text_structure.xml
42.4 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#SławomirPiechota">Otwieram wspólne posiedzenie Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#SławomirPiechota">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia przewiduje rozpatrzenie sprawozdania Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r. (druk nr 4363) wraz ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy w sprawie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r. Czy są uwagi do proponowanego porządku dziennego? Nie widzę zgłoszeń. Stwierdzam, że Komisje przyjęły porządek dzienny.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#SławomirPiechota">Chciałbym poinformować, że w tej chwili na plenarnym posiedzeniu Sejmu trwa debata poświęcona projektom ustaw z zakresu polityki społecznej – II czytanie. Dlatego wielu naszych kolegów przebywa na posiedzeniu plenarnym. Niebawem muszą udać się tam pani przewodnicząca Mrzygłocka i pan przewodniczący Szwed.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#SławomirPiechota">Przystępujemy do realizacji porządku dziennego. Witam Głównego Inspektora Pracy, panią Annę Tomczyk, oraz przedstawicieli strony społecznej. Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r. jest dostępne zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej. Proszę panią minister o przedstawienie najważniejszych kwestii z ubiegłorocznej działalności Państwowej Inspekcji Pracy.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#AnnaTomczyk">Panie przewodniczący, szanowni państwo, mam zaszczyt przedstawić „Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r.” Działalność Państwowej Inspekcji Pracy zaprezentowana w przedłożonym dokumencie była prowadzona zgodnie z programem działania, który został opracowany z uwzględnieniem zaleceń Rady Ochrony Pracy, komisji sejmowych, związków zawodowych, organizacji pracodawców i ministerstw.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#AnnaTomczyk">Zadania przewidziane w programie zostały w pełni zrealizowane. Realizując ten program, inspektorzy pracy przeprowadzili w roku sprawozdawczym ponad 95 tys. kontroli u ponad 70 tys. pracodawców, zatrudniających łącznie blisko 3 miliony 700 tysięcy osób.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#AnnaTomczyk">Skoncentruję się na najważniejszych kwestiach, które należy zaznaczyć. Mianowicie, wśród najczęściej stwierdzanych naruszeń prawa pracy należy wymienić nieprzestrzeganie przepisów o wypłacie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy. Ponad ⅓ skontrolowanych pracodawców nie wypłacała pracownikom wynagrodzenia, a co czwarty skontrolowany pracodawca nie przestrzegał terminu jego wypłaty. Pragnę nadmienić, że wstępne wyniki tegorocznych kontroli wskazują na znaczną poprawę w tym zakresie – nastąpił 30% spadek liczby przypadków niewypłacenia pensji i wysokości niewypłaconych należności.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#AnnaTomczyk">Drugą grupę najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości stanowią nieprawidłowości dotyczące czasu pracy. Uchybienia w zakresie czasu pracy, błędy w ewidencji czasu pracy mają negatywny wpływ na inne sprawy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Należy zaznaczyć, iż pogorszeniu uległ stan przestrzegania przepisów o czasie pracy w zakładach opieki zdrowotnej. Poważne nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy stwierdziliśmy również we wszystkich skontrolowanych kopalniach węgla kamiennego.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#AnnaTomczyk">Wśród pozytywnych tendencji warto zauważyć 25% spadek liczby poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich, których przyczyny i okoliczności badali inspektorzy pracy w ostatnich dwóch latach. Najliczniejszą grupę ofiar takich wypadków stanowiły osoby o krótkim stażu pracy – ponad 40% poszkodowanych pracowało w zakładzie krócej niż rok.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#AnnaTomczyk">Zauważamy znaczącą poprawę warunków pracy w grupie zakładów, które ze względu na wysokie wskaźniki wypadkowości i przekroczenia norm czynników szkodliwych dla zdrowia objęliśmy wzmożonym nadzorem. Spośród 75 takich zakładów, w 64 udało się ograniczyć zagrożenia wypadkowe i chorobowe dzięki wykonaniu prac remontowych, zainstalowaniu nowych maszyn i urządzeń oraz wyeliminowaniu z produkcji szkodliwych dla zdrowia surowców.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#AnnaTomczyk">W porównaniu z rokiem wcześniejszym spadł odsetek podmiotów, w których ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową. Niezależnie od poprawy skuteczności działań kontrolnych inspektorów pracy warto podkreślić, że było to związane z większą stabilizacją na rynku pracy.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#AnnaTomczyk">Należy jednak stwierdzić, że w zakresie wielu badanych zagadnień dotyczących legalności zatrudnienia skala stwierdzonych naruszeń przepisów była wyższa niż w 2009 r. W szczególności wzrosła liczba podmiotów, w których ujawniono nieprawidłowości dotyczące zgłaszania do ubezpieczenia społecznego, oraz liczba wykroczeń polegających na zawieraniu umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna zostać zawarta umowa o pracę.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#AnnaTomczyk">W celu wyeliminowania nieprawidłowości inspektorzy wydali ponad 337 tys. decyzji nakazowych. Ponad 9,5 tys. spośród nich nakazywało natychmiastowe wstrzymanie prac z powodu bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia, a 8 tys. – wstrzymanie eksploatacji maszyn urządzeń. Do kontrolowanych pracodawców inspektorzy skierowali także 60,6 tys. wystąpień zawierających 333,5 tys. wniosków o usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.</u>
