text_structure.xml 188 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja X</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 14 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 30 listopada i 1 grudnia 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 8 9</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Na sekretarzy powołuję posłów Krzysztofa Grzebyka i Marka Rusakiewicza.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Krzysztof Grzebyk.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Protokół 13 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego posiedzenia o nowy punkt dziewiąty, w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">„9. Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy z dnia 16 listopada 1989 roku o szczególnych zasadach planowania społeczno-gospodarczego na rok 1990 oraz o zmianie niektórych ustaw.” Dotychczasowe punkty 9 i 10 otrzymałyby oznaczenie pkt. 10 i 11.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Rozpatrzenie stanowiska Senatu w powyższej sprawie w toku obecnego posiedzenia jest niezbędne, aby umożliwić rządowi terminowe opracowanie projektu budżetu i innych aktów finansowych na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Jednocześnie pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Prezydium Sejmu proponuje, aby stanowisko Senatu w stosunku do dwóch pozostałych ustaw — o amnestii oraz o zmianie ustawy o szczególnych uprawnieniach niektórych osób do ponownego nawiązania stosunku pracy — zostało rozpatrzone na posiedzeniu Sejmu w dniu 7 grudnia 1989 r., po uprzednim przeanalizowaniu w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm — na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu — przystąpił do rozpatrzenia punktów 1, 2, 4 i dotychczasowego 9 punktu porządku dziennego, chociaż druki sejmowe zostały doręczone w dniu 24 listopada br., a druki do punktu 9 — w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu proponuje również, abyśmy w dniu dzisiejszym rozpatrzyli punkty od 1 do 4 porządku dziennego, a następnie przystąpili do rozpatrzenia interpelacji i zapytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Przewidujemy, że dzisiejsze obrady zakończą się o godzinie 17.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Natomiast w dniu jutrzejszym rozpoczniemy obrady o godzinie 9 od punktu 5 porządku dziennego i zakończymy interpelacjami i zapytaniami poselskimi.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o Funduszu Daru Narodowego (druki nr 73 i 89).</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Władysław Liwak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PoselWladyslawLiwak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o projekcie ustawy tworzącej Fundusz Daru Narodowego. Projekt został zgłoszony przez 91 posłów ze wszystkich klubów poselskich. Fakt ten świadczy o nadzwyczajnym charakterze ustawy, łączącej Polaków bez względu na występujące między nimi podziały. Nadzwyczajne są bowiem zagrożenia, jakim musimy sprostać. Trwa głęboki kryzys gospodarki. Jednocześnie następują przemiany dotychczasowego systemu w kierunku praworządnego państwa demokracji parlamentarnej i gospodarki rynkowej. Przemiany te mogą nawet przejściowo zwiększyć trudności. W czasie kryzysu, w czasie, jaki przeżywamy, wzrasta liczba ludzi wymagających pomocy, gdyż nie są cni w stanie zaspokoić elementarnych potrzeb, a niektóre ważne dziedziny życia narodu — tak jak ochrona zdrowia, ochrona środowiska, oświata, nauka, kultura — skazane są na degradację. Musimy się ratować, musimy pomóc sobie sami. Ustawa adresowana jest do wszystkich — do osób fizycznych i organizacji, zwłaszcza gospodarczych, do Polaków w kraju i za granicą, a także do przyjaciół Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PoselWladyslawLiwak">Odwołuję się do ofiarności tych, którzy mogą wspomóc innych, tych, którym dobro ojczyzny leży na sercu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PoselWladyslawLiwak">Wysoki Sejmie! Środki funduszu będą przeznaczane na pomoc społeczną, ochronę zdrowia i środowiska oraz na wspieranie oświaty, nauki i kultury. Środki dewizowe funduszu mogą być także przeznaczone na zmniejszenie zadłużenia zagranicznego. Fundusz będzie gromadził dary indywidualne i zbiorowe w postaci: wpłat pieniężnych oraz krajowych obligacji i akcji; walut obcych i zagranicznych papierów wartościowych; ruchomości i darów rzeczowych, w tym biżuterii, złota, platyny, srebra i dzieł sztuki.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PoselWladyslawLiwak">Darczyńca będzie mógł zastrzec cel, na który przeznacza dar, a także swoją anonimowość. Projekt przewiduje zwolnienie darów od opłat pocztowych, bankowych, notarialnych, sądowych i skarbowych, które poniesie skarb państwa. Darowizny zwolnione będą od podatku od spadków i darowizn, a co do ulg w innych podatkach, na przykład dochodowym, obowiązywać będą reguły określone w poszczególnych ustawach podatkowych. Propozycje potrzeb, które powinny być sfinansowane z funduszu, będą mogły składać: rząd, kościoły, związki wyznaniowe i organizacje społeczne. Da to możliwość wsparcia istniejących i promowania nowych inicjatyw społecznych, zwłaszcza lokalnych. Organami funduszu będą: 11-osobowa rada nadzorcza, powoływana przez prezydia Sejmu i Senatu oraz 5-osobowy zarząd, powoływany przez radę nadzorczą.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PoselWladyslawLiwak">Szczegółowe zasady powoływania oraz prawa i obowiązki organów funduszu zawarte są w art. 7—11 projektu. Do rady nadzorczej należy w szczególności określenie kierunków wydatkowania środków funduszu, ustalenie zasad wyceny i sprzedaży darów oraz okresowe rozliczanie się z wykorzystania środków przed prezydiami Sejmu i Senatu oraz opinią publiczną. Zarząd będzie kierował zbieraniem darów i wydatkowaniem środków. Szczegółowe zadania zarządu to ewidencja darów i wydatków, dysponowanie środkami funduszu i podawanie listy ofiarodawców do publicznej wiadomości. Zarząd będzie również prowadził specjalną księgę darów.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PoselWladyslawLiwak">Dary pieniężne przechowywane będą na kontach bankowych, dary rzeczowe o szczególnej wartości — biżuteria, metale szlachetne i papiery wartościowe — w Narodowym Banku Polskim, a dzieła sztuki — w muzeach, w bibliotekach i archiwach określonych przez właściwych ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#PoselWladyslawLiwak">Obsługa administracyjna i techniczno-organizacyjna należy do kancelarii obu izb.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#PoselWladyslawLiwak">Zgodnie z art. 14 dary mogą być składane do dnia 3 maja 1990 r. Rada nadzorcza może jednak przedłużyć ten termin do dnia 11 listopada 1990 r. Rada nadzorcza ustali także sposób i termin zakończenia działalności funduszu.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#PoselWladyslawLiwak">Ustawa, zgodnie z projektem ma wejść w życie z dniem ogłoszenia. Musimy uwzględnić fakt następujący: jeżeli Wysoka Izba przyjmie projekt, trafi on jeszcze do Senatu, by uzyskać jego akceptację. Ustawa, by móc wejść w życie, musi być podpisana przez prezydenta. Będzie więc czas do założenia kont bankowych oraz zamieszczenia stosownych ogłoszeń. Chodzi o to, aby ustawa mogła wejść w życie w sposób widoczny, tak, aby ofiarodawcy mogli być zorientowani co do technicznych warunków funkcjonowania tego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#PoselWladyslawLiwak">Komisja rozpatrzyła również wzajemne relacje między Funduszem Daru Narodowego ustanawianym niniejszą ustawą a powstałymi spontanicznie funduszami o zbliżonym charakterze, tj. Funduszem Inicjatyw Społecznych i Gospodarczych premiera Tadeusza Mazowieckiego i Funduszem SOS ministra pracy i polityki socjalnej Jacka Kuronia. Komisja uznała, że fundusze te ściśle łączą się z nazwiskami premiera i ministra i wobec tego będzie właściwe, jeżeli dalsze losy tych funduszów pozostaną w rękach premiera Mazowieckiego i ministra Kuronia.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#PoselWladyslawLiwak">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Ustawodawczej wnoszę o przyjęcie przedłożonego projektu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy w powyższej sprawie ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PoselWieslawZajaczkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wiesław Zajączkowski OKP. Proszę państwa, z niewiadomych przyczyn w trakcie obrad komisji wypadł z pierwotnego projektu ustawy art. 6 ust. 2. mówiący o tym, że wartość darowizny odlicza się od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, podatkiem wyrównawczym oraz podatkiem rolnym obliczanym od działów specjalnych. Są wprawdzie zapisy w ustawach podatkowych, które mówią o tym, że tego rodzaju świadczenia odliczane są od podstawy opodatkowania, jednakże tylko do 10%. Uważam, że ze względu na nadzwyczajny charakter tego daru odliczenie takie od podstawy opodatkowania w wypadku świadczeń na Fundusz Daru Narodowego powinno być stosowane w nieograniczonej wysokości. Dlatego zgłaszam poprawkę, aby w art. 6, po ust. 1 dodać jednak ust. 2 w cytowanym przed chwilą przeze mnie brzmieniu, tzn. stanowiący, że wartość darowizny odlicza się od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, podatkiem wyrównawczym i podatkiem rolnym obliczanym od działów specjalnych w pełnej wysokości, a nie tylko w wysokości do 10%, jak to jest stanowione w ustawach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PoselWieslawZajaczkowski">Ma to, proszę państwa, znaczenie nie tylko ze względu na nadzwyczajny charakter świadczeń na rzecz Funduszu Daru Narodowego. Ma to, proszę państwa, również znaczenie z uwagi na możliwość składania darów z zagranicy. Istnieje możliwość, że jeżeli tenże zapis zostanie wprowadzony, to nasi ofiarodawcy zagraniczni będą mogli od swoich państw, od swoich rządów uzyskać również zwolnienia podatkowe, co znakomicie zwiększyłoby przypływ środków na rzecz Funduszu Daru Narodowego. Obawiam się, abyśmy nie popełnili pomyłki, która później byłaby podstawą sporów w Senacie i ewentualną podstawą do zwrotu tejże ustawy — właśnie z uwagi na tekst mówiący o podatku dochodowym, wyrównawczym i podatku rolnym — pod obrady plenarne Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PoselWieslawZajaczkowski">Pragnąłbym jednak prosić przedstawiciela rządu, przedstawiciela Ministerstwa Finansów, aby wypowiedział się, czy takie zwolnienie wartości darowizny — odliczenie wartości darowizny od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, podatkiem wyrównawczym oraz podatkiem rolnym — nie narazi skarbu państwa na szwank, w postaci np. pewnego rodzaju nadużywania tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PoselWieslawZajaczkowski">Formalnie zgłaszam zatem poprawkę, polegającą na tym, aby w art. 6, dotychczasowy pkt 2 oznaczyć jako pkt 3, a wprowadzić nowy pkt 2 o treści: — „wartość darowizny odlicza się od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, podatkiem wyrównawczym oraz podatkiem rolnym obliczanym od działów specjalnych”. Dziękuję bardzo. Prosiłbym przedstawiciela rządu o wypowiedzenie się na ten temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Proszę bardzo, kto z rządu chciałby odpowiedzieć na to pytanie?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieFinansowMarekDabrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sytuacja przedstawia się następująco. Gdybyśmy nie umieścili tego zapisu, sytuacja prawna wyglądałaby w sposób następujący, mianowicie obowiązywałyby dotychczasowe możliwości zwolnień podatkowych w przypadku przekazywania kwot na cele społeczne. Tzn. limit 10% odliczenia z podstawy opodatkowania w wymienionych podatkach. Ten zapis, jeśli zostałby wprowadzony, poszerza możliwości uzyskiwania zwolnień podatkowych, tzn. zwiększa możliwość odliczeń z podstawy opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieFinansowMarekDabrowski">Osobiście nie widzę tutaj możliwości nadużyć podatkowych. Jednakże z punktu widzenia interesów wpływów budżetowych nieumieszczanie tego szerszego zapisu jest bezpieczniejsze. Tzn. pozostawienie limitu 10% ogranicza możliwość odliczeń z podstawy opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieFinansowMarekDabrowski">Z drugiej jednak strony zdajemy sobie sprawę z argumentu, który został tutaj przytoczony, tzn. że szerszy zapis stwarza lepsze możliwości negocjacyjne z rządami zachodnimi, aby uzyskać odpowiednie zwolnienia podatkowe w tych krajach, których obywatele będą chcieli zasilić Fundusz Daru Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieFinansowMarekDabrowski">Dlatego też, generalnie, rząd nie będzie się przeciwstawiał ani jednej, ani drugiej wersji. Przedstawiłem państwu po prostu konsekwencje, które płyną z jednego i z drugiego rozwiązania. Jest to na tyle delikatna materia, że bardzo trudno ministrowi finansów zajmować jakieś twarde stanowisko, wypowiadając się za jednym lub drugim rozwiązaniem. Pierwsze rozwiązanie, tzn. pozostawienie dotychczasowych regulacji — bariery 10% — jest niewątpliwie rozwiązaniem bezpieczniejszym z punktu widzenia przyszłych przychodów budżetowych. Prawdopodobnie jednak ogranicza ono możliwości negocjacyjne, jeśli chodzi o uzyskanie analogicznych koncesji podatkowych w innych krajach. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Slezak.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PoselJerzySlezak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam serdeczną prośbę o redakcyjną zmianę art. 2. Ten artykuł można zrozumieć tak, że te środki są przeznaczane na wspieranie ochrony zdrowia i pomocy społecznej, ochrony środowiska oraz inicjatyw kultury, oświaty itd. Niejako dzielimy te dwie branże budżetowe na wspieranie konkretnych dziedzin i na wspieranie inicjatyw. Może jest to formalny zapis, ale wołałbym, i stawiam taki wniosek formalny, żeby brzmiał on tak: — „a w szczególności na wspieranie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, ochrony środowiska, oświaty, nauki, kultury i wychowania fizycznego”. Chodzi mi przy tym o wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży w małych miejscowościach, nie zaś o sport. Prosiłbym bardzo o wzięcie tego pod uwagę, bo ludzie oświaty, nauki i kultury mają do nas pretensje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszalek">Proszę bardzo. Pan będzie łaskaw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PoselJerzyRusecki">Jerzy Rusecki. Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PoselJerzyRusecki">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Chciałbym się odnieść do art. 14, który określa termin składania darów. Wydaje się, że termin ten jest stanowczo za krótki. Jeszcze projekt ustawy musi przejść przez stosowną procedurę legislacyjną, przez Senat, musi być stosowna decyzja prezydenta. I, oczywiście, trzeba zostawić czas na zbieranie tych darów.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PoselJerzyRusecki">Mnie się wydaje, że zwłaszcza ofiarodawcy zagraniczni będą mieli trudności, by się zmieścić w terminie tych kilku miesięcy. Myślę, że dobrze by było, aby ten czas został wydłużony. Proponuję formalnie, aby zmienić terminy w art. 14 w następujący sposób:</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PoselJerzyRusecki">„Dary mogą być składane do dnia 11 listopada 1990 roku; termin składania darów może być przedłużony przez radę nadzorczą do dnia 3 maja 1991 roku”. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zbigniew Drela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PoselZbigniewDrela">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Uważam, że Fundusz Daru Narodowego może odegrać wielką rolę raczej jako czynnik stymulujący zaangażowanie obywatelskie w sprawy kraju, a więc czynnik wychowawczy; w mniejszym zaś stopniu jako ratowanie kultury, oświaty, środowiska i innych zagrożonych dziedzin.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PoselZbigniewDrela">Dzieje naszego narodu na przestrzeni ostatnich 300 lat to wielki dramat przeplatany momentami tragicznymi. Wychodzimy z tego magla historii sponiewierani. Na szczęście, w tym smutnym okresie były lata jaśniejsze, lata niezależności i odradzania się narodu, jak choćby okres Sejmu Czteroletniego oraz w pewnym sensie lata międzywojenne.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PoselZbigniewDrela">W tych okresach następowała integracja narodu, odradzała się miłość do ojczyzny, solidarność społeczna i zaufanie do władzy. Owo zaufanie do władzy, do rządu, wynikało z przeświadczenia, że nikt z zewnątrz nami nie manipuluje, a rząd za cel główny stawia sobie dobro społeczeństwa i ze społeczeństwem współpracuje.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PoselZbigniewDrela">Wspólnota celów sprzyja wzajemnemu rozumieniu się i stwarza warunki do rozwijania współpracy. Przyszedł czas, kiedy możemy uważać, iż stanowimy jedną wspólną rodzinę, a w świadomości powinien wykrystalizować się obraz wspólnych celów, ku którym rząd zmierza razem ze społeczeństwem. Fundusz Daru Narodowego, przeznaczony na pewne wycinkowe cele, powinien służyć rozwijaniu tej świadomości. A więc ważniejsze od walorów materialnych będzie w tym przypadku poczucie obywateli, iż składając dary, przykładają rękę do wspólnego dzieła, jakim jest ratowanie zagrożonych wspólnych dóbr.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PoselZbigniewDrela">Aby owa wspólnota celów stała się dla wszystkich obywateli oczywista, rząd powinien stale pracować nad utrzymaniem i pogłębianiem swojej wiarygodności w oczach społeczeństwa. Osiągnie to, jeśli:</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PoselZbigniewDrela">1)uczciwie i racjonalnie rozwiąże wszystkie kłopotliwe, konfliktowe sprawy, jakie na styku władza—obywatel pojawiły się w okresie poprzednich rządów;</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PoselZbigniewDrela">2)na bieżąco będzie się wywiązywał z podjętych zobowiązań, kierując się zasadą uczciwości i obowiązującego prawa;</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PoselZbigniewDrela">3)przyspieszy przygotowanie i wprowadzenie w życie ustaw umożliwiających upodmiotowienie społeczeństwa na dole, w podstawowych jednostkach administracyjnych. Tam właśnie następuje zderzenie nowego systemu ze starym, komplikując życie ludzi w różnorodny sposób.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PoselZbigniewDrela">Można żywić nadzieję, że wszyscy obywatele, a przede wszystkim warstwy zamożniejsze, zasilając Fundusz Daru Narodowego, zaakceptują w ten sposób więź społeczną i współodpowiedzialność za losy kraju. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Czy jeszcze są jakieś głosy w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#Marszalek">Proszę bardzo — poseł Olga Krzyżanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PoselOlgaKrzyzanowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zwracam się tylko z prośbą: jeśli Wysoka Izba uchwali tę ustawę, trzeba będzie bardzo jasno i czytelnie podać w środkach przekazu oraz w komunikacie Sejmu, kiedy i jak zostaną uruchomione techniczne środki do realizacji tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PoselOlgaKrzyzanowska">Przypuszczam, że większość obywateli naszego kraju, która chciałaby brać udział w tym darze i zechce spieszyć z pomocą będzie miała chwile niepewności, gdzie i jak może te dary składać.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PoselOlgaKrzyzanowska">Prosiłabym, żeby w środkach przekazu oraz w komunikacie Sejmu wyraźnie podać do wiadomości, jaka jest procedura tej ustawy. Wszyscy obywatele muszą wiedzieć, że ustawa musi być jeszcze zatwierdzona przez Senat — to, co powiedział pan poseł sprawozdawca — a następnie podpisana przez pana prezydenta i że dopiero po tym czasie będą podane do publicznej wiadomości konkretne konta i miejsca, gdzie nasze społeczeństwo będzie mogło składać swoje dary. Chodzi o to, żeby ludzie, którzy przyjdą do banków, nie mieli chwil niepokoju, bo ustawa, mimo że przez nas uchwalona, jeszcze formalnie w życie nie może wejść. Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#Marszalek">Czy możemy uważać, że już wszystkie wnioski zostały zgłoszone?</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#Marszalek">Wobec tego zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#Marszalek">Ogłaszam 15-minutową przerwę, prosząc wszystkich projektodawców zmian w ustawie o zebranie się w sąsiedniej sali. To samo, oczywiście, dotyczy przedstawicieli klubów.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 30 do godz. 11 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#Marszalek">Proszę o zajmowanie miejsc na sali. Kontynuujemy obrady.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#Marszalek">Proszę Państwa, w czasie przerwy uzgodniliśmy następujące poprawki, które będę poddawał kolejno pod głosowanie. Bardzo proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#Marszalek">W art. 2 ust. 1 wprowadzamy zmianę, która otrzyma następujące brzmienie: obecnie... Słucham?</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#Marszalek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PoselJanBesztaBorowski">Mam kilka pytań do inicjatorów tej wspaniałej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#PoselJanBesztaBorowski">Pierwsze — czy do końca wyjaśniono narodowi sprawę i los FON-u, Funduszu Obrony Narodowej, i Skarbca Narodowego z 1939 roku? Czy w latach ubiegłych części tegoż nie użyto przeciw narodowi? Bo są poważne opory moralne. Jeśli społeczeństwu tego do końca nie wyjaśnimy, to zaprzepaścimy tę wspaniałą inicjatywę. Trzeba przede wszystkim wyjaśnić tamte sprawy do końca.