniczymi w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu dotyczy sprawy wielkiej wagi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#PosełJanuszZabłocki">Sejm czuje się szczególnie odpowiedzialny za to, by porozumienia te były obustronnie rzetelnie i lojalnie realizowane, widzi też swoją rolę jako gwaranta tych porozumień.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#PosełJanuszZabłocki">Muszę jednak wyrazić w imieniu mego Koła, Katolicko-Społecznego Koła Poselskiego „Znak” ubolewanie, iż tak późno, bo w kilkanaście godzin przed rozpoczętym wczoraj posiedzeniem dowiedzieliśmy się o zamiarze Rządu, jak również zapoznaliśmy się z informacją przygotowaną przez wicepremiera Mieczysława Jagielskiego. Uniemożliwia to nam praktycznie zajęcie stanowiska wobec szczegółowej treści przedstawionej tu informacji. Abyśmy mogli bowiem w sposób odpowiedzialny do konkretów się ustosunkować i dokonać oceny działań Rządu musielibyśmy mieć możność zapoznać się również z opinią na ten temat drugiej strony, tj. Krajowej Komisji Porozumiewawczej „Solidarności”. Na to jednak zabrakło nam czasu. Dlatego musimy ograniczyć się z konieczności do kilku uwag ogólnych.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#PosełJanuszZabłocki">Porozumienia w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu ustanawiają wzajemne zobowiązania, które przez każdą ze stron powinny być rzetelnie i lojalnie wypełnione. Państwo, podpisami członków komisji rządowej, zaciągnęło szereg zobowiązań ekonomicznych, socjalnych i politycznych, które powinny być z całą starannością i w przyjętych terminach zrealizowane. Gwarantuje też ono pełne poszanowanie niezależności i samorządności nowych związków zawodowych i zapewnia możliwość wypełniania właściwych im funkcji. Z drugiej strony związki te stwierdzają, że będą przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL, nie zamierzają pełnić roli partii politycznej, stoją na gruncie socjalistycznych zasad ustrojowych. Uznają one kierowniczą rolę PZPR w państwie i nie podważają ustalonego systemu sojuszów międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#PosełJanuszZabłocki">Jak się okazało, wprowadzenie w życie tych dwustronnych zobowiązań w okresie tych prawie trzech miesięcy, które dzielą nas od momentu ich podpisania, nie było wcale łatwe, napotykało i napotyka nadal — jak zresztą wszystko co nowe i nie mające precedensu — na liczne trudności. Trudności te występują po obu stronach. Po obu stronach bowiem znajdują się jeszcze i nie zamierzają bynajmniej kapitulować ci, którzy z tym co się na przełomie sierpnia i września w Polsce stało nie mogą się wewnętrznie pogodzić, ci, którzy chcieliby wrócić do konfrontacji i w niej szukać ostatecznego rozstrzygnięcia. I jakkolwiek działają z motywów odmiennych, ci ekstremiści z obu stron łączą się obiektywnie w pewnego rodzaju sojusz, sojusz przeciwników porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#PosełJanuszZabłocki">Trzeba dodać, że działania żywiołów skrajnych po jednej stronie obiektywnie służą za dogodny argument tendencjom skrajnym, po drugiej stronie — ożywiają je i umacniają. Wszystko co może przemawiać za tym, iż gdańskie deklaracje konstytucyjne są przez działaczy „Solidarności” traktowane jedynie jako taktyczne, wszystko co stwarza pozory aspiracji politycznych nowych związków i ich dążeń do ustanowienia w Polsce dwuwładzy, automatycznie dostarcza amunicji przeciwnikom porozumień przyczajonym w partii i państwowej biurokracji. I na odwrót — fakty takie, jak pożałowania godny „stan wyjątkowy”, ogłoszony w stosunku do „Solidarności” w Częstochowie, muszą w nowych związkach zawodowych budzić reakcje ostre i gwałtowne. Tymczasem obecna sytuacja kraju jest zbyt poważna, by można było pochopnie sięgać po środek, który jest społecznie i gospodarczo niezwykle kosztowny i który we własnych oświadczeniach związków zawodowych uznany jest za ostateczny, a mianowicie po strajk.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#PosełJanuszZabłocki">Temu obiektywnemu sojuszowi sił ekstremistycznych, stanowiącemu dla porozumień ciągłe zagrożenie, przeciwstawić się muszą po obu stronach siły umiaru i odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#PosełJanuszZabłocki">Realizacja porozumień, to bowiem nie tylko wykonanie poszczególnych punktów podpisanych dokumentów, ale również zapewnienie tej realizacji trwałej bazy społecznej przez uzyskanie po każdej stronie przewagi sił dialogu nad siłami konfrontacji.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#PosełJanuszZabłocki">Wydarzenia ostatnich, dziesięciu dni, dzielących nas od orzeczenia Sądu Najwyższego, pozwalają mniemać, iż siły dialogu po obu stronach zdolne są uzyskać przewagę, co budzi nadzieję co do przyszłości. Symbolizuje tę nadzieję fakt spotkania Stanisława Kani z Lechem Wałęsą, w czym chcielibyśmy widzieć potwierdzenie nowego typu partnerskich stosunków wzajemnych.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#PosełJanuszZabłocki">Nie mogąc z przyczyn, o których mówiłem, ustosunkować się szczegółowo do treści informacji wicepremiera Jagielskiego ani dokonać oceny działań Rządu, pragniemy jako Koło Poselskie wyrazić uznanie dla woli realizacji porozumień z Gdańska, Szczecina i Jastrzębia, jaką zdecydowanie i konsekwentnie wyraża I Sekretarz KC PZPR Stanisław Kania, tej woli, która ożywia też poczynania kierownictwa Rządu.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#PosełJanuszZabłocki">Jakkolwiek z różnych przyczyn nie wszędzie jeszcze doszło do zadowalających rezultatów wykonania postanowień tych porozumień, a także do zadowalających stosunków między administracją państwową i starymi związkami zawodowymi, a tymi które niedawno powstały — to jednak owa konsekwencja kierownictwa PZPR i Rządu pozwala sądzić, iż proces ten jest na dobrej drodze.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#PosełJanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Nowe, niezależne i samorządne związki zawodowe są — tutaj zgadzam się z panem wicepremierem Jagielskim — strukturą związkową nową, nie znaną w dotychczasowej praktyce państwa socjalistycznego. Muszą one dopiero znaleźć odpowiednie dla siebie miejsce w porządku prawnym i życiu społecznym państwa, stając się trwałym elementem polskiej rzeczywistości. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada br. dotyczące rejestracji NSZZ „Solidarność” takie warunki prawne zapewnia, a ich ostateczne ustawowe uregulowanie przyjdzie wraz z uchwaleniem przez Sejm ustawy o związkach zawodowych, której projekt jest przedmiotem pracy wspólnego zespołu.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#PosełJanuszZabłocki">Nie może to nam jednak przysłonić problemów wynikających stąd, że poza związkami zawodowymi tworzą się i szukają swojego miejsca w życiu polskim również inne niezależne siły społeczne, wyrażające interesy i potrzeby różnych grup naszego społeczeństwa, ich aspiracje do samorządnego rozwiązywania swoich spraw i do współuczestniczenia w życiu ogólnonarodowym. Wśród nich wymienić trzeba związki rolników, studentów a także organizacje katolickie.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#PosełJanuszZabłocki">Uważamy, że wszystkie te siły społeczne, stojące — podobnie jak nowe związki zawodowe — na gruncie zasad Konstytucji, powinny mieć prawo do istnienia. Ich powstawanie i rozwój może być czynnikiem dla właściwego funkcjonowania życia zbiorowego w Polsce bardzo pozytywnym, oznacza bowiem odradzanie się autentycznych więzi społecznych, odbudowę zdrowej, organicznej tkanki społecznej, zniszczonej w poprzednim okresie. Jej brak musiał spowodować w funkcjonowaniu życia społecznego wiele słabości i zaburzeń, które również złożyły się na kryzys, jaki dziś przeżywamy.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#PosełJanuszZabłocki">Pragnę zatrzymać się w szczególności na zagadnieniu samorządu wiejskiego, od którego odbudowy zależy w wielkim stopniu oczekiwana przez całe społeczeństwo aktywizacja produkcyjna rolnictwa. Samorząd ten, który w naszym kraju ma piękne karty historii, uległ w pierwszym okresie powojennym doszczętnemu zniszczeniu. Po roku 1956, wraz z zapowiedzią nowej polityki rolnej, te uprzednio zlikwidowane organizacje samorządu wiejskiego reaktywowały się i rozpoczęły ożywioną działalność. Zaczęły się rozwijać różne formy spółdzielczości wiejskiej, kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich. W ciągu lat sześćdziesiątych rozpoczął się jednak powoli proces etatyzacji tych organizacji, zamierania w nich wszelkiej autentycznej samorządności, sprowadzania ich do roli fasady dla zbiurokratyzowanego aparatu. Skompromitowało to owe organizacje w oczach chłopskich do tego stopnia, że wątpliwe się dzisiaj staje czy niezbędną odbudowę samorządu wiejskiego oprzeć będzie można na ich odnowie.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#PosełJanuszZabłocki">Dlatego, nie rezygnując z prób odnowy dotąd istniejących organizacji wiejskich, należy stworzyć wszędzie tam, gdzie chłopi się tego domagają warunki dla zrzeszenia się ich w nowych, niezależnych i samorządnych związkach, od których rolnicy oczekują rzeczywistej reprezentacji i obrony ich interesów. Związkom tym, czy nazywają się „Solidarnością Wiejską” jak w Warszawie, Krakowie czy „Solidarnością Chłopską” jak na Śląsku czy jeszcze inaczej, trzeba stworzyć odpowiednie warunki prawne i organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#PosełJanuszZabłocki">Jak wiemy, Sąd Wojewódzki w Warszawie odmówił rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników, jak również dwóch innych regionalnych związków chłopskich. Odmowę uzasadnił tym, iż zgłoszone związki zamierzają zrzeszać rolników indywidualnych, prowadzących gospodarstwa rolne we własnym imieniu i na własny rachunek, co nie odpowiada pojęciu „pracownika”. Związek zawodowy — zdaniem Sądu — jest organizacją, do której celów należy zapobieganie lub łagodzenie konfliktów powstających na tle stosunków pracy między pracodawcą a pracownikiem. Konflikty te nie występują rzekomo w sytuacji, gdy osoba pracująca nie pozostaje w stosunku zależności od pracodawcy, a wykonuje swój zawód w warsztacie pracy prowadzonym na własny rachunek. Rozumowanie to nie jest w pełni przekonywujące, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że w istniejących obecnie warunkach rolnik indywidualny, jakkolwiek nie jest związany z państwem umową o pracę, to jednak powiązany jest z nim innymi licznymi więzami, przede wszystkim umowami kontraktacji czy kooperacji. Umowy te, w których rolnik jest stroną, stwarzają również stan jego zależności od wielokrotnie silniejszego partnera. Rodzą się na tym tle możliwości konfliktów, a zatem i potrzeba reprezentacji i obrony interesów chłopskich, które skutecznie zapewnia tylko zrzeszenie.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#PosełJanuszZabłocki">Problem, o którym mówimy, rozstrzygnie Sąd Najwyższy. Jeżeli nawet jednak zastosowanie przepisów o związkach zawodowych okaże się w odniesieniu do rolników niemożliwe, to konieczne będą w to miejsce inne uregulowania ustawowe, pozwalające na tworzenie związków chłopskich. Związki te, mające charakter niezależny i samorządny i zrzeszające rolników indywidualnych jako producentów rolnych, powinny uzyskiwać osobowość prawną przez rejestrację w sposób analogiczny jak związki zawodowe. Powinny też posiadać wszystkie istotne cechy związków zawodowych. Okazją do ustawowego uregulowania tych problemów mogłaby być projektowana ustawa o samorządzie wiejskim, która powinna być przedmiotem prac Sejmu równolegle z ustawą o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#PosełJanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Zagrożeń dla zawartych na Wybrzeżu i w Jastrzębiu porozumień upatrywać trzeba jednak nie tylko w sferze subiektywnej, w świadomości działających ludzi, ale również w sferze obiektywnej. Zagrożenie takie niesie przede wszystkim pogarszająca się sytuacja ekonomiczna kraju. Jeżeli niekorzystne procesy w naszej gospodarce, o których mówił wicepremier Jagielski, nie zostaną powstrzymane, jeżeli nie zostaną opanowane zjawiska rozprężenia i anarchii, jeżeli nie nastąpi przywrócenie spokoju oraz rytmicznej i wydajnej pracy, może się wkrótce okazać, iż materialne osiągnięcia, które ludzie pracy zawdzięczają owym porozumieniom pozostaną osiągnięciami jedynie na papierze, ponieważ za wywalczone podwyżki nie można nabyć towarów.</u>
          <u xml:id="u-70.19" who="#PosełJanuszZabłocki">Mówił pan wicepremier, że dane, świadczące o dramatycznej sytuacji gospodarczej, odbierane są często przez społeczeństwo z niedowierzaniem. Trudno się temu dziwić, bo tylokrotnie w okresie poprzednim było przez odpowiedzialnych za życie gospodarcze wprowadzane w błąd. Należy się jednak obawiać, że już wkrótce o słuszności tych danych przekonywać zaczną pustoszejące z towarów sklepy. Temu zagrożeniu przeciwstawić się może tylko świadomy odruch całego narodu, mobilizującego w obliczu niebezpieczeństwa katastrofy ekonomicznej wszystkie swoje siły.</u>
          <u xml:id="u-70.20" who="#PosełJanuszZabłocki">Do takiego poczucia odpowiedzialności za wspólne dobro wzywa głosem swoich biskupów kościół w Polsce, który jest, poza stronami porozumień, trzecią wielką siłą społeczną w naszym kraju. Episkopat zebrany pod przewodnictwem Prymasa. Polski kardynała Wyszyńskiego wyraża w komunikacie ze swojej ostatniej konferencji plenarnej w dniach 15 i 16 października br.: „przekonanie, że wszyscy po uznaniu praw ludzi pracy — unormowaniu stanu nowych związków zawodowych, ze wzmożoną energią i zapałem wypełnią swe obowiązki na wszystkich odcinkach pracy i życia narodu. Obecnie najbardziej nam potrzeba wewnętrznego pokoju społecznego, stabilizacji sytuacji wewnętrznej na podstawie uzgodnień między władzą a społeczeństwem i związanego z tym ładu gospodarczego, abyśmy mogli budować lepszą przyszłość i umacniać bezpieczeństwo wolnej ojczyzny. Wszyscy Polacy chcą czuć się gospodarzami we własnym domu. Trzeba jednak mieć także na uwadze okoliczności miejsca i czasu. Dlatego działania nasze muszą być rozważne i zapewniające ład społeczny”.</u>
          <u xml:id="u-70.21" who="#PosełJanuszZabłocki">Stabilizacja wewnętrzna kraju jest nakazem chwili, który uznać muszą wszyscy Polacy. Jest ona niezbędna dla uporania się przez Polskę z ciężkim kryzysem ekonomicznym, dla przeprowadzenia głębokiej odnowy mechanizmów gospodarowania i rządzenia. Jest też niezbędna do tego, by nie dopuścić do osłabienia pozycji Polski w świecie i wiarygodności naszego państwa jako partnera międzynarodowych stosunków gospodarczych oraz uczestnika sojuszów wojskowo-politycznych.</u>
          <u xml:id="u-70.22" who="#PosełJanuszZabłocki">Stabilizacja wewnętrzna kraju wymaga wszakże konsolidacji wszystkich sił narodu, a to nie jest możliwe bez polskiego „historycznego kompromisu” — historycznego kompromisu trzech głównych sił, które dziś w życiu naszego narodu się liczą. Te trzy siły, to PZPR wraz ze stronnictwami sojuszniczymi, to NSZZ „Solidarność”, to wreszcie siły katolickie, opierające się o Kościół.</u>
          <u xml:id="u-70.23" who="#PosełJanuszZabłocki">Doprowadzenie do trwałego porozumienia tych trzech sił i do ich współdziałania tam, gdzie wymaga tego nadrzędny interes narodu otwiera dopiero drogę do odbudowy autorytetu władzy państwowej, a także do wyprowadzenia kraju z kryzysu ekonomicznego i politycznego.</u>
          <u xml:id="u-70.24" who="#PosełJanuszZabłocki">Pozwoli bowiem na przeprowadzenie tych wielkich operacji ekonomicznych, jakie są niezbędne dla zreformowania naszej gospodarki, a jakie bez współdziałania społeczeństwa nie mają szans — takich jak reforma cen, jak operacja zatrudnieniowa, związana z niezbędną konwersją przemysłu, jak wreszcie zahamowanie spirali inflacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-70.25" who="#PosełJanuszZabłocki">Rzetelna i lojalna realizacja porozumień z Gdańska, Szczecina i Jastrzębia, służąc umocnieniu wzajemnego zaufania, będzie ważnym krokiem ku tak pojmowanej jedności wszystkich Polaków.</u>
          <u xml:id="u-70.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">O głos prosi wicepremier Aleksander Kopeć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W dzisiejszej debacie na temat realizacji porozumień rządowych z przedstawicielstwami załóg robotniczych, pragnę zgłosić kilka uwag.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Wiceprezes Rady Ministrów Mieczysław Jagielski w informacji rządowej przedstawionej w dniu wczorajszym stwierdził jednoznacznie, że Rząd dąży i pragnie w pełni realizować podpisane porozumienia. Dobra ich realizacja wiąże się nie tylko z ich formalnym przyjęciem, ale z tworzeniem szerokiego programu działania i tworzeniem bazy materialnej pełnej ich realizacji. I otóż pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Rząd opracował specjalny program, którego celem jest przygotowanie gospodarki narodowej w IV kwartale do pełnej realizacji tych zadań. Mają one wyraz przede wszystkim w tym, że dokonano oceny realizacji zadań za trzy kwartały bieżącego roku. Jak wiemy wystąpiło tam wiele dysharmonii oraz bardzo duże napięcia w surowcach, materiałach i kooperacji. Dokonaliśmy aktualizacji bilansów materiałowych, szczególnie węgla, wyrobów hutniczych, cementu, miedzi oraz dokonaliśmy oceny surowców związanych z przemysłem rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Na tym tle został opracowany operatywny plan produkcji na IV kwartał, z uwzględnieniem aktualnych możliwości gospodarki narodowej. Wielką wagę przywiązaliśmy do zmian strukturalnych w przemyśle. Tam, gdzie to było możliwe, przestawiono produkcję dóbr inwestycyjnych i zaopatrzeniowo-materiałowych na produkcję rynkową. I w tym zakresie za 10 miesięcy br. w wyrobach przemysłowych notujemy wyprzedzenie w stosunku do upływu czasu. Oczywiście nie rozwiązuje to całego alembiku spraw związanych z dostawami wyrobów rynkowo-spożywczych i usług w IV kwartale.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Celem naszym było stworzenie materialnych warunków do porozumień zawartych na przełomie sierpnia i września. Informował o tym również wicepremier Jagielski. By umocnić zwichniętą równowagę gospodarczą, sięgnęliśmy po import surowców, materiałów i żywności z krajów II obszaru płatniczego oraz o szeroką pomoc z krajów socjalistycznych. A zatem uczyniliśmy wszystko, co było w naszej mocy, by życie gospodarcze, rytm życia gospodarczego dopasować, dostosować do naszych zobowiązań. Ale w programach tych założyliśmy szybki powrót do normalnej pracy, do wydajności, do dyscypliny, jakości produktów, do normalnego funkcjonowania gospodarki narodowej. Mieliśmy ku temu pełne prawa, ponieważ kończąc wiele strajków i podpisując porozumienia rządowe, kończyliśmy je apelem — przerywamy strajki, przystępujemy do odrabiania zaległości, przystępujemy do normalnej pracy. Jeśli do tego dodam, a mam pełne prawo ku temu, ponieważ uczestniczyłem w wielu tego rodzaju porozumieniach, że kończyliśmy je w atmosferze powagi i odpowiedzialności, kończąc to często odśpiewaniem hymnu narodowego czy Międzynarodówki — mamy pełne prawo domagania się dwustronnej realizacji tych porozumień.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Dziś poseł Adamski zapytuje: Jak Rząd może pracować, funkcjonować, rozwiązywać wiele bieżących problemów, skoro Premier zajęty jest sprawami związkowymi, wicepremierzy wyjeżdżają w teren, prowadzą rozmowy, ministrowie są oderwani od pracy? Otóż pragnę poinformować, że wielu pracowników aparatu gospodarczego, wielu wiceministrów, dyrektorów zjednoczeń i fabryk pracuje dziś na froncie likwidacji konfliktów społecznych i pragnę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że nie widzę innej możliwości rozwiązywania tych napięć, jak rozmowy. Nie ma innej możliwości nawiązania kontaktów ruchu odnowy z władzą ludową, jak właśnie rozmowy. Realizujemy tutaj generalną linię naszej partii, która uznała za jedynie słuszne negocjacje, perswazje, rzeczowość, aczkolwiek są to rozmowy niełatwe. Odwołuję się do tej części obywateli posłów, którzy w nich uczestniczyli, lub uczestniczą. Celem naszych rozmów była, jest i będzie treść państwa socjalistycznego, zasady demokracji socjalistycznej, dobro ludzi pracy, powrót gospodarki do normalnego rytmu, sposoby rozwiązywania nabrzmiałych problemów i wniosków. Nie były to rozmowy łatwe, a mogę to poświadczyć ponieważ uczestniczyłem w rozmowach z górnikami, hutnikami, energetykami, budowlanymi i kolejarzami. Skoro wspomniałem szeroką warstwę społeczną kolejarzy, na ten temat chciałbym parę szczegółów powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">W dniu 17 października Minister Komunikacji podpisał w Katowicach porozumienie z dużą grupą 170 przedsiębiorstw kolejowych, rozwiązując zgłoszone postulaty oraz ustalając formy płac. W dniu 28 października Minister Komunikacji parafował porozumienie z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym Kolejarzy, podchodząc z dużą troską do zgłoszonych problemów oraz problemów płacowych. 20 października z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym Kolejarzy „Solidarność” podpisaliśmy porozumienie z resortami, akceptowane przez wiceprezesa Rady Ministrów. Zażegnaliśmy w ten sposób trwający przez wiele dni strajk głodowy. Przemawiając wówczas do zebranych przedstawicieli Krajowej Komisji Porozumiewawczej Kolejarzy zadałem jedno pytanie: Czy jest rzeczą słuszną, by stosować tego rodzaju naciski wobec Rządu? Co to znaczy wobec Rządu? Wobec innych warstw społecznych, bo dzisiaj przelicytowanie jednej warstwy społecznej czy jednego zawodu stawia automatycznie w gorszej sytuacji materialnej inne grupy zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Naszym obowiązkiem jako Rządu jest sprawiedliwe dzielenie tych skromnych środków, które dzisiaj posiadamy. I zadałem pytanie: Czy można na jednej wadze, na jednej szalce stawiać godność człowieka, a na drugiej pieniądze? Pytanie to pozostało bez odpowiedzi do dzisiaj. W oparciu o zasady prawa i dobre zwyczaje, które w naszym państwie obowiązują, Rząd uznał wszystkie te trzy zawarte porozumienia. Stwarzamy im warunki pełnej realizacji. Nie ukrywam, że są one trudne z wielu względów, ponieważ wiele problemów w niełatwej pracy kolejarzy narastało. Ale został stworzony program ich rozwiązania, program poprawy warunków materialnych i przywrócenia godności kolejarskiej — właśnie w tych porozumieniach.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Budzić musi zdziwienie ostatnie działanie Krajowej Komisji Porozumiewawczej Niezależnego Związku Zawodowego Kolejarzy w Gdańsku, która informuje, że wobec tego, że Ministerstwo Komunikacji nagle przestało realizować zawarte z nimi porozumienie, zmuszeni są do natychmiastowego ogłoszenia strajku ostrzegawczego z dniem 20 listopada. Nadto jeszcze uzasadniają, że pracownicy NSZZ Kolejarzy w napastliwy sposób występują przeciwko „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">W teleksie, który został skierowany do mnie informuje się, że jeśli sprawy płacowe nie zostaną rozwiązane zgodnie z porozumieniem — niezależnie od strajku ostrzegawczego — na 24 listopada planuje się strajk na kolei. Jest rzeczą niedopuszczalną, że w tym samym teleksie informuje się Rząd, że Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ „Solidarność” przejmie nadzór nad działalnością wielu jednostek Polskich Kolei Państwowych. I oto — jaką mamy sytuację w dniu dzisiejszym — niemal w całym kraju trwa akcja protestacyjna kolejarzy. Ogniwa NSZZ „Solidarność” przekształcają się w komitety strajkowe, oflagowane są budynki PKP i dworce kolejowe. Wielu kolejarzy na znak protestu założyło biało-czerwone opaski, wywieszane są hasła propagandowe, a przez megafony dworcowe nadawane są komunikaty informujące o żądaniach kolejarzy. W wielu jednostkach PKP podjęte zostały przygotowania do strajku w dniu 24 listopada.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Obywatele Posłowie! Mówił dzisiaj Janusz Brych, że w Polsce działają 3 niezależne związki zawodowe — odnawiający się ruch związków zawodowych, branżowy ruch związkowy „Solidarność” i inne różne formy ruchu związkowego.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Rząd pragnie współpracować ze wszystkimi tymi formami ruchu związkowego. Rząd musi traktować równoprawnie wszystkie organizacje związkowe, działające w naszym kraju. Rząd podejmuje się roli negocjatora w rozmowach między poszczególnymi związkami. Niemniej jednak sądzę, że nie wolno jest stosować różnych metod nacisku, zaskakiwania, a nadto stosowania form nacisku moralnego i psychologicznego, a w wielu wypadkach i szantażu.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Przeciwko komu godzą tego rodzaju akcje? Pragnę z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że podniecają one atmosferę społeczną. Psują i tak już zachwiany rytm produkcji a w konsekwencji obracają się przeciwko ludziom pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Strajki, zarówno ostrzegawcze, jak i inne na kolei, gdzie panują specyficzne metody pracy, gdzie obowiązuje wyjątkowa odpowiedzialność, współdziałanie ludzi, gdzie obowiązuje bezpieczeństwo za przewożonych pasażerów, tworzą napięcia i są ze wszech miar niedopuszczalne, ponieważ mogą prowadzić do bardzo niedobrych skutków. Ale ma to również wpływ na życie gospodarcze. Pragnę poinformować Obywateli Posłów, że przygotowując się do bieżącej zimy opałowej, przy niedostatku węgla, zmieniliśmy bilans tego węgla, przeznaczając 250 tys. ton węgla dla gospodarki komunalnej, po to, żeby lepiej ogrzać nasze mieszkania, świetlice, domy kultury i miejsca pracy twórczej. W elektrowniach mamy niski zapas węgla, w Kozienicach na 2–3 dni, wczoraj 400 megawatów w Kozienicach nie pracowało, z powodu oszczędności węgla na jeszcze trudniejszy okres. Tworzenie napięć w tej sytuacji w przewozach kolejowych i wobec idącej zimy, następujących chłodów jest formą nacisku niedozwoloną. Uważamy, że podejmowanie akcji strajkowej w tak newralgicznym dziale gospodarki narodowej, jakim jest kolej, może się odbywać wyłącznie na własną odpowiedzialność i w zgodzie z własnym sumieniem.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Mimo że oświadczamy, że wszystkie te trzy porozumienia chcemy realizować i będziemy realizować, mimo że powstały napięcia, w tej sytuacji jesteśmy gotowi nawet dziś podjąć rozmowy z Krajową Komisją Porozumiewawczą Kolejarzy.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Wysoki Sejmie! Znacznie łatwiej jest mówić o sprawach perspektywicznych, strategicznych rozwiązań powstałego konfliktu w naszym kraju. Znacznie trudniej natomiast jest rozwiązywać napięcia społeczne dziś i jutro i te, które, mogą być pojutrze-, a pragnę poinformować, że dziś właśnie mamy ich sporo w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Dla przykładu — w Zjednoczeniu Budownictwa Górniczego przebywa od 12.XI. grupa pracowników, 15 bodajże, którzy żądają bezwzględnego rozpoczęcia budowy kopalni K-3 w Zagłębiu Lubelskim, o niebagatelnej wartości kosztorysowej 12 mld zł. Z jednej strony podejmujemy działania zawężenia frontu inwestycyjnego, zmiany struktury nakładów inwestycyjnych, skierowujemy większe nakłady na kompleks wyżywienia narodu, na budownictwo mieszkaniowe, na produkcję rynkową, na usługi społeczne. Z drugiej strony grupa osób okupuje zjednoczenie i żąda decyzji. Wszystkie inne zgłoszone postulaty zostały rozwiązane. Natomiast w tej sprawie zajęliśmy jednoznaczne stanowisko, że kopalni K-3 rozpoczynać nie będziemy, a środki, jakie będą możliwe do użycia skierujemy na kopalnię K-1 czyli pierwszą, po to, żeby w przyszłym roku były jak największe efekty w wydobyciu węgla.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Następne bardzo poważne napięcie społeczne, które występuje, wiąże się z pracownikami Zjednoczenia Cukrowniczego, czy też — polskich cukrowni. Chciałbym powiedzieć, że załogi wszystkich polskich cukrowni rozumieją trudną sytuację gospodarczą naszego państwa — niższe urodzaje, niższą jakość buraka, niższą zawartość cukru, kłopoty związane z pogodą i transportem. Nie mieliśmy poważnych zakłóceń w przerywaniu pracy. Nie mniej jednak to niebezpieczeństwo ciąży już od kilkunastu dni, ponieważ w Pruszczu Gdańskim przebywa grupa 48–50 młodych ludzi, nie związanych bezpośrednio z produkcją, żądając wyższych zarobków dla pracowników cukrowni, co mieliśmy w programie rządowym, i organizując od czasu do czasu różne napięcia społeczne w cukrowni. Wczoraj konkretnie żądano przerwania pracy w niektórych cukrowniach dolnośląskich. Załogi tego nie uczyniły.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Mamy również i następne źródło napięcia. Dotyczy ono pracowników przemysłu lekkiego. Od 1 października, zgodnie z programem rządowym, podjęte zostały działania i wszyscy pracownicy tego przemysłu uzyskali założone podwyżki. W zakładach tych jest niezła atmosfera, dobry rytm pracy. Przemysł lekki, jako jeden z nielicznych w naszym kraju, za 10 miesięcy wykonał zadania gospodarcze. I oto nagle rodzi się źródło napięcia wynikające z chęci wyższych wynagrodzeń niż te, które zostały przyznane poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">24 listopada Minister Przemysłu Lekkiego i odpowiednia grupa osób wyjedzie, by negocjować w tym przypadku z obydwoma. związkami zawodowymi w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-72.19" who="#WiceprezesRadyMinistrówAleksanderKopeć">Obywatele Posłowie! Chciałbym być dobrze i szczerze zrozumiany — możemy rozwiązać sprawy wielkie i rozwiążemy, ale warunkiem do tego jest spokojna praca w każdym dniu. Nie jutro, ale już dzisiaj każdy musi tworzyć front działania, front dobrej pracy na swoim stanowisku, tam gdzie pracuje. Suma tych drobnych działań da zamierzony efekt, za którym wszyscy dziś wypowiadają się. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-72.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi. Głos ma poseł Kazimierz Morawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#PosełKazimierzMorawski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielką uwagą wysłuchałem wczorajszego wystąpienia wiceprezesa Rady Ministrów Mieczysława Jagielskiego, który jasno przedstawił aktualny stan sytuacji w kraju. Zdajemy sobie wszyscy sprawę z tego, jak poważna jest sytuacja w naszym kraju, a także i z tego, jak bardzo najeżona niebezpieczeństwami jest droga po której idziemy, by wyprowadzić kraj z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#PosełKazimierzMorawski">W swoim wystąpieniu obywatel Premier powiedział słusznie o szansach, ale jednocześnie o zagrożeniu. Wykorzystanie szansy, jaką tworzył przełom sierpniowy i treść zawartych wówczas porozumień i oddalenie istniejących zagrożeń dla procesu odnowy i przemian, wymagają roztropności i odpowiedzialności w postępowaniu zarówno władzy, jak i całego społeczeństwa, w tym nowych związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#PosełKazimierzMorawski">Realizacja tej wielkiej narodowej naszej szansy, jaką jest pomyślny proces odnowy, wyrastający z umów społecznych, zawartych ze strajkującymi robotnikami w sierpniu, szansy, która jest nadzieją naszego narodu na lepsze i godniejsze życie — już dziś nie może dokonywać się inaczej, jak tylko w klimacie harmonii i współdziałania społeczeństwa z władzą i odwrotnie. Był czas walki o uznanie słusznych postulatów społeczeństwa zawiedzionego poprzednimi rządami. Dziś, niezależnie od potrzebnej i trwającej dyskusji nad kierunkami naprawy, jest czas wspólnego wykonywania tych uzgodnień, które zostały zapisane, a nie mnożenia nowych postulatów i nacisku. I dlatego trzeba powiedzieć jasno, że jeśli nie chcemy zahamowania tego zbawiennego procesu lub wręcz jego zaprzepaszczenia, to tylko na tej drodze, przy postępującej stabilizacji możemy posuwać się stopniowo naprzód, osiągając korzystne postępy w oczekiwanych przeobrażeniach demokratycznych i naprawy gospodarki. Innej drogi nie ma. Dziś droga strajków prowadzi do eskalacji napięcia, do anarchii, czemu wszyscy muszą się przeciwstawiać.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#PosełKazimierzMorawski">Ostatnie miesiące dzielące nas od sierpnia, potwierdziły umocnienie się kierunku na porozumienie, dialog. Duch porozumienia, który zwyciężył w sierpniu zarówno po stronie rządu, jak i komitetów strajkowych, był i jest nadal podstawą rozwiązywania występujących napięć i konfliktów. Znalazło to swoje odzwierciedlenie także w fakcie ostatecznego zatwierdzenia statutu związku „Solidarność” przez Sąd Najwyższy.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#PosełKazimierzMorawski">Wszyscy Polacy przyjęli ten fakt z wielką ulgą i nadzieją, że „Solidarność” znajduje należne jej miejsce na gruncie socjalistycznej demokracji. „Solidarność” pragnie odgrywać rolę konstruktywną, aczkolwiek jest na początku trudnej drogi.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#PosełKazimierzMorawski">Nowe kierownictwo kraju, co z satysfakcją stwierdzamy, na tej drodze pragnie kształtować linię swego działania, dążąc konsekwentnie do realizacji ducha i litery sierpniowych porozumień. Nie znaczy to, że nie ma za co krytykować władzy i to potwierdza debata sejmowa. Trzeba jednak wyraźnie dziś powiedzieć, że niezależnie od takich, czy innych niezdecydowań, które występują, kierownictwo pragnie rozwiązywać sprawy naszego kraju po nowemu, na gruncie odnowy i z tą właśnie odnową związało przecież swój los. Bez poparcia, którego trzeba mu udzielić, niczego nie rozwiąże i niczego nie posunie naprzód. Chcę tutaj wyraźnie podkreślić, że nie chodzi o poparcie dla apeli czy dla deklaracji, ale dla określonych działań i stwarzanych faktów. Fakty te trzeba tworzyć szybko, posiadając czytelną, jasną wizję zadań, które trzeba rozwiązywać, bo dziś zaufania nie można już uzyskać na kredyt.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#PosełKazimierzMorawski">Naród nasz przyjmie wyrzeczenia, okaże cierpliwość, poświęcenie i pracowitość, jeśli będzie wierzył i na co dzień odczuwał ich rzeczywistą owocność. Wiarygodność jest kluczem do autentycznego współdziałania narodu i Rządu. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie ogniwa administracji na górze i w terenie realizowały konsekwentnie tę linię kierownictwa kraju, by nie było przejawów działania irytującego opinię publiczną. Chodzi tu także o bardzo istotną sprawę wyciągania sprawiedliwych wniosków w stosunku do tych, którzy zawinili wobec kraju i społeczeństwa. Chodzi po prostu o to, aby zło nazywać złem, a dobro — dobrem. I aby odnowa moralna stała się głównym nurtem przemian i gwarancji na przyszłość. Bowiem przede wszystkim mamy do czynienia z kryzysem moralnym i dlatego sprawa budowania ładu moralnego i etycznego w życiu rodzinnym, społecznym, zawodowym i państwowym jest sprawą kluczową.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#PosełKazimierzMorawski">Pragnę podkreślić szczególną rolę w tym dziele społeczno-moralnych, nie od dziś wypowiadanych, wskazań kościoła polskiego pod kierownictwem księdza kardynała Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Pragniemy, aby te nauki i wskazania miały warunki dla szerszego przenikania do wszystkich dziedzin życia publicznego, by stawały się trwałą podstawą moralnych przeobrażeń życia społecznego w atmosferze wzajemnego poszanowania, prawdy i tolerancji. W tej dziedzinie jest wiele jeszcze do zrobienia. Trzeba, by moralna obecność kościoła w naszej ojczyźnie, by jego autorytet przywoływany w sytuacjach dramatycznych, mógł na stałe znajdować właściwe miejsce i odpowiednie warunki oddziaływania społeczno-moralnego, poprzez książki i rozwój prasy katolickiej, w kulturze, której pluralizm światopoglądowy jest faktem i co powinno znajdować szersze odzwierciedlenie na scenach teatru, w kinach czy w telewizji. Nie po raz pierwszy przekonujemy się, jak pożyteczne dla Polski owoce rodzi współdziałanie kościoła i państwa. Wierzymy, że dobrze służyć temu będzie reaktywowanie komisji wspólnej Episkopat-Rząd i że głębszego wyrazu nabiorą na drodze wszechstronnej odnowy słowa zawarte w komunikacie, wydanym po październikowym spotkaniu księdza kardynała Prymasa Wyszyńskiego ze Stanisławem Kanią: „Konstruktywne współdziałanie kościoła z państwem dobrze służy interesom narodu i dlatego będzie kontynuowane w imię dobra i bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#PosełKazimierzMorawski">Z zadowoleniem przyjmujemy, iż już po raz drugi następuje spotkanie w ramach komisji wspólnej w oparciu o opracowany harmonogram prac, co pozwala żywić przekonanie, że komisją ta będzie działać systematycznie jako ciało robocze i na jej płaszczyźnie będą stale podejmowane i rozwiązywane problemy dotyczące stosunków kościoła i państwa w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#PosełKazimierzMorawski">Wracając do początku mych rozważań podkreślam, że za sprawą zarówno władzy, nowego ruchu związków zawodowych, a także i kościoła, linia na porozumienie i dialog określa dziś kierunek rozwoju sytuacji w naszym kraju, stwarzając realne warunki wygrania dla Polski szansy, którą stworzył przełom sierpniowy i wniesione do naszego życia społecznego, gospodarczego i państwowego jego treści. Trzeba jednak podkreślić z całym naciskiem, że by umocnić i utrwalić ten kierunek pozytywny rozwoju sytuacji, by szybciej i szerzej owocował proces wszechstronnej odnowy i demokratycznych przeobrażeń — droga porozumienia musi być wsparta linią odpowiedzialności za państwo, którego los jest w rękach nas wszystkich, wszystkich Polaków. Bez silnego, sprawnie działającego państwa nie będzie można rozwiązać spraw, jakie stoją przed krajem. Wszelkie działania destabilizujące państwo, podważające ład i pokój społeczny i proces koniecznej normalizacji życia w kraju uderzają za jednym zamachem w proces odnowy życia w kraju. Chaos i paraliż życia państwowego i gospodarczego służyć będą przeciwnikom odnowy, są wodą na ich młyn. Trzeba powiedzieć, że nie ma odnowy bez normalizacji życia w kraju, tak jak nie ma normalizacji i wzrostu wydajności pracy bez pełnej odnowy naszego życia społecznego, gospodarczego czy publicznego. Są to sprawy ściśle ze sobą związane. O tym zapominać nie wolno nikomu, ani społeczeństwu, ani władzy.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#PosełKazimierzMorawski">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że nie jest to łatwy proces, bowiem nagromadziło się w poprzednim okresie tyle nieufności, rozgoryczenia, że często dziś niecierpliwość i odczuwana boleśnie krzywda dyktują postępowanie nie zawsze roztropne i przemyślane. To musimy rozumieć. Tak, jak zrozumiałe jest też, że społeczeństwo nie chce przyjmować na siebie skutków błędnej polityki gospodarczej minionych lat, za którą nie może ponosić odpowiedzialności i dlatego tak ważne jest, aby ta odpowiedzialność została określona. Jest to ważnym warunkiem oczyszczenia atmosfery społecznej, odbudowy zaufania do władzy i wyzwalania wiary i przekonania o potrzebie zaangażowania w proces naprawy Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#PosełKazimierzMorawski">Jest przy tym potrzeba pilnego ukazywania realnego programu długofalowego reformy naszej gospodarki, którą Rząd na gruncie poczynań doraźnych już przecież podejmuje. Z drugiej strony nie może być wątpliwości co do tego, że odnowa rzeczywista nie jest i być nie może procesem burzenia, ale procesem konstruktywnego budowania na gruncie zasad naszego ustroju, na gruncie zasad naszej państwowości polskiej, wyrosłej z treści Manifestu PKWN — budowania warunków dla rozwoju społecznego, gospodarczego, kulturalnego, zgodnie z aspiracjami, dążeniami i tradycjami wszystkich odłamów postępowych i demokratycznych naszego społeczeństwa, ludzi różnych poglądów i postaw, którym leży na sercu dobro Polski. Chodzi o to, aby nie było w naszym polskim domu lepszych lub gorszych, abyśmy wszyscy w nim jednakowo dobrze się czuli i mieli jednakową możliwość wpływania na treści, które wypełnią jego wnętrze.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#PosełKazimierzMorawski">Dziś, gdy potrzeba nam szczególnie owej roztropności kierowniczej i łączenia odwagi w walce ze złem z odpowiedzialnością za państwo, szczególnie ważna się staje sprawa świadomości narodowej i państwowej, świadomości patriotycznej. Zmysł państwowy, którego tak dziś trzeba nam w Polsce, rodzi się w oparciu o wiedzę polityczną, o znajomość historii, o doświadczenia. Jednak popełnione błędy, zarówno w polityce kulturalnej, w działalności prasowo-informacyjnej, propagandowej i w ogóle w wychowaniu społecznym, pozostawiły ogromne wyrwy w stanie świadomości społecznej, których odrobić szybko nie można.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#PosełKazimierzMorawski">W minionych latach zubożano jakże karygodnie życie duchowe narodu, co często podcinało zdolność myślenia o sprawach podstawowych dla egzystencji i rozwoju naszego państwa i narodu w kategoriach odpowiedzialności za państwo. Trzeba więc dziś szczególnie nacisk położyć na sprawę patriotycznego wychowania, bez odcinania się od korzeni narodowej przeszłości i z troską jednocześnie, o dorobek myśli politycznej Polski Ludowej. Chodzi o to, aby przeciwdziałać koncentrowaniu się, tak jak to miało miejsce poprzednio, na sprawach konsumpcji dóbr materialnych, chodzi o to, aby bardziej być — niż mieć, niż posiadać.</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#PosełKazimierzMorawski">Wysoki Sejmie! Życie narodowe znajduje swoje odbicie w płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i społeczno-kulturalnej. Odnowa naszego życia narodowego ma także aspekty polityczne. Dziś coraz wyraźniej dostrzegamy, że kierownicza rola partii, którą uznawaliśmy i uznajemy, szuka nowych form realizacji. I tu ważnym czynnikiem jest to, aby była realizowana w rzeczywistej współpracy z politycznymi sojusznikami. Dla rzeczywistego upodmiotowienia życia społeczno-politycznego ważna jest obecność w życiu publicznym zarówno stronnictw, jak i stowarzyszeń katolickich, reprezentowanych w Sejmie przez koła poselskie, jak i innych organizacji działających w ramach i na ideowo-politycznej platformie Frontu Jedności Narodu. Jak wiemy, dawniej siły te nie były właściwie wykorzystywane. Dlatego wszelkie włączanie do istniejących struktur władzy ludzi bezpartyjnych, w tym katolików, na różnych szczeblach zarządzania, na różnych szczeblach władz zyskuje poparcie i satysfakcję. Ten kierunek działania, podkreślany w wystąpieniach I Sekretarza KC PZPR Stanisława Kani, jak choćby to stwierdzenie, że demokracja nie jest gestem władzy, ale potrzebą socjalizmu, przyjmujemy z nadzieją i przekonaniem, że służyć będzie dobrze sprawie autentycznej integracji, wszystkich sił społecznych wokół zadań ogólnonarodowych.</u>
          <u xml:id="u-74.15" who="#PosełKazimierzMorawski">Stawka na współudział w rządzeniu krajem różnych odłamów społeczeństwa, reprezentujących różne kierunki w ramach platformy Frontu Jedności Narodu, to stawka na wzrost poczucia współodpowiedzialności za sprawy naszego życia publicznego różnych kręgów naszego społeczeństwa. Dziś tej współodpowiedzialności za sprawy narodu i państwa potrzeba szczególnie. Wymaga tego także pomyślna realizacja umów społecznych z sierpnia tego roku. Realizacja tych umów jest sprawą zarówno Rządu, jak i całego społeczeństwa, w tym nowych związków zawodowych „Solidarność”, których rola jako partnera władzy w rozwiązywaniu trudnych problemów naszego kraju w wychodzeniu z kryzysu jest szczególnie istotna. Im prędzej nowe związki zawodowe się zorganizują, a do tego potrzebna jest im też przychylność ze strony administracji terenowej i gospodarczej, tym prędzej i wydajniej będą się z pewnością angażować we wszystko, co do tyczy produkcji i gospodarowania. Jak stwierdził w swym przemówieniu do członków Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” ksiądz kardynał Prymas: „Chociaż mielibyście różne pokusy natury politycznej, pamiętajcie, że pierwszym waszym celem jest realizacja zadań zawodowo-społecznych: obrona środowiska pracy, warunków higieny i bezpieczeństwa pracy, przestrzegania Kodeksu pracy, ustawodawstwa społecznego. Obrona człowieka pracującego — to jest wasze najważniejsze zadanie”.</u>
          <u xml:id="u-74.16" who="#PosełKazimierzMorawski">W tym kręgu ogromnie ważną rolę odgrywają właściwie przyjęte pryncypia polityki społecznej państwa. Wicepremier Jagielski w swym przemówieniu wskazał na wysoki walor licznych decyzji rządowych, dotyczących podwyżki płac pracowników, rent i emerytur oraz różnego rodzaju świadczeń społecznych. Część tych decyzji była rezultatem porozumień gdańskich, inne zaś zostały podjęte pod presją strajkujących załóg i wychodzą one poza ramy zobowiązań płacowych, jakie Rząd podjął we wspomnianych porozumieniach. Mówca podkreślił niebezpieczeństwo narastania zjawisk inflacyjnych i nierówno ważenia sytuacji rynkowo-pieniężnej, jakie powodują owe wymuszone postanowienia. Zwrócić jednak trzeba uwagę na fakt, że wszystkie wspomniane postanowienia płacowe mają ze strony Rządu nadal charakter uznaniowy i w tej mierze są spuścizną fałszywych zasad zakorzenionych w polityce socjalnej państwa z poprzedniego okresu. Trzeba bowiem tu przypomnieć, że zjawiska inflacyjne pojawiły się w naszym kraju w połowie lat siedemdziesiątych i już wtedy z tej trybuny proponowaliśmy w imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, aby wprowadzić samoczynny system wzrostu płac i świadczeń socjalnych w odpowiedniej proporcji do występującego wzrostu kosztów utrzymania. Mimo wielu głosów, które tak stawiały ten problem, zachowano uznaniowy system regulacji dochodów ludności, pomijając jedynie słuszne kryterium proporcjonalnych regulacji tych dochodów w stosunku do obiektywnie wyliczonego wzrostu kosztów utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-74.17" who="#PosełKazimierzMorawski">Pominięcie tego podstawowego kryterium spowodowało bardzo szkodliwe skutki właśnie w okresie kryzysu sierpniowego i po części — po dziś dzień. Skoro bowiem regulacja płac i świadczeń odbywa się ze strony państwa na zasadach uznaniowych, bez odwołania się do obiektywnego kryterium wzrostu kosztów utrzymania, to i różne grupy zawodowe obywateli doszły do wniosku, iż mogą stawiać postulaty płacowe stosownie do swojego uznania. Zjawisko narastającej w tej mierze presji stało się obecnie bardzo poważną przyczyną rozregulowania naszego systemu pieniężno-towarowego. I dlatego nieodzowne jest opracowanie przez Rząd spójnego systemu regulacji płac i świadczeń społecznych, reagującego na wzrost kosztów utrzymania w sytuacji inflacyjnej, w jakiej znalazła się nasza gospodarka.</u>
          <u xml:id="u-74.18" who="#PosełKazimierzMorawski">Systemowo wprowadzone podwyżki płac, proporcjonalnie do wzrostu cen towarów, w normalnie funkcjonującej gospodarce nie przynoszą zakłóceń, gdyż państwo redystrybuuje wydatkowane na płace środki finansowe w postaci dochodów pozyskiwanych za odsprzedawane ludności towary o wyższych cenach. U nas natomiast, na skutek spadku tempa produkcji, na rynku występuje tak poważny brak towarów, iż został wstrzymany normalny rynkowy obieg pieniądza pomiędzy ludnością a państwem. Czyli, że skarb państwa wypłaca środki finansowe nie pozyskując ich odzysku, co zakłóca w bardzo poważny sposób system obiegu pieniężnego w kraju, pogłębiając istniejący już kryzys gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-74.19" who="#PosełKazimierzMorawski">Obowiązkiem wszystkich Polaków jest traktowanie, jako w pełni spójnych, pojęć dobra społeczeństwa i państwa. W obliczu przedstawionej tu sytuacji obowiązkiem całego społeczeństwa jest dążenie do tak znacznego zwiększenia wydajności pracy, aby rynek nasz, nasze sklepy mogły zostać wypełnione towarami przeznaczonymi do realnego zbytu dla ludności. W przeciwnym razie wszystkie zaspokojone już lub potencjalne żądania płacowe ludności pogłębiają już tylko chaos gospodarczy, z którego w końcu nie będzie wyjścia. Tak kształtuje się na dzień dzisiejszy podstawowe zobowiązanie ludzi pracy w naszym kraju, które nie wynika z żadnych apeli' lub nawoływań, dla którego natomiast fundamentalną motywacją jest ochrona najbardziej żywotnych interesów bytu społecznego narodu. Prawda ta powinna być w pełni rozumiana przez wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-74.20" who="#PosełKazimierzMorawski">Rząd zaś, poza przestrzeganiem właściwych zasad polityki społecznej, powinien stworzyć warunki organizacyjne, zapewniające normalny tok pracy przez odpowiednie zabezpieczenie zaplecza materiałowego i technicznego, dla rytmicznego procesu wytwórczego oraz regulację niezbędnych dla jego funkcjonowania powiązań koordynacyjnych. To będzie miało zasadnicze znaczenie dla rytmu pracy naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-74.21" who="#PosełKazimierzMorawski">Wysoka Izbo! Są między nami, Polakami, określone przecież różnice, których nie należy zacierać. Ale dziś jest czas szczególny, w którym musimy wszyscy zdawać egzamin z patriotycznej odpowiedzialności za los naszego kraju. Dlatego musimy wznieść się ponad podziały i różnice, ponad emocje wstrząsające dziś społeczeństwem, ponad rachunki krzywd, by połączyć nasze wysiłki dla wydobycia Polski z jej dzisiejszego, ciężkiego położenia. Wierzę, że odwołujące się do najgłębszych przekonań patriotycznych współdziałanie wszystkich odłamów społeczeństwa przyczyni się do wyjścia z kryzysu i oddalenia zagrożeń, zapewnienia pokoju społecznego w kraju, bez którego nie rozwiążemy niczego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-74.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Ogłaszam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 45 do godz. 14 min. 25.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#PosełSylwesterZawadzki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zawarte w porozumieniach gdańskim, szczecińskim i jastrzębiowskim postulaty, dotyczące problematyki demokracji socjalistycznej zajmowały wprawdzie mniej miejsca niż postulaty dotyczące zagadnień ekonomiczno-socjalnych, jednak ich znaczenie z punktu widzenia prawno-ustrojowych uwarunkowań i systemu politycznego socjalizmu wydaje się być znacznie większe i bardziej długofalowe.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#PosełSylwesterZawadzki">Jest również rzeczą niezwykle istotną, że partia uznała na VI Plenum KC rozwój demokracji nie za gest władzy wobec społeczeństwa, lecz przede wszystkim za wielką i rosnącą potrzebę socjalizmu. Stanowisko powyższe, łączy się z dojrzałym w partii przekonaniem, iż wypaczenia socjalizmu nie mogą się powtórzyć, iż zapobieganie tego rodzaju wypaczeniom wymaga nie tylko zmian personalnych, ale i nowych rozwiązań instytucjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#PosełSylwesterZawadzki">Ten fakt, iż postulaty zawarte w porozumieniach uzyskały poparcie kierownictwa politycznego kraju spowodował, iż zmiany prawno-ustrojowe wykroczyły poza problematykę ujętą w tekście porozumień. W ten sposób nadany został silny impuls procesom demokratyzacji, który przyczynił się w gruncie rzeczy do rozwoju instytucji demokracji socjalistycznej we wszystkich sferach życia politycznego, ekonomicznego i kulturalnego; nie ma również sfery praw obywatelskich, której nie objąłby swym zasięgiem proces demokratyzacji.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#PosełSylwesterZawadzki">Nie można w tym kontekście pominąć faktu dalszej poprawy stosunków między państwem a kościołem, której efektem jest szeroki zakres wolności sumienia i wyznania.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#PosełSylwesterZawadzki">W niektórych dziedzinach procesy demokratyzacyjne oznaczały przede wszystkim nadrabianie zaległości. Mam tu na myśli między innymi te zmiany, które nastąpiły w Sejmie i znalazły wyraz w praktyce funkcjonowania posiedzeń plenarnych, jak również w praktyce funkcjonowania komisji. W krótkim czasie okazało się, że środki masowego przekazu mają o czym informować, że posiedzenia plenarne i posiedzenia komisji mogą być interesujące. Społeczeństwo mogło się przekonać, że dyskutuje się tu ważne dla kraju problemy. Obok przeobrażeń w stylu pracy Sejmu, nastąpiły zmiany prawno-ustrojowe w postaci podporządkowania Najwyższej Izby Kontroli — Sejmowi, a także zmiany regulaminowe, które, po przyjęciu na dzisiejszym posiedzeniu, staną się niewątpliwie dalszym czynnikiem zwiększającym efektywność działania Sejmu zarówno w sferze ustawodawczej, jak i kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#PosełSylwesterZawadzki">Podobne przeobrażenia zaczynają torować sobie drogę w działalności rad narodowych, zrzucających stopniowo okowy fasadowości i krępujących rozwój dyskusji zwyczajów. Poważnym wsparciem dla tych procesów będą wchodzące z dniem 1 stycznia 1981 roku w życie zmiany decentralizacyjne prowadzące do umocnienia podstaw gospodarczych i finansowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#PosełSylwesterZawadzki">Jeśli mowa o odrabianiu zaległości w demokratyzacji życia, to nie można pominąć przeobrażeń i ożywienia, które — wprawdzie w nierównym stopniu, z niejednakową intensywnością — obejmuje samorządy robotnicze w zakładach pracy, samorząd w miejscu zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#PosełSylwesterZawadzki">Nie można pominąć w tej analizie poważnego ożywienia w organizacjach i instancjach partyjnych, w organizacjach społecznych, ożywienia w środkach masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#PosełSylwesterZawadzki">Obok „odrabiania zaległości”, szczególne miejsce w rozwoju demokracji zajmował proces kształtowania się na nowych podstawach ruchu związkowego. Ruch ten w postaci nowych związków, jak również w postaci zmieniających styl działania starych związków, kształtuje się na nowych zasadach — zasadach niezależności i samorządności. Mówił o tym szeroko w dzisiejszej dyskusji wicepremier Jagielski, jak i wielu obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#PosełSylwesterZawadzki">Trzeba podkreślić, że różnorodność organizacyjna, przejawiająca się obecnie w wielkości form ruchu związkowego, nie przekreśliła jedności założeń politycznych tego ruchu, wyrażających się w akceptacji podstawowych zasad ustroju socjalistycznego, zawartych w Konstytucji. Trwają obecnie prace nad opracowaniem jednolitych podstaw prawnych ruchu związkowego. Jako przewodniczący powołanego przez Radę Państwa zespołu, w którym uczestniczy 12 przedstawicieli NSZZ „Solidarność”, jak również eksperci i pięciu przedstawicieli związków branżowych, dla przygotowania projektu nowej ustawy o związkach zawodowych, pragnę podkreślić, że prace nad tym projektem przebiegają pomyślnie. Mimo pewnych opóźnień, poważnie posunęły się naprzód prace nad szczegółowymi założeniami projektu.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#PosełSylwesterZawadzki">Po uzgodnieniu stanowisk w wielu podstawowych zagadnieniach, jak np. zasady ogólne funkcjonowania ruchu związkowego, podział materii prawnej na ustawową i statutową — toczy się obecnie w zespole dyskusja nad spornymi zagadnieniami. Doprowadziła ona do uzgodnienia stanowisk w kwestii systemu rejestracji związków zawodowych związanego z nadawaniem ich osobowości prawnej, jak również zbliżyła w poważnym stopniu poglądy w kwestii członkostwa związków. Nastąpiło również uzgodnienie stanowisk, a w każdym razie poważne zbliżenie stanowisk w kwestii dotyczącej związków i zrzeszeń rolniczych, które, zdaniem zespołu, mogą posiadać pewne cechy związków zawodowych, jak niezależność i samorządność, ale nie mogą, w związku ze specyfiką zawodu rolniczego, być utożsamiane ze związkami zawodowymi, jeśli chodzi o ich środki działania. Zgodność, poglądów dotyczy tego, że sprawy te powinny być regulowane odrębną ustawą o samorządzie rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#PosełSylwesterZawadzki">Można oczekiwać, że na najbliższym spotkaniu zostanie osiągnięta zgodność stanowisk i w takich zagadnieniach, jak kwestia przedstawicielstwa pracowniczego w warunkach występowania w zakładzie prący dwu lub więcej związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#PosełSylwesterZawadzki">Z tym łączy się niezwykle istotna sprawa, mianowicie — koncepcja zakładowych umów społecznych. Jest to koncepcja takiego kształtowania planów społeczno-ekonomicznych przedsiębiorstwa, aby, dzięki uzupełnieniu wskaźników techniczno-produkcyjnych szeregiem wskaźników socjalnych, przyczyniały się one do poprawy warunków bytu i pracy i stanowiły jednocześnie poważny bodziec dla załogi, pomagając w procesie jej integrowania wokół działań na rzecz realizacji zadań przedsiębiorstwa i celów społecznych. Zakładowe umowy społeczne, wypracowane w toku partnerskiego dialogu między kierownictwem zakładu pracy a załogą, powinny stać się jednocześnie ważnym czynnikiem racjonalizacji systemu gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#PosełSylwesterZawadzki">W kwestii regulacji prawa do strajku istnieje w zespole pełna zgodność odnośnie do tego, że prawo do strajku powinno stanowić ostateczny środek w załatwianiu sporów zbiorowych, że załogi powinny z niego korzystać jedynie po wyczerpaniu innych możliwości załatwienia sporu. Istnieje w związku z tym pełna zgodność co do potrzeby położenia w ustawie szczególnego akcentu na środki zapobiegania konfliktom, w postaci postępowania pojednawczego i rozjemczego. Istnieje także zgodność co do tego, że niektóre zakłady, ze względu na ich znaczenie dla normalnego funkcjonowania życia społecznego, nie mogą być objęte strajkami, gdyż szkody dla społeczeństwa byłyby nieporównanie większe w zestawieniu z korzyściami, które mogłyby one przenieść określonym grupom pracowniczym.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#PosełSylwesterZawadzki">Przyjmując tę ostatnią zasadę jako jedną z ważnych przesłanek regulacji prawa do strajku, należy wyrazić przekonanie, że nastąpi uzgodnienie stanowisk również w kwestii źródeł i wielkości ekwiwalentu za czas strajku.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#PosełSylwesterZawadzki">Ten ostatni przykład wskazuje, jak trudne kwestie stoją jeszcze przed zespołem. Dotychczasowy przebieg prac pozwala jednak rokować nadzieję, że szczegółowe założenia projektu ustawy będą mogły być w niedługim czasie poddane pod dyskusję publiczną, a po uogólnieniu jej wyników, przedstawione w postaci artykułowanego projektu.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#PosełSylwesterZawadzki">Byłoby rzeczą niezwykle korzystną, aby projekt ustawy o związkach zawodowych mógł wejść pod obrady Sejmu wraz z projektem ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz projektem ustawy o samorządzie robotniczym. Powyższe akty traktowane w sposób kompleksowy będą miały fundamentalne znaczenie dla rozwoju demokracji socjalistycznej, jak również dla umocnienia podstaw systemu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#PosełSylwesterZawadzki">Obraz zmian, które następują w sferze praw i wolności obywatelskiej, wymagałby znacznego poszerzenia o listę działań będących w toku realizacji. Chodzi tu o takie działania, jak np. wdrażanie w życie sądowej kontroli decyzji administracyjnej, przygotowywanie projektu ustawy o kontroli prasy, publikacji i widowisk, projektu nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym, projektu ustawy o samorządzie rolnym, wreszcie prace nad reformą gospodarczą — chciałbym powiedzieć, że do tych prac zostali również zaproszeni przedstawiciele, „Solidarności” — czy też mającym wejść w życie z dniem 1.1.1981 r. 5-dniowym tygodniem pracy, który będzie stanowił olbrzymią zdobycz w sferze praw socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#PosełSylwesterZawadzki">Jeśli uwzględnić i te zmiany, to można chyba z pełnym uzasadnieniem stwierdzić, że realizowany kompleks działań w zakresie prawno-ustrojowym stanowi poważny postęp w działaniu na rzecz rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#PosełSylwesterZawadzki">Nie może.dziwić, że proces przeobrażeń, realizowany na taką skalę, wywołuje różne pytania i wątpliwości, wysuwane często z przeciwstawnych pozycji. Tak więc można spotkać się z pytaniem, czy nie jest to proces przebiegający zbyt wolno, czy nie powinno się go przyspieszyć. Z drugiej zaś strony wysuwana jest wątpliwość, czy nie jest to proces przebiegający zbyt szybko, a w związku z tym powodujący zbyt wiele niekorzystnych zjawisk. Odpowiedź na te pytania nie jest łatwa, brak dostatecznego dystansu, aby móc na tak postawione pytania w sposób w pełni uargumentowany odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-77.20" who="#PosełSylwesterZawadzki">Czyniąc tego rodzaju zastrzeżenia, trzeba stwierdzić, iż w sferze prawno-ustrojowej nastąpiły w ciągu czterech miesięcy zmiany bardzo ważne, głębsze i szersze niż w ciągu całego poprzedniego 10-lecia, że zobowiązania Rządu dotyczące postulatów i podjęte w tym zakresie porozumienia są realizowane.</u>
          <u xml:id="u-77.21" who="#PosełSylwesterZawadzki">Nie oznacza to, że zmiany te postępują z jednakową intensywnością we wszystkich dziedzinach życia i na wszystkich terenach kraju, że nie ma w tym zakresie opóźnień i zahamowań. Stąd wynika różnorodny odbiór tempa tych przeobrażeń przez obywateli, bynajmniej nie odosobnione poczucie, iż przebiegają one zbyt wolno. Konsekwentne wdrażanie reform będących w stadium przygotowania, a jednocześnie wyrównywanie frontu przeobrażeń demokratycznych, powinno możliwie w niedługim czasie uczynić skalę zmian demokratycznych dla każdego obywatela bardziej widoczną i odczuwalną, zwłaszcza na szczeblu zakładu pracy, gminy, miasta, w miejscu zamieszkania. Z bardziej odległego horyzontu czasowego powinny być również pełniej widoczne korzyści, jakie te zmiany przyniosą dla postępu w budowie socjalizmu. Ale — jak to mówił jeden z posłów — kraj nie może czekać na odnowę, potrzebne są jednocześnie działania odgórne i oddolne. Odnowa wymaga przyspieszonego działania władzy, jak również podejmowania przez każdego obywatela próby udzielenia odpowiedzi na pytanie, co trzeba zrobić, co mogę zrobić ja sam, aby rzeczywiście było lepiej, mądrzej i efektywniej.</u>
          <u xml:id="u-77.22" who="#PosełSylwesterZawadzki">Wskazując na tak poważny postęp, nie można negować faktu, że w rozwoju demokracji występuje również wiele słabości i liczne niekorzystne zjawiska. Po okresie, w którym dominował konformizm, wkroczyliśmy w okres, który charakteryzuje się dominacją i niekiedy jednostronnością krytyki. Jest to krytyka bezkompromisowa w stosunku do wszystkiego, co doprowadziło do obecnego kryzysu, nierzadko gotowa potępić wszystko co powstało w okresie 35-lecia. Niedostatek krytyki występujący w okresie „propagandy sukcesu” przekształca się w tendencję do negowania trwałych i nie przemijających osiągnięć w budowie socjalizmu. Tego rodzaju zwrot da się na pewno psychologicznie tłumaczyć. Powstaje jednak pytanie, które postawił nasz znakomity reżyser filmowy Andrzej Wajda w „Człowieku z marmuru” — za czyją sprawą w 35-leciu to wszystko się w Polsce Ludowej dokonało. W odpowiedzi na te pytanie emocje nie mogą brać góry nad rozsądkiem, jeśli stoimy na gruncie panowania prawdy w życiu społecznym.</u>
          <u xml:id="u-77.23" who="#PosełSylwesterZawadzki">Nie można również do dostrzegać takiego ważkiego faktu, jak postulaty płacowe, socjalne, a ostatnio i inwestycyjne, nie tyle niesłuszne, ale po prostu nie uwzględniające aktualnych możliwości kraju. Podejmowane w sytuacji, gdy brak dla nich pokrycia w zwiększonej produkcji rynkowej, stwarzają poważne niebezpieczeństwo, potęgują jeszcze bardziej spiralę inflacyjną i grożą w konsekwencji spadkiem wartości pieniądza, godzącym w ogół ludzi pracy. Dotyczy to w tym większym stopniu strajków, o których mówił wicepremier Kopeć, traktowanych nie jako ostateczność, a jako jedyny środek realizowania postulatów pracowniczych. Tego rodzaju efekt demokracji, niezależnie od zasadności postulatów poszczególnych grup pracowniczych, będzie stwarzać bariery ekonomiczne, obiektywnie ograniczające zasięg procesów demokratyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-77.24" who="#PosełSylwesterZawadzki">Jest więc rzeczą niezwykle ważną, aby proces demokratyzacji przechodził z fazy wyłącznie krytycznej i postulatywnej w fazę konstruktywnego działania, zmierzającego, poprzez wzmożenie rytmu pracy, wzrostu produkcji, likwidację marnotrawstwa, do przezwyciężenia kryzysu. Umiejętność przejścia do tej wyższej fazy będzie dla naszego społeczeństwa zarówno dla władzy, jak i dla ogółu ludzi pracy wielkim egzaminem z demokracji, egzaminem z obywatelskiej postawy, stawiającej losy kraju ponad grupowe preferencje. W przeciwnym razie, możemy wszyscy — każdy pojedynczo, każdy zakład pracy, każda organizacja społeczna — występować z uzasadnionymi w pełni, pragnę to podkreślić, z uzasadnionymi żądaniami; jeśli jednak nie biorą one pod uwagę uwarunkowanych obiektywnie możliwości, w określonych warunkach miejsca i czasu, mogą prowadzić wbrew najlepszym intencjom — do pogrążenia kraju w chaosie i pogłębiających się trudnościach.</u>
          <u xml:id="u-77.25" who="#PosełSylwesterZawadzki">Mówiąc ustami jednego z publicystów w sposób bardziej obrazowy: każdy z nas może ciągnąć linę w swoją stronę w najgłębszym przekonaniu o swej słuszności i chociaż będzie wkładał maksimum energii, aby linę na swoją stronę przeciągnąć, możemy jako społeczeństwo stać w miejscu, a co więcej tracić tempo w momencie kiedy zagadnienie czasu jest tak niezwykle ważne. Należy więc zgodzić się z podstawowym nurtem dzisiejszej dyskusji, chociaż było wiele w niej różnych poglądów, że sprawy jednostkowe i grupowe, choć bardzo ważne, powinny ustępować wobec podstawowego nakazu chwili, jakim jest troska o los kraju, o jego wyjście z poważnych trudności, o spokój wewnętrzny, poszanowanie prawa, atmosferę konstruktywnego działania i prestiż międzynarodowy Polski.</u>
