text_structure.xml
40.7 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 50 wiecz.).</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu: Prezes Rady Ministrów — Kazimierz Bartel, Minister Skarbu — Czesław Klamer, Minister Kolei — Paweł Romocki, Minister Przemyślu i Handlu — Eugeniusz Kwiatkowski, Minister Robót Publicznych — Witold Broniewski, Minister Reform Rolnych — Witold Staniewicz.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 303 posiedzenie Sejmu. Protokół 301 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 302 posiedzenia leży w biurze sejmowem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają pp. Ledwoch i Niedbalski. Listę mówców prowadzi p. Ledwoch.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego: trzecie czytanie ustawy o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 lipca do 30 września 1926 r. i o prowizorium budżetowem na czas od 1 października do 31 grudnia 1926 r. (druk nr 2521 i roneo nr 293). Celem złożenia deklaracji głos ma p. Zdziechowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PZdziechowski">Stojąc na zgodnem z naszą zapowiedzią stanowisku głosowania przeciw całemu przedłożeniu rządowemu. A wiec i przeciw poszczególnym jego artykułom, wnieśliśmy w dążeniu do zapewnienia jak najdalszych oszczędności w administracji państwowej do art. 3 ustawy poprawki, ograniczające ogólną sumę wydatków w czwartym kwartale b. r. do sumy 450 milionów złotych. Komisja Budżetowa wniosek ten przyjęła, a Sejm w drugiem czytaniu odrzucił ogromna większością głosów wszystkie poprawki, zmierzające do zmiany tekstu art. 3, ustalonego przez Komisje Budżetową. Ponieważ jednak stronnictwa, popierające przedłożenie rządowe, głosowały potem przeciw całemu art, 3, chcąc tym sposobem usunąć z ustawy o prowizorium te ograniczenia w prawie wydatkowania, które wprowadza art. 3, wnosimy, w celu zapewnienia oszczędności w wydatkach Państwa, wniosek do trzeciego czytania o uchwalenie w prowizorium budżetowem art. 3 w brzmieniu Komisji Budżetowej.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#komentarz">(Głos: Zapóźniacie się zorientowali.)</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad ustawą w trzeciem czytaniu.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Do art. 2 jest podtrzymana poprawka p. Moraczewskiego z II czytania, znają ją Panowie. Proszę Panów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi mniejszość, poprawka została odrzucona.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Do art. 3 mamy poprawkę p. Zdziechowskiego, ażeby przywrócić art. 3 w brzmieniu Komisji Budżetowej. Proszę Posłów, którzy są za tą poprawką, aby wstali. Stoi mniejszość — poprawka została odrzucona.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Do art. 5 jest poprawka p. Moraczewskiego, która się stała bezprzedmiotową.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Wobec tego przystępujemy do głosowania nad całą ustawą. Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem ustawy w trzeciem czytaniu, aby wstali. Stoi większość — ustawa w trzeciem czytaniu przyjęta.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad rezolucjami. Najpierw mamy rezolucje komisyjne. Rezolucje te mają Panowie powielone. Do pierwszej rezolucji komisyjnej jest poprawka p. Łażewskiego. Proszę p. Sekretarza o odczytanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzpLedwoch">W pierwszym wierszu słowa: „funduszów, znajdujących się” skreślić, natomiast wstawić: „części wolnej gotówki, znajdującej się”; w wierszu zaś trzecim po słowach: „w Banku Rolnym” dodać: „w stosunku procentowym do pobieranych składek z osad drobnych rolników, a to”, a dalej w tymże samym wierszu słowo „ich” zastąpić słowem „jej”.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Głos: Jak będzie brzmieć?)</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Słyszę zapytania, więc wyjaśniam raz jeszcze, że poprawka p. Łażewskiego zmierza do tego, żeby słowa „z funduszów, znajdujących się” zastąpić słowami „części wolnej gotówki, znajdującej się”. Druga jego poprawka zmierza do tego, żeby określić pewną proporcję, w stosunku do tego, jakie są wpłaty, wnoszone przez drobnych rolników.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Będziemy głosowali łącznie nad wszystkiemi poprawkami p. Łażewskiego. Proszę Posłów, którzy są za poprawkami p. Łażewskiego, aby wstali!. Stoi większość, poprawki zostały przyjęte, a wraz z niemi uważam pierwszą rezolucje za przyjętą.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Do drugiej i trzeciej rezolucji komisyjnej nie wniesiono żadnych poprawek. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę je uważał za przyjęte. Druga i trzecia rezolucja bez sprzeciwu przyjęta.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Oprócz tego w toku dyskusji zostały zgłoszone rezolucje p. Koncewskiego, p. Poniatowskiego, p. Moraczewskiego i cztery rezolucje p. Kwiatkowskiego.</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odleży ta nie rezolucji p. Koncewskiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd, aby, uwzględniając możliwość podwyższenia dochodów Skarbu Państwa przez prawidłowe zorganizowanie wydatków osobowych i zredukowanie zbędnych! a niewykwalifikowanych urzędników, przedłożył Sejmowi równocześnie z preliminarzem budżetu na r. 1927 projekt podwyższenia płac urzędników państwowych.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Proszę Posłów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Mniejszość, rezolucja została odrzucona.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie rezolucji p. Poniatowskiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do złożenia sprawozdania o przyczynach bezczynności Ministerstwa Reform Rolnych, jak również o powodach polityki gospodarczej Ministerstw Skarbu i Rolnictwa, niezgodnej z oficjalnem enuncjacjami p. Premiera o konieczności poparcia produkcji drobnego rolnika jako głównej podstawy gospodarki w kraju.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Proszę Posłów, którzy są za ta rezolucją, aby wstali. Biuro jest niezgodne — zarządzam głosowanie przez drzwi Proszę Posłów, którzy są za rezolucja p. Poniatowskiego, ażeby przeszli przez drzwi z napisem „tak”.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Po głosowaniu).</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Wynik głosowania następujący: za rezolucją p. Poniatowskiego głosowało 97 posłów, przeciw 131, rezolucja została odrzucona.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#Marszałek">Z kolei jest rezolucja posła Moraczewskiego. Proszę p. Sekretarza o odczytanie jej.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do bezzwłocznego zorganizowania i przeprowadzenia publicznej ankiety nad kosztami produkcji.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Panów Posłów, którzy są za tą rezolucją, proszę. aby wstali. Stoi większość. Rezolucja przyjęta.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Dalej są rezolucje posła Kwiatkowskiego. Będziemy głosowali nad! pierwszą. Proszę p. Sekretarza o odczytanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do użycia wszelkich w jego dyspozycji będących środków do reorganizacji naszego t. zw. przemysłu wojennego w kierunku wydatnego obniżenia jego kosztów produkcji i nadmiernych cen jego wyrobów.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Posłów, którzy są za tą rezolucją, proszę, aby wstali. Stoi większość — rezolucja została uchwalona.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie drugiej rezolucji posła Kwiatkowskiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do użycia wszelkich środków. istniejących w zakresie władzy państwowej, celem reorganizacji naszego rynku pieniężnego i oczyszczenia go z czynników nieżywotnych, a przyczyniających się głównie do podrożenia pośrednictwa pieniężnego.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Proszę Posłów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Stoi większość, rezolucja ta jest przyjęta.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie trzeciej rezolucji p. Kwiatkowskiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do przygotowania i przedłożenia Sejmowi w czasie jak najkrótszym nowelizacji naszego ustawodawstwa podatkowego, aby je dostosować do wymagań waluty stałej i do doświadczeń, poczynionych od czasu zaprowadzenia nowego pieniądza w Polsce.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Proszę Panów Posłów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Stoi większość, rezolucja ta jest przyjęta.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#Marszałek">Jeszcze mamy czwartą rezolucję posła Kwiatkowskiego. Proszę p. Sekretarza o odczytanie tej rezolucji.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzpLedwoch">Sejm wzywa Rząd do jak najśpieszniejszego przygotowania takiej reformy organizacji Państwa i reorganizacji przedsiębiorstw państwowych, która umożliwiłaby odpowiednie podwyższenie płac urzędniczych w ramach rocznego budżetu, nieprzekraczającego 1.800.000.000 zł.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Proszę Posłów, którzy są za tą rezolucją, aby wstali. Stoi mniejszość, rezolucja została odrzucona.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#Marszałek">Nie jest to oczywiście aluzja do nikogo, ale ile kroć głosujemy nad rezolucjami, chciałbym zwrócić uwagę, że inflacja rezolucji niewątpliwie sprowadza ich dewaluację.</u>