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#PoselJanBesztaBorowski">Drugie pytanie — czy znane są informacje — mam nadzieję, że prawdziwe — iż w ubiegłych latach ludzie u władzy wypożyczali lub brali po prostu z muzeów niektóre dzieła sztuki, rzeźby itd. Jaki jest ich los? Czy może być zapewnienie, że wszystkie zostały zwrócone?</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#PoselJanBesztaBorowski">I trzecie pytanie — czy jesteśmy organizacyjnie do końca przygotowani do przyjmowania tegoż daru narodowego? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Na część z tych pytań odpowie minister Bentkowski.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Minister Sprawiedliwości</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawa FON-u od dłuższego czasu bulwersuje społeczeństwo polskie. Nie została ona dotychczas wyjaśniona. I chciałem poinformować pana posła, że zwróciłem się z oficjalnym pismem do Prokuratury Generalnej o podjęcie postępowania zmierzającego do ustalenia osób odpowiedzialnych za ten skarb oraz losy tego skarbu.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#AleksanderBentkowski">Jest przeszkoda formalna, która sprowadza się do zarzutu przedawnienia, ale uważam, że zanim rozstrzygnie się, czy istotnie ta sprawa jest przedawniona, należy ustalić — co stało się z tym skarbem, jakie osoby były odpowiedzialne i gdzie dzisiaj ten skarb się znajduje? I dopiero wtenczas, kiedy się przekonamy, że upłynął czas, który prowadzi do niemożności ścigania, będzie można podjąć stosowne decyzje. Więc proszę uzbroić się w cierpliwość. Prokuratura — usłyszałem to od prokuratora generalnego — podejmie w tej sprawie niezbędne czynności. Przypuszczam, że w niedługim czasie będzie można poinformować społeczeństwo o tym, jaki los spotkał FON. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#Marszalek">Ktoś chce jeszcze zabrać głos? Przepraszam. Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania poprawek.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#Marszalek">W art. 2 ustęp 1 otrzymuje brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#Marszalek">„1. Środki funduszu przeznacza się na finansowanie potrzeb przedstawianych przez rząd, kościoły, związki wyznaniowe, organizacje społeczne, a w szczególności na wspieranie ochrony zdrowia i pomocy społecznej, ochrony środowiska oraz oświaty, nauki i kultury”.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#Marszalek">Poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#Marszalek">W art. 6 dodaje się nowy ust. 2 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#Marszalek">„2. Wartość darowizny odlicza się w pełnej wysokości od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, podatkiem wyrównawczym oraz podatkiem rolnym obliczanym od działów specjalnych na zasadach określonych odrębnymi przepisami.” Kto jest za tą poprawką, proszę podnieść rękę. Prosimy o włączenie maszyny do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#Marszalek">Kto jest za, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#Marszalek">Powtórzymy jeszcze raz to głosowanie. Kto jest za — proszę podnieść rękę. Chwileczkę, chwileczkę. Czy już maszyna się uspokoiła?</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#Marszalek">Kto jest za, proszę podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#Marszalek">Przepraszam. Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#Marszalek">Teraz ja narozrabiałem. Odwrotnie trzeba zapisać, a poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#Marszalek">Poprawka trzecia: art. 14 otrzymuje brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#Marszalek">„Dary mogą być składane do dnia 11 listopada 1990 roku”.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#Marszalek">Kto jest za, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#Marszalek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#Marszalek">Poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#Marszalek">I poprawka czwarta: W art. 12 w ust. 1 po wyrazach: — „przechowywane są” dodaje się wyrazy: — „w formie depozytu”. Czysto formalna poprawka.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#Marszalek">Kto jest za, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#Marszalek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#Marszalek">Poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-20.30" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem z wszystkimi poprawkami projektu ustawy o Funduszu Daru Narodowego w przedstawionym kształcie — proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-20.31" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.32" who="#Marszalek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.33" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.34" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Funduszu Daru Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-20.35" who="#Marszalek">Proszę Państwa! W dyskusji wiele mówiono, że jest to ustawa, na którą czekał cały naród. Przysyłano liczne propozycje, w jaki sposób ludzie mogliby się przyczynić do wychodzenia Polski z kryzysu. Ostatnio otrzymałem propozycję ofiarowania 10% dochodów przez 5 miesięcy, otrzymałem propozycję przepracowania za darmo od 1 do 3 sobót. Otrzymałem wiele innych projektów których tutaj nie wymieniam. Obecnie nabierają one, jeśli Senat nie wyrazi zastrzeżeń, mocy prawnej. Uzyskujemy wszyscy możliwość oddawania naszemu państwu, naszemu narodowi swych oszczędności, zapasów, precjozów, dzieł sztuki. Będą one deponowane albo na kontach specjalnych, które zostaną uruchomione natychmiast, albo — jeśli chodzi o dzieła sztuki — przechowywane w konsygnacyjnym banku dzieł sztuki, gdzie będą te ofiarowywane przedmioty, po ocenieniu przez komisję rzeczoznawców, gromadzone.</u>
          <u xml:id="u-20.36" who="#Marszalek">Jeszcze raz podkreślam, że po zatwierdzeniu ustawy przez Senat rozpocznie się wielki napływ darów, wielki napływ ofiar. Pamiętajmy jednak, że dopiero po decyzji, którą podejmie Senat, cała aparatura zacznie działać. I ta ustawa, którą przed chwilą uchwaliliśmy, stanie się impulsem do działania na rzecz udzielania pomocy naszemu państwu.</u>
          <u xml:id="u-20.37" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskich projektów ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 27, 27A i 80).</u>
          <u xml:id="u-20.38" who="#Marszalek">Obecnie głos zabiorą posłowie przedstawiający projekty w imieniu wnioskodawców.</u>
          <u xml:id="u-20.39" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Bogusz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#PoselJozefBogusz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowelizacja Konstytucji zaproponowana przez posłów z Klubu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ogranicza się do wykreślenia z tekstu Konstytucji dotychczasowego art. 3 i zastąpienia go nową treścią.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#PoselJozefBogusz">Potrzeba zmian dotychczasowego art. 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wynika z faktu, że wyrażone tam zasady przewodniej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i trwałej koalicji trzech partii: Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego przestały być aktualne na skutek głębokich przemian społecznych i politycznych, które dokonały się w następstwie wyborów do Sejmu i Senatu w czerwcu 1989 r. Zasady te nie powinny być dłużej podnoszone do rangi zasad konstytucyjnych. Pozycja określonej partii politycznej w systemie politycznym i jej sojusze koalicyjne powinny zależeć przede wszystkim od woli narodu wyrażonej w demokratycznych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#PoselJozefBogusz">Równocześnie klub stoi na stanowisku, że zachodzi potrzeba określenia ogólnych zasad konstytucyjnych rejestracji, określania warunków działania i finansowania oraz możliwości orzeczenia zakazu działania, to jest delegalizacji partii politycznej, której cele i działalność jej członków godzą w podstawy demokratyczne ustroju państwa ustanowionego w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#PoselJozefBogusz">W znacznej i liczącej się grupie państw demokratycznych prawna instytucjonalizacja, a nawet konstytucjonalizacja partii politycznych, jest akceptowana jako gwarancja egzystencji i funkcjonowania demokracji pluralistycznej, zabezpieczająca przed wynaturzeniami i wykorzystywaniem przez siły antydemokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#PoselJozefBogusz">Można tu wskazać na obowiązujące konstytucje Włoch, Francji, Hiszpanii, Republiki Federalnej Niemiec, Portugalii, Grecji czy Szwecji. W innych krajach, jak na przykład w Finlandii, materię tę regulują ustawy zwykłe.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#PoselJozefBogusz">We współczesnej doktrynie prawa konstytucyjnego odrzuca się bowiem z reguły anachroniczną koncepcję, że istnienie i działalność partii politycznych są zjawiskiem pozaprawnym.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#PoselJozefBogusz">W proponowanym brzmieniu art. 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sformułowane zostały następujące zasady:</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#PoselJozefBogusz">Po pierwsze — swoboda tworzenia partii politycznych, pod warunkiem określenia celów i form ich działalności, w zgodzie z demokratycznymi podstawami ustroju określonymi w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#PoselJozefBogusz">Po drugie — dobrowolność zrzeszania się obywateli w partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#PoselJozefBogusz">Po trzecie — pluralizm polityczny, czyli wyrażanie zróżnicowanych interesów i idei społecznych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#PoselJozefBogusz">Po czwarte — orzekanie o rejestracji i ewentualnej delegalizacji partii politycznej przez Trybunał Konstytucyjny.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#PoselJozefBogusz">W proponowanym art. 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określa się rolę partii politycznych jako ogniwa pośredniego w artykulacji woli narodu poprzez wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie i realizację polityki państwa w celu zapewnienia harmonijnego rozwoju państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#PoselJozefBogusz">Wynika zatem z tego pośrednia zasada współdziałania partii politycznych dla osiągania podstawowych celów państwa i społeczeństwa określonych w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#PoselJozefBogusz">W proponowanym nowym brzmieniu art. 3 przewiduje się uchwalenie ustawy regulującej tryb tworzenia i rejestracji oraz ewentualnej delegalizacji partii politycznych, jak i określenia źródeł i sposobów finansowania partii.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#PoselJozefBogusz">Przyjęcie art. 3 Konstytucji w proponowanym brzmieniu oznaczałoby, że byt konstytucyjny frontu narodowego, czyli PRON-u, w nowych warunkach stał się nieuzasadniony i zbędny.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#PoselJozefBogusz">Przedstawiamy niniejszy projekt z przekonaniem, iż znajdzie on poparcie Wysokiej Izby. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#Marszalek">Obecnie glos zabierze poseł Hanna Suchocka. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#PoselHannaSuchocka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabieram głos w imieniu OKP, Klubu Poselskiego SD i Klubu Poselskiego — ongiś ZSL — obecnie PSL „Odrodzenie”. Sejm — jak zaznaczył poseł występujący przede mną — stoi dzisiaj przed zadaniem dokonania nowelizacji Konstytucji. Po raz pierwszy w obecnej kadencji. Towarzyszy temu pełna emocji dyskusja na temat zasięgu proponowanych zmian. I trudno się dziwić. Jej perspektywę wyznacza powszechnie podzielany pogląd o konieczności przygotowania i przyjęcia nowej Konstytucji wobec — „zużycia” dotychczasowej. Nie jest przy tym najważniejsze, kto w tym sporze ma rację; czy chodzi o to, że Konstytucja obecna nigdy nie była dobra, czy że utraciła swe walory przez nadmierne zestarzenie się. Rozstrzygające jest to, że odstaje ona zasadniczo w swych podstawowych założeniach od obecnego i pożądanego kształtu życia publicznego i gospodarczego Polski, a także od wyobrażeń zdecydowanej większości społeczeństwa na temat ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#PoselHannaSuchocka">W wyniku dokonanych ostatnio przemian politycznych potrzeba reformy konstytucyjnej nie znajduje już swojego źródła jedynie w dążeniu do nadania ustawie zasadniczej doskonalszego kształtu dogmatycznego. Konieczna jest Konstytucja nowa, w której można by dać wyraz nowemu porządkowi społecznemu, zarówno w sensie aksjologicznym, jak i strukturalno-organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#PoselHannaSuchocka">Niezależnie jednak od tego ogromnego zadania, jakie przypada naszemu parlamentowi jako konstytuancie ustanawiającej nowy porządek konstytucyjny w 200 lat po uchwaleniu pamiętnej majowej ustawy rządowej, Izba musi dbać o to, aby rozziew między Konstytucją obowiązującą a rzeczywistością konstytucyjną nie stał się zbyt duży. Inaczej bowiem może wpływać dysfunkcjonalnie na życie państwowe.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#PoselHannaSuchocka">Dlatego też, nie czekając na generalną zmianę Konstytucji, niezbędna staje się nowelizacja dotychczasowej. W tym miejscu pojawia się zasadnicze pytanie o pożądany zasięg zmian. Odpowiedź na nie jest zapewne troską wszystkich posłów. Określając zakres dzisiaj proponowanej nowelizacji, wnioskodawcy kierowali się kilkoma przesłankami. Założeniem podstawowym jest wynikająca z poprzednich wywodów konstatacja, że znajdujemy się w okresie przejściowym, w okresie dynamicznym. Ta przejściowość okresu uniemożliwia przedstawienie i uchwalenie już obecnie nowej Konstytucji, dynamika zaś nakazuje dokonanie odpowiednich zmian w istniejącej. Dokonanie tego typu zmian w akcie prawnym zawsze wywołuje wątpliwości, albowiem każdy akt prawny — niezależnie od jego oceny — ma swoją wewnętrzną logikę i systematykę i każda zmiana lub wykreślenie jednego artykułu czy jednego przepisu rodzi pytanie — dlaczego ten, a nie następny, nie kolejny?</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#PoselHannaSuchocka">Te pytania są szczególnie aktualne w odniesieniu do Konstytucji, a zwłaszcza do tej Konstytucji, która — jak wiemy — w treści swej nie jest akceptowana przez większość narodu. I dlatego wnioskodawcy tego projektu kierowali się kilkoma przesłankami.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#PoselHannaSuchocka">Po pierwsze — celem przedstawianej dzisiaj nowelizacji nie jest ulepszanie tej Konstytucji. Po prostu powstaje pytanie, czy można ulepszać coś, czego ulepszać się nie da. Stoimy na stanowisku, że tej Konstytucji ulepszyć się nie da, że nadanie tej Konstytucji idealnego kształtu nie jest w tych warunkach możliwe. Zakładamy zatem, że kształt optymalny nowej ustawy zasadniczej może być nadany jedynie przez uchwalenie nowej ustawy zasadniczej i oparcie jej na podstawach i wartościach aprobowanych przez naród, a nie tylko przez wąską grupę. Że to wymaga odpowiednich przygotowań — nie trzeba dodawać.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#PoselHannaSuchocka">Powstaje zatem problem, że należy zmienić to, co przeszkadza w tej Konstytucji. I to była druga przesłanka, którą kierowali się autorzy tych poprawek. Nieodzowna jest więc nowelizacja tych przepisów, które stają na przeszkodzie przekształcania ustroju państwowego w kierunku zgodnym z wolą narodu lub tworzą rozwiązania instytucjonalne, które należy zmienić lub usunąć, albowiem zdezaktualizowały się w rzeczywistości politycznej, a są jeszcze utrzymywane w rzeczywistości normatywnej.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#PoselHannaSuchocka">Oczywiście może się okazać, że pewne instytucje, które dziś nie spełniają tych warunków, mogą je spełnić za jakiś czas.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#PoselHannaSuchocka">I trzecia przesłanka, którą kierowali się autorzy projektu, było dokonanie tego typu zmian w sferze struktury organizacyjnej państwa, które stanowią logiczną kontynuację zmian zapoczątkowanych w kwietniu w sferze przekształceń aparatu państwowego, a zmierzających w kierunku stworzenia w pełni warunków dla zasady trójpodziału władzy.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#PoselHannaSuchocka">Wychodząc z tych przesłanek, przedłożyliśmy Wysokiej Izbie propozycje poprawek. Może w skrócie scharakteryzuję te poprawki.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#PoselHannaSuchocka">Proponujemy skreślenie art. 3 i w kontekście ze skreśleniem art. 3 trzeba rozpatrywać poprawki zaproponowane przez nas w art. 84. Wychodzimy tu z założenia — oczywiście zgadzając się w pełni z wywodami mojego przedmówcy — że art. 3 zdezaktualizował się w rzeczywistości politycznej i dlatego powinien ulec skreśleniu. Domagają się tego zresztą wszystkie siły reprezentowane w parlamencie.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#PoselHannaSuchocka">Wszelako nie wydaje się celowe, aby już dzisiaj ustanawiać konstytucyjne ramy systemu partyjnego. System ten bowiem, podobnie jak cały ustrój państwa, znajduje się we wczesnym stadium powstawania. Za wcześnie jest zatem przesądzać obecnie o zasadach tego systemu. To, co dzisiaj najważniejsze, to zagwarantowanie swobody powstawania partii politycznych. Stąd też propozycje naszych zmian w art. 84, a mianowicie dodanie na początku tego artykułu słów: — „partie polityczne”. W ten sposób rozwiane zostaną wątpliwości, czy proklamowana w tym artykule wolność odnosi się także do partii politycznych. Równocześnie proponujemy skreślenie ust. 3 tego artykułu. który w obecnej sytuacji mógłby stanowić poważny hamulec w swobodnym tworzeniu pluralistycznego systemu partyjnego. W przyszłości natomiast może nastąpić uregulowanie niektórych kwestii działania partii politycznych; w żadnym razie jednak nie powinno ono przewidywać jakiejkolwiek formy koncesjonowania tych organizacji.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#PoselHannaSuchocka">Kolejna zmiana dotyczy art. 11 ust. 4; skreślenie tego przepisu będzie w poważnym stopniu jedynie usankcjonowaniem praktyki, polegającej na odejściu od monopolu państwa w handlu zagranicznym. Ze względu jednak na potrzebę jednoznacznych rozwiązań gwarantujących wolną przedsiębiorczość w tej dziedzinie w odniesieniu zarówno do stosunków wewnętrznych, jak i zagranicznych partnerów gospodarczych proponowana poprawka wydaje się niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#PoselHannaSuchocka">Z tą propozycją wiąże się kolejna poprawka — przeredagowanie artykułu 17. Jest to niewątpliwie rozwiązanie przejściowe, albowiem nowa Konstytucja wymaga nowych ujęć problemów własnościowych, zwłaszcza odstąpienia od nieadekwatnych już określeń — „własność indywidualna” i „własność osobista” oraz likwidacji tych przedziałów własnościowych. W przedłożonej obecnie propozycji idzie jedynie o stworzenie gwarancji konstytucyjnej dla własności indywidualnej, niezależnie od tego, do jakiej grupy zawodowej ta własność czy prawo dziedziczenia należą. Jest to również niezbędne wobec zamierzeń rozwoju prywatnej własności krajowej, zagranicznej i mieszanej.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#PoselHannaSuchocka">W tym momencie przechodzę do problemu niezwykłej wagi, a mianowicie do poprawki zaproponowanej przez nas w pkt. 7. Chodzi o zmianę art. 64. Proponujemy nowe brzmienie art. 64, z równoczesnym skreśleniem art. 65 i 66. Ta propozycja stanowi niezbędne uzupełnienie zasadniczych przekształceń w systemie naczelnych organów państwowych. Warunkuje ona zarazem i jest równocześnie koncepcją przechodzenia do koncepcji trójpodziału władzy.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#PoselHannaSuchocka">Po dokonaniu przekształceń w systemie, w strukturze władzy ustawodawczej, powstaniu dwuizbowości, i władzy wykonawczej, powołaniu instytucji prezydenta, a także wobec dokonywanych obecnie zmian w systemie sądownictwa, jedynie prokuratura pozostała poza zakresem przeprowadzanych zmian strukturalnych. Zatem jej usytuowanie nie odpowiada obecnie dokonywanym przekształceniom. Obecna pozycja ustrojowa prokuratury jest konsekwencją zmian dokonanych w 1950 roku w sferze szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości. Konsekwencją określonych koncepcji politycznych, argumentujących za takim właśnie usytuowaniem prokuratury, za wyodrębnieniem jej z Ministerstwa Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#PoselHannaSuchocka">Były poglądy twierdzące, że prokuratura w naszym systemie przejęła w pewnym sensie funkcje sądownictwa administracyjnego, którego u nas nie było. Od roku 1980 ta sytuacja uległa zmianie. Ponadto powołaliśmy szereg nowych organów powiązanych z Sejmem, które spełniają funkcje kontrolne i w tym zakresie nie widzimy celowości dalszego utrzymywania prokuratury jako odrębnego pionu państwowego, nie jako instytucji w ogóle, lecz jako odrębnego pionu.