          <u xml:id="u-77.26" who="#PosełSylwesterZawadzki">Jestem głęboko przekonany, że jako naród zdamy egzamin zrozumienia najgłębszego sensu demokracji, jej walorów i koniecznych w jej własnym interesie granic, że dalszy rozwój demokracji socjalistycznej, który jest w nie mniejszym stopniu nakazem chwili niż reforma gospodarcza, będzie sprzyjał konsolidacji sił społecznych wokół najbardziej palących problemów naszego kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-77.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jarema Maciszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#PosełJaremaMaciszewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Nie zapisałem się do głosu w debacie, do zwrócenia się z prośbą o głos skłoniła mnie chęć podjęcia polemicznej dyskusji z tym fragmentem wystąpienia posła Męclewskiego, który dotyczy pracy naszej szkoły.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#PosełJaremaMaciszewski">W stosunku do polskiej szkoły wysunięty został najcięższy zarzut braku czy rażącego niedostatku patriotycznego wychowania w kontekście nauczania i wychowania w zakresie historii ojczystej. Muszę z żalem stwierdzić, że fakty podane przez posła Męclewskiego są nieścisłe, przesłanki rozumowania zwodnicze, a wnioski i uogólnienia nieuzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#PosełJaremaMaciszewski">Najpierw fakty. Po pierwsze — każdy młody Polak kończący 8-letnią szkołę podstawową, przez cztery, a właściwie przez pięć lat przechodzi program nauczania historii w szkole podstawowej. Porównajmy to z trzema latami nauczania historii w szkole powszechnej przedwojennej, pełnoklasowej, siedmioletniej i weźmy przy okazji pod uwagę, że znaczna część każdego rocznika młodzieży musiała poprzestać na czteroklasowej szkole o jednym nauczycielu na wsi.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#PosełJaremaMaciszewski">Po drugie — szkolnictwo zawodowe stopnia licealnego — a więc licea zawodowe i technika — przerabiają pełny program historii. W zasadniczych szkołach zawodowych i w szkołach przysposobienia rolniczego rzeczywiście nauczanie historii jest pobieżne i koślawe, w ramach zajęć wychowania obywatelskiego niewystarczające — na co wielokrotnie zwracano uwagę.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#PosełJaremaMaciszewski">Ostatnio na wniosek Związku Nauczycielstwa Polskiego zapadła decyzja o wprowadzeniu pełnego nauczania historii do zasadniczych szkół zawodowych i szkół przysposobienia rolniczego, począwszy pd nowego roku szkolnego. Chciałbym również stwierdzić, że nauczanie historii, a zwłaszcza historii kultury ojczystej, zawarte jest w programach nauczania języka polskiego, wychowania obywatelskiego, a także innych przedmiotów. Treści tego kształcenia są, jak się wydaje, niezwykle bogate. Krytykowany jest nawet pewien nadmiar faktów.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#PosełJaremaMaciszewski">Szczególnie mocno eksponowana jest — jest to novum programowe — kultura narodowa, wszystkie jej nurty i aspekty.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#PosełJaremaMaciszewski">W pracy wychowawczej szkoły eksponuje się szczególnie intensywnie wychowanie patriotyczne w oparciu o historię. Prawie w każdej polskiej szkole są izby pamięci narodowej, które wyzwalają aktywny stosunek dziecka i młodzieży do pamiątek przeszłości. Dzieci zbierają i przechowują pieczołowicie pamiątki po żołnierzach września, po żołnierzach Armii Ludowej, Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Ludowego Wojska Polskiego i żołnierzach polskich sił zbrojnych na zachodzie. A także — co warto mocno podkreślić — pamiątki po żołnierzach Armii Radzieckiej, poległych za naszą wolność, na naszej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#PosełJaremaMaciszewski">W szkołach, zwłaszcza na terenie Śląska i Wielkopolski, ale także i w innych regionach kraju, szczególnie mocno eksponuje się pamiątki po powstaniach śląskich i wielkopolskich oraz często, zwłaszcza na zachodnich naszych ziemiach, odbywają się spotkania z weteranami tych powstań.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#PosełJaremaMaciszewski">Dodajmy do tego, że obchody rocznic narodowych są w każdej szkole wprowadzone do stałego planu działań wychowawczych. Dodajmy do tego, że Związek Harcerstwa Polskiego, organizacja, której działalność wychowawcza jest ściśle spleciona z działalnością wychowawczą szkoły, prowadzi na tym polu intensywną pracę. Niech symbolem treści tej pracy będzie istnienie hufców Związku Harcerstwa Polskiego im. Czwartaków Armii Ludowej i im.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#PosełJaremaMaciszewski">Szarych Szeregów. W tym się chyba realizuje osiągnięta niemałym kosztem jedność naszego narodu. Myślę osobiście, że wywoływanie pewnych cieni przeszłości dawno już przezwyciężonych, nie służy dobru społecznemu.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#PosełJaremaMaciszewski">Czy oznacza to, że nie należy doskonalić, poprawiać programów w tym zakresie? Na pewno tak. Trzeba poprawiać i doskonalić programy, a zwłaszcza podręczniki, trzeba lepiej kształcić nauczycieli historii. Na pewno wymaga uzupełnienia treść kształcenia nauczycieli. Musimy lepiej w kształceniu historycznym podkreślić treści współtworzące świadomość państwową, szacunek dla prawa, wskazując, jak ciężką cenę płaciliśmy w historii za brak zrozumienia tych treści.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#PosełJaremaMaciszewski">Wydaje się, że można z pełnym przekonaniem dzisiaj powiedzieć, że deformacje kosmopolityczne, które ongiś niewątpliwie w pewnym okresie nauczania historii występowały, zwłaszcza w programach i podręcznikach (nie chcę tu już wymieniać autorów tych podręczników) przynajmniej od 1956 r., a na pewno od dwunastu lat, zostały całkowicie wyrugowane.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#PosełJaremaMaciszewski">Wiele podręczników wycofano, w niektórych zmieniono dość istotnie treść. Możemy powiedzieć z pełnym przekonaniem, że od 12 lat żadnego typu deformacje czy zniekształcenia typu kosmopolitycznego, a także zniekształcenia prawdy historycznej nie występują. Aczkolwiek są pewne luki tematyczne, które mogą być i na pewno trzeba poprawić i uzupełnić. Wydaje mi się, że historia nauczana w szkole powinna nie tylko zmierzać do wywoływania stanów emocjonalnych, emocji, ale musi także uczyć twardych racji politycznych i patriotycznych. Historia ma wielki walor wychowawczy i patriotyczny. Twórcy programów i podręczników są chyba tego w pełni świadomi. Staramy się — a mówię to jako nauczyciel akademicki w tej właśnie dziedzinie — staramy się pokazać polski i powszechny również proces dziejowy w pełnym jego wymiarze, wszystkie blaski i cienie narodu polskiego, wszystko to, co prowadziło państwo i naród na manowce, a także to, co pozwoliło przetrwać w najcięższych chwilach, a przede wszystkim to, co pozwoliło wyprostować trudne drogi i bezdroża dziejów ojczystych i zająć naszemu narodowi należne mu bezpieczne, socjalistyczne miejsce w Europie i na świecie.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#Marszałek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#Marszałek">Obecnie proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Pińkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd przedłożył Wysokiej Izbie sprawozdanie z realizacji porozumień zawartych w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu. Porozumienia te dotyczą spraw najwyższej wagi i znaczenia dla kraju i narodu. Wyrosły one z nadziei klasy robotniczej, wszystkich ludzi pracy na poprawę warunków życia, stosunków społecznych, na harmonijny rozwój Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Działając zgodnie ż szeroko pojętym interesem społecznym, Rząd konsekwentnie eliminuje deformacje i tworzy warunki dla rozwoju i umacniania demokracji socjalistycznej, dla przestrzegania zasad sprawiedliwości społecznej, dla rozwiązywania nabrzmiałych problemów społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Od chwili podpisania porozumień Rząd z całą rzetelnością i z pełnym poczuciem odpowiedzialności wykonuje przyjęte zobowiązania. Cierpliwie poszukiwaliśmy rozwiązań w wielu trudnych i złożonych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Zrealizowaliśmy podstawową część wniosków, wynikających z podpisanych porozumień. Nad dalszymi, zgodnie z ustalonym harmonogramem, trwają prace.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Zakres podjętych działań przedstawił Wysokiej Izbie wicepremier Mieczysław Jagielski.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Działania Rządu obejmują wszystkie węzłowe sprawy rozwoju kraju. Realizujemy postulaty płacowe i socjalne. Objęliśmy kontrolą ceny podstawowych artykułów konsumpcyjnych. W ostatnią fazę weszły prace nad wprowadzeniem 5-dniowego tygodnia pracy. Rząd podjął społecznie doniosłe zadanie opracowania programu porządkowania systemu i zasad polityki płacowej na przyszłe 5-lecie.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Trwają prace nad projektami ustaw o związkach zawodowych, radach narodowych i samorządzie robotniczym, nad ustawą o przedsiębiorstwach, o spółdzielczości i projektem ustawy o cenzurze. Ustawy te określą instytucjonalne zasady demokracji socjalistycznej w tych ważnych obszarach działalności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Opracowany jest projekt planu społeczno-gospodarczego na 1981 rok. Towarzyszą temu decyzje, które już obecnie przygotowują odpowiednie warunki dla jego właściwego ukształtowania. Wraz z projektem planu przedstawimy obywatelom posłom zestaw dalszych posunięć, jakie podejmie Rząd dla poprawy sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Aby zilustrować społeczeństwu wszechstronny, obiektywny obraz sytuacji, Rząd przygotowuje raport o stanie gospodarki kraju. Przedstawimy go Wysokiej Izbie w grudniu bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Rząd obniża obecnie poziom inwestowania. Większość nakładów skierowana zostanie na dziedziny decydujące o zaspokojeniu potrzeb ludności, na rolnictwo i przemysł spożywczy, zaopatrzenie rynku, na budownictwo mieszkaniowe, oświatę i ochronę zdrowia, a także na rozwój eksportu umożliwiający niezbędny dla gospodarki import surowców i dóbr konsumpcyjnych. Oczywiste jest jednak, iż efekty te go przegrupowania środków nie mogą być odczuwalne od razu.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">W czasie obecnej debaty przedstawiliśmy Wysokiemu Sejmowi założenia programu prac nad rozwojem rolnictwa i produkcji żywności. Jest to kierunkowy program o zasadniczym znaczeniu dla całego społeczeństwa. Jedną z bardzo ważnych części składowych tego programu jest poprawa opłacalności produkcji rolnej, wyrażająca się w znacznych podwyżkach cen skupu płodów rolnych i ustanowieniu korzystnych dla rolników relacji cen.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Problematyka tego kluczowego działu gospodarki narodowej była przedmiotem szczególnie ożywionej dyskusji w czasie obecnej debaty. Zgłoszono wiele uwag krytycznych i konstruktywnych wniosków. Skorzystamy z nich przy ostatecznym formułowaniu przyszłorocznego planu, jak i założeń 5-lecia 1981 — — 1985. Pragnę dziś w sposób jednoznaczny raz jeszcze podkreślić, że działalność Rządu i jego organów koncentrować się będzie na zwiększaniu dostaw środków produkcji chemicznych i technicznych, uwzględniających we właściwej skali potrzeby gospodarki chłopskiej. Powiększać będziemy dostawy materiałów budowlanych oraz nakłady inwestycyjne na rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy i to z każdym rokiem i w takiej rosnącej skali, w jakiej pozwoli na to dochód narodowy. Sprawa nie polega jednak tylko na powiększaniu środków i nakładów. Polega też na' efektywnym ich wykorzystaniu, czego oczekiwać będziemy od rolników, których obywatelskim obowiązkiem i wkładem w utrwalanie sojuszu robotniczo-chłopskiego jest i być powinno stałe powiększanie ilości produktów na wyżywienie ludności. Podstawą ku temu będzie stałość polityki rolnej, kształtowanej wspólnie przez PZPR i ZSL, polityki, która zapewnia warunki dla rozwoju całego rolnictwa, w tym trwałe miejsce dla indywidualnych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Zajęliśmy się rozwiązaniem problemu zakupionych lub wytworzonych, a nie zainstalowanych maszyn i urządzeń. Podjęta została decyzja o powołaniu resortowych wojewódzkich i zakładowych zespołów, które przedstawią propozycje wykorzystania tych maszyn i urządzeń zgodnie z potrzebami i możliwościami gospodarki. Zleciliśmy szczegółową ocenę celowości zakupu i stanu wykorzystania licencji, przy zaangażowaniu ludzi nauki i ekspertów. Informacje w tej sprawie wraz z wnioskami, dotyczącymi lepszego wykorzystania możliwości naszej rodzimej nauki, będziemy mogli przedstawić Sejmowi w pierwszym kwartale przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Zainicjowaliśmy prace nad programem mieszkaniowym na lata 1981–1985. Zakładamy przy tym zarówno lepsze wykorzystanie możliwości rozwoju budownictwa mieszkaniowego, jak i zaostrzenie kryteriów sprawiedliwego rozdziału mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Prowadzona jest, wspólnie z NIK, przez organy finansowe kontrola źródeł pochodzenia środków na budowę willi i domów, o czym mówił Prezes NIK towarzysz Moczar. W przypadkach, gdy naruszone zostały obowiązujące zasady, wyciągnięte zostaną właściwe wnioski i konsekwencje. Zaostrzone zostaną przepisy prawno-administracyjne, żeby zapobiec podobnym przypadkom na przyszłość. Egzekwowane będą i zwiększone zostaną wymogi podatkowe w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Ograniczamy poważnie wydatki na cele administracyjne i reprezentacyjne. Między innymi nastąpi znaczna redukcja samochodów osobowych w administracji państwowej i gospodarczej. Wstrzymane zostało budownictwo administracyjne i dokonywana jest analiza możliwości przeznaczenia części tych obiektów na cele socjalne. Rząd w oszczędnym gospodarowaniu widzi zarówno swój obowiązek, jak również jedno ze źródeł uzyskania dodatkowych środków dla zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Nade wszystko jednak główną uwagę Rząd poświęca sytuacji rynkowej, zaopatrzeniu ludności. Wiemy jak bardzo sytuacja ta jest trudna i dokuczliwa dla społeczeństwa, zwłaszcza dla kobiet. W sytuacji głębokiego nieurodzaju koncentrujemy wysiłki przede wszystkim na zapewnieniu zaopatrzenia w podstawowe artykuły, przeznaczając na to wszelkie dostępne zasoby. A jednocześnie trwają i przyspieszane są prace nad długofalowymi rozwiązaniami, których celem będzie przywrócenie równowagi ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Obywatele Posłowie! Wszystko co czynimy, ma na celu wychodzenie naprzeciw żywotnym potrzebom społecznym, urzeczywistnianie celów i zadań procesu odnowy.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Jest wiele płaszczyzn tego procesu. Mówiono o nich w tej debacie. Należą do nich, między innymi, takie ważne dziedziny, jak rozwój samorządności, doskonalenie mechanizmów funkcjonowania gospodarki narodowej czy też działania aparatu administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Na wszystkich tych płaszczyznach zapoczątkowane zostały głębokie procesy przemian. Będziemy konsekwentnie szli tą drogą, prowadzi ona bowiem do umocnienia socjalistycznych stosunków społecznych, leży w interesie całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">W rozwoju samorządności robotniczej, samorządności rolników, środowisk naukowych i twórczych, w rozwoju spółdzielczości i innych form samorządowych widzimy nade wszystko duże możliwości zwiększania aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu' kraju, wpływania na rozwiązywanie spraw najbardziej żywotnych dla danego środowiska i ważnych dla życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Podobnie doniosłe skutki w sferze życia społecznego, mieć Będzie reforma gospodarcza, której wstępne założenia będą przedstawione Wysokiemu Sejmowi i społeczeństwu już w grudniu bieżącego roku. Do pracy nad przygotowaniem reformy przyciągnęliśmy reprezentatywne grono ludzi nauki, działaczy społecznych i praktyków.</u>
          <u xml:id="u-81.22" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Zasadnicze cele tej reformy, to przede wszystkim dostosowanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki, zarządzania i planowania do osiągniętego poziomu sił wytwórczych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-81.23" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Pogłębione zostaną społeczne funkcje i społeczne treści planowania i zarządzania. Zwiększy się samodzielność przedsiębiorstw. Wzrosną uprawnienia rad narodowych. Powstaną systemy finansowe i ekonomiczne pobudzające gospodarność i inicjatywę.</u>
          <u xml:id="u-81.24" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Pierwsze decyzje upraszczające planowanie i zwiększające kompetencje przedsiębiorstw i samorządów robotniczych wchodzą już w życie wraz z przygotowaniem planu na rok 1981.</u>
          <u xml:id="u-81.25" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Przywiązujemy wielką wagę do takiego ukształtowania metod i stylu pracy administracji państwowej i gospodarczej, aby w jej działalności znajdowały wyraz potrzeby społeczne, a jednocześnie by była ona sprawna, rzetelna i odpowiedzialna.</u>
          <u xml:id="u-81.26" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Doniosłym problemem jest kształtowanie partnerskiej, opartej na wzajemnym zaufaniu, współpracy ze związkami zawodowymi i organizacjami społecznymi. Rząd tworzy i będzie tworzył odpowiednie warunki dla tej współpracy w interesie ludzi pracy i w interesie socjalistycznego państwa, przy pełnym poszanowaniu niezależności i samorządności związków.</u>
          <u xml:id="u-81.27" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Jesteśmy za ukształtowaniem nowych form, metod i treści tej współpracy. Sprawy te były m.in. tematem mojego spotkania z Krajową Komisją Porozumiewawczą NSZZ „Solidarność” oraz spotkania z Komisją Koordynacyjną branżowych związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-81.28" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Nowe zasady współpracy powstają w trakcie bardzo licznych spotkań przedstawicieli poszczególnych resortów z reprezentantami związkowców. Rząd zobowiązał wszystkie ogniwa administracji państwowej i gospodarczej do rozwiązywania spraw załóg w ścisłym współdziałaniu ze związkami zawodowymi. Potrzebna jest tu nowa praktyka i zaufanie, które nie powstają przecież od razu.</u>
          <u xml:id="u-81.29" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Ostateczna rejestracja statutu „Solidarności” obiektywnie tworzy dobre warunki współpracy. Wiemy, jak wielką wagę przywiązują związkowcy do swego statutu. Dlatego też wierzymy, iż ich działalność przebiegać będzie w określonych konkretnie przez tenże statut ramach. Rząd tworzyć będzie dla takich działań sprzyjające warunki, jednakże wykraczanie poza te ramy może tworzyć nowe, niepotrzebne konflikty i napięcia, a takie przypadki, niestety, dają znać o sobie. W interesie najwyższego społecznego dobra należy takiej sytuacji unikać.</u>
          <u xml:id="u-81.30" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wysoki Sejmie! Przemiany, jakie zachodzą w naszym kraju, dokonują się w klimacie przewartościowywania ocen i postaw, w atmosferze gorącej dyskusji. Odnowa zależy przede wszystkim od ludzi, od ich zdecydowanej woli zarówno odrzucenia tego, co było przyczyną zła w naszym kraju, co powodowało deformację, jak i od obrony tego i kontynuowania tego, co było dobre, co będzie decydować o dalszym pomyślnym rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.31" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Jest wiele warunków decydujących o przebiegu tego procesu, o osiągnięciu zamierzonych celów. Ogromne znaczenie ma sytuacja w gospodarce. Sytuacja ta jest niedobra, wiele przyczyn się na to złożyło. Również zaniedbania i błędy w polityce gospodarczej przedstawione dziś w informacji NIK. Rząd wyciąga z tego wnioski i zmienia metody pracy, aby zapobiegać podobnym przypadkom w przyszłości. Organizujemy pracę Rządu tak, aby tworzyć warunki do podejmowania obiektywnych decyzji i skutecznej kontroli ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-81.32" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wiem, że skutki istniejącej, bardzo trudnej sytuacji, odczuwa całe społeczeństwo. Na tym tle rośnie zniecierpliwienie, a jednocześnie pogłębia się świadomość, że problemy te powinny być skuteczniej rozwiązywane. Idzie obecnie o to, aby całe społeczeństwo zdawało sobie sprawę, że poprawa sytuacji zależy od nas wszystkich. Ci, którzy powodują napięcia, którzy zakłócają rytm pracy powinni wiedzieć, że godzi to w interes ogółu. Należy uczynić wszystko, aby zahamować negatywne procesy i rozwiązywać najbardziej nabrzmiałe problemy.</u>
          <u xml:id="u-81.33" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Mamy realne możliwości, aby tego dokonać, chociaż przywrócenie równowagi ekonomicznej w rozwoju kraju, usunięcie podstawowych dysproporcji wymagać będzie, według oceny Rządu — jak to już mówiłem — 2 do 3 lat.</u>
          <u xml:id="u-81.34" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Przywrócone zostały warunki społeczne dla powszechnej aktywności i inicjatywy ludzi pracy. Mamy wielki potencjał produkcyjny, który możemy lepiej wykorzystać. Kraj dysponuje wysoko wykwalifikowaną kadrą. W oparciu o niepodważalny dorobek Polski Ludowej, możemy zapewnić dalszy pomyślny rozwój kraju.</u>
          <u xml:id="u-81.35" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">W rozwiązywaniu trudności możemy liczyć na naszych sojuszników, zwłaszcza na Związek Radziecki, na kraje socjalistyczne, które udzielają nam pomocy i stwarzają możliwości szerokiej, korzystnej współpracy gospodarczej. Istnieją możliwości rozszerzenia obopólnie korzystnych stosunków gospodarczych z wieloma krajami kapitalistycznymi i rozwijającymi się.</u>
          <u xml:id="u-81.36" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Podstawowym jednak i jedynym warunkiem wyjścia z kryzysu jest przywrócenie normalnej pracy w całym przemyśle, we wszystkich działach gospodarki, na każdym stanowisku pracy.</u>
          <u xml:id="u-81.37" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Jak już powiedziałem, Rząd podejmuje różne środki oraz doraźne działania, pracuje także nad kompleksowymi programami rozwiązania podstawowych problemów kraju. Usilnie zmierzamy do zapewnienia poprawy zaopatrzenia przemysłu w materiały i surowce, do poprawy sytuacji w zaopatrzeniu w części zamienne i narzędzia, do usprawnienia kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-81.38" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Żaden jednak najlepszy program, żaden plan i żadne zarządzenia nie zmienią same sytuacji na lepsze.</u>
          <u xml:id="u-81.39" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wychodzenie z kryzysu nadal jest utrudniane przez spadek dyscypliny, który graniczy niekiedy z niedopuszczalną anarchią, dezorganizującą pracę zakładów, zagrażającą ładowi i porządkowi społecznemu.</u>
          <u xml:id="u-81.40" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Większość załóg w naszym kraju pracuje normalnie, podejmuje wysiłki, aby odrabiać straty materialne, wychodzi naprzeciw potrzebom rynkowym i eksportowym. Ich wysiłek jest jednak często marnotrawiony przez tych, którzy nie pracują właściwie i rozrywają więzi zaopatrzeniowe i kooperacyjne, pogłębiają stan niepokojącej już nierównowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-81.41" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Nie rozwiążemy naszych trudności, jeżeli w całym społeczeństwie nie ugruntuje się przekonanie, że droga do ich rozwiązania wiedzie tylko poprzez przywrócenie normalnego rytmu pracy i sumienne spełnianie przez wszystkich swych obowiązków. W przeciwnym razie grozi nam chaos ze wszystkimi tego społecznymi i politycznymi konsekwencjami. Musimy więc uczynić wszystko, by do takiej skrajnej sytuacji nie dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-81.42" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Stan każdego państwa, jego zdolność do organizacji życia i zaspokojenia potrzeb narodu są uzależnione od ładu i porządku, od dyscypliny społecznej, od sprawnego działania władzy i zespolenia obywateli. Jest to tym bardziej potrzebne, gdy spiętrzają się trudności, i należy uczynić wszystko, aby je usunąć.</u>
          <u xml:id="u-81.43" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">W takiej sytuacji ważnym zadaniem jest konsolidacja społeczeństwa, zespolenie wokół nadrzędnych spraw kraju.</u>
          <u xml:id="u-81.44" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Przytłaczająca większość społeczeństwa pragnie twórczej kontynuacji socjalistycznego rozwoju naszego kraju i oddziela to, co wypaczało charakter stosunków społecznych socjalizmu od ich istoty, nierozerwalnie związanej z najżywotniejszymi interesami ludzi pracy i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-81.45" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Społeczeństwo nasze jest świadome, że urzeczywistnienie programu przemian, zarysowanego na VI Plenum KC partii leży w interesie całego narodu, że jest to nasza wielka, narodowa szansa. Tylko bowiem socjalistyczna Polska, złączona sojuszniczą współpracą ze Związkiem Radzieckim, ze wszystkimi krajami Układu Warszawskiego, może zapewnić naszemu narodowi warunki suwerennego, pomyślnego rozwoju oraz bezpieczne i trwałe granice, może być czynnikiem stabilizacji w Europie i partnerem pokojowych stosunków w świecie.</u>
          <u xml:id="u-81.46" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Socjalizm jest więc niezbędną wartością nadrzędną, której nie wolno naruszać i osłabiać. I dlatego na tym gruncie dokonuje się jednoczenie wszystkich tych, którzy kierują się rzeczywistym dobrem Polski Ludowej. Powinniśmy wspomagać ten proces, gdyż jest on nieodzownym warunkiem pokonywania naszych obecnych trudności.</u>
          <u xml:id="u-81.47" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Dlatego też konieczne jest przeciwstawianie się wszystkim tym siłom i jednostkom, które chciałyby ten proces konstruktywnej konsolidacji zakłócać, osłabiać, wykorzystywać dla obcych, przeciwnych socjalizmowi i w ostatecznym rachunku przeciwnych narodowym interesom celów.</u>
          <u xml:id="u-81.48" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wielu spośród obywateli naszego państwa ma powody do rozgoryczenia czy niezadowolenia i jest to zrozumiałe, gdyż były w przeszłości tego przyczyny. Partia, władza ludowa oceniła je szczerze i samokrytycznie.</u>
          <u xml:id="u-81.49" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Dziś tworzymy warunki do trwałej eliminacji tych przyczyn, likwidujemy deformacje w naszym życiu społecznym dążymy do usuwania biurokratycznych praktyk i nie liczenia się z opinią ludzi pracy. Będziemy konsekwentnie podążać tą drogą i dbać, aby działania te były odczuwalne na wszystkich szczeblach władzy i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-81.50" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Ważnym działaniem jest podnoszenie sprawności funkcjonowania władzy wykonawczej. Usuwamy i będziemy usuwać biurokratyczne narośla i wypaczenia w działalności administracji, oczyszczać ją z ludzi nie posiadających odpowiednich kwalifikacji zawodowych, ideowych i moralnych.</u>
          <u xml:id="u-81.51" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wiele zmian kadrowych w aparacie państwowym zostało już dokonanych, a winni nadużyć pociągani są do odpowiedzialności. Zwraca się uwagę na egzekwowanie odpowiedzialności, na kwalifikacje i fachowość. Czynić to będziemy nadal konsekwentnie w trosce o kompetencje i sprawność aparatu administracji i gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-81.52" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Ale jednocześnie będziemy się przeciwstawiać przypadkom poddawania kadry kierowniczej presji nieuzasadnionych żądań, wymuszania gwałtem zmian kadrowych, wywoływania wobec kadr gospodarczych i administracyjnych nastrojów nieufności, a często wręcz paraliżowania ich działalności przez ludzi, którzy pojmują demokrację na opak i chcieliby nadużywać jej w nieodpowiedzialny sposób. Będziemy przeciwstawiać się próbom destabilizacji stosunków społecznych. Nie coraz to nowe napięcia, nie emocje, zakłócające stosunki społeczne, nie strajki socjalne, prestiżowe czy inne, lecz stan ładu i spokoju, rzeczowej, konstruktywnej dyskusji i krytyki, poszukiwanie najlepszych rozwiązań i konkretne działania w tym kierunku są naszemu krajowi dziś najbardziej potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-81.53" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wysoka Izbo! Dzisiejsza dyskusja na forum Sejmu, wypowiedzi Obywateli Posłów świadczą, że Sejm, jako najwyższy organ władzy państwowej, podziela w podstawowych elementach stanowisko Rządu zarówno w ocenie trudnej sytuacji kraju, jak i w ocenie dróg prowadzących do rozwiązania istniejących problemów.</u>
          <u xml:id="u-81.54" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Chciałbym w imieniu Rządu podziękować Obywatelom Posłom za wyrażone opinie o kierunkach prac nad programem rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz opinie o przedstawionej przez Rząd informacji dotyczącej realizacji porozumień, podziękować za zgłoszone wnioski i propozycje, a także za krytyczne oceny i uwagi.</u>
          <u xml:id="u-81.55" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Opierając się o te opinie Rząd będzie dążył, aby jego działalność zmierzała do rozwiązywania palących problemów zaopatrzenia, normalizacji pracy zakładów oraz umacniania ładu i porządku publicznego. Podjęliśmy — jak sądzimy — w tym krótkim okresie trzech miesięcy wiele palących problemów. Biorąc pod uwagę potrzeby, powinniśmy uczynić na pewno więcej. Zda jemy sobie sprawę z oczekiwań społeczeństwa. Przyspieszymy prace programowe, zwrócimy uwagę na lepszą informację o pracach Rządu i podejmowanych decyzjach. Będziemy zmierzać do osiągnięcia większej skuteczności naszych działań, chociaż wiele elementów, o których mówiłem, na tę skuteczność wpływa. Jeszcze raz podkreślam, że potrzebna jest konsolidacja społeczeństwa wokół naszych nadrzędnych, narodowych celów, warunkujących procesy odnowy i pomyślna kontynuację socjalistycznego rozwoju kraju. Rozumiemy, że są to istotne warunki dalszego urzeczywistniania programu przemian społecznych, realizacji porozumień, a tym samym tworzenia warunków poprawy życia ludności i umacniania naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-81.56" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wysoka Izbo! Chciałbym teraz przedstawić Wysokiej Izbie propozycje zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-81.57" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Na wiceprezesa Rady Ministrów wnoszę o powołanie obywatela Jerzego Ozdowskiego, któremu chciałbym powierzyć zagadnienia usług dla ludności, przemysłu terenowego, rzemiosła oraz polityki socjalnej wobec rodziny.</u>
          <u xml:id="u-81.58" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Jerzy Ozdowski urodził się w 1925 r. w Pawłowicach na terenie Wielkopolski. Jest profesorem nauk ekonomicznych. W latach 1949–1967 pełnił funkcje kierownicze w handlu i spółdzielczości miasta Poznania. Od 1967 r. jest pracownikiem naukowym w Spółdzielczym Instytucie Badawczym w Warszawie, a także wykłada nauki ekonomiczne na wyższych uczelniach. Jest autorem wielu książek i artykułów przedstawiających różne problemy ekonomiczne i socjalne. Zajmuje się również zagadnieniami etyki społecznej. Od 15 lat jest prezesem Klubu Inteligencji Katolickie j w Poznaniu i wiceprezesem rady społecznej przy Ośrodku Dokumentacji i Studiów Społecznych w Warszawie. Obywatel Jerzy Ozdowski jest posłem na Sejm oraz członkiem Rady Państwa. Bezpartyjny, członek Koła „Znak”. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.59" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wnoszę o odwołanie:</u>
          <u xml:id="u-81.60" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">— obywatela Edwarda Barszcza ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, — obywatelki Marii Milczarek ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, — obywatela Macieja Wirowskiego ze stanowiska Ministra, którego zamierzam również odwołać ze stanowiska pierwszego zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-81.61" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Składam im równocześnie podziękowanie za pracę na kierowniczych stanowiskach państwowych. Ich wiedza i kwalifikacje będą wykorzystane w innej działalności państwowej i społecznej.</u>
          <u xml:id="u-81.62" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wysoka Izbo! Wnoszę o powołanie:</u>
          <u xml:id="u-81.63" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">— Na stanowisko Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatela Jerzego Brzostka, obecnego wiceprezydenta m. st. Warszawy. Jerzy Brzostek urodził się w 1930 r. w Warszawie w rodzinie inteligencji pracującej. Ukończył Politechnikę Warszawską. Jest inżynierem budownictwa lądowego i komunikacji. Od 1954 r. pracuje w dziedzinach związanych z budownictwem i gospodarką komunalną. W latach 1954–1960 był kierownikiem pracowni w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego „Stolica”, a następnie do 1962 r. dyrektorem Biura Studiów i Projektów Komunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-81.64" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Od 1962 r. do 1973 r. pracował w Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy, w tym jako dyrektor Biura Planowania Rozwoju Warszawy, a ostatnio jako Zastępca Przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej. Od 1975 r. jest Wiceprezydentem m. st. Warszawy zajmującym się zagadnieniami planowania i budownictwa. Jest członkiem PZPR. Jest odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.65" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">— Na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych obywatela Janusza Obodowskiego, obecnie podsekretarza stanu w tym Ministerstwie. Obywatel Janusz Obodowski urodził się w 1930 r. w Siedlcach w rodzinie robotniczej. Jest doktorem nauk ekonomicznych. W latach 1953–1957 pracował w Departamencie Zatrudnienia Komisji Planowania Gospodarczego, a następnie do 1963 r. w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej jako, wicedyrektor Departamentu Zatrudnienia, a następnie do 1968 r. w Komitecie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych na stanowisku dyrektora Zespołu Zbiorczych Analiz Ekonomicznych. W latach 1968–1972 był dyrektorem Zespołu Zatrudnienia, Płac i Kadr Kwalifikowanych w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Od 1972 r. jest podsekretarzem stanu w Ministerstwie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Członek PZPR. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.66" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">— Na stanowisko Ministra, członka Rady Ministrów obywatela Stanisława Cioska, któremu zamierzam powierzyć sprawy współdziałania ze związkami zawodowymi. Jest to problematyka, której Rząd będzie poświęcał wiele uwagi. Dlatego uważamy, że niezbędne jest powierzenie tych spraw ministrowi, członkowi Rządu, który skoncentruje się na bieżącej, operatywnej koordynacji tych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-81.67" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Obywatel Stanisław Ciosek urodził się w 1939 r. w Pawłowicach, w rodzinie nauczyciela wiejskiego. Studia wyższe ukończył w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Sopocie. W latach 1960–1963 był wiceprzewodniczącym, a później przewodniczącym Rady Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich. Od 1963 r. pełnił kierownicze funkcje w Radzie Naczelnej Zrzeszenia Studentów Polskich, będąc w latach 1969–1973 przewodniczącym tej Rady. W 1973 r. został wybrany na stanowisko Przewodniczącego Rady Głównej Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Od 1975 r. jest I Sekretarzem KW PZPR w Jeleniej Górze. Członek Komitetu Centralnego PZPR i poseł na Sejm. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.68" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Wnoszę także o odwołanie na własną prośbę ze stanowiska Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej obywatela Mariana Śliwińskiego i wyrażam mu podziękowanie za pracę na tym stanowisku. Obywatel Marian Śliwiński poświęcił się pracy naukowej i zawodowej lekarza.</u>