<u xml:id="u-20.2" who="#Marszałek">Przystępujemy obecnie do następnego punktu porządku dziecinnego, mianowicie do wniosków klubów Chrześcijańskiej Demokracji i Koła Żydowskiego o wyrażenie votum nieufności Ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Klubu Chrześcijańskiej Demokracji o wyrażenie votum nieufności Ministrowi Spraw Wewnętrznych (druk nr 2524 i odbitka hektograficzna.)</u>
<u xml:id="u-20.3" who="#komentarz">(P. Bitner: Wnoszę o imienne głosowanie.)</u>
<u xml:id="u-20.4" who="#Marszałek">P. Bitner wnosi o imienne głosowanie. Proszę Posłów, którzy popierają ten wniosek, ażeby wstali. Poparcie dostateczne. Zarządzam imienne głosowanie. Będziemy głosować najpierw nad wnioskiem pierwszym o wyrażenie votum nieufności Ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Proszę Posłów, którzy są za tym wnioskiem, ażeby oddali kartki z napisem „tak”.</u>
<u xml:id="u-20.5" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Daszyński.) (Po obliczeniu.)</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Wynik głosowania następujący: za wnioskiem głosowało posłów 176, przeciw 81, nieważnych głosów oddano 7, wniosek zatem został przyjęty.</u>
<u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">(Wynik imiennego głosowania na str. 17.)</u>
<u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszałekDaszyński">Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem Klubu Chrześcijańskiej Demokracji o wyrażenie votum nieufności Ministrowi Spraw Wewnętrznych (druk nr 2524).</u>
<u xml:id="u-21.3" who="#komentarz">(P. Holeksa: Wnoszę o imienne głosowanie.)</u>
<u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszałekDaszyński">Proszę o poparcie. Poparcie dostateczne. Proszę Posłów, którzy są za wnioskiem, żeby oddali kartki z napisem „tak”.</u>
<u xml:id="u-21.5" who="#komentarz">(Po obliczeniu.)</u>
<u xml:id="u-21.6" who="#WicemarszałekDaszyński">Wynik głosowania jest następujący. Za wnioskiem głosowało posłów — 144, przeciw — 83. Nieważnych kartek oddano 10. wobec tego wniosek przeszedł.</u>
<u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Wynik imiennego głosowania na str. 21.)</u>
<u xml:id="u-21.8" who="#WicemarszałekDaszyński">Przystępujemy do następnego punktu porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o projekcie ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu gwarancyjnego z Rumunią (druk nr 2491).</u>
<u xml:id="u-21.9" who="#WicemarszałekDaszyński">Głos mu sprawozdawca p. Czetwertyński.</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#PCzetwertyński">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych przedłożyć Wysokiemu Sejmowi do przyjęcia ustawę w sprawie ratyfikacji traktatu gwarancyjnego miedzy Polska a Rumunią, podpisanego w Bukareszcie w dniu 26 marca 1926 r.</u>
<u xml:id="u-22.1" who="#PCzetwertyński">Art. 1 tej ustawy wyraża zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikacji traktatu gwarancyjnego między Polską a Rumunia, podpisanego wraz z odnośnym protokółem W Bukareszcie dnia 26 marca 1926 r. Przy tej sposobności chciałbym przypomnieć Wysokiej Izbie, że ten traktat, przedstawiony nam w niezmienionej, choć odnowionej szacie jest powtórzeniem traktatu, który 5 lat temu w prawie niezmienionem brzmieniu zawarty został jako pierwszy przez Rzeczpospolite Polska z zaprzyjaźnionem królestwem Rumunii. Od tej pory upłynęło 5 lat.</u>
<u xml:id="u-22.2" who="#PCzetwertyński">Ponieważ przy takiej samej sprawie ratyfikacji w Sejmie według stenogramu ówczesnego Sejmu w lipcu 1921 r. była dość ożywiona dyskusja i stronnictwo P. P. S. wyrażało obawy, żeby t. zw. rejonowe przymierze, rejonowy traktat między dwoma narodami nie wywołał właśnie konfliktu, jako wymierzony przeciw trzeciemu, to należy podkreślić obecnie po 5 latach, że przeciwnie polityka polska, która zapoczątkowała w Europie zawieranie tych oddzielnych rejonowych traktatów i uznania ich domagała się bezwzględnie przez swoje przedstawicielstwo w Genewie w Lidze Narodów, przez utrzymanie tego traktatu przez 5 lat dowiodła, że się w swoich oczekiwaniach nie omyliła, i że te traktaty rejonowe między poszczególnemi państwami zawierane i w ramach obowiązujących ustaw według Traktatu Wersalskiego zamknięte nie są bynajmniej niebezpieczne dla pokoju, nie są bynajmniej skierowane przeciw jakiemukolwiek Państwu, ale stanowią rzeczywistą gwarancję utrzymania pokoju. Jeżeli porównamy inne granice nasze z granicą, która nas łączy z Rumunią, to bezwarunkowo stwierdzić musimy, że obecnie na tym odcinku naszego Państwa utrwaliło się silniejsze poczucie pokoju, silniejsze poczucie bezpieczeństwa niż na innych granicach naszego Państwa, gdzie sąsiadujemy z państwami, z któremi pomimo usiłowań Polski do zawarcia takich traktatów rejonowych jeszcze niestety nie doszło.</u>
