text_structure.xml 637 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Józef Zych oraz wicemarszałkowie Aleksander Małachowski, Olga Krzyżanowska i Marek Borowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JózefZych">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JózefZych">Na sekretarzy powołuję panów posłów Marka Rojszyka i Stanisława Ciesielskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Stanisław Ciesielski.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefZych">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! Informuję, że w związku z wygaśnięciem mandatów posłów Zbigniewa Gorzelańczyka i Marcina Święcickiego postanowiłem na podstawie art. 132 ust. 1 ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o wstąpieniu na ich miejsce pana Wiesława Andrzeja Szczepańskiego oraz pana Andrzeja Bobera.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefZych">Posłowie ci zgłosili się do ślubowania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefZych">Proszę panów posłów o zbliżenie się do stołu prezydialnego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefZych">Panie i panów posłów proszę o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefZych">Odczytam rotę ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JózefZych">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WiesławAndrzejSzczepański">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#AndrzejBober">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JózefZych">Stwierdzam, że panowie posłowie Wiesław Andrzej Szczepański oraz Andrzej Bober złożyli ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JózefZych">Powracamy obecnie do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustaw o prokuraturze, o Sądzie Najwyższym, o Trybunale Konstytucyjnym i ustawy Prawo o adwokaturze.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JózefZych">Sejm wysłuchał sprawozdania komisji przedstawionego przez pana posła Aleksandra Bentkowskiego i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JózefZych">W dyskusji zgłoszono poprawki.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JózefZych">Sejm skierował projekt ustawy ponownie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JózefZych">Sprawozdanie komisji zostało paniom i panom posłom doręczone w druku nr 1631-A.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JózefZych">Przystępujemy zatem do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Połączone komisje odbyły wczoraj posiedzenie, rozpatrzyły 5 poprawek, które były zgłoszone w czasie drugiego czytania. Postanowiły rekomendować Wysokiej Izbie przede wszystkim poprawki, które dotyczą błędów stylistycznych, oraz poprawkę, która dotyczy pewnych uprawnień prokuratorskich, a zwłaszcza podkreślenia niezależności prokuratora.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#AleksanderBentkowski">Myślę - Wysoki Sejmie, panie marszałku - że można przystąpić do głosowania. Gdyby były jakiekolwiek wątpliwości, przy głosowaniu będę je wyjaśniał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JózefZych">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o przyjęcie projektu ustawy zawartego w sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#JózefZych">Komisje przedstawiają również poprawki, nad którymi głosować będziemy zgodnie ze wzrastającą numeracją artykułów. Wszystkie poprawki dotyczą art. 1 zmiany 2 ustawy nowelizującej, zawierającej zmiany do art. 8 ustawy o prokuraturze.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#JózefZych">W poprawce nr 1 do ust. 2, który stanowi o obowiązku wykonywania przez prokuratora poleceń przełożonego prokuratora, wnioskodawca proponuje, aby określenie „czynności w postępowaniu” zastąpić określeniem „czynności procesowej”. Analogiczną zmianę wnioskodawca proponuje w ust. 5, co jest treścią poprawki nr 2.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#JózefZych">Nad poprawkami tymi głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawek do art. 8 ust. 2 i 5 ustawy o prokuraturze, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 336 posłów. Za przyjęciem poprawek głosowało 336 posłów, przeciwnych i wstrzymujących się nie było.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki do art. 8 ust. 2 i 5 ustawy o prokuraturze.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#JózefZych">W poprawce nr 3 do ust. 6 wnioskodawca proponuje, aby prokurator mógł podejmować samodzielne decyzje w przypadku ujawnienia się nowych okoliczności także w toku postępowania zażaleniowego, a nie tylko w postępowaniu sądowym.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Czy pan poseł Bentkowski mógłby w paru słowach wyjaśnić tę poprawkę, bo jest ona kontrowersyjna.)</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#AleksanderBentkowski">Rzeczywiście, poprawka ta wywołała dyskusję w czasie posiedzenia komisji. Problem polega na tym, że wprowadzamy taki zapis, aby w przypadku pojawienia się nowych okoliczności w postępowaniu sądowym prokurator, który prowadzi postępowanie, który występuje w sądzie, mógł podejmować decyzje sam, bez konieczności kontaktowania się ze swoim przełożonym. Natomiast tutaj jest propozycja, ażeby rozszerzyć to także na postępowanie zażaleniowe. Różnica polega na tym, że postępowanie zażaleniowe jest wewnątrz - by tak rzec - postępowania przygotowawczego, nie występuje poza, tak jak to ma miejsce w przypadku postępowania sądowego. Tu głosy były mocno podzielone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki do art. 8 ust. 6 ustawy o prokuraturze, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#JózefZych">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 338 posłów. Za przyjęciem poprawki głosowało 56 posłów, przeciw - 258, 24 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę do art. 8 ust. 6 ustawy o prokuraturze.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#JózefZych">W poprawce nr 4 do ust. 7 wnioskodawca w nowej redakcji zdania pierwszego proponuje, aby stwierdzenie przez prokuratora przełożonego oczywistej obrazy przepisów prawa przez prokuratora podwładnego mogło mieć miejsce przy prowadzeniu sprawy, a nie przy rozpoznawaniu sprawy.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki do art. 8 ust. 7 ustawy o prokuraturze, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 346 posłów. Za przyjęciem poprawki głosowało 345 posłów, przeciwnych nie było, jeden z posłów wstrzymał się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę do art. 8 ust. 7 ustawy o prokuraturze.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#JózefZych">Obecnie przystąpimy do głosowania nad całością projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw o prokuraturze, o Sądzie Najwyższym, o Trybunale Konstytucyjnym i ustawy Prawo o adwokaturze, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętymi poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 348 posłów. Za przyjęciem w całości projektu ustawy głosowało 345 posłów, przeciw - 2, 1 poseł wstrzymał się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustaw o prokuraturze, o Sądzie Najwyższym, o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy Prawo o adwokaturze.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o poselskich projektach ustaw o zmianie ustawy o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#JózefZych">Sejm wysłuchał sprawozdania komisji przedstawionego przez pana posła Kazimierza Pańtaka i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#JózefZych">W dyskusji zgłoszono poprawkę. W związku z tym Sejm skierował projekt ustawy ponownie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#JózefZych">Sprawozdanie komisji zostało paniom i panom posłom doręczone w druku nr 1632-A.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#JózefZych">Przystępujemy zatem do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Kazimierza Pańtaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#KazimierzPańtak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja wczoraj rozpatrzyła poprawkę — po autopoprawkach pana posła Rulewskiego i pana posła Budnika — z udziałem przedstawicieli Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” oraz Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, którzy zaakceptowali tę poprawkę. W myśl tej poprawki zostanie rozstrzygnięty spór o mienie byłej Centralnej Rady Związków Zawodowych, a później Zrzeszenia Związków Zawodowych. Poprawka została państwu doręczona. Gdyby były pytania, to udzielę odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#KazimierzPańtak">Komisja jednomyślnie rekomenduje przyjęcie tej poprawki, przy jednym wstrzymującym się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#JózefZych">Przypominam, że w poprawce — w nowym brzmieniu art. 6 projektu ustawy nowelizującej, dotyczącego art. 45 ustawy o związkach zawodowych — wnioskodawcy proponują, aby nieruchomości Zrzeszenia Związków Zawodowych wraz z ich wyposażeniem podlegały podziałowi w równych częściach pomiędzy: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” i Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#JózefZych">Wnioskodawcy ponadto przewidują delegację dla ministra pracy i polityki socjalnej do wydania rozporządzenia, które określi wykazy nieruchomości oraz szczegółowe zasady i tryb ich podziału.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#JózefZych">Komisja wnosi o przyjęcie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki do art. 6, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 353 posłów. Za przyjęciem poprawki głosowało 348 posłów, przeciw - 2, 3 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę do art. 6 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania nad całością projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 356 posłów. Za przyjęciem w całości projektu ustawy głosowało 350 posłów, przeciw - 4, 2 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego oraz o zmianie ustawy o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdania:</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#JózefZych">1) Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustaw o podatku rolnym, o lasach oraz o podatkach i opłatach lokalnych;</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#JózefZych">2) Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#JózefZych">Sejm wysłuchał sprawozdań komisji przedstawionych przez pana posła Stanisława Steca i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#JózefZych">W dyskusji zgłoszono poprawki do rządowego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#JózefZych">Sejm skierował projekt ustawy ponownie do komisji, a sprawozdanie komisji zostało paniom i panom posłom doręczone w druku nr 1635-A.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#JózefZych">Przystępujemy zatem do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Stanisława Steca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StanisławStec">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniu wczorajszym połączone komisje rozpatrywały poprawki zgłoszone w drugim czytaniu. W wyniku głosowania komisje rekomendują przyjęcie poprawki do art. 12 ustawy o podatku rolnym, zgłoszonej przez pana posła Gruszkę, zmierzającej do skreślenia słów, że ograniczenie przy zwolnieniu z podatku nie dotyczy przypadku odłogowania gruntów przez okres dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#StanisławStec">Natomiast poprawka pierwsza, pana posła Ajchlera, zmierzająca do skreślenia zmiany 7 w art. 12 ustawy o podatku rolnym nie uzyskała aprobaty komisji.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#StanisławStec">Podobnie nie uzyskała aprobaty komisji poprawka trzecia zgłoszona przez pana posła Alfreda Domagalskiego w zakresie ujęcia okresowo w zwolnieniu od podatku od nieruchomości budynków nie wykorzystanych na cele działalności gospodarczej w gminach do 15 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#StanisławStec">Pozostałe dwie poprawki dotyczące art. 12 zmiana 7 nie były rozpatrywane z uwagi na nieobecność wnioskodawców na posiedzeniu komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#JózefZych">Przechodzimy do głosowania nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustaw o podatku rolnym, o lasach oraz o podatkach i opłatach lokalnych, zawartym w druku nr 1635.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o uchwalenie projektu ustawy zawartego w sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#JózefZych">Komisje przedstawiają również w druku nr 1635 wnioski mniejszości, a w druku nr 1635-A poprawki, nad którymi głosować będziemy zgodnie ze wzrastającą numeracją artykułów.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 1 do art. 1 ustawy nowelizującej zmiana 4, dotyczącym art. 6 ust. 2 ustawy o podatku rolnym, wnioskodawcy proponują, aby prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłaszał komunikat w sprawie średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały w terminie 30 dni po upływie III kwartału, a nie 20 dni, jak chcą komisje.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 2 do art. 2 ustawy nowelizującej zmiana 7, dotyczącym art. 65 ust. 2 ustawy o lasach, wnioskodawcy proponują, aby prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłaszał komunikat w sprawie średniej ceny sprzedaży drewna tartacznego iglastego za pierwsze trzy kwartały w terminie 30 dni po upływie III kwartału, a nie 20 dni, jak chcą komisje.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#JózefZych">Nad wnioskami tymi głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosków mniejszości do art. 6 ust. 2 ustawy o podatku rolnym oraz art. 65 ust. 2 ustawy o lasach, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 347 posłów. Za przyjęciem wniosków mniejszości głosowało 7 posłów, przeciw - 338, 2 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wnioski mniejszości do art. 6 ust. 2 ustawy o podatku rolnym oraz do art. 65 ust. 2 ustawy o lasach odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#JózefZych">W poprawce nr 1 do art. 1 zmiana 7 lit. a ustawy nowelizującej, dotyczącej art. 12 ust.1 ustawy o podatku rolnym, proponuje się, aby skreślić proponowaną zmianę pkt. 4, który stanowi o zwolnieniu od podatku rolnego na okres 5 lat gruntów nabytych bądź objętych w trwałe zagospodarowanie w celu utworzenia nowego lub powiększenia już istniejącego gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#JózefZych">Zmiana ta wprowadza ograniczenie powierzchni zwolnionych gruntów do 100 ha, a w przypadku gruntów Państwowego Funduszu Ziemi oraz przejętych z tego funduszu do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa również warunek odłogowania gruntu przez co najmniej 2 lata.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#JózefZych">Przyjęcie tej poprawki spowoduje bezprzedmiotowość poprawki nr 2.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki nr 1 do art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 347 posłów. Za przyjęciem poprawki nr 1 głosowało 137 posłów, przeciw - 185, 25 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę nr 1 do art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#JózefZych">W poprawce nr 2 do art. 1 zmiana 7 lit. a, dotyczącej art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym, wnioskodawca proponuje, aby warunkiem zwolnienia z podatku rolnego gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i gruntów przejętych z tego funduszu do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie było odłogowanie tych gruntów przez co najmniej dwa lata.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki nr 2 do art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 350 posłów. Za przyjęciem poprawki nr 2 głosowało 138 posłów, przeciw - 193, 19 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę nr 2 do art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#JózefZych">Wnioski mniejszości nr 3–6 oraz poprawka nr 3 dotyczą art. 3 ustawy nowelizującej, zawierającego zmiany do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 3 do zmiany 2, dotyczącej art. 3, wnioskodawcy proponują, aby skreślić lit. b, zawierającą propozycję dodania nowego ust. 1a, stanowiącego, że za działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy nie uważa się wynajmu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich osobom przebywającym na wypoczynku, jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 3 ustawy nowelizującej, polegającego na skreśleniu w zmianie 2 lit. b, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 350 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 24 posłów, przeciw - 319, 7 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 3 ustawy nowelizującej, polegający na skreśleniu w zmianie 2 lit. b, odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 4 do zmiany 3, dotyczącej art. 5 ust. 1, wnioskodawcy w nowym brzmieniu pkt. 4 proponują, aby określone w tym przepisie górne stawki podatku od nieruchomości naliczane były także od budynków zajmowanych na potrzeby własne jednostek zarządzających zasobami mieszkaniowymi oraz od garaży zajmowanych na potrzeby własne osób fizycznych, a nie tylko od pozostałych budynków lub ich części, jak tego chcą komisje.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 5 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, polegającego na nadaniu nowego brzmienia pkt. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 340 posłów. Za przyjęciem wniosku mniejszości głosowało 63 posłów, przeciw - 270, 7 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 5 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, polegający na nadaniu nowego brzmienia pkt. 4, odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 5 do zmiany 3, dotyczącej art. 5 ust. 1 pkt 7 lit. b, wnioskodawcy proponują, aby podatek od gruntów pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych, wynosił 1 zł od hektara powierzchni, a nie 10 zł, jak proponują komisje.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#JózefZych">Przyjęcie tej poprawki spowoduje bezprzedmiotowość wniosku mniejszości nr 6.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 5 ust. 1 pkt 7 lit. b ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 339 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 220 posłów, przeciw - 98, 21 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 5 ust. 1 pkt 7 lit. b ustawy o podatkach i opłatach lokalnych przyjął.</u>
          <u xml:id="u-13.48" who="#JózefZych">We wniosku mniejszości nr 6 do zmiany 5 lit. c, dotyczącej art. 7 ust. 1 pkt 6, wnioskodawcy proponują, aby grunty zajęte na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych zwolnione były od podatku od nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-13.49" who="#JózefZych">Przepraszam, ponieważ poprzedni wniosek został przyjęty, tego wniosku nie poddajemy pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-13.50" who="#JózefZych">W poprawce nr 3 do art. 7 ust. 1 wnioskodawca proponuje, aby dodać nowy pkt 13, stanowiący, że zwolnione z podatku od nieruchomości na okres nie dłuższy niż 5 lat są budynki i grunty lub ich części związane z działalnością gospodarczą, położone w gminach o liczbie mieszkańców do 15 tys. włącznie, aktualnie nie wykorzystane dla celów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-13.51" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-13.52" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki polegającej na dodaniu w art. 7 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych nowego pkt. 13, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.53" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.54" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.55" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 346 posłów. Za przyjęciem poprawki głosowało 148 posłów, przeciw - 171, 27 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.56" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm poprawkę polegającą na dodaniu w art. 7 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych nowego pkt. 13 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-13.57" who="#JózefZych">Obecnie przystępujemy do głosowania nad całością projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.58" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw o podatku rolnym, o lasach oraz o podatkach i opłatach lokalnych, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.59" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.60" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.61" who="#komentarz">(Głos z sali: Awaria urządzenia do głosowania.)</u>
          <u xml:id="u-13.62" who="#JózefZych">O, przepraszam, powtórzymy zatem głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-13.63" who="#JózefZych">Proszę skasować poprzednie głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-13.64" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw o podatku rolnym, o lasach oraz o podatkach i opłatach lokalnych, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.65" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.66" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.67" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 353 posłów. Za przyjęciem w całości projektu ustawy głosowało 345 posłów, przeciw - 4, 4 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.68" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustaw o podatku rolnym, o lasach, o podatkach i opłatach lokalnych oraz o ochronie przyrody.</u>
          <u xml:id="u-13.69" who="#JózefZych">Obecnie przechodzimy do głosowania nad senackim projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, zawartym w druku nr 1019.</u>
          <u xml:id="u-13.70" who="#JózefZych">Komisje wnoszą o odrzucenie projektu ustawy zawartego w druku nr 1019.</u>
          <u xml:id="u-13.71" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o odrzucenie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, zawartego w druku nr 1019, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-13.72" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-13.73" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-13.74" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 348 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 342 posłów, przeciw - 3, 3 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-13.75" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek o odrzucenie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym.</u>
          <u xml:id="u-13.76" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 11 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania.</u>
          <u xml:id="u-13.77" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm w dniu wczorajszym wysłuchał odpowiedzi na interpelację pana posła Ryszarda Nowaka w sprawie powoływania do wojska upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim absolwentów szkół specjalnych udzielonej przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej pana Andrzeja Załuckiego. Wobec wniosku o uznanie tej odpowiedzi za wystarczającą zgłoszono sprzeciw; sprzeciw zgłosił pan poseł Ryszard Nowak.</u>
          <u xml:id="u-13.78" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Ale wycofał.)</u>
          <u xml:id="u-13.79" who="#JózefZych">Pan poseł Ryszard Nowak pismem z 9 maja informuje mnie, iż wycofuje sprzeciw wobec odpowiedzi na interpelację przedstawionej przez wiceministra obrony narodowej pana Andrzeja Załuckiego. Uznaje obecnie, że chociaż odpowiedź nie jest w pełni zadowalająca, wyraża jednak gotowość pana ministra do szybkiego rozwiązania wymienionych problemów, co daje podstawę do zmiany stanowiska w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-13.80" who="#JózefZych">W związku z wycofaniem zastrzeżenia nie będziemy głosować.</u>
          <u xml:id="u-13.81" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K. 29/95) w sprawie niezgodności z przepisami konstytucyjnymi niektórych artykułów ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-13.82" who="#JózefZych">Sejm wysłuchał sprawozdania przedstawionego przez pana posła Piotra Buczkowskiego oraz przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-13.83" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Mogę postawić jeszcze pytanie?)</u>
          <u xml:id="u-13.84" who="#JózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Chciałbym, żeby przed głosowaniem poseł sprawozdawca pan Piotr Buczkowski wyjaśnił Izbie, jaki będzie stan prawny w przypadku uznania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za zasadne, a jaki będzie w przypadku oddalenia orzeczenia. Myślę, że ta informacja o tej porze jest potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JózefZych">Bardzo proszę pana posła Piotra Buczkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wczoraj rzeczywiście bardzo późno prowadziliśmy debatę nad orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Sprawa jest bardzo pilna.)</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PiotrBuczkowski">Większość argumentów jest w dzisiejszym diariuszu. Sejm stoi przed bardzo trudną decyzją. Bardzo trudną z tego względu, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dostaliśmy późno i mogliśmy je rozpatrzyć dopiero na tym posiedzeniu Sejmu, natomiast przepisy są kwestionowane ze względu na zasadę stabilności składu rady - była to jedyna podstawa przyjęta przez Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenie to powoduje, iż musielibyśmy znowelizować ustawę. Art. 24a ust. 1 i 2 - te ustępy są kwestionowane - wszedł w życie w przepisowym terminie, wyznaczył termin sześciu miesięcy, by ci radni, którzy łączą mandaty z zatrudnieniem, podjęli decyzję, czy pozostają radnymi, czy też rezygnują z mandatu.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PiotrBuczkowski">Przyjęcie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie zmienia stanu prawnego. Zgodnie z procedurą, która obowiązuje w naszym parlamencie, Sejm ma sześć miesięcy na dokonanie nowelizacji kwestionowanych przepisów. Przeprowadziliśmy wczoraj rozpoznanie, czy byłoby to możliwe - jeśli dokonamy nowelizacji nawet w trakcie tego posiedzenia Sejmu, pozostaje przeprowadzenie przez Senat, łącznie z podpisem pana prezydenta, łącznie z publikacją - i doszliśmy do wniosku, że do 18 maja jest to nierealne.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PiotrBuczkowski">Obecna sytuacja prawna jest więc taka, że mimo przyjęcia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane przepisy pozostają w mocy, czyli w dniu 18 maja wszyscy radni, którzy łączą mandat z zatrudnieniem, zostaną tych mandatów pozbawieni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JózefZych">Proszę, pan poseł Kazimierz Pańtak.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#JózefZych">To już nie debata, mogą być tylko pytania, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#KazimierzPańtak">Pan przewodniczący powiedział, że 18 maja wszyscy radni tracą mandaty. Czy tak jest rzeczywiście? Czy jeżeli radni złożą wniosek o urlop bezpłatny, stracą mandat? Czy po uchwaleniu nowej ustawy mogą skończyć urlop, wrócić do pracy i nadal mieć mandat? Czy takie rozwiązanie jest możliwe?</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Z czego będą żyć?)</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JózefZych">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie jestem prawnikiem i nie uważam, iżbym mógł przedstawić obowiązującą wykładnię.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PiotrBuczkowski">Przepisy ustawy mówią jednoznacznie, że jeżeli nie podejmie się decyzji o urlopie z dniem 18 maja, jest to równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu. W moim przekonaniu radny może podjąć urlop do końca kadencji. Nie wiem, czy jest dopuszczona prawnie sytuacja, w której urlop z tego tytułu podejmuje się na miesiąc czy dwa. Wydaje mi się, że ustawa jednoznacznie wymaga, aby do końca kadencji ten urlop był podjęty.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Pańtak: Tak, wolno więcej i wolno mniej.)</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PiotrBuczkowski">To jest moje przekonanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JózefZych">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JózefZych">Pytanie? Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PiotrPankanin">Panie marszałku, podczas wczorajszej debaty skierowałem pytanie do Urzędu Rady Ministrów. Odpowiedzi nie było. Prosiłbym, aby rząd zajął stanowisko w tej trudnej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JózefZych">Czy pan poseł byłby uprzejmy powtórzyć to pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PiotrPankanin">Pytałem, jak zamierza rząd zareagować na sytuację, gdy będzie przyjęte orzeczenie Trybunału, a jak na sytuację, kiedy zostanie ono odrzucone.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PiotrPankanin"> Chodzi o sytuację prawną wobec tej decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JózefZych">Wobec wagi tego problemu, za chwilę ja również powiem, jakie jest zdanie Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JózefZych">Bardzo proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#LeszekMiller">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Inicjatywa, która stała się przedmiotem rozważania w Trybunale Konstytucyjnym, dotycząca nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym, nie była inicjatywą rządu, lecz inicjatywą poselską. Odnośnie do tej inicjatywy rząd podczas jej rozpatrywania na posiedzeniu Sejmu zaprezentował stanowisko, iż kierunkowo podziela opinię, że radni, członkowie rad nie powinni być jednocześnie zatrudnieni w aparacie samorządowym, jednak zdaniem rządu takich zmian nie powinno się dokonywać w trakcie kadencji. A zatem ta słuszna inicjatywa powinna się pojawić na początku nowej kadencji. Niestety, stanowisko rządu nie zostało przez Wysoką Izbę przyjęte. Dzisiaj potwierdzam zasadność tego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Chciałbym poinformować, że natychmiast po ogłoszeniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego Prezydium Sejmu przeprowadziło konsultacje z prezesem, ponieważ powstały poważne problemy natury prawnej. Natychmiast podjęliśmy działania mające na celu wprowadzenie tej sprawy do porządku dziennego najbliższego posiedzenia Sejmu. W czasie dwóch posiedzeń Prezydium Sejmu analizowało bardzo dokładnie stan prawny i wszystkie konsekwencje w razie zarówno przyjęcia, jak i odrzucenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Chciałbym Wysoką Izbę poinformować, że w przypadku gdyby Izba zdecydowała się na przyjęcie tego orzeczenia, Prezydium Sejmu bierze na siebie - bez czekania - koordynację, jeśli chodzi o sprawę natychmiastowego wystąpienia z inicjatywą.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#JózefZych">Zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uchwały w sprawie oddalenia orzeczenia Trybunału zapadają większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#JózefZych">Zgodnie z art. 64 ust. 3 regulaminu Sejmu nieoddalenie orzeczenia jest równoznaczne z uznaniem go za zasadne.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#JózefZych">Jeżeli Sejm uzna orzeczenie za zasadne, dokonuje odpowiednich zmian w akcie objętym tym orzeczeniem bądź uchyla go w części lub w całości.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#JózefZych">Przypominam, iż w orzeczeniu z dnia 23 kwietnia 1996 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z przepisami konstytucyjnymi:</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#JózefZych">— art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw,</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#JózefZych">— art. 24b ustawy o samorządzie terytorialnym w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 13 powołanej wyżej ustawy w zakresie, w jakim odnosi się do radnych, którzy zostali wybrani przed dniem wejścia w życie tego przepisu przez naruszenie zasady kadencyjności składu rad gmin.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#JózefZych">Głosować będziemy nad wnioskiem o oddalenie orzeczenia.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#JózefZych">Komisje wyrażają negatywną opinię co do zasadności przedłożonego orzeczenia.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o oddalenie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw oraz art. 24b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 13 powołanej wyżej ustawy z art. 72 ust. 1 ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. w związku z art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy przez tę ustawę konstytucyjną oraz z art. 3 ust. 1 powołanych wyżej przepisów konstytucyjnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 339 posłów. Większość 2/3 wynosi 226. Za przyjęciem wniosku o oddalenie głosowało 41 posłów, przeciw - 265, 33 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#JózefZych">Stwierdzam, że wobec nieuzyskania przez wniosek o oddalenie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wymaganej większości 2/3 głosów Sejm uznał orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego za zasadne.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#JózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 13 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy Prawo o ruchu drogowym.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#JózefZych">Kontynuować będziemy debatę.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#JózefZych">Zarządzam 5-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 9 min 51 do godz. 9 min 56)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JózefZych">Kontynuujemy debatę nad punktem 13 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Andrzeja Szarawarskiego, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Józef Kowalczyk, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#AndrzejSzarawarski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Motoryzacja w Polsce rozwija się w ostatnich latach niezwykle szybko. Nie towarzyszy temu jednak wzrost bezpieczeństwa ruchu drogowego, poprawa stanu dróg, wzrost wymagań w stosunku do kwalifikacji kierowców i organizatorów ruchu, jak również podwyższenie wymagań co do stanu technicznego pojazdów. Statystyki wypadków drogowych alarmują, a trudności z poruszaniem się po ulicach, szczególnie w dużych miastach, dla wielu ludzi są zmorą dnia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#AndrzejSzarawarski">W 1995 r. odnotowano w Polsce ponad 197 tys. kolizji i ponad 57 tys. wypadków drogowych, w których rany odniosło ponad 77 tys. osób, a zginęło na miejscu wypadków ponad 4800 osób. Od wielu lat dręczy Polskę również plaga kradzieży samochodów, z którą ze względu na łatwość podrabiania dokumentów rejestracyjnych jest bardzo trudno walczyć organom ścigania.