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#PoselHannaSuchocka">Proponujemy zatem podporządkowanie prokuratury rządowi. Wychodzimy z założenia, że skoro rząd ma realizować władzę wykonawczą, a w jej ramach ma zapewnić wykonywanie ustaw oraz ochronę porządku publicznego, interesów państwa i praw obywateli, to do rządu powinno należeć bezpośrednie kierowanie prokuraturą jako wyspecjalizowanym organem państwowym, powołanym do ścigania naruszeń prawa. Że ta koncepcja jest słuszna, świadczyć może fakt, iż już w toku ubiegłych kadencji rządu powoływano określone komitety ds. kontroli przestrzegania prawa i praworządności, które właśnie miały służyć rządowi do realizowania tej polityki. Można więc powiedzieć, że prokuratura jako ten instrument nie była w tym zakresie do końca wykorzystywana.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#PoselHannaSuchocka">Na zakończenie jedna uwaga: przedłożyliśmy dzisiaj Wysokiej Izbie propozycje autopoprawek. Autopoprawka przedłożona dzisiaj dotyczy problemów — nazwijmy to ogólnie — związanych z nadzorem nad radami narodowymi. Proponujemy skreślenie przedłożonych w pierwszej naszej wersji punktów: czwartego, piątego i szóstego, logicznie wiążących się ze sobą. Wniesiona przez nas autopoprawka świadczy niezbicie o dynamice i szybkości dokonujących się procesów. W momencie przygotowywania projektu, który wymagał uzgodnień i konsultacji międzyklubowych, ta propozycja była uzasadniona. Natomiast obecnie wiemy, że jest przygotowywany cały pakiet ustaw dotyczących reformy samorządu terytorialnego. Te ustawy prawdopodobnie w stosunkowo krótkim czasie wpłyną do Sejmu i staną się przedmiotem kompleksowej debaty nad całym samorządem, w tym również nad koncepcją nadzoru. A zatem wydawało się nam, że w tych warunkach nie jest celowe dokonywanie spektakularnej tylko zmiany Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#PoselHannaSuchocka">Podkreślam, przedłożony przez nas projekt zmian Konstytucji jest programem minimum. Są to zmiany, które uważamy w obecnej sytuacji za niezbędne, a zarazem są to zmiany takie, które nie będą stwarzać wrażenia, że sztucznie ulepszamy tę Konstytucję, czyli że chcemy poprawić twór, który uchwalony w 1952 r. nosi na sobie piętno najlepszego okresu stalinowskiego. Mam nadzieję, że Wysoka Izba przyjmie te poprawki i skieruje do dalszych prac sejmowych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Chciałem zwrócić uwagę, że poprzednie kłopoty z mechanizmem do obliczania głosów brały się z tego, że państwo za szybko naciskaliście przyciski. Wobec tego prośba: przy następnych głosowaniach proszę nabrać powietrza i po sekundzie dopiero nacisnąć.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję nad wnioskami dotyczącymi zmian w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#Marszalek">Jako pierwszy głos zabierze poseł Bronisław Geremek. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PoselBronislawGeremek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Konwent Seniorów doradził, ażeby w pierwszym czytaniu zgłoszonych poprawek dyskusję sprowadzić do oświadczeń klubów. Pragnę zatem powiedzieć, że Obywatelski Klub Parlamentarny udziela poparcia wnioskowi przedstawionemu przez panią posłankę Suchocką. Udzieli poparcia propozycji powołania Komisji Konstytucyjnej i nie widzi przeszkód w przesłaniu obu projektów poselskich do dalszych prac legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PoselBronislawGeremek">Trudno jednak nie powstrzymać się przed pewnym zdaniem, skoro posłowie z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zgłaszają projekt oddzielny, który jest projektem przeciwstawnym wobec projektu zgłoszonego przez koalicję Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Odrodzenie”, Stronnictwa Demokratycznego i Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, że jest zatem w tym zamiar i myśl. Ta mianowicie, która sprowadza się do wprowadzenia pewnego ograniczenia dla tworzenia partii politycznych, tak ażeby one demokracji nie szkodziły. Ja rozumiem, że pewien typ doświadczeń każę iść w tym właśnie kierunku. Ale czy naprawdę każdą partię polityczną należy traktować jako dzikie zwierzę, które chce zniszczyć demokrację? Może nie. Może więc nie nakładać jej na samym początku kagańca, tylko zobaczyć, może się okaże, że z natury rzeczy partia polityczna służy demokracji. I nie trzeba już teraz, na początku, myśleć przede wszystkim o kagańcach.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#PoselBronislawGeremek">Chciałbym jednak mówić o propozycji zgłoszonej przez koalicję parlamentarną. Mówię w imieniu klubu, który miałby wiele innych uwag wykraczających w tej materii poza zgłoszone poprawki. W tej sali w ciągu kilku miesięcy istnienia odradzającej się instytucji parlamentarnej przeżywaliśmy chwile, których wymiar historyczny był oczywisty. Nieraz też z poczuciem satysfakcji i sukcesu łączyła się gorycz. W chwili, gdy wnosimy poprawkę do Konstytucji PRL, zdajemy sobie w pełni sprawę. że jest ona skromna i że nie spełnia narodowych aspiracji i pragnień. Rozpoczyna jednak pewien proces. Nie próbujemy naprawiać tego, czego naprawić się nie da. Uważamy, że to, czego naprawić się nie da, trzeba zmienić. Dotyczy to rzeczywistości w jej wymiarze politycznym, gospodarczym, społecznym. Dotyczy także tekstu, który był zwierciadłem i matrycą tej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#PoselBronislawGeremek">Polska potrzebuje zmian szybkich i głębokich, które przywracają państwo narodowi, odbudowują byt niepodległy, wydobywają z ruiny gospodarkę, nadając jej formy zdrowe i normalne. Polska potrzebuje nowej Konstytucji na miarę tych historycznych zmian. W chwili obecnej przedkładamy parlamentowi propozycje takich zmian, które usuną z ustawy zasadniczej to, co w sposób najdotkliwszy stanowi przeszkodę w zmienianiu państwa i gospodarki. Domagamy się zwłaszcza:</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#PoselBronislawGeremek">Po pierwsze — usunięcia zapisu sankcjonującego monopol jednej partii w życiu publicznym i wprowadzenia pełnej wolności tworzenia i funkcjonowania partii politycznych.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#PoselBronislawGeremek">Po drugie — usunięcia zasady państwowego monopolu w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#PoselBronislawGeremek">Po trzecie — właściwego usytuowania prokuratury w praworządnym systemie sprawiedliwości w ramach budowania państwa prawa.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#PoselBronislawGeremek">Po czwarte — jednoznacznego uznania prawa własności, stanowiącego niezbędną i nienaruszalną podstawę wolności politycznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#PoselBronislawGeremek">Minimalizm tych zmian nie powinien budzić żadnych złudzeń. Przemiany ostatnich miesięcy uczyniły już Polskę krajem innym niż dotąd. Nawiązaliśmy na powrót kontynuację bytu narodowego i państwowego, którą w 1945 r. i przez następne 45 lat usiłowano przerwać. I ten proces jest nieodwracalny. To właśnie pozwala nam w sposób pewny, bezpieczny postępować drogą zmian rzeczywistych, nie sięgając do efektownych, ale tylko dekoracyjnych lub symbolicznych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#PoselBronislawGeremek">Z poczuciem satysfakcji i najwyższego zadowolenia obserwujemy zmiany zachodzące teraz u wszystkich naszych sąsiadów. Na wszystkich polskich rubieżach państwowych widzimy przecież ten sam wyzwoleńczy proces, który pozwala mówić jesienią 1989 r. o — „wiośnie ludów” Europy Środkowej. Umacnia to nasze poczucie bezpieczeństwa, umacnia rację stanu reformującej się Polski. Ale mamy też prawo do poczucia dumy, że to gdański sierpień torował tę drogę. I że właśnie Polska jest najbardziej zaawansowanym na tej drodze krajem w tej części Europy.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#PoselBronislawGeremek">Przed kilku dniami miałem możność uczestniczyć w hołdzie, jaki Kongres Stanów Zjednoczonych złożył Lechowi Wałęsie, — „Solidarności” i Polsce jako tym, którzy tę właśnie drogę wytyczyli. Nikt z Polaków obecnych na waszyngtońskim Kapitolu, a myślę, że też nikt z Polaków oglądających tę scenę na ekranach telewizorów, nie mógł się oprzeć wzruszeniu wobec tego symbolicznego zamknięcia dziedzictwa pojałtańskiego. Z poczucia tej siły wyrasta nadzieja, że idziemy w sposób pewny i niewzruszony ku Rzeczypospolitej Polskiej, której godłem narodowym jest biały orzeł ze znakiem suwerenności — koroną.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#PoselBronislawGeremek">Nowa Konstytucja, którą dadzą krajowi w zgodnym wysiłku obie izby polskiego parlamentu — Sejm i Senat — będzie ustawą zasadniczą Polski niepodległej, suwerennej, gospodarnej i sprawiedliwej.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#PoselBronislawGeremek">Uznaliśmy, że niepodobna historycznej nazwy Rzeczypospolitej Polskiej i historycznego godła narodowego dopisywać do rozsypującej się rzeczywistości politycznej i do anachronicznego aktu prawnego, które przynależą do tego porządku i do tego świata wartości, które w sposób jednoznaczny odrzucamy.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#PoselBronislawGeremek">Zmieniamy kraj, przywracamy sens pracy i gospodarki, tworzymy pole dla inicjatyw wszystkich Polaków, którzy znowu mogą się poczuć gospodarzami we własnym kraju. Tworzymy nowe prawa i usuwamy złe prawa. Będzie to wymagało intensywnych prac legislacyjnych, które nie ominą także ustawy zasadniczej, dopóki nie powstanie nowa Konstytucja.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#PoselBronislawGeremek">Obywatelski Klub Parlamentarny zapowiada zgłoszenie w najbliższych dniach inicjatywy usunięcia z obecnej ordynacji wyborczej kontraktu politycznego, który ograniczał demokratyczny proces wyborczy. Powinniśmy usunąć ten zapis po to, aby nikogo nie kusił. Zapowiadamy też stworzenie w najbliższych miesiącach podstaw prawnych nowego modelu samorządu terytorialnego, aby jak najszybciej mogły się odbyć demokratyczne wybory do organów władzy lokalnej. Ale przede wszystkim Obywatelski Klub Parlamentarny zapowiada, że w 200-lecie majowej konstytucji Polska wejdzie z nową ustawą zasadniczą. Uczynimy wszystko, aby stało się to tak szybko, jak tylko będzie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#PoselBronislawGeremek">Wyrażamy też przekonanie, że żadne siły polityczne i żadne egoizmy grupowe nie stworzą przeszkód na tej drodze. Wiemy, że w tym dziele będziemy szli razem z naszą koalicją, z naszym rządem, że możemy liczyć na wszystkich w parlamencie i poza parlamentem, dla których ojczyzna jest dobrem nadrzędnym.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#Marszalek">Jako ostatni przed przerwą głos ma poseł Janusz Trzciński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PoselJanuszTrzcinski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sejm X kadencji uchwalił już wiele ustaw. Po raz pierwszy jednak będzie nowelizował Konstytucję. Fakt ten stawia przed nami szczególne zobowiązania, także i z tego względu, iż rozpoczynamy w ten sposób proces, który ma doprowadzić do uchwalenia nowej Konstytucji. Nowelizacja ta będzie więc i z tego punktu widzenia oceniana przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PoselJanuszTrzcinski">Obowiązująca Konstytucja naszego państwa w swojej 37-letniej historii była już wielokrotnie nowelizowana, ale tylko część z tych zmian odpowiadała postulatowi, który głosi, że nowelizacja Konstytucji dokonuje się na skutek zachodzących w państwie istotnych przemian politycznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PoselJanuszTrzcinski">Najpełniej postulat ten spełniła nowelizacja z 8 kwietnia tego roku, nowelizacja, która dała podstawy do zachodzących dziś przemian ustrojowych w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PoselJanuszTrzcinski">Zgłoszone dzisiaj przez kluby projekty nowelizacji obowiązującej Konstytucji w swoim zasadniczym tonie są w istocie dopełnieniem nowelizacji kwietniowej i mieszczą się w zarysowanej tam koncepcji systemu rządów parlamentarnych. Są jednocześnie odzwierciedleniem realiów społecznych, które się w naszym państwie i społeczeństwie dzieją.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PoselJanuszTrzcinski">Nowelizacja ta, jeśli dojdzie do skutku, da dobre podstawy do ostatecznego ukształtowania w przyszłej Konstytucji ustroju politycznego naszego państwa jako demokracji parlamentarnej z systemem wielopartyjnym.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PoselJanuszTrzcinski">Jest rzeczą zrozumiałą, że niektóre zgłoszone propozycje mogłyby wywoływać dyskusję czy nawet wątpliwości. Takie, na przykład, zgłaszane były w naszym klubie przez niektórych posłów, a dotyczyły nowego usytuowania prokuratury w systemie organów państwa. Zastanawiano się, czy nie można by tej kwestii ostatecznie i po myśli wnioskodawców uregulować w nowej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#PoselJanuszTrzcinski">Mamy oczywiście świadomość, że kształt naszej propozycji nowelizacji Konstytucji może podlegać dyskusji. Nie oceniałbym jednakże tej propozycji tak drastycznie. Jesteśmy przygotowani do dyskusji i damy temu wyraz w pracach komisji, które następnie przedstawi Sejmowi ostateczną redakcję zaproponowanych dzisiaj poprawek. A więc prezentujemy otwartość.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#PoselJanuszTrzcinski">Zaproponowane poprawki do Konstytucji charakteryzują się dwoma cechami:</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#PoselJanuszTrzcinski">Po pierwsze — odnoszą się w zasadzie (nie licząc propozycji nowelizacji art. 17 Konstytucji, potwierdzającego prawo własności) do zagadnień ustroju politycznego państwa. Brak propozycji co do przemodelowania ustroju społeczno-gospodarczego państwa jest wynikiem uznania — tak sądzę — że regulacja tych kwestii ostatecznie nie jest jeszcze dojrzała ani przesądzona.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#PoselJanuszTrzcinski">Druga cecha tej nowelizacji to ograniczoność propozycji zmian materii konstytucyjnej, będąca — jak sądzę — wynikiem słusznego przekonania, że wobec zamiaru wszczęcia prac nad nową Konstytucją nie ma potrzeby w tej chwili dokonywania daleko idących poprawek, które mogłyby tylko oddalić chwilę uchwalenia nowej Konstytucji i jednocześnie zdestabilizować i tak już wątłą jej wewnętrzną spójność.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#PoselJanuszTrzcinski">Takie niebezpieczeństwo istnieje, gdy na Konstytucję skonstruowaną według koncepcji dokumentu politycznego nakłada się nowelizacja będąca wyrazem koncepcji Konstytucji jako aktu normatywnego.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#PoselJanuszTrzcinski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rekomendując przekazanie tych propozycji nowelizacji Konstytucji Komisji Ustawodawczej, pozwolę sobie wyrazić przekonanie mojego klubu o konieczności natychmiastowego podjęcia przez Nadzwyczajną Komisję Konstytucyjną — której powołanie wnioskowaliśmy swego czasu w tej Izbie — prac nad nową Konstytucją naszego państwa, która już dzisiaj rysuje się nam jako ustawa zasadnicza państwa demokracji parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#PoselJanuszTrzcinski">Obecna Konstytucja w coraz mniejszym stopniu spełnia rolę regulatora życia politycznego i społecznego naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#PoselJanuszTrzcinski">Głosując za przyjęciem dzisiaj zgłoszonych nowelizacji Konstytucji, miejmy świadomość, że w ten sposób zrobiliśmy kolejny krok na drodze do przygotowania na 200 rocznicę Konstytucji 3 Maja nowej Konstytucji, która powinna być odzwierciedleniem naszych tradycji konstytucyjnych i aspiracji społeczeństwa XXI wieku. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">Proszę bardzo sekretarza Sejmu o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej — w sali nr 217.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">Również bezpośrednio po zarządzeniu przerwy, około godziny 12, odbędzie się spotkanie organizacyjne Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu przed posiedzeniem wyjazdowym komisji w Katowicach — w sali nr 212.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#Marszalek">Ogłaszam przerwę do godziny 12.30.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 35)</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#Marszalek">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jeszcze raz proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję nad projektami ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Zycha z PSL — „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jako kolejny będzie pan poseł Andrzej Bondarewski ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PoselJozefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zakończony Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Odrodzenie” przesyła Sejmowi wyrazy najgłębszego szacunku i poparcia. Poparcia w dziele tworzenia trwałej, demokratycznej i sprawiedliwej Polski.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PoselJozefZych">Polskie Stronnictwo Ludowe — „Odrodzenie” wyraża przekonanie, że Sejm jako najwyższe przedstawicielstwo narodu tworzyć będzie prawo, które zabezpieczy sprawiedliwość dla wszystkich grup społecznych, w tym dla chłopów.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PoselJozefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę o przyjęcie do wiadomości, że dotychczasowy Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przyjął nazwę Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Odrodzenie”. Zmiana nazwy klubu wynika z powołania nowej partii ruchu ludowego o nazwie Polskie Stronnictwo Ludowe — „Odrodzenie” oraz z suwerennej decyzji klubu o pozostaniu w strukturach Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PoselJozefZych">Wysoki Sejmie! Dzieje naszego narodu dowodzą, że na przestrzeni ostatniego tysiąclecia grupą społeczną, która najczęściej doznawała krzywd, byli polscy chłopi. Tak było w okresie feudalizmu, rozbiorów, w okresie międzywojennym, a także w okresie Polski socjalistycznej. Wyrządzane krzywdy dotyczyły nie tylko gwałtu na indywidualnej własności chłopskiej, ale także na łamaniu ich wolności osobistej. Jedni przywiązywali chłopa do ziemi, nie jego ziemi, inni brutalnie pozbawiali go kawałka ziemi. Chłop polski mimo tych wielowiekowych krzywd zawsze był wierny swojej ojczyźnie, nawet wówczas, gdy musiał emigrować za chlebem. Zawsze jednak bronił i żywił.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PoselJozefZych">Wysoki Sejmie! Chcemy wierzyć, że projekt zmiany Konstytucji, który wnosimy w ramach koalicji parlamentarnej, otworzy nowy etap, stworzy nowe warunki godnego i sprawiedliwego życia rodzin chłopskich, obudzi od nowa ich nadzieje na pełną sprawiedliwość.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PoselJozefZych">Mam tu na myśli projektowany zapis art. 17 projektu Konstytucji o treści:</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PoselJozefZych">„Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania na podstawie obowiązujących ustaw własność indywidualną. Wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie za odszkodowaniem, w wysokości wynikającej z przepisów ogólnie obowiązujących.” Wysoki Sejmie! Samo uznanie własności indywidualnej nie wystarcza, trzeba — zgodnie z dalszą dyspozycją projektowanego przepisu — stworzyć realne warunki do ochrony własności, a w odniesieniu do rolników — także własności chłopskiej. Proponowany zapis konstytucyjny Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” popiera. Równocześnie wyrażamy przekonanie, że w ślad za tym przepisem nastąpi szybka zmiana przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych, w części dotyczącej gospodarstw rolnych, w tym także dziedziczenia i swobodnego dysponowania gospodarstwem.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PoselJozefZych">W chwili uchwalenia zmian w Konstytucji, a w szczególności art. 17, powstanie nie tylko paradoks, ale nawet sprzeczność prawna, gdyż z jednej strony Konstytucja gwarantować będzie indywidualną własność gospodarstwa rolnego i jego ochronę, z drugiej zaś — ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników nadal utrzymuje obowiązek przekazania gospodarstwa rolnego, jako jednego z warunków otrzymania renty lub emerytury.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PoselJozefZych">Zachodzi zatem pilna potrzeba doprowadzenia do zgodności tego przyszłego zapisu Konstytucji z ustawą o ubezpieczeniu indywidualnym rolników. Dostrzegając ten problem, Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Odrodzenie” przygotował projekt ustawy o społecznym ubezpieczeniu rolników indywidualnych. Dążymy w nim nie tylko do zabezpieczenia realizacji norm konstytucyjnych o ochronie własności indywidualnej, ale także do zakończenia raz na zawsze współczesnych rugów chłopskich z ich ziemi.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#PoselJozefZych">Wysoki Sejmie! W projektowanym art. 64 stanowi się, że prokuratura strzeże praworządności (przepraszam — siódmym), zabezpiecza poszanowanie praw i wolności obywateli oraz czuwa nad ściganiem przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#PoselJozefZych">Z dotychczasowych obowiązków prokuratury odpadnie zatem obowiązek czuwania nad ochroną tzw. mienia społecznego, czyli, praktycznie rzecz biorąc, także mienia przedsiębiorstw, spółdzielni i innych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#PoselJozefZych">Ta nowa sytuacja przesuwa ciężar odpowiedzialności za to mienie na kierowników podmiotów gospodarczych oraz radców prawnych. Zachodzi zatem pilna potrzeba dostosowania modelu obsługi prawnej do aktualnych potrzeb gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#PoselJozefZych">Zwracam się w tym miejscu do samorządu radców prawnych oraz ministra sprawiedliwości o przygotowanie w trybie pilnym nowelizacji ustawy o radcach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#PoselJozefZych">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego — „Odrodzenie” popiera projekt nowelizacji Konstytucji wniesionej 2 inicjatywy trzech klubów.