<u xml:id="u-22.3" who="#PCzetwertyński">Okazuje się, że wszelkie rozmowy na temat pokoju prowadzone i wszelkie wykrzyki!, wszelkie deklamacje nie majątek wartości co przymierza na ogólnych zasadach zagwarantowania pokoju oparte, które bezwzględnie, jak zaznaczyłem, nie tylko do tego pokoju zmierzają, ale ten pokój także utrwalają.</u>
<u xml:id="u-22.4" who="#PCzetwertyński">Zaznaczyłem, że szata, w której ten protokół odnowiony został, jest nieco odmienna, zastosowana została do wymagań, które w Lidze Narodów postawione zostały, wymagań zupełnie słusznych, które polegają na tem, że przymierze to ma zabezpieczyć wzajemne pokojowe stosunki między obu państwami, a przeciwko żadnemu państwu nie ma być skierowane. Jest wielu polityków w Europie, którzy twierdzą, że to jest raczej frazeologia, ale kto czytał traktaty zawierane od niepamiętnych czasów, chociażby zawierane przez naszą Rzeczpospolitę Polska w XVII w., kto czytał -traktaty zawierane w XVIII i XIX w., ten może stwierdzić, że właśnie dawniej frazeologia była daleko większa i że nawet po krwawych wojnach układający się monarchowie wybierali najbardziej wyszukane słowa, najsilniejsze frazesy, ażeby przed Bogiem i światem całym przekonać, że o wojnie nadal nie myślą. Musimy przyznać, że pod tym względem jest postęp i że z tego traktatu jest usunięte wszystko to, coby było frazeologią. Jest tam tylko ściśle powiedziane, że oba te państwa przenika potrzeba utrzymania pokoju i współpracy dla pokoju, zawartego mniejszym traktatem.</u>
<u xml:id="u-22.5" who="#PCzetwertyński">Uważam, że prócz tego traktat ten ma dla nas bezwarunkowo jeszcze i tę wartość, że pewne stosunki z pewnemi państwami utrwala, nadaje im pewną trwałość. Uwalnia to ministrów spraw zagranicznych od pewnej dorywczości, od pewnej indywidualności w pojmowaniu i układaniu stosunków między dwoma państwami, a rzeczy te, jak dotychczas, rzeczywiście często zależały od indywidualności ministra, często w programie rządowym dostatecznie uwidoczniane nie były, a przez istnienie podobnego traktatu stwarza się, jak mówiłem, ciągłość, trwałość i zabezpiecza się jedno i drugie państwo od nieprzewidzianych, a często nieprzemyślanych projektów i deklaracji. Muszę zaznaczyć, że u naszego społeczeństwa to poczucie, któremu Sejm 5 lat temu dał wyraz, przyjmując i zatwierdzając przedłożony mu traktat, przez 5 lat ubiegłych tylko się pogłębiło. Świadomość sukcesów osiągniętych na forum międzynarodowem przez to właśnie, że Rumunia i Polska szły ręka w rękę, jest zanadto widoczna i zanadto znana, ażeby nie tylko w tym Wysokim, Sejmie, ale i w szerokich kołach naszego społeczeństwa nie przekonała wszystkich, że dzięki temu pozycja międzynarodowa i stanowisko jednego i drugiego państwa się wzmocniło i że niewątpliwie sukcesy, któreby może w innym wypadku nie zostały osiągnięte, zostały przez ten traktat osiągnięte.</u>
<u xml:id="u-22.6" who="#PCzetwertyński">Będąc przekonany, że społeczeństwo nasze jest już silnie zaprzyjaźnione z narodem rumuńskim, i będąc sam od czasu naszej parlamentarnej zeszłorocznej wycieczki szczerym przyjacielem narodu rumuńskiego, jednakże trzymając się zasady, że interesy Państwa są interesami obywateli i również interesy obywateli, a przynajmniej bardzo wielkiej ich liczby muszą być interesami, tego samego państwa, muszę zaznaczyć, że na to aby te więzy w dalszym ciągu jeszcze instancji się wzmocniły i zacieśniły i w świadomości jednego i drugiego narodu jeszcze bardziej się utrwaliły, obie stromy powinne się starać o to, aby w ciągu lat następnych nie zaszło nic takiego, coby mogło spowodować zepsucie się tych stosunków, i o to, żeby wzajemna przyjaźń się nie osłabiła i nie ustąpiła miejsca wzajemnej niechęci. Nie chcąc rzeczy owijać w bawełnę, muszę wyrazić nadzieję, że z powodu naszej ekspansji handlowej, która ogarnia dalekie rynki wschodu, a również z powodu, że dość szerokie grono obywateli polskich jest obecnie obywatelami Rumunii, w imię tych szczytnych zasad przyjaźni i tych szczytnych interesów, które łączą naród rumuński z polskim, żaden Polak nie dozna krzywdy w Rumunii, tak samo, jak każdy Rumun w Polsce tak co do swego majątku, jak i wyprawach osobistych we wszystkich wypadkach będzie miał pełne zabezpieczenie. Jestem przekonany, że w imię ogólnych interesów wiążących oba nasze kraje, zabezpieczenie interesów obywateli jednego i drugiego państwa stanowić będzie najsilniejszy fundament do tego; aby przyjaźń, zapoczątkowana lat ternu pięć, obecnie wzmocniła się przez odnowienie istniejącego już traktatu, i aby nadal się zacieśniała i doprowadziła do bezwzględnego współpracownictwa obu narodów i obu państw we wszystkich miejscach i na wszystkich placówkach, gdziekolwiek by się one na forum międzynarodowem spotkały. Wyrażając tę nadzieję, a jednocześnie radość, że traktat ten ponownie dochodzi do skutku, upraszam Wysoki Sejm, aby przedłożona ustawę, składającą się z 3 artykułów, łaskawie en bloc przyjąć raczył.</u>