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#AndrzejSzarawarski">Te i wiele innych przyczyn powodują, że nowe Prawo o ruchu drogowym oczekiwane było z dużą niecierpliwością w nadziei, że przyniesie ono możliwość wyeliminowania wielu negatywnych zjawisk związanych z rozwojem motoryzacji oraz zwiększy poczucie bezpieczeństwa obywateli. Jednym z podstawowych celów tej ustawy jest bowiem wzrost bezpieczeństwa ruchu drogowego, który powinien przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków drogowych, a tym samym liczby ofiar i szkód materialnych.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#AndrzejSzarawarski">Cel ten powinien być osiągnięty m.in. poprzez wprowadzenie w ustawie zmian w zasadach ruchu drogowego, polegających na ograniczeniu szybkości dopuszczalnej w obszarach zabudowanych, rozszerzeniu obowiązku jazdy na światłach, precyzyjniejszym określeniu obowiązków kierującego pojazdem przed przystąpieniem do manewru wyprzedzania, bardziej precyzyjnym określeniem norm kolizyjnych w zakresie stosowania się do przepisów prawa, poleceń i znaków drogowych. Zmiany te, chociaż budzą dyskusje i gorące emocje, powinny skutecznie zwiększyć bezpieczeństwo ruchu na drogach.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#AndrzejSzarawarski">Wzrost bezpieczeństwa zamierza się również osiągnąć poprzez zwiększenie wymagań wobec osób kierujących pojazdami. Wiele regulacji przewidzianych w tej ustawie zmierza właśnie tym kierunku. M.in. projektuje się podwyższenie granicy wieku dającej możliwość ubiegania się o prawo jazdy z 17 na 18 lat, wprowadza się okresowe badania lekarskie w stosunku do osób w wieku powyżej 70 lat.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#AndrzejSzarawarski">Ustawa proponuje również liczne zmiany w systemie szkolenia i egzaminowania kierowców, proponuje się m.in.: prowadzenie działalności szkoleniowej wyłącznie na podstawie upoważnienia wydawanego przez terenowe organy administracji państwowej, ścisły nadzór administracji nad szkoleniami, ustalenie precyzyjnych kryteriów, jakie muszą spełniać ośrodki szkolenia, określenie kwalifikacji instruktorów nauki jazdy i wiele innych przedsięwzięć, wymuszających lepsze gwarancje poziomu szkolenia kierowców.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#AndrzejSzarawarski">Dużo miejsca poświęca się w projekcie ustawy zagadnieniom poprawy stanu technicznego pojazdów i określeniu zasad pozwalających na wyegzekwowanie spełniania przez pojazdy wymaganych warunków technicznych. W tym celu wprowadza się m.in.: zakaz rejestracji „składaków” oraz pojazdów, na które nie wydano świadectwa homologacji w Polsce, porządkuje się sprawy związane z przystosowaniem pojazdów do zasilania gazem, zwiększa się częstotliwość badań technicznych pojazdów używanych do szkolenia i egzaminowania kierowców, do międzynarodowego transportu drogowego oraz zarobkowego przewozu osób.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#AndrzejSzarawarski">Planuje się również rozszerzenie delegacji do określania środków nadzoru nad wykonaniem badań technicznych. Ważnym elementem poprawy bezpieczeństwa na drogach jest zdyscyplinowanie uczestników ruchu i zwiększona egzekucja przepisów ruchu drogowego. W tym celu proponuje się rozszerzenie katalogu przypadków, w których pojazd podlega usunięciu lub dalsza nim jazda może stać się niemożliwa. Tworzy się centralne, łatwo dostępne dla wszelkich służb ewidencje kierowców, zwiększa się uprawnienia organów kontroli ruchu drogowego, włącznie z możliwością zatrzymywania prawa jazdy, gdy kierujący uzyskał 21 punktów w wyniku wielokrotnego naruszenia przepisów i zasad ruchu drogowego. Tworzy się również nową instytucję - cofnięcia uprawnień do kierowania tzw. młodym kierowcom w razie wielokrotnego naruszenia przez nich zasad ruchu drogowego. Projekt ustawy reguluje również problematykę związaną z wykorzystaniem pojazdów uprzywilejowanych oraz pojazdów wykonujących czynności na drodze.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#AndrzejSzarawarski">Podkreślenia wymaga również dokonanie zmian w przepisach regulujących uczestnictwo w ruchu osób niepełnosprawnych, jak również uregulowanie zasad przewozu osób niepełnosprawnych. Dzięki zapisom nowego prawa o ruchu drogowym tworzy się również, w drodze odpowiednich aktów wykonawczych, podstawy prawne do kompleksowego uregulowania spraw związanych z przewozem materiałów niebezpiecznych. Najwyższa Izba Kontroli wykazała, że ta dziedzina jest w naszym kraju bardzo niedoskonała.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#AndrzejSzarawarski">W ustawie znajduje się również szereg zapisów stwarzających szanse na zwiększenie wykorzystania efektywności istniejącego systemu komunikacyjnego. W założeniach cel ten powinien być osiągnięty między innymi poprzez wprowadzenie zakazu postojów ciężkich i długich pojazdów, poza wyznaczonymi parkingami, na obszarze zabudowanym, jak również stworzenie regulacji odmowy wydawania i cofania zezwoleń na wykorzystanie drogi publicznej przez organizatorów zawodów sportowych, zgromadzeń oraz innych imprez, na przykład kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#AndrzejSzarawarski">Od dawna oczekiwane są również zmiany dotyczące utrudnienia obrotu pojazdami pochodzącymi z kradzieży. Polegają one na tym, że:</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#AndrzejSzarawarski">— wprowadza się centralny rejestr pojazdów o łatwym i szybkim dostępie dla odpowiednich służb i organów administracji ogólnej i celnej,</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#AndrzejSzarawarski">— wprowadza się dodatkowy dokument w postaci karty pojazdu,</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#AndrzejSzarawarski">— wyłącza się sprawy związane z rejestracją z kompetencji organów samorządowych,</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#AndrzejSzarawarski">— koncesjonuje się wyrób tablic rejestracyjnych,</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#AndrzejSzarawarski">— wyłącza się sprawy związane z wydawaniem uprawnień do kierowania pojazdami z kompetencji organów samorządowych, z wyjątkiem organów samorządowych gmin o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tys.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#AndrzejSzarawarski">Projekt Prawa o ruchu drogowym jest zbliżony do standardów europejskich. Zawarte w nim, często dyskusyjne rozwiązania nie mogą być jednak jedyną szansą na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. W tym obszarze należy podjąć, naszym zdaniem, wiele innych działań. Zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego może być osiągnięte również poprzez rozwój infrastruktury drogowej, pozostawiającej w Polsce bardzo wiele do życzenia, jak również poprzez wymianę pojazdów biorących udział w ruchu drogowym na pojazdy o nowoczesnej, zapewniającej bezpieczeństwo konstrukcji.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#AndrzejSzarawarski">Zaproponowany projekt ustawy Prawo o ruchu drogowym jest w tej chwili dosyć skutecznym środkiem, najtańszym z możliwych do szybkiego, efektywnego poprawienia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Potrzebne są natomiast dalsze regulacje, a szczególnie potrzebna jest nowa ustawa o drogach publicznych. Sądzę, że prace nad tym projektem powinny możliwie jak najszybciej zakończyć się w naszej Izbie, aby rozwój motoryzacji w Polsce opierał się na nowoczesnym, skutecznym Prawie o ruchu drogowym.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Andrzejowi Szarawarskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Tadeusza Józefa Kowalczyka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#TadeuszJózefKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata — pierwsze czytanie projektu ustawy Prawo o ruchu drogowym, zawartego w druku nr 1624 — jest ze wszech miar zasadna. Obowiązująca ustawa, od 1983 r. kilkakrotnie nowelizowana, z wielu powodów zdezaktualizowała się. Stało się tak nie tylko ze względu na przeobrażenia w naszej gospodarce narodowej, przejście na gospodarkę rynkową oraz odmienne od powszechnie obowiązujących w Europie niektóre rozwiązania systemowe dotyczące ruchu drogowego, ale również ze względu na ponaddwukrotny wzrost liczby pojazdów poruszających się po drogach, co wpłynęło na inne warunki ruchu drogowego.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#TadeuszJózefKowalczyk">Zasadność nowego projektu, a nie dalszych jego nowelizacji podyktowana jest nie tylko wymogami techniki legislacyjnej, ale przede wszystkim lepszą czytelnością ustawy przy zsynchronizowaniu jej z przepisami wykonawczymi w postaci rozporządzeń, które również dołączono do omawianego projektu. Omawiana dziś ustawa za podstawowy cel postawiła sobie zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez nowe sformułowania dotyczące ruchu drogowego, zawarte w wielu z jej 128 artykułów. Projektodawca bardzo słusznie uznał ten cel za podstawowy, gdyż w Polsce porządek i bezpieczeństwo na drogach od wielu lat stanowią poważny problem społeczny i ekonomiczny. Kraj nasz zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie pod względem stopnia bezpieczeństwa na drogach. Aktualny stan bezpieczeństwa ruchu drogowego jest alarmujący, szczególnie w odniesieniu do charakteru wypadków. Dane te są kilkakrotnie wyższe niż w większości krajów europejskich. Jeszcze 5 lat temu rocznie ginęło na drogach 4,5 tys. osób, rannych było 43 tys., a w 1994 r. zginęło już 7 tys. osób, zaś rannych było aż 60 tys. Każdego dnia ginie w kraju około 16 osób, a 140 osób doznaje obrażeń. W czasie ostatniego, dość długiego weekendu zginęło w naszym kraju 67 osób, a 1062 osoby odniosły rany. Czyż te liczby nie są przerażające? Jeżeli w omawianej dziś ustawie nie postawimy pewnych barier zaporowych, to co będzie się dziać, gdy liczba pojazdów w ciągu najbliższych 10–15 lat podwoi się i osiągnie liczbę 20 mln (a wszystko na to wskazuje)?</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#TadeuszJózefKowalczyk">Przechodząc do szczegółowej analizy poszczególnych zapisów zawartych w odpowiednich artykułach, chcę podzielić się swoimi uwagami, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#TadeuszJózefKowalczyk">1. Wymaga sprecyzowania pojęcie „skrzyżowanie”, które zostało określone w art. 4 ust. 1 pkt 9, w zakresie dotyczącym obszaru skrzyżowania, to jest tak, aby określenie to było zrozumiałe dla przeciętnego użytkownika i pozwoliło m.in. ustalić, od którego miejsca mierzy się niektóre odległości od skrzyżowania, np. dotyczące zakazu zatrzymywania się.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#TadeuszJózefKowalczyk">2. Zastrzeżenie budzi określenie w art. 4 ust. 1 pkt 15 dotyczące podręcznego bagażu, jako że pojęcie to należałoby rozszerzyć czy sprecyzować choćby w zakresie dotyczącym masy lub objętości.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#TadeuszJózefKowalczyk">3. W art. 16 należałoby - osobiście tak uważam - wprowadzić zapis o zakazie nauki kierowania na autostradach i drogach ekspresowych.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#TadeuszJózefKowalczyk">4. Choć zgadzam się po części z argumentacją zawartą w uzasadnieniu, uważam, że zmiana w art. 20 ust. 1 pkt 1 dopuszczalnej prędkości pojazdów i zespołów pojazdów na drogach w obszarze zabudowanym z 60 km/h do 50 km/h jest co najmniej dyskusyjna, ponieważ infrastruktura techniczna, jak i ogólny stan dróg na tych obszarach nie wymuszają takich potrzeb. Natomiast tam, gdzie z uwagi na określoną sytuację należy poprawić bezpieczeństwo, prędkość można zmniejszyć poprzez stosowne oznakowanie. Ewentualnie można zastosować zmianę dopuszczalnej prędkości na obszarze zabudowanym do 50 km/h, ale tylko na drogach jednojezdniowych o ruchu dwukierunkowym.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#TadeuszJózefKowalczyk">5. Zasadne jest ujednolicenie prędkości jazdy dla autobusów bez wyjątków (chodzi o linie ekspresowe, przewozy zorganizowane itd.).</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#TadeuszJózefKowalczyk">6. Przesunięcie zagadnień z zakresu nadzoru i prowadzenia szkolenia oraz egzaminowania w kompetencję urzędów rejonowych - zgodnie z art. 97 ust. 1 pkt 3, art. 98 ust. 2, art. 99 ust. 1 i 3, art. 100 ust. 1 pkt 3 - może przyczynić się do obniżenia poziomu wymagań, może też być przyczyną odbywania szkolenia w zakresie praktycznej nauki kierowania w małych ośrodkach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#TadeuszJózefKowalczyk">7. Proponuję również nie włączać w zakres działania kierownika rejonowego urzędu rządowej administracji ogólnej egzaminowania na prawo jazdy ciągnikowe, tak jak jest to zapisane w art. 100 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 3, ponieważ zasadne jest kompleksowe prowadzenie spraw z zakresu każdego prawa jazdy, czyli jak dotychczas przez wojewodę.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#TadeuszJózefKowalczyk">8. Propozycja dotycząca zatrudnienia egzaminatora kandydatów na kierowców - art. 100 ust. 1 pkt 1 - w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C, D, E jedynie na podstawie umowy o pracę powinna być zmieniona i dopuszczać także zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia. Wobec określonych uwarunkowań niewielka liczba obecnych egzaminatorów zdecyduje się na zmianę swojego dotychczasowego stałego miejsca pracy. Szkoda byłoby pozbyć się kadry, jakiej się dopracowano, która posiada wysokie kwalifikacje fachowe, nabyte umiejętności oraz doświadczenie w egzaminowaniu.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#TadeuszJózefKowalczyk">9. W art. 28 ust. 4 operuje się pojęciem „drogi kręte” i sformułowaniem: oznaczenie odpowiednimi znakami drogowymi, natomiast brak jest jednoznacznego określenia tego pojęcia, jak również wyjaśnienia, jakimi znakami są oznaczane te drogi, choćby w celu wyeliminowania wątpliwości dotyczących używania przednich świateł przeciwmgłowych.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#TadeuszJózefKowalczyk">10. Należy sprecyzować sformułowanie: „jezdnia o małym ruchu”, użyte w art. 43 ust. 1 pkt 7 w zakresie zakazu zatrzymywania na jezdni przy jej lewej krawędzi, a najlepiej wyeliminować ten wyjątek, ponieważ zróżnicowanie ruchu zależy od pory dnia czy innych uwarunkowań zewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#TadeuszJózefKowalczyk">11. W art. 97 ust. 1 zapisano: „Jednostkami prowadzącymi szkolenie mogą być ośrodki szkolenia lub szkoły...”. W art. 95 ust. 1 zapisano natomiast, że osoba ubiegająca się o uprawnienie do kierowania może rozpocząć odpowiednie szkolenie po osiągnięciu wieku 17 lat i 6 miesięcy. Panie ministrze, co stanie się w tym przypadku z całym szkolnictwem zawodowym zasadniczym branży samochodowej? Chodzi o barierę wiekową. Trudne, wręcz według mnie niewyobrażalne — a jestem nauczycielem w tego typu szkole — będzie rozpoczęcie szkolenia ucznia na pół roku przed ukończeniem szkoły — w ogóle jest to praktycznie niemożliwe. To kwestia pierwsza. Druga kwestia wiąże się z pewną wątpliwością polegającą na zapytaniu: Czego należy bardziej się obawiać czy spodziewać, że więcej szkody zrobi 17-letni młodzieniec, który jeździ samochodem osobowym (podniesiono tu wiek do lat 18), czy też 16-latek, jeżdżący po tych samych drogach motocyklem, np. Hondą 350 (a tu wieku nie podniesiono).</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#TadeuszJózefKowalczyk">Znanych mi jeszcze jest wiele innych problemów bezpośrednio i pośrednio związanych z ruchem drogowym, których ustawa dziś omawiana nie rozwiązuje. Oczekujemy więc opracowania jak najszybciej projektów przesłanych już do Sejmu i czekamy na przesłanie dalszych. Chodzi mi o takie projekty jak: o drogach publicznych, o warunkach wykonywania krajowego przewozu osób, o przewozie drogowym materiałów niebezpiecznych czy o inspekcji transportowej. Uważam, że po opracowaniu tych projektów uzyskalibyśmy dopiero określony pakiet ustaw o ruchu drogowym i transporcie, który w sposób możliwie optymalny rozwiązałby wszystkie łączące się z tym problemy.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#TadeuszJózefKowalczyk">Kończąc, chcę oświadczyć, że choć nie jestem członkiem żadnej z przedmiotowych komisji, które będą zajmować się pracą nad tymi ustawami, deklaruję swoją pomoc i jeśli tylko komisje podadzą informacje o swoich posiedzeniach, będę w nich uczestniczył. Będę głosował oczywiście za przekazaniem ustawy do przedmiotowych komisji, łącznie z Komisją Sprawiedliwości i Praw Człowieka.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Tadeuszowi Józefowi Kowalczykowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Katarzynę Marię Piekarską z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Marszałku! Panie, Panowie Posłowie! Projekt ustawy Prawo o ruchu drogowym jeszcze przed jego przestudiowaniem wzbudził moją sympatię, dlatego że dołączony do niego plik zarządzeń i rozporządzeń wykonawczych umożliwi wprowadzenie ustawy w życie natychmiast po jej uchwaleniu, co - przyznacie państwo - jest miłym wyjątkiem w praktyce rządu.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Jednym z podstawowych celów projektu nowego aktu prawnego jest zwiększenie bezpieczeństwa na polskich drogach. Autorzy spodziewają się osiągnąć ten cel przez realizację 9 punktów wymienionych w uzasadnieniu projektu. Z dwoma z nich się nie zgadzam i w kilku zdaniach spróbuję uzasadnić swój punkt widzenia. Ograniczenie prędkości na obszarze zabudowanym do 50 km/h i poza obszarem zabudowanym do 70 km/h uważam w warunkach polskiej rzeczywistości drogowej za nonsens. Autorzy projektu prezentując wyniki badań zachodnich instytutów twierdzą, iż zmniejszenie prędkości z 60 do 50 km spowoduje zmniejszenie udziału zabitych pieszych z 85 do 45%. Jeśli ma to być filozofia poprawiania bezpieczeństwa drogowego, to zmniejszenie prędkości o kolejne 10 km jeszcze bardziej zwiększy bezpieczeństwo i to tanim kosztem; tanim oczywiście dla państwa, ponieważ kierowca zmniejszając prędkość zwiększa swoje wydatki na benzynę i remont samochodu. Powoływanie się na doświadczenia państw Europy Zachodniej, które ograniczyły prędkość na obszarze zabudowanym, w celu uzasadnienia propozycji zawartych w projekcie jest bez stosownego wyjaśnienia po prostu nadużyciem. Europa Zachodnia poprzecinana jest bowiem dobrymi drogami, w tym autostradami, które omijają tzw. tereny zabudowane. W Polsce, gdzie brakuje kilku tysięcy kilometrów dobrych dróg, proporcje są odwrotne. Jazda samochodem np. na Mazury tradycyjną trasą przez Pułtusk, Przasnysz, Szczytno z proponowaną w projekcie prędkością zajmie ponad 7 godzin, 70% trasy będą to bowiem obszary zabudowane.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W czasie ostatniego weekendu odwiedziłam mieszkającą w pobliżu Zgorzelca babcię. Jadąc trasą E-8 pokonałam 500 km, obserwowałam drogę, innych jej użytkowników, policjantów i pieszych, mając na uwadze także projekt omawianej dzisiaj ustawy. Próbowałam nawet utrzymać prędkość 50 km/h na obszarze zabudowanym. Aby tego dokonać, musiałam czterokrotnie częściej zerkać na szybkościomierz, odrywając wzrok od drogi i szukając odpowiedniej cyfry na szybkościomierzu. Zapewniam Wysoką Izbę, że nie zwiększyło to bezpieczeństwa na drodze.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Obszar zabudowany liczy się od białej tablicy z nazwą miejscowości. Długo musiałam nieraz jechać, by wreszcie dostrzec zabudowania rozrzucone wzdłuż szosy. Gdybym jechała z proponowaną w projekcie prędkością, pewnie nie zdążyłabym na dzisiejszą sesję. Zauważyłam, że policjanci często ustawiają swoje radary w miejscach, gdzie nie ma żadnego niebezpieczeństwa i żadnych zabudowań, ale za to stoi tablica z nazwą miejscowości, która formalnie wymusza ograniczenie prędkości. Czy dalsze ograniczenia prędkości nie będą zatem kryminogenne? Po co wodzić na pokuszenie policjantów? Przepisy muszą być zgodne ze zdrowym rozsądkiem, inaczej bowiem nie będą respektowane. Dlatego proponuję: najpierw wybudujmy kilka tysięcy kilometrów porządnych dróg, także autostrad, odpowiadających standardom europejskim, również pod względem ochrony środowiska, a potem, wzorując się na państwach europejskich, ograniczajmy szybkość na obszarze zabudowanym i poza nim. Myślę, że wówczas ograniczenia te spotkają się z pełną aprobatą społeczeństwa. Wcześniej jednak warto by załatać dziury, m.in. na trasie E-8, których tam nie brakuje i które stanowią większe zagrożenie dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym niż przekroczenie obowiązującej szybkości.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Proponuję także pozdejmować znaki ograniczające szybkość w miejscach dawno zakończonych remontów dróg. Takie niechlujstwo powoduje, że przestajemy wierzyć znakom drogowym, a to jest pierwszy krok do katastrofy.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Mam nadzieję, iż udało mi się wykazać, że samo zmniejszenie prędkości nie zwiększy bezpieczeństwa na drogach. Trzeba łatać dziury, malować pasy, ustawiać tablice, znaki ostrzegawcze we właściwych miejscach, budować chodniki na obszarach zabudowanych, a przede wszystkim uczyć dzieci zasad ruchu drogowego już w przedszkolu.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Proponuję zatem, aby szybkość na obszarze zabudowanym przyjąć do 70 km/h, a decyzję o jej zmniejszeniu lub zwiększeniu podejmować na wniosek władz terenowych, które doskonale wiedzą, gdzie i z jaką szybkością należy jeździć.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Drugi temat tylko zasygnalizuję. W projekcie proponuje się podniesienie granicy wieku w wypadku kategorii B do 18 lat. Autorzy tym razem powołują się na doświadczenia na świecie, twierdząc, że przyjmuje się powszechnie, iż odpowiednią dojrzałość psychiczną do kierowania pojazdem osiąga się w wieku 18 lat. Jak to się ma do tych głosów, które nawołują do obniżania wieku odpowiedzialności karnej małoletnich nawet do 13 lat? Siedemnastoletni człowiek pojazdu mechanicznego prowadzić nie może, ale może odpowiadać karnie jak dorosły człowiek!</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#KatarzynaMariaPiekarska">A co - o czym wspominał także mój przedmówca - z uczniami szkół mechanicznych, którzy kończąc szkołę nie będą w zasadzie mogli wykonywać zawodu?</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Będę głosowała za skierowaniem projektu do komisji, ponieważ wiele jest spraw wymagających pilnej interwencji prawnej lub zmiany, choćby cały system edukacji kandydatów na kierowców.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Bardzo liczę na to, że komisje w swoich pracach wezmą pod uwagę także moje spostrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Katarzynie Marii Piekarskiej.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Witolda Deręgowskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WitoldDeręgowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony dzisiaj pod obrady Sejmu projekt ustawy Prawo o ruchu drogowym wraz z projektami podstawowych aktów wykonawczych przyczyni się do podniesienia na wyższy poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego, co staje się pilną koniecznością ze względu na wzrastającą liczbę ofiar śmiertelnych notowanych każdego dnia na drogach i przypadków trwałego kalectwa ludzi, którzy padają ofiarą wypadków.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WitoldDeręgowski">Z roku na rok wzrasta liczba pojazdów na naszych drogach. Wzrasta liczba kolizji drogowych, wzrasta liczba osób poszkodowanych, a co najbardziej smuci - z winy ludzi dorosłych ginie coraz więcej dzieci. Ten tragiczny bilans od wielu lat jest sygnałem alarmowym, by ludzie, którzy mają na to wpływ, wyciągnęli właściwe wnioski.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#WitoldDeręgowski">Wypadki i kolizje - mimo najlepszych przepisów - były, są i będą, a istota problemu tkwi w tym, aby im zapobiegać i podejmować skuteczne działania oraz by wszyscy kierujący pojazdami na drogach wyciągnęli odpowiednie wnioski. Temu mają służyć nowe nakazy, zakazy i zalecenia. W tym wielkim dziele edukacji społecznej na rzecz bezpieczeństwa na drogach ciężar odpowiedzialności nie może spoczywać tylko na policji, ale też na wszystkich, którym wydano pozwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych, motorowerów, rowerów, zaprzęgów konnych, jak również na tych, którzy jako piesi są uczestnikami ruchu na drogach.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#WitoldDeręgowski">Statystyka mówi, że głównymi przyczynami wypadków drogowych są: wykroczenia kierujących pojazdami, wykroczenia pieszych, stan techniczny pojazdów i inne okoliczności towarzyszące wypadkom, w tym prowadzenie pojazdów po spożyciu alkoholu, co staje się coraz większą plagą na naszych drogach.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#WitoldDeręgowski">Jeśli nasze przepisy mają odpowiadać wymogom krajów Unii Europejskiej, to prowadzenie pojazdów po spożyciu alkoholu musi również u nas podlegać dolegliwym sankcjom, jakie stosowane są w krajach Europy Zachodniej. Naszym zadaniem będzie dokonanie takich zapisów w ustawie, aby konsekwencje, jakie z tego tytułu grożą, były jasne i zrozumiałe dla każdego.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#WitoldDeręgowski">Ofiarą lekkomyślności ludzi dorosłych padają dzieci, które giną oraz cierpią, pozostając często do końca życia kalekami. Dlatego zapisy nowej ustawy winny nakładać na rodziców, przedszkola i szkoły obowiązki w zakresie wdrażania elementarnych zasad poruszania się po drogach. Ale dzieci pozostają dziećmi i szczególna odpowiedzialność za przewidywanie ich zachowań na drogach spoczywać będzie na kierujących pojazdami. Mam podobnie jak moi przedmówcy sporo uwag do autorów zapisów w projekcie ustawy, dotyczących niedomówień, niejasności, ale nie będę ich wszystkich wymieniał i powtarzał. Niektóre z nich wymagają głębszych przemyśleń, analiz i oceny ekspertów, na co będzie czas w trakcie prac w komisji, która będzie te przepisy dopracowywać. Już dzisiaj niektóre z nich budzą powszechną dyskusję i kontrowersje, szczególnie te, które przewidują:</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#WitoldDeręgowski">— wprowadzenie dopuszczalnej prędkości 50 km/h na obszarach zabudowanych,</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#WitoldDeręgowski">— coroczne obowiązkowe badania lekarskie dla osób w wieku powyżej 70 lat pomimo ich pełnej sprawności psychofizycznej i tego, że w świetle statystyk nie stanowią one poważnego zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#WitoldDeręgowski">Budzą też wątpliwość wymagania dotyczące homologacji, które mogą masowo wyeliminować pojazdy będące własnością ludzi, których czasowo nie stać na kupno nowego pojazdu, a te, które mają, są dla nich jedynym źródłem zarobkowania.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#WitoldDeręgowski">Padają pytania, dlaczego toleruje się stacje diagnostyczne, w których dopuszcza się do ruchu pojazdy w stanie zagrażającym wyraźnie bezpieczeństwu na drodze? Dlaczego od lat tak mało się robi przynajmniej dla ograniczenia, jeśli nie zlikwidowania handlu pojazdami kradzionymi i wprowadzenia karty tożsamości pojazdu oraz centralnego rejestru pojazdów? Efektem małej aktywności w tym zakresie są dziś place przy komendach Policji zatłoczone kradzionymi samochodami, których jest tyle, że nie ma ich gdzie zabezpieczać. Dlaczego mimo wzrostu zagrożeń na drogach, o których wszyscy w dyskusji mówią, nie stworzono dotychczas stabilnego źródła finansowania działalności prewencyjnej w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego? Uważam, że taki fundusz powinien zostać stworzony z części dochodów z mandatów karnych wymierzonych właśnie za naruszanie zasad bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#WitoldDeręgowski">Można by zgłaszać te i wiele innych uwag i zapytań, na które nowa ustawa Prawo o ruchu drogowym musi dać odpowiedź i znaleźć dla nich rzeczywiste rozwiązania, które będą miały wpływ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wierzę, że projekt ustawy po obróbkach w komisji sejmowej stanie się nowoczesnym Prawem o ruchu drogowym, wychodzącym naprzeciw podnoszonym dzisiaj problemom, toteż będę głosował za odesłaniem projektu do odpowiednich komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję posłowi Witoldowi Deręgowskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Henryka Kisielewskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#HenrykKisielewski">Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Dyskutujemy dzisiaj o długo oczekiwanym, mającym uwzględniać nowoczesne normy europejskie projekcie ustawy Prawo o ruchu drogowym. Zważywszy na objętość całego projektu i mnogość zawartych w nim rozwiązań szczegółowych, pozwolę sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na kilka ledwie punktów, w moim odczuciu wymagających szczególnie wnikliwego rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#HenrykKisielewski">I tak w dziale III rozdz. 2 (Rejestracja i ewidencja pojazdów) proponuje się zapis mówiący, że zabrania się rejestracji po raz pierwszy pojazdów złożonych poza wytwórnią z elementów pojazdów jednej marki, jak również różnych marek i typów. Otóż w moim odczuciu pozostawienie przepisu w tym brzmieniu nie ograniczy w oczekiwanym stopniu zjawiska rejestracji pojazdów składanych pokątnie. Zmiana będzie w praktyce polegała jedynie na tym, że dotychczasowe składaki zostaną zastąpione przez tzw. samy. Moim zdaniem zgodę na rejestrację pojazdu zmontowanego poza wytwórnią powinien wydawać minister transportu lub upoważniona przezeń jednostka. Artykuł ten powinien korzystnie wpłynąć na ograniczenie kradzieży pojazdów, głównie osobowych.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#HenrykKisielewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielu uczestników ruchu drogowego na pewno zbulwersują proponowane szczegółowe zasady ograniczenia prędkości. Rozumiem, że ustawodawcy chodzi o optymalną poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego, jednak czy ten cel w istocie zostanie osiągnięty w ten sposób? W terenie zabudowanym będą powstawały jeszcze większe korki niż obecnie. Kierowcy będą chcieli później za wszelką cenę nadrobić stracony czas w innych miejscach. Ponadto tego typu ograniczenia będą miały wpływ na przyspieszone zużycie silników i skrzyń biegów. Zwiększy się też zużycie paliwa, a to z kolei przyniesie zwiększoną emisję substancji szkodliwych do atmosfery.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#HenrykKisielewski">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na rozporządzenie ministra transportu i gospodarki morskiej w sprawie szczegółowych zasad, trybu i warunków wydawania zezwoleń na przejazdy pojazdów, których wymiary, masa całkowita lub naciski osi z ładunkiem lub bez przekraczają dopuszczalne normy, na warunki odmowy ich wydania oraz na jednostki właściwe w tych sprawach. Truizmem byłoby rozwodzenie się nad tym, jak bardzo tego typu pojazdy rujnują i tak już będące w fatalnym stanie nasze drogi. Tym bardziej więc należy zaznaczyć, iż w projekcie nie zakłada się obowiązku uzyskania zgody kompetentnych organów, jeśli chodzi o tereny podległe, przez które ma przebiegać trasa przejazdu pojazdów nienormatywnych. Dziwi mnie ponadto rzucający się w oczy brak określenia właściwego organu wydającego zezwolenia w przypadku, gdy pojazd nienormatywny ma przekroczyć granicę państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#HenrykKisielewski">Projekt ustawy przynosi również rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie usuwania pojazdów utrudniających prowadzenie akcji ratowniczych. Ta konkretnie problematyka, logicznie rzecz biorąc, nie powinna być regulowana przepisami o ruchu drogowym, a raczej przepisami dotyczącymi funkcjonowania straży pożarnej i podobnych jednostek ratownictwa.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#HenrykKisielewski">Zatrzymam się na moment przy kwestii wynikającej z brzmienia art. 100 ust. 1 pkt 1. Projektodawca proponuje zatrudnianie egzaminatorów na prawa jazdy kategorii A, B, C, D i E w wojewódzkich ośrodkach ruchu drogowego na podstawie umowy o pracę. Biorąc pod uwagę odczuwalny niedobór wykwalifikowanej kadry egzaminatorskiej, postulowałbym raczej - przynajmniej w najbliższych latach - zatrudnianie tej kadry na podstawie umowy zlecenia, przynajmniej do czasu wyszkolenia odpowiednio licznej kadry będącej w stanie uzupełnić, a z czasem zastąpić obecnie funkcjonującą kadrę egzaminacyjną.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#HenrykKisielewski">Projekt rządowy ustawy Prawo o ruchu drogowym, w zasadzie bardzo szczegółowy, miejscami aż drobiazgowy, stosunkowo mało miejsca poświęca kwestii kultury i wzajemnej życzliwości użytkowników dróg. A przecież nie sposób zaprzeczyć, że przestrzeganie zasady fair play na drogach jest ważnym elementem kultury i dojrzałości obywatelskiej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#HenrykKisielewski">Kolejna sprawa. Ustawa w przedstawionym brzmieniu nie pomija ani nie pomniejsza znaczenia działań proekologicznych w ruchu drogowym. Jednocześnie w naszym kraju nadal nie ma w wielu miejscach odpowiedniej liczby dróg dla rowerów, ba, nadal odczuwalny jest brak wyznaczonych czytelnie ścieżek i przejść dla osób pieszych. Inna jeszcze kwestia: wzdłuż głównych dróg pojawiło się mnóstwo barwnych plansz reklamowych. Staram się zrozumieć względy komercyjne, trudno jednak nie zauważyć, że są miejsca, w których natłok owych plansz nadmiernie absorbuje uwagę kierowców, nadmiernie ich rozprasza, co oczywiście grozi zwiększeniem liczby kolizji i wypadków w tych miejscach.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#HenrykKisielewski">Moje wątpliwości budzi nasz bezkrytyczny stosunek do wszelkich uwarunkowań z zewnątrz. Tymczasem stan techniczny naszych dróg i związanej z rozwiązaniami komunikacyjnymi w Polsce infrastruktury jest daleki od ideału. Dlatego warto tak w tym, jak i w innych wypadkach pamiętać o tzw. polskiej specyfice i w dalszych pracach w komisjach nad tym projektem mieć to na względzie.