text_structure.xml 63.5 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 4 min. 25 po poł.).</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Minister Stanisław Thugutt, Minister Spraw Wewnętrznych Cyryl Ratajski, Kierownik Ministerstwa Robót Publicznych Mieczysław Rybczyński.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Podsekretarze Stanu:</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">W Ministerstwie Skarbu Czesław Klarner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie. Protokół 172 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 173 posiedzenia leży w biurze sejmowem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają posłowie Sołtyk i Ledwoch. Listę mówców prowadzi p. Ledwoch.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Od p. Marszałka Senatu otrzymałem pismo z zawiadomieniem, że Senat przyjął bez zmian projekty ustaw: 1) w przedmiocie opłat stemplowych, które mają płacić spółdzielnie; 2) o zmianie ustawy z dnia 31 lipca 1919 r. w sprawie wydawania Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej; 3) o ratyfikacji układu polsko-niemieckiego w sprawach opiekuńczych, podpisanego w Warszawie dnia 5 marca 1924 r.; 4) w przedmiocie ratyfikacji konwencji pocztowo-telegraficznej między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony, a Rosyjską Socjalistyczną Federacyjną Republiką Rad, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad i Białoruską Socjalistyczną Republiką Rad (obecnie Związkiem Socjalistycznych Republik Rad) z drugiej, podpisanej w Moskwie dnia 24 maja 1923 r. wraz z protokółem końcowym i uzupełniającym z tej samej daty; 5) w przedmiocie przyłączenia miejscowości Bursztych, Janowo, Kramrowo, Nowe Lignowy i Małe Polko do obwodu sądowego sądu powiatowego w Gniewie; 6) w przedmiocie zaliczenia gminy Czarny Dunajec do miejscowości, podlegających galicyjskiej krajowej ustawie gminnej z dnia 3 lipca 1896 r.; 7) o przyznawaniu darów z łaski; 8) w przedmiocie zatwierdzenia podpisanej w Gdańsku dnia 14 lutego 1924 r. umowy pomiędzy Polską a w. m. Gdańskiem celem wykonania art. 61 umowy z dnia 24 października 1921 r.;</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">9) w sprawie ratyfikacji układu polsko-niemieckiego o obrocie prawnym, podpisanego w Warszawie dnia 5 marca 1924 r.; 10) o zmianie postanowienia § 2 ustawy o wywłaszczeniu nieruchomości z dnia 11 czerwca 1874 r.; 11) w przedmiocie uzupełnienia części 36 k. k. z r. 1903, obowiązującego w b. zaborze rosyjskim; 12) w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad o bezpośredniej, osobowej i towarowej komunikacji kolejowej i protokółu dodatkowego, podpisanych w Warszawie dnia 24 kwietnia 1924 r.; 13) o zmianach opłat, przewidzianych w ustawie z dnia 5 lutego 1924 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych; 14) w sprawie przedłużenia mocy obowiązującej ustawy z dn. 7 kwietnia 1922 r. w przedmiocie podwyższenia i zrównania stawek przy niektórych opłatach stemplowych, „należytościach”, oraz w sprawie uchylenia niemieckiej ustawy o opodatkowaniu przewozu osób i towarów; 15) w przedmiocie zmian niektórych artykułów przepisów tymczasowych o szkołach elementarnych w Królestwie Polskiem z dnia 10 sierpnia 1917 r.;</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">16) o prowizorjum budżetowem na czas od 1 stycznia do 28 lutego 1925 r.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Otrzymałem również od p. Marszalka Senatu pisma z zawiadomieniem, że przy rozpatrywaniu projektu ustawy o zakwaterowaniu wojska w czasie pokoju Senat uchwalił zapowiedzenie Sejmowi zmian i że Senat projekt ustawy o przekazaniu nadwyżek z opłat wywozowych w roku budżetowym 1924 uchwalił odrzucić. To ostatnie pismo odsyłam do Komisji Rolnej.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Posłowie: Lewin, Ossowski, Mildner, Zalewski, Prystupa, Kubis, Dubrownik, Arciszewski, Schreiber, Bernard Hausner, Kucharski, Reger, Stefan Dąbrowski, Lisiecki i Świecki usprawiedliwiają swą nieobecność w Sejmie. Udzieliłem urlopów posłom: Wincentemu Witosowi na 2 dni, Polakiewiczowi na 3 dni, Zygmuntowi Seydzie na tydzień.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Proszą Izbę o udzielenie urlopów posłowie: Posacki do 25 stycznia, Lewin i Bator do 1 lutego, Owsianik i Popiel na 2 tygodnie. Nie słyszę protestu. Uważam, że Izba zgadza się na udzielenie tych urlopów.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">P. Minister Skarbu zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 31 lipca 1924 r. w przedmiocie uregulowania stosunków celnych nadesłał do zatwierdzenia Sejmu: 1) rozporządzenie Ministrów: Skarbu, Przemysłu i Handlu oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 12 grudnia 1924 r. o ulgach celnych i 2) rozporządzenie Ministrów Skarbu, Przemysłu i Handlu oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 18 grudnia 1924 r. o częściowej zmianie rozporządzenia z dn. 6 października 1924 r. w sprawie ustanowienia ceł wywozowych na niektóre towary. Rozporządzenie to odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Panowie Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Śmierć zrobiła nową szczerbę w naszem gronie. Dnia 12 b. m. zmarł kolega nasz ś. p. Tadeusz Prószyński. Życie jego było jednem pasmem rzetelnej, wytrwałej pracy obywatelskiej dla dobra Ojczyzny. Rozpoczął ją na niwie oświatowej wcześnie, bo już w studenckich czasach i przypieczętował ją u wstępu długiem więzieniem i zesłaniem na Sybir. Nie złamało go to, nie odwróciło z obranej drogi. Dojrzał i zahartował się. Przez 25 lat pełni obowiązek publicysty ludowego, obowiązek trudny i niewdzięczny, pełni go z całem oddaniem i najlepszą wolą, przyznać to muszą nawet ci, którzy z światopoglądem polityczno-społecznym ś. p. Tadeusza Prószyńskiego nie zgadzali się.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Od dwu lat zasiadał z nami w tej sali. I na terenie sejmowym był takim, jak w poprzedniej działalności społecznej, — spokojnym, zrównoważonym i wytrwałym pracownikiem parlamentarnym. Posiadał jedną z najcenniejszych u parlamentarzysty zalet: umiał kierować się względem na dobro sprawy, podporządkowując mu względy taktyczne.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Straciliśmy w ś. p. Tadeuszu Prószyńskim kolegę, który prawością charakteru, umiejętnością współżycia i współpracy umiał pozyskać sobie nasz szacunek i nasze sympatje. Zegnamy go słowami: „Część Jego pamięci”'.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Głosy: Cześć!)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Na miejsce zmarłego posła Tadeusza Prószyńskiego wszedł kolejny kandydat z listy nr. 8 z 24 okręgu wyborczego Tadeusz Chwalibóg. Czy jest poseł Chwalibóg?</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(P. Chwalibóg: Jestem.)</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#SekretarzpLedwoch">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PChwalibóg">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego. Porządek dzienny zaproponowany przezemnie wymaga zatwierdzenia, przedtem jednak proponuję uzupełnienie go wnioskiem nagłym nadesłanym przez Rząd; wniosek ten dotyczy ratyfikacji układu o konsolidacji długów polskich między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonemi Ameryki Północnej, podpisanego w Waszyngtonie 14 listopada 1924 r. Czy Panowie godzą się na to uzupełnienie porządku dziennego i zatwierdzają porządek dzienny przezemnie zaproponowany? Nie słyszę protestu, porządek dzienny zatwierdzony. Wniosek ów rządowy odsyłam do Komisji Budżetowej i proszę, ażeby zechciała ona zająć się nim na jutrzejszem posiedzeniu, tak ażebyśmy na piątkowem posiedzeniu plenarnem mogli tę sprawę załatwić. Przypuszczam również, że Izba godzi się na wszelkie skrócenia postępowania, regulaminem przewidziane.