<u xml:id="u-22.7" who="#komentarz">(Huczne oklaski)</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Głos ma p. Ballin.</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#PBallin">Nie jest rzeczą przypadku, że traktat gwarancyjny łączy Polskę z Rumunią, Polskę dzisiejszą z dzisiejszą Rumunią, i nie jest też dziełem przypadku, że zatwierdzeniu tego traktatu towarzyszy entuzjazm naszych hien obszarniczo-kapitalistycznych.</u>
<u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Głosy: Co to jest? Precz! Wrzawa. Słowa mówcy giną wśród wrzawy.)</u>
<u xml:id="u-24.2" who="#PBallin">.... Struktura społeczna Rumunii odpowiada całkowicie strukturze społecznej obecnej Polski. Tak jak w Rumunii na ciele chłopów rumuńskich i besarabskich hulają bezkarnie bojarzy rumuńscy....</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Przywołuję Pana do porządku.</u>
<u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Głosy: Precz! Wielka wrzawa i bicie w pulpity. Sława mówcy giną wśród tej wrzawy.)</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#PBallin">Niezależna Partia Chłopska sprzeciwia się ratyfikacji tego układu po pierwsze dlatego, że układ, który obecnie mamy ratyfikować, nakłada na obie umawiające się strony, na oba umawiające się państwa nierówne obowiązki. Gdy Polska ma wszystkie granice zatwierdzone przynajmniej przez państwa burżuazyjne, przez państwa zachodnie kapitalistyczne i ze strony zachodniej Europy, nie grozi Polsce żaden na tem tle zatarg, o tyle Rumunia ma granice niezatwierdzone jeszcze nawet przez szereg państw kapitalistycznych.</u>
<u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerywania. Wrzawa.)</u>
<u xml:id="u-26.2" who="#PBallin">Otóż Polska ma być zobowiązana przez ten układ do obrony igranie Rumunii. Jak wiadomo Besarabja zagarnięta została przez Rumunię w r. 1918 i tylko dlatego, że lud mołdawski był wówczas bezsilny...</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Przywołuję Pana po raz drugi do porządku. Jeżeli Pan, zapomniawszy, w jakim położeniu znajdujemy się, będzie dalej lży! państwo, z którem mamy zawrzeć traktat, to będę musiał Panu odebrać głos.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#PBallin">Traktat obecny uważam za wynik dwóch zjawisk w życiu politycznem Europy. Jednem z tych zjawisk jest polityka państw kapitalistycznych, na czele których kroczy Anglia, ażeby otoczyć jedyne państwo chłopsko-robotnicze pierścieniem państw...</u>
<u xml:id="u-28.1" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Przywołuje Pana jeszcze raz do porządku.</u>
<u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#PBallin">Wobec tego, że ten traktat może pociągnąć nas, Polskę, a przedewszystkiem polskich chłopów do przelewania krwi w imię interesów bojarów rumuńskich, wobec tego, że może i musi on zmusić chłopów polskich, białoruskich i ukraińskich, znajdujących się w Państwie Polskiem, do przelewania krwi na to, aby bojarzy rumuńscy mogli gnębić chłopów Besarabji i Rumunii, wyrazem czego jest niedawno odbyty proces...</u>
<u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(Wrzawa trwa.)</u>
<u xml:id="u-30.2" who="#PBallin">... wyrazem czego jest zamordowanie...</u>
<u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(Wrzawa)</u>
<u xml:id="u-30.4" who="#PBallin">Niezależna Partia Chłopska, przesyłając pozdrowienie chłopom rumuńskim i besarabskim, protestuje przeciw zatwierdzeniu tego traktatu i głosować będzie przeciw niemu.</u>
<u xml:id="u-30.5" who="#komentarz">(Wrzawa, różne okrzyki.)</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Zanim udzielę głosu następnemu mówcy, muszę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że w stosunkach międzynarodowych obowiązuje jako pierwszy nakaz godności własnej szanować godność cudzą i używać języka ludzi wykształconych, języka, który odpowiada pierwszemu warunkowi: grzeczności międzynarodowej; uprzedzam, że lnie pozwolę tego prawidła cywilizowanego świata z trybuny polskiej obrażać.</u>