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#PoselJozefZych">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bondarewskiego.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Kazimierz Jaworski. — „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PoselAndrzejBondarewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego z dużym zadowoleniem wita pojawienie się projektu zmian Konstytucji, proponowanych przez koalicję parlamentarną — OKP, PSL „Odrodzenie” i SD. Słowo — „zadowolenie” nie jest tylko zwrotem retorycznym, lecz wyrazem przekonania, że rozpoczynamy autentyczny proces przebudowy systemu rządzenia w naszym kraju i zbliżania się do celu, jakim jest nowy ustrój pełnej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PoselAndrzejBondarewski">Skreślenie art. 3 Konstytucji to nie jest formalność wynikająca z realnej sytuacji, ale milowy krok umożliwiający udział całego społeczeństwa w dziele tworzenia kształtu swego państwa, umożliwiający likwidację monopolu władzy jednej grupy politycznej, likwidację monopolu na wiedzę i przywracający całemu społeczeństwu wewnętrzną suwerenność.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PoselAndrzejBondarewski">Stronnictwo Demokratyczne od wielu lat było twórcą inicjatyw demokratyzujących system rządzenia w Polsce. Dziesiątki dokumentów i uchwał naszych członków jak krople wody rozmywały skałę — powoli i nie zawsze konsekwentnie. Ale mimo przeszkód zdobywały sobie prawo obywatelstwa w naszym prawie. I zaowocowały Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Stanu, Trybunałem Konstytucyjnym, urzędem prezydenta i wieloma innymi zmianami. Jednak dopiero bieżący rok, rok wielkiego przełomu politycznego, w którym wielki ruch — „Solidarności” osiągnął zwycięstwo wyborcze, kiedy społeczeństwo mogło wypowiedzieć się pełnym głosem o swej woli, pozwolił na to, aby i nasz program stał się zbiorową skarbnicą prawie gotowych rozwiązań systemowych przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PoselAndrzejBondarewski">Co prawda z tej skarbnicy czerpali i czerpią nasze projekty także inni, najczęściej jednak zapominając o ich autorach.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PoselAndrzejBondarewski">Proponowana obecnie nowelizacja Konstytucji jest zminimalizowana do absolutnie niezbędnych potrzeb. Nasz projekt pierwszy, jaki został opracowany w Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego, był znacznie szerszy. Gotowy jest też projekt o zmianie nazwy państwa i godła. Uważamy, że należy uregulować w sposób ustawowy sprawy dotyczące partii politycznych. Szanując jednak zdanie naszych partnerów, z zadowoleniem przyjmujemy także fakt powołania w dniu dzisiejszym nadzwyczajnej Komisji Konstytucyjnej w celu przygotowania nowej Konstytucji państwa polskie go oraz gotowi jesteśmy uznać tę rację, że wprowadzenie niektórych instytucji powinno być ukoronowaniem całościowego rozwiązania nowej Konstytucji. Podkreślam — niektórych instytucji przewidzianych w programie XIV Kongresu SD, gdyż inne uważamy za nie cierpiące zwłoki.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PoselAndrzejBondarewski">Autopoprawka do omawianego projektu nowelizacji zwalnia mnie od omawiania spraw związanych z nowym podporządkowaniem rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PoselAndrzejBondarewski">Nowe rozwiązania dotyczące prokuratury uważamy za niezbędne jako kształtujące w sposób prawidłowy zmiany zmierzające do trójpodziału władzy, wzajemnej kontroli i współzależności. Ministerstwo Sprawiedliwości musi mieć instrument wpływu na wymiar sprawiedliwości, gdyż w przeciwnym wypadku nawet nazwa tego ministerstwa nie byłaby adekwatna do jego funkcji.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PoselAndrzejBondarewski">Ochrona własności indywidualnej nie może być pominięta w ustawie zasadniczej, jeśli chcemy budzić inicjatywy gospodarcze i gwarantować ich bezpieczeństwo zarówno dla inwestorów krajowych, jak i zagranicznych. Rozważyć tylko należy w czasie prac komisji sejmowej, czy szczęśliwe jest sformułowanie projektu mówiące, że Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania, na podstawie obowiązujących ustaw, własność indywidualną. Czy nie wystarczą słowa: — „uznaje i ochrania”?</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PoselAndrzejBondarewski">Popieramy także zmianę art. 84 w proponowanej postaci, gdyż uważamy, że jest ona wystarczająca dla otwarcia pluralizmu partyjnego, natomiast zasady funkcjonowania partii, ich osobowość prawna, sposób finansowania należą do materii ustawowej, a nie konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PoselAndrzejBondarewski">Należy też zwrócić uwagę, że pozostałe formy zrzeszania się obywateli, wymienione w tym artykule, mają już swoje ustawy.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PoselAndrzejBondarewski">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie popierał przedłożony projekt nowelizacji Konstytucji i będzie też aktywnie pracował nad nim w komisjach sejmowych. Komisje rozważą, czy projekt ten jest na dziś wystarczający, czy nie należy go poszerzyć, choćby biorąc przykład z Węgier. Jesteśmy gotowi i wyrażamy pragnienie brania udziału w możliwie najszybszych, ale i najrozsądniejszych rozwiązaniach dotyczących naszego bytu państwowego i gospodarczego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#PoselAndrzejBondarewski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Jaworskiego z — „Pax”.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Stanisław Rogowski z Unii Chrześcijańsko-Społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PoselKazimierzJaworski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Dzisiejszą debatę nad zmianami Konstytucji należy uznać za początek dyskusji nad uchwaleniem w przyszłości — oby niezbyt odległej — nowej ustawy zasadniczej. To ogromne zadanie i zbyt duża odpowiedzialność, by kierować się emocjami. Nowa Konstytucja ma służyć przyszłym pokoleniom i organizować ich życie społeczno-gospodarcze i polityczne w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PoselKazimierzJaworski">Czy proponowane w projektach ustaw zmiany są konieczne już dzisiaj? Odpowiedź musi być pozytywna. Poważna różnorodność i fragmentaryczność zmian Konstytucji, zwłaszcza po 1976 r., pogłębia niesynchroniczność obecnego tekstu ustawy zasadniczej. Konstytucja w jej obecnym kształcie jest prawdziwą mozaiką instytucji i urządzeń politycznych, wyrażających niejednokrotnie odległe od siebie tendencje i koncepcje prawno-ustrojowe. Osiągnęliśmy obecnie faktycznie pełny eklektyzm w tym względzie. Od stalinowskiego trzonu z 1952 r., przez obszerną, bo sięgającą prawie 30% tekstu, nowelę konstytucyjną z lutego 1976 r., odzwierciedlającą koncepcję o moralno-politycznej jedności narodu — aż po kilka cząstkowych zmian pochodzących z lat osiemdziesiątych, które — choć bardziej realistyczne — to jednak swoją deklaratywnością przypominają stylistykę zmiany z lat poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PoselKazimierzJaworski">Niespójności obecnie obowiązującej Konstytucji nie tylko powodują, że Konstytucja traci rolę czynnika ukierunkowującego rozwój prawa w duchu niezbędnych reform społecznych, gospodarczych i politycznych, ale że wręcz staje się czynnikiem hamującym dalszy rozwój. Przykładem niech będzie cały drugi rozdział o ustroju społeczno-gospodarczym, który pozostaje daleko w tyle za tym, co już w tej sferze udało się zrobić. Uzasadnia to konieczność przyspieszenia prac nad globalną zmianą Konstytucji, która musi być dokumentem w pełni jurydycznym, czyli spójnym, aby można go było stosować w praktyce jako czytelne kryterium oceny działania organów państwowych w stosunku do innych podmiotów władzy i administracji, jak i względem obywateli.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#PoselKazimierzJaworski">Nowa Konstytucja musi nie tylko istnieć, ale przede wszystkim powinna obowiązywać. Cząstkowa zmiana jest natomiast niezbędna nie tylko do wyeliminowania zbędnych zapisów. Głębszy sens cząstkowej nowelizacji tkwi m.in. w potrzebie eliminacji stanu pewnej fikcyjności naszej Konstytucji, który nie przyczynia się do szanowania ustawy zasadniczej państwa ani przez obywateli, ani przez organy państwa. Przykładem niech będzie przyjęcie przez Sejm ustawy o likwidacji CPR — zresztą słusznie — wbrew jednak i w sprzeczności z art. 41 Konstytucji, który zobowiązuje rząd do sporządzania rocznych planów społeczno-gospodarczych; sprzeczność tę zauważył dopiero Wysoki Senat. Wszystko wskazuje na to, że w obecnej sytuacji z takimi faktami możemy mieć do czynienia częściej. Jest to wymowny przykład, jak dalece Konstytucja odstaje od rzeczywistości społeczno-politycznej. A przecież jej odzwierciedleniem musi być ustawa zasadnicza państwa.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#PoselKazimierzJaworski">Na pytanie, czy uchwalenie nowej Konstytucji powinno być ukoronowaniem reform w państwie, czy też powinno stanowić ich początek, należy odpowiedzieć, że żadna prawidłowość w tym względzie nie istnieje na świecie. Zarówno historia, jak współczesność znają przykłady ustaw zasadniczych, które się sprawdziły, chociaż powstawały nagle, szybko, a ich treść bywała nawet dziełem przypadku. Przykładem — lakoniczna, bo 7-artykułowa Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1787 roku, która przed 200 laty powstała jako dzieło klasycznego kompromisu, w rzeczywistości zaś okazała się — jak mówią Amerykanie— dziełem trwalszym od spiżu, co więcej — w duszy i umyśle przeciętnego Amerykanina jawi się ona niemalże jak Biblia, czy Biblia Narodu, jak chciał tego Tomasz Paine. Są przykłady odwrotne — istnieje mnóstwo konstytucji opracowywanych z mozołem przez wiele lat, z udziałem wybitnych prawników, ekspertów i nie kończących się dyskusji. A w praktyce konstytucje te nie zdawały egzaminu, nie wytrzymywały próby czasu. Z teoretycznego punktu widzenia byłoby, oczywiście, najwspanialej, gdyby konstytucja była zawsze zwieńczeniem reform ustrojowych i politycznych, ale należy zgodzić się z poglądem, że w naszych, polskich, warunkach konsekwencją przyjęcia takiego ustalenia byłoby przesunięcie lub wręcz odłożenie dyskusji konstytucyjnej aż na koniec stulecia.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#PoselKazimierzJaworski">Nowa Konstytucja i tak nie może być tworem doskonałym, będzie — bo w tych warunkach musi być — dziełem kompromisu, ale lepiej, by taki kompromisowy akt, odzwierciedlający choćby w przybliżeniu kondycję narodu polskiego i Polski lat dziewięćdziesiątych zaistniał, niż musielibyśmy męczyć się z obecnie obowiązującą ustawą zasadniczą.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#PoselKazimierzJaworski">Tyle uwag ogólnych, uzasadnionych charakterem dzisiejszej debaty. A teraz kilka uwag co do propozycji zmian cząstkowych zawartych w projektach ustaw przedstawionych Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#PoselKazimierzJaworski">Nie budzi wątpliwości potrzeba skreślenia art. 3 i ust. 4 w art. 11. Są to bowiem propozycje zgodne z kierunkiem reform politycznych i gospodarczych zapoczątkowanych przez Wysoki Sejm. Przy tym nowa propozycja brzmienia art. 3 zasługuje nie tylko na uwagę, ale także na wnikliwe rozważenie. Z tego samego powodu wprowadzenie nowego brzmienia art. 17 należy uznać za uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#PoselKazimierzJaworski">Wysoki Sejmie! Moja druga uwaga miała być związana ze sprawą nowego podporządkowania rad narodowych. W związku z wniesieniem autopoprawki, odstąpię od przedstawienia stanowiska, w tej sprawie, tym bardziej, że zgadzam się z argumentem zawartymi w uzasadnieniu.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#PoselKazimierzJaworski">Wysoki Sejmie! Proponowane zmiany zmierzające do włączenia prokuratury do struktury Ministerstwa Sprawiedliwości należy uznać za interesujące. Niezależnie jednak od przyszłego usytuowania prokuratury w systemie organów państwowych, bardzo istotne jest, jaki będzie zakres jej kompetencji, szczególnie zaś, jakie będą dalsze losy prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa. Chodzi o to, by prokuratura strzegła praworządności i zapewniała poszanowanie praw obywateli. Ważna jest także pozakarna działalność prokuratury, a zwłaszcza kwestia usytuowania możliwości kontrolowania organów administracji państwowej. Gdyby prokuratorska kontrola przestrzegania prawa — jak to wynika z telewizyjnego wystąpienia wiceministra sprawiedliwości prof. Adama Strzembosza w dniu 24 listopada 1989 r. — nie uległa likwidacji po ewentualnym włączeniu prokuratury do struktur Ministerstwa Sprawiedliwości (na wzór unii sądowo-prokuratorskiej), nie widziałbym przeszkód do takiego uregulowania pozycji tej instytucji.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#PoselKazimierzJaworski">Wysoki Sejmie! Klub Poselski — „Pax” weźmie udział w pracach nad projektami zmian w Konstytucji i z zadowoleniem wita zamiar powołania Komisji Konstytucyjnej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#PoselKazimierzJaworski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Rogowskiego.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Stefan Bieliński ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PoselStanislawRogowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie będzie przesadą, jeżeli powiem, iż dzisiejsza debata nad poselskim projektem zmian w Konstytucji stanowi nie pierwszy już w X kadencji Sejmu moment przełomowy i historyczny zarazem. Oto bowiem czyni się pierwszy krok zmierzający bezpośrednio do stworzenia nowych zasad konstytucyjnych naszego państwa. Z tego chociażby powodu należy poprzeć wszelkie propozycje zmian w dotychczas obowiązującej ustawie zasadniczej — akcie wielce niedoskonałym już w momencie powstania, którego liczne nowelizacje nie naprawiły bo i naprawić nie mogły.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#PoselStanislawRogowski">Niedoskonałość ta — że posłużę się eufemizmem — wynikała z charakteru podstawowych założeń teoretyczno-doktrynalnych, na których była oparta, z założeń i zasad narzuconych z zewnątrz, obcych demokratycznej tradycji ustrojowej naszego narodu i załamujących linię ewolucji ustrojowej, właściwej demokracjom europejskim.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PoselStanislawRogowski">W chwili obecnej, gdy polityczne uwarunkowania w Polsce ulegają zmianie, oczywiste jest, że zmienić się musi i ustawa zasadnicza, tym bardziej że w wielu wypadkach ma miejsce wyraźna niezgodność norm konstytucyjnych z rzeczywistością akceptowaną przez znaczną większość społeczeństwa, a także przez władze państwowe. W pewnym sensie władze te — mam tu na myśli rząd premiera Mazowieckiego oparty na nowo utworzonej koalicji — funkcjonują, jeżeli nie w sprzeczności z Konstytucją, to wyraźnie obok pewnych zasad zawartych właśnie w omawianym tu artykule 3, którego treść odzwierciedla zupełnie inną niż dzisiejsza rzeczywistość. Taki stan rzeczy nie może trwać długo. Jest on nieprzydatny głównie ze względu na to, że prawo nie pokrywa się z rzeczywistością. Formalne istnienie przepisów nie akceptowanych i nie wykonywanych jest zawsze społecznie demoralizujące i obniża rangę prawa w społeczeństwie. Rangę u nas, niestety, nie za wysoką, głównie z powodu wieloletniego rozmijania się litery prawa z poczuciem sprawiedliwości w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#PoselStanislawRogowski">Chociaż przy omawianiu innych cząstkowych zmian w istniejących aktach prawnych miałem okazję — nie tylko zresztą ja — wyrażać zastrzeżenia co do takiego sposobu modyfikacji prawa, to jednak wyjątkowość sytuacji skłania mnie do poczynienia wyjątku w tej regule, wyrażającego się w zdecydowanym poparciu zaproponowanych cząstkowych zmian w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#PoselStanislawRogowski">Jak już wspomniałem, art. 3 stał się anachroniczny, chociażby z tego powodu, iż stanowi odbicie sytuacji już nie istniejącej. Dobrze byłoby na przyszłość, aby ocena tego artykułu stała się przestrogą dla wszystkich, którzy chcieliby zadekretować i ująć w wąskie ramy prawne całość życia politycznego, z wolnością zrzeszania się i tworzenia partii w szczególności. Nie można bowiem konstytucyjnie stanowić — bez poważnego naruszenia zasad demokracji — prawa jednej grupy ludzi do dominacji nad inną grupą społeczeństwa, nad jego większością. Żadne wymyślne nazwy czy instytucje nie ukryją istoty takiego rozwiązania. Nie można też konstytucyjnie stanowić, raz na zawsze, sojuszy i koalicji. Wszelkie takie próby muszą działać hamująco na rozwój sytuacji politycznej w państwie, usiłując ją wtłoczyć w nakreślone doktryną ramy. Życie zresztą dowodzi, że taki zabieg jest nieskuteczny i krótkotrwały, ale jego konsekwencje przynoszą fatalne skutki, stwarzając fikcyjną rzeczywistość i dzieląc ludzi wedle przynależności do danej partii, organizacji czy koalicji.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#PoselStanislawRogowski">Popierając propozycję skreślenia art. 3, oczywiście popieramy także propozycję modyfikacji art. 86. Chciałbym jednak zgłosić pewne zastrzeżenie związane ze skreśleniem ust. 3 w całości, tym bardziej że nie przewiduje się jednoczesnego uzupełnienia Konstytucji o nowy art. 3. Usuwając te kwestie, które dotyczą występowania przeciwko ustrojowi lub też — jak to Konstytucja określa — godzenia w ustrój społeczny, należałoby chyba pozostawić przepis, mówiący o zakazie istnienia organizacji, które wykraczają poza porządek prawny państwa lub też naruszają ten porządek. Chciałbym dodać, że identyczną propozycję zawiera wniesiony przez nas projekt zmiany Konstytucji związany z projektem ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#PoselStanislawRogowski">Przeciwstawiając się monopolizmowi w dziedzinie politycznej, należy również zrezygnować z monopolizmu w gospodarce. Wiążąca się z tym propozycja skreślenia ust. 4 w art. 11 zasługuje, oczywiście, na pełne poparcie, tym bardziej że nie da się on pogodzić z przyjętymi powszechnie na świecie zasadami handlu zagranicznego. W gruncie rzeczy, monopolizm ten przestał już właściwie istnieć i pozostawienie tego ustępu utrzymywałoby przy życiu jeszcze jedną fikcję.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#PoselStanislawRogowski">Pozytywnie należy się również odnieść do propozycji zmian w brzmieniu art. 64 oraz skreśleniu art, 65 i 66. Włączenie prokuratury w strukturę resortu sprawiedliwości poważnie zwiększy realny wpływ ministra tego resortu na całokształt działań związanych z ochroną porządku prawnego w państwie. Stworzy to generalnie lepsze perspektywy do koordynacji działań prowadzonych w interesie państwa i w interesie społecznym.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#PoselStanislawRogowski">Rodzi się jednak pewna wątpliwość, którą rozwiązać będzie musiała przyszłość i praktyka. Czy wynikające ze struktury rządu podporządkowanie ministra sprawiedliwości, a więc i prokuratora generalnego, Radzie Ministrów i jej decyzjom nie osłabi w pewnych przypadkach możliwości kontrolnych prokuratury. Czy nie należałoby więc zastanowić się — oczywiście przy okazji prac nad nową ustawą o prokuraturze — nad wprowadzeniem pewnych mechanizmów przeciwdziałających takim możliwościom. Wątpliwości te nie wpływają jednak w decydujący sposób na poparcie tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#PoselStanislawRogowski">Zdecydowanie poprzeć też należy propozycję zmian brzmienia art. 17. Bez zmiany zasad ustroju gospodarczego iluzoryczne będą wszelkie projekty naprawy gospodarki. Kwestie własności są tu podstawowe. Zmiana brzmienia art. 17 jest pierwszym ważnym krokiem na tej drodze. Oby kolejne nastąpiły jak najszybciej. Precyzyjne unormowanie własności indywidualnej i jej ochrony jest rzeczą ważną. Ale może ważniejszą dla bytu gospodarczego państwa jest modyfikacja stanu prawnego tzw. własności społecznej we wszystkich jej odmianach. Brak jasnych uregulowań prawnych rodzi szereg poważnych kontrowersji i trudności. Utrudnia np. prawidłowe i bezstronne oszacowanie majątku narodowego. Jest to szczególnie niebezpieczne w sytuacji istniejących już i zamierzonych, zresztą słusznych, działań gospodarczych związanych np. z powstawaniem różnego rodzaju nowych instytucji gospodarczych, spółek itp.