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do 1 punktu porządku dziennego: pierwsze czytanie projektu ustawy w sprawie przedłużenia mocy obowiązującej ustawy z dn. 12 czerwca 1924 r. w sprawie częściowej zmiany ustawy z dn. 9 października 1923 r. o uposażeniu funkcjonarjuszów państwowych i wojska (Dz. Ust. Rz. P. Nr. 52 poz. 525), oraz ustawy z dn. 12 czerwca 1924 r. w sprawie częściowej zmiany ustawy z dn. 11 grudnia 1923 r. o zaopatrzeniu emerytalnem funkcjonarjuszów państwowych i wojskowych zawodowych (Dz. Ust. Rz. P. nr. 52 poz. 526) (druk nr. 1633). Odsyłam do Komisji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#Marszałek">Punkt 2: pierwsze czytanie projektu ustawy o przedłużeniu mocy obowiązującej przepisów o wymiarze i poborze państwowego podatku od nieruchomości w gminach miejskich oraz od niektórych budynków w gminach wiejskich (druk nr. 1632). Odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#Marszałek">Punkt 3: pierwsze czytanie projektu ustawy o opodatkowaniu wina i miodu syconego (druk nr 1608) — odsyłani do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#Marszałek">Punkt 4: pierwsze czytanie projektu ustawy o monopolu wyrobu zapałek i o opodatkowaniu zapalniczek (druk nr 1634). Głos ma p. Wiślicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PWiślicki">Wysoki Sejmie! Wniesiony projekt ustawy o monopolu wyrobu zapałek i opodatkowaniu zapalniczek należy do tych, nad któremi przed odesłaniem do Komisji wartoby się było rzeczywiście zastanowić. Są teoretycy, którzy uważają, że monopole z punktu widzenia rozwoju przemysłowego, inicjatywy indywidualnej, osiągniętych zysków skarbowych i państwowych są wogóle niepotrzebne i nie przynoszą spodziewanego rezultatu. I rzeczywiście, przecież nie dawniej, jak dzisiaj, słyszeliśmy na Komisji Budżetowej, że w nowo zatwierdzonym monopolu spirytusowem doszliśmy już dzisiaj do tego, że zamiast przewidywanej przy uchwalaniu monopolu spirytusowego sumy 320 miljonów złotych, która miała być wniesiona do budżetu za rok 1925, wniesiono sumę 130 miljonów zł. Przy normalnem funkcjonowaniu izb i urzędów akcyzowych dochód ten przyniósł w roku zeszłym 112 miljonów złotych przy opodatkowaniu spirytusu 1 zł 90 gr, a dzisiaj to opodatkowanie wynosi do 5 zł, a więc wtedy, gdy opodatkowanie zostało podwyższone prawie trzy razy, zysk Skarbu z monopolu spirytusowego już za ten rok, kiedy miał być największy, daje wszystkiego sumę, która była przedtem bez monopolu.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PWiślicki">W sprawie monopolu od zapałek musimy się zastanowić jasno, skąd, jakie powody i jakie przyczyny skłoniły Rząd do postawienia tego wniosku i do przyjścia do Sejmu z tego rodzaju propozycją. Polska, jak wszyscy wiemy, posiada surowiec, potrzebny do wyrobu zapałek. Sprawa eksportu tego surowca, jak sobie Wysoka Izba przypomina, była dwa lata temu tematem wielkiej dyskusji. Izba stała na stanowisku, że nie wolno go wywozić z Polski, bo jest potrzebny dla fabryk miejscowych i dlatego powinien być opodatkowany odpowiedniemi sumami. Zakaz wywozu osiki doprowadził do tego, że polskie fabryki zapałczane rozpoczęły w 1923 r. szalony eksport za granicę. Eksport ten polegał na tem, że na rynku zagranicznym zapałki polskie znalazły się i w Anglji, i w Holandji, i we Francji i w Rumunji, i eksport dochodził już do tego stanu technicznego, że zaczął konkurować z największemi fabrykami i trustem szwedzkim. Wtenczas ten największy trust szwedzki, który opanowuje prawie cały świat, który stara się wniknąć we wszystkie organizmy państwowe, postanowił zniszczyć eksport polski, który był dla niego niewygodny i stwarzał wielką konkurencję. I od czego się rozpoczyna? Rozpoczyna się od tego, że korzystając z kryzysu w r. 1924, z braku kapitału obrotowego, z niemożności otrzymania potrzebnych sum na prowadzenie fabryk, przychodzą do przemysłowców naszych z propozycją wykupienia eksportowanego towaru. Przemysłowcy się na to nie zgodzili, wtedy trust zaczyna obniżać ceny na rynku zagranicznym. Przemysłowcy przyjęli walkę i dalej eksportowali. Kiedy trust się przekonał, że nie pomagają te wszystkie zabiegi i kombinacje, wykupuje jedną z największych fabryk w Polsce, fabrykę „Silesia” i zaczyna konkurencję na gruncie wewnętrznym. Zmuszając fabrykantów do zamykania fabryk lub do zupełnego oddania się w ręce tego konsorcjum, które, nie dając wcale pieniędzy, stara się wykupywać całe fabryki za pomocą akcji pewnego towarzystwa w Niemczech, które także tam stara się zawładnąć temi fabrykami, lecz niemieccy fabrykanci odrzucają z punktu widzenia gospodarczego wszelkiego jego koncepcje.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#PWiślicki">I w takiej chwili zjawia się nasz Rząd, który jest tak dbały o ciężkie krzywdy przemysłu, który tak myśli o tych robotnikach bezrobotnych, i mówi: Proszę Panów ja wam idę na rękę, ja wam daję monopol zapałczany. Rozumiem, że Rząd miałby jakiś interes w tem, rozumiem, że Rządowi dawałby ten monopol pewne korzyści materjalne dla budżetu. Ale w projekcie rządowym powiedziano, że monopol zapałczany, czy konsorcjum, które go prowadzić będzie, będzie miało opłacać około 4 miljonów zł. rocznie przez 5 lat. Przyjrzyjmy się tym cyfrom. Rząd wprowadza nas świadomie w błąd, gdyż bierze w swojem zestawieniu cyfry z r. 1924, z tego roku, który jest rokiem największego kryzysu, w którym ludzie odbierali sobie życie z powodu krytycznego stanu finansów, — i ten rok ma być rokiem regulowania życia przemysłowego i siły gospodarczej Państwa i na tym roku buduje się koncepcję monopolu zapałczanego! lak się nie stawia i nie buduje sprawy.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#PWiślicki">Przyjrzyjmy się temu, co było w r. 1923. W r. 1923 fabryki miejscowe wyprodukowały na wewnętrzny rynek 150.000 skrzyń zapałek i 21.000 na eksport. Banderola wynosiła 50 zł od 1 skrzyni. A teraz, gdy nasza produkcja zakazana powinna się powiększać, gdy zdawałoby się, że kalkulacja 170.000 skrzyń po 50 zł, powinnaby przynieść nie 4,000.000, lecz 8,000.000, to się darowuje jakiemuś konsorcjum. Rozumiem, że robi się prezenty. Rząd robi prezenty nieraz ze względów politycznych, ale nie wolno robie prezentów ze względów finansowych i to na niekorzyść przemysłu krajowego dla jakiegoś trustu zagranicznego i pisać w swoich wywodach i argumentacjach, że dla dbałości o przemysł krajowy chce się go oddać w ręce obcego przemysłu z całym zarobkiem.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#PWiślicki">I teraz Panom powiem, za co się to robi. To konsorcjum mówi: Ja monopol prowadzić będę przez 20 lat, i za to udzielę Rządowi pożyczki 5 miljonów dolarów, płatnej po 20 latach, za co Rząd będzie płacił 7% rocznie. Wzamian żądam monopolu i w tym monopolu ma być powiedziane, że ani jedna nowa fabryka nie powstanie. Co to znaczy? Polska, mająca własny surowiec, mająca najlepsze siły przemysłowe w tej gałęzi przemysłu, dla 20 miljonów złotych na 20 lat pożyczonych, oddaje swoje fabryki i nie pozwala budować nowych, i to dla artykułu, który może być jednym z monopolowych artykułów polskich, bo mamy surowiec, mamy warsztaty fabryczne, mamy fabryki urządzone, mamy robotników i techników najdoskonalszych. Mało tego, stawia się warunek, że nie wolno nadbudówek robić. Dalej mówi się, że po 20 latach to przejdzie na własność Rządu. Lecz ja się Panów pytam: czy przedsiębiorca, mający monopol w ręku, produkujący na zasadzie z góry określonej koncesji, będzie rozbudowywał fabrykę? Zdaje się, że takich naiwnychby nie było.