<u xml:id="u-2.9" who="#AnnaTomczyk">Na sprawców wykroczeń przeciwko prawom pracownika inspektorzy pracy nałożyli blisko 25 mln zł grzywny w drodze mandatu, a w wyniku skierowanych przez nich wniosków do sądu karą grzywny ukaranych zostało 3,5 tys. osób.</u>
<u xml:id="u-2.10" who="#AnnaTomczyk">Skierowaliśmy do prokuratury 1224 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, które w większości dotyczyły udaremniania lub utrudniania inspektorom wykonywania czynności służbowych oraz złośliwego lub uporczywego naruszania praw pracowniczych.</u>
<u xml:id="u-2.11" who="#AnnaTomczyk">W wyniku zastosowanych środków prawnych i działań inspekcji zlikwidowane zostały w kontrolowanych zakładach bezpośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia ok. 80 tys. pracowników. Wyeliminowano nieprawidłowości z zakresu legalności zatrudnienia dotyczące ponad 120 tys. osób. Ok. 105 tys. pracowników odzyskało zaległe należności z tytułu wynagrodzenia za pracę na łączną kwotę ok. 111 mln zł.</u>
<u xml:id="u-2.12" who="#AnnaTomczyk">Do wymiernych efektów ubiegłorocznej działalności Państwowej Inspekcji Pracy należy też zaliczyć opłacenie składek na Fundusz Pracy za ponad 43 tys. pracowników oraz uiszczenie zaległych składek na ubezpieczenie społeczne na kwotę ponad 5 mln zł.</u>
<u xml:id="u-2.13" who="#AnnaTomczyk">Przedstawiłam istotne kwestie z zakresu działalności kontrolnej PIP. Chciałabym teraz zwrócić uwagę na działalność związaną z realizację i wypełnianiem obowiązków wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej i organizacjach międzynarodowych. Państwowa Inspekcja Pracy prowadziła również aktywną współpracę na forum międzynarodowym. Przedsięwzięcia w tym zakresie zostały szczegółowo opisane w przedłożonym sprawozdaniu. Dzisiaj pragnę jedynie poinformować, że w ramach polskiej prezydencji Państwowa Inspekcja Pracy zorganizuje pod koniec br. spotkanie Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy, w którym uczestniczyć będą szefowie inspekcji wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, państw kandydujących oraz krajów EFTA. PIP została zobowiązana do opracowania „Europejskiego kodeksu dobrych praktyk w zakresie działań kontrolnych i prewencyjnych inspekcji pracy”. Projekt zostanie przedstawiony na konferencji. Jeżeli uzyska akceptację, to zostanie rozpowszechniony.</u>
<u xml:id="u-2.14" who="#AnnaTomczyk">Równolegle z działalnością kontrolno-nadzorczą prowadzimy różnorodne działania prewencyjne, edukacyjne i promocyjne, które objęły znaczącą grupę ponad 160 tys. podmiotów. Wśród zrealizowanych przedsięwzięć w tym obszarze chciałabym wymienić kampanię informacyjną „Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości – upadki, poślizgnięcia”, mającą na celu zwiększenie świadomości skutków zagrożeń zawodowych w budownictwie. Kampanię tę kontynuujemy w roku bieżącym, podkreślając szczególne znaczenie dla ograniczenia liczby wypadków właściwej organizacji pracy, nadzoru oraz szkoleń wstępnych i okresowych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
<u xml:id="u-2.15" who="#AnnaTomczyk">Przedstawiłam najważniejsze kwestie zawarte w przedłożonym sprawozdaniu. Dziękuję za uwagę.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, pani minister.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#SławomirPiechota">Proszę przewodniczącą Rady Ochrony Pracy, panią poseł Izabelę Katarzynę Mrzygłocką, o przedstawienie stanowiska Rady w sprawie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Panie przewodniczący, szanowni państwo, mam zaszczyt przedstawić stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r. Stanowisko zostało przekazane członkom Komisji. Przedstawię kilka uwag.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Członkowie Rady Ochrony Pracy zapoznali się ze sprawozdaniem z realizacji ustawowych zadań i uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy na posiedzeniu plenarnym w maju br. Zostały szczegółowo rozpatrzone wszystkie aspekty funkcjonowania PIP, przede wszystkim działalność kontrolna oraz prewencyjna. Do kompetencji Rady Ochrony Pracy należy m.in. formułowanie wniosków dotyczących stanu przestrzegania prawa pracy oraz rozpoznania negatywnych zjawisk w sferze ochrony pracy.