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Henrykowi Kisielewskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Stanisława Kracika z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#StanisławKracik">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Myślę, że projekt tej ustawy, niezwykle ważny, ma jedną wadę, która wypływa z idealizmu tego zapisu. Mianowicie opisuje sposób zachowania się na przyzwoitych drogach, czyni założenie, że nasze drogi są takie, jakie powinny być, to znaczy mają jezdnie, pobocze i infrastrukturę im towarzyszącą.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#StanisławKracik">Druga sprawa, na którą w tej ustawie warto zwrócić uwagę. Być może pewne elementy fair play, o których mówił mój szanowny przedmówca, są w tej ustawie, np. mówiące o sposobach zachowania się kierowcy w razie wypadku z ofiarami lub bez ofiar, ale wadą tego projektu jest to, że nie zakłada sankcji, to znaczy, stosując i opisując pewną normę, nie stanowi, co będzie się działo, jeżeli ta norma nie będzie przestrzegana.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#StanisławKracik">Nie jest materią Prawa o ruchu drogowym opisywanie tego, jaki jest stan polskich dróg, jak one powinny być urządzone, ale jeżeli celem tej ustawy ma być między innymi zmniejszenie liczby wypadków, zwiększenie tym samym bezpieczeństwa i komfortu poruszania się, zwiększenie przepustowości tych dróg, to musimy bardzo poważnie zastanawiać się i poważnie analizować przyczyny i okoliczności niebezpieczeństw i wypadków. Gdzie giną piesi, na jakich drogach - najczęściej tam, gdzie nie ma poboczy. Dlaczego ginie tyle dzieci, kiedy giną - nie zawsze w wypadkach samochodowych, najczęściej w drodze do szkoły lub w czasie powrotu do domu.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#StanisławKracik">Wydaje się też, że podnoszone już tutaj kwestie związane z wiekiem kierowcy powinny być przeanalizowane. Są takie statystyki, takie materiały, które dowodzą, iż młody kierowca jeździ relatywnie bezpiecznie - najbardziej niebezpiecznie jeździ taki kierowca, który przejechał już 5 tys. km i uwierzył w siebie, a doświadczenie ma jeszcze małe. To nie wiek ma tutaj zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#StanisławKracik">Przeanalizowania wymaga również propozycja badań okresowych po przekroczeniu określonego wieku - to znaczy dla ludzi w jesieni życia. Proszę spojrzeć na statystyki, czy ci kierowcy powodują proporcjonalnie wielką liczbę wypadków lub są przyczyną tych wypadków. Otóż nie.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#StanisławKracik">Co zatem wynika z takiej próby porządkowania rzeczywistości i stwierdzenia: chcemy, żeby na drogach było bezpiecznie, a więc będziemy domagać się badań okresowych, będziemy podnosić granicę wieku młodego kierowcy, będziemy ograniczać prędkość na terenach zabudowanych? Robione są różne analizy, różne symulacje. Wiem od pana posła Mączki, że na przykład trasę Kraków-Przemyśl trzeba byłoby w większości przebywać z prędkością 50 km/h, gdyż przebiega ona głównie przez tereny zabudowane, czyli tutaj też mielibyśmy do czynienia z przypadkiem tworzenia iluzji. Nie ma nic gorszego niż prawo mijające się z życiem, prawo, które samo przez swoje zapisy zachęca lub w niektórych wypadkach zmusza do tego, aby go nie przestrzegać.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#StanisławKracik">Mimo że to też nie jest materia tej ustawy, ale te dwie sprawy: stan dróg i sposób ich urządzenia, system sygnalizacji świetlnej, przepustowość dróg, mają ścisły związek z Prawem o ruchu drogowym, bo tak naprawdę ludzie nie jeżdżą zgodnie z przepisami ustawy - o przemieszczaniu się po drogach decyduje Prawo o ruchu drogowym i drogi, z wszystkim, co do nich przynależy, a więc między innymi z sygnalizacją świetlną. Chciałbym też powiedzieć, że - patrząc na to z ekologicznego punktu widzenia - musimy pamiętać o tych, którzy mieszkają na terenie zabudowanym. Zmniejszenie prędkości przemieszczania się spowoduje, że poziom zatrucia spalinami z uwagi na zmniejszenie przepustowości dróg będzie ogromny.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#StanisławKracik">Reasumując, mam nadzieję, że ta ustawa dzięki pracy w komisji będzie lepiej przystawać do życia. Z dobrych założeń trzeba zrobić praktyczny projekt.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kracikowi z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Krzysztofa Baszczyńskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#KrzysztofBaszczyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Polska w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego jest krajem wysokiego ryzyka: na 100 wypadków prawie 14 kończy się śmiercią. W tej tragicznej statystyce wyprzedzają nas jedynie w Europie Bułgaria i Rumunia. Przyczyny są złożone - od fatalnego stanu naszych dróg, poprzez małe umiejętności kierowców, nietrzeźwość kierowców, ale i pieszych, po zły stan techniczny pojazdów. Nasuwa się więc pytanie: Czy nowy kodeks, a w nim surowsze kary, zmniejszona prędkość i inne ograniczenia, zrównoważą skromniejsze nakłady na bezpieczeństwo? Myślę, że wiele zagrożeń, którym ma zapobiec nowy kodeks, można by wyeliminować poprzez budowę autostrad, dróg ekspresowych, lepszych nawierzchni, budowę obwodnic, bezpiecznych skrzyżowań czy podziemnych przejść dla pieszych. Jest to tylko pewna teza, ale jest w niej na pewno wiele racji. Ponieważ jednak dyskusja związana jest z projektem kodeksu drogowego, pozwolę sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na kilka artykułów, których zapisy w nowym kształcie komplikują niektóre segmenty naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#KrzysztofBaszczyński">Po pierwsze, art. 95: „Osoba ubiegająca się o uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym albo tramwajem może rozpocząć odpowiednie szkolenie po osiągnięciu wieku: 1) 17 lat i 6 miesięcy — w zakresie prawa jazdy kategorii B (...)”. Taki zapis jest w sprzeczności z programami nauczania szkół zawodowych o profilu: mechanik samochodowy. Otóż uczniowie tych szkół często przed ukończeniem wymaganego w projekcie wieku, tj. 17 lat i 6 miesięcy, po prostu wcześniej kończą naukę w szkole. Jednocześnie warunkiem uzyskania świadectwa ukończenia szkoły jest uzyskanie prawa jazdy. Dlatego też nie można pozostawić takiego zapisu w ustawie. Proponuję wrócić do obniżenia progu, po to by uzyskanie prawa jazdy kategorii B było możliwe w okresie trwania nauki w szkole. Jednocześnie zgodnie z art. 84 ważność prawa jazdy obowiązywałaby po ukończeniu 18 roku życia.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#KrzysztofBaszczyński">Wysoki Sejmie! Będąc przy art. 84, dostrzegam pewną niekonsekwencję projektodawców. Z jednej strony podwyższa się wiek wymagany do uzyskania prawa jazdy, a z drugiej - pewne kategorie, np. kategorie A i T, traktuje się ulgowo. Zapis umożliwiający uzyskanie prawa jazdy kategorii A i T przed 17 rokiem życia jest niebezpieczny, zwłaszcza chodzi tu o motocykle, w przypadku których zagrożenie na drogach jest o wiele większe niż w przypadku samochodów. Proponuję więc w wypadku kategorii A i T podnieść granicę wieku powyżej 17 roku życia.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#KrzysztofBaszczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już dziś pewne zapisy projektu wywołują emocje. Chodzi zwłaszcza o prędkość na terenie zabudowanym. Była już o tym mowa. Propozycja ręcznego sterowania szybkością poprzez stawianie znaków w miejscach, o których ktoś zdecyduje, dzięki czemu będzie można na tym terenie zwiększyć prędkość, jest po prostu zła, albowiem generalnie tę prędkość ogranicza się do 50 km/h, a jednocześnie stwarza się nadzieję na zwiększenie jej w określonych miejscach. A może zrobić odwrotnie: postawmy znaki ograniczające prędkość tylko w rejonach szczególnego zagrożenia, np. przed placówkami oświatowymi, z tym że to ograniczenie obowiązywałoby tylko w godzinach pracy szkoły. Zwiększyłoby to wygodę kierowców, a jednocześnie wyzwoliłoby zaufanie do faktycznej roli znaków ograniczających prędkość.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#KrzysztofBaszczyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Myślę, że każdemu z nas marzy się, aby nowy kodeks służył wszystkim użytkownikom dróg. Czy przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa na drogach, pokaże czas.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Baszczyńskiemu.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Jana Burego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#AleksanderMałachowski">Mam dla pana niesympatyczną wiadomość: zostały dwie minuty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanBury">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Czasu zostało niewiele, a do tego jest dwóch czy trzech mówców i nie wiem, czy się „załapią”. Dlatego chciałbym zwrócić uwagę tylko na dwie sprawy. Chodzi mianowicie o sprawę jazdy samochodami ciężarowymi, szczególnie typu TIR. Wydaje mi się, że byłoby bardzo pożądane rozstrzygnięcie w Prawie o ruchu drogowym dotyczące tzw. weekendowych postojów dla samochodów ciężarowych, zwłaszcza dla TIR. Wiem, że największa liczba wypadków zdarza się w dni świąteczne i weekendowe, szczególnie w soboty rano i w niedziele po południu (wyjazdy i powroty z weekendów). Myślę, takie postoje funkcjonują w wielu krajach zachodnich i są dość dobrze przyjmowane.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#JanBury">Druga sprawa to bezpieczeństwo w obrocie samochodami. Wydaje mi się, że duża część samochodów pochodzi przede wszystkim z handlu giełdowego. Nie jestem zwolennikiem likwidacji giełd, choć uważam, że tutaj jest główne miejsce handlu kradzionymi samochodami, ale przede wszystkim chodzi o bardzo rygorystyczne podejście do giełd, może np. przez szczegółową rejestrację osób sprzedających samochody, które są wwożone na giełdę. Ułatwiłoby to dojście do osób obracających kradzionymi samochodami. Z praktyki wiadomo, że kradzieże samochodów nasilają się szczególnie w czwartki i w piątki, bo w soboty czy niedziele samochód można bardzo szybko sprzedać na giełdzie.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#JanBury">Mam kilkanaście uwag bardzo szczegółowych, dotyczących ustawy Prawo o ruchu drogowym i rozporządzeń wykonawczych, ale pozwolę sobie w związku z tym, że czas dla naszego klubu jest bardzo krótki, przekazać je do protokołu do dalszych prac w komisji.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#AleksanderMałachowski">Posłom PSL właściwie zostały 23 sekundy. Jeśli któryś z panów chciałby coś powiedzieć, proszę, ale można przecież zgodnie z regulaminem Sejmu przekazać te teksty do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#AleksanderMałachowski">Czy pan poseł Jan Pieniądz chce zabrać głos w ciągu tych kilkunastu sekund?</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#AleksanderMałachowski">Jeśli nie, to proszę, aby pozostali posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego byli łaskawi złożyć swoje teksty do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Wojciecha Nowaczyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WojciechNowaczyk">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Pan minister Liberadzki przedstawiając rządowy projekt ustawy Prawo o ruchu drogowym zawarty w druku nr 1624 wyraził przekonanie, że wychodzi on naprzeciw oczekiwaniom społecznym, związanym przede wszystkim z poczuciem wzrastającego zagrożenia bezpieczeństwa w zakresie ruchu drogowego oraz obrotu pojazdami. Ja to przekonanie podzielam.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WojciechNowaczyk">Zabierając głos, nie chciałbym omawiać zalet projektu, bo przecież wydaje się, że podstawowym obowiązkiem w wypadku każdego nowego rozwiązania, a zwłaszcza ustawy jest wprowadzenie lepszych niż dotąd rozstrzygnięć. Czuję się zobowiązany jednak zaznaczyć, że za pozytywny fakt uważam wprowadzenie karty pojazdu (art. 69) i centralnego rejestru pojazdów (art. 73). Utrudni to niewątpliwie obrót pojazdami pochodzącymi z kradzieży, o ile będzie to wsparte wprowadzeniem nowych tablic rejestracyjnych. Rzecz jednak w tym, by to było wprowadzone w miarę szybko, to jest tak, jak się proponuje, od 1 stycznia 1997 r., i by druki i dokumenty były właściwie zabezpieczone, aby uniemożliwić ich fałszowanie.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#WojciechNowaczyk">Za wielce pozytywną propozycję należy uznać też tworzenie ośrodków ruchu drogowego podległych wojewodzie i tym samym likwidację ośrodków, które obecnie w większości znajdują się w niepaństwowych podmiotach gospodarczych. Zmiana ta, poza podniesieniem na wyższy poziom działalności tych ośrodków, umożliwi uzyskanie dodatkowych dochodów do budżetu, które będą mogły być przeznaczone na rzecz poprawy drogownictwa.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#WojciechNowaczyk">Na poparcie zasługuje też projekt wprowadzenia już od października obowiązku używania świateł mijania w ciągu dnia. Przyczyni się to również do podniesienia poziomu bezpieczeństwa na drogach.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#WojciechNowaczyk">Trudny natomiast do przyjęcia jest - zwracali na to uwagę moi przedmówcy - zawarty w art. 20 projekt ograniczenia na obszarze zabudowanym prędkości pojazdów do 50 km/h. Pragnę zauważyć, że ścisłe przestrzeganie tej normy przy naszych uwarunkowaniach drogowych, w sytuacji gdy większość dróg tranzytowych przechodzi przez tereny zamieszkałe, w sposób bardzo istotny przyczyni się do zmniejszenia już i tak małej przelotowości naszych dróg. Nadzieja jednak w tym, że na mocy art. 20 ust. 5 kompetentne organy, uwzględniając wszystkie okoliczności miejscowe, ustalą takie szybkości na terenach zabudowanych, które będą w zgodzie ze zdrowym rozsądkiem.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#WojciechNowaczyk">W art. 30 ust. 4 projektowanej ustawy przy omawianiu zasady korzystania z drogi przez motorowerzystów nie odniesiono się do warunków przewożenia dzieci. A przecież wiadomo, że jest to zjawisko powszechne. Uważam, że należałoby to doprecyzować.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#WojciechNowaczyk">W art. 37, w którym omawia się zasady korzystania z pasów bezpieczeństwa w pojazdach, zwalnia się z obowiązku ich używania dzieci do lat 10 i kobiety o widocznej ciąży. Podzielam to stanowisko. Jednak powszechnie wiadomo, że osoby te są na ogół przewożone na przednim siedzeniu, na miejscu obok kierowcy, a na tym miejscu jest się najbardziej narażonym na urazy podczas wypadku drogowego. Nasuwa się wniosek, czy nie należałoby wprowadzić obowiązku przewożenia dzieci do lat 10 i kobiet ciężarnych na tylnym siedzeniu pojazdu.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#WojciechNowaczyk">Pochwalić należy zamiar wprowadzenia w art. 55 i 56 właściwego oznakowania pojazdów przewożących dzieci i osoby niepełnosprawne, a w szczególności sygnalizowania światłami momentu wchodzenia i wychodzenia z pojazdu. Wpłynie to na pewno na zwiększenie bezpieczeństwa na drogach w takich sytuacjach.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#WojciechNowaczyk">Art. 68 ust. 6 wprowadza zakaz rejestracji po raz pierwszy pojazdów złożonych poza wytwórnią z elementów pojazdów tej samej marki. Jak się przypuszcza - z powodu ochrony praw producenta. Zwracali na to uwagę moi przedmówcy. Wnoszę o wprowadzenie generalnego zakazu rejestracji pojazdów składanych poza wytwórnią. Uważam, że tzw. składaki pojazdów z różnych części, różnych marek są przecież bardziej niebezpieczne (mam tu na uwadze tzw. obiegowo samy).</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#WojciechNowaczyk">Skoro jestem przy problematyce bezpieczeństwa, to pozwolę sobie zwrócić uwagę, że brak jest w projektach przepisów wykonawczych przedstawienia programów szkolenia kierowców, jeśli chodzi o poszczególne kategorie prawa jazdy. A przecież wiadomo, że od szkolenia w znacznym stopniu zależy w przyszłości zachowanie się użytkowników dróg, co ma istotny związek z bezpieczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#WojciechNowaczyk">I jeszcze jedna uwaga. Niezrozumiałe jest dla mnie pominięcie w projektowanej ustawie omówienia zasad używania w czasie jazdy telefonu komórkowego przez osobę kierującą pojazdem. Dość powszechny jest widok (powiedziałbym, że panuje swoista moda, szpan, jak to się mówi w języku młodzieżowym) korzystania z telefonu komórkowego, szczególnie podczas jazdy w miastach. Uważam, że wpływa to na zagrożenia bezpieczeństwa ruchu i wnoszę o wprowadzenie zakazu używania telefonów komórkowych i innych podobnych urządzeń w czasie kierowania pojazdem.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#WojciechNowaczyk">Mój czas już się kończy, ale chciałbym jeszcze powiedzieć, że ogromny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego ma właściwe oświetlenie jezdni oraz rozmieszczenie reklam przy drogach. Szczególnie niebezpieczne jest nadmierne ich oświetlenie, na co zwracali uwagę moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#WojciechNowaczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalenie nowej ustawy Prawo o ruchu drogowym według przedłożenia rządowego w druku nr 1624 wraz ze zgłoszonymi wnioskami po ich opracowaniu w komisjach przyczyni się niewątpliwie do poprawy bezpieczeństwa na naszych polskich drogach.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Wojciechowi Nowaczykowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Stanisława Pawlaka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa Prawo o ruchu drogowym z dnia 1 lutego 1983 r. obecnie funkcjonuje w brzmieniu ustalonym z uwzględnieniem zmian wprowadzonych ustawami z 1989, 1990 i 1991 r. Dziś Sejm rozpatruje rządowy projekt nowego Prawa o ruchu drogowym wraz z projektami podstawowych aktów wykonawczych. Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej już od co najmniej dwóch lat zapowiadało wniesienie nowego projektu. Chcę przypomnieć, że w oczekiwaniu na nowy projekt zrodziły się dwie inicjatywy poselskie, nowelizujące obecną ustawę. Jest to projekt zmian zawarty w druku sejmowym nr 647, mówiący o zniesieniu górnej granicy wieku egzaminatora, oraz projekt zmian w druku nr 758, wprowadzający dodatkowy dokument pojazdu, tzw. książkę pojazdu. Wnoszony projekt rządowy obejmuje także te zmiany. Ponadto wprowadza następujące główne zmiany:</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#StanisławPawlak">Po pierwsze, obniża się dopuszczalną prędkość na obszarze zabudowanym do 50 km/h. Zmiana ta, jak się przekonaliśmy już na tej sali, jest powszechnie krytykowana. Do tej krytyki również się przyłączam.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#StanisławPawlak">Po drugie, podwyższa się wiek potrzebny do uzyskania prawa jazdy kategorii B z 17 do 18 lat. Moim zdaniem jest to zbędne ograniczenie wieku. Będą więc jazdy bez prawa jazdy.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#StanisławPawlak">Po trzecie, zastępuje się uprawnienia kategorii T prawem jazdy kategorii B, C lub D, a do kierowania ciągnikami rolniczymi z przyczepami - prawem jazdy kategorii B, C, D łącznie z E. Jest to rozwiązanie bardzo dobre, będę to popierał.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#StanisławPawlak">Po czwarte, wprowadza się obowiązek wykonywania okresowych badań lekarskich przez kierujących w wieku powyżej 70 lat. Popieram ten zapis, bo jeżeli osoby mające powyżej 65 lat wykonujące zawód kierowcy są poddawane badaniom lekarskim corocznie, to również amatorsko jeżdżący człowiek mający powyżej 70 lat powinien takim badaniom być poddawany.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#StanisławPawlak">Po piąte, wprowadza się instytucję cofnięcia prawa jazdy tzw. młodym kierowcom w przypadku wielokrotnego naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego. Przepis ten w obecnej sytuacji jest bardzo potrzebny.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#StanisławPawlak">Po szóste, wprowadza się zmianę systemu szkolenia osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami przez umieszczenie nowych przepisów, zawartych w dziale V projektu zatytułowanym: Szkolenie i egzaminowanie.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#StanisławPawlak">Chciałbym teraz przekazać parę uwag szczegółowych do proponowanych przepisów dotyczących badań technicznych pojazdów i przepisów w zakresie szkolenia i egzaminowania.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#StanisławPawlak">Jeżeli chodzi o badania techniczne, to proponowany w art. 68 ust. 4 zapis budzi wątpliwości, ponieważ pomimo niespełnienia niektórych warunków wymaganych do rejestracji (np. brak dowodu odprawy celnej, brak dowodu rejestracyjnego) daje możliwość czasowej rejestracji pojazdu. Dotychczas organ rejestrujący mógł zarejestrować pojazd warunkowo, w razie konieczności sprawdzenia lub uzupełnienia danych zawartych w dokumentach przedstawionych przy wniosku o zarejestrowanie pojazdu.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#StanisławPawlak">W art. 68 ust. 6 należałoby rozważyć możliwość rozszerzenia zakazu rejestrowania po raz pierwszy pojazdów silnikowych złożonych czy zbudowanych we własnym zakresie z zespołów pojazdów różnych marek, których markę określa się jako „sam”. Pojazdy, które zostały zmontowane w kraju lub sprowadzone z zagranicy jako „składaki”, będą teraz rejestrowane tylko jako pojazdy marki „sam”.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#StanisławPawlak">Zawarty w art. 77 ust. 1 zapis: „badania przeprowadza się (...) w stacji kontroli pojazdów położonej na terenie województwa, w którym pojazd jest rejestrowany”, po wprowadzeniu nowych pieczątek służących do potwierdzania dokonania badania technicznego pojazdów, z których wynika zakres upoważnienia stacji kontroli pojazdów, uważamy za zbędny. Wprowadzenie tego zapisu postawi stacje znajdujące się na obrzeżu województwa w trudnej sytuacji finansowej, po prostu z przyczyny braku klientów z sąsiednich województw. Może w zapisie tym wprowadzić zmianę i zakresem terytorialnym badań dla stacji kontroli pojazdów objąć bezpośrednio sąsiadujące ze sobą województwa.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#StanisławPawlak">W art. 78, który stanowi, że „minister transportu i gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzeń...”, proponuję dodać pkt 5 w brzmieniu: „wysokość opłat za wykonanie badania technicznego i badania układu zasilania gazem”. Cena usługi za dokonanie badania technicznego pojazdu winna być ustalona przez ministra transportu i gospodarki morskiej i winna być ona stała dla wszystkich stacji, zawierająca poniesione nakłady w wersji standardowej wyposażenia stacji kontroli pojazdów.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#StanisławPawlak">W art. 70 ust. 3 brak sankcji za niezgłoszenie pojazdu do ewidencji w przewidzianym terminie.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#StanisławPawlak">Art. 48 stanowi, że wojewoda może uznać pojazdy niektórych podmiotów za uprzywilejowane w ruchu, wówczas gdy katastrofa już spowodowała skutki. Jest to nieżyciowe, gdyż wojewoda może wydać zezwolenie na używanie pojazdu jako uprzywilejowanego w ruchu po uzyskaniu opinii komendanta wojewódzkiego Policji. Pojazd winien przejść badania techniczne jako uprzywilejowany (zostać odpowiednio oznakowany i wyposażony), a liczy się przecież czas dojazdu ekip do miejsca katastrofy, np. chodzi o pojazdy techniczne pogotowia gazowego. Czy nie można wcześniej wydać zezwolenia do określonych podmiotów, a korzystanie z uprzywilejowania w ruchu uzależnić od konkretnej akcji ratowniczej, w której pojazd by uczestniczył?</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#StanisławPawlak">Dział V proponowanych zmian reguluje szkolenie i egzaminowanie. W art. 95 uważam za zbędny zapis, który dotyczy prawa jazdy kategorii B. Moim zdaniem zapis w pkt. 2 winien dotyczyć wszystkich uprawnień, a nie tylko kandydatów na kategorię B.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#StanisławPawlak">W art. 98 ust. 1 pkt 6 należałoby rozważyć zapis dotyczący konieczności złożenia egzaminu kwalifikacyjnego przed komisją powołaną przez wojewodę przez instruktorów, którzy już uprawnienia posiadają.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#StanisławPawlak">Art. 99 ust. 1 stanowi, że nadzór nad szkoleniem prowadzą wojewoda oraz kierownik rejonowego urzędu rządowej administracji ogólnej. W tym miejscu rodzi się pytanie: W jakim zakresie wojewoda, a w jakim kierownik rejonowego urzędu administracji ogólnej? W ust. 2 pkt 3 zbyt ogólnikowe jest określenie: „w uzasadnionych przypadkach kierować instruktorów na egzamin kwalifikacyjny”. Rodzi się pytanie, jakie to będą przypadki. W ust. 3 pkt 4 mówi się, że szkolenie jest prowadzone w sposób nieefektywny — co to znaczy, jaka jest miara efektywnego lub nieefektywnego szkolenia? Jest tu zbyt duża dowolność interpretacji.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#StanisławPawlak">Art. 100 stanowi, że egzaminator winien być zatrudniony przez wojewodę na podstawie umowy o pracę w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C, D, E. Nie powinno być zależności służbowej egzaminatora od dyrektora ośrodka ruchu drogowego, który winien zajmować się organizacją egzaminów. Konieczne jest rozdzielenie tych funkcji, nie można bowiem traktować egzaminatora państwowego na prawo jazdy wszystkich kategorii równorzędnie np. z portierem w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#StanisławPawlak">Art. 101 stanowi, kto może być egzaminatorem. W ust. 1 pkt 4 brakuje zapisu dotyczącego praktyki w kierowaniu pojazdami. W pkt. 5 należałoby rozważyć, w jaki sposób powinna być udokumentowana lub sprawdzona wiedza w zakresie Prawa o ruchu drogowym, obsługi i techniki kierowania pojazdów itd. Obecnie jest to suchy zapis, z którego nic nie wynika. Można ewentualnie zrezygnować z pkt. 5 i ograniczyć się tylko do pkt. 8 dotyczącego kursu kwalifikacyjnego, na którym dokonuje się sprawdzenia wiedzy w wyżej wymienionym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#StanisławPawlak">Art. 102 ust. 2 pkt 4 zawiera zbyt ogólne stwierdzenie: „w uzasadnionych przypadkach odpowiednio wnioskować o skierowanie lub kierować egzaminatorów na egzamin sprawdzający kwalifikacje”. Egzaminator zatrudniony przez wojewodę ma zakres czynności i w przypadku niewywiązywania się przez niego z obowiązków wojewoda może wyciągnąć konsekwencje wynikające z przepisów dotyczących pracowników administracji państwowej. Zapis art. 101 ust. 2 nakłada na egzaminatora obowiązek corocznego kontrolnego badania sprawności fizycznej i psychicznej — dotyczy to np. osób przewożących materiały niebezpieczne lub kierujących pojazdami uprzywilejowanymi, tylko że ci kierowcy będą poddawani badaniom w kilkuletnich odstępach czasu i w zależności od wieku: do 55 lat — co 5 lat, od 55 do 65 lat — co 3 lata, i powyżej 65 roku życia — corocznie. Dlaczego nie dostosować tych badań do wieku egzaminatora? To samo dotyczy instruktorów prowadzących szkolenie.</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#StanisławPawlak">Chciałbym również powiedzieć parę zdań na temat propozycji zniesienia górnej granicy wieku egzaminatora - art. 101 ust. 1 pkt 2. Dotychczasowy przepis stanowi, że egzaminatorem może być osoba, która nie przekroczyła 65 roku życia. Jeżeli proponuje się zatrudnienie egzaminatorów etatowych w oparciu o umowę o pracę, to powinien być określony maksymalny wiek egzaminatora. Taką opinię wyraziło również środowisko egzaminatorów skupione w ogólnopolskim klubie egzaminatorów, przedkładając pisemne uzasadnienie swojego stanowiska. Wyrażam również wątpliwość, czy powinno się ustanowić tylko egzaminatorów zawodowych, czyli etatowych. Uważam, że w okresie przejściowym (np. przez 2 czy 3 lata od wejścia w życie ustawy) powinno się dopuścić egzaminowanie także na podstawie umowy zlecenia.</u>
          <u xml:id="u-47.21" who="#StanisławPawlak">Dział IX reguluje działalność wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego. Usytuowanie tego ośrodka wymaga wyraźnego sprecyzowania: czy znajduje się on w strukturze urzędu wojewódzkiego, czy w strukturze merytorycznego wydziału. W przypadku takiego usytuowania ośrodka jak w projekcie nadzór ze strony wydziału jest praktycznie niemożliwy z uwagi na fakt, że dyrektor ośrodka jest równorzędny z dyrektorem pozostałych wydziałów. Brakuje zdefiniowania istoty i zasad funkcjonowania ośrodka ruchu drogowego. Zgodnie z Prawem budżetowym - art. 14 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. - może to być forma państwowej jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego. W przypadku działalności gospodarczej prowadzonej w formie gospodarki pozabudżetowej mogą to być zakłady budżetowe, ośrodki specjalne lub gospodarstwa pomocnicze.</u>
          <u xml:id="u-47.22" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Myślę, że te moje dość szczegółowe uwagi zostaną wykorzystane w dalszej pracy legislacyjnej nad omawianym projektem nowego Prawa o ruchu drogowym. Na koniec jednak chciałbym stwierdzić, że czytając ten projekt nie znalazłem odpowiedzi na podstawowe pytanie: Kto w Polsce będzie odpowiadał za ruch drogowy?</u>
          <u xml:id="u-47.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Pawlakowi.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Wiesława Gołębiewskiego.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, proszę łaskawie się streszczać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WiesławGołębiewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę od apelu w imieniu kolegi posła Mariana Michalskiego i własnym o nienękanie emerytów i rencistów mających powyżej 70 lat — ludzi, którzy jeździli całe życie samochodem, 30–40 lat bez wypadku — jakimiś dodatkowymi restrykcjami w nowym Prawie o ruchu drogowym.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#WiesławGołębiewski">To prawo ma szansę zmniejszyć bolączki posiadaczy samochodów, a należą do nich bardzo częste kradzieże, i to na zamówienie, a także ustabilizować na bardziej racjonalnym poziomie składki zakładów i towarzystw ubezpieczeniowych. Ślepe wzorowanie się w tych rozwiązaniach na państwach zachodnich prowadzi do nieuwzględnienia najistotniejszego faktu funkcjonującego w tamtej rzeczywistości, a mianowicie nasycenia powierzchni tych krajów systemem autostrad i dróg ekspresowych, zapewniających skutecznie bezpieczeństwo przy możliwości bardzo szybkiego poruszania się po nich.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#WiesławGołębiewski">Olbrzymim krokiem naprzód utrudniającym działanie mafii i gangów samochodowych jest ustawowy zakaz rejestracji tzw. składaków. Przedstawiany przez wiele środowisk postulat ustanowienia dodatkowego dokumentu pojazdu w postaci karty pojazdu został spełniony w art. 69. Kartę pojazdu będzie mógł wystawiać tylko podmiot będący producentem lub importerem nowych pojazdów, a w przypadku pojazdów używanych, sprowadzanych z zagranicy - kierownik urzędu rejonowego podczas pierwszej rejestracji.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#WiesławGołębiewski">Centralny rejestr pojazdów w Polsce (art. 73) nadzorowany będzie przez ministra transportu i gospodarki morskiej w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych. Projekt ustawy nie przesądza jednak o stworzeniu ogólnopolskiego systemu komputerowego zapewniającego najskuteczniejszy dostęp zainteresowanych do tych danych, nie przewiduje się też działań w wypadku, gdy karta pojazdu zostanie zagubiona, zniszczona lub skradziona.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi za zwięzłość.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Jak państwo widzą, nazwiska tych, którzy chcieli jeszcze przemówić, zostały skreślone z listy. To nie jest moja złośliwość, to komputer tak dokładnie wyliczył, że już tylko pan poseł Eugeniusz Januła będzie mógł zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Eugeniusz Januła, Poselskie Koło - Nowa Demokracja, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc niejako tę debatę nie chciałbym powtarzać tego, co wielu moich przedmówców było uprzejmych o projekcie powiedzieć. Ja też powiem z góry, że ten projekt Kodeksu drogowego jest sporym postępem, jest dostosowaniem do podobnego typu dokumentów w wielu krajach Europy i nie tylko. Oczywiście przy wielu „za” warto by jeszcze wskazać pewne możliwości poprawy go w pracach komisyjnych. Chciałbym w imieniu Nowej Demokracji zwrócić uwagę na pewne problemy. Mówię: problemy, bo w kategoriach legislacyjnych kwestie te powinny się znaleźć w pracach komisyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#EugeniuszJanuła">Po pierwsze, chodzi o egzamin na prawo jazdy, który powinien również obejmować, ale w sposób merytorycznie uzasadniony, egzamin udzielania pierwszej pomocy. Tak się składa, że wielu ludzi zginęło, wielu uległo trwałemu kalectwu właśnie dlatego, że inni nie umieli udzielić pomocy. W wielu krajach europejskich, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oczywiście również, pewne umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy do czasu przyjazdu pomocy fachowej są wymagane. U nas ten problem formalnie rzecz biorąc istnieje również w nowym projekcie, ale jest on potraktowany, niestety, bardzo formalnie.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#EugeniuszJanuła">Kwestia druga, na którą wielu już moich przedmówców zwracało uwagę, to stan techniczny i wyposażenie pojazdu. Zanotowaliśmy stosunkowo nikły postęp w tym zakresie. Wprawdzie od tego roku w samochodach osobowych benzynowych jest wymagane obligatoryjne instalowanie katalizatorów (aczkolwiek są one różnego typu, gatunku, w szczególności jest to katalizator tzw. popularny) i, oczywiście, w samochodach osobowych muszą być instalowane tylne poduszki - jest więc już pewien postęp. Jest natomiast kwestia homologacji, dopuszczalności poszczególnych pojazdów. Nieprzypadkowo koncerny samochodowe są bardzo zainteresowane polskim rynkiem, skoro około połowy polskich pojazdów jest eksploatowanych 20 lat lub więcej.