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#PWiślicki">A teraz dalej. W chwili wykupienia pierwszej fabryki „Silesia” cena zapałek była 85 zł. Gdy fabryki nasze stanęły z powodu konkurencji i kryzysu gospodarczego cena poszła w górę na 182 zł. I przy tych 182 zł Rząd pobierał wtenczas 50 zł banderoli od skrzyni. Dziś bierze to ryczałtem w proporcji mniej więcej 25 i pozostawia kolosalny zysk w ręku przedsiębiorcy, gdy konstrukcja zysku akcyzowego mogłaby być postawiona na innym gruncie, gdyby było nie 50 zł, lecz 90 albo 100 zł od skrzyni; wtenczas Rząd miałby takie zyski, jakie rzeczywiście można z tego monopolu osiągnąć. Ale w czem leży tajemnica? Dotychczas tego rodzaju trust, ten szwedzki, konkurenta na gruncie zagranicznym nie miał. Przypomnę, że jeżeli idzie o Francję, to tam co do monopolu zapałczanego toczyły się dyskusje, chciano odrzucić ten monopol, jednak pozostawiono go ze względów politycznych na jakiś czas. Niemcy na tę koncepcję nie chcą pójść, bo rozumieją, że za monopolem zapałczanym musi iść ruina przemysłu maszynowego, który produkuje maszyny dla tych fabryk zapałek. A do tego tu się doprowadzić chce, żeby ten przemysł, który jest potrzebny w Polsce, zniszczyć, a kalkulacja jest jasna, co ten trust z tego interesu będzie miał i co będzie miał Rząd, co Państwo będzie miało. Rząd jest przejściowy, ale co Państwo będzie z tego miało, co będzie miał Skarb, który jest stały? Ten trust ma tu założyć towarzystwo z kapitałem 8 miljonów dolarów, 7 miljonów dolarów pójdzie na wykup tych fabryk, a miljon na prowadzenie interesu i zastrzega się ten trust, że 12% rocznie będzie od kapitału zakładowego, a 15% rocznie ma iść na amortyzację tych 7 miljonów, czyli po 20 latach będzie amortyzacja 300%, t. zn. po 20 latach mogą nietylko ofiarować te fabryki, które będą zabrane, lecz wybudować całe miasta i wtedy Rząd Polski ma zwrócić pieniądze, które będą pożyczone na lat 20. Proszę Panów, pozwoliłem sobie zrobić małą kalkulację na zasadzie tych warunków i doszedłem do wniosku, że ten trust, który znajduje takich zwolenników, którzy przychodzą na Sejm…</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#komentarz">(P. Byrka: To w Sejmie są sami durnie i głupcy.)</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#PWiślicki">Zdaje się, że w Sejmie są ludzie tacy, którzy nie orjentują się w życiu gospodarczemi i politycznem, a muszę zwrócić uwagę na to, że posłowie sejmowi, którzy tu siedzą, przedtem czytali książki, a potem zostali posłami i rozumieją czytane książki. Jasną jest rzeczą, że monopol da temu trustowi 345 miljonów zł. w ciągu 20 lat, zniszczy polski przemysł, zniszczy fabrykację przemysłową, a co dalej będzie?</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#PWiślicki">Ale mam wrażenie, iż dyrekcja monopoli, która stawiała ten wniosek, ma jeszcze inny cel i co do tego, zdaje się, Wysoki Sejm też się z nią niezgodzi. Bo trudno, ludność żydowska po eksperymentach, zrobionych przez departament akcyzowy i monopolowy, ma dość tych przyjemności z monopolami, widzi jasno tę politykę departamentu akcyzowego w kierunku niszczenia ludności żydowskiej w jak najostrzejszej formie; i już się dziś zaczyna to robić bez białych rękawiczek, bo dziś się już wywiesza kartki i ogłoszenia w sprawie tej w ministerstwie: nie przyjmuje się, nie zawracajcie głowy, macie swoich urzędników na miejscu, możecie rozmowy z niemi prowadzić. Ale pytam się, dla kogo jest Ministerstwo Skarbu? Dla obywateli, których ma obowiązek przyjmować, których ma obowiązek wysłuchać, bo im się nędza, krzywda i rozpacz dzieje. To się robi w departamencie akcyzowym, tam się stoi na stanowisku szowinizmu i eksterminacji.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#komentarz">(Głos: A Guzohan?)</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#PWiślicki">Ja Guzohanu nie poruszam, o Guzohanie będziemy mówili kiedy indziej. Chcę zwrócić uwagę Panów, że z tej wysokiej trybuny i na komisjach my przedstawiciele ludności żydowskiej tyle razy ostrzegaliśmy przed ustawami i rozporządzeniami, niszczącemi nietylko nas żydów, lecz samo Państwo Polskie. Ten, kto dziś był na Komisji Budżetowej i słyszał referat b. ministra Michalskiego, musi sobie powiedzieć, że ludność żydowska, jej reprezentanci mieli rację co do tej polityki, która jest prowadzona. Zdawałoby się, że jest to polityka, która uderza żyda, a uderza Polskę. I ze względów na interes państwowy, na tę nędzę, którą ta ustawa sprowadzi, bo znów będzie jakiś artykuł do oddawania koncesji i znowuż zaczną się w gabinecie dyrektora departamentu protekcyjki i inne rzeczy dla otrzymania koncesji, ale żydowi odebrać, bo żyd jej nie potrzebuje, — my projekt monopolu zapałczanego odrzucamy i postaramy się w komisji przedstawić go w ten sposób, ażeby Wysoki Sejm odrzucił tego rodzaju projekt, który Państwu nic nie przynosi, a niszczy przemysł, niszczy inicjatywę i nie wiem komu może przynieść korzyść.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Hellman.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(P. Hellman: Zrzekam się.)</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#Marszałek">Odsyłam ustawę do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 5: sprawozdanie Komisji Skarbowej o wniosku posłów Ziemięckiego, Waszkiewicza i tow. z Z. P. P. S. i N. P. R. w sprawie noweli do ustawy o monopolu tytoniowym z dnia 1 czerwca 1922 r. (Dz. U. Rz. P. z r. 1922 nr 47, poz. 409) (druki nr 1635 i 142). Sprawozdawca p. Faustyniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PFaustyniak">Wysoki Sejmie! Ustawa z dnia 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym art. 60 zapewnia odszkodowanie na przeciąg 6 miesięcy robotnikom, którzy utracili pracę w fabrykach prywatnych, wykupionych przez Dyrekcję Państwowego Monopolu Tytoniowego, a nie uzyskali pracy w zakładach państwowych. Tym przepisom podlegają robotnicy b. prywatnych fabryk tytoniowych, które zlikwidowano w trybie, określonym w art. 56 ustawy o monopolu tytoniowym, to jest fabryk, którym wypowiedziano koncesję na mocy decyzji D. P. M. T. W wykonaniu przepisu odszkodowania jest ściśle powiedziane, że słowo „robotnicy” musi być brane dosłownie w powszechnem tego słowa znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PFaustyniak">Prawo do odszkodowania mają przeto tylko pracownicy zlikwidowanych fabryk prywatnych, należących ściśle do kategorji robotników, chodzi tu więc o osoby, pracujące w fabrykach na mocy umowy o najem pracy, spełniające usługi niższego rzędu, pracę fizyczną, bez względu, czy płaca jest na dzionkę lub od sztuki, bez względu na terminy płatności tygodniowo, dwutygodniowo czy miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PFaustyniak">Natomiast ustawa o monopolu tytoniowym nie zawiera żadnych przepisów, dotyczących niższych pracowników biurowych, którzy również przez wykupienie fabryk prywatnych przez D. P. M. T. utracili pracę, a z powodu kryzysu gospodarczego, jaki kraj przechodzi, pracy uzyskać nie mogą. Żeby tym pracownikom przyjść z pomocą, Komisja Skarbowa rozpatrzywszy wniosek posłów Ziemięckiego i Waszkiewicza jednomyślnie wnosi: Wysoki Sejm uchwalić raczy:</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#PFaustyniak">Art. 1.