<u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Huczne oklaski. P. Sacha: Stawiamy wniosek o przerwanie dyskusji.)</u>
<u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszałekDaszyński">Jest wniosek formalny o przerwanie dyskusji.</u>
<u xml:id="u-31.3" who="#komentarz">(P. Makówka: Proszę o głos przeciw temu wnioskowi.)</u>
<u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszałekDaszyński">Głos ma p. Makówka.</u>
</div>
<div xml:id="div-32">
<u xml:id="u-32.0" who="#PMakówka">Wysoka Izbo! W sprawie traktatu, który jest wniesiony do ratyfikacji i którym my, naród ukraiński, jesteśmy zainteresowani...</u>
<u xml:id="u-32.1" who="#PMakówka">Proszę o spokój.</u>
</div>
<div xml:id="div-33">
<u xml:id="u-33.0" who="#PMakówka">Nie dajecie nam możności wypowiedzieć także swojego zdania o tem, jak my się ustosunkujemy do tego traktatu. Przeciwko temu protestujemy.</u>
<u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Wrzawa)</u>
<u xml:id="u-33.2" who="#PMakówka">Traktat jest skierowany przeciwko Ukrainie radzieckiej. Jesteśmy przeciwko temu — protestujemy.</u>
<u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">(Wrzawa)</u>
</div>
<div xml:id="div-34">
<u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekDaszyński">Przystępujemy do głosowania. Proszę Posłów, którzy są za przerwaniem dyskusji, aby wstali.</u>
<u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszałekDaszyński">Stoi większość, wniosek przyjęty.</u>
<u xml:id="u-34.2" who="#komentarz">(Wrzawa na lewicy)</u>
<u xml:id="u-34.3" who="#WicemarszałekDaszyński">Przestępujemy do przegłosowania ustawy. Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem ustawy en bloc, aby wstali. Stoi większość — ustawa została przyjęta.</u>
<u xml:id="u-34.4" who="#komentarz">(Huczne oklaski na prawicy, wrzawa na lewicy.)</u>
<u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Marszałek obejmuje przewodnictwo.)</u>
</div>
<div xml:id="div-35">
<u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Czy jest wniosek o trzecie czytanie?</u>
<u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Głosy: Prosimy.)</u>
<u xml:id="u-35.2" who="#komentarz">(P. Ballin: Protestujemy.)</u>
<u xml:id="u-35.3" who="#Marszałek">Wobec tego, że jest sprzeciw, trzecie czytanie nie może się dziś odbyć i odkładam je do najbliższego posiedzenia.</u>
<u xml:id="u-35.4" who="#Marszałek">Ponieważ przekonałem się, że co do czwartego punktu porządku dziennego są w dalszym ciągu duże rozbieżności pomiędzy stronnictwami, wobec czego ten punkt zająłby dużo czasu, proponuję Panom, aby tę sprawę odłożyć do jednego z następnych posiedzeń.</u>
<u xml:id="u-35.5" who="#Marszałek">W ten sposób porządek dzienny wyczerpany.</u>
<u xml:id="u-35.6" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u>
</div>
<div xml:id="div-36">
<u xml:id="u-36.0" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych, Rolnictwa i Dóbr Państwowych, Sprawiedliwości oraz Robót Publicznych w sprawie niebywałego, gwałtownego odbierania odsypisk, oddawna używanych przez gminę Rzęchów w powiecie mieleckim.</u>
<u xml:id="u-36.1" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Putka i tow. do p. Ministra Pracy i Opieki Społecznej w sprawie interpretacji, względnie zmiany § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 28 stycznia 1922 r. (Dz. ust. Rz. P. Nr. 18 poz. 149).</u>
<u xml:id="u-36.2" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Pasickiego i kol. z klubu P. S. L. „Piast” do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie odmawiania posług duszpasterskich przez proboszcza rzymsko-katolickiego w Koniuszkach Siemianowskich, diecezji przemyskiej, parafianom, którzy zmienili obrządek z grecko-katolickiego na rzymsko-katolicki.</u>
<u xml:id="u-36.3" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Romana i kol. z klubu P. S. L. „Piast” do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie gospodarki gminnej w Izdebniku, pow. Wadowice, Małopolska.</u>
<u xml:id="u-36.4" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie krzywdy, wyrządzonej Adamowi Ziębie z gminy Płazówka, pow. kolbuszowski-ego, przez sędziów w sądzie kolbuszowskim.</u>
<u xml:id="u-36.5" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do pp. Ministrów Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Spraw Wewnętrznych w sprawie nie poświadcz a ni a przez wójta gminy Horodziej, pow. nieświeskiego, deklaracji szkolnych.</u>
<u xml:id="u-36.6" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Brzezińskiego i kol. z klubu N. P. R. do p. Ministra Pracy i Opieki Społecznej w sprawie ustawy z dnia 16 maja 1922 r. o urlopach dla pracowników, zatrudnionych w przemyśle i handlu. (Dz. Ust. Rz. P. r. 1922, Nr 40 póz. 334).</u>