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#EugeniuszJanuła">Kolejny problem — być może wetknę tu kij w gniazdo os — to pytanie, czy po polskich drogach powinny jeździć ciągniki. W wielu krajach ciągniki, rolnicze w szczególności, wozi się na pojazdach do tego dostosowanych. Nie chcę stawiać tego jako problemu, który koniecznie należy już w przyszłym czy w kolejnym roku rozwiązać; jest to rozwiązanie docelowe, do zrealizowania w ciągu 5–6 lat, ale jest to konieczne, nawet biorąc pod uwagę, że ciągnik w naszych warunkach na niektórych terenach jest bardzo często po prostu substytutem samochodu, a nie tylko maszyną rolniczą. Jest to problem, który warto, a nawet i trzeba, w Kodeksie drogowym rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#EugeniuszJanuła">Oczywiście, można tu mówić o problemach szybkości - czy powinna być taka, czy inna, czy statystykę należy czytać tak, czy wspak, czy kwestia szybkości jest głównym problem w zakresie bezpieczeństwa. W pojęciu Nowej Demokracji kwestią podstawową jest definicyjne określenie poszczególnych dróg. Pomijam to, że praktycznie nie mamy, jak na razie, autostrad czy dróg o standardzie autostrad, ale również w odniesieniu do konkretnej drogi musi być ściśle określone: jaka to jest droga, jakie spełnia wymogi itd. Do wielu wypadków dochodzi dlatego, że drogi nie mają należycie przygotowanych poboczy, że nie są dobudowane odpowiednie urządzenia infrastrukturalne, mimo że stan samej drogi jest całkiem niezły. To również jest kwestia do rozwiązania nie tylko w projekcie Kodeksu drogowego, ale w wielu innych dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#EugeniuszJanuła">Popieramy szybkie prace komisyjne nad rządowym projektem. Podkreślam: Nowa Demokracja uważa, że jest to dobry projekt. Natomiast w trakcie prac komisyjnych należy jeszcze przemyśleć kilka problemów, które powinny znaleźć rozwiązanie w ustawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#AleksanderMałachowski">Słucham panią posłankę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#ZofiaWilczyńska">Nie zdążyłam zabrać głosu w sprawie ruchu drogowego, dlatego chciałabym zgłosić swoje wystąpienie do protokołu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, nie ma problemu. Mam tu cały plik wystąpień. To jest, pani poseł, praktyka normalna i dozwolona.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję wszystkim, którzy zabrali głos.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#AleksanderMałachowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu ministra transportu i gospodarki morskiej pana profesora Liberadzkiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#BogusławLiberadzki">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Chciałbym przede wszystkim wyrazić głęboką satysfakcję z dyskusji, która się tu odbyła. Myślę, że jesteśmy zgodni, iż przedmiotem naszej debaty jest jeden z najbardziej powszechnych aspektów naszego życia gospodarczego, społecznego, codziennego, okazjonalnego, a także jeden z podstawowych punktów dotyczących kontaktów Polski z zagranicą: wrażenie gości przyjeżdżających do Polski o naszym kraju, ich chęć lub niechęć powrotu do niego.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#BogusławLiberadzki">Dotykamy tej sfery, która w zasadzie dotyczy każdego z nas - od pierwszych dni życia aż po ostatnią drogę, a najczęściej odbywamy ją korzystając ze środków transportu. Dotykamy sfery, w której spotykają się uczestnicy ruchu o bardzo różnej sile: ci bardzo słabi - piesi, wśród nich ci najsłabsi - dzieci, osoby niepełnosprawne, z tymi bardzo silnymi, czyli tymi wspaniałymi mężczyznami w swoich wielkich maszynach, które to maszyny z jednej strony mogą być błogosławieństwem, powodem do dumy z naszego społecznego dorobku, ale jednocześnie, jeżeli nie będziemy ich właściwie wykorzystywać, mogą nieść nieszczęścia. O tych nieszczęściach państwo posłowie byli uprzejmi mówić.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#BogusławLiberadzki">Prawo o ruchu drogowym jest tą sferą, tą częścią regulacyjną, która musi dotyczyć zarówno spraw o zasadniczym znaczeniu stricte technicznym, eksploatacyjnym, jak i spraw pozostających w zakresie naszej psychiki, naszego sposobu bycia. Często mamy do czynienia z różnym stanem emocjonalnym uczestników ruchu. Mamy także do czynienia ze zwykłym niedouczeniem, błędami. W tej części, gdzie można było, a więc w zakresie douczenia się, stanu technicznego, świadomości, identyfikacji prawnej, odpowiedzialności, winy, staraliśmy się te przepisy dość ostro zarysować. Stąd pojawiły się także zarzuty — ja to rozumiem — że są one zbyt rygorystyczne. Staraliśmy się także je różnicować, biorąc pod uwagę tych najsłabszych, ze względów humanitarnych, ostrzej zaś oddziaływać, jeśli chodzi o tych mocniejszych, ale nie na zasadzie, jak to się często obserwuje, swego rodzaju prawa dżungli, że kto silniejszy ma prawo wymusić.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#BogusławLiberadzki">Odnośnie do kwestii wypadków. Prowadziliśmy i prowadzimy systematyczne badania przyczyn technicznych wypadków, post factum, kto, dlaczego zawinił, jak doszło do wypadku. Najczęściej okazuje się, że przyczyna była błaha. Także na zlecenie ministra transportu były przeprowadzone badania socjologiczne, społeczne przez Pentor. Będziemy chcieli przedłożyć komisji wyniki tych badań odnośnie do tego, dlaczego zachowujemy się tak na drogach. Proszę państwa, zachowujemy się zupełnie inaczej niż mieszkańcy krajów, do grupy których aspirujemy. Zachowujemy się bardzo często w taki sposób, na jaki nas stać. Na podstawie badań przeprowadzonych przez Pentor uzyskaliśmy bardzo ważne odpowiedzi, które uwzględniliśmy, opracowując ten projekt. Odpowiedzi na pytania często brzmiały w ten sposób: bo chcę komuś zaimponować, bo inni tak robią, bo czuję się bezkarny. To są te podstawowe grupy odpowiedzi, które chcieliśmy tutaj uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#BogusławLiberadzki">Proszę państwa, myślę, że osiągnęliśmy pełną zgodność co do podstawowych celów tego projektu ustawy, to znaczy: zapewnienie bezpieczeństwa, a poprzez to awansu cywilizacyjnego naszego społeczeństwa. Tutaj wyrażam bardzo dużą satysfakcję i przekazuję podziękowania Wysokiej Izbie. Jesteśmy zgodni w aspekcie cywilizacyjnym i gospodarczym odnośnie do potrzeby maksymalnego zapobiegania i ograniczenia plagi kradzieży. Rocznie kradzionych jest 50–55 tys. samochodów — to jest produkcja średniej wielkości fabryki — zresztą samochodów bardzo zróżnicowanych.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#BogusławLiberadzki">Chciałbym wyrazić wdzięczność Wysokiej Izbie, paniom i panom posłom, za pamięć o stanie technicznym dróg. Uważam, że nie da się zastąpić przepisami nakładów na drogi, na obiekty wzdłuż drogi, wyposażenie dróg, także na infrastrukturę towarzyszącą. Jednak same nakłady, bez stosownych przepisów, będą z jednej strony w pewnym sensie stracone, a z drugiej strony nie można będzie mówić o satysfakcji, jeśli chodzi o sposób funkcjonowania. Oczywiście bardzo dyskusyjna jest sprawa środków prowadzących do tych dwóch zasadniczych celów. Będziemy się starali przedkładać komisji uzasadnienie, motywy, którymi się kierowaliśmy, statystykę tej bardzo tragicznej wypadkowości - państwo mówili o zabitych - będziemy starali się pokazywać także ogrom nieszczęść i koszty opieki społecznej nad tymi, którzy utracili na całe życie zdolność do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Będziemy się starali także pokazywać wycenę kosztów i możliwości, a także uzasadniać wnioski, które wnosimy. Do Wysokiej Izby oczywiście będzie należała decyzja. Decyzje, które będą zapadać, przyjmiemy z należytą pokorą, a jednocześnie będziemy modyfikować przedłożone propozycje rozwiązań w zakresie aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#BogusławLiberadzki">Odnośnie do sposobów tempa wprowadzania są tu postanowienia, które będą się kwalifikować do wprowadzania szybkiego, prawie natychmiastowego, i będzie grupa spraw, które będą wymagać pewnego czasu - dotyczy to zwłaszcza centralnego rejestru pojazdów, centralnego rejestru kierowców, dotyczyć to będzie procesu wymiany prawa jazdy czy dowodu rejestracyjnego, ponieważ nie możemy doprowadzić do nagłego zatłoczenia urzędów, wydziałów komunikacji, dotyczyć to będzie inwestycji. Mamy odnośnie do tego koncepcję drogi dojścia rozsądnie szybkiej - te głosy, obawy będę chciał uspokoić w trakcie prac w komisji - rozsądnie szybkiej do wprowadzenia tego w życie.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#BogusławLiberadzki">Chciałem podziękować za tę generalną aprobatę odnośnie do potrzeby, odnośnie do kierunków tutaj zaproponowanych. Chciałem wyrazić podziękowanie za życzliwą krytykę. Słuchając państwa wypowiedzi, wiem już w tej chwili, że nie wszystko, co zaproponowaliśmy, jest idealne. Chciałem podziękować w ogóle za pozytywne stanowisko, za zrozumienie wagi tej sprawy. Będziemy występować także w trakcie prac komisji, będziemy tłumaczyć, które sprawy będziemy chcieli uregulować w nowej ustawie o drogach publicznych, w jaki sposób chcielibyśmy zwiększać nakłady na drogi publiczne, w jaki sposób chcielibyśmy połączyć sprawy stricte inżyniersko-drogowe ze sprawami bezpieczeństwa, w jaki sposób chcielibyśmy skorelować część regulacyjną z częścią inwestycyjną i reguł eksploatacyjnych po to, by z jednej strony zwiększać zasoby dróg, a z drugiej - oszczędzać te drogi poprzez racjonalną ich eksploatację. Wreszcie, chodzi nam o kształtowanie lepszych nowych obyczajów i o to, abyśmy mogli ten cel wspólnie osiągnąć. Chciałbym zadeklarować, panie marszałku, Wysoka Izbo, pełną gotowość całego aparatu Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej do pełnej współpracy w zakresie informacji potrzebnych do dyskusji przy rozwiązywaniu poszczególnych spraw podnoszonych w komisji bądź tych, które zostaną dopiero podniesione, służenia pełnym zakresem wiedzy, którą posiadamy. To co robiliśmy, robiliśmy w imię najlepszej wiedzy, którą posiadamy, z najlepszymi intencjami. Jednocześnie pragnę wyrazić już teraz duże zadowolenie z przekonania niektórych mówców, iż ta nowa regulacja jest nam potrzebna możliwie szybko. Dziękuję uprzejmie państwu. Jeszcze raz dziękuję, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy są pytania do pana ministra?</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#AleksanderMałachowski">Skoro nie ma pytań, to zanim zamknę debatę w tej sprawie, chciałem powiedzieć państwu posłom, którzy byli łaskawi złożyć swoje przemówienia do protokółu, że choć zawierają one wiele propozycji poprawek, to w sensie regulaminowym nie mogą być traktowane jako poprawki do projektu ustawy. Takie poprawki można złożyć tylko w drugim czytaniu. Natomiast przewodniczący komisji przyrzekł, że wszystkie te poprawki zostaną przez komisję wzięte pod uwagę. Zwracam więc uwagę państwa posłów, że złożenie przemówienia do protokółu nie jest równoznaczne z wniesieniem poprawki, nie znaczy, że przedstawiona propozycja znajdzie się jako wniosek mniejszości czy jako poprawka. Automatycznie będzie to musiało być przez państwa powtórzone. Proszę zatem śledzić los tych spraw. Podkreślam to w sposób szczególny, bo wyjątkowo dużo w tych złożonych przemówieniach jest takich praktycznych poprawek: art. 11 - zakaz palenia w czasie prowadzenia pojazdu. Nie chciałbym więc, żeby pan poseł, który to złożył, miał potem żal, że to nie jest rozpatrywane, bo to tylko może być wzięte pod uwagę warunkowo. Dopiero poprawki zgłoszone w czasie drugiego czytania na piśmie, a przedtem przedstawione ustnie Wysokiej Izbie, mają taką moc, że muszą być przez Izbę rozpatrzone.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#AleksanderMałachowski">Jeżeli nie ma pytań do pana ministra, to dziękuję panu ministrowi za udział w debacie.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję wszystkim mówcom.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#AleksanderMałachowski">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy Prawo o ruchu drogowym do Komisji Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#AleksanderMałachowski">W dyskusji zgłoszono ponadto wniosek o skierowanie projektu ustawy dodatkowo do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, co jest o tyle zasadne, że w projekcie występują sprawy, które niejako z urzędu powinny być rozpatrywane w tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#AleksanderMałachowski">A zatem jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm obie propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#AleksanderMałachowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#AleksanderMałachowski">Obie propozycje zostały przyjęte. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 14 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o systemie ochrony konsumentów (druk nr 1207).</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu przedstawiciela wnioskodawców pana posła Artura Siedlarka w celu przedstawienia uzasadnienia projektu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu grupy posłów wnioskodawców z Klubu Parlamentarnego Unii Pracy przedstawić projekt ustawy o systemie ochrony konsumentów. Jestem tym bardziej zaszczycony, że niniejszym rozpoczynam pierwszą debatę na temat ochrony praw konsumentów w parlamencie III Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#ArturSiedlarek">Musi budzić naszą poważną refleksję fakt, że po zmianach roku 1989 dopiero trzeci Sejm, dopiero w trzecim roku kadencji, znalazł czas na debatę dotyczącą praw konsumentów, a więc praw wszystkich polskich obywateli. Refleksję naszą musi też budzić to, że przez te wszystkie lata nie doczekaliśmy się w tej sprawie żadnej ustawodawczej inicjatywy rządowej i po to, byśmy mogli dziś debatować o prawach konsumenta w Polsce, musiał pojawić się projekt opozycyjnej Unii Pracy. Wierzę jednak, że w tej debacie na ocenę projektu nie będzie miał wpływu jego polityczny rodowód, ale to, w jakim stopniu proponowane przez nas rozwiązania mogą przyczynić się do lepszej ochrony praw milionów polskich konsumentów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, bardzo pana przepraszam, proszę, by był pan łaskaw na chwileczkę przerwać przemówienie.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Z przyjemnością informuję, że w tej chwili naszym obradom przysłuchuje się przewodniczący Izby Posłów Republiki Greckiej pan Apostolos Kaklamanis, który wczoraj przybył do Polski na zaproszenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#AleksanderMałachowski">Pragnę w imieniu pań posłanek i panów posłów powitać serdecznie wielce szanownego gościa i osoby mu towarzyszące oraz życzyć im przyjemnego pobytu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#AleksanderMałachowski">Wyrażam jednocześnie nadzieję, że wizyta ta wzbogaci współpracę między Sejmem i parlamentem Grecji oraz będzie dobrze służyć pomyślnemu rozwojowi polsko-greckich stosunków.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#komentarz">(Zebrani wstają, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam pana posła, ale nie byłem pewny, czy delegacja grecka ma tyle czasu, by doczekać do końca pańskiego przemówienia, a byłoby nieuprzejmie z naszej strony, gdybyśmy nie zauważyli jej obecności na sali sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo o kontynuowanie wystąpienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#ArturSiedlarek">Dziękuję bardzo. Rzeczywiście, moje wystąpienie z konieczności musi trochę potrwać.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#ArturSiedlarek">Do prac nad projektem ustawy o systemie ochrony konsumentów przystąpiliśmy przed ponad rokiem w sytuacji, gdy od kilku lat, przy żywiołowym rozwoju gospodarki wolnorynkowej, w tym handlu i usług, zarówno rząd jak i parlament nie podejmowały żadnych działań w celu ochrony nagminnie łamanych w Polsce praw konsumentów. Mieliśmy, i wciąż jeszcze mamy, do czynienia z taką sytuacją, że polskie państwo nie wywiązuje się ze swego podstawowego obowiązku - ochrony praw obywatelskich, jakimi są też prawa konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Celem proponowanej ustawy jest stworzenie mechanizmów prawnych w celu zapewnienia konsumentom właściwej ochrony ich praw. Celem ustawy jest więc zapewnienie właściwej ochrony praw nas wszystkich. Ustawa proponuje rozwiązanie systemowe. Dotychczas obowiązujące prawo nie jest wystarczające, gdyż powstało w większości w poprzednim ustroju społeczno-gospodarczym, a więc w warunkach gospodarki centralnie sterowanej, przy reglamentowanym handlu i - co istotniejsze - w warunkach notorycznie nie zaspokajanego popytu. Rozwój gospodarki rynkowej istotnie zmienił sytuację konsumentów w Polsce, chociażby w zakresie zaopatrzenia w towary. Konsekwencją nowych realiów jest jednak również intensyfikacja wielu negatywnych zjawisk, wobec których polski parlament nie może być obojętny.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#ArturSiedlarek">Główne problemy konsumentów to na przykład narzucanie przez podmioty gospodarcze niekorzystnych warunków umów, obciążanie konsumentów nieuzasadnionymi kosztami, oferowanie towarów niebezpiecznych dla życia, zdrowia, mienia konsumentów, oferowanie artykułów bez właściwego oznakowania, o nieznanym pochodzeniu i cechach, oszustwa, trudności w egzekwowaniu praw konsumentów wynikających z przepisów o rękojmi i gwarancji oraz nieuczciwa reklama. Jeśli chodzi o rękojmię i gwarancję, warto tu wspomnieć, że Sejm niedawno uchwalił nowelizację Kodeksu cywilnego, która wprowadza dość istotne zmiany w tej materii i należy oczywiście z tego się cieszyć.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#ArturSiedlarek">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Sytuacja konsumenta w Polsce jest daleko gorsza, niż to sobie możemy wyobrazić, gdyż większość z nas konsumentów nie jest w stanie nawet stwierdzić, jak często jest oszukiwana, jak często narażeni jesteśmy na utratę zdrowia i straty finansowe. Dlatego ustawa naszego autorstwa uznaje konsumenta za stronę słabszą w obrocie towarowym i dlatego uznajemy konieczność wsparcia konsumentów przez wyspecjalizowane, kompetentne służby państwowe. Nasza bezradność wobec handlowców i producentów nie wynika tylko z braku możliwości profesjonalnego badania nabywanych towarów. Problemem jest powszechna nieznajomość uprawnień konsumenta i zasad bycia konsumentem świadomym. Wiąże się to z brakiem należytej edukacji konsumenckiej, skierowanej zarówno do młodzieży w szkołach, w edukacji szkolnej, jak i do dorosłych konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#ArturSiedlarek">Nie istnieją również efektywne instrumenty egzekwowania praw konsumentów zarówno w trybie administracyjnym, jak i cywilnoprawnym. Państwowe organy kontroli i ścigania nie dysponują odpowiednimi środkami ludzkimi, materialnymi i prawnymi, sądy są zaś niewydolne, o czym wszyscy wiemy. Taka sytuacja wymaga regulacji prawnych, adekwatnych do skali istniejących i potencjalnych zagrożeń interesów konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#ArturSiedlarek">We wszystkich krajach wysoko rozwiniętych istnieje odpowiednia infrastruktura służąca realizacji polityki konsumenckiej państwa, która obejmuje różne formy ochrony konsumentów, dostosowane między innymi do specyfiki systemu prawnego danego kraju. W państwach Unii Europejskiej uznano, że skuteczna ochrona praw konsumentów stanowi istotny warunek prawidłowego funkcjonowania całego systemu gospodarczego. Tym, którzy uznają naszą ustawę za zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorczości, handlu, przypominam, że ruch ochrony konsumentów narodził się w Stanach Zjednoczonych i chyba do dziś jest tam najsilniejszy. Trudno powiedzieć, by potężne amerykańskie organizacje konsumenckie i surowe ustawodawstwo niszczyły amerykańską gospodarkę. Wręcz przeciwnie, silny ruch konsumencki, konsekwentnie działające służby państwowe i odpowiednie ustawodawstwo wymuszają polepszenie jakości, stosowanie nowocześniejszych technologii, a więc postęp i większą konkurencyjność na światowych rynkach. Zauważmy, konsumenci chronieni są najlepiej w krajach wysoko rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#ArturSiedlarek">Wysoka Izbo! Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła w roku 1985 rezolucję, która zawiera wytyczne w dziedzinie ochrony konsumentów. Wytyczne zalecają krajom członkowskim opracowanie na ich podstawie stosownych regulacji prawnych. Wytyczne, o których mowa, zawierają kilka kardynalnych praw konsumenckich, które znalazły też odzwierciedlenie w proponowanej przez nas ustawie. Są to następujące prawa: do ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia, do promowania i ochrony interesów konsumenckich, do rzetelnej informacji o towarach, do wyrażania opinii o polityce konsumenckiej państwa oraz działaniach producentów, handlowców i organów ochrony konsumentów, do pozytywnego i efektywnego załatwiania uzasadnionych reklamacji i skarg, do edukacji konsumenckiej, wreszcie do życia w zdrowym środowisku naturalnym.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#ArturSiedlarek">Wytyczne Organizacji Narodów Zjednoczonych nie są normami prawa międzynarodowego i nie mają mocy wiążącej. Jednak ich stosowanie jest powszechne, m. in. w krajach Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Proponowana ustawa zmierza do stworzenia infrastruktury dla realizacji konsumenckiej polityki państwa i należy podkreślić kompleksowość tej regulacji. Znalazły się tu rozwiązania wymagające rozstrzygnięć rangi ustawowej. Na treść ustawy składają się przepisy ogólne w rozdz. pierwszym; w rozdz. drugim przepisy tworzące Urząd Ochrony Konsumentów, określające jego kompetencje i usytuowanie w systemie organów państwa oraz przepisy tworzące Fundusz Ochrony Konsumentów; w rozdz. trzecim przepisy regulujące działalność rad ochrony konsumentów; w rozdz. czwartym przepisy regulujące funkcjonowanie sądów konsumenckich; w rozdz. piątym przepisy określające uprawnienia organizacji społecznych działających na rzecz ochrony konsumentów; w rozdz. szóstym przepisy uwzględniające niezbędne zmiany w obowiązujących przepisach, wynikające z powołania nowych organów i wyznaczenia ich funkcji, oraz przepisy przejściowe i końcowe.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#ArturSiedlarek">W art. 1 określono przedmiot ustawy oraz części składowe mającego funkcjonować w Polsce na jej podstawie systemu ochrony konsumentów. W myśl tego zapisu system składałby się z jednej strony z obowiązujących przepisów prawa, ustaw rozporządzeń itd., a z drugiej z organów państwowych i organizacji społecznych powołanych do ochrony konsumentów. Przewidujemy, że w Polsce z biegiem lat system ochrony konsumentów powinien być coraz bardziej wspierany przez inicjatywy samorządów terytorialnych.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#ArturSiedlarek">W art. 2 określono konsumenta jako osobę fizyczną nabywającą towary lub usługi na potrzeby własnego gospodarstwa domowego oraz nie prowadzącą działalności gospodarczej osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej. To jest propozycja kompromisowa. W ustawodawstwach innych krajów spotykamy co najmniej dwie inne definicje konsumenta, z których jedna ogranicza pojęcie konsumenta tylko i wyłącznie do osób fizycznych, natomiast druga, również skrajna, obejmuje tym pojęciem także wszystkie osoby prawne, które są ostatnimi nabywcami. My uznajemy, że podstawową zasadą ustawodawstwa konsumenckiego powinno być uznanie konsumenta za stronę słabszą w obrocie rynkowym. Jest to spowodowane przede wszystkim różnicą potencjału finansowego między podmiotami gospodarczymi a konsumentami oraz różnicą w możliwościach skutecznej ochrony, którą osobom prawnym prowadzącym działalność gospodarczą zapewniają ich wyspecjalizowane jednostki. Uznaliśmy jednak, że w warunkach polskich istnieje konieczność objęcia zakresem działania ustawy także osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, nie prowadzących działalności gospodarczej, gdy występują one w obrocie w charakterze konsumenta. Nie uważamy za słuszne, by np. uboga organizacja społeczna, działająca w formie stowarzyszenia, a więc osoba prawna, nie mogła skorzystać z dobrodziejstw ustawy konsumenckiej.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#ArturSiedlarek">Wysoka Izbo! Ustawa określająca system ochrony konsumentów nie mogłaby istnieć bez polityki prokonsumenckiej państwa. Art. 3 projektu zawiera definicję tego pojęcia, określając w nim działania organów państwa, kształtujące i egzekwujące prawa konsumentów. Polityka ta mogłaby być realizowana przez doskonalenie prawa, tworzenie mechanizmów organizacyjnych ochrony konsumentów oraz wspieranie organizacji społecznych zajmujących się ochroną praw konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#ArturSiedlarek">Art. 4 proponowanej ustawy formułuje podstawowe prawa konsumentów, takie jak:</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#ArturSiedlarek">— prawo do wolnej od zagrożeń dla życia, zdrowia i mienia konsumenta konsumpcji towarów i usług;</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#ArturSiedlarek">— prawo do ochrony uzasadnionych interesów ekonomicznych konsumenta;</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#ArturSiedlarek">— prawo do ochrony przed nieuczciwymi praktykami i narzucaniem niekorzystnych warunków umów;</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#ArturSiedlarek">— prawo do pełnej i rzetelnej informacji o nabywanych towarach lub usługach, prawo do kulturalnej obsługi i edukacji konsumenckiej;</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#ArturSiedlarek">— prawo do efektywnego załatwiania reklamacji;</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#ArturSiedlarek">— prawo do zrzeszania się, prezentowania opinii i poglądów w sprawach dotyczących konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#ArturSiedlarek">Art. 5 zobowiązuje do realizacji praw konsumenckich nie tylko organy administracji rządowej i samorządowej, ale także podmioty gospodarcze. Art. 6 precyzuje podstawowe obowiązki podmiotu gospodarczego względem konsumenta, obliguje m.in. do: zapewnienia właściwej jakości i bezpieczeństwa oferowanych towarów i usług, rzetelności reklamy, rzetelności miar, zapewnienia wyczerpującej informacji o towarze, załatwiania reklamacji konsumenckich w ciągu 14 dni. Chciałbym podkreślić, że w intencji wnioskodawców projektu ustawy działania ukierunkowane na podnoszenie bezpieczeństwa produktu, zapewniające konsumentowi ochronę przed wyrobami niebezpiecznymi, mogącymi spowodować utratę zdrowia, życia lub mienia, powinny stać się jednym z głównych kierunków polityki konsumenckiej.</u>
          <u xml:id="u-59.21" who="#ArturSiedlarek">W art. 8 regulujemy niektóre kwestie związane z umowami zawieranymi z udziałem konsumentów. Zaproponowane rozwiązania mają na celu zabezpieczenie konsumentów przed narzucaniem im przez podmioty gospodarcze niekorzystnych warunków umów.</u>
          <u xml:id="u-59.22" who="#ArturSiedlarek">Art. 9 obok definicji pojęcia „rekompensata” zawiera uprawnienia konsumenta do jej dochodzenia. Nie będę wyjaśniał tego bliżej, gdyż także w ostatniej nowelizacji Kodeksu cywilnego znalazło się podobne rozwiązanie. Jeśli więc ta nowelizacja przejdzie całą drogę legislacyjną, ten problem będzie załatwiony.</u>
          <u xml:id="u-59.23" who="#ArturSiedlarek">Wysoka Izbo! Reklama jest często źródłem naruszania praw konsumenckich. Proponowana ustawa zabrania rozpowszechniania reklam towarów i usług zachwalających ich nie istniejące cechy. Ale poza reklamą, która wprowadza konsumenta w błąd, jest jeszcze reklama szkodliwa społecznie. Reklama szkodliwa społecznie uznana została w naszym projekcie za reklamę naruszającą prawa konsumenta. Proponowana przez Unię Pracy ustawa w art. 11 zakazuje, jako naruszającej prawa konsumenta: reklamy zabawek i gier o charakterze militarnym; reklamy zachęcającej do zachowań negatywnych, niebezpiecznych dla zdrowia, rodziny, współżycia społecznego (m.in. ustawa wprowadza całkowity zakaz reklamy alkoholu i wyrobów tytoniowych); reklamy z udziałem wizerunku i głosu dzieci lub adresowanej do dzieci bądź zamieszczanej w czasie lub bezpośrednio przed lub po emisji programu przeznaczonego dla dzieci; reklamy słodyczy adresowanej do dzieci oraz reklamy działającej na podświadomość konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-59.24" who="#ArturSiedlarek">Mamy świadomość, że propozycje ograniczeń w reklamie będą budziły poważne emocje. Z reguły jednak nie są to emocje większości społeczeństwa, lecz stosunkowo ograniczonych grup związanych z reklamą interesami.</u>
          <u xml:id="u-59.25" who="#ArturSiedlarek">Zakaz reklamy alkoholu w Polsce już mamy, choć wszyscy dobrze wiemy, jak jest respektowany. O kwestiach związanych z całkowitym zakazem reklamy wyrobów tytoniowych nie chcę się rozwodzić, bo sprawa ta była stosunkowo niedawno przedmiotem debaty Wysokiej Izby, a także przedmiotem jej rozstrzygnięcia. My po prostu stawiamy ją powtórnie na porządku obrad, licząc, że może tym razem posuniemy się o krok dalej w walce z nikotynizmem.</u>
          <u xml:id="u-59.26" who="#ArturSiedlarek">Pozostaje jeszcze bardzo ważna kwestia reklamy z udziałem dzieci i skierowanej do dzieci. W wielu krajach próbuje się ograniczyć lub całkowicie wyeliminować reklamę z udziałem dzieci. Jest ku temu wiele powodów. Poza powodami natury formalnoprawnej istnieją tu przede wszystkim przesłanki etyczne. Dzieciom biorącym udział w reklamach nie gwarantuje się poszanowania ich praw osobistych. Nie można zagwarantować, że osoba biorąca udział w reklamie za sprawą decyzji rodziców nie będzie po osiągnięciu pełnoletności oburzona i zdegustowana tym faktem. A pamiętajmy, że przemysł reklamowy może związać wizerunek osoby z produktem na lata. Naszym zdaniem wykorzystywanie w reklamie, do celów ściśle komercyjnych, dzieci, a więc osób niezdolnych do obiektywnej i pełnej oceny swojej aktywności, jest właśnie nieetyczne.</u>
          <u xml:id="u-59.27" who="#ArturSiedlarek">Dla ustawy konsumenckiej decydujący jest trzeci aspekt zagadnienia. Badania specjalistyczne wykazują, że udział dzieci w reklamach zwiększa w sposób zdecydowany skuteczność ich oddziaływania na konsumenta. Jeszcze większy wpływ wywierają takie reklamy na umysły dzieci. Dlatego udział dzieci w reklamach jest nagminny i na ogół nie uzasadniony tematyką reklamy. Wręcz przeciwnie, reklama taka koduje w umyśle konsumenta miłe, choć merytorycznie nie uzasadnione skojarzenie z produktem. Konsument może być łatwiej wprowadzony w błąd.</u>
          <u xml:id="u-59.28" who="#ArturSiedlarek">Co do reklamy skierowanej do dzieci, sprawa jest oczywiście bardziej jednoznaczna. W tej kwestii wiarygodne są przede wszystkim opinie rodziców, ale także psychologów i pedagogów. Opinie tych grup o reklamie adresowanej do dzieci są na ogół dosyć jednoznacznie negatywne. Posłom zainteresowanym bardzo polecam materiały z seminarium, które było organizowane przez Senat RP: „Wolny rynek mediów a wychowanie”. Tam naprawdę jest wiele specjalistycznych informacji na ten temat, bardzo przekonywających.</u>
          <u xml:id="u-59.29" who="#ArturSiedlarek">Zdajemy sobie sprawę, że kwestie reklamy regulowane są także w innych aktach prawnych, ale do czasu powstania w Polsce kompleksowego ustawodawstwa regulującego tę sferę działalności gospodarczej uznajemy za zasadne mówienie o reklamie nieuczciwej i szkodliwej także w ustawie o systemie ochrony konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.30" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! By zapewnić realizację polityki prokonsumenckiej państwa, niezbędny jest skuteczny aparat wyposażony w odpowiednie kompetencje. Działająca obecnie Państwowa Inspekcja Handlowa jest praktycznie jedynym wyspecjalizowanym organem państwowym działającym na rzecz ochrony konsumentów. Jest to jednak organ nie wyposażony w wystarczające kompetencje umożliwiające skuteczną ochronę praw konsumentów. Chciałbym jednak w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że wnioskodawcy projektu ustawy bardzo wysoko oceniają dotychczasowe działania Państwowej Inspekcji Handlowej na rzecz konsumentów. W doskonałych fachowcach tam pracujących pokładamy nadzieję na to, że w oparciu o ich wiedzę i doświadczenie da się w Polsce stworzyć stosunkowo szybko nowoczesny system ochrony konsumentów. Obyśmy tylko my, politycy, dali do budowania tego systemu podstawy prawne.</u>
          <u xml:id="u-59.31" who="#ArturSiedlarek">Państwowa Inspekcja Handlowa jest obecnie elementem struktur rządowych i podlega bezpośrednio ministrowi przemysłu i handlu. Tymczasem doświadczenie pokazuje, że interes konsumentów, jako strony z natury słabszej, na ogół przegrywa w konfrontacji z interesami lobby producenckiego. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń funkcjonowania PIH widać, że usytuowanie tego rodzaju organu państwowego w strukturze organów państwa powinno być inne. Niezbędne jest więc stworzenie nowego systemu ochrony konsumentów uwzględniającego zmiany, jakie zaszły w Polsce po 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-59.32" who="#ArturSiedlarek">W myśl wytycznych ONZ oraz polityki państw Unii Europejskiej prawa konsumentów należą do obszaru praw człowieka i obywatela, które powinny być przedmiotem szczególnej ochrony ze strony państwa. Proponujemy takie właśnie określenie praw konsumenckich w polskim systemie prawnym. Stwarza to konieczność podniesienia rangi organu państwowego odpowiedzialnego za ochronę tych praw oraz zapewnienia jego pełnej niezależności od organów władzy wykonawczej.</u>
          <u xml:id="u-59.33" who="#ArturSiedlarek">W tym miejscu nie sposób nie odnieść się do ostatnich propozycji rządu, który w pakiecie projektów ustaw dotyczących reformy centrum zaproponował praktycznie rozbicie, rozparcelowanie Państwowej Inspekcji Handlowej na 49 komórek podległych bezpośrednio wojewodom. Naszym zdaniem jest to oczywiście zdecydowane osłabienie i tak nie najsilniejszej instytucji, która ma chronić w Polsce prawa konsumentów. Naszym zdaniem jest to krok wstecz. Nasz projekt przyjmuje zupełnie inną optykę, inny sposób myślenia.</u>
          <u xml:id="u-59.34" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowana przez Unię Pracy ustawa zakłada utworzenie, na bazie istniejącej obecnie Państwowej Inspekcji Handlowej, Urzędu Ochrony Konsumentów. Urząd ten miałby być podporządkowany Sejmowi, a nie rządowi, co dawałoby mu pełne gwarancje niezależności w wykonywaniu zasadniczych zadań polityki konsumenckiej państwa. Organ ten odpowiadałby bezpośrednio przed Sejmem, a więc przed ciałem stanowiącym zasady polityki konsumenckiej państwa.</u>