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Z omawianego sprawozdania wynika, że w stosunku do 2009 r. wzrosła liczba przypadków niewypłacania wynagrodzeń. Takie uchybienia inspektorzy pracy ujawnili u co trzeciego skontrolowanego pracodawcy. Jest to prawdopodobnie związane ze światowym kryzysem gospodarczym, którego skutki odczuwają polskie firmy. W opinii Rady, za trudną sytuację przedsiębiorstwa nie mogą jednak odpowiadać wyłącznie pracownicy. Dlatego inspektorzy pracy powinni zwrócić szczególną uwagę na tę problematykę.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Nadal mamy do czynienia z łamaniem norm czasu pracy. Co drugi kontrolowany pracodawca naruszył przepisy w tym zakresie.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Z przedłożonego sprawozdania wynika, że wciąż wysoki jest odsetek umarzanych postępowań i odmów wszczęcia postępowania przez prokuraturę w związku z kierowanymi przez Państwową Inspekcję Pracy zawiadomieniami o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Należy podkreślić, że zaledwie 12% zawiadomień PIP skutkuje aktem oskarżenia. Co roku zwracamy uwagę na ten fakt i po raz kolejny apelujemy do Inspekcji Pracy o ściślejszą współpracę z prokuraturą.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">W omawianym dokumencie zwraca również uwagę utrzymujący się od lat wysoki poziom wypadkowości wśród nowozatrudnionych pracowników. Statystyka wskazująca, iż rocznie ponad 90 pracowników ginie w pierwszym tygodniu pracy, dowodzi, że w tym zakresie konieczne są bardziej zdecydowane działania inspektorów pracy.</u>
<u xml:id="u-4.6" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Rada zauważyła również potrzebę popularyzacji za pomocą środków komunikacji publicznej programów edukacyjnych opracowanych przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy oraz inne instytucje i organizacje. Celem tej inicjatywy byłoby podkreślenie rangi problemów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz przedstawienie ich szerszemu gronu odbiorców, korzystając ze środków masowego przekazu, zwłaszcza mediów publicznych.</u>
<u xml:id="u-4.7" who="#IzabelaKatarzynaMrzygłocka">Przedstawiłam najważniejsze wnioski dotyczące sprawozdania Głównego Inspektora Pracy. Chcę podkreślić, że zostało ono pozytywnie zaopiniowane przez Radę Ochrony Pracy. Z przedstawionego materiału wynika, że podjęte przedsięwzięcia prewencyjne, które objęły ponad 160 tys. podmiotów, przyniosły wymierne korzyści. Liczba udzielonych przez specjalistów Państwowej Inspekcji Pracy porad prawnych i technicznych oraz wydanych decyzji nakazowych w celu wyeliminowania naruszeń przepisów bhp związanych bezpośrednio z ochroną zdrowia i życia ludzkiego świadczy o skuteczności pracy PIP. Natomiast wymaga wzmocnienia kwestia współpracy Inspekcji z parlamentem i poszczególnymi ministerstwami, co powinno skutkować zmianami w przepisach, dzięki którym statystyki dotyczące przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy ulegną dalszej poprawie. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, pani przewodnicząca.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#SławomirPiechota">Proszę pana posła Janusza Krasonia o przedstawienie koreferatu.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#JanuszKrasoń">Panie i panowie posłowie, przedstawione sprawozdanie jest dokumentem rzetelnym, zaprezentowanym w niezwykle interesujący sposób. Zawiera pełną informację o działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r. Nikogo chyba nie zaskoczę, kiedy już na wstępie, jako poseł koreferent, zaproponuję, aby Wysokie Komisje...</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#SławomirPiechota">Przepraszam bardzo, panie pośle. Mam gorącą prośbę do osób na sali o wyciszenie rozmów albo przeniesienie ich poza salę. To bardzo utrudnia nam pracę. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#JanuszKrasoń">...zechciały pozytywnie zaopiniować sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w minionym roku.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#JanuszKrasoń">Inspekcja – choć karcona przez Wysoką Izbę zmniejszonym budżetem, choć otrzymuje coraz więcej nowych zadań wychodzących poza zakres prawa pracy – od lat daje sobie radę. Wśród instytucji publicznych w naszym kraju jest wysoko oceniana zarówno przez Wysoką Izbę, jak i opinię publiczną.</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#JanuszKrasoń">Przedstawiłem tę konkluzję na wstępie, aby nie trzymać w niepewności państwa posłów. Nie będę cytował uwag i ocen zawartych w sprawozdaniu. Zwrócę uwagę na kilka spraw, które powinny być zaakcentowane, zwłaszcza w kontekście wypowiedzi pani przewodniczącej Mrzygłockiej.</u>