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#PoselStanislawRogowski">Czy zaproponowane zmiany Konstytucji są wystarczające i czy dotyczą rzeczywiście najistotniejszych kwestii? Ta sprawa była już podnoszona i pozwolą państwo, że ja również nie będę odpowiadał na to pytanie, gdyż każdy z nas — jak się wydaje — mógłby dodać do przedstawionego dzisiaj tekstu swoje propozycje. Dla, mnie, na przykład, nie do przyjęcia i zasługująca na jak najszybsze skreślenie wydaje się preambuła do Konstytucji, zawierająca treści, które absolutnie nie są zgodne z odczuciami społecznymi i z naszą rzeczywistością. Ponieważ zdania w tej kwestii mogą być różne, popieramy zaproponowane zmiany cząstkowe. Uważamy jednak, że rzeczą niezbędną są jak najszybsze gruntowne zmiany Konstytucji, a raczej zmiana Konstytucji w całości. Temu ma służyć powołanie Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#PoselStanislawRogowski">W związku z tym w całej rozciągłości popieramy zarówno te zmiany, które obecnie zaproponowano, jak i propozycję powołania Komisji Konstytucyjnej i w imieniu Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej deklaruję pracę w ramach tych komisji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#PoselStanislawRogowski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Głos ma poseł Stefan Bieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PoselStefanBielinski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Doprowadzając do zgody narodowej i umacniając ją, dochodzimy do momentu, w którym zasadne jest stworzenie trwałych gwarancji tego procesu. Dotychczas osiągnięte efekty polityczne i gospodarcze oraz te, które mają dopiero nastąpić, muszą mieć trwałe gwarancje konstytucyjne. Należy przeto już dzisiaj uchwalić nowe akty prawne, które procesy te uczynią nieodwracalnymi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PoselStefanBielinski">Wyznaję pogląd, iż gwarancje te winny być zapisane w ustawie zasadniczej. Proces przygotowania nowej Konstytucji wymaga jednak trochę czasu. Zasadne zatem jest zapisanie i przywrócenie już dzisiaj historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska wraz z historycznymi symbolami, tzn. orłem białym w koronie. Stanowić to będzie punkt wyjścia do opracowania nowej Konstytucji, a społeczeństwo otrzyma ustawowe gwarancje tworzenia demokracji parlamentarnej. Moment ten byłby początkiem tworzenia Rzeczypospolitej, tzn. demokracji parlamentarnej o wielopartyjnym systemie. Rzeczypospolitej jako państwa o ustroju demokratycznym, w którym władza pochodzi z wyboru.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PoselStefanBielinski">Obecnie, gdy wprowadzenie zasad demokracji stało się faktem, przywrócenie historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska wraz z jej historycznymi symbolami, tzn. orłem białym w koronie, po prostu się narodowi polskiemu należy. Naród polski jak żaden inny poddawany był wielokrotnie brutalnym próbom rozbijania go, ale nawet w mrocznych latach zaborów duch patriotyzmu i godności narodowej trwał, a symbole państwowości — pieczołowicie przekazywane z pokolenia na pokolenie — pomagały w zachowaniu polskości. Raz po raz czynione zrywy powstań narodowych zawsze organizowały się wokół symboli narodowych. Orzeł biały w koronie przez wieki unosił się ponad podziały klasowe jako symbol wolności i suwerenności państwa polskiego. W okresie największego nasilenia totalitaryzmu w Polsce naród polski pozbawiono historycznego symbolu. Przywrócenie tego symbolu niech stanie się znakiem procesu destalinizacji i suwerenności narodu. Wielomilionowa emigracja, zarówno w krajach sąsiednich, jak również rozsiana po całym świecie, odnajdzie naturalną więź z krajem swego pochodzenia. Fakt, iż emigracja stanowi dzisiaj około jednej trzeciej współczesnej populacji Polaków, nie może być nam obojętny.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PoselStefanBielinski">Wysoka Izbo! Proponowany projekt przewiduje bardzo wąski zakres zmian w Konstytucji, aczkolwiek konieczny dla podjętej przebudowy Rzeczypospolitej Polskiej. Uchwalone wcześniej przez Wysoki Sejm zmiany w Konstytucji, takie jak powołanie drugiej izby parlamentu, urzędu prezydenta, czy proponowane dzisiaj poprawki, stwarzają konieczność wprowadzenia jeszcze jednej, tak bardzo oczekiwanej zmiany, polegającej na przywróceniu historycznej nazwy państwa — Rzeczpospolita Polska.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PoselStefanBielinski">Wysoka Izbo! Proponuję, aby do projektu dzisiaj rozpatrywanego dołączyć dwa elementy zmian konstytucyjnych zawarte w projekcie ustawy pod nazwą — „O zmianie nazwy państwa i symboli narodowych”. Projekt ten, złożony przez Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, został obywatelom posłom wcześniej doręczony. Dla przypomnienia — druk nr 25.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PoselStefanBielinski">Szanowni Obywatele Posłowie! Wnoszę, aby Wysoki Sejm włączyć raczył zmianę w Konstytucji, polegającą na usunięciu z tekstu Konstytucji, ze wszystkich jej artykułów, przymiotnika — „ludowa”. W ten sposób spełnimy postulat o przywróceniu historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska. Ponieważ proponowane dzisiaj poprawki i tak wymagają nowego tekstu Konstytucji, nie ma żadnych przeszkód natury technicznej ani przeszkód prawnych, aby już teraz dokonać tej koniecznej i oczekiwanej nowelizacji. Spowoduje to wykreślenie przymiotnika — „ludowa” ze wszystkich artykułów Konstytucji Rzeczypospolitej. Dotyczy to 64 artykułów.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#PoselStefanBielinski">Merytoryczne uzasadnienie dla wykreślenia przymiotnika — „ludowa” zawarłem w projekcie ustawy, o którym wcześniej mówiłem. Wskazując kierunek rozwoju polskiej państwowości, wystarczy się posłużyć pojęciem Rzeczpospolita, aby istota społeczna państwa była określona z dostateczną wyrazistością.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#PoselStefanBielinski">Od nazwy Rzeczpospolita Polska odstąpiono dopiero w 1952 r., a więc w najgorszym dla Polski okresie. Warto również zwrócić uwagę obywateli posłów, że Rzeczpospolita Polska w niektórych nazwach trwała do dzisiaj. Np. okręty floty wojennej oznaczone są ORP. Oznacza to okręt Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#PoselStefanBielinski">Wysoki Sejmie! Logiczną konsekwencją usunięcia przymiotnika — „ludowa” jest przywrócenie historycznego godła jako symbolu narodowego, tzn. orła białego w koronie. Orzeł biały w koronie zawsze łączył się z pełną suwerennością państwa i narodu polskiego. Korona zdobiła głowę orla i za czasów monarchii, zresztą bliskiej od XVI w. ustrojowi republikańskiemu, i za czasów republiki w okresie pełnej demokracji parlamentarnej i za czasów II Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#PoselStefanBielinski">Wysoki Sejmie! Wnoszę więc o wprowadzenie do zmian konstytucyjnych tych dwóch elementów, to znaczy przywrócenie historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska wraz z jej symbolami, to znaczy orłem białym w koronie.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#PoselStefanBielinski">W związku z tym wnoszę, aby w art. 103 Konstytucji w pkt 1, po słowie „białego” dodać — „w koronie”. Pozwolę więc sobie zacytować treść proponowanego art. 103: — „Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu”.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#PoselStefanBielinski">Projekt ustawy o nazwie państwa i symbolach narodowych będzie aktem wykonawczym w stosunku do ustawy zasadniczej i precyzyjnie określi szczegóły.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#PoselStefanBielinski">Pani Marszałek! Prosząc Wysoką Izbę o uchwalenie zmian w Konstytucji przywracających historyczną nazwę Rzeczpospolita Polska wraz z historycznymi symbolami, to znaczy orłem białym w koronie, stwierdzam, że projekt ten spełnia aspiracje narodu polskiego. Wnoszę to na podstawie spotkań z wyborcami. Świadczą o tym również wyniki badań Ośrodka Badania Opinii Publicznej. Z badań tych wynika, że znakomita większość społeczeństwa jest za przywróceniem historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska i orłem w koronie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#PoselStefanBielinski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wysoka Izbo! Na tym wyczerpaliśmy listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę pana posła o przedstawienie się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PoselMarianCzerwinski">Poseł Marian Czerwiński z Klubu Poselskiego PZPR.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#PoselMarianCzerwinski">Wysoka Izbo! Byłem inicjatorem zmian, zwłaszcza pierwszej wersji art. 3 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#PoselMarianCzerwinski">Jak Wysoka Izba wie, inicjatywa ta była zgłoszona w określonym czasie, to jest wtedy, gdy powoływaliśmy pana Mazowieckiego na premiera naszego rządu. Od tego czasu minęło trochę dni.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#PoselMarianCzerwinski">Obecnie wiele się zmieniło i osobiście uważam, że projekt zmian zaproponowanych przez gremia klubów poselskich OKP, PSL — „Odrodzenie” i SD wprowadza nas w przedsionek demokracji. Podpisałem również ten projekt. Podpisało ten projekt również kilku moich kolegów z Klubu Poselskiego PZPR i będę za nim głosował. Wzywam moich kolegów z Klubu Poselskiego PZPR do zajęcia podobnego stanowiska i by w tym duchu prowadzić prace w komisji sejmowej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#PoselMarianCzerwinski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy ktoś z państwa zechciałby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PoselAndrzejKern">Andrzej Kern — OKP.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#PoselAndrzejKern">Myślę, że przyszedł taki moment, kiedy trzeba głośniej powiedzieć o sprawie, która została jak gdyby półgłosem wspomniana przez pana posła Rogowskiego. Wyczuwa się na tej sali, że wszyscy jesteśmy za poprawkami, ale poprawki te nie będą prawdziwe i nie będą pełne, jeżeli nie skreślimy preambuły do Konstytucji. Ta preambuła powinna być skreślona z trzech powodów.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#PoselAndrzejKern">Po pierwsze dlatego, że pisana jest językiem epoki, która już odeszła albo odchodzi.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#PoselAndrzejKern">Po drugie, że zawiera oczywiste kłamstwa, które nie mogą nam towarzyszyć dalej w życiu politycznym. W szczególności wierutnym kłamstwem zawartym w preambule jest — cytuję to zdanie — że — „wciela się w życie wiekopomne wskazania Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 roku i rozwija jego zasady programowe”.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#PoselAndrzejKern">Jest to, jak wiemy, nieprawda. Gdyby nie odstąpiono od zasad demokratycznych zawartych w Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, bylibyśmy dzisiaj innym państwem, państwem o zupełnie innym kształcie. A więc to przekłamanie, które znajduje się w preambule, nie powinno nam dalej towarzyszyć.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#PoselAndrzejKern">I wreszcie — w preambule zawarta jest pewna filozofia sprawowania władzy, a właściwie tytułu do władzy, która kłóciłaby się z wnioskiem kolegów posłów z Klubu Poselskiego PZPR — a wniosek ten my całkowicie popieramy — aby skreślić art. 3 o kierowniczej roli partii. W preambule stwierdza się, że podstawę obecnej władzy ludowej w Polsce stanowi sojusz klasy robotniczej z chłopstwem pracującym. W sojuszu tym rola kierownicza należy do klasy robotniczej jako przodującej klasy społeczeństwa, opierającej się na rewolucyjnym dorobku polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego itd.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#PoselAndrzejKern">Jeżeli wchodzimy w czas demokracji, to musimy chyba powiedzieć sobie, że nie ma takiej partii, takiej organizacji i takiej klasy społecznej, która miałaby monopol na tworzenie ustroju sprawiedliwości społecznej, że jesteśmy wszyscy ludźmi równymi i tylko zasady demokracji mogą decydować o pewnych kierunkach naszych działań.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#PoselAndrzejKern">Wszystko rozpoczęło się — mam na myśli tę filozofię władzy — około 150 lat temu, kiedy w Niemczech ukazała się niepozorna książka, a rozpoczynało ją następujące zdanie: — „Widmo krąży po Europie, widmo komunizmu”. Ta niepozorna książka przyniosła za sobą cierpienia ludzi, cierpienia milionów ludzi.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#PoselAndrzejKern">Dziś odchodzimy od tego i wiosna, która idzie przez Europę, swoista wiosna ludów, która ma miejsce jesienią tego roku, wskazuje chyba na to, że piszemy nową książkę o dziejach Europy. Ta nowa książka powinna się rozpocząć zdaniem: — „Widmo krąży po Europie, widmo wolności i solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#PoselAndrzejKern">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Zamykam dyskusję. Wysoka Izbo! Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował przedstawione poselskie projekty ustaw o zmianie Konstytucji do Komisji Ustawodawczej do rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli innych właściwych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proponuję, zgodnie z opinią Konwentu Seniorów, skierowanie omawianych dzisiaj projektów do Komisji Ustawodawczej, a nie do Komisji Konstytucyjnej, którą zamierzamy powołać. Prezydium Sejmu ma na uwadze ograniczony zakres proponowanych zmian oraz zamiar ich stosunkowo szybkiego uchwalenia.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Natomiast Komisja Konstytucyjna, o której będzie mowa w następnym punkcie porządku dziennego, będzie miała za zadanie kompleksowe opracowanie przyszłej Konstytucji państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy w tej sprawie ktoś z państwa pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm wyraził zgodę na przedstawioną przeze mnie propozycję.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę. Wobec tego uważam, ze Sejm tę zgodę wyraził.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">— Komisji Spraw Zagranicznych — w sali nr 197;</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">— Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — w sali obrad Sejmu;</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">— Komisji Regulaminowej i. Spraw Poselskich — w sali nr 222.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">W 30 minut po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się zebranie Klubu Poselskiego PZPR — w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#SekretarzposelMarekRusakiewicz">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godziny 15.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 25 do godz. 15 min. 20)</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wicemarszałek</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali plenarnej. Proszę uprzejmie posłów sekretarzy o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę uprzejmie pani poseł Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#PoselAnnaDynowska">Chciałam zabrać głos w sprawie formalnej. Dotyczy to tego punktu porządku obrad, który mówi o zmianach w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska:</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#PoselAnnaDynowska">Może pani poseł podejdzie tutaj z łaski swojej, bo jest jakiś pogłos, ja przynajmniej bardzo słabo panią słyszę).</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#PoselAnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przed przerwą nie została przegłosowana sprawa skierowania do Komisji Ustawodawczej zgłoszonych formalnie wniosków przez pana posła Kerna i przez pana posła Bielińskiego, wprowadzających pewne zmiany do poselskich projektów zgłoszonych przez kluby koalicyjne i OKP.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#PoselAnnaDynowska">Pani Marszałek przegłosowała skierowanie do Komisji Ustawodawczej poselskich projektów ustaw, natomiast nie dotyczyło to wniosków formalnych, czyli tych wniosków, które w sprawie zmian w Konstytucji złożyli pan poseł Kern i pan poseł Bieliński. Chciałabym, żeby to zostało formalnie także skierowane.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#PoselAnnaDynowska">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Uprzejmie informuję Wysoką Izbę, że nie ma konieczności głosowania tych wniosków osobno, one automatycznie przechodzą do komisji do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Obywatele Posłowie! Wysoka Izbo! Otóż w związku z pracami regulaminowymi nad trzecim punktem porządku dziennego, zwracam się w imieniu Prezydium Sejmu z uprzejmą prośbą o wyrażenie zgody przez Wysoką Izbę na przesunięcie rozpatrzenia projektu uchwały w sprawie powołania Komisji Konstytucyjnej na dzień jutrzejszy. Odpowiedniej zmianie ulegnie oznaczenie następnych punktów porządku dziennego. Obecnie proponuję przystąpienie do punktu 3 porządku dziennego obrad, a następnie do pkt 11 — Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Jeżeli państwo nie zgłosicie veta, to uważam, że mogę kontynuować posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych (druk nr 85).</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Głos ma sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, pan Marek Dąbrowski. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#MarekDabrowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych dotyczy nowelizacji dwóch aktów prawnych, które — choć w różnym zakresie — regulują zasady poboru i prowadzenia egzekucji zobowiązań podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#MarekDabrowski">Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych jest aktem prawa materialnego, określa ogólnie zasady powstawania, wykonywania i wygasania podatków, w tym m.in. terminy płatności i skutki ich niedotrzymania, zasady odpowiedzialności podatkowej, odsetki za zwłokę, terminy przedawnienia prawa ściągania podatków.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#MarekDabrowski">Natomiast ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji określa postępowanie i środki przymusu, które mogą być stosowane przez organy administracji państwowej w celu doprowadzenia do wykonania przez dłużników ich obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#MarekDabrowski">Zarówno ustawa o zobowiązaniach podatkowych, jak i ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewidywały szereg przywilejów dla jednostek gospodarki uspołecznionej, jak np. niższe odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, krótsze terminy przedawnienia tych zaległości, szczególne zasady prowadzenia egzekucji, wyłączenie możliwości stosowania zabezpieczeń na poczet należności pieniężnych, ograniczenie odpowiedzialności podatkowej. Uprzywilejowania te pozostają w sprzeczności z zasadą równego traktowania podmiotów gospodarczych. Przyczyniły się one również do osłabienia dyscypliny płatniczej i powstania znacznego zadłużenia jednostek gospodarki uspołecznionej wobec budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#MarekDabrowski">Podstawowym celem przedstawionego projektu jest ujednolicenie zasad egzekucji i poboru podatków od wszystkich podatników, niezależnie od ich przynależności własnościowej.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#MarekDabrowski">W nowelizowanym art. 110 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji — pkt. 47 i 48 przedłożonego projektu — zniesiono uprzywilejowania przedsiębiorstw państwowych, polegające na zakazie prowadzenia egzekucji od innego majątku tych przedsiębiorstw niż środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#MarekDabrowski">Ustalono generalnie, że egzekucje należności pieniężnych od wszystkich osób prawnych, a więc i będących przedsiębiorstwami państwowymi, prowadzi się z rachunku bankowego. Jednakże w sytuacji, w której zastosowanie tego środka egzekucyjnego nie dało wyniku w okresie jednego miesiąca, może być prowadzona egzekucja z innego mienia zobowiązanej jednostki.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#MarekDabrowski">Skreślono także art. 156, wyłączający stosowanie zabezpieczenia należności pieniężnych państwowych jednostek organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#MarekDabrowski">W nowelizowanym art. 20 ust. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych ustalono jednakowe dla wszystkich podatników stawki odsetek za zwłokę i zasady ich obliczania. Przyjęto rozwiązanie podobne do tego, jakie przyjęto w art. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 30 października 1989 r. o zmianie ustawy budżetowej na rok bieżący przewidziane do przejściowego stosowania w roku bieżącym W myśl tego przepisu stawki odsetek za zwłokę nie mogą przekraczać 200% podstawowej stawki oprocentowania kredytu refinansowego ustalonej przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#MarekDabrowski">Podniesienie wysokości odsetek za zwłokę do wysokości oprocentowania kredytu refinansowego będzie przeciwdziałało traktowaniu zaległych podatków jako taniego kredytu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#MarekDabrowski">W art. 21 ustawy o zobowiązaniach podatkowych — poprzez skreślenie dotychczasowego ust. 3 — dopuszcza się możliwość zabezpieczenia zobowiązań podatkowych jednostki gospodarki uspołecznionej przed terminem płatności lub przed ustaleniem zobowiązania. Nowelizacja tego przepisu pozostaje też w związku ze skreśleniem art. 156 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#MarekDabrowski">Znowelizowany art. 29 ust. 3 ustawy o zobowiązaniach podatkowych przewiduje, że nadpłaty podatkowe (kwoty nadmiernie lub nienależnie uiszczonych podatków) podlegają oprocentowaniu w wysokości przewidzianej dla odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Chcemy tutaj wprowadzić pełną symetrię zarówno obciążeń, jak i należności z tytułu nadpłat.