          <u xml:id="u-59.35" who="#ArturSiedlarek">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt, że propozycja Unii Pracy odwołuje się do rozwiązań już w Polsce funkcjonujących. Nikt nie kwestionuje podległości Sejmowi Najwyższej Izby Kontroli, ale przecież Sejmowi podlega także Państwowa Inspekcja Pracy i nikt nie proponuje, by podporządkować ją Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-59.36" who="#ArturSiedlarek">Myślę, że panie posłanki i panowie posłowie zgodzicie się ze mną, że podporządkowanie Państwowej Inspekcji Pracy Sejmowi i zapewnienie jej tym samym niezależności od władzy wykonawczej znakomicie przyczynia się do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. Tak samo - zdaniem wnioskodawców projektu ustawy - podporządkowanie Sejmowi Urzędu Ochrony Konsumentów wpłynie na podniesienie skuteczności wdrażania i kontroli przestrzegania praw konsumenckich. Ustanowienie niezależnego Urzędu Ochrony Konsumentów uzupełni istniejący w tej chwili w Polsce system ochrony praw obywatelskich, na który składają się organy władzy sądowniczej, rzecznik praw obywatelskich, czy choćby Państwowa Inspekcja Pracy.</u>
          <u xml:id="u-59.37" who="#ArturSiedlarek">Podporządkowanie UOK Sejmowi dawałoby posłom realne możliwości kształtowania polityki konsumenckiej państwa i sprawowania nadzoru nad jej wykonaniem. To Sejm powoływałby za pośrednictwem swego Prezydium kierownictwo urzędu i ustanawiał jego statut. Sejm rozpatrywałby przedstawiane przez urząd założenia polityki konsumenckiej państwa, przyjmował je, a następnie rozpatrywał coroczne sprawozdania prezesa urzędu z jego działalności.</u>
          <u xml:id="u-59.38" who="#ArturSiedlarek">Począwszy od rozdziału drugiego, proponowana ustawa zawiera przepisy określające kompetencje i ustrój podstawowych instytucji biorących udział w ochronie konsumentów oraz przepisy powołujące tę instytucję. Tym samym tworzy infrastrukturę administracyjno-państwową, samorządową i społeczną służącą kształtowaniu i realizacji polityki konsumenckiej państwa.</u>
          <u xml:id="u-59.39" who="#ArturSiedlarek">Proponowany w ustawie system ochrony konsumentów tworzą: Urząd Ochrony Konsumentów, rady ochrony konsumentów oraz organizacje społeczne działające na rzecz konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.40" who="#ArturSiedlarek">Art. 17 projektu ustawy zawiera podstawowe zadania powoływanego Urzędu Ochrony Konsumentów. Do zadań tych należy:</u>
          <u xml:id="u-59.41" who="#ArturSiedlarek">— tworzenie założeń polityki konsumenckiej państwa, które następnie przedstawione są Sejmowi do zatwierdzenia,</u>
          <u xml:id="u-59.42" who="#ArturSiedlarek">— kontrola przestrzegania przez podmioty gospodarcze praw konsumentów,</u>
          <u xml:id="u-59.43" who="#ArturSiedlarek">— prowadzenie edukacji konsumenckiej,</u>
          <u xml:id="u-59.44" who="#ArturSiedlarek">— uczestnictwo w procesie normalizacji, kwalifikacji jakości oraz bezpieczeństwa towarów i usług konsumpcyjnych,</u>
          <u xml:id="u-59.45" who="#ArturSiedlarek">— rozpatrywanie skarg konsumentów zgłoszonych do urzędu,</u>
          <u xml:id="u-59.46" who="#ArturSiedlarek">— wydawanie, w formie przewidzianej w ustawie, rozstrzygnięć w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem i interesem konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.47" who="#ArturSiedlarek">Art. 18–22 precyzują wymienione wcześniej przeze mnie zadania urzędu.</u>
          <u xml:id="u-59.48" who="#ArturSiedlarek">W art. 23–25 zawarte są podstawowe regulacje związane z przeprowadzaniem przez urząd kontroli podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-59.49" who="#ArturSiedlarek">Art. 26 określa, kto może zgłaszać do urzędu wnioski o podjęcie działań przewidzianych w ustawie. Ważne jest, że wspomniane wnioski będą mogli zgłaszać także indywidualni konsumenci.</u>
          <u xml:id="u-59.50" who="#ArturSiedlarek">W art. 28 proponujemy dać Urzędowi Ochrony Konsumentów uprawnienie, którego Państwowa Inspekcja Handlowa obecnie nie ma. Urząd mógłby wszczynać postępowanie w sprawach cywilnych o ochronę konsumentów, jak również wziąć udział w toczącym się już postępowaniu na prawach przysługujących obecnie organizacjom społecznym lub jako pełnomocnik procesowy konsumenta. To rozwiązanie może w sposób zasadniczy zmienić pozycję konsumenta, który zdecyduje się wystąpić w obronie swoich praw na drogę sądową. Uzyska on wydatne wsparcie prawne ze strony wyspecjalizowanej instytucji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-59.51" who="#ArturSiedlarek">W art. 31 umieszczone są uprawnienia urzędu związane z kontrolą rzetelności reklam. Urząd ma oczywiście badać rzetelność reklam pod kątem naruszania przez nie praw konsumentów. Chodzi o reklamę, która wprowadza konsumenta w błąd i przez to naraża go na straty. Organ urzędu mógłby żądać od podmiotu zlecającego reklamę dowodów na to, że konkretne stwierdzenia zawarte w reklamie są prawdziwe. Co więcej, w przypadku stwierdzenia nieprawdziwości lub niedopuszczalności reklamy właściwy organ urzędu wyda decyzję zakazującą jej publikowania.</u>
          <u xml:id="u-59.52" who="#ArturSiedlarek">W art. 34 ustawy znalazły się uprawnienia do wydawania przez urząd zarządzeń nakazujących bezzwłoczne wycofanie z rynku produktów niebezpiecznych dla życia, zdrowia lub majątku konsumentów. Następny artykuł uprawnia urząd do zamieszczenia w środkach masowego przekazu, na koszt podmiotu gospodarczego, informacji o szkodliwości danego produktu lub nierzetelności reklamy. Podmiotowi gospodarczemu przysługiwałoby oczywiście odwołanie od takiego, dotkliwego zresztą, zarządzenia urzędu. Konsumentowi natomiast przysługiwałoby dogodne uprawnienie do zwrotu producentowi lub sprzedawcy zakwestionowanych przez urząd towarów.</u>
          <u xml:id="u-59.53" who="#ArturSiedlarek">Art. 37 uprawnia urząd do nałożenia kary pieniężnej na podmioty gospodarcze uchylające się od wykonania zarządzenia o wycofaniu z rynku niebezpiecznych towarów lub wprowadzającej w błąd reklamy. Według naszej propozycji kara mogłaby wynosić do 100 tys. zł lub więcej, jeśli podmiotowi gospodarczemu dowiedzie się osiągnięcie z naruszenia zarządzenia wyższego przychodu.</u>
          <u xml:id="u-59.54" who="#ArturSiedlarek">Przepis art. 38 proponowanej ustawy umożliwia prezesowi Krajowego Urzędu wpływ na postanowienia ogólnych warunków umów, wzorów umów i regulaminów opracowanych przez upoważnione do tego jednostki. Chodzi tu o takie przedsiębiorstwa, jak np. koleje, zakłady ubezpieczeniowe, banki, poczta. Postanowienia te, formułowane jednostronnie, wywołują istotne skutki społeczne, dotyczą bowiem ekonomicznego interesu ogółu konsumentów. Indywidualny konsument nie ma możliwości skutecznej ochrony przed niekorzystnymi warunkami umowy, narzucanymi mu przez jednostkę działającą z pozycji monopolisty. Z tych względów ustawa daje prezesowi Krajowego Urzędu określone uprawnienia do działania w interesie ogółu konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.55" who="#ArturSiedlarek">Nowością w prawie polskim jest proponowane w art. 40 wyposażenie prezesa Krajowego Urzędu w prawo do wytaczania powództwa przed sądami powszechnymi w tzw. interesach rozproszonych, to jest na rzecz zbiorowości konsumentów. To rozwiązanie może w sposób znakomity ułatwić i usprawnić działania urzędu na rzecz konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.56" who="#ArturSiedlarek">Jednym z istotnych elementów systemu ochrony konsumentów powinna być możliwość dochodzenia przez nabywców towarów i usług swoich praw. Ustawa przewiduje funkcjonowanie przy okręgowych urzędach ochrony konsumentów sądów polubownych. Te polubowne sądy konsumenckie działać będą zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. To oczywiście nie jest nowe rozwiązanie, gdyż obecnie istnieją tego typu sądy przy okręgowych inspektoratach Państwowej Inspekcji Handlowej i - jak myślę - mimo występowania pewnych wad w ich funkcjonowaniu jednak się sprawdzają.</u>
          <u xml:id="u-59.57" who="#ArturSiedlarek">Art. 48 zawiera ważne uregulowanie dotyczące pracowników tworzonego urzędu - będą oni podlegać ustawie o pracownikach administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-59.58" who="#ArturSiedlarek">Przejdę teraz do spraw finansowych. Już na etapie konsultowania projektu pojawiły się zarzuty, że nasza propozycja naraża budżet państwa na zbyt duże obciążenia. Odrzucamy te oskarżenia z kilku powodów.</u>
          <u xml:id="u-59.59" who="#ArturSiedlarek">Po pierwsze, po roku 1989 nastąpiła w Polsce, oprócz swoistej rewolucji politycznej, także rewolucja rynkowa. W jej wyniku konsument wiele zyskał, chociażby pełne półki w sklepach, ale zwiększyły się także zagrożenia dla praw konsumenckich. Tymczasem nakłady państwa na ochronę konsumentów wcale realnie nie wzrosły. Pracownicy Państwowej Inspekcji Handlowej są od lat jednymi z najgorzej opłacanych pracowników państwowych, PIH nie ma pieniędzy na właściwe wykonywanie swoich ustawowych obowiązków. Taka jest opinia m.in. wielu posłów. A więc państwo musi wydać na ochronę konsumenta więcej - niezależnie od tego, czy Sejm raczy przyjąć projekt Unii Pracy, czy też nie. Takie są wymagania nowych czasów, ale takie są także wymagania związane z naszą integracją ze Wspólnotami Europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-59.60" who="#ArturSiedlarek">Drugi argument: nowo tworzony Urząd Ochrony Konsumentów ma powstać na bazie aktualnie istniejącej instytucji - Państwowej Inspekcji Handlowej. Instytucja ta ma ludzi, lokale i sprzęt. Oczywiście tego jest jeszcze za mało, ale braki można uzupełniać stopniowo, a więc nie poniesiemy wydatków na utworzenie nowej instytucji od podstaw.</u>
          <u xml:id="u-59.61" who="#ArturSiedlarek">Po trzecie, obarczamy Urząd Ochrony Konsumentów wieloma nowymi zadaniami, których nie ma Państwowa Inspekcja Handlowa. Jednym z najważniejszych jest rozwijanie edukacji konsumenckiej, ale na to proponujemy nowe źródło finansowania. Ustawa tworzy w Krajowym Urzędzie Ochrony Konsumentów Fundusz Ochrony Konsumentów. Dochody tego funduszu stanowiłaby przede wszystkim opłata od usług świadczonych na potrzeby reklamy. Byłby to fundusz celowy, tworzony na podstawie Prawa budżetowego. Ze środków funduszu miałaby być finansowana przede wszystkim działalność urzędu i rad ochrony konsumentów w zakresie edukacji konsumenckiej. Środki funduszu mogą być też przeznaczone na dotacje dla organizacji społecznych, które działają na rzecz ochrony konsumentów. Dysponentem funduszu byłby prezes Krajowego Urzędu.</u>
          <u xml:id="u-59.62" who="#ArturSiedlarek">Nieprzypadkowo podstawowym źródłem finansowania edukacji konsumenckiej według naszego pomysłu miałyby być wpływy z opłat za reklamy. Widzimy znaczący związek pomiędzy intensywnością reklamy a dezorientacją konsumentów na rynku. W krajach wysoko rozwiniętych także istnieje potężna reklama, ale ma ona przeciwwagę w ogromnie rozbudowanej edukacji konsumenckiej, w silnych organizacjach społecznych i w silnych instytucjach państwowych, które zajmują się ochroną konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-59.63" who="#ArturSiedlarek">W Polsce tej równowagi nie mamy. W Polsce konsument jest bezradny, najczęściej nie ma żadnych możliwości zweryfikowania przed zakupem informacji przekazywanych w reklamach. Wprowadzenie proponowanego przez Unię Pracy systemu zmieniłoby ten stan przez rozwój rzetelnej edukacji i informacji konsumenckiej. Wydaje nam się, że za uświadomienie konsumenta mogą płacić ci, których stać na gigantyczne często kampanie reklamowe, a poza tym dobrym producentom opłaci się finansowanie obiektywnego systemu informacji konsumenckiej. Dobry producent nie będzie się obawiał, będzie wręcz odnosił korzyści z istnienia obiektywnej informacji o produktach, o towarach.</u>
          <u xml:id="u-59.64" who="#ArturSiedlarek">W celu zapewnienia społecznego nadzoru nad działaniem urzędu ustawa proponuje utworzyć rady ochrony konsumenta: Krajową Radę i społeczne rady działające w urzędach okręgowych. W skład Krajowej Rady wejdą osoby zgłaszane przez posłów, senatorów, prezesa Rady Ministrów, organizacje konsumenckie, zawodowe, kobiece oraz - co pragnę podkreślić - producenckie. Rady powinny wnieść znaczący wkład w kształtowanie polityki konsumenckiej państwa. Temu służą ich kompetencje zaproponowane w ustawie. Są one pomyślane jako społeczne organy opiniodawcze i doradcze we wszystkich sprawach związanych z poszanowaniem interesów konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-59.65" who="#ArturSiedlarek">Wysoka Izbo! Krajowa Rada Ochrony Konsumentów mogłaby występować z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego w przypadku konieczności interpretacji przepisów prawa budzących wątpliwości, a związanych z problematyką konsumencką. Chcąc dostosować swe prawo i praktykę do obowiązujących w Unii Europejskiej, Polska powinna zadbać o należyte miejsce społecznych organizacji konsumenckich w kształtowaniu i realizacji polityki konsumenckiej państwa. Proponowana przez Unię Pracy ustawa uwzględnia te wymagania w rozdziale piątym. Przepisy te określają rolę i uprawnienia społecznych organizacji konsumenckich, dają im też możliwość uzyskania wsparcia finansowego z Funduszu Ochrony Konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.66" who="#ArturSiedlarek">Doceniając dotychczasowe dokonania organizacji konsumenckich w Polsce, a przede wszystkim Federacji Konsumentów, wyrażamy przekonanie, że przyjęcie rozwiązań zaproponowanych w projekcie naszej ustawy pozwoli na dalszy rozwój społecznych ruchów konsumenckich, a tym samym znaczniejszy wpływ samych obywateli na ich sytuację jako konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-59.67" who="#ArturSiedlarek">Kończąc, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że projekt ustawy był konsultowany m.in. z organizacjami społecznymi, działającymi na rzecz ochrony konsumentów, oraz przedstawicielami Państwowej Inspekcji Handlowej i spotkał się z ich przychylnością. Muszę jednakże zaznaczyć, że przedstawiciele PIH - co zrozumiałe - nie mogli wypowiadać się oficjalnie na temat proponowanych przez nas rozwiązań politycznych. Zdajemy sobie sprawę jako wnioskodawcy projektu, że nie jest on pozbawiony wad. Myślę tu nie tylko o drobnych usterkach legislacyjnych. Są też kwestie, których ustawa nie podejmuje, a o których należy pomyśleć w przyszłości, np. uproszczone sądownictwo konsumenckie. Przekonani jednak jesteśmy, że projekt ustawy autorstwa Unii Pracy o systemie ochrony konsumentów może przyczynić się do polepszenia sytuacji prawnej konsumentów w Polsce i może stanowić doskonałą podstawę do dalszych prac parlamentarnych nad tym zagadnieniem. Dlatego też w imieniu posłów wnioskodawców proszę Wysoką Izbę o skierowanie projektu ustawy z druku nr 1207 do odpowiednich komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-59.68" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Arturowi Siedlarkowi za przedstawienie projektu ustawy konsumenckiej.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo, przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 39 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszego proszę o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej pana posła Andrzeja Szarawarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#AndrzejSzarawarski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poselski projekt ustawy o systemie ochrony konsumentów, zawarty w druku sejmowym nr 1207, wywołuje bardzo istotny problem budowy systemu ochrony konsumentów. W odczuciu opinii społecznej taki system w Polsce nie funkcjonuje lub funkcjonuje bardzo słabo, czyniąc z konsumentów zdecydowanie słabsze ogniwo życia gospodarczego. Budzi więc nasz szacunek próba zbudowania w jednej ustawie zarówno systemu prawnego, swoistej konstytucji konsumenckiej, jak i systemu instytucji państwowych i społecznych stojących na straży realizacji przepisów o ochronie praw konsumenckich. Dużą zaletą tej ustawy jest również zdefiniowanie pojęcia konsumenta, do tej pory nie występującego jednoznacznie w polskim prawie, jak również określenie katalogu jego praw zgodnie z wytycznymi Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Unii Europejskiej. Projekt ustawy daje również czytelne zamocowanie prawne organizacjom konsumenckim, przyznając im wiele uprawnień w zakresie formułowania i egzekwowania polityki prokonsumenckiej państwa oraz respektowania interesów konsumentów wobec organów państwa.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#AndrzejSzarawarski">Projekt ustawy zakłada również powołanie Urzędu Ochrony Konsumentów jako podległego Sejmowi organu państwowego, któremu przypisuje się bardzo rozległe zadania, od tworzenia założeń polityki konsumenckiej i uczestniczenia w procesie normalizacji, kwalifikacji jakości towarów i usług aż po rozpatrywanie skarg i wydawanie rozstrzygnięć w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem i interesem konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#AndrzejSzarawarski">Projekt ten, którego idea nawiązuje do światowych wzorców w zakresie modeli ustawodawstwa konsumenckiego, zawiera jednak naszym zdaniem szereg poważnych mankamentów. Jednym z najważniejszych jest zbytnie skoncentrowanie się na systemie i zadaniach organów chroniących konsumenta, a powierzchowne potraktowanie cywilnoprawnych narzędzi chroniących prawa konsumenta. Zauważalny jest m.in. brak przepisów dotyczących odpowiedzialności producenta za produkt czy chociażby zabezpieczenia konsumenta przed nieuczciwymi klauzulami w umowach handlowych między producentem bądź handlowcem a klientem. Poważne wątpliwości budzi również sam tytuł ustawy, mówiący o systemie ochrony konsumenta, jako że analiza choćby art. 1 wskazuje, że pominięto w nim przywołanie tak ważnych dla ochrony konsumentów ustaw, jak np. ustawa o cenach czy ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#AndrzejSzarawarski">Poważne wątpliwości, konstytucyjne wręcz, budzi usytuowanie Urzędu Ochrony Konsumentów w strukturze administracji państwowej. Umocowanie tego urzędu na poziomie Najwyższej Izby Kontroli, powoływanie zaś jego organów przez Prezydium Sejmu nie wydaje się w ogóle możliwe z uwagi na brak w ustawie konstytucyjnej przepisu statuującego kompetencje Prezydium Sejmu w zakresie regulowania wzajemnych stosunków pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej, Państwowa Inspekcja Pracy bowiem i Najwyższa Izba Kontroli mają wyłącznie uprawnienia kontrolne. My nadajemy organowi, który powołujemy tą ustawą, nie tylko uprawnienia kontrolne, ale także uprawnienia do kreowania polityki w zakresie ochrony praw konsumenta, co jest zadaniem władz wykonawczych. To jest bardzo poważna wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#AndrzejSzarawarski">Określony w statusie zakres działania Urzędu Ochrony Konsumentów, zbudowanego na bazie istniejącej dziś Państwowej Inspekcji Handlowej, wchodzi także w ustawowe kompetencje wielu innych organów kontrolnych funkcjonujących w naszym kraju i chroniących prawa konsumentów. Autorzy ustawy jakby nie zauważyli, że bardzo istotnymi elementami ochrony praw konsumenta są takie instytucje, jak: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowy Zakład Higieny, Instytut Żywności i Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, Instytut Leków, Państwowa Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Polski Komitet Normalizacji, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji czy choćby Urząd Antymonopolowy. Projekt ustawy nie określa zasad współdziałania tych organów z Urzędem Ochrony Konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#AndrzejSzarawarski">Wiele wątpliwości budzi również sprawa finansowania Urzędu Ochrony Konsumentów w aspekcie uregulowań art. 14, 15 i 18 Prawa budżetowego, jak również samej gospodarki finansowej urzędu.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#AndrzejSzarawarski">Lektura projektu ustawy nasuwa również wiele uwag co do zgodności stosowanych w nim pojęć i terminów z innymi aktami prawnymi obowiązującymi w Polsce. I tak np. zapisy art. 11 ust. 1 i 2 dotyczące zakazu reklamy napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych nie do końca są zbieżne z odpowiednimi zapisami w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Sama zaś definicja reklamy ujętej w art. 11 ust. 2 nie do końca jest zgodna z definicją zawartą w ustawie o radiofonii i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#AndrzejSzarawarski">Inny przykład podawany w analizach prawnych to fakt operowania terminami w art. 17, 18 i 20 w zakresie jakości wyrobów sprzed wielu lat, ponieważ w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych w prawodawstwie polskim i światowym dokonano bardzo znaczącego uściślenia wielu terminów i dzisiaj stosuje się nieco odmienną terminologię niż ta, która jest cytowana w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#AndrzejSzarawarski">Istotnym mankamentem tej ustawy jest brak wyszczególnienia w katalogu praw konsumenta jednej z najważniejszych zasad stosowanych w krajach gospodarki rynkowej, jaką jest prawo do swobodnego wyboru oferenta towarów i usług. Prawo to w krajach zachodnich, a szczególnie w Stanach Zjednoczonych realizowane jest poprzez restrykcyjną politykę państwa w zakresie zwalczania monopoli i ochronę konkurencji, co tworzy w efekcie najskuteczniejszy mechanizm ochrony interesów konsumenta, polegający na wymuszeniu wskutek walki konkurencyjnej na rynku stałego trendu do poprawy jakości towarów i usług oraz relatywnego trendu do obniżki cen.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#AndrzejSzarawarski">Duże wątpliwości merytoryczne budzi także budowanie Urzędu Ochrony Konsumentów na bazie Państwowej Inspekcji Handlowej, której zadania, rola i znaczenie są znacznie szersze niż tylko ochrona praw konsumenta. Nawet w kierowanych na moje ręce opiniach organizacji konsumenckich zwraca się uwagę na zachowanie szczególnej ostrożności przy zmianie zadań Państwowej Inspekcji Handlowej, cieszącej się w ostatnich latach dużym uznaniem społeczności konsumenckiej. Obok bowiem ochrony konsumenta PIH realizuje również bardzo ważne zadania w zakresie monitorowania rynku, zwalczania występujących na nim patologii, jak również uczestniczy w zwalczaniu przestępczości gospodarczej. Sygnalizuje również potrzeby zmian w przepisach dotyczących jakości towarów i usług oraz konieczność dostosowania naszych przepisów do regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej. Tu należy zachować szczególną ostrożność, jako że obecnie Państwowa Inspekcja Handlowa jest w zasadzie jedynym - nazwijmy to umownie - policyjnym organem rządu do kontrolowania i monitorowania rynku. Rozbicie tej organizacji może przynieść więcej szkód niż korzyści.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#AndrzejSzarawarski">O projekcie tej ustawy rząd wydał opinię negatywną zarówno z uwagi na liczne wady i usterki prawne, które można jeszcze wielokrotnie cytować w stosunku do innych artykułów, jak i na inną koncepcję kształtowania polityki ochrony praw konsumenta i instytucji służących temu celowi. Pan poseł Siedlarek prezentujący ustawę, mówiąc o pakiecie ustaw, wspomniał tylko o projekcie rozczłonkowania Państwowej Izby Handlowej na 49 województw, ale zapomniał powiedzieć o bardzo ważnej sprawie, a mianowicie że w projekcie ustawy zawartym w druku nr 1435 proponuje się powołanie, w miejsce Urzędu Antymonopolowego, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który właśnie ma być centralnym państwowym organem do koordynacji polityki państwa w zakresie polityki antymonopolowej i polityki ochrony konsumenta. Tam właśnie zawarte są liczne zadania zbieżne w dużej części z zadaniami, jakie państwo przypisujecie Urzędowi Ochrony Konsumentów. W ustawie z druku nr 1435 określa się również warunki rozwoju konkurencji, zasady i tryb przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, zasady przeciwdziałania naruszaniu interesów konsumenta przez podmioty gospodarcze i ich związki oraz określa się organy właściwe w tych sprawach. Ustawa ta, rozpatrywana obecnie przez Komisję Nadzwyczajną, na nowo powoływany Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada obowiązek przygotowania również rządowych projektów polityki konsumenckiej, wnoszenia o zmiany przepisów w zakresie ochrony praw konsumenckich, zlecania wyspecjalizowanym jednostkom i organom kontroli państwowej dokonywania badań w zakresie przestrzegania praw konsumenckich oraz współpracy ze społecznymi organizacjami konsumentów. Projekt tej ustawy jasno precyzuje również, że obok Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który będzie centralnym organem administracji państwowej, nad polityką konsumencką czuwać ma cała Rada Ministrów. Przygotowane są już i gotowe do uruchomienia projekty ustaw: o Państwowej Inspekcji Handlowej oraz o ochronie praw konsumenta, która w dużej mierze konsumuje również zasady współdziałania państwa ze społecznymi organizacjami konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#AndrzejSzarawarski">Uwzględniając, w aspekcie powołania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zaawansowanie prac w Komisji Nadzwyczajnej nad pakietem ustaw reformujących centrum gospodarcze, jak również liczne wady przedłożonego poselskiego projektu ustawy, wnoszę o odrzucenie projektu tej ustawy w pierwszym czytaniu. I nie jest to bynajmniej wniosek wynikający z przyczyn politycznych. Zanim bowiem zdążylibyśmy uruchomić prace nad tą ustawą, Komisja Nadzwyczajna skończyłaby rozpatrywanie pakietu ustaw, w którym powołujemy centralny organ państwowy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z bardzo podobnym obszarem działania.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#AndrzejSzarawarski">Kończąc, chcę wyrazić swój podziw i podziękowanie autorom tego projektu, ponieważ poruszyli jeden z najbardziej drażliwych społecznie i najbardziej potrzebnych obszarów, podejmując inicjatywę uregulowania ochrony konsumenta, odnosząc się do jednej z bolączek społecznych, która w ostatnich latach przeciętnemu obywatelowi przysparza sporo kłopotów. Sądzę, że równoległe działania, jakie podjął rząd, przyniosą identyczne skutki i pozwolą nam uniknąć wielu sporów kompetencyjnych czy wręcz konstytucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Andrzejowi Szarawarskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Alfreda Domagalskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AlfredDomagalski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, z dużą satysfakcją odnotowuje fakt rozpatrywania przez Sejm projektu ustawy o systemie ochrony konsumentów. Szkoda tylko, że następuje to dopiero teraz, i to w wyniku inicjatywy poselskiej. Myślę, że należy się w tym miejscu podziękowanie klubowi Unii Pracy za tę bardzo ważną i w sumie cenną inicjatywę legislacyjną. Tak się bowiem ułożyło w naszym państwie, że proces przemian gospodarczych, rozwój rynku oraz dynamiczny wzrost udziału podmiotów kapitałowych prawa handlowego nastawionych na maksymalizację zysku znacznie wyprzedziły regulacje prawne, dotyczące tych, dla których tworzy się nowoczesne państwo, a zarazem najsłabszych, a więc konsumentów, czyli nas wszystkich, nas jako posłów także. Tak więc jak w wielu innych przypadkach, tak i w tym zbyt mocna była wiara, że wolny rynek i konkurencja załatwią problem ochrony konsumenta. Było to przekonanie równie powierzchowne, co nieprawdziwe.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AlfredDomagalski">Zdaniem Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego państwo ma prawo i obowiązek wkraczać w różne dziedziny życia, w tym również dotyczące ochrony konsumenta. Ochrona konsumenta nie jest bowiem działalnością protekcjonistyczną. Jej przedmiotem jest ochrona rynkowej pozycji i indywidualnego interesu konsumentów jako jednostek zdecydowanie najsłabszych. Konsekwencją przemian społeczno-gospodarczych w naszym kraju jest zdecydowanie inna sytuacja konsumentów wynikająca w dużym stopniu z nadużywania przez podmioty prawa handlowego wolności gospodarczej. Długa jest lista problemów i zagrożeń, jakie przyniosła gospodarka rynkowa konsumentowi, są one dość powszechnie znane. Specyfikują je też autorzy projektu ustawy w załączonym uzasadnieniu, nie będę więc z uwagi na oszczędność czasu Wysokiej Izby ich tutaj wymieniał.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AlfredDomagalski">Jest faktem, że w większości krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej istnieją rozbudowane i kompleksowe systemy ochrony konsumentów dostosowane do specyfiki danego państwa. Pierwsze akty prawne dotyczące ochrony interesów konsumenta pojawiły się już na początku bieżącego stulecia. Wymienić tu można ustawę francuską z 1905 r. o nadużyciach i podrabianiu produktów i usług czy też amerykańską, uchwaloną rok później, o czystej żywności i lekarstwach. Intensywny rozwój instytucjonalnych form ochrony interesów konsumentów następuje w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, a przełomowym momentem staje się przedłożenie w 1962 r. przez prezydenta Johna Kennedy'ego Kongresowi Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej projektu ustawy o prawach konsumentów. Ustawa ta zawarła katalog praw konsumenckich, które znalazły pełne potwierdzenie w wytycznych w sprawie ochrony konsumentów przyjętych na 39 sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w kwietniu 1985 r. Jakkolwiek nie mają one charakteru prawa międzynarodowego, to jednak stanowią dla krajów członkowskich swego rodzaju wyzwanie do podjęcia działań na rzecz regulacji własnych.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AlfredDomagalski">Prawo dotyczące ochrony konsumenta jest także jedną z dziedzin wymagających dostosowania w ramach podpisanego układu stowarzyszeniowego z Unią Europejską. Jak dotąd Polska nie uregulowała w sposób nowoczesny problemu ochrony konsumentów. Jedynie rozporządzenie Rady Ministrów z 30 maja ub. r. regulujące częściowo postępowanie w zakresie zawarcia umowy sprzedaży, jej wykonania i odpowiedzialności sprzedawcy za nieużyteczną czy nienależytą jakość sprzedawanego towaru jest pierwszym aktem prawnym chroniącym konsumenta. Niestety przepisy te tylko w niewielkim stopniu poprawiły sytuację konsumentów. Konsument jako najsłabszy uczestnik rynku płaci nadal wysoką cenę za dokonujące się w gospodarce przemiany.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AlfredDomagalski">Wyniki działalności kontrolnej Państwowej Inspekcji Handlowej są wręcz alarmujące. Podam dane na przykładzie Okręgowego Inspektoratu PIH w Kielcach, który obejmuje swą działalnością dwa województwa. Na 1861 inspekcji przeprowadzonych przez ten inspektorat w 1995 r. działania na szkodę interesów konsumenta stwierdzono w 1676 przypadkach, to jest w 90% inspekcjonowanych jednostek. Odpowiedni wskaźnik w 1994 r. wyniósł 87,4%. Jednocześnie wskaźnik towarów wadliwych wyniósł 24%. Nic ująć, nic dodać. Uchwalenie skutecznego prawa w tym zakresie stało się pilną koniecznością. Państwo nie może nadal pozostawać obojętne wobec ewidentnej krzywdy doznawanej przez miliony konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AlfredDomagalski">Przedłożony projekt ustawy o systemie ochrony konsumentów zdaniem Polskiego Stronnictwa Ludowego idzie w dobrym kierunku. Projekt konsumuje wytyczne Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, formułując w art. 4 podstawowe prawa konsumentów, o których mówił tutaj poseł wnioskodawca, nie będę ich więc przytaczał. Konstrukcja ustawy jest przejrzysta, a na jej treść składają się przepisy ogólne, przepisy dotyczące utworzenia Urzędu Ochrony Konsumentów oraz Funduszu Ochrony Konsumentów. Projekt ustawy zawiera jednocześnie przepisy regulujące działalność rad ochrony konsumentów i funkcjonowania sądów konsumenckich, a także niezbędne zmiany w przepisach obowiązujących. Wydaje się także, że system ochrony konsumentów tworzony przez ustawę, a składający się z urzędu i rady ochrony konsumentów oraz społecznych organizacji konsumenckich, może skutecznie chronić interesy zdecydowanej większości polskiego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AlfredDomagalski">Zdaniem klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego projekt ustawy może być przedmiotem pracy właściwych komisji sejmowych i opowiadamy się za tym, aby go do nich przekazać, zgodnie z propozycją zgłoszoną przez przedstawiciela wnioskodawców. Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego weźmie aktywny udział w pracach nad projektem, zgłaszając szczegółowe uwagi i wnioski. Do takich, naszym zdaniem, należy chociażby bardziej szczegółowe określenie uprawnień i obowiązków pracowników Urzędu Ochrony Konsumentów czy też zasad pobierania prób towarowych.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#AlfredDomagalski">Wyrażam przekonanie, że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzi sprawnie prace nad omawianym projektem, tak aby uchwalona ustawa mogła jak najszybciej służyć polskim konsumentom, a więc wszystkim mieszkańcom naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Alfredowi Domagalskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu panią posłankę Katarzynę Marię Piekarską z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Marszałku! Panie, Panowie Posłowie! Unia Wolności zawsze była i jest zwolennikiem społeczeństwa obywatelskiego. Wszystko, co tej idei służy lub ją wzmacnia, budzi naszą aprobatę. Nieczęsto w tej sali mówi się o konsumencie i jego ochronie, a o projektach ustawodawczych w tej kwestii nic lub prawie nic. A to musi wydawać się dziwne. Szkoda też, że przez 3 lata nie doczekaliśmy się projektu rządowego, a w zasadzie o tym, że on istnieje, dowiedzieliśmy się dzisiaj z ust pana posła Szarawarskiego.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! W wystąpieniu w Kongresie amerykańskim ponad 30 lat temu John Kennedy powiedział m.in., że konsumenci są najliczniejszą grupą ekonomiczną w gospodarce, która wpływa i jest pod wpływem większości państwowych i prywatnych decyzji ekonomicznych. Wszyscy więc jesteśmy konsumentami i wszyscy jako konsumenci wymagamy ochrony prawnej. Polski konsument nie jest jakimś wyjątkiem w świecie, gdzie już niemal wszystkie wysoko rozwinięte kraje mają swoje specjalistyczne ustawodawstwo prokonsumenckie i dysponują mniej lub bardziej rozbudowanymi organami państwowymi, których głównym celem jest ochrona konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Polska na polu ochrony konsumentów ma olbrzymie opóźnienia. Mówić o przyczynach tego stanu nie ma sensu, ponieważ są one powszechnie znane. Mówić powinniśmy natomiast o sposobach nadrabiania dystansu w stosunku do państw Europy Zachodniej i wysoko rozwiniętych krajów świata. Aspirujemy przecież do członkostwa w Unii Europejskiej i co do tego wszyscy jesteśmy zgodni. Musimy zatem możliwie szybko nadrobić zaległości.