<u xml:id="u-8.3" who="#JanuszKrasoń">Fundamentalna sprawa dla skuteczności działania Państwowej Inspekcji Pracy, poruszona w sprawozdaniu, dotyczy rzeczywiście postanowień prokuratorów o odmowie wszczęcia dochodzenia lub o jego umorzeniu. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, prokurator nie ma obowiązku przedstawiania uzasadnienia decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Ale – jak zapewne państwo pamiętacie – 9 czerwca br. Sejm przyjął ustawę zmieniającą ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy, w której wprowadzono przepis przewidujący, że jeśli inspektor pracy złoży zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, to na jego wniosek prokurator będzie miał obowiązek sporządzenia uzasadnienia postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania albo o jego umorzeniu. To spowoduje, że za rok lub 1,5 roku będziemy mieć wiedzę na temat przyczyn tego stanu rzeczy – czy prokuratura inaczej ocenia zjawiska naruszeń prawa, czy też inspektor pracy w niewłaściwy sposób wnosi te zawiadomienia. Sądzę, że rozwiązaliśmy ten problem, sygnalizowany od lat przez Głównego Inspektora Pracy.</u>
<u xml:id="u-8.4" who="#JanuszKrasoń">Druga sprawa, na którą chciałbym zwrócić uwagę – mówiła o tym również pani przewodnicząca Mrzygłocka – dotyczy nieprawidłowości w zakresie wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy. Z jednej strony, ta kwestia ewidentnie wynika z konsekwencji związanych z kryzysem gospodarczym. Chciałbym jednak zwrócić uwagę, że w bieżącym roku odnotowano znaczny postęp w tym zakresie. Z informacji docierających do Rady Ochrony Pracy wynika, że o ⅓ zmniejszyła się liczba stwierdzonych przypadków niewypłacania wynagrodzeń w skontrolowanych zakładach pracy. Wyrażamy nadzieję, że ta tendencja będzie się utrzymywała.</u>
<u xml:id="u-8.5" who="#JanuszKrasoń">Przypomnę, że w efekcie profesjonalnej działalności inspektorów pracy wyeliminowano bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia 80 tys. pracowników. To ogromna grupa ludzi. Liczba wypadków przy pracy i ich ofiar była – mimo tendencji spadkowych – wysoka. 105 tys. pracowników – mówiła o tym pani minister – odzyskało zaległe należności z tytułu wynagrodzenia za pracę na łączną kwotę 111 mln zł. Wyeliminowano też nieprawidłowości z zakresu legalności zatrudnienia, dotyczące ponad 120 tys. osób. To dowodzi, że Inspekcja Pracy przejmując to zadanie dość skutecznie walczy z negatywnymi praktykami w tym obszarze.</u>
<u xml:id="u-8.6" who="#JanuszKrasoń">Chciałbym podkreślić dynamiczną działalność PIP w zakresie promocji i prewencji. Jest to kierunek bezwzględnie pożądany, realizowany przez wszystkie europejskie inspekcje pracy. Przypomnę, że w znowelizowana w czerwcu ustawa o PIP wprowadza obowiązek realizacji zadań prewencyjnych przez Państwową Inspekcję Pracy. Zawiera także przepis umożliwiający odstąpienie od wymierzenia kary w sytuacji braku rażącego umyślnego naruszenia przepisów przez pracodawcę, a także w przypadku gdy pracodawca dopiero rozpoczyna działalność. Ten kierunek wydaje się rozsądny. Został bardzo dobrze przyjęty przez środowisko pracodawców i pracowników.</u>
<u xml:id="u-8.7" who="#JanuszKrasoń">Kończąc, bardzo proszę panie i panów posłów o pozytywne zaopiniowanie przedłożonego sprawozdania. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, panie pośle.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#SławomirPiechota">Otwieram dyskusję.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#SławomirPiechota">Pan przewodniczący Stanisław Szwed, proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#StanisławSzwed">Panie przewodniczący, pani minister, rozpatrujemy „Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r.”, ale – siłą rzeczy – będziemy również odnosić się do obecnej sytuacji. Chciałbym zwrócić uwagę, że rozpatrując sprawozdania z kolejnych lat, problemy powtarzają się.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#StanisławSzwed">Państwowa Inspekcja Pracy jest jedyną w naszym kraju instytucją, do której mogą zwrócić się pracownicy i związki zawodowe w przypadku nieprzestrzegania przepisów prawa pracy i naruszania zasad bezpieczeństwa. Niestety, inne instytucje, które mogłyby udzielić wsparcia w takich sytuacjach, jak np. prokuratura czy sądy, nie spełniają takiej roli, o czym była już mowa.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#StanisławSzwed">Mógłbym przestawić problemy w takiej kolejności, jak w stanowisku Rady Ochrony Pracy. Pierwsza sprawa dotyczy nieprzestrzegania prawa pracy w zakresie wypłaty wynagrodzeń. Niestety, ten proceder trwa. Był okres, kiedy udawało nam się nieco ograniczyć praktyki niewypłacania wynagrodzeń za pracę. Ale obecnie ten problem ponownie narasta. Z satysfakcją można odnotować, że Państwowa Inspekcja Pracy wyegzekwowała znacznie większe kwoty niż w latach poprzednich. Ale to również dowodzi, że istnieje większy odsetek pracodawców stosujących ten proceder.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#StanisławSzwed">W krajach Unii Europejskiej – o czym można przekonać się podczas rozmów z ich obywatelami na temat wynagrodzeń – praktyka niewypłacania wynagrodzeń nie jest znana. Oni nie przypuszczają, że można nie płacić za wykonaną pracę. Dla nich jest to coś abstrakcyjnego.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#StanisławSzwed">Odsetek spraw umarzanych przez prokuraturę i tych, które nawet trafiają do sądu, jest dla mnie dramatyczny. Mówimy o tym od wielu lat. Nie możemy tego zmienić, nawet jeżeli przepisy w tej sprawie dopuszczają taką możliwość. W stanowiskach Rady Ochrony Pracy ta problematyka zajmuje zawsze pierwsze miejsce. Wiąże się z tym drugi punkt stanowiska Rady.</u>