          <u xml:id="u-81.69" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Chciałbym poinformować Wysoki Sejm, że do czasu przedstawienia kandydatury na stanowisko Ministra Zdrowia, obowiązki kierownika resortu będzie pełnił podsekretarz stanu obywatel Tadeusz Szelachowski.</u>
          <u xml:id="u-81.70" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Proszę Wysoką Izbę o akceptację przedstawionych propozycji zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-81.71" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-81.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów przedkłada Wysokiej Izbie w celu podjęcia następujący projekt uchwały:</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#Marszałek">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 21 listopada 1980 r. w sprawie realizacji porozumień Rządu z załogami robotniczymi.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#Marszałek">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje do wiadomości informację Rządu o realizacji porozumień podpisanych przez jego przedstawicieli z przedstawicielami załóg robotniczych w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu oraz wyraża aprobatę dla podjętych przez Rząd działań zmierzających do pełnego wykonania zapisanych w tych porozumieniach zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#Marszałek">Sejm stwierdza, że przeprowadzenie — mimo niezmiernie trudnej sytuacji ekonomicznej kraju — istotnej podwyżki płac dla ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej, pozytywne załatwienie innych postulatów socjalnych środowisk robotniczych i inteligencji pracującej, a także podjęcie prac nad reformą systemu zasiłków rodzinnych, systemu rent i emerytur oraz nad wprowadzeniem 5-dniowego tygodnia pracy powinno korzystnie wpłynąć na stabilizację sytuacji społecznej i politycznej w kraju. Sejm podkreśla potrzebę przedstawienia przez Rząd informacji o projektach decyzji, które w istotny sposób zmieniają podstawowe relacje planu i budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#Marszałek">2. Sejm wyraża poparcie dla demokratycznych przeobrażeń dokonujących się w naszym życiu politycznym, gospodarczym i społecznym. Utworzenie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” i innych związków zawodowych, a także dokonujące się przemiany w branżowych związkach zawodowych — czynią z polskiego ruchu zawodowego ważne ogniwo socjalistycznej demokracji. Aktywizacja coraz szerszych kręgów obywateli w sprawach społecznych i politycznych pozwala ufać, że swoją postawą i pracą każdy w coraz większym stopniu przyczyniać.się będzie do pomyślnego rozwoju Polski. Tym wysiłkom sprzyjać powinny działania władz centralnych i terenowych.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#Marszałek">3. Obecna sytuacja gospodarcza kraju jest niezwykle trudna i złożona. Sejm wyraża zaniepokojenie rosnącymi napięciami i dysproporcjami we wszystkich działach gospodarki, których jednym z czynników jest wzrost płac bez wyraźnego powiązania z efektami produkcyjnymi. Wszyscy powinniśmy dokładnie zdawać sobie sprawę z rozległości i głębokości kryzysu gospodarczego, jak również uświadamiać sobie wynikającą z sytuacji konieczność szybkich i skutecznych działań Rządu, które powinny znaleźć poparcie społeczne, przede wszystkim poprzez rzetelną pracę oraz zrozumienie dla niezbędnych wyrzeczeń i ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#Marszałek">4. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej świadom wszystkich okoliczności, jakie składają się na obecny stan gospodarki, wyraża przekonanie, że istnieją realne możliwości ograniczenia i przezwyciężenia skutków kryzysu. Tkwią one w bogatych, naturalnych zasobach naszego kraju, w ogromnym — zbudowanym przez naród w ostatnim 36-leciu — potencjale techniczno-gospodarczym, w talentach, kwalifikacjach i pracowitości robotników, rolników, inteligencji? i wszystkich ludzi pracy. Sejm oczekuje od Rządu dalszych konkretnych, bardziej zdecydowanych działań oraz długofalowego programu, który urealni drogę wyjścia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#Marszałek">5. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wzywa wszystkich obywateli, wszystkie siły polityczne i społeczne działające w ramach FJN, wszystkie związki zawodowe do aktywnego wsparcia inicjatywy Rządu oraz inicjatyw społecznych, zmierzających do ustabilizowania życia społeczno-gospodarczego, do zapewnienia normalnego rytmu pracy i dyscypliny społecznej. Sejm podkreśla z naciskiem, że w obecnych warunkach strajki są niezwykle kosztowną społecznie metodą rozwiązywania problemów i nie powinno się do tego środka sięgać.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#Marszałek">Sejm wzywa do powszechnego kierowania się interesami i prawami socjalistycznego państwa. Jedynie wdrażaniem demokratycznych zasad funkcjonowania społeczeństwa i państwa wspólnym wysiłkiem, gospodarnością, uczciwością i rzetelną pracą — możemy przezwyciężyć obecne, rozległe i dotkliwe trudności. Wysuwanie dalszych, coraz to nowych postulatów płacowych i socjalnych, nawet uzasadnionych, może w obecnych Warunkach tylko pogarszać sytuację i faktycznie rzutować ujemnie na warunki życia narodu oraz oddalać wyjście z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#Marszałek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża przekonanie, że naród polski, klasa robotnicza, chłopi i inteligencja, wszyscy ludzie pracy, wierzący i niewierzący zademonstrują swój patriotyzm oraz dojrzałość i rozwagę i uczynią wszystko dla pokonania trudności, które przeżywa Polska. Musimy zdobyć się na maksimum wysiłku, aby poprzez lepsze kierowanie, lepszą codzienną pracę, lepsze gospodarowanie i lepszą organizację naszych działań — służyć zabezpieczeniu ładu, przezwyciężeniu trudności, rozwojowi społeczno-gospodarczemu kraju.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#Marszałek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej będzie działał na rzecz pozytywnej realizacji tych zadań, na rzecz sprawnego wdrażania optymalnych rozwiązań społecznych i gospodarczych oraz skutecznej walki o wysoką gospodarność i odpowiedzialność”.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#Marszałek">Czy w sprawie projektu uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-82.16" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-82.17" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-82.18" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-82.19" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm przyjął jednogłośnie proponowany tekst uchwały.</u>
          <u xml:id="u-82.20" who="#Marszałek">Przystępujemy obecnie do punktu 3 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów oraz Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-82.21" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie wniosków przedstawionych przez Prezesa Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-82.22" who="#komentarz">(Poseł Reiff: Proszę o Głos.)</u>
          <u xml:id="u-82.23" who="#Marszałek">Poseł Reiff pragnie zabrać głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#PosełRyszardReiff">W trzech sprawach chciałem zabrać głos. Przede wszystkim chciałbym złożyć oświadczenie, że Koło Poselskie „Pax” będzie głosować przeciw powołaniu funkcji ministra bez teki dla współdziałania ze związkami zawodowymi o charakterze operacyjno-kooperacyjnym. Uważamy, że taka funkcja nie ulży, a może zaszkodzić. Nadal nie uwolni to ministrów resortowych, a jak przyjdzie potrzeba — będzie musiał sprawę przejąć wicepremier. Tak jak w dniu dzisiejszym mówił o tym wicepremier Kopeć, któremu przy tej okazji życzymy pomyślności w jego ciężkiej misji, na którą pojechał.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#PosełRyszardReiff">Oczywiście chodzi nam o to, aby takiej potrzeby nie było w ogóle, by strajki się skończyły i nie wisiały nad naszym życiem i życiem całego narodu. Ale gdy wystąpi taka ewentualność, to załatwić będzie mógł jedynie człowiek na co dzień znający dane środowisko. Nie można sprawy związków i załóg odrywać od pracy resortu, który w tym środowisku te kontakty na co dzień utrzymuje. Przy okazji pewna dygresja — przy tak politycznych funkcjach, obok zaprezentowania osoby, trzeba dla podjęcia właściwej decyzji dysponować także jego wykładnią i stanowiskiem w danej dziedzinie. Szczególnie jest to aktualne w czasach, w których rozwarstwienie poglądów jest bardzo krańcowe. Nawet tylko w zakresie koordynacji. Koordynacja to przede wszystkim zresztą selekcja, a to jest element subiektywny. Dlatego w takich sytuacjach, choć rozumiemy, że każdy z kandydatów reprezentuje linię programową Rządu, powinien on zaprezentować swoje osobiste poglądy na dany temat, czy w jego imieniu powinien to zrobić miarodajny przedstawiciel Rządu. Nie miało to miejsca, co w tym wypadku nie ma wpływu na naszą decyzję, bo nie wypowiadamy się na temat kandydatury, ale jesteśmy zasadniczo przeciw powołaniu takiej funkcji jako decyzji, która nie może spełnić oczekiwań związanych z tą funkcją.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#PosełRyszardReiff">Druga sprawa, to jest to, co było przedmiotem poprzedniego mojego wystąpienia przy tej okazji, to znaczy, aby kandydatury były konsultowane w komisjach. Z bezpośrednich kontaktów z posłami wiemy, że te, które były dzisiaj zgłoszone, były konsultowane, ale po prostu chodzi mi o to, jaka będzie informacja o tych konsultacjach, czy ona po prostu automatycznie mieści się w propozycjach Premiera na skutek informacji, której udziela on Prezydium Sejmu, czy też Prezydium Sejmu będzie tę propozycję Premiera poprzedzać swoją oceną.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#PosełRyszardReiff">I wreszcie trzecia sprawa — chciałbym wyrazić wielkie uznanie i wielką radość z faktu, że działacz katolicki poseł Jerzy Ozdowski otrzymuje tak wysoką funkcję wicepremiera. Jest to znak wielce obiecujący i z całą radością witamy tego rodzaju decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#Marszałek">Czy w tej sprawie ktoś jeszcze zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(Poseł Janina Banasik: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#Marszałek">Głos ma poseł Janina Banasik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#PosełJaninaBanasik">Nie mam uwag co do propozycji przedstawionych dzisiaj przez Obywatela Premiera. Pragnę natomiast nawiązać do przedstawionego wczoraj wniosku obywatela posła Bukowskiego w kwestii zmian personalnych w składzie Rady Ministrów. Zdarza się to chyba po raz pierwszy w praktyce sejmowej, przy czym wydaje mi się, że wczorajsze wyjaśnienie wicepremiera Macha nie jest zadowalające.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#PosełJaninaBanasik">Muszę się zastrzec, że nie występuję z upoważnienia Klubu Poselskiego ZSL. Skłania mnie do tego własne sumienie, jak również kilka rozmów przeprowadzonych z posłami. Trudno się bowiem zgodzić z tym, żeby człowiek cieszący się tak ogólnym szacunkiem i tak wielkim autorytetem miał wyrazić opinię, wniosek pod wpływem chwilowej emocji. Nie możemy się z tym zgodzić i prosimy o szersze wyjaśnienie. Ze swej strony wyrażam głębokie przekonanie, że decyzje Prezesa Rady Ministrów w kwestii zmian personalnych w odniesieniu do tak ważnych resortów, jak rolnictwo i przemysł spożywczy będą odpowiadały potrzebom chwili i będą korzystne dla całego obszaru gospodarki żywnościowej, która została uznana w powszechnej opinii za pierwszoplanową. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu Prezesowi Rady Ministrów Józefowi Pińkowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Obywatele Posłowie! Co się tyczy kandydatury obywatela Cioska na ministra, który ma się zająć bieżącą koordynacją spraw związanych ze współpracą ze związkami zawodowymi, to oczywiście, proponując tę kandydaturę, nie mieliśmy najmniejszego zamiaru, żeby minimalizować, że się tak wyrażę, front współdziałania Rządu ze związkami zawodowymi. Dalej pozostają w mocy te wszystkie decyzje, które proponowałem, iż za współpracę ze związkami zawodowymi z Prezydium Rządu odpowiada pierwszy zastępca Prezesa Rady Ministrów wicepremier Jagielski. Zgadzam się z tym, co mówił obywatel poseł Reiff, że każdy resort musi te problemy dotyczące branżowych układów pracy i innych spraw rozwiązywać we własnym zakresie. Ale w warunkach, kiedy mamy do czynienia z różnorodnością organizacyjną w ruchu związkowym, jest też potrzeba, aby była ciągłość tych kontaktów, jakaś koordynacja, harmonogram, śledzenie za realizacją tych wszystkich zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">W związku z tym musi być jakaś poważna, reprezentatywna osoba, która bierze udział w pracach Rządu, aby mogła tymi problemami bieżącej koordynacji się zająć. Ja nie powiedziałem, że chcemy przy Urzędzie Rady Ministrów powołać też biuro, które będzie te wszystkie sprawy od strony organizacyjnej przygotowywało. Po prostu ta propozycja zmierza w tym kierunku, żeby stworzyć lepsze organizacyjne przesłanki do współpracy Rządu ze związkami zawodowymi w sytuacji, jaka powstała. Myślę, że leży to i w interesie Rządu, i w interesie związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#PrezesRadyMinistrówJózefPińkowski">Co się tyczy drugiej sprawy — poruszonej przez posła Banasik. Wychodziliśmy z założenia, że wczorajsza dyskusja, w której były sprzeczne opinie na ten temat, wyjaśniła trochę sprawę. Na podstawie znajomości stanu rzeczy mogę powiedzieć, że ten jeden przypadek nie daje na pewno podstaw do tego, żeby wyciągać wnioski w stosunku do ministrów, chociaż chciałbym się zgodzić z tą częścią wypowiedzi posła Banasik, że rzeczywiście problem podniesiony przez posła Bukowskiego nie powinien i nie może być bagatelizowany. Powinniśmy wszystko zrobić, aby wykorzystać możliwości dalszego rozwoju hodowli. M.in. lepsze zagospodarowanie tych nieszczęsnych prosiąt, w ramach możliwości, jakie powstają, jest rzeczywiście ważkim problemem, który powinien być lepiej koordynowany i rozwiązywany w miarę istniejących możliwości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#Marszałek">Rozumiem, że sprawy zostały wyjaśnione.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#Marszałek">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie powoływania i odwoływania członków Rządu zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#Marszałek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#Marszałek">Na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej proponuję podjęcie następujących uchwał.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Ozdowskiego na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Edwarda Barszcza ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 16 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie odwołania obywatelki Marii Milczarek ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#Marszałek">Kto jest, przeciw? 9 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.20" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 11 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.21" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Mariana Śliwińskiego ze stanowiska Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-88.22" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.23" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.24" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 4 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.25" who="#Marszałek">Kto wstrzymał się od głosowania? 6 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.26" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Macieja Wirowskiego ze stanowiska Ministra.</u>
          <u xml:id="u-88.27" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.28" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.29" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-88.30" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 5 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.31" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Brzostka na stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-88.32" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.33" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.34" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.35" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.36" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie powołania obywatela Janusza Obodowskiego na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-88.37" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.38" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.39" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 1 poseł.</u>
          <u xml:id="u-88.40" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.41" who="#Marszałek">Uchwała w sprawie powołania Obywatela Stanisława Cioska na stanowisko Ministra.</u>
          <u xml:id="u-88.42" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.43" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.44" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.45" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 33 posłów.</u>
          <u xml:id="u-88.46" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwały:</u>
          <u xml:id="u-88.47" who="#Marszałek">— w sprawie powołania obywatela Jerzego Ozdowskiego na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów, — w sprawie odwołania obywateli: Edwarda Barszcza ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych; Marii Milczarek ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych; Mariana Śliwińskiego ze stanowiska Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Macieja Wirowskiego ze stanowiska Ministra.</u>
          <u xml:id="u-88.48" who="#Marszałek">Jednocześnie Sejm podjął uchwały w sprawie powołania obywateli: Jerzego Brzostka na stanowisko Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Janusza Obodowskiego na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Stanisława Cioska — na stanowisko Ministra.</u>
          <u xml:id="u-88.49" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! W związku z powołaniem obywatela Jerzego Ozdowskiego na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów zachodzi potrzeba odwołania go ze składu Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-88.50" who="#Marszałek">Proponuję podjęcie przez Sejm następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-88.51" who="#Marszałek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołuje obywatela Jerzego Ozdowskiego ze stanowiska członka Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-88.52" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zaproponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-88.53" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.54" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-88.55" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-88.56" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał obywatela Jerzego Ozdowskiego ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-88.57" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o terminie zakończenia kadencji ławników ludowych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń (druki nr 20 i 22).</u>
          <u xml:id="u-88.58" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Szczepan Styranowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#PosełSzczepanStyranowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie naszą opinię na temat złożonego przez Radę Państwa projektu ustawy o terminie zakończenia kadencji ławników ludowych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#PosełSzczepanStyranowski">Projekt ustawy dotyczy przedłużenia o jeden rok kalendarzowy kadencji, czynnych w dniu wejścia w życie ustawy, ławników ludowych w sądach powszechnych, w okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń przy terenowych organach administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#PosełSzczepanStyranowski">Niektóre rady narodowe dokonały już częściowego wyboru na nową kadencję ławników oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń przy organach administracji państwowej. Kadencja tych ławników i członków kolegiów upłynie z końcem roku 1981, a więc wraz z upływem kadencji ławników i członków kolegiów przy terenowych organach administracji państwowej wybranych na poprzednią kadencję. W ten sposób akcja wyborcza jaka zostanie przeprowadzona w przyszłym roku obejmie teren całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#PosełSzczepanStyranowski">Inicjatywę wniesienia powyższego projektu tej ustawy do Sejmu podjęła Rada Państwa na wniosek Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#PosełSzczepanStyranowski">Z dniem 31 grudnia 1980 r. upływa kadencja ławników ludowych wybranych do sądów powszechnych (wojewódzkich i rejonowych) i członków kolegiów do spraw wykroczeń przy terenowych organach administracji państwowej, wybranych na lata 1977–1980.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#PosełSzczepanStyranowski">Jednocześnie upływa kadencja ławników ludowych do okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych wybranych na lata 1975–1978, których kadencja została przedłużona o 2 lata kalendarzowe, tj. do końca 1980 roku ustawą z dnia 21 grudnia 1978 r. Stosownie do przepisów art. 16 i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 1960 r. o ławnikach ludowych w sądach powszechnych i art. 25 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych, rady narodowe stopnia wojewódzkiego powinny dokonać wyboru ławników czynnych w sądach powszechnych i w okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych na następną kadencję najpóźniej w październiku 1980 roku.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#PosełSzczepanStyranowski">Stosownie do przepisów art. 6 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, rady narodowe powinny dokonać wyboru członków kolegiów czynnych przy terenowych organach administracji państwowej do końca 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#PosełSzczepanStyranowski">Projekt ustawy proponuje przedłużenie i obecnej kadencji do roku 1981, jednocześnie zakłada ujednolicenie terminu wyborów, co, zdaniem Komisji, pozwoli na sprawniejsze przeprowadzenie akcji wyborczej oraz na znaczne zaoszczędzenie sił i środków społecznych.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#PosełSzczepanStyranowski">Stwierdzić należy, że w kraju działa ponad 50 tys. ławników oraz 70 tys. członków kolegiów do spraw wykroczeń. Uczestniczą oni w rozstrzyganiu większości spraw cywilnych i karnych, w tym wszystkich spraw rodzinnych rozpoznawanych w sądach powszechnych, wszystkich spraw rozstrzyganych przez okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych oraz kolegia do spraw wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#PosełSzczepanStyranowski">Pracę ławników i członków kolegiów do spraw wykroczeń cechuje duża aktywność.</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#PosełSzczepanStyranowski">Spełniają oni zadania w zakresie zapobiegania przestępstwom, wykroczeniom oraz działają na rzecz usuwania rodzących je przyczyn. Ławnicy i członkowie kolegiów wywierają duży wpływ na kształtowanie praworządności socjalistycznej, umacnianie dyscypliny społecznej i podniesienie świadomości prawnej społeczeństwa. Są to fakty powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#PosełSzczepanStyranowski">Jest niesłychanie ważne, żeby wybory, o których mówimy, odbyły się w atmosferze pełnego zaangażowania i zainteresowania nimi opinii społecznej. Tylko bowiem wtedy liczyć można na powierzenie funkcji ławników i członków kolegiów osobom najbardziej godnym, cieszącym się autorytetem i zaufaniem społecznym. Ma to fundamentalne znaczenie dla właściwej realizacji zadań przez organa wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#PosełSzczepanStyranowski">Spełnienie tych warunków byłoby trudne obecnie, kiedy trwają szerokie dyskusje, m.in. nad zmianami struktur związków zawodowych. Z tego też względu proponowane przez Radę Państwa przedłużenie kadencji o jeden rok, Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości uznaje za w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#PosełSzczepanStyranowski">Przedstawiony projekt ustawy pomija kwestię kadencji członków kolegiów do spraw wykroczeń przy urzędach morskich i izbach morskich oraz przy okręgowych urzędach górniczych i przy Wyższym Urzędzie Górniczym. Wybory do tych kolegiów miały miejsce w 1979 r. i kadencja ich zakończy się w 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#PosełSzczepanStyranowski">W myśl omówionego projektu nowa kadencja ławników sądów powszechnych i okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń wybranych przy terenowych organach administracji państwowej obejmuje lata 1982–85.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#PosełSzczepanStyranowski">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić przedstawiony przez Radę Państwa projekt ustawy o. terminie zakończenia kadencji ławników ludowych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 20 i 22. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#Marszałek">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o terminie zakończenia kadencji ławników ludowych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń w brzmieniu proponowanym przez Komisję, to jest bez poprawek — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o terminie zakończenia kadencji ławników ludowych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych o dekrecie z dnia 25 sierpnia 1980 r. zmieniającym ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy — Kodeks postępowania.administracyjnego. (Dz. U. nr 19, poz. 68 — druk nr 21).</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Zygmunt Surowiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#PosełZygmuntSurowiec">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rada Państwa — zgodnie ze swoimi uprawnieniami konstytucyjnymi w okresie między sesjami Sejmu wydała, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dekret z dnia 25 sierpnia 1980 r. zmieniający ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy — Kodeks postępowania administracyjnego. Dekret ten miał na celu z jednej strony usunięcie trudności proceduralnych, jakie powstałyby z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej KPA bez uzupełnień objętych tym dekretem, a dotyczących przejściowego pozostawania w mocy przepisów postępowania podatkowego w zakresie zobowiązań podatkowych, a z drugiej — utrzymanie w mocy odrębnych przepisów postępowania celnego.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#PosełZygmuntSurowiec">Zgodnie z ustawą o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy — Kodeks postępowania administracyjnego z dnia 31 stycznia 1980 r. — z dniem 1 września 1980 r. przestałby obowiązywać dekret z dnia 16 maja 1946 r. o postępowaniu podatkowym a postępowanie w sprawach zobowiązań podatkowych miało być od tego dnia poddane przepisom KPA. Ponieważ poza sferą regulacji KPA pozostały te wszystkie zagadnienia z dekretu o postępowaniu podatkowym, które nie miały charakteru proceduralnego, został wniesiony przez Rząd projekt nowej ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Projekt ten przejmie z dekretu o postępowaniu podatkowym wszystkie unormowania nie objęte przepisami KPA. Ustawa ta miała wejść w życie w tej samej dacie co nowela do KPA i w ten sposób regulacja całości ogólnych zagadnień proceduralnych i materialno-prawnych w sprawach zobowiązań podatkowych zawarta w dwóch ustawach stanowiłaby wspólną i harmonijną całość.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#PosełZygmuntSurowiec">Tymczasem rządowy projekt ustawy o zobowiązaniach podatkowych wpłynął do laski marszałkowskiej dopiero w dniu 16 czerwca 1980 r., następnie został skierowany do rozpatrzenia przez sejmowe Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#PosełZygmuntSurowiec">Z uwagi na to, że projekt wymagał szczegółowych rozważań na posiedzeniach Komisji i wyłonionej podkomisji, a także konsultacji i opinii ekspertów, nie można było przedłożyć Sejmowi do uchwalenia projektu ustawy przed zamknięciem sesji wiosennej, tj. przed 25 czerwca 1980 r. Na szczegółowe rozpatrzenie projektu przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozostało bowiem do tego czasu zaledwie 9 dni.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#PosełZygmuntSurowiec">Sesja jesienna Sejmu została otwarta dopiero 5 września 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#PosełZygmuntSurowiec">W tej sytuacji konieczne stało się przesunięcie terminu wejścia w życie przepisów znowelizowanego KPA w odniesieniu do spraw podatkowych i utrzymanie w mocy przepisów dekretu o postępowaniu podatkowym do czasu wejścia w życie nowej ustawy o zobowiązaniach podatkowych. W przeciwnym bowiem wypadku powstałaby luka prawna w zakresie zagadnień unormowanych dekretem o postępowaniu podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#PosełZygmuntSurowiec">Dlatego też Rada Państwa w dniu 25 sierpnia 1980 r. wydała dekret, który w art. 1 pkt 2 stanowi, że zawarte w noweli do KPA przepisy szczególne o postępowaniu w sprawach zobowiązań podatkowych oraz przepisy dotyczące zaskarżania do sądu administracyjnego decyzji w sprawach zobowiązań podatkowych wejdą w życie w terminie późniejszym, ustalonym odrębną ustawą. Do tego czasu dekret utrzymuje w mocy przepisy o postępowaniu podatkowym z 1946 r., a więc stan prawny, jaki istniał w zakresie postępowania podatkowego do dnia 1 września 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#PosełZygmuntSurowiec">W międzyczasie właściwe sejmowe Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych pracują nad projektem nowej ustawy o zobowiązaniach podatkowych. W dniu dzisiejszym odbędzie się kolejne posiedzenie podkomisji, a w dniu 28 listopada br. wspólne posiedzenie obu Komisji w tej sprawie. W imieniu tych Komisji i z ich upoważnienia oświadczam, że dołożą one starań, aby jeszcze w bieżącym roku przedłożyć Sejmowi do uchwalenia ustawę o zobowiązaniach podatkowych i w ten sposób objąć postępowanie podatkowe przepisami KPA. Zakłada się, że nastąpi to na grudniowym posiedzeniu Sejmu. Jak wynika ze skierowanych do Sejmu, w związku z wydaniem tego dekretu, różnych wystąpień, w szczególności ze środowisk rzemieślniczych — jego wydanie zrozumieli niektórzy, jako wyłączenie na trwałe spraw podatkowych spod działania Kodeksu postępowania administracyjnego. Pragnę w związku z tym jeszcze raz podkreślić, iż na tle tego, co przedstawiłem Wysokiej Izbie, poglądy takie nie mają uzasadnienia. Dekret bowiem. spowodował jedynie przesunięcie terminu objęcia spraw podatkowych przepisami KPA, do czasu uchwalenia ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Przedstawienie zaś tej ustawy, jak wspomniałem, nastąpi zapewne w grudniu bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#PosełZygmuntSurowiec">Drugim zagadnieniem regulowanym przez dekret z dnia 25 sierpnia 1980 r. jest postępowanie celne. Art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o zmianie KPA utrzymuje w mocy przepisy 17 ustaw, które zawierają szczególne postanowienia dotyczące postępowania administracyjnego i regulują niektóre kwestie odmiennie od rozwiązań przyjętych w KPA.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#PosełZygmuntSurowiec">W ustawie z dnia 31.I.1980 r. pominięte zostały przepisy prawa celnego zawierające rozwiązania, które dotyczą postępowania w tych sprawach. Zakładano bowiem, iż postępowanie w sprawach celnych poddane zostanie w całości przepisom KPA. Na tym stanowisku stał również Rząd, nie występując w tej sprawie z inicjatywą w czasie przygotowania projektu ustawy nowelizującej KPA. Z inicjatywą taką Rząd wystąpił do Rady Państwa już po zamknięciu sesji wiosennej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#PosełZygmuntSurowiec">Odmienność postępowania w sprawach celnych uzasadniona jest odmienną niż w KPA właściwością miejscową organów celnych, koniecznością załatwiania spraw w drodze natychmiastowej decyzji w formie bezpośredniej przy rewizji i odprawie celnej, stosowaniu zwolnień od cła, realizacji zakazów wwozu i wywozu towarów itp. Stosowanie przepisów znowelizowanego Kodeksu postępowania administracyjnego utrudniałoby wykonywanie zadań administracji celnej w ruchu granicznym.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#PosełZygmuntSurowiec">Dekret z dnia 25 sierpnia 1980 r. przewiduje w związku z tym utrzymanie w mocy przepisów Prawa celnego wymienionych w art. 1 ust. 1, które dotyczą:</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#PosełZygmuntSurowiec">— upoważnień dla Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej do regulowania trybu sprawowania kontroli celnej oraz obowiązków osób przekraczających granice, przedsiębiorstw i zarządów portów (art. 26), — właściwości urzędów celnych (art. 31), — zasad i trybu odprawy celnej i spraw z tym związanych (art. 33, 34, 42, 51), — rewizji celnej (art. 31, 41), — dopuszczania towarów do obrotu lub wywozu (art. 43), — wymiaru i uiszczania należności celnych (art. 45), — zasad i trybu odprawy celnej okrętów wojennych, wojskowych statków powietrznych i ich załóg oraz sposobu przewozu ludzi i towarów celnych przez granicę (art. 52).</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#PosełZygmuntSurowiec">W sprawach dotyczących postępowania celnego, a nie objętych wymienionymi przepisami, będą miały zastosowanie przepisy KPA. Decyzje organów administracji celnej w sprawach należności celnych, z wyjątkiem należności od państwowych jednostek organizacyjnych, będą mogły być zaskarżone do sądu administracyjnego w myśl art. 196 § 2 pkt 11 tekst jednolitego KPA. Komisje Prac Ustawodawczych oraz Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska uznały zasadność utrzymania odmiennego niż w KPA postępowania w sprawach celnych w zakresie wyznaczonym w dekrecie z 25 sierpnia 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#PosełZygmuntSurowiec">Wysoki Sejmie! Dekret Rady Państwa z dnia 25 sierpnia 1980 r. został rozpatrzony na wspólnym posiedzeniu sejmowych Komisji Prac Ustawodawczych oraz Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w dniu i4 października br. Komisje uznały zasadność i celowość jego wydania. Z upoważnienia tych Komisji wnoszę, by Wysoki Sejm podjąć raczył uchwałę treści następującej:</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#PosełZygmuntSurowiec">„Sejm zatwierdza dekret z dnia 25 sierpnia 1980 r. zmieniający ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy — Kodeks postępowania administracyjnego”. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#Marszałek">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#komentarz">(Poseł Budzanowska: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#Marszałek">Głos ma poseł Maria Budzanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#PosełMariaBudzanowska">Wysoki Sejmie! Panie Marszałku! Trudno nie zgodzić się ze wszystkimi tezami i wywodami pana posła sprawozdawcy. Niemniej jednak dekret, będący koniecznością, stworzył równocześnie stań, który w stosunku do bardzo rozległej dziedziny działania organów administracji państwowej, mianowicie spraw podatkowych, wyłączył badanie legalności tych decyzji przez sąd. Dotyczy to bardzo znacznej liczby obywateli naszego kraju, w tym przede wszystkim rolników i rzemieślników. Jest to stan prawny, ale jest to również stan społeczny.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#PosełMariaBudzanowska">Przy tym, wyraźnie chyba muszę stwierdzić, że żadna formalna niedoskonałość obowiązującego prawa, ani niczyja opieszałość nie może ani trwale, ani okresowo, chociażby na krótki okres czasu ograniczać tej szczególnej dla praw obywatelskich, a także dla należytego funkcjonowania administracji państwowej instytucji, jaką jest sądowa kontrola decyzji administracyjnych. Trzeba się wobec tego już dziś stanowczo i wyraźnie opowiedzieć za tym, że wszystkie decyzje podatkowe wydane po dniu 1 września, a więc po dniu, w którym mocą ustawy styczniowej o Najwyższym Sądzie Administracyjnym rozciągnięta i stworzona została w ogóle instytucja sądowej kontroli decyzji administracyjnych, będą jej poddane.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#PosełMariaBudzanowska">Zgodnie z uprzednią wolą Sejmu, która powinna być wolą trwałą, należy tę wolę, potwierdzić już dziś, teraz, z całą mocą, szczególnie w naszej obecnej sytuacji społeczno-politycznej, wspomagając w ten sposób w tym zakresie poczucie stabilizacji społeczeństwa. Z tych intencji wywiodła się jednomyślna uchwała Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego podjęta dwa dni temu, którą mam zaszczyt i obowiązek Wysokiej Izbie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#PosełMariaBudzanowska">Do Klubu Poselskiego SD wpłynęło wiele wniosków i postulatów od obywateli oraz organizacji samorządowych i zawodowych, wypowiadających się przeciwko treści dekretu Rady Państwa, a także obligujących nasz Klub do zajęcia stanowiska negatywnego wobec zatwierdzenia dekretu.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#PosełMariaBudzanowska">Wypływały one ze słusznego niepokoju o trwałość porządku prawnego i ochronę praw obywatelskich, wynikającego z faktu uchylenia sądowej kontroli nad decyzjami organów podatkowych. Zasadność prawna dekretu Rady Państwa i tego uchylenia nie może rodzić niekorzystnych skutków prawnych dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#PosełMariaBudzanowska">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego podziela pogląd o potrzebie zatwierdzenia dekretu Rady Państwa i jego czasowego obowiązywania do uchwalenia przez Sejm nowej ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Nie może bowiem istnieć luka prawna w tym zakresie. Rządowy projekt ustawy o zobowiązaniach podatkowych wpłynął do Sejmu ze znacznym opóźnieniem i przez to ustawa ta nie mogła być uchwalona przed 1 września 1980 r., tj. przed dniem wejścia w życie znowelizowanego Kodeksu postępowania administracyjnego, który uchylił dekret o postępowaniu podatkowym z 1946 r.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#PosełMariaBudzanowska">Ustawa znajduje się w toku prac legislacyjnych w Sejmie i należy prace te przyspieszyć w taki sposób, aby ustawa o zobowiązaniach podatkowych została uchwalona jeszcze w br.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#PosełMariaBudzanowska">Zwłoka w działalności prawotwórczej nie może jednak wpływać na ograniczenie praw obywateli i uchylać wprowadzonej ustawą możliwości sądowej kontroli wobec decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem, zapadłych w postępowaniu podatkowym po dniu 1 września 1980 r., a więc po dniu wejścia w życie ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie Kodeksu postępowania administracyjnego. Konieczna dla obywateli i praworządności gwarancja prawna będzie wprowadzona w ustawie o zobowiązaniach podatkowych w przepisach końcowych rozciągających moc obowiązywania ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego na wszystkie prawomocne decyzje organów administracji państwowej w postępowaniu podatkowym, zapadłe po dniu 1 września 1980 r., a tym samym zostanie dana możliwość ich zaskarżenia do sądu.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#PosełMariaBudzanowska">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, podkreślając istotne znaczenie polityczne i społeczne tego rozwiązania zobowiązał posłów — członków Stronnictwa Demokratycznego do bezzwłocznej inicjatywy uzupełnienia projektu ustawy o zobowiązaniach podatkowych w takim zakresie i do zajmowania przez członków Klubu konsekwentnego stanowiska we wszystkich pracach Sejmu w tym zagadnieniu i rozstrzygnięciu przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#PosełMariaBudzanowska">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego zwraca się do Klubu Poselskiego PZPR i Klubu Poselskiego ZSL oraz posłów bezpartyjnych o poparcie naszego stanowiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#Marszałek">Czy jeszcze ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#komentarz">(Poseł Sylwester Zawadzki: Proszę o Głos.)</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#Marszałek">Proszę bardzo — poseł Sylwester Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#PosełSylwesterZawadzki">Obywatele Posłowie! Chciałbym złożyć krótkie wyjaśnienie. Mianowicie, niebezpieczeństwo, o którym mówiła posłanka Budzanowska, z punktu widzenia praw obywateli nie jest aż tak wielkie, biorąc pod uwagę, że art. 14 przepisów wprowadzających do KPA przewiduje, że przepisy KPA o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych stosuje się do decyzji wydanych w sprawach, w których postępowanie zostało wszczęte po wejściu w życie naszej ustawy. A więc nie w sprawach, w których decyzja została wydana po 1 września, ale tylko w sprawach wszczętych po 1 września.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#PosełSylwesterZawadzki">A jeśli wziąć pod uwagę tok postępowania administracyjnego, to w Naczelnym Sądzie Administracyjnym mamy dopiero trzy sprawy, które odpowiadają tym wymaganiom. Znaczy to, że zostały wszczęte po 1 września i w wyniku toku postępowania została podjęta decyzja ostateczna; wśród tych spraw nie ma ani jednej sprawy podatkowej. Biorąc pod uwagę, że posiedzenie obu Komisji ma się odbyć 28 listopada, a więc jeśli przewidujemy z początkiem grudnia posiedzenie plenarne Sejmu, sprawa wpłynie na to posiedzenie i definitywnie będzie załatwiona przez ustawę o zobowiązaniach podatkowych. Na wszelki wypadek, gdyby powstała z tego powodu jakaś szkoda dla obywatela proponowałbym, oczywiście, przychylić się do tej poprawki posła Budzanowskiej i w ustawie o zobowiązaniach podatkowych uwzględnić tę szczególną sytuację, ale chciałbym podkreślić, że będzie mogła ona dotyczyć bardzo niewielu spraw. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#Marszałek">O ile wiem, to ten problem już był podniesiony na Komisji, ale proponuję, ażeby zgłoszony dzisiaj postulat posła Budzanowskiej, Prezydium Sejmu przekazało do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#Marszałek">Wobec tego możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 25 sierpnia 1980 r., zmieniającego ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy — Kodeks postępowania administracyjnego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 1 poseł.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#Marszałek">Stwierdzam, że dekret z dnia 25 sierpnia 1980 r. zmieniający ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego — został przez Sejm zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#Marszałek">Obecnie ogłaszam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 25 do godz. 16 min. 45.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Projekt uchwały o zmianie regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 23).</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#Marszałek">W imieniu komisji wnoszących projekt uchwały głos zabierze poseł sprawozdawca Jerzy Szymanek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#PosełJerzySzymanek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Mandatowo-Regulaminowej oraz Komisji Prac Ustawodawczych pragnę przedstawić projekt zmian w regulaminie Sejmu, które, jak sądzę, urzeczywistniają zgłaszane przez obywateli posłów postulaty a także wychodzą naprzeciw społecznym oczekiwaniom, wyrażanym przez wyborców na spotkaniach poselskich, w licznych dyskusjach środowiskowych i partyjnych, związkowych i samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#PosełJerzySzymanek">Proponowane zmiany są także rezultatem doświadczeń zgromadzonych w poprzedniej kadencji. Uwagi i sugestie zebrane przez komisje sejmowe i kluby stały się przedmiotem prac Międzyklubowego Zespołu Poselskiego PZPR, ZSL i SD z udziałem przedstawicieli kół poselskich.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#PosełJerzySzymanek">W wyniku tych prac już po raz drugi w obecnej, jesiennej sesji rozpatrujemy propozycje zmian w regulaminie Sejmu. Zarówno zmiany uchwalone 8 października, związane z bezpośrednim podporządkowaniem Najwyższej Izby Kontroli Sejmowi, jak i dziś proponowane zmierzają do stworzenia lepszych warunków do wypełniania przez Sejm, jako najwyższy, przedstawicielski organ władzy państwowej jego konstytucyjnych funkcji. Projektowane zmiany służą zarazem zapewnieniu warunków do wykonywania przez posłów ciążących na nich obowiązków. Zmiany te są. wyrazem dążeń do umocnienia w systemie ustrojowo-politycznym państwa roli naszego parlamentu, jako najwyższego wyraziciela woli ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#PosełJerzySzymanek">Proces odnowy i demokratyzacji życia społecznego w naszym kraju wymaga wzbogacenia form działalności Sejmu, rozszerzania zakresu jego kontrolnej i ustawodawczej funkcji, pogłębienia więzi posłów z wyborcami. Społeczeństwo słusznie oczekuje, że Sejm coraz pełniej urzeczywistniać będzie swoje podstawowe zadania w dziedzinie ustalania i realizacji polityki społecznej, gospodarczej i zagranicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#PosełJerzySzymanek">O Wypełnianiu przez Sejm oraz posłów ciążących na nich obowiązków przesądza wiele czynników natury ustrojowej i społeczno-politycznej. Istotne znaczenie odgrywa jednakże w tym zakresie także regulamin Sejmu. Stanowi on prawo wewnętrzne Sejmu, ale nie tylko. Określa bowiem również stosunek Sejmu i jego organów do innych organów państwowych oraz stosunek i obowiązki tych organów wobec Sejmu i posłów.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#PosełJerzySzymanek">Obywatele Posłowie! Przechodząc do omówienia projektowanych zmian w regulaminie, pragnę przede wszystkim podkreślić wagę i znaczenie sformułowań dotyczących obowiązków i uprawnień posłów. Zmiany te idą w trzech kierunkach: zmierzają do zwiększenia bezpośredniego wpływu posłów na tok pracy Sejmu i komisji; wyraźniej akcentują obowiązki posłów wobec wyborców; dążą do zapewnienia skuteczności podejmowanych interwencji.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#PosełJerzySzymanek">W myśl nowych zasad regulaminowych każdy poseł, a także wojewódzkie zespoły poselskie, uzyskują prawo występowania o wniesienie określonej sprawy pod obrady Sejmu bądź komisji. Stwarza to niewątpliwie pełniejsze warunki nie tylko wzrostu aktywności poselskiej, lecz także służyć będzie wiązaniu pracy Sejmu i jego komisji z problematyką nurtującą wyborców.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#PosełJerzySzymanek">W tym kontekście jeszcze większego znaczenia nabiera, mocniej zaakcentowany w nowych sformułowaniach, obowiązek utrzymania przez posłów więzi z wyborcami, informowania ich o aktualnych problemach państwa, zdawania sprawy ze swojej działalności i działalności Sejmu oraz przedstawiania Sejmowi postulatów i żądań wyborców. Aby posłowie mogli te zadania należycie realizować zobowiązuje się Prezydium Sejmu do czuwania nad przestrzeganiem przez organy administracji państwowej obowiązku udostępniania posłom wszelkich informacji i danych niezbędnych do wykonywania mandatu poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#PosełJerzySzymanek">Bardziej kategorycznie formułuje się obowiązki organów państwowych rozpatrujących podejmowane przez posłów interwencje. Obowiązane są one interwencje poselskie, a także przekazane przez posłów skargi lub wnioski innych osób, załatwiać niezwłocznie, a gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, mają zawiadomić posłów, w terminie 14 dni, o stanie sprawy i przewidzianym terminie załatwienia. W wypadku niewłaściwego załatwiania interwencji, poseł może przedstawić sprawę Marszałkowi Sejmu w celu podjęcia odpowiednich działań. Umocni to i rozszerzy zakres kontrolnych funkcji parlamentu w stosunku do administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#PosełJerzySzymanek">Rozszerza się uprawnienia poselskie wiążące się z zapewnieniem posłom bieżącej, rzetelnej informacji, m.in. poprzez udoskonalenie instytucji zapytań poselskich, adresowanych do Prezesa Rady Ministrów i innych członków Rządu, Prokuratora Generalnego oraz Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Zapytania te mogły być dotychczas składane jedynie w formie pisemnej. Ograniczało to w pewnym stopniu możliwość ich stawiania. Nowe rozwiązania regulaminu dopuszczają ustne zgłaszanie zapytań. Sejm może też przewidzieć w porządku dziennym posiedzenia zgłoszenie zapytań na początku posiedzenia, zaś udzielanie odpowiedzi — w końcowej jego części.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#PosełJerzySzymanek">W tym miejscu chciałbym zgłosić autopoprawkę do projektowanej uchwały. W myśl obecnie obowiązujących zasad nad zapytaniem poselskim i udzieloną odpowiedzią nie przeprowadza się debaty. W celu stworzenia możliwości postawienia zapytania uzupełniającego, proponuje się w projektowanej uchwale dodać dodatkowe sformułowanie oznaczone jako zmiana 21 1 o następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#PosełJerzySzymanek">„W art. 84 w ust. 2 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: „Marszałek Sejmu może jednak dopuścić postawienie pytania dodatkowego, na które uzupełniającej odpowiedzi udziela się niezwłocznie”.</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#PosełJerzySzymanek">Wysoka Izbo! Druga grupa proponowanych zmian wiąże się z koniecznością rozszerzenia zakresu działań i zadań Sejmu, jak również jego organów.</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#PosełJerzySzymanek">Szczególne znaczenie będzie miało powołanie Komisji Skarg i Wniosków. Do jej zadań ma należeć dokonywanie analiz spraw związanych z załatwieniem skarg i wniosków przez organy państwowe, państwowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne, a także analiz w zakresie wykorzystywania skarg i wniosków dla usprawnienia działalności, usuwania przyczyn powstawania skarg. Niezależnie od tych zadań, do kompetencji Komisji należeć również będzie rozpatrywanie wraz z innymi komisjami sejmowymi skarg i wniosków kierowanych do Sejmu oraz czuwanie nad ich należytym załatwianiem przez organy państwowe. W VII kadencji do Sejmu, WZP i posłów wpłynęło blisko 90 tys. podań, skarg i wniosków. Dowodzi to z jednej strony przeświadczenia społeczeństwa, że Sejm jest organem władnym i zobowiązanym do działań w zakresie umacniania praworządności. Z drugiej strony wskazuje na potrzebę stworzenia w obrębie Sejmu specjalnego organu, którego zadaniem będzie przedkładanie wniosków dotyczących usprawniania pracy instytucji państwowych, spółdzielczych i społecznych — zgodnie z oczekiwaniami i nadziejami, jakie społeczeństwo pokłada w doskonaleniu kontrolnych funkcji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#PosełJerzySzymanek">Kolejna część zgłoszonych do rozpatrzenia przez Wysoką Izbę propozycji zmian regulaminu dotyczy zwiększenia możliwości wypełnienia władczych funkcji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-98.15" who="#PosełJerzySzymanek">W istotny sposób rozszerza się zakres oddziaływania Sejmu na ustalanie kierunków społecznego i gospodarczego rozwoju kraju, poprzez wprowadzenie do regulaminu przepisów określających nowy tryb rozpatrywania przez Sejm oraz jego komisje projektów narodowych planów społeczno-gospodarczych oraz budżetu państwa. W konsekwencji tego rozwiązania Sejm i komisje sejmowe rozpatrywać będą najpierw i z odpowiednim wyprzedzeniem podstawowe założenia planów i budżetu państwa, a dopiero w drugim etapie pracy, opracowane w pełnym zakresie, ich projekty. Stwarza to Sejmowi i komisjom daleko szersze niż dotychczas możliwości kształtowania kierunków rozwoju kraju, a także wprowadzania w przedkładane dokumenty zmian zgodnych z opinią i wolą wyborców oraz racjami ogólnospołecznymi.</u>
          <u xml:id="u-98.16" who="#PosełJerzySzymanek">Proponowane ustalenia regulaminowe sankcjonują praktykę powoływania międzykomisyjnych zespołów poselskich dla rozpatrzenia określonych problemów społecznych i gospodarczych w przekroju całej gospodarki. Wnioski wynikające z prac nad projektami planów i budżetu oraz z prac nad oceną ich wykonania jak dotychczas przedstawiać będzie Sejmowi Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Została ona jednak zobowiązana do przedstawiania równocześnie plenarnemu posiedzeniu informacji o nieuwzględnionych w swoich wnioskach odmiennych stanowiskach innych komisji sejmowych. Stwarza to Sejmowi szerszą, niż dotychczas, płaszczyznę ustosunkowania się do poszczególnych problemów.</u>
          <u xml:id="u-98.17" who="#PosełJerzySzymanek">Z nowym trybem prac nad planem społeczno-gospodarczym i budżetem państwa wiąże się wprowadzona już wcześniej zmiana w kwestii udzielania absolutorium dla rządu. Poprzez bezpośrednie podporządkowanie Sejmowi Najwyższej Izby Kontroli, poszerzona została podstawa oceny wykonania planów społeczno-gospodarczych i budżetu państwa. Przedkładane Sejmowi przez NIK uwagi i analizy pozwolą komisjom sejmowym na głębsze wniknięcie w poszczególne dziedziny gospodarki i administracji. Warto również przypomnieć, iż Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów może przedstawić Sejmowi wniosek o udzielenie rządowi absolutorium z wyłączeniem określonego członka Bady Ministrów. Rozwiązanie to, zupełnie nowe w naszych warunkach ustrojowych, stanowi istotne rozszerzenie funkcji kontrolnych i władczych Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-98.18" who="#PosełJerzySzymanek">Takie samo znaczenie ma proponowany nowy przepis, upoważniający Prezydium Sejmu do kierowania do właściwych komisji sejmowych, w celu zasięgnięcia ich opinii, wniosków w sprawie powoływania członków Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-98.19" who="#PosełJerzySzymanek">W celu należytego wykorzystania wniosków wynikających z debat poselskich, proponuje się upoważnienie Marszałka Sejmu do przedstawiania Prezesowi Rady Ministrów spraw podnoszonych przez posłów — z wnioskiem o zajęcie stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-98.20" who="#PosełJerzySzymanek">Komisje sejmowe uzyskają, zgodnie z projektem regulaminu, prawo wzywania na swoje posiedzenia każdego przedstawiciela władzy, celem złożenia informacji i wyjaśnień w sprawach będących przedmiotem debaty komisji.</u>
          <u xml:id="u-98.21" who="#PosełJerzySzymanek">Zmianami objęte zostały także przepisy regulaminu dotyczące postępowania ustawodawczego. Przewiduje się więc, podobnie jak w przypadku planu i budżetu, możliwość rozpatrywania i opiniowania założeń projektów ustaw. Również i w tym wypadku chodzi o nadanie przez Sejm, już we wczesnym stadium prac nad projektami ustaw, właściwych kierunków rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-98.22" who="#PosełJerzySzymanek">Nowe sformułowania regulaminu rozszerzają możliwość udziału w posiedzeniach komisji sejmowych dziennikarzy z prasy, radia i telewizji. Wpłynie to na poszerzenie i pogłębienie informacji o pracach toczących się w komisjach sejmowych, a więc w roboczych organach Sejmu, gdzie wypowiadane są szczegółowe, częstokroć kontrowersyjne, opinie i poglądy we wszystkich sprawach dotyczących społecznego i gospodarczego rozwoju kraju, realizacji zadań przez poszczególne organy i jednostki organizacyjne i w wielu innych sprawach interesujących żywo opinię społeczną.</u>
          <u xml:id="u-98.23" who="#PosełJerzySzymanek">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem w najogólniejszym zarysie najważniejsze proponowane zmiany w regulaminie Sejmu. W przekonaniu, iż dobrze będą służyły one doskonaleniu pracy naszego parlamentu, wzmaganiu aktywności poselskiej, skuteczniejszemu wykonywaniu woli wyborców — wnoszę w imieniu Komisji Mandatowo-Regulaminowej oraz Komisji Prac Ustawodawczych o uchwalenie ich w brzmieniu zaproponowanym w druku nr 23, z uwzględnieniem zgłoszonej autopoprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#Marszałek">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały Sejmu o zmianie regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Także nikt.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę o zmianie regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Wybór Komisji Skarg i Wniosków oraz zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 24 wraz z doręczonym Obywatelom Posłom sprostowaniem).</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#Marszałek">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został również Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem zaproponowanego składu Komisji Skarg i Wniosków oraz zmianami w składzie osobowym komisji sejmowych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 1 poseł.</u>
          <u xml:id="u-100.12" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm dokonał wyboru Komisji Skarg i Wniosków oraz zmian w składzie osobowym komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-100.13" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-100.14" who="#Marszałek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły, adresowane do Prezesa Rady Ministrów, interpelacje posłów: Józefa Różańskiego, Zbigniewa Kledeckiego, Stanisława Baranika oraz Franciszka Odrzywolskiego.</u>
          <u xml:id="u-100.15" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu przekazało te interpelacje adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-100.16" who="#Marszałek">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-100.17" who="#Marszałek">Poseł Józef Różański w interpelacji stwierdza, iż stosunkowo często przez wyborców podnoszona jest sprawa okresowego wprowadzenia do sprzedaży zasad racjonowania mięsa.</u>
          <u xml:id="u-100.18" who="#Marszałek">Ponieważ sytuacja w zaopatrzeniu w mięso jest i będzie trudna poseł zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-100.19" who="#Marszałek">— czy podjęte zostały — ewentualnie z jakim skutkiem — prace nad przygotowaniem systemu racjonowania?</u>
          <u xml:id="u-100.20" who="#Marszałek">— kiedy można się spodziewać ostatecznych decyzji w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-100.21" who="#Marszałek">Poseł Zbigniew Kledecki w interpelacji do Prezesa Rady Ministrów porusza dwa zagadnienia:</u>
          <u xml:id="u-100.22" who="#Marszałek">Po pierwsze — poseł stwierdza, że ogół członków Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług wraz z rodzinami zyskał prawo nabywania cukru na podstawie biletów towarowych, ale z dopłatą w wysokości 15 zł 50 gr za 1 kg.</u>
          <u xml:id="u-100.23" who="#Marszałek">Poseł zapytuje czy istnieje celowość stosowania tych dopłat.</u>
          <u xml:id="u-100.24" who="#Marszałek">Po drugie — autor interpelacji, stwierdzając zmniejszenie, a nawet wstrzymywanie w niektórych województwach przydziału cukru do celów produkcyjnych rzemiosł spożywczych, co ogranicza na rynku dostępność poszukiwanych wyrobów piekarskich i cukierniczych — zapytuje jakie działania podejmie Rząd w celu poprawy sytuacji w tym zakresie. Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na obie interpelacje udzieli Minister Handlu Wewnętrznego i Usług obywatel Adam Kowalik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Odpowiadając na interpelację posła Józefa Różańskiego, skierowaną do Prezesa Rady Ministrów, w sprawie racjonowania mięsa, z jego upoważnienia uprzejmie informuję:</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Prace nad tym problemem zostały zakończone i, zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów z dnia 17 listopada br., projekt wprowadzenia na okres przejściowy systemu kartkowego zostaje skierowany do szerokiej społecznej konsultacji. Obejmuje ona wiele zakładów pracy, instytucji, środowisk, organizacje młodzieżowe, kobiece. Organizatorami konsultacji będą urzędy wojewódzkie. Po analizie zgłoszonych w trakcie konsultacji wniosków, projekt systemu ponownie przedstawiony zostanie Radzie Ministrów, która podejmie ostateczne decyzje. Prace nad wdrożeniem reglamentacji sprzedaży mięsa i tłuszczów zwierzęcych są tak organizowane, aby system mógł wejść w życie z dniem 1 stycznia 1981 r.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Przewiduje się reglamentację sprzedaży dla konsumentów indywidualnych, co się tyczy zaopatrzenia szpitali, żłobków, przedszkoli, sanatoriów, zakładów opiekuńczych itp. — zaopatrzenie tych jednostek będzie się odbywało aa dotychczasowych zasadach, tzn. w drodze rozdzielników ustalonych przez urzędy wojewódzkie.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Podzielając uwagę obywatela posła o występujących tu nieprawidłowościach — mam na myśli zdarzające się braki w należytym zaopatrzeniu tych instytucji — pragnę poinformować, że zobowiązałem wicewojewodów odpowiedzialnych za rynek do bezzwłocznego ich wyeliminowania. Państwowa Inspekcja Handlowa skontroluje i kontrolować będzie realizację tego zalecenia.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Pragnę obecnie odpowiedzieć na punkt pierwszy interpelacji obywatela posła Zbigniewa Kledeckiego.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#komentarz">(Pełny tekst interpelacji — w załączniku.)</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Prywatni handlowcy i gastronomicy — podobnie jak niektóre inne grupy zawodowe pracujące na własny rachunek — nie byli objęci uprawnieniami do otrzymywania biletów towarowych na podstawie uchwały nr 174 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 1976 r. Ta decyzja przesądziła, że owa grupa obywateli zaopatrywała się w cukier po cenach komercyjnych, tj. 26 zł za kg.</u>
          <u xml:id="u-101.7" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Ostre niedobory cukru, jakie wystąpiły od II półrocza br., spowodowały, że przejściowo w zasadzie wycofano cukier ze sprzedaży komercyjnej po to, aby umożliwić jego zakup przede wszystkim na bilety towarowe. Znaczne ograniczenia w zaopatrzeniu dotknęły także cukiernicze zakłady rzemieślnicze oraz uspołeczniony przemysł drobny. Dostawy cukru na rynek w III kwartale były o 1/4 niższe od faktycznych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-101.8" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">W tej trudnej sytuacji rynku, na wniosek Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług, wyraziłem zgodę na wydanie biletów towarowych dla członków Zrzeszenia i ich rodzin — pod warunkiem zachowania dotychczas płaconej przez nich ceny. Uczyniłem to w przekonaniu, że w konkretnej sytuacji zapewniłem zainteresowanym nabycie niezbędnej ilości cukru.</u>
          <u xml:id="u-101.9" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAdamKowalik">Decyzja wydania biletów bez dopłaty, oznaczałaby stałe uprawnienie do biletów towarowych z wszelkimi tego konsekwencjami i nie leży w moich kompetencjach. Powodowałaby bowiem obniżenie ceny cukru płaconej dotychczas przez tę grupę nabywców oraz rodziła roszczenia do ekwiwalentu finansowego w chwili, gdy powstaną warunki do powszechnego wprowadzenia opłacalnej ceny detalicznej cukru. Raz jeszcze pragnę podkreślić, iż doraźnie podjęta przeze mnie decyzja miała na celu ułatwienie członkom Zrzeszenia i ich rodzinom nabycia niezbędnej ilości cukru.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#Marszałek">Uzupełniającej odpowiedzi na interpelację udzieli Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu Jan Załęski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawa wymaga odpowiedzi z podaniem dokładnych cyfr, bo niedobór cukru nie zaczął się dopiero teraz. Produkcja cukru w kampanii 1979/80 wyniosła 1.450 tys. ton, wobec planowanej 1.850 tys. ton, to jest niżej o 400 tys. ton i od zrealizowanej w kampanii 1978/79 o 170 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W związku z powyższym bilans cukru za pierwsze trzy kwartały 1980 r. był bardzo napięty i wymagał wprowadzenia w gospodarowaniu tym artykułem maksymalnych oszczędności. Do dyspozycji w okresie I — III kwartału 1980 r. przemysł cukrowniczy posiadał 954 tys. ton cukru. Z powyższej ilości dla przetwórstwa, zaopatrywanego centralnie, dostarczono 235 tys. ton cukru, wobec wykonania w analogicznym okresie 1979 r. — 301 tys. ton. Oznacza to, że zmniejszenie dostaw dla przetwórstwa wynosiło 22%.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">W trzecim kwartale br. dostawy centralne dla przetwórstwa wynosiły 38 tys. ton, podczas gdy w roku ubiegłym 79 tys. ton i były niższe o 52%. Takie ograniczenie dostaw centralnych cukru dla przetwórstwa doprowadziło do spadku produkcji wyrobów, do których zużywany jest cukier i do głębokiego niedoboru na rynku tych wyrobów (cukierki, pieczywo cukiernicze, syropy i inne).</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dostawy cukru na zaopatrzenie rynku w okresie trzech kwartałów br. wyniosły 696 tys. ton i były niższe od zrealizowanych w tym samym okresie ubiegłego roku jedynie o 6%.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Szczególnie trudna sytuacja w zaopatrzeniu przemysłu i rynku wystąpiła we wrześniu i w pierwszej dekadzie października. Także zaopatrzenie w tym czasie opierało się tylko na dostawach z importu, aby kampania cukrownicza mogła być rozpoczęta około 3 tygodnie później, niż to ma miejsce w normalnych warunkach pogodowych. Dla utrzymania dostaw na rynku we wrześniu i w I dekadzie października zakupiono za granicą i pożyczono łącznie 79 tys. ton cukru. W tym okresie całkowicie wstrzymano dostawy do przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dostawy dla przetwórstwa zaopatrywanego centralnie wyniosą w IV kwartale br. 115 tys. ton, wobec wykonanych w roku ubiegłym 134 tys. ton. Dostawy na rynek W IV kwartale br. wyniosą 354 tys. ton, to jest niżej około 5%.</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Przydziały cukru dla celów produkcyjnych dla rzemiosła spożywczego ustalane są przez wydziały handlu i usług urzędów wojewódzkich z ilości cukru przeznaczonego na zaopatrzenie rynku. A więc zależy to od decyzji wojewody. Do nowych zbiorów nie będzie niestety mógł być wykorzystany cały potencjał przetwórstwa opartego na cukrze zarówno w rzemiośle, jak i przemyśle kluczowym. Do tej pory myśmy robili plany po zakończeniu kampanii i tak samo w tym roku, jak będziemy mieli skupione buraki i będzie jasna sprawa importu cukru, opracujemy program na trzy kwartały roku następnego, a praktycznie na 8,5 miesiąca, bo kampania się zacznie w początkach września. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#komentarz">(Poseł Józef Różański: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Udzielam głosu posłowi Józefowi Różańskiemu.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Chciałem wyjaśnić, że kiedy składałem interpelację w sprawie racjonowania mięsa, problem ten bardzo często występował na spotkaniach z wyborcami, jak też w środowisku zamieszkania i środowisku pracy. W tej chwili wyjaśnienia Ministra Kowalika, jak również wcześniejsze rzecznika Rządu w tej sprawie, jak najbardziej problem wyjaśniają. Jednak chciałem podziękować Ministrowi Kowalikowi za podjęcie sprawy dotyczącej właściwego zaopatrzenia placówek oświatowo-wychowawczych, szpitali, przedszkoli, czyli tych wszystkich placówek zbiorowego żywienia, gdzie są dzieci i chorzy.</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Poseł Różański uważa, że sprawa została wyjaśniona?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#PosełJózefRóżański">Tak jest. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#Marszałek">Czy są jeszcze jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#komentarz">(Poseł Zbigniew Kledecki: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#Marszałek">Proszę bardzo — poseł Kledecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#PosełZbigniewKledecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję panu Ministrowi Kowalikowi za wprowadzenie bonów towarowych na cukier dla członków Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług, niemniej jednak, ponieważ pan Minister Kowalik był uprzejmy stwierdzić, że nie w jego gestii leży cofnięcie tej dopłaty, która pachnie, co by tu nie można było na ten temat powiedzieć, pewną segregacją obywateli na lepszych, na bardziej uprzywilejowanych i mniej uprzywilejowanych. Zwracam się do Pana Premiera z uprzejmą prośbą, aby ze względów społecznych i politycznych zechciał uprzejmie rozważyć te kwestie. Wydaje mi się, że nie jest to tak znaczna kwota 15,5 zł od kg cukru i nie będzie ona tak bardzo obciążała skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#PosełZbigniewKledecki">Drugą sprawę przedstawił pan Minister Załęski. Wytłumaczenie tej sprawy było jasne i wiem, że nie da się w tej materii nic więcej zrobić, jednak ubolewam, że z tego powodu część zakładów rzemieślniczych, produkujących wyroby cukiernicze, będzie, niestety, zamknięta. Interpelację składałem 30 września. W tej chwili rozszerzyłbym ją jeszcze o brak takich artykułów, jak mąka ziemniaczana, tłuszcze zwierzęce, olej, margaryna, dżemy itd. Ale uważam, że ta druga sprawa jest dla mnie jasna i nie wnoszę żadnych pretensji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Wobec tego sprawę interpelacji obywateli posłów Józefa Różańskiego i Zbigniewa Kledeckiego uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do dalszych interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#Marszałek">Poseł Stanisław Baranik podnosi w interpelacji dwa problemy.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#Marszałek">Pierwszy — to kwestia realizacji zadań w zakresie ochrony środowiska i strefy ochronnej wokół kombinatu Huty im. Lenina. Poseł m.in. stwierdza, że nie wykonano zadań w tym zakresie oraz, że najistotniejsza kwestia w tym względzie wiąże się z koniecznością modernizacji Huty im. Lenina i instalowania urządzeń odpylająco-filtrujących w jej starych wydziałach.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#Marszałek">Drugi problem — to kwestia zapewnienia elektrociepłowni Kraków lepszej jakości węgla do produkcji ciepła, albowiem niska jego jakość powoduje zwiększony opad popiołu na zabytkową część miasta, obniża efektywność źródła ciepła i zwiększa awaryjność urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#Marszałek">Poseł zapytuje czy Rząd przewiduje w krótkim czasie podjęcie skutecznej decyzji dla rozwiązania obu przedstawionych problemów. Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na interpelację udzieli Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obywatel Józef Kępa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z interpelacją posła Stanisława Baranika informuję Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Po pierwsze — korzystając z uprawnień ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, zwróciłem się do Ministra Górnictwa o przydział dla Elektrociepłowni Łęki węgla o wysokiej jakości opałowej. Minister Górnictwa zdecydował, że Elektrociepłownia Łek zaopatrywana będzie w węgiel z kopalń Gotwald, Śląsk, Wujek o wartości opałowej 5 tys. kalorii i zawartości siarki poniżej 1%. Jest to najlepszy węgiel, jakim nasze górnictwo dysponuje. Sprawa więc została rozstrzygnięta.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Po drugie — zwróciłem się również do Ministra Hutnictwa o podjęcie szybkich i konkretnych działań, zapewniających konsekwentne ograniczanie szkodliwych wpływów nie tylko Huty Lenina na środowisko naturalne Krakowa i jego okolic. Są to trudne i kosztowne przedsięwzięcia. Podjęte zostały prace dla przygotowania takiego zespołu przedsięwzięć, które odpowiadać będą powadze zagadnienia, planu realnego i bardzo konkretnego. Minister Hutnictwa zdecydował rozpoczęcie w 1981 r. budowy kompleksu wielkokomorowej baterii koksowniczej — kosztem 120 mln złotych oraz budowy końcowej oczyszczalni ścieków.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Poważny wpływ na zanieczyszczenie Krakowa i jego okolic ma Huta Aluminium „Skawina”. Problem ten w interpelacji nie był podejmowany. Jednakże wiąże się z tym ogólnym zagadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">W związku z tym, a także w związku z uwagami krytycznymi społeczeństwa, środowiska naukowego i dziennikarskiego Krakowa, podjęta została decyzja rozpoczęcia w tym roku robót przygotowawczych do modernizacji Huty, które rozpoczną się w 1981 r. W programie modernizacji przewidziano zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych, zapewniających wysoki poziom ochrony środowiska. Zadanie to jest bardzo kosztowne — sięga 7.500 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Przedsięwzięcia te, a więc dobry eksportowy węgiel dla elektrociepłowni, budowa urządzeń odpylających i oczyszczających w Hucie im. Lenina, modernizacja Huty Aluminium w Skawinie, wpłyną na ograniczenie emisji pyłów i gazów oraz poprawę czystości wód Wisły w tym rejonie.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Chcę ponadto stwierdzić, że w przypadku dalszej działalności Huty im. Lenina i Huty Skawina, bez wydatnego rozszerzenia zabezpieczeń ochronnych, skorzystam z uprawnień artykułu 83 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">W pełni zasadna jest uwaga sformułowana w interpelacji, że katastrofalny stan ochrony środowiska pogłębia fakt, że nie zrealizowano zadań z zakresu ochrony biernej, tj. nie przyjęto i nie urządzono strefy ochronnej wokół kombinatu. Ostateczna decyzja ustanawiająca strefę ochronną wokół kombinatu podjęta została, niestety, dopiero w tym roku i to nadal przy sprzeciwach kombinatu. Wspólnie z Prezydentem Krakowa ustalimy tryb realizacji tej strefy i niezbędne na ten cel nakłady.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Wysoka Izbo! Podjąłem próbę udzielenia odpowiedzi na sprawy podjęte w interpelacji obywatela posła Stanisława Baranika. Rząd podziela w pełni opinię społeczeństwa, środowisk naukowych, dziennikarskich, opinię klubów ekologów, że konieczna jest o wiele bardziej energiczna i konkretna działalność na rzecz ochrony środowiska w całym kraju, w tym ochrony Krakowa i jego okolic.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#Marszałek">Obywatel Minister chce ustosunkować się do wypowiedzi posła Zabłockiego, jeżeli dobrze zrozumiałem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Jeżeli Obywatel Marszałek pozwoli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Za zgodą obywatela Marszałka chciałbym w krótkich słowach ustosunkować się do kwestii podniesionej w wystąpieniu obywatela posła Zabłockiego dotyczącej ostatnich wydarzeń w Częstochowie. Z polecenia Prezesa Rady Ministrów przebywałem w Częstochowie w celu wyjaśnienia zarzutów kierowanych przez regionalny komitet założycielski „Solidarność” w Częstochowie w stosunku do wojewody, wicewojewodów częstochowskich, do władz terenowych. W składzie zespołu oprócz mnie byli obecni: zastępca Prokuratora Generalnego PRL obywatel Żyto, dyrektor generalny Urzędu Rady Ministrów prof. Kazimierz Siarkiewicz, zastępca kierownika Wydziału Organizacyjnego KC partii tow. Jaszczewski. Naszym dążeniem było, aby powstałe napięcie w Częstochowie, w wyniku wspólnych rozmów, jak najszybciej usunąć i doprowadzić do wyjaśnienia sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Chcę oświadczyć, że nie stwierdziliśmy ani jednego faktu naruszenia prawa, ani jego złamania. Nie ma więc żadnych podstaw do formułowania opinii, że władze częstochowskie wprowadziły na terenie woj: częstochowskiego stan wyjątkowy wobec „Solidarności”. Chcę uprzejmie także Izbę poinformować, że do dnia dzisiejszego wojewoda i wicewojewodowie pełnią swoje obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Rozmowy były bardzo trudne, jak to dzisiaj bywa. Jedno jest pewne, że gdy kierujemy się dobrą intencją, dobrą wolą, zawsze i wszędzie możemy się porozumieć. Dzięki temu w Częstochowie osiągnęliśmy wyjaśnienie sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w omawianej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Baranik: Proszę o Głos.)</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#Marszałek">Proszę bardzo — poseł Baranik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#PosełStanisławBaranik">Chciałem serdecznie podziękować Ministrowi za decyzje w sprawię węgla dla Krakowa, jak również za zapowiedź modernizacji kombinatu Huty im. Lenina. Niemniej jednak odpowiedź, dotycząca budowy strefy ochronnej wokół kombinatu, wyda je mi się odpowiedzią niepełną. W interesie bowiem Huty im. Lenina, a także mieszkańców dzielnicy, jak i całego Krakowa od lat leży budowa strefy ochronnej, a więc zapewnienie ochrony biernej środowiska krakowskiego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#Marszałek">Czy Obywatel Minister zechce jeszcze w tej sprawie zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Zgadzam się. Stwierdziłem, że decyzja została podjęta za późno i to jeszcze nadal przy sprzeciwie kombinatu i że będziemy robić wszystko, żeby tę strefę ochronną jak najszybciej stworzyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#Marszałek">Po tych wszystkich wyjaśnieniach, uważam sprawę interpelacji obywatela posła Stanisława Baranika za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#Marszałek">Poseł Franciszek Odrzywolski w interpelacji stwierdza, iż Rząd w ostatnich latach podjął decyzję budowy huty szkła do produkcji baloników żarówkowych w. Pile, w oparciu o zakup japońskich automatów.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#Marszałek">Ponieważ inwestycja praktycznie nie została podjęta, poseł zapytuje, czy nie byłoby celowe zaniechanie nowej inwestycji oraz uruchomienie tej produkcji w hucie „Szczakowa” w Jaworznie, po przeprowadzeniu w niej niezbędnej modernizacji i przebudowy. Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na interpelację udzieli Minister Przemysłu Maszynowego obywatel Henryk Gawroński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W nawiązaniu do interpelacji posła Franciszka Odrzywolskiego, dotyczącej zaniechania nowej inwestycji w Pile oraz uruchomienia zakupionych w Japonii maszyn do produkcji baloników żarówkowych w hucie „Szczakowa” w Jaworznie, po przeprowadzeniu w niej modernizacji i przebudowy, pragnę złożyć Wysokiej Izbie wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Od wielu lat szereg analiz i ocen wskazywał na konieczność koncentracji produkcji żarówek i zasadniczej modernizacji oraz rozbudowy zdolności produkcyjnych półfabrykatów szklanych dla źródeł światła. Według tych ekspertyz, dla uniknięcia transportu i związanych z tym czynności dodatkowych, najbardziej korzystne byłoby wybudowanie huty szkła w sąsiedztwie fabryki żarówek. Podjęty w przemyśle oświetleniowym w Zjednoczeniu „Połam” w 1976 r. program koncentracji i specjalizacji żarówek głównego szeregu (normalnych żarówek oświetleniowych) stworzył przesłanki do realizacji tej koncepcji. Żarówek takich produkujemy w 1980 r. łącznie 225 mln sztuk, z czego eksport do krajów II obszaru płatniczego wynosi 93 mln sztuk, wartości 39 mln zł dew. Nie w pełni zaspokajamy potrzeby kraju. Są dalsze możliwości wzrostu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">W ramach pierwszego etapu rozbudowy zakładów w Pile stworzono zdolności produkcyjne, na których docelowo będzie można produkować około 480 mln sztuk żarówek. Aby te zdolności wykorzystać, konieczne jest stworzenie zdolności produkcyjnych w zakresie balonów szklanych — podstawowego elementu żarówek. Przemysł oświetleniowy odczuwa już obecnie znaczny brak tych baloników. Są one przedmiotem importu, w tym także z krajów II obszaru płatniczego importowane jest 118 mln sztuk tych balonów.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Dla stworzenia takich zdolności, za zgodą Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w lipcu 1978 r., zawarto z firmą japońską kontrakt na zakup linii technologicznych do produkcji balonów szklanych, z terminem realizacji w 1980 r. Podjęto przygotowania do terminowego zainstalowania zakontraktowanych urządzeń, pozwalających na eliminację uciążliwego importu balonów i wzrost produkcji żarówek, przy jednoczesnej poprawie ich jakości. Opracowane w oparciu o kontrakt założenia techniczno-ekonomiczne przewidują utworzenie wydziału półfabrykatów szklanych w zakładzie pilskim przy nakładach inwestycyjnych ogółem 1.700 mln zł, w tym roboty budowlano-montażowe ok. 300 mln zł i na zakupy z krajów II obszaru płatniczego ok. 80 mln zł dew.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">W związku z wysuniętą już w 1978 r. przez Zjednoczenie Przemysłu Szklarskiego propozycją zainstalowania zakontraktowanych przez Zjednoczenie „Połam” maszyn w Japonii w hucie szkła w Szczakowej, przeprowadzono w tamtym czasie szereg analiz porównawczych, w wyniku których przesądzono utrzymanie lokalizacji tych maszyn w Pile. Ostateczna decyzja podjęta została przez Komisję Planowania w marcu 1979 r., w oparciu o ocenę analiz przedłożonych przez Biuro Ekspertyz Projektów Inwestycyjnych Komisji Planowania. Główne przesłanki były m.in. następujące:</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">— integracja produkcji baloników żarówkowych z produkcją żarówek w jednym zakładzie, co oznacza zamknięcie cyklu produkcyjnego, a także umożliwienie bardziej, elastycznego prowadzenia produkcji żarówek, dostosowanej do potrzeb odbiorców krajowych i zagranicznych;</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">— zagwarantowanie rytmiczności dostaw baloników i zsynchronizowanie produkcji półfabrykatów z produkcją finalną;</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">— wyeliminowanie transportu kolejowego baloników, który, przy lokalizacji tej produkcji w Szczakowej, angażowałby rocznie ok. 4 tys. wagonów.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Wobec zaistniałych ograniczeń inwestycyjnych, wystąpiły trudności w rozpoczęciu tego zadania w 1979 r. W związku z tym, że niemożliwe było przesunięcie terminu dostaw maszyn z Japonii w II półroczu 1979 r., rozpoczęto roboty przygotowawcze, w oparciu o kredyt antycypacyjny. W 1980 r. realizowane są dalsze roboty budowlane. Jest pełna dokumentacja techniczna, wykonano 1.700 ton konstrukcji stalowych hali. Przeszkolono u dostawcy w Japonii 40 pracowników zakładów w. Pile. Poniesione zostały już nakłady inwestycyjne, związane z inwestycją w Pile, dotyczące przygotowania dokumentacji, zagospodarowania terenu, wykonano już także konkretne roboty budowlano-montażowe o wartości ok. 30 mln zł, a ponadto jeszcze w br. nadejdzie część wyposażenia z Japonii o wartości ok. 700 mln zł. Gdyby było możliwe przeznaczenie w roku przyszłym dla kontynuowania tej inwestycji nakładów na roboty budowlane rzędu ok. 200 mln zł oraz potwierdzenie tej wielkości przez budownictwo — stworzone zostałyby warunki uruchomienia produkcji zgodnie z pierwszymi założeniami w połowie 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Wobec sytuacji gospodarczej kraju, która wymaga ograniczenia poziomu inwestowania w przemyśle, w tym również w resorcie przemysłu maszynowego, celowe jest rozpatrzenie każdej innej możliwości wykorzystania urządzeń, jakie mamy dla tej inwestycji nabyć w roku bieżącym i w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Jako taką możliwość traktujemy wykorzystanie tych urządzeń dla modernizacji przemysłu szklarskiego, w tym głównie poprzez ponowne przeanalizowanie możliwości przystosowania Huty Szkła w Szczakowej dla produkcji baloników do żarówek.</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Biorąc to pod uwagę, a także interpelację obywatela posła Odrzywolskiego, Ministerstwo Przemysłu Maszynowego i Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych uzgodniły potrzebę wspólnego ponownego opracowania, przy konsultacji z dostawcą japońskim, analizy techniczno-ekonomicznej wykorzystania tych urządzeń przez przemysł szklarski. Przy tej analizie musimy jednak uwzględnić także dotychczas poniesione nakłady w Pile. Analiza taka zostanie opracowana do 15 grudnia, co pozwoli na podjęcie decyzji do końca bieżącego roku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów jeszcze w tej sprawie chciałby się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#Marszałek">Wobec tego sprawę interpelacji obywatela posła Franciszka Odrzywolskiego uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#Marszałek">Obecnie przechodzimy do pytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#Marszałek">Mam następującą propozycję, ażeby Obywatele Posłowie zadawali pytania do mikrofonów rozmieszczonych na sali, co skróci czas potrzebny na pytania. Natomiast Obywateli Ministrów będę prosił, ażeby przemawiali z trybuny. Prosiłbym, ażeby Obywatele Posłowie zwięźle swoje pytania formułowali.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#Marszałek">Zgłosił pytanie poseł Waldemar Michna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#PosełWaldemarMichna">Rolnicy na zebraniach bardzo często zapytują, jak duża jest liczba osób, które osiągają bardzo wysokie emerytury lub renty, na przykład po kilkadziesiąt tysięcy złotych. Zostałem w kilku środowiskach zobowiązany, żebym takie pytanie postawił.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#PosełWaldemarMichna">Zadaję więc to pytanie, ażeby była możliwość odpowiedzenia na nie społeczeństwu. Są tym zainteresowani rolnicy, których emerytury i renty — jak wiadomo — nie są wysokie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#Marszałek">Proszę Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych Janusza Obodowskiego o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Najpierw odpowiem na pierwszą część pytania obywatela posła. Nadmiernie wysokie świadczenia, albo — mówiąc inaczej — rażące dysproporcje w poziomie Oświadczeń są tematem, który rzeczywiście niepokoi nasze społeczeństwo. Wiemy o tym. Skąd wynikają te dysproporcje?</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po pierwsze — z nadmiernie zróżnicowanych zarobków, co wpływa z kolei na zróżnicowanie poziomu świadczeń, jakkolwiek różnice tych świadczeń są mniejsze, niż różnice w płacach z uwagi na mechanizm naliczania emerytur i rent. Jest jednakże możliwość zawyżania podstawy wymiaru emerytury, zwłaszcza w tych sytuacjach, w których występują nielimitowane, zmienne i różne składniki wynagrodzenia. Nadmiernie wysokie świadczenia można również uzyskać, podejmując na krótko przed emeryturą dodatkową pracę.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po drugie — stosowane są preferencje dla niektórych grup pracowniczych w postaci dodatków do emerytur i rent w bardzo zróżnicowanej wysokości, z reguły do 25%.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po trzecie — narosły, ubolewamy nad tym, różnice między świadczeniami emerytalno-rentowymi przyznawanymi w poszczególnych latach, znane jako sprawa tzw. starych portfeli.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Jeśli chodzi o strukturę świadczeń, wg ich wysokości, to z badań, które przeprowadziliśmy w lutym br. wynika, że jest około 15 tys. emerytur i rent w granicach 10–15 tys. zł miesięcznie. Otrzymuje je poważna grupa byłych pracowników tzw. zawodów preferowanych. Mam tu na myśli górników, hutników, stoczniowców i szereg innych kategorii pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">W przedziale świadczeń od 15–20 tys. zł były, według tych badań lutowych, 1.204 emerytury.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">I wreszcie, w tym otwartym przedziale ponad 20 tys. zł takich świadczeń było 169, a jeśli doliczę renty zagraniczne, to około 900. Dla przykładu w Warszawie aktualnie renty powyżej 20 tys. zł pobiera 30 osób, głównie z grupy tzw. wolnych zawodów.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Uzupełnię swoją wypowiedź — ponieważ chcę ją zamknąć w jakąś klamrę — następującym stwierdzeniem: chcę rozwiązać po prostu te problemy w możliwie krótkim czasie.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po pierwsze — chcemy podwyższyć przyznane w dawnych latach emerytury i renty, aby zbliżyć je do poziomu przyznawanych obecnie. Częściowe — powtarzam i silnie zaakcentuję — częściowe załatwienie tego problemu przyniesie podwyższenie od 1 stycznia 1981 r. tych świadczeń, które przyznano do roku 1975.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po drugie — nadal ważną społecznie sprawą są podwyżki emerytur i rent przyznanych w latach 1976–1979, z preferencją oczywiście — mamy to na uwadze — dla świadczeń niskich. Chcemy nadto ustalić mechanizm, który zapobiegałby różnicowaniu wysokości świadczeń w zależności od daty ich przyznania, a więc tworzeniu się starych portfeli. Zamierzam to zrobić w nowej ustawie emerytalnej. Wiąże to się z koniecznością wydatnego, corocznego zwiększania funduszu emerytalnego, a więc uzależnione jest od wysokości i od sposobu podziału dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Po trzecie — zamierzeniem naszym jest zmniejszenie dysproporcji w wymiarze świadczeń nowo przyznanych, przez bardziej wydatne podwyższanie świadczeń naliczanych od najniższych zarobków oraz przez wyeliminowanie możliwości nieuzasadnionego zawyżania podstawy wymiaru świadczeń, na przykład z tytułu dodatkowego zatrudnienia, jeśli takie zatrudnienie było podjęte tuż przed emeryturą.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Będziemy chcieli zaproponować zasadę, aby podstawą wymiaru świadczeń dla osób płacących podatek wyrównawczy była kwota dochodów z pracy netto, tj. po odjęciu podatku wyrównawczego. Oprócz tego przewidujemy, jest to wstępna propozycja, objęcie wysokich emerytur i rent podatkiem wyrównawczym. Pragnę podkreślić, że dotyczyłoby to tylko niewielkiej liczby osób otrzymujących rażąco wysokie świadczenia. Rozważymy również podnoszone w dyskusji propozycje wprowadzenia górnego pułapu tychże świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Wszystkie projekty rozwiązań z zakresu świadczeń emerytalno-rentowych będą przedmiotem szerokiej konsultacji społecznej. Ostateczna decyzja należeć będzie do Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Dziękuję za uwagę i korzystając z tej okazji, że przemawiam z tego miejsca po raz pierwszy chciałem Wysokiej Izbie podziękować za powołanie mnie na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#Marszałek">Czy poseł Michna ma jeszcze jakiś problem?</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#komentarz">(Poseł Michna: Dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#Marszałek">Głos ma poseł Maria Budzanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#PosełMariaBudzanowska">Zależałoby mi na wyjaśnieniu, co Pan Minister rozumie przez pojęcie wolnych zawodów, jeśli chodzi o osoby pobierające emerytury powyżej 20 tys. zł?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#MinisterPracyPłaciSprawSocjalnychJanuszObodowski">Są to głównie zawody artystyczne. Nie mam przy sobie listy osób według profesji, ale pojęcie wolnego zawodu jest pojęciem starym. Taką listę obywatelom posłom możemy dostarczyć. Jak powiedziałem, w środowisku warszawskim jest około kilkudziesięciu osób, a w całym kraju 169.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#PosełMariaBudzanowska">Kontentuje mnie ta odpowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#Marszałek">Sprawa została, wyjaśniona. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#Marszałek">Głos ma poseł Mieczysław Hebda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#PosełMieczysławHebda">Zgłaszam zapytanie w sprawie definitywnego określenia przez kierownictwo resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego zakończenia budowy zakładów płyt wiórowych w Żarach. Budowa ta trwa od 1974 r. Cykl inwestycyjny założony został na 32 miesiące. Do dzisiaj inwestycja wykonana została zaledwie w 53%. Na placu zgromadzone są maszyny i urządzenia. Oblicza się ich wartość na ok. 600 mln zł, w tym połowa importowana jest z krajów II obszaru płatniczego. Wyprzedzająco wykonano budownictwo mieszkaniowe dla przyszłej załogi. Skompletowano w dużej części załogę, która z konieczności zatrudniona jest w innych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#PosełMieczysławHebda">Władze wojewódzkie kilkakrotnie w tej sprawie podejmowały interwencje. Sam osobiście w latach 1977–1979 trzykrotnie zwracałem się do Rządu — bez rezultatu. Prosiłbym o stanowisko w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#Marszałek">Ponieważ do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego ma także pytanie poseł Mieczysław Tarnawa — proszę go o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#PosełMieczysławTarnawa">W społeczeństwie dość powszechnie wyrażany jest niepokój nadmiernym wycinaniem lasów. Stale ubywa drzew liczących powyżej 20 lat. Proces ten potęguje zła dystrybucja opału. Zapytuję Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, czy stosowanie tej zasady gwarantuje przyrost obszarów lasów, niezbędny dla racjonalnej gospodarki leśnej, jak też dla wymogów ochrony środowiska naturalnego? Czy eksport drewna, w postaci półfabrykatów i tarcicy, jest niezbędny i korzystny dla naszej gospodarki?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu Ministrowi Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Tadeuszowi Skwirzyńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę podziękować posłowi Mieczysławowi Hebdzie za pytanie w sprawie budowy fabryki płyt wiórowych w Żarach. Po pierwsze — daje mi to możliwość konkretnej odpowiedzi i po drugie — daje możliwość publicznego wyjaśnienia złej atmosfery społecznej, jaka wokół tego obiektu i tej budowy jest wytworzona.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Fabryka płyt wiórowych w Żarach o rocznej zdolności 245 tys. m3 płyt o wartości kosztorysowej ponad 2 mld zł jest budową społecznie bardzo potrzebną. Mimo bowiem czterokrotnego zwiększenia w ostatnich 7 latach produkcji płyt wiórowych w Polsce pod program meblarski, ten surowiec jest wciąż deficytowy, a braki uzupełniane są importem z I i II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Fakt zaawansowania budowy powyżej 50% i zgromadzenia liczby maszyn zgodnie z harmonogramem realizacji faktycznie zrodził wokół tej budowy bardzo zły klimat społeczny. Mogę dziś oświadczyć, że — chociaż rok przyszły nie jest rokiem, który pozwala na poszerzanie programu inwestycyjnego, ale raczej stwarza konieczność zawężenia frontu inwestycyjnego w kraju — przy środkach, jakie wstępnie resortowi przyznano, wznowimy w sposób bardzo intensywny budowę tego kombinatu. Zależeć to będzie jednak od tego, w jakim zakresie potrafimy zapewnić przerób budowlany i w jakiej skali, bo nie zawsze Obywatelu Pośle było tak, że brakowało środków. Były środki i niestety nie były w pełni do końca wykorzystane z powodu braku wykonawstwa budowlano-montażowego.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Oczywiście, nie decydowały o tym władze wojewódzkie, po prostu taka była metodologia bilansowania robót w kraju. Tyle jeśli chodzi o pytanie pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#komentarz">(Marszałek: Dziękuję. Proszę o odpowiedź na następne pytanie)</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Zainteresowanie opinii społecznej problematyką leśnictwa i stanem lasów w Polsce z roku na rok wzrasta. Jest to zrozumiałe, bo świadomość społecznej roli lasów, ich funkcji ekonomicznych, a przede wszystkim tych pozaekonomicznych, a więc dominującej roli w ochronie naturalnego środowiska człowieka, wpływu na regulację stosunków wodnych, ponadto jako bazy dla rekreacji i wypoczynku dla świata pracy stwarza, że ten problem nie przestaje być przedmiotem zainteresowania, a także bardzo często pojawia się w środkach masowego przekazu. Wychodząc naprzeciw tym wszystkim postulatom, a przede wszystkim krytycznym uwagom kierowanym pod adresem gospodarki leśnej dokonaliśmy w roku ub. wielomiesięcznej, kompleksowej pracy, która znalazła swój wyraz w dokumencie nazwanym raportem o stanie lasów w Polsce i potencjalnych możliwościach pokrycia zapotrzebowania kraju i eksportu na surowiec drzewny.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Co wynika z tego raportu? Po pierwsze — w sposób niezbity wynika fakt, że w dekadzie lat siedemdziesiątych zwiększą się zasoby drewna w lesie o ponad 103 mln m3. Po drugie — wynika także fakt, że jest to wzrost zasobów w klasach wieku lasu młodego i średniego. Natomiast raport sygnalizuje potrzebę bardzo oszczędnej gospodarki w pozyskaniu drewna wielkowymiarowego, a więc tartacznego.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Konsekwentnie realizując wnioski wynikające z raportu przedstawiliśmy kierownictwu Komisji Planowania i przedstawimy Rządowi w planie na rok przyszły propozycje ograniczenia pozyskania grubizny w skali około 900 tys. m3. Chcemy sukcesywnie dojść, poprzez ograniczenia w trzech kolejnych latach, do zgodności między etapem cięć a potencjalnymi możliwościami. Z raportu wynika także, że mamy nie wykorzystane potencjalne możliwości wydatnego zagospodarowania drewna średnio- i małowymiarowego i odpadów drzewnych. Wymaga to jednak dalszej intensywnej odbudowy zakładów, fabryk fizyko-chemicznego przerobu drewna na materiały drewnopodobne.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#MinisterLeśnictwaiPrzemysłuDrzewnegoTadeuszSkwirzyński">Jeśli chodzi o problem drugi, czy opłaca się eksportować tarcicę, a więc półprodukt i czy ten eksport jest opłacalny. Eksportujemy w ostatnich latach średnio rocznie 700–750 tys. m3 tarcicy. Stanowi to około 12% ogólnej produkcji tarcicy w kraju. Eksport ten z roku na rok staje się coraz bardziej opłacalny. Tak zwany wskaźnik efektywności finansowej dla eksportu realizowanego w roku bieżącym wynosi 0,61, co oznacza, że kupujemy dolar w eksporcie tarcicy za 26,5 zł, podczas gdy nakład zlotowy na 1 dolar w całym wolumenie eksportu resortu wynosi średnio 40 zł. Chcę również podkreślić, że ogólny wolumen dewizowy, jaki uzyskamy w roku bieżącym z eksportu tarcicy przekracza 400 mln zł dewizowych. W znanej obywatelom posłom sytuacji w bilansie płatniczym kraju nie sądzę, aby można było, w sposób istotny ograniczyć ten eksport przynajmniej przez najbliższe 3 lata, chociaż jestem zdania, że trzeba się w przyszłości liczyć, ze względu na potencjalne możliwości pozyskania drewna grubego w polskich lasach i potrzeby gospodarki, ze stopniowym ograniczaniem tego eksportu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi. Rozumiem, że pytający są zadowoleni z odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#Marszałek">Zgłosiła pytanie poseł Janina Banasik. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#PosełJaninaBanasik">Mam pytanie do obywatela Premiera w sprawie zapewnienia gwarancji dla indywidualnego rolnictwa w zakresie zakupu ziemi. Założenia polityki rolnej, sformułowane przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL zostały z wielką aprobatą przyjęte przez środowisko wiejskie. Zachodzi jednak, obawa o praktyczną realizację. Wywodzi się ona między innymi z niskiego wykonania planu sprzedaży ziemi rolnikom indywidualnym w 1979 r. Plan ten zakładał sprzedaż 150 tys. hektarów ziemi i został wykonany w 74%, z tym że w części województw tylko w kilku lub kilkunastu procentach, ponieważ przyjęto tam zasady sprzedawania ziemi wyłącznie gospodarstwom uspołecznionym. Poważny niepokój budzi również forma przekazywania gospodarstw za rentę przed naczelnikiem bez aktu notarialnego, bez wpisania do akt wieczystych. Nie sprzyja to wytworzeniu poczucia stabilizacji i dobrego klimatu na wsi.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#PosełJaninaBanasik">Mam również pytanie, czy to prawda, że w 1975 r. zostało wydane rozporządzenie czy też wytyczne, ograniczające maksymalnie sprzedaż ziemi rolnikom indywidualnym. Jeśli tak, to powstaje pytanie, czy zostanie ono uchylone, bowiem w przeciwnym razie będzie stanowić przyczynę hamowania procesu upełnorolnienia tych gospodarstw i zamykania drogi zwiększonej produkcji. Jeśli samowystarczalność kraju w zakresie wyżywienia ma się stać realna, to niezbędne jest wyjaśnienie tej sprawy, a także stworzenie gwarancji prawnych dla sprzedaży ziemi rolnikom zamierzającym powiększyć swoje gospodarstwo. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#Marszałek">Na pytanie posła Janiny Banasik odpowie Minister Rolnictwa Leon Kłonica.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na skierowane do Prezesa Rady Ministrów pytanie posłanki Janiny Banasik w sprawach sprzedaży ziemi rolnikom indywidualnym pozwolę sobie przedstawić następujące wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Sprzedaż gruntów Państwowego Funduszu Ziemi rolnikom indywidualnym realizowana jest na zasadach ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych. W początkowym okresie stosowania ustawy, a także w latach sześćdziesiątych stosunkowo niewielkie obszary gruntów były sprzedawane rolnikom indywidualnym. Roczna sprzedaż tych gruntów kształtowała się w granicach od 20 do 30 tys. ha. W pierwszym 5-leciu lat siedemdziesiątych sprzedano rolnikom ok. 280 tys. ha, natomiast w ostatnich czterech latach sprzedano rolnikom ponad 300 tys. ha, to jest prawie o 20 tys. ha więcej niż w całym poprzednim 5-leciu. Był okres — o ile dobrze pamiętam — w 1976 r., w którym istotnie sprzedaż ziemi ogromnie się zmniejszyła w stosunku nawet i do poprzednich lat — i wynosiła ok. 16 tys. ha w całym, oczywiście, kraju.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W okresie pierwszych trzech kwartałów br. sprzedano ponad 80 tys. ha ziemi, z tym że, jak wykazuje praktyka lat ubiegłych, największe nasilenie sprzedaży gruntów występuje w ostatnim kwartale. Należy sądzić, że w bieżącym roku sprzedamy ziemi nie mniej jak 130–140 tys. ha, a więc zbliżymy się do zapisu planistycznego, zatwierdzonego w NPSG.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W okresie 22-lecia nie mogłem stwierdzić, aby były wydawane na szczeblu Prezesa Rady Ministrów bądź Ministra Rolnictwa jakiekolwiek zarządzenia ograniczające sprzedaż ziemi rolnikom indywidualnym. Nie wykluczam, że mogły być tego typu zalecenia, ale wydawane ustnie. W każdym bądź razie w okresie niespełna 3 lat piastowania przeze mnie funkcji Ministra Rolnictwa, nawet ustnych tego typu poleceń nie było. Zakres sprzedaży gruntów określany był ostatnio dyrektywnie w NPSG, bez konsultacji z władzami terenowymi, określano także wielkości ziemi, która miała być w ciągu roku przemieszczona do sektorów uspołecznionych. Ministerstwo Rolnictwa proponuje, aby począwszy od roku przyszłego odstąpić od dotychczasowej zasady planowania obrotu ziemią na szczeblu centralnym. Decyzja o sprzedaży ziemi, bądź przekazaniu jej gospodarstwom uspołecznionym powinna — moim zdaniem — należeć do władz terenowych i miejscowego samorządu.