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PFaustyniak">W art. 60 ustawy z dn. 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym (Dz. Ust. Rz. P. nr 47, poz. 409) dodaje się nowy ustęp następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#PFaustyniak">„Postanowienia artykułu niniejszego dotyczą również pracowników biurowych, którzy pracowali w wykupionych przez Państwo fabrykach i zakładach przynajmniej 6 miesięcy bez przerwy bezpośrednio przed wykupieniem i których pobory w ostatnim miesiącu przed wykupieniem nie przekraczały 600 zł. miesięcznie”.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#PFaustyniak">Art. 2.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#PFaustyniak">Na pokrycie wydatków, wynikających z art. 1 niniejszej ustawy, mają służyć dochody z monopolu tytoniowego.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#PFaustyniak">Art. 3.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#PFaustyniak">Wykonanie niniejszej ustawy powierza się Ministrowi Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#PFaustyniak">Art. 4.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#PFaustyniak">Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#PFaustyniak">W imieniu Komisji Skarbowej proszę Wysoki Sejm o przyjęcie niniejszej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt się nie zgłosił, przystępujemy do głosowania. Proszę Posłów, którzy są za ustawą w drugiem czytaniu, aby wstali. Stoi większość, ustawa w drugiem czytaniu przyjęta. Napis: Ustawa w przedmiocie uzupełnienia ustawy z dnia 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym (Dz. Ust. Rz. P. nr 47, poz. 409) przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(P. Faustyniak: Proszę o trzecie czytanie)</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#Marszałek">Jest wniosek o trzecie czytanie. Nikt nie protestuje, do głosu nikt się nie zgłosił, o ile nie usłyszę protestu, na mocy poprzedniego głosowania będę uważał, że ustawa jest przyjęta i w trzeciem czytaniu. Niema sprzeciwu, ustawa przyjęta w trzeciem czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: ustne sprawozdanie Komisji Administracyjnej o projekcie ustawy uzupełniającej art. 101 ustawy z dnia 9 października 1923 r. o uposażeniu funkcjonarjuszów państwowych i wojska (Dz. Ust. Rz. P. z r. 1923 nr 116, poz. 924) (druk nr 1355). Punkt ten musi odpaść, ponieważ p. Insler jako sprawozdawca prosi o odroczenie tej sprawy do następnego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: trzecie czytanie projektu ustawy o uzgodnieniu z Konstytucją niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach z r. 1867, obowiązującej na obszarze b. zaboru austrjackiego (druki nr 1549, 1310 i odbitka roneo nr 155). Głos ma p. Konopczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PKonopczyński">Co do noweli do ustawy o stowarzyszeniach w b. zaborze austrjackim, która przeszła w tej Wysokiej Izbie w drugiem czytaniu w grudniu, mam do zaznaczenia tylko to, że godzę się całkowicie na tekst wówczas przez nas uchwalony. Co najwyżej należałoby poczynić dwie poprawki stylistyczne, na które się godzi autor przyjętej w 2 czytaniu poprawki p. Putek: po pierwsze, w piątym wierszu tekstu podanego w odbitce roneo zbędny jest wyraz „związków”, gdyż wystarczy powiedzieć: „To postanowienie nie ma zastosowania do takich stowarzyszeń, których statuty zostały zatwierdzone…”; po drugie, również poprawka stylistyczna, ażeby orzeczenie nie było na końcu z niemiecka, lecz na właściwem miejscu. Mianowicie brzmiałoby: „których statuty zostały zatwierdzone przez Radę Ministrów lub Ministerstwo Spraw Węwnętrznych”. Sądzę, że Izba może uznać to za poprawki tylko stylistyczne i przyjąć je.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#Marszałek">Głos ma p. Insler.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PInsler">Wysoka Izbo! Projekt ustawy, przedłożony Wysokiemu Sejmowi w trzeciem czytaniu, wsprawie zmiany ustawy austrjackiej z r. 1867 załatwia kilka najbardziej nieznośnych, przestarzałych przepisów ustawy austrjackiej, nie przystosowanej do stosunków nowoczesnych i do stosunków w Państwie Polskiem. Nowela ta, jak pan sprawozdawca i wnioskodawca i w komisji i na Sejmie stwierdził, nie może oczywiście w tej chwili załatwić całokształtu prawa stowarzyszeniowego w Państwie Polskiem.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PInsler">Jak bardzo piekące jest zagadnienie prawa stowarzyszeniowego, jednolicie uregulowanego dla całego Państwa, wynika najlepiej z pewnego postanowienia, które się mieści w niniejszej ustawie, a przeciw któremu byłoby zbyteczne w tej chwili z tego miejsca występować, z powodu, że postanowienie to zamieszczone zostało na podstawie obowiązującego dotąd rozporządzenia Rady Ministrów, gdyby nie fakt, że rozporządzenie, mojem zdaniem, jest zupełnie pozbawione wszelkiej prawnej podstawy w obowiązujących ustawach. Chodzi o kwestję bardzo doniosłej wagi, o uregulowanie w naszem prawie stowarzyszeniowem sprawy zakładania filji stowarzyszeń, a więc stowarzyszeń, uprawnionych do działania na terenie całego Państwa Polskiego. Ustawa austrjacka z 1867 r., jak bardzo była przestarzała w szeregu postanowień, o tyle pod tym względem była liberalna i demokratyczna, bo w art. 11 ustawy z 1867 r. jest przewidziane, że stowarzyszenia mogą być zakładane z prawem zakładania filji w całem Państwie i że takie stowarzyszenia podlegają nie jak wszystkie inne stowarzyszenia legalizacji władz II instancji, lecz władzy administracyjnej III instancji, t. j. ministra spraw wewnętrznych; minister spraw wewnętrznych był wyłącznie kompetentny do zatwierdzania tego rodzaju stowarzyszeń. Jeżeli zatwierdzenie uzyskano, wówczas stowarzyszenie mogło działać na przestrzeni całego państwa bez narażania się na trudności prawne i szykany poszczególnych starostów albo namiestników w poszczególnych krajach. Z punktu widzenia szeregu specjalnie robotniczych organizacji zawodowych, działających na przestrzeni całego państwa, sprawa ta jest bardzo doniosła.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PInsler">Co się jednak z tą sprawą stało w ustawodawstwie polskiem? W brzmieniu, jakie zostało uchwalone w drugiem czytaniu, jakie aprobował z małemi zmianami stylistycznemi dziś p. sprawozdawca, powiedziano: „Oddziały bądź filje stowarzyszeń, powstające w województwach, w których niniejsza ustawa nie obowiązuje, powinne przed rozpoczęciem swojej działalności uczynić zadość przepisom o stowarzyszeniach, obowiązującym w tych województwach”.