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#MarekDabrowski">Przepis ten w dotychczasowym brzmieniu ustala oprocentowanie nadpłat w wysokości przewidzianych dla wkładów oszczędnościowych płatnych na każde żądanie, czyli w chwili obecnej 21% w skali rocznej. Przy czym nadpłaty podatkowe jednostek gospodarki uspołecznionej w ogóle nie podlegały oprocentowaniu. Oprocentowanie nadpłat przysługujących podatnikowi byłoby znacznie niższe od wysokości pobieranych odsetek za zwłokę.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#MarekDabrowski">W art. 30 ust. 1 ustawy o zobowiązaniach podatkowych ustala się jednakowy okres przedawnienia zaległości podatkowych, wynoszący 5 lat. W dotychczasowym brzmieniu tego przepisu zaległości podatkowe jednostek gospodarki uspołecznionej traktowane były w sposób uprzywilejowany i przedawniały się z upływem 3 lat.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#MarekDabrowski">Dodać należy także, że w ustawie o zobowiązaniach podatkowych przewiduje się zniesienie podziału na rozdziały. Ten formalny z pozoru zabieg oznacza w szczególności, że ujednolicone zostaną zasady odpowiedzialności podatkowej wszystkich podmiotów gospodarczych za zobowiązania podatkowe innego podatnika, np. w razie nabycia jego majątku, dzierżawy, utworzenia spółki cywilnej lub spółki jawnej. Dotychczas nie było podstawy prawnej do egzekwowania zaległości podatkowej, jeżeli nabywcą lub dzierżawcą majątku zalegającego podatnika była jednostka gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#MarekDabrowski">Wysoka Izbo! Jak już podkreśliłem na wstępie, podstawowym celem zmian obydwu ustaw jest ujednolicenie zasad poboru i egzekucji należności podatkowych od wszystkich podatników.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#MarekDabrowski">Projektowane zmiany w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają jednak znacznie szerszy zasięg. Ustawa ta jest aktem prawnym pochodzącym sprzed 23 lat i była dotychczas nowelizowana tylko w zakresie dotyczącym właściwości rzeczowej organów egzekucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#MarekDabrowski">Stabilność tego prawa dowodzi prawidłowości zasadniczych unormowań dotyczących postępowania organów egzekucyjnych. Wobec znacznego upływu czasu, zmiany uwarunkowań społecznych, gospodarczych i organizacyjnych konieczne było wprowadzenie do ustawy dodatkowych zmian o charakterze porządkowym, redakcyjnym, a także merytorycznym.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#MarekDabrowski">Po pierwsze — poddaje się egzekucji administracyjnej należności z tytułu funduszów celowych. Wpłaty na rzecz funduszów celowych, wynikające z nałożonych praw i obowiązków, są świadczeniami przymusowymi o charakterze publicznoprawnym i dlatego powinny być dochodzone w trybie egzekucji administracyjnej. W związku z projektowanym zniesieniem funduszy celowych należy jednak —w razie utrzymania niektórych funduszów —przewidzieć środki przymusu, gwarantujące wykonanie obowiązkowych świadczeń z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#MarekDabrowski">Chciałem nadmienić, że w ciągu najbliższych tygodni Rada Ministrów zamierza skierować do laski marszałkowskiej projekt ustawy o scalaniu szeregu funduszów pozabudżetowych z budżetem państwa.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#MarekDabrowski">Po drugie — rozszerza się określone w art. 8 rodzaje przedmiotów zwolnionych ustawowo spod egzekucji administracyjnej. Dotyczy to m.in. narzędzi i innych przedmiotów niezbędnych do osobistej pracy każdego zobowiązanego oraz pieniędzy w kwocie odpowiadającej najniższemu wynagrodzeniu. Ponadto —poprzez określenie, jakich przedmiotów nie uważa się za niezbędne — zwalnia się spod egzekucji rzeczy służące zaspokajaniu podstawowych potrzeb zobowiązanego i członków jego rodziny.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#MarekDabrowski">Po trzecie — dostosowuje się ograniczenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę oraz z emerytur i rent do obowiązujących już w tym zakresie przepisów Kodeksu pracy i ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, a także ogranicza się egzekucję ze świadczeń korzystających ze szczególnej ochrony prawnej, analogicznie jak w przepisach art. 832 Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#MarekDabrowski">Po czwarte — zrównuje się uprawnienia organu egzekucji administracyjnej z uprawnieniami organu egzekucji sądowej, wynikającymi z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego odnośnie żądania informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#MarekDabrowski">Po piąte — przewiduje się uściślenie zasad składania i rozpatrywania skarg na czynności organu egzekucyjnego i egzekutora oraz przyznanie wierzycielowi prawa wniesienia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-50.24" who="#MarekDabrowski">Po szóste — przekazuje się ministrowi finansów dotychczasowe uprawnienia Rady Ministrów w zakresie ustalania wysokości opłat za czynności egzekucyjne, ze względu na techniczny charakter tych unormowań.</u>
          <u xml:id="u-50.25" who="#MarekDabrowski">Po siódme — zakłada się przywrócenie opłaty komorniczej, jaka była pobierana od wierzycieli w latach 1959—1986 od kwot ściągniętych przez organ egzekucyjny. Obowiązująca w tym przedmiocie uchwała Rady Ministrów z dnia 22 maja 1959 r. była tzw. uchwałą samoistną, wydaną bez podstawy prawnej i w związku z tym została uchylona. Natomiast organy egzekucyjne muszą w pewnym zakresie być organami samofinansującymi, w dotychczasowej sytuacji, która powstała na przestrzeni ostatnich 3 lat, musiały korzystać z dotacji budżetu, czego nie uważamy za sytuację niewłaściwą.</u>
          <u xml:id="u-50.26" who="#MarekDabrowski">Po ósme — przewiduje się możliwość ukarania zakładu pracy i innych dłużników zajętej wierzytelności grzywną, w wypadku wypłacenia zobowiązanemu zajętej części wynagrodzenia lub innej wierzytelności. Ta propozycja jest przedkładana w celu zwiększenia dyscypliny płatniczej i odpowiedzialności tych instytucji za dokonanie prawidłowych potrąceń.</u>
          <u xml:id="u-50.27" who="#MarekDabrowski">Następny punkt dotyczy określenia trybu postępowania organu egzekucyjnego przy egzekucji z zaopatrzenia emerytalnego oraz ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Tryb postępowania dostosowano do przepisów określających egzekucję z wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem ograniczeń odrębnego charakteru świadczeń emerytalno-rentowych.</u>
          <u xml:id="u-50.28" who="#MarekDabrowski">Ustala się także nowe zasady prowadzenia egzekucji z ruchomości. Zmiany w tym zakresie polegają na tym, że zajęte ruchomości sprzedaje się przede wszystkim w drodze licytacji lub po cenie oszacowania jednostkom handlowym lub w drodze komisu. Nie przewiduje się natomiast przekazywania towarów do sprzedaży wyłącznie przedsiębiorstwom państwowym lub innym jednostkom uspołecznionym, tak jak było to w dotychczasowych przepisach, gdyż uważamy ten zapis za anachroniczny i sprzeczny z zasadą równości podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-50.29" who="#MarekDabrowski">Wreszcie ostatnia z istotniejszych zmian:</u>
          <u xml:id="u-50.30" who="#MarekDabrowski">Ustala się, że pieniądze zajęte w postępowaniu zabezpieczającym zostaną złożone na oprocentowanym rachunku oszczędnościowym. Zobowiązany nie może bowiem ponosić szkody na skutek długotrwałego niekiedy postępowania organów administracyjnych przy ustalaniu zabezpieczonej należności pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-50.31" who="#MarekDabrowski">Wysoka Izbo! Przedkładając projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych, proszę Wysoką Izbę o jej uchwalenie w proponowanym brzmieniu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-50.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-50.33" who="#MarekDabrowski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Głos ma pan poseł Stanisław Dąbrowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PoselStanislawDabrowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z całą pewnością istnieje potrzeba szybkiej zmiany ustaw o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i o zobowiązaniach podatkowych. Potrzeba zmiany wynika po prostu stąd, że ustawa o zobowiązaniach podatkowych, w obecnym brzmieniu, zachęca do tego, żeby podatków nie płacić. W sytuacji, gdy deficyt budżetowy sięga 4700 mld zł, nie można pozwolić sobie na to, żeby opłacało się niepłacenie podatków. A tak jest, jeżeli odsetki od nie płaconych podatków sięgają dwudziestu kilku procent w stosunku rocznym, przy inflacji odpowiadającej już setkom procent w stosunku rocznym.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#PoselStanislawDabrowski">Myśl przewodnia przedstawionego projektu nie ogranicza się do ułatwienia skarbowi państwa uzyskiwania należności. Myśl przewodnia tych zmian to także, a może nawet przede wszystkim, dążenie do zrównania pozycji różnych podmiotów gospodarczych. U nas przez kilkadziesiąt lat prywatna gospodarka była dyskryminowana, jeżeli wręcz nie niszczona. Uprzywilejowane były tzw. przedsiębiorstwa uspołecznione. Nic dobrego z tego nie wynikło i w znacznym stopniu obecny kryzys jest spowodowany właśnie niszczeniem gospodarki prywatnej. Dążenie do ujednolicenia pozycji prawnej wszystkich podmiotów gospodarczych ma znaczenie zasadnicze, również psychologiczne. Z jednej strony — umacnia przekonanie, że zmiany gospodarcze, do których przystępujemy, są nieodwracalne, z drugiej zaś — zmienia nastawienie armii urzędników często decydujących o sprawach przedsiębiorstw. Skoro bowiem ci urzędnicy mają do czynienia z ustawami, gdzie w pozycji dyskryminującej stawia się gospodarkę prywatną, zrozumiałe jest, że i w indywidualnych decyzjach ta właśnie gospodarka jest przedmiotem dyskryminacji. I z rozwiązaniami zmierzającymi do równouprawnienia poszczególnych sektorów gospodarczych zgodzić się trzeba. Bo jakież jest uzasadnienie, żeby przedsiębiorstwa państwowe płaciły inne odsetki za zwłokę, a przedsiębiorstwa prywatne inne odsetki.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#PoselStanislawDabrowski">Nie można powiedzieć, że projekt wymierzony jest przeciwko przedsiębiorstwom państwowym, bo odsetki za zwłokę płacone dotychczas w wysokości 21%, przy obecnym stopniu inflacji, są raczej symboliczne.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#PoselStanislawDabrowski">Uzasadnione jest także, żeby zabezpieczenie na majątku przedsiębiorstw państwowych możliwe było tak jak na majątku przedsiębiorstw prywatnych. Może niegdyś się wydawało, że przedsiębiorstwa państwowe zawsze są wypłacalne i nie ma potrzeby zabezpieczenia. Ale sytuacja się zmienia i zmienia się również wypłacalność przedsiębiorstw państwowych, za których skarb państwa odpowiedzialności bezwzględnej nie ponosi.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#PoselStanislawDabrowski">Uzasadnione jest również zlikwidowanie rozbieżności w zakresie przedawnienia; bo niby dlaczego jedne przedsiębiorstwa po 3 latach już mają mieć nie zapłacone należności przedawnione, a inne dopiero po 5 latach. Zmiany proponowane nie zmierzają tylko w kierunku umocnienia pozycji skarbu państwa, gdyż jest bardzo ważki przepis — wprowadzony ustawą o zobowiązaniach podatkowych — przewidujący zwiększenie oprocentowania nadpłat. Dotychczas oprocentowanie nadpłat było dosyć symboliczne i odpowiadało oprocentowaniu wkładów oszczędnościowych płatnych na każde żądanie. W tej chwili oprocentowanie nadpłat na rzecz skarbu państwa jest zrównane z oprocentowaniem należności tegoż skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#PoselStanislawDabrowski">Jeżeli chodzi o ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, istotne znaczenie mają artykuły 109 i 110, które również w znacznym stopniu zmierzają do równorzędności poszczególnych przedsiębiorstw. Jest to zmiana idąca w prawidłowym kierunku; do tej pory bowiem egzekucja w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego — wbrew woli tego przedsiębiorstwa czy przy jego niewypłacalności — jest praktycznie niemożliwa. Zmiany w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji są daleko idące. Generalnie rzecz biorąc, mają na celu z jednej strony — usprawnienie postępowania egzekucyjnego, z drugiej zaś — dostosowanie terminologii do innych ustaw, które w okresie od roku 1966 ukazały się i często innymi słowy określają pojęcia wymienione w ustawie z 1966 roku.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#PoselStanislawDabrowski">Oczywiście poszczególne rozwiązania można byłoby krytykować i na pewno takie krytyczne podejście będzie miało miejsce przy omawianiu projektu ustawy w komisjach. Ja bym jednak przestrzegał przed zbyt daleko idącą krytyką; oczywiście chciałoby się opracować całkiem nowe ustawy, bo tak jest łatwiej. I wtedy ustawy mogłyby być doskonalsze i lepsze z punktu widzenia warsztatowego. Niestety, my jesteśmy skazani na poprawianie ustaw i prawdopodobnie przez długi czas będziemy się tym zajmowali, chociaż niektórych ustaw poprawić się nie da, jak to wykazała dzisiejsza dyskusja nad Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#PoselStanislawDabrowski">Reasumując wnoszę, aby Wysoki Sejm przekazał projekt ustawy do stosownych komisji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#PoselStanislawDabrowski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Slezaka ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PoselJerzySlezak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sytuacja gospodarcza kraju w kończącym się 1989 roku jest, najdelikatniej mówiąc, krytyczna. Mamy do czynienia z ogromną presją społeczną na rząd w kierunku szybkiego rozwiązywania napiętych problemów gospodarczych. Również posłowie wysłuchują negatywnych ocen o pracy naszego parlamentu, który w obecnej trudnej sytuacji nie podejmuje szybkich i zdecydowanych działań legislacyjnych w sferze gospodarczej. Z drugiej zaś strony rejestruje się jeszcze dużą dozę zaufania do działań rządu, ze względu na przekonanie, że przejście od starego systemu do nowego nie może odbywać się w ekspresowym tempie. Istnieje więc bezwzględna konieczność pilnego uzdrawiania naszej chorej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PoselJerzySlezak">W tej sytuacji Klub Poselski SD, w którego imieniu występuję, traktuje przedłożony projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych jako początek systemowego porządkowania całej naszej gospodarki. Członkowie SD zawsze konsekwentnie opowiadali się za faktycznym zrównaniem wszystkich podmiotów w działalności gospodarczej. Omawiana ustawa w całej rozciągłości i bardzo jednoznacznie zrównuje reguły gry w postępowaniu egzekucyjnym, choć trzeba stwierdzić, że stosowane przez wiele lat ostre rygory wobec sektora nieuspołecznionego będą obecnie stosowane w stosunku do całej gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PoselJerzySlezak">Stosowanie przez 20 lat takiej polityki egzekucyjnej wcale nie dowodzi — jak podaje się w uzasadnieniu — prawidłowości unormowań dotyczących postępowania organów egzekucyjnych, lecz świadczy o wieloletnim systemie preferowania sektora uspołecznionego. Tej preferencji nie uniknięto również w znanej ustawie z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, co pozostawało przecież w jawnej sprzeczności z fundamentalną zasadą równości wszystkich podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PoselJerzySlezak">Trzeba również, gwoli sprawiedliwości, stwierdzić, że nie wszystkie z projektowanych zmian w ustawie mają na celu li tylko wzrost należności egzekucyjnych, lecz również, a może przede wszystkim, poprawę dyscypliny płatniczej, co ze wszech miar zasługuje na życzliwe podkreślenie.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PoselJerzySlezak">Wysoka Izbo! Bezsporne jest, że długi okres stosowania poprzedniej ustawy niejako spowodował potrzebę szerszej nowelizacji, również ze względów społeczno-gospodarczych. Dlatego też pozytywnie należy ocenić proponowane zmiany w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PoselJerzySlezak">Po pierwsze — przyjęcia nazewnictwa odpowiedniego do funkcjonującego — w innych aktach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PoselJerzySlezak">Po drugie — dostosowania przepisów ustawy do innych przepisów ustawowych, obowiązujących w administracji i w sądownictwie.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PoselJerzySlezak">Po trzecie — umożliwienia ministrowi finansów wydania instrukcji dla wierzycieli, która znacznie ułatwi i przyspieszy tryb dochodzenia wierzytelności. Jest to, mówiąc między nami, nawrót do wydawanej przed wielu laty instrukcji, opierającej się na obowiązującym dekrecie egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PoselJerzySlezak">Po czwarte — wprowadzenia do ustawy obowiązku uiszczania przez wierzycieli opłaty osiągniętej w drodze egzekucji kwot na rzecz organu egzekucyjnego. Przepis ten w znacznym stopniu przyczyni się do złagodzenia występującego niedoboru środków na finansowanie tej działalności, która dotychczas była dotowana z budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PoselJerzySlezak">Po piąte — stworzenia możliwości szybkiego sprzedania zajętych ruchomości w drodze licytacji i uzyskania jak najwyższych kwot. Jest to jednak ukłon w kierunku zobowiązanego, gdyż ze zlikwidowanego przedmiotu w większym stopniu będą pokrywane jego zobowiązania.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PoselJerzySlezak">I po szóste — egzekucji administracyjnej wpłat na rzecz funduszów celowych, które dotychczas temu nie podlegały.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PoselJerzySlezak">Budzi natomiast wątpliwość, czy art. 63 a należy stosować do urzędów skarbowych, na których polecenie działy egzekucyjne tych urzędów ściągają zaległości podatkowe. Niespójność ta wynika z faktu, iż zarządzenie ministra finansów z 29 maja 1989 r. w sprawie zakładów budżetowych zabrania pobierania dotacji przez wymienione działy egzekucji, które de facto musiały być dotowane po zmianie w 1986 r. słynnej uchwały 201 Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PoselJerzySlezak">I jeszcze trzy uwagi natury szczegółowej: w art. 8 § 1 w punkcie — „d” proponuje się takie sformułowania: — „Narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej” itd. Określenie — „niezbędne” jest dyskusyjne. Niezbędne narzędzie dla osoby, której się to narzędzie zabiera, będzie oznaczało co innego, co innego zaś dla organu podatkowego. Proponowałbym skreślić słowo — „niezbędne” i pozostawić brzmienie, że można zabierać — „narzędzia i inne przedmioty do pracy zarobkowej”.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#PoselJerzySlezak">Druga uwaga dotyczy art. 34 a § 1. Zacytuję treść: — „Organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgać od organów administracji państwowej, instytucji i osób nie uczestniczących w postępowaniu informacji” itd. Proponowałbym skreślić „i osób nie uczestniczących w postępowaniu”, gdyż przyjęcie takiego zapisu spowodowałoby, że wracalibyśmy do niechlubnych lat, kiedy kwitło donosicielstwo.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#PoselJerzySlezak">I ostatnia uwaga. Art. 34 b § 1 mówi, za składanie nie sprawdzonych, nie potwierdzonych czy fałszywych wyjaśnień osoba za to odpowiedzialna będzie płaciła grzywnę w wysokości 20 tys. zł. Wydaje mi się, — a jestem głęboko przekonany, że Wysoki Sejm podzieli mój pogląd — że bariera 20 tys. na dziś, a tym bardziej na jutro czy na pojutrze nie będzie żadną barierą dla dowcipnisiów, żartownisiów, dla ludzi złośliwych. Po prostu zrobi się komuś kawał, obciąży jakimś oświadczeniem osobę uczciwą po to, żeby zapłacić 20 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#PoselJerzySlezak">Wnoszę więc o znaczne podwyższenie tej kwoty, żeby wyeliminować takie możliwości.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#PoselJerzySlezak">Reasumując, Klub Poselski SD pozytywnie ocenia projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych, podkreślając racjonalne działanie rządu przez wprowadzenie sprawdzonego w zachodniej gospodarce systemu i rozwiązań do tworzonego u nas nowego ładu ekonomicznego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#PoselJerzySlezak">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Marka Pola z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#PoselMarekPol">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z pewną dozą zadowolenia ja i większość członków Klubu Poselskiego PZPR przyjęliśmy rządowe przedłożenie ustawy, o której dzisiaj rozmawiamy. Może to wydawać się dziwne, ustawa bowiem dotyczy niezbyt przyjemnej dziedziny egzekucji, sfery zobowiązań podatkowych, a więc tych sfer, które nie najlepiej kojarzą się każdemu obywatelowi. Istnieje natomiast kilka przesłanek, aby o tym zadowoleniu powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#PoselMarekPol">Otóż jest to ustawa, która dotyka sfery gospodarczej. Chcę powiedzieć, że z odczuć osób, z którymi kontaktuję się — moich wyborców — wynika jednoznacznie, iż udział tematyki gospodarczej w problematyce obrad Sejmu jest zdecydowanie niższy od oczekiwań społecznych.