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W roku 1989 wydawało się, że wszystko załatwi rynek, który wymusi na producentach, sprzedawcach i importerach przyzwoitość, znaną przed wojną po prostu kupiecką solidność, której wzorem był bohater „Lalki” — Rzecki. Niestety, tak się nie stało.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Wystarczy wspomnieć, że ustawodawstwo konsumenckie Unii Europejskiej obejmuje ponad 50 dyrektyw, które państwa członkowskie Unii obowiązane są wdrażać do swoich narodowych systemów prawa. Na naszym kraju ciąży obowiązek wynikający z układu stowarzyszeniowego Rzeczypospolitej Polskiej z Unią Europejską i jej członkami. Mówi o tym art. 68 i 69 wspomnianego układu. Tak więc fakt, że przedmiotem naszych dzisiejszych obrad jest projekt ustawy o systemie ochrony konsumenta, odpowiada względom zarówno merytorycznym (konsument wymaga szczególnej ochrony prawnej), jak i formalnym (obowiązek prawny wynikający z Układu Europejskiego). W związku z tym projektowany system ochrony konsumenta powinien spełniać wymogi zbliżenia do ustawodawstwa Unii Europejskiej w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Przedłożony przez Unię Pracy projekt ustawy o systemie ochrony konsumenta, jakkolwiek ze względu na jego przedmiot wart jest poparcia, wymaga jednak jeszcze dużego nakładu pracy, by stać się nowoczesną, kompleksową ustawą. W szczególności konieczne jest, naszym zdaniem, uwzględnienie kilku dyrektyw Unii Europejskiej odnoszących się do kwestii nie uregulowanych przez polskie prawo, a związanych z najistotniejszymi zagrożeniami interesów konsumenta. Mamy tu na myśli zwłaszcza dyrektywę o niedozwolonych klauzulach umownych, dyrektywę o odpowiedzialności za szkodę spowodowaną wadliwym produktem, a także dyrektywę o sprzedaży poza siedzibą firmy i ewentualnie dyrektywę o kredycie konsumenckim.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Zwłaszcza problematyka niedozwolonych klauzul umownych i odpowiedzialności za wadliwy produkt winna być zasadniczą treścią projektowanej ustawy, skoro nie znalazła się ona w dopiero co nowelizowanym Kodeksie cywilnym. W pierwszym przypadku chodzi tu o zakaz zamieszczania konkretnie wskazanych klauzul umownych w różnego rodzaju tzw. wzorcach umownych, którymi profesjonalista posługuje się w swoich stosunkach z klientem (wzorcami tymi są tzw. regulaminy, ogólne warunki umów lub wzory umów). Istotne jest to, że wszystkie te wzorce umowne opracowuje profesjonalista, a konsument, zawierając umowę, jedynie ją podpisuje, nie mając wpływu na jej treść (np. umowa dotycząca wycieczki, założenie konta w banku, kupno samochodu itd.). Praktyka na całym świecie wskazuje, że nierzadko profesjonalista, wykorzystując swą silniejszą od konsumenta pozycję na rynku, wprowadza krzywdzące konsumenta klauzule umowne (np. klauzula wyłączająca lub ograniczająca odpowiedzialność sprzedawcy za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania przez niego umowy). Kodeksowe ujęcie tego zagadnienia jest cząstkowe i praktycznie dla konsumenta zupełnie nieprzydatne.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Prawo dyrektywy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez wadliwy produkt nakłada odpowiedzialność na producenta wyrobu finalnego, jak również wytwórcę części składowych produktu, a także na każdego, kto w charakterze producenta umieścił na nim swój znak firmowy, oraz na importera produktu wprowadzającego go do obrotu. Istotnym novum omawianej konstrukcji prawnej jest to, że, po pierwsze, odpowiedzialność wszystkich wymienionych podmiotów jest oparta na zasadzie ryzyka, co oznacza, że odpada żmudny i praktycznie dla konsumenta niewykonalny dowód winy osoby odpowiedzialnej, a po drugie, że odpowiedzialność wszystkich wymienionych tu osób jest solidarna. Myślę, że nie trzeba dodawać, iż dla konsumenta sprawa ta jest pierwszorzędnej wagi.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Propozycje powołania opisanych w projekcie instytucji ochrony konsumenta nie wydają się, zdaniem mojego klubu, trafne. Oczywiście, jakiś organ państwowy musi mieć w swej gestii problematykę konsumencką, a to z dwóch powodów: po pierwsze, by wytyczać politykę konsumencką w państwie i nią kierować, i po drugie, by koordynować działania prokonsumenckie w skali całego kraju. (A propos potrzeby koordynacji działań prokonsumenckich, na marginesie można dodać, że chociaż działające już organy ochrony konsumenta znajdują się w formie embrionalnej, to już trwają między nimi spory kompetencyjne; mam tu na myśli Urząd Antymonopolowy i Ministerstwo Przemysłu i Handlu.).</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Inny mamy także pogląd na niezmiernie ważne z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów zagadnienie, a mianowicie sądownictwo konsumenckie. Zamiast sądów polubownych proponujemy odpowiednio zmodyfikowane postępowanie uproszczone przed sądami powszechnymi w postaci odpowiednio zmodyfikowanego postępowania upominawczego. Wiadomo, że aby system rozstrzygania sporów konsumenckich działał efektywnie, konieczne jest postępowanie szybkie, tanie i możliwie odformalizowane. Chociaż sądy polubowne te zadania spełniają, ich podstawową słabością jest to, że zgodę muszą wyrazić obie strony, a więc także pozwany. To sprawia, że konstrukcja sądów polubownych do rozstrzygania sporów konsumenckich jest mało przydatna.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Warto jeszcze wspomnieć o potrzebie instytucji powództwa w interesie zbiorowym konsumentów, na przykład o powództwie o zaniechanie określonych praktyk (produkowania artykułów złej jakości itp.).</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Oczywiście do materii ustawy muszą należeć przepisy o roli społecznych zrzeszeń konsumenckich i dyskutowany projekt taki punkt zawiera. Działają obecnie dwa zrzeszenia ogólnopolskie: Federacja Konsumentów, utworzona w roku 1981, która do niedawna sama dźwigała ciężar upominania się o prawa konsumentów, i - od roku - Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, które przygotowało opracowanie modelu prawnej ochrony konsumenta w Polsce i do którego mam także zaszczyt i przyjemność należeć. Na marginesie wspomnę tylko, że współpraca pomiędzy jeszcze bardzo słabym - z tym zgodzimy się wszyscy - ruchem konsumenckim a rządem pozostawia niestety bardzo wiele do życzenia. Często nasze oferty, nasze postulaty pozostają bez odpowiedzi. Bez odpowiedzi pozostała także ankieta, którą przesłał rządowi RP sekretarz generalny ONZ, a która miała dostarczyć informacji dotyczących osiągnięć w dziedzinie ochrony konsumentów w naszym kraju oraz znajomości i stosowania wytycznych w sprawie ochrony konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Myślę, że propozycja poselska wymaga gruntownego przeredagowania, jednak wyrażam nadzieję, że praca w komisjach sejmowych nada wniesionemu projektowi ustawy o systemie ochronie konsumentów należyty kształt.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Katarzynie Marii Piekarskiej z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu panią posłankę Beatę Świerczyńską z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#BeataŚwierczyńska">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Mamy za sobą ponad 6 lat transformacji ustrojowej. Wolność gospodarcza, równowaga pomiędzy popytem i podażą, otwarcie na towary z importu, różnorodność oferty towarowej, względnie stabilny pieniądz stworzyły niewątpliwie nowe szanse, ale także nowe zagrożenia dla polskiego konsumenta. Odwrotnie niż w wypadku żywiołowych zmian zachodzących na rynku zmiany stanu organizacyjnego i prawnego instytucji, zmiany legislacyjne następowały bardzo powoli, co doprowadziło do wyraźnej asymetrii w relacji podmiot gospodarczy - konsument. Wyniki kontroli systematycznie prowadzonych przez Państwową Inspekcję Handlową oraz doniesienia prasowe uświadamiają nam powszechność naruszeń interesów ekonomicznych i zdrowotnych nabywców, trudności w dochodzeniu reklamacji, narzucanie niekorzystnych warunków umów przez producentów i dystrybutorów, a także występowanie praktyk monopolistycznych, wobec których bezradny jest nawet Urząd Antymonopolowy. Dodatkowo sytuację pogarsza niska świadomość prawna po obu stronach lady, będąca wynikiem słabego poziomu edukacji konsumenckiej.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#BeataŚwierczyńska">Zdaniem posłów Unii Pracy państwo nie może przechodzić obok tych spraw obojętnie. W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej zagadnienia ochrony praw konsumentów, a tym samym interesów społeczeństwa i - także - państwa, zostały dawno rozwiązane poprzez utworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych, zarówno państwowych, jak i społecznych, oraz uchwalenie aktów prawnych stwarzających niezbędne warunki prawne i materialne do ich prawidłowego funkcjonowania. Nie twierdzimy, że nic w tej kwestii do tej pory nie zrobiono, natomiast uważamy, że poziom ochrony konsumenta w Polsce jest niezadowalający, daleki od oczekiwań społecznych i standardów Unii Europejskiej, o członkostwo w której się ubiegamy. Dlatego zdecydowaliśmy się wnieść własną inicjatywę poselską. Nie wiem, czy jest ona spóźniona, wiem tylko, że wnieśliśmy ją blisko rok temu, w połowie czerwca ub. r. Niestety dopiero na dzisiejszym posiedzeniu ta inicjatywa doczekała się pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#BeataŚwierczyńska">Oceniamy, że rozwiązania zawarte w tym projekcie zagwarantują realizację 5 kardynalnych praw konsumenckich, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#BeataŚwierczyńska">— po pierwsze, prawa do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia poprzez określenie i skuteczne egzekwowanie wymogów bezpieczeństwa oraz obowiązek rzetelnej informacji o ryzyku wynikającym z użytkowania produktów lub korzystania z usług,</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#BeataŚwierczyńska">— po drugie, prawa do ochrony interesów ekonomicznych, realizowanego poprzez odpowiednie przepisy i egzekwowanego m.in. za pomocą tworzonego Urzędu Ochrony Konsumentów, wyposażonego w odpowiednie instrumenty władcze,</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#BeataŚwierczyńska">— po trzecie, prawa do informacji i edukacji konsumenckiej, dzięki m.in. wprowadzeniu obowiązku zamieszczania informacji w języku polskim, kontroli rzetelności ogłoszeń reklamowych, informacji o marży handlowej, ograniczeniu reklamy skierowanej do dzieci itd.,</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#BeataŚwierczyńska">— po czwarte, prawa do zadośćuczynienia z tytułu uzasadnionej reklamacji poprzez umożliwienie konsumentowi domagania się rekompensaty za naruszenie dóbr osobistych w celu naprawienia szkód niemajątkowych,</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#BeataŚwierczyńska">— po piąte, realnego prawa zrzeszania się.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#BeataŚwierczyńska">W imieniu Unii Pracy rekomenduję Wysokiej Izbie szczególnie istotne dla konsumentów rozwiązania zawarte w ustawie, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#BeataŚwierczyńska">— uregulowanie tej problematyki w jednym akcie prawnym, co ułatwi dostęp do informacji o prawach przysługujących konsumentom;</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#BeataŚwierczyńska">— stworzenie silnego ośrodka koordynującego politykę państwa, Urzędu Ochrony Konsumentów, podporządkowanego bezpośrednio parlamentowi jako najwyższemu organowi przedstawicielskiemu, który jest obok sądu najbardziej kompetentny w zakresie praw obywatelskich. Takie umocnienie i struktura urzędu autonomicznego wobec administracji rządowej jest niezwykle, naszym zdaniem, korzystne w budowaniu demokracji poprzez realne i efektywne współzaangażowanie obywateli. Wbrew obiegowym opiniom nie jesteśmy zwolennikami omnipotencji administracji rządowej;</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#BeataŚwierczyńska">— zbudowanie równie spójnej struktury organizacyjnej systemu ochrony konsumentów, w której funkcjonowałyby zarówno organizacje społeczne, jak i organy państwowe.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#BeataŚwierczyńska">Deklarujemy również otwarcie na wszelkie argumenty i wnioski dotyczące szczegółowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#BeataŚwierczyńska">Chciałabym odnieść się do krytyki przedstawionej przez pana posła Szarawarskiego w dyskusji. Nie rozumiem jego zarzutu, że skoncentrowaliśmy się w tej ustawie tylko na tworzeniu odrębnej instytucji. Doskonale zdajemy sobie sprawę, że jednym aktem prawnym całości problematyki konsumenckiej się nie wyczerpie. Już dziś obowiązuje szereg licznych regulacji, które dotyczą tej problematyki, zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i w przepisach szczególnych, w rozporządzeniach ministrów. Nasz projekt jest po prostu próbą kompleksowego uregulowania tych problemów, tzn. stworzenia instytucji i określenia wyraźnych praw konsumentów. Realizacja poszczególnych praw musi oczywiście opierać się na jeszcze innych odrębnych aktach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#BeataŚwierczyńska">Chciałabym zauważyć, że to nie tylko my powołujemy nowy organ. Przypomniana przed chwilą przez posła Szarawarskiego propozycja powołania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów najlepiej o tym świadczy. Natomiast projekt poselski zawiera znacznie szersze propozycje, których pan poseł zdaje się nie zauważać.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#BeataŚwierczyńska">Myślę, że krytykom naszego projektu ze strony rządu i przedstawicielowi klubu SLD należy zadać pytanie: Dlaczego ta, tak bardzo istotna społecznie problematyka, tak długo nie znalazła w żadnych propozycjach rządowych właściwych proporcji i właściwego rozwiązania? Krytyka szczegółów ustawy i oparte na niej żądania zakrawają w tym stanie rzeczy na demagogię. Można przecież, a nawet trzeba rozpatrywać oba projekty. Może rzeczywiście w interesie niektórych producentów, niektórych firm handlowych i reklamowych leży zachowanie obecnego stanu rzeczy. W to łatwo mi uwierzyć. Ale nie można, broniąc ich interesów, jednym tchem mówić jednocześnie, że chce się w należyty sposób bronić interesów konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#BeataŚwierczyńska">Przykładem takiego stanowiska jest również propozycja podporządkowania administracji specjalnej, w tym Państwowej Inspekcji Handlowej, wojewodom, co w oczywisty sposób ograniczy jej samodzielność i swobodę działania, a także wspomniane przez pana posła możliwości monitorowania rynku.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#BeataŚwierczyńska">Kończąc, w imieniu Unii Pracy wnoszę o skierowanie projektu do odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Beacie Świerczyńskiej z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Eugeniusza Janułę z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Po raz któryś okazało się, że rynek nie spełnia swojej omnipotentnej roli, że nawet najbardziej rozwinięte państwa kapitalistyczne o najbardziej rozwiniętym mechanizmie rynkowym nie są w stanie naturalnymi mechanizmami regulować swojej gospodarki, a zwłaszcza bardzo skomplikowanego układu stosunków między producentem, sprzedawcą, bo tu głównie o niego chodzi, a konsumentem. Zwykle, mimo rozbudowanego ustawodawstwa w zakresie praw obywatelskich, konsument jest prawnie elementem słabszym. W związku z tym słuszna jest sama idea wniesionego projektu, żeby rzeczywiście stawiać na obronę praw konsumenckich, szczególnie w okresie przejściowym, który zapewne będzie trwał dłużej, niż to na początku sobie wyobrażaliśmy. Jak mówiłem, Nowa Demokracja popiera ideę wniesionego projektu. Oczywiście w projekcie przedstawiono bardzo dużo rozwiązań, całe instrumentarium, i jest to na pewno jego zaletą. Jeżeli jednak chodzi o poszczególne rozstrzygnięcia, muszę niestety powiedzieć, że bardzo trudno się z nimi zgodzić. Wyliczaliśmy w trakcie przedstawiania projektu przez pana posła sprawozdawcę, ile ustaw należałoby zmienić w związku z wniesieniem tego projektu. Wychodzi grubo ponad 10 - ale od tego są komisje sejmowe, żeby nad tym konkretnym projektem pracować.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#EugeniuszJanuła">Niepokój nasz budzi przede wszystkim zaproponowana koncepcja, już w formie legislacyjnej, powołania kolejnego urzędu państwowego, który zgodnie z prawem Parkinsona zapewne rozbudowywałby się do określonych, dużych rozmiarów. Dlatego też jesteśmy za nieco inną koncepcją. Tu są różne możliwości rozwiązań. Być może na okres przejściowy można by utworzyć w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich określony departament, który by zajmował się tym zagadnieniem. Można by również wprowadzić nowe rozwiązania w zakresie istniejących mechanizmów Państwowej Inspekcji Handlowej, która, zwracam na to uwagę, wcale nie jest elementem administracji specjalnej państwa. Jest jeszcze szereg innych rozwiązań, nad którymi można by tu dyskutować, ale myślę, że odpowiednim miejscem na to będą komisje sejmowe. W każdym razie poruszone zostały tu bardzo ważne idee. Zgadzamy się w zupełności z ideą przedstawioną przez pana posła wnioskodawcę, zresztą realizowaną w wielu cywilizowanych państwach, żeby do reklam nie wykorzystywać dzieci. Jeśli zaś chodzi o ten drugi problem, a mianowicie żeby nie oddziaływać na psychikę dzieci, to jest to bardzo trudne. Myślę, że to jest mechanizm skonstruowany, zresztą po raz kolejny - nie jest to wcale forma zarzutu - utopijnie, bo nie ma takiej reklamy, która nie oddziaływałaby negatywnie lub pozytywnie, czy też pośrednio na dzieci. Natomiast wykorzystywanie dzieci do reklamy oczywiście jest elementem jak najbardziej karygodnym i dlatego tę ideę zawartą w projekcie popieramy.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#EugeniuszJanuła">W efekcie Nowa Demokracja opowiada się za skierowaniem projektu do komisji. Ponieważ jest to projekt bardzo rozbudowany, sądzimy, że będzie potrzebne wykonanie bardzo wnikliwej, oby szybkiej, pracy nad nim, bo rzeczywiście konsumenci, czyli olbrzymia większość naszego społeczeństwa, są jako obywatele godni ochrony prawnej ze strony swojego państwa.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Eugeniuszowi Janule z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#AleksanderMałachowski">Przechodzimy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszą proszę panią posłankę Jadwigę Błoch z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JadwigaBłoch">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Pozwólcie, że w związku z omawianym dzisiaj projektem ustawy o systemie ochrony konsumentów przedstawię uwagi, jakie zebrałam podczas konsultacji i spotkań z przedstawicielami Federacji Konsumentów z Żar w woj. zielonogórskim.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#JadwigaBłoch">Prawdą jest, iż ustawa konsumencka jest niezbędna, ponieważ aktualne przepisy prawne nie gwarantują konsumentom dostatecznej ochrony ich interesów i nie przystają do sytuacji na naszym rynku. Wielu zwolennikom prywatyzacji handlu wydawało się, że wolny rynek, bogactwo towarów i konkurencja będą najlepszą ochroną konsumenta, gwarancją jego interesów i zdyskwalifikują nieuczciwych handlowców. Z doświadczeń wiemy, że uprzywilejowany na rynku jest nadal handlowiec i producent. W wyniku żywiołowego rozwoju prywatnej sieci handlowej i wobec braku ustawowego obowiązku posiadania kwalifikacji do tego sektora gospodarczego przeszły osoby nigdy wcześniej nim się nie zajmujące, o bardzo ograniczonej wiedzy na temat przepisów prawnych, o bardzo ograniczonych wiadomościach z zakresu towaroznawstwa i nie przejawiające odpowiedzialności za jakość i bezpieczeństwo towarów. Często zatrudniają oni prawników i tzw. rzeczoznawców, wydających opinie, na podstawie których reklamacje załatwiane są negatywnie; stwarzają oni różnorodne trudności w dochodzeniu roszczeń, a często też czynią aroganckie uwagi konsumentom. Nierzetelne opinie działających na zlecenie sprzedających rzeczoznawców w praktyce dotyczą najczęściej obuwia, odzieży i artykułów gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#JadwigaBłoch">Działalność rzeczoznawców i towaroznawców wymaga również uregulowania prawnego. Wyegzekwowanie słusznych roszczeń reklamacyjnych w praktyce jest niezwykle trudne, czasochłonne i często niemożliwe. Nie ma równowagi prawnej pomiędzy podmiotami gospodarczymi a konsumentami. Zagrożenia interesów konsumenta stwarza brak uregulowań prawnych w sprzedaży wysyłkowej, w handlu domokrążnym, który towary i usługi oferuje w bardzo agresywnej formie. Brakuje zabezpieczeń w szerzącej się nowej formie sprzedaży towarów za pośrednictwem telewizji. Problemem są też nieuczciwe, agresywne reklamy, w tym bardzo liberalnie traktowane reklamy żywności, które nakłaniają nas do nieobojętnych dla zdrowia zachowań żywieniowych. Reklamę żywności należy postrzegać jako nieodpowiedzialną, promującą niekorzystne dla zdrowia konsumentów nawyki żywieniowe. Informacje o produktach przekazywane w reklamie są wyselekcjonowane i informują konsumentów tylko o niektórych wybranych cechach produktu, korzystnych z punktu widzenia reklamodawcy.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#JadwigaBłoch">Materialnoprawne uprawnienia konsumenta nie zawsze są dobrowolnie i terminowo wykonywane przez sprzedawcę, producenta czy świadczącego usługę. Bardzo często konsument nie może samodzielnie zrealizować swoich uprawnień, wynikających z rękojmi i gwarancji. Ponieważ jest nabywcą towarów i usług, musi mieć możliwość skutecznego, szybkiego i taniego dochodzenia swoich praw. Niezbędne stanie się powołanie obligatoryjnych sądów konsumenckich, w których rozstrzyganie spraw spornych nie byłoby uzależnione od dobrej woli podmiotów gospodarczych. Obecne dochodzenie roszczeń przez konsumentów na drodze sądowej jest bardzo długotrwałe i kosztowne. Większość konsumentów rezygnuje z tej drogi, co powoduje bezkarność, a często zuchwałość sprzedawców. Występowanie z pozwem przeciwko sprzedawcy lub świadczącemu usługę na zasadach ogólnych w trybie zwykłego postępowania rozpoznawczego przewidzianego dla większości spraw cywilnych jest czynnikiem osłabiającym lub niwelującym ochronne działanie prawa dotyczącego uprawnień konsumentów. Konieczne jest więc ustawowe stworzenie szybkiego, taniego, skutecznego w praktyce i łatwo dostępnego sądownictwa konsumenckiego.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#JadwigaBłoch">W system ochrony praw konsumenckich powinny być włączone lokalne władze samorządowe, które przy pomocy organizacji konsumenckich zajmowałyby się poradnictwem prawnym, edukacją i ochroną praw konsumenckich na swoim terenie, bo tylko istnienie silnego, wymagającego konsumenta jest warunkiem prawidłowego rozwoju gospodarki narodowej. Dlatego powinien on być wspierany przez państwo i organizacje konsumenckie pod względem prawnym i edukacyjno-informacyjnym. Bardzo potrzebne jest wprowadzenie edukacji konsumenckiej do szkół. Przekazanie wszystkim konsumentom, również tym najmłodszym, wiedzy o rynku i jakości towarów i usług, o zagrożeniach wynikających z niebezpiecznych wyrobów i z niewłaściwej reklamy skłoni ich do samoobrony. Konsument powinien być świadomy swoich praw i obowiązków, żeby wśród coraz bogatszej oferty towarowej i coraz agresywniejszej reklamy dokonywać świadomego wyboru towaru, a przez to faktycznie uczestniczyć w procesie przeobrażeń ekonomicznych i być partnerem na rynku.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#JadwigaBłoch">Szanowni Państwo! Uchwalenie ustawy jest niezbędne, ponieważ zapotrzebowanie społeczne na ochronę naruszanych praw konsumenckich jest coraz większe, a możliwości rozwijania i umacniania ruchu konsumenckiego dla skutecznej obrony tych praw systematycznie maleją. Hasłem przewodnim tego roku jest bezpieczna żywność. Stopień realizacji prawa konsumenckiego w wypadku żywności bezpiecznej dla zdrowia jest w naszym kraju niedostateczny. Wynika to nie tylko ze skarg konsumentów na złą jakość i nieprawidłowości w handlu żywnością, ale potwierdzają to również kontrole PIH i Sanepidu - w produkcji, dystrybucji i handlu. Wady towarów spowodowane były bardzo często zamierzonym działaniem producentów, mających na celu maksymalizację zysków, nie przestrzegano zasad magazynowania i składowania towarów w sferze obrotu towarowego. W handlu nie przestrzegane są terminy przechowywania i okresy minimalnej trwałości. W wyniku nieuczciwości i nierzetelności handlowców nagminnie naruszane są interesy ekonomiczne konsumentów. Egzekwowaniu prawa nie sprzyja obecny podział uprawnień do nadzoru nad żywnością pomiędzy kilka organów kontrolnych oraz brak koordynacji ich działań.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#JadwigaBłoch">Wysoka Izbo! Jasno określona polityka prokonsumencka państwa powinna uwzględniać organizacje społeczne, do których statutowych zadań należy ochrona konsumenta. Poprzez działania ustawodawcze musimy spowodować, aby spory pomiędzy konsumentami a podmiotami gospodarczymi były rozwiązywane w uczciwy, szybki sposób, bez zbędnych formalności, a wprowadzanie usług doradczych i doskonalenie metod przyjmowania skarg konsumentów przebiegało w taki sposób, aby jak najbardziej pomóc konsumentom.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#JadwigaBłoch">Musimy pamiętać, że konsument jest stroną słabszą i często bezradną wobec zapobiegliwości i pomysłowości firm handlowych i produkcyjnych. Nie mając dostatecznej wiedzy towaroznawczej i prawnej, jest najsłabszym uczestnikiem wolnego rynku. Konsumencka polityka państwa musi być realizowana poprzez skuteczny, wyposażony w odpowiednie kompetencje aparat.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#JadwigaBłoch">Opracowywany system ochrony konsumenta musimy dostosować do obecnych realiów ekonomicznych, uwzględniając zarówno specyfikę polskiego rynku, jak i naszą specyfikę społeczną i obyczajową.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#JadwigaBłoch">Panie Marszałku! Panie i Panowie! W odróżnieniu od stanowiska mojego klubu parlamentarnego będą głosowała za skierowaniem omawianego projektu ustawy do dalszych prac w odpowiednich komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Jadwidze Błoch z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Zygmunta Bartoszewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#ZygmuntBartoszewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dobrze się stało, że grupa posłanek i posłów z klubu Unii Pracy wzięła na siebie trud opracowania projektu ustawy o systemie ochrony konsumentów. Świadomie użyłem słowa „trud”, bo materia jest wyjątkowo skomplikowana. Sądzę, że potrzeba szeregu uregulowań ustawowych w tej dziedzinie jest powszechnie odczuwana. Istnieje takie przekonanie mimo dokonanych w Polsce przekształceń rynku producentów na rynek konsumentów. Myślę, że można już tak powiedzieć, chociaż proces nie został zakończony.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#ZygmuntBartoszewicz">Większość z nas w codziennym życiu odczuwa, że w obecnych warunkach gospodarczych konsument w stosunkach rynkowych jest stroną słabszą w porównaniu do znacznie silniejszych ekonomicznie i organizacyjnie sprzedawców, usługodawców i producentów. Tak jest w praktyce, chociaż formalnie podmioty kupujące i sprzedające są sobie równe. Dlatego też słusznie autorzy projektu ustawy piszą w uzasadnieniu o nadużywaniu wolności gospodarczej, o narzucaniu konsumentom niekorzystnych dla nich umów, obciążaniu ich nie uzasadnionymi kosztami, nieprzestrzeganiu wymagań sanitarnych i bezpieczeństwa, oferowaniu artykułów bez właściwego oznakowania o nie znanym pochodzeniu i cechach, o oszustach i nieuczciwej reklamie.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wśród zalet tego projektu ustawy chciałbym na pierwszym miejscu wymienić fakt, że ona po prostu jest. To nie żart czy też złośliwość z mojej strony; dzięki niej możemy na forum Sejmu dyskutować o naprawdę bardzo ważnym problemie, jakim jest ochrona konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#ZygmuntBartoszewicz">Po drugie, mamy możliwość dyskutowania o dokumencie, w którym autorzy po raz pierwszy starali się ująć problemy konsumentów w sposób w miarę kompleksowy.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#ZygmuntBartoszewicz">Po dokładnej lekturze projektu ustawy nasuwają się jednak określone wątpliwości i uwagi.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wysoka Izbo! Szkoda, że autorzy projektu ustawy nie kontaktowali się z rządem (w uzasadnieniu nie ma na ten temat informacji), a prace w tym zakresie są tam również podjęte, chociaż zmierzają w innym kierunku. Dla przykładu powiem, że Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało już w sposób ciekawy projekt ustawy o niektórych uprawnieniach konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#ZygmuntBartoszewicz">Kwestie dotyczące koordynacji polityki konsumenckiej rządu i wyznaczenia organu koordynującego znalazły swoje rozwiązanie w projekcie ustawy o wprowadzeniu w życie ustawy reformującej funkcjonowanie niektórych organów administracji państwowej, przy czym przewiduje się tam przekształcenie Urzędu Antymonopolowego w Urząd Konkurencji i Ochrony Konsumentów oraz określa się funkcje i zadania tego urzędu w zakresie koordynacji polityki konsumenckiej.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#ZygmuntBartoszewicz">Regulacje w zakresie nieuczciwej reklamy zostaną ujęte w nowelizowanej ustawie o nieuczciwej konkurencji. Przygotowuje ją Urząd Antymonopolowy. Minister przemysłu i handlu przygotowuje projekt ustawy, w którym będą ujęte zagadnienia związane z ogólnym bezpieczeństwem producentów. Zadania i funkcje społecznych organizacji konsumenckich nie muszą być regulowane, bo regulacje te znajdują się już częściowo w ustawie o stowarzyszeniach, a szczególnie ujęte są w statutach tych organizacji. Koncepcja dofinansowania organizacji konsumenckich przez państwo została negatywnie zaopiniowana przez Ministerstwo Finansów na wspólnym posiedzeniu Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów i Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w dniu 17 maja 1995 r. Sądzę, że te informacje nie powinny ujść uwagi Wysokiego Sejmu. Mam nadzieję, że w dyskusji zabierze również głos przedstawiciel rządu, przedstawi obszerniej prace rządu w tej dziedzinie i wyrazi swoje opinie na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wysoka Izbo! W projekcie ustawy kilkakrotnie mówi się o polityce konsumenckiej państwa i na tym tle o uprawnieniach Sejmu do zatwierdzania corocznych jej założeń. Zaryzykuję stwierdzenie - proszę mi wybaczyć - że obecnie takiej polityki nie ma. Czy nie byłoby bardziej racjonalne podjęcie działań w ramach, w których zobowiązaliśmy rząd do opracowania założeń polityki konsumenckiej wraz z programem jej realizacji? Na podstawie tych dokumentów przyjętych przez Wysoką Izbę Izba decydowałaby o opracowaniu innych dokumentów rangi ustawowej czy też dokumentów wykonawczych Rady Ministrów lub poszczególnych resortów. Gdyby Wysoki Sejm nie podzielił jednak tej sugestii, proponowałbym wówczas skierowanie projektu ustawy do właściwej komisji i udział w jej pracach ekspertów rządowych, przedstawicieli organizacji konsumenckich, producenckich oraz kupieckich.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Zygmunt Bartoszewicz.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Juliusza Brauna.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, w związku z pana prośbą, żeby zabrał głos przedstawiciel rządu, mam nadzieję, że może członkowie rządu słuchają naszej dyskusji. Niestety nie ma w tej chwili w ławach rządowych przedstawicieli rządu. Prezydium Sejmu już kilkakrotnie zwracało się z prośbą o uczestniczenie jednak przedstawicieli konkretnych ministerstw w naszych obradach, ale niestety jak dotąd z niepełnym skutkiem.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Juliusz Braun z Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Pańtak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan poseł Szarawarski mówiący w imieniu klubu SLD zapewniał nas o zainteresowaniu rządu tą kwestią. Symbolicznym obrazem tego zainteresowania jest fakt, że w ławach rządowych nie ma w tej chwili ani jednej osoby, w tym również, jak rozumiem, przedstawiciela resortu odpowiedzialnego za sprawy ochrony konsumentów. Byłoby dobrze, gdyby, może na podstawie stenogramu z posiedzenia, rząd jednak zechciał ustosunkować się do przebiegu dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JuliuszBraun">Ustawa zgłoszona przez klub Unii Pracy, moim zdaniem dalece niedoskonała, leży już w Sejmie prawie rok. Skoro więc rząd ma tak znakomite pomysły, jak te kwestie uregulować, to żałujemy, że dzisiejsza dyskusja nie odbywa się nad dwoma projektami. Byłoby to znacznie bardziej użyteczne, a czas, jaki Sejm musi poświęcać na pierwsze czytania, byłby wtedy wykorzystany lepiej. Tym bardziej że, jak dowiadujemy się mimochodem od posłów koalicyjnych, rząd przygotowuje również nowelizację ustawy o nieuczciwej konkurencji, która też zahacza o ten sam problem. Przed kilkoma dniami na posiedzeniu Komisji Kultury i Środków Przekazu przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji poinformował, że również w porozumieniu z rządem KRRiT przygotowuje projekt ustawy o reklamie. Rzeczywiście prosiłoby się tu o jakiś element koordynacji działań administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#JuliuszBraun">Chciałbym się w swojej wypowiedzi odnieść tylko do jednej sprawy, a mianowicie do zawartych w projekcie przepisów dotyczących reklamy. Oceniam te przepisy negatywnie - przede wszystkim dlatego, że oto kolejny raz w kolejnej ustawie pojawia się projekt wycinkowego regulowania problemów dotyczących reklamy. Sposób potraktowania tej sprawy pokazuje, że wnioskodawcy, z całym szacunkiem, nie zdają sobie sprawy, jak wielkiej dziedziny życia gospodarczego ten problem dotyczy. To nie jest tylko kwestia, jak tu ktoś wspomniał, kilku firm, tylko jest to również kwestia wielu tysięcy pracowników. W tym sektorze gospodarki pracuje więcej ludzi niż np. w Mielcu. Sprawom pracowników Mielca, i słusznie, poświęcamy wiele uwagi. Należy zauważyć też, że i w innych dziedzinach gospodarki pracują ludzie, że to są dziedziny gospodarki, które w przeciwieństwie do wielu innych płacą podatki i przynoszą dochód skarbowi państwa. To oczywiście nie znaczy, by Sejm nie miał regulować tych spraw, powinien regulować, ale powinien regulować uwzględniając całą skomplikowaną specyfikę tego działu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#JuliuszBraun">Jest taka znana anegdotka prawnicza o tym, jak wyglądają definicje prawne w różnych ustawach, o tym, że w rozumieniu ustawy Prawo wodne rak jest rybą. Otóż podobnie w rozumieniu różnych ustaw reklama oznacza co innego. Mamy w art. 11 napisane: Reklamą w rozumieniu niniejszej ustawy... itd. Otóż w rozumieniu innej ustawy, ustawy o radiofonii i telewizji, reklamą jest trochę co innego. Nie można tak beztrosko podchodzić do definicji, bo natkniemy się natychmiast na problemy natury prawnej, jeśli ktoś zechce egzekwować prawo. Jeśli więc przepisy o reklamie miałyby w tej ustawie pozostać, to konieczne jest nawiązanie do innych ustaw, które sprawy reklamy regulują, przede wszystkim do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, do ustawy o radiofonii i telewizji, a także do innych przepisów. Nie jest to dobry zwyczaj, że jedna kwestia jest co parę miesięcy przedmiotem ponownych debat sejmowych. Ledwie minęły dni od wejścia w życie przepisów ustawy o zwalczaniu palenia tytoniu i oto mamy propozycję innego uregulowania spraw reklamy dotyczącej tytoniu. Co chwilę tego rodzaju propozycje się pojawiają. Nie chcę tu oceniać sprawy słuszności tych propozycji, tylko trzeba uwzględnić, że istnieją pewne wielkie dziedziny gospodarki, które muszą mieć jakiekolwiek poczucie stabilności, muszą wiedzieć, że ustawa, która weszła w życie, nie będzie zmieniona po tygodniu, bo to dokładnie po tygodniu pojawia się propozycja zupełnie innych uregulowań.