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PInsler">Stan prawny wyglądać będzie teraz w ten sposób: podczas gdy według ustawy austrjackiej w b. Galicji w razie zalegalizowania statutu przez ministra mogło stowarzyszenie rozprzestrzenić swą działalność na wszystkie kraje państwa austrjackiego, obecnie zamiast ministra kompetentnym do zatwierdzenia stowarzyszenia z prawem zakładania filji w całem państwie będzie wojewoda. Gdy zaś takie stowarzyszenie rzeczywiście zechce założyć filję, będzie dopiero musiało uzgodnić postanowienia, swego statutu z przepisami prawnemi, obowiązującemi w danem województwie. To jest postanowienie napozór tylko słuszne, bo droga jest zgoła fałszywa. Można było zachować kompetencje ministra i uzgodnić i ujednostajnić praktykę w jego ręku, oraz postanowić, że statut odrazu powinien zawierać postanowienia zgodne z ustawami poszczególnych województw. Drogą obraną w rozporządzeniu dochodzi się w praktyce do tego, że od wszystkich województw faktycznie uzależnioną będzie działalność takiego stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#PInsler">To się odnosi do meritum sprawy, którego w tej chwili nie potrafimy załatwić. Rzecz ta będzie musiała być załatwiona przy uchwaleniu jednolitej ustawy o stowarzyszeniach. Wskazuję tylko na to, że ustawa taka jest niezbędną. Bardzo interesujące zaś będzie w tej chwili stwierdzić, jak chaotycznie ten obowiązujący stan prawny się przedstawia, na jak słabych, a właściwie zgoła żadnych podstawach prawnych zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów, które wprowadziło ten stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#PInsler">Proszę Panów, rozporządzenie Rady Ministrów, nr Dziennika 39 poz. 234 z 1921 r., na zasadzie art. 7 ustawy z dn. 2 sierpnia 1919 r. przekazuje wojewodzie zastrzeżone dotąd ministrowi spraw wewnętrznych z § 10 austrjackiej ustawy, uprawnienia w stosunku do stowarzyszeń, działających na obszarze dwóch lub więcej województw. Rozporządzeniem Rady Ministrów zatem uprawnienia, przysługujące dotąd ministrowi, przyznane zostają wojewodom; kompetencje ministrów i ministerstw należą do zakresu organizacji władz państwowych, które mogą być uregulowane tylko w drodze ustawodawczej, a nie w drodze rozporządzeń ministerjalnych. Rozporządzenie, o którem mowa, powołuje się na art. 7 ustawy z dn. 2 sierpnia 1919 r., który rzekomo stwarza prawną podstawę i uzasadnienie dla Rady Ministrów do wydania tego rozporządzenia. Cóż powiada owa tymczasowa ustawa z sierpnia 1919 r.? Powiada ona w art. 7, że minister ma prawo przekazać drogą rozporządzenia wojewodzie decyzje, zastrzeżone dotąd ministrowi w toku instancji. Proszę Panów, ustawa tymczasowa nie mówi o prawie Rady Ministrów, lecz o prawie poszczególnych ministrów, a jednocześnie mówi ona nie o prawie przekazywania kompetencji, nie o prawie przekazywania całej gałęzi uprawnień, lecz o prawie przekazywania poszczególnych decyzji. Decyzja a kompetencja, to dwie różne rzeczy, których nie można utożsamiać.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#PInsler">Wysoka Izbo! Najbardziej ciekawem staje się to cale zagadnienie, gdy porównamy prawność rozporządzenia Rady Ministrów z ustawą, na którą się to rozporządzenie Rady Ministrów wyraźnie powołuje. Oto rozporządzenie Rady Ministrów Dz. nr 39, poz. 234 z r. 1921 powołuje się na ustawę z 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych w Małopolsce i powiada w art. 2: „Rada Ministrów może wprowadzić zmiany do ustaw obowiązujących w Galicji, które się okażą niezbędne dla wprowadzenia w życie województw i które dotyczą zakresu działania organizacji i kompetencji istniejących władz administracyjnych II instancji, oraz stosunku tych władz do władz administracyjnych I instancji”. Jeżeli dokładnie zbadamy treść rozporządzenia Rady Ministrów z tą podstawą prawną, na której formalnie rozporządzenie Rady Ministrów się opiera, to zobaczymy, że ustawa o wprowadzeniu Województw w Galicji miała na celu zmianę ustroju administracyjnego, który do tego czasu w Galicji istniał. Mieliśmy w Galicji jedno namiestnictwo, które było dla całego obszaru wschodniej i zachodniej Małopolski władzą administracyjną II instancji. Na miejsce tego jednego namiestnictwa w Małopolsce miały być wprowadzone 4 Województwa. Rzecz naturalna, że poprzednie ustawy austrjackie, które mówiły o kompetencjach namiestnictwa w rozmaitych sprawach, musiały uledz zmianie i musiano powiedzieć, że sprawy te należą teraz do Województw oraz rozdzielić kompetencje. Proszę Panów! Miasto Nowy Sącz podlegało namiestnictwu we Lwowie, tak samo, jak Przemyśl, Stryj i Drohobycz, a teraz trzeba było powiedzieć, że Stryj będzie należał do Województwa stanisławowskiego, Przemyśl do lwowskiego, Drohobycz do tarnopolskiego, a Nowy Sącz do krakowskiego. I dlatego ustawa o wprowadzeniu Województw w Galicji postanowiła w art. 2: „Jeżeli się okażą konieczne skutkiem tej reorganizacji władz administracyjnych II instancji zmiany ustaw niezbędne dla wprowadzenia Województw, to wówczas Rada Ministrów będzie władna drogą rozporządzenia te zmiany wprowadzić”. Podkreślam: „zmiany niezbędne dla wprowadzenia województw”; poza tem zmiany, które dotyczą zakresu działania organizacji i kompetencji władz administracyjnych II instancji i stosunku ich do władz administracyjnych I instancji. Ani jednem słowem w tej ustawie nie wspomina się, że Rada Ministrów władna jest zmienić organizacje władz i wprowadzać zmiany wcale niekonieczne dla urządzenia Województw w Małopolsce oraz zmiany regulujące stosunek władzy administracyjnej II instancji nie do instancji II, jak ta ustawa przewidywała, lecz do instancji I, jak ta ustawa przewidywała, lecz do sterów będzie władna wydać rozporządzenie, które ureguluje stosunek władzy II instancji do instancji I, to instancja I oznaczała starostwo, a nie Ministerstwo. Rada Ministrów, proszę Panów, wydając owo rozporządzenie, z temi wszystkiemi skrupułami prawdopodobnie w pewnej mierze się liczyła. Podczas gdy całe rozporządzenie opiera się na ustawie z 1920 r., w § 7, gdzie mowa o tem, że się przekazuje sprawy stowarzyszeń, gdy idzie o stowarzyszenia, działające na przestrzeni całego Państwa, wojewodom zamiast ministrowi, powiedziano, że to specjalne postanowienie wydaje się na podstawie § 7 ustawy z 2 sierpnia 1919 r. Ustawa austrjacka z 1867 r. wyraźnie w art. 11 postanawia, że kompetentnym do zatwierdzania statutów stowarzyszeń, działających na przestrzeni całego państwa, jest minister spraw wewnętrznych. To jest ustawa dotąd żadną ustawą nie zmieniona i art. 11 ustawy z 1867 r. nie można było zmienić inaczej w Polsce, jak tylko polską ustawą, uchwaloną przez Sejm, lub rozporządzeniem Rady Ministrów, opierającem się na ustawie. Całe rozporządzenie Rady Ministrów opiera się na ustawie z 1920 r., która nie przyznaje kompetencji w regulowaniu stosunku władz administracyjnych II instancji do instancji III, te specjalne zaś postanowienie Rada Ministrów opiera na ustawie z 2 sierpnia 1919 r., która mówi, że minister władny jest przekazać decyzje jemu zastrzeżone wojewodom. Ustawa z 1919 r. upoważnia ministra do przekazywania decyzji, ale nie do zmiany art. 11 ustawy z 1867 r. i nie do wyrzekania się kompetencyj, tą ustawą mu przyznanych.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#PInsler">Kończę, zauważając, że na tę rzecz zwróciłem uwagę w Komisji Administracyjnej, ale przy niej dłużej się nie zatrzymywaliśmy, bo wiedzieliśmy, że w tej chwili będzie niemożliwe sprawę załatwić, jeżeli się nie chce jej załatwiać na kolanie. P. sprawozdawca na Komisji Administracyjnej w swym pierwotnym wniosku wniósł o skreślenie art. 11 ustawy z r. 1867, a ja o to się starałem i to uzyskałem za zgodą p. sprawozdawcy, że art. 11 ustawy z r. 1867 nie skreślono. W ten sposób stwierdziła komisja, że z jednej strony nie zmienia stanu prawnego, wprowadzonego faktycznie rozporządzeniem Rady Ministrów, ale także prawnie nie aprobuje stanowiska Rady Ministrów w owem rozporządzeniu się mieszczącego. Czyli, że sprawa pod względem prawnym pozostaje otwarta.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#PInsler">Wobec tego, iż przyjechawszy dziś do Warszawy, zastałem sprawę na porządku dziennym i regulaminowo poprawek wnosić już nie mogę, zwracam tą drogą uwagę Senatu na to zagadnienie, aby albo błąd naprawił i wniósł uchylenie bezprawnego rozporządzenia Rady Ministrów, albo przynajmniej w rezolucji wezwał Rząd do szybkiego przedłożenia jednolitej ustawy stowarzyszeniowej, która położy kres bezprawiu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad ustawą w trzeciem czytaniu. Proszę Posłów, którzy są za ustawą w trzeciem czytaniu, aby wstali. Stoi większość, ustawa w trzeciem czytaniu przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: trzecie czytanie projektu ustawy o Radzie Opieki Społecznej (druki nr 1550, 963 i odbitka roneo nr 165). Jako sprawozdawca głos ma p. ks. Olszański.