text_structure.xml 456 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 5)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Dyzma Gałaj oraz wicemarszałek Halina Skibniewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 13 października 1971 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Uchwała ta brzmi:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać piątą sesję Sejmu V kadencji z dniem 15 października 1971 r.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Józef Cyrankiewicz,</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak”.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Zdzisława Kurowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Protokół 15 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, ponieważ nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem komunikuję, że w ostatnim czasie zmarli dwaj nasi koledzy.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">W dniu 21 sierpnia br. dotarła do nas wiadomość o tragicznej śmierci posła Jana Gerharda.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Jan Gerhard urodził się w 1921 roku we Lwowie. Po wybuchu wojny przedostaje się do Francji, aby tam, jako oficer Polskich Sił Zbrojnych we Francji, walczyć o wolność swojego kraju. Po upadku Francji, już jako członek jej partii komunistycznej, bierze aktywny udział w Ruchu Oporu. Po wojnie wraca do kraju, aby najpierw w mundurze oficerskim, później — z dziennikarskim piórem w ręku — kontynuować walkę o nową Polskę i ustrój socjalistyczny. Znaczącym fragmentem Jego biografii jest okres walk z krwawymi bandami UPA w Bieszczadach.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Z dziennikarskiej i pisarskiej pasji Jana Gerharda zrodziły się liczne publikacje ukazujące wkład żołnierza polskiego w ostateczne rozgromienie hitlerowskiego faszyzmu, wyraźnie zaangażowane ideowo, wskazujące mechanizm działania współczesnych reakcyjnych sił świata.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Jako poseł na Sejm Jan Gerhard aktywnie pracował w Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Jan Gerhard pozostawił po sobie pamięć człowieka, dla którego życie oznaczało walkę: walkę o zwycięstwo tej idei, której służył jako żołnierz, patriota i komunista.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">W dniu 22 bm. zmarł w Algierii, gdzie pełnił funkcję ambasadora PRL, poseł na Sejm Grzegorz Korczyński. Poseł Grzegorz Korczyński urodził się 17 czerwca 1915 roku w rodzinie robotniczej. Od wczesnej młodości związany był z lewicowym ruchem młodzieżowym. W okresie wojny domowej w Hiszpanii walczył w słynnej Brygadzie im. Jarosława Dąbrowskiego. Droga rewolucjonisty — żołnierza zawiodła Go do Francji, gdzie w szeregach Francuskiej Partii Komunistycznej walczy z faszyzmem jako bojownik Francuskiego Ruchu Oporu. W 1942 r. wraca do kraju i zostaje skierowany przez Polską Partię Robotniczą na Lubelszczyznę, gdzie staje na czele Grupy Operacyjnej Gwardii Ludowej. Jest członkiem dowództwa Gwardii Ludowej, następnie Armii Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Po wyzwoleniu Grzegorz Korczyński pełni odpowiedzialne funkcje w Milicji Obywatelskiej i w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. W Wojsku Polskim Grzegorz Korczyński zajmuje odpowiedzialne stanowiska: miał stopień generała broni, był wiceministrem Obrony Narodowej oraz głównym inspektorem obrony terytorialnej.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Grzegorz Korczyński był wybierany posłem na Sejm III, IV i obecnej kadencji, aktywnie pracował w Komisji Spraw Wewnętrznych Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Grzegorz Korczyński był działaczem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członkiem jej Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Grzegorz Korczyński pozostanie w naszej pamięci jako człowiek oddany sprawie władzy ludowej, głęboko zaangażowany i ofiarny działacz partyjny i państwowy, nieustraszony żołnierz, który całe swe życie poświęcił walce o wyzwolenie narodowe i o zwycięstwo socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Proponuje, aby Sejm uczcił pamięć zmarłych posłów Jana Gerharda i Grzegorza Korczyńskiego chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą zamieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom rozesłany.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">W związku ze śmiercią posła Grzegorza Korczyńskiego Prezydium Sejmu proponuje, aby punktowi pierwszemu porządku dziennego nadać brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">„Sprawa wygaśnięcia mandatów poselskich: a) w okręgu wyborczym nr 63 (Krosno),</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">b) w okręgu wyborczym nr 44 (Radzyń Podlaski)”.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Marszałek">Jednocześnie informuję, iż do Prezydium Sejmu wpłynęły wnioski Prezesa Rady Ministrów, dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów — W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie dzisiejszego porządku dziennego przez dodanie jeszcze jednego punktu, z kolei dwunastego, o brzmieniu: „Zmiany w składzie Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Marszałek">Tym samym obecny punkt 12 porządku dziennego stanie się punktem 13.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Marszałek">Czy w sprawie porządku dziennego ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#Marszałek">Sprawa wygaśnięcia mandatów poselskich:</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#Marszałek">a) w okręgu wyborczym nr 63 (Krosno),</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#Marszałek">b) w okręgu wyborczym nr 44 (Radzyń Podlaski).</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#Marszałek">Wygaśnięcie mandatów poselskich w okręgach wyborczych nr 63 i 44 wiąże się ze śmiercią posłów Jana Gerharda oraz Grzegorza Korczyńskiego, których pamięć Sejm przed chwilą uczcił.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich wskutek śmierci: posła Jana Gerharda z dniem 20 sierpnia 1971 r. i posła Grzegorza Korczyńskiego z dniem 22 października 1971 r.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#Marszałek">Pragnę nadmienić, że Prezydium Sejmu zamierza postawić sprawę obsadzenia wygasłych mandatów poselskich na porządku dziennym najbliższego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów (druki nr 81 i 103).</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Janusz Biernacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JanuszBiernacki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uprzemysłowienie kraju, stale postępująca urbanizacja, rozwój komunikacji pochłaniają coraz większe obszary ziemi użytkowanej dotychczas rolniczo, przekształcając ją na ogół w sposób nieodwracalny. To samo odnosi się do powierzchni leśnej.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JanuszBiernacki">Dla zobrazowania tego zjawiska można przytoczyć, że w ciągu dwudziestu sześciu lat ubył nam z rolniczego zagospodarowania obszar ziemi równy wielkości jednego województwa.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JanuszBiernacki">Według danych zebranych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że tylko w 1970 r. przekazano na cele nierolnicze 28 403 ha gruntów, z tego użytków rolnych 20 264 ha. Liczby te mówią same za siebie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#JanuszBiernacki">Już obecnie należymy w Europie do krajów, w których przypada najniższa powierzchnia użytków rolnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca i wynosi niecałe 0,60 ha na jedną osobę. Przewiduje się, że wskaźnik ten będzie wynosił w roku 1985 około 0,5 ha.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#JanuszBiernacki">Doceniając w pełni, że dalsze przeznaczanie użytków rolnych i lasów na cele związane szczególnie z rozwojem przemysłu, budownictwa i komunikacji jest konieczne, musimy jednak pamiętać, że ziemia jako podstawowy i niepomnażalny środek produkcji rolnej ma zasadniczy związek z wyżywieniem ludności kraju, wyprodukowaniem surowców dla przemysłu oraz zaspokojeniem potrzeb eksportu. Stąd też dalsze przeznaczanie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze musi być regulowane, tym bardziej, że jak wynika z oceny gospodarki ziemią, na inwestycje przeznaczano niepotrzebnie za duże obszary oraz przydzielano ziemię dobrej jakości, zagospodarowaną rolniczo i lasami, bez wyczerpania innych możliwości na terenach o mniej żyznych gruntach.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#JanuszBiernacki">Ulepszenie gospodarki ziemią staje się więc zasadniczym problemem, zwłaszcza że zasoby ziemi są ograniczone. Sprawa ta nie może być pozostawiona jedynie poczuciu odpowiedzialności społecznej, a wymaga zastosowania odpowiednich, prawnie ustanowionych i wzajemnie współdziałających środków.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#JanuszBiernacki">Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów stanowić ma podstawę prawną, administracyjną i ekonomiczną ochrony gruntów rolnych i leśnych. Zmierza również do kompleksowej ochrony środowiska człowieka.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#JanuszBiernacki">Ochrona gruntów rolnych i leśnych polegać ma:</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#JanuszBiernacki">— na ograniczaniu przeznaczenia ich na cele nierolnicze,</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#JanuszBiernacki">— na zapobieganiu obniżania ich urodzajności,</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#JanuszBiernacki">— na przywróceniu wartości użytkowej gruntów, które utraciły charakter gruntów rolnych bądź leśnych na skutek działalności nierolniczych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#JanuszBiernacki">Projekt ustawy wprowadza obowiązek ograniczenia obszarów gruntów rolnych lub leśnych przeznaczonych na cele nierolnicze lub nieleśne oraz wykorzystanie do realizacji wszelkich inwestycji przede wszystkim nieużytków i gruntów słabej jakości. Projekt ustawy wprowadza również pojęcie regionów intensywnego rozwoju rolnictwa i leśnictwa objętych ścisłą ochroną.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#JanuszBiernacki">Powyższe zasady obowiązywać będą przy planowaniu przestrzennym wszystkich szczebli. Zaznaczyć jednak trzeba, że ograniczenie normatywów powierzchniowych dla gruntów przeznaczonych na różne inwestycje uwzględniać ma niezbędne potrzeby ludzi żyjących w miastach i pracujących w fabrykach, aby ustrzec się od tak zwanych „kamiennych pustyń”.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#JanuszBiernacki">Projekt ustawy podkreśla, że obowiązek oszczędnego gospodarowania ziemią dotyczyć będzie również wszystkich jednostek podporządkowanych resortom rolnictwa i leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#JanuszBiernacki">Jednym z bardzo istotnych warunków, który ma zadecydować o pomyślnym działaniu ustawy są wysokie ceny zakupu gruntów rolnych i leśnych, przeznaczonych na cele nierolnicze i takie ich zróżnicowanie w stosunku do użytków różnej jakości, aby zmuszały inwestorów do przedsięwzięć zgodnie z rachunkiem ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#JanuszBiernacki">Obok jednorazowej opłaty z tytułu nabycia gruntów rolnych lub leśnych, przewiduje się wprowadzenia stałej opłaty rocznej z tytułu ich użytkowania. Zwolnieni od stałych opłat rocznych będą mogli być wyłącznie nabywcy spoza sfery produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#JanuszBiernacki">Dodać należy, że projekt ustawy wprowadza również zmiany do ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, dopuszczając, w przypadku wywłaszczenia rolników na cele inwestycyjne, przyznanie odszkodowania po cenach przyjętych w obrocie między rolnikami, o ile są korzystniejsze od ceny państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#JanuszBiernacki">Projekt wprowadza wobec posiadaczy gruntów rolnych ustawowy obowiązek rolniczego użytkowania tych gruntów, jak też kompleksowego przeciwdziałania erozji gleb. Projekt wprowadza również obowiązek rekultywacji gruntów rolnych i leśnych.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#JanuszBiernacki">Wprowadzenie do ustawy obowiązku rekultywacji, która staje się u nas istotnym problemem, polega na przywróceniu niektórym gruntom wartości użytkowej rolniczej bądź leśnej. Każdy hektar ziemi nie wykorzystanej dla potrzeb gospodarki narodowej powinien być przywrócony produkcji rolnej lub leśnej.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#JanuszBiernacki">Dotychczas nie zostały wyraźnie określone obowiązki i wymagania odnośnie do rekultywacji i zagospodarowania wszystkich rodzajów nieużytków poprzemysłowych. Obowiązujące akty normatywne koncentrowały swą uwagę na rekultywacji nieużytków pogórniczych. Poza zasięgiem ich oddziaływania są natomiast inne ważne rodzaje nieużytków poprzemysłowych, m.in. hałdy i składowiska hutniczych, chemicznych i energetycznych odpadów przemysłowych, jak również niektóre nieużytki na gruntach nie będących własnością państwa, m.in. rozproszone w terenie mniejsze wyrobiska piasku, żwiru, gliny i kamienia. Na terenie kraju mamy 76 tys. ha gruntów, które utraciły charakter gruntów rolnych w wyniku działalności górniczej bądź też przewidziane są do przekształcenia w okresie 5 lat. Z tego do rekultywacji i zagospodarowania zakwalifikowano około 15 tys. ha. Jak wykazują jednak wyniki kontroli przeprowadzone w bieżącym roku przez Najwyższą Izbę Kontroli, dane te są niekompletne i potrzeby rekultywacji oraz zagospodarowania są daleko wyższe. Kontrola stwierdziła również, że stosowane metody i sposoby rekultywacji nie wszędzie przyniosły spodziewane efekty. Potwierdza to również w pełni celowość wprowadzenia tego problemu do omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#JanuszBiernacki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, który mam zaszczyt referować w imieniu Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, po jego pierwszym czytaniu w Sejmie był szeroko dyskutowany, co znalazło swoje odbicie w wystąpieniach, jakie na ten temat wpłynęły do Komisji z wojewódzkich zespołów poselskich, wojewódzkich rad narodowych, Polskiej Akademii Nauk, od grup poselskich, obywateli posłów, a także od poszczególnych obywateli oraz od Zarządu Głównego Stowarzyszenia Geodetów Polskich. Wszystkie uwagi i wnioski, jakie na ten temat wpłynęły, zostały rozpatrzone przez powołaną podkomisję do opracowania projektu ustawy o ochronie gruntów rolnych, i leśnych oraz rekultywacji gruntów i przyjęte na wspólnym posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w dniu 12 października br.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#JanuszBiernacki">Najwięcej wypowiedzi dotyczyło art. 1, 8 i 10 i tak postulowano:</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#JanuszBiernacki">— określenie w ustawie, jakie grunty podlegać będą działaniu ustawy;</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#JanuszBiernacki">— zwolnienie od opłat rocznych nabywców ziemi spoza sfery produkcji materialnej, podejmujących inwestycje służące rozwojowi wsi i jej mieszkańcom;</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#JanuszBiernacki">— właściwe określenie w zarządzeniu wykonawczym regionów intensywnego rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#JanuszBiernacki">— określenie sankcji zabezpieczających realizację ustawy w przypadku nieusprawiedliwionego niewykonania obowiązków wynikających z art. 16, 17 i 19.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#JanuszBiernacki">Wymienione postulaty zostały w całości uwzględnione. Wraz z innymi uwagami znajdują swoje odbicie bądź w posiadanym przez obywateli posłów sprawozdaniu, bądź w projektach rozporządzeń wykonawczych. Komisje przychyliły się do propozycji Rządu, aby ustawa, po jej uchwaleniu, weszła w życie z dniem 1.1.1972 r.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#JanuszBiernacki">Pragnę stwierdzić, że intencja projektu ustawy znalazła pełne poparcie społeczeństwa, a wiele głosów podkreśla, że pozytywne jej skutki odczuje nie tylko nasze pokolenie.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#JanuszBiernacki">Zostałem upoważniony do postawienia wniosku, ażeby Wysoki Sejm raczył uchwalić przedstawiony projekt ustawy wraz z poprawkami według tekstu zawartego w drukach nr 81 i 103.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Konwent Seniorów proponuje, ażeby dyskusję nad zreferowanym przez posła Biernackiego projektem ustawy przeprowadzić łącznie z dyskusją nad punktami 3, 4, 5 i 6 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Czy w sprawie tej propozycji są jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Proponuję zatem, żeby przystąpić do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (druki nr 82 i 104).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Władysław Cabaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#WładysławCabaj">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisja Wymiaru Sprawiedliwości powierzyły mi zadanie złożenia sprawozdania z prac obydwu Komisji, przedstawienia wniosku o uchwalenie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych oraz uzasadnienia proponowanych poprawek do rządowego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#WładysławCabaj">Zanim podejmę ten temat, chcę podkreślić, że w pracy Komisji oraz podkomisji korzystaliśmy z uwag przesłanych przez wojewódzkie zespoły poselskie oraz korzystaliśmy z pomocy naukowców — fachowców z zakresu prawa rolnego w Polsce. Uważamy, że takie formy pracy powinny być dalej nie tylko kontynuowane, ale i poszerzane.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Szybka intensyfikacja rolnictwa w naszych warunkach w znacznej mierze zależy od stabilizacji stanu władania gospodarstwami chłopskimi. Nie uregulowany dotychczas stan władania wieloma gospodarstwami, nie tylko że nie sprzyja dalszemu rozwojowi produkcji rolnej, ale hamuje tempo tego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#WładysławCabaj">Szacuje się, że w kraju ponad milion gospodarstw indywidualnych nie ma uregulowanego tytułu własności. Zjawisko to koncentruje się w szczególności na terenie województw centralnych i południowo-wschodnich.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#WładysławCabaj">Posiadacze gospodarstw o nie uregulowanym stanie władania mają trudności w uzyskaniu pożyczek bankowych, a w związku z tym ograniczone możliwości w dokonywaniu niezbędnych inwestycji i innych przedsięwzięć natury gospodarczej. Nie unormowany stan władania naraża takich rolników na procesy sądowe wytaczane im przez formalnych właścicieli, którzy faktycznie od dawna wyzbywali się gruntów. Procesy takie narażają rolników na koszty i osłabiają ekonomicznie gospodarstwa. Brak prawa własności do gruntów wywołuje wśród tych rolników poczucie krzywdy społecznej oraz niepewności władania gruntami, pomimo że prawidłowo gospodarują i wywiązują się z obowiązków wobec państwa.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#WładysławCabaj">Przedstawiony stan rzeczy, ze wszystkimi jego negatywnymi skutkami społeczno-gospodarczymi, świadczy o istnieniu na odcinku władania ziemią pewnej zasadniczej anomalii. Istotą tej anomalii jest występujący w masowej skali podział społeczny na rolników, którzy dany grunt faktycznie użytkuj ą i gospodarują na nim — nieraz od wielu lat, albo nawet od kilku pokoleń, z reguły w dobrej wierze, ale nie mogą z różnych względów wylegitymować się formalnym tytułem własności — oraz na takie osoby, które od dawna wyzbyły się, tych gruntów i utraciły z nimi wszelką więź, najczęściej w zamian za określony ekwiwalent pieniężny, lecz mimo to uchodzą nadal w świetle przepisów prawnych za ich prawowitych właścicieli, ze względu na niedopełnienie niektórych wymaganych prawem formalności.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#WładysławCabaj">Stan taki koliduje jak najwyraźniej z zasadniczą treścią naszej polityki rolnej, w myśl której ziemia powinna należeć do tych, którzy na niej pracują i potrafią ją wykorzystać w sposób właściwy dla wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#WładysławCabaj">Wprowadzenia w życie tej podstawowej zasady domagał się nie tylko aktyw społeczno-polityczny wsi, ale także występowały o to szerokie masy rolników. Postulat ten spełnia przedstawiony przez Rząd projekt ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#WładysławCabaj">Projekt tej ustawy zmierza do uznania, z mocy samego prawa, za właścicieli tych rolników, którzy od lat użytkują grunty, a nie mają uregulowanego tytułu własności. W świetle przepisów projektowanej ustawy za właścicieli gospodarstw uznani zostaną rolnicy, którzy objęli te gospodarstwa po swych rodzicach lub innych krewnych bez dokonania formalności związanych z objęciem gospodarstw spadkowych. Na mocy tej ustawy zostaną także uznani za właścicieli rolnicy, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli gospodarstwa w posiadanie na podstawie nieformalnej umowy kupna — sprzedaży, zamiany, darowizny, dożywocia lub innej umowy o przeniesienie własności lub zniesienie współwłasności.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#WładysławCabaj">Projekt rządowy ustawy przewiduje, że tytuł własności do ziemi otrzymują również samoistni posiadacze, którzy nie będą w stanie udowodnić, na jakiej podstawie władają gruntami. Jednak w tym wypadku wymaga się, aby tacy posiadacze użytkowali grunty nieprzerwanie od lat pięciu przed wejściem w życie ustawy. Rozpatrując ten przepis Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości uznały, że zasada ta powinna się odnosić tylko do rolników, którzy uzyskali posiadanie w dobrej wierze. Natomiast jeżeli rolnicy uzyskali posiadanie nieruchomości w złej wierze — to nabycie własności powinno nastąpić tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez 10 lat. Wychodzi się w tym przypadku z założenia, że 5-letni okres jest zbyt krótki dla dochodzenia praw do nieruchomości objętej w posiadanie przez inną osobę w złej wierze.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#WładysławCabaj">Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości proponują również, aby w projekcie rządowym ustawy zmieniony został zakres prawnego uregulowania nabycia gruntów dzierżawionych, a mianowicie w ten sposób, że: nieruchomości, na których właściciele nie gospodarują osobiście lub przy pomocy członków rodziny od lat 5 do dnia wejścia w życie ustawy z powodu stałego zatrudnienia w innych zawodach niż praca w indywidualnym gospodarstwie rolnym albo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, mogą być przekazane na własność dotychczasowych posiadaczy zależnych, tj. dzierżawców lub władających z innego tytułu, albo przejęte przez państwo. W ten sposób podstawowe warunki, w których właściciel może być pozbawiony prawa do gruntów, jak też i zasady nabycia tych gruntów przez dzierżawców, zostaną określone w samej ustawie, a nie w rozporządzeniu wykonawczym. Proponuje się natomiast, aby w rozporządzeniu Rady Ministrów określone zostały wypadki, w których nieruchomości nie będą podlegały przekazaniu albo przejęciu oraz warunki nabycia nieruchomości przez posiadaczy zależnych. W rozporządzeniu tym zostaną zatem określone przypadki, w których ze względów społecznych lub zasługujących na szczególne potraktowanie właściciele, o których mowa wyżej, nie utracą prawa własności nieruchomości, a także określone zostaną bliższe zasady nabycia gruntów przez dzierżawców.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#WładysławCabaj">Z przedstawionych propozycji w zakresie nabywania gruntów dzierżawionych wynika wyraźnie, że spod działania przepisów ustawy wyłączone będą grunty dzierżawione między rolnikami, bowiem takie dzierżawy w naszych warunkach są uzasadnione zarówno względami gospodarczymi, jak i społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#WładysławCabaj">Proponujemy również, aby oprócz nieruchomości państwowych i obywateli państw obcych, przepisy ustawy nie miały zastosowania do nieruchomości związków wyznaniowych. Chodzi tu głównie o grunty poręczone przez państwo proboszczom.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#WładysławCabaj">W projekcie ustawy przewiduje się spłatę należności z tytułu nie uiszczonej ceny nabycia nieruchomości na rzecz poprzednich właścicieli wtedy, gdy osoby te są niezdolne do pracy, małoletnie, uczęszczają do szkół bądź pracują na roli w gospodarstwie indywidualnym lub spółdzielczym. Komisje proponują, aby w ustawie określono, że ta zasada ma również odpowiednie zastosowanie w wypadkach przekazania nieruchomości na własność dotychczasowym posiadaczom zależnym lub przejęcia gruntów przez państwo. Wychodzi się tu z założenia, że także w tych przypadkach należy zahamować odpływ środków pieniężnych z rolnictwa na rzecz osób, które odeszły z gospodarstw i utrzymują się z pracy w innych zawodach.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#WładysławCabaj">Rządowy projekt powierza wykonanie ustawy organom rolnym prezydiów powiatowych rad narodowych. Założenie to jest słuszne. Organy te posiadają dobrą znajomość terenu i dysponują odpowiednimi materiałami, co powinno zapewnić sprawne i szybkie uregulowanie stanu prawnego gospodarstw rolnych. Mając jednak na względzie potrzebę zapewnienia organom rolnym pomocy w załatwianiu skomplikowanych spraw własnościowych, a także prawidłowego ich rozstrzygnięcia pod względem społecznym, proponujemy, aby w sprawach zawiłych lub spornych wydział rolnictwa i leśnictwa prezydium powiatowej rady narodowej mógł przekazać sprawę do rozpatrzenia powiatowej komisji do spraw uwłaszczenia.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#WładysławCabaj">Proponujemy także, aby odwołanie od decyzji wydziału rolnictwa i leśnictwa prezydium powiatowej rady narodowej, jak również odwołania od decyzji powiatowej komisji do spraw uwłaszczenia, rozpatrywane były w szerszym zespole, na posiedzeniu powołanej w tym celu wojewódzkiej komisji do spraw uwłaszczenia.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#WładysławCabaj">Powołując w ustawie komisje do spraw uwłaszczenia, proponuje się, aby organizację, skład, zasady i tryb postępowania tych komisji określiła Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#WładysławCabaj">Oprócz przedstawionych wyżej propozycji poprawek natury merytorycznej do projektu rządowego ustawy, Komisje: Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości zgłosiły szereg poprawek o charakterze legislacyjnym, uściślających niektóre przepisy projektowanej ustawy, co powinno się przyczynić do lepszego ich zrozumienia i uniknięcia niejasności w toku realizacji ustawy w praktyce. Tak np. proponuje się bliżej określić, jaki obszar gruntów może być przedmiotem nabycia na podstawie omawianej ustawy oraz w jakich przypadkach znajdujące się w nieformalnym władaniu grunty, ze względu na przekroczenie maksymalnej normy obszarowej, przewidzianej w ustawię — podlegają przejęciu na własność państwa. Przepisowi temu proponuje się nadać następujące brzmienie: „Przedmiotem nabycia na podstawie niniejszej ustawy może być tylko obszar nieruchomości, który wraz z obszarem nieruchomości rolnej, stanowiącej dotychczas własność rolnika lub jego małżonka, albo odpowiadającym ich udziałom we współwłasności, nie przekracza górnej granicy obszaru nieruchomości, nie podlegającej przejęciu przez państwo na cele reformy rolnej. Nadwyżka ponad ten obszar podlega przejęciu na własność państwa bez odszkodowania, w stanie wolnym od obciążeń, z wyjątkiem służebności gruntowych, które mogą być utrzymane w mocy”. Proponuje się również bliżej określić, w odniesieniu do jakich nieruchomości sądy mają zawieszać postępowanie, a mianowicie, że powinno to dotyczyć tylko nieruchomości podlegających przepisom omawianej ustawy. Ponadto proponujemy wprowadzenie do ustawy przepisu, że w stosunku do rolników, którzy nabyli własność nieruchomości na podstawie tej ustawy, postępowanie egzekucyjne, wszczęte na mocy sądowego wyroku, podlega umorzeniu.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Kończąc, wnoszę w imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (druk sejmowy nr 82) wraz z poprawkami zgłoszonymi w sprawozdaniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości (druk sejmowy nr 104) oraz zgłaszam dodatkową poprawkę: w druku nr 104 na str. 6 w proponowanym art. 20 po wyrazie „skład” stawia się przecinek i dodaje wyraz „zasady”.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#WładysławCabaj">Przedstawiając propozycje poprawek do rządowego projektu ustawy, Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości uznały, że uchwalenie tej ustawy w proponowanym brzmieniu przyczyni się do dalszego rozwoju produkcji rolnej. Ustawa ta nie tylko wpłynie na uporządkowanie stanu prawnego władania ziemią, lecz przede wszystkim stworzy dla wielu gospodarstw rolnych niezbędne do wzrostu produkcji rolnej warunki stabilizacji.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">1) ustawy zmieniającej ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych (druki nr 83 i 105),</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">2) ustawy zmieniającej ustawę Kodeks cywilny (druki nr 84 i 106).</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wasilkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JanWasilkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o rządowych projektach dwóch ustaw, a mianowicie projektu ustawy zmieniającej ustawę z dnia 24 stycznia 1968 roku o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych oraz projektu ustawy zmieniającej ustawę Kodeks cywilny.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JanWasilkowski">Pierwszy z wymienionych projektów zmierza do zmiany art. 3 ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych. Zmiana dotyczy kręgu nabywców nieruchomości będących przedmiotem przymusowego wykupu. Podczas gdy według obecnego brzmienia tego artykułu nabywcą może być tylko rolnik będący właścicielem lub samoistnym posiadaczem gospodarstwa rolnego w danej lub sąsiedniej wsi, osiedlu lub mieście, to według projektu nabywcą z licytacji może być każdy rolnik, który ma odpowiednie kwalifikacje i daje gwarancje, że będzie należycie gospodarował na nabytym gruncie.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#JanWasilkowski">Obie Komisje, którym Wysoki Sejm przekazał rozpatrzenie projektu, nie mają żadnych zastrzeżeń przeciwko tej zmianie omawianego przepisu. Jedyną poprawką, którą proponują, jest zastąpienie w jego ust. 1 wyrazu „który” wyrazem „jeżeli”. Poprawka ta ma charakter wyłącznie redakcyjny.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#JanWasilkowski">Drugi z przedstawionych przez połączone Komisje projektów zmierza do nowelizacji szeregu przepisów Kodeksu cywilnego, które dotyczą gospodarstw i nieruchomości rolnych będących własnością indywidualną w rozumieniu art. 12 Konstytucji PRL. Przepisy te dotyczą: po pierwsze — przeniesienia własności nieruchomości rolnych, po drugie — zniesienia współwłasności takich nieruchomości oraz po trzecie — szczególnych przepisów o dziedziczeniu gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#JanWasilkowski">Szczególne zasady, obowiązujące obecnie w wymienionych dziedzinach, zostały wprowadzone przez ustawę z dnia 29 czerwca 1963 roku o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych. Następnie przepisy te — z niewielkimi zmianami — zostały wcielone do Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#JanWasilkowski">Warto przypomnieć, że kwestia włączenia omawianych przepisów do kodeksu nasuwała zastrzeżenia. Zastrzeżenia wynikały głównie stąd, że według ogólnych założeń kodeksu jego zakres ograniczał się w zasadzie do norm prawnych relatywnie trwałych, a więc do sankcjonowania rozwiązań już wypróbowanych w praktyce. Natomiast przepisy ustawy z 1963 roku o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych nie przeszły jeszcze w czasie uchwalania kodeksu przez próbę życia. Wyrażono obawę, że włączenie tych przepisów do kodeksu może pociągać za sobą konieczność jego częstej nowelizacji, co z punktu widzenia prawidłowej metody legislacyjnej nie byłoby pożądane. Przeważył jednak wzgląd na to, że inkorporacja omawianych przepisów do tak podstawowej ustawy, jaką jest Kodeks cywilny, podniesie ich społeczną rangę, a w konsekwencji ułatwi w pewnym stopniu ich realizację w praktyce. Rozpatrywany dziś przez Wysoki Sejm projekt noweli do Kodeksu cywilnego zdaje się świadczyć o tym, że nadzieje, o których mówiłem, okazały się zawodne.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#JanWasilkowski">Należałoby w niedalekiej przyszłości rozważyć, czy szczególne przepisy dotyczące nieruchomości rolnych i gospodarstw rolnych nie powinny być w ogóle z Kodeksu cywilnego usunięte i przeniesione do osobnego zbioru ustaw rolnych. Wydaje się, że rozproszenie przepisów prawa rolnego między Kodeks cywilny i szereg ustaw szczególnych nie sprzyja prawidłowej wykładni tych przepisów. Co ważniejsze — utrudnia ono dostosowanie norm prawa rolnego do zmieniających się szybko stosunków ekonomicznych, które powinny znajdować odpowiedni wyraz w obowiązującym ustawodawstwie. Nie trzeba zaś dowodzić, że częste nowelizacje Kodeksu cywilnego są niepożądane jako sprzeczne z powszechnym i słusznym dążeniem do przejrzystości i należytej systematyzacji ustawodawstwa.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#JanWasilkowski">Głównym zadaniem ustawy z 1963 r. o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych oraz opartych na niej przepisów Kodeksu cywilnego było osiągnięcie następujących celów ogólnych:</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#JanWasilkowski">— po pierwsze — realizacji zasady, by właścicielami nieruchomości rolnych, stanowiących własność indywidualną byli ci, którzy na tych nieruchomościach rzeczywiście pracują i którzy mają po temu należyte kwalifikacje;</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#JanWasilkowski">— po drugie — ażeby struktura indywidualnych gospodarstw rolnych odpowiadała — oczywiście w miarę możliwości — wymaganiom racjonalnej polityki rolnej;</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#JanWasilkowski">— po trzecie — ażeby — również w miarę możliwości — ograniczyć odpływ ze wsi środków finansowych na spłaty spadkowe oraz na spłaty z tytułu zniesienia współwłasności nieruchomości rolnych.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#JanWasilkowski">Celów tych nie będę omawiał, są one bowiem powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#JanWasilkowski">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości przeprowadziła w toku czwartej i piątej kadencji Sejmu badania nad praktyczną realizacją przepisów, o których mowa. Powołane w tym celu zespoły robocze koncentrowały uwagę głównie na zagadnieniu, czy i w jakim zakresie są omijane przepisy dotyczące takich kwestii, jak przestrzeganie norm obszarowych, zachowanie prawem przepisanej formy umów o przeniesienie własności, dokonywanie działów spadkowych, przechodzenie tą lub inną drogą gospodarstw rolnych we władanie osób nie uprawnionych do dziedziczenia tych gospodarstw z braku kwalifikacji zawodowych lub z innych względów.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#JanWasilkowski">Zespoły robocze stwierdziły zarówno w roku 1966, jak i w roku 1970, że omawiane przepisy przyczyniły się w pewnym stopniu do zahamowania procesów rozdrabniania gospodarstw, że natomiast nie osiągnęły w dostatecznym stopniu innych postawionych przez ustawodawcę celów. Praktyka wykazała, że wprowadzone w roku 1963 i przejęte przez Kodeks cywilny zasady regulowały obrót nieruchomościami rolnymi w sposób zbyt sztywny i zbyt szablonowy, a w niektórych kwestiach z dziedziny prawa spadkowego zostały ujęte przez ustawodawcę w sposób zbyt rygorystyczny, a nade wszystko zbyt skomplikowany. Wynik jest ten, że mimo wysiłku skierowanego na przestrzeganie ograniczeń ustawowych obrót nieruchomościami rolnymi odbywał się często i odbywa nadal bez zachowania prawem przepisanej formy, a więc bez kontroli ze strony państwa. Dokładnych danych liczbowych zespoły nie mogły ustalić, gdyż z natury rzeczy obrót nieformalny nie podlega rejestracji. Pewne światło na rozmiary tego obrotu rzucają jednak dane dotyczące sprzedaży i darowizn między obywatelami. Podczas gdy w roku 1963 zawarto w formie notarialnej (w okrągłych liczbach) około 60 tys. umów sprzedaży i około 33 tys. darowizn, to w roku 1970 było tylko około 29 tys. umów sprzedaży i zaledwie 14 tys. umów darowizny. Ten spadek liczby umów, o których mowa, jest tak znaczny, że nasuwa się przypuszczenie — iż wprowadzone w roku 1963 rygory dotyczące przeniesienia własności nieruchomości rolnych przyczyniły się raczej do zwiększenia liczby umów nieformalnych, a nie do ich ograniczenia.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#JanWasilkowski">Jak stwierdzają na podstawie badań terenowych oba zespoły robocze, wyłonione przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości, ustawa z 1963 roku i oparte na niej przepisy kodeksu wywołały wiele krytycznych uwag ze strony rolników i wiele kontrowersji między aktywem terenowym. Wydaje się, że jedną z istotnych przyczyn krytycznego stosunku do omawianych przepisów jest wadliwy sposób legislacyjnego ujęcia ich słusznych założeń społeczno-ekonomicznych. To legislacyjne ujęcie cechuje zawiłość sformułowań i nadmierna szczegółowość, a nade wszystko brak elastyczności — tak koniecznej ze względu na szybkie przeobrażenia stosunków w naszym rolnictwie. Wynika stąd potrzeba pilnych zmian w przepisach dotyczących omawianej materii.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#JanWasilkowski">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt nowelizacji niektórych przepisów Kodeksu cywilnego nie narusza założeń, na których te przepisy zostały oparte. Myślą przewodnią proponowanych zmian jest zmniejszenie ilości ograniczeń przez pominięcie tych, których użyteczność nie została potwierdzona w praktyce, oraz pewne złagodzenie szeregu tych, które mają pozostać w mocy. Wspomnę przykładowo, że jest proponowane usunięcie zasady, według której zbycie udziału we współwłasności gruntu rolnego jest dopuszczalne tylko między współwłaścicielami. Bardzo krytykowany przepis artykułu 1085 kodeksu stanowi, że spadkobierca, który otrzymał w spadku gospodarstwo rolne, nie może przez 5 lat tym gospodarstwem rozporządzać, został złagodzony w ten sposób, że w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, odpowiedni organ wskazany przez Radę Ministrów będzie mógł udzielić zezwolenia na zbycie gospodarstwa przed upływem tego terminu. Chodzi tu np. o kalectwo, które nastąpiło wkrótce po objęciu gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#JanWasilkowski">Tendencje noweli do pewnej liberalizacji (w najlepszym tego słowa znaczeniu) znalazcy przede wszystkim wyraz w następujących przepisach.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#JanWasilkowski">W dziedzinie obrotu nieruchomościami rolnymi projekt znosi tzw. minimalną normę obszarową, która dotychczas uniemożliwia wielu rolnikom upełnorolnienie przez stopniowe dokupywanie ziemi. Istotne znaczenie ma także wspomniane uchylenie zakazu zbycia udziału we współwłasności osobom nie należącym do kręgu współwłaścicieli.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#JanWasilkowski">W dziedzinie prawa spadkowego wysuwa się na plan pierwszy stosunkowo znaczne rozszerzenie kręgu spadkobierców powołanych przez ustawę do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. To rozszerzenie nastąpi dzięki usunięciu wymagania wyrażonego w niektórych przepisach, żeby spadkobierca udowodnił, iż bezpośrednio przed otwarciem spadku pracował w gospodarstwie spadkowym nieprzerwanie co najmniej od roku. W noweli taki termin nie jest przewidziany. Kwestia podlega więc ocenie. Krąg spadkobierców rozszerza się także dzięki zaliczeniu dzieci rodzeństwa spadkodawcy do kręgu spadkobierców ustawowych gospodarstwa rolnego (dalsi zstępni rodzeństwa pozostają jednak nadal wyłączeni).</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#JanWasilkowski">Rozpatrywany projekt nowelizacji kodeksu spotkał się z dużym uznaniem połączonych Komisji Rolnictwa i Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Jednakże komisje uważały za konieczne wprowadzenie do projektu szeregu poprawek. Zwrócę uwagę tylko na następujące, pomijając wszystkie drugorzędne i wszystkie redakcyjne.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#JanWasilkowski">Jak już zaznaczyłem, projekt rezygnuje z minimalnej normy obszarowej. Akceptując w pełni to stanowisko projektu, połączone komisje wnoszą o uzupełnienie art. 163 normą, wg której zbycie części nieruchomości rolnej ma być dopuszczalne także wtedy, gdy pozostała część nieruchomości ulegającej w ten sposób podziałowi, zostaje ograniczona do siedliska i działki przydomowej.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#JanWasilkowski">Akceptując uchylenie normy, wg której zbycie udziału we współwłasności nieruchomości rolnej jest dopuszczalne tylko między współwłaścicielami, połączone komisje wnoszą, żeby w razie sprzedaży udziału we współwłasności osobie trzeciej, przysługiwało pozostałym współwłaścicielom ustawowe prawo pierwokupu, jeżeli pracują na gruncie stanowiącym przedmiot współwłasności. Zdaniem komisji właśnie tacy współwłaściciele mają najlepszą rekomendację do tego, żeby wykonać prawo pierwokupu w odniesieniu do sprzedawanego udziału.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#JanWasilkowski">Komisje przyjęły z uznaniem wniosek zawarty w projekcie rządowym o skreślenie art. 178, który postanawia, że nie można nabyć przez zasiedzenie części nieruchomości rolnej, jeżeli wg przepisów o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych zbycie tej części nie byłoby dopuszczalne. Proponowane uchylenie tego przepisu wydaje się uzasadnione, ponieważ jego realizacja w praktyce jest niezwykle trudna, a znaczenie bardzo niewielkie.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#JanWasilkowski">Natomiast wątpliwości wywołuje proponowane w 'projekcie uchylenie związanych z art. 178 kodeksu artykułów XLIV, LIX i LXI przepisów wprowadzających Kodeks cywilny. Ministerstwo Sprawiedliwości kwestionuje skreślenie tych przepisów, wywodząc w sposób przekonywający, że należy te przepisy pozostawić, ponieważ może to być użyteczne dla praktyki sądowej. Proponuję ponadto skreślenie art. 2 projektu noweli oraz w konsekwencji skreślenie w art. 3 § 2 projektu wyrazów: „lub z przepisami wprowadzającymi Kodeks cywilny”.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#JanWasilkowski">Chciałbym na zakończenie zaznaczyć, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt był rozważany przez połączone Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości przy aktywnym udziale zaproszonych rzeczoznawców — pracowników naukowych uniwersytetów i Instytutu Nauk Prawnych PAN. Obfite materiały do dyskusji zostały nadesłane przez wojewódzkie zespoły poselskie. Część z tych materiałów przekracza stosunkowo wąski zakres projektu. Będą one jednak niewątpliwie pomocne w dalszych pracach nad udoskonaleniem naszego ustawodawstwa rolnego. Połączone Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości wnoszą, ażeby Wysoki Sejm uchwalić raczył oba przedstawione projekty z poprawkami proponowanymi przez te komisje oraz zgłoszoną przeze mnie poprawką.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">1) o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych (druki nr 91 i 100);</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#Marszałek">2) o podatku gruntowym (druki nr 93 i 102).</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Furgał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławFurgał">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowe projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#StanisławFurgał">— o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych,</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#StanisławFurgał">— o podatku gruntowym.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#StanisławFurgał">Projekty tych ustaw są konsekwencją realizacji przez Rząd uchwał VII i VIII Plenum KC PZPR oraz decyzji Biura Politycznego KC partii i NK Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego z kwietnia bieżącego roku o likwidacji obowiązkowych dostaw wraz z koniecznością przeprowadzenia niezbędnych korekt w dotychczasowym systemie obciążeń finansowych gospodarstw chłopskich z tytułu podatku gruntowego.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#StanisławFurgał">Projektowana reforma obciążeń finansowych gospodarstw chłopskich, zawarta w przedłożonych Wysokiej Izbie projektach ustaw zakłada:</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#StanisławFurgał">Po pierwsze — utrzymanie w nieco mniejszym wymiarze Funduszu Rozwoju Rolnictwa jako źródła zespołowej akumulacji w rolnictwie i włączenie go — po zniesieniu dostaw obowiązkowych — do podatku gruntowego;</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#StanisławFurgał">Po drugie — zniesienie progresji w świadczeniach przeznaczonych na Fundusz Rozwoju Rolnictwa i złagodzenie progresji w obowiązującym obecnie podatku gruntowym dla gospodarstw średnich i większych na ziemiach centralnych, a także dla tych rolników, którzy gospodarują na glebach słabych;</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#StanisławFurgał">Po trzecie — zmniejszenie dotychczasowej rozpiętości norm przeciętnego przychodu szacunkowego z jednego ha według stref ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#StanisławFurgał">Po czwarte — wprowadzenie na terenach określonych przez wojewódzkie rady narodowe ulg podatkowych, których celem jest stworzenie lepszych warunków zagospodarowania każdego skrawka ziemi, co rzecz oczywista, leży w interesie całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#StanisławFurgał">W istocie rzeczy, przedstawione kierunki reformy zmierzają do złagodzenia ujemnych skutków działania progresji i obniżenia przede wszystkim poziomu obciążenia gospodarstw posiadających gleby słabe i usunięcia w ten sposób hamulców stwarzających rolnikom niemałe trudności i kłopoty na drodze do bardziej intensywnych i skutecznych metod racjonalnego gospodarowania i wykorzystania rezerw produkcyjnych, umożliwiających stały wzrost produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#StanisławFurgał">Przedłożony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych likwiduje uciążliwe instrumenty administracyjnego kierowania produkcją rolną i oznacza przejście na ekonomiczne kształtowanie tendencji rozwojowych naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#StanisławFurgał">Rozwój produkcji towarowej rolnictwa spowodował, że aktualnie system aprowizacyjny ludności naszego kraju w niewielkim tylko stopniu zależy od obowiązkowych dostaw produktów rolnych. Utrzymanie tego systemu wymagało jednak ogromnego aparatu administracyjnego w sferze obrotu rolnego i prowadziło do marnotrawstwa czasu ludzkiego i — co należy szczególnie podkreślić — hamowało niejednokrotnie inicjatywę produkcyjną rolników.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#StanisławFurgał">Szczególnie niekorzystna sytuacja w tej dziedzinie występowała w tych gospodarstwach i rejonach kraju, w których naturalne warunki przyrodnicze i ekonomiczne dyktowały inny, bardziej racjonalny profil produkcji niż narzucony sztywnymi normami obowiązkowych dostaw. W tej sytuacji nie wykorzystano w pełni siły roboczej, ukierunkowano produkcję rolną pod „obowiązkowe dostawy”, rezygnowano z inwestowania w najbardziej efektywne i racjonalne kierunki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#StanisławFurgał">System obowiązkowych dostaw stał się również bardzo poważnym hamulcem w obniżaniu kosztów produkcji w przemyśle spożywczym. Uniemożliwiał on ekonomiczne rozmieszczenie baz surowcowych wobec zakładów przetwórczych, wpływał na przedłużenie odległości dostaw surowca do przetwórni, a w konsekwencji na wzrost kosztów produkcji i pogorszenie jakości produktów finalnych.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#StanisławFurgał">W czasie spotkań i dyskusji z rolnikami analizowaliśmy niejednokrotnie przyczyny postępującego procesu rozdrabniania gospodarstw rolnych, ich ekonomicznego podupadania czy wreszcie porzucania części ziemi. Podejmowane jednakże w ostatnich latach decyzje i przedsięwzięcia zmierzające do zahamowania negatywnych procesów okazały się z tych właśnie względów mało skuteczne, nie spełniające wiązanych z nimi oczekiwań.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#StanisławFurgał">Podkreślić również należy społeczne i polityczne znaczenie zniesienia obowiązkowych dostaw. Z analizy skarg, zażaleń i postulatów zgłaszanych w ostatnich latach przez rolników wynika, że przeważająca część zadrażnień między rolnikami a terenowymi organami władzy ludowej, powstawała na tle wymiarów i realizacji obowiązkowych dostaw.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#StanisławFurgał">Zniesienie obowiązkowych dostaw usunie więc źródła tych zadrażnień i odpowiadać będzie obopólnym interesom państwa i rolników.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#StanisławFurgał">Dlatego też zapowiedź likwidacji obowiązkowych dostaw wraz z reformą podatku gruntowego przyjęta została przez szerokie rzesze rolników z dużym zainteresowaniem. Na wielu zebraniach i spotkaniach z rolnikami, zwłaszcza obecnie, gdy toczy się partyjna i ogólnonarodowa dyskusja nad wytycznymi na VI Zjazd partii, dawano wyraz poparcia dla tej doniosłej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#StanisławFurgał">Zgodnie z projektem ustawy rolnicy, którzy nie wywiążą się w określonych terminach ze swych obowiązków wobec państwa zarówno ze zbiorów bieżącego roku, jak i mających zaległości za lata ubiegłe, będą uiszczać należności w równoważniku pieniężnym.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#StanisławFurgał">W dyskusji nad tym zagadnieniem, sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego uznała za celowe, aby ściągane zaległości, ciążące na gospodarstwach rolnych w formie równoważnika pieniężnego i określone jako udział w budżetach gromadzkich (miejskich, osiedlowych) rad narodowych, przeznaczone były w pewnej części także na Fundusz Rozwoju Rolnictwa i fundusz gromadzki, co mieć będzie istotne znaczenie dla rozwoju gospodarki rolnej w gromadach. W tej kwestii wniesiona została odpowiednia poprawka do projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#StanisławFurgał">Generalnie stwierdzić można, że zniesienie obowiązkowych dostaw, przy równoczesnym utrzymaniu Funduszu Rozwoju Rolnictwa jako źródła zespołowej akumulacji w rolnictwie, odpowiada w pełni podstawowym zasadom polityki rolnej naszego państwa, zmierzającej do maksymalnego wzrostu produkcji rolnej, przy jednoczesnym rozwoju socjalistycznych elementów w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#StanisławFurgał">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o podatku gruntowym przewidujący bezpośrednie świadczenia pieniężne rolników na Fundusz Rozwoju Rolnictwa — usuwa jednocześnie wady dotychczasowego systemu obciążeń, wyraźnie hamującego w aktualnych warunkach intensyfikację i specjalizację produkcji oraz pełne wykorzystanie przyrodniczo-ekonomicznych możliwości produkcyjnych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#StanisławFurgał">W wyniku działania progresji obciążeń w obydwóch systemach, tj. w podatku gruntowym i obowiązujących dostawach, występował proces ekonomicznego podupadania pewnej części gospodarstw średnich i większych — zwłaszcza gospodarujących na gruntach słabych — rozdrabniania gospodarstw i nie włączania do produkcji gruntów niedostatecznie zagospodarowanych, względnie znajdujących się w posiadaniu Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#StanisławFurgał">Projekt ustawy przewiduje obniżenie globalnej kwoty świadczeń na Fundusz Rozwoju Rolnictwa — co należy szczególnie podkreślić — nastąpi zniesienie progresji obowiązującej przy dostawach obowiązkowych, przy równoczesnym przyjęciu zasady zmniejszenia nieuzasadnionych dzisiejszym stanem gospodarki rolnej różnic w obciążeniach występujących w poszczególnych regionach kraju. Obniżenie obciążeń z tego tytułu na 1 ha użytków rolnych z 390 zł do przeciętnie około 280 zł, wpłynie bez wątpienia na przyspieszenie dynamiki rozwoju produkcji rolnej, wzrost tempa inwestowania w działalność produkcyjną i uruchomienie rezerw produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#StanisławFurgał">Projekt ustawy przewiduje również obniżenie progresji w pozostałej części podatku gruntowego, zwłaszcza dla gospodarstw średnich i większych na ziemiach centralnych i wschodnich, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw na słabych gruntach.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#StanisławFurgał">Projekt ustawy przewiduje jednocześnie podwyżkę podatku dla gospodarstw drobnych, podwyżkę nieznaczną, bo wynoszącą przeciętnie około 60 zł na 1 ha. Większość z tych gospodarstw bądź nie była obciążona dotychczas dostawami obowiązkowymi, bądź świadczyła tylko obowiązkowe dostawy zwierząt rzeźnych. Natomiast obciążenie tych gospodarstw podatkiem gruntowym było najniższe w stosunku do przychodów z produkcji rolnej na 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#StanisławFurgał">Gospodarstwa, które nie podlegały obowiązkowym dostawom, nadal nie będą świadczyć na Fundusz Rozwoju Rolnictwa, chociaż niejednokrotnie korzystały i będą korzystać z usług i urządzeń finansowych w FRR. Poważna część rodzin tych gospodarstw, dotychczas nie ubezpieczona, objęta zostanie powszechnym ubezpieczeniem leczniczym, co zmniejszy ich dotychczasowe wydatki na leczenie.