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#JuliuszBraun">Mam również wątpliwości dotyczące poszczególnych przepisów, które na temat reklamy w tej ustawie się pojawiają. To jest jeden jedyny artykuł wśród kilkudziesięciu artykułów, co już pokazuje, że reklama jest traktowana w sposób mało poważny, niezgodny z rangą tego zagadnienia. Ale właściwie każdy kolejny przepis otwiera tutaj pole do sporów kompetencyjnych, jeśli miałby być ustanowiony urząd, który miałby egzekwować te prawa. Co to znaczy „reklama zachęcająca do negatywnych wzorów zachowań, zwłaszcza niebezpiecznych dla (...) współżycia społecznego”? Proszę mi wskazać sąd administracyjny, jak rozumiem, bo spór w tej sprawie mógłby trafić do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który potrafi zdefiniować tego rodzaju pojęcie. Pojawiają się tu też wyraźne niespójności. Kiedy jest mowa o zakazie reklam z udziałem wizerunku i głosu dzieci lub adresowanych do dzieci, jest mowa o tym, że reklamy te nie mogą być zamieszczane w czasie lub bezpośrednio po emisji programu. Co to znaczy: po emisji programu? Tu nie ma mowy o żadnej emisji. Czy to dotyczy także prasy, czy tylko telewizji, czy radia, czy filmu, czy Internetu itd.? Wręcz każde słowo w tym artykule otwiera poważny problem do rozwiązania w przepisach dotyczących reklamy.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#JuliuszBraun">Natomiast jest tu zasygnalizowana jedna rzecz niezmiernie ważna, która do tej pory w polskim prawie nie jest uregulowana. Chodzi o zakaz stosowania reklamy działającej na podświadomość. Jest to niezmiernie ważna sprawa, ale również wymagająca uregulowania znacznie szerszego niż w jednym podpunkcie jednego ustępu ustawy dotyczącej innej kwestii. Ta sprawa jest niezmiernie ważna.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#JuliuszBraun">Tych kilka uwag chciałbym przekazać, apelując, by w czasie prac nad regulacjami prawnymi dotyczącymi ochrony konsumenta sprawy reklamy potraktowane były z powagą, na jaką ta dziedzina zasługuje, i jednocześnie by na projekty uregulowań prawnych dotyczących reklamy spojrzeć kompleksowo, żeby nie pojawiały się uregulowania fragmentaryczne, w różnych momentach. Już chyba pora, by pojawił się - nie wiem, czy rządowy, czy stworzony przez zainteresowane środowiska - kompetentnie przygotowany projekt ustawy o reklamie.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Juliusz Braun.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Pańtaka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Galek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#KazimierzPańtak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ochrona konsumenta w krajach gospodarki rynkowej stanowi trwały i niezwykle ważny obszar aktywnego oddziaływania państwa. Znajduje to wyraz przede wszystkim w tworzeniu regulacji prawnych zabezpieczających interesy nabywców oraz w rozwoju infrastruktury organizacyjno-funkcjonalnej służącej egzekwowaniu praw i roszczeń konsumenckich. Podpisany przez Polskę Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi obliguje nas m.in. do zbliżenia istniejącego i przyszłego ustawodawstwa do obowiązującego w krajach członkowskich.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#KazimierzPańtak">Wśród priorytetowych obszarów wymagających harmonizacji wymienia się ochronę konsumenta, której poziom w Polsce jest niezadowalający zarówno jeśli chodzi o potrzeby społeczne, jak i standardy obowiązujące w krajach Unii Europejskiej. Ochrona praw konsumentów jest dziedziną, w której przy relatywnie niewielkich nakładach finansowych można osiągnąć znaczne efekty społeczne i ekonomiczne. Zapewnienie bezpieczeństwa konsumpcji, ochrona interesów zdrowotnych i ekonomicznych społeczności konsumenckiej - to również istotny element poprawy ogólnych warunków życia obywateli (szczególnie biednych, czyli, co ze smutkiem trzeba powiedzieć, około 60% społeczeństwa) i zmniejszenie kosztów transformacji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#KazimierzPańtak">Brak ustawy o ochronie konsumentów oraz ustalenia jednego urzędu, który z ramienia państwa realizowałby praktycznie ich ochronę, wywołuje negatywne zjawiska w postaci widocznej obecnie bezpardonowej walki o przejęcie tych zadań przez różne jednostki, nie przygotowane kadrowo i technicznie do tych celów. Jednocześnie powstają nowe jednostki otrzymujące uprawnienia do ingerowania w bardzo wąskie segmenty rynku: rynek nasion, rynek środków ochrony roślin, paraleków, towarów paczkowanych, banderoli itp. Jednostki te podlegają różnym ministrom i nie ma możliwości koordynacji ich działań. Tymczasem proponowane zmiany polegające na podporządkowaniu Państwowej Inspekcji Handlowej wojewodom spowodują nieodwracalne straty, bo urząd ten, jako jedyny zajmujący się kompleksowo praktyczną ochroną konsumenta, pozbawiony zostanie tworzonej latami kadry specjalistów, bez których żadna ustawa o ochronie konsumenta nie będzie mogła być zrealizowana w pełni.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#KazimierzPańtak">Obecne zadania ustawowe dotyczące konsumenta w Polsce wypełnia z ramienia państwa ponad 20 jednostek i organizacji, a jakością towarów zajmuje się 16 różnych organów. W tej sytuacji ustawa o ochronie konsumentów, która kompleksowo wychodziłaby naprzeciw wytycznym Organizacji Narodów Zjednoczonych z 9 kwietnia 1985 r. w dziedzinie ochrony konsumentów, jest niezmiernie potrzebna. W szczególności dotyczy to podstawowych praw konsumentów realizowanych już w krajach Unii Europejskiej, a chodzi m.in. o: prawo do zakupu bezpiecznych towarów i usług oraz do ochrony przed zagrożeniami dla życia, zdrowia i mienia konsumenta stworzonymi przez te towary i usługi; prawo do ochrony uzasadnionych interesów ekonomicznych konsumenta; prawo do ochrony przed nieuczciwymi praktykami przy zawieraniu umów przez podmioty gospodarcze; prawo do efektywnego załatwiania reklamacji dotyczących wad nabytych towarów i usług. Państwowa Inspekcja Handlowa jako organ wyspecjalizowany w ochronie konsumentów powinna nadal za pomocą swojego aparatu realizować cele, o których wyżej mówiłem, oraz zabezpieczyć warunki do ich osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#KazimierzPańtak">W art. 21 projektu wprowadza się sądownictwo konsumenckie i instytucję mediacji, przewidziano też uprawnienia do wytaczania powództw i udziału w postępowaniu sądowym w sprawach o ochronę konsumenta. Do tej pory brak tych uprawnień uniemożliwiał załatwienie ok. 35% skarg w skali kraju, obniżając autorytet państwa i szerząc bezkarność wśród grupy nieuczciwych kupców. Zaznaczyć tu należy, że obecnie rozdrobnienie handlu w Polsce, największe w Europie, nie pozwala na uruchomienie przez samych handlowców służb odbioru jakościowego, a więc dokonanie oceny towarów złej jakości; określać zasadność roszczeń konsumentów w większości wypadków mogą tylko rzeczoznawcy Państwowej Inspekcji Handlowej. Fakt ten uwzględniono w projekcie, przewidując utworzenie urzędów w obecnej strukturze Państwowej Inspekcji Handlowej: 17 jednostek okręgowych oraz oddziały wojewódzkie. W tych 17 okręgach zatrudniona jest właśnie jedyna w Polsce grupa rzeczoznawców znająca równocześnie procedury związane z wykonywaniem kontroli państwowej. Zmarnowanie jej w świetle wysiłków Państwowej Inspekcji Handlowej byłoby w obecnym okresie nieuzasadnione tak pod względem społecznym, jak i ekonomicznym (jeżeli ma się na uwadze interes państwa i jego obywateli). W ramach obecnie funkcjonującego rynku, przy braku systemowej ochrony interesów konsumentów i niespójności przepisów prawnych, wobec coraz większej konsolidacji kupców i przemysłowców konsument jest zagubiony. Stąd też żąda się od państwa aktywnej ochrony, a jej brak odczuwa się jako słabość systemu władzy.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#KazimierzPańtak">Projekt ustawy, którego pierwsze czytanie odbywa się w tej chwili, jest bardzo ważny, porusza te problemy. Jest on niestety, co widać, pisany bardziej sercem niż ze znajomością rzemiosła legislacyjnego. Dlatego jeżeli nie zostanie odrzucony - nie chciałbym, aby został odrzucony - będzie wymagał bardzo dużo pracy. Praktycznie w niektórych momentach może być pisany od nowa, a to opóźnia proces legislacyjny - mamy już kilka ustaw, które są pisane przez posłów, i wiemy, że to bardzo wydłuża procedurę legislacyjną. Przypomnę tu o jakże potrzebnej ustawie o Generalnej Inspekcji Celnej, która już dwa lata jest procedowana i wciąż nie może dojść do jej drugiego czytania i uchwalenia przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Kazimierz Pańtak.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Galka z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Tomaszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#ZbigniewGalek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o systemie ochrony konsumentów, zawarty w druku nr 1207, wychodzi naprzeciw całej rzeszy konsumentów. Rozwój gospodarki rynkowej, który obecnie obserwujemy w Polsce, i związane z nim przemiany gospodarcze istotnie zmieniły sytuację konsumentów w zakresie zaopatrzenia i dostępności towarów i usług. Projekt definiuje konsumenta jako osobę fizyczną kupującą towary oraz usługi na potrzeby własne lub swojego gospodarstwa domowego. Miano to przysługiwałoby również osobie prawnej nie prowadzącej działalności gospodarczej lub innej jednostce kupującej towary lub usługi.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#ZbigniewGalek">Główne problemy z zakresu ochrony konsumentów to narzucanie niekorzystnych dla konsumentów umów, obciążanie ich nieuzasadnionymi kosztami, oferowanie artykułów bez właściwego oznakowania, o nie znanym pochodzeniu i cechach. Nie istnieją również efektywne instrumenty egzekwowania praw konsumentów. Projekt formułuje 7 podstawowych praw konsumenta, takich jak prawo do zakupu bezpiecznych towarów i usług oraz do ochrony przed zagrożeniami życia, zdrowia i mienia konsumenta stwarzanymi przez towary i usługi; prawo do ochrony uzasadnionych interesów ekonomicznych konsumenta; prawo do ochrony przed nieuczciwymi praktykami i narzucaniem niekorzystnych warunków umów przez podmioty gospodarcze oferujące towary i usługi; prawo do pełnej i rzetelnej informacji o nabywanych towarach i usługach, prawo do efektywnego załatwiania reklamacji dotyczących wad nabytych towarów i usług oraz prawo do zrzeszania się, prezentacji opinii i poglądów w sprawach dotyczących konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#ZbigniewGalek">Proponowana ustawa zmierza do tworzenia infrastruktury prawno-instytucjonalnej służącej realizacji polityki konsumenckiej państwa. Należy podkreślić, że jest to propozycja kompleksowej regulacji w tej dziedzinie. Generalnie uważam projekt za nowatorski, kompleksowy i oczekiwany przez rzesze konsumentów niejednokrotnie zagubionych w obecnej rzeczywistości rynkowej. Wprowadza on też istotne zmiany w zakresie usytuowania organizacyjnego, zadań i uprawnień nowego urzędu, będącego następcą dotychczasowej Państwowej Inspekcji Handlowej.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#ZbigniewGalek">Istotą projektu, co warto podkreślić, jest to, że dzięki postanowieniom w nim zawartym konsument będzie dostatecznie chroniony, stanie się równoprawnym partnerem kupca. Jest to zbieżne z ogólnoświatowymi tendencjami w zakresie ochrony konsumenta. Projektowana ustawa stanowi też element realizacji zobowiązań umowy stowarzyszeniowej w ramach starań Polski o członkostwo w Unii Europejskiej, która obliguje nas do dostosowania rozwiązań prawnych do standardów europejskich.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#ZbigniewGalek">Niemniej chciałbym przedłożyć Wysokiej Izbie poprawki do ustawy. Dotyczą one źródeł dochodów przyszłego urzędu. Uważam, że Urząd Ochrony Konsumentów nie powinien świadczyć odpłatnych usług w zakresie wymienionym w projekcie, ponieważ mogłoby to nasuwać podejrzenie co do bezstronności urzędu w postępowaniu kontrolnym. Z tych samych powodów powinien zostać zmieniony zapis dotyczący darowizn, to znaczy należy wykluczyć możliwość ich otrzymywania od podmiotów gospodarczych podlegających kontroli urzędu. Ponadto projekt pomija uprawnienia przyszłego urzędu do bezpłatnego pobierania próbek towarów, co jeśli zważyć na zakres działania urzędu (art. 24), wydaje się niezrozumiałe. Biorąc pod uwagę powyższe wątpliwości i drobne zmiany redakcyjne, chciałbym przedstawić 10 punktów zmian:</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#ZbigniewGalek">— w art. 2 w ust. 1 zasadne byłoby ujednolicenie definicji konsumenta z § 3 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 maja 1995 r. w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów, sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów (DzU nr 64 poz. 328);</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#ZbigniewGalek">— w art. 23 w ust. 2 pkt 1 po słowach: „ministrowi spraw wewnętrznych” dodać „i ministrowi sprawiedliwości”;</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#ZbigniewGalek">— w art. 25 ust. 1 nadać brzmienie: „Kto wbrew obowiązkowi uchyla się od kontroli opartej na przepisach ustawy bądź utrudnia jej przeprowadzenie, podlega karze grzywny”;</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#ZbigniewGalek">— w art. 27 pkt 2 zamiast słowa „własności” powinno być „właściwości”; jest to błąd chyba maszynopisowy;</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#ZbigniewGalek">— w art. 28 pkt. 5 nadać brzmienie: „nieodpłatnie pobierać próby towarów do badań”, a dotychczasowemu pkt. 5 nadać numer 6.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#ZbigniewGalek">— art. 36 przenieść do rozdziału pierwszego jako art. 12, i w związku z tym dokonać zmiany numeracji artykułów w rozdziale drugim;</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#ZbigniewGalek">— art. 42 nadać następujące brzmienie: „Do kompetencji dyrektora okręgowego urzędu jako organu pierwszej instancji należy wydawanie zarządzeń, decyzji oraz kierowanie wystąpień wobec podmiotów kontrolowanych z wyjątkiem zarządzeń określonych w art. 38 ust. 2, które należą do właściwości prezesa krajowego urzędu”;</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#ZbigniewGalek">— art. 47 należałoby wykreślić;</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#ZbigniewGalek">— w art. 51 ust. 1 wykreślić pkt 2, a do pkt. 5 po słowie: „darowizny” dodać: „z wyjątkiem przekazywanych przez podmioty gospodarcze podlegające kontroli urzędu”;</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#ZbigniewGalek">— do art. 68 dodać ust. 3 o brzmieniu: „Zakres przedmiotowy spraw podlegających rozpoznaniu przez sądy konsumenckie określą przepisy wykonawcze wydane na podstawie niniejszej ustawy”.</u>
          <u xml:id="u-79.15" who="#ZbigniewGalek">Będę głosował za skierowaniem przedstawionego projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-79.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chcę tylko zwrócić uwagę, że to jest pierwsze czytanie i nie mogę tych poprawek przyjąć. Pan poseł musi je złożyć w komisji w czasie prac. W drugim czytaniu natomiast poprawki można składać tutaj. Tak że proszę bardzo, panie pośle, złożyć te poprawki do komisji.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Zbigniew Galek.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Tadeusza Tomaszewskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Edward Gnat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#TadeuszTomaszewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Poselski projekt ustawy o systemie ochrony konsumentów - w swoim założeniu konstytucja konsumenta - powinien wyprzedzać szereg zjawisk, które jeżeli jeszcze nie funkcjonują w naszym życiu społecznym, to w niedługim czasie zaistnieją. W opinii wielu organizacji konsumentów bardzo istotnym elementem codziennej ich działalności pozostającym poza projektem ustawy jest brak przepisów dotyczących sprzedaży bezpośredniej, inaczej mówiąc: wysyłkowej.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#TadeuszTomaszewski">Projekt ustawy nie uwzględnia możliwości wytaczania sporów zbiorowych przez organizacje konsumenckie oraz opracowania testów jakościowych przez organizacje konsumenckie i ich publikacji.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#TadeuszTomaszewski">Dziś zgodnie ze statutem Federacji Konsumentów są takie możliwości, jeśli chodzi o spór zbiorowy, natomiast niezagwarantowanie ich w ustawie stwarza sytuację, w której druga strona może, ale nie musi ich przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#TadeuszTomaszewski">Gospodarka wolnorynkowa powoduje, iż organizacje konsumenckie obejmują swoją działalnością coraz to nowe obszary. Dotyczy to zarówno państw o stabilnej gospodarce rynkowej, jak i tych, które dopiero są na początku tej drogi. Wiele podmiotów gospodarczych, jak też urzędów przyjmuje, iż sfera zainteresowań organizacji konsumenckich ogranicza się do tzw. świadczeń kupieckich. Tymczasem konsumentem jest pasażer, odbiorca bądź nadawca korespondencji czy przesyłki pieniężnej, paczki; konsument ubezpiecza mieszkanie, samochód, swoje życie, korzysta z kredytu, lokuje swoje środki na kontach bankowych, korzysta z pośrednictwa, wynajmuje mieszkanie, korzysta z pokoi hotelowych, wyjazdów turystycznych, odpłatnie uczestniczy w kursach samochodowych i językowych, korzysta z prywatnej opieki lekarskiej.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#TadeuszTomaszewski">Katalog tych spraw można by oczywiście rozszerzać. Dlatego jak najbardziej uzasadnione wydaje się, aby ustawa nawiązywała do uchwały Organizacji Narodów Zjednoczonych jak i rezolucji Wspólnoty Europejskiej, która sformułowała ramowy program ochrony konsumenta, proklamowała katalog pięciu praw konsumenta, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#TadeuszTomaszewski">— prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa;</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#TadeuszTomaszewski">— prawo do ochrony interesu ekonomicznego;</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#TadeuszTomaszewski">— prawo do ochrony wynagrodzenia wyrządzonych szkód (krzywd);</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#TadeuszTomaszewski">— prawo do informacji i edukacji;</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#TadeuszTomaszewski">— prawo do udziału w kształtowaniu rozstrzygnięć dotyczących konsumentów i do zrzeszania się w organizacjach konsumenckich.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#TadeuszTomaszewski">Rządy są zobowiązane nie tylko do zagwarantowania wolności zrzeszania się, ale i umożliwiania organizacjom konsumenckim prezentacji niezależnych poglądów, opinii, zwłaszcza przed przyjmowaniem ważnych dla konsumentów aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#TadeuszTomaszewski">Wysoki Sejmie! Dostrzegam pewnego rodzaju zagrożenie polegające na tym, że projekt ustawy o ochronie praw konsumentów został niejako zdominowany przez fakt przeobrażenia Państwowej Inspekcji Handlowej w Urząd Ochrony Konsumentów. Za bardzo pozytywną natomiast uważam propozycję podporządkowania urzędu jak i Rady Ochrony Konsumentów Wysokiej Izbie. Daje to gwarancje nadawania prawom ochrony konsumentów odpowiedniej rangi oraz możliwość systematycznego monitorowania ich przestrzegania na forum Wysokiej Izby i jej organom.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#TadeuszTomaszewski">Przechodzę teraz do zgłoszenia wniosków zmierzających do uściślenia pewnych kwestii w poszczególnych artykułach.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#TadeuszTomaszewski">W art. 2 ust. 1 wątpliwość moją budzi ograniczenie pojęcia konsumenta i powiązanie go tylko z gospodarstwem domowym. Jeśli przyjąć takie zawężone pojęcie, co wówczas w przypadku zakupionego prezentu, ochrony środowiska, mieszkalnictwa, nieuczciwości przy grach losowych, zakupów na telefon, nie mówiąc o decyzjach rodziców dotyczących przyszłości ich dzieci, np. mieszkania czy ubezpieczenia.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#TadeuszTomaszewski">W art. 4 pkt 2 moim zdaniem należałoby skreślić słowo „uzasadnionych”, w każdym bowiem przypadku interes ekonomiczny ma tutaj decydujące znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#TadeuszTomaszewski">Art. 5 ust. 2 mówi o obowiązkach administracji rządowej i samorządowej, jeśli chodzi o politykę konsumencką. Uważam, że jest to pewnego rodzaju tylko deklaracja i należałoby te obowiązki określić w sposób bardziej ścisły.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#TadeuszTomaszewski">Art. 6 należałoby rozszerzyć o zagadnienia związane z gwarancją i rękojmią, podając informacje o warunkach zakupu towaru czy usług. Artykuł ten powinien stanowić również punkt wyjścia do rozporządzeń Rady Ministrów - takich, o których np. wspominał pan poseł Galek - w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumenta. Wymieniony artykuł nie obejmuje również innych sfer związanych z konsumentem, jak ochrona środowiska czy usługi w sferze niematerialnej. Zwracam na to szczególną uwagę, ponieważ w przypadku występowania na drogę sądową, np. w sprawach ubezpieczeń, pozwany, aby przedłużyć postępowanie, powołuje się na to, iż organizacja konsumencka nie posiada na taką okoliczność legitymacji czynnej.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#TadeuszTomaszewski">W art. 8 ust. 1 ustalenie, iż chodzi tylko o podmiot gospodarczy, powoduje, że konsument będzie miał trudności w egzekucji swoich praw, np. w stosunku do spółdzielni mieszkaniowej, która nie w każdym wypadku jest podmiotem gospodarczym. A co np. jeśli konsument będzie miał zastrzeżenia do umowy zawartej z urzędem? Można powiedzieć, że takich praktyk będzie coraz mniej, ale mogą mieć miejsce np. przy przedpłatach na samochody czy telefony.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#TadeuszTomaszewski">Przykładem istotnej luki w polskim prawie jest działalność części firm zajmujących się tzw. sprzedażą bezpośrednią lub wysyłkową. Mimo że sprawy te były bardzo głośne i narażały wielu konsumentów na znaczne straty, to do dnia dzisiejszego nie zostały wydane stosowne przepisy.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#TadeuszTomaszewski">Jeśli chodzi o art. 52, w którym mówi się o środkach funduszu przeznaczonych na finansowanie działań, należałoby rozważyć dopisanie działań organizacji konsumenckich, których statutowym celem jest ochrona konsumentów. Podobnie jest, jeśli chodzi o uprawnienia konsumentów - należałoby rozważyć rozszerzenie uprawnień zawartych w art. 71 o prawo do prowadzenia niezależnych badań, przeprowadzania testów porównawczych i publikacji.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#TadeuszTomaszewski">Wnoszę o przekazanie projektu ustawy do stosownych komisji.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał poseł Tadeusz Tomaszewski.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Edwarda Gnata z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Wiesław Gołębiewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#EdwardGnat">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rynek jest obszarem, na którym najwyraźniej widoczne są zmiany strukturalne i własnościowe zachodzące w ostatnich latach w polskiej gospodarce. Na nim finalizują się prawne i pozaprawne działania podmiotów gospodarczych. Polska stała się potężnym rynkiem zbytu dla krajów Europy Zachodniej i Azji Południowo-Wschodniej. Rzecz w tym, że nie zawsze są to towary o parametrach wymaganych od wyrobów polskich. Ponadto towary te często sprowadzane są nielegalnie, a powstające w tym celu firmy po kilkukrotnych transakcjach znikają, bez uiszczenia jakichkolwiek należności skarbowi państwa. Jeśli do tych faktów dodamy polską szarą strefę oraz kiepską jakość wielu rodzimych produktów, to mówienie o samoregulacji rynku jest nieporozumieniem, a uczciwa konkurencja staje się utopią.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#EdwardGnat">Polskiemu wyrobowi stawia się coraz wyższe wymagania jakościowe, i słusznie. Rzecz w tym, by przynajmniej takie same stawiać wyrobom importowanym. Sprostać możemy bowiem tylko uczciwej konkurencji opartej na równych szansach. W przeciwnym razie wyrób polski, choć niejednokrotnie lepszy, będzie wypierany z rynku, a jego producenci będą upadać.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#EdwardGnat">Trzeba przypomnieć, że nawet najsilniejsze gospodarczo państwa przykładają szczególną wagę do ochrony swojego przemysłu oraz rynku rolnego. Nie znaczy to oczywiście, że chronić należy każdego krajowego producenta. Trzeba chronić dobrych, a eliminować najgorszych poprzez uniemożliwianie dotarcia ich produktów i usług do konsumenta. I w tym właśnie zakresie, tzn. w dziedzinie ochrony konsumenta przed towarem złej jakości, przed nieuczciwym sprzedawcą, przed praktykami monopolistycznymi, mamy najwięcej do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#EdwardGnat">Państwo powinno wkraczać w formie władczej w celu zagwarantowania zaopatrzenia ludności, czemu służą rezerwy państwowe, jak również w celu ochrony konsumenta. Podmiotem ochrony jest bowiem rynkowa pozycja konsumenta, a pośrednio - jego indywidualny interes. Dla handlowca profesjonalisty istotne jest zwiększenie obrotu i zysku. Po stronie konsumenta odnotowujemy brak wiedzy specjalistycznej, brak doświadczenia w obcowaniu ze specjalistami. Dlatego tak istotna jest pomoc i ochrona. Czynią to w sposób profesjonalny i skuteczny najwyżej rozwinięte kraje świata. Tak więc niezależnie od tego, czy wierzymy w dobroczynną dla konsumenta niewidzialną rękę rynku, czy też nie, musimy kształtować polskie prawo i praktykę jego stosowania zgodnie z tendencjami europejskimi, tym bardziej że wymaga tego od nas umowa o stowarzyszeniu z Unią Europejską.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#EdwardGnat">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do tej pory poza działalnością Państwowej Inspekcji Handlowej ochrona konsumentów biorących udział w obrocie towarowym nie jest praktycznie w pełni przez państwo realizowana. Jak to uczynić, dyskutuje się od dawna. Pojawiły się bardzo różne propozycje. Jestem przekonany, że z wielu względów najwłaściwsze jest rozwiązanie proponujące powołanie Urzędu Ochrony Konsumentów i rad ochrony konsumentów, zawarte w projekcie ustawy o systemie ochrony konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#EdwardGnat">Za tą koncepcją przemawiają:</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#EdwardGnat">Po pierwsze, dwuszczeblowa struktura urzędu pozwoli na wysoki stopień koordynacji działań, na ścisłą współpracę z urzędami celnymi, Policją oraz innymi organami administracji specjalnej, czyli zwiększy skuteczność działania.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#EdwardGnat">Po drugie, utworzenie urzędu na bazie inspekcji handlowej uczyni realizację zamierzenia o wiele tańszą, pozwoli bowiem racjonalnie wykorzystać znaczny majątek tej instytucji. Przypomnieć w tym miejscu należy, że tylko w ubiegłym roku głównie na wyposażenie laboratoriów Państwowej Inspekcji Handlowej przekazano ok. 1 mln ECU.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#EdwardGnat">Po trzecie, przejęcie pracowników Państwowej Inspekcji Handlowej (w mojej ocenie to dobra i doświadczona kadra) pozwoli na rozpoczęcie działalności przez urząd w trybie natychmiastowym. Zresztą inne rozwiązanie jest prawie niemożliwe, bowiem przygotowanie odpowiedniej kadry jest nie tylko kosztowne, ale i trwa latami.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#EdwardGnat">Po czwarte, podporządkowanie urzędu i rady Sejmowi nie tylko podniesie rangę instytucji i problematyki będącej w kręgu ich zainteresowania, ale uniezależni je od doraźnych rozgrywek politycznych, czyli stworzy komfort spokojnej, planowej pracy w dłuższej perspektywie.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#EdwardGnat">Wszystkie inne propozycje rozwiązań moim zdaniem powodują bałagan organizacyjny i kompetencyjny oraz zaciemniają zarządzanie kontrolą, co niewątpliwie odbić się musi na jej skuteczności.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#EdwardGnat">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Otóż pilnie potrzeba do tej ustawy aktów wykonawczych, zakończenia procesu wyposażania laboratoriów w sprzęt pozwalający prowadzić różnorakie badania, które umożliwią wydawanie pełnych i obiektywnych opinii o produkcie. To właśnie Państwowa Inspekcja Handlowa została określona przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji jako jednostka inspekcyjna w tym zakresie. Potrzebne jest lepsze wyposażenie techniczne terenowych placówek, jakże bowiem można prowadzić szybko i skutecznie kontrolę, nie mając takich podstawowych urządzeń, jak faks czy kserokopiarka. Można zadania te realizować częściowo poprzez zwiększenie dotacji budżetowej, a częściowo korzystając ze środków Funduszu Ochrony Konsumentów, którego utworzenie przewiduje się w art. 49 projektu ustawy. Tak pojęty system ochrony konsumentów wymaga również kadrowego wzmocnienia instytucji, jak też właściwego wynagradzania za ciężką i odpowiedzialną pracę.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#EdwardGnat">Wiem, z jakimi szykanami i niebezpieczeństwami spotykają się w moim województwie inspektorzy Państwowej Inspekcji Handlowej. Wiem, w jakich warunkach i za jakie wynagrodzenie pracują, dlatego jestem dla nich pełen podziwu i szacunku.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Edward Gnat.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Wiesława Gołębiewskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pani poseł Beata Świerczyńska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WiesławGołębiewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chcę zacząć swoje wystąpienie od konkluzji ogólnej, którą przedstawiali tu moi poprzednicy, iż źle się dzieje w praktyce sejmowej, że do projektu wniesionego przez posłów Unii Pracy, który leżał w Wysokiej Izbie 10 miesięcy, nie został dołączony projekt rządowy. Z tego, co mi wiadomo (to jest powszechnie znana informacja), nawał projektów rządowych nie ma szans realizacji w bieżącej kadencji Sejmu. Źle się stało, że nie dyskutujemy dziś nad dwoma projektami, ponieważ byłoby to wybitnie efektywne spożytkowanie czasu, energii ludzi, i rozwiązanie tego problemu nastąpiłoby w szerszym kontekście, bez obaw o nowelizację tejże ustawy, która w kilku punktach jest bardzo rozkojarzona, a rozkojarzona jest z powodów reklamy, czyli dużych lobbingów działających na naszym rynku.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#WiesławGołębiewski">Odbywające się dzisiaj w Wysokiej Izbie pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o systemie ochrony konsumentów ma wymiar ogólnospołeczny, gdyż wszyscy jesteśmy konsumentami narażonymi na wiele niebezpieczeństw, m.in. nierzetelność sprzedającego, inwazję reklam zachwalających nie istniejące cechy i właściwości towarów i usług. Jednym z najistotniejszych elementów tworzonego systemu ochrony konsumentów jest możliwość dochodzenia przez nabywców towarów i usług swoich praw. Nie należy sądzić, że dyskutowany dziś projekt ustawy stworzy z dnia na dzień efektywne instrumenty egzekwowania praw konsumentów, ale na pewno będzie on jasno i precyzyjnie formułował i umacniał podstawowe nasze prawa konsumentów, wzmacniał ich egzekwowanie.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#WiesławGołębiewski">Przechodząc do zapisów projektu ustawy, chciałbym zaproponować uszczegółowienie art. 2, który zawiera definicję pojęcia konsumenta jako osoby nabywającej towary i usługi dla zaspokojenia potrzeb własnych i gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#WiesławGołębiewski">Zapis art. 4, który określa podstawowe prawa konsumentów, ma przeciwdziałać narzucaniu im niekorzystnych warunków umów oraz zapewnić efektywny system załatwiania reklamacji.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#WiesławGołębiewski">Zapis art. 6 jest niejasny, nie wiadomo bowiem, od kogo wymagać rzetelności ogłoszeń reklamowych - jest to najpoważniejsza sprawa w projekcie ustawy - od zlecających reklamę czy od podmiotów realizujących je poprzez środki masowego przekazu lub podmioty publicznie prezentujące dany towar. Należy to precyzyjnie ustalić właśnie w kontekście definicji reklamy zawartej w art. 11 ust. 2. Zapis art. 6 pkt 3 należy odczytać również w kontekście niezbywalnego prawa konsumenta do informacji o towarze w języku polskim, co dotyczy braku takich informacji zarówno w odniesieniu do towarów bardzo drogich, luksusowych (jak np. samochody, cała gama asortymentu wyrobów elektronicznych), jak i powszechnie kupowanych wyrobów spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#WiesławGołębiewski">Zapisy art. 8 ust. 2 chronią konsumentów nabywających towary na raty przed klauzulami w umowie zmierzającymi do jednostronnej zmiany wysokości oprocentowania.