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">(Nieobecny)</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#Marszałek">Będziemy głosować bez referatu. Do tekstu, uchwalonego w drugiem czytaniu, została zgłoszona przez p. Lewina poprawka. Poprawkę p. Lewina mają Panowie w odbitce roneo. P. Lewin proponuje, aby w art. 2 po ustępie 4 dodać nowy ustęp 5, który Panowie mają przed oczyma. Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem poprawki p. Lewina, aby wstali. Stoi mniejszość, poprawka została odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#Marszałek">Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem ustawy w trzeciem czytaniu, aby wstali. Stoi większość, ustawa w trzeciem czytaniu przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: trzecie czytanie projektu ustawy z dnia 17 grudnia 1920 r. o przejęciu na własność Państwa ziemi w niektórych powiatach Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1920 r. o nadaniu ziemi żołnierzom wojska polskiego (Dz. Ust. Rz. P. z r. 1921 nr 4 poz. 17 i 18) (druk nr 1528.) Głos ma p. Jedynak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PJedynak">Wysoki Sejmie! Proszę o uchwalenie ustawy w brzmieniu, już przyjętem w drugiem czytaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem ustawy w trzeciem czytaniu, ażeby wstali. Stoi większość. Ustawa w trzeciem czytaniu przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 10: sprawozdanie Komisji Wojskowej w przedmiocie projektu ustawy o gołębiach pocztowych (druki nr 1578 i 921). Jako sprawozdawca głos ma p. Wichliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PWichliński">Wysoka Izbo! W wojnie odgrywa wielką role służba łączności, to też nie należy pogardzać żadnym ze środków, który służyć może do porozumiewania się oddziałów ze sobą. Są wynalazki, ulepszenia techniczne bardzo doniosłe, jak radjotelefonja, radjotelegrafja, i do tego przyłącza się skromny ptaszek, gołąb, który dzięki swojej zdolności orientacyjnej, chęci dostania się do gniazda rodzinnego, może być przez człowieka wykorzystany do przenoszenia wiadomości. W ostatniej wojnie gołębie odegrały niemałą rolę, na jaką nie liczono. To też ich liczba w armji niemieckiej i austrjackiej została doprowadzona do 30.000 w każdej. W innych społeczeństwach hodowla gołębi pocztowych dla potrzeb wojskowych przez towarzystwa sportowe doszła do dużych rozmiarów. W Polsce, t. j. w b. zaborze rosyjskim, przedtem nie wolno było wcale hodować gołębi, dopiero teraz zakładają się towarzystwa tej hodowli, w b. zaborze pruskim jest ich więcej, ale nie w takiej ilości jak w Niemczech, gdzie jest 5.000 towarzystw. Jeżeli się zważy, że każde liczy 20 hodowców, to jest 100.000 hodowców. Tę pomoc gołębi armje wykorzystały przy udziale towarzystw sportowych, które urządzają loty na dalekie przestrzenie. Nie będę się rozwodził, w jakich okolicznościach w wojnie światowej gołąb był używany. Często, czytając o tem, nie daje się wiary, żeby intelekt ludzki umiał tak dobrze wykorzystać instynkt gołębia pocztowego.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PWichliński">Ustawa ta reguluje nietylko zakazy i pozwolenia, ale wkłada także pewne obowiązki na hodowców, zabezpiecza Państwo od szkód, jakie mogłyby wypływać z uprawiania hodowli przez osoby niepowołane, usposobione nieżyczliwie dla Państwa, z drugiej zaś strony daje pewną ochronę hodowanym gołębiom. Różne towarzystwa gołębiarskie zwracały się do ministerstw, przedewszystkiem do Ministerstwa Spraw Wojskowych, z prośbą, żeby gołębie pocztowe podlegały ochronie, żeby nie były tępione bezlitośnie. Ta ustawa zaspakaja te słuszne żądania i zabezpiecza tę hodowle od zniszczenia.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PWichliński">Proponuję niektóre stylistyczne zmiany, mianowicie, ażeby w art. 7 w ust. 1, w trzecim wierszu od dołu zamiast: „w tej drodze” było „na tej drodze”.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PWichliński">Do art. 8 jest poprawka drukarska: zamiast „nieprzystąpienie” wydrukowano „nieprzystąpienia”.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PWichliński">W art. 9 w drugim ustępie w trzecim wierszu zamiast „pozbywającego” powinno być „zbywającego”, a to dlatego, że w swoim czasie Senat przekazywanie własności na inną osobę nazwał zbywaniem, a nie pozbywaniem. Sejm uznał tę poprawkę, więc trzeba się tego trzymać i nazwać to „zbywaniem”, a nie „pozbywaniem”.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#PWichliński">Następnie w ostatnim wierszu także 2 ustępu zamiast „także drugiej strony” lepiej by było „obydwu stron”.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#PWichliński">W art. 10 w ostatnim wierszu 2 ustępu proponuję zamiast „w posiadanie” — „do posiadania”, byłoby więc: „przyjdzie do posiadania gołębia pocztowego” — będzie to lepiej brzmiało.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#PWichliński">W art. 14 proponuję zamiast „za każdorazowem” wstawić „po każdorazowem”; brzmiałoby to: „po każdorazowem uzyskaniu na to zezwolenia”.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#PWichliński">W art. 18 jest także wyraz „pozbyć”, ale juz w innem znaczeniu, nie oznacza to mianowicie przekazania prawa własności na inną osobę, ale wogóle usunięcie lub zabicie gołębia, którego nie wolno hodować. Dlatego proponowałbym, aby w wierszu 5 pierwszego ustępu słowo „pozbyć” było pozostawione z dodaniem słowa „się”.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#PWichliński">Następnie w art. 21 także jest wyrażenie „pozbyć się”, ale oznacza ono tutaj usunięcie. Proponuję więc, aby wyraz ten pozostał.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#PWichliński">Proszę Wysoką Izbę o uchwalenie tej ustawy w brzmieniu przyjętem jednomyślnie przez Komisję Wojskową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Do głosu nikt więcej się nie zapisał, poprawek żadnych nie zgłoszono poza poprawkami stylistycznemi i drukarskiemi, możemy więc głosować en bloc. Proszę Posłów, którzy są za przyjęciem ustawy, aby wstali. Stoi większość, ustawa w drugiem czytaniu przyjęta. Napis: „Ustawa o gołębiach pocztowych” przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(P. Wichliński: Wnoszę o trzecie czytanie)</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#Marszałek">Jest wniosek o trzecie czytanie. Niema sprzeciwu. Jeżeli nie będzie protestu, będę uważał ustawę za przyjętą w trzeciem czytaniu. Niema protestu. Ustawa w trzeciem czytaniu przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do 11 punktu porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Wojskowej o projekcie ustawy w przedmiocie przymusowego wycofania mienia prywatnego z zagrożonych działaniami wojennemi obszarów Państwa (druki nr 1587 i 932). Głos ma sprawozdawca p. Miedziński.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#komentarz">(Głosy: Niema go.)