<u xml:id="u-10.5" who="#StanisławSzwed">Kolejna sprawa, na którą chciałbym zwrócić uwagę, dotyczy ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu. Wiem, że pracodawcy najczęściej korzystali z przepisu dotyczącego przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy. Niestety, potwierdziły się nasze obawy, które podnosiliśmy podczas prac nad tą ustawą, że pracodawcy będą chcieli korzystać wyłącznie z tego przepisu, nie zawsze zgodnie z wolą ustawodawcy, co wynika również z przedłożonego sprawozdania. Najwięcej nieprawidłowości dotyczy rozliczenia czasu pracy.</u>
<u xml:id="u-10.6" who="#StanisławSzwed">Chciałbym też zwrócić uwagę na nowy – narastający obecnie – problem agencji pracy tymczasowej. Zmienialiśmy przepisy. Ale są one nagminnie łamane. Chodzi o przypadki zwalniania pracowników i przyjmowania ich na te same stanowiska za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej. Wówczas za pracownika odpowiada nie pracodawca, lecz agencja pracy tymczasowej. Sytuacja pracownika staje się zupełnie inna.</u>
<u xml:id="u-10.7" who="#StanisławSzwed">Wiąże się z tym kwestia zawierania umów o pracę. Wiemy, że obecnie problemem w naszym kraju jest zawieranie umów o pracę na czas określony oraz tzw. umowy cywilnoprawne, czyli samozatrudnienie. Polska ma najwyższy w Unii Europejskiej odsetek umów o pracę na czas określony (30%), podobnie – umów cywilnoprawnych.</u>
<u xml:id="u-10.8" who="#StanisławSzwed">W budżecie państwa na 2010 r. zmniejszono środki dla Państwowej Inspekcji Pracy. Jest to zła tendencja. PIP powinna otrzymywać większe środki, choćby z powodu wzrostu liczby zadań; jednym z nich było przejęcie kontroli legalności zatrudnienia. Nie bez znaczenia jest także zmiana sytuacji. Obecnie pracownik poszkodowany przez pracodawcę – jeżeli na dodatek w zakładzie nie ma związków zawodowych – staje naprzeciw kancelarii prawnych, które reprezentują pracodawcę. Jedynie inspektor pracy może mu udzielić pomocy. Przy zmniejszonych środkach ta możliwość jest zdecydowanie ograniczona.</u>
<u xml:id="u-10.9" who="#StanisławSzwed">Można by podnosić wiele wątków ujętych w sprawozdaniu. Przedłożony dokument jest –jak zawsze – dobrze opracowany i przejrzysty. Niestety, prawdopodobnie będzie rozpatrywany przez Sejm w następnej kadencji. Problemem jest rozpatrywanie sprawozdań z takim opóźnieniem. Będziemy rozpatrywać sprawozdania z dwóch lat. Ale przynajmniej na posiedzeniach komisji, które są właściwe dla rozpatrywania tych kwestii, powinniśmy o nich mówić. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, panie pośle. I to też czynimy. Formuła debaty jest bardzo otwarta, co sprzyja omówieniu tych kwestii.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#SławomirPiechota">Kto z państwa chciałby jeszcze zabrać głos w dyskusji?</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#SławomirPiechota">Pani przewodnicząca Wiesława Taranowska, proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#WiesławaTaranowska">Panie i panowie posłowie, pani minister, chciałam pogratulować przedłożonego sprawozdania. Dokument jest przejrzysty, prezentuje całościową informację o działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Chciałabym zwrócić uwagę na cyfry i stwierdzenia zawarte w sprawozdaniu.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#WiesławaTaranowska">Z satysfakcją odnotowałam zmniejszenie przypadków naruszenia prawa przez agencje zatrudnienia i agencje pracy tymczasowej. Niemniej jednak niepokoi mnie nielegalne zatrudnienie w budownictwie, handlu, hotelarstwie. Inspekcja musi w przyszłości zwrócić szczególną uwagę na ten problem. Niepokojąca jest również kwestia wypłaty wynagrodzeń ze stosunku pracy. Wszyscy wskazują kryzys jako czynnik odpowiedzialny za tę sytuację. Na Zachodzie nie istnieje problem niewypłacania wynagrodzeń. Na konferencjach związkowych często jesteśmy pytani, czy tłumacz dobrze tłumaczy nasze wypowiedzi, że pracodawca może nie wypłacić wynagrodzenia. Tam jest to niedopuszczalne, a u nas oszczędzanie na pracy i wynagrodzeniu pracownika stało się dość nagminnym procederem. Proszę zwrócić uwagę jak rosną dochody pracodawców, którzy nie inwestują i trzymają je niejako na „czarną godzinę”. A źródłem tych dochodów jest praca pracowników. Należałoby zastanowić się nad przyczynami niewypłacania wynagrodzeń i wyeliminowaniem bądź ograniczeniem tego procederu.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#WiesławaTaranowska">Niepokojem napawa problem zawierania umów cywilnoprawnych. Tutaj wiele zależy od parlamentu. W naszym kraju pracodawcy pojmują elastyczność zatrudnienia jako wyłącznie zatrudnianie nie na okres nieokreślony, lecz na wszystkie inne formy. Nie mówi się o innej elastyczności. Zwracam uwagę, że mamy najbardziej elastyczny w Europie Kodeks pracy. Jeśli pracodawcy mówią, że mają problemy z Kodeksem pracy, to kłamią. U nas najłatwiej jest zwolnić pracownika. Od wielu lat powtarzane są pewne mity. Nasz Kodeks pracy bardzo się zmienił.