<u xml:id="u-36.7" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Uziembły i tow. z Z. P. P. S. do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie kierownictwa i organizacji zbrojowni przy D. O. K. 9 w Brześciu, w sprawie wyrzucania z pracy zdolnych pracowników, za wykrywanie nadużyć oraz w sprawie grożącej redukcji robotników.</u>
<u xml:id="u-36.8" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bednarczyka i kol. z Klubu P. S. L. do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie przywrócenia powiatowej rady szkolnej w Wadowicach w Małopolsce.</u>
<u xml:id="u-36.9" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do p. Ministra Robót Publicznych w sprawie rozgraniczenia gruntów przy rzece Łęg, uregulowanej w powiecie tarnobrzeskim.</u>
<u xml:id="u-36.10" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do pp. Ministrów Rolnictwa i Dóbr Państwowych oraz Robót Publicznych w sprawie obwałowania Wisłoki pod Przecławiem.</u>
<u xml:id="u-36.11" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie kwot, niewypłacanych przez inspektorat skarbowy w Kolbuszowej na cele szkolne w Hucie Komorowskiej.</u>
<u xml:id="u-36.12" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. -z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych oraz Pracy i Opieki Społecznej w sprawie krzywdy, wyrządzonej Józefowi Rogali, zamieszkałemu w Radomiu, przez Zakład Ubezpieczeń od wypadków we Lwowie.</u>
<u xml:id="u-36.13" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Krempy i kol. z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do pp. Ministrów Spraw Wojskowych i Skarbu w sprawie pokrzywdzonego przez władze wojskowe Antoniego Rojewskiego z Glin Małych, pow. mieleckiego.</u>
<u xml:id="u-36.14" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja klubu poselskiego P. S. L. „Wyzwolenie” do p. prezesa Rady Ministrów i pip. Ministrów: Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Pracy i Opieki Społecznej w sprawie nadużyć dyrektora zakładu poprawczo-wychowawczego w Studzieńcu Klemensa Kwaśniewskiego, popełnionych przez morzenie głodem i znęcanie się nad wychowańcami zakładu oraz sprzeniewierzenie sum, pochodzących ze sprzedaży lasu zakładowego.</u>
<u xml:id="u-36.15" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bratunia i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Reform Rolnych w sprawie hamowania scalania gruntów przez okręgowy urząd ziemski w Łucku.</u>
<u xml:id="u-36.16" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bratunia i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Reform Rolnych w sprawie parcelacji majątku Rowina, pow. Drohiczyn.</u>
<u xml:id="u-36.17" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Mochniuka i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Reform Rolnych w sprawie niezgodnego z ustawą rozparcelowania ziemi cerkiewnej we wsi Hołowno, pow. lubomskiego.</u>
<u xml:id="u-36.18" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Kozubskiego i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bicia i znęcania się nadludźmi przez sołtysa wsi Rydomel, pow. krzemienieckiego.</u>
<u xml:id="u-36.19" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. -Makówki i tow. z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie pobicia przez posterunkowych posterunku policji państwowej w Kamieńcu Litewskim, pow. brzeskiego, woj. poleskiego, włościanina wsi Janełyczy, gm. żydowskiej, pow. kobryńskiego, Stefana Woronczuka- Omylczuka.</u>
<u xml:id="u-36.20" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Makówki i tow. z Klubu Ukraińskiego do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie pobicia przez policjantów posterunku policji państwowej w Czarnowczycach. pow. brzeskiego, mieszkańca tegoż miasteczka, Trofima Koralewicza.</u>
<u xml:id="u-36.21" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Graebego i tow. z klubu Zjednoczenia Niemieckiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezprawnego Wtargnięcia do wyborów gminnych.</u>
<u xml:id="u-36.22" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja klubu poselskiego Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nadużyć policyjnych we wsi Bereszca pow. lubomelskiego.</u>
<u xml:id="u-36.23" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja klubu sejmowego Zw. Lud. Nar. do p. Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie dekretu, mającego być wydanym przez p. Prezydenta Rzeczypospolitej o ustawie przemysłowej.</u>