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#StanisławFurgał">Stwarzając bodźce materialnego zainteresowania intensywniejszym wykorzystaniem wszystkich użytków rolnych, a w szczególności dla rolników przejmujących w zagospodarowanie ziemię w drodze kupna lub dzierżawy, przewiduje się utrzymanie i pogłębienie stosowanych dotychczas ulg w obciążeniach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#StanisławFurgał">Odpowiada to w pełni naszej polityce racjonalnego zagospodarowania każdego hektara użytków rolnych i stwarza odpowiednią zachętę do przejmowania ziemi w zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#StanisławFurgał">Przewidziany w projekcie ustawy, jak i w przepisach wykonawczych, szeroki system ulg podatkowych, jak np. dla podatników mających na utrzymaniu więcej niż czworo dzieci, a gdy podatnikiem jest kobieta — więcej niż dwoje dzieci, a także dla członków rodziny żołnierza odbywającego zasadniczą służbę wojskową lub dla podatników, którzy dotknięci zostali skutkami klęsk żywiołowych i innych nadzwyczajnych okoliczności — ma swoją głęboką wymowę społeczną i odpowiada generalnym założeniom polityki społecznej naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#StanisławFurgał">Ulgi w podatku obliczanym przy zastosowaniu stawek procentowych stosowane będą dla grup rolników, którzy podejmą działalność zespołową w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej oraz dla innych zespołów kooperacyjnych związanych z produkcją rolną.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#StanisławFurgał">W toku rozpatrywania przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego projektu ustawy o podatku gruntowym zostały zgłoszone zastrzeżenia dotyczące prawidłowości zróżnicowania wskaźników przeliczeniowych poszczególnych klas gruntów ornych na hektary przeliczeniowe. Rozpatrzono także wnioski niektórych WZP i WRN dotyczące wskaźników przeliczeniowych dla gruntów V i VI klasy.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#StanisławFurgał">Po szerokiej dyskusji komisja uznała za stosowne pozostawienie bez zmian wskaźników przeliczeniowych dla gruntów V i VI klasy z uwagi na to, że od 1972 roku zamierza się upowszechnić i pogłębić dotychczas stosowane obniżki w podatku gruntowym wymierzanym od przychodowości szacunkowej dla gospodarstw położonych na słabych gruntach oraz wprowadzić ulgi w podatku wymierzanym według stawek kwotowych z jednego ha użytków rolnych w wysokości i w zakresie stosowanym przy obowiązkowych dostawach zwierząt rzeźnych. Łączne zmniejszenie świadczeń rolników z tytułu zniesienia obowiązkowych dostaw i obniżenia podatku gruntowego wyniesie 2 100 mln zł, już po włączeniu do tego podatku 500 mln zł jako części kosztów, które poniosą gospodarstwa chłopskie w związku z objęciem ubezpieczeniem leczniczym ludności rolniczej. Obniżenie świadczeń wpłynie na zwiększenie dochodów wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#StanisławFurgał">Rolnicy niewątpliwie przeznaczą te środki pieniężne w poważnej mierze na zwiększenie nakładów produkcyjnych, co stworzy warunki do przyspieszenia tempa wzrostu produkcji rolnej. Pozwoli to z kolei na lepsze zaspokojenie potrzeb żywnościowych ludności całego kraju. Jest to głównym celem dokonywanej reformy obciążeń wsi, co podkreślone zostało we wstępie do ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#StanisławFurgał">Z reformy obciążeń finansowych gospodarki chłopskiej, biorąc pod uwagę dotychczasowy podatek gruntowy i obowiązkowe dostawy, skorzystają rolnicy wszystkich województw. Najwięcej jednak te, w których progresja była najostrzejsza, a mianowicie województwa: poznańskie, bydgoskie, gdańskie, białostockie i warszawskie, a także, na skutek przesunięcia do niższej skali podatkowej, województwo zielonogórskie.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#StanisławFurgał">Przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw w pełni odzwierciedlają wnioski wynikające z debaty sejmowej w dniu 28 kwietnia br. nad informacją Ministra Rolnictwa o przedsięwzięciach Rządu zmierzających do przyspieszenia wzrostu produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#StanisławFurgał">Wychodząc też naprzeciw opiniom i oczekiwaniom rolników, potwierdzonym jednoznacznym poparciem, a wyrażających się między innymi dużym ożywieniem w intensyfikacji produkcji rolniczej w ogóle, a zwierzęcej w szczególności, należy wyrazić przekonanie, że uchwalenie przez Wysoki Sejm proponowanych ustaw przyczyni się do bardziej dynamicznego wzrostu produkcji rolniczej i przyniesie oczekiwane rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#StanisławFurgał">Wysoki Sejmie! Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, po szczegółowej i wnikliwej analizie przedstawionych przez Rząd projektów ustaw, uważa, że są one niezbędne dla zapewnienia szybszego i bardziej dynamicznego wzrostu produkcji rolnej. Postanowiła więc przedłożyć je Wysokiej Izbie z pełną aprobatą i poparciem oraz z poprawkami zawartymi w tekstach sprawozdań doręczonych obywatelom posłom (druki sejmowe 100 i 102).</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#StanisławFurgał">W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemyślu Spożywczego, wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić, w brzmieniu przedłożonym przez Komisję, projekt ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych oraz projekt ustawy o podatku gruntowym.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin (druki nr 92 i 101).</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Walendowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#StanisławWalendowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin jest aktem o dużym znaczeniu społecznym i politycznym. Dotyczy bowiem uspołecznionego sektora rolnictwa, który z uwagi na charakter ustrojowy naszego państwa jest ważnym ogniwem w przeobrażaniu stosunków społeczno-gospodarczych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#StanisławWalendowski">Sprawy ubezpieczeń społecznych dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych regulujemy w klimacie odnowy po VII i VIII Plenum KC partii oraz po nowych decyzjach Biura Politycznego naszej partii i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawach rolnictwa. Jest to wyrazem wielkiej troski o ludzi pracy w tym sektorze rolnictwa, o ludzi, którzy swoją wieloletnią i wytrwałą pracą zbudowali już sporo i budują coraz mocniejsze fundamenty uspołecznionego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#StanisławWalendowski">Projektowana ustawa przewiduje objęcie członków RSP pełnym zakresem świadczeń z ubezpieczenia społecznego opartego na zasadach, z jakich korzystają pracownicy pozostałych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#StanisławWalendowski">Projekt ustawy wychodzi bowiem ze słusznego założenia, że rolnicze spółdzielnie produkcyjne — jeden z sektorów gospodarki uspołecznionej — powinny być traktowane nie tylko pod względem gospodarczym, ale także w dziedzinie podstawowych uprawnień socjalnych, równorzędnie z innymi jednostkami uspołecznionymi.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#StanisławWalendowski">Konieczność zmiany dotychczasowego stanu w zakresie ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych wynika również z następujących, podstawowych względów.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#StanisławWalendowski">Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodziny korzystają obecnie tylko z ograniczonej pomocy lekarskiej oraz, od roku 1962, z ubezpieczenia emerytalnego, przyznawanego w ograniczonym zakresie, obejmującego: renty starcze, renty inwalidzkie I i II grupy oraz renty rodzinne. Przyznawane renty z tego ubezpieczenia są bardzo niskie. Na przykład, renty starcze w spółdzielniach wyższego typu wynoszą: minimalna — 400 zł, maksymalna — 850 zł miesięcznie, a w spółdzielniach I typu odpowiednio od 280 do 600 zł miesięcznie. Aktualna wysokość średniej miesięcznej renty wypłacanej członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych wynosi 631 zł, przy czym 76,5% rent stanowią renty starcze.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#StanisławWalendowski">Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że obecnie obowiązujący system rentowy jest od dłuższego czasu przedmiotem krytyki spółdzielców, czemu dano wyraz podczas obrad V Zjazdu Delegatów Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#StanisławWalendowski">Dotyczy to w szczególności stosowania zasady polegającej na utracie nie tylko nabytej już renty, lecz także na konieczności zwrotu sum wypłaconych tytułem renty przez rencistę i jego spadkobierców w przypadku likwidacji spółdzielni bądź też w razie wycofania nawet części wniesionych do spółdzielni gruntów.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#StanisławWalendowski">Dotychczasowa ustawa o zabezpieczeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych wobec reformy systemu emerytalnego dla pracowników oraz wobec wprowadzenia o wiele wyższych rent dla rolników oddających ziemię państwu przestała odpowiadać aktualnym potrzebom, a wyżej przedstawiony zakres świadczeń, przy zasadzie, że jest on systemem zamkniętym, nie zaliczającym pracy w spółdzielni do zatrudnienia, jest na obecnym etapie jednym z czynników hamujących dalszy rozwój rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#StanisławWalendowski">Dotychczasowe warunki socjalne zniechęcały do wstępowania do spółdzielni produkcyjnych młode rodziny rolnicze, a również starszych chłopów posiadających ziemię.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#StanisławWalendowski">Zakres i poziom świadczeń nie sprzyjał także wiązaniu się ze spółdzielniami w charakterze członków specjalistów i fachowców. Ponad 22 lata minęły od czasu, kiedy powstały pierwsze rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Przechodziły one różne okresy w swym rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#StanisławWalendowski">Aktualnie działa w kraju prawie 1100 rolniczych spółdzielni produkcyjnych, które gospodarują na obszarze około 280 tys. ha gruntów, zgromadziły znaczny społeczny majątek niepodzielny, w dużej części wypracowany własnymi dochodami spółdzielców.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#StanisławWalendowski">Gospodarstwa spółdzielcze odgrywają dziś w niektórych rejonach kraju znaczną rolę w kształtowaniu społeczno-gospodarczych stosunków na wsi.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#StanisławWalendowski">Pomimo, iż rolnicze spółdzielnie produkcyjne są jednostkami gospodarki uspołecznionej i charakter pracy w nich nie różni się od charakteru pracy w innych jednostkach uspołecznionych, a zwłaszcza w państwowych gospodarstwach rolnych, członkowie tych spółdzielni oraz ich rodziny nie posiadają uprawnień do pełnego zakresu świadczeń socjalnych, jakie powszechnie przysługują pracownikom i ich rodzinom. Pracującym w spółdzielniach trudno jest dzisiaj pogodzić się z odrębnością i wąskim zakresem świadczeń socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#StanisławWalendowski">Obecnie na wsi i w ramach obsługi rolnictwa działa wiele jednostek gospodarki uspołecznionej, w których pracuje blisko 700 tys. pracowników — w większości wywodzących się ze wsi, objętych pełnym ubezpieczeniem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#StanisławWalendowski">Ponadto na wsi mieszka wielka rzesza chłopów-robotników, która pracuje w jednostkach uspołecznionych i tym samym posiada pełne prawa do ubezpieczeń społecznych. Szacuje się, że ponad 2,3 mln osób z rodzin rolników pracuje wyłącznie lub dodatkowo poza gospodarstwem rolnym.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#StanisławWalendowski">Ubezpieczenia społeczne stają się więc na wsi sprawą coraz bardziej powszechną. W przedkładanej Wysokiej Izbie ustawie proponuje się objęcie wszystkich spółdzielców, bez względu na typ, następującym zakresem świadczeń:</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#StanisławWalendowski">— pełnymi świadczeniami na wypadek choroby i macierzyństwa bez dotychczasowych ograniczeń w zakresie protezowania, ulgowego nabywania lekarstw i pieniężnych zasiłków chorobowych,</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#StanisławWalendowski">— zasiłkami rodzinnymi,</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#StanisławWalendowski">— świadczeniami na wypadek starości, inwalidztwa lub śmierci na zasadach powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#StanisławWalendowski">Opierając się na systemie i rozmiarze powszechnego ubezpieczenia społecznego dla pracowników i ich rodzin, ustawa zakłada jednak pewne odrębności, charakterystyczne dla rolnictwa i pracy w zespołowych gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#StanisławWalendowski">Uwzględniając specyfikę pracy w rolnictwie, proponuje się ustalenie dla spółdzielców nieco zmodyfikowanych warunków uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wśród tych warunków na czoło wybijają się sprawy:</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#StanisławWalendowski">1) umożliwienia zaliczania poprzedniej pracy w rolnictwie indywidualnym do okresów zatrudnienia wymaganych dla uzyskania emerytur i rent. Uznanie zaliczalności pracy rolnika w gospodarstwie indywidualnym do wysługi lat dla celów emerytalnych stwarzać będzie spółdzielniom realną szansę na powiększenie liczby członków — rolników z wkładami gruntowymi. Brak tej zasady był jednym z poważnych hamulców opóźniających rozwój spółdzielni;</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#StanisławWalendowski">2) ustalenia nieco niższej niż w ubezpieczeniu pracowniczym rocznej liczby dni pracy w spółdzielni, jako podstawy do zaliczania lat zatrudnienia oraz do świadczeń z tytułu zasiłku rodzinnego i zasiłku chorobowego. Jest to niezbędne z uwagi na to, że w niektórych spółdzielniach brak jest obecnie warunków i możliwości zapewnienia pełnego frontu pracy dla wszystkich członków równomiernie i przez cały rok.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#StanisławWalendowski">Wynika to przede wszystkim ze specyfiki produkcji rolnej, w której tylko produkcja zwierzęca może być prowadzona przez okres całego roku. Wpływa na to również wiele przyczyn zależnych od stopnia rozwoju gospodarczego, wielkości spółdzielni, stopnia intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#StanisławWalendowski">Zagadnienia dni pracy w spółdzielniach nie sprowadza się jednak wyłącznie do gospodarstw zespołowych.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#StanisławWalendowski">Większość członków spółdzielni prowadzi gospodarstwa przyzagrodowe w ramach i wielkościach określonych zasadami statutowymi. Działka przyzagrodowa, wraz z hodowlą przyzagrodową na niej, wymaga w roku od 80 do 120 dni pracy — zależnie od wielkości prowadzonej hodowli. Znaczna część produkcji zwierzęcej z działki jest produkcją towarową, sprzedawaną państwu za pośrednictwem spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#StanisławWalendowski">W zakresie emerytur i rent, ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, przewiduje przyznawanie dodatku za okres pracy w Polsce Ludowej. Wysokość tych dodatków przyjmuje również przedkładany projekt ustawy z tym, że dla 'spółdzielców zamiast dodatku z tytułu ponad 20 lat pracy w PRL przewiduje dodatek z tytułu ponad 10 lat pracy ii członkostwa w RSP. W ten sposób ustawa działać będzie na rzecz pogłębienia i utrwalenia związków członków ze spółdzielczym gospodarstwem rolnym.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#StanisławWalendowski">Wysoki Sejmie! W przeszłości, w latach 60-tych, trwał nieustannie proces zmian w stanie ilościowym spółdzielni produkcyjnych. W warunkach poszanowania w pełni zasad dobrowolności następował naturalny proces selekcji, w wyniku którego uległy likwidacji spółdzielnie fikcyjne, powstały natomiast spółdzielnie nowe, zdolne do rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#StanisławWalendowski">Prawdą jest jednak i to, że znaczna część RSP mających perspektywy rozwoju, uległa likwidacji — nie zapewniono im bowiem w porę wymaganej pomocy organizacyjnej i finansowej W minionym 5-leciu wygasać zaczęły tendencje do rozwiązywania RSP, a w niektórych województwach powstawały nowe RSP, w liczbie 95.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#StanisławWalendowski">Korzystne warunki rozwoju rolniczych spółdzielni produkcyjnych powstały po podjęciu w lutym 1961 roku przez Sejm ustawy o spółdzielniach i ich związkach. Ustawa ta zapoczątkowała niejako nowy etap w rozwoju istniejących RSP. Ustawa w swych głównych po stanowieniach gwarantowała dobrowolność, samorządność i dużą samodzielność w działalności RSP. W sumie zasady te stworzyły mocną podstawę i przesłankę do dalszego prawidłowego rozwoju rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#StanisławWalendowski">W istniejących RSP zachodziły z roku na rok korzystne przemiany gospodarcze i społeczne. Powierzchnia gruntów zespołowych wzrosła w latach 1961–1970 o 47 tys. ha, a przeciętny obszar gruntów przypadający na 1 rolniczą spółdzielnię produkcyjną wzrósł do 256,2 ha, przy czym w wyniku postępującego procesu koncentracji stale wzrasta liczba spółdzielni wielkich, obszarowo sięgających ponad 1000 ha.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#StanisławWalendowski">Powiększenie obszaru gospodarstw następowało głównie przez przejmowanie w zagospodarowanie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, przy czym towarzyszyło temu tworzenie gospodarstw filialnych, których obecnie jest 449. Rozszerzyło to znacznie sferę wpływów gospodarczych i społecznych spółdzielni na terenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#StanisławWalendowski">W parze z procesem koncentracji ziemi dokonywał się proces rekonstrukcji technicznej gospodarstw, którego nasilenie odczuwało się szczególnie w okresie ostatniej pięciolatki. W okresie tym, w wyniku zasadniczego wzrostu nakładów inwestycyjnych, rolnicze spółdzielnie produkcyjne pobudowały: liczne budynki inwentarskie (399 obór), magazyny zbożowe, szopy i garaże, obiekty zaopatrzenia w wodę, obiekty szklarniowe i inne.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#StanisławWalendowski">Inwestycje budowlano-montażowe zrealizowano w większości systemem gospodarczym przez własne zakłady i brygady remontowo-budowlane, w oparciu o własne wytwórnie materiałów budowlanych, co przyczyniło się do ich przyspieszenia i potanienia.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#StanisławWalendowski">Poważnej poprawie uległo zaopatrzenie rolniczych spółdzielni produkcyjnym w podstawowe maszyny i narzędzia rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#StanisławWalendowski">Wartość środków trwałych w przeliczeniu na 1 ha wrosła z 13 835 zł w 1965 r. do 28 698 zł w 1970 roku. To podwojenie majątku trwałego było możliwe dzięki wysiłkowi spółdzielców oraz znacznej pomocy państwa. Nagromadzony własny i niepodzielny majątek trwały rolniczych spółdzielni produkcyjnych o wartości 3,2 mld zł oraz wspólny majątek obrotowy w wysokości ponad 1,4 mld zł — tworzą mocną, materialną bazę dalszego rozwoju rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Wyposażenie gospodarstw spółdzielczych w nowoczesne środki produkcji i związana z tym specjalizacja oraz koncentracja procesów wytwórczych, stały się podstawą do wzrostu globalnej i towarowej produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#StanisławWalendowski">Od kilku lat rolnicze spółdzielnie produkcyjne osiągają najwyższe w kraju plony zbóż, najwyższa jest w nich także produkcja towarowa.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#StanisławWalendowski">Rolnicze spółdzielnie produkcyjne, gospodarując na 1,2% ogólnej powierzchni użytków rolnych, uczestniczą w krajowym skupie zbóż w 2,3%, pokrywają ponad 3% zapotrzebowania na zboża nasienne, dostarczając ponad 1/3 krajowej produkcji drobiu rzeźnego i 10% bydła rzeźnego na eksport.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#StanisławWalendowski">Na podkreślenie zasługuje znaczny postęp osiągnięty w produkcji ogrodniczej i przetwórstwie owocowo-warzywnym.</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#StanisławWalendowski">Obok podstawowej produkcji rolniczej, znaczna liczba rolniczych spółdzielni produkcyjnych rozwija i prowadzi różne zakłady pomocnicze, produkcyjne i usługowe. Wartość produkcji pozarolniczej w 1970 roku stanowiła 14% ogólnej wartości produkcji towarowej. Na bazie produkcji pomocniczej dochodzi często do ścisłego współdziałania rolniczych spółdzielni produkcyjnych ze wsią indywidualną zatrudnienia poszukującej pracy młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#StanisławWalendowski">Do osiągnięć rolniczych spółdzielni produkcyjnych zaliczyć należy polepszenie stosunków i współpracy ze wsią indywidualną. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt przekazania przez chłopów w ponad 450 wsiach do dyspozycji rolniczych spółdzielni produkcyjnych Funduszu Rozwoju Rolnictwa w zamian za świadczone usługi mechanizacyjne. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne zaopatrują gospodarkę indywidualną w materiał siewny i hodowlany. Platformę współdziałania stanowią także wspólnie podejmowane czyny społeczne, działalność kulturalna i socjalna.</u>
          <u xml:id="u-11.42" who="#StanisławWalendowski">W dynamizowaniu wzrostu produkcji rolnej, przebudowie ustroju rolnego i w technicznej rekonstrukcji rolnictwa trwałe miejsce przypada rolniczym spółdzielniom produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-11.43" who="#StanisławWalendowski">Spółdzielnie produkcyjne są jedną z istotnych dróg przekształcenia gospodarki drobno-towarowej w nowoczesne, wielkotowarowe gospodarstwa rolne. Stąd wysiłek związków i całego ruchu spółdzielczego, rad narodowych i innych zainteresowanych instytucji zmierzać powinien przede wszystkim do przełamania trudności w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych słabych ekonomicznie i stworzenia im warunków niezbędnych do dalszego prawidłowego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.44" who="#StanisławWalendowski">Powinniśmy przyjąć w spółdzielniach bardziej zdecydowany program rozwoju produkcji zwierzęcej, z preferencją dla wzrostu pogłowia bydła i trzody chlewnej oraz wzrostu ich produkcyjności, przy równoczesnym nastawieniu na rozwój stad matecznych.</u>
          <u xml:id="u-11.45" who="#StanisławWalendowski">Upowszechniać będziemy system hodowli trzody w kooperacji z gospodarstwami przyzagrodowymi oraz z gospodarką indywidualną, rozwijanie wielkostadnej hodowli przy zastosowaniu przemysłowych metod tuczu, między innymi na zasadach kooperacji pomiędzy spółdzielniami.</u>
          <u xml:id="u-11.46" who="#StanisławWalendowski">Spółdzielczość produkcyjna podejmować powinna szerzej niż dotychczas problem zagospodarowania wolnej ziemi na wsi. Rozwiązywanie tego wielkiego, gospodarczego i społecznego problemu powinno odbywać się poprzez tworzenie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne gospodarstw filialnych w innych wsiach oraz zjednywanie do spółdzielni rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-11.47" who="#StanisławWalendowski">Problem zagospodarowania gruntów na szerszą skalę uzasadnia potrzeby i celowość spopularyzowania w całym kraju niższych form gospodarki zespołowej w postaci samodzielnych zrzeszeń chłopskich, które w oparciu o istniejącą na wsi siłę roboczą i środki produkcji prowadziłyby gospodarkę na wolnych gruntach.</u>
          <u xml:id="u-11.48" who="#StanisławWalendowski">Rekonstrukcji gospodarki oraz modernizacji procesów wytwarzania powinna towarzyszyć dążność do zmiany oblicza socjalno-kulturalnego wsi.</u>
          <u xml:id="u-11.49" who="#StanisławWalendowski">Bardziej zorganizowanej i energicznej pracy wymaga problem budownictwa mieszkaniowego, między innymi poprzez upowszechnienie tworzenia funduszów mieszkaniowych rolniczych spółdzielni produkcyjnych, rozwijanie produkcji materiałów budowlanych i organizowanie wykonawstwa we własnym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-11.50" who="#StanisławWalendowski">Szczegółowych badań i uogólnienia doświadczeń wymaga system organizacji i zarządzania w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.51" who="#StanisławWalendowski">Stałym zadaniem w ruchu spółdzielczym i wszystkich jego ogniwach powinno być umocnienie demokracji wewnętrznej oraz podnoszenie roli samorządu w zakresie sprawowania kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.52" who="#StanisławWalendowski">Wysoki Sejmie! Zasady przedkładanej ustawy wychodzą naprzeciw dokonującemu się procesowi społecznych przeobrażeń na wsi. Są wyrazem społeczno-politycznego zaangażowania państwa w jednolite rozwiązywanie problemów socjalnych ludzi pracy w uspołecznionym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-11.53" who="#StanisławWalendowski">Zaproponowany system świadczeń socjalnych odpowiada zakresowi tych świadczeń stosowanych w spółdzielniach produkcyjnych innych krajów obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.54" who="#StanisławWalendowski">Wyrażam przekonanie, że uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu ustawy stanie się ważnym elementem w umacnianiu i rozwoju spółdzielczości produkcyjnej w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-11.55" who="#StanisławWalendowski">Przedstawiając w imieniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rządowy projekt ustawy wraz z poprawkami (druki nr 92 i 101) — wnoszę o jego uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-11.56" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Otwieram łączną dyskusję nad zreferowanymi projektami ustaw, które były umieszczone w pkt. 2, 3, 4, 5, 6 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Dotychczas zgłosiło się 18 mówców. Pierwszy zabierze głos poseł Stefan Ignar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StefanIgnar">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone dziś przez posłów sprawozdawców projekty ustaw rolnych wynikają z postanowień zawartych w wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL, ustalonych na wspólnym posiedzeniu w dniu 14 kwietnia br. Trzeba stwierdzić, że wykonywanie tych wytycznych nie jest odkładane na jutro, jest realizowane dziś. Szybkie przedstawienie przez Rząd projektów ustaw, całego kompletu tych ustaw w liczbie 7, świadczy o tym, że władze państwowe energicznie przystąpiły do wykorzystania wszystkich możliwości, jakie istnieją w zakresie wzrostu produkcji rolnej, unowocześnienia naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#StefanIgnar">We wstępie do wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i NK ZSL powiedziano: „W interesie całego narodu Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL uznają za konieczne stworzenie wszelkich niezbędnych warunków dla rozwoju produkcji rolniczej we wszystkich sektorach, grupach gospodarstw i regionach kraju”. Otóż do niezbędnych warunków zalicza się jak najbardziej właściwe gospodarowanie ziemią. Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL zaleciły Rządowi przedłożenie Sejmowi projektów ustaw w sprawach ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów; uregulowania własności gospodarstw rolnych, zmiany niektórych postanowień kodeksu cywilnego dotyczących dziedziczenia i obrotu ziemią, a także zniesienia obowiązkowych dostaw, zmiany w podatku gruntowym i ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#StefanIgnar">W sprawie ochrony gruntów rolnych mamy już uchwałę Rady Ministrów z 12 lipca 1966 roku, która po raz pierwszy wprowadziła ograniczenia w dowolnym zajmowaniu, pod względem obszaru i jakości, gruntów rolnych na cele nierolnicze.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#StefanIgnar">Musimy zdawać sobie sprawę, tak jak mówił o tym poseł sprawozdawca, że obszar ziemi uprawianej przez rolników i ziemi zajętej pod lasy zmniejsza się z każdym dziesiątkiem lat. W poprzednim dwudziestoleciu, do 1965 roku, rolnictwo i leśnictwo traciło rocznie przeciętnie 25 tys. ha, a w okresie 20 lat ponad pół min ha użytków rolnych i leśnych znalazło się poza użytkowaniem rolniczym i leśnym.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#StefanIgnar">Obecnie tempo utraty gruntów użytkowanych rolniczo wzrasta — jak przytoczył już poseł sprawozdawca. Roczny ubytek według GUS, według opracowań dyrektora Departamentu Statystyki Rolniczej dr Dąbrowskiej — wynosi 28 400 ha. Oczywiście, należy przypuszczać, że bez wprowadzenia bardziej zdecydowanych ograniczeń to tempo będzie wzrastać i w ciągu obecnej 20-latki, licząc od 1965 r. do 1985 r., możemy się spodziewać, że więcej aniżeli 600 tys. ha ziemi straci rolnictwo i leśnictwo, a w ciągu 40 lat ponad 1 mln ha. Trzeba się poważnie zastanowić i podjąć właściwe decyzje, ażeby przekazywanie gruntów na cele nierolnicze ograniczyć do koniecznego minimum pod względem jakości i pod względem ilości. Oczywiście, to przekazywanie jest konieczne, wymaga tego rozwój naszej gospodarki, wymaga rozwój przemysłu, górnictwa itp.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#StefanIgnar">Jeżeli chodzi o dalszą stratę w użytkach rolnych i leśnych, która nie jest obliczana przez GUS — jeszcze nie wprowadzono takiej rubryki — są to szkody wyrządzone przez zapylanie, zadymianie, zatruwanie środowiska. Szkodliwy wpływ tych zjawisk wykracza daleko poza obszar zajęty bezpośrednio pod urządzenia inwestycyjne, nieraz przekracza ten obszar kilkakrotnie. Utrata więc użytków rolnych i leśnych jest znacznie większa, aniżeli ukazują to informacje Głównego Urzędu Statystycznego.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#StefanIgnar">Występuje u nas również zjawisko erozji gruntów. Średnioroczne straty w czystym azocie, spłukiwanym wraz z glebą, wynoszą 17,5 tys. ton, czystego składnika fosforowego 10 tys. ton, 30 tys. ton czystego składnika nawozów potasowych oraz 64 tys. ton tlenku wapnia.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#StefanIgnar">Jeśli chodzi o województwa, w których gleby podlegają w większym stopniu erozji — to w krakowskim 86% powierzchni ulega działaniu erozyjnemu, w rzeszowskim 63%, w kieleckim 44%, w lubelskim 42%, we wrocławskim 33%.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#StefanIgnar">Wiadomo, że erozji podlegają przede wszystkim gleby najlepsze. Dla stworzenia funduszu, który by zapewniał przeprowadzenie rekultywacji i odzysk użytków rolnych przez zagospodarowanie dotychczasowych nieużytków, bagien itd., a następnie wyrównał produkcję przez intensyfikację produkcji na dotychczasowym obszarze uprawianym — trzeba mieć odpowiednie środki i trzeba wprowadzić odpowiedni system.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#StefanIgnar">Przez długi czas przeszkodą w ujęciu tej sprawy w sposób prawidłowy była fałszywa teoria o tym, że ziemia nie ma wartości, że ziemia jest dobrem naturalnym. Jeśli wypłacano odszkodowania za ziemię, to były one wypłacane indywidualnym rolnikom tylko za wierzchnią warstwę ziemi, za glebę, a jeśli chodzi o ziemię rolniczą i leśną, znajdującą się we władaniu państwa, była ona bezpłatnie przekazywana przedsiębiorstwom przemysłowym, górniczym, miastom, gospodarce komunalnej i innym.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#StefanIgnar">W tym wypadku jednak praktyka wyprzedziła teorię i wiele, prawie wszystkie państwa socjalistyczne, jeżeli jeszcze nie wprowadziły odpowiednich środków do ograniczania zajmowania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze — to prowadzą bardzo zdecydowaną kampanię uświadamiającą. Natomiast w innych państwach zostały już wprowadzone odpowiednie ustawy, ustanawiające, że przemysł, górnictwo, uzyskując ziemię na cele inwestycyjne, płacą, jak np. w NRD, do 400 tys. marek za 1 ha dobrej gleby. W porównaniu z tymi cenami, ceny proponowane przez rozporządzenie przygotowywane przez Radę Ministrów do wykonania ustawy o ochronie gruntów rolnych przedstawiają się raczej skromnie, chociaż w porównaniu z dotychczasowymi kosztami, jakie ponosiły zjednoczenia i przedsiębiorstwa przemysłowe, jest to wielokrotny wzrost. Doszliśmy do wniosku, że jest konieczne, ażeby włączyć ziemię do rachunku ekonomicznego. Jeśli chodzi o przeznaczenie środków, jakie będą wpływały z tego tytułu, rolnicy indywidualni będą oczywiście otrzymywali, jak dotychczas, odszkodowania za przymusowo wykupione grunty na cele przemysłowe, ale oprócz tego będą się gromadzić duże sumy na fundusz ochrony gruntów rolnych, który przewidują właśnie projekty przepisów. Fundusz ten ma być przeznaczony na przystosowanie nieużytków i bagien do produkcji rolnej, na pokrycie części kosztów przeciwdziałania erozji gleb, na prace melioracyjne w celu zintensyfikowania produkcji, na budownictwo gospodarcze — w tym samym celu, na pomoc kredytową dla indywidualnych gospodarstw rolnych, na inwestycje intensyfikujące, na odkamienianie gleb, na odkrzaczanie gruntów itd.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#StefanIgnar">Dysponentem funduszu ochrony gruntów rolnych ma być wydział rolnictwa i leśnictwa prezydium wojewódzkiej rady narodowej, przy czym każdy powiat w danym województwie będzie miał prawo do korzystania z tych funduszów na swoim terenie w wysokości co najmniej 70% nagromadzonych funduszów z tego powiatu. Wydziały rolnictwa ii leśnictwa prezydiów wojewódzkich rad narodowych będą obowiązane do składania corocznie Ministrowi Rolnictwa sprawozdań z wykorzystania środków z funduszu ochrony gruntów rolnych i dla właściwej kontroli środki te mają być gromadzone na specjalnym rachunku w Banku Rolnym. Widzimy więc, że jest to podjęcie zasadniczej decyzji, niezmiernie ważnej ustawy, zmierzającej do wprowadzenia rachunku ekonomicznego przy gospodarowaniu ziemią i równocześnie zobowiązującej wszystkich rolników do właściwego wykorzystania użytków rolnych, na których gospodarują.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#StefanIgnar">Następny projekt ustawy określa uregulowanie stosunków prawnych w rolnictwie, zmierzające do tego, aby do minimum ograniczyć dysponowanie własnością ziemi przez obywateli, którzy od lat przestali pracować w rolnictwie lub w ogóle w nim nie pracowali, a ziemię posiadają jako rodzaj lokaty majątkowej. Właściciele nierolnicy stanowią poważną przeszkodę w postępie rolniczym, ponieważ krępują inicjatywę faktycznych gospodarzy, którzy jako użytkownicy, dzierżawcy bądź nieformalni nabywcy nie mogą podejmować decyzji w zakresie koniecznych nakładów, w zakresie specjalizacji. Skutkiem tego jest zacofanie w metodach gospodarowania, a w ślad za tym — zbyt małe wyniki produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#StefanIgnar">Projekt ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych zmierza do rozstrzygnięcia tej sprawy, z uwzględnieniem koniecznych wyjątków, które na podstawie tej ustawy określi Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#StefanIgnar">Następny projekt, który był przedstawiony tutaj przez posła sprawozdawcę, to projekt ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych z gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#StefanIgnar">W rozdziale II wytycznych Biura Politycznego KC i Prezydium NK o ekonomicznych podstawach produkcji rolnej zostało zapowiedziane zniesienie z dniem 1 stycznia 1972 r. dostaw obowiązkowych zbóż, ziemniaków i żywca z jednoczesnym utrzymaniem Funduszu Rozwoju Rolnictwa jako źródła akumulacji zespołowej w rolnictwie. Świadczenia na Fundusz Rozwoju Rolnictwa będą włączone w system podatku gruntowego i gromadzone na oddzielnym koncie.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#StefanIgnar">Obowiązkowe dostawy w naturze zostały wprowadzone w latach 1952–1953 i stanowiły dotkliwe obciążenie dla rolnictwa, zwłaszcza, że wówczas nakłady państwowe na inwestycje rolnicze były znikome. Wysoki wymiar tych dostaw — po cenach poniżej 50% opłacalności, ostra progresja, nieuwzględnianie takich lat nieurodzaju zbóż, jak na przykład rok 1953, hamowały wzrost produkcji rolnej i wywoływały konflikt pomiędzy chłopami i państwem.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#StefanIgnar">Po kryzysie politycznym i ekonomicznym, jaki wystąpił w 1956 r., dokonano zmian w polityce rolnej. Z dniem 1 stycznia 1957 r. zniesiono najbardziej uciążliwe, codzienne, obowiązkowe dostawy mleka, następnie, w wytycznych polityki rolnej Komitetu Centralnego PZPR Naczelnego Komitetu ZSL ze stycznia 1957 r., została podjęta decyzja o zmniejszeniu o 1/3 obowiązkowych dostaw zbóż i została podniesiona cena na obowiązkowe dostawy.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#StefanIgnar">Następna istotna zmiana nastąpiła w 1959 r., kiedy Komitet Centralny PZPR i Naczelny Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego we wspólnej uchwale w sprawie węzłowych zadań rolnictwa w latach 1959–1965 podjęły decyzję o przeznaczeniu świadczeń z obowiązkowych dostaw, to znaczy różnicy cen, na Fundusz Rozwoju Rolnictwa. Uchwała ta nie została, niestety, w pełni wykonana.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#StefanIgnar">Po pierwsze — niecała suma świadczeń była przekazywana na Fundusz Rozwoju Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#StefanIgnar">Po drugie — nie zapewniono pokrycia popytu społecznego na traktory i maszyny. W ciągu paru lat powstało dodatnie saldo Funduszu Rozwoju Rolnictwa w wysokości około 10 mld zł, które utrzymuje się do dnia dzisiejszego. Miało to niewątpliwie ujemny wpływ na tempo wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#StefanIgnar">Po trzecie — nie spełniły się dyspozycje, ażeby każda wieś najpóźniej w ciągu 2 lat mogła zacząć korzystać z Funduszu Rozwoju Rolnictwa. Termin ten dla licznych wsi przeciągnął się kilkakrotnie.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#StefanIgnar">Po czwarte — nie dotrzymano zapowiedzianego terminu, że dostawy obowiązkowe zostaną zniesione w 1965 r. Znosimy je dopiero dziś, a więc z sześcioletnim opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#StefanIgnar">Niewątpliwie niedotrzymanie tych i innych zobowiązań przez KC PZPR i Naczelny Komitet ZSL ujemnie odbiło się na rozwoju produkcji rolnej i opóźniło kształtowanie się czynników kooperacji, rozwoju zrzeszeń, osłabiło rozwój samorządu rolniczego. Władze ówczesne, nie licząc się z koniecznością konsultacji z chłopami, wprowadzały metodą biurokratyczną wiele instrukcji agro-i zootechnicznych, zaniedbując dyskusję z rolnikami na tematy ekonomiczne, o opłacalności produkcji, o progresji, na tematy socjalne, o ubezpieczeniach zdrowotnych itp.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#StefanIgnar">Oczywiście trzeba przypomnieć podjęcie wówczas słusznych decyzji, jak ustawa o scalaniu i wymianie gruntów, ustawa o rentach rolniczych za przekazywanie nieruchomości na rzecz państwa i inne. Obecnie jednak realizacja i tych słusznych ustaw musi być również poprawiona. Przy zamianie świadczeń w naturze na świadczenia finansowe likwiduje się progresję w obowiązkowych dostawach zbóż i ziemniaków. Stąd roczne naliczenie Funduszu Rozwoju Rolnictwa zmniejszy się o około 1 miliard złotych.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#StefanIgnar">Nie powinno to jednak osłabić inwestycji kółek rolniczych we wsiach, gdzie one pracują i w rejonach międzykółkowych baz maszynowych, jeżeli faktycznie uruchomi się zamrożoną od lat rezerwę 10-miliardową Funduszu Rozwoju Rolnictwa i nagromadzone przez kółka rolnicze fundusze amortyzacyjne oraz nadwyżki bilansowe.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#StefanIgnar">Wytyczne Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL określają szeroki zakres finansowania inwestycji rolniczych i socjalnych z Funduszu Rozwoju Rolnictwa. Stwarza się więc realną możliwość korzystania z Funduszu Rozwoju Rolnictwa dla każdej wsi, jak to było zapowiedziane, a dotąd nie zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#StefanIgnar">W wytycznych mówi się na ten temat: „Gospodarzem Funduszu Rozwoju Rolnictwa będą nadal kółka rolnicze i ich związki, a także częściowo rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Fundusz Rozwoju Rolnictwa przeznaczony będzie na rozszerzanie społecznego majątku kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych oraz rolniczych spółdzielni produkcyjnych”. Z Funduszu Rozwoju Rolnictwa finansować się będzie obok zakupu maszyn i urządzeń rolniczych, budowę zaplecza technicznego, produkcję materiałów budowlanych, budowę ujęć wody pitnej, modernizację niektórych urządzeń wodno-melioracyjnych, eksploatację torfu, zakup środków transportu, deszczowni, nakłady inwestycyjne na bhp i poprawę warunków socjalno-zdrowotnych.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#StefanIgnar">Fundusz Rozwoju Rolnictwa może być również wykorzystywany na finansowanie wstępnego przetwórstwa lnu, konopi, owoców, na budowę zespołowych suszarni tytoniu, przechowalnie owoców itp.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#StefanIgnar">Następnie, w ślad za zniesieniem obowiązkowych dostaw musiała być, oczywiście, przedstawiona także do zmian ustawa o podatku gruntowym. Struktura podatku gruntowego będzie się składała z 2 części: „stary” podatek gruntowy, który będzie ściągany na dotychczasowych podstawach, mianowicie w przeliczeniu procentu od przychodowości oraz ekwiwalent finansowy zmniejszony za obowiązkowe dostawy w postaci wymiaru z hektara użytków rolnych bądź też z przeliczeniowego hektara gruntów rolnych. Następnie — tak jak było to przedstawione w projektach ustaw — nastąpi korekta starego podatku w postaci spłaszczenia progresji, w szczególności dla gospodarstw większych na słabych glebach w celu poprawienia warunków wzrostu produkcji, poprawy opłacalności gospodarowania i uchylenia skłonności do podziału gospodarstw. Dotyczy to gospodarstw na ziemiach centralnych i wschodnich, gdzie ta rozpiętość pomiędzy najniższą i najwyższą normą była największa. Niemniej jednak umiarkowana progresja w dalszym ciągu pozostanie według zasady, że jednak gospodarstwo większe powinno więcej świadczyć od gospodarstwa mniejszego. Jeżeliby sięgnąć do zestawień dotyczących stanu poprzedniego, panującego do dnia dzisiejszego, to stawki podatkowe w krańcowych szczeblach poszczególnych skal przedstawiały się w ten sposób: jeżeli chodzi o pierwszą skalę, czyli ziemie centralne i wschodnie — że rozpiętość była najniższa, to znaczy najniższy procent od przychodowości wynosił 7%, najwyższy - 20%, czyli rozpiętość od 1 do 2,9; natomiast jeżeli weźmiemy pod uwagę niektóre województwa ziem odzyskanych to np. woj. koszalińskie, mające wymiar według skali 6, miało rozpiętość od 7 do 12%, czyli 1 do 1,7. Stąd też, tak jak słyszeliśmy przy przedstawieniu projektu, główne zadania występują w zakresie spłaszczenia progresji na terenach centralnych i wschodnich, zwłaszcza północno-wschodnich, gdzie są większe gospodarstwa i słabe, gleby, tak żeby wprowadzić normę, którą obecnie posiada woj. opolskie, o rozpiętości od 7 do 16% z tym, że ponieważ wchodzi tutaj w grę częściowe świadczenie wsi na ubezpieczenie w zakresie zdrowotnym, po spłaszczeniu progresji równocześnie trzeba jednak nieco wyrównać wzwyż, ażeby można było, przynajmniej w 1/3 pokryć ze źródeł świadczeń chłopskich koszt ubezpieczenia zdrowotnego. Będzie to wynosiło około pół miliarda złotych i w tych normach podatek będzie się kształtował od 1 do 0,4% podwyżki tych procentów, jakie tutaj wymieniłem.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#StefanIgnar">Tak jak tu podałem przedstawia się skala rozpiętości, jeżeli liczy się procent od przychodowości. Natomiast gdy porównamy to w złotówkach — to w skali pierwszej gospodarstwo 2-hektarowe miało wymiar 279 zł z hektara i całe gospodarstwo płaciło 559 zł. Zaś gospodarstwo 10-hektarowe miało 722 zł z ha i podatek wynosił 7 218 zł.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#StefanIgnar">Jeżeli chodzi o woj. opolskie to tu skala wynosiła 250 do 496 zł z ha, czyli 1 :2, co obecnie proponuje się jako podstawę do zróżnicowania podatku. Obciąłbym jeszcze zaznaczyć, że rozpiętość na podstawie przychodowości szacunkowej jest to, prawdę mówiąc, rozpiętość oparta na założeniu abstrakcyjnym. Szacunkowa przychodowość daleko odbiega od rzeczywistej przychodowości, której to, jako kategorii przychodowości w ekonomice rolnej, w ogóle się nie uwzględnia. Natomiast występuje tam jako odpowiednik produkcja końcowa i produkcja czysta, czyli dochód rolniczy.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#StefanIgnar">Jeżeli więc weźmiemy pod uwagę ten dochód rolniczy, czyli w uproszczeniu produkcję czystą, to pozostaje on po odliczeniu świadczeń właśnie z produkcji czystej. Tutaj ta rozpiętość była większa. W gospodarstwie o powierzchni 3,85 ha wartość produkcji czystej wynosiła z ha 6 281 zł i podatek od produkcji czystej wynosił 4,7%. Natomiast dla gospodarstwa, które miało obszar 10 ha wartość produkcji czystej z ha wynosiła 6 364 zł i podatek od produkcji czystej wynosił 10%, a w krańcowym wypadku, gdy maimy do czynienia już z obszarami ponad 6 281 zł i podatek od produkcji czystej wynosił 15%, podczas gdy w najniższej grupie wynosił on 2,8%. Czyli rzeczywista rozpiętość według faktycznie uzyskiwanych dochodów przez rolników kształtowała się z pięciokrotnym zróżnicowaniem faktycznym. Zostało to obliczone na podstawie badań GUS we wszystkich województwach na zlecenie Ministra Finansów przed kilkoma laty. Widzimy więc, że problem progresji trzeba również analizować tak jak wszystkie zjawiska i racjonalnie ujmować.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#StefanIgnar">Projekt ustawy proponuje więc utrzymanie progresji, lecz ją poważnie spłaszcza, ażeby nie powodować rozpadania się większych gospodarstw, ażeby nie odstraszać młodych rolników przed przejmowaniem tych gospodarstw, żeby po prostu stworzyć możliwości rozwoju produkcji i zapewnić jednolitość 'gospodarowania na tych gospodarstwach w woj. białostockim, w północnej części województwa warszawskiego, w woj. poznańskim i bydgoskim.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#StefanIgnar">W tym właśnie kierunku idą zmiany według projektu przedłożonej tutaj ustawy, Do podatku gruntowego, jak mówiłem, włącza się zobowiązania finansowe na Fundusz Rozwoju Rolnictwa. Wymiar tych świadczeń zostaje obniżony przez całkowitą likwidację progresji w obowiązkowych dostawach zbóż i ziemniaków. W rezultacie tych zmian świadczenia podatkowe na Fundusz Rozwoju Rolnictwa będą niższe o 1 600 mln zł, czyli o 28% od dotychczasowych świadczeń w naturze. Likwidacja progresji w świadczeniach ma Fundusz Rozwoju Rolnictwa przyniesie największą ulgę gospodarstwom na słabych glebach. Poważne zmniejszenie w obciążeniach odczują także gospodarstwa na glebach lepszych, mimo że zostanie uchylone wyłączenie od świadczeń gruntów ornych, zajętych pod kontraktowane uprawy wysoko opłacalnych roślin przemysłowych, takich jak buraki cukrowe, rzepak i inne. Nie ma żadnych podstaw do tego, żeby w dalszym ciągu dawać specjalne przywileje tym gospodarstwom, które mają warunki do prowadzenia bardziej intensywnej gospodarki i bardziej opłacalnych kultur, natomiast gospodarstwa na słabych glebach obciążać bez jakichkolwiek wyłączeń. Należy to zrównać, oczywiście w warunkach, kiedy likwiduje się progresję w obowiązkowych dostawach, co z nawiązką wyrówna likwidację przywileju wyłączania roślin przemysłowych. Jak już słyszeliśmy w podatku gruntowym będą utrzymane dotychczasowe ulgi socjalne i ulgi ekonomiczne; ponadto stwarza się preferencje podatkowe dla rolników zagospodarowujących grunty Państwowego Funduszu Ziemi, a także grunty sąsiadów nabyte lub dzierżawione, wówczas gdy sąsiedzi nie mają możliwości uprawiać tych gruntów własnymi siłami. Wprowadza się również preferencje dla młodych rolników nabywających i obejmujących gospodarstwa rolne. Natomiast poprzednia ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych w wypadku, jeżeli ta ziemia nie była właściwie zagospodarowana, uniemożliwiała młodemu człowiekowi, wykwalifikowanemu rolnikowi nabycie takiego gospodarstwa z licytacji, ponieważ nie posiadał minimum własnych gruntów, niezbędnego do kupna ziemi, określonego w kodeksie i ustawie.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#StefanIgnar">Nawiązując do tych argumentów, które był łaskaw przedstawić obywatel poseł Wasilkowski, chciałem podkreślić, że we wszystkich ustawach, które są przedkładane, bardzo wielką uwagę zwraca się na przyciągnięcie młodzieży, młodych rolników do gospodarowania na ziemi, stworzenia im możliwie dobrych warunków, niesienia, zwłaszcza w początkowym okresie, pomocy po to, abyśmy mieli młodych, zdrowych, światłych i wykwalifikowanych rolników w naszych gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#StefanIgnar">Wprowadza się także ulgi podatkowe dla członków grup uprawowych i innych zespołów kooperacyjnych produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#StefanIgnar">Jest rzeczą niewątpliwą, że kooperacja będzie się rozwijać i musi się rozwijać nie dlatego, że Sejm czy Komitet Centralny PZPR lub Naczelny Komitet ZSL to nakażą, ale sam proces ekonomiczny i techniczny zmusza rolników do kooperacji, do współpracy. Takim właśnie przykładem jest działalność kółek rolniczych, które w wielu rejonach stały się nieodzownym współczynnikiem gospodarowania indywidualnego przez umożliwianie korzystania z maszyn społecznych. Zespołowość ta będzie rozwijać się w różnych formach. W całym świecie, wszędzie gdzie istnieją gospodarstwa indywidualne, występuje dążność rolników do tworzenia różnych form kooperacji. Niewątpliwie ten proces rozwija się i w Polsce. Rolnicy nie unikają tego, a wręcz przeciwnie — bardzo chętnie korzystają, jeżeli te formy współdziałania są właściwe, jeżeli nie są biurokratyzowane, jeżeli są we właściwy sposób traktowane także i przez czynniki pozarolnicze, przez administracje, przez rady narodowe, przez zakłady przemysłowe pod względem zaopatrywania, pod względem jakości dostarczanych środków produkcji itd.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#StefanIgnar">Wszelkie formy kooperacyjne nawet i drobne — zaczynające się od 3 kooperantów, którzy wspólne poczynania kooperacyjne w produkcji roślinnej i zwierzęcej podejmują, będą popierane przez ulgi podatkowe i przez inne środki, które okażą się skuteczne i potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#StefanIgnar">Jeżeli chodzi o ustawę o ubezpieczeniu społecznym członków spółdzielni produkcyjnych, to oczywiście, że jest najwyższy czas na to, ażeby taką ustawę podjąć dlatego, że ustawa z 1962 r. była pewną namiastką i w bardzo ograniczonym zakresie obejmowała te ubezpieczenia. O ile wtedy spółdzielnie produkcyjne całkowicie wyprzedzały gospodarstwa indywidualne, to obecnie właściwie zostały w tyle, zwłaszcza, jeżeli weźmiemy pod uwagę dwuzawodowe gospodarstwa indywidualne, a także możliwość uzyskania pełnej renty za przekazanie gospodarstwa, jeżeli weźmie się pod uwagę przygotowywane obecnie wprowadzenie ubezpieczeń zdrowotnych.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#StefanIgnar">Obecnie członkowie spółdzielni produkcyjnych uzyskują równe prawa ze wszystkimi ubezpieczonymi, a zatrudnionymi w PGR i w sektorze pozarolniczym. Oczywiście te sprawy są na czasie i konieczne do podjęcia z tym, że również trzeba powiedzieć o zmianach, jakie następują w naszym kraju w ostatnim czasie, że ubezpieczenia zdrowotne wprowadza się od 1 stycznia 1972 r., a całkowite ubezpieczenie indywidualnych rolników musi być również w tym czasie przygotowywane. Dzisiaj nie określa się kiedy to będzie możliwe, ale niewątpliwie ta sprawa stoi na porządku dziennym i trzeba do jej realizacji konsekwentnie zmierzać.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#StefanIgnar">Sądzę, że trzeba by od rolników żądać przynajmniej części świadczeń. Nie można sobie wyobrazić, że rolnik indywidualny, który posiada gospodarstwo 10 ha — dostanie bezpłatne ubezpieczenie dla siebie i dla swojej rodzimy. Trzeba brać pod uwagę przykład ze spółdzielczości produkcyjnej. Mówi się tutaj mianowicie i o tym, że państwo będzie dopłacać do ubezpieczeń tym spółdzielniom produkcyjnym, które mają jeszcze niskie płace, niskie wyniki, niskie dniówki obrachunkowe. Trzeba dążyć do tego, żeby te spółdzielnie produkcyjne płaciły 10% swoich dochodów na cele ubezpieczeń członków tak jak to jest w PGR. Obecnie ustala się, że poczynając od najniższych dochodów do średnich, spółdzielnie produkcyjne będą płacić od 3 do 9% dochodu społecznego na ubezpieczenie członków spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#StefanIgnar">Należy prze widywać, że będzie się osiągać stopniową poprawę i że spółdzielnie produkcyjne dojdą do całkowitej procentowej płatności ubezpieczeń. Jeżeli więc będziemy wprowadzać ubezpieczenia emerytalne w gospodarstwach indywidualnych, trzeba przewidywać, że tak jak teraz na ubezpieczenia zdrowotne, tak i w przyszłości konieczne będą składki na ubezpieczenia emerytalne.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#StefanIgnar">Możemy liczyć i na to, że przy właściwej działalności, właściwej harmonii i we współdziałaniu między rolnictwem i przemysłem, właściwym kierowaniu rolnictwem, rolnictwo nasze będzie coraz zamożniejsze i że w niedalekiej przyszłości rolnicy będą mogli częściowo świadczyć na rzecz tych ubezpieczeń.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#StefanIgnar">Rozumiem, że w ten sposób przedstawia się sprawa ubezpieczenia wszystkich rolników w zakresie całkowitym. Fakt, że komplet 7 projektów ustaw został przedstawiony na tym samym posiedzeniu Sejmu w dniu dzisiejszym, świadczy, że sprawy te kumulowały się i gromadziły. Niektóre z nich powinny być rozwiązywane już przed 5 laty, a niektóre mogły już być rozwiązane nawet przed 7 laty.</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#StefanIgnar">Zatrzymanie pewnych spraw, gdy wydaje się, że państwo coś tam zaoszczędzi, np. na progresji, gdy nie zrzeknie się takich czy innych wpływów do skarbu państwa — jest błędem, bo jednak w praktyce okazuje się, że jeżeli tych zapór się nie usuwa, to poniesione straty są wielokrotnie większe niż zyski, które otrzymuje się z systemu popadającego w stagnację.</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#StefanIgnar">Dlatego też jestem upoważniony przez Klub Poselski ZSL do oświadczenia, że nasz Klub będzie głosował za przyjęciem wszystkich projektów ustaw, które zostały tutaj przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 30 do godz. 19 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Nowiński Stanisław.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StanisławNowiński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu pragną omówić krótko problemy uregulowania własności w gospodarstwach indywidualnych, które w dotychczasowych warunkach prawnych częstokroć są hamulcem w rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#StanisławNowiński">Nie wnikając w rozważania tego problemu, chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na sytuację powstałą w woj. białostockim.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#StanisławNowiński">Szacuje się, że na około 170 tys. gospodarstw indywidualnych około 150 tys. nie ma uregulowanego tytułu własności. Dotychczasowy stan rzeczy był stale oceniany krytycznie przez aktyw społeczno-polityczny wsi oraz przez ogromną większość rolników woj. białostockiego. Taki stan rzeczy wpływa ujemnie na rozwój produkcji rolnej, bowiem posiadacze tych gospodarstw, pragnąc inwestować, mają trudności w uzyskaniu pożyczek bankowych. Ogranicza to automatycznie możliwość dalszego rozwoju gospodarstw. W gospodarstwach tych w poważnym stopniu ograniczony jest rozwój produkcji towarowej. Projektowana ustawa w ogromnej mierze wpłynie na uruchomienie tych rezerw.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#StanisławNowiński">Usankcjonowanie mocą ustawy prawa własności do ziemi wychodzi naprzeciw postulatom młodych rolników, którzy w poważnej większości wyrażają chęć pozostania na wsi i prowadzenia gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#StanisławNowiński">Część młodych rolników z uwagi na niepewność dziedziczenia cechuje tymczasowość i brak pełnego zaangażowania w rozwój prowadzonych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#StanisławNowiński">W wyniku przeprowadzonej analizy stanu własności w jednym tylko powiecie kolneńskim naszego województwa stwierdzam, że w gospodarstwach tych, gdzie stan posiadania jest prawnie uregulowany, w poważnej większości znajdują się młodzi następcy do ich właściwego prowadzenia.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#StanisławNowiński">Nie uregulowany dotychczas stan własności stwarzał źródło fikcyjnego obrotu ziemią.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#StanisławNowiński">Wpływało to na zwaśnienia i konflikty w wielu rodzinach oraz w stosunkach międzysąsiedzkich, kończące się niejednokrotnie tragicznie. Zdecydowana większość tych spraw trafiała do sądów, kończąc się przewlekłymi procesami, co poważnie wpływało na obniżenie efektów produkcyjnych tych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#StanisławNowiński">Ustawa słusznie uznaje zasadę spłaty należności za ziemię, uwzględniając osoby niezdolne do pracy, małoletnie, uczęszczające do szkół oraz pracujące na roli w gospodarstwach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#StanisławNowiński">Przyjęta w projekcie ustawy zasada ogranicza odpływ środków pieniężnych z rolnictwa na rzecz osób pracujących w innych zawodach. Pozytywnie należy ocenić fakt, że jeśli z tytułu nabycia nieruchomości ustalona będzie należność dla osób uprawnionych, przewiduje się możliwość rozłożenia tej spłaty na okres 10 lat. Taka zasada rozliczenia będzie miała niewielki wpływ na ekonomiczne osłabienie gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#StanisławNowiński">W wyniku nieuregulowania spraw własnościowych powstały poważne trudności w realizacji podjętej już ustawy dotyczącej rent starczych. W woj. białostockim z tego tytułu nie może skorzystać ponad 30% posiadaczy gospodarstw w wieku podeszłym, ubiegających się o przekazanie ziemi na rzecz państwa w zamian za rentę.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#StanisławNowiński">Dobrodziejstwem wprowadzonej ustawy będzie zawieszenie spraw dotyczących postępowania o ustalenie własności aktualnie znajdujących się w sądach. W województwie białostockim z mocy ustawy sądy zawieszą postępowanie w stosunku do 799 posiadaczy gospodarstw. Dla przykładu podam, że tylko w powiecie kolneńskim w sądzie powiatowym znajduje się aktualnie 45 takich spraw. Średnio jedna tego rodzaju sprawa pociąga za sobą wydatki sądowe w wysokości ok. 3000 zł, a ponadto niemałe są również wydatki procesujących się stron na adwokata. Wszystko to obciąża mocno gospodarstwa wiejskie i ogranicza inwestowanie związane z rozwojem produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#StanisławNowiński">Ustawa słusznie zakłada, że tytuł własności do ziemi otrzymają rolnicy użytkujący grunty jako samoistni posiadacze nieprzerwanie pracujący od lat pięciu przed wejściem w życie projektowanej ustawy. Chodzi tu bowiem o tych rolników, którzy faktycznie władają gruntami jako właściciele, lecz nie są w posiadaniu prawnych dokumentów własności i nie są w stanie udokumentować podstawy prawnej władania tymi gruntami. Poważnym problemem do rozwiązania w woj. białostockim jest sprawa gospodarstw rolnych, których właściciele nie trudnią się pracą w rolnictwie, a utrzymują się z pracy w innych zawodach. W zdecydowanej większości gospodarstwa tych właścicieli użytkowane są przez rolników na warunkach dzierżawy. Ziemia ta jest w większości wykorzystywana w sposób ekstensywny przez pewien okres czasu, a następnie, po jej pełnym wyeksploatowaniu, zostaje najczęściej bez użytkownika. Dlatego też projekt przedstawionej ustawy słusznie zakłada, że za właścicieli zostaną uznani również dzierżawcy użytkujący nieruchomości rolne co najmniej przez 5 lat przed wejściem w życie ustawy. Projekt ustawy zapewnia jednocześnie jeden z podstawowych warunków, że prawo do własności dzierżawionych gruntów powinni mieć rolnicy gwarantujący właściwe ich zagospodarowanie. Cel ten jednak zostanie spełniony pod warunkiem, że prawo do dzierżawionych gruntów przekaże się tym rolnikom, których podstawowym źródłem egzystencji będzie praca w gospodarstwie rolnym. Brak prawa do własności gruntów wywołuje u poważnej części tych rolników odczucie krzywdy społecznej pomimo, że w ramach obecnie istniejących warunków wywiązują się w pełni z zobowiązań wobec państwa.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#StanisławNowiński">Wysoki Sejmie! Ziemia jako dobro społeczne musi wytwarzać podstawowe środki dla wyżywienia ludności naszego kraju, musi dostarczać rozwijającemu się przemysłowi te surowce, które w naszym środowisku przyrodniczym są możliwe do wyprodukowania.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#StanisławNowiński">Wytyczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na VI Zjazd partii zakładają ogólny wzrost spożycia o 38–39%. Realizacja tego celu w poważnej mierze uzależniona będzie od wyników gospodarowania na polskiej wsi. Ustawa, nad którą debatujemy i którą niewątpliwie uchwalimy, stanowić będzie poważny bodziec do dalszej intensyfikacji produkcji rolnej i stworzy warunki do realizacji wytycznych na VI Zjazd.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#StanisławNowiński">Cel ten m.in. zostanie osiągnięty wtedy, kiedy ziemia będzie w posiadaniu tych, którzy na niej dobrze i intensywnie gospodarują.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Witold Lassota.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#WitoldLassota">Wysoki Sejmie! Obywatele Posłowie! Kompleks ustaw z zakresu problematyki rolnej rozpatrywany dziś przez Wysoką Izbę, jest niewątpliwie częścią poważnego procesu ustawodawczego w naszym kraju, nie tylko z dziedziny gospodarczej, ale też ogólnoporządkowej, a więc regulującej stosunki społeczne. Omawiany cykl ustaw, choć dotyczy precyzyjnie określonych zagadnień, daleko wybiega poza sferę rolnictwa. Dotyczy bowiem nie tylko form i metod usprawniania warunków dla intensywnej i nowoczesnej pracy rolnika i wzrostu efektów gospodarczych, ale równocześnie sprzyja procesowi wyrównywania dysproporcji w zagadnieniach bytowych, socjalnych i cywilizacyjnych między ludnością wsi i miasta.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#WitoldLassota">Na przestrzeni wieków nasza historia, literatura i twórczość ludowa rejestrują jakże wiele bezowocnych wysiłków postępowych ludzi na rzecz emancypacji wsi. Jak głęboko zakorzenił się w pojęciu społeczeństw dyskryminujący termin o zwykłym, prostym chłopie. Jak bardzo równocześnie lansowano pojęcie dobrze urodzonych, wysoko tytułowanych, a przecież żyjących z mozołu tych prostych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#WitoldLassota">Od zarania Polski Ludowej, zgodnie z intencjami naszego ustroju i zasadami równości społecznej, dokonuje się olbrzymi, nie zamknięty proces, będący dziedzictwem postępowych sił minionej epoki i udziałem współczesnych.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#WitoldLassota">Wieś polska i jej ludność przeszła w ostatnich 27 latach przemiany na pewno przekraczające marzenia i wyobraźnię myślicieli i bojowników. Awans wsi, choć określamy go jako jeszcze daleko niepełny i nie zadowalający, stał się przecież świadectwem olbrzymiego wysiłku partii i narodu, a w tym ludzi wsi.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#WitoldLassota">Obecna, realistyczna polityka partii na odcinku wsi i decyzje podejmowane wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym uwzględniają we wszystkich przejawach potrzebę tworzenia bardziej efektywnych form wzajemnego powiązania przemysłu i rolnictwa, usprawniania usług i zapewnienia warunków dla rozwoju bazy produkcyjnej. Słusznie stwierdzamy, że ziemia musi rodzić, ale zasada ta spełni się, gdy rolnik będzie zajmował się rzeczywiście rolnictwem. Praktyka musi odrzucić cały konglomerat spraw, wprawdzie służebnych w stosunku do rolnictwa, ale nie wchodzących w zakres czynności bezpośredniego producenta. Wysoka koncentracja rozległej niejednokrotnie sfery produkcji w jednym gospodarstwie, jak na przykład zbożowej, hodowlanej, a nie rzadko i ogrodniczej, wymaga dobrze funkcjonującego zaopatrzenia, transportu, mechanizacji, usprawnień w administracji i służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#WitoldLassota">Omawiane dziś projekty ustaw obejmują te właśnie zagadnienia i stwarzają podstawy do skupienia wysiłku rolnictwa na głównych elementach produkcji i specjalizacji.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#WitoldLassota">Stronnictwo Demokratyczne, którego stanowisko tu reprezentuję, widzi między innymi realne możliwości odciążenia rolnika poprzez stworzenie sprawnie działającej bazy usługowej. Wkraczamy w okres znacznego nasilenie techniki na wsi, a więc nowych środków produkcji, transportu, środków chemicznych i infrastruktury. Znaczny skok naprzód nastąpi w elektryfikacji i mechanizacji gospodarstw. W niedługim stosunkowo czasie spora ilość ośrodków wiejskich uzyska wodociągi i gazyfikację. Coraz więcej przybędzie wsi telewizorów, lodówek, pralek, samochodów. Trzeba więc już dziś w przyspieszonym tempie organizować bazę remontową i usługi z tego zakresu. Kompleksowe rozwiązanie usług trzeba koncentrować na zapleczu wsi, w małych, najbliższych miasteczkach, co zdynamizuje życie tych ośrodków, a równocześnie stworzy wiele dodatkowych, tanich miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#WitoldLassota">Na bazie małych miast skupiać się powinien także handel, zaopatrzenie, punkty remontowe. W małych miastach w przeważającej mierze skoncentrowany będzie również przemysł przetwórczy, chłodnictwo, magazyny. Taki model usługowego zaplecza wsi znacznie zredukuje daleki transport i zaoszczędzi środki komunikacji. Uzyskane w związku z tym nowe miejsca pracy w miasteczku wyeliminują uciążliwe i czasochłonne dojazdy. Miasteczka dla bardzo wielu mieszkańców przestaną być jedynie miejscami noclegowymi, co nie pozostanie również bez wpływu na stabilizację życia rodzinnego i na pełniejszy udział w problemach swego zakładu pracy i terenu zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#WitoldLassota">Dzisiejsza debata sejmowa odbywa się w okresie powszechnej i zaangażowanej, ogólnonarodowej dyskusji nad wytycznymi na VI Zjazd partii, w okresie doniosłych przemian społecznych i gospodarczych. Przedstawione Wysokiej Izbie projekty ustaw normujących zagadnienia rolnictwa są integralną częścią wytyczonych kierunków i odpowiadają żywotnym interesom naszej gospodarki i społeczeństwa. Długotrwałe dyskusje w środowiskach wiejskich i wśród ekonomistów rolnych wyłoniły najbardziej zasadnicze problemy, wymagające szybkiego uregulowania ustawowego. Ustawy legalizujące stan posiadania ziemi zniosą tymczasowość użytkowania gospodarstw, pozwolą na dokonywanie nakładów na trwałe inwestycje i umożliwią prowadzenie racjonalnej i planowanej w cyklu wieloletnim produkcji. Jak ważne jest to zagadnienie niech świadczy fakt, że w obecnej chwili problem uregulowania praw własnościowych ziemi dotyczy ponad miliona gospodarstw, a więc jednej trzeciej stanu posiadania. Również uelastycznienie zasad obrotu nieruchomościami rolnymi i dziedziczenia gospodarstw rolnych ułatwi przechodzenie ziemi w ręce rzeczywistych rolników, umiejących w sposób maksymalny wykorzystać swe kwalifikacje i przywiązanie do ziemi. Idzie jednak o to, by wprowadzając daleko idące ułatwienia w obrocie ziemią, stosować w tym zakresie niezbędną kontrolę. Ustawa regulująca zakres obrotu nieruchomościami rolnymi i dziedziczenia gospodarstw porządkuje stan bieżący, wymagać jednak będzie w przyszłości opracowania kompleksowego, wyrażonego w jednym akcie prawnym, przystosowanym do aktualnej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#WitoldLassota">Również z dużym uznaniem przyjąć należy ustawę zmierzającą do trwałej ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji ziemi, która utraciła swój poprzedni charakter. Już obecnie, w związku z ogromnym uprzemysłowieniem i urbanizacją kraju, oraz wzrostem sieci komunikacyjnej, staje się nie zbędne nie tylko racjonalne gospodarowanie gruntami uprawnymi, ale systematyczne dążenie do uzyskiwania nowych gruntów i terenów leśnych. Sądzić należy, że wraz z ustawą wszelkie zarządzenia lokalizacyjne przyszłych inwestycji, a nawet indywidualnego budownictwa odpowiadać będą zasadzie oszczędnego gospodarowania ziemią. Niestety, w praktyce spotykamy karygodne przykłady bezmyślnego szafowania urodzajnymi gruntami lub dewastacji drzewostanu tam, gdzie dałoby się tego uniknąć. Trzeba wymagać, by rady narodowe w przydziale terenów pod zabudowę stosowały bardziej logiczną kalkulację i większą odpowiedzialność za decyzje lokalizacyjne. Mówiąc o ochronie gruntów rolnych nie możemy problemu ograniczać tylko do racjonalnej gospodarki ziemią, choć to uznać należy za najważniejsze. Nie mniej ważny staje się problem ochrony środowiska i człowieka i również z tego punktu widzenia oceniać trzeba wszystkie podejmowane decyzje lokalizacyjne. Nie tylko więc rekultywacja terenów leśnych ma dostarczyć nowego drzewostanu, ale w większym niż dotąd stopniu małe, niefunkcjonalne skrawki ziemi powinny być także intensywnie zalesiane. Zmienia się przecież radykalnie architektura wsi. Wraz z poprawą sytuacji materialnej ludzi wsi i ogólną kulturą przekształcać się będzie tradycyjny pejzaż wsi. Kształt domów stanie się wyrazem wzrastającej wielofunkcyjności mieszkań, a organizacja obejścia gospodarskiego odpowiadać będzie jego funkcji wynikającej z produkcji towarowej. W zakresie budownictwa, a szczególnie w postępujących tendencjach do nadążania za modą i nowoczesnością, nie można zaniechać troski o zachowanie w poszczególnych częściach kraju odrębności, piękna i oryginalności naszej regionalnej architektury. Niestety, zbyt często stosujemy uproszczone i powielane wzory budownictwa, a w procesie urbanistycznym nierzadko naśladujemy aglomerację typu miejskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#WitoldLassota">W trosce o ochronę przyrody, środowiska i człowieka — wieś, mimo zmieniających się funkcji, powinna zachować charakter zielonych ośrodków rekreacyjnych. Trzeba też liczyć się z tym, że choć organizowane są przez samorząd i związki zawodowe różne formy odpoczynku i wczasów, forma korzystania z własnych wiejskich możliwości długo jeszcze będzie najpopularniejsza, nawet wprowadzając w życie tak doniosłą ustawę o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#WitoldLassota">Wysoki Sejmie! Kompleks rozpatrywanych dziś aktów prawnych tworzy dogodniejsze warunki produkcji, pozwala usunąć narosłe od lat przeszkody i sprzyja podjęciu takich koncepcji, które istotnie będą pomagać intensywnemu rozwojowi wszystkich gospodarstw rolnych. Idzie jednak o to, by ustawy dziś uchwalane były nie tylko konsekwentnie wprowadzane w życie i w pełni respektowane. Równocześnie muszą ich działaniu towarzyszyć sprzyjające warunki. Rolnictwo współczesne jest wysoce sprzężone z wielu dziedzinami przemysłu, budownictwa, handlu, transportu. Słusznie więc na te problemy kładą nacisk wytyczne do dyskusji przed VI Zjazdem partii. Ale w realizacji tych poważnych zadań uczestniczyć będą ludzie, od których zależy sprawność organizacji pracy, umiejętny i szybki odbiór produkcji, rzetelność w wykonywaniu usług. Również ogromne znaczenie dla całości omawianej dziś problematyki rolnej stanowić będzie dobrze prosperujące budownictwo rolnicze z pełnym i rytmicznym zaopatrzeniem w materiały budowlane. Nie jest to przecież problem łatwy i w związku z dynamicznym rozwojem przemysłu i potrzebą przyspieszonego budownictwa mieszkań, urządzeń socjalnych itd. Ale, aby batalię o żywność wygrać, trzeba będzie sięgnąć po nie wykorzystane możliwości, a więc przede wszystkim gospodarować tym co posiadamy znacznie rozsądniej, szybciej i oszczędniej. Jest to zadanie na dziś, a równocześnie praca z myślą o dalszej perspektywie. Wiele aktualnych zagadnień, o których mówimy, że są związane ze wsią, musi być rozwiązywanych przede wszystkim przez samą wieś. Mimo często naturalnej migracji młodzieży ze wsi do miasta i wyboru pracy w przemyśle i innych kierunkach, pozostaje przecież na roli ogromny procent ludzi z dużym przysposobieniem zawodowym, wykształconych, o nowoczesnej orientacji w tej dziedzinie. Ten ekwiwalent jakościowy zmieni też zdecydowanie społeczną strukturę wsi, co sprzyjać będzie nie tylko wzrostowi efektywności gospodarowania, ale całemu kompleksowi coraz wyższych form cywilizacji i kultury. W najbliższych latach szeroki rozwój techniki na wsi, chemizacji w rolnictwie i stosowanie nowych zdobyczy nauki, wyzwolą u ludzi wsi rezerwy czasu i potrzebę jego racjonalnego spożytkowania.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#WitoldLassota">Czas w nowoczesnym pojęciu staje się coraz bardziej wartościowym surowcem, a czas wzbogacony przynosi ogromne efekty w różnych dziedzinach życia. Dlatego nieodzowne będzie, aby rezerwy czasu zamieniać na organizowane formy oświaty zawodowej, a także szeroko przepajać życie wsi działalnością kulturalną. W tym zakresie, mimo łożonych ogromnych środków i tworzenia efektywnych inwestycji, pozostaje bardzo wiele do zrobienia. Musimy przede wszystkim pieczołowicie kultywować rodzimą twórczość ludową, otaczać prawdziwą opieką folklor i samorodne talenty, popierać zespoły pieśni, muzyki i kapele. Radio i telewizja nie spełnią wszystkich szerokich zadań kultury. Trzeba bardziej niż dotąd preferować wieś dostawą książek fachowych i czasopism, literaturą, beletrystyką, pamiętnikarstwem. Niezbędne są znacznie lepsze warunki do funkcjonowania wiejskich bibliotek i czytelni. Problemem palącym dla wsi staje się niedostatek kin, przestarzała aparatura, ubogie wyposażenie sal. Muszą też powstawać nowe ośrodki i miejsca kulturalnej rozrywki, szczególnie dla młodzieży, w miarę możności organizowane przez samą młodzież. Otworzy to nowe pole dla rozległych koncepcji tematycznych i pożytecznego zużytkowania wolnego czasu.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#WitoldLassota">Struktura współczesnej wsi — poza sferą produkcji — wymaga więc również dla równowagi, rozwoju innych dziedzin życia i bogatych form. To przyczynia się do lepszych rezultatów ekonomicznych, a także umacnia stabilizację zwłaszcza kadry wiejskich fachowców i kwalifikowanej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#WitoldLassota">Dyskutowane dziś ustawy rolne obejmują szeroką skalę zagadnień, co niewątpliwie usprawni wiele codziennych problemów wsi, a także stanie się etapem dalszej modernizacji i efektywności rolnictwa. W tym przekonaniu wyrażam w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego poparcie dla przedłożonych Sejmowi projektów.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Artur Górski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ArturGórski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Na terenie woj. bydgoskiego istnieją 93 rolnicze spółdzielnie produkcyjne gospodarujące na około 26 800 ha ogólnej powierzchni gruntów — w tym:</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#ArturGórski">— grunty z wkładów członkowskich — 7100 ha,</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#ArturGórski">— grunty Państwowego Funduszu Ziemi — 18 300 ha.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#ArturGórski">Spółdzielnie zrzeszają 2 349 członków statutowych, w tym 691 kobiet. Liczba członków spółdzielni łącznie z członkami rodzin wynosi około 6 889 osób, w tym:</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#ArturGórski">— rodzin — 1 800 osób,</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#ArturGórski">— zdolnych do pracy ponad 18 lat — 3 300 osób,</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#ArturGórski">— młodzieży od 14–18 lat — 764 osoby,</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#ArturGórski">— niezdolnych do pracy i dzieci poniżej 14 lat — 2 750 osób, (w tym rencistów — 325 osób).</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#ArturGórski">W ostatnich latach zmienił się profil spółdzielczości w naszym województwie. Do spółdzielni nie wstępują członkowie z wkładami ziemi, lecz spółdzielnie powiększają gospodarstwa w oparciu o Państwowy Fundusz Ziemi i członków bezrolnych. Spółdzielnie zrzeszały 642 rodziny z wkładami i 1 218 rodzin bez wkładu ziemi, co stanowi 65,5%. Na stan ten złożyło się wiele czynników, a w szczególności dogodne warunki przekazywania przez rolników indywidualnych nieruchomości rolnych na własność państwa w zamian za renty, zgodnie z ustawą z dnia 24 stycznia 1968 r. oraz niechętne przyjmowanie przez RSP gospodarstw podupadłych, z uwagi na nieotrzymywanie środków na zagospodarowanie tych gruntów. Spółdzielnie produkcyjne przyjmując na członków właścicieli gospodarstw rolnych niezdolnych do pracy nie otrzymywały środków na zagospodarowanie tych gruntów, natomiast zobowiązane były wypłacać rentę gruntową dla właściciela z dochodu podzielnego. Część członków rodzin zrzeszonych w spółdzielniach podejmowała pracę w państwowych przedsiębiorstwach w celu o trzymania zasiłku rodzinnego i zabezpieczenia świadczeń chorobowych. Sytuacja ta utrudniała dalszy prawidłowy rozwój spółdzielczości oraz wpływała ujemnie na wzrost liczby członków spółdzielni jak również organizację pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#ArturGórski">Członkowie spółdzielni produkcyjnych wysuwali wielokrotnie na naradach i zebraniach postulaty i wnioski w sprawie uregulowania dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych żywotnych interesów w zakresie ubezpieczenia społecznego członków i ich rodzin, a w szczególności chodziło o:</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#ArturGórski">— świadczenia lecznicze,</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#ArturGórski">— zasiłki rodzinne,</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#ArturGórski">— świadczenia emerytalne,</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#ArturGórski">— urlopy macierzyńskie.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#ArturGórski">Wysoki Sejmie! Przedłożony przez Rząd PRL projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin jest doniosłym dokumentem świadczącym o trosce naszej partii i Rządu o dalszy rozwój spółdzielczości i poprawienie warunków bytowych członków i ich rodzin. Wprowadzenie ubezpieczenia społecznego dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych wpłynie w zasadniczy sposób na dalszy rozwój spółdzielczości w naszym kraju, a w szczególności na wzrost liczby członków, wydajność pracy i lepszą jej organizację, a tym samym na wzrost produkcji rolnej w RSP.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#ArturGórski">Dążenie członków spółdzielni do korzystania z takich samych świadczeń jak pracownicy przedsiębiorstw państwowych uwidaczniało się już od dłuższego czasu, zostało jednak uwzględnione w chwili obecnej, tj. po VIII Plenum KC PZPR. Członkowie spółdzielni z wielkim zadowoleniem i uznaniem wyrażają się o podjętych krokach w kierunku polepszenia dla nich warunków socjalno-bytowych. Dlatego członkowie spółdzielni produkcyjnych województwa bydgoskiego wysoko cenią postanowienia partii i Rządu o wprowadzeniu ubezpieczenia społecznego, podejmując na walnych zgromadzeniach zobowiązania produkcyjne z okazji VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Według wstępnych informacji RSP woj. bydgoskiego w roku 1972 zwiększą zespołową hodowlę trzody chlewnej o ponad 2 466 sztuk i bydła opasowego o ponad 800 sztuk. Przedłożony projekt ustawy wraz z rozporządzeniem wykonawczym, stanowi realizację wysuwanych postulatów przez członków spółdzielni. Obejmuje on spółdzielców obowiązkowym systemem ubezpieczeń społecznych na zasadach i w wielkościach świadczeń, które mają zastosowanie do pracowników i ich rodzin. Przedłożone dokumenty uwzględniają wszelkie specyficzne warunki pracy w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#ArturGórski">W projekcie ustawy uwzględniono, że wszyscy spółdzielcy, niezależnie od statutu i typu spółdzielni, zostaną objęci świadczeniami, co będzie miało wpływ na rozwój szeregu form spółdzielczego gospodarowania. Są to świadczenia:</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#ArturGórski">a) na wypadek choroby i macierzyństwa, w zakresie ulgowego nabywania lekarstw i pieniężnych zasiłków chorobowych,</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#ArturGórski">b) w postaci zasiłków rodzinnych,</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#ArturGórski">c) na wypadek starości, inwalidztwa lub śmierci — na zasadach powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#ArturGórski">Świadczenia te będą bodźcem dla wszystkich spółdzielców do dalszego umacniania spółdzielni oraz podnoszenia wydajności pracy w gospodarstwach zespołowych. Członkowie spółdzielni nie będą obecnie obawiali się trudnej sytuacji materialnej w wypadku inwalidztwa lub starości. Będą mogli spokojnie, bez reszty oddać się pracy w spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#ArturGórski">Krzywdzącym czynnikiem dla członkiń spółdzielni produkcyjnych było nieotrzymywanie pełnych świadczeń w okresie macierzyństwa. Wprowadzenie tych świadczeń ma poważne znaczenie dla zaangażowania się kobiet w pracę zespołową oraz dla wstępowania kobiet w poczet członków statutowych.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#ArturGórski">Nie mniejsze znaczenie ma wprowadzenie zasiłków rodzinnych, w szczególności dla rodzin wielodzietnych. Członkowie posiadający na utrzymaniu dzieci do lat 14 żyli z reguły w gorszych warunkach niż rodziny bezdzietne lub pracujący w mieście. Członkowie ci, nadal zamieszkując w budynkach spółdzielczych, często opuszczali pracę w spółdzielni, angażując się do pobliskiego zakładu, gdzie otrzymywali zasiłek rodzinny. Objęcie zasiłkami rodzinnymi członków spółdzielni pozwoli jej na zyskanie tych ludzi oraz zahamuje ich emigrację do przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#ArturGórski">Wprowadzenie świadczeń na wypadek starości, inwalidztwa lub śmierci na zasadach powszechnego zaopatrzenia emerytalnego przyczyni się do wstępowania rolników indywidualnych, wraz z ziemią, do spółdzielni i nie wyzbywania się gruntów na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi lub innych gospodarstw oraz przechodzenia do pracy w jednostkach państwowych, w celu uzyskania tych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#ArturGórski">Wysoki Sejmie! Rolnictwo charakteryzuje się tym, że nasilenie prac występuje w okresie od marca do listopada. W tym okresie członkowie spółdzielni pracują ze zdwojoną energią i w większym wymiarze godzin. Czas pracy w okresie wiosennych siewów i żniw trwa często do 10 i więcej godzin. Wiadome jest, że członkowie rodzin, oprócz pracy w gospodarstwie zespołowym prowadzą gospodarstwo przyzagrodowe, wytwarzające dodatkowe wartości w postaci żywca i mleka na rzecz zaopatrzenia klasy robotniczej. Wliczanie członkom spółdzielni, prowadzącym gospodarstwo przyzagrodowe, do wymogu pracy w spółdzielni około 20 dni w roku dla mężczyzn i kobiet jest w pełni uzasadnione i celowe. Uwzględnienie w projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym, dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych poprzedniego okresu pracy w rolnictwie indywidualnym jako okresu równorzędnego z pracą w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, będzie miało duży wpływ na wstępowanie rolników indywidualnych do spółdzielni ze swoimi gospodarstwami oraz ich najbliższych krewnych, którzy pracowali w tych gospodarstwach. Projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin, który jest obecnie dyskutowany, jest jednym z najważniejszych osiągnięć ruchu spółdzielczego naszego kraju, ponieważ rozwiąże podstawowe sprawy dotyczące opieki nad pracującymi, nad matką i dzieckiem i zabezpieczy przyszłość ludzi, którzy włożyli cały wysiłek w budowę nowego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Mieczysław Medeński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MieczysławMedeński">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Wspólne decyzje Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL z kwietnia br. w sprawie zadań rolnictwa w latach 1971–1975 oraz wytyczne na VI Zjazd partii, stwarzają korzystne warunki do dalszego rozwoju produkcji rolniczej i zwiększenia jej udziału w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MieczysławMedeński">Szybki i dynamiczny wzrost produkcji rolnej jest jednym z warunków coraz lepszego zaspokajania ciągle rosnących potrzeb bytowych całego społeczeństwa naszego ludowego państwa.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#MieczysławMedeński">Ważną rolę w kształtowaniu opłacalności produkcji rolnej wsi odgrywa, poza stałym wzrostem produkcyjności gospodarstw, polityka cen, która równocześnie jest instrumentem kształtowania wzajemnych proporcji cen i stymulowania pożądanych kierunków produkcji rolnej. W tym kierunku podjęto już szereg konkretnych decyzji, zwłaszcza w zakresie skupu żywca i mleka.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MieczysławMedeński">Na dzisiejszym posiedzeniu rozpatrujemy szereg ustaw, których realizacja przyczyni się do usunięcia hamulców dalszego, intensywnego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#MieczysławMedeński">Swoje wystąpienie chciałbym skoncentrować na dwóch, szczególnie moim zdaniem, ważkich projektach ustaw, przedstawionych Wysokiej Izbie przez posła sprawozdawcę Ob. Furgała, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#MieczysławMedeński">— o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych oraz — o podatku gruntowym.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#MieczysławMedeński">Wprowadzone w ubiegłym okresie obowiązkowe dostawy spełniały jeden z ważnych czynników wzrostu produkcji zbóż, ziemniaków, żywca i mleka oraz zabezpieczały skup masy towarowej. Jednakże, w wyniku zwiększających się dostaw środków produkcji dla rolnictwa w postaci nawozów mineralnych, środków ochrony roślin oraz narzędzi i maszyn rolniczych, nastąpił wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej, co miało wpływ na wzrost towarowości produktów rolnych oraz ich skup.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#MieczysławMedeński">Udział obowiązkowych dostaw w ogólnym skupie płodów rolnych ulegał stopniowo systematycznemu zmniejszaniu i tak np. w woj. bydgoskim, które mam zaszczyt reprezentować, udział ten, przy wprowadzeniu obowiązkowych dostaw, wynosił około 87% zbóż, 84% ziemniaków, 48% zwierząt rzeźnych, a obecnie wynosi jedynie około 35% zboża i około 20% skupu zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#MieczysławMedeński">Jak wynika z powyższych danych, obowiązkowe dostawy zatraciły funkcję rozwojową produkcji rolnej i w coraz większym stopniu hamowały specjalizację gospodarstw. Zniesienie ich stworzy niewątpliwie bodziec do rozwoju produkcji i będzie źródłem wielu efektów natury ekonomicznej i politycznej. Decyzje te będą miały szczególny wpływ na rozwój specjalizacji i koncentracji produkcji w poszczególnych gospodarstwach w zależności od warunków przyrodniczo-ekonomicznych. Zostaną również usunięte hamulce w dalszym rozwoju kontraktacji produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#MieczysławMedeński">Wprowadzone świadczenia pieniężne na Fundusz Rozwoju Rolnictwa, w zamian za obowiązkowe dostawy są, z punktu widzenia społecznego, słuszne. Kwoty te pozwolą w szerszym zakresie na dalsze wprowadzenie postępu i mechanizacji na wsi oraz będą źródłem finansowania inwestycji zespołowych w gospodarce chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#MieczysławMedeński">Dotychczasowe wykorzystanie Funduszu Rozwoju Rolnictwa w części przeznaczonej na rozwój mechanizacji w woj. bydgoskim wynosi 89%, natomiast na działalność pozamechanizacyjną — zaledwie 65%. Stan ten wskazuje na konieczność dalszych usprawnień i lepszego wykorzystania funduszy, szczególnie na działalność pozamechanizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#MieczysławMedeński">Mimo że poważne fundusze wykorzystane zostały na mechanizację, to jednak bezpośredni udział usług mechanizacyjnych w procesie produkcji rolnej jest dotychczas niewystarczający, i tak w 1970 roku usługi te w pracach polowych wynosiły 35,9% ogólnych usług oraz w transporcie rolniczym 32,7%. Łącznie więc wynoszą 68,6%, przy ogólnokrajowej — 68,3%. W transporcie pozarolniczym wskaźnik ten w woj. bydgoskim był niższy o 2,5% od ogólnokrajowego, wynoszącego 22,8%.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#MieczysławMedeński">Powyższe dane świadczą o korzystniejszej od ogólnokrajowej strukturze wykorzystania sprzętu traktorowo-maszynowego kółek rolniczych i MBM, jednak jest to zjawisko daleko niezadowalające i w najbliższym czasie powinna nastąpić poprawa.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#MieczysławMedeński">Przekształcenie kółek rolniczych i MBM w „przedsiębiorstwa transportowe”, świadczące usługi na rzecz jednostek nie związanych z rolnictwem, uznać należy za sprzeczne z celami, dla których realizacji organizacje te powołano.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#MieczysławMedeński">Istotne znaczenie w oddziaływaniu na produkcję i na strukturę agrarną ma również polityka finansowa. Do podstawowych świadczeń wsi na rzecz państwa, obok obowiązkowych dostaw, zalicza się podatek gruntowy, fundusz gromadzki i składki PZU. Świadczenia te występują powszechnie i stanowią zasadniczą część wszystkich obciążeń w gospodarstwach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#MieczysławMedeński">Oprócz świadczeń powszechnych, indywidualne gospodarstwa rolne obciążane są jeszcze innymi rodzajami świadczeń, które obowiązują niektórych rolników w poszczególnych latach. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim obciążenia z tytułu Państwowego Funduszu Ziemi, opłaty elektryfikacyjne, opłaty melioracyjne, świadczenia na rzecz spółek wodnych itp.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#MieczysławMedeński">W polityce podatkowej zasadniczą rolę odgrywają jednak tylko dwa świadczenia — podatek gruntowy i dostawy obowiązkowe. Podatek gruntowy i różnice cen przy dostawach obowiązkowych stanowią w woj. bydgoskim około 85% wszystkich obciążeń o charakterze powszechnym. Udział ich, od przychodowości podatkowej z jednego ha użytków rolnych, wynosi w naszym województwie 35%, przy przeciętnej krajowej 26,8% i jest najwyższy w skali ogólnokrajowej. Tak wysokie przeciętne obciążenie wynika ze struktury gospodarstw. Ugrupowanie gospodarstw w zależności od ich wielkości wskazuje, że kryterium to posiada zasadniczy wpływ na zróżnicowanie wielkości produkcji i obciążeń finansowych na 1 ha użytków rolnych. Z przeprowadzonych badań wynika, że poziom produkcji końcowej z jednego hektara użytków rolnych systematycznie obniża się, w miarę wzrostu obszaru gospodarstwa. Odwrotną tendencję wykazują natomiast obciążenia finansowe, wzrastają one bowiem wraz z powiększaniem się obszarów gospodarstwa. Podobna sytuacja istnieje w obciążeniach obowiązkowych dostaw zbóż.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#MieczysławMedeński">Należy podkreślić, że tak wysokie dysproporcje w obciążeniach są wynikiem ostrej progresji stosowanej przy wymiarze zarówno podatku gruntowego, jak i obowiązkowych dostaw, w zależności od wielkości gospodarstw. Zjawisko to jest niekorzystne z uwagi na znaczny odpływ siły roboczej z rolnictwa i gospodarstwa większe, szczególnie na słabszych gruntach, zmuszone są ponosić większe nakłady na utrzymanie istniejącego poziomu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#MieczysławMedeński">Nadmierne obciążenia tych gospodarstw są w tej sytuacji czynnikiem ograniczającym możliwości zwiększenia własnych nakładów inwestycyjnych na budownictwo, w tym szczególnie inwentarskie i na zakup środków do produkcji, jak nawozy mineralne, narzędzia i maszyny rolnicze. W konsekwencji prowadzi to do hamowania wzrostu produkcji rolniczej, zadłużenia wobec państwa i podupadania niektórych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#MieczysławMedeński">W woj. bydgoskim problem ten jest szczególnie istotny, bowiem większość gospodarstw ekonomicznie słabych rekrutuje się właśnie z grupy gospodarstw większych.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#MieczysławMedeński">Przedstawiony projekt ustawy podatkowej generalnie usunie występujące dysproporcje w podatku gruntowym, wymierzanym od przychodowości poprzez spłaszczenie progresji, co spowoduje obniżenie obciążenia gospodarstw średnich i większych, na skutek wprowadzenia skali podatkowej o rozpiętości od 9% do 16%, zamiast dotychczasowej rozpiętości od 7% do 20% oraz zmniejszenia liczby stref ekonomicznych. Również podatek gruntowy kwotowy, będący odpowiednikiem zlikwidowanych obowiązkowych dostaw, usunie te dysproporcje poprzez likwidację progresji.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#MieczysławMedeński">Te, tak ważne, dwa akty prawne staną się więc dalszym bodźcem ekonomicznym dla dalszego, intensywnego rozwoju produkcji rolnej i wkładu ogółu polskich rolników w budowę socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Zygmunt Hutek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#ZygmuntHutek">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Doniosłość ustaw odnoszących się do ulepszenia gospodarki ziemią, o których dziś dyskutujemy na posiedzeniu Sejmu, jest ogromna. Ustawę o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych można przyrównać do historycznego dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o reformie rolnej. Zachodzi stąd konieczność zastanowienia się nad zapewnieniem sprawnego i właściwego zrealizowania tych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#ZygmuntHutek">Główny ciężar w tym zakresie spadnie na powiatowe organy administracji rolnej, a szczególnie na powiatowe biura geodezji i urządzeń rolnych. Komórki te już obecnie zajmują się wieloma nadal istotnymi problemami kształtowania produkcji rolnej. Do nich należy prowadzenie wymian i scaleń, ewidencji gruntów, pomiarów pod inwestycje rolnicze, obsługa geodezyjno-urządzeniowa gospodarstw rolnych itp.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#ZygmuntHutek">Ponieważ termin wykonania prac związanych z uwłaszczeniem jest bardzo krótki, wypływa stąd konieczność jak najszybszego wydania aktów wykonawczych, dotyczących podejmowanych ustaw, organizacyjnego wzmocnienia komórek przeprowadzających te prace i przeszkolenia służby zajmującej się tymi sprawami. Chodzi o to, by regulowaniem spraw własnościowych zajęli się ludzie dysponujący nie tylko odpowiednim przygotowaniem teoretycznym, ale również odpowiednim doświadczeniem. Jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego, zgodnego z obowiązującymi przepisami rozstrzygania różnych, nieraz bardzo zawikłanych problemów prawnych, które niewątpliwie wyłonią się przy realizacji uchwalonych aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#ZygmuntHutek">Pracownicy zajmujący się tymi sprawami powinni być wyczuleni na konieczność eliminowania wszystkich sytuacji konfliktowych, których konsekwencją jest przede wszystkim spadek produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#ZygmuntHutek">Musimy sobie zdawać sprawę, że w wyniku realizacji przepisów ustaw będzie powstawała nieraz konieczność rozstrzygania sprzecznych interesów osób, pozostających w bliskich stosunkach pokrewieństwa czy sąsiedztwa. Pogodzenie prawnie uzasadnionych interesów wymagać będzie niewątpliwie dużej wiedzy i wyczucia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#ZygmuntHutek">Obecnie w organach administracji rolnej szczebla powiatowego brak jest pracowników z pełnym wykształceniem prawniczym, którzy by dysponowali odpowiednią wiedzą i doświadczeniem w zakresie prawa rolnego i stosunków międzyludzkich na wsi. Stąd nasuwa się wniosek wzmocnienia tych organów odpowiednimi ludźmi. Na przykład: na ogólną liczbę 603 osób, pracujących w powiatowych biurach na terenie województwa poznańskiego, zatrudnione są tylko dwie osoby z wyższym wykształceniem prawniczym i jedna osoba, która ukończyła zawodowe studium administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#ZygmuntHutek">Moim zdaniem, słuszne byłoby wprowadzenie w powiatowych biurach geodezji i urządzeń rolnych stanowiska zastępcy kierownika powiatowego biura do spraw prawno-urządzeniowych. Powinien on posiadać wyższe wykształcenie prawnicze lub ukończone Studium Administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#ZygmuntHutek">Druga sprawa, którą chcę poruszyć — to sprawa współpracy między państwowymi biurami notarialnymi a radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#ZygmuntHutek">Aby ustawa o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych dała jak największy efekt polityczny, społeczny oraz gospodarczy, trzeba będzie zadbać o to, aby decyzje uwłaszczające, które mają wydać organy rolne, były możliwie szybko wydane, a obowiązkiem państwowych biur notarialnych będzie niezwłoczne dokonanie wpisów w księgach wieczystych, aby uwłaszczony dostał do rąk nie tylko orzeczenie administracyjne, ale i sądowy dowód własności.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#ZygmuntHutek">Wskazane byłoby umożliwienie w miarę potrzeby uczestnictwa kierowników powiatowych biur notarialnych w sesjach powiatowych rad narodowych lub odprawach pracowników szczebla gromadzkiego, w celu służenia informacją w zagadnieniach prawnych, związanych z własnością nieruchomości rolnych, którymi to sprawami w obecnej chwili wieś bardzo się interesuje.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#ZygmuntHutek">Celowe jest również większe zaangażowanie się notariuszy w popularyzację prawa własnościowego na spotkaniach z ludnością wsi. Włączyć się w to powinny miejscowe koła Zrzeszenia Prawników Polskich.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#ZygmuntHutek">Szczególnie potrzebna będzie współpraca organów rolnych rad narodowych z miejscowymi sądami i państwowymi biurami notarialnymi przy realizacji ustaw rolnych, które mają być uchwalone przez Sejm. Prawidłowa i harmonijna współpraca tych organów będzie gwarancją dobrej realizacji nowych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#ZygmuntHutek">O dużym rozmiarze prac, jakie staną przed organami administracji rolnej świadczy fakt, że według obecnego rozeznania na terenie woj. poznańskiego jest ok. 80 tys. gospodarstw o nie uregulowanym stanie posiadania. Gospodarstwa te występują przeważnie w rejonach o słabej glebie, gdzie było nikłe zainteresowanie sprawą uregulowania praw własnościowych, ze względu na koszty z tym związane oraz w powiatach wschodnich naszego województwa, gdzie nieformalny obrót ziemią był znacznie większy niż na pozostałych terenach. Powiaty te odznaczają się przewagą gospodarstw o małej powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#ZygmuntHutek">Okres uregulowania praw własnościowych jest bardzo krótki i trzeba będzie dużego zaangażowania rad narodowych, sądów i biur notarialnych, aby prace te przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Tadeusz Myślik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#TadeuszMyślik">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Tocząca się dziś debata nad zespołem rządowych projektów ustaw dotyczących najżywotniejszych problemów wsi i rolnictwa śledzona jest z najwyższą uwagą, bynajmniej nie tylko na ławach poselskich i bynajmniej nie tylko w tej sali. Była ona niecierpliwie oczekiwana przez ogół społeczeństwa, a zwłaszcza przez wielomilionową rzeszę mieszkańców wsi i miasteczek, bezpośrednio zaangażowanych w produkcję rolną. I dobrze się stało, że pomimo wszystkich niedogodności, jakie powoduje w pracach ustawodawczych nadmierny pośpiech, ów kompleks ustaw rolnych, ów nieomalże już kodeks agrarny, otrzyma rolnictwo polskie na samym początku nowego roku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#TadeuszMyślik">Zaproponowane przez Rząd, zgodnie z Wytycznymi Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz zaaprobowane i uzupełnione przez komisje sejmowe, rozstrzygnięcia natury prawnej stanowią doniosły krok na drodze zapewnienia rolnikom właściwych warunków gospodarowania i rozwoju. Realizują one liczne postulaty wysuwane od szeregu lat na większości spotkań poselskich na wsi.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#TadeuszMyślik">Myślą przewodnią, którą kierował się projektodawca, było właściwe i racjonalne wykorzystanie wszystkich użytków rolnych. Ze szczególnym uznaniem podkreślić należy głęboką troskę o ochronę gruntów rolnych i leśnych przed lekkomyślnym lub pochopnym przeznaczaniem ich na inne cele oraz o rekultywowanie gruntów już zniszczonych na skutek działalności przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#TadeuszMyślik">Pomimo, że rygory, jakie nakłada dyskutowana ustawa spowodować mogą, w wypadku tak zwanych lokalizacji ściśle związanych, podrożenie kosztów nowych inwestycji przemysłowych, a w konsekwencji podrożenie kosztów dalszego uprzemysłowienia kraju czy podrożenie na czas określony kosztów bieżącej eksploatacji nowo wznoszonych zakładów — to jednak racje przemawiające za takim rozwiązaniem są niewątpliwe, wynikające z najgłębiej i kompleksowo rozumianej ochrony środowiska, w którym żyje człowiek i ochrony fundamentalnych podstaw jego egzystencji. Pozytywne skutki tej ustawy widoczne będą zarówno natychmiast po jej wejściu w życie, w postaci znacznie bardziej oszczędnej gospodarki ziemią, jak też długofalowo — w postaci stopniowego przywracania rolnictwu i leśnictwu niemałych połaci ziemi stanowiącej poprzemysłowe wyrobiska. Być może w niedługim czasie będziemy mieli okazję w odrębnej debacie przedyskutować problemy ochrony naturalnego środowiska człowieka w sposób bardziej kompleksowy.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#TadeuszMyślik">Zanim jednak to nastąpi, pragnę zwrócić uwagę na fakt, że same tylko opłaty, chociaż ze wszech miar słuszne czy nawet obowiązek rekultywacji gruntów, problemu w pełni nie rozwiązują i że niezbędne są równoległe, intensywne poszukiwania technologiczne.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#TadeuszMyślik">Tylko bowiem właściwe, nowoczesne, prawdziwie humanistyczne rozwiązania technologiczne pozwolą na pełne i ostateczne wyeliminowanie szkodliwości ubocznych i niepożądanych skutków działalności przemysłowej, w postaci zatrutych wód, zanieczyszczonego powietrza i oskalpowanej ziemi. Na wypracowanie takich technologii nie powinno zabraknąć środków w budżecie państwa, a studia i prace badawcze w tym zakresie powinny stać się pilnym zadaniem odpowiednich instytutów resortowych oraz Komitetu Nauki i Techniki i Polskiej Akademii Nauk.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#TadeuszMyślik">Wysoka Izbo! O ile pierwsza z dyskutowanych ustaw podnosi społeczną wartość ziemi i otacza ziemię skuteczniejszą, niż miało to miejsce do tej pory, ochroną prawną, druga — reguluje stosunki własnościowe w myśl generalnej zasady, że ziemia należy się tym, którzy rzeczywiście na niej pracują, że nie powinna dawać nikomu zysku bez pracy. Wynika to z samej istoty założeń ustrojowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#TadeuszMyślik">Przedmiotowa ustawa usankcjonuje jednorazowym aktem umowy o przeniesieniu własności, nawet jeżeli zostały zawarte bez przewidzianej prawem formy. Da setkom tysięcy rolników, których dotyczy, tak bardzo im potrzebne poczucie stabilizacji prawnej. Nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważnym czynnikiem wzrostu produkcji stać się może owa stabilizacja prawna jako decydujący element psychologiczny, warunkujący pełne produkcyjne zaangażowanie. Nie trzeba nikogo przekonywać jak wielki walor polityczny ma fakt skorygowania przez najwyższy organ władzy państwowej, jakim jest Sejm, skutków własnych, niezweryfikowanych przez życie decyzji. Wielkim zadaniem społecznym dla nas wszystkich jest upowszechnienie i ugruntowanie świadomości, że tego rodzaju akt ma charakter całkiem wyjątkowy, ma charakter jednorazowego moratorium i że na przyszłość jedyną podstawą prawną zbywania lub nabywania ziemi mogą być tylko przepisy Kodeksu cywilnego w takim brzmieniu, w jakim Wysoka Izba zechce je w dniu dzisiejszym uchwalić. Jednym bowiem z warunków dalszego harmonijnego rozwoju rolnictwa jest również przerwanie nieformalnego, anarchicznego obrotu ziemią. Stworzone zostają prawne i ekonomiczne przesłanki, aby obok sektora uspołecznionego w rolnictwie umacniały się indywidualne gospodarstwa chłopskie, by drogą wykupu ziemi od gospodarstw karłowatych do optymalnego areału następowało upełnorolnienie gospodarstw większych i aby tą drogą następowała stopniowa poprawa struktury agrarnej. Zarówno sądy, jak i organy administracji terenowej, powinny zostać należycie przygotowane do prawidłowego posługiwania się tymi instrumentami prawnymi, w jakie wyposażymy je w dniu dzisiejszym lub jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#TadeuszMyślik">Tu pragnę zatrzymać się na pewnej kwestii szczegółowej. Projekt ustawy w brzmieniu proponowanym przez Komisję o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych pozwala również, w artykule 2, na uwłaszczenie pod określonymi warunkami dotychczasowych posiadaczy zależnych. Jest to, na co zwróciło uwagę wielu dyskutantów zanim projekt ustawy znalazł się w drugim czytaniu na porządku dziennym obrad Sejmu, przepis natury delikatnej, który w wypadku niewłaściwej jego interpretacji, może spowodować nawet określone szkody. Dlatego pragnę wyrazić głęboką nadzieję, że Rada Ministrów, precyzując przypadki, w których przepis ów będzie stosowany, zapobiegnie w tej mierze zarówno zbytniemu schematyzmowi, jak też całkowitej dowolności.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#TadeuszMyślik">I jeszcze jedno. Wykonawcami ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych będą wydziały rolnictwa prezydiów powiatowych rad narodowych, przy czym ważną rolę będą w tym pełnić również biura gromadzkich rad narodowych. Są to dla nich zadania nowe, dodatkowe. Na problem ten zwrócił zresztą uwagę mój przedmówca. O ile wiem, etatów tym wydziałom z tej racji nie przybędzie. A wiemy niestety wszyscy, że już z dotychczasowych zadań produkcyjnych i administracyjnych ogniwa te nie zawsze wywiązywały się należycie. Dlatego, skoro odrzuciliśmy nawet możliwość pomocnictwa sądów powszechnych, a także ponieważ nie ma w Polsce trybunału administracyjnego, który stanowiłby instancję odwoławczą, potrzeba, aby prezydia rad narodowych wyższych szczebli, a także obywatel Minister Rolnictwa zechciał również z tego punktu widzenia przyjrzeć się funkcjonowaniu terenowej administracji rolnej. Nie należą bowiem do rzadkości głosy krytyczne o wykorzystywaniu w tym pionie kwalifikowanych fachowców — rolników do prac biurowych, sprawozdawczych czy ewidencyjnych. Ten sam zarzut stawiany jest niektórym agronomom i zootechnikom gromadzkim, którzy znacznie częściej bywają w biurze GRN niż w obejściach czy na polach rolników, którym powinni pomagać fachową radą i wskazówką.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#TadeuszMyślik">Wysoka Izbo! Równie doniosłe znaczenie jak uregulowanie stosunków własnościowych posiadać będą dla intensyfikacji produkcji rolnej ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zboża, ziemniaków i zwierząt rzeźnych oraz o nowym wymiarze podatku gruntowego. Dostawy obowiązkowe były już od dłuższego czasu formą anachroniczną, spuścizną okresu odbudowy ze zniszczeń wojennych i reglamentacji żywności. Po zniesieniu w roku 1958 szarwarku, obowiązkowe dostawy były ostatnim, ciążącym na chłopie polskim obowiązkiem świadczeń w naturze. Wobec nieprecyzyjnych i niekompletnych zamienników utrudniały one specjalizację gospodarstw rolnych, zmuszając niejednokrotnie rolników do kupowania niezbędnych na dostawy ziemiopłodów czy żywca na wolnym rynku, nieraz nawet po spekulacyjnych cenach. Ustawa, którą dziś uchwalamy, usuwa definitywnie ów powszechnie krytykowany hamulec wzrostu. Równocześnie podnosi ona rangę polityki finansowej i pieniądza jako decydującego odtąd instrumentu gospodarczej ingerencji państwa.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#TadeuszMyślik">Nowa ustawa o podatku gruntowym, zachowując cenną formę akumulacji zespołowej w postaci Funduszu Rozwoju Rolnictwa, zmniejsza jednak wydatnie obciążenia wsi, co wraz z zapowiedzianym przez Rząd wprowadzeniem od nowego roku bezpłatnej opieki lekarskiej dla indywidualnych rolników i ich rodzin i możliwością korzystania przez nich z 70% ulg przy zakupie leków, będzie miało niewątpliwy wpływ na wzrost stopy życiowej ludności wiejskiej. Wzrośnie również zdolność inwestycyjna indywidualnego gospodarstwa rolnego, przede wszystkim na skutek zwiększenia się opłacalności produkcji rolnej. Każę to na nowo przemyśleć szereg wynikających stąd konsekwencji. Wzrośnie więc ruch budowlany, a tym samym zapotrzebowanie na materiały. Kluczowa staje się w tym względzie realizacja 59 wytycznej KC PZPR na VI Zjazd partii, która mówi o nadrobieniu poważnych zaniedbań w produkcji materiałów budowlanych. Jest to jednak zadanie co najmniej na najbliższe 4 lata. Od zaraz natomiast usprawnić należy funkcjonalność powiatowych służb architektoniczno-budowlanych. Pracownicy tych służb, inżynierowie i technicy, nie mogą pełnić jedynie wobec wsi obowiązków nadzoru budowlanego. Muszą się oni stać doradcami rolnika w jego poczynaniach inwestycyjnych, tak jak agronomowie i zootechnicy powinni być jego doradcami w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Chodzi więc o to, aby wydziały budownictwa powiatowych rad narodowych nie tylko wydawały nakazy i zakazy czy też wymierzały kary, ale, aby mogły, chciały i były zobowiązane do poradnictwa, jak i gdzie budować w konkretnych warunkach indywidualnego rolnika, jak znaleźć inną działkę budowlaną, skoro ta, którą rolnik posiada nie odpowiada planowi zabudowy przestrzennej, jaki wybrać projekt typowy, aby jego adaptacja kosztowała jak najmniej, a nie jak najwięcej, jak zaoszczędzić deficytowe materiały budowlane itd. W sumie należy oczekiwać od administracji wobec zgłaszającego inicjatywę inwestycyjną rolnika, i nie tylko rolnika, ale w ogóle obywatela, stosunku społecznego, a nie jedynie formalistycznego czy, co gorsze, biurokratycznego. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#TadeuszMyślik">Po drugie — trzeba koniecznie usprawnić funkcjonowanie międzykółkowych baz maszynowych, podnieść na znacznie wyższy poziom ich gospodarność, która pozostawia wiele do życzenia, umocnić samorządność kółek rolniczych i, co najważniejsze, poprawić jakość maszyn dostarczanych wsi, zapewnić łatwość nabywania niezbędnych części zamiennych. Idealnym rozwiązaniem byłoby, aby jakość maszyn rolniczych poprawić w takim stopniu, żeby mogły one skutecznie ubiegać się o znak jakości. Niestety, niska jak dotąd jakość maszyn rolniczych, przykładem czego mogą być chociażby powszechne skargi na jakość glebogryzarek, maszyn bardzo potrzebnych, ale stosunkowo za słabych, oraz dotkliwy brak części zamiennych, który sprawia, że czasem łatwiej jest kupić nową maszynę niż uruchomić nieczynną, z powodu drobnej nieraz awarii — są to najpoważniejsze hamulce postępu mechanizacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#TadeuszMyślik">Rolnicy ze znacznie większym przekonaniem świadczyć będą przypadające na nich opłaty na Fundusz Rozwoju Rolnictwa, jeżeli zakupiony za te pieniądze sprzęt będzie istotnie pełnowartościowy i dostępny, jeżeli w MBM i kółkach rolniczych nie będą miesiącami zalegały maszyny, do których nie można nigdzie kupić potrzebnej przekładni czy łożyska.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#TadeuszMyślik">W jak najkrótszym czasie trzeba też przeanalizować organizację pracy i obsadę kadrową międzykółkowych baz maszynowych, są bowiem tereny, jak np. powiat proszowski w moim okręgu wyborczym — ale problem ten nie ogranicza się bynajmniej jedynie do tego powiatu — gdzie brak jest kwalifikowanych traktorzystów, którzy umieliby posługiwać się pełnym zestawem maszyn towarzyszących. Częste są skargi na nieprzestrzeganie przez pracowników poszczególnych MBM dyscypliny pracy czy na notoryczne ich pijaństwo, a ze strony załóg MBM — na złe warunki pracy, brak pomieszczeń socjalnych, garaży, wody bieżącej itp.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#TadeuszMyślik">Z uznaniem należy powitać zapowiedziane już w wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL, a powtórzone w 66 wytycznej KC PZPR na VI Zjazd partii, rozszerzenie zakresu zadań gospodarczych, które będą mogły być finansowane z Funduszu Rozwoju Rolnictwa, zwłaszcza możliwość finansowania z tego funduszu budowy zaplecza technicznego, produkcji materiałów budowlanych, budowy ujęć wody pitnej, co w wielu wypadkach może mieć decydujące znaczenie dla rozwoju hodowli, eksploatacji torfu, co poprawi bilans paliwowy itp.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#TadeuszMyślik">Postulować wypada, aby tak jak to było praktykowane dotąd w niektórych powiatach, z Funduszu Rozwoju Rolnictwa nadal można było opłacać, częściowo przynajmniej, budowę i modernizację, a może nawet utrzymanie dróg o ważnym dla rolnictwa znaczeniu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#TadeuszMyślik">Po trzecie — należy wreszcie ułatwić gospodarstwom indywidualnym zakup odpowiednich maszyn i ciągników dostosowanych do struktury rolnej.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#TadeuszMyślik">Mamy wszyscy głębokie przekonanie, że dyskutowany dziś zespół ustaw zdynamizuje polskie rolnictwo, zwiększy znacznie tempo wzrostu jego produkcji roślinnej i zwierzęcej, uruchomi ukryte rezerwy. Ale musimy równocześnie zdawać sobie sprawę, i nigdy nie jest za wcześnie o tym mówić, że jeżeli nasz zamiar zdynamizowania rolnictwa powiedzie się, poważnie, bardzo poważnie wzrosną zadania organizacji handlu wiejskiego, a przede wszystkim gminnych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu. Wzrośnie bowiem znacznie zapotrzebowanie na środki produkcji, wzrośnie sama produkcja towarowa rolnictwa indywidualnego, a także, na skutek wzrostu siły nabywczej ludności wiejskiej, wzrośnie zapotrzebowanie na artykuły konsumpcyjne, które również trafiają na wieś za pośrednictwem tej samej organizacji handlowej. Nie muszę dowodzić, że wobec rosnących zadań organizacja ta musi przejść sama gruntowną reformę, musi sama rozwiązać szereg zadań inwestycyjnych i organizacyjnych, przy czym te drugie tylko pozornie wydają się łatwiejsze. Kolejnym wreszcie ogniwem, które również dokonać musi ilościowego i jakościowego skoku, jest przemysł rolno-spożywczy.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#TadeuszMyślik">Wysoka Izbo! Przedstawiłem niektóre tylko najpilniejsze zadania, jakie, moim zdaniem, organicznie związane są z dyskutowanym dziś kompleksem ustaw rolnych i stanowią konsekwencję spodziewanych czy wręcz oczekiwanych rezultatów wprowadzenia tych ustaw w życie. Niektóre z owych zadań wynikają z konieczności odrobienia zaległości, inne są typowymi trudnościami wzrostu. Wszyscy jednak jesteśmy głęboko przekonani, że tworzymy dziś możliwie optymalne warunki prawne i ekonomiczne, aby wzrost ten mógł w krótkim czasie zostać osiągnięty.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#TadeuszMyślik">Podzielając to przekonanie, Koło Poselskie „Znak” głosować będzie za dyskutowanymi projektami 7 ustaw rolnych w brzmieniu przedłożonym przez komisje sejmowe, przedstawionymi przez posłów referentów.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Stanisław Romanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#StanisławRomanowski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów uzasadnia konieczność rygorystycznej ochrony gruntów ornych ii leśnych oraz przywracania przydatności rolniczej i leśnej tej ziemi, która z różnych przyczyn z tej produkcji odpadła, względnie będzie czasowo wypadać. W projekcie tym dostrzegamy słuszność podjętych decyzji Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL, które między innymi zalecały Rządowi usprawnienie gospodarki ziemią jako podstawowym środkiem produkcji w rolnictwie i leśnictwie, służącym do coraz to lepszego zaspokajania potrzeb w zakresie wyżywienia ludności w kraju. A zaspokajanie tych wszystkich potrzeb związanych z produkcją rolniczą i leśną jest zależne zarówno od ilości tych użytków, jak i dobrego gospodarowania na tych użytkach.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#StanisławRomanowski">Mamy coraz więcej dobrych i mądrych gospodarzy naszej ziemi, a ostatnie decyzje obu partii i Rządu powodują chęć pracy w rolnictwie i przywiązanie do zawodu rolnika, co gwarantuje dobre gospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#StanisławRomanowski">Jak przedstawia się w Polsce sytuacja ilości ziemi przydatnej rolniczo, mówili moi przedmówcy i stwierdzili, że w 1946 r. na jednego mieszkańca przypadało 0,85 ha, a obecnie niecałe 0,60 ha, czyli w 25-leciu zmniejszyła się ilość ziemi przypadającej na jednego mieszkańca o 0,25 ha. Gdyby proces rozrzutnego gospodarowania ziemią postępował dalej i w takim tempie zmniejszała się ilość ziemi na jednego mieszkańca — to w okresie około trzech 20-leci Polska zostałaby jak historyczny król Jan „bez ziemi”.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#StanisławRomanowski">Dlatego z uznaniem odnoszę się do projektu ustawy z poprawkami proponowanymi przez komisje sejmowe i wierzę, że uchwalenie takiej ustawy położy radykalny kres nieuzasadnionym gospodarczo i społecznie wyłączeniom gruntów rolnych i leśnych z produkcji rolniczej lub leśnej. Warte podkreślenia w projekcie ustawy są przepisy o jakościowej ochronie gruntów rolnych w celu zapewnienia prawidłowej eksploatacji ziemi w produkcji rolniczej, które wprowadzają zasadę pełnego i właściwego wykorzystania wszystkich gruntów przydatnych do użytkowania rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#StanisławRomanowski">O wadze tego postanowienia świadczą chociażby takie fakty, że w województwie zielonogórskim w 25-leciu, obok kilku tysięcy ha przekazanych na inne cele nierolnicze, około 40 tys. ha przekazano pod zalesienie, z tego poważną część nadającą się do użytkowania rolniczego. W woj. koszalińskim przekazano ponad 108 tys. ha, a jest w planie dalsze 17 tys. ha do zalesienia; w olsztyńskim ponad 50 tys. ha. Chciałbym też poddać pod rozwagę sprawę zajmowania ziemi uprawnej na sadzenie drzew przydrożnych i gruntów zajętych na pasy przydrożne. W kraju oblicza się straty gruntów uprawnych na kilkadziesiąt tysięcy ha, a mimo to planuje się dalsze, systematyczne zajmowanie ziemi uprawnej pod sadzenie drzew przydrożnych, drzew, które mogą rosnąć na glebach VI klasy, na glebach bagiennych i na innych nieużytkach rolniczych, a rosną często na glebach II, III i IV klasy. Będą to na pewno w przyszłości piękne aleje drzew, ale czy nasz kraj stać na przeznaczanie użytków rolnych na takie cele?</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#StanisławRomanowski">Albo przykłady podane przez Najwyższą Izbę Kontroli, że wiele przedsiębiorstw górniczych, przemysłu materiałów budowlanych i innych dysponuje nadmiernym areałem powierzchni, przekraczającym znacznie potrzeby eksploatacyjne. Na przykład: Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów” posiadała około 200 ha zbędnych użytków rolnych, z czego około 100 ha wydzierżawiano indywidualnym rolnikom. Jaroszowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych nie wykorzystały około 270 ha przejętych użytków rolnych, przy czym na powierzchni 144 ha tych gruntów nie przewiduje się żadnych prac eksploatacyjnych. Jednocześnie zakłady te uzyskały akceptację Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Świdnicy na przejęcie dalszych 46 ha z Państwowego Funduszu Ziemi oraz 52 ha gruntów prywatnych, w związku z dokonanym samowolnie zajęciem tych użytków rolnych pod zwałowisko nadkładu.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#StanisławRomanowski">Zakłady Górniczo-Hutnicze „Zębiec” koło Starachowic przejęły od Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Radomiu m.in. w 1955 roku około 100 ha powierzchni leśnej. Powierzchnia ta nie została wykorzystana do celów eksploatacyjnych mimo, że dokonano tam nieuzasadnionego, przedwczesnego wyrębu drzewostanu. W konsekwencji zaistniały poważne straty związane z utratą przyrostu masy drzewa i degradacją nie odnowionych siedlisk leśnych.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#StanisławRomanowski">Wielkie znaczenie społeczno-ekonomiczne mają również postanowienia projektu ustawy dotyczące rekultywacji i zagospodarowania nieużytków poprzemysłowych dla potrzeb rolnictwa i leśnictwa, a oblicza się, że do 1975 r. będzie ich ponad 100 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#StanisławRomanowski">W tej sprawie zostały wprawdzie podjęte doniosłe uchwały Rady Ministrów w 1966 r.: uchwała o ochronie użytków rolnych i uchwała o rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów. Uchwały te zobowiązywały resorty, prezydia rad narodowych oraz przedsiębiorstwa do rekultywacji nieużytków powstałych w wyniku eksploatacji. Mimo tych uchwał, mimo milionowych nakładów na te cele, wyniki zarówno w stosunku do nakładów, jak i potrzeb, są minimalne, a dziesiątki tysięcy hektarów nieużytków od wielu już lat czeka na rekultywację i zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#StanisławRomanowski">Zasadniczą przyczyną stwierdzonych nieprawidłowości była opieszałość niektórych zainteresowanych resortów, które prawie z 3-letnim opóźnieniem wydały instrukcje i zarządzenia w sprawie realizacji wymienionych uchwał Rady Ministrów i nie dopilnowały usunięcia przez podległe i nadzorowane jednostki wieloletnich zaległości w rekultywacji i zagospodarowaniu nieużytków poprzemysłowych. Z braku nadzoru, z braku wewnętrznej kontroli i koordynacji dopuszczono do marnotrawstwa środków finansowych, materiałowych i nieprawidłowej gospodarki dysponowanymi gruntami.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#StanisławRomanowski">Nie wywiązały się w pełni również nasze placówki naukowe, bez których ani w przeszłości, ani w przyszłości tego problemu rozwiązać nie można.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#StanisławRomanowski">Z przykrością należy stwierdzić, że do dnia dzisiejszego wiele rad narodowych szczebla wojewódzkiego i powiatowego nie posiada konkretnych rejestrów i programów zagospodarowania gruntów, które zmieniły swoje zastosowanie w wyniku działalności górniczej i przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#StanisławRomanowski">Wysoki Sejmie! Przytoczyłem kilka faktów kardynalnych zaniedbań i rozrzutności w dotychczasowym gospodarowaniu użytkami rolnymi i leśnymi, aby jeszcze raz podkreślić wagę ustawy, którą ma uchwalić Sejm, aby podkreślić odpowiedzialność resortów, rad narodowych, przedsiębiorstw oraz wszystkich użytkowników za sprawne i dokładne rozwiązywanie problemów związanych z gospodarką użytków rolnych i leśnych.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#StanisławRomanowski">Pragnę na zakończenie wyrazić przekonanie, że nasze komisje sejmowe, zainteresowane tymi problemami oraz komisje w radach narodowych lepiej niż dotychczas będą kontrolować realizację wkrótce uchwalonej ustawy — ustawy, która w trosce o dobro narodu dziś i w przyszłości, stwarza prawne podstawy do oszczędnego i racjonalnego gospodarowania podstawowym majątkiem narodu, jakim jest ziemia.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Bronisław Kałwak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#BronisławKałwak">Wysoka Izbo! Stała i szybka intensyfikacja produkcji rolnej, będąca warunkiem harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu dobrobytu ludności, wymaga między innymi pełnego rozwiązania problemu gospodarstw o bardzo niskim poziomie produkcji. Właściciele tych gospodarstw prowadzą gospodarkę ekstensywną i eksploatują swoje grunty, nie czyniąc potrzebnych nakładów inwestycyjnych. Jeżeli gospodarstwa te nie zawsze są zadłużone, to jedynie dlatego, że dochody czerpane z rażąco niskiej produkcji przeznacza się na spłatę zobowiązań. Stopa życiowa tych właścicieli jest niższa od przeciętnej w środowisku. Przyczyny tego zjawiska są bardzo różne, najczęściej jednak chodzi o brak siły roboczej w gospodarstwie. W tej sytuacji bezcelowe jest w wielu przypadkach udzielanie takim gospodarstwom pomocy produkcyjnej, natomiast staje się koniecznością przejęcie tych gospodarstw przez państwo bądź przez indywidualnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#BronisławKałwak">Mimo zaniedbań w produkcji właściciele nie zawsze wyrażają zgodę na przekazanie państwu swych gospodarstw w zamian za rentę lub inne świadczenia pieniężne, ani nie czynią starań w kierunku zbycia gruntów innym rolnikom, mającym warunki do ich zagospodarowania. Konieczne zatem stało się zagospodarowanie takich gospodarstw przez państwo w drodze przymusowego wykupu i przekazania rolniczym jednostkom gospodarki uspołecznionej bądź rolnikom indywidualnym. Problem ten porządkuje ustawa z 1968 roku o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#BronisławKałwak">Ustawa ta obowiązuje od czterech lat, ale już dzisiaj możemy z całą pewnością powiedzieć, że jej uchwalenie było słuszne i uzasadnione względami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#BronisławKałwak">Jak wiadomo, podstawowym założeniem ustawy było stworzenie organom rolnym możliwości oddziaływania na wzrost produkcji rolnej w drodze wykupu lub licytacji tych gospodarstw rolnych, których właściciele lub posiadacze nie prowadzą w sposób należyty i zgodny z zasadami racjonalnej gospodarki. Ustawa ta najszersze zastosowanie znalazła dotychczas na terenach województw centralnych i wschodnich, w mniejszym stopniu na pozostałych terenach.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#BronisławKałwak">W okresie lat 1969–1970 wyznaczone przez powiatowe organy administracji rolnej trójki specjalistów rolnych zlustrowały 1 292 gospodarstwa w kraju, o łącznym obszarze około 12 tys. ha. W wyniku tych lustracji tylko 142 gospodarstwa, o łącznym obszarze około 900 ha, zostały włączone do procesu zagospodarowania w ramach ustawy. Z ilości tej 108 gospodarstw, o łącznym obszarze ok. 750 ha, nabyło państwo, natomiast grunty z 34 gospodarstw, o obszarze ok. 150 ha, nabyli indywidualni rolnicy. W stosunku do 317 gospodarstw wykup odroczono, dając odpowiedni termin rolnikom do należytego zagospodarowania swych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#BronisławKałwak">Chociaż zakres realizacji ustawy o przymusowym wykupie jest niewielki — to jednak należy zaznaczyć, że już samo istnienie takich przepisów, które pozwalają organowi rolnemu przejąć zaniedbane gospodarstwo na własność państwa w drodze wykupu lub ogłosić jego licytację, działa mobilizująco na rolników zaniedbujących swoje gospodarstwa. Z obserwacji terenowych wynika, że wydanie tej ustawy i możliwość jej zastosowania przez organ rolny podziałało w sposób mobilizujący na wielu właścicieli w kierunku podźwignięcia ich gospodarstw na wyższy poziom produkcyjny i do uzyskania lepszej niż do tej pory wydajności w produkcji roślinnej oraz zwierzęcej. W wielu wypadkach daje się zauważyć, że zakrzątnęli się oni wokół swoich gospodarstw, przystąpili do remontu zabudowań, uzupełniają inwentarz żywy i martwy oraz nawiązują kontakty z gromadzką służbą rolną.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#BronisławKałwak">Potrzeba pełniejszego niż dotychczas zagospodarowania ziemi oraz potrzeba dalszej i szybkiej intensyfikacji produkcji rolnej wymaga wprowadzenia dalszych usprawnień w zakresie gospodarki ziemią i szerszego włączania do zagospodarowania przejętych od rolników indywidualnych gruntów rolnych wszędzie tam, gdzie jednostki gospodarki uspołecznionej nie mają takich możliwości.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#BronisławKałwak">Dotychczas, w drodze przymusowego wykupu przeprowadzonego przez państwo, grunty mogli nabywać tylko rolnicy na upełnorolnienie swoich gospodarstw. Mając na względzie potrzebę aktywności rolników indywidualnych w zagospodarowaniu gruntów, nowelizacja ustawy wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Dopuszcza ona do nabycia gruntów w drodze przymusowego wykupu także przez tych rolników, którzy nie posiadają własnych gruntów rolnych. Wystarczy, aby rolnik posiadał odpowiednie kwalifikacje rolnicze oraz dawał gwarancję należytego zagospodarowania ziemi.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#BronisławKałwak">Ten nowy przepis stworzy możliwość nabywania gospodarstw z licytacji szczególnie przez młodych rolników, którym rodzice zapewnią środki na ten cel, pragnąc ich usamodzielnić. A przy tym przepis ten stworzy możliwość pełniejszego zagospodarowania gruntów przez rolników mających odpowiednie do tego warunki.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#BronisławKałwak">Wprowadzenie ustawy o przymusowym wykupie było zabiegiem koniecznym, niemniej jednak trzeba wyraźnie podkreślić, że przymusowy wykup gospodarstw rolnych powinien być traktowany jako ostateczność, gdy już nie będzie innego sposobu na podźwignięcie gospodarstwa z upadku ekonomicznego, powstałego wskutek zaniedbań właściciela.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#BronisławKałwak">Potrzebie usprawnienia gospodarki ziemią wychodzi również naprzeciw nowelizacja niektórych przepisów wykonawczych do ustawy, z którymi miałem możność zapoznać się. Przewidują one m.in. możliwość przymusowego wykupu przez państwo nie tylko gruntów, ale także budynków gospodarczych i mieszkalnych oraz całych zagród, jeżeli wszystkie pozostałe grunty danego gospodarstwa podlegają wykupowi oraz, gdy zabudowania te ze względu na rozmiary i stan techniczny są przydatne do zagospodarowania przejętych gruntów przez rolnicze jednostki gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#BronisławKałwak">Projektowane przepisy przewidują jednak pełne zabezpieczenie egzystencji dotychczasowych użytkowników tych zabudowań, gdyż w razie przymusowego ich wykupu przez państwo, właścicielowi zapewni się bezpłatne, dożywotnie użytkowanie mieszkania i pomieszczeń gospodarczych wraz z działką gruntu do pół ha.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#BronisławKałwak">Dalszym usprawnieniem jest dopuszczenie do nabycia gruntu przez państwo także wtedy, gdy w danym momencie brak jest jeszcze możliwości zagospodarowania gruntów przez jednostki gospodarki uspołecznionej, natomiast istnieją takie możliwości u rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#BronisławKałwak">Nowelizacja ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych łącznie z usprawnieniami w zakresie obrotu ziemią, z uregulowaniem spraw związanych z własnością gospodarstw rolnych i ochroną gruntów rolnych, niewątpliwie przyczyni się do podniesienia naszej gospodarki rolnej na jeszcze wyższy poziom, do wzrostu wydajności z każdego hektara oraz do dalszego rozwoju hodowli.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#ZenonKomender">Obywatelko Marszałku, Wysoka Izbo! Dyskutowane dziś projekty ustaw są rezultatem odbytego w kwietniu tego roku plenarnego posiedzenia Sejmu, podczas którego w sposób kompleksowy Sejm analizował nowe zasady polityki rolnej, wynikające z postanowień VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, późniejszych dyrektyw Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#ZenonKomender">Trzeba z satysfakcją stwierdzić, że słuszne wnioski i postulaty formułowane wtedy znalazły się w projektach odpowiednich ustaw. Dotyczy to szczególnie spraw obrotu i władania ziemią. Myślą przewodnią wszystkich projektów ustaw z tego zakresu jest racjonalne gospodarowanie zasobami ziemi — tym bezcennym dobrem społecznym i głównym środkiem produkcji w rolnictwie. Chodzi przy tym o ustanowienie takich zasad, które w codziennej praktyce służyłyby prawidłowemu kojarzeniu procesów uprzemysławiania i urbanizacji kraju z intensyfikacją rolnictwa i ochroną naturalnego środowiska człowieka.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#ZenonKomender">Tym sprawom ma służyć przede wszystkim ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów. Jak wiemy, ochrona użytków rolnych została prawnie uregulowana w 1966 r. uchwałą Rady Ministrów nr 198 w ogólnych zarysach, w sposób podobny do proponowanego w nowej ustawie. Uchwała ta przewiduje przeznaczanie na cele nierolnicze w pierwszej kolejności użytków rolnych gorszej jakości, a jedynie w przypadkach uzasadnionych szczególnie ważnymi potrzebami gospodarki narodowej, pozwala na nieprzestrzeganie tej kolejności. Nie precyzuje jednak przy tym dopuszczalnego rozmiaru kosztów, które mają w wyniku tej decyzji ponosić gałęzie pozarolnicze oraz nie ustala zakresu przypadków uzasadnionych szczególnie ważnymi potrzebami. Tym samym uchwała ta pozostawia znaczny margines dowolności interpretacyjnej, czego wynikiem mogło być, a i było, zarówno nieracjonalne gospodarowanie użytkami rolnymi, jak również nieuzasadnione podnoszenie ogólnych kosztów na rozwój innych, pozarolniczych gałęzi gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#ZenonKomender">Łatwo wyobrazić sobie sytuację, kiedy inwestor, kierując się zasadą minimalizacji nakładów, pragnie zlokalizować obiekt przemysłowy czy to w pobliżu zbiornika wodnego, czy też istniejących, nie w pełni wykorzystanych ciągów komunikacyjnych, natomiast instytucje stojące na straży uchwały nr 198, sprzeciwiają się takiej lokalizacji ze względu na jakość ziemi dla rolnictwa i proponują inną — na ziemi posiadającej mniejsze znaczenie dla rolnictwa, ale również często niewspółmiernie gorszej dla lokalizowania przemysłu. Sprawy tej nie rozwiązują postanowienia uchwały nr 198.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#ZenonKomender">Projekt ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych wprowadza jedynie słuszną zasadę stosowania środków ekonomicznych, które wpływałyby na kształtowanie społecznie niezbędnych rozmiarów powierzchni użytków rolnych, zajmowanych przez inwestora. Temu celowi mają służyć opłaty uiszczane za ziemię, którą przeznacza się na cele nierolniczego i nieleśnego użytkowania. Opłaty te stanowić będą odpowiednio: najpierw element kosztów inwestycji, a potem produkcji czy też eksploatacji. Tą drogą, już w fazie projektowania w rachunku efektywności zadań inwestycyjnych, uwzględniona zostanie, powiedzmy, swoista „renta gruntowa”, której przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych nie braliśmy dotychczas pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#ZenonKomender">Ustawa nie precyzuje ściśle wysokości przewidywanych opłat, lecz tylko zaznacza, że podstawą ustalania opłat ma być rozmiar korzyści utraconych z powodu wyłączenia określonego obszaru gruntów rolnych lub leśnych z dotychczasowego użytkowania. Rada Ministrów ma określić w drodze rozporządzenia sposób ustalania opłat za ziemię. Ustawa ma więc charakter ramowej wytycznej co do sposobu gospodarowania ziemią. Wprawdzie projekt ustawy w jakimś stopniu określa charakter opłat, lecz pozostawia duży margines dla propozycji i ustaleń konkretnego rozmiaru tego parametru ekonomicznego, który w projekcie ustawy nazwano opłatami za ziemię.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#ZenonKomender">W związku z tym chciałbym zwrócić uwagę na bardzo istotny fakt. Otóż tą drogą zjawia się w naszym mechanizmie gospodarczym nowy parametr ekonomiczny, mogący stać się ważnym regulatorem alokacji ziemi. Sądzę, że należałoby rozpracować teoretycznie i upowszechnić jak najprędzej w praktyce ten nowy element rachunku ekonomicznego, który ma wyrażać produkcyjne czy też szerzej — gospodarcze znaczenie ziemi. Chodzi tu o społeczny koszt ziemi — to znaczy o wyrażone w wielkościach wymiernych, pieniężnie, korzyści, z których rezygnujemy wówczas, gdy dana działka ziemi zmienia swoje zastosowanie z rolniczego na inne.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#ZenonKomender">Rozważania na ten temat były już prezentowane w publikacjach naukowych i w prasie gospodarczej. Niepokojący jest w nich jeden z postulatów, a mianowicie nawoływanie do wprowadzenia tak zwanej „zaporowej” opłaty za ziemię, która w każdym przypadku będzie hamować zakusy przemysłu i innych działów gospodarki na ziemię rolniczą. Oczywiście tego rodzaju opłata nie gwarantowałaby racjonalnego gospodarowania ziemią z ogólno-społecznego punktu widzenia, ponieważ faworyzowałaby jednostronnie interesy rolnictwa kosztem innych działów produkcji materialnej, a przecież nie o to nam chodzi.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#ZenonKomender">Generalny sens ustawy polega nie na faworyzowaniu jednego działu gospodarki narodowej w stosunku do innych, lecz na tworzeniu podstaw dla racjonalnego w skali ogólnospołecznej wykorzystania wszystkich elementów sił wytwórczych. Stąd też tak niezwykle ważne są te postanowienia projektu dyskutowanej ustawy, które podkreślają rangę planowania przestrzennego. Tylko bowiem przez skrupulatnie, w oparciu o bogaty aparat metod naukowych, opracowane plany regionalne można będzie dojść do racjonalnego wykorzystania zasobów przestrzennych w skali regionu i państwa.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#ZenonKomender">W tym momencie nasuwa się uwaga ogólna na temat roli rad narodowych w gospodarce przestrzennej. Plany regionalne jako akt normatywny powszechnie obowiązujący, powinny jak to podkreślono w wytycznych na VI Zjazd partii, przekształcać się w instrument sterowania przez rady narodowe rozwojem społeczno-gospodarczym regionu. Dopóki nie uporządkujemy całego kompleksu zagadnień polityki przestrzennej i nie uzbroimy rad narodowych we wspomniany wyżej instrument, ciągle będziemy mieli trudności z racjonalnym projektowaniem i lokalizowaniem sieci osiedleńczej, ciągów komunikacyjnych i bazy produkcyjnej rolnictwa i przemysłu. Stąd też tak ważne są te stwierdzenia zawarte w wytycznych na VI Zjazd partii, które zalecają pilne opracowanie perspektywicznego planu rozwoju społeczno- -gospodarczego, którego częścią integralną powinien być plan przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Jednym z podstawowych elementów nowej polityki rolnej, której głównym celem jest polepszanie zaopatrzenia społeczeństwa w żywność, ma być konsekwentne działanie na rzecz podniesienia opłacalności produkcji rolnej. Efektem tego powinien być wyraźnie odczuwany, stały wzrost dochodów rolników indywidualnych. Aby to osiągnąć w skali powszechnej, konieczne jest dalsze zmniejszanie liczby gospodarstw i powiększanie ich przeciętnego obszaru. Wiemy, że w ubiegłym dziesięcioleciu zmniejszyła się wprawdzie liczba gospodarstw indywidualnych o 221 tys., lecz w wyniku równoczesnego zmniejszenia obszaru gospodarki chłopskiej o przeszło 600 tys. ha użytków rolnych, przeciętny obszar gospodarstwa chłopskiego wzrósł zaledwie o 3,2%.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#ZenonKomender">Ten samoczynny proces zmniejszania liczby gospodarstw jest procesem stałym. Gdyby utrzymała się ta jego żywiołowość, to ocenia się, że w obecnym pięcioleciu liczba gospodarstw zmniejszy się o dalsze 100 tys. Jeśli ziemia z nich „zwolniona” pozostałaby w obrębie gospodarki chłopskiej, to przeciętny obszar gospodarstwa wzrósłby do 5,62 ha, tj. o 3,4%, a dochód rodziny rolniczej z tego tytułu — o 0,7% rocznie.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#ZenonKomender">Według stwierdzeń wielu specjalistów, ażeby zmniejszenie liczby gospodarstw mogło zapewnić dostateczny wzrost dochodu pozostałych gospodarstw chłopskich w wysokości 5% rocznie, proces ten musiałby się odbywać co najmniej trzykrotnie szybciej.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#ZenonKomender">Ustawa zmieniająca przepisy Kodeksu cywilnego w części dot. obrotu i władania ziemią oraz ustawa o podatku gruntowym tworzą na pewno szereg warunków do intensyfikacji tego procesu. Trzeba jednak pamiętać, że dla osiągnięcia odpowiedniego wzrostu dochodu rolników indywidualnych, procesom zmian w strukturze agrarnej i powiększaniu obszaru gospodarstw chłopskich powinna towarzyszyć intensyfikacja produkcji, co wymaga odpowiedniej specjalizacji gospodarstw. Na konieczność przyspieszenia tego procesu wskazują wytyczne na VI Zjazd partii. Tylko bowiem większe, wyspecjalizowane gospodarstwa mogą zapewnić bardziej stabilny wzrost produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#ZenonKomender">Jak wykazuje doświadczenie ubiegłego 10-lecia największe wahania w hodowli zwierząt występowały w gospodarstwach drobnych. W gospodarstwach większych produkcja rolna była nie tylko bardziej stabilna, lecz również wykazywała większą dynamikę wzrostu. Wynika to zarówno z większego zainteresowania rozwojem produkcji w gospodarstwach, w których produkcja ta jest jedynym źródłem dochodu, jak również z wyższej opłacalności i dochodowości produkcji, w miarę wzrostu jej skali.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#ZenonKomender">Dotychczasowa niska opłacalność i dochodowość produkcji zwierzęcej w gospodarce chłopskiej, o wzrost której nam tak bardzo chodzi, wynikała nie tylko i nie tyle z absolutnego poziomu cen, ile przede wszystkim z małej obsady zwierząt w gospodarstwie, angażującej niewspółmiernie duże nakłady pracy żywej w przeliczeniu na 1 sztukę i jednostkę produkcji.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#ZenonKomender">Odpowiedni poziom cen, zapewniający opłacalność produkcji, jest na pewno niezbędnym, ale trzeba pamiętać, że nie jedynym warunkiem zapewnienia stabilnego wzrostu produkcji rolnej. Stymulowanie wzrostu produkcji poprzez podniesienie cen charakteryzuje się tym, że po pewnym czasie siła jej działania zaczyna wygasać, co powoduje konieczność nowych korekt, nowych podwyżek cen. Stąd też na obecnym etapie rozwoju rolnictwa, niezbędnym warunkiem zapewnienia odpowiedniego tempa i pożądanego kierunku wzrostu produkcji rolnej musi być, obok aktywnej polityki cen, również aktywna polityka produkcyjna, wykorzystująca te korzyści ekonomiczne, które daje producentowi, a zatem i społeczeństwu, specjalizacja produkcji i powiększanie jej skali.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#ZenonKomender">Na pewno pozytywny wpływ na specjalizację gospodarstw chłopskich będzie miało zniesienie obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych. Nie można jednak zapominać i o tym, że osiąganie dobrych wyników w wyspecjalizowanych gospodarstwach uzależnione będzie z jednej strony od poziomu kwalifikacji rolników, a z drugiej — od odpowiedniego doinwestowania gospodarstw. Chodzi tu szczególnie o gospodarstwa specjalizujące się w hodowli.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#ZenonKomender">Nie ulega wątpliwości, że zwiększonych kosztów inwestycyjnych nie będą w stanie pokryć sami rolnicy indywidualni. Ocenia się, że w obecnej sytuacji dochodowej gospodarki chłopskiej rolnicy z własnych środków pokrywają i pokrywać będą nie więcej jak 40% kosztów inwestycji, natomiast 60% pokrywane jest z kredytów państwowych. Jak wiadomo chociażby z publikacji prasowych, w ostatnim 10-leciu zadłużenie gospodarstw chłopskich wzrosło o około 40 mld zł. W bieżącym 5-leciu przewiduje się wzrost zadłużenia o dalsze trzydzieści parę mld zł. Do 1975 r. zadłużenie gospodarki chłopskiej sięgać więc będzie sumy prawie 80 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#ZenonKomender">W dyskusji nad wytycznymi na VI Zjazd partii, organizowanej w środowiskach wiejskich Stowarzyszenia „Pax”, wyrażany jest pogląd, że przy aktualnej sytuacji dochodowej wsi doinwestowanie gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierzęcej tylko na zasadach kredytu nie daje temu przedsięwzięciu pełnych szans powodzenia. Jeśli umarzanie zadłużeń rolnictwa jest, jak należy przyjąć, tylko kwestią czasu — to bardziej celowe byłoby wcześniejsze ukazywanie rolnikowi szans na umorzenie części kredytu, a w określonych warunkach nawet bezpośrednie dotowanie inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#ZenonKomender">Rolnicy postulują, aby np. przy budowie obory na 4 krowy rolnik mógł uzyskiwać nisko oprocentowany kredyt, który po osiągnięciu przewidzianej w umowie kontraktacyjnej ilości produkcji towarowej, byłby umarzany np. w 20%, a przy budowie piątego i dalszych stanowisk rolnik uzyskiwałby 15–20% bezpośredniej dotacji oraz umorzenie części pozostałego kredytu po osiągnięciu zakontraktowanej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#ZenonKomender">Tego rodzaju sposób kredytowania i dotowania inwestycji byłby niewątpliwie bardzo silnym bodźcem do inwestowania i specjalizacji i stwarzałby ekonomiczne przesłanki powodzenia takiego programu.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#ZenonKomender">Wysuwany jest przy tym i ten argument, spotykany zresztą i w publicystyce gospodarczej, że ze społecznego punktu widzenia, fakt zaliczania kosztu inwestycji na konto zadłużenia rolnika bądź dotacji państwowej ma znaczenie raczej formalne niż merytoryczne. Angażowanie natomiast środków społecznych w realizację programu specjalizacji i pomnażanie tą drogą zdolności produkcyjnej, a tym samym i dochodów rolnictwa, jest ekonomicznie bardziej efektywne niż podnoszenie dochodów wsi jedynie przez wzrost cen produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-32.23" who="#ZenonKomender">Oprócz preferencji w finansowaniu inwestycji dla gospodarstw specjalizujących się w produkcji z wierzącej programowi temu muszą towarzyszyć odpowiednie działania, polepszające opiekę zootechniczną i weterynaryjną, obsługę techniczną do jarek, dostawę pasz treściwych do gospodarstwa oraz odbiór mleka i żywca z gospodarstwa, a także stwarzające preferencje dla gospodarstw większych w zakupie na warunkach kredytowych niezbędnych maszyn i narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-32.24" who="#ZenonKomender">Nie można również zapominać i o tym, że niezbędnym warunkiem intensyfikacji produkcji rolnej w gospodarstwach chłopskich jest zmiana stylu pracy służby rolnej. Wydaje się, że przede wszystkim należałoby uwolnić specjalistów rolnych od czynności administracyjno-biurowych i koncentrować ich działanie na kółkach rolniczych, związkach branżowych, służbach plantacyjnych i zootechnicznych i w innych organizacjach specjalistycznych, które potrafią zapewnić stały kontakt rolnika — specjalisty z rolnikiem — producentem na płaszczyźnie zawodowej. Służba rolna powinna znaleźć się bezwzględnie bliżej rolnika i jego warsztatu produkcyjnego niż to jest obecnie.</u>
          <u xml:id="u-32.25" who="#ZenonKomender">Szczególna rola przypada tutaj kółkom rolniczym, których dalszy rozwój określony wspólną uchwałą Biura Politycznego KC PZPR i NK ZSL z 14 września tego roku, ma się koncentrować na coraz skuteczniejszym oddziaływaniu na wzrost produkcji we wszystkich gospodarstwach chłopskich. Nie chciałbym dłużej zatrzymywać się nad tymi sprawami, mówiłem o nich w kwietniowej debacie.</u>
          <u xml:id="u-32.26" who="#ZenonKomender">Należy spodziewać się, że w niedalekiej przyszłości zostanie odpowiednio uregulowana sytuacja prawno-organizacyjna kółek rolniczych i ich związków, co stworzyłoby właściwe ramy dla ich niezwykle ważnej działalności w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-32.27" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Wśród projektów dziś rozpatrywanych ustaw jedna ma znaczenie szczególne, gdyż stwarza możliwości dalszego rozwoju gospodarstw zespołowych na wsi. Chodzi tu o ustawę o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin. Na pewno, mimo ostatnich posunięć Rządu, nie da się całkowicie zahamować postępującego procesu powiększenia areału Państwowego Funduszu Ziemi, którego zagospodarowanie powinno się odbywać między innymi przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Wiadomo bowiem, że w końcu 1970 r. udział gruntów PFZ w spółdzielniach wynosił już 64%, przy czym około 60% rodzin spółdzielców stanowią rodziny bezrolne. Coraz więcej jest także fachowców, którzy podejmują pracę w dobrze pracujących spółdzielniach.</u>
          <u xml:id="u-32.28" who="#ZenonKomender">Ze względu na charakter własności i zasady organizacji produkcji oraz podziału dochodu rolnicze spółdzielnie produkcyjne powinny być traktowane równorzędnie z innymi jednostkami uspołecznionymi nie tylko pod względem gospodarczym, ale i w dziedzinie uprawnień socjalnych. Dotychczasowe, cząstkowe tylko uregulowanie świadczeń społecznych dla spółdzielców i istniejące poważne różnice w tych świadczeniach w stosunku do powszechnego systemu, stają się czynnikiem coraz bardziej ograniczającym możliwości prawidłowego regulowania spraw socjalnych oraz spraw członkostwa w spółdzielniach i na pewno wpływają hamująco na rozwój tej formy gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-32.29" who="#ZenonKomender">Problemy ubezpieczeń społecznych były dyskutowane wśród spółdzielców od dawna, jak mówiło dzisiaj wielu dyskutantów, a zwłaszcza na ostatnim Krajowym Zjeździe Delegatów Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych. W uchwale tego Zjazdu wysunięto postulat rozciągnięcia jednolitych, powszechnych zasad ubezpieczeń społecznych na rolnicze spółdzielnie produkcyjne i objęcia wszystkich spółdzielców systemem powszechnego ubezpieczenia społecznego, w oparciu o dotychczasową pomoc państwa i własne środki spółdzielni. Dyskutowany obecnie projekt ustawy uwzględnia te postulaty. Ustawowe uregulowanie całości ubezpieczeń społecznych, jak i zaliczanie członkom spółdzielni i ich najbliższym rodzinom czasu pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych do podstawy obliczeniowej okresu poprzedzającego wiek emerytalny, stanowić będzie na pewno istotny czynnik szerszego niż dotąd podejmowania przez rolników posiadających ziemię decyzji o przystąpieniu do spółdzielni bądź organizowaniu przez nich nowych spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-32.30" who="#ZenonKomender">Ważnym problemem dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych jest przyciągnięcie do spółdzielni młodych wiekiem rolników i innych osób z kwalifikacjami fachowymi, a także zapewnienie takich warunków, aby młodzi ludzie z rodzin członkowskich nie przechodzili do innych zakładów pracy, lecz pozostawali w spółdzielni. Dla tych młodych osób szczególne znaczenie będzie miało objęcie ich, z tytułu pracy w spółdzielni, ubezpieczeniem na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczeniem rodzinnym.</u>
          <u xml:id="u-32.31" who="#ZenonKomender">Warto jeszcze podkreślić fakt, że dyskutowana ustawa wprowadza powszechne zasady świadczeń społecznych dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, zbliżone do warunków socjalnych, jakie posiadają spółdzielcy w innych krajach demokracji ludowej.</u>
          <u xml:id="u-32.32" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Koło Poselskie „Pax”, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, widzi w dyskutowanych dziś projektach ustaw kolejny krok w kierunku realizacji nowych zasad polityki rolnej obecnego kierownictwa. Kompleksowe i realistyczne podejście do spraw produkcji rolnej, jako zasadniczego elementu gospodarki żywnościowej, pozwala spodziewać się w najbliższych latach odczuwalnej poprawy nie tylko zaopatrzenia ludności w żywność, ale i ogólnych warunków bytu. Rozwój rolnictwa i gospodarki żywnościowej wiąże się bowiem bezpośrednio i ściśle z rozwojem całej gospodarki narodowej i wzrostem stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-32.33" who="#ZenonKomender">W tym przeświadczeniu głosować będziemy za przyjęciem wszystkich rozpatrywanych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-32.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Rukściński Zygmunt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#ZygmuntRukściński">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Obecne plenarne posiedzenie Wysokiej Izby jest wielce doniosłe dla naszego społeczeństwa, dla klasy robotniczej, a zwłaszcza dla rolników pracujących na ziemi. Naszą poselską rozmową, pracą i uchwałami dzisiejszych obrad nad rządowymi projektami zespołu ustaw rolnych, kształtujemy stosunki społeczne, gospodarcze i produkcyjne na wsi. Całemu społeczeństwu, jak i państwu, chodzi o stworzenie warunków dla rozwoju produkcji rolniczej jako jednego z podstawowych elementów kształtujących poziom życia ludności miast i wsi. Dzisiaj nie trzeba już nikogo przekonywać o potrzebie i słuszności zharmonizowania produkcji przemysłowej z produkcją rolniczą i o wzajemnej ich obsłudze. Rzecz jasna, że o rozwoju rolnictwa decyduje głównie przemysł. My, rolnicy, z uznaniem odnosimy się do nowego kierownictwa PZPR i ZSL, jak i do Rządu, za podjęcie wszelkich możliwych wysiłków w celu przyspieszenia rozwoju tych przemysłów, które dostarczają rolnictwu środków do produkcji i które obsługują rolnictwo w zakresie odbioru i zagospodarowania płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#ZygmuntRukściński">Drugim elementem z podstawowych warunków rozwoju rolnictwa i tym samym wzrostu produkcji rolniczej jest całkowite i racjonalne wykorzystanie ziemi. Oprócz nakładów i środków materialnych kierowanych na zagospodarowanie użytków rolnych zarówno ze strony państwa, jak i samych rolników — istotną rolę odgrywają środki i warunki produkcyjne ze sfery pozamaterialnej. Są to między innymi warunki władania ziemią i tworzenie atmosfery stabilizacji stanu władania ziemią. W naszym kraju, w odniesieniu do indywidualnej gospodarki rolnej, z uwagi na wielowiekowe narodowe tradycje, ta atmosfera i zapał do gospodarowania na ziemi wyraża się w utrzymaniu i ustawowym zagwarantowaniu wszystkim indywidualnym rolnikom prawa własności ziemi. Jako jeden z tych właśnie rolników, obdarzony przez moich wyborców mandatem poselskim na Sejm PRL, pragnę zwrócić uwagę na rządowy projekt ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#ZygmuntRukściński">Wysoka Izbo! Mój rodzinny rejon, mój okręg wyborczy, jak i cały teren woj. białostockiego, o czym już była mowa, należy do kategorii rejonów kraju o charakterze i przekroju produkcyjnym, jak zwykło się mówić — typowo rolniczym. Sporo gruntów jest zagospodarowanych przez państwowe i uspołecznione jednostki gospodarki rolnej. Obszar ziemi zagospodarowywany przez uspołecznione jednostki, powiększa się z roku na rok. Niemniej jednak większość gruntów znajduje się we władaniu indywidualnej gospodarki rolnej. W całym województwie jest obecnie około 180 tys. indywidualnych gospodarstw o przeciętnej wielkości 8 ha. W porównaniu z innymi rejonami kraju, nasze gospodarstwa rolne posiadają najwyższy stopień uciążliwej szachownicy pól. Mimo to, dzięki pomocy materialno-technicznej państwa, dzięki rozwojowi masowej oświaty rolniczej i postawie społeczno-zawodowej oraz produkcyjnej naszych rolników, wzrost wydajności plonów i rozwój produkcji zwierzęcej podnieśliśmy wysoko w górę w porównaniu z kilkuletnim okresem w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#ZygmuntRukściński">Jeśli w procesie rozwoju produkcji rolniczej w gospodarce chłopskiej doceniać znaczenie posiadania przez rolnika pełnego, formalno-prawnego tytułu prawa własności ziemi i budynków, to pragnę zaznaczyć, że w naszym województwie około 90% rolników przy pomocy tej ustawy uzyska formalne potwierdzenie prawa własności na to, co od lat posiadają i czym dysponują. Będzie więc to bodźcem produkcyjnym dla prawie wszystkich gospodarstw. Stąd my — rolnicy, ustawę tę uznajemy za akt prawny o charakterze produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#ZygmuntRukściński">Nie omawiam treści poszczególnych postanowień projektu ustawy. Pragnę jedynie oświadczyć, że ja i moi wyborcy przyjmujemy intencję tej ustawy, jak i jej sformułowania, za wyraz ustawowego usankcjonowania woli i decyzji rolników w odniesieniu do dysponowania ich ziemią, zmierzającego do lepszego jej wykorzystania i dalszego rozwoju produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#ZygmuntRukściński">Proponowana ustawa, jako jednorazowy i wyjątkowy akt prawny w zespole prawa rolnego, zawartego w Kodeksie cywilnym oraz w innych ustawach, działających perspektywicznie, usprawnia procedurę i tym samym skraca rolnikom do maksimum drogę do uzyskania formalnych tytułów własności do posiadanej ziemi. Przez to samo stwarza niejako podstawę do prawidłowego i skutecznego stosowania wielu innych przepisów prawnych z dziedziny rolnictwa, budownictwa, podatków i kredytów oraz przyczynia się do śmiałego podejmowania przez rolników decyzji produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#ZygmuntRukściński">Godny podkreślenia jest fakt, że projektowana ustawa zmierza do przekazywania w trwałe i stabilne posiadanie ziemi tym rolnikom, którzy bezpośrednio na niej pracują. W połączeniu z nowelizacją Kodeksu cywilnego, stwarza możliwość zatrzymania środków finansowych przez rolników na podniesienie zdolności produkcyjnych gospodarstw. Ograniczenie spłat rodzinnych i wielkości spłat za ziemię nie oznacza naruszania życiowych interesów materialno-bytowych osób, które opuściły wieś i znalazły zatrudnienie w działach pozarolniczych. Osoby te, na skutek ogólnego rozwoju gospodarczego kraju i kontynuowanej od początku w Polsce Ludowej polityki rolnej, zmierzającej do racjonalnego ukształtowania zatrudnienia w rolnictwie, znalazły przecież pracę poza rolnictwem, mieszkanie i środki do życia. Ponadto ustawa zmniejszy migrację siły roboczej ze wsi do miast.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#ZygmuntRukściński">Wysoki Sejmie! Wieś białostocka, podobnie jak i społeczność wiejska całego kraju, w pełni przyjęła założenia projektowanej ustawy. Dała temu wyraz w postulatach w toku rozmów i konsultacji projektu tej ustawy. W jej imieniu i własnym proszę Wysoką Izbę o uchwalenie ustawy. Będę głosował za przyjęciem przedłożonego przez Rząd projektu wraz z poprawkami komisji.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#ZygmuntRukściński">Równocześnie zwracam się do Obywatela Marszałka Sejmu o przyjęcie mojej prośby, aby Rada Ministrów możliwie jak najrychlej ustanowiła niezbędne przepisy wykonawcze do omawianej ustawy, tak aby realizacja ustawy mogła w pełni nastąpić zaraz po jej wejściu w życie.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#ZygmuntRukściński">Ustawa stawia przed resortem rolnictwa i radami narodowymi olbrzymie zadania i nakłada na nie poważne obowiązki. Stąd organizacja pracy nad „uwłaszczeniem” rolników, zwłaszcza w gromadzkich i powiatowych radach narodowych, będzie rzutować na szybki i sprawny przebieg akcji uwłaszczeniowej. Myślę, że w tej mierze powinno nastąpić pełne powiązanie prac urządzeniowo-rolnych, prowadzonych obecnie na wsi. Chodzi tu w szczególności o przeprowadzenie wymiany i scaleń gruntów oraz wyznaczanie terenów budowlanych na wsi. Tempo tych prac jest ciągle jeszcze zbyt powolne, ze szkodą dla produkcji. Dla realizacji akcji regulowania tytułów własności gospodarstw, jak i zwiększenia zakresu prac nad komasacją gruntów, powiatowe rady narodowe powinny uzyskać niezbędne wsparcie kadrowe i techniczno-organizacyjne. Należy również w pełni włączyć w realizację nowych zadań gromadzkie rady narodowe, które, jak dotychczas, stoją raczej na uboczu tych doniosłych zagadnień dla wsi i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Mieczysław Kaczor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MieczysławKaczor">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt wprowadzenia ustawowego obowiązku ochrony gruntów rolnych i leśnych stanowi niezbędne uzupełnienie aktów prawnych obowiązujących w zakresie ochrony biologicznego środowiska życia człowieka. Ziemia jest podstawowym elementem tego środowiska, a zatem ochrona wód i powietrza bez ochrony ziemi stanowi o tym, że efekty działania w zakresie ochrony całego środowiska przyrodniczego są niepełne. Przykładem tego może być nadmierna eksploatacja kruszywa naturalnego z koryt rzecznych i z ziem przyległych do rzek wysokourodzajnych. A przecież kruszywo to można zastąpić w dużym stopniu kruszywem łamanym, oszczędzając urodzajne gleby.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MieczysławKaczor">Projekt ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, traktujący problem ochrony gruntów w sposób kompleksowy, pozwoli ingerować we wszystkie przypadki zaniedbań, w tym również w przypadku samowolnej i bezplanowej eksploatacji na gruntach prywatnych: żwiru, piasku, gliny, prowadzonej często tylko dla zysków właścicieli, nie widząc interesów ogólno-państwowych oraz w przypadku niszczenia gruntów uprawnych poprzez zapylanie i zasypywanie odpadami przemysłowymi.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MieczysławKaczor">O pilnej potrzebie wprowadzenia ustawowej ochrony ziem w naszym regionie rzeszowskim może świadczyć to, że podobnie jak w kraju, również i u nas przypada tylko 60 arów gruntów uprawnych na 1 mieszkańca, a także, że powierzchnie gruntów przeznaczanych na cele nierolnicze systematycznie wzrastają. Dla przykładu w roku 1966 przeznaczono na te cele około 700 ha użytków rolnych, w 1967 roku około 1 800 ha, a w roku ub. już około 2 700 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MieczysławKaczor">Prawdą jest, że wzrost przeznaczanej na cele nierolnicze powierzchni gruntów jest nieunikniony, ponieważ związany jest z rozwojem uprzemysłowienia i urbanizacji kraju, których nie wolno nam hamować. Chodzi jednak o to, aby uprzemysłowienie i urbanizacja kraju odbywały się kosztem gruntów słabszych i aby ograniczały się do najbardziej niezbędnych powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MieczysławKaczor">Dotychczasowa polityka lokalizacyjna nowych inwestycji wykazuje, że w nawiązaniu do istniejącej infrastruktury najwięcej nowych obiektów inwestycyjnych w wielu regionach powstaje na najlepszych glebach. Przy dotychczasowych cenach ziemi były to zwykle najtańsze warianty lokalizacyjne, dlatego też nie można skutecznie chronić dobrych gruntów bez wydatnego zwiększenia ich ceny w przypadku przeznaczenia na cele nierolnicze lub nieleśne. Należy podkreślić, że postanowienia ustawy w tym względzie są słuszne. Projektowane ceny będą instrumentem, który w efekcie przyniesie:</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#MieczysławKaczor">— oszczędne gospodarowanie powierzchnią gruntów rolnych i leśnych przeznaczonych na inne cele, m.in. poprzez skierowanie budownictwa w górę i wprowadzenie stosownych zmian do technologii procesów produkcyjnych;</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#MieczysławKaczor">— kompleksowe wykorzystanie złóż surowców mineralnych, uwzględniające wyzyskanie również tych złóż, które towarzyszą kopalinie podstawowej;</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#MieczysławKaczor">— likwidację nadmiernych zapotrzebowań na grunty ze strony inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#MieczysławKaczor">Dotychczasowa realizacja tego typu aktów prawnych, jakim jest projektowana ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, wskazuje na potrzebę zabezpieczenia odpowiedniej kadry fachowej i środków, które pozwolą na pełną realizację ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#MieczysławKaczor">Najważniejsze jednak jest to, aby przepisy ustawy były skrupulatnie przestrzegane przez wszystkie gałęzie gospodarki narodowej. Wtedy będziemy mogli mówić o efektach w zakresie ochrony ziemi.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#MieczysławKaczor">Następnym problemem w omawianych projektach aktów prawnych jest uregulowanie własności gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#MieczysławKaczor">Szczególne znaczenie w procesie intensyfikacji produkcji rolnej mają uporządkowane stosunki własnościowe gospodarstw chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#MieczysławKaczor">W województwie rzeszowskim istnieje specyficzna sytuacja w zakresie stosunków własnościowych nieruchomości rolnych. Od wielu lat księgi wieczyste nie były aktualizowane, a stan władania tymi nieruchomościami zmieniał się na przestrzeni szeregu lat zarówno przed wojną, jak i w szczególności po wojnie. Wobec powyższego, na około milion gospodarstw indywidualnych w kraju, wymagających regulacji własności, w woj. rzeszowskim przypada ich około 200 tys. Nie uregulowany stan prawny tych gospodarstw:</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#MieczysławKaczor">— utrudnia korzystanie z pożyczek inwestycyjnych wymagających hipotecznego zabezpieczenia;</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#MieczysławKaczor">— utrudnia obrót nieruchomościami rolnymi;</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#MieczysławKaczor">— uniemożliwia uzyskanie odszkodowania przez wszystkich posiadaczy nieruchomości rolnych przy przejmowaniu gruntów na cele realizacji inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#MieczysławKaczor">Brak uregulowanego stanu władania niewątpliwie hamuje rozwój tych gospodarstw, powoduje brak poczucia stabilności, co w konsekwencji wpływa na obniżenie produkcji rolnej. W takiej sytuacji projekt nowej ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych ma znaczenie wielkiej wagi, ułatwi on życie tysiącom rolników, a państwu niewątpliwie przyniesie efekty gospodarcze. Projekt ma na celu usankcjonowanie mocą ustawy prawa własności do ziemi tych rolników, którzy od lat użytkują grunty, a nie są ich właścicielami. Zmierza on nie tylko do zachowania porządku prawnego w zakresie władania ziemią, lecz zapewnia rolnikom poczucie stabilności, stwarza warunki sprzyjające inwestowaniu i rozwojowi produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#MieczysławKaczor">Reasumując swoje wypowiedzi, jak również opierając się na wypowiedziach samych rolników podczas spotkań i zebrań, wyrażam pełne poparcie dla przedłożonych Sejmowi rządowych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#HalinaSkibniewska">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#HalinaSkibniewska">Wznowienie obrad nastąpi w dniu jutrzejszym o godzinie 9 rano. Tematem obrad będzie dalszy ciąg rozpoczętej dyskusji oraz kolejne punkty porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#HalinaSkibniewska">Obecnie proszę Obywatela Sekretarza Posła Zdzisława Kurowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#ZdzisławKurowski">Wysoki Sejmie! W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, w sali nr 118 odbędzie się posiedzenie Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#ZdzisławKurowski">Jutro odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali nr 118. Początek posiedzenia o godz. 8 rano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do 26 października do godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min. 20)</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min, 5)</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Sejmu Andrzej Benesz oraz Andrzej Werblan)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#AndrzejBenesz">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisława Nowińskiego i Reginę Pawlikowską.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#AndrzejBenesz">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Regina Pawlikowska.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#AndrzejBenesz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc w Prezydium.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#AndrzejBenesz">Kontynuując dyskusję, głos zabierze poseł Bronisław Juźków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BronisławJuźków">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Słuszność polityki rolnej, zawartej w wytycznych na VI Zjazd PZPR, opartej na kojarzeniu przeobrażeń społeczno-gospodarczych wsi z szybkim rozwojem produkcji rolnej, w pełni potwierdza praktyka. W wyniku tych przeobrażeń mają nastąpić szybsze i większe dostawy produktów spożywczych na zaopatrzenie ludności i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BronisławJuźków">Jednym z ważnych czynników realizacji tej zasady jest przedstawiony dziś Wysokiemu Sejmowi pod obrady projekt ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o rekultywacji gruntów.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BronisławJuźków">Jak wiadomo ochrona gruntów rolnych i leśnych oraz ich rekultywacja są kompleksowym ujęciem problematyki ochrony gruntów rolnych i leśnych przed nie uzasadnianym społecznie i gospodarczo wyłączeniem ich z produkcji. Wiąże się to również z prawidłowym ujęciem całokształtu tej problematyki w kontekście ochrony biologicznego środowiska człowieka.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BronisławJuźków">Trzeba przyznać, że działanie dotychczasowych przepisów w zakresie ochrony użytków rolnych i rekultywacji w randze uchwał Rady Ministrów okazało się nie w pełni skuteczne. Nadmierne często żądania licznych inwestorów, grożące dalszym uszczupleniem aktualnego zasobu gruntów rolnych, tylko w części zostały zahamowane, Obecnie np. na jednego mieszkańca Polski przypada około 0,60 ha użytków rolnych, podczas gdy 25 lat temu obszar ten wynosił jeszcze 0,85 ha, przy uwzględnieniu różnicy w liczbie ludności naszego kraju w obu okresach. I dlatego dobrze się stało, że dziś przygotowujemy się do uchwalenia aktu prawnego najwyższej rangi, jakim jest ustawa, chroniąca przede wszystkim ziemię, jako podstawowy i niepomnażalny środek produkcji w rolnictwie, a także leśnictwie, w związku z zadaniami zaspokojenia potrzeb żywnościowych wzrastającej liczby ludności oraz dostarczenia przemysłowi surowców pochodzenia rolniczego i leśnego.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#BronisławJuźków">Projektowana ustawa wprowadza zespół współdziałających środków prawnych, ekonomicznych (w formie zróżnicowania opłat za nabycie i użytkowanie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne) i organizacyjnych, które przy racjonalnym ich zastosowaniu powinny mieć wpływ na ograniczenie tempa zmniejszania się powierzchni gruntów rolnych, w związku z postępującymi procesami uprzemysłowienia i urbanizacji kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#BronisławJuźków">Jeśli chodzi o celowość wymienionej ustawy, pozwolą Obywatele Posłowie, że podam przykłady z życia codziennego. Jak już wspomniałem, nastąpił spadek powierzchni gruntów rolnych przypadających na jednego mieszkańca, to dość poważny, bo o 0,25 ha, a kraj nasz liczy 32,7 min mieszkańców. Jest to niebagatelny areał. Jeśli pomnożymy przeciętną wydajność w kraju, licząc tylko 20 q z ha zboża przez 800 tys. ha — to będziemy stratni 1 600 tys. ton zboża, ponieważ areał w podanym przykładzie został niewłaściwie wykorzystany. Przyjmijmy, że połowa tego areału byłaby należycie wykorzystana — to można byłoby uzyskać z tego areału o 800 tys. ton. zboża więcej. Gdzie podział się ten areał? W kraju pobudowaliśmy wiele magazynów płaskich, a pod budowę takiego płaskiego magazynu zajmuje się od 1 do 2 ha dobrej ziemi, wykładając ją w dodatku trelinką, czyli betonując ziemię urodzajną. Pomijam tu już rozwój przemysłu i zakładów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#BronisławJuźków">W jednym z miast mojego województwa koszalińskiego zabrano ziemię I i II klasy, położoną blisko miasta, pod budowę magazynów płaskich i garaży. Chcę powiedzieć tylko tyle, że budując magazyny wysokie, ą nie płaskie, to po pierwsze zaoszczędzamy materiały na dachy, oszczędzamy fundusze na utrzymanie wielu dozorców, stróży, a także oszczędzamy areał. Czy budownictwo takich płaskich magazynów w moim województwie jest wyjątkiem? Chyba Obywatele Posłowie wiedzą najlepiej, na podstawie spotkań, które odbywają się w swoich powiatach, jak te sprawy się przedstawiają. W ostatnim 5-leciu wybudowano w skali kraju mnóstwo takich magazynów, również przez spółdzielczość wiejską.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#BronisławJuźków">A oto przykład: w sieci CRS „Samopomoc Chłopska” wybudowano w latach 1966–1970 wiele magazynów (nie będą wymieniał poszczególnych, ale podam tylko, że wybudowano 6 985 magazynów, które zajmowały 4 min metrów powierzchni użytkowej, podkreślam — użytkowej).</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#BronisławJuźków">Do tego należy dodać budownictwo spółdzielni ogrodniczych PZZ, centrali nasiennych, kółek rolniczych i wiele innych, które można by liczyć na tysiące. Prawdą też jest, że grunty rolne zajęte przez instytucje związane z rolnictwem wynoszą niecałe 10% tych ubytków rolnych, o których mówimy, z tych 800 hektarów. Resztę pochłonął przemysł i rozwój miast.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#BronisławJuźków">Uważam za stosowne zwrócić się do Rządu, aby nasze budownictwo nie rozrastało się wszerz kosztem gruntów rolnych, lecz było budowane wzwyż, jak to się dzieje w innych krajach. Musi nastąpić natomiast pełna synchronizacja rozwoju przemysłu i miast z gospodarką gruntami rolnymi i leśnymi. Tego wymaga całokształt gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#BronisławJuźków">W art. 8 omawianej ustawy mówi się o wyodrębnieniu regionu intensywnego rozwoju rolnictwa i że Rada Ministrów wyda w tej sprawie odpowiednie rozporządzenie. O potrzebie tego artykułu świadczy przykład mojego województwa, gdzie prawie 3/4 wszystkich inwestycji w minionych latach zlokalizowano w powiatach o najlepszych glebach, odpowiednim klimacie i korzystnych warunkach. Trzeba przyznać jednak, że władze województwa koszalińskiego w trosce o jego rozwój zahamowały w ubiegłym roku lokalizowanie zakładów w tych rejonach i powiatach naszego województwa, które posiadają najbardziej wartościowe grunty rolne dla rozwijania produkcji rolnej, i jak gdyby w sukurs dzisiaj rozpatrywanej ustawie, zrobiono to o dwa lata wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#BronisławJuźków">W planowanym rozwoju miast pojawiła się jakaś „choroba”, polegająca na włączaniu całych wsi do obrębu miast, łącznie z gruntami rolnymi z myślą, że w perspektywie 25-lat nastąpi w tych miastach rozwój przemysłu oraz wzrost ludności, co nie zawsze jest realne.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#BronisławJuźków">Rokrocznie technika zmienia wymagania odnośnie do potrzeby areału pod budowę fabryk i magazynów i okazuje się, że zajęty areał ziemi zarasta potem chwastami, a perspektywa dalszej rozbudowy zakładu, jest co najmniej za horyzontem. Następuje więc znowu poważne marnotrawstwo ziemi.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#BronisławJuźków">A oto inny przykład: w powiecie kołobrzeskim, i nie tylko w tym powiecie, przeprowadza się meliorację gruntów rolnych, a obok nich położone są pola, całe połacie łąk, które można by i należałoby najpierw zmeliorować dla uzyskania taniej paszy, a na gruntach ornych siać pszenicę. Robi się jednak odwrotnie, a wiadomo, że wody gruntowe, nie mając odpływu z tego pola, za rok czy dwa z powrotem wyleją. I słusznie rolnicy mówią, że wyrzucamy pieniądze na darmo. Jest to marnotrawstwo środków finansowych, które należałoby przede wszystkim skierować na uregulowanie rzeki i zmeliorowanie łąk, bo grunty rolne i tak rodziłyby pszenicę jak przedtem, a wody gruntowe, mając ujście, uszłyby w ziemię. Byłaby więc to również ochrona gruntów ornych. Ale to już apel do rad narodowych, aby meliorować od podstaw, od „nogi”, a nie od „głowy”.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#BronisławJuźków">Niemało jest takich melioracji, które „zrobiły” lasy lub wysuszyły grunty rolne.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#BronisławJuźków">Wydaj e mi się, że ustawa, którą mamy dzisiaj zaszczyt rozpatrywać, wniesie bardzo istotną zmianę odnośnie do ochrony gruntów rolnych i leśnych poprzez:</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#BronisławJuźków">— zmniejszenie negatywnego oddziaływania przemysłu na grunty rolne i leśne,</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#BronisławJuźków">— szybsze i ekonomicznie uzasadnione przywracanie wartości użytkowych gruntom zdewastowanym wskutek działalności nierolniczej lub nieleśnej,</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#BronisławJuźków">— stworzenie właściwych warunków dla rozwoju produkcji na najbardziej wartościowych terenach rolnych i leśnych,</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#BronisławJuźków">— przeciwdziałanie erozjom gleb.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#BronisławJuźków">Realizacja przepisów omawianej ustawy uzupełni w istotny sposób środki ekonomicznego oddziaływania na lepsze wykorzystywanie ziemi, a tym samym przyczyni się do wzrostu produkcji rolnej i poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-41.21" who="#BronisławJuźków">Zabierając głos z tej wysokiej trybuny, poruszyłem tylko parę negatywnych zjawisk z własnego podwórka. Każdy z nas, Obywatele Posłowie, powinien widzieć te negatywy u siebie i usuwać je. Dopomożemy tym kierownictwu politycznemu i administracyjnemu naszego kraju w dobrym kierowaniu krajem, a tym samym podniesiemy autorytet Wysokiej Izby i nas samych.</u>
          <u xml:id="u-41.22" who="#BronisławJuźków">Mnie, jako rolnika, i moich wyborców rolników, napawa optymizmem fakt, że nadszedł czas zielonego światła dla spraw rolnych. Przekonuje mnie to o tym, że warto jest pracować w tej dziedzinie i dlatego też będę głosował za przyjęciem ustaw dyskutowanych przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-41.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AndrzejBenesz">Obecnie zabierze głos poseł Zygmunt Filipowicz,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Treść naszego życia społecznego i treść tego, co nazywamy gospodarką narodową stanowią w istocie rzeczy jeden kompleks zjawisk współzależnych i wzajemnie na siebie oddziaływających. Toteż planowanie gospodarcze, uwzględniające w swoim rachunku same tylko wielkości ekonomiczne, jest niepełne, niewystarczające. Nie zadowala nas również podporządkowanie tego planowania prawie wyłącznie celom ekonomicznego wzrostu. Takie bowiem pojmowanie planowania wyłącza przecież czynnik najistotniejszy, jakim jest człowiek oraz jego potrzeby materialne i duchowe.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Za nami są już te okresy gospodarki, które tak dobitnie wyrażały się priorytetem zadań ekonomicznych nad społecznymi. Takie priorytety mogły być uznane za konieczne w skali pierwszych 10 lat, dla odrobienia podstawowych zapóźnień i zniszczeń wojennych. Przedłużanie tego okresu musiało spowodować poważne napięcia społeczne. Przeżyliśmy je w 1956 r., a ostatnio — 10 miesięcy temu. Obecnie priorytety zostały przestawione.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Uznaliśmy, że to polityka społeczna wyznacza cele ekonomiczne. Oczywiście, po osiągnięciu rozeznania co do wielkości i treści społecznych potrzeb. W tym zakresie zbadano możliwości i ustalono rozsądne etapy realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Konieczność odrabiania zapóźnień na różnych obszarach życia naszego kraju pozostała nadal w mocy. Tę konieczność ujęto jednak w program racjonalnych i konkretnych zadań. Ich celem jest poprawa bytu ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#ZygmuntFilipowicz">Podjęty i stosowany zespół działań sprzyja poczuciu stabilizacji ludzi pracy, a młodym daje szanse awansu, jak też możliwość wykorzystania zasobów ich energii i wiedzy stosowanej czy posiadanej, zaspokaja w dużym stopniu ich aspiracje życiowe.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izba pozwoli, że zatrzymam na chwilę jej uwagę na kapitalnym i zasadniczym problemie sprawności działania gospodarki narodowej. Przede wszystkim chodzi o to, że poszukiwania sposobów jej usprawniania związane były dotychczas głównie z systemem zarządzania i planowania. Obserwowaliśmy ten proces od wielu lat. Poddaję pod rozwagę Wysokiej Izby inne spojrzenie.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#ZygmuntFilipowicz">Funkcjonowanie gospodarki narodowej, zdaniem wielu, zależy w zasadniczym stopniu od kwalifikacji zatrudnionych pracowników oraz od systemu stosowanych zachęt i mierników pracy.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#ZygmuntFilipowicz">To te zachęty i mierniki powinny stanowić punkt wyjścia do sprawnej organizacji zarządzania i planowania. Jest oczywistą sprawą, że tak pojmowanej sprawności działania towarzyszyć musi system bodźców moralnych i politycznych. Towarzyszyć, ale nie zastępować.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#ZygmuntFilipowicz">Wiem z licznych rozmów z moimi wyborcami oraz z innych sondaży bezpośrednich, że człowiek pracy chce bardzo usilnie kierować się głównie motywacją moralną i społeczną, nie tylko więc ekonomiczną. Prawdą obiektywną jest jednak to, że znajdujemy się na niewystarczającym jak dotychczas poziomie zarobków. Nie wolno nam przeto, już obecnie, przyjąć założenia, dość powszechnego zresztą, że programy życiowe jednostki, człowieka pracującego i cele ogólno-społeczne są identyczne. Takie podejście oznacza wyprzedzanie i to w stopniu dość poważnym, okresu, w którym, jak sądzę, w Sejmie na ławach poselskich znajdą się nasze dzieci ukształtowane już od podstaw w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#ZygmuntFilipowicz">Te racje przemawiają za tym, aby system przekazywania zadań społecznych i ogólnonarodowych dopełnić koniecznymi bodźcami ekonomicznymi.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#ZygmuntFilipowicz">Uogólniam moje stwierdzenia. Uprzednio stosowano system bodźców, który był skierowany prawie wyłącznie na cele związane z wykonywaniem planu produkcji czy też osiąganiem wskaźników tego planu. Upodobniało to pracę jednostek gospodarczych do stylu i form pracy urzędów. Możliwe do uzyskania dodatkowe efekty ekonomiczne pomijano. Uwagę zarządzających skupiano bowiem na podporządkowaniu się ogólnym dyrektywom i dyspozycjom.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#ZygmuntFilipowicz">Toteż, doceniając w pełni wagę motywacji obywatelskiej, należy na obecnym etapie naszego rozwoju na czołowe miejsce wysunąć zachęty ekonomiczne i mierniki pracy. Ludzie pracy chcą i mają do tego pełne prawo, aby z tytułu swego zatrudnienia, swego wysiłku zarówno fizycznego, jak też intelektualnego móc zaspokoić potrzeby swojej rodziny. Oczywisty, konieczny, a nawet niezbędny warunek stanowi tutaj uzależnienie płacy od efektów pracy. Tylko ono w wyniku wydajnej pracy stanowi siły napędowe gospodarki i potrzebnego nam pełnego dobrobytu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Dyskutujemy nad projektami 7 ustaw, które prezentują nowy program i stanowią o realistycznych warunkach sprzyjających rozwojowi naszego rolnictwa. Nie wymieniam jego celów produkcyjnych. Były one już tutaj prezentowane przez moich znakomitych przedmówców. Pozwoli jednak Wysoka Izba, że zatrzymam jej uwagę na istotnych dla realizacji zadań produkcyjnych zagadnieniach społecznych. Chodzi tu o problemy warunkujące aktywizację rolników, w szczególności np. tych młodych, z którymi dyskutowałem o tych sprawach na spotkaniach poselskich w woj. zielonogórskim.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#ZygmuntFilipowicz">Zwracam uwagę, że w 10-leciu 1960–1970 nastąpił odpływ ludności ze wsi w skali 1,7 mln osób. Wyniki spisu powszechnego z grudnia ub. roku potwierdziły ponadto, że istnieje znacznie większa skłonność do migracji u kobiet niż u mężczyzn. Zjawisko to jest zrozumiałe, jeśli się zważy, że kobieta wiejska — rolniczka, pracuje znacznie ciężej niż mężczyzna. Dotychczasowy bowiem rozwój mechanizacji dotyczył przede wszystkim prac polowych. Bardzo mało natomiast zrobiono, by ułatwić pracę kobiet przy hodowli, w domu i w zagrodzie.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#ZygmuntFilipowicz">Na spotkaniach poselskich wiele razy spotykałem się z twierdzeniem młodych rolników, że niemal najważniejszym dla nich problemem życiowym jest znalezienie żony, która chciałaby pracować razem z nim w gospodarstwie rolnym.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#ZygmuntFilipowicz">Obecnie mówimy dość obszernie o konieczności przyjścia z pomocą kobietom pracującym. Mamy wtedy głównie i przede wszystkim na uwadze kobiety zatrudnione w fabrykach, w handlu czy w gospodarce uspołecznionej i w innych placówkach. Zajmujemy się trudnymi i ważnymi sprawami żon robotników, matek-robotnic czy urzędniczek. Z pola naszego widzenia i naszej troski wymyka się dość często ciężar pracy kobiet współprowadzących gospodarstwa rolne. Takich gospodyń jest kilka milionów. Ponad milion spośród nich prowadzi gospodarstwo samodzielnie, przyjmując na swe barki cały ciężar obowiązków zarówno gospodarza, jak i gospodyni.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#ZygmuntFilipowicz">To tym milionom kobiet należy przyjść i to bardzo szybko z pomocą poprzez mechanizację gospodarki domowej, przez rozbudowę niezbędnych placówek usługowych. Ponadto przez pomoc socjalną w zakresie opieki nad dzieckiem, przez łatwy dostęp do lekarza czy rozbudowę sieci przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#ZygmuntFilipowicz">Według danych GUS na 31 października ub. roku mieliśmy w kraju około 9 tys. przedszkoli, w których było około 500 tys. miejsc. Z tych miejsc około 130 tys. zorganizowano na wsi, a około 370 tys. w mieście. Na tysiąc dzieci, miejsca w przedszkolach otrzymało na wsi 115 dzieci, a w mieście 395 dzieci. Liczby te, proszę Wysokiej Izby, mają swoją wymowę i wymagają naszego zastanowienia się nad nimi. Rozbudowa przedszkoli i wiejskich ośrodków zdrowia jest przeto koniecznością pilną i warunkującą po prostu efektywność pracy na roli.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Dalszym zagadnieniem, na którym trzeba skupić naszą uwagę i troskę jest przygotowanie młodzieży do zawodu rolnika. Obecny zasięg szkolenia nie zaspokaja potrzeb ani programowych, ani ilościowych, nie mówiąc już o nowoczesności stosowanych metod w procesie dydaktycznym. Szkolenie dla wsi — to cała gama specjalizacji i specjalności takich, które narzuca wprowadzanie nowoczesnej gospodarki. Model ten realizujemy jedynie w części i w tym zakresie możemy być z niego dumni. Chcemy jednak, aby nowoczesność objęła stopniowo znakomitą większość gospodarstw polskich. Ustawy, nad którymi dyskutujemy, stwarzają dla tej nowoczesności warunki strukturalne.</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#ZygmuntFilipowicz">Kolejne zagadnienie społeczne, tak gorąco dyskutowane na spotkaniach poselskich, to problem gospodarzy starych, przekazujących lub nie mających komu przekazać swojej gospodarki. Ci ludzie potrzebują pomocy państwa i pomoc tę stopniowo, na miarę naszych możliwości, trzeba im dać.</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#ZygmuntFilipowicz">Obok wprowadzanego od 1 stycznia 1972 r. powszechnego ubezpieczenia chorobowego w perspektywie niedługich lat znaleźć się muszą pełne ubezpieczenia społeczne rolników.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Pozwolę sobie przedstawić trochę uwag szczegółowych do dyskutowanych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#ZygmuntFilipowicz">Po pierwsze — do ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Oblicza się, że co trzeci posiadacz gospodarstwa rolnego w naszym kraju nie może wykazać się tytułem prawnym własności. Bez tytułu własności rolnik nie może zaciągnąć pożyczki bankowej, mówili o tym moi przedmówcy, nie może on zatem inwestować w budynki gospodarcze czy w kosztowniejsze urządzenia techniczno-produkcyjne. Bank, zresztą i słusznie, wymaga hipotecznego zabezpieczenia kredytu. Do tego dochodzi oczywiście naturalna obawa gospodarza przed inwestowaniem na terenach, których nie jest formalnym właścicielem.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#ZygmuntFilipowicz">Nie można tedy odmówić pewnej racji czytelnikowi „Trybuny Ludu”, który tak oto pisał: „Nieunormowany system prawno-organizacyjny spraw własnościowych rolników — użytkowników ogranicza poważnie produkcję artykułów rolno-spożywczych. W sądach „leży” rolnictwo polskie, „leży” produkcja rolna, „leżą” tony mięsa i chleba tak potrzebne krajowi”.</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#ZygmuntFilipowicz">Nadanie przeto tytułów własności tej rzeszy rolników, w drodze krótkiej i niekosztownej, da im poczucie pewności, bez której nie może być prawdziwego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#ZygmuntFilipowicz">Uwaga druga do ustawy zmieniającej Kodeks cywilny. Nie budzi wątpliwości sprawa odciążenia finansowego gospodarki rolnej. Nie jest przecież rzeczą nie tylko społecznie, ale i ekonomicznie zdrową, by rozwój gospodarki rolnej hamowały spłaty spadkowe. Spłaty te były ongiś pomyślane jako źródło zabezpieczenia ludzi niezdolnych już do pracy produkcyjnej na wsi. Wytworzyła się jednak z biegiem lat sytuacja, w której ziemia dzielona była przez krewnych wcale dobrze zarabiających w mieście. Nieporozumienie stanowi zresztą obdarzanie ziemią młodocianych, którzy wcale nie zamierzali wiązać się z rolnictwem, gdyż chcieli zostać, co było i jest ich prawem, lekarzami, inżynierami czy pracownikami nauki.</u>
          <u xml:id="u-43.26" who="#ZygmuntFilipowicz">Wiemy, że rolnictwo nasze znajduje się w okresie wielkiego wysiłku inwestycyjnego. Wyraża się on w bieżącym pięcioleciu przewidywanym zadłużeniem na 65 mld zł, a zatem o 20 mld zł większym aniżeli w latach 1966–1970. Wiemy dobrze, że bez celowego inwestowania nie ma nowoczesnej technicznie i wydajnej ekonomicznie gospodarki. Proces inwestowania nie może być jednak hamowany przez ludzi spoza rolnictwa, którzy czynią z dochodów osiąganych w rolnictwie źródło jakichś, jakby powiedzieć, kapitalistycznych dywidend.</u>
          <u xml:id="u-43.27" who="#ZygmuntFilipowicz">Trzecia uwaga do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów. Ziemia stanowi w naszym kraju, w dość dużym odsetku, przedmiot własności indywidualnej. Tym niemniej jednak jest równocześnie własnością ogólnospołeczną i częścią składową majątku narodowego.</u>
          <u xml:id="u-43.28" who="#ZygmuntFilipowicz">Z zadowoleniem przyjmujemy przeto ustawowe stwierdzenie uznające w ziemi także jej wartości pozaekonomiczne. Ochronę prawną naszych najlepszych zasobów rolniczych i leśnych uznać musimy po prostu za konieczność.</u>
          <u xml:id="u-43.29" who="#ZygmuntFilipowicz">Stawiam pytanie: czy należy rozwijać w naszym kraju przemysł? W odczuciu społecznym takie pytanie jest po prostu zwrotem retorycznym. Odpowiedź powinna brzmieć: tak, wielokrotnie tak, ale nie niweczmy jednocześnie urodzajnych gleb łowickiego, hrubieszowskiego czy sandomierskiego okręgu rolnego. Oszczędzajmy najpiękniejsze lasy, takie, jak: Bory Tucholskie, lasy żywieckie czy Puszczę Kurpiowską nie wymieniając innych. Idea „współistnienia” przyrody i ekonomiki znajduje w ustawach dobre rozwiązanie. Słusznie przyjęto zasadę, że najwartościowsze rolnicze i leśne obszary stanowią naturalne zaplecze przemysłu spożywczego i drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-43.30" who="#ZygmuntFilipowicz">Bardzo wysoko ocenić należy wykazaną troskę o każdy hektar gleb wyeksploatowanych i porzuconych. Porzuconych nie tylko przez przemysł czy górnictwo. Nie możemy sobie pozwolić na to, aby te duże obszary zarastały chwastami, by niszczyła je erozja wód lub szpeciły zrudziałe chałupy. Obszary, które zwraca przemysł, górnictwo czy inne, rolnictwo powinno odzyskać i zagospodarować. Racje te są szczególnej wagi. Przypomnę tylko, że w latach 1945–1970 przemysł i urbanizacja pochłonęły 1/20 obszarów rolnych naszego kraju. Nie tu jest miejsce, Wysoka Izbo, by stwierdzać co nam grozi, jeżeli nie zadbamy o rekultywację terenów uprzednio wykorzystywanych przez przemysł, górnictwo czy inne działy gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-43.31" who="#ZygmuntFilipowicz">Przyznać muszę, że przeraziły mnie zamieszczone w uzasadnieniu do ustawy dane dotyczące erozji. Na najżyźniejszych obszarach kraju od 44% do 86% terenów poddanych jest erozji. Jeżeli tak, to pora nałożyć obowiązek prawny walki z nią na wszystkich użytkowników i uruchomić stosowne fundusze na ten cel. Tworzenie funduszu ochrony gruntów rolnych — to sprawa wysokich opłat za przejmowane obszary rolne. Takie rozumienie rzeczy — to przecież tylko prosta konsekwencja skali i wagi naszej przedmiotowej troski. Za wysokością tych opłat, krytykowanych niekiedy jako nadmierne, stoją m.in. bułgarskie i węgierskie doświadczenia. Jeśli ziemia wysokiej klasy będzie kosztować drogo, inwestor szukać będzie innej lokalizacji obiektu przemysłowego i zbuduje go na ziemiach lichych. A o to nam przecież chodzi. Oszczędzać należy lessy, czarnoziemy i rędziny dla produkcji rolniczej. Inwestycje, wszędzie tam, gdzie to jest tylko możliwe, lokalizować należy na ziemiach V i VI klasy.</u>
          <u xml:id="u-43.32" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Zadania stojące przed nami są bardzo trudne i złożone, wymagają dużego wysiłku, dobrej organizacji pracy i poważnej dozy cierpliwości.</u>
          <u xml:id="u-43.33" who="#ZygmuntFilipowicz">Droga, na którą weszliśmy w okresie ostatnich 10 miesięcy jest prawidłowa. Ustawy, które niewątpliwie uchwalimy, będą stanowiły na tej drodze kamień milowy, a ponadto będą fundamentem dalszego rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-43.34" who="#ZygmuntFilipowicz">Zniesienie dostaw obowiązkowych i złagodzenie progresji podatkowej sprzyjają towarowości produkcji rolnej. Wzmocni ją i utrzyma w ramach naszej gospodarki dobrze zorganizowana, planowa kontraktacja.</u>
          <u xml:id="u-43.35" who="#ZygmuntFilipowicz">Ustawy: o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, o zmianie ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów, stworzą rolnikom potrzebne im bardzo poczucie stabilizacji, stworzą je również dla wszystkich innych ogniw naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.36" who="#ZygmuntFilipowicz">Społeczne dopełnienie przemian stanowi wytworzony w ciągu ubiegłego okresu klimat współpracy. Wyraźnie określono — ku pożytkowi społecznemu — rolę i pozycję PGR, uznano wagę gospodarczą i społeczną działalności kółek rolniczych, jak też rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-43.37" who="#ZygmuntFilipowicz">Poczuciu stabilizacji sprzyja treść ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków spółdzielni produkcyjnych, jak też zapowiedziane wprowadzenie od 1 stycznia przyszłego roku powszechnego ubezpieczenia chorobowego.</u>
          <u xml:id="u-43.38" who="#ZygmuntFilipowicz">Droga, metody i środki działania wyznaczone treścią ustaw, które dziś — jak sądzę — uchwalimy, stanowią również warunki do racjonalnej komasacji gruntów, a co za tym idzie — dalszy, racjonalny krok ku nowoczesnej mechanizacji, ku szeroko pojętej chemii, a w szczególności ku trudnej nauce nowoczesnego rolnictwa. Dojdziemy wtedy, bo dojść musimy, do takiego stanu rzeczy, że funkcje kierownicze sprawować będzie rolnik specjalista, posiadający wysokie kwalifikacje zawodowe i ogólne.</u>
          <u xml:id="u-43.39" who="#ZygmuntFilipowicz">Obrana przez omawiane 7 ustaw droga, doprowadzi nas do szerokiego rozwoju usług i stworzenia warunków kultury środowiskowej. Pozwoli to nam na zahamowanie nadmiernej migracji do miasta, do przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-43.40" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Ludzie młodzi, ich twórcze umysły, ich wiedza i doświadczenie współczesne, są potrzebne zarówno miastu, jak i wsi.</u>
          <u xml:id="u-43.41" who="#ZygmuntFilipowicz">Wsi są potrzebni nie tylko zresztą rolnicy czy ludzie bezpośrednio związani z rolnictwem. Do pracy na wsi i dla wsi potrzebni są lekarze, nauczyciele, inżynierowie, pracownicy nauki, administratorzy, artyści i wielu, wielu innych specjalistów. Potrzebni są po to, aby realizować krystalizujący się program dalszego socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#AndrzejBenesz">Obecnie proszę o zabranie głosu obywatela posła Zdzisława Pawlika.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#AndrzejBenesz">Następnym mówcą będzie ob. poseł Eugeniusz Mazurkiewicz jako ostatni z listy posłów zgłoszonych do tej dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#ZdzisławPawlik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone pod obrady dzisiejszego posiedzenia Sejmu projekty ustaw, po uchwaleniu i wejściu w życie, przyczynią się do usprawnienia gospodarki ziemią i będą odgrywały istotną rolę w procesie intensyfikacji produkcji rolnej. Taka jest zgodna opinia działaczy gospodarczych i społecznych, współpracujących z rolnictwem i pracujących dla rolnictwa, a przede wszystkim taką opinię wyrażają sami rolnicy na spotkaniach poselskich i w dyskusjach, które toczą się na wsi przed VI Zjazdem PZPR. Stwierdzam, że wszystkie projekty ustaw, nad którymi dyskutowaliśmy z rolnikami, budzą powszechne zainteresowanie i spotykają się z pełną aprobatą.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#ZdzisławPawlik">W swoim wystąpieniu chcę jednakże poruszyć tylko niektóre problemy wynikające z projektu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych i projektu zmian w ustawie Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#ZdzisławPawlik">Ustawy te, regulując szereg złożonych stosunków społeczno-produkcyjnych w indywidualnych gospodarstwach rolnych, będą miały w praktyce jednocześnie znacznie szerszy zasięg. Regulując stosunki własnościowe zgodnie z powszechnymi żądaniami rolników, zgodnie z założeniami, że ziemia powinna należeć do tych, którzy na niej pracują i praca ta jest źródłem ich utrzymania, spora grupa osób, które odeszły ze wsi do miast i pracują w zakładach lub instytucjach, zostanie pozbawiona prawa własności. Postanowienie takie jest ze wszech miar słuszne. Rozważając ten problem nie można jednak zapomnieć, że istnieje spora grupa ludzi, którzy pracują w zakładach i instytucjach w mieście, ale z braku mieszkań w mieście muszą zamieszkiwać na wsi (odnoszę to wyłącznie do robotników, a nie do tak zwanych chłopo-robotników). Poważna część tych robotników, w wyniku nie uregulowanych stosunków spadkowych, uważa się za współwłaścicieli tych mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#ZdzisławPawlik">Z chwilą wydania przez organy administracji rolnej aktów własności tym, którzy w gospodarstwach rolnych pracują, wszyscy inni, mieszkający w budynkach tych gospodarstw zostaną mocą ustawy pozbawieni prawa do współwłasności. Faktyczni właściciele będą starali się w tej sytuacji usunąć ze swojego siedliska bezprawnie zamieszkujące osoby. To co mówię nie jest rozważaniem teoretycznym. Nie znam tego zjawiska w skali krajowej, lecz przedstawiam je ze swojego okręgu wyborczego, na podstawie sygnałów i dyskusji robotników pracujących w zakładach i instytucjach, a mieszkających na wsi. Na przykład w powiecie kutnowskim na 15 tys. gospodarstw przypada 1 200 gospodarstw będących w takiej sytuacji. Jest to przede wszystkim problem występujący w małych miasteczkach i osadach, gdzie pracują zakłady przemysłowe, które w swych środowiskach odgrywają poważną rolę aktywizacji społeczno-gospodarczej. Z drugiej strony wyniki techniczno-ekonomiczne tych zakładów w poważnej mierze zależą od liczby zatrudnionych tam robotników posiadających kwalifikacje, a mieszkających na wsi. Dla przykładu podam, że zakład, w którym pracuję, znajduje się w takim właśnie małym miasteczku, liczącym około 8 tys. mieszkańców. W zakładzie tym, zatrudniającym około 2 300 pracowników, wielu bardzo dobrych fachowców — to mieszkańcy wsi, którzy muszą tam mieszkać, gdyż zakład nie jest w stanie zapewnić im mieszkań w mieście.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#ZdzisławPawlik">Wielu z tych fachowców już teraz zwraca się o pomoc do zakładu, aby móc uzyskać mieszkanie, ponieważ ci, którzy będą współwłaścicielami gospodarstw i budynków, po wejściu w życie ustawy, wyraźnie dają im do zrozumienia, że nie będą mogli dalej korzystać z obecnych mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#ZdzisławPawlik">Chodzi więc o to, aby przy regulowaniu bardzo ważnych spraw dla rolnictwa znaleźć takie rozwiązanie, które nie wpłynie ujemnie na tok produkcji zakładów przemysłowych i innych instytucji. Moim zdaniem, wymagać to będzie zwiększenia budownictwa mieszkaniowego w tych ośrodkach.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#ZdzisławPawlik">Zdaję sobie w pełni sprawę, że problem nie jest prosty do rozwiązania, że mimo ponad 25% wzrostu nakładów na budownictwo mieszkaniowe w obecnej 5-latce, nie będziemy mogli wszystkich potrzeb w tym zakresie zabezpieczyć. Wydaje się celowe, aby Rząd rozpatrując te problemy, z jednej strony w miarę możliwości zwiększał środki szczególnie na realizację resortowego budownictwa spółdzielczego w tych ośrodkach, a z drugiej strony, aby prezydia rad narodowych kierowały się zasadą rozumnego działania przy podejmowaniu określonych decyzji wynikających w trakcie praktycznego wcielania w życie postanowień, będących efektem ustaw przyjętych dzisiaj przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#ZdzisławPawlik">Mam tu na myśli takie postępowanie, które nie doprowadzi do pozbawienia zakładów wykwalifikowanych i niezbędnych fachowców np. tokarzy, ślusarzy, frezerów, których obecnie jest za mało. Chodzi mi o to, aby ludzie ci, mający niejednokrotnie bardzo duży staż pracy w tych zakładach, nie musieli szukać pracy i mieszkań w innych ośrodkach przemysłowych, aby zgodnie z propozycjami zawartymi w tezach na VI Zjazd PZPR stwarzać warunki stabilności załóg przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#ZdzisławPawlik">Decyzje wynikające z ustawy realizować będą w decydującej mierze rady narodowe, a w zasadzie organy rolne tych rad. Aby decyzje te wykonać prawidłowo, aby były one przemyślane i rozsądne, celowe wydaje się zwrócenie uwagi na: odpowiednie, poprzez szkolenie, przygotowanie tych kadr, a z drugiej strony — rozważenie możliwości zwiększenia liczby pracowników w tych organach, szczególnie w powiatach, gdzie spraw tych jest bardzo dużo. Wysuwając ten wniosek, kieruję się ogromną liczbą gospodarstw, które wymagają uregulowania stanu stosunków własnościowych. W wielu powiatach woj. łódzkiego, według wstępnego rozeznania, jakie mają prezydia rad narodowych, zajdzie konieczność uregulowania prawa własności dla około 65% gospodarstw rolnych. Na przykład w pow. Rawa Mazowiecka na 19 500 gospodarstw rolnych od 1 ha, nie uregulowane prawa własności ma ponad 12 tys. gospodarstw, w pow. kutnowskim najbardziej towarowym w województwie łódzkim, na 15 tys. gospodarstw nie uregulowany problem własności występuje w 7 tys. gospodarstw. Podobnie kształtuje się sytuacja w innych powiatach. Rozpatrzenie tych spraw wymagać będzie odpowiednio dobrze przygotowanej, dużej liczby kadry fachowców. Należy też liczyć się z tym, że niektóre sprawy trzeba będzie rozpatrywać 2 lub więcej razy, gdyż pozbawieni prawa własności będą wnosić odwołania. Obecny stan liczebny pracowników, którzy będą odpowiedzialni za prawidłowe wykonanie ustawy, jest wysoce niewystarczający. Myślę, że sprawa ta znajdzie w decyzjach Rządu właściwe rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#ZdzisławPawlik">Chciałbym kilka słów powiedzieć o projekcie ustawy o obrocie ziemią. Trzeba podkreślić, że dotychczas wydane przepisy przyczyniły się w pewnym stopniu do zahamowania szkodliwego dla produkcji rolnej procesu rozdrabniania gospodarstw rolnych i poprawienia struktury. Nie osiągnęły one jednak przewidzianych celów, ponieważ zbyt sztywno regulowały sprawy podziałów, co utrudniało normalny obrót gruntami, uzasadniony względami gospodarczymi. W praktyce więc, przepisy te omijano, a obrót ziemią w dużej mierze odbywał się nieformalnie. Mimo statystycznego zmniejszenia się zawieranych aktów kupna-sprzedaży, zawartych w państwowych biurach notarialnych z około 58 tys. w 1963 r., tj. przed wejściem w życie ustawy o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych, do około 29 tys. w 1970 r. nie oznaczało zmniejszenia obrotu w ogóle, a tylko przeprowadzanie go w drodze nieformalnej. Na podstawie praktyki i obserwacji oraz wyrażanych na spotkaniach przez rolników opinii, można stwierdzić, że ani ustawa z 1963 r., ani późniejsze akty prawne wydawane w tej sprawie przez Radę Ministrów, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości — nie przyniosły pożądanych efektów, chociaż w pewnym stopniu złagodziły ten problem.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#ZdzisławPawlik">Problem ten rozwiązuje kompleksowo dopiero ustawa dzisiaj rozpatrywana.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#ZdzisławPawlik">Na zakończenie chcę stwierdzić, że wszystkie projekty ustaw przedstawione dzisiaj Sejmowi do akceptacji, spotkały się z pełną aprobatą rolników, którą wyrażali i wyrażają na spotkaniach poselskich; akceptują je robotnicy, dla których wzrost produkcji rolnej jest zapowiedzią lepszego ich zaopatrzenia i wzrostu poziomu życia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AndrzejBenesz">Głos zabierze ob. poseł Eugeniusz Mazurkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoka Izbo! W roku bieżącym Sejm parokrotnie omawiał podstawowe problemy rolnictwa. Wynika to przede wszystkim ze znaczenia, jakie ma rolnictwo w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Zaspokajanie konsumpcyjnych potrzeb społeczeństwa jest bowiem ściśle uzależnione od tempa wzrostu i rozmiarów produkcji rolnej. Wynika to z faktu, że wydatki ludności na zakup towarów żywnościowych stanowią w ich budżetach około 43% oraz że duża część przyrostu funduszu płac w bieżącym pięcioleciu będzie kierowana nadal na zakupy żywności. Zadaniem rolnictwa jest więc tę żywność wyprodukować. Polityka ekonomiczna państwa w interesie całego społeczeństwa musi stwarzać rolnictwu właściwe warunki rozwoju, musi zabiegać, aby postęp produkcyjny był zbieżny z interesami gospodarki narodowej. Również względy społeczno-polityczne przemawiają za taką właśnie polityką. Z rolnictwa utrzymuje się około 30% ludności kraju. Pracuje w nim ponad 6 mln osób czynnych zawodowo w gospodarce narodowej. Chłopi są podstawowym sojusznikiem klasy robotniczej. Interesy budownictwa socjalistycznego wymagają więc także, aby stosunki między miastem a wsią kształtowały zainteresowania rolników postępem społeczno-gospodarczym, wzrostem produkcji, rozwojem socjalistycznych stosunków w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Na sytuację w rolnictwie duży wpływ wywiera obowiązujący zespół norm prawnych, które, jeśli nie stymulują pożądanych tendencji i zmian, powinny być odpowiednio korygowane. Taką intencję wyrażają rozpatrywane na dzisiejszym posiedzeniu Wysokiej Izby projekty ustaw zgłoszone przez Rząd, do których zainteresowane komisje sejmowe wniosły szereg merytorycznych poprawek i uzupełnień.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekty ustaw usankcjonują pod względem prawnym, zapowiedziane przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL w pierwszych miesiącach bieżącego roku zmiany funkcjonowania gospodarki rolnej, ulepszenia w zakresie związków ekonomicznych rolnictwa z innymi działami gospodarki narodowej, a także zapewnienie rolnictwu dochodów niezbędnych na realizację przewidzianych planem inwestycji z własnych środków rolników i poprawę życia ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Kierownictwo partii i Rządu, po VII i VIII Plenum KC PZPR wszechstronnie uruchamia społeczno-ekonomiczne siły naszej gospodarki, aby coraz lepiej zaspokajać potrzeby socjalno--bytowe, społeczne i kulturalne narodu.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Głównym zadaniem rolnictwa jest znaczne przyspieszenie tempa wzrostu produkcji rolnej, w tym szczególnie produkcji zwierzęcej. Jest to niezbędny warunek do osiągnięcia wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego kraju i związanej z nim szybszej poprawy sytuacji materialnej ludzi pracy. Podkreślam ten fakt dlatego, że na każdy procent wzrostu realnych płac, dział gospodarki żywnościowej kraju — rolnictwo i przemysły rolno-spożywcze muszą dostarczyć dodatkowo duże ilości artykułów żywnościowych. Według obecnych szacunków wzrost dostaw towarów żywnościowych w bieżącym pięcioleciu powinien osiągnąć co najmniej 35%. Zadania stojące przed rolnictwem są bardzo napięte, wymagają wielu przedsięwzięć organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych, a zwłaszcza rozwoju aktywności produkcyjnej i społecznej wszystkich producentów w kierunku wzrostu intensywności produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Na rozwój rolnictwa coraz większy wpływ od wielu lat wywiera przemysł. On też w przyszłości w dużym stopniu będzie przesądzał o tempie jego rozwoju. To stwierdzenie nie umniejsza znaczenia umiejętności zawodowych rolników, potrzeby celowego wykorzystania środków produkcji, lepszej organizacji procesów produkcyjnych, sprawniejszej obsługi rolnictwa przez zespół instytucji i organizacji z nim współpracujących. Podkreśla ono jedynie fakt, że rolnictwo stało się trwałym odbiorcą przemysłowych środków produkcji, nawozów mineralnych, chemicznych środków ochrony roślin, materiałów budowlanych, maszyn i urządzeń technicznych i innych środków, co stanowi duży rynek zbytu dla wyrobów przemysłowych i zobowiązuje przemysł do solidnego traktowania swojego partnera, dbania o wysoką jakość wyrobów, o szybkie zaspokajanie potrzeb produkcyjnych rolnictwa, co niestety, dotychczas nie zawsze było należycie realizowane.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#EugeniuszMazurkiewicz">I chociaż rozwój rolnictwa w latach najbliższych odbywać się będzie w warunkach:</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— wyższego poziomu nakładów inwestycyjnych,</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— lepszego zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji,</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— usprawnień w sferze obrotu rolnego, a także — aktywniejszej pracy organizacji samorządu chłopskiego — to dla osiągnięcia szybkich efektów produkcyjnych uznano za konieczne dokonanie wielu innych ulepszeń w funkcjonowaniu rolnictwa, głównie w usunięciu przeszkód hamujących jego rozwój i przeobrażenia społeczno-strukturalne.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Celowe jest przypomnienie w dzisiejszej debacie sejmowej niektórych tylko postanowień kierownictwa partii i Rządu w roku bieżącym, które rolnicy przyjęli z pełnym przekonaniem, że spełniają one ich postulaty i życzenia. Są to:</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#EugeniuszMazurkiewicz">1) istotna podwyżka cen skupu trzody chlewnej, bydła i mleka;</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#EugeniuszMazurkiewicz">2) poprawa warunków ekonomicznych przy kontraktacji zbóż i uproszczenie zasad jej organizacji;</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#EugeniuszMazurkiewicz">3) przygotowanie przez resorty rolnictwa, przemysłu spożywczego i spółdzielczość wiejską projektów upowszechnienia wieloletniej kontraktacji podstawowych produktów roślinnych i zwierzęcych, co jeszcze bardziej będzie integrować organizacyjnie, technicznie i ekonomicznie gospodarstwa chłopskie ze spółdzielczością wiejską, uspołecznionym rynkiem zbytu i państwem socjalistycznym;</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#EugeniuszMazurkiewicz">4) zwiększenie dostaw na rynek wiejski potrzebnych dla rolnictwa środków produkcji:</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— materiałów budowlanych w celu złagodzenia występujących od szeregu lat niedoborów;</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— maszyn i urządzeń rolniczych;</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— mieszanek pasz treściwych, aby w warunkach niższych zbiorów roślin okopowych i zielonek uniknąć spadku pogłowia zwierząt, a osiągnąć dalszy wzrost produkcji zwierzęcej;</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#EugeniuszMazurkiewicz">5) uznanie wielkiej roli w życiu społeczno-gospodarczym wsi samorządowych organizacji chłopskich — spółdzielczości wiejskiej i kółek rolniczych, a także państwowych gospodarstw rolnych, poparcie i stworzenie lepszych warunków dla szybkiego rozwoju majątku zespołowego, inicjatyw w działalności samorządowej i produkcyjnej, zwłaszcza w rozwoju kooperacji gospodarstw chłopskich, obejmowania ich w szerokim zakresie działalnością usługową i wiązania ściślej z celami gospodarki narodowej;</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#EugeniuszMazurkiewicz">6) zapowiedź, że od 1 stycznia 1972 roku:</u>
          <u xml:id="u-47.21" who="#EugeniuszMazurkiewicz">a) zniesione zostaną obowiązkowe dostawy zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych, co będzie miało szczególnie dodatni wpływ na rozszerzenie specjalizacji gospodarstw w określonych działach produkcji rolnej;</u>
          <u xml:id="u-47.22" who="#EugeniuszMazurkiewicz">b) złagodzona będzie progresja podatkowa zwłaszcza dla gospodarstw średnich i większych w centralnych i wschodnich rejonach kraju, a także dla gospodarstw posiadających grunty lekkie, piaszczyste;</u>
          <u xml:id="u-47.23" who="#EugeniuszMazurkiewicz">c) włączony zostanie do systemu podatkowego w niższym wymiarze Fundusz Rozwoju Rolnictwa — ważne źródło zespołowej akumulacji w rolnictwie chłopskim. Powstanie więc możliwość realizacji tych świadczeń w formie pieniężnej, które z własnymi środkami kółek rolniczych będą nadal służyły potrzebom gospodarstw chłopskich i mieszkańcom wsi;</u>
          <u xml:id="u-47.24" who="#EugeniuszMazurkiewicz">d) rolnicy indywidualni i ich rodziny będą objęte ubezpieczeniami leczniczymi na ogólnych zasadach, przy częściowej odpłatności za te usługi w ramach podatku gruntowego;</u>
          <u xml:id="u-47.25" who="#EugeniuszMazurkiewicz">e) podjęte zostaną także prace nad uporządkowaniem spraw własnościowych gospodarstw indywidualnych oraz zmianą przepisów prawnych dotyczących gospodarki ziemią, które spełniałyby dwa podstawowe cele: pozwalały na przejmowanie ziemi przez gospodarstwa mające możliwości wysoko wydajnej produkcji oraz powszechnie ułatwiały racjonalną gospodarkę ziemią.</u>
          <u xml:id="u-47.26" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W tych właśnie prawach zapadną ostateczne decyzje o charakterze ustawodawczym na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-47.27" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoka Izbo! Rolnicy, pracownicy państwowych gospodarstw rolnych i spółdzielcy, decyzje społeczno-ekonomiczne kierownictwa partii i Rządu poparli wzrostem dostaw produktów rolnych do punktów skupu, wyższym zaangażowaniem sił i środków w rozwój produkcji. Jest wiele przesłanek uzasadniających stwierdzenie, że rolnicy nie będą szczędzić sił i wykażą niezbędną troskę, aby zadania postawione przed rolnictwem były możliwie najlepiej zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-47.28" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Ze zbiorów bieżącego roku w okresie do 20 października, rolnicy indywidualni, PGR, spółdzielnie produkcyjne i ośrodki rolne kółek rolniczych dostarczyły państwu około 4,3 mln ton zbóż tj. o około 46% więcej niż w roku ubiegłym, wykonując zadanie NPG w około 86%.</u>
          <u xml:id="u-47.29" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rolnictwo wykonało też w pełni zwiększone zadania kontraktacji zbóż wraz ze zniesieniem obowiązkowych dostaw ze zbiorów w roku przyszłym. Zakontraktowano ponad 2,3 mln ha zbóż. Sprawnie przebiegają dostawy buraków cukrowych. Do 20 października cukrownie zakupiły ponad 6 mln ton, tj. o 1/3 więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-47.30" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Skup ziemniaków ze względu na niższe plony utrzymuje się poniżej dostaw ubiegłego roku. Jedynie skup ziemniaków sadzeniaków kształtuje się powyżej poziomu ub. roku. Do 20 października skupiono ogółem 1,9 mln ton ziemniaków, tj. 78% w stosunku do skupu ubiegłorocznego. Dostawy ziemniaków jadalnych w pełni pozwalają zaopatrzyć ośrodki robotnicze i ludność miast, ale pragnę zaapelować z trybuny sejmowej do rolników o pełną realizację planu skupu ziemniaków. Państwo wychodzi im naprzeciw z dostawą znacznie większych ilości pasz treściwych, co pozwala w pełni zrównoważyć potrzeby bilansu paszowego.</u>
          <u xml:id="u-47.31" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Na podkreślenie zasługuje utrzymująca się tendencja wzrostu pogłowia trzody chlewnej i bydła, zwłaszcza młodego bydła, a także drobiu. Przemysł mięsny odebrał od rolnictwa we wrześniu i październiku bieżącego roku znacznie większą liczbę zwierząt rzeźnych niż w roku ubiegłym. Pozwoliło to poważnie przekroczyć poziom skupu zwierząt rzeźnych w roku bieżącym w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Przebieg skupu wskazuje, że zadania NPG w tym zakresie powinny być o kilka procent przekroczone, co będzie miało istotne znaczenie dla poprawy zaopatrzenia rynku w mięso.</u>
          <u xml:id="u-47.32" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Ludność miejska jest żywo zainteresowana przebiegiem skupu mleka, zwłaszcza, że w wyniku suszy w III kwartale br. zaznaczył się większy spadek skupu w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. W pierwszej połowie października sytuacja uległa poprawie. Skup mleka kształtuje się nieco wyżej niż w ubiegłym roku. Wyrażam przekonanie, że ożywiona działalność Związku Spółdzielni Mleczarskich oraz opłacalne ceny skupu mleka, a także większe zaopatrzenie w pasze treściwe, w pełni pokrywające potrzeby dostawców, powinny zachęcić rolników do oszczędnej gospodarki mlekiem w gospodarstwie i wzrostu dostaw mleka towarowego do okręgowych spółdzielni mleczarskich.</u>
          <u xml:id="u-47.33" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rolnicy indywidualni w bieżącym roku znacznie zwiększyli wydatki pieniężne na zakup środków do produkcji rolnej. Na przykład w okresie 9 miesięcy br. zakupili oni o około 46% więcej maszyn rolniczych niż w analogicznym okresie roku ubiegłego, materiałów budowlanych nieco ponad 6% więcej, przy czym sprzedaż materiałów ściennych wzrosła powyżej 13%.</u>
          <u xml:id="u-47.34" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wzrosło również zainteresowanie rolników kupnem gruntów PFZ na powiększenie gospodarstwa lub tworzenie samodzielnych gospodarstw. W porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego, liczba chętnych zwiększyła się o około 25%. Bank Rolny posiada zgłoszenia na nabycie ziemi o łącznym obszarze około 110 tys. ha. Wszystko to świadczy o wzroście zainteresowania rolników powiększeniem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-47.35" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoki Sejmie! Rozpatrywane na obecnym posiedzeniu projekty ustaw z zakresu rolnictwa zostały szeroko omówione przez posłów zabierających głos w dyskusji. Spełniają one intencje zawarte w deklaracjach politycznych kierownictwa naszej partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z którym PZPR realizuje wspólną politykę rolną. Treść ustaw zmierza do umocnienia pozycji rolników, którzy bezpośrednio uprawiają ziemię, zwiększa zainteresowanie młodzieży wiejskiej pracą na roli, stwarza określone preferencje sprzyjające wzrostowi produkcji, rozwojowi kooperacji produkcyjnej i stopniowym przemianom strukturalnym i społecznym w naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-47.36" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Pragnę poczynić jeszcze następujące uwagi do projektów ustaw, do których niebawem Sejm ustosunkuje się przez głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-47.37" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy o ochronie użytków rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów ujmuje kompleksowo w akcie wyższego rzędu całokształt zagadnień związanych z ochroną ziemi, a pośrednio też chronić będzie środowisko biologiczne życia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-47.38" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy przewiduje zwiększenie przede wszystkim restrykcji mających na celu ograniczenie do minimum przejmowanie ziemi na cele nierolnicze oraz spowodowanie przejmowania przede wszystkim gruntów najsłabszych, mało urodzajnych.</u>
          <u xml:id="u-47.39" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Zdajemy sobie sprawę, że rozwój gospodarczy kraju będzie powodował ograniczanie obszaru użytków rolnych i leśnych, jednakże powinniśmy przekazywać na cele nierolnicze tylko takie ilości ziemi, jakie rzeczywiście są niezbędne. Praktyka dotychczasowa nie zawsze była zgodna z tą zasadą.</u>
          <u xml:id="u-47.40" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy zawiera też ważne dla gospodarki narodowej postanowienia, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-47.41" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— zobowiązanie wszystkich posiadaczy gruntów do rolniczego lub leśnego ich użytkowania,</u>
          <u xml:id="u-47.42" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— wprowadza pojęcie regionów intensywnego rozwoju rolnictwa, gdzie ziemia na cele rolnicze będzie szczególnie chroniona.</u>
          <u xml:id="u-47.43" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy przewiduje też kompleksowe działania przeciw erozji gleb, zwłaszcza erozji wodnej, której wpływom poddana jest stosunkowo duża ilość użytków rolnych i leśnych.</u>
          <u xml:id="u-47.44" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych jest aktem o dużym znaczeniu społecznym dla rolników, którzy od lat użytkują ziemię jako samoistni posiadacze, a nabyli te nieruchomości na podstawie zawartej nieformalnie wobec obowiązujących przepisów prawa umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy. Stają się oni z mocy postanowień ustawy właścicielami tych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-47.45" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Intencją projektu ustawy jest także uznanie z mocy samego prawa. za właścicieli samoistnych posiadaczy gruntów, których są użytkownikami od lat 5. Jednakże, jeśli posiadanie nieruchomości uzyskano w złej wierze, dla nabycia prawa własności, okres jej użytkowania przedłuża się co najmniej przez 10 lat. Jest to ze względów społecznych bardzo istotną poprawką.</u>
          <u xml:id="u-47.46" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Ponadto, gdy właściciele nieruchomości lub najbliżsi członkowie rodziny z powodu stałego zatrudnienia w innych zawodach nie pracują w gospodarstwie rolnym, ich nieruchomości mogą być przekazane dzierżawcom lub dalszym członkom rodziny użytkującym je, albo też przejęte na własność państwa. Ze względu na złożoność spraw, w projekcie ustawy upoważniono Radę Ministrów do określenia trybu postępowania, m.in. określenie czasokresu, w którym właściciel może powrócić do pracy w rolnictwie, warunków nabycia nieruchomości, przypadków, w których nieruchomości nie będą podlegały przekazaniu lub przejęciu itp., o których m.in. mówił poseł Pawlik.</u>
          <u xml:id="u-47.47" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Zarówno względy społeczne, jak i produkcyjne, przemawiają za takim właśnie regulowaniem spraw własności warsztatów rolnych, dających preferencje zwłaszcza długotrwałym, faktycznym jej użytkownikom.</u>
          <u xml:id="u-47.48" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy zmieniającej ustawę Kodeks cywilny ma przede wszystkim na celu umożliwienie pożądanych zmian w strukturze agrarnej gospodarstw rolnych poprzez:</u>
          <u xml:id="u-47.49" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— zniesienie zbyt sztywnych ograniczeń w obrocie ziemią, które wynikały z ustawy o niepodzielności gospodarstw,</u>
          <u xml:id="u-47.50" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— elastyczniejsze stosowanie przepisów prawa dotyczących podziału i zbycia udziału gospodarstwa rolnego,</u>
          <u xml:id="u-47.51" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— ustanowienie prawa pierwszeństwa nabycia gruntów na rzecz dotychczasowych długoletnich dzierżawców, a także — ograniczanie liczby osób, które mają prawo udziału w spłatach przy zniesieniu współwłasności oraz przy podziale gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-47.52" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Intencją proponowanych zmian w przepisach Kodeksu cywilnego jest także zahamowanie odpływu środków pieniężnych z rolnictwa na rzecz osób mających stałe zatrudnienie poza gospodarką chłopską.</u>
          <u xml:id="u-47.53" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy o podatku gruntowym spełnia w szerokim zakresie postulaty zgłaszane przez rolników w odniesieniu do świadczeń gospodarstw chłopskich wobec państwa, gdyż obejmuje:</u>
          <u xml:id="u-47.54" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— spłaszczenie progresji podatkowej,</u>
          <u xml:id="u-47.55" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— rozszerzenie ulg dla gospodarstw o glebach lekkich, dla gruntów dokupionych lub dzierżawionych,</u>
          <u xml:id="u-47.56" who="#EugeniuszMazurkiewicz">— włączenie Funduszu Rozwoju Rolnictwa oraz opłat z tytułu ubezpieczeń leczniczych w system podatku, a także — zmniejszenie ilości skal podatkowych oraz rozpiętości stawek procentowych przy opodatkowaniu szacunkowej przychodowości podatkowej gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-47.57" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy o podatku gruntowym uwzględnia również ulgi podatkowe dla gospodarstw tworzących określone zespoły kooperacyjne, co może mieć istotne znaczenie dla decyzji rolników w zakresie kooperacji produkcyjnej, gdyż zwiększać będzie dodatkowo efektywność tego rodzaju przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-47.58" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin wprowadza dla tej nielicznej jeszcze grupy rolników — w zakresie renty starczej, inwalidzkiej oraz rodzinnej w razie utraty żywiciela — zasady i poziom ubezpieczeń społecznych stosowanych w gospodarce uspołecznionej. Projekt ustawy wprowadza też postanowienie, że spółdzielnie produkcyjne, w zależności od wypracowanego dochodu po-dzielnego, będą opłacały z niego określoną składkę ubezpieczeniową. Jest to zasada słuszna społecznie i stosowana powszechnie w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych w innych krajach socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-47.59" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoka Izbo! Rozpatrywane na obecnym posiedzeniu Sejmu projekty ustaw obejmują szeroki krąg norm prawnych o podstawowym znaczeniu dla dalszego rozwoju produkcji rolnej i dla pożądanych zmian społeczno-strukturalnych w naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-47.60" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wyrażam przekonanie Klubu Poselskiego PZPR, że obywatele posłowie będą głosować za ich uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-47.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AndrzejBenesz">Lista mówców została wyczerpana. W związku z tym zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy, Wysoka Izbo, do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania nad następnymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości wraz z poprawką zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę Kodeks cywilny wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości wraz ze zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę poprawkami — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.16" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.17" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę Kodeks cywilny.</u>
          <u xml:id="u-48.18" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych wraz, z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.19" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.20" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.21" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.22" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-48.23" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o podatku gruntowym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.24" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.25" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.26" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.27" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o podatku gruntowym.</u>
          <u xml:id="u-48.28" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-48.29" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.30" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.31" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-48.32" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-48.33" who="#AndrzejBenesz">Mamy wszystkie ustawy uchwalone.</u>
          <u xml:id="u-48.34" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy karnej skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-48.35" who="#AndrzejBenesz">Proszę posła sprawozdawcę Stanisława Tomaszewskiego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#StanisławTomaszewski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wniesiony pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy karnej skarbowej ma zastąpić ustawę o analogicznej nazwie z 1960 r. Potrzeba zmiany obecnej ustawy wynika z następujących względów.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#StanisławTomaszewski">Przepisy obowiązującej od 1960 r. ustawy karnej skarbowej oparte były na ogólnych zasadach odpowiedzialności, na przepisach Kodeksu karnego z 1932 r., a w zakresie postępowania — w znacznym stopniu na przepisach Kodeksu postępowania karnego z 1928 r.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#StanisławTomaszewski">Przeprowadzona przez Wysoki Sejm kodyfikacja prawa karnego, wejście w życie z dniem 1 stycznia 1970 r. nowego Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego wyłoniły potrzebę przystosowania do założeń przeprowadzonej kodyfikacji również prawa karnego skarbowego.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#StanisławTomaszewski">Zarówno stosowanie w sprawach karnych skarbowych nowych instytucji prawa karnego, warunkowego umorzenia postępowania, kary ograniczenia wolności, środków ochronnych wobec recydywistów, jak i realizacja podstawowej zasady kodyfikacji „rozwarstwienia” poszczególnych kategorii sprawców czynów karalnych i zróżnicowania środków represji karnej, wymaga wprowadzenia istotnych zmian w ustawie karnej skarbowej zarówno w jej części ogólnej, jak i szczegółowej.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#StanisławTomaszewski">Istotnych zmian wymagała również procedura postępowania karnego skarbowego w kierunku usprawnień proceduralnych przewidzianych Kodeksem postępowania karnego, mających na celu przyspieszenie toku postępowania przy jednoczesnym zapewnieniu oskarżonemu prawa obrony.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#StanisławTomaszewski">Z doświadczeń stosowania ustawy karnej skarbowej z 1960 roku wynika także potrzeba dokonania korekt niektórych rozwiązań, usunięcia niektórych przepisów i zastąpienia ich bardziej precyzyjnymi sformułowaniami.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#StanisławTomaszewski">Z tych względów w 1970 roku Rząd wystąpił z inicjatywą ustawodawczą, przedkładają projekt ustawy, której cele i założenia wiążą się ściśle z ogólnonarodowym wysiłkiem, zmierzającym do zdynamizowania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Jednym z warunków tego rozwoju jest zapewnienie należytej ochrony interesów skarbu państwa, właściwej dyscypliny finansowej i odpowiednio zróżnicowanej represji karnej w stosunku do osób naruszających ustalony ład prawny.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#StanisławTomaszewski">Prace nad przedłożonym projektem ustawy podjęły Komisje: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Wymiaru Sprawiedliwości. 16 października 1970 r. połączone komisje powołały podkomisję pod przewodnictwem posła prof. Zbigniewa Resicha, która w konsultacji z rzeczoznawcami z dziedziny prawa karnego oraz przy udziale przedstawicieli zainteresowanych resortów projekt rządowy przepracowała, wnosząc 69 poprawek. Zostały one przyjęte przez połączone komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#StanisławTomaszewski">W trakcie prac nad projektem nowej ustawy komisje analizowały rozmiary przestępczości skarbowej i skuteczność działania przepisów dotychczasowej ustawy karnej skarbowej. Komisje stwierdziły, że generalnie biorąc, ustawa była przydatnym instrumentem w ściganiu karalnych naruszeń prawa skarbowego. Z mocy tej ustawy w 1970 r., za przestępstwa podatkowe, dewizowe i celne wydziały finansowe i urzędy celne ukarały łącznie 52 334 osoby, w tym za wykroczenia i występki podatkowe 43 317 osób, a za przestępstwa i wykroczenia dewizowe i celne 9 017 osób. Łączna suma grzywien i kar pieniężnych wraz z przepadkiem wartości dewizowych i innych rzeczy wynosi ponad 50 min złotych. Ilość osób skazanych przez sądy jest stosunkowo niewielka. W 1970 r. za wszystkie trzy rodzaje przestępstw sądy skazały 400 osób, w tym karą pozbawienia wolności 221 osób, grzywną samoistną 159 osób. Orzeczona w tych sprawach suma grzywien i wartości dewizowych objętych przepadkiem na rzecz skarbu państwa wyniosła około 10 mln zł. Na przestrzeni ostatnich trzech lat liczba występków i wykroczeń podatkowych nie wzrasta, natomiast przestępstwa dewizowe i celne mają tendencje wzrastające. Niepokojący jest wzrost liczby spraw o charakterze aferowym. Tendencje te muszą być brane pod uwagę w polityce represyjnej.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#StanisławTomaszewski">Mając na uwadze zmiany, jakie zaszły w polityce ekonomicznej państwa, połączone komisje starały się wniknąć w przepisy prawa podatkowego i postępowania podatkowego, prawa dewizowego i celnego, skłaniając resorty do ich przejrzenia i lepszego dostosowania do aktualnych potrzeb społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#StanisławTomaszewski">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w ciągu roku resorty, a szczególnie Ministerstwo Finansów, wykonały w tej dziedzinie poważną pracę.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#StanisławTomaszewski">Bardzo istotne zmiany zaszły i zachodzą w przepisach podatkowych. W dniu dzisiejszym Wysoki Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu dostaw obowiązkowych z dniem 1 stycznia 1972 roku i ustawę o podatku gruntowym i choć ilość kolizji tych grup podatników z ustawą karną skarbową była znikoma, gdyż rolnicy z wyjątkiem niektórych osób prowadzących działy specjalne i podatników podatku wyrównawczego nie biorą bezpośredniego udziału w postępowaniu podatkowym, to jednak akty te oddają zmiany zachodzące w polityce fiskalnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#StanisławTomaszewski">W nie uspołecznionej gospodarce pozarolniczej rozszerzone zostały różne formy podatków zryczałtowanych, zapewniające większą stabilność opodatkowania, zwalniające podatników od uciążliwej dokumentacji ot roto w, kosztów i dochodów i ograniczające sytuacje, w których podatnicy mogą wejść w kolizję z przepisami podatkowymi i ustawą karną skarbową. Podatki zryczałtowane płaci aktualnie 3/4 ogólnej liczby prywatnych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#StanisławTomaszewski">Rozszerzony został zakres stosowanych ulg inwestycyjnych i bonifikat zatrudnieniowych, mających na celu pobudzenie rozwoju usług dla ludności i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#StanisławTomaszewski">Podjęte zostały prace nad zastąpieniem dla niektórych grup rzemieślników podatku obrotowego i dochodowego — opłatą skarbową, rozszerzeniem stosowania ryczałtu umownego, likwidacją w podatku dochodowym tak zwanych „dochodów cząstkowych” i wprowadzeniem jednej skali podatku dochodowego oraz uproszczeniami w zakresie postępowania podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#StanisławTomaszewski">W zakresie obrotu wartościami dewizowymi zwiększony został limit wymienialnych środków płatniczych przy wyjazdach do krajów socjalistycznych do 7 tys. zł; w przygotowaniu jest zezwolenie podwyższające dopuszczalną kwotę wywozu w małym ruchu granicznym ze 150 zł do 500 zł oraz zarządzenie zezwalające na pobieranie od cudzoziemców przebywających w Polsce opłaty za świadczenia, za rzeczy ruchome i usługi w walutach obcych, z obowiązkiem odsprzedaży pobranych walut bankowi.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#StanisławTomaszewski">Podwyższona została kwota dopuszczalnych darowizn na rzecz cudzoziemców przebywających w Polsce z 500 do 1000 zł oraz zawężony zostanie do ważniejszych składników majątkowych obowiązek zgłaszania mienia posiadanego za granicą. Rozszerzone zostały także możliwości realizacji walut krajów kapitalistycznych za pośrednictwem instytucji eksportu wewnętrznego Banku PKO. Wprowadzono także instytucje bankowych, oprocentowanych rachunków walutowych dla osób fizycznych, tak zwanych krajowców dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#StanisławTomaszewski">Istotne zmiany zaszły w przepisach celnych. W taryfie celnej przywozowej obniżono 6-krotnie stawki na wyroby ze złota, odstąpiono od wymiaru cła z wagą bezpośredniego opakowania i od badania częstotliwości przywożonych towarów dla jednego odbiorcy oraz zawieszono lub obniżono stawki celne wielu towarów, których niedobór występuje na rynku wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#StanisławTomaszewski">W taryfie celnej wywozowej uproszczono system pozwoleń dewizowych oraz obniżono stawki towarów o cle zawyżonym lub mających charakter upominkowy.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#StanisławTomaszewski">Z dniem 28 lipca br. weszły w życie nowe stawki taryfy przewozowej (zniesiono cło na 30 grup towarowych, obniżono na 28) i wywozowej (zniesiono cło na 4 grupy towarowe i obniżono na 9). Podjęte zostały prace nad generalną zmianą taryfy celnej. Zdaniem komisji zmiany w obszarach prawa podatkowego, dewizowego i celnego, z którym kolizje wymagają stosowania ustawy karnej skarbowej, zapoczątkowały proces zmian, który należy kontynuować. Jest bowiem jeszcze dużo do zrobienia:</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#StanisławTomaszewski">1) w dziedzinie podatków i opłat pobieranych od rzemiosła usługowego, których skala wysokości w odniesieniu do warsztatów drobnych powinna zbliżać się do skali podatku od wynagrodzeń oraz w procedurze ich wymiaru i poboru, która wymaga dalszych uproszczeń i udoskonaleń, idących w kierunku większej stabilizacji opłat, co powinno zachęcać rzemieślników do inwestycji i rozszerzania działalności usługowej;</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#StanisławTomaszewski">2) w zakresie przepisów o obrocie dewizami — poszukiwania i zmiany powinny zmierzać w kierunku doskonalenia mechanizmów włączających w rozwój gospodarki narodowej waluty obce, znajdujące się w posiadaniu ludności;</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#StanisławTomaszewski">3) w zakresie przepisów celnych zmiany powinny iść w kierunku odchodzenia od fiskalnego charakteru cła i kształtowania taryfy celnej tak, by stawała się instrumentem polityki gospodarczej państwa, aby skutecznie chroniła monopol handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#StanisławTomaszewski">Komisja zamierza utrzymać kontrolę poselską nad przebiegiem tych prac, uważa bowiem, że od tego, jakie są przepisy podatkowe, dewizowe i celne zależy w pewnym stopniu ilość kolizji z prawem i pośrednio z ustawą karną skarbową.</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#StanisławTomaszewski">Proponowane przez Komisję poprawki do projektu ustawy karnej skarbowej mają charakter merytoryczny i redakcyjny — uściślający. Poprawki o charakterze merytorycznym zmierzają w kierunku pogłębienia zasady „rozwarstwiania” sprawców czynów i środków represji.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#StanisławTomaszewski">Poprawki te przedstawiają się następująco:</u>
          <u xml:id="u-49.26" who="#StanisławTomaszewski">1. W art. 1 projekt określa przestępstwo skarbowe jako czyn zabroniony przez ustawę karną skarbową pod groźbą pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywny. Przepis ten w istocie zawiera jedynie formalne określenie znamion przestępstwa nie uwypuklając jego materialnej istoty jako czynu społecznie niebezpiecznego. Komisje uznały za niezbędne uzupełnienie tego przepisu przez dodanie wyrazów charakteryzujących przestępstwo jako czyn społecznie niebezpieczny. Analogiczna poprawka dotyczy sformułowania art. 35, określającego istotę wykroczenia skarbowego.</u>
          <u xml:id="u-49.27" who="#StanisławTomaszewski">2. W przypadku, gdy czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego i jednocześnie innego przestępstwa, projekt likwiduje możliwość podwójnego ukarania za ten sam czyn, przez zastosowanie zasady absorbcji kary, tzn. wchłonięcie kary łagodniejszej przez karę surowszą. Dotyczy to kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. Komisje uznały za słuszne objąć tą zasadą kary grzywny. Wykonaniu podlegać będzie ta kara grzywny, która jest surowsza. W związku z tym zaproponowano odpowiednie poprawki do art. 6 i 257 projektu oraz dodano nowy art. 240 normujący proceduralne zagadnienia wiążące się z tą kwestią w sytuacji, gdy grzywnę za przestępstwo skarbowe, pozostające w zbiegu z innym przestępstwem, orzekł organ finansowy.</u>
          <u xml:id="u-49.28" who="#StanisławTomaszewski">3. Projekt w art. 9 § 1 przewiduje, że za przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności, sąd może, kierując się zasadami celowości, wymierzyć karę ograniczenia wolności, jeżeli w konkretnym wypadku kara pozbawienia wolności nie przekraczałaby 6 miesięcy. Jest to przepis będący odpowiednikiem zasady wyrażonej w art. 54 Kodeksu karnego. Komisje uznały, że w zakresie przestępstw skarbowych można stosować karę ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności w szerszym zakresie, w szczególności także wtedy, gdy wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczałaby jednego roku. Z tych samych przyczyn komisje proponują także poprawkę w art. 26 § 1 pkt 2. Chodzi o to, aby także w ramach nadzwyczajnego zaostrzenia kary, sądy mogły stosować w uzasadnionych przypadkach karę ograniczenia wolności.</u>
          <u xml:id="u-49.29" who="#StanisławTomaszewski">4. Projekt przewiduje w art. 16 możliwość wymierzenia dodatkowej kary przepadku drogowego środka przewozowego, gdy przedmiot przestępstwa był w nim ukryty w miejscu nie przeznaczonym do umieszczania przewożonych rzeczy. Chodzi w szczególności o sytuację, gdy sprawcy przemytu wartości dewizowych lub innych rzeczy, ukrywają je w oponach samochodowych, gaźnikach lub innych mechanizmach samochodu. Sprawcy takich czynów powinni liczyć się z surową represją, w tym również z możliwością przepadku pojazdu. Jednakże taka kara mogłaby być zbyt dotkliwa, gdyby istniała poważna dysproporcja między wartością pojazdu a wartością przemycanych w nim przedmiotów. Z tych przyczyn komisje proponują odpowiednie przeredagowanie art. 16 i uzupełnienie art. 17 projektu.</u>
          <u xml:id="u-49.30" who="#StanisławTomaszewski">5. W art. 68 projekt przewiduje odpowiedzialność karną za podstępne wyłudzenie zezwolenia dewizowego lub używanie takiego zezwolenia. Komisje uznały za niezbędne uzupełnienie tego przepisu wyjaśnieniem, że czynność dokonaną na podstawie zezwolenia dewizowego, o którym sprawca wie, że zostało podstępnie wyłudzone — uważa się za czynność dokonaną bez zezwolenia. Kto więc świadomie korzysta z takiego zezwolenia, traktowany będzie jako działający bez wymaganego zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-49.31" who="#StanisławTomaszewski">6. W art. 70 projekt przewiduje surowe sankcje za niektóre przestępstwa dewizowe popełniane w warunkach recydywy lub w innych, szczególnie obciążających okolicznościach. Zagrożeniem jest, według projektu, kara pozbawienia wolności od 2 do 15 lat oraz grzywna do miliona złotych. Podobne sankcje przewiduje w art. 25 dotychczasowa ustawa karna skarbowa. Komisje uznały za słuszne zastąpienie wspomnianej kary pozbawienia wolności kara od 1 roku do 10 lat. Nie oznacza to w istocie złagodzenia represji karnej za najpoważniejsze przestępstwa dewizowe, zwłaszcza w postaci aferowej, gdyż Kodeks karny z 1969 r. w art. 135 przewiduje już odpowiednio surowe sankcje za takie czyny, w szczególności w postaci kary pozbawienia wolności od 8 do 15 lat lub kary 25 lat pozbawienia wolności. W tym kontekście przepis art. 70 ustawy karnej skarbowej dotyczyć będzie szczególnie poważnych przestępstw dewizowych, nie wyczerpujących jednak jeszcze znamion zbrodni określonej w art. 135 § 1 Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-49.32" who="#StanisławTomaszewski">7. W zakresie przestępstw celnych i dotyczących obrotu towarowego z zagranicą, komisja uznała za słuszne dostosować określenie czynów stanowiących tzw. paserstwo celne, do sformułowań zawartych w art. 215 i 216 Kodeksu karnego. W związku z tym zaproponowano nowe ujęcie art. 76 i 77 projektu.</u>
          <u xml:id="u-49.33" who="#StanisławTomaszewski">8. W zakresie przestępstw podatkowych projekt przewiduje stosunkowo surowe sankcje wobec tych osób, które będąc płatnikami lub inkasentami podatku, wbrew obowiązkowi nie pobierają tego podatku lub pobierają podatek w kwocie niższej cd należnej. Zdaniem komisji szkodliwość tych czynów jest różna nie tylko w zależności od wysokości uszczuplonego podatku, ale także w zależności od charakteru tego podatku.</u>
          <u xml:id="u-49.34" who="#StanisławTomaszewski">Niewątpliwie szkodliwość takich czynów jest większa w sytuacji, gdy chodzi o styk gospodarki uspołecznionej z nie uspołecznioną, a mianowicie o pobór przez płatników podatku, w związku ze świadczeniem dostaw robót i usług na rzecz gospodarki uspołecznionej. Praktyka wskazuje, że na tym odcinku jest sporo nadużyć, powodujących poważne straty także w postaci uszczupleń podatkowych. Z tych przyczyn komisje uznały za słuszne utrzymanie stosunkowo surowszych sankcji w przypadku, gdy chodzi o uszczuplenie podatku pobieranego przez płatników przy wypłacie należności za dostawę, roboty i usługi, ustalając jednocześnie bardziej umiarkowane sankcje w zakresie poboru innych podatków (np. podatku od wynagrodzeń). Odpowiednie poprawki ujęte są w nowym brzmieniu art. 90 oraz w art. 90 b.</u>
          <u xml:id="u-49.35" who="#StanisławTomaszewski">9. Odnośnie do przestępstw i wykroczeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej w zakresie podatków i rozliczeń z budżetem państwa, komisje zaproponowały nowe brzmienie art. 104 § 1. Przepis ten dotyczy odpowiedzialności za narażenie skarbu państwa na uszczuplenie podatków lub innych należności budżetowych z różnych tytułów wymienionych w tym przepisie. Komisje uznały za właściwe uściślenie tego przepisu przez ustalenie, że chodzi o takie należności, do których mają zastosowanie przepisy o zobowiązaniach podatkowych. Zaproponowano również złagodzenie przewidzianych w tym przepisie sankcji grzywny. Proponując to złagodzenie komisje miały na uwadze, że pracownicy, dopuszczający się takich przestępstw, z reguły nie działają w celu uzyskania osobistych korzyści i w tych warunkach przewidzianą w projekcie maksymalną wysokość grzywny — do 100 tys. zł — można obniżyć do 50 tys. zł, a przy działaniu nieumyślnym do 10 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-49.36" who="#StanisławTomaszewski">10. Pragnę zgłosić jeszcze drobną poprawkę redakcyjną: proponuję, aby w art. 7 § 2 pkt 1 wyraz „rewizja” zastąpić wyrazem „przeszukanie” — chodzi tu po prostu o dostosowanie do przyjętej już w tym zakresie terminologii Kodeksu postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-49.37" who="#StanisławTomaszewski">Wysoka Izbo! W projekcie ustawy karnej skarbowej zrealizowano w maksymalnym stopniu wspomnianą już zasadę „rozwarstwienia” poszczególnych kategorii sprawców czynów karalnych. Znajduje to już wyraz w odejściu od określania zarówno występków skarbowych, jak i wykroczeń skarbowych wspólnym mianem „przestępstwa skarbowego”. Przestępstwem skarbowym, według projektu, są te czyny, które według dotychczasowych przepisów stanowiły występki skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-49.38" who="#StanisławTomaszewski">Ponadto w wypadkach uzasadnionych mniejszą szkodliwością czynów, stanowiących dotychczas występki, czyny takie potraktowano jako wykroczenia. Zmieniono także dotychczasową zasadę odpowiedzialności za występki skarbowe, popełnione z winy umyślnej lub nieumyślnej. Według dotychczasowych przepisów sprawca występku skarbowego ponosił odpowiedzialność, w razie dopuszczenia się takiego czynu, zarówno z winy umyślnej, jak i nieumyślnej, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.</u>
          <u xml:id="u-49.39" who="#StanisławTomaszewski">W projekcie przyjęto zasadę wyrażoną w art. 6 Kodeksu karnego, a mianowicie, że sprawca odpowiada za przestępstwo skarbowe popełnione z winy umyślnej, chyba że przepis szczególny przewiduje również odpowiedzialność także z winy nieumyślnej. Takie ujęcie powodowało konieczność zmiany konstrukcji niemal wszystkich przepisów części szczegółowej, m.in. przez wyodrębnienie czynów karalnych także w razie ich popełnienia z winy nieumyślnej.</u>
          <u xml:id="u-49.40" who="#StanisławTomaszewski">Polityka rozwarstwienia znalazła wyraz w licznych:</u>
          <u xml:id="u-49.41" who="#StanisławTomaszewski">1. złagodzeniach 2. zaostrzeniach przewidzianych zarówno w części ogólnej, jak i szczegółowej przepisów ustawy karnej skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-49.42" who="#StanisławTomaszewski">1. Złagodzenia znajdują w szczególności wyraz w:</u>
          <u xml:id="u-49.43" who="#StanisławTomaszewski">a) recypowaniu z KK instytucji warunkowego umarzania postępowania,</u>
          <u xml:id="u-49.44" who="#StanisławTomaszewski">b) przyjęciu zasady absorbcji kary zarówno w zakresie pozbawienia wolności, jak i grzywny,</u>
          <u xml:id="u-49.45" who="#StanisławTomaszewski">c) wprowadzeniu do katalogu kar kary ograniczenia wolności i stworzeniu możliwości jej stosowania w zakresie szerszym niż przewiduje to KK.</u>
          <u xml:id="u-49.46" who="#StanisławTomaszewski">d) w tym, że nadzwyczajne zaostrzenie kary może wyrażać się nie tylko pozbawieniem wolności, ale także ograniczeniem wolności,</u>
          <u xml:id="u-49.47" who="#StanisławTomaszewski">e) w tym, że zastępcza kara pozbawienia wolności ma być stosowana tylko wtedy, gdy grzywna lub kara pieniężna przekraczała 1000 zł.</u>
          <u xml:id="u-49.48" who="#StanisławTomaszewski">f) złagodzeniu warunków zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności i warunkowego, przedterminowego zwolnienia z odbywania tej kary, przez umożliwienie spłaty uszczuplonych należności w okresie zawieszenia lub przedterminowego zwolnienia,</u>
          <u xml:id="u-49.49" who="#StanisławTomaszewski">g) skróceniu w zakresie wykroczeń okresu zastępczej kary pozbawienia wolności z 3 do 2 miesięcy oraz okresu przedawnienia orzekania i wykonania kary z 3 do 2 lat i terminów zatarcia z 3 do 2 lat.</u>
          <u xml:id="u-49.50" who="#StanisławTomaszewski">W części szczegółowej — zagrożenie karą obniżono w 58 artykułach.</u>
          <u xml:id="u-49.51" who="#StanisławTomaszewski">2. Zaostrzenia znajdują wyraz w:</u>
          <u xml:id="u-49.52" who="#StanisławTomaszewski">a) dostosowaniu do KK i Kodeksu wykroczeń minimalnej grzywny i kary pieniężnej, które wzrastają — grzywna ze 100 do 500 zł i kara pieniężna z 50 do 100 zł,</u>
          <u xml:id="u-49.53" who="#StanisławTomaszewski">b) ujednoliceniu zamiennika kary grzywny i kary pieniężnej na zastępczą karę pozbawienia wolności zgodnie z Kodeksem karnym i Kodeksem wykroczeń, w przeliczeniu 50–150 zł na 1 dzień pozbawienia wolności,</u>
          <u xml:id="u-49.54" who="#StanisławTomaszewski">c) rozszerzeniu środków represyjnych na możliwość stosowania w razie skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności kar dodatkowych pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania określonych stanowisk lub określonej działalności,</u>
          <u xml:id="u-49.55" who="#StanisławTomaszewski">d) wprowadzeniu możliwości orzekania przepadku środków przewozowych, gdyby przedmiot przestępstwa był w nich ukryty, a wartość jego pozostawała w odpowiedniej proporcji do wartości środka przewozu,</u>
          <u xml:id="u-49.56" who="#StanisławTomaszewski">e) możliwości stosowania nadzoru ochronnego wobec recydywistów karanych uprzednio karą pozbawienia wolności o wymiarze ponad 6 miesięcy,</u>
          <u xml:id="u-49.57" who="#StanisławTomaszewski">f) odpowiedzialności także za usiłowanie dokonania niektórych wykroczeń dewizowych i celnych.</u>
          <u xml:id="u-49.58" who="#StanisławTomaszewski">W przepisach szczegółowych zaostrzone zostały w 18 artykułach sankcje za przestępstwa dewizowe, celne, podatkowe. Zagrożeniem najczęściej przewidzianym przez projekt jest kara grzywny. Zagrożenie taką karą występuje w 55 artykułach części szczegółowej. Drugim co do częstotliwości zagrożeniem jest kara pieniężna. Zagrożenie taką karą występuje w 45 artykułach części szczegółowej. Kara pozbawienia wolności przewidziana jest w 19 artykułach części szczegółowej. Te wszystkie trzy podstawowe zagrożenia występują niejednokrotnie w tym samym artykule części szczegółowej, a mianowicie: kara pozbawienia wolności za szczególnie szkodliwą postać czynu, kara grzywny za mniej szkodliwą postać czynu, kara pieniężna za czyny o relatywnie niewielkiej szkodliwości, tj. gdy czyn stanowi wykroczenie.</u>
          <u xml:id="u-49.59" who="#StanisławTomaszewski">W zakresie ogólnych zasad odpowiedzialności w przedłożonym projekcie recypowano niemal wszystkie przepisy części ogólnej nowego Kodeksu karnego, z wyjątkiem tych, które dotyczą zbrodni bądź tych, które na tle odrębności prawa karnego skarbowego wymagają zasadniczej modyfikacji lub odmiennego uregulowania. Recypowano również niektóre przepisy części ogólnej nowego Kodeksu karnego, jeśli chodzi o ogólne zasady odpowiedzialności za wykroczenia skarbowe, przy czym materialna część tych przepisów odpowiada, z pewnymi modyfikacjami, przepisom części ogólnej Kodeksu wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-49.60" who="#StanisławTomaszewski">W układzie części szczegółowej najbardziej istotna zmiana polega na wyłączeniu z rozdziału dotyczącego przestępstw podatkowych — przestępstw popełnianych w jednostkach gospodarki uspołecznionej i włączeniu ich do odrębnego rozdziału, obejmującego zarówno ostatnio wymienione czyny, jak i przestępstwa i wykroczenia w zakresie rozliczeń z budżetem państwa. Wynika to stąd, że pod względem ekonomicznym wpływy do budżetu państwa z tytułu rozliczeń jednostek gospodarki uspołecznionej mają w istocie taki sam charakter jak wpływy z tytułu podatków od tych jednostek. Również okoliczności, w których dochodzi do naruszenia przepisów w omawianym zakresie przez pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki uspołecznionej, są najczęściej takie same.</u>
          <u xml:id="u-49.61" who="#StanisławTomaszewski">W toku prac nad projektem poddano weryfikacji wszystkie sformułowania ustawy karnej skarbowej z 1960 roku, dotyczące określenia czynów zabronionych, korygując niedostatecznie precyzyjne ujęcia lub nasuwające wątpliwości w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-49.62" who="#StanisławTomaszewski">W zakresie zasad i trybu postępowania w sprawach karnych skarbowych zachowano w zasadzie rozwiązania dotychczasowe, których przydatność w pełni potwierdza praktyka.</u>
          <u xml:id="u-49.63" who="#StanisławTomaszewski">Przepisy o postępowaniu w sprawach karnych skarbowych można podzielić na dwa podstawowe działy, a mianowicie: postępowanie przed organami finansowymi i postępowanie przed sądem.</u>
          <u xml:id="u-49.64" who="#StanisławTomaszewski">Postępowanie przed organami finansowymi obejmuje całość postępowania przygotowawczego, w tym również w sprawach należących do właściwości sądu, a nadto przepisy o postępowaniu przed finansowymi organami orzekającymi, łącznie z postępowaniem wykonawczym.</u>
          <u xml:id="u-49.65" who="#StanisławTomaszewski">Postępowanie przygotowawcze oparte jest w znacznym stopniu na przepisach Kodeksu postępowania karnego, z tą modyfikacją, że prowadzone jest z reguły przez organy finansowe.</u>
          <u xml:id="u-49.66" who="#StanisławTomaszewski">Postępowanie przed finansowymi organami orzekającymi jest zbliżone do postępowania karno-administracyjnego, z tą istotną różnicą, że nie przeprowadza się rozprawy, a podstawą rozstrzygnięcia jest materiał dowodowy zebrany w toku dochodzenia, uzupełniony w razie potrzeby bezpośrednio przez organ orzekający. Specyficzną instytucją postępowania przed finansowymi organami orzekającymi jest dobrowolne poddanie się karze, umożliwiające rychłe zakończenie postępowania bez wydania orzeczenia karnego i bez potrzeby stosowania środków egzekucyjnych. Do szczególnych instytucji postępowania karnego skarbowego wypadnie zaliczyć także postępowanie w stosunku do nieobecnych, stosowane przede wszystkim w sprawach o przestępstwa i wykroczenia z zakresu ceł i obrotu towarowego z zagranicą oraz przy przestępstwach i wykroczeniach dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-49.67" who="#StanisławTomaszewski">Prawomocne rozstrzygnięcia organów finansowych, w wypadku stwierdzenia ich niezgodności z przepisami prawa, podlegają uchyleniu lub zmianie w drodze nadzoru służbowego. Jest to instytucja będąca odpowiednikiem uchylania lub zmiany prawomocnych orzeczeń w postępowaniu sądowym, w drodze rewizji nadzwyczajnej. Właściwość finansowych organów orzekających w sprawach o przestępstwa skarbowe (według dotychczasowej nomenklatury — „w sprawach o występki skarbowe”) jest w istocie rzeczy warunkowa, w każdej bowiem sprawie oskarżony o takie przestępstwo może po wydaniu orzeczenia karnego I instancji złożyć żądanie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-49.68" who="#StanisławTomaszewski">Postępowanie przed sądem zarówno w sprawach skierowanych na tę drogę na żądanie strony, jak i w sprawach objętych aktem oskarżenia, toczy się według przepisów postępowania karnego. Istotne modyfikacje polegają na tym, że prawa strony przysługują również organowi finansowemu, działającemu (przez swego przedstawiciela) w charakterze oskarżyciela publicznego, zamiast lub obok prokuratora. Podobnie jak w postępowaniu przed finansowymi organami orzekającymi, także w postępowaniu przed sądem, stosowany jest szczególny tryb postępowania w stosunku do nieobecnych.</u>
          <u xml:id="u-49.69" who="#StanisławTomaszewski">Systematykę przepisów o postępowaniu karnym Skarbowym dostosowano w maksymalnym stopniu do układu przyjętego w nowym Kodeksie postępowania karnego. Powinno to ułatwić w praktyce stosowanie nowej ustawy karnej skarbowej, która podobnie jak ustawa dotychczasowa z 1960 r., wielokrotnie powołuje się na przepisy kpk. Stosując odesłanie do przepisów kpk powoływano te artykuły i paragrafy, które będą miały zastosowanie wprost lub odpowiednio w postępowaniu karnym skarbowym, unikając w ten sposób sformułowań w tej kwestii zbyt ogólnych, niedostatecznie precyzyjnych (por. np. art. 152, 156, 157, § 2 uks z 1960 r.).</u>
          <u xml:id="u-49.70" who="#StanisławTomaszewski">W objętych projektem nowych przepisach o postępowaniu karnym skarbowym uwzględniono okoliczność, że w postępowaniu tym mogą występować obok spraw stosunkowo prostych, również sprawy nader zawiłe, a przy tym zagrożone surowymi sankcjami.</u>
          <u xml:id="u-49.71" who="#StanisławTomaszewski">Z tych przyczyn przewidziano stosowanie w zakresie przestępstw poważniejszych gwarancji procesowych takich samych jak przewiduje to nowy Kodeks postępowania karnego, a dla innych spraw stosowanie uproszczeń podobnych, jak przewiduje to nowy Kodeks postępowania karnego w art. 422. Ponadto w nowych przepisach o postępowaniu skorygowano szereg rozwiązań dotychczasowych, mając na uwadze usprawnienie i przyspieszenie toku postępowania, a także usunięto niektóre luki istniejące w obecnie obowiązujących przepisach.</u>
          <u xml:id="u-49.72" who="#StanisławTomaszewski">W zakresie postępowania wykonawczego uwzględniono w maksymalnym stopniu przepisy Kodeksu karnego wykonawczego. Tak ujęte nowe prawo karne skarbowe będzie aktem normatywnym, zharmonizowanym z całością kodyfikacji prawa karnego, przy zachowaniu niektórych odrębności, uzasadnionych specyfiką przestępstw skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-49.73" who="#StanisławTomaszewski">Projekt nie reguluje zagadnienia odpowiedzialności nieletnich, gdyż sprawa ta będzie przedmiotem odrębnej ustawy. Do czasu jej wydania obowiązywać będą przejściowo dotychczasowe przepisy, normujące odpowiedzialność nieletnich.</u>
          <u xml:id="u-49.74" who="#StanisławTomaszewski">Komisja uważa, że w praktycznej realizacji ustawy karnej skarbowej należy unikać nadmiernego angażowania aparatu finansowego i celnego w sprawy drobne, a skupiać trzeba jego uwagę na ściganiu czynów o poważnej szkodliwości społecznej. Przepisy ustawy karnej skarbowej, rozwarstwiające poszczególne kategorie sprawców czynów karalnych i środków represji, powinny sprzyjać takiemu elastycznemu działaniu, które gruntowałoby w społeczeństwie przekonanie, że nie ma tolerancji dla czerpiących zyski z uchylania się od płacenia podatku lub ze spekulacji dewizowych i przemytu. Organy skarbowe powinny zapewnić sobie odpowiednią informację oraz szkolić i doskonalić aparat finansowy i celny, podnosząc jego przygotowanie zawodowe i kulturę pracy.</u>
          <u xml:id="u-49.75" who="#StanisławTomaszewski">Mając na względzie omówione walory projektu ustawy karnej skarbowej, w przekonaniu, że będzie ona dobrze służyć ochronie interesu społecznego przed zaborczością rzeczywistych przestępców skarbowych, a tym samym przyczyni się do ugruntowania ładu i porządku prawnego, niezbędnego dla dalszego społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonego tezami na VI Zjazd PZPR — w imieniu Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o uchwalenie ustawy karnej skarbowej w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 41 wraz z poprawkami wymienionych Komisji, zgłoszonymi w druku sejmowym nr 97 oraz z uwzględnieniem dodatkowej poprawki w art. 7 § 2 pkt 1 w sprawie zastąpienia słowa „rewizja” słowem „przeszukanie”.</u>
          <u xml:id="u-49.76" who="#StanisławTomaszewski">Jednocześnie wnoszę o upoważnienie Marszałka Sejmu do ustalenia w tekście ustawy karnej skarbowej ciągłej numeracji artykułów, paragrafów i punktów wynikających z poprawek uchwalonych przez Wysoki Sejm.</u>
          <u xml:id="u-49.77" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AndrzejBenesz">Czy w sprawie projektu tej ustawy ktoś z Obywateli Posłów chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Chciałbym przed uchwaleniem ustawy postawić dwa pytania Ministrowi Finansów.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Pytanie pierwsze. Dlaczego projekt ustawy karnej skarbowej nie zawiera słusznej zasady, że uczestnik nielegalnej transakcji dewizowej, który wpłaci sumę transakcji w dewizach do kasy państwowej, nie podlega karze?</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Uzasadnienie: każdy ma prawo wpłacić walutę obcą w zamian za towar do kas PKO lub PHZ „Prodimex”. Instytucje te, słusznie zresztą, nie badają pochodzenia tych dewiz, bowiem wówczas w niemałym stopniu spadłyby ich obroty. Jednocześnie jednak rzemieślnik, który pragnie zaopatrzyć się w „Prodimexie” w niezbędne mu do produkcji materiały i kupi na „czarnym rynku” dolary, a następnie wpłaci je do kasy „Prodimexu” — może być ukarany. Przy obecnym, jak też proponowanym stanie prawnym, może on być ścigany i karany za przestępstwo, przewidziane w art. 46 ustawy karnej skarbowej. Procesy takie zdarzały się, a dopiero orzeczenie Sądu Najwyższego ustalało, że kończyły się one umorzeniem postępowania karnego. Władze prokuratorskie, zgodnie z obowiązującymi zresztą normami, procesy te przygotowywały i wnosiły akty oskarżenia w tego typu sprawach.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#ZygmuntFilipowicz">Wyrażam przekonanie, że projekt ustawy powinien położyć kres takim postępowaniom karnym i zamieścić wyraźny przepis w tym względzie. Nie musi to być koniecznie projekt ustawy, może to być przepis wykonawczy, który zlikwiduje takie postępowanie karne. To pytanie stawiane jest pod adresem Ministra Finansów i zmierza do wyjaśnienia, czy w akcie wykonawczym nie będzie takiego przepisu, który by wyjaśnił te sprawy.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#ZygmuntFilipowicz">Pytanie drugie. Projekt ustawy zaostrza, i to znacznie, odpowiedzialność za przestępstwa dewizowe dotyczące wartości powyżej 100 tys. zł. Jednocześnie jednak nie ustala jednolitych i jasnych sposobów obliczania wartości przedmiotu transakcji dewizowych. Postawi to sądy wobec wielu wątpliwości, gdyż kryteria, od których zależy wysoki wymiar kary, mogą budzić dużo wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#ZygmuntFilipowicz">Uzasadnienie. Wartość transakcji, której przedmiot stanowią dolary w zlocie, oblicza się według cen skupu PP „Jubiler” (na podstawie okólnika Ministerstwa Finansów z 24 stycznia 1966 r. — Monitor Polski poz. 37) — to jest 3 400 zł za złotą 20-dolarówkę. Zatem już przy transakcji 600 dolarów w złocie przedmiot przestępstwa przekroczy 100 tys. zł. Natomiast trzeba sprzedać z górą 4 tys. dolarów papierowych, aby ponieść tę samą odpowiedzialność (dolar papierowy liczy się według kursu 24 zł). A przecież 30 złotych monet 20-dolarowych odpowiada wartości 1500 dolarów papierowych. Wyrażam przekonanie, że przepisy karne powinny być ściśle zharmonizowane z ustawodawstwem dewizowym, jak też z aktami wykonawczymi, określającymi wartości wymienne walut obcych. Tak brzmią moje dwa pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów ma jakieś pytania?</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#AndrzejBenesz">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#AndrzejBenesz">Wobec tego proszę Obywatela Ministra o odpowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JózefTrendota">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pytania, które postawił obywatel poseł Filipowicz są pytaniami szczegółowymi. Myślę, że gdyby te pytania były zadane w toku debaty komisji sejmowej można byłoby problemy te bliżej wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JózefTrendota">Chciałbym prosić Wysoką Izbę o zezwolenie na udzielenie odpowiedzi na postawione pytania po ich rozpatrzeniu bądź bezpośrednio ob. posłowi Filipowiczowi, bądź na komisji sejmowej lub na plenum, jeśli Obywatel Marszałek Sejmu uzna to za celowe. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#AndrzejBenesz">Prosi jeszcze o głos poseł Łubieński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#KonstantyŁubieński">Wydaje mi się, że odpowiedź Ministra Finansów na pytania, które zostały postawione przez posła Filipowicza nie dała nam jednak satysfakcji. Dotyczą one ważnych, szczegółowych spraw. Chciałem też wysunąć pod adresem Rządu prośbę, aby w możliwie niedługim czasie posiedzenie mogło być poświęcone dwom tematom, oczywiście oddzielnie, to znaczy: polityce dewizowej państwa i polityce celnej. Rozumiem oczywiście, że polityka dewizowa i polityka celna są pewną funkcją ogólnej polityki gospodarczej, tym niemniej jednak budzą one takie wątpliwości w społeczeństwie, że wymagają dyskusji na posiedzeniu plenarnym i dosyć głębokiego uzasadnienia tej polityki przez Rząd. Dlatego też apelowałbym do Rządu, aby tym tematom poświęcić osobne posadzenie plenarne.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#KonstantyŁubieński">Apel został skierowany do Rządu. Pytania pod adresem Ministra Finansów również są zgłoszone. Odpowiedź będzie zgodnie z przyrzeczeniem udzielona.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#KonstantyŁubieński">Czy ktoś z Obywateli Posłów chciałby jeszcze zabrać głos? Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#KonstantyŁubieński">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#KonstantyŁubieński">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy karnej skarbowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Wymiaru Sprawiedliwości wraz ze zgłoszoną dzisiaj przez posła sprawozdawcę dodatkową poprawką redakcyjną — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#KonstantyŁubieński">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#KonstantyŁubieński">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#KonstantyŁubieński">Kto się wstrzymał? 4 głosy.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#KonstantyŁubieński">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę karną skarbową.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#KonstantyŁubieński">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o paszportach (druki nr 89 i 99).</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#KonstantyŁubieński">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę Hilarego Saulskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#HilarySulski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony Sejmowi przez Rząd projekt ustawy wprowadza jedną zasadniczą zmianę do ustawy z dnia 15 czerwca 1959 r. o paszportach, a mianowicie postanowienie, że: „Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych może upoważnić podległe mu organy do udzielania na granicy klauzul na pobyt czasowy w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej lub na przejazd przez jej terytorium posiadaczom paszportów konsularnych książeczkowych, albo zwolnić te osoby od obowiązku uzyskiwania klauzul”.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#HilarySulski">Obywatel polski, zamieszkały stale za granicą, otrzymuje tzw. paszport konsularny książeczkowy. W dotychczasowym stanie prawnym dokument ten uprawnia do przyjazdu do kraju:</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#HilarySulski">— na pobyt stały bez potrzeby załatwiania dodatkowych formalności paszportowych,</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#HilarySulski">— na pobyt czasowy po uzyskaniu w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym lub polskim urzędzie konsularnym tzw. klauzuli pobytowej, uprawniającej także do wyjazdu z kraju bez dodatkowych formalności.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#HilarySulski">Należy przy tym przypomnieć, że wyjeżdżający do Polski na pobyt czasowy cudzoziemcy:</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#HilarySulski">— z europejskich krajów socjalistycznych zwolnieni są od obowiązku uzyskiwania polskich wiz wyjazdowych na podstawie zawartych dwustronnych umów;</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#HilarySulski">— z krajów kapitalistycznych obowiązani są uzyskać polską wizę wyjazdową, udzielaną w zasadzie przez polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne lub polskie urzędy konsularne. Obywatele takich państw, jak kraje skandynawskie, Beneluksu, Austrii i Francji mogą uzyskiwać pobytowe wizy turystyczne na granicy PRL.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#HilarySulski">Głównym celem proponowanych zmian do obecnie obowiązującej ustawy o paszportach jest sprowadzenie sytuacji polskich obywateli stale zamieszkałych za granicą do sytuacji obywateli obcych. Skoro bowiem obywatele wielu państw kapitalistycznych mogą otrzymywać wizy na granicy, wydawane przez organy graniczne PRL, a obywatele państw socjalistycznych przy wyjeździe do Polski w ogóle żadnych wiz nie potrzebują — to logiczną konsekwencją jest, ażeby obywatele polscy nie byli traktowani gorzej. Stąd właśnie postulat, aby obywatele polscy, zamieszkali w krajach kapitalistycznych, mogli otrzymywać klauzule na granicy, a zamieszkali w krajach demokracji ludowej wyjeżdżali bez klauzul.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#HilarySulski">Występując z propozycją nowelizacji ustawy o paszportach Ministerstwo Spraw Zagranicznych w porozumieniu z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych uznały za niezbędne:</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#HilarySulski">— z jednej strony stworzenie podstawy prawnej dla wprowadzenia ułatwienia w zakresie formalności paszportowych, jakie dotychczas obowiązują obywateli polskich, stale zamieszkałych za granicą, przy przyjazdach na pobyt czasowy do kraju,</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#HilarySulski">— z drugiej strony odciążenie w poważnym stopniu polskich placówek od czynności konsularnych związanych z wydawaniem klauzul. Warto przy tym podkreślić, że nie pociągnie to za sobą zmniejszenia dochodów.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#HilarySulski">Wysoka Izbo! Biorąc pod uwagę doniosłe znaczenie proponowanej przez Rząd nowelizacji, wnoszę w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy z druku nr 89, w brzmieniu przedłożenia rządowego, zgodnie ze sprawozdaniem Komisji zawartym w druku nr 99.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#AndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o paszportach w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych — proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#AndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#AndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#AndrzejBenesz">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#AndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o paszportach.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ustroju sądów wojskowych (druk nr 90).</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#AndrzejBenesz">Głos zabierze wiceminister Obrony Narodowej ob. Józef Urbanowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JózefUrbanowicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Rady Ministrów przedstawiam Wysokiej Izbie wniesiony do laski marszałkowskiej projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych. Projekt ten jest dalszym krokiem w zakresie porządkowania stanu prawnego, dotyczącego postępowania sądowego i działalności sądów w kierunku konsekwentnego dostosowywania zasad prawa i przepisów organizacyjnych, którymi kieruje się sądownictwo — w tym również wojskowe — do współczesnych wymogów ludowej praworządności. Stanowi on istotne ogniwo w łańcuchu prac ustawodawczych, przeprowadzonych w tej dziedzinie, poczynając od uchwalonej w 1962 r. ustawy o Sądzie Najwyższym, poprzez ustawę o Prokuraturze PRL z 1967 r. oraz kodyfikację ustaw karnych z 1969 r. Projekt uwzględnia także doświadczenia nagromadzone w wyniku wieloletniej działalności sądów wojskowych oraz bierze pod uwagę zmiany strukturalno-organizacyjne wprowadzone w sądownictwie wojskowym i w Siłach Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#JózefUrbanowicz">Wydane jeszcze w latach wojennych Prawo o ustroju sądów wojskowych i Prokuratury Wojskowej z dnia 23 września 1944 roku, które stanowiło podwalinę działalności sądownictwa wojskowego w okresie budowy zrębów państwa ludowego i ludowego Wojska Polskiego, pozwoliło temu sądownictwu spełnić jego rolę przede wszystkim w dziedzinie ochrony budownictwa socjalistycznych form ustrojowych państwa oraz w dziedzinie umocnienia spoistości organizacyjnej wojska i jego dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#JózefUrbanowicz">Uchylone częściowo wspomnianymi ustawami Prawo o ustroju sądów wojskowych z 1944 r., uległo dezaktualizacji i nie stanowi już dzisiaj właściwej podstawy organizacyjnej dla sądownictwa wojskowego ani też dla przyjętych w ciągu ostatniego 10-lecia form nadzoru nad sądownictwem i aktualnych zasad powoływania sędziów i ławników. Wymaga ono więc zastąpienia nową ustawą, której projekt został Wysokiemu Sejmowi przedstawiony. Stało się to możliwe dopiero obecnie, po zakończeniu poprzednich etapów porządkowania i kodyfikacji ustaw obowiązujących w dziedzinie prawa sądowego, której myślą przewodnią jest integracja prawa materialnego, proceduralnego i zasad funkcjonowania organów wymiaru sprawiedliwości w państwie ludowym.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#JózefUrbanowicz">Prezentowana ustawa jest zgodna z tą myślą, jakkolwiek została zaprojektowana jako akt odrębny. Takie rozwiązanie legislacyjne wynika z art. 46 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który przewiduje obok działania sądów powszechnych również istnienie sądów szczególnych. Jest ono uzasadnione także potrzebą nadania sądom wojskowym, które są sądami szczególnymi dla wojska, form organizacyjnych, dostosowanych do struktury i zadań Sił Zbrojnych. Przemawia za tym także rola, jaką sądy wojskowe, działające wewnątrz organizmu Sił Zbrojnych, spełniają w dziedzinie umacniania dyscypliny i porządku wojskowego oraz zapewnienia gotowości bojowej wojska.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#JózefUrbanowicz">Dlatego obok podstawowych zadań właściwych całemu sądownictwu w państwie socjalistycznym, takich jak ochrona ustroju i bezpieczeństwa państwa, ochrona własności społecznej, strzeżenie praworządności ludowej i praw obywateli, projekt ustawy akcentuje specyficzne ukierunkowanie działalności sądów wojskowych w Siłach Zbrojnych. Działalność ta, zmierzająca do ugruntowania socjalistycznej świadomości prawnej żołnierzy i wdrażania poszanowania prawa, nie ogranicza się do stosowania represji karnej, ale obejmuje również rozwijaną przez sądy wojskowe akcję profilaktyczno-wychowawczą. Stanowi ona istotny element w zespole różnorodnych przedsięwzięć wychowawczych, wśród których represja karna jest środkiem ostatecznym, stosowanym, jeżeli chodzi o utrzymanie dyscypliny i porządku wojskowego wtedy, gdy zawiodą inne środki oddziaływania. Działalność sądów nie jest oczywiście jedynym i zasadniczym czynnikiem kształtowania dyscypliny w wojsku. Podstawowe zadania w tym względzie realizują dowódcy, aparat polityczny, organizacje partyjne oraz inne czynniki wojskowe i społeczne. Jest to działalność wszechstronna i prowadzona przy pomocy różnorodnych form oddziaływania wychowawczego i środków propagandowych. Cała ta działalność zmierza do kształtowania wysokiej świadomości politycznej i społecznej, dając duże osiągnięcia w zakresie zapewnienia właściwych postaw żołnierskich w służbie i w przestrzeganiu przepisów prawa. Rezultatem tego działania jest wzorowe wykonywanie zadań i obowiązków, gwarantujących utrzymanie wysokiej gotowości bojowej. Tak rozumiana działalność wychowawcza decyduje o tym, że służba wojskowa jest dla pełniących ją młodych ludzi dobrą szkołą wychowania obywatelskiego.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#JózefUrbanowicz">Przechodząc do bardziej szczegółowych zagadnień objętych projektem ustawy, chciałbym zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre aspekty przyjętych w projekcie rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#JózefUrbanowicz">Projekt ustawy podkreśla stosowanie w sądownictwie wojskowym podstawowych zasad, na których opiera się wymiar sprawiedliwości w państwie socjalistycznym. Znajduje to wyraz w takich postanowieniach, decydujących o demokratycznym, ludowym charakterze sądów, jak: gwarancje realizujące konstytucyjną zasadę niezawisłości sędziowskiej, gwarancje fachowości, polegające na określeniu wymogów do objęcia funkcji sędziego lub asesora, udział ławników w rozpoznawaniu spraw i wreszcie gwarancje właściwej obrony oskarżonych.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#JózefUrbanowicz">Sądy wojskowe wchodzą w skład Sił Zbrojnych. Do wszelkich zagadnień o charakterze ogólno-wojskowym, dotyczącym zarówno sądów, jak i ich składu 'osobowego, nie uregulowanych w prawie o ich ustroju, będą miały więc zastosowanie przepisy wojskowe. Konsekwencją tej zasady jest przekazanie Ministrowi Obrony Narodowej, tak jak jest to dotychczas, decyzji o tworzeniu i znoszeniu sądów wojskowych i ich strukturze organizacyjnej oraz obszarze działania. Sądy wojskowe są tworzone na zasadzie terytorialnej, przede wszystkim jako sądy okręgowe i garnizonowe. Taka organizacyjna struktura sądów w wojsku istnieje od wielu lat. Projekt zapewnia zarówno możliwości zmiany obszaru działania tych sądów, jak i możliwości tworzenia w zależności od potrzeb również innych sądów wojskowych, mając na uwadze potrzebę zmian dyslokacji i podporządkowania jednostek wojskowych oraz innych zmian organizacyjnych w Siłach Zbrojnych w określonych sytuacjach.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#JózefUrbanowicz">Projekt ustawy generalnie pomija zagadnienie właściwości sądownictwa wojskowego, bowiem została ona określona w przepisach nowego Kodeksu postępowania karnego z 196$ r. Najogólniej rzecz biorąc, sądy wojskowe są jako sądy szczególne powołane do orzekania w sprawach żołnierzy i osób związanych z wojskiem. Zatem właściwości sądów wojskowych podlegają przede wszystkim żołnierze w czynnej służbie wojskowej oraz pracownicy cywilni zatrudnieni w jednostkach wojskowych w sprawach o przestępstwa pozostające w związku z zatrudnieniem.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#JózefUrbanowicz">Kodeks postępowania karnego rozstrzygnął ponadto właściwość sądów wojskowych w stosunku do osób cywilnych, działających na rzecz obcego wywiadu. Przekazanie tych przestępstw do właściwości sądów wojskowych jest uzasadnione względami obronności państwa.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#JózefUrbanowicz">Nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie orzecznictwa sprawuje Sąd Najwyższy poprzez Izbę Wojskową zgodnie z Konstytucją PRL i ustawą o Sądzie Najwyższym. Celem tego nadzoru jest zapewnienie jednolitości stosowania prawa o sądach. Uwzględniając natomiast specyficzny charakter sądownictwa wojskowego, naczelny nadzór w zakresie jego organizacji i służby wojskowej osób sprawujących w nim funkcję powierza się Ministrowi Obrony Narodowej. Nadzór ten Minister Obrony Narodowej może wykonywać osobiście, albo poruczyć go w porozumieniu z pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego, częściowo lub w całości — prezesowi Izby Wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#JózefUrbanowicz">Odrębnym, nie związanym z uprawnieniami w zakresie nadzoru zagadnieniem jest nałożony na prezesa Izby Wojskowej Sądu Najwyższego obowiązek informowania Ministra Obrony Narodowej o merytorycznej działalności sądów wojskowych. Przedmiotem tej informacji są zwłaszcza: polityka karna sądów wojskowych oraz dokonywana przez nie analiza i ocena źródeł i przyczyn określonych zjawisk przestępczych. Informacja taka ma bardzo istotne znaczenie dla podejmowania odpowiednich kroków profilaktycznych i wychowawczych, zmierzających do podnoszenia poziomu dyscypliny żołnierzy Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#JózefUrbanowicz">Przechodząc do problematyki kadrowej sądownictwa wojskowego, pragnę podkreślić zbieżność wielu uregulowań w projekcie ustawy z postanowieniami prawa o ustroju sądów powszechnych, przy równoczesnym wprowadzeniu odrębności wynikających z faktu, że sędziowie wojskowi są oficerami zawodowymi. Z tego względu od kandydata na stanowisko sędziego wojskowego wymaga się nie tylko jak w sądownictwie powszechnym posiadania odpowiednich kwalifikacji politycznych i fachowych, lecz także ogólnowojskowych. Sędziego wojskowego powołuje Rada Państwa na wniosek Ministra Obrony Narodowej, który też wyznacza sędziego na stanowisko w określonym sądzie wojskowym.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#JózefUrbanowicz">Stosownie do art. 29 i 30 projektu ustawy, odwołanie sędziego wojskowego może nastąpić również na wniosek Ministra Obrony Narodowej, decyzją Rady Państwa. Ponieważ sędziowie są oficerami zawodowymi, przeto przewidziano w omawianym projekcie, że odwołanie może nastąpić nie tylko w tych przypadkach, w których możliwe jest odwołanie sędziego w sądach powszechnych, lecz również w przypadkach, które uzasadniają obligatoryjne lub fakultatywne zwolnienie oficera ze służby zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#JózefUrbanowicz">Mimo że sędziowie wojskowi są równocześnie oficerami zawodowymi, to jednak przy zachowaniu innych zasad, dotyczących zwalniania oficerów ze służby, projekt ustawy zastrzega, w celu zagwarantowania niezawisłości sędziowskiej, że zwolnienie sędziego z wojskowej służby zawodowej nie może nastąpić przed odwołaniem go ze stanowiska sędziego lub przed utratą tego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#JózefUrbanowicz">Dalszymi gwarancjami niezawisłości sędziowskiej są: immunitet w zakresie ścigania karnego oraz szczególne zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej za przewinienia popełnione w związku z wykonywaniem funkcji sędziowskich, a także za wojskowe przewinienia dyscyplinarne, za czyny naruszające godność i honor żołnierza, jak również za wykroczenia. Za przewinienia te sędziowie mogą, odpowiadać wyłącznie przed Sądem Dyscyplinarnym dla sędziów wojskowych. Szczegółowy tryb powoływania i działania Sądu Dyscyplinarnego dla sędziów wojskowych został rozwinięty w projekcie uchwały Rady Państwa, załączonym do projektu niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#JózefUrbanowicz">Od początku zorganizowania sądownictwa wojskowego w ludowym Wojsku Polskim została wprowadzona instytucja ławników wojskowych jako czynnika społecznego, współdziałającego w wymiarze sprawiedliwości i odpowiadającego założeniom ustrojowym państwa socjalistycznego. Znalazła już ona wyraz w dekrecie z 1944 r., według którego ławnicy byli wyznaczani przez dowódców jednostek wojskowych. Przedstawiany obecnie projekt rozwija tę zasadę, ustanawiając wybieralność ławników. Wprowadzenie wybieralności ławników jest zgodne z wymogami socjalistycznej demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości w wojsku.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#JózefUrbanowicz">Różnica pomiędzy ustawą z grudnia 1960 r. o ławnikach ludowych w sądach powszechnych a przepisami projektowanej ustawy polegać będzie w zasadzie na tym, że ławnikiem w sądzie wojskowym może być wyłącznie żołnierz w czynnej służbie wojskowej. Podyktowane jest to specyfiką spraw rozpatrywanych przez sądy wojskowe oraz tym, że w zdecydowanej większości przypadków sądy wojskowe wydają orzeczenia właśnie w stosunku do żołnierzy. Nadto, z uwagi na czas trwania zasadniczej służby wojskowej i okresowej służby wojskowej, projekt ustawy przewiduje wybór ławników na okres 2 lat, a nie jak to przewiduje ustawa o ławnikach ludowych — na okres 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#JózefUrbanowicz">Pozostałe odrębności wynikają również z faktu pełnienia czynnej służby wojskowej przez ławników w sądach wojskowych, jak np. odwołanie ławnika w razie wydania przez sąd honorowy w stosunku do żołnierza zawodowego, lub przez sąd koleżeński w stosunku do żołnierza służby zasadniczej — orzeczenia uznającego go winnym naruszenia honoru lub godności żołnierskiej.</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#JózefUrbanowicz">Istotnym zagadnieniem w projekcie ustawy jest zapewnienie konstytucyjnego prawa oskarżonego do obrony.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#JózefUrbanowicz">Obrońca wojskowy, jak przewiduje projekt, powinien być adwokatem wykonującym zawód. Dla zasadniczej grupy obrońców przewidziano nadto wymóg posiadania stopnia oficerskiego, mając na uwadze zapewnienie fachowości obrony z punktu widzenia znajomości warunków służby wojskowej, co nie jest obojętne, zwłaszcza przy przestępstwach naruszających dyscyplinę lub porządek wojskowy. Rygor taki, rzecz jasna, nie może zamykać możliwości wpisu na listę obrońców innych adwokatów, pomimo nieposiadania przez nich stopnia oficerskiego. Dopuszcza się również w określonych okolicznościach uczestnictwo w rozprawie każdego adwokata, nie będącego w ogóle obrońcą wojskowym.</u>
          <u xml:id="u-58.21" who="#JózefUrbanowicz">Wysoka Izbo! W szkicowym z konieczności ujęciu przedstawiłem niektóre założenia projektu nowej ustawy o ustroju sądów wojskowych. Przedstawiając ten projekt, uważamy, że jest on ważnym krokiem porządkowania stanu prawa w PRL i będzie dalszym ogniwem zapewnienia ludowej praworządności w Siłach Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-58.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AndrzejBenesz">Konwent Seniorów proponuje Wysokiemu Sejmowi, aby dzisiaj, w związku z pierwszym czytaniem tej ustawy, nie przeprowadzać nad nią dyskusji, natomiast jest propozycja, aby wysłuchać zapytań posłów.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AndrzejBenesz">Nie słyszę sprzeciwu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AndrzejBenesz">Czy są jakieś zapytania na temat tego projektu ustawy?</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AndrzejBenesz">Nie ma zapytań.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AndrzejBenesz">Konwent Seniorów proponuje, aby projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych został odesłany do Komisji Obrony Narodowej i Komisji Wymiaru Sprawiedliwości w celu wspólnego rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#AndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#AndrzejBenesz">Uważam, że propozycja Konwentu Seniorów została przez Wysoki Sejm zaakceptowana.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#AndrzejBenesz">Proponuję 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 15 do godz. 11 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#AndrzejWerblan">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywateli Posłów! Przed przerwą Sejm rozpatrywał i głosował projekty ustaw rolnych. Po sporządzeniu stenogramu okazało się, że przez pomyłkę jeden z tych projektów nie został poddany pod głosowanie, a mianowicie projekt ustawy zmieniającej ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych wraz z poprawką proponowaną przez Komisje Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#AndrzejWerblan">Wobec tego proponuję wniosek Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości o uchwalenie w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych wraz z poprawką tych Komisji poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tego projektu ustawy — proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów wstrzymał się?</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#AndrzejWerblan">Nikt.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych wraz z poprawką Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 10 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (druk nr 94).</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#AndrzejWerblan">Głos zabierze Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości obywatel Jerzy Kusiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JerzyKusiak">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła stanowi próbę uregulowania w nowy sposób, odpowiadający potrzebom społecznym i gospodarczym kraju, zasad prowadzenia działalności rzemieślniczej oraz funkcjonowania organizacji samorządu rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#JerzyKusiak">Potrzeba uregulowania zasad działania drobnej wytwórczości nie uspołecznionej wyrosła na gruncie prowadzonej od lat dyskusji o miejscu i roli rzemiosła w życiu społecznym i gospodarczym kraju, dyskusji, która wykazała, że społecznie użytecznej działalności rzemiosła należy zapewnić trwałe miejsce, zagwarantowane między innymi odpowiednim systemem prawnym, organizacyjnym i ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#JerzyKusiak">Obowiązujące do dziś przedwojenne prawo przemysłowe z 1927 r., pomimo wielokrotnych nowelizacji, nie stanowiło właściwego instrumentu oddziaływania na działalność rzemiosła zgodnie ze społecznymi i gospodarczymi potrzebami kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#JerzyKusiak">Podejmowane w minionych latach próby zastąpienia prawa przemysłowego nowymi rozwiązaniami prawnymi nie dały zamierzonego efektu, ponieważ nie były oparte na jasnej i jednoznacznej koncepcji roli rzemiosła i jego organizacji w gospodarce socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#JerzyKusiak">Do końca 1970 r. nie potrafiono wypracować systemu prawno-organizacyjnego i ekonomicznego, który zapewniałby nie uspołecznionej drobnej wytwórczości stabilną działalność, zgodną z potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#JerzyKusiak">Konieczność podjęcia prac nad nową regulacją wynikała ponadto z dualizmu prawnego, obowiązującego w tej sferze od 1958 r., kiedy to ustawą o zezwoleniach, nie uchylając przedwojennego prawa przemysłowego, częściowo tylko uregulowano niektóre problemy związane z działalnością pozarolniczej gospodarki nieuspołecznionej. Ukształtowany w ten sposób, wewnętrznie niespójny stan prawny, był źródłem wielu niejasności i nie sprzyjał ugruntowaniu zasad praworządnego działania administracji.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#JerzyKusiak">Wychodząc z założenia, że prawo stanowi ważny instrument kształtowania i przekształcania stosunków społecznych i umacniania ludowej praworządności, uznano za konieczne zastąpienie prawa przemysłowego i ustawy o zezwoleniach — nowym, wewnętrznie zgodnym systemem prawnym.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#JerzyKusiak">Uwzględniając postulaty środowiska rzemieślniczego oraz aktywu spółdzielczości rzemieślniczej, uznano za niezbędne powołanie jednolitej, centralnej organizacji rzemiosła, która w ścisłym współdziałaniu z radami narodowymi powinna kierować działalnością rzemiosła zgodnie z założeniami rozwoju gospodarczego i społecznego kraju. Oznacza to połączenie w jeden Centralny Związek Rzemiosła dotychczasowego Związku Izb Rzemieślniczych, Centralnego Związku Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu, Ogólnopolskiego Zrzeszenia Prywatnych Wytwórców i Ogólnopolskiego Zrzeszenia Prywatnych Usług Młynarskich i Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#JerzyKusiak">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy został opracowany w gronie działaczy rad narodowych i przedstawicieli organizacji rzemiosła, a następnie poddany wszechstronnej dyskusji w instancjach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w radach narodowych stopnia wojewódzkiego. Był on przedmiotem szczegółowych konsultacji z naczelnymi organami administracji państwowej i z Instytutem Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#JerzyKusiak">Wiele uwagi poświęcono projektowi ustawy w pracach partyjno-rządowej komisji d/s rzemiosła, powołanej w kwietniu br. przez Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#JerzyKusiak">Przechodząc do spraw przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy, pragnę scharakteryzować kilka zawartych w jego tekście proponowanych tez i rozwiązań Po pierwsze — zgodnie z zachodzącym od lat procesem umacniania roli rad narodowych w organizowaniu życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego, projekt wyposaża rady i ich organy w niezbędne instrumenty prawne w zakresie kierowania i dostosowywania działalności rzemiosła do występujących potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#JerzyKusiak">W szczególności, widząc ważną rolę rzemiosła w zaspokajaniu potrzeb ludności wiejskiej oraz gospodarki rolnej — projekt przewiduje ścisłe powiązanie działalności rzemiosł wiejskich z działalnością podstawowych ogniw władzy terenowej z gromadzkimi radami narodowymi. Zwiększone uprawnienia, w jakie ustawa wyposaża rady narodowe, wymagać będą jednocześnie większego nadzoru nad działalnością aparatu administracyjnego, od którego postawy w znacznym stopniu zależeć będzie zapewnienie rzemiosłu niezbędnej dla jego pracy i rozwoju stabilności.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#JerzyKusiak">Po drugie — wychodząc z założenia, że występujące potrzeby społeczne i gospodarcze oraz trwałe perspektywy działalności rzemiosła wiążą się z rozwijaniem przez rzemiosło działalności w sferze usług dla ludności, projekt wprowadza niezbędne preferencje dla tych zakładów, które koncentrować się będą na rozwijaniu usług. Wyrazem powyższego stanowiska jest zaproponowanie w projekcie ustawy nowej formy uprawnienia do działalności rzemieślniczej, a mianowicie potwierdzenie zgłoszenia wykonywania rzemiosła, które przyznawane będzie osobom zamierzającym prowadzić działalność w zakresie świadczenia usług dla ludności, wytwarzania drobnych artykułów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku lokalnego oraz wyrobów o charakterze regionalnym, pamiątkarskim i artystycznym — osobiście lub przy pomocy członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Rzemieślnicy ci zwolnieni będą od płacenia podatku obrotowego i dochodowego, opłacając corocznie opłatę skarbową, której wysokość będzie odpowiednio zróżnicowana, przy czym w uzasadnionych przypadkach przewiduje się stosowanie ulg, a nawet zwolnień z opłaty skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#JerzyKusiak">Po trzecie — projekt przewiduje objęcie pozostałych zakładów rzemieślniczych, rozwijających produkcję i zatrudniających siły najemne systemem zezwoleń wydawanych przez rady narodowe osobom posiadającym niezbędne kwalifikacje i zamierzającym prowadzić działalność produkcyjno-usługową, społecznie użyteczną.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#JerzyKusiak">Dla zapewnienia rzetelnie pracującym zakładom rzemieślniczym stabilnych warunków działania, a także unowocześnienia i modernizacji warsztatów w drodze odpowiednich nakładów inwestycyjnych — przewiduje się wydawanie zezwoleń bezterminowych.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#JerzyKusiak">Po czwarte — projekt ustawy zrywa z pewnymi rozwiązaniami, które nie znajdują uzasadnienia w obecnych warunkach. Projekt odchodzi więc od przestarzałej i powszechnie krytykowanej — idei zamkniętej listy rzemiosł, wprowadzając w to miejsce otwarte pojęcie rzemiosła, uwzględniając szeroko w tej mierze potrzeby społeczne i wymogi dyktowane przez rozwój cywilizacji technicznej.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#JerzyKusiak">Projekt ustawy zrywa ponadto ze sztucznym podziałem na: działalność wykonywaną w ramach tradycyjnie rozumianego rzemiosła, tzw. przemysłu prywatnego i usług nieprzemysłowych, obejmując je wspólnym mianem rzemiosła jako zawodowego wykonywania przez osoby fizyczne we własnym imieniu gospodarczej działalności wytwórczej i usługowej.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#JerzyKusiak">Wychodząc ze wspomnianej wyżej zasady integracji we wspólnym pojęciu rzemiosła dla całej działalności drobnej wytwórczości nie uspołecznionej, projekt zakłada utworzenie jednej organizacji na miejsce czterech, dotychczas działających społeczno-zawodowych i gospodarczych organizacji rzemiosła i prywatnych wytwórców. Organizacja ta, dla której proponuje się nazwę Centralny Związek Rzemiosła, ma stanowić nie tylko sumę praw i obowiązków aktualnie pracujących organizmów samorządu gospodarki nie uspołecznionej, ale ma być w założeniu jakościowo nowym organizmem. Jako centralna organizacja rzemiosła, związek ten, zrzeszający izby i posiadający z mocy ustawy osobowość prawną, stanowić będzie organ reprezentujący rzemiosło wobec naczelnych organów administracji państwowej i innych centralnych instytucji, a zadaniem jego będzie oddziaływanie na prawidłowy rozwój rzemiosła w kraju oraz wytyczanie kierunków pracy terenowym organizacjom rzemiosła. Wiąże się z tym nadanie nowej organizacji wielu ważnych uprawnień, z których istotną część ustawa wymienia, a w części odsyła do odpowiednich przepisów wykonawczych w randze uchwał Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-61.18" who="#JerzyKusiak">Zakłada się przesunięcie wielu uprawnień naczelnych organów administracji państwowej ze sfery bezpośredniego nadzoru w sferę koordynacji. Takie postawienie sprawy oznacza również poważny wzrost zadań i obowiązków nowej organizacji. Chodzi tu zarówno o skuteczne oddziaływanie na kierunki działalności rzemiosła, jak i na jakość i zakres świadczonych usług i wyrobów, na rozszerzanie pomocy dla zakładów rzemieślniczych w dziedzinie zaopatrzenia materialno-technicznego, organizacji zbytu — w szczególności przez rozszerzanie własnej sieci sprzedaży, doradztwa technicznego, szkolenia i doskonalenia zawodowego, rozwijania działalności oświatowej, kulturalnej i socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-61.19" who="#JerzyKusiak">Chodzi tu również o skuteczną działalność wychowawczą w trosce o czystość szeregów rzemiosła i eliminowanie elementów koniunkturalnych i pseudorzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-61.20" who="#JerzyKusiak">Trzeba przy tym wyciągnąć wszystkie niezbędne wnioski z gorzkich doświadczeń ostatnich lat, kiedy to w rzemiośle i spółdzielczości rzemieślniczej narosło wiele zjawisk negatywnych i szkodliwych. Należy zrobić wszystko, żeby uniknąć sytuacji, w których naruszane były zasady socjalistycznego współżycia społecznego, kiedy naruszany był, właśnie na skutek działania w rzemiośle elementów koniunkturalnych i pasożytniczych, niezbędny dla rzemiosła klimat życzliwości i zaufania ze strony klasy robotniczej, ze strony wszystkich ludzi pracy w kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.21" who="#JerzyKusiak">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła opiera się na zasadzie, że zgodna z interesem społecznym i gospodarczym kraju działalność rzemiosła, ma trwałą perspektywę rozwoju i może liczyć na poparcie ze strony państwa, oraz że obywatele naszego kraju, rzetelnie wykonujący działalność rzemieślniczą, stanowią część mas pracujących, że dzielą z ludźmi pracy wszystkie prawa i wszystkie obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-61.22" who="#JerzyKusiak">Z inicjatywy nowego kierownictwa partii i Rządu, przy współudziale Stronnictwa Demokratycznego, podjęto na przestrzeni bieżącego roku szereg ważnych kroków mających na celu uporządkowanie spraw rzemiosła i innych działów pozarolniczej gospodarki tnie uspołecznionej. Wymienię niektóre z nich.</u>
          <u xml:id="u-61.23" who="#JerzyKusiak">Prezydium Rządu, już na posiedzeniach w dniach 15 stycznia i 19 lutego, omówiło kierunki polityki wobec pozarolniczego sektora nie uspołecznionego i określiło robocze zadania dla zainteresowanych resortów.</u>
          <u xml:id="u-61.24" who="#JerzyKusiak">Z inicjatywy KC PZPR i CK SD powołano partyjno-rządową komisję w celu opracowania założeń i warunków rozwoju działalności rzemiosła i pozostałych dziedzin drobnej wytwórczości; opracowany przez komisję materiał pt. „Założenia polityki w stosunku do sektora nie uspołecznionego poza rolnictwem z uwzględnieniem zasad preferowania usług” został przedłożony przez Rząd Biuru Politycznemu KC partii, które na posiedzeniu w dniu 13 lipca zaakceptowało zawarte w materiale kierunki polityki państwa w stosunku do rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-61.25" who="#JerzyKusiak">Decyzją Prezydium Rządu z dnia 22 stycznia br. uregulowane zostały zasady zlecania dostaw, robót i usług przez jednostki gospodarki uspołecznionej jednostkom pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. Uchylono m.in. szereg zbyt rygorystycznych decyzji, podjętych w minionym okresie, dotyczących m.in. remontów dokonywanych przez rzemieślników w obiektach uspołecznionych na wsiach i w małych miastach.</u>
          <u xml:id="u-61.26" who="#JerzyKusiak">W oparciu o decyzje Biura Politycznego i prezydium Rządu wydane zostały przez zainteresowane resorty zalecenia dotyczące produkcji materiałów budowlanych, w wyniku czego obserwuje się wzrost zainteresowania uruchamianiem dotychczas nieczynnych cegielni.</u>
          <u xml:id="u-61.27" who="#JerzyKusiak">Minister Finansów wydał szereg aktów podatkowych, które wprowadziły zmiany polegające m.in. na:</u>
          <u xml:id="u-61.28" who="#JerzyKusiak">— zwolnieniu od podatków drobnych usługowych zakładów rzemieślniczych, uruchamianych do końca 1975 r.,</u>
          <u xml:id="u-61.29" who="#JerzyKusiak">— zwolnieniu od podatków nowo uruchamianych zakładów produkcji materiałów budowlanych,</u>
          <u xml:id="u-61.30" who="#JerzyKusiak">— przedłużeniu ulg podatkowych z tytułu inwestycji w prywatnych zakładach młynarskich,</u>
          <u xml:id="u-61.31" who="#JerzyKusiak">— podwyższeniu wysokości ulg podatkowych dla rzemieślników za wyszkolenie uczniów na terenach, gdzie występują nadwyżki siły roboczej,</u>
          <u xml:id="u-61.32" who="#JerzyKusiak">— zaniechaniu stosowania następstw podatkowych z powodu nieznacznego przekroczenia zakresu przedmiotowego przez zakłady rzemieślnicze,</u>
          <u xml:id="u-61.33" who="#JerzyKusiak">— stosowaniu dolnej granicy norm zyskowności, tj. 15% przy ustalaniu dochodów z cegielni,</u>
          <u xml:id="u-61.34" who="#JerzyKusiak">— wprowadzeniu ulg podatkowych z tytułu dodatkowego zatrudnienia pracowników najemnych na terenach, gdzie występują nadwyżki sił roboczych,</u>
          <u xml:id="u-61.35" who="#JerzyKusiak">— objęciu ryczałtem eksportowym dostaw realizowanych za pośrednictwem niektórych przedsiębiorstw handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-61.36" who="#JerzyKusiak">W wyniku ustaleń dokonanych między MHW i KDW uregulowano zasady dokonywania zakupów przez handel uspołeczniony artykułów rynkowych, produkowanych przez rzemiosło i innych drobnych wytwórców.</u>
          <u xml:id="u-61.37" who="#JerzyKusiak">Słuszność przyjętych zasad potwierdziły już wyniki Targów Krajowych „Jesień 71”, na których umowy podpisane przez handel z rzemiosłem sięgają kwoty prawie 900 mln zł, tj. o 50% więcej niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-61.38" who="#JerzyKusiak">W wyniku omówionych niektórych tylko decyzji nastąpiła istotna poprawa ekonomicznych warunków działania rzemiosła, co znalazło wyraz w zahamowaniu zachodzącego na przestrzeni ubiegłego roku i I kwartału roku bieżącego zjawiska zmniejszania się liczby zakładów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-61.39" who="#JerzyKusiak">Przedłożony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła stanowi integralną część programu działalności państwa wobec pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. Ma ona służyć zapewnieniu stabilnych warunków dla społecznie użytecznej działalności rzemiosła w kraju.</u>
          <u xml:id="u-61.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#AndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje Wysokiemu Sejmowi, aby w dniu dzisiejszym przy pierwszym czytaniu zreferowanego przez Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości projektu ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła również nie przeprowadzać dyskusji, lecz by Wysoki Sejm wysłuchał ewentualnych pytań poselskich oraz odpowiedzi Przewodniczącego Komitetu.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Konwentu Seniorów została przez Wysoki Sejm przyjęta Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów pragnie w związku z ustawą zadać pytanie?</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#AndrzejWerblan">Ponieważ nikt się nie zgłasza, uważam, że mogę poddać pod rozwagę Sejmu następującą propozycję: Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm odesłał zreferowany projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła do Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła w celu rozpatrzenia, z udziałem przedstawicieli Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#AndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego: Informacja Rządu o realizacji uchwały w sprawie zmiany narodowego planu gospodarczego na 1971 r. oraz ustawy o zmianach w budżecie państwa na 1971 r. (druki nr 95 i 96).</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#AndrzejWerblan">Proszę o zabrania głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Mija 10 miesięcy realizacji tegorocznego planu uchwalonego przez Wysoką Izbę w momencie trudnym i skomplikowanym, ale niezwykle ważnym i rokującym uzasadnione nadzieje.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwalone przez Wysoki Sejm zmiany w planie na rok 1971 zmierzały do tego, aby usunąć bezpośrednie przyczyny powstałego' w ubiegłym okresie napięcia społecznego i gospodarczego, a zarazem stworzyć bazę i oparcie dla długofalowej dalszej realizacji budownictwa socjalizmu zgodnie z zasadami uchwalonymi na VII i VIII Plenum, założeń, które rozwijamy dziś i precyzujemy w dyskusji przed VI Zjazdem PZPR. Naczelną zasadą naszej polityki stała się jedność zadań społecznych i gospodarczych, zapewniająca takie przesłanki dynamicznego i harmonijnego rozwoju gospodarczego, które pozwolą lepiej zaspokajać rosnące potrzeby społeczne, gwarantując realną, odczuwalną poprawę życia ludzi pracy w mieście i na wsi. W tym właśnie kierunku dokonaliśmy odważnej korekty tegorocznego planu i budżetu, podporządkowaliśmy go ustawionym po nowemu priorytetom, chociaż sytuacja wyjściowa w poważnym stopniu ograniczała zasięg dokonywanych przegrupowań i stojących wówczas do dyspozycji środków.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#PiotrJaroszewicz">Jak wiadomo postawiliśmy przed sobą w roku 1971 kilka najważniejszych społecznie celów. Należy do nich po pierwsze — podniesienie płac realnych w gospodarce uspołecznionej oraz wzrost dochodów ludności rolniczej. Było to konieczne z wielu względów, również dlatego, że w ciągu ostatnich trzech lat realne płace wzrastały bardzo wolno, niemal nieodczuwalnie. Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że według szacunku płace realne wzrosną w roku bieżącym o ok. 5% przy poprawie zaopatrzenia rynku i w warunkach stabilizacji kosztów utrzymania. Jesteśmy jednym z nielicznych dziś krajów, które skutecznie zahamowały wzrost cen podstawowych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#PiotrJaroszewicz">Fundusz płac wzrasta w bieżącym roku o 27 mld zł w stosunku do 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost dochodów ludności rolniczej szacujemy na około 15 mld zł. Są to dochody osiągnięte w wyniku zwiększonych dostaw płodów rolnych, a także wskutek podwyższenia cen skupu niektórych artykułów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#PiotrJaroszewicz">Drugim — niezwykle ważnym społecznie zadaniem była poprawa sytuacji materialnej najniżej uposażonych. Problem ten został szczegółowo omówiony w lutowej debacie sejmowej. Dziś chciałbym tylko przypomnieć, że wydatkujemy na te cele w bieżącym roku ponad 4,3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#PiotrJaroszewicz">Po trzecie — przystąpiliśmy do poprawy świadczeń socjalnych, warunków pracy, wypoczynku i ochrony zdrowia ludności. Tylko z budżetu państwa na te cele wydatkujemy w roku bieżącym o około 9 mld zł więcej aniżeli w roku 1970. Z tej sumy 5 700 mln zł na wzrost oraz podwyżki najniższych rent i emerytur, 3 mld zł zaś na wzrost wypłat zasiłków.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawa świadczeń socjalnych znalazła się w centrum zainteresowania ogniw partyjnych, administracyjnych i związkowych, które dołożyły wiele wysiłku, by usunąć narosłe dotkliwe zaniedbania. Rok obecny nie tylko ukształtował przekonanie, że można i należy je rozwiązywać, ale również wskazał, w jaki sposób należy to czynić. Udało się nam w roku bieżącym wysłać na kolonie i wczasy letnie 3,5 mln dzieci i młodzieży, a więc o 0,5 mln więcej niż w roku ubiegłym. Objęliśmy zatem akcją wczasowo-kolonijną już połowę polskich dzieci, co stanowi słuszny powód do zadowolenia, ale i zmusza również do myślenia o pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy na drodze do rozwiązania problemu o ogromnej doniosłości społecznej — objęcia ludności rolniczej społeczną służbą zdrowia i świadczeniami lekarskimi. Rząd pracuje obecnie nad takim programem i zamierza go wkrótce przedłożyć Wysokiej Izbie. Podjęcie odpowiedniej decyzji zapewni istotną poprawę warunków życia milionów rolników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#PiotrJaroszewicz">Po czwarte — zmierzamy do stworzenia warunków pełnego zatrudnienia i właściwego wykorzystania wielkiego kapitału narodowego, jaki stanowią wchodzące w okres pracy zawodowej liczne roczniki naszej młodzieży. Jednym z głównych warunków pełnego, prawidłowego i zgodnego z kwalifikacjami wykorzystania w pracy dla ojczyzny tego cennego potencjału jest lepsze niż dotychczas dostosowanie struktury kształcenia młodzieży do potrzeb rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#PiotrJaroszewicz">Między styczniem a sierpniem br. liczba wolnych miejsc pracy znacznie przekraczała liczbę osób poszukujących pracy, co świadczy o realizacji zasady pełnego zatrudnienia. W głównych ośrodkach przemysłowych zwiększa się nawet deficyt męskiej siły roboczej. Nadal jednak występuje w wielu rejonach kraju problem miejsc pracy dla kobiet. Starając się skutecznie poprawić sytuację w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd podjął decyzje umożliwiające zatrudnianie kobiet w niepełnym wymiarze godzin. Szybciej tworzy się dla kobiet nowe miejsca pracy w ośrodkach, gdzie te nadwyżki są duże.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#PiotrJaroszewicz">Po piąte — zmierzamy do stworzenia warunków zwiększenia budownictwa mieszkaniowego. Ponieważ zaniedbania są tu szczególnie duże, a potrzeby ogromne, osiągnięcie wydatnego postępu wymaga wielu lat. Już w obecnym roku zrobiliśmy jednak wiele, aby rozszerzyć front budownictwa mieszkaniowego. Zadaniu temu nadaliśmy priorytet, przeznaczyliśmy na nie większe środki finansowe i techniczne oraz umożliwiliśmy wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach budowlanych. Zakupiliśmy w NRD i w ZSRR nowe fabryki domów i operatywnie zwiększamy produkcję oraz import materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy przekroczenie tegorocznego planu budownictwa mieszkaniowego przy wyższym zaawansowaniu zadań niż w latach ubiegłych. Nieźle, choć nierównomiernie, przebiega zbrojenie terenów pod zamierzenia przyszłych lat. Niepokoi nas natomiast niedostateczna jeszcze jakość niektórych budowanych mieszkań, a także wzrost kosztów budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#PiotrJaroszewicz">Zbliżają się do zakończenia prace nad założeniami polityki mieszkaniowej. Chcemy, aby odpowiadały one potrzebom i priorytetom społeczno-gospodarczym obecnego okresu, aby dobrze służyły zarówno ludności, jak i lepszemu wykorzystaniu potencjału gospodarki, w czym warunki mieszkaniowe odgrywają ważną rolę.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#PiotrJaroszewicz">Tak przedstawia się realizacja głównych celów społecznych ujętych w tegorocznym planie. W rezultacie dochody ludności oraz poziom spożycia wzrastają w bieżącym roku w tempie, jakiego gospodarka nasza nie znała od lat. O ile bowiem w ubiegłym roku dochody ludności wzrosły o około 24 mld zł, a na rok bieżący założono pierwotnie ich wzrost jedynie na poziomie 22 mld zł, to uchwalone przez Wysoką Izbę zmiany narodowego planu gospodarczego na rok 1971 zakładały, że dochody ludności wzrosną o 47 mld zł. Przebieg realizacji zadań wskazuje jednak, iż należy się liczyć z przekroczeniem tej wielkości o dalsze 7–8 mld zł. W sumie więc osiągniemy w roku bieżącym przyrost dochodów ludności na poziomie około 54–55 mld złotych, a więc około 1,0% wzrostu w stosunku do roku 1970, z czego około 40 mld złotych przypadnie ludności miast, zaś około 15 mld zł ludności wsi. Wystarczy zestawić te dwie liczby — 24 i 55 mld zł, aby uświadomić sobie dokonaną skalę zmian i jej znaczenie dla budżetów milionów rodzin, ich konsumpcji i możliwości oszczędzania.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#PiotrJaroszewicz">W pracy nad skorygowaną wersją tegorocznego planu i w poświęconej mu debacie sejmowej za najważniejsze zadanie gospodarcza uznaliśmy pokrycie tak wydatnego wzrostu dochodów ludności odpowiednią podażą artykułów spożywczych, towarów przemysłowych i usług. Każdy bowiem procent realnego wzrostu płac, o czym zresztą mówiono w dzisiejszej debacie, wymaga dziś pokrycia dodatkowymi dostawami artykułów żywnościowych wartości około 2 mld zł, towarów przemysłowych około 2 300 mln zł oraz usług rzędu około 700 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#PiotrJaroszewicz">Aby zatem podnosić stopę życiową ludzi pracy — trzeba tak gospodarować, w taki sposób rozwijać produkcję przemysłową i rolną, na taką skalę ujawniać i wykorzystywać rezerwy, aby na coraz wyższym poziomie spożycia osiągać trwałą równowagę rynku, na coraz wyższym poziomie obrotów z zagranicą, zapewnić korzystny dla kraju układ płatniczy oraz na coraz wyższym poziomie wydatków zrównoważyć bilans finansowy kraju.</u>
          <u xml:id="u-63.18" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, iż te główne warunki osiągania śmiało zakrojonych w tegorocznym planie celów społecznych zostały generalnie dopełnione.</u>
          <u xml:id="u-63.19" who="#PiotrJaroszewicz">Założenia słuszne i niezbędne z politycznego i społecznego punktu widzenia okazały się również korzystne dla dalszego dynamicznego rozwoju naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-63.20" who="#PiotrJaroszewicz">Stanowi to dowód, że polityka partii i Rządu jest słuszna i realna, że możemy rozwijać naszą gospodarkę przy równoczesnym lepszym zaspokajaniu rosnących potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-63.21" who="#PiotrJaroszewicz">Wbrew występującym początkowo obawom i powątpiewaniom udało się nie tylko doraźnie utrzymać równowagę rynkową pierwszych stu pogrudniowych dni, lecz i stworzyć przesłanki do jej utrwalenia oraz stałej poprawy zaopatrzenia ludności. Szacuje się, że wartość dostaw towarów rynkowych ze źródeł krajowych i importu będzie w 1971 roku o 42,5 mld zł większa, niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-63.22" who="#PiotrJaroszewicz">Znacznie poprawiła się również sytuacja na rynku spożywczym, na którym utrzymuje się wysoki popyt na artykuły żywnościowe. Wartość dostaw towarów żywnościowych wzrośnie w 1971 roku o około 18 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-63.23" who="#PiotrJaroszewicz">Pewne zakłócenia pomiędzy popytem a podażą dotyczą mięsa, zwłaszcza w układzie asortymentowym — w IV kwartale na skutek znacznego wzrostu skupu żywca powinna nastąpić na tym odcinku dalsza poprawa.</u>
          <u xml:id="u-63.24" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu 9 miesięcy br. sprzedaż mięsa wzrosła o ponad 75 tys. ton, a więc o ponad 10% w stosunku do roku ubiegłego. Zapewnienie tej wysokości dostaw wymagało importu około 155 tys. ton mięsa o wartości 330 min zł dewizowych. Natomiast we wrześniu skup mięsa pokrywa już prawie w pełni potrzeby bieżącego spożycia kraju i jest wyższy od skupu we wrześniu ub. roku o 25 tys. ton. Za 23 dni października br. skup był wyższy od skupu w analogicznym okresie w ub. roku o około 18 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-63.25" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy, że spożycie mięsa na jednego mieszkańca wyniesie w roku 1971 około 56 kg wobec 52,6 kg w ub. roku. Wzrost ten nie wymaga komentarza w zestawieniu z lansowaną do grudnia ub. roku koncepcją ograniczenia spożycia mięsa.</u>
          <u xml:id="u-63.26" who="#PiotrJaroszewicz">Trudności w zaopatrzeniu w masło wiążą się z nienadążaniem skupu mleka za rosnącymi potrzebami oraz ze znacznym deficytem mocy przerobowych przemysłu mleczarskiego. Decyzje podjęte dla aktywizacji produkcji i skupu mleka oraz dodatkowe inwestycje w przemyśle mleczarskim powinny zapewnić stopniową poprawę sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-63.27" who="#PiotrJaroszewicz">W sumie wzrost siły nabywczej ludności został generalnie pokryty dostawami na rynek. Niemniej w opinii społecznej oraz w ocenie samego handlu poprawa struktury asortymentowej i jakości towarów nie jest jeszcze wystarczająca. Rozwiązanie tej sprawy obok wzmożonej inicjatywy w wykorzystaniu rezerw, które tkwią w istniejących mocach produkcyjnych i możliwościach dalszej poprawy jakości towarów rynkowych — wymaga jednak poważnej rozbudowy i modernizacji przemysłów produkujących te towary, co też czynimy.</u>
          <u xml:id="u-63.28" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy świadomi, że należy także poprawić pracę aparatu handlu. Rząd podejmuje niezbędne decyzje i posunięcia dla pełnej realizacji wskazań Wysokiej Izby, dotyczących polepszenia pracy handlu wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-63.29" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Niezwykle istotny jest w br. wkład przemysłu w stabilizację równowagi rynkowej i gospodarczej i dalszy rozwój kraju. Pracę przemysłu charakteryzuje systematyczne przekraczanie planów przez większość resortów. Dzięki temu — mimo trudnych warunków wyjściowych — utrzymuje się dość szybkie tempo wzrostu produkcji przy lepszym jej dostosowaniu do potrzeb kraju i odbiorców zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-63.30" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu 9 miesięcy produkcja globalna przemysłu wzrosła w porównaniu z odpowiednim okresem ubiegłego roku o 7,2%. Należy oczekiwać, iż w IV kwartale — dzięki przedzjazdowemu ożywieniu politycznemu i wzmożonej realizacji przez klasę robotniczą czynów zjazdowych — te korzystne tendencje ulegną nasileniu.</u>
          <u xml:id="u-63.31" who="#PiotrJaroszewicz">Jeśli chodzi o produkcję na potrzeby rynku, największe przyspieszenie następuje obecnie w przemyśle rolno-spożywczym. W ostatnich dwóch miesiącach przemysł ten cechuje narastająca dynamika. Produkcja przekroczyła poziom ubiegłego roku, a postępująca aktywizacja dostaw z rolnictwa tworzy warunki jej dalszego wzrostu. Tak np. we wrześniu produkcja przemysłu mięsnego była wyższa niż w odpowiednim okresie ubiegłego roku o ponad 40%, paszowego o ponad 30%, cukierniczego o 28% i chłodniczego o 17%.</u>
          <u xml:id="u-63.32" who="#PiotrJaroszewicz">W przemyśle lekkim pewne obniżenie tempa wzrostu wartości produkcji wiązało się głównie z obniżeniem cen znacznej części wyrobów oraz ze zmianami w strukturze produkcji wprowadzanymi w ciągu roku w celu lepszego dostosowania asortymentów do potrzeb najniżej zarabiających ludzi pracy. Wzrósł przede wszystkim udział wyrobów tańszych.</u>
          <u xml:id="u-63.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystko wskazuje, iż w IV kwartale dynamika przemysłu lekkiego wzrośnie dzięki dodatkowej produkcji opartej w dużej mierze na importowanych surowcach i materiałach. Podejmą prace nowe, duże zakłady dziewiarskie w Stargardzie Szczecińskim, Jędrzejowie i Piotrkowie, fabryka koronek w Brzozowie oraz tkalnie bawełniane w Łomży i Andrychowie.</u>
          <u xml:id="u-63.34" who="#PiotrJaroszewicz">Pozytywnie ocenić należy wzrost produkcji artykułów rynkowych, uzyskanych w przemyśle elektromaszynowym, ciężkim i drzewnym, a także w przemyśle terenowym, w drobnej wytwórczości i rzemiośle. Wzrosła również produkcja i usługi rzemiosła, które stopniowo wykorzystuje stworzone mu lepsze warunki prawne i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-63.35" who="#PiotrJaroszewicz">Choć nie na wszystkich odcinkach produkcji udało się wykorzystać rezerwy i możliwości, choć narzekania handlu na niską jakość niektórych wyrobów są uzasadnione, choć ucieczka przemysłu od tak zwanych niedogodnych asortymentów jeszcze się również zdarza — możemy jednak ocenić, że rok 1971 przyniesie wyraźny zwrot przemysłu ku potrzebom rynku. IV kwartał, w którym najsilniej dadzą o sobie znać skutki wielu decyzji, działań i inicjatyw Rządu powinien zapewnić dalszą poprawę zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-63.36" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania dotyczące wzrostu produkcji rynkowej traktujemy jako szczególnie ważne zarówno w bieżącej pracy, jak i w projekcie planu na 1972 rok oraz w założeniach rozwoju gospodarczego do i po 1975 roku. Nieodzowne jest, aby wszystkie resorty, prezydia rad narodowych, zjednoczenia i przedsiębiorstwa wykorzystywały każdą możliwość zwiększenia produkcji wyrobów poszukiwanych na rynku, wzbogacały ich asortyment i dbały o dobrą ich jakość.</u>
          <u xml:id="u-63.37" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwój i doskonalenie produkcji artykułów spożywczych i towarów przemysłowych są ściśle związane z ogólnym postępem produkcyjnym ii gospodarczym. Przemysły rynkowe trzeba bowiem wyposażyć w nowoczesne, wysoko wydajne maszyny i urządzenia; trzeba dostarczać surowce, półfabrykaty i elementy kooperacyjne, energię i transport. Aby rozwijać niezbędny import konsumpcyjny, zakupy klasycznych i nowych surowców i materiałów, maszyn i technologii dla przemysłów rynkowych, trzeba zwiększać zakupy zagraniczne, a więc rozwijać produkcję eksportową.</u>
          <u xml:id="u-63.38" who="#PiotrJaroszewicz">W dyskusji nad tegorocznym planem słusznie wskazywano z tej trybuny, iż rozwój gałęzi wytwórczości, wchodzących w skład tzw. grupy „B”, jest ściśle uzależniony w gruncie rzeczy od rozwoju gałęzi grupy „A” oraz od postępów w całokształcie naszego gospodarowania. Dlatego stale mamy w polu widzenia potrzebę umacniania i rozwijania bazy surowcowej, materiałowej i przemysłowej. Bez surowców, materiałów i wysokowydajnych maszyn krajowych i importowanych — sukcesy w rozwijaniu produkcji towarów rynkowych nie mogą być ani wielkie, ani trwałe.</u>
          <u xml:id="u-63.39" who="#PiotrJaroszewicz">Zajmujemy się systematycznie takimi kompleksami problemów decydujących o lepszym gospodarowaniu, jak lepsze wykorzystanie posiadanego majątku trwałego i pełniejsze zagospodarowanie mocy produkcyjnych, przyspieszanie wdrożeń nowoczesnych osiągnięć nauki i techniki do produkcji, aktywizacja produkcji eksportowej i handlu zagranicznego oraz powszechna poprawa gospodarki materiałowej, połączona z likwidacją zbędnych bądź nadmiernych zapasów.</u>
          <u xml:id="u-63.40" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd jest daleki od samozadowolenia. Osiągnięty dotychczas postęp dowodzi istnienia dużych rezerw i możliwości, które tkwią w powszechnym wdrażaniu zasad dobrej roboty, w sprawnym działaniu na wszystkich szczeblach gospodarowania. Będziemy więc kontynuować pracę w wytyczonych kierunkach, posługując się miarą uzyskiwanych efektów jako naczelnym kryterium oceny ludzi i zespołów.</u>
          <u xml:id="u-63.41" who="#PiotrJaroszewicz">Obecny rok przyniósł wiele cennych doświadczeń w różnych dziedzinach produkcji i gospodarowania. Można wymienić liczne załogi zakładów, całe oddziały klasy robotniczej, całe gałęzie gospodarki i ośrodki przemysłowe, które przodują w realizacji obecnej polityki społeczno-gospodarczej. Wyrównywanie frontu pracy, studiowanie i upowszechnianie dobrych doświadczeń wymaga zarazem zaostrzenia oceny ogniw, które w tych samych warunkach obiektywnych nie wykonują zadań, obniżając ogólne rezultaty narodowego wysiłku. Ogniw takich w naszej gospodarce jest, niestety, sporo.</u>
          <u xml:id="u-63.42" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Doskonalenie naszej polityki rolnej, zapewnienie rolnictwu coraz bogatszych środków technicznych, poprawa ekonomicznych warunków produkcji oraz wzmożone poparcie dla rolniczego samorządu, zespołowej inicjatywy i zespołowych form działania rolników — to główny kierunek decyzji, podjętych w tym roku przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe z myślą o dalszym umocnieniu sojuszu robotniczo-chłopskiego, wszechstronnym postępie społeczno-gospodarczym rolnictwa i zapewnieniu samej wsi szansy dalszej poprawy życia.</u>
          <u xml:id="u-63.43" who="#PiotrJaroszewicz">W tym kierunku działać będą również ważkie ustawy, uchwalone przez Wysoki Sejm na obecnym posiedzeniu. Wychodzą one na spotkanie postulatom rolników, jak również doskonalą warunki intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-63.44" who="#PiotrJaroszewicz">Poparcie dla naszej polityki rolnej rolnicy zadokumentowali konkretnymi efektami produkcyjnymi, lepszym wykorzystaniem ziemi, podniesieniem wydajności z hektara, sprawnym przebiegiem żniw oraz wydatnym przyspieszeniem rozwoju hodowli. Pogłowie trzody chlewnej wzrosło o 13,4%, tj. do ok. 15,2 milionów sztuk. Utrzymanie i nasilenie tych tendencji — to najważniejsze zadanie rolnictwa. Jesteśmy przekonani, że decyzje podnoszące opłacalność produkcji zwierząt rzeźnych i mleka, zniesienie dostaw obowiązkowych i modyfikacje podatku gruntowego, udoskonalenie i uproszczenie kontraktacji, działanie nowych ustaw, których celem jest dążenie do pełnego wykorzystania wszystkich zasobów ziemi uprawnej, a także dalsza poprawa zaopatrzenia wsi w nowoczesne środki produkcji i materiały — zapewnią wykonanie rosnących zadań. Odpowiedzialność za nie rozkłada się na wszystkich ludzi rolniczego trudu oraz współdziałające z rolnictwem instytucje i organizacje, gałęzie nauki i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-63.45" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy pomyślne wyniki w produkcji zbóż, których zbiory są o około 3,5 mln ton większe niż w roku 1970, co jednak nie pokrywa naszych potrzeb, zwłaszcza że długotrwały brak opadów w lecie spowodował wysuszenie znacznych obszarów łąk i pastwisk, zmniejszenie zbiorów siana, roślin okopowych, pastewnych oraz utrudnił siew poplonów. Należy liczyć się ze spadkiem plonów ziemniaka oraz zbiorów siana.</u>
          <u xml:id="u-63.46" who="#PiotrJaroszewicz">Nie dramatyzujemy skutków złych warunków klimatycznych, punkt ciężkości kładziemy zaś na maksymalne przeciwdziałanie tym skutkom. Rząd podjął szereg decyzji, które zmierzają do lepszego wykorzystania krajowych zasobów paszowych oraz zwiększenia ich przez ograniczenie eksportu i zwiększenie importu pasz. Wprawdzie, jak powiedziałem, mamy większe plony zbóż, to jednak, aby wyrównać niedobory powstałe w bilansie paszowym kraju, spowodowane spadkiem zbioru ziemniaków, jesteśmy zmuszeni zakupić za granicą 3 mln ton zboża. Szczególnie cenna dla nas, jak i w latach ubiegłych, jest pomoc Związku Radzieckiego, który dostarczy nam w bieżącym roku gospodarczym 1,5 mln ton zboża. Dzięki importowi zboża zostanie odpowiednio zwiększona pomoc paszowa ze strony państwa. W bieżącym roku gospodarczym rolnicy otrzymają 4,5 mln ton pasz treściwych, w tym 4 mln ton przemysłowych mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-63.47" who="#PiotrJaroszewicz">Tworzymy również warunki i niezbędne rezerwy, aby dostawy pasz treściwych mogły jeszcze wzrosnąć, jeśli okaże się to potrzebne. Skup ziemniaków zmniejszony został o 1,4 mln ton, a jego rozmiary różnicujemy w zależności od strat poniesionych w poszczególnych częściach kraju. Ograniczenie zużycia ziemniaków na cele przemysłowe i na eksport zapewni lepsze pokrycie zapotrzebowania ludności na ziemniaki konsumpcyjne. Na podstawie ocen i rozeznania, którymi dysponuje Rząd, sądzimy, że pomimo skutków suszy, nasilające się tendencje rozwoju hodowli nie ulegną zahamowaniu. Uczynimy wszystko, by założenia te zostały zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-63.48" who="#PiotrJaroszewicz">W osiąganiu społeczno-gospodarczych celów tegorocznego planu aktywniej niż w ubiegłym okresie posługujemy się instrumentem handlu zagranicznego. Wygospodarowaliśmy środki na poważne zwiększenie importu towarów, uzupełniających i wzbogacających oferowany nabywcom asortyment towarowy. Import ten odegrał szczególnie ważną rolę w I półroczu, kiedy w porównaniu z odpowiednim okresem roku ubiegłego wzrósł o około 28%. Obecnie — co należy podkreślić — głównym czynnikiem równowagi gospodarczej stały się wzmożone dostawy artykułów i towarów pochodzenia krajowego. Nie oznacza to, abyśmy stali na stanowisku ograniczania importu konsumpcyjnego. Traktujemy go jako naturalny we współczesnych warunkach środek uzupełnienia i wzbogacania rynku oraz aktywizacji międzynarodowej wymiany towarowej.</u>
          <u xml:id="u-63.49" who="#PiotrJaroszewicz">W pierwszych miesiącach br. można było sądzić, że wydatne powiększenie importu na potrzeby rynku będzie wymagało wzmożonego wykorzystania kredytów zagranicznych i wzrostu zadłużenia za granicą. Mogę dziś poinformować Wysoką Izbę, iż o wiele większy import towarów i surowców rynkowych udało się zapewnić bez wzrostu zadłużenia kraju. II półrocze może nawet przynieść pewne jego zmniejszenie.</u>
          <u xml:id="u-63.50" who="#PiotrJaroszewicz">Import wzrósł ogółem, w ciągu 9 miesięcy br. w porównaniu z 1970 r. o 6,8%, w tym z krajów kapitalistycznych o 5,1%. Eksport ogółem zwiększył się o około 11%, w tym do krajów kapitalistycznych o 15%. Złożyła się na to korzystna w eksporcie i imporcie dla szeregu towarów koniunktura. Decydujące znaczenie ma oczywiście wprowadzenie do eksportu wielu nowych towarów, poprawa jakości produkcji eksportowej oraz aktywizacja aparatu handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-63.51" who="#PiotrJaroszewicz">W sumie rok bieżący zamkniemy z pewną nadwyżką bilansu płatniczego. Rząd jest jednak świadom, że na pomyślny rozwój sytuacji w handlu zagranicznym wpłynęły również korzystne czynniki koniunkturalne bądź doraźne. Dlatego też zamierzamy obecnie podjąć szereg decyzji, aby zapewnić w 1972 r. dalszy korzystny wzrost obrotów w wymianie z zagranicą, szczególnie, że zakup zboża poważnie obciąży bilans płatniczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-63.52" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Szczególnie ważnym, ale też wrażliwym i złożonym instrumentem naszego rozwoju jest nasza inwestycyjna działalność. Należy ona w dalszym ciągu do słabszych ogniw w naszej gospodarce. Występujące wciąż niedomagania rzutują niekorzystnie na efektywność procesu inwestycyjnego. Znaczny rozmiar i wysokie tempo inwestycji powinny służyć nie tylko dynamice długofalowego rozwoju, lecz i tworzeniu bieżących możliwości dla poprawy materialnego bytu społeczeństwa. Zależy to nie tylko od struktury nakładów inwestycyjnych, lecz przede wszystkim od skracania cykli inwestycyjnych i znacznie szybszego osiągania docelowej mocy produkcyjnej. Od tego zależy, jak szybko i z jaką nawiązką nowe i modernizowane obiekty spłacą gospodarce narodowej i społeczeństwu swoisty dług zaciągnięty na ich budowę i wyposażenie. W tej właśnie dziedzinie istnieją największe rezerwy gospodarcze naszego kraju. Dlatego, nie poprzestając na osiągniętym już określonym postępie, Rząd będzie konsekwentnie ulepszać cały inwestycyjny mechanizm w kraju.</u>
          <u xml:id="u-63.53" who="#PiotrJaroszewicz">Obecny rok cechuje stosunkowo umiarkowane tempo wzrostu inwestycji. W ciągu 9 miesięcy nakłady inwestycyjne ogółem wzrosły w porównaniu z odpowiednim okresem ubiegłego roku o 6%, w tym nakłady na prace budowlano-montażowe o 5,5%, a na zakupy maszyn i urządzeń o 6,1%. Wzrost inwestycji łączy się z wprowadzeniem do planu dodatkowych zadań inwestycyjnych, które mają zapewnić zwiększenie produkcji poszukiwanych przez ludność towarów. Dotyczy to w szczególności przemysłu lekkiego, rolno-spożywczego i skupu, produkcji materiałów budowlanych, w tym na rosnące potrzeby wsi, oraz szeregu innych gałęzi przemysłu wytwarzających towary rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-63.54" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd ocenia, że dotychczasowe zmiany na froncie inwestycyjnym — to zaledwie początek głębokich reform i udoskonaleń, które trzeba wprowadzić, aby proces inwestycyjny mógł sprostać wymogom obecnego czasu i dobrze służyć wytyczonym celom społeczno-gospodarczego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-63.55" who="#PiotrJaroszewicz">W bieżącym roku najsłabiej przedstawia się realizacja zadań inwestycyjnych w służbie zdrowia, handlu i w innych dziedzinach, tak zwanego budownictwa towarzyszącego. Choć pod koniec roku można oczekiwać znacznej poprawy, zachodzi obawa, że zaległości nie uda się w pełni nadrobić. Jest to sygnał ostrzegawczy, który Rząd, prezydia rad narodowych i cała administracja wezmą pod uwagę w swej działalności, dotyczy on bowiem realizacji jednego z głównych celów naszej społecznej polityki.</u>
          <u xml:id="u-63.56" who="#PiotrJaroszewicz">Zwierciadłem realizacji społeczno-gospodarczych zadań planu jest równowaga finansowa. Ulega ona systematycznemu umocnieniu. Wykonanie budżetowych zadań państwa przebiega pomyślnie. Planowa akumulacja finansowa przedsiębiorstw uspołecznionych jest bardziej zaawansowana niż w poprzednich latach, co wskazuje na możliwość pewnego przekroczenia planu. Wyniki byłyby lepsze, gdyby szybciej postępowało obniżanie kosztów produkcji oraz zmniejszanie strat, które z reguły stanowią rezultat niegospodarności i niedomagań organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-63.57" who="#PiotrJaroszewicz">Braki i słabości procesu gospodarowania nie powinny jednak przesłonić pozytywnych skutków przedsięwzięć zmierzających do wzmocnienia równowagi pieniężnej i wprowadzenia reżimu oszczędnościowego. Posunięcia podatkowe, aktywizacja oszczędzania i przyspieszenia spłat kredytów bankowych, stworzenie ludności warunków angażowania większych sum pieniężnych w nowe formy ubezpieczeń, turystykę zagraniczną i inne, oraz ograniczenie wydatków administracyjnych przyniosło w tym roku dobre efekty.</u>
          <u xml:id="u-63.58" who="#PiotrJaroszewicz">Założony z tego tytułu wzrost dochodów miał wynieść około 2,5 mld zł, a oczekiwać należy, że podjęte przedsięwzięcia zapewnią zwiększenie wpływów w wysokości około 3,5 mld zł. Tak więc udzielone Rządowi przez Wysoki Sejm pełnomocnictwa zostały właściwie wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-63.59" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatki budżetu państwa znajdują pokrycie w dochodach, co umożliwia finansowanie większych niż w minionym roku zadań gospodarczych, socjalnych i kulturalnych. Lepsza gospodarność jest najwłaściwszym kluczem do dalszego zwiększania tych nakładów. Zwalczanie marnotrawstwa i rozrzutności, powszechne zastosowanie reżimu oszczędności pozostaje jednym z głównych zadań Rządu i jego organów.</u>
          <u xml:id="u-63.60" who="#PiotrJaroszewicz">Jak Wysokiej Izbie wiadomo, równolegle do prac związanych z wykonaniem tegorocznego planu i rozwiązywaniem zagadnień bieżących wiele uwagi poświęcamy przygotowaniu planu na lata 1972–1975, który łącznie z zadaniami roku obecnego określi kształt obecnego 5-lecia. Wychodzimy także w naszych pracach poza horyzont roku 1975. Podstawą tego programu staną się uchwały VI Zjazdu, które będą rezultatem obecnej dyskusji nad wytycznymi dalszego socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Ta wielka debata, najpowszechniejsza z dotychczasowych konsultacji, stanie się najlepszą gwarancją nadania przyszłemu planowi optymalnego kształtu.</u>
          <u xml:id="u-63.61" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Zostało poważnie wzmożone działanie na rzecz umocnienia ładu i porządku społecznego, umocnienia praworządności na wszystkich jej płaszczyznach i we wszystkich ogniwach oraz doskonalenia i umacniania więzi społecznej.</u>
          <u xml:id="u-63.62" who="#PiotrJaroszewicz">Zapewnienie ładu i porządku publicznego jest koniecznym warunkiem dalszego, pomyślnego rozwoju kraju. Doniosłą rolę w tej dziedzinie spełnia akcja pod nazwą „Porządek”. Spotkała się ona z pozytywną oceną społeczeństwa i będzie kontynuowana.</u>
          <u xml:id="u-63.63" who="#PiotrJaroszewicz">Wielką wagę przywiązujemy do stałej poprawy stosunków na linii państwo-samorząd- -obywatel. Wymaga to uporczywego doskonalenia pracy administracyjnej, usilnego zwalczania nie tylko powierzchownych zjawisk biurokratyzmu, lecz i głębszych jego przyczyn. Często też winny jest tu nadmiar przepisów, powstałych w ciągu lat, których mnożeniu sprzyjał ówczesny styl pracy. Krępują one inicjatywę -i samodzielność myślenia i działania. W tej dziedzinie podjęliśmy szereg kroków usuwających bądź korygujących te przepisy, które straciły aktualność lub stały się przeszkodą do twórczego działania.</u>
          <u xml:id="u-63.64" who="#PiotrJaroszewicz">O pracy administracji państwowej i o zarządzaniu organizacją gospodarczą decydują ludzie — członkowie partii, bratnich stronnictw i bezpartyjni, ci na stanowiskach kierowniczych i ci, którzy piastują mandat urzędników socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-63.65" who="#PiotrJaroszewicz">Twórcze impulsy polityki VII i VIII Plenum wywarły pozytywny wpływ na kadry zatrudnione w aparacie państwowym i organizacjach gospodarczych, na ich postawę i wiolę działania. W tym korzystnym klimacie na podatny grunt trafiły liczne decyzje i posunięcia Rządu, dotyczące kwestii tak wielkiej wagi, jak umocnienie jednoosobowego kierownictwa w przedsiębiorstwach, jak korzystna zarówno dla obywatela, jak i dla urzędu zmiana trybu rozpatrywania skarg i zażaleń ludności, jak i podkreślenie obowiązków w zakresie wyciągania wniosków z krytyki prasowej i pogłębiania kontaktów z prasą.</u>
          <u xml:id="u-63.66" who="#PiotrJaroszewicz">Ogólna tendencja do aktywizacji wszystkich instytucji i wszystkich form naszej socjalistycznej demokracji znajduje odbicie w staraniach o zwiększenie roli prezydiów rad narodowych, o zacieśnienie współpracy organów państwa i administracji z ogniwami samorządu, organizacjami społecznymi i ogniwami Frontu Jedności Narodu. Są to złożone procesy. Rząd będzie nadal wspierał je swą działalnością.</u>
          <u xml:id="u-63.67" who="#PiotrJaroszewicz">Procesy istotnych zmian w pracy państwowej i administracyjnej nie przebiegają równomiernie, napotykają niemałe przeszkody subiektywnej natury. Tkwią one w ciśnieniu starych nawyków, a niekiedy w łatwiźnie, wygodnictwie i indolencji. Nie jest jednak słuszne globalne przenoszenie ciężaru odpowiedzialności za podobne postawy na ogół pracowników administracji państwowej i pracowników na kierowniczych stanowiskach w przedsiębiorstwach, którzy w swej masie pracują ofiarnie i rozumnie. Nie jest jednak również dopuszczalne uchylanie się od konkretnej krytyki niedomagań, od niezbędnej kontroli społecznej w imię źle pojętego autorytetu władzy. Dalsze doskonalenie pracy organów państwa i administracji wymagać będzie wielu działań i czasu. Osiągane w tej mierze wyniki zależeć będą w poważnym stopniu od poparcia, jakiego udzieli społeczeństwo, od społecznej dyscypliny i wzmożonej troski o wspólne dobro.</u>
          <u xml:id="u-63.68" who="#PiotrJaroszewicz">Sprzyja temu umacniający się w Polsce klimat polityczny i społeczny. Ludzie nabierają wiary w swoje siły, w twórcze siły socjalizmu. Zacieśnia się więź między partią a klasą robotniczą i całym narodem, krzepną i rozszerzają się formy współrządzenia i współgospodarzenia państwem przez jego obywateli, wzbogaca się treść pojęcia inicjatywy, dyscypliny i odpowiedzialności. Wszyscy obywatele, niezależnie od przynależności partyjnej, światopoglądu, pochodzenia i przeszłości, znajdują możliwość pracy dla kraju. Są to rezultaty polityki partii po VII i VIII Plenum.</u>
          <u xml:id="u-63.69" who="#PiotrJaroszewicz">Najcenniejsza społecznie jest powszechna inicjatywa załóg robotniczych, najdobitniej zadokumentowana w bieżącym roku dwoma falami zobowiązań i czynów, podejmowanych na apel partii zimą oraz w okresie przedzjazdowym. Jest wiele nowych i cennych treści w tym czynie, którym klasa robotnicza potwierdza swą czołową rolę w życiu narodu, w, budownictwie socjalizmu. Obowiązkiem Rządu i administracji oraz całego dozoru technicznego jest uczynić wszystko, aby zapewnić tej patriotycznej inicjatywie jak najbardziej sprzyjające warunki.</u>
          <u xml:id="u-63.70" who="#PiotrJaroszewicz">Konkretną pracą, efektami uzyskiwanymi dzięki pracy załóg robotniczych, inteligencji, ludzi rolniczego trudu — całego w istocie społeczeństwa — pogłębiamy dokonane na VII i VIII Plenum zmiany, nadajemy im trwały charakter.</u>
          <u xml:id="u-63.71" who="#PiotrJaroszewicz">Optymistyczny wydźwięk sprawozdania, który mam zaszczyt złożyć dziś Wysokiej Izbie, zawdzięczać należy decydującemu czynnikowi, który stanowi poparcie klasy robotniczej i ludzi pracy w mieście i na wsi, dla polityki partii i jej sojuszników, dla polityki Rządu.</u>
          <u xml:id="u-63.72" who="#PiotrJaroszewicz">Optymistyczny wydźwięk mego sprawozdania wypływa także z faktu, że obecnie, jak nigdy dotychczas, Rząd odczuwa wzmożoną pomoc kierowniczych instancji partyjnych i poparcie władz naczelnych bratnich stronnictw politycznych. Wysoce cenimy sobie tę pomoc i poparcie, jakiego udziela nam Wysoki Sejm, który poświęcił w tym roku swe obrady wielu ważnym kwestiom naszego państwa i pracom Rządu.</u>
          <u xml:id="u-63.73" who="#PiotrJaroszewicz">Odbiegająca od minionej praktyki jedynie słuszna w obecnych warunkach socjalistycznego budownictwa zasada, zwięźle sformułowana przez tow. Edwarda Gierka: Niech partia będzie partią, a rząd — rządem, nakłada na Rząd i jego organy wydatnie zwiększoną odpowiedzialność. Jesteśmy tego świadomi, i wiemy, że stać nas na więcej, że trzeba śmielej myśleć i sprawniej działać, lepiej synchronizować codzienną pracę z potrzebami społeczeństwa i naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-63.74" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Nasza tegoroczna praca przebiega w korzystnych warunkach międzynarodowych, w których tworzeniu kraj nasz ze swej strony aktywnie i wielostronnie uczestniczy.</u>
          <u xml:id="u-63.75" who="#PiotrJaroszewicz">Najmocniejsze oparcie znajdujemy w Związku Radzieckim — naszym wypróbowanym i niezawodnym przyjacielu, a także w sąsiednich krajach socjalistycznych i w całej wspólnocie państw socjalistycznych. Ze swej strony czynimy wszystko, aby umacniając nasze sojusze, konsolidując jedność, współtworząc polityczny i ekonomiczny potencjał socjalistycznej wspólnoty — w pełni sprostać leninowskim zasadom internacjonalizmu.</u>
          <u xml:id="u-63.76" who="#PiotrJaroszewicz">Rok obecny zapisał się doniosłymi decyzjami XXV Sesji RWPG. Rozpatrzyła ona i przyjęła perspektywiczny, kompleksowy program dalszego pogłębiania i doskonalenia współpracy i rozwoju socjalistycznej integracji gospodarczej państw członkowskich RWPG. Dokument ten stwarza programowe ramy współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej opartej na nieodzownych w dzisiejszych warunkach zasadach integracji w rozpatrywaniu i rozwiązywaniu wspólnych dla wszystkich krajów RWPG problemów rozwoju społeczno-ekonomicznego. Po raz pierwszy w takiej skali i na tak długi okres skonkretyzowano program oraz drogi i środki rozwoju socjalistycznej integracji. Historyczne znaczenie tych decyzji polega na ustaleniu kierunków i warunków ekonomicznych powstawania nowej formacji międzynarodowej wspólnoty gospodarczej krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-63.77" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd PRL brał wydatnie aktywny udział w pracach nad przygotowaniem tego dokumentu, kierując się w tym programowymi założeniami partii, która w integracji gospodarczej widzi ogromnej wagi czynnik rozwoju naszej wspólnoty, umacniania jej potencjału politycznego i ekonomicznego, roli i wpływu w święcie — niezbędny warunek pomyślnej realizacji zadań postępu naukowo-technicznego, dynamicznego rozwoju dobrobytu. W myśl tych wspólnych założeń opracowaliśmy program realizacji zadań integracyjnych na naszym polskim odcinku. Będziemy troszczyć się, aby znalazł on urzeczywistnienie.</u>
          <u xml:id="u-63.78" who="#PiotrJaroszewicz">Drugim doniosłym faktem tych miesięcy jest wydatne, można powiedzieć, jakościowe umocnienie naszej współpracy ze Związkiem Radzieckim, Niemiecką Republiką Demokratyczną i Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Umocnieniu przyjaźni i wszechstronnej współpracy służyć będą również wyniki rozmów przeprowadzonych przed kilku dniami w Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii. Plonem tych kontaktów, wspólnych analiz i prac, szczerej dyskusji są podjęte już decyzje. Ich znaczenie da się zwięźle określić jako dążenie do pomyślnych warunków realizacji zadań obecnego pięciolecia, a także lat siedemdziesiątych. Jest bowiem prawidłowością, że każdy nowy etap rozwoju państw socjalistycznych tworzy nowe, szersze możliwości współpracy, otwiera nowe perspektywy jej doskonalenia i rozwijania. Jednocześnie dokładamy starań, aby rozwijać nasze stosunki polityczne oraz współpracę w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i kultury ze wszystkimi zainteresowanymi państwami, niezależnie od ich ustroju, na podstawie zasad pokojowego współistnienia i wzajemnych korzyści. Dotyczy to zarówno wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych, z którymi aktywizujemy handel i współpracę gospodarczą, jak i rozwijających się krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej, dążących do budowy swojej niezależnej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-63.79" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie będzie szczędził wysiłków, aby wykorzystać wszystkie możliwości rozwoju korzystnej współpracy gospodarczej z zagranicą, co leży także w interesie umocnienia pokoju i wzajemnego zrozumienia między narodami.</u>
          <u xml:id="u-63.80" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przedstawiając sprawozdanie o sytuacji społeczno-ekonomicznej państwa w okresie poprzedzającym VI Zjazd partii jeszcze raz chcę podkreślić, że tak jak dotychczas, tak i nadal generalną wytyczną pracy Rządu będzie dążenie do spożytkowania wszystkich rezerw i możliwości, wszelkich zasobów energii społecznej w interesie kraju i narodu, w imię pomyślnej budowy socjalizmu, wyższej dynamiki rozwoju i szybszej poprawy życia ludzi pracy miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-63.81" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi za przedstawioną informację, która zakresem swoim w pełni, jak sądzę, odpowiada postulatom uchwał Sejmu z 19 marca br.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#AndrzejWerblan">Wydaje mi się, że do niezmiernie doniosłej problematyki, przedstawionej w wystąpieniu obywatela Premiera, będziemy w przyszłych dyskusjach sejmowych nieraz powracali i nawiązywali, zwłaszcza gdy przyjdzie nam wkrótce rozpatrywać projekty narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1972.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#AndrzejWerblan">W związku z informacją obywatela Prezesa Rady Ministrów z upoważnienia Konwentu Seniorów proponuję Wysokiej Izbie podjęcie następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#AndrzejWerblan">„Uchwała Sejmu PRL z dnia 26 października 1971 r.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje do wiadomości przedstawioną przez Prezesa Rady Ministrów informację Rządu o wykonaniu uchwały Sejmu z dnia 19 marca 1971 r. w sprawie zmiany narodowego planu gospodarczego na rok 1971 oraz ustawy z dnia 19 marca 1971 r. o zmianach w budżecie państwa na rok 1971.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza, że Rząd — zgodnie z uchwałą Sejmu — dokonał niezbędnych zmian w narodowym planie gospodarczym na rok 1971. Realizacja zmienionego planu umożliwiła osiągnięcie poprawy sytuacji materialnej ludności równolegle z odpowiednim wzrostem potencjału gospodarczego kraju. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza także, że osiągnięty został podstawowy cel ustawy o zmianach w budżecie państwa — tj. zapewnienie środków na pokrycie wydatków związanych z podniesieniem poziomu życia ludzi pracy, a w szczególności na poprawę położenia materialnego rodzin najniżej uposażonych i wielodzietnych.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podkreśla wielostronną działalność Rządu, która zapewniła utrzymanie równowagi rynkowej oraz finansowej państwa dzięki pomyślnym wynikom produkcyjnym w przemyśle i rolnictwie oraz handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podkreśla aktywny udział robotników, chłopów i inteligencji pracującej w realizacji programu zadań gospodarczych w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża przekonanie, iż Rząd podejmować będzie dalsze działania mające na celu umocnienie podstaw polityki ekonomicznej wytyczonej na VIII Plenum KC PZPR, pełną realizację zadań nakreślonych w narodowym planie gospodarczym i ustawie budżetowej na rok 1971 oraz tworzenie właściwych warunków dla dalszego rozwoju gospodarki narodowej w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zwraca się do wszystkich ludzi pracy — robotników, chłopów, inżynierów, techników, uczonych i twórców kultury, do działaczy społecznych — działaczy samorządu robotniczego i chłopskiego oraz działaczy rad narodowych, do pracującej młodzieży — o aktywne poparcie polityki gospodarczej Rządu.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#AndrzejWerblan">W obliczu zbliżającego się VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Sejm wyraża przekonanie, że poprzez zwiększony wysiłek produkcyjny, lepszą organizację pracy, szerszą i śmielszą inicjatywę w zakresie słusznych zmian i ulepszeń w gospodarce narodowej — stworzymy razem, wspólnym wysiłkiem całego narodu, wszelkie niezbędne warunki do dalszego, pomyślnego rozwoju gospodarczego i kulturalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#AndrzejWerblan">Czy w sprawie projektu tej uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, ze Sejm zgodził się na proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę, a więc uważam, że uchwała została przez Sejm podjęta.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-64.17" who="#AndrzejWerblan">Proszę o zabrania głosu Obywatela Prezesa Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wnioski dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zacznę od zmian w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Jesteśmy w okresie opracowywania 5-letniego narodowego planu gospodarczego i określania perspektywicznych kierunków rozwoju gospodarki narodowej w latach dalszych. Musimy również systematycznie tworzyć koncepcje planistyczne dla rozwiązywania na bieżąco szeregu nabrzmiałych i niełatwych problemów społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#PiotrJaroszewicz">Chcemy umacniać rolę centralnego planowania, a jednocześnie usprawnić całokształt pracy planistycznej w państwie. Wymaga to umocnienia kolektywu kierowniczego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, a przede wszystkim powierzenia jej przewodnictwa działaczowi o dużym autorytecie oraz doświadczeniu politycznym i państwowym.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#PiotrJaroszewicz">Tym wymogom odpowiada kandydatura wiceprezesa Rady Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego. Długoletnia praca na stanowiskach kierowniczych w centralnym aparacie partyjnym oraz na kierowniczych stanowiskach w naczelnych organach administracji w połączeniu z fachowym i teoretycznym przygotowaniem ekonomicznym — jest doktorem nauk ekonomicznych — dają podstawę do przedłożenia Wysokiej Izbie wniosku o powołanie wiceprezesa Rady Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego, na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Obywatel Mieczysław Jagielski poza funkcją Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów zachowa funkcję przedstawiciela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Będzie on także jako wiceprezes Rady Ministrów sprawował określone funkcje koordynacyjne w Prezydium Rządu. W ten sposób chcemy powiązać prace Komisji Planowania z pracami Rady Ministrów i Prezydium Rządu.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Witold Trąmpczyński, który dotychczas pełnił obowiązki Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przechodzi do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych na stanowisko ambasadora PRL w Waszyngtonie. Obywatelowi Witoldowi Trąmpczyńskiemu za jego dotychczasową ofiarną i owocną pracę w trudnym okresie 1971 roku, za duży osobisty wysiłek, chciałbym złożyć podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę również poinformować Wysoką Izbę, że mając na uwadze konieczność umocnienia kolektywu kierowniczego Komisji Planowania zamierzam powołać na pierwszego zastępcę Przewodniczącego — obywatela magistra Józefa Pińkowskiego, dotychczasowego przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie; na zastępców Przewodniczącego: obywatela doktora Longina Cegielskiego — dotychczasowego sekretarza Naczelnego' Komitetu ZSL, obywatela mgr. inżyniera Janusza Hrynkiewicza — dotychczasowego pierwszego zastępcę Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki, obywatela mgr. Henryka Kisiela — dotychczasowego podsekretarza stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego oraz obywatela mgr. inż. Macieja Wirowskiego — dotychczasowego podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#PiotrJaroszewicz">W składzie Komisji Planowania przy Radzie Ministrów pozostaną: jako I zastępca Przewodniczącego — prof. dr Kazimierz Secomski, członek PAN; jako zastępcy Przewodniczącego — inż. Jan Chyliński i prof. dr Józef Pajestka.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#PiotrJaroszewicz">Jako generalni dyrektorzy: obywatele Zdzisław Deutschman i Zbigniew Wojterkowski.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#PiotrJaroszewicz">Mam zamiar odwołać ze stanowisk zastępców Przewodniczącego Komisji Planowania obywateli: Jerzego Olszewskiego w związku z zamiarem powołania go na inne stanowisko i Tadeusza Skwirzyńskiego w związku z proponowanym mu przejściem do pracy w innej dziedzinie administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#PiotrJaroszewicz">Zwracam się do Wysokiej Izby z wnioskiem o dokonanie następujących zmian na stanowiskach ministrów: proponuję odwołać obywatela Lucjana Motykę ze stanowiska Ministra Kultury i Sztuki w związku z powołaniem go na stanowisko ambasadora Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Czechosłowacji. Kandydata na stanowisko Ministra Kultury i Sztuki przedstawię Wysokiej Izbie w późniejszym terminie. Kierownictwo Ministerstwa Kultury i Sztuki zamierzam czasowo powierzyć jednemu z podsekretarzy stanu w tym resorcie. Pragnę podziękować Obywatelowi Lucjanowi Motyce za jego długoletnią, ofiarną i owocną pracę w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję odwołać obywatela Edwarda Zawadę ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego. Ob. Edward Zawada podejmie pracę w Ministerstwie Handlu Zagranicznego na stanowisku radcy handlowego w Rzymie.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję powołać na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego obywatela Jerzego Olszewskiego, posła na Sejm, dotychczasowego zastępcę Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Ob. Jerzy Olszewski jest dobrze znany Wysokiej Izbie jako zdolny inżynier i organizator przemysłu chemicznego, a także jako aktywny działacz społeczny i polityczny.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę o odwołanie ze stanowiska Ministra Sprawiedliwości obywatela Stanisława Walczaka.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję powołać na stanowisko Ministra Sprawiedliwości obywatela Włodzimierza Berutowicza prof. dr. nauk prawnych, dotychczasowego rektora Uniwersytetu Wrocławskiego.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Włodzimierz Berutowicz urodził się w 1914 r. w Przedmościu, pow. Wieluń, w rodzinie robotniczej. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Krotoszynie i pracował w szkole powszechnej na wsi. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej jako dowódca plutonu 61 pp. W 1944 r. został wywieziony przez okupanta na roboty przymusowe do Wrocławia. Po wyzwoleniu od maja 1945 r. do roku 1947 pracował w MO. W latach 1947–1951 był kolejno pracownikiem Urzędu Wojewódzkiego i Prokuratury Wojewódzkiej. Po ukończeniu Wydziału Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego w 1950 r. podjął pracę na stanowisku st. asystenta przy Katedrze Postępowania Cywilnego. W 1955 r. uzyskał stopień kandydata nauk prawnych, w 1968 — tytuł prof. nadzwyczajnego nauk prawnych. Od 1968 r. jest rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Prof. Włodzimierz Berutowicz jest członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. W latach 1956 i 1967 był prezesem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu, a następnie we Wrocławiu; członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#PiotrJaroszewicz">Przed resortem sprawiedliwości stawiamy nowe zadania zmierzające do umocnienia jego roli jako organu odpowiedzialnego za stan prawny państwa oraz działalność legislacyjną administracji i w związku z tym dążymy do umocnienia kierownictwa tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#PiotrJaroszewicz">Uprzejmie proszę Wysoką Izbę o podjęcie uchwał akceptujących zgłoszone wnioski w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#AndrzejWerblan">Wobec tego przypominam, że zgodnie z art. 48 regulaminu Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#AndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuję, aby na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji PRL, Sejm podjął następujące uchwały:</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Mieczysława Jagielskiego na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#AndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania ob. Edwarda Zawady ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-66.13" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-66.14" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.15" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.16" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.17" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Stanisława Walczaka ze stanowiska Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-66.18" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-66.19" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.20" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.21" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.22" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Lucjana Motyki ze stanowiska Ministra Kultury i Sztuki.</u>
          <u xml:id="u-66.23" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-66.24" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.25" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-66.26" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-66.27" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Olszewskiego na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-66.28" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-66.29" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.30" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-66.31" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.32" who="#AndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Włodzimierza Berutowicza na stanowisko Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-66.33" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-66.34" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.35" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.36" who="#AndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-66.37" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Edwarda Zawady — ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego, Stanisława Walczaka — ze stanowiska Ministra Sprawiedliwości, Lucjana Motyki — ze stanowiska Ministra Kultury i Sztuki.</u>
          <u xml:id="u-66.38" who="#AndrzejWerblan">Jednocześnie Sejm podjął uchwały w sprawie powołania obywateli: wiceprezesa Rady Ministrów Mieczysława Jagielskiego na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z zachowaniem dotychczasowego stanowiska, Jerzego Olszewskiego na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego, Włodzimierza Berutowicza na stanowisko Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-66.39" who="#AndrzejWerblan">Na tym wyczerpaliśmy 12 punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-66.40" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 13 porządku dziennego: Odpowiedzi na interpelacje.</u>
          <u xml:id="u-66.41" who="#AndrzejWerblan">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Janiny Zajfert do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie szkód wyrządzonych rolnikom przez zwierzynę łowną.</u>
          <u xml:id="u-66.42" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało powyższą interpelację do adresata. Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na tę interpelację.</u>
          <u xml:id="u-66.43" who="#AndrzejWerblan">Poseł Janina Zajfert wskazuje w swojej interpelacji, że od szeregu lat szkody wyrządzane rolnikom przez zwierzynę łowną budzą na wsi wiele niezadowolenia i poczucie krzywdy społecznej. Niezadowolenie budzą również przepisy dotyczące odszkodowań za te szkody.</u>
          <u xml:id="u-66.44" who="#AndrzejWerblan">Poseł Janina Zajfert wyraża pogląd, że koszty związane ze szkodami łowieckimi powinny obciążać nie tylko skarb państwa, ale także winnych powstawania szkód — zarządy lasów państwowych i koła łowieckie.</u>
          <u xml:id="u-66.45" who="#AndrzejWerblan">Problemy odszkodowań były wielokrotnie tematem posiedzeń Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, a także przedmiotem dezyderatów postulujących zmianę przepisów w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-66.46" who="#AndrzejWerblan">W zakończeniu interpelacji poseł Janina Zajfert zwraca się do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z następującymi pytaniami:</u>
          <u xml:id="u-66.47" who="#AndrzejWerblan">1) jakie zamierza podjąć kroki w celu bardziej skutecznego zapobiegania powstawaniu szkód wyrządzanych przez zwierzynę łowną?</u>
          <u xml:id="u-66.48" who="#AndrzejWerblan">2) jakie projektuje zmiany przepisów dotyczących odszkodowań za te szkody?</u>
          <u xml:id="u-66.49" who="#AndrzejWerblan">Głos zabierze Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego ob. Jerzy Popko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#JerzyPopko">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Szkody i odszkodowania łowieckie są sprawami, które istotnie powodują wiele skarg rolników i stanowią problem wymagający odpowiedniego rozwiązania. Problem ten narastał przez wiele lat, podczas których interesy gospodarki łowieckiej były regulowane jakby niezależnie od rozwijającej się gospodarki rolnej i związanych z tym skutków społecznych.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#JerzyPopko">Stąd też, biorąc to wszystko pod uwagę, zaczęliśmy od roku całą sprawę systematycznie regulować.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#JerzyPopko">Na początku bieżącego roku w celu obniżenia rozmiarów szkód w uprawach rolnych wydałem następujące decyzje:</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#JerzyPopko">1) zobowiązałem zarządców i dzierżawców obwodów łowieckich do doprowadzenia stanu zwierzyny do pojemności łowisk, do końca I kwartału 1972 roku,</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#JerzyPopko">2) odstąpiłem od formalnego i teoretycznego wyliczania pojemności łowisk i planów odstrzału, zalecając traktowanie naturalnej bazy żerowej jako kryterium pomocnicze, a jako kryterium podstawowe — rozmiar szkód łowieckich,</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#JerzyPopko">3) wprowadziłem obowiązek kwartalnego planowania odstrzału dzików, ukierunkowując odstrzały na miesiące letnie, podczas których powstaje większość szkód łowieckich,</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#JerzyPopko">4) dopuściłem odstrzał dzików na gruntach rolnych przez okres całego roku, również i w okresie nocy,</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#JerzyPopko">5) wprowadziłem zasadę letniego dokarmiania dzików w celu zatrzymania ich w głębi kompleksów leśnych,</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#JerzyPopko">6) zwróciłem się do przewodniczących prezydiów wojewódzkich rad narodowych, zalecając konieczne stosowanie odstrzałów zastępczych oraz stosowanie sankcji w stosunku do dzierżawców nie wywiązujących się z ciążących na nich obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#JerzyPopko">Równocześnie nastąpiło rozszerzenie grodzenia lasów na obszarach szczególnie narażonych na straty.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#JerzyPopko">Wydając wyżej wspomniane decyzje, ustaliłem odpowiedni nadzór i kontrolę nad ich realizacją.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#JerzyPopko">Pragnę wyrazić przekonanie, że konsekwentna realizacja podjętych decyzji przyczyni się do odpowiedniego obniżenia skali strat ponoszonych przez rolników. Według wstępnych informacji w roku bieżącym w wielu rejonach nastąpiło wydatne obniżenie strat spowodowanych przez zwierzynę.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#JerzyPopko">Wszystkie te pociągnięcia stopniowo realizują postulaty rolników i Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#JerzyPopko">Dla długofalowego rozwiązania problemu resort wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i w porozumieniu z Polskim Związkiem Łowieckim, pracuje nad znowelizowaniem obowiązujących przepisów, biorąc pod uwagę głosy krytyki dotychczasowego stanu w tym zakresie. Prace te zmierzają do zasadniczej poprawy gospodarki łowieckiej i wydatnego ograniczenia szkód łowieckich.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#JerzyPopko">Główne kierunki proponowanych rozwiązań zmierzają do:</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#JerzyPopko">— ograniczenia rozmiaru zwierzostanu do faktycznych pojemności łowisk, biorąc pod uwagę wielkość szkód wyrządzonych przez zwierzynę łowną w gospodarce rolnej. Służba leśna otrzyma większe uprawnienia do odstrzałów w wypadku niewykonywania ich przez myśliwych zgromadzonych w kołach łowieckich, ustalenia udziału w częściowej odpłatności za wyrządzone szkody poszczególnych kół łowieckich i ich członków. Stworzy to większe i skuteczniejsze zainteresowanie samych myśliwych zarówno hodowlą, jak i redukcją nadmiernej liczby zwierzyny;</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#JerzyPopko">— poprawy w składzie osobowym kół łowieckich przez wprowadzanie rolników ze wsi i gromad, szczególnie w tych obwodach, gdzie od lat zwierzyna wyrządza dotkliwe straty w plonach.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#JerzyPopko">Zmierzamy również do odbiurokratyzowania czynności i ograniczenia niepotrzebnej straty czasu rolników przy ocenie i wypłacie odszkodowań. Dotyczy to takich spraw, jak:</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#JerzyPopko">— zniesienie obowiązku dwukrotnego powiadamiania administracji leśnej o powstałej szkodzie, zastępując jednorazowym powiadomieniem;</u>
          <u xml:id="u-67.19" who="#JerzyPopko">— przyspieszenie terminu płatności po oszacowaniu szkody najdalej w ciągu 30 dni. a nie jak dotychczas do 31 stycznia następnego roku;</u>
          <u xml:id="u-67.20" who="#JerzyPopko">— uporządkowanie zasad szacowania szkód, mając również na względzie sprawiedliwe i szybkie załatwianie spraw z tym związanych.</u>
          <u xml:id="u-67.21" who="#JerzyPopko">Prace nad nowelizacją tych przepisów zostaną zakończone do końca bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-67.22" who="#JerzyPopko">Mówiąc o zagadnieniu szkód i odszkodowań łowieckich, musimy pamiętać, że występowanie zwierzyny będzie się wiązało zawsze ze szkodami łowieckimi. Dlatego też nie mówimy o całkowitym zlikwidowaniu problemu, ponieważ byłoby to równoznaczne z całkowitą likwidacją zwierzyny, a na to nie możemy pozwolić. Trzeba w końcu również podkreślić, że zwierzyna poza wartościami materialnymi stanowi naturalny składnik środowiska, stanowi część składową otaczającej nas przyrody. Chodzi więc nie o całkowitą likwidację zwierzyny, lecz o takie ograniczenie jej liczebności, aby z umiarem i poczuciem odpowiedzialności zachować właściwe proporcje i nie dopuszczać do sytuacji, w której łowiectwo kolidowałoby z gospodarką rolną i leśną. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#AndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#AndrzejWerblan">Na tym kończymy sprawę odpowiedzi na interpelację posłanki Janiny Zajfert i tym samym wyczerpaliśmy punkt 13 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#AndrzejWerblan">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#AndrzejWerblan">Informuję jeszcze Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu — po ostatnim posiedzeniu Sejmu — wpłynęły następujące interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#AndrzejWerblan">1) interpelacja posła Jana Kality do Prezesa Rady Ministrów w sprawie kontynuowania budowy Domu Chemika w Puławach;</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#AndrzejWerblan">2) interpelacja posła Henryka Hałasa do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zabezpieczenia prawidłowego rozwoju gałęzi produkcji urządzeń i maszyn dla przemysłu materiałów budowlanych, zwłaszcza cementowego i wapienniczego;</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#AndrzejWerblan">3) interpelacja posłów: Jerzego Hagmajera, Witolda Jankowskiego, Zenona Komendera i Bolesława Piaseckiego z Koła Poselskiego „Pax” do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zapewnienia warunków dla prawidłowego rozwoju ludności Polski;</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#AndrzejWerblan">4) interpelacja posła Antoniego Mrowca do Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac w sprawie systemu płac w przemyśle włókienniczym;</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#AndrzejWerblan">5) interpelacja posła Zdzisława Kurowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie przyspieszenia tempa rozwoju szkolnictwa zawodowego dla potrzeb rolnictwa i jego obsługi na poziomie zasadniczych szkół rolniczych i szkól przysposobienia rolniczego;</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#AndrzejWerblan">6) interpelacja posłów: Józefa Bezlera, Kazimierza Prusińskiego oraz Tadeusza Stadniczeńko do Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu w sprawie budowy zakładów mięsnych w Szczecinie.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#AndrzejWerblan">Interpelacje te — zgodnie z art. 73 regulaminu Sejmu — zostały przesłane adresatom.</u>
          <u xml:id="u-68.13" who="#AndrzejWerblan">Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu — również po ostatnim posiedzeniu Sejmu — wpłynęły odpowiedzi na interpelację;</u>
          <u xml:id="u-68.14" who="#AndrzejWerblan">1) od Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości na interpelacje posłów: Józefa Czapskiego i Jana Polskiego w sprawie poprawy zaopatrzenia w materiały, sprzęt i maszyny zakładów drobnej wytwórczości w woj. lubelskim, nadzorowanych przez Wojewódzkie Zjednoczenie Państwowych Przedsiębiorstw Przemysłu Terenowego, Wojewódzki Związek Spółdzielni Pracy i Wojewódzki Związek Spółdzielni Inwalidzkich;</u>
          <u xml:id="u-68.15" who="#AndrzejWerblan">2) od Prezesa Rady Ministrów na interpelację posła Jana Kality w sprawie kontynuowania budowy Domu Chemika w Puławach;</u>
          <u xml:id="u-68.16" who="#AndrzejWerblan">3) od Ministra Finansów na interpelację posła Władysława Wiśniowskiego w sprawie interpretacji § 54 okólnika Ministra Finansów z dnia 29 lipca 1968 r. w sprawie wykładni niektórych przepisów dotyczących podatku obrotowego i dochodowego;</u>
          <u xml:id="u-68.17" who="#AndrzejWerblan">4) od Prezesa Rady Ministrów na interpelację posła Kazimierza Kurasia w sprawie zwiększenia produkcji zdobin i okuć metalowych;</u>
          <u xml:id="u-68.18" who="#AndrzejWerblan">5) od wiceprezesa Rady Ministrów Zdzisława Tomali na interpelację posłów: Zygmunta Filipowicza i Janusza Makowskiego w sprawie rozważenia nowelizacji ustawy z dnia 27. IV. 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży;</u>
          <u xml:id="u-68.19" who="#AndrzejWerblan">6) od wiceprezesa Rady Ministrów Franciszka Kaima na interpelację posła Henryka Hałasa w sprawie zabezpieczenia prawidłowego rozwoju gałęzi produkcji urządzeń i maszyn dla przemysłu materiałów budowlanych;</u>
          <u xml:id="u-68.20" who="#AndrzejWerblan">7) od Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac na interpelację posła Antoniego Mrowca w sprawie płac w przemyśle włókienniczym;</u>
          <u xml:id="u-68.21" who="#AndrzejWerblan">8) od Prezesa Rady Ministrów ma interpelację posłów Koła Poselskiego „Pax” w sprawie zapewnienia warunków dla prawidłowego rozwoju ludności Polski;</u>
          <u xml:id="u-68.22" who="#AndrzejWerblan">9) na interpelację posła Zdzisława Kurowskiego w sprawie przyspieszenia tempa rozwoju szkolnictwa zawodowego dla potrzeb rolnictwa wpłynęły częściowe odpowiedzi: Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Rolnictwa. Jak wynika z tych odpowiedzi szkoły przysposobienia rolniczego i zasadnicze szkoły rolnicze przechodzą z dniem 1 stycznia 1972 r. z gestii Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w gestię Ministra Rolnictwa. W związku z tym Minister Rolnictwa zapowiada udzielenie pełnej odpowiedzi na interpelację posła Zdzisława Kurowskiego w I kwartale 1972 r.</u>
          <u xml:id="u-68.23" who="#AndrzejWerblan">Wszystkie odpowiedzi na interpelacje zostały przekazane interpelantom.</u>
          <u xml:id="u-68.24" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Stanisława Nowińskiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#StanisławNowiński">Posiedzenia sejmowych komisji odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#StanisławNowiński">W dniu dzisiejszym, tj. 26 października br. bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu:</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#StanisławNowiński">1) Komisja Handlu Wewnętrznego w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#StanisławNowiński">2) Wspólne posiedzenie Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#StanisławNowiński">W środę — dnia 27 października br.:</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#StanisławNowiński">1) Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o godz. 10 w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#StanisławNowiński">2) Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi o godz. 9 w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#StanisławNowiński">3) Komisja Komunikacji i Łączności o godz. 10 w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#StanisławNowiński">4) Komisja Kultury i Sztuki o godz. 10 w górnej palarni, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#StanisławNowiński">5) Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o godz. 9 w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#StanisławNowiński">6) Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o godz. 10 w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#StanisławNowiński">7) Komisja Pracy i Spraw Socjalnych o godz. 9 w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#StanisławNowiński">8) Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o godz. 10 w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#StanisławNowiński">9) Komisja Przemysłu Lekkiego o godz. 9 w sali klubowej, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#StanisławNowiński">W czwartek — dnia 28 października br.:</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#StanisławNowiński">1) Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o godz. 9 w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#StanisławNowiński">2) Komisja Komunikacji i Łączności o godz. 9 w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#StanisławNowiński">W piątek — dnia 29 października br.:</u>
          <u xml:id="u-69.18" who="#StanisławNowiński">Komisja Spraw Zagranicznych o godz. 10 w sali nr 101.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#AndrzejWerblan">Na tym kończymy 16 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#AndrzejWerblan">Protokół z posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#AndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie zawiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#AndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 45)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>