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W celu zapewnienia realizacji wzrastających zadań w zakresie sprzedaży gruntów rolnikom indywidualnym, w ostatnim czasie zmodyfikowane zostały zasady i tryb sprzedaży tych gruntów. Widzimy potrzebę wprowadzenia dalszych uproszczeń przepisów w tym zakresie. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że aktualne możliwości urzędów gmin i służb realizujących sprzedaż ziemi rolnikom umożliwiają roczne rozdysponowanie na ich rzecz obszaru rzędu ok. 150 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Osobiście jestem przekonany, że już w roku przyszłym można się spodziewać osiągnięcia w tym zakresie liczącej się poprawy.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Chcę wreszcie odpowiedzieć na ostatnie pytanie posłanki Janiny Banasik, a mianowicie, że nie ma żadnego zakazu i nie mamy go zamiaru wydawać, aby rolnik, o ile ma taką potrzebę i ma taką ochotę, po wydaniu przez urząd gminy decyzji o nabyciu prawa do kupionej ziemi i uprawomocnieniu się jej, zawarł i sporządził sobie akt notarialny. Jest to jego osobista sprawa, jego osobisty interes. Dziękuje Marszałek:</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Czy obywatelka poseł Janina Banasik uważa odpowiedź za wystarczającą?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#PosełJaninaBanasik">W moim pytaniu chodziło mi o stabilizację rolnictwa indywidualnego. Nie sprawdziłam dokładnie odpowiednich zarządzeń, ale rolnicy masowo przychodzą do mnie z informacją, że warunkiem uzyskania renty jest zdanie ziemi przed naczelnikiem, a w wypadku sporządzenia aktu notarialnego — renty osoba przekazująca gospodarstwo nie może otrzymać. Zastrzegam się, że nie sprawdzałam odnośnych dokumentów i zarządzeń.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#PosełJaninaBanasik">Poza tym jest jeszcze jedna sprawa — mianowicie niektórzy naczelnicy mówią, że od 1975 r. mieli wyraźny zakaz sprzedaży ziemi rolnikom indywidualnym, z tym że teraz trudno dojść skąd to wyszło — czy od Prezesa Rady Ministrów, czy z Ministerstwa Rolnictwa, z resortu chyba nie, skoro Obywatel Minister tak twierdzi, ale w każdym razie jest jakieś inne źródło zakazujące sprzedaży ziemi rolnikom indywidualnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#Marszałek">Głos ma Minister Rolnictwa obywatel Leon Kłonica.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Osobiście, na ile znam życie i praktykę życia, to takie zjawisko istotnie mogło mieć miejsce, ale to by świadczyło o woluntarystycznym interpretowaniu na sposób wygodny dla takiego, czy innego urzędu, być może i województwa, przepisów, które w sposób jednoznaczny, tak jak mówiłem, sprawę regulowały. Ja tego, że tak się działo, jak mówiła posłanka Banasik, w części naszych gmin w poprzednich latach, nie kwestionuję. Istotnie, takie wypadki podczas kontroli stwierdziliśmy.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Ja sądzę, zresztą chcę się powołać na pewną część swojego wystąpienia, które miałem przed Wysoką Izbą w dniu wczorajszym, że po ożywieniu, zaktywizowaniu samorządu wiejskiego — aby to był samorząd autentyczny — że tych zjawisk będzie znacznie mniej, o ile nie uda nam się zlikwidować ich w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Natomiast w odniesieniu do uwagi dotyczącej przepisów prawa — tak zrozumiałem — w przypadku przekazywania ziemi przez rolnika za rentę — to stanowią one, że w każdym przypadku musi być wydana decyzja określonego urzędu państwowego — decyzja, mocą której to gospodarstwo jest przemieszczane bądź na prawnego następcę, bądź też przechodzi na skarb państwa. Ja proponuję, że może w szczegółach tę sprawę z posłanką Janiną Banasik sobie wyjaśnimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#Marszałek">Ponieważ w tych sprawach jest masa interwencji, co świadczy, że prawo rolne w tych przypadkach jest bardzo zagmatwane i jest nieklarowne, proponuję zwrócić się do Prezesa Rady Ministrów, żeby Rząd dokonał analizy obowiązującego prawa rolnego i wystąpił z odpowiednią nowelizacją.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#Marszałek">Na tym wyczerpaliśmy odpowiedź na to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#Marszałek">Zgłosił pytanie poseł Gustaw Holoubek — proszę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#PosełGustawHoloubek">Pozwalam sobie skierować pytanie do Ministra Sprawiedliwości. Otóż Komitet Porozumiewawczy Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych, ukonstytuowany we wrześniu w Warszawie, a skupiający ok. 30 organizacji społecznych, został mniej więcej, o ile dobrze pamiętam, przed ok. 3 tygodniami przyjęty przez Prezesa Rady Ministrów pana Józefa Pińkowskiego w obecności Ministra Sprawiedliwości pana Jerzego Bafii. Zostało ustalone, że w pracach nad projektem ustawy o cenzurze Ministerstwo Sprawiedliwości weźmie pod uwagę, jako zasadniczy głos konsultatywny, opinie owego Komitetu Porozumiewawczego, reprezentatywnego dla całego środowiska twórczego. W świetle tego ustalenia Komisja DS. Cenzury, powołana przez Komitet Porozumiewawczy — Komisja, w skład której wchodzili wybitni specjaliści z dziedziny prawa i twórczości artystycznej, opracowała szczegółowy projekt ustawy o cenzurze, pragnąc w ten sposób ukonkretnić konfrontację własnego punktu widzenia z projektem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#PosełGustawHoloubek">Tymczasem na dzień dzisiejszy 21.XI. Minister Sprawiedliwości zwołał naradę na temat ustawy o cenzurze, zapraszając na nią imiennie przedstawicieli bardzo wielu organizacji i instytucji, na ogół nie przygotowanych do zajęcia stanowiska w tej sprawie, bo projekt rządowy został im dostarczony bardzo krótko przed tym posiedzeniem, z pominięciem Komitetu Porozumiewawczego. W związku z tym proszę Pana Ministra Sprawiedliwości o odpowiedź, jakie były przesłanki tej decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#Marszałek">Poprosimy Ministra Sprawiedliwości obywatela Jerzego Bafię o udzielenie odpowiedzi na pytanie posła Gustawa Holoubka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Wysoki Sejmie! Obywatelu Marszałku! Chcę stwierdzić w związku z postawionym pytaniem, że projekt ustawy o kontroli prasy, publikacji i widowisk został w ostatnich dniach, w ubiegłym tygodniu właściwie, opracowany i rozesłany do dyskusji. Pierwszym krokiem, który zresztą zapowiadałem w trakcie poprzedniego posiedzenia Sejmu w związku z pytaniem, które zostało postawione, było zorganizowanie takiego forum dyskusyjnego, które byłoby poświęcone rozpatrzeniu założeń projektu, podstawowych jego norm, stwarzało możliwości postawienia pytań i uzyskania wyjaśnień ze strony autorów tego projektu. Dzisiaj, rzeczywiście, przed południem odbyło się takie forum. Wydaje nam się, że zgodnie ze swoim przeznaczeniem, spełniło ono swoją rolę, stwarzając warunki dla jak najszerszej, wstępnej analizy projektu i było właściwie pewną dodatkową okazją dla jak najpełniejszego rozważenia wszystkich aspektów tej ustawy, ustawy, którą zresztą wszyscy oceniają jako trudny temat do prawniczego, ustawodawczego rozpatrzenia, z uwagi na jego wielkie konsekwencje, związane z problemem wolności słowa i rolą cenzury. Merytoryczna dyskusja, która się odbyła, w której zabierało głos kilkanaście osób, jak powiedziałem, wydaje się, spełniła swoją rolę z tego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Na forum zostali zaproszeni i otrzymali możliwość wypowiedzenia się wszyscy członkowie Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych, w tym także i członkowie komisji DS. cenzury. Projekt został doręczony ponadto Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku oraz Komisji Porozumiewawczej branżowych związków zawodowych i w normalnym trybie rozesłany do konsultacji resortowych i środowiskowych.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Obecnie prezentujemy projekt, zostawiając czas na krytyczne uwagi, na wszystkie spostrzeżenia, które będą konstruktywne dla rozwiązania tego ważnego tematu.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Otrzymałem w dniu dzisiejszym list od Komitet u Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych i jak się okazuje powstało tutaj pewne nieporozumienie. Forum, które miało rozpocząć i wzbogacić dyskusję zostało' odebrane jako koncepcja, zmierzająca do skrócenia i ograniczenia tej dyskusji. Jest to bardzo poważne nieporozumienie. Wydaje mi się, że w trakcie dzisiejszej rozmowy z przewodniczącym komisji DS. cenzury Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych, to nieporozumienie zostało wyjaśnione. Podejmę także dalsze starania w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">List ten ma jednak bardzo istotne znaczenie konstruktywne. Wskazuje on na niezbędność odbycia osobnego spotkania, umożliwiającego pełne wyjaśnienie wszystkich aspektów, które wiążą się z rozpatrywanym projektem ustawy, a zresztą również i z szeregiem innych projektów, w tym także projektem Komitetu Porozumiewawczego, które są w związku z tym tematem przygotowywane.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">List zawiera, moim zdaniem, bardzo konstruktywne propozycje umożliwiające znalezienie rozwiązań tego ważnego tematu. Będziemy nasilali w najbliższych dniach kontakty. W tym, czy w przyszłym tygodniu odbędzie się posiedzenie sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, z udziałem posłów z Komisji Prac Ustawodawczych, na którym będę miał okazję przedstawić założenia projektu i umożliwić posłom wypowiedzenie uwag co do zasadniczych kierunków rozwiązań zawartych w ustawie. W najbliższym także tygodniu przewiduje się spotkanie Klubu Sprawozdawców Parlamentarnych, Klubu Publicystów Społeczno-Prawnych też poświęcone temu tematowi.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Mówię o tym przykładowo, żeby podkreślić jeszcze raz, że jesteśmy całkowicie otwarci dla dyskusji, dla wszystkich krytycznych uwag i spostrzeżeń tak co do koncepcji rozwiązań, jak i co do poszczególnych sformułowań.</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Ostatni etap pracy, który jest zaprogramowany, przewiduje opracowanie całości materiałów otrzymanych ze wszystkich wypowiadających się środowisk, a także wynikających z konsultacji resortowych, które też są niezbędne i rozpatrzenie uwag krytycznych do projektu. Przede wszystkim chcielibyśmy tu bazować na dwóch instytucjach — na Komitecie Porozumiewawczym Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych oraz na opinii ostatecznej, którą powinna w tej sprawie sformułować Rada Legislacyjna. Oczywiście, będą miały znaczenie także wszystkie inne uwagi, jakie zostaną na temat tego projektu sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Konsultacje, w szczególności z Komitetem Porozumiewawczym Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych i Radą Legislacyjną powinny zakończyć pracę i powinny być decydujące dla kształtu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Chciałbym w związku z tym zapewnić posła Holoubka, że Minister Sprawiedliwości odnosi się z pełnym szacunkiem do Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych i do ustaleń przyjętych w czasie spotkania u Premiera. Pytanie traktuję jako wyraz troski o rzetelność dyskusji nad projektem i chciałem potwierdzić, że jestem także gorącym zwolennikiem takiej rzetelnej dyskusji, wysłuchania wszystkich uwag i przywiązywania wielkiej wagi do tych opinii, które zostaną sformułowane na Spotkaniu z Komitetem Porozumiewawczym Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#Marszałek">Czy poseł Holoubek uważa odpowiedź za wystarczającą?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#PosełGustawHoloubek">Dziękuję za wypowiedź, zwłaszcza cieszy mnie uwaga Ministra Sprawiedliwości o poważnym podejściu do sprawy, gdyż muszę powiedzieć, że w środowisku twórczym oczekuje się zatwierdzenia tej ustawy z niecierpliwością.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Głos ma poseł Karol Małcużyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#PosełKarolMałcużyński">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z ogromnym zadowoleniem jako członek Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych przyjmuję w tej formie złożone oświadczenie Ministra Sprawiedliwości. Natomiast epizod z dzisiejszym zebraniem, które zresztą przypadkiem zbiegło się z przedłużonym posiedzeniem Sejmu, jest typowym przykładem, nad którym warto się zastanowić, drażliwości stosunków pomiędzy środowiskami a władzą. To jest taka mała Częstochowa, ja bym powiedział.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#PosełKarolMałcużyński">Przypuszczam, że Minister Bafia nie miał żadnych ukrytych złych intencji, natomiast fakt zwołania tej narady został przez nasz Komitet, który odbył bardzo konstruktywne spotkanie z Premierem Pińkowskim, potraktowany jako próba rozwodnienia dyskusji nad tak drażliwą, ważną politycznie i społecznie sprawą, jaką jest ustawa o cenzurze. Nie jestem też pewien Panie Ministrze, czy wszyscy uczestnicy Komitetu Porozumiewawczego zostali zaproszeni. Mnie się zda je, że z tych elementów psychologicznych trzeba sobie zdawać sprawę i tym bardziej, z tym większą satysfakcją kwituję oświadczenie w tej formie, w jakiej Pan Minister w tej chwili je złożył. To znaczy, że nasze grono będzie pierwszym — no powiedzmy sobie, jednym z pierwszych — konsultantów czy partnerów w tej sprawie. A skoro już jestem przy głosie Panie Marszałku to choć nie składałem tego pytania przedtem, ale zobowiązali mnie do tego wyborcy. Między innymi jeden z listów otwartych, który został opublikowany w ostatnim numerze „Szpilek”, adresowany jest do mnie. Dziwne, ja tego dotychczas nie dostałem — poczta zresztą tak funkcjonuje. To jest pytanie do Ministra Łączności na temat zlikwidowania abonamentów, doręczanych przez pocztę, na czasopisma i dzienniki. Mój korespondent uważa to za niewywiązywanie się Ministerstwa Łączności z podstawowych obowiązków. Jeżeli połączymy to z nie przemyślaną decyzją likwidacji tak zwanych teczek na czasopisma, które spotkały się z powszechnym protestem społecznym, podjętą przez Zarząd RSW Prasa, Książka, Ruch, to praktycznie biorąc stwarzamy taką sytuację, że resorty odpowiedzialne za pewne dziedziny działania uchylają się od tego pod pretekstem, na przykład, że nie mają doręczycieli i listonoszów. Jutro może być, że Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu powie nam, że nie może dostarczyć chleba, bo nie ma dosyć piekarzy w Polsce. Sprawa zaopatrzenia społeczeństwa w prasę, w czasopisma, zapewnienie możliwości prenumeraty, to jest sprawa chleba powszedniego kultury polskiej. Dziękuję Marszałek:</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#PosełKarolMałcużyński">Rozumiem, że do odpowiedzi na pytanie posła Małcużyńskiego Minister Łączności przygotuje się i odpowie trochę później.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#PosełKarolMałcużyński">Proszę bardzo — głos ma Minister Jerzy Bafia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Ja tylko krótko chciałem jeszcze raz potwierdzić dobre intencje w tej sprawie. Argumentem może być przebieg dzisiejszego spotkania. Było ono naprawdę pomocne dla dalszej wymiany poglądów we wszystkich środowiskach zainteresowanych projektem. Zgromadziło bardzo bogaty zestaw spojrzeń, nowych odniesień, jeśli chodzi o problematykę koncepcji ustawy. Myślę, że spotkanie z Komitetem Porozumiewawczym przyniesie także pozytywne efekty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Uważam sprawę pytania posła Gustawa Holoubka za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#Marszałek">Zgłosił swe pytanie poseł Jan Konieczny — proszę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#PosełJanKonieczny">Mam pytanie do towarzysza wicepremiera Kopcia. W ostatnich dwóch latach, w całej go-, spodarce narodowej wystąpiły duże niedobory w zaopatrzeniu w narzędzia handlowe. Braki te odczuły głównie przemysł maszynowy oraz przemysł maszyn ciężkich i rolniczych. Brakuje narzędzi podstawowych, na przykład gwintowników, pogłębiaczy, rozwiertaków, noży, tokarskich, płytek wieloostrzowych, wierteł, uchwytów tokarskich, brakuje również tarcz szlifierskich. Brakuje także narzędzi pomiarowych takich, jak suwmiarki, głębokościomierze, suwmiarki modułowe. Podałem tu przykłady kilku rodzajów narzędzi, ale brakuje ich bardzo dużo. Zapotrzebowanie pokrywane jest w 20%, a w niektórych asortymentach w jeszcze mniejszym stopniu. Sytuacja jest bardzo ciężka. Zakłady jak mogą, tak łatają braki robiąc narzędzia we własnych narzędziowniach. Oczywiście te zakłady, które je posiadają. Ale to z kolei wpływa ujemnie na produkcję oprzyrządowania specjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#PosełJanKonieczny">Ponadto produkowane we własnym zakresie narzędzia są złej jakości, co automatycznie wpływa na złą jakość wyrobów. Również koszt produkcji tych narzędzi jest dużo wyższy. W związku z tym stawiam pytanie, kiedy zostaną podjęte konkretne decyzje, by rozwiązać problem zaopatrzenia w narzędzia? — Problem jest bardzo ważny, gdyż straty z tytułu braków są bardzo duże. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#Marszałek">Na pytanie posła Jana Koniecznego odpowie Minister Przemysłu Maszynowego obywatel Henryk Gawroński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Rzeczywiście to przemysł maszynowy ponosi odpowiedzialność za zaspokojenie zapotrzebowania na narzędzia i ja tu powinienem udzielić tej odpowiedzi. Chciałbym wyjaśnić, że przemysł narzędziowy w naszym resorcie produkuje obecnie na potrzeby przedsiębiorstw gospodarki narodowej, nie mówię o innych sprawach, narzędzi o łącznej wartości ok. 5 mld zł. Ponadto za około 2 mld zł na eksport, w zasadzie tylko do krajów II obszaru płatniczego. Opłacalność tego eksportu jest duża. Dla uzupełnienia potrzeb kraju importuje się narzędzia za około 1 mld zł. Jeżeli chodzi o pokrycie potrzeb kraju — ponieważ znam tę sprawę i z bezpośrednich kontaktów z zakładami, więc potwierdzam to, co powiedział tutaj obywatel poseł — jest ono w granicach 60%, a są typy narzędzi, gdzie to pokrycie potrzeb jest znacznie niższe.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Jakie są możliwości wyjścia z tej sytuacji? Szczególnie obecnie, w związku z licznymi postulatami załóg w II półroczu, poszukiwaliśmy takich możliwości. Po pierwsze — zabezpieczamy pełną realizację zadań produkcyjnych przemysłu narzędziowego, pomimo że mamy duże problemy w realizacji zadań w skali resortu jako całości. Po drugie — jeszcze w br. przesunęliśmy z innych kierunków zbytu na zaopatrzenie przedsiębiorstw narzędzia za około 100 mln zł. Dotyczyło to pilników, gwintowników i innych narzędzi. Oczywiście, nie rozwiązało to problemu. Chcemy w 1981 r. kosztem pewnego zwiększenia produkcji, na ile to jest możliwe, oraz kosztem dalszego ograniczenia eksportu, pomimo że jest to eksport bardzo opłacalny, zapewnić poprawę zaopatrzenia gospodarki narodowej w narzędzia. Oczywiście procenty nie są tu ważne, chodzi o narzędzia bardzo konkretne i tak było postawione pytanie.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Chcielibyśmy w przyszłym roku w pełni zabezpieczyć zapotrzebowanie gospodarki narodowej na tak deficytowe obecnie narzędzia, jak narzynki, a także pomiarowe narzędzia suwmiarki i mikrometry. Wymagać to będzie ponad dwukrotnie zwiększonych dostaw tych asortymentów dla gospodarki narodowej. Przykładowo w suwmiarkach z, 80 tys. do 240 tys. sztuk. Podejmujemy takie zadanie, przede wszystkim kosztem realizacji zadań eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">W drugiej grupie narzędzi, w których, niestety, nie możemy w 100% pokryć potrzeb, ale zapewnimy znaczną poprawę, znajdą się gwintowniki, których dostawy dla przemysłu chcielibyśmy zwiększyć o 50%, pilniki — o 80%, noże tokarskie — o 60%, frezy — o 30%. Najtrudniej będzie nam w roku przyszłym poprawić zaopatrzenie w tarcze ścierne, papiery i proszki ścierne oraz niektóre typy kluczy. Wynika to z ograniczonych zdolności produkcyjnych limitowanych urządzeniami, materiałami, a także kadrami. Wynika to także z konieczności realizowania dalszych zadań eksportowych, jako że przemysł narzędziowy w ostatnich latach rozwija się tak pod względem technicznym, jak i ilościowym przede wszystkim w oparciu o kredyty Banku Handlowego, które rzetelnie i w terminie spłaca. Obecnie przewidujemy, że zmniejszenie wartości eksportu w roku przyszłym będzie wynosiło około 50 mln zł dew. Chcemy w ten sposób pomóc przemysłowi krajowemu, który, wspólnie z nami, musi ten niedobór w eksporcie nadrobić.</u>
          <u xml:id="u-152.4" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Część narzędzi jest produkowana w resorcie hutnictwa, dotyczy to wierteł i płytek z węglików spiekanych. W obydwu tych asortymentach pokrycie potrzeb jest nieco ponad 50%. Upoważnił mnie Minister Hutnictwa do zadeklarowania podobnych działań w tym zakresie, jeżeli chodzi o narzędzia produkowane w resorcie hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-152.5" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Abyśmy mogli zrealizować zadania w zakresie produkcji narzędzi w przyszłym roku, musimy otrzymać także wysoko jakościowe stale, które są potrzebne, w tym także z importu. Nie są to tonażowo wielkości duże, ale są to materiały o wysokich wymaganiach. W realizacji tego zadania zadeklarował także pomoc Minister Hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-152.6" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Chciałbym jednak, nawiązując do pytania, powiedzieć, że nie będzie nas stać i nie jest to także możliwe ani też w pełni celowe, aby zrezygnować z produkcji niektórych narzędzi w narzędziowniach poszczególnych zakładów. Zarówno w naszym przemyśle maszynowym, jak i w innych zakładach istnieje potencjał techniczny, maszyny, urządzenia zapewniające wysokie parametry. Wykorzystywać to trzeba zwłaszcza do produkcji krótkich serii narzędzi przystosowanych do produkcji danego zakładu.</u>
          <u xml:id="u-152.7" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Nie mogę dzisiaj zaprezentować rozwoju produkcji narzędzi po roku 1981. Nad planem 5-letnim trwają obecnie prace. Rozwój produkcji narzędzi dla pełnego zaspokojenia potrzeb wymagać będzie nakładów inwestycyjnych jeszcze w bieżącym 5-leciu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#Marszałek">Czy poseł Jan Konieczny chciałby zadać jeszcze jakieś pytanie dodatkowe?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#PosełJanKonieczny">Towarzyszu Ministrze! W związku z tym, że nie będzie, jak towarzysz Minister stwierdził, zaspokojone zapotrzebowanie na wiele narzędzi, postuluję, żeby w pierwszej kolejności zaopatrywać zakłady, które produkują na eksport.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#PosełJanKonieczny">Przykładowo w moim zakładzie — fabryce maszyn rolniczych — 90% produkcji przeznacza się na eksport. Nie mamy czym robić, a chodzi o dobre narzędzia. My zrobimy gwintownik, ale on nie jest taki', jaki byłby wymagany przy produkcji kierowanej do krajów II obszaru.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Trudno mi odpowiedzieć, bo po pierwsze — nie możemy preferować tylko własnych fabryk, a to jest fabryka przemysłu maszynowego naszego resortu. Musimy w miarę jednakowo wszystkich traktować.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#MinisterPrzemysłuMaszynowegoHenrykGawroński">Po drugie — nie możemy preferować zakładu dlatego, że wytwarza finalną produkcję. Niejednokrotnie bardziej precyzyjna obrabiarka jest potrzebna przede wszystkim w pierwszych fazach procesu kooperacyjnego, który następnie przechodzi do zakładu produkującego bezpośrednio na eksport. Dlatego też ta klasyfikacja byłaby nie do przyjęcia. Natomiast będziemy się starali, jako że jesteśmy gestorem także w obrocie narzędziami, zaspokajać rzetelnie potrzeby, z tym, że przeciętny wzrost pokrycia potrzeb w przyszłym roku wyniesie ok. 20%. Ponieważ dynamika wzrostu produkcji w przemyśle ogółem będzie mniej więcej kształtować się na poziomie tego roku, to poprawa zaopatrzenia w narzędzia w roku przyszłym, jak z tego wynika, na pewno będzie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#Marszałek">Sprawę uważam za wyjaśnioną, aczkolwiek nie załatwioną.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#Marszałek">Zgłosił się z pytaniem poseł Zbigniew Zieliński. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#PosełZbigniewZieliński">Przedstawiciele organizacji związkowych NSZZ „Solidarność” działający przy przedsiębiorstwach robót górniczych stawiają szerzej, niż wynikałoby to z wypowiedzi wicepremiera Kopcia, sprawę przyszłego rozwoju Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Związkowcom chodzi o podejmowanie decyzji o dużym społecznym i gospodarczym znaczeniu w oparciu o należytą konsultację z ekspertami oraz przedstawicielami żywotnie zainteresowanego sprawami środowiska społecznego.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#PosełZbigniewZieliński">Powołując się na historię źle rozwiązanej budowy kopalni w Bogdance, która naraziła gospodarkę na wielkie szkody, działacze ruchu związkowego w przedsiębiorstwach górniczych nie mają przekonania, że resort górnictwa przy podejmowaniu ważnych decyzji dla tego środowiska uwzględniać będzie postulowaną konsultację.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#PosełZbigniewZieliński">Pytanie moje brzmi, czy w tej konkretnej sprawie postulowana przez NSZZ „Solidarność” konsultacja będzie miała miejsce i czy będzie stałą praktyką resortu górnictwa także w rozwiązywaniu innych problemów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#Marszałek">Odpowiedzi udzieli Minister Górnictwa obywatel Mieczysław Glanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieGórnictwaJanTyc">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W zastępstwie Ministra Glanowskiego pozwolę sobie udzielić odpowiedzi. Moje nazwisko Tyc.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieGórnictwaJanTyc">Rozmowy z przedstawicielami NSZZ „Solidarność” z Kombinatu Budownictwa Górniczego — Wschód w Łęcku są prowadzone. Oczywiście, będą prowadzone konsultacje w sprawie dalszej budowy Lubelskiego Zagłębia Węglowego, zwłaszcza poszczególnych kopalń zgodnie z programem, to jest kopalni pilotowo-wydobywczej Bogdanka, kopalni K-2 i kolejnych kopalń K-3 i dalszych. Tyle mogę stwierdzić z tego miejsca. Dalsze problemy, jakie z tego wynikną, będziemy się starali na bieżąco konsultować i uzgadniać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#Marszałek">Rozumiem, że konsultacje te dotyczą środowiska fachowców. Czy są dodatkowe pytania? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#Marszałek">Sprawę uważam za wyjaśnioną. Głos ma poseł Zdzisław Pilecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#PosełZdzisławPilecki">Obywatelu Marszałku! Moi wyborcy w Gdańsku 6 listopada tego roku podczas spotkania w Stoczni im. Lenina zobowiązali mnie do zadania m.in. pytania panu Ministrowi Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Józefowi Kępie.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#PosełZdzisławPilecki">Zadaję to pytanie: Co Rząd zamierza zrobić, jakie działania podjąć, aby zahamować postępujący proces dewastacji środowiska naturalnego w rejonie Wybrzeża Gdańskiego? Chodzi szczególnie o ochronę akwenu Morza. Bałtyckiego w tym rejonie oraz Zatoki Puckiej i Półwyspu Helskiego. Z rozeznania poselskiego wynika, że środki budżetowe i możliwości województwa nie pozwalają na akcję zapobiegawczą w tej dziedzinie. Proszę Pana Ministra Kępę o przedstawienie stanowiska resortu w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#Marszałek">Głos ma Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Józef Kępa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Panie Marszałku! Obecny stan rzeczy jest rzeczywiście, krytyczny. Przeciwdziałania są niezadowalające zarówno ze strony władz terenowych, jak i resortów i urzędów. Przyczyny tego krytycznego stanu są wielorakie. Możną wśród nich wymienić dużą — moim zdaniem za dużą — koncentrację przemysłu w strefie dużych miast portowych na całym naszym polskim Wybrzeżu. Niezadowalający odbiór wód balastowych, bytowych ścieków i odpadów ze statków. Niesprawny technicznie i organizacyjnie system zwalczania skutków rozlewów awaryjnych substancji olejowych niebezpiecznych zarówno od strony morza, jak i od strony lądu.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Program budowy oczyszczalni jest za mały w stosunku do potrzeb. W dodatku, jak dotąd, realizowany wysoce niezadowalająco. Aktualnie w budowie są oczyszczalnie w następujących miejscowościach: w Ustce, Gdyni-Dębogórze, w Krynicy, Elblągu, Kołobrzegu, Mielnie i w Wolinie. W 1981 roku rozpoczętą zostanie budowa oczyszczalni we Władysławowie. W miarę możliwości staramy się lepiej wyposażyć, zwłaszcza w ostatnim roku, miasta naszego Wybrzeża w sprzęt do wywozu nieczystości stałych i płynnych oraz inny sprzęt, którego mamy, niestety, za mało do utrzymania czystości w miastach i miejscowościach wypoczynkowych. Powiadam — jest tego nadal za mało. Poprawa będzie zależała od tego, w jakim zakresie rozszerzymy produkcję tego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Na stan czystości wód Zatoki Gdańskiej największy wpływ wywierają zanieczyszczenia przenoszone przez Wisłę. W projekcie planu na 1981 r. przewiduje się w zlewni rzeki Wisły kontynuację budowy oczyszczalni ścieków o łącznej kwocie kosztorysowej 5 900 mln zł. Wzmożona zostanie także kontrola eksploatacji oczyszczalni ścieków tak na Wybrzeżu, jak w całej zlewni rzeki Wisły. Podniesiony przez posła Zdzisława Pileckiego problem jest dużej wagi. Polska jest sygnatariuszem konwencji o ochronie morskiego środowiska obszaru Morza Bałtyckiego. Musimy ze zobowiązań wynikających z tej konwencji solidnie się wywiązywać. Resort podejmuje wszystkie możliwe środki, które są w jego dyspozycji, aby tę trudną i krytyczną sytuację poprawić. Nie dysponuję w tej chwili ścisłymi danymi o wielkości środków na tę cele przewidzianych na 1981 r., a to z następującego względu: nie zostały jeszcze zakończone prące nad budową planu ochrony środowiska na rok 1981, w skład którego wchodzi udział wszystkich resortów, które w tej dziedzinie mają swoje zobowiązania.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Prace nad projektem tęgo planu zostaną zakończone w najbliższym okresie. Proszę więc posła Pileckiego o pozwolenie, bym mógł mu tej szczegółowej, pełnej informacji udzielić za parę dni — o ile się zgodzi w rozmowie bezpośredniej bądź też w formie pisemnej.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#MinisterAdministracjiGospodarkiTerenowejiOchronyŚrodowiskaJózefKępa">Chcę jednocześnie powiedzieć, że w związku z wejściem w życie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, w 1981 r. w mniejszym zakresie, a w latach następnych w znacznie szerszym będziemy mogli dysponować Funduszem Ochrony Środowiska i będziemy mogli mocniej pomagać miastom i terenom naszego Wybrzeża. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#Marszałek">Czy poseł Pilecki chciałby się wypowiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#PosełZdzisławPilecki">Chciałbym bardzo podziękować za tę wypowiedź Panu Ministrowi Kępie. Daje mi ona pełną satysfakcję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#Marszałek">Rozumiem, że Premier Kisiel uważnie słuchał i pomoże Ministrowi w załatwieniu sprawy.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#Marszałek">Zgłosiła się z pytaniem poseł Krystyna Jabłońska. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#PosełKrystynaJabłońska">Mani pytanie do Ministra Sprawiedliwości. W odczuciu społecznym, narasta w naszym kraju liczba osób prowadzących pasożytniczy tryb życia. Bardzo często dotyczy to ludzi młodych. Występują liczne przypadki łamania praworządności, a także przykładowo rabunki czy włamania. Opinia publiczna zarzuca naszym władzom bezradność na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#PosełKrystynaJabłońska">Powszechnie zgłaszane są wnioski w sprawie ustanowienia przepisów nakładających na tych ludzi obowiązek pracy. Jakie działania w tym zakresie Rząd zamierza podjąć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#Marszałek">Proszę Ministra Sprawiedliwości Obywatela Jerzego Bafię o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pytanie wymaga właściwie długiej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Chciałbym postarać się możliwie krótko przedstawić zagadnienie i sprowadzić je do pewnego wniosku, który by, mam nadzieję, odpowiadał intencji obywatelki posłanki Jabłońskiej.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Chciałbym jednak zacząć od stwierdzenia, że oficjalne definicje, formułowane na temat pasożytnictwa, w szczególności np. w orzecznictwie Sądu Najwyższego, głoszą, że pasożyci, to osoby prowadzące taki tryb życia, w którym, mimo możliwości, nie kontynuują nauki lub będąc zdolnymi do pracy, uchylają się od jej wykonywania, a środki na swoje utrzymanie uzyskują sprzecznie z zasadami współżycia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Jest więc sformułowana definicja bardzo szeroko. Pasożytnictwo społeczne ma więc bardzo różne przejawy i różne odcienie. Pasożytujący na rodzinie alkoholicy, to jedna z grup. Młodzi ludzie unikający nauki i pracy, w tym i zdemoralizowani młodociani dopuszczający się kradzieży, włamań i innych przestępstw, powracający do przestępstw recydywiści, to też jedna z grup. Osoby utrzymujące się z prostytucji, z handlu dewizami, spekulacji i tym podobnych działań — to grupa kolejna. Ale są także ludzie nie pracujący, często na zasadzie ogólnej życiowej niezdolności i niezaradności aż do sytuacji, która wymaga po prostu opieki lekarskiej. Mamy więc dominujące zjawisko w pasożytnictwie związane z przestępnym działaniem oraz mamy zjawisko niepodejmowania pracy, w którym nie ujawniamy związku z przestępstwem. Tam, gdzie pasożytnictwo znajduje wyraz w przestępstwie, nie można narzekać na brak przepisów. Jest tu głównie sprawa aktywnego działania, różnych form tego działania.