</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#Marszałek">Wobec tego proponuję przełożyć ten punkt do następnego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#Marszałek">Porządek dzienny w ten sposób jest wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#Marszałek">Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Malinowskiego i tow. z Z. P. P. S. do p. Ministra Spraw Węwnętrznych w sprawie samowoli policji z posterunku Szczekarków, pow. puławskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Wędziagolskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie niewłaściwego podziału sum z funduszu zapomogowego wśród sądownictwa ziemi wileńskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Wędziagolskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie brutalnego gwałtu, jaki został dokonany przez Komendę Obozu Ćwiczeń D. O. K. III na mieniu obywatela Hipolita Mosiewicza.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Wędziagolskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ucieczki do litewskiej republiki podkomisarza Jankowskiego, komendanta konnego oddziału policji w Wilnie.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. ks. Kaczyńskiego i tow. z klubu Chrześcijańskiej Demokracji do p. p. Prezesa Rady Ministrów i Ministra Skarbu w sprawie niesłychanych zajść w państwowej fabryce tytoniowej w Grodnie.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Herza i tow. z klubu N. P. R. do p. Ministra Skarbu w sprawie nadużyć podatkowych Banku Cukrownictwa w Poznaniu.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Grünbauma i tow. z Koła Żydowskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie agitacji antyżydowskiej, uprawianej w wojsku przez jenerała Serda-Teodorskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Kapelińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. p. Ministrów Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i Spraw Wewnętrznych w sprawie niedbałego prowadzenia ksiąg aktów stanu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie przeciążenia podatkami włościan gminy Narew, pow. bielskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie obciążenia podatkiem majątkowym Jana Szłojdy ze wsi Bor, gminy Krasne, pow. wilejskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie niesprawiedliwego opodatkowania ludności wsi Grabowiec.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie nadmiernego opodatkowania ludności wsi Krywiatycze, gm. Orla, pow. bielski.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie nadmiernego obciążenia podatkami wsi Gorodczyna, gmina Narew, pow. bielskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie nadużyć administracji w więzieniu w m. Grodnie.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Wołoszyna i tow. z Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie nadmiernego obciążenia podatkami ludności gminy marcikańskiej, pow. grodzieńskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie nadmiernego obciążenia podatkami ludności gromady Dubicz Murowańskiej i Tofiłowskiej, gm. Orla, pow. bielskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. p. Ministrów Skarbu i Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie nadmiernego opodatkowania mieszkańców m. Orla, pow. bielskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie niewykonywania ustawy językowej.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów Klubu Białoruskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie nadużyć Kurylczuka, Szpakowskiego i Szumskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Krempy i tow. z poselskiego klubu Związku Chłopskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie pokrzywdzenia rolników Józefa i Tomasza Kaczaków z Kaczaków ad Dąbrowica pow. tarnobrzeskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Krempy i tow. z poselskiego klubu Związku Chłopskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie krzywd obywateli, przyjeżdżających z Ameryki, przy wymianie dolarów na marki polskie.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Krempy i tow. z poselskiego klubu Związku Chłopskiego do p. p. Ministrów Spraw Wojskowych i Skarbu w sprawie niewypłacenia renty inwalidzkiej Pawłowi Gudziakowi, zamieszkałemu w Pomorzanach pow. zborowskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja p. Krempy i tow. z poselskiego klubu Związku Chłopskiego do p. p. Ministrów Skarbu i Spraw Wewnętrznych w sprawie nieprawnego wymuszania na rolnikach - kowalach zakupywania patentów i opłacania podatków od kowalstwa w pow. mieleckim.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#SekretarzpHarasz">Interpelacja posłów z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie konfiskaty nr 1 gazety „Diło” z dn. 1 stycznia 1925 r.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#SekretarzpHarasz">Jest jeszcze kilka interpelacji, które będą odczytane na jednem z następnych posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#SekretarzpHarasz">Wpłynęły następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Rudzińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” i posła Barlickiego i tow. z klubu Z. P. P. S. w sprawie rokowań nad konkordatem pomiędzy Polską a Rzymem, prowadzonych z ramienia Rządu przez p. St. Grabskiego. Nagłość będzie motywowana na następnem posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek klubów: Zw. Lud. Nar., Chrz.-Nar. i Chrz. Dem. w sprawie uszczuplania i gwałcenia polskich praw państwowych w Gdańsku.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek Zw. P. P. S. w przedmiocie konfliktu pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a wolnem miastem Gdańskiem, jak również wniosek p. Rudzińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie stosunku prawno — politycznego pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a wolnem miastem Gdańskiem.</u>
          <u xml:id="u-18.29" who="#SekretarzpHarasz">Powyższe 3 wnioski w sprawie Gdańska, jak również zgłoszony w tej samej sprawie wniosek p. Rudzińskiego na ostatniem przed ferjami posiedzeniu proponuję odesłać do Komisji Zagranicznej z tem, żeby zebrała się w piątek rano dla zajęcia się niemi, aby na piątkowem plenarnem posiedzeniu mogło już być jej sprawozdanie.</u>
          <u xml:id="u-18.30" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Maksymiliana Malinowskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie zmiany tych artykułów rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 14 maja 1924 r. o przerachowaniu zobowiązań prywatno-prawnych, które w szczególny sposób podkopują egzystencję posiadaczy obligacji i innych papierów państwowych, krzywdzą sieroty, lub powodują przeświadczenie obywateli, iż zostali przez Państwo pokrzywdzeni — odsyłam do Komisji Budżetowej i Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-18.31" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Maksymiliana Malinowskiego i tow. z klubu P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie dodania w ustępie 2 art. 19 ustawy z 18 lipca 1924 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr 72 poz. 699) wyrazu „i od darowizn” — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-18.32" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Maksymiliana Malinowskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie zbyt wysokich grzywien, wyznaczanych przez sądy pokoju i orzeczenia administracyjne za drobne przewinienia porządkowe i t. p. — odsyłam do Komisji Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-18.33" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Maksymiliana Malinowskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie zmiany dekretów z dnia 11 stycznia 1919 r., z dnia 25 stycznia 1919 r. i rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 stycznia 1919 r. o przechowywaniu i posiadaniu broni — odsyłam do Komisji Administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-18.34" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Kiernika i tow. z klubu P. S. L. „Piast” w sprawie umorzenia i odpisania pożyczek, udzielonych na odbudowę zniszczonych wypadkami wojennemi budynków, niezamożnym, poszkodowanym przez b. rządy zaborcze oraz rząd polski przed wejściem w życie ustawy z 6 maja 1924 r. — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-18.35" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek Koła Żydowskiego w sprawie zniesienia rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 grudnia 1924 r. (Dz. Ust. Rz. P. nr 114 poz. 1022) w przedmiocie rewizji uprawnień (koncesji) na sprzedaż przedmiotów, objętych monopolem skarbowym — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-18.36" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Kapelińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie zmniejszenia rat, spłacanych za parcele, nabyte z majątków państwowych — odsyłam do Komisji Reform Rolnych.</u>
          <u xml:id="u-18.37" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Kapelińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie utworzenia wydziałów notarjalnych przy sądach pokoju — odsyłam do Komisji Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-18.38" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Kapelińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie umocnienia brzegów morza w okolicach Karwi — odsyłam do Komisji Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.39" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek Zw. P. P. S. w sprawie autonomji ziem Rzeczypospolitej, zamieszkałych w większości przez ludność ukraińską — odsyłam do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-18.40" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Stolarskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie rozwiązania kontraktu, zawartego między Ministerstwem Rolnictwa i Dóbr Państwowych a Towarzystwem Szkół Pracy, dotyczącego wydzierżawienia 300-morgowego ośrodka z majątku państwowego Łaznów w pow. brzezińskim — odsyłam do Komisji Rolnej.</u>
          <u xml:id="u-18.41" who="#SekretarzpHarasz">Wniosek p. Rudzińskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie wezwania Rządu do złożenia wyjaśnień Sejmowi w sprawie sum, wypłaconych tytułem remuneracji przedświątecznych urzędnikom państwowym i w sprawie norm przy tem stosowanych — nagłość będzie motywowana na jednem z najbliższych posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-18.42" who="#SekretarzpHarasz">Proponuję odbyć następne posiedzenie w piątek o godzinie 4 po południu z następującym porządkiem dziennym:</u>
          <u xml:id="u-18.43" who="#SekretarzpHarasz">Pierwsze czytanie projektu ustawy o Zakładach Kórnickich (druk nr 1594).</u>
          <u xml:id="u-18.44" who="#SekretarzpHarasz">Pierwsze czytanie projektu ustawy o uzupełnieniu ustawy konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 r., zawierającej statut organiczny województwa śląskiego (Dz. Ust. Rz. P. nr 73, poz. 497) (druk nr 1607).</u>
          <u xml:id="u-18.45" who="#SekretarzpHarasz">Pierwsze czytanie projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji między Polską a Niemcami, dotyczącej obywatelstwa i opcji, podpisanej w Wiedniu 30 sierpnia 1924 r. (druk nr 1638).</u>
          <u xml:id="u-18.46" who="#SekretarzpHarasz">Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy w sprawie zmiany § 6 ustawy z dnia 5 lipca 1868 r. (Dz. P. P. nr 98) o adwokaturze w b. zaborze austrjackim (druki nr 1605 i 1194).</u>
          <u xml:id="u-18.47" who="#SekretarzpHarasz">Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy o djetach i kosztach podróży lekarzy, jako znawców sądowych, w górnośląskiej części województwa śląskiego (druki nr 1609 i 1446).</u>
          <u xml:id="u-18.48" who="#SekretarzpHarasz">Ustne sprawozdanie Komisji Administracyjnej o projekcie ustawy, uzupełniającej art. 101 ustawy z dnia 9 października 1923 r. o uposażeniu funkcjonarjuszów państwowych i wojska (Dz. Ust. Rz. P. nr 116 poz. 924 z r. 1923) (druk nr 1535).</u>
          <u xml:id="u-18.49" who="#SekretarzpHarasz">Ustne sprawozdanie Komisji Budżetowej o ratyfikacji układu o konsolidacji długów amerykańskich (druk nr 1639).</u>
          <u xml:id="u-18.50" who="#SekretarzpHarasz">Ustne sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o wnioskach:</u>
          <u xml:id="u-18.51" who="#SekretarzpHarasz">a) p. Rudzińskiego i tow. z Klubu Zw. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” o wezwanie p. Ministra Spraw Zagranicznych do złożenia wyjaśnień Sejmowi w sprawie kroków, jakie Rząd Rzeczypospolitej podjął dla zaprotestowania przeciwko zamachowi na postanowienia Traktatu Wersalskiego o stosunku prawno - państwowym Gdańska do Polski — w związku z orzeczeniami Wysokiego Komisarza Rady Ligi w Gdańsku z dnia 9 i 20 listopada r. b. (druk nr 1631);</u>
          <u xml:id="u-18.52" who="#SekretarzpHarasz">b) Klubów Zw. Lud. Nar., Chrz. Nar., Chrz. Dem. w sprawie uszczuplania i gwałcenia polskich praw państwowych w Gdańsku (druk nr 1646);</u>
          <u xml:id="u-18.53" who="#SekretarzpHarasz">c) Zw. P. P. S. w przedmiocie konfliktu pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a W. M. Gdańskiem (druk nr 1647);</u>
          <u xml:id="u-18.54" who="#SekretarzpHarasz">d) p. Rudzińskiego i tow. z Klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie stosunku prawno-politycznego pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a W. M. Gdańskiem (druk nr 1548).</u>
          <u xml:id="u-18.55" who="#SekretarzpHarasz">Sprawozdanie Komisji Rolnej o proponowanych przez Senat poprawkach do projektu ustawy o kontroli państwowej nad ogierami i rejestracji klaczy zarodowych (druk nr 1091 i odbitka roneo nr 156).</u>
          <u xml:id="u-18.56" who="#SekretarzpHarasz">Sprawozdanie Komisji Rolnej o projekcie ustawy o rozpłodnikach i stadach zarodowych zwierząt gospodarskich z wyjątkiem koni (druk nr 908) oraz o wniosku nagłym pos. Jedynaka i tow. z Klubu P. S. L. w sprawie ustawy hodowlanej (druki nr 1584 i 483).</u>
          <u xml:id="u-18.57" who="#SekretarzpHarasz">Ustne sprawozdanie Komisji Reform Rolnych o wniosku pos. Stolarskiego i tow. z Klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie przekazania gruntu 8,37 ha po b. leśniczówce we wsi Żywocinie gm. Bogusławice do rozparcelowania wśród gospodarzy rolnych wspomnianej wsi (druk nr 1562).</u>
          <u xml:id="u-18.58" who="#SekretarzpHarasz">Nagłość wniosku posłów ks. Kubika i Ossowskiego z Klubu Chrz. Narodowego w sprawie zamiany osad anulacyjnych na osady rentowe (druk nr 1557).</u>
          <u xml:id="u-18.59" who="#SekretarzpHarasz">Nagłość wniosku pos. Rudzińskiego i tow. z Klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” i pos. Barlickiego i tow. z klubu Zw. P. P S. w sprawie rokowań nad konkordatem pomiędzy Polską a Rzymem, prowadzonych z ramienia Rządu przez p. Stanisława Grabskiego, (druk nr 1649).</u>
          <u xml:id="u-18.60" who="#SekretarzpHarasz">Nie słyszę protestu. Porządek dzienny uważam za przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-18.61" who="#SekretarzpHarasz">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-18.62" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 5 min. 30 wiecz.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>