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#WiesławaTaranowska">OPZZ występowało zarówno do ministra sprawiedliwości, jak i prokuratura generalnego w sprawie niewypłacania wynagrodzeń. Nie rozumiem, dlaczego prokuratura umarza lub odmawia wszczęcia postępowań w tych sprawach. Jeżeli ktoś ukradnie bułkę, jest złodziejem. Natomiast przypadki niewypłacenia wynagrodzenia są kwalifikowane jako czyny o niskiej szkodliwości społecznej. To jest niedopuszczalne. Z przedłożonego sprawozdania wynika, że w ubiegłym roku odnotowano wysoki odsetek umarzanych postępowań i odmów ich wszczęcia.</u>
<u xml:id="u-12.4" who="#WiesławaTaranowska">Państwo posłowie zwracali uwagę na coraz mniej środków przeznaczanych dla Inspekcji Pracy. Dostrzegamy ten problem. Uważamy, że na tej instytucji nie można oszczędzać. Broniliśmy jej przed redukcją zatrudnienia. PIP jest jedynym organem kontrolnym przyjaznym dla pracowników, ale także dla pracodawców. Kreuje politykę w zakresie bezpieczeństwa pracy, sprawuje kontrolę, ale również uczy przepisów prawa. Proszę mi wierzyć, pracodawcy naprawdę nie znają przepisów prawa. Dlatego inspektorzy – jak wynika ze sprawozdania – zastosowali tak wiele pouczeń. Parlament tworzy prawo, dokonuje zmian, natomiast pracodawcy nie zawsze o tym wiedzą. Niekiedy nieświadomie naruszają przepisy.</u>
<u xml:id="u-12.5" who="#WiesławaTaranowska">Z tabel zamieszczonych na końcu sprawozdania wynika, w jakich sektorach występuje najwięcej przypadków łamania praw pracowniczych i prawa pracy. Są to przede wszystkim podmioty zatrudniające niewielu pracowników, czyli małe przedsiębiorstwa zatrudniające do 10 i do 50 pracowników. W tych firmach występuje najwięcej naruszeń prawa. Należy zastanowić się nad działaniami, które spowodowały zmianę tej sytuacji. Zwracam uwagę, że firmach zatrudniających do 10 pracowników nie działają związki zawodowe. W większych przedsiębiorstwach, w których funkcjonują związki zawodowe, jest znacznie mniej przypadków łamania praw pracowniczych i prawa pracy. Związkowcy, społeczni inspektorzy pracy, służby bhp przestrzegają, aby w tych zakładach prawo pracy nie było łamane.</u>
<u xml:id="u-12.6" who="#WiesławaTaranowska">Chciałabym zwrócić uwagę, że konsekwencją zmniejszania budżetu PIP jest zatrudnienie mniejszej liczby inspektorów pracy. Wśród państw członkowskich Unii Europejskiej Polska ma najmniej służb zajmujących się kontrolą, co napawa nas niepokojem. Liczba przypadków łamania prawa pracy wzrasta z roku w na rok. W naszym kraju działa ok. 5 mln podmiotów gospodarczych i – jeśli dobrze pamiętam – ok. 1360 inspektorów pracy. Czy są oni w stanie skontrolować wszystkie przedsiębiorstwa?</u>
<u xml:id="u-12.7" who="#WiesławaTaranowska">Kontrole przeprowadzane są na wniosek związków zawodowych i pracowników. Ci ostatni niekiedy boją się ujawnić, że pracodawca łamie prawo pracy. W tym miejscu chciałabym podziękować pani minister za respektowanie porozumienia zawartego między Inspekcją Pracy a trzema centralami związkowymi. PIP nie ujawnia nazwisk osób interweniujących w Inspekcji. Gdy pracodawca znał ich nazwiska, to bardzo często zdarzało się, że te osoby były represjonowane w zakładzie pracy, a nawet zwalniane. Wspomniane porozumienie spowodowało, że pracownicy w znacznie mniejszym stopniu obawiają się zgłaszania do Państwowej Inspekcji Pracy przypadków naruszania prawa pracy i praw pracowniczych.</u>
<u xml:id="u-12.8" who="#WiesławaTaranowska">Apeluję do parlamentarzystów o zapewnienie w ustawie budżetowej na 2012 r. odpowiednich środków dla Państwowej Inspekcji Pracy. Inspektor pracy, który mało zarabia, nie będzie dobrym inspektorem, podobnie jak każdy pracownik otrzymujący niskie wynagrodzenie. Bowiem nie ma motywacji do rzetelnego wykonywania swojej pracy. Z moich informacji wynika, że wynagrodzenie inspektora pracy stanowi 50% wynagrodzenia inspektora NIK. Wydaje mi się, że zakres pracy inspektora PIP jest większy niż inspektora NIK. Inspektorzy pracy powinni być godziwie wynagradzani, aby mogli pełnić swoją służbę dla dobra pracowników i pracodawców.</u>
<u xml:id="u-12.9" who="#WiesławaTaranowska">Chciałabym również zwrócić uwagę na poradnictwo prawne prowadzone przez PIP. Wysoko oceniam działalność w tym zakresie. Związkowcy i pracodawcy nie zawsze rozumieją istotę prawa. Zapytują Inspekcję o interpretację przepisów. Dzwonią do PIP lub wysyłają maile. Natychmiast otrzymują odpowiedzi. Ludzie, którzy ich udzielają, są wysokiej klasy specjalistami; pomagają nam zrozumieć nasze funkcjonowanie w zakładzie pracy.</u>