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Pytanie poseł Jabłońskiej wyda je się bardzo trafnie akcentuje i koncentruje uwagę na znaczeniu pracy jako składnika resocjalizacji i pracy w ogóle w życiu społecznym, w wychowaniu człowieka. Wymiar sprawiedliwości, jeżeli popatrzeć z tego tylko odcinka, bo do tego, żeby o tych sprawach mówić jestem najbardziej upoważniony, w swych działaniach bardzo szeroko wykorzystuje tą właśnie zasadę, nakładanie obowiązku podjęcia pracy jako środka resocjalizacyjno-wychowawczego.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Mogę przykładowo powiedzieć, że w 1979 r., podobnie jest zresztą obecnie, było 27 tys. przypadków orzeczenia kary ograniczenia wolności, w tym ponad 11 tys. przypadków opartych na obowiązku nieodpłatnej, dozorowanej pracy na cele publiczne.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">W 1979 roku w związku ze skazaniem z warunkowym zawieszeniem wykonania kary, a więc kiedy się kary pozbawienia wolności bezpośrednio nie odbywa, w prawie 15 tys. przypadków orzeczono obowiązek podjęcia pracy. Także w przypadkach warunkowego zwolnienia z zakładów pracy mieliśmy w 1979 r. 21 tys. osób, na których nałożono obowiązek wykonywania zarobkowej pracy lub podjęcia nauki zawodu po opuszczeniu zakładu karnego. Takie same są tendencje w 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Jeżeli weźmiemy nieletnich, a więc młodych ludzi do 17 roku życia, podlegających procesowi demoralizacji, to główny kierunek działania sądownictwa rodzinnego jest znowu nastawiony na zapobieganie zjawisku pasożytniczych postaw i to przez stosowanie środków wychowawczo-poprawczych, w ramach których wymaga się właśnie wykonywania obowiązku nauki, a wobec młodzieży starszej stosuje się także kierowanie do OHP do pracy w zakładach produkcyjnych, często w połączeniu z pewnymi formami pomocy — fundowaniem książeczek mieszkaniowych, służących stabilizacji itd. Takich spraw w skali rocznej podejmuje się ok. 15 tys.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Specjalną grupę, specjalny problem stanowią tutaj osoby nadużywające alkoholu, wymagające przymusowego leczenia, ale myślę, że jest to tematyka, która nie ma tylko aspektu związanego z pasożytniczym trybem życia, ale aspekt znacznie szerszy, podejmowany przez Wysoki Sejm parokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Wszystko to, co mówię, jest to tylko skromna ilustracja, skromny wycinek informacji, a przecież przeciwdziałanie pasożytniczemu trybowi życia jest codziennym działaniem Milicji Obywatelskiej, kolegiów do spraw wykroczeń, prokuratury, wydziałów służby zdrowia, kuratoriów oświaty i wychowania i innych środowisk zawodowych, które mają takie obowiązki w swojej kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Rozwijają się przy tym w ostatnim okresie nowe ciekawe formy społeczne, jak na przykład zorganizowanie w ramach samorządu mieszkańców nowego ogniwa nazwanego ogniwem profilaktyki indywidualnej.</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Sporo w tym wszystkim żmudnej i codziennej pracy, chociaż na pewno mało widocznej i ciągle jeszcze niedostatecznej. Walka z pasożytnictwem, to przecież sprawa zespołów złożonych z konkretnych, systematycznych oddziaływań zapobiegawczych, interwencyjnych; skierowanych na określone. środowisko, określone grupy, określonych ludzi. Wydanie dalszych przepisów, wydaje mi się, że sprawy nie rozstrzygnie w takim sensie, jak kształtują się niekiedy na ten temat nasze wyobrażenia. Chciałem jednak powiedzieć bezpośrednio posłance Jabłońskiej, a także Wysokiej Izbie, że zamierzam rozpatrzyć ten temat jeszcze raz, ponieważ powołałem w ostatnich dniach zespół kodyfikacyjny, który ma zadanie przeglądnąć całokształt problemów w zakresie stanu naszego prawa karnego i zjawisk podstawowych, dotyczących stosowania tego stanu. Myślę, że ten zespół będzie w pełni kompetentny, żeby taką ocenę jeszcze raz dokonać, mówię — jeszcze raz, bo takie oceny formułowane były w okresie pracy nad kodyfikacją prawa w Polsce w końcu lat sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych. Niezależnie od wyników dyskusji nad prawną regulacją pasożytnictwa, można, wydaje mi się — i tak rozumiem intencję pytania — należy także, moim zdaniem, podjąć aktualnie sprawę aktywizacji przeciwdziałania pasożytniczemu trybowi życia. Można tutaj wysunąć różne propozycje aktywizacji. Osobiście zaproponowałbym, aby punktem wyjścia takiej aktywizacji było dokonanie, terenowego przeglądu statusu prawnego i sytuacji społecznej osób prowadzących pasożytniczy tryb życia i podjęcie w takim przeglądzie konkretnych środków w każdej określonej, konkretnej sprawie ludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-169.12" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Proponowałbym, jeśli by to odpowiadało intencji posłanki Jabłońskiej, aby założenia i metody przeprowadzania takiego przeglądu rozpatrzyła i zaaprobowała sejmowa Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-169.13" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Chciałbym jeszcze powiedzieć, co mnie skłania do takiego wniosku i wybrania właśnie takiej metody. Do wniosku takiego zachęca dokonany latem tego roku z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości, przy współudziale innych resortów, przegląd sytuacji patologicznych dzieci żyjących w warunkach wiejskich. Objęto tym przeglądem w skali całego kraju 84 tys. dzieci. Sformułowano w trakcie tego przeglądu i zrealizowano już obecnie tysiące różnych wniosków zapobiegających demoralizacji. Łącznie z problemem podjęcia pracy, łącznie z rozwiązywaniem różnych sytuacji rodzinnych. Krótko mówiąc, tego rodzaju przegląd sprawdził się w praktyce, wydaje mi się, że warto byłoby ten kierunek działań sprawdzić na przykładzie pasożytnictwa.</u>
          <u xml:id="u-169.14" who="#MinisterSprawiedliwościJerzyBafia">Jestem przekonany, że podjęcie takiej inicjatywy, sformułowanie jej założeń przez sejmową Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mogłoby być czynnikiem aktywizującym w najbliższym czasie nasze systematyczne działania przeciwko pasożytnictwu społecznemu. Formułuję taki wniosek, bo wydaje mi się, że jest on adekwatny do pytania, które postawiła posłanka Jabłońska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#Marszałek">Proponuję uznać wyjaśnienie Ministra Bafii na pytanie posłanki Jabłońskiej za zadowalające, natomiast wnieść sprawę do Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości dla bardziej szczegółowego przedyskutowania tego tematu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#PosełKrystynaJabłońska">Odpowiedź pana Ministra była zadowalająca. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#Marszałek">Dwa pytania ma poseł Jerzy Korzonek.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#PosełJerzyKorzonek">Pytanie do Ministra Budownictwa. W województwie szczecińskim w 1981 r. wystąpi brak zdolności budownictwa mieszkaniowego rzędu 70 tys. m2. Zgodnie z wnioskiem władz wojewódzkich można zlikwidować ten deficyt, przyłączając do budownictwa mieszkaniowego Nadodrzańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego. Od półtora miesiąca brak jest w tej sprawie decyzji. Ponieważ 1981 rok jest blisko, a przedsiębiorstwo musi przygotować się, kiedy będzie podjęta decyzja?</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#PosełJerzyKorzonek">Drugie pytanie mam do Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu. Na przestrzeni października i listopada notuje się w portach przestoje statków z importowaną śrutą, będącą komponentem do produkcji pasz treściwych. Powodem tego jest brak rozdzielników wysyłkowych do odbiorców, odbierających wahadła. Jest to sytuacja dziwna w świetle aktualnej sytuacji paszowej, a jednocześnie powoduje ona wzrost kosztów transportu, które już na przestrzeni tego okresu określić można, wielkością 300 tys. dolarów. Kiedy odbiór śruty importowanej będzie zorganizowany w taki sposób, aby nie był przykładem niegospodarności?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#Marszałek">Proszę o udzielenie odpowiedzi na pierwsze pytanie podsekretarza stanu w Ministerstwie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Zdzisława Fiuka. Na drugie pytanie odpowie Minister Jan Załęski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieBudownictwaiPrzemysłuMateriałówBudowlanychZdzisławFiuk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Temat, który poruszył poseł Korzonek, jest resortowi znany, dotyczy on bowiem zwiększenia o 70 tys. m2 w 1981 r. budownictwa mieszkaniowego do łącznej wysokości 330 tys. m2. Chodzi o to, że te 70 tys. m2 ma zabezpieczyć przekazanie Nadodrzańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego do Zjednoczenia Budownictwa Ogólnego. Jest faktem, że od ponad miesiąca od wystąpienia władz wojewódzkich, nie podjęto w tej sprawie decyzji. W tym okresie jednak, jak Obywatelom Posłom wiadomo, trwały prace nad ograniczeniem inwestycji przemysłowych, umożliwiających zwolnienie potencjału przedsiębiorstw budownictwa przemysłowego dla realizacji budownictwa mieszkaniowego. Do dzisiaj prace te nie zostały jeszcze ostatecznie zakończone. Jest to bowiem proces złożony i trudny, wymagający pogłębionego przemyślenia. Dzisiaj jednak mogę powiedzieć, że zamierzamy skierować cały zwolniony z inwestycji przemysłowych potencjał Nadodrzańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego dla realizacji budownictwa mieszkaniowego w woj. szczecińskim. Mimo tego manewru, wykonanie przewidzianego programem budownictwa mieszkaniowego w woj. szczecińskim będzie zadaniem bardzo trudnym.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieBudownictwaiPrzemysłuMateriałówBudowlanychZdzisławFiuk">Dlatego też w tej sytuacji uważam za konieczne szukanie dalszych możliwości przemieszczenia w tym rejonie potencjału budownictwa przemysłowego na mieszkaniówkę. W tej sprawie wydam jeszcze dziś odpowiednie decyzje zobowiązujące Szczecińskie Zjednoczenie Budownictwa i Zjednoczenie Budownictwa Przemysłowego „Zachód” wraz z podległymi zainteresowanymi przedsiębiorstwami do przeanalizowania możliwości wykonania tych zadań oraz dokonania ostatecznych ustaleń w ciągu najbliższych dwóch tygodni. Analiza ta przeprowadzona będzie przy udziale Ministerstwa Budownictwa i wojewody szczecińskiego. Proszę więc przyjąć zapewnienie, że w okresie prac analitycznych będziemy w stałym kontakcie z obywatelem posłem i zespołem poselskim woj. szczecińskiego.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieBudownictwaiPrzemysłuMateriałówBudowlanychZdzisławFiuk">Chcę zaznaczyć, że jesteśmy świadomi skali problemu budownictwa mieszkaniowego województwa szczecińskiego i samego miasta Szczecina oraz wynikających stąd napięć społecznych. Stąd będziemy czynić wszystko, aby rok 1981, jako pierwszy rok pierwszej pięciolatki, był rokiem wyzwolenia wszystkich rezerw tkwiących w budownictwie, poprawy organizacji pracy, szukania oszczędności materiałowych zmierzających do realizacji podpisanego przez Rząd porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieBudownictwaiPrzemysłuMateriałówBudowlanychZdzisławFiuk">To wyjaśnienie proszę przyjąć jako odpowiedź na zgłoszone pytanie przez obywatela posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Czy poseł Korzonek jest w pełni usatysfakcjonowany?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#PosełJerzyKorzonek">Dziękuję za wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#Marszałek">Minister Jan Załęski jest proszony o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Wysoki Sejmie! Szanowny Pośle! Sprawa przedstawia się następująco na dzień dzisiejszy. W portach stoją 4 statki: w Gdańsku z 52 tys. ton i w Świnoujściu z 23 tys. ton śruty sojowej. Właściwie jest to 58 tys. ton śruty, bo reszta są to makuchy i inne komponenty paszowe w workach. Z transportem tej śruty są trudności. Według stanu na wczoraj odwozi się z portów 5,7 tys. ton na dobę, z czego 2,2 tys. ton transportem rozproszonym, to jest pojedynczymi wagonami i 3,5 tys. ton trzema wahadłami. Czyli przy normatywie zdolności wyładunku i odwozu z portów wynoszącym 4,3 tys. ton, wywozimy 5,7 tys. ton. Ale wywozimy z kolosalnym trudem. Dlaczego? Dlatego, że mamy tylko 20 wytwórni pasz w całym kraju, które mogą odbierać wahadła i 280 wytwórni pasz, które mogą odbierać najwyżej pojedyncze wagony. Prosiłem i uzgodniłem z Ministrem Zajfrydem, że będziemy odbierać najwyżej 2 wahadła na dobę, z tym że jedno miało iść do przemysłu kluczowego, a drugie do tych 280 wytwórni pasz drobnych w CZRS. Okazuje się, że przy tym obciążeniu transportu samochodowego, przy tych limitach paliwa i zajęciu transportu przewozem płodów rolnych niemożliwe jest rozładowywanie wahadeł na terenie tych województw, gdzie nie ma magazynów, do których można by śrutę wyładować bezpośrednio. Dlatego CZRS wahadeł nie odbiera. Zorganizowaliśmy w związku z tym dodatkowe możliwości rozładunku. Idą wahadła do dwóch magazynów wojskowych, 5 tys. ton skierowałem do magazynów PZZ, ale więcej tam zmieścić się nie da, ponieważ do elewatorów zbożowych nie można śruty ładować, gdyż grozi to wybuchem. Można tylko składować tam, gdzie są magazyny płaskie. Mam jednomiesięczny zapas śruty sojowej w magazynach, w nowych wytwórniach — na 20 dni, w starych wytwórniach — na 12 dni. Wobec tego uważam, że to co w tej chwili robimy z rozładunkiem, to jest szczyt naszych możliwości. Problem polega na tym, że nie otrzymuję w ogóle mączki rybnej i musiałem zatrzymać produkcję koncentratów wysokobiałkowych. Sprawa już była rozpatrywana na posiedzeniu Rządu i sądzę, że wkrótce będę mógł uruchomić normalną produkcję wysokobiałkowych koncentratów zawierających białka roślinne i zwierzęce zarówno w przemyśle kluczowym, jak i w przemyśle drobnym.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Rzecz polega na tym, że w portach nie ma nabrzeży do rozładunku i nie ma elewatorów, w których można by gromadzić materiały sypkie na czas rozładunku.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Był projekt budowy tego typu nabrzeża i magazynów, ale koszty wynosiłyby 100 min dolarów i nic dziwnego, że został skreślony. Nasze biuro projektowe opracowuje projekt dla Szczecina i Świnoujścia, gdzie mamy teren, z tym że zamiast elewatorów chcemy postawić tam magazyny płaskie, ale inwestycja ta, jako nowa, nie będzie rozpoczęta w 1981 r. Spodziewamy się rozpocząć ją w dalszych latach 5-latki. Na razie opracowujemy projekt oszczędny. Nie będzie to załatwienie sprawy, ale muszę podkreślić, że dzisiaj przemysł paszowy nie jest w stanie rozładować wszystkiego na tych warunkach, jakie nam się stawia. Daje się specjalną stawkę za rozładunek wahadeł, żeby nie płacić kar, natomiast w portach opłaca się lepiej ładować wahadła niż wagony pojedyncze. Tam nie podjęto żadnych działań tego typu, żeby się lepiej opłacało rozwozić, żeby to było bardziej opłacalne w skali gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Brak wagonów zmusza kolej do tego, żeby wmawiać każdemu wahadła. Ale jedno wahadło na jedną małą wytwórnię pasz, to jest zapas na wiele miesięcy. To jest w ogóle nie do przyjęcia i nie do wyładowania, zwłaszcza że większość tych magazynów w ogóle nie ma bocznic.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Może odpowiedź ta nie jest bardzo optymistyczna, ale znamy ten problem, zajmujemy się nim na co dzień i to, co można było w tych warunkach zrobić, żeby statki stały krótko, to z ramienia naszego resortu, we współpracy z CZRS, zrobiliśmy. Nadal współpracujemy z komunikacją, żeby jakoś poprzecinać te węzły. Chyba kolej odczuwa jakąś ulgę, jak jest mniej, płodów rolnych do przewozu, jak jest mniej węgla do przewozu.</u>
          <u xml:id="u-179.5" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Nie wmawiajmy wahadeł w tych, którzy nie są w stanie w tych warunkach tymi wahadłami dysponować i podanie informacji do prasy, że nie ma rozdzielnika, jest prawdą połowiczną. Rozdzielnik jest, ale na wagony i materiał ten jest potrzebny na wagony. Dlatego nie dajemy rozdzielnika, że nie możemy wahadeł przyjmować. To, co robimy, to jest w zasadzie ponad dzisiejsze możliwości tego przemysłu i wszystko to, co wahadłami odwozimy, będziemy musieli i tak samochodami później przewieźć.</u>
          <u xml:id="u-179.6" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Głos ma poseł Jerzy Korzonek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#PosełJerzyKorzonek">Odpowiedź pana Ministra w dwóch miejscach jest niedokładna. Sprawa pierwsza: w portach są aktualnie nabrzeża, na których statki są przeładowywane w relacji bezpośrednio na wagony. Rzeczywiście — jak pan Minister mówił — nie ma elewatora, miał on być zbudowany w Gdyni. Ale aktualny potencjał portowy umożliwia znacznie większy i szybszy rozładunek statków ze śrutą. Tylko ten rozładunek jest hamowany brakiem rozdzielnika na wahadła, natomiast są rozdzielniki na wagony, których, dla odmiany, kolej w dostatecznej ilości nie podstawia. I to jest sprawa druga. Dla portu jest absolutnie obojętną sprawą, czy ładuje się na wahadło, czy ładuje się dla drobnych odbiorców, to i tak, i tak każdy wagon musi być załadowany. Tak, że to nie jest sprawa portu. Port potrzebuje tylko wagonów, a jak to się nazywa, to już jest inna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#PosełJerzyKorzonek">I na marginesie: jeżeli jest taka sytuacja, to chyba występuje potrzeba koordynacji dopływu dostaw z importu z możliwościami ich odwozu, ażeby nie robić w portach na statkach magazynów, które są najdroższymi magazynami na świecie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#Marszałek">Głos ma Minister Jan Załęski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dziękuję za dodatkowe uwagi. Może moja informacja nie była pełna. Pytanie to wpłynęło do mnie wczoraj w godzinach popołudniowych. Próbowałem oprzeć się na tym, co mam we własnych notatkach z codziennych interwencji. Wydawało mi się, że mój poziom wiedzy na ten temat był dostateczny i nie prosiłem o dostarczenie dodatkowych danych.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Muszę stwierdzić, że nie byłem w stanie przewidzieć ani przemysł nie mógł przewidzieć, że będziemy mieli taki układ wpływu komponentów paszowych. Nie jest to układ zgodny z planem importu. To nam także komplikuje sytuację i wspomniałem już do jakiego stopnia komplikuje. Podejmujemy starania o ulokowanie tych dostaw poza resortem. W ostatnich dniach rozmawiałem z wicepremierem Kisielem, które z zatrzymanych inwestycji można by przeznaczyć na ten cel. Dwie pierwsze przymiarki już robimy. Staramy się znaleźć więcej obiektów, które miałyby bocznicę. Na razie to jest wszystko, co zdołaliśmy zrobić. Chciałbym podkreślić, że przemysł paszowy jest organizmem rozproszonym, ja odpowiadam bezpośrednio za 40% tej produkcji, reszta pochodzi z drobnych przetwórni, do których nie ma cienia wątpliwości, że wahadeł posyłać nie można.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Panie Pośle i Dyrektorze, postaram się wejść w kontakt bliższy, bezpośredni, ażebyśmy wyczerpali do końca wszystkie możliwości rozładunku w Świnoujściu. Według moich informacji, przekroczyliśmy już te możliwości przed dwoma dniami. Jeżeli byłem w błędzie zajmę się sprawą ponownie.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dziękuję. Pytanie ma poseł Jerzy Zygmanowski — proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#PosełJerzyZygmanowski">Obywatelu Marszałku! Zaniedbania w służbie zdrowia są dotkliwie odczuwane przez chorych i leczących się, a także przez sam personel, który nas leczy. Społeczeństwo pragnie poprawy tego stanu. Ludzie pracy do środków, jakie przeznacza się z budżetu państwa, dokładają od lat swoją cegiełkę, w postaci opodatkowania swoich poborów na Społeczny Fundusz Ochrony Zdrowia. Lecz opinia społeczna nie jest należycie informowana, jakie środki wpływają, jak i przez kogo są wykorzystywane. Na ten temat zadaje się nam wiele pytań. Dlatego proszę o udzielenie informacji, która zawierałaby odpowiedź na pytania: Jakie średnioroczne wpływy uzyskujemy z tego tytułu, z tych społecznych świadczeń? Jaką sumę zebraliśmy w bieżącym 5-leciu? Jak i w jaki sposób, przez kogo, na jakie cele i w jakim stopniu środki te wykorzystujemy i wykorzystaliśmy? Pytam też, czy Rząd zamierza wystąpić z wnioskiem i inicjatywą, ażeby te świadczenia przedłużyć na lata następne, jeżeli tak, to co zamierza uczynić, ażeby razem ze środkami, jakie się przeznacza z budżetu państwa, uzyskać bardziej odczuwalną poprawę w opiece nad stanem zdrowia obywateli. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#Marszałek">Na pytanie odpowie podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej obywatel Tadeusz Szełachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dzięki ofiarności naszego społeczeństwa od momentu powołania Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, to jest od 1 stycznia 1973 r. do końca października br. na konto wpłynęło 24.870 mln zł. Niezależnie od tego, dzięki udziałowi społeczeństwa przy budowie, szczególnie mniejszych obiektów, jak ośrodki zdrowia, żłobki czy przychodnie, dodatkowo te kwoty należy uzupełnić o ponad 0,5 mld zł. Rocznie kwoty te wzrastają o ok. 300 mln i tak w 1979 r., na koncie Narodowego Funduszu przybyło 3.589 mln zł. Od momentu powołania Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia do chwili obecnej oddaliśmy do użytku społeczeństwu 2.860 łóżek szpitalnych, 870 miejsc w domach pomocy społecznej, 38 przychodni, 1.760 miejsc w żłobkach i 144 ośrodki zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Niezależnie od tego, w budowie znajduje się 591 różnych obiektów służby zdrowia, w tym 384 obiekty wyłącznie realizowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, a 207 uzupełnionych środkami państwowymi. Dotyczy to takich obiektów, jak 30 szpitali, 27 nowych pawilonów szpitalnych, 28 rozbudowywanych, istniejących obiektów szpitalnych, 260 ośrodków zdrowia, ponadto przychodnie, żłobki i inne obiekty.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Oczywiście, największą inwestycją, wynikającą z sytuacji zdrowotnej i potrzeb społeczeństwa, jest Centrum Onkologii — inwestycja realizowana za kwotę ok. 3 mld zł, wyłącznie i całkowicie ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Z tych, które wspomniałem, 24.870 mln zł, wykorzystana została kwota ok. 10 mld zł przynosząc te efekty, które przed chwilą podałem. Zaangażowanie środków na budowę obiektów, które już zostały rozpoczęte, wynosi 23.400 mln zł. Te dwie liczby mówią i jednocześnie, jakby odpowiadają na dalsze pytania obywatela posła o potrzebach — ja nie mówię w ogóle o potrzebach służby zdrowia, ale o potrzebach zaangażowania tych środków. Potrzeby przewyższają znacznie stan konta Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Dlatego też uważamy, że Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, który zdobył sobie pełne prawo obywatelstwa w społeczeństwie, uzupełniając inwestycje służby zdrowia w około 30%, generalnie rzecz biorąc jest niezbędny i potrzebny.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejTadeuszSzełachowski">Chciałbym jeszcze dodać, że zakładamy w latach 1980–1985 uzyskanie 22 mld zł. Jest to oczywiście obliczenie szacunkowe, trudne w tej chwili do całkowitego potwierdzenia. Niemniej bardzo istotną sprawą i podnoszoną w różnych środowiskach, a ponadto i w postulatach była realizacja pozalimitowych inwestycji mniejszych, myślę o żłobkach, przychodniach, ośrodkach zdrowia, tych, których koszt dotychczas wynosił do 10 mln zł. Koszt ten uległ zwiększeniu. Dlatego też w ostatnich dosłownie dniach uzyskaliśmy decyzję pozwalającą, żeby te drobne inwestycje, realizowane najczęściej systemem gospodarczym, można było wykonywać przy koszcie do 15 mln zł. W tym mieszczą się wszystkie pozycje, o których tutaj mówiono. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jerzy Zygmanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#PosełJerzyZygmanowski">Dziękuję bardzo. Mam tylko dodatkową propozycję. Ponieważ są to środki społeczne, żeby raz w roku składać informację o sposobie wykorzystania tych środków.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#komentarz">(Minister Tadeusz Szełachowski: Uważam wniosek za zasadny.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#Marszałek">Obecnie proszę podsekretarza stanu w Ministerstwie Łączności Wiesława Adamskiego o odpowiedź na pytanie posła Karola Małcużyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieŁącznościWiesławAdamski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Temat, który podniósł poseł Karol Małcużyński, jest bardzo istotny i bardzo często w ostatnim okresie mówi się o nim w środkach masowego przekazu. Nasz resort nie jest wyłącznym gospodarzem tego tematu, wspólnie działamy tu z RSW Prasa-Książka-Ruch. Poczta wypełniała i wypełnia tylko część obowiązków — przyjmowała prenumeratę oraz dostarczała wyznaczoną przez RSW Prasa określoną ilość tytułów.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieŁącznościWiesławAdamski">W chwili obecnej, kiedy bez naszej wiedzy i konsultacji z nami, zlikwidowane zostały teczki w kioskach, kiedy run na prasę jest znacznie większy, problem ten nabrał szczególnej wymowy.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieŁącznościWiesławAdamski">Chciałbym powiedzieć, że mimo licznych wysiłków, jakie resort podejmuje w rozmowach z doręczycielami, zagadnienie, w ich ocenie, przedstawia się tak, że w coraz to większym zakresie, w sposób zastraszający rośnie, szczególnie po zlikwidowaniu tzw. teczek w kioskach, ciężar toreb doręczycieli. Zbadaliśmy wagę tych toreb. Uczyniliśmy to w wybranych miejscowościach, w Warszawie, Gdańsku, Krakowie, Katowicach i okazuje się, że torba doręczyciela waży średnio od 17 do 24 kg. Jeżeli się zważy, że 2/3 wśród służb doręczycielskich — to kobiety, to nie są one w stanie tego ciężaru, który jeszcze o wiele bardziej by wzrósł w wyniku zlikwidowania teczek — utrzymać. Stąd m.in. jest powszechny postulat, żeby w miastach uwolnić doręczycieli, przede wszystkim kobiety, od tej czynności, wychodząc z założenia, że kioski Ruchu mają większą pojemność niż torby doręczycieli, a ich rozmieszczenie jest bardzo gęste. Nie dotyczy to terenów wiejskich, gdzie jest mniejsza liczba kiosków, jak również mniejsza ilość korespondencji. Zatem, jeśli chodzi o wieś, nic się w tym temacie nie zmienia. Co się tyczy tego roku przyjęliśmy wyznaczone tytuły, jak również wielkości ustalone przez RSW Prasę, w naszych placówkach. I obecnie, wspólnie z RSW Prasa-Książką-Ruch, pracujemy nad ustaleniem systemu przyjmowania i doręczania prasy. Nie ukrywam, że w sprawie tej występują dość duże rozbieżności. Myślimy o zorganizowaniu specjalnej służby doręczeń, myślimy o wykorzystaniu szerokiej sieci kiosków Ruchu. Chcę się przed Wysoką Izbą zobowiązać, że do połowy grudnia problem ten zostanie opracowany, a opinia publiczna będzie o tych rozstrzygnięciach poinformowana. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#Marszałek">Musimy się zgodzić z tą argumentacją, którą Minister Adamski podał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#PosełKarolMałcużyński">Obywatelu Marszałku! Przyjmuję to wyjaśnienie pod warunkiem, że do połowy grudnia problem będzie rozwiązany, a nie tylko zbadany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieŁącznościWiesławAdamski">Zauważyłem, że nie jesteśmy wyłącznymi gospodarzami tematu. Gdy przedsiębiorstwo państwowe kolportażu prasy dawniej „RUCH” było w resorcie łączności, temat ten był u nas od początku do końca rozwiązywany. Obecnie, kiedy „RUCH” został przeniesiony do tego potężnego wydawnictwa, jakim jest RSW Prasa-Książka-Ruch, jesteśmy tylko współgospodarzami tego tematu i musimy się liczyć również z chęciami i możliwościami Ruchu. Ale chcę powiedzieć, że tak też rozumiemy, że ten temat musi być nie tylko zbadany, ale i rozwiązany. Trudno byłoby sobie wyobrazić, że bylibyśmy krajem pozbawionym prenumeraty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#PosełKarolMałcużyński">Mam pytanie: Czy nie ma takiej siły w Polsce, która może wpłynąć na RSW Prasę-Książkę-Ruch, żeby cofnięto decyzję, która zniosła zastępczą formę prenumeraty?</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Teczki.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#Marszałek">Jako ostatni zgłosił się z zapytaniem poseł Stefan Biskupski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#PosełStefanBiskupski">Mam pytanie do Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu: Jaka jest zasadność utrzymywania sezonowych cen skupu trzody chlewnej. Dotychczas obowiązywały trzy ceny i czterokrotnie w ciągu roku zmieniały się. Każda zmiana powoduje zakłócenia w skupie i zagospodarowaniu zwierząt. Kiedy obowiązuje wyższa cena spędy są bardzo duże, są długie kolejki i żywiec nie jest zagospodarowany w odpowiednim czasie, w związku z czym jest przetrzymywany i występują nadmierne straty i ubytki. Natomiast, gdy cena się obniży, w zasadzie na spędach jakiś czas nie ma dostaw, jak również w zakładach mięsnych brakuje żywca. W związku z tym zapytuję, czy w nowym cenniku ta sezonowość będzie utrzymana, bo wydaje się bardziej słuszne, aby ustalić średnią cenę, jedną dla całego roku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#Marszałek">Odpowie na to pytanie Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu Jan Załęski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Wysoki Sejmie! Motywacja różnych cen skupu polega na tym, że jesteśmy w stanie kierować, mniej więcej równomiernie produkcją i osiągać mniej więcej równomierne dostawy. Pochodziło to z czasów, kiedy wahania dostaw żywca były bardzo znaczne.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">To układa się mniej więcej tak, że są dwa szczyty w ciągu roku, jeden szczyt zaczyna się w połowie listopada, trwa przez grudzień do pierwszych dni stycznia, drugi szczyt to koniec maja i czerwiec. W tych okresach dostawy kształtują się na poziomie ponad 130% dostaw średniorocznych, a później przychodzą okresy, kiedy spadają do 60–70% średniorocznych. Tymczasem spożycie jest w ciągu roku równomierne.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Mieliśmy duże trudności, ażeby przechować mięso z okresu szczytu na okres niedoborów. Do niedawna, powiedziałbym do dzisiaj, była motywacja, ponieważ nie było jak zagospodarować tej nadwyżki. Wydaje mi się, że obecnie ta potrzeba jest znacznie mniejsza i wydając dyspozycje swoim kolegom, zalecałem przejść na jednolitą cenę w ciągu roku. Wymagało to jednak dokonania rachunku, jaki jest. przewidywany skup w tym i w następnym miesiącu i jakie są możliwości zachowania tych nadwyżek na okres niedoboru. Uzgodniłem z Ministrem Kłonicą, że powołany dla opracowania cenników zespół sprawę tę przeanalizuje i nasi zastępcy dzisiaj mieli konsultować rzecz na spotkaniu z wicewojewodami. Nie znam wyników tej konsultacji, stwierdzam, że cennik został przygotowany na pełny układ, natomiast decyzji jeszcze nie ma. Sądzę, że najdalej w styczniu będziemy mogli przejść na cenę jednolitą. Czy z rachunków tych wynikło, że możemy już od jutra ogłosić cenę jednolitą i wprowadzić ją od poniedziałku w życie — nie odpowiem, ale zespoły specjalistów nad tym pracują i po zakończeniu posiedzenia zajmiemy się tym z Ministrem Kłonicą ponownie i wyjdą odpowiednie dyspozycje co do druku cenników. Wydaje mi się, że w 1981 r. możemy przyjąć takie dostawy z rolnictwa, szczególnie indywidualnego, jakie będą wygodne dla rolników. Po prostu nie ma tak trudnej sytuacji w chłodniach ani nie ma tak dużej produkcji w szczycie, żebyśmy musieli koniecznie utrzymać zróżnicowane ceny.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Dziękuję. Uważam, że posłowie uzyskali odpowiedzi na wszystkie pytania, natomiast posłowie, którzy mają jeszcze dodatkowe pytania będą uprzejmi je złożyć na następnym posiedzeniu. Ze względu na późną porę musimy już zakończyć ten punkt.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły dwie interpelacje poseł Barbary Koziej-Żukowej do Prezesa Rady Ministrów: w sprawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1978 r. i jego praktycznej realizacji w polityce zatrudnienia pracowników medycznych z wyższym wykształceniem w stacjach sanitarno-epidemiologicznych oraz w sprawie pozyskania transportu, przerobu i obrotu mlekiem i wyrobami mlekopochodnymi. Ponadto wpłynęła interpelacja posła Stanisława Farona do wiceprezesa Rady Ministrów Aleksandra Kopcia w sprawie zaopatrzenia rolnictwa w środki ochrony roślin.) Interpelacje te, zgodnie z art. 80 ust. 1 regulaminu Sejmu, zostały przekazane adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-197.6" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Jednocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź Wiceprezesa Rady Ministrów Romana Malinowskiego na interpelację posła Barbary Koziej-Żukowej w sprawie pozyskiwania transportu, przerobu i obrotu mlekiem i wyrobami mlekopochodnymi. Odpowiedź tę Prezydium Sejmu przekaże autorce interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-197.7" who="#MinisterPrzemysłuSpożywczegoiSkupuJanZałęski">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Jana Koniecznego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#SekretarzposełJanKonieczny">W dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia następujących komisji sejmowych:</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#SekretarzposełJanKonieczny">Zdrowia i Kultury Fizycznej — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, sala kolumnowa, Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług — w 30 minut po zakończeniu obrad Sejmu, sala nr 67, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#SekretarzposełJanKonieczny">Posiedzenie Komisji Obrony Narodowej zwołane na dzień dzisiejszy zostaje odwołane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#Marszałek">Na tym kończymy 7 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#Marszałek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#Marszałek">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie zawiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 40.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>