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#PoselMarekPol">Drugi powód — specyficzny. Chcę zwrócić uwagę, że jest to, bodajże, pierwsza ustawa o charakterze gospodarczym, której zakres działania i regulacje nie są incydentalne, krótkookresowe, nie dotyczą spraw załatwianych na już, na wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#PoselMarekPol">Trzecia przesłanka tego zadowolenia jest chyba najistotniejsza. Została ona wyartykułowana w wystąpieniu ministra Dąbrowskiego. Otóż — poza pewnymi regulacyjnymi zapisami, które mają za zadanie dostosowanie zapisów obydwu zmienianych ustaw do obowiązującego nazewnictwa, do obowiązującego systemu gospodarczego w kraju, do obowiązujących innych ustaw — ustawa ta stawia sobie za cel równości wszystkich podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#PoselMarekPol">Posłowie Klubu Poselskiego PZPR zdecydowanie popierają zasadę równości podmiotów gospodarczych i każdą inicjatywę w tym kierunku zgłoszoną przyjmują przychylnie i przyjmować będą nadal. Uważamy — a sądzę, że na tej sali nie jesteśmy w tej sprawie odosobnieni — iż tylko równe dla wszystkich sektorów gospodarczych, dla wszystkich podmiotów gospodarczych reguły gry ekonomicznej w nowo tworzonym systemie gospodarki rynkowej mogą faktycznie pozwalać na porównanie rzeczywistych różnic efektywności gospodarowania, premiować skuteczniejszych, lepszych ekonomicznie, karać zaś mniej skutecznych, mniej efektywnych gospodarczo. Tylko równe reguły gry pozwolą w praktyce na konkurencję pomiędzy podmiotami gospodarczymi, niezależnie od sektora, z którego ten podmiot pochodzi, niezależnie od jego wielkości czy charakteru działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#PoselMarekPol">Regulacyjne nierówności między sektorami, między podmiotami gospodarczymi występują i występowały. Były one bardzo poważne. W zakresie problemów zgłaszanych przez sektor nieuspołeczniony, sektor niepaństwowy, w bardzo wielu przypadkach słusznych, jest to traktowanie w sposób dyskryminujący zakładów tego sektora, w bardzo wielkiej liczbie regulacji drobnych, m.in. o różnej randze, o randze ustawy, rozporządzenia, uchwały Rady Ministrów, m.in. w ustawach dziś dyskutowanych.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#PoselMarekPol">Równie trafne są zarzuty, iż systemy podatkowe dla sektora nieuspołecznionego stwarzają dość brutalne ograniczenia w rozwoju nawet najbardziej efektywnych zakładów tego sektora, ograniczają możliwości zwiększenia obrotów, a poza tym skłaniają w wielu wypadkach do chodzenia po krawędzi prawa albo do jego łamania.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#PoselMarekPol">Równie słuszne były zarzuty — na szczęście dziś coraz mniej prawdziwe — dotyczące ograniczenia dostępu tego sektora do materiałów, środków produkcji, dewiz itd.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#PoselMarekPol">Natomiast przedsiębiorstwa państwowe sygnalizowały, że do podstawowych problemów nierówności sektorów należą: stosowanie radykalnych ograniczeń cen wyłącznie w stosunku do tego sektora oraz ograniczenia wzrostu wynagrodzeń regulowane mechanizmami podatkowymi. Te dwa mechanizmy wystarczą, aby niejedna załoga zapłaciła cenę bardzo wysoką, a jej kierownictwo cenę najwyższą.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#PoselMarekPol">Trzeba tu jeszcze powiedzieć o biurokracji, której skala narzucona została przepisami o systemie ewidencji i sprawozdawczości jednostek gospodarki uspołecznionej. Nieporównywalny jest także system ulg w podatku dochodowym, szczególnie w sferze inwestycji. Wreszcie nierówne (nie skala a poziom), obciążenie sumą wszystkich podatków, powodujące mniej więcej taką sytuację, iż od jednego pracownika sektora uspołecznionego budżet państwa dotychczas otrzymuje 3—4-krotnie większe wpływy aniżeli od jednego pracownika sektora nieuspołecznionego. Wyłączam tu oczywiście rolnictwo. Jest to zupełnie oddzielny temat.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#PoselMarekPol">Pozwoliłem sobie wyliczyć nierówności w mechanizmach regulacyjnych, o których mówili już moi przedmówcy, aby pokazać tylko, jak długa droga ustawodawcza czeka nas jeszcze w równaniu podmiotów gospodarczych w stosunku do reguł prawa gospodarczego w Polsce. Jak długa jest ta droga, na której dopiero stawiamy pierwszy krok, i to nie krok milowy, podejmując dyskusję o ustawie dziś przedkładanej.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#PoselMarekPol">Nowelizowanie ustaw, szczególnie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest regulacją szczególną. Dotyka ona bardzo delikatnej materii, jaką jest materia własności. Przepisy ustawy muszą, z jednej strony, zabezpieczyć skuteczność egzekucji dla dobra wierzyciela, z drugiej natomiast — ochronić dłużnika przed samowolą w procesach egzekucji, przed pozbawieniem go podstawowych narzędzi i środków do życia, a także przed naruszaniem jego godności osobistej. Stąd sygnalizowana w dyskusji klubowej wyjątkowo duża szczegółowość zapisów tej ustawy i jej skomplikowanie.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#PoselMarekPol">Zdawać sobie należy sprawę, że za każdym z tych zapisów stoją konkretne sytuacje między ludźmi, nieprzyjemne i konfliktowe, nieprzyjemne zarówno dla dłużnika, jak dla wierzyciela i prowadzącego egzekucję.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#PoselMarekPol">Trudno dzisiaj ustosunkowywać się do szczegółowych zapisów tej ustawy, jest ich wiele. Ustosunkowywał się do tego mój przedmówca, pozwolę więc sobie to pominąć. Na tym etapie można tylko zwrócić uwagę na kilka drobnych kwestii, a mianowicie na zapisy zawarte w art. 1 pkt 32 i pkt 49, które mówią o zmianie wysokości grzywien. Zwracał na to uwagę mój przedmówca. Otóż, 2 tys. zł — jak brzmiał zapis dotyczący grzywny w starej ustawie — jest w tej chwili kwotą śmieszną i absolutnie traci ona jakiś sankcyjny charakter. Nasuwa się natomiast w ogóle pytanie, czy kwotowe określenie grzywny w ustawie — niezależnie od tego czy będzie to 20 czy 50 tys. zł — jest przy tej skali inflacji uzasadnione. Wydaje mi się, że komisje będą musiały do tej kwestii podejść w sposób bardziej elastyczny.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#PoselMarekPol">Nawiążę również do zapisu w projektowanej ustawie, dotyczącego ochrony niezbędnych narzędzi do wykonywania pracy zawodowej. To sygnał z Izby Skarbowej. Jeżeli chodzi o ochronę środków pracy, jest to nieodzowne, natomiast sprawa może dotyczyć również osób, które uporczywie zalegają ze spłatą podatku. W tej sytuacji dyskusyjne wydaje się niezamieszczanie ewentualnej sankcji w stosunku do tego typu osób.</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#PoselMarekPol">Kończąc, chcę powiedzieć, iż — uznając generalną zasadność przedkładanej ustawy oraz wierząc, i to mocno wierząc, iż jest to pierwszy, choć nie milowy krok na długiej drodze wyrównywania praw w stosunku do różnych podmiotów gospodarczych i że następne kroki nastąpią szybko — wnioskuję w imieniu Klubu Poselskiego PZPR o dalsze prace nad tą ustawą i skierowanie jej do odpowiednich komisji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#PoselMarekPol">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy ktoś z państwa zechce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę uprzejmie, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#PoselRyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja w sprawie proceduralnej. Chodzi mi o sprawę właściwości komisji, która powinna rozpatrzeć tę ustawę. Traktując sprawę formalnie, powinna ona prawdopodobnie trafić do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Biorąc jednak pod uwagę bardzo specyficzną materię tej ustawy, która — jak sądzę — dotyczy przede wszystkim pewnej problematyki prawą cywilnego, wydaje mi się, iż należy tu przyjąć inne rozwiązanie. Wydaje mi się, że kompetencje właściwsze posiada tu Komisja Ustawodawcza, która mogłaby tę ustawę rozpatrywać z udziałem przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i na pewno Komisji Polityki Społecznej i być może jeszcze jakiejś innej. A może alternatywą byłoby powołanie do rozpatrzenia tej ustawy komisji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#PoselRyszardBugaj">W każdym bądź razie wydaje mi się, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów miałaby ogromne problemy z pracą nad tą ustawą. Jest w naszym gronie niewielu specjalistów od specyficznej problematyki prawa cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#PoselRyszardBugaj">Proszę także o wzięcie pod uwagę faktu, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów jest w tej chwili wyjątkowo mocno obciążona innymi pracami, szczególnie pracami nad budżetem. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#PoselRyszardBugaj">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Prezydium Sejmu jest zgodne z opinią pana posła. Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych do następujących komisji: do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i do Komisji Ustawodawczej. Jest to chyba zgodne z tym, co powiedział przed chwilą pan poseł Bugaj.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#komentarz">(Ogólna wesołość, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj:</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nie jest.)</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nie? Niezupełnie? Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#PoselRyszardBugaj">Pani Marszałek! Uważam, że skierowanie tego projektu do tak wielu komisji oznacza, że pracowałaby nad nią ogromna liczba posłów, ze wszystkimi konsekwencjami proceduralnymi. Myślę, że w świetle tego tym bardziej uzasadniony wydaje się wniosek o powołanie komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#PoselRyszardBugaj">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę uprzejmie, panie pośle. Pan poseł Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#PoselKazimierzUjazdowski">Ja tylko nawiasem chciałbym wspomnieć, że do tego nie są potrzebni prawnicy cywiliści, jak to pan poseł mówi, ale prawnicy z innych dziedzin prawa. Bo prawo administracyjne nie równa się prawu cywilnemu. To nie jest żaden argument, że to akurat mają być cywiliści. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#PoselKazimierzUjazdowski">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy pan poseł zgłasza wniosek formalny o powołanie komisji nadzwyczajnej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#PoselRyszardBugaj">Pani Marszałek! Albo powołanie komisji nadzwyczajnej, albo skierowanie tego do Komisji Ustawodawczej, która jest ewidentnie bardziej kompetentna.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#PoselRyszardBugaj">W takim razie jest to wniosek formalny pana posła?)</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#PoselRyszardBugaj">Tak, jest to wniosek o skierowanie do Komisji Ustawodawczej, z udziałem, oczywiście, przedstawicieli innych komisji.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#PoselRyszardBugaj">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">W takim razie proszę uprzejmie o przegłosowanie wniosku pana posła Bugaja.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem wniosku pana posła Bugaja? Proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Odczytałam państwu, że Prezydium Sejmu proponuje skierować wniosek do tych wszystkich wymienionych komisji. Pan poseł Bugaj był łaskaw zaproponować swoją poprawkę, żeby zgłosić tenże wniosek do Komisji Ustawodawczej z udziałem posłów z innych komisji, które mają coś wspólnego z danym problemem.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wobec powyższego przegłosujemy wniosek pana posła Bugaja jako wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Kto jest za zmianą propozycji Prezydium Sejmu?</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#komentarz">(Ogólna wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Ale proszę państwa, pozwólmy, że tak powiem, pracować w atmosferze powagi.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wniosek pana posła upadł.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">W związku z tym uważam, że Sejm przyjął wniosek Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wobec powyższego, zgodnie z wnioskiem Prezydium Sejmu, przekazujemy projekt ustawy do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Obecnie, zgodnie z zapowiedzią, przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Pan poseł Aleksy Siemieniuk i pięciu posłów ziemi białostockiej — w związku otrzymaną odpowiedzią ministra transportu, żeglugi i łączności na interpelację w sprawie cofnięcia decyzji o zawieszeniu przewozów na odcinku kolejowym Hajnówka—Białowieża — oświadczają, że udzielona odpowiedź ich nie satysfakcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Autorzy interpelacji podkreślają, że Białowieża jest znanym w świecie ośrodkiem turystycznym, naukowym i dydaktycznym, a Białowieski Park Narodowy — uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery — jako jedyny w Polsce obiekt przyrodniczy wpisany został na listę światowego dziedzictwa ludzkości.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Utrzymanie kolejowego połączenia w obrębie najcenniejszego naszego obiektu przyrodniczego ma ogromne znaczenie dla ochrony środowiska i jest sprawą nie tylko wojewódzkiej rady narodowej, resortów komunikacji i ochrony środowiska, ale także całego</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#komentarz">społeczeństwa.)</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację, głos zabierze minister transportu, żeglugi i łączności, pan Adam Wielądek.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Uprzejmie przypominam, że wypowiedź powinna trwać maksimum 10 minut.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Minister</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#FranciszekAdamWieladek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na zapytanie, które dziś zostało złożone, udzieliłem w sierpniu bieżącego roku bardzo wyczerpującej odpowiedzi. Chciałbym niektóre z argumentów, które na piśmie przekazałem obywatelom posłom, powtórzyć dziś, wnosząc również nowe elementy.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#FranciszekAdamWieladek">Otóż w odpowiedzi poprzedniej, przedstawionej na piśmie, zreferowałem tę kwestię w zakresie prowadzonej przez resort polityki wdrażania mechanizmów ekonomicznych, zmierzających do poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa PKP, między innymi poprzez likwidację przewozów na liniach nie obciążonych przewozami, do których zaliczam również odcinek Hajnówka — Białowieża, liczący 24 km.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#FranciszekAdamWieladek">Interpelujący posłowie uznali za przekonywające przedstawione przeze mnie w udzielonej odpowiedzi argumenty, przemawiające za zawieszeniem przewozów kolejowych na tym odcinku. Niemniej postulują utrzymanie tego odcinka w dalszej eksploatacji, przede wszystkim ze względu na unikatowy charakter Białowieskiego Parku Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#FranciszekAdamWieladek">*) Pełny tekst interpelacji — w załączniku nr 2</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#FranciszekAdamWieladek">Posłowie mieli także wątpliwości co do podanej przeze mnie liczby przewiezionych pasażerów i wielkości ładunków. Zarzucili resortowi ponadto brak propozycji rozwiązań, gwarantujących utrzymanie transportu kolejowego. W związku z tym pragnę poinformować (na podstawie dokumentacji PKP, po ponownym jej sprawdzeniu), że w 1988 r. na tym odcinku przewieziono niecałe 132 tys. pasażerów. Na jeden pociąg przypadały średnio 24 osoby. Na stacji Białowieża rozładowano 84 wagony o łącznej wadze ładunku 1835 ton, przy czym na stacji Hajnówka dla Białowieży rozładowano 78 wagonów o łącznej wadze 3584 tony.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#FranciszekAdamWieladek">Pragnę dodać, że masa towarowa nadchodząca koleją do Białowieży w bieżącym roku zmalała. Od początku roku do dnia wczorajszego na stacji Białowieża rozładowano 46 wagonów, a na stacji Hajnówka — 73 wagony. Nadanie masy towarowej w Białowieży nie przekracza 6 wagonów rocznie.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#FranciszekAdamWieladek">Minimalny obrót towarowy na stacji Białowieża nie uzasadnia lepszego wyposażenia technicznego tej stacji. Znikome przewozy pasażerów i towarów — przy ograniczonych środkach finansowych i materiałowych PKP, które nie gwarantują nawet utrzymania we właściwym stanie technicznym linii układu podstawowego — nie pozwalają na wykonanie remontu kapitalnego tego odcinka, którego koszt szacowany jest na ponad 1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#FranciszekAdamWieladek">Ponadto pragnę zwrócić uwagę na fakt, że przekazany władzom gminnym w Białowieży i Hajnówce podatek z tytułu zarządzania przez PKP gruntami zajmowanymi przez ten odcinek w 1988 r. wyniósł prawie 8 mln zł, a wpływy kolei z przewozu osób i ładunków w tym samym okresie były o milion złotych niższe.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#FranciszekAdamWieladek">Roczne ogólne koszty utrzymania kolei i eksploatacji tego odcinka wyniosły ok. 300 mln zł. Ponownie podkreślam, że władze województwa białostockiego — na sugestię dyrektora generalnego PKP o dofinansowanie działalności PKP na tym odcinku — nie przedstawiły żadnych konstruktywnych propozycji. Przewodniczący WRN w Białymstoku zaprezentował jedynie argumentację za utrzymaniem eksploatacji przez PKP tego odcinka, a nawet zalecił przeprowadzenie jego elektryfikacji.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#FranciszekAdamWieladek">Ponieważ w tej chwili PKP realizują poważne inwestycje na terenie województwa białostockiego, polegające na modernizacji i elektryfikacji odcinka Białystok—Ełk — o czym informowałem Wysoką Izbę przed tygodniem — jak również zamierzają w następnej kolejności modernizować odcinek Białystok—Czeremcha, nie widzę w najbliższych latach możliwości przeznaczenia środków na remont i tak głęboko deficytowego odcinka Hajnówka—Białowieża.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#FranciszekAdamWieladek">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę i interpelujących posłów, że PKP będą się starały utrzymać ruch na tym odcinku tak długo, jak pozwolą na to warunki techniczne. Jednakże przyszłość tego odcinka — jak wcześniej zaznaczyłem — w dużej mierze wiąże się z odpowiednim udziałem finansowym władz wojewódzkich. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#FranciszekAdamWieladek">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy pan poseł Aleksy Siemieniuk chciałby zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#PoselAleksySiemieniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wracamy w zasadzie do starych prawd, o których już sobie powiedzieliśmy przedtem. Jedynym optymistycznym akcentem w wypowiedzi pana ministra jest stwierdzenie, że połączenie na odcinku kolejowym Hajnówka—Białowieża nie zostanie zamknięte, dopóki będą tam mogły po prostu kursować pociągi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#PoselAleksySiemieniuk">Panie Ministrze! Wydaje mi się, że sprawa wygląda następująco: Nie możemy obojętnie przejść wobec faktu, że — jak powiedzieliśmy w naszym wystąpieniu — mamy do czynienia z jednym z najcenniejszych obiektów przyrodniczych. Jest to miejscowość znana dosłownie w całym świecie. I jedyną przyszłością, jeżeli chodzi o transport, jest transport kolejowy, nie zaś samochodowy.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#PoselAleksySiemieniuk">Chcę również powiedzieć, że resort transportu PKP nie podjął żadnej konkurencji z PKS-em, bo przecież ładunki są nadal dowożone. Tam jest nie tylko obiekt przyrodniczy, tam jest również życie gospodarcze. I zarówno towary masowe, jak i inne są dowożone samochodami z odległej Hajnówki. Wszystko to świadczy o tym, że w najbliższej przyszłości ten stan powinien być unormowany.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#PoselAleksySiemieniuk">Jednocześnie chcę powiedzieć, że Wojewódzka Rada Narodowa jest skłonna podjąć działania zmierzające do odciążenia resortu od kosztów, które ponosi, jeżeli chodzi o utrzymanie tej linii. Gdybyśmy uznali, że ostatnie zdanie zawarte w wystąpieniu pana ministra pozwoli na utrzymanie połączenia tak długo, jak długo kiesa PKP nie zostanie zasilona innymi środkami, jak długo nie zostaną przeprowadzone konieczne remonty, mógłbym uznać, że odpowiedź pana ministra na dzień dzisiejszy satysfakcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#PoselAleksySiemieniuk">Uważam, że nie możemy podnosić argumentu, iż linię tę za wszelką cenę musimy elektryfikować. Takiej potrzeby nie ma. Zdajemy sobie wszyscy sprawę, w jak trudnej sytuacji gospodarczej znajduje się nasz kraj. Niemniej w imieniu społeczności Białowieży i województwa białostockiego bardzo bym prosił — i wydaje mi się, że w tej kwestii mogę odwołać się do Wysokiej Izby — żeby jednak to połączenie utrzymać, a z chwilą znalezienia środków, z chwilą nadejścia lepszych czasów, żeby ten problem można było rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#PoselAleksySiemieniuk">Z takim przekonaniem odebrałem wystąpienie pana ministra. Odebrałem, że pan minister wyraża również troskę o to, żeby połączenie takie utrzymać. Jeżeli tak, to serdecznie panu ministrowi dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#PoselAleksySiemieniuk">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Może ktoś z państwa zechciałby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#PoselJanWrobel">Poseł Wróbel. W styczności z grą ekonomiczną przegrywa niedoskonałe prawo ochrony przyrody. Dopóki go nie uregulujemy, często będziemy mieli do czynienia z konfliktami pomiędzy ochroną parków narodowych, jako najwyższej formy ochrony obiektów przyrodniczych, a życiem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#PoselJanWrobel">Chcę potwierdzić, że Białowieski Park Narodowy w zamierzeniach „ochroniarzy” przewidziany jest do powiększenia. Również całej Puszczy Białowieskiej chcemy nadać wyższą formę ochrony przyrody, mając także na uwadze, że ze strony naszego wschodniego sąsiada ten obiekt przyrodniczy również ma mieć podniesioną rangę. Będzie to prawdopodobnie międzynarodowy park narodowy.