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#WiesławGołębiewski">Ważnym zapisem projektu ustawy w art. 49 jest utworzenie Funduszu Ochrony Konsumentów, z wyraźnie określonymi w art. 51 źródłami jego dochodów, którymi są: wpływy z kar, grzywien i mandatów nakładanych przez organy Urzędu Ochrony Konsumentów, z dotacji budżetowych i darowizn. Należy zastanowić się, czy Krajowa Rada Ochrony Konsumentów winna przedstawiać Sejmowi ocenę stanu ochrony konsumentów i działań Urzędu Ochrony Konsumentów, a jeśli już tak, to należy sprecyzować w art. 63, że winna to robić corocznie.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#WiesławGołębiewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Jestem za skierowaniem projektu ustawy o ochronie praw konsumentów do odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Wiesław Gołębiewski.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu panią poseł Beatę Świerczyńską. Pani poseł, czas klubowy wynosi niecałe 3 minuty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#BeataŚwierczyńska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przepraszam, że jeszcze zabieram czas, ale muszę podzielić się pewną smutną refleksją, albowiem poseł Sojuszu Lewicy Demokratycznej oprotestował naszą propozycję podporządkowania Urzędu Ochrony Konsumentów parlamentowi, a jednak przebieg tej debaty wskazuje, że była to propozycja całkiem zasadna. Jak w ogóle można uwierzyć w deklaracje rządu, że chce poważnie traktować problematykę obrony praw konsumenckich, jeżeli do końca tej debaty, mimo że czekaliśmy, nie przybył żaden przedstawiciel rządu, ażeby przynajmniej przysłuchać się, jak posłowie proponują rozwiązać tę kwestię. Nikt. Tymczasem sam poseł Sojuszu Lewicy Demokratycznej, poseł Szarawarski, który, jak widać po wypowiedziach innych jego kolegów klubowych, jest dosyć osamotniony w swoich poglądach, opuścił salę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Dwa słowa w związku ze stwierdzeniem pana posła Gołębiewskiego - nie ma go w tej chwili na sali - na temat złej praktyki sejmowej. Być może, proszę państwa, w sensie technicznym jest to niedobra praktyka, że dwa razy nad czymś dyskutujemy, jednak Prezydium Sejmu nie ma możliwości wstrzymania projektu poselskiego dlatego, że nie wpłynął w tej sprawie projekt rządowy. Regulamin Sejmu nakazuje nadanie normalnego biegu projektowi, który wpłynął, niezależnie od tego, czy rząd przygotowuje projekt, czy nie. I ten projekt poselski otrzymał normalny bieg - jest to pierwsze czytanie.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Był to ostatni ze zgłoszonych mówców.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł przedstawiciel wnioskodawców chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W imieniu wnioskodawców - pan poseł Artur Siedlarek.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#ArturSiedlarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym serdecznie podziękować wszystkim biorącym udział w dyskusji za wiele cennych uwag, nie tylko za te, które nasz projekt wspierały, popierały, zachwalały, ale także za uwagi krytyczne. Wydaje się nam po tej dyskusji, że problem jest rzeczywiście dostrzegany, i to przez wszystkie kluby parlamentarne, niezależnie od tego, czy są one z opozycji, czy z koalicji rządzącej. Chciałbym wyrazić, podobnie jak moi poprzednicy, ubolewanie z tego powodu, że nie było na sali przedstawiciela rządu kompetentnego w tych sprawach. Przeczy to w zupełności twierdzeniom, jakoby rząd był zainteresowany uregulowaniem tej problematyki w dosyć szybkim trybie.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#ArturSiedlarek">Chciałbym się odnieść, jeśli można, do kilku wypowiedzi w tej dyskusji. Przede wszystkim chciałbym podziękować za deklaracje poparcia skierowania naszego projektu do dalszych prac w komisjach. Bardzo się cieszę z tego, że wniosek pana posła Szarawarskiego był osamotniony. Nie zapominam jednak, że pan poseł jest przewodniczącym kluczowej komisji, która będzie rozpatrywać ten projekt, tak więc wniosku przewodniczącego komisji, a zarazem przedstawiciela największego klubu nie lekceważę. Mam tylko nadzieję, że lewicowi i związkowi posłowie z Sojuszu Lewicy Demokratycznej nie będą potrafili wbrew swoim sumieniom w tej tak ważkiej społecznie sprawie, dotyczącej praktycznie całego społeczeństwa, głosować za odrzuceniem tego projektu i za zamknięciem debaty na temat problemów ochrony konsumentów. Jeszcze raz powtarzam: Jako przedstawiciele Unii Pracy wcale nie uważamy, że mamy monopol na prawdę, na wiedzę, i jesteśmy gotowi do podjęcia prac nad tym projektem w komisji czy w podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#ArturSiedlarek">A propos tego, co powiedział nie przedstawiciel rządu, ale pan poseł Szarawarski jakby w imieniu rządu, że rząd ma przygotowane projekty dotyczące tej tematyki, które w każdej chwili może dostarczyć do Sejmu. Przyznam się szczerze, że z moich informacji, którym ufam, wynika, że jest wręcz przeciwnie. Rząd, a konkretnie odpowiednie struktury Ministerstwa Przemysłu i Handlu, po raz kolejny przystąpił do opracowywania projektu. Nie wiem, który to już jest projekt po 1989 r., było tych projektów prawdopodobnie kilkanaście. Ten najnowszy projekt jest na etapie wstępnych konsultacji, a od wstępnych konsultacji do złożenia projektu w Sejmie jest jeszcze bardzo daleko, zważywszy na pewną specyficzną procedurę, jaka obowiązuje projekty rządowe. A więc śmiem twierdzić, że nie ma wielkich szans na to, żeby rząd jeszcze w tej kadencji Sejmu przekazał nam stosowne projekty, które mogłyby być przedmiotem obrad Wysokiej Izby i przejść całą procedurę legislacyjną. Tak więc wskazuje to na to, że jeśli nie rozpoczniemy bardzo szybko pracy w oparciu o ten projekt, który przedkładamy, to po raz kolejny Sejm nie będzie w stanie uchwalić ustawy, która zapewniałaby konsumentom właściwą ochronę.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#ArturSiedlarek">Postaram się nie odnosić do uwag szczegółowych, bo nie chciałbym zabierać państwu czasu, a wydaje mi się, że miejscem na wymianę szczegółowych uwag, na szczegółową debatę, także z wykorzystaniem opinii ekspertów, są komisje sejmowe. Chciałbym podziękować za wskazanie paru zasadniczych kwestii, które pominęliśmy w naszym projekcie, a na pewno warto to uzupełnić w pracach komisyjnych. Chodzi tu chociażby o jeszcze lepsze dostosowanie projektu do ustawodawstwa Unii Europejskiej w kontekście naszego zbliżania się, integracji ze strukturami europejskimi. Także bardzo ważna jest kwestia przedstawiona przez panią posłankę Piekarską, dotycząca uproszczonego postępowania sądowego. W zasadzie gdyby to jeszcze udało się załatwić, to rzeczywiście ochrona konsumenta w naszym kraju byłaby nieporównywalnie lepsza niż w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#ArturSiedlarek">Panu posłowi Janule muszę odpowiedzieć, że nie pragniemy powołać kolejnego urzędu państwowego, natomiast chcemy przekształcić urząd już istniejący w urząd, który miałby większe kompetencje i mógłby działać skuteczniej. Wydaje mi się, że akurat tego typu postępowanie nie jest naganne, jeśli chcemy doskonalić struktury państwa.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#ArturSiedlarek">Jeszcze jedna uwaga a propos projektów rządowych. Jeśli moje wiadomości są nieprawdziwe, a prawdziwe są wiadomości pana posła Szarawarskiego, to wydaje mi się, że nie ma żadnych problemów, aby nasz projekt został skierowany do komisji i aby w bardzo krótkim czasie rządowe projekty zostały także przekazane do Sejmu i mogły trafić do tych samych komisji i być rozpatrywane wspólnie. Być może wtedy szansa na opracowanie lepszego projektu byłaby znacznie większa.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#ArturSiedlarek">Chciałbym się także odnieść do uwag pana posła Brauna na temat reklamy, bo myślę, że pan poseł poruszył kwestie dosyć istotne. W zasadzie w dużej mierze się zgadzam z wypowiedzią pana posła, bo także jestem przekonany, że niedobrą praktyką jest, jeśli w różnych ustawach, dotyczących różnych sfer funkcjonowania państwa, dotyka się problemu reklamy. Jak najbardziej zasadna wydaje mi się uwaga, że powinna w Polsce istnieć regulacja prawna, która w sposób kompleksowy obejmowałaby to zagadnienie. Oczywiście tego nie rozwiąże na przykład Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, bo ona, jak rozumiem, może się zajmować reklamą, ale tylko w odniesieniu do radia i telewizji, więc działania akurat tego organu państwowego w tej mierze znowu nie spełnią wszystkich naszych oczekiwań.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#ArturSiedlarek">Jedna uwaga a propos powracania do pewnego tematu. Chodzi o całkowity zakaz reklamy wyborów tytoniowych. Tu akurat nie zgadzam się z panem posłem. Uważam, że osoby i przemysł zainteresowany reklamą wyrobów tytoniowych nie powinny spać spokojnie. Wcale nie uważam, że skoro po raz kolejny udało się oddalić zakaz reklamy wyrobów tytoniowych, to już teraz na długie lata można spokojnie sobie taką działalność reklamową planować. Wręcz przeciwnie - wydaje mi się, i deklaruję to przynajmniej w imieniu mojego klubu, że będziemy robić wszystko, żeby tego rodzaju reklama była w Polsce niedopuszczalna, gdyż jesteśmy absolutnie przekonani co do jej szkodliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#ArturSiedlarek">Jeszcze raz dziękuję wszystkim państwu, którzy wzięli udział w debacie, i mam nadzieję, że projekt zostanie jednak skierowany do komisji i że właściwe komisje niezwłocznie podejmą nad nim pracę.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Artur Siedlarek w imieniu wnioskodawców.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że w dyskusji zgłoszono wniosek o odrzucenie projektu ustawy w pierwszym czytaniu, do głosowania nad tym punktem porządku dziennego przystąpimy na następnym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 15 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (druk nr 1531).</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej pana Adama Gwarę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#AdamGwara">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu rządu przedstawiam projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jako propozycję wprowadzenia nowych rozwiązań systemowych i uzupełnienia oraz skorygowania już funkcjonujących z mocy ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#AdamGwara">Uogólniając zagadnienie, intencją projektodawcy jest stworzenie osobom niepełnosprawnym, zwłaszcza pozostającym bez pracy, znacznie większych niż obecnie możliwości podejmowania pracy, jej utrzymania i korzystania z usług rehabilitacji zawodowej, oraz, co również jest ważne, korzystania z usług rehabilitacji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#AdamGwara">Problem bezrobocia, będący jednym z negatywnych skutków realizacji programu przekształceń społecznych i gospodarczych zapoczątkowanych w 1989 r. w naszym kraju, w sposób szczególny dotknął osoby niepełnosprawne i stanowi nadal rzeczywiste zagrożenie dla tych osób oraz dla wielu ich rodzin. Przedkładany projekt ustawy zmierza zatem do stworzenia w miarę kompleksowego systemu w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych i ich rehabilitacji zawodowej. Działania te zostały w pewnym stopniu poszerzone o zadania z zakresu rehabilitacji społecznej oraz w jakimś sensie leczniczej, ale tylko w aspekcie ich wsparcia lub współdziałania z rehabilitacją zawodową.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#AdamGwara">Zatem propozycje zawarte w projekcie ustawy mają charakter prozatrudnieniowy w szerokim tego słowa znaczeniu. Jestem przekonany, że projekt ustawy ma istotne znaczenie dla zapewnienia osobom niepełnosprawnym poczucia bezpieczeństwa w sferze ich zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej. Prezentowany projekt ustawy stanowi istotny element przebudowy całej sfery zabezpieczenia socjalnego osób niepełnosprawnych, a zawarte w nim rozwiązania są skorelowane m.in. z propozycjami reformy ubezpieczeń społecznych, zwłaszcza reformy orzecznictwa inwalidzkiego, i z propozycjami zmian ustawy o pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#AdamGwara">Wysoka Izbo! Uchwalenie 5 lat temu, tj. 9 maja 1991 r., ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych było ważnym dokonaniem nastawionym silnie na promowanie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych, które w sposób znaczący zahamowało proces utraty pracy przez te osoby, a tym samym ograniczyło postępującą pauperyzację i alienację społeczną osób niepełnosprawnych. Sądzę, że można powiedzieć, iż obowiązująca ustawa była w momencie jej uchwalania nowatorskim aktem prawnym w tym zakresie, którego skutki, generalnie rzecz biorąc, należy ocenić pozytywnie. Pragnę wspomnieć, że właśnie na mocy tej ustawy funkcjonuje wiele ekonomicznych mechanizmów zachęcających pracodawców do zatrudniania i utrzymania w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Funkcjonują też mechanizmy ekonomiczne promujące i wspierające indywidualną przedsiębiorczość osób niepełnosprawnych. Powstały również specjalistyczne agendy rządowe, których podstawowym zadaniem jest prowadzenie działań prozatrudnieniowych, ze szczególnym uwzględnieniem rehabilitacji zawodowej, a w pewnym sensie i rehabilitacji społecznej. W Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej utworzono stanowisko sekretarza stanu — pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych i Biuro Pełnomocnika do Spraw Osób Niepełnosprawnych, natomiast w ramach służb zatrudnieniowych, tj. w wojewódzkich urzędach pracy, utworzono wojewódzkie ośrodki ds. zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Ustawa określiła również sposób finansowania zadań, powołując do życia fundusz celowy mający osobowość prawną, tj. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Fundusz ten zorganizował już w ramach decentralizacji 13 oddziałów terenowych zarządu. Taka placówka ma powstać w każdym województwie. Mamy zatem coraz lepszą strukturę organizacyjną służb zajmujących się realizacją zadań wynikających z ustawy.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#AdamGwara">Ponadto z racji tejże ustawy: następuje znaczący rozwój zakładów pracy chronionej tworzących stanowiska pracy dla ciężko poszkodowanych osób niepełnosprawnych i umożliwiających zatrudnienie osób psychicznie chorych lub upośledzonych umysłowo, którym najtrudniej znaleźć pracę na otwartym rynku pracy; powstają warsztaty terapii zajęciowej dla osób posiadających orzeczenie komisji ds. inwalidztwa i zatrudnienia, stwierdzające, że nie mogą pracować; tworzy się miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych w zakładach pracy na otwartym rynku pracy; osoby niepełnosprawne mogą podejmować i podejmują działalność gospodarczą; organizowane są szkolenia i przekwalifikowania osób niepełnosprawnych; rozbudowuje się i modernizuje obiekty służące rehabilitacji, organizowane są turnusy rehabilitacyjne; likwiduje się bariery architektoniczne i komunikacyjne; wspomaga się rehabilitację dzieci niepełnosprawnych i młodzieży niepełnosprawnej, wspomaga się statutową działalność pozarządowych organizacji osób niepełnosprawnych; wspiera się ochronę zdrowia (w tym zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze), edukację, kulturę, sport, rekreację i turystykę osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#AdamGwara">Wysoka Izbo! W telegraficznym skrócie wspomniałem o pozytywnych skutkach obowiązującej w tej chwili ustawy. Pięcioletni okres jej funkcjonowania wskazuje jednak, że zawarte w niej systemowe rozwiązania nie zaspokajają już w pełni potrzeb i oczekiwań środowiska bezrobotnych i poszukujących pracy osób niepełnosprawnych. Niezbędne są więc zasadnicze zmiany w funkcjonujących ustawowych mechanizmach i wprowadzenie nowych, wpływających przecież na rozwój i realizację rehabilitacji zawodowej. Obserwuje się również niekorzystne zjawiska na rynku pracy osób niepełnosprawnych, które wynikają między innymi właśnie z niezbyt precyzyjnego funkcjonowania mechanizmu prozatrudnieniowego i z potrzeby uzupełnienia działań systemowych w tym zakresie, adresowanych do osób o zróżnicowanym stopniu niepełnosprawności, a zatem oczekujących także różnych form wsparcia w zakresie aktywizacji zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#AdamGwara">O potrzebie opracowania projektu nowej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zadecydowały więc:</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#AdamGwara">— doświadczenia zebrane w okresie kilkuletniego funkcjonowania ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych;</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#AdamGwara">— dokonujące się zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych, w tym zwłaszcza reforma orzecznictwa inwalidzkiego;</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#AdamGwara">— wnioski i postulaty pracodawców, organizacji osób niepełnosprawnych, instytucji, organów kontrolnych i rzecznika praw obywatelskich;</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#AdamGwara">— konieczność dostosowania definicji dotyczących niepełnosprawności i zagadnień z nią związanych do pojęć zalecanych przez Międzynarodową Organizację Pracy Organizacji Narodów Zjednoczonych i stosowanych w krajach Unii Europejskiej;</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#AdamGwara">— wreszcie wola usunięcia legislacyjnych przeszkód utrudniających ratyfikację konwencji i zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy w zakresie zatrudniania i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#AdamGwara">W prezentowanym projekcie nowej ustawy zachowano w nie zmienionej lub też w zmodyfikowanej formie sprawdzone w praktyce mechanizmy wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, szczególnie z uwzględnieniem środków i instrumentów wspierania aktywności zawodowej tych osób i ich pozycji na rynku pracy. Wprowadzono jednak liczne zmiany o charakterze merytorycznym w stosunku do obecnie obowiązującej ustawy z 9 maja 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#AdamGwara">Wysoka Izbo! Projekt ustawy dotyczy osób, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych i które - na co pragnę zwrócić szczególną uwagę - uzyskały orzeczenie o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności albo o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. W projekcie ustawy - zgodnie z reformą orzecznictwa inwalidzkiego - zawarty jest zatem nowy system orzekania o niepełnosprawności. Wynika to z konieczności przeprowadzenia reformy orzecznictwa inwalidzkiego w ramach dokonującej się reformy ubezpieczeń społecznych. To zagadnienie było już szczegółowo omawiane w związku z prezentacją projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym, dlatego też ograniczę się do uwypuklenia najistotniejszych założeń zawartych w projekcie ustawy nowego systemu orzekania o niepełnosprawności.</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#AdamGwara">Konieczność zaproponowania nowych rozwiązań w zakresie orzecznictwa wynika z faktu, że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi specjalne komisje — komisje do spraw inwalidztwa i zatrudnienia — orzekając o inwalidztwie dla celów ubezpieczeniowych i pozaubezpieczeniowych, stosują takie same kryteria orzecznicze, co oczywiście jest paradoksem. W żadnym bowiem z krajów Europy Zachodniej instytucje ubezpieczeniowe nie orzekają do celów pozaubezpieczeniowych, ich aparat orzeczniczy ukierunkowany jest bowiem tylko na ocenę stopnia niezdolności do pracy zarobkowej osoby niepełnosprawnej, i to już ubezpieczonej, natomiast do celów rehabilitacji, w tym zawodowej, i zatrudnienia niezbędna jest ocena zdolności osoby niepełnosprawnej do wykonywania konkretnej pracy, ze szczególnym uwzględnieniem różnych aspektów funkcjonowania psychospołecznego tej osoby.</u>
          <u xml:id="u-91.16" who="#AdamGwara">Generalnie problem ujmując, proponowana zmiana w zakresie orzecznictwa inwalidzkiego zmierza do oddzielenia orzekania wyłącznie dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego od decyzji o stopniu niepełnosprawności i wynikających z niej zasad rehabilitacji i zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-91.17" who="#AdamGwara">W projekcie ustawy zaproponowano kompleksowy, merytoryczno-organizacyjny system orzekania o stopniu niepełnosprawności do celów pozaubezpieczeniowych, tj. m.in. do celów: szkolenia, w tym specjalistycznego, odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby, korzystania z rehabilitacji ze wskazaniem form odpowiednich do potrzeb i możliwości, korzystania z systemu pomocy społecznej, konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, uczestnictwa w terapii zajęciowej, przyznania ulg i uprawnień wynikających z odrębnych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-91.18" who="#AdamGwara">W projekcie ustawy proponuje się wprowadzenie orzekania o trzech stopniach niepełnosprawności, tj. znacznym, umiarkowanym i lekkim, w miejsce dotychczasowych trzech grup inwalidów (I, II, III). Zwracam przy tym szczególną uwagę na jednoznaczne stwierdzenie zawarte w projekcie, iż osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z trzech grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu tej ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z trzech grup inwalidów nie utraciło mocy.</u>
          <u xml:id="u-91.19" who="#AdamGwara">Proponując nowy system orzekania o stopniu niepełnosprawności dla celów pozaubezpieczeniowych, jednocześnie określono w projekcie ustawy strukturę organizacyjną w tym zakresie. Proponujemy, aby orzekanie miało charakter dwuinstancyjny. W pierwszej instancji o zaliczeniu osoby niepełnosprawnej do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności orzekałby zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności powoływany przez dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy. Odwołania od tych orzeczeń rozpatrywałby Krajowy Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności, jako II instancja, powoływany przez pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.20" who="#AdamGwara">Natomiast od orzeczenia wspomnianego krajowego zespołu będzie przysługiwać osobie niepełnosprawnej odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Jest to więc, naszym zdaniem, spójny, samodzielny system orzekania o stopniu niepełnosprawności.</u>
          <u xml:id="u-91.21" who="#AdamGwara">Wysoka Izbo! Pod pojęciem rehabilitacji zawodowej zazwyczaj rozumie się system różnych działań składających się z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego, przygotowania miejsc pracy oraz ich doboru do psychofizycznych możliwości osoby niepełnosprawnej, a także aktywnego pośrednictwa pracy. I te zadania są określone w projekcie ustawy. Szczególne znaczenie dla potrzeb zatrudnienia osób niepełnosprawnych ma ich szkolenie. Z tego też powodu w projekcie ustawy specjalny rozdział poświęcono szkoleniu osób niepełnosprawnych, przy czym myślą przewodnią jest szkolenie tych osób (zarejestrowanych w rejonowych urzędach pracy) w ogólnie dostępnych placówkach szkolących osoby bezrobotne i poszukujące pracy.</u>
          <u xml:id="u-91.22" who="#AdamGwara">Jednakże dla osób, które z powodu niepełnosprawności mają utrudniony lub wręcz uniemożliwiony dostęp do korzystania ze szkolenia w takich placówkach, przewiduje się w myśl projektu ustawy zorganizowanie szkolenia w specjalistycznych ośrodkach szkoleniowo-rehabilitacyjnych. Placówki te będzie tworzył minister pracy i polityki socjalnej, a ich zadaniem, oprócz szkolenia, będzie określanie u osoby niepełnosprawnej: po pierwsze, uzdolnień i możliwości rozwoju zdolności, po drugie, psychofizycznej sprawności w stosunku do wymagań różnych zawodów.</u>
          <u xml:id="u-91.23" who="#AdamGwara">Jest to propozycja nowatorska w naszym systemie rehabilitacji, zmierzająca do określenia zdolności osoby niepełnosprawnej do wykonywania konkretnego zawodu, i to zgodnie z potrzebami rynku pracy. Szkolenie jest ważnym elementem systemu zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej zaproponowanego w projekcie ustawy. Umożliwia bowiem podjęcie pracy przez osobę niepełnosprawną, co często jest traktowane jako sukces całego procesu rehabilitacji. Podjęcie pracy w decydującym stopniu stanowi o powrocie tych osób do czynnego życia w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-91.24" who="#AdamGwara">Powszechnie jednak wiadomo, że w warunkach gospodarki rynkowej osoby niepełnosprawne — w przeważającej większości — same nie mogą, z powodu skutków niepełnosprawności, konkurować ze swoimi rówieśnikami na rynku pracy. Dlatego też niezbędna jest pomoc państwa w tym zakresie, artykułowana w formie różnych zachęt ekonomicznych, dla pracodawców, którzy są skłonni zatrudniać osoby niepełnosprawne, a także w formie tworzenia ekonomicznych warunków do funkcjonowania chronionego rynku pracy (zakładów pracy chronionej), wreszcie rozwiązań systemowych dla tych osób niepełnosprawnych, które chcą prowadzić działalność gospodarczą lub też w ogóle nie mogą podjąć pracy, albowiem wymagają rehabilitacji przy zastosowaniu terapii zajęciowej. W projekcie ustawy proponuje się stworzenie takiego właśnie kompleksowego systemu rehabilitacji zawodowej i zatrudniania osób niepełnosprawnych. O szkoleniach, czyli o pierwszym elemencie tego systemu, już wspomniałem. Pragnę omówić pozostałe elementy systemu prozatrudnieniowego zawartego w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-91.25" who="#AdamGwara">Drugim elementem systemu rehabilitacji zawodowej jest możliwość tworzenia warsztatu terapii zajęciowej, wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo placówki stwarzającej osobom niepełnosprawnym z upośledzeniem uniemożliwiającym podjęcie pracy możliwość udziału w rehabilitacji społecznej i zawodowej przy zastosowani terapii zajęciowej.</u>
          <u xml:id="u-91.26" who="#AdamGwara">Trzecim elementem tego systemu jest możliwość utworzenia zakładu aktywizacji zawodowej, tj. nowej formy zatrudnienia dla najciężej poszkodowanych osób niepełnosprawnych, zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności. Do zakładu aktywizacji zawodowej będą kierowane osoby niepełnosprawne, które w wyniku rehabilitacji w warsztacie terapii zajęciowej nabyły określonych umiejętności zawodowych, lecz w zakresie niewystarczającym do tego, aby móc pracować w zakładzie pracy chronionej. Propozycja ta wynika z konieczności utworzenia w dotychczasowym systemie rehabilitacji zawodowej ogniwa pośredniego pomiędzy warsztatem terapii zajęciowej przeznaczonym dla osób nie mogących pracować a zakładem pracy chronionej zatrudniającym osoby niepełnosprawne mające kwalifikacje i umiejętności zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-91.27" who="#AdamGwara">Czwartym elementem wspomnianego już systemu rehabilitacji zawodowej jest możliwość utworzenia zakładu pracy chronionej przeznaczonego głównie dla osób, które powinny okresowo lub stale pracować w warunkach chronionych. W projekcie ustawy proponuje się rozszerzenie dotychczasowych uprawnień pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej. Zgodnie z projektem pracodawca mógłby uzyskać status zakładu pracy chronionej, jeżeli - po spełnieniu innych warunków - zatrudni co najmniej 30% osób psychicznie chorych lub upośledzonych umysłowo, zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Obecnie ten warunek dotyczy tylko osób niewidomych. Natomiast do wskaźnika zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej (lub ubiegającym się o taki status) proponuje się wliczać osoby niepełnosprawne wykonujące pracę nakładczą; z reguły są to osoby ciężko poszkodowane, mogące pracować tylko w domu. Działania te powinny przyczynić się do zwiększenia zatrudnienia na chronionym rynku pracy wspomnianych grup niepełnosprawnych, które obecnie mają ogromne trudności ze znalezieniem pracy.</u>
          <u xml:id="u-91.28" who="#AdamGwara">W projekcie ustawy zaproponowano także rozwiązania dyscyplinujące zakłady pracy chronionej, jeśli chodzi o przestrzeganie ustawowych warunków. Obecnie pełnomocnik z mocy ustawy jedynie stwierdza spełnienie przez zakład pracy warunków zakładu pracy chronionej. Natomiast w myśl projektu ustawy pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych będzie przyznawał taki status raz na trzy lata w formie decyzji, będzie też mógł podjąć decyzję stwierdzającą utratę przyznanego statusu. Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej będzie musiał przedstawiać pełnomocnikowi ds. osób niepełnosprawnych informacje o spełnianiu i o każdej zmianie dotyczącej spełniania ustawowych warunków.</u>
          <u xml:id="u-91.29" who="#AdamGwara">Oprócz działań dyscyplinujących o charakterze nadzoru i kontroli proponuje się uporządkowanie i rozszerzenie dotychczasowych uprawnień pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej do korzystania ze wsparcia ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przez stworzenie skutecznych ustawowych mechanizmów wspierania zatrudnienia i ochrony istniejących miejsc pracy dla tych osób niepełnosprawnych, które nie mogą pracować na otwartym rynku pracy (np. osoby chore na epilepsję). To wspieranie chronionego rynku pracy polega m.in. na zapewnieniu tym zakładom, a więc przez to zatrudnionym w nich osobom niepełnosprawnym, poczucia stabilności. W projekcie ustawy proponuje się np. wprowadzenie mechanizmu zwolnienia pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej z wpłat do urzędu skarbowego należności od tych zakładów z tytułu podatku od towarów i usług, stanowiącej różnicę między podatkiem należnym a naliczonym w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Jest to - co chcę podkreślić - pierwsza taka propozycja regulacji ustawowej (obecnie jest to regulowane w formie zarządzenia ministra finansów).</u>
          <u xml:id="u-91.30" who="#AdamGwara">Piątym elementem systemu prozatrudnieniowego jest możliwość zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. W projekcie ustawy wprowadza się nowe ekonomiczne zachęty dla pracodawców (zatrudniających do 49 pracowników), którzy już zatrudniają lub zamierzają zatrudnić osoby niepełnosprawne. Te zachęty to m.in. możliwość otrzymania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrotu kosztów:</u>
          <u xml:id="u-91.31" who="#AdamGwara">1) wynagrodzenia wypłacanego zatrudnionym osobom niepełnosprawnym w wysokości 50% najniższego wynagrodzenia przez okres 12 miesięcy,</u>
          <u xml:id="u-91.32" who="#AdamGwara">2) składki na ubezpieczenie społeczne od refundowanego wynagrodzenia,</u>
          <u xml:id="u-91.33" who="#AdamGwara">3) dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługującego osobom niepełnosprawnym I i II grupy inwalidów (10 dni w roku).</u>
          <u xml:id="u-91.34" who="#AdamGwara">Takie rozwiązanie podyktowane jest chęcią stworzenia osobom niepełnosprawnym realnych możliwości zatrudniania na otwartym rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-91.35" who="#AdamGwara">Proponuje się także utrzymanie dotychczasowych zachęt dla wszystkich pracodawców, którzy utworzą lub oprzyrządują stanowisko pracy dla osoby niepełnosprawnej. Zachęty te - istniejące z mocy ustawy z 9 maja 1991 r. - to zwrot poniesionych kosztów i refundacja wynagrodzeń wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne przez okres 18 miesięcy. Pracodawca zobowiązany jest zatrudniać osoby niepełnosprawne przez co najmniej 3 lata. Tak jest teraz. W praktyce jednak niektórzy pracodawcy, po otrzymaniu zwrotu wspomnianych kosztów, zwalniają osoby niepełnosprawne. Dlatego też zaproponowano zaostrzenie sankcji wobec takich pracodawców, aby ograniczyć to niekorzystne zjawisko. Sankcje dotyczą m.in. wydłużenia obowiązkowego okresu zatrudniania osoby niepełnosprawnej i zwiększenia wysokości zwrotu otrzymanej refundacji.</u>
          <u xml:id="u-91.36" who="#AdamGwara">Szóstym elementem systemu prozatrudnieniowego jest możliwość podejmowania przez osoby niepełnosprawne działalności gospodarczej, w tym przez osoby zamieszkałe na wsi. Proponuje się, aby udzielanie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej rozszerzyć także na możliwość prowadzenia działalności rolniczej. Samo jednak prowadzenie działalności gospodarczej lub rolniczej również wymaga wsparcia, zwłaszcza w początkowym okresie, jeśli taką działalność podejmują osoby niepełnosprawne. Taką pomoc proponuje się w projekcie ustawy ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w formie dofinansowania do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-91.37" who="#AdamGwara">Źródłem finansowania zadań określonych w projekcie ustawy są wpłaty zakładów pracy zatrudniających co najmniej 50 pracowników, które z różnych względów nie chcą lub nie mogą zatrudniać określonego procentu osób niepełnosprawnych. Rzecznik praw obywatelskich oraz pracodawcy wskazywali na potrzebę brania pod uwagę, przy wyliczaniu wskaźnika wysokości wpłat, tylko tych zatrudnionych, którzy obecnie pracują. Dlatego też w projekcie ustawy określono kategorie tych pracowników, których nie bierze się pod uwagę przy wyliczaniu wskaźnika stanowiącego podstawę określenia wysokości wpłat na PFRON. Dotyczy to m.in. pracowników: przebywających na urlopach wychowawczych, pobierających świadczenie rehabilitacyjne, odbywających służbę wojskową.</u>
          <u xml:id="u-91.38" who="#AdamGwara">W projekcie ustawy w sposób jednoznaczny proponuje się, aby jednostki sfery budżetowej dokonywały wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jeżeli nie będą zatrudniały osób niepełnosprawnych. Intencją takiej propozycji jest chęć stworzenia osobom niepełnosprawnym realnych możliwości w podejmowaniu pracy w administracji państwowej i samorządowej. Jest to bowiem rodzaj pracy, którą mogą i powinny wykonywać osoby niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-91.39" who="#AdamGwara">Wspomniany kompleksowy system zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej i społecznej będzie realizowany przez instytucje i służby określone w projekcie ustawy. Projektodawca wychodzi z założenia, że służby funkcjonujące na podstawie obecnej ustawy właściwie spełniają swoją rolę. Istnieje jedynie potrzeba precyzyjnego określenia merytorycznego zakresu tych służb, a zatem podziału merytorycznych kompetencji