<u xml:id="u-12.10" who="#WiesławaTaranowska">Chciałabym podkreślić istotną rolę szkoleń. Mają one duże znaczenie dla pracodawców i związków zawodowych. Ubolewam, że Państwowa Inspekcja Pracy nie znalazła się na liście podmiotów, które mogą korzystać ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Obecnie sytuacja uległa pewnej zmianie. Inspekcja uczestniczy w realizacji programów finansowanych ze środków EFS. Zwracam uwagę na kampanię „Poznaj swoje prawa w pracy”, którą PIP będzie prowadzić. Chciałabym podziękować pracownikom PIP za tę kampanię. Proszę panią minister o przekazanie tych podziękowań pracownikom Inspekcji.</u>
<u xml:id="u-12.11" who="#WiesławaTaranowska">Dziękuję Inspekcji za dotychczasową pracę. Chcielibyśmy, aby państwa dokonania były jeszcze większe. Słowa podziękowania – na ręce pani przewodniczącej Izabeli Katarzyny Mrzygłockiej – kieruję również do Rady Ochrony Pracy, która czuwa na działalnością Państwowej Inspekcji Pracy. Nadzór Rady ma niewątpliwie wpływ na dobrą działalność PIP. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, pani przewodnicząca.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#SławomirPiechota">Pan przewodniczący Arkadiusz Czartoryski, proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#ArkadiuszCzartoryski">Moja wypowiedź, choć odmienna od głosów przedmówców, będzie dotyczyła niewypłacania wynagrodzeń. Sądzę, że obraz byłyby nieco zaciemniony, gdybyśmy nie zwrócili uwagi na fakt, że również po stronie pracodawców występują problemy, za które nie ponoszą wyłącznej odpowiedzialności. Mówiono, że niewypłacanie wynagrodzeń jest skandalem. Zgadzam się z tą oceną. Wspomniano, że niewypłacanie wynagrodzeń jest precedensem na skalę europejską. Jeśli tak jest, to zgadzam się, że jest to zła sytuacja i plaga naszych przedsiębiorców. Ale nie jest tak, że winą należy obarczać wyłącznie przedsiębiorców, zwłaszcza małych i prywatnych, którym przypisuje się złośliwie i uporczywe niewypłacanie pensji pracownikom.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#ArkadiuszCzartoryski">Chciałbym zwrócić uwagę na kilka powszechnie znanych faktów z ostatniego okresu. Państwo polskie za pomocą swoich agend organizuje gigantyczny przetarg na budowę autostrady i wybiera głównego wykonawcę z drugiej części świata, ten zatrudnia dziesiątki i setki małych polskich przedsiębiorstw – budowlanych, usługowych, a nawet cateringowych – które wykonują szereg usług. Następnie państwo polskie zrywa kontrakt. Nie mówię, że z winy państwa, lecz wykonawcy, ale wcześniej trzeba było zastanowić się nad wyborem. Wykonawca nie wypłaca wielu milionów złotych setkom polskich przedsiębiorców. Cóż oni mają począć? W jednym dniu tracą dorobek życia. Przypomnę, że zaufali państwu polskiemu.</u>
<u xml:id="u-14.2" who="#ArkadiuszCzartoryski">To są bardzo częste przypadki. Jeżeli chodzi o drogi, to podobna sytuacja, jak z Covec, występuje z Irlandczykami na A1 i z Macedończykami – na południu Polski.</u>
<u xml:id="u-14.3" who="#ArkadiuszCzartoryski">Przedsiębiorcy zatrudnieni przez wykonawcę mogą jedynie porozmawiać w telewizji, co wszyscy słyszeliśmy. Mają kilka ciężarówek, zatrudniają kierowców. Nie otrzymali wypłaty – i szukaj wiatru w polu. Trzeba zwrócić uwagę, że to często nie złośliwość przedsiębiorców, nie oszczędzanie na pracownikach jest powodem takiej sytuacji.</u>
<u xml:id="u-14.4" who="#ArkadiuszCzartoryski">Podzielam pozytywne opinie przedmówców odnośnie do działalności Państwowej Inspekcji Pracy i przedłożonego sprawozdania. Przypomnę – co pani minister zapewne pamięta – że na posiedzeniu Komisji do Spraw Kontroli Państwowej składaliśmy wnioski o zwiększenie budżetu PIP, które były odrzucane na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych i plenarnym posiedzeniu Sejmu. Nie jest tak, że panuje tu znieczulica. Większość sejmowa musi skonstruować budżet i odrzuca te wnioski. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, panie pośle.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#SławomirPiechota">Następny mówca, proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#LucjanDutkiewicz">Reprezentuję Forum Związków Zawodowych i jednocześnie NSZZ Policjantów. Przedłożone sprawozdanie rzetelnie przedstawia działalność Państwowej Inspekcji Pracy. Chciałbym zwrócić uwagę, że należałoby większe zainteresowanie poświęcić współpracy ze społecznymi inspektorami pracy. Funkcjonowanie społecznej inspekcji pracy – na podstawie ustawy z 1983 r. – wymaga dostosowania do współczesnych realiów, zgodnie z ideą funkcjonowania całej sfery ochrony pracy i bhp. Nie będę szerzej rozwijał tej kwestii. Każdy z państwa zapewne wie, o czym mówię.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#LucjanDutkiewicz">Bardzo ważnym obszarem są służby mundurowe – policja, wojsko, służba więzienna itp. Występuje tutaj szereg problemów. Związki zawodowe działające w tym obszarze są uprawnione – zgodnie z ustawą o związkach zawodowych – do powoływania społecznych inspektorów pracy. Art. 16 wspomnianej ustawy wymaga dostosowania do obecnych realiów. Związki zawodowe dysponując takim narzędziem, jak społeczna inspekcja pracy, mogą w sposób bardziej efektywny wpływać na poprawę warunków służby-pracy.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#LucjanDutkiewicz">W służbach mundurowych funkcjonują służby bhp, lecz mają one charakter wewnętrzny. Wymagają wsparcia Państwowej Inspekcji Pracy i związków zawodowych, co może przynieść doskonałe efekty. Są przykłady bardzo dobrej współpracy PIP, związków zawodowych i społecznej inspekcji pracy. Proszę o poświęcenie tej problematyce większej uwagi w przyszłości. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#SławomirPiechota">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zabrać głos? Nie widzę zgłoszeń.</u>