<u xml:id="u-36.24" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nieludzkiego bicia aresztowanych w komisariatach policyjnych m. Krakowa.</u>
<u xml:id="u-36.25" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej i tow. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie strasznych warunków i nieludzkiego traktowania więźniów politycznych w więzieniu śledczem w Krakowie.</u>
<u xml:id="u-36.26" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z klubu Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych z powodu rozwiązania wiecu poselskiego i bezwzględnego, wywołującego wzburzenie ludności, rozpędzania wiecu przez kierownika defenzywy w Pińsku.</u>
<u xml:id="u-36.27" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja klubu poselskiego Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie prześladowania organizacji N. P. Ch. i innych bezprawi policji we wsi Opalin, gm. Huszcza, pow. lubomelskiego, w woj. wołyńskiem.</u>
<u xml:id="u-36.28" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bona i tow. z klubu Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie masowych prześladowań członków Niezależnej Partii Chłopskiej w pow. brzeskim.</u>
<u xml:id="u-36.29" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bona i tow. z klubu Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezprawnej konfiskaty programów Niezależnej Partii Chłopskiej przez posterunek policyjny gm. horodniczańskiej, pow. prużańskiego, w woj. poleskiem.</u>
<u xml:id="u-36.30" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Bryla i tow. z klubu parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nieprawnie nałożonych kar administracyjnych przez starostwo w Buczaczu na mieszkańców gm. Osowce.</u>
<u xml:id="u-36.31" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej do pp. Ministrów Pracy i Opieki Społecznej, Skarbu, oraz Przemysłu i Handlu w sprawie odrzucenia przez komisję arbitrażową żądań robotników i podniesienia cen na węgiel.</u>
<u xml:id="u-36.32" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja p. Makówki i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Kolei w sprawie bezprawnego zwolnienia ze służby kolejarza Juliana Kniazłuka Michalczuka.</u>
<u xml:id="u-36.33" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej do pp. Ministrów Robót Publicznych, Spraw Wewnętrznych i Skarbu w sprawie zatrudnienia bezrobotnych na robotach publicznych w Warszawie.</u>
<u xml:id="u-36.34" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej w sprawie samobójstwa więźnia politycznego Oj zera w więzieniu łódzkiem oraz w sprawie głodówki więźniów w temże więzieniu, Interpelacja klubu Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie gwałtów oraz pobicia Leopolda Eichnera przez policjantów Pająka i Cielucha z posterunku policji — Borek Falęcki pod Krakowem.</u>
<u xml:id="u-36.35" who="#SekretarzpNiedbalski">Interpelacja posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej w sprawie wprowadzenia 12 godzinnego dnia pracy w handlu.</u>
</div>
<div xml:id="div-37">
<u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Ministrów.</u>
<u xml:id="u-37.1" who="#Marszałek">Jest jeszcze szereg interpelacyj i wniosków, które będą załatwione po porozumieniu się z interpelantami, względnie wnioskodawcami.</u>
<u xml:id="u-37.2" who="#Marszałek">Nadeszły następujące wnioski:</u>
<u xml:id="u-37.3" who="#Marszałek">Wniosek posłów klubu P. S. L. „Piast” w sprawie zaniechania przez Ministerstwo Spraw Wojskowych zakładania obozów ćwiczebnych na terenach, zaludnionych i zagospodarowanych, a w szczególności na terenie D. O. K. VI. Lwów, w nadleśnictwach Rypinianka, Niebytów i Petanka — odsyłam do Komisji Rolnej.</u>
<u xml:id="u-37.4" who="#Marszałek">Wniosek posłów z Komunistycznej Frakcji Poselskiej w sprawie uruchomienia zakładów żyrardowskich — odsyłam do Komisji Ochrony Pracy.</u>
<u xml:id="u-37.5" who="#Marszałek">Następne posiedzenie proponuję odbyć dnia 30-go b. m o godz. 4 z następującym porządkiem dziennym: Trzecie czytanie ustawy ratyfikującej traktat z Rumunia (druk nr 2491), i ewentualnie poprawki Senatu do prowizorium budżetowego, z tem, że gdyby Senat nie przyjął żadnych poprawek do prowizorium budżetowego i gdybym od Rządu otrzymał oświadczenie, że można odłożyć trzecie czytanie ustawy ratyfikacyjnej na kilka dni bez żadnej szkody dla Państwa, to w takim razie odwołałbym to posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-37.6" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-37.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 10 min. 50 wieczorem).</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>