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#PoselJanWrobel">Proszę więc pana ministra o umożliwienie Krajowemu Zarządowi Parków Narodowych prowadzenia dalszych rozmów z pańskim resortem nad znalezieniem właściwego wyjścia z tej sytuacji, ponieważ dla białowieskiego parku, jeżeli weźmiemy pod uwagę sumę czynników degradujących, to zagrożenie jest jednak znaczne. Nie będę ich tutaj wymieniał, ale wszystkie musimy rozpatrywać łącznie, gdyż dopiero wtedy widać, jak to zagrożenie jest wielkie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#PoselJanWrobel">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa zechciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę pan poseł Slezak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#PoselJerzySlezak">Panie Ministrze! Zakończenie pana odpowiedzi jest trochę szantażujące — — „do czasu, kiedy to się będzie opłacało”.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#PoselJerzySlezak">W pierwszym wystąpieniu pana poprzednika, bo je podpisywał minister Kamiński, była groźba — dzień 1 września. WRN nie przedstawiła oferty, ale również i PKP nie przedstawiły żadnej oferty. Zakładając, że jest to trasa 20 km, idąca przez najpiękniejsze zakątki Puszczy Białowieskiej, która może być perełką turystyczną, to również i PKP powinny przedstawić jakąś ofertę. Oferta wasza, żeby ten transport przejęła PKS, jest zbrodnią na organizmie puszczy, jest to nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#PoselJerzySlezak">I tego urzędnik państwowy nie może podpisywać.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#PoselJerzySlezak">Wydaje mi się, że bez emocji możemy spotkać się i rozmawiać o ekonomizacji tego przedsięwzięcia. To, że naczelnik nie może zwolnić z podatków od gruntów, to pan minister finansów panu ministrowi wytłumaczy, bo to jest podatek obligatoryjny. Chciałbym jednak otrzymać informację, że do czasu uzgodnień z aktualną WRN, czy nową władzą wojewódzką ta kolej będzie pracowała. Z tym że dziś ta kolej naprawdę nie ma właściwych połączeń z Warszawą, krajem. Ludzie narzekają na to. Jest wiele spraw leżących w kompetencji PKP. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#PoselJerzySlezak">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa w tej sprawie chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nie widzę. Proszę uprzejmie pana ministra o ustosunkowanie się.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Minister</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#FranciszekAdamWieladek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W najbliższym czasie przedstawię Radzie Ministrów projekt uchwały zakładającej zlikwidowanie w Polsce ponad 1000 km linii kolejowych. Jest to konieczność ekonomiczna. Bez względu na to, czy nam się to podoba, czy nie podoba. W tej chwili przedsiębiorstwo PKP jest zadłużone wobec swoich kontrahentów na ponad 250 mld zł. Budżet państwa Wysoka Izba przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#FranciszekAdamWieladek">Natomiast w rozwiązaniach odnoszących się do tej kwestii, a więc do odcinka linii Hajnówka—Białowieża i szeregu innych, jesteśmy gotowi zaoferować rozwiązania na zasadzie finansowej. Jesteśmy gotowi przekazać bezpłatnie całe wyposażenie infrastrukturalne, oferując także możliwość podpisania umowy PKP — biura turystyczne, jeśli chodzi np. o linię w Białowieskim Parku Narodowym, jak zresztą w szeregu innych miejscach atrakcyjnych turystycznie. Możemy także przekazać je jako bocznice prywatne, ale tylko na takiej zasadzie.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#FranciszekAdamWieladek">W odniesieniu do tego konkretnie odcinka mogę zapewnić także, że w przypadku podjęcia decyzji o likwidacji tej linii, Polskie Koleje Państwowe zapewnią w ciągu roku od chwili podjęcia takiej decyzji wyrównanie kosztów użycia innego środka transportu w stosunku do obowiązującej taryfy kolejowej. To jest okres, w którym można znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące nie tylko PKP, ale i dany teren, a także i budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#FranciszekAdamWieladek">Oczywiście, że jestem gotów podjąć dalsze pertraktacje i z władzami Białegostoku, i z władzami gminnymi z udziałem PKP w celu znalezienia rozwiązania, które jednak nie stanowiłoby uszczerbku tak znaczącego, jaki w tej chwili stanowi dla przedsiębiorstwa PKP. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#FranciszekAdamWieladek">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa zechciałby zabrać głos w przedmiotowej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Wobec tego stwierdzam, że Sejm uznał odpowiedź na interpelację pana posła Aleksego Siemieniuka i 5 posłów w chwili obecnej za wystarczającą, oczywiście z tymi zastrzeżeniami, które zostały zgłoszone, i z deklaracją pana ministra, że jest gotów do prowadzenia dalszych rozmów.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Pani poseł Anna Bukowska stwierdza w swej interpelacji, że w ostatnim okresie występuje znaczny wzrost przestępczości i związane z tym narastające zagrożenie bezpieczeństwa obywateli na terenie kraju, w tym także w dzielnicy Warszawa—Praga-Północ. Posłanka przytacza dane, które obrazują rozmiar tego zjawiska, a także koszty, jakie z tego tytułu ponosi społeczeństwo i budżet państwa. W 1988 r. w okresie 10 miesięcy było zgłoszonych 1019 włamań do obiektów uspołecznionych, a w tym roku — już 1600, a więc wskaźnik dynamiki wzrostu wynosi 157%. Włamań do obiektów prywatnych w roku 1988 było 2850, a w bieżącym roku — 4605. Jest to wzrost o 61,6%. W zrastają rozboje w postaci wyrywania torebek, nawet w biały dzień. Włamania do obiektów państwowych, tylko na Pradze-Północ, spowodowały straty w wysokości około 20 mld zł w bieżącym roku. Zapewne o wiele większe były straty z tytułu włamań do pomieszczeń osób prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Autorka interpelacji oczekuje pełnej informacji o podjętych działaniach w celu złagodzenia</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#komentarz">zagrożenia.)</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Odpowiedzi na interpelację udzieli podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, pan Zbigniew Pudysz.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#ZbigniewPudysz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pani posłanka Anna Bukowska wniosła interpelację w sprawie narastającego zagrożenia *) Pełny tekst interpelacji — w załączniku nr 2 do Sprawozdania Stenograficznego z 1-3 posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#ZbigniewPudysz">przestępczego w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie. W pełni podzielam niepokój wyrażony przez panią poseł.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#ZbigniewPudysz">Zanim przedstawię, jakie środki zaradcze podejmuje resort w celu poprawy sytuacji, zwrócę uwagę na skalę zagrożenia. W ciągu 10 miesięcy bieżącego roku w dzielnicy Praga-Północ stwierdzono około 10 tys. przestępstw. Dla porównania — w 39 województwach zanotowano niższy poziom przestępczości niż w jednej warszawskiej dzielnicy. W ogólnej strukturze przestępstw odnotowanych na Pradze-Północ dominują przestępstwa przeciwko mieniu. W ciągu 10 miesięcy zarejestrowano ponad 4 tys. kradzieży z włamaniem i około 500 przestępstw o charakterze rozbójniczym. W odniesieniu do podobnego okresu roku minionego liczba rozbojów zwiększyła się o 77%, a kradzieży z włamaniem o 50%. Prawie dwukrotnie więcej niż przed rokiem odnotowane włamań do samochodów.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#ZbigniewPudysz">W tym miejscu należy stwierdzić, iż w stolicy przestępczość rośnie szybciej niż w innych rejonach kraju. W ciągu 10 miesięcy bieżącego roku w Warszawie stwierdzono 54 256 przestępstw, to jest około 14% ogółu przestępstw popełnionych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#ZbigniewPudysz">Rodzi się pytanie, jakie wyniki ma milicja warszawska? Należy krytycznie stwierdzić, że jednostki Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych wykazują najniższą w kraju sprawność procesu wykrywczego. Wykrywalność ogólna w roku ubiegłym wynosiła zaledwie 24%, średnia krajowa zaś wyraża się wskaźnikiem 62%. Dzielnicowy Urząd Praga-Północ wykazuje najniższą efektywność ścigania sprawców przestępstw spośród równorzędnych jednostek w Warszawie. W ciągu 10 miesięcy wykryto zaledwie 16% sprawców z ogółu stwierdzonych czynów przestępczych.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#ZbigniewPudysz">Przyczyny tej sytuacji są złożone. Gdybym na tak postawione pytanie odpowiedział, że jest to rezultat braków kadrowych, to byłaby to odpowiedź niepełna, uproszczona.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#ZbigniewPudysz">Istotnie, braki kadrowe są znaczne, łącznie wakaty wynoszą w garnizonie warszawskim 1984, to jest około 28% założonego stanu osobowego. Nie obsadzono 43,8% stanowisk dzielnicowych, brak 27,5% funkcjonariuszy pionu kryminalnego, 20% pracowników dochodzeniowych. Wskaźniki kadrowe na Pradze-Północ są jeszcze gorsze. W listopadzie bieżącego roku stan etatowy całego Dzielnicowego Urzędu Praga-Północ wynosił 618 etatów, nie obsadzone było 210 stanowisk, tj. 34%.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#ZbigniewPudysz">Podejmowane w tym zakresie próby wypełnienia wakujących stanowisk okazały się mało skuteczne. W latach 1987—1988 odeszło ze służby 117 funkcjonariuszy zatrudnionych w Dzielnicowym Urzędzie Spraw Wewnętrznych Praga-Północ. W roku bieżącym — już 84, w tym 71 na własną prośbę, a przyjęto do służby zaledwie 3.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#ZbigniewPudysz">Zrozumiałe, że w tym stanie rzeczy obniżają się kwalifikacje zawodowe kadry, a jest to czynnik istotny dla efektywności i skuteczności działania.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#ZbigniewPudysz">Tendencja do odchodzenia funkcjonariuszy ze służby wynika z kilku przyczyn: stresy związane z charakterem pracy, niski prestiż, nadmierne przeciążenie, pogarszający się stan zdrowia, nieatrakcyjnie niskie zarobki. Po ostatniej podwyżce funkcjonariusz w stopniu plutonowego z wysługą 11 lat otrzymuje dokładnie 365 700 zł. Warunki, w jakich funkcjonariusze wykonują zadania — jak obywatele posłowie wiedzą — są dosyć trudne.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#ZbigniewPudysz">Na Pradze-Północ coraz bardziej odczuwalny jest brak podstawowych środków niezbędnych do pracy na miejscu zdarzenia. Nie jest to tylko właściwość praska. Walizki śledcze pod względem technicznym nie zmieniły się od 20 lat, brakuje proszku daktyloskopijnego, folii do utrwalania śladów, błon fotograficznych, brakuje nawet podstawowych druków i obwolut. Zbiory informacji prowadzone są metodami manualnymi, co zabiera kilkakrotnie więcej czasu niż korzystanie z nowoczesnych sieci komputerowych, w jakie wyposażone są niemal wszystkie metropolie europejskie.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#ZbigniewPudysz">Problem obciążenia pracą. — Na koniec października funkcjonariusze Dzielnicowego Urzędu Praga-Północ mieli w prowadzeniu około 6 tysięcy śledztw i dochodzeń, a ponieważ uprawnionych do ich prowadzenia — łącznie z dzielnicowymi — jest tylko 100, na każdego przypadało 60 postępowań przygotowawczych.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#ZbigniewPudysz">Rodzi to kolejne pytanie, czy dzielnicowy powinien zajmować się prowadzeniem postępowania? Jego podstawowe zadanie jest inne, nie powinien się tym zajmować.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#ZbigniewPudysz">W kontekście warunków pracy muszę również poruszyć problem mieszkań dla funkcjonariuszy w tej dzielnicy. W tej chwili na Pradze-Północ oczekuje na mieszkania zgodne z normami 140 funkcjonariuszy, w tym 70 z nich nie ma żadnego lokalu, nawet zastępczego. Skromne nadal możliwości pozwoliły na przydzielenie w tym roku dla północnopraskiej milicji 15 mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#ZbigniewPudysz">Wysoka Izbo! Obywatele Posłowie! Sytuacja jest znana i istnieje świadomość konieczności udzielenia pomocy. Własnymi siłami Dzielnicowy Urząd Spraw Wewnętrznych Praga-Północ nie ograniczy narastającej fali zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#ZbigniewPudysz">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, jakie działania zostały w tym zakresie już podjęte lub są w trakcie realizacji. Służba prewencyjna dzielnicy Praga-Północ jest systematycznie, okresowo wzmacniana funkcjonariuszami z oddziałów prewencji Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Przykładowo: w dniach 24 i 25 listopada tego roku przydzielono 128 funkcjonariuszy do patrolowania ulic dzielnicy w godzinach wieczornych i nocnych. Takie akcje odbywają się wprawdzie we wszystkich dzielnicach, ale Praga-Północ jest z reguły preferowana i otrzyma czy otrzymuje wzmocnienie o 20% większe niż inne dzielnice warszawskie.</u>
          <u xml:id="u-76.16" who="#ZbigniewPudysz">Funkcjonariusze Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych i Komendy Głównej są regularnie oddelegowywani do wykonywania bezpośrednio na terenie dzielnicy czynności wykrywczych i dochodzeniowych. Są to wprawdzie stosunkowo nieliczne grupy specjalistów, ale jest to pomoc w tych warunkach licząca się. W okresie jesienno-zimowym bieżącego roku do służb prewencyjnych — „spieszono” 20 funkcjonariuszy Komisariatu Rzecznego oraz przydzielono do patroli 16 funkcjonariuszy z Zakładu Tresury Psów Służbowych, z odpowiednio przeszkolonymi psami. Trwa formowanie specjalnej grupy do zwalczania rozbojów ulicznych. Od początku tego roku do pracy w warszawskich dzielnicach oddelegowano z innych województw 40 funkcjonariuszy wyspecjalizowanych w prowadzeniu dochodzeń. Są inne propozycje tego typu. Jednak tu możliwości są ograniczone ze względu na brak odpowiedniej bazy hotelowej w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-76.17" who="#ZbigniewPudysz">Poszukujemy dalszych możliwości zwiększenia efektywnego potencjału przeciwprzestępczego.</u>
          <u xml:id="u-76.18" who="#ZbigniewPudysz">Sytuacja w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i porządku w Warszawie oraz środki, jakie należy podjąć, aby tę sytuację poprawić. Pragnę poinformować obywateli posłów, że ten problem był przedmiotem posiedzenia kolegium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które obradowało 27 listopada. Zdecydowano o potrzebie zastosowania środków nadzwyczajnych. Minister spraw wewnętrznych podjął decyzję o skierowaniu do dyspozycji szefa Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych znacznych sił ze stanów osobowych ministerstwa, w tym batalionu, który wprawdzie ma inne zadania, ale w pewnym zakresie będzie mógł być wykorzystany do działań bezpośrednio związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku publicznego.</u>
          <u xml:id="u-76.19" who="#ZbigniewPudysz">Ponadto na wyposażenie Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych przekazano 75 samochodów — poza wcześniej przewidzianym przydziałem — z zaleceniem priorytetowego zasilenia szczególnie zagrożonych przestępczością dzielnic. Oprócz tego w listopadzie ubiegłego roku, po przeanalizowaniu aktualnej sytuacji, minister spraw wewnętrznych zdecydował o przekazaniu 12 samochodów dotychczas już użytkowanych w MSW. Liczba ta być może będzie jeszcze większa.</u>
          <u xml:id="u-76.20" who="#ZbigniewPudysz">Niewątpliwie taka koncentracja wyposażenia przyczyni się do poprawy stanu prewencyjnego nadzoru na terenie dzielnicy Praga-Północ.</u>
          <u xml:id="u-76.21" who="#ZbigniewPudysz">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że uwarunkowania zwalczania przestępczości w Warszawie stają się coraz trudniejsze.</u>
          <u xml:id="u-76.22" who="#ZbigniewPudysz">Nowym problemem jest wytworzenie trwałych form współdziałania społecznego w ochronie porządku publicznego. Wsparcie społeczne było zawsze ważnym warunkiem skuteczności ochrony przed zamachami przestępczymi. Na przykład, szczególnie dotkliwe — o czym już mówiłem — dla mieszkańców Pragi-Północ są kradzieże samochodów i z samochodów. Na terenie tej dzielnicy zarejestrowanych jest około 50 tysięcy samochodów osobowych, ale powstało tylko 26 społecznych parkingów strzeżonych, gdzie chroni się zaledwie około 3 tys. pojazdów.</u>
          <u xml:id="u-76.23" who="#ZbigniewPudysz">Ostatnio zgłoszono nietypową, ale obiecującą inicjatywę przedstawicieli kilku spółek prywatnych działających na Pradze-Północ, którzy są skłonni do utworzenia fundacji finansowanej z własnych środków, której celem byłoby pokrycie kosztów zakupu, wyposażenia milicyjnego, przydatnego w działalności profilaktycznej. Jest to jednak dopiero zamiar.</u>
          <u xml:id="u-76.24" who="#ZbigniewPudysz">Wysoka Izbo! Przedstawiłem różne aspekty zgłoszonego w interpelacji problemu. Aktualnie stosowane są środki zaradcze, ale one mają charakter doraźny.</u>
          <u xml:id="u-76.25" who="#ZbigniewPudysz">Docelowo widzę tylko jedno rozwiązanie: dobrze wyposażoną i odpowiednią do zagrożenia liczbę funkcjonariuszy milicji. Trwająca restrukturyzacja całego resortu spraw wewnętrznych powinna to wielkie zadanie ułatwić. Zapewniam Wysoką Izbę, że nie zabraknie nam determinacji, aby wykorzystać każdą możliwość, każdą ujawnioną rezerwę po to, aby poprawić sytuację w zakresie bezpieczeństwa publicznego. Systematycznie przekazujemy uzyskiwane etaty i ludzi w celu wzmocnienia podstawowych ogniw milicji. Pewne możliwości powstały także ostatnio: minister spraw wewnętrznych swoim zarządzeniem z 21 listopada tego roku rozwiązał służbę polityczno-wychowawczą i Szefostwo Wojsk Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Prace reorganizacyjne trwają i tu także liczymy na możliwość przekazania ogniwom podstawowym pewnej liczby etatów.</u>
          <u xml:id="u-76.26" who="#ZbigniewPudysz">Wysoka Izbo! Pragnę z trybuny sejmowej podziękować pani poseł Bukowskiej za zainteresowanie się tym ważnym problemem. Dziękuję również tym posłom, reprezentującym różne kluby poselskie, którzy zechcieli się spotkać z załogami niektórych jednostek milicyjnych. Takich spotkań było wiele, bardzo interesujące, na przykład, było w Puławach, z pełnym stanem osobowym tejże jednostki.</u>
          <u xml:id="u-76.27" who="#ZbigniewPudysz">Dziękuję Wysokiej Izbie za możliwość przedstawienia na forum Sejmu niektórych problemów resortu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-76.28" who="#ZbigniewPudysz">Wicemarszałek</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Czy pani poseł Anna Bukowska zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#TeresaDobielinskaEliszewska">Proszę bardzo. Może pan minister zechce usiąść.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#PoselAnnaBukowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie jestem usatysfakcjonowana odpowiedzią pana ministra. Myślę, że szczególnie nie są usatysfakcjonowani moi wyborcy. Zresztą nie chodzi tylko o wyborców w dzielnicy Praga-Północ, ale chodzi także o cały kraj, bo w całym kraju źle się dzieje. Dlaczego nie jestem usatysfakcjonowana? Nie zostały przedstawione konkretne działania, które rząd będzie podejmował w celu poprawy stanu porządku i bezpieczeństwa publicznego. Jest to na pewno trudny temat, ale społeczeństwo ma prawo wymagać od rządu — o tym mówi art. 41 Konstytucji PRL — zapewnienia poczucia bezpieczeństwa na ulicy i w domu. Obecna sytuacja tworzy psychozę zagrożenia i przekonanie o bezradności i słabości organów ścigania, a przede wszystkim Milicji Obywatelskiej. Społeczeństwo żywo reaguje na każde przestępstwo rozboju, kradzieży, gwałtu i oczekuje od organów ścigania operatywnego działania w postaci ujęcia sprawcy oraz postawienia go przed organami wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#PoselAnnaBukowska">A jak jest obecnie? Od ubiegłego roku w kraju stale wzrasta liczba wszczętych spraw z tytułu włamań, rozboju, kradzieży. Szczególnie wzrost ten nastąpił w sierpniu i systematycznie rośnie. Dotyczy to przede wszystkim województw: warszawskiego, katowickiego, gdańskiego, krakowskiego. W województwie warszawskim w roku 1988 zostało wszczętych 55 832 sprawy, a tylko na Pradze-Północ w bieżącym roku jest już wszczętych ponad 11 dochodzeń.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#PoselAnnaBukowska">Tragicznie wygląda na dzień dzisiejszy wykrywalność — zresztą pan minister o tym mówił — od 5 do 60%. Za straty z tytułu włamań do mieszkań, placówek uspołecznionych, samochodów, kradzieży z rozbojem płaci całe społeczeństwo. Czy stać nas na to? Tylko na Pradze-Północ z tytułu włamań do obiektów uspołecznionych w bieżącym roku oszacowano straty na 20 miliardów zł. A w skali kraju? Może spróbujmy obliczyć. A straty moralne? Jaka jest przyczyna wzrostu przestępstw i znikomej wykrywalności?</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>