<u xml:id="u-17.2" who="#SławomirPiechota">Chciałbym przyłączyć się do pochwał kierowanych pod adresem Państwowej Inspekcji Pracy. Działania PIP są dobrym przykładem umiejętnego, stałego zwiększania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Często mówi się, że nie można zwiększyć zatrudnienia tych osób, bo nie mają one odpowiednich kwalifikacji. Zawarte w sprawozdaniu statystyki dowodzą, że dla Państwowej Inspekcji Pracy jest to ważny – konsekwentnie realizowany – cel. Myślę, że jesteśmy zgodni co do pozytywnej oceny działalności Państwowej Inspekcji Pracy.</u>
<u xml:id="u-17.3" who="#SławomirPiechota">Proszę panią minister o odniesienie się do pytań, opinii i uwag.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#AnnaTomczyk">Dziękuję za wiele miłych słów skierowanych do Państwowej Inspekcji Pracy. Dziękuję za życzenia dla pracowników, które oczywiście przekażę.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#AnnaTomczyk">Dostrzegamy problemy, o których mówiono w dyskusji. Kontrolujemy je na bieżąco. Rozmawiamy z przedstawicielami związków zawodowych. Uwzględniamy je w tworzeniu programów działania. Chcemy wkraczać tam, gdzie widzimy potrzebę zareagowania czy sprawdzenia. Chodzi np. o kwestię wynagrodzeń, czasu pracy czy zagrożeń.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#AnnaTomczyk">Dostrzegamy – co zauważyła pani przewodnicząca Taranowska – że najgorsza sytuacja w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy – co wynika z kontroli PIP – jest w małych zakładach pracy. Dlatego blisko 80% naszych kontroli kierujemy do pracodawców zatrudniających do 50 pracowników.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#AnnaTomczyk">Działamy w granicach prawa. Robimy to, co możemy. Stosujemy środki prawe, które są w naszej dyspozycji. Możemy naprawić pewne kwestie jednostkowe, ale nie jesteśmy władni naprawić całego systemu. Przeprowadzamy kontrole, stosujemy środki prawne i sygnalizujemy potrzebę zmiany przepisów prawa. PIP zatrudnia 1700 inspektorów pracy. Przy tak ogromnej liczbie pracodawców nie mamy możliwości dotarcia do wszystkich zakładów. Staramy się dobierać do kontroli zakłady pracy, w których jest najgorsza sytuacja. Jesteśmy zobowiązani do reagowania na skargi. Zatem, nasze działania kierujemy do podmiotów, na które wpływają skargi.</u>
<u xml:id="u-18.4" who="#AnnaTomczyk">Działamy w granicach prawa. Stosujemy odpowiednie środki. Dostrzegamy konieczność uczenia i uświadamiania, dlatego prowadzimy szeroko zakrojoną działalność prewencyjną. Wspomniana kampania „Poznaj swoje prawa w pracy” będzie adresowana do pracowników i pracodawców. Będziemy prowadzić szkolenia i rozpowszechniać materiały informujące o zagrożeniach spowodowanych przez nieprzestrzeganie przepisów prawa pracy.</u>
<u xml:id="u-18.5" who="#AnnaTomczyk">Dziękuję za pozytywną ocenę działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Odpowiadając – i zarazem dziękując za uwagi – przedstawicielowi związków zawodowych policji, chciałabym wyjaśnić, że Państwowa Inspekcja Pracy zajmuje się głównie pracownikami i pracodawcami. Mamy duży problem z przeprowadzaniem kontroli i stosowaniem środków prawnych w podmiotach, w których jest służba, a nie stosunek pracy. Ale prowadzimy rozmowy, udzielamy porad oraz próbujemy w inny sposób dotrzeć do środowiska.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#LucjanDutkiewicz">Jest to pozytywnie odbierane przez całe środowisko.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#AnnaTomczyk">Dziękuję bardzo. Tak działamy. Próbujemy rozmawiać i wspólnie rozwiązywać problemy.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#AnnaTomczyk">Dziękuję za przyjęcie sprawozdania. Dziękuję za uwagę.</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#SławomirPiechota">Dziękuję, pani minister.</u>
<u xml:id="u-21.1" who="#SławomirPiechota">Został zgłoszony wniosek o przyjęcie przedłożonego sprawozdania. Czy jest sprzeciw wobec zamiaru przyjęcia sprawozdania? Nie widzę zgłoszeń. Uznaję, iż Komisje przyjęły sprawozdanie.</u>
<u xml:id="u-21.2" who="#SławomirPiechota">Proponuję, aby posłem sprawozdawcą był pan poseł Janusz Krasoń. Czy są inne propozycje? Nie widzę zgłoszeń. Uznaję, że Komisje przyjęły tę propozycję. Pan poseł Janusz Krasoń będzie sprawozdawcą Komisji w tej sprawie.</u>
<u xml:id="u-21.3" who="#SławomirPiechota">Dziękuję pani minister. Dziękuję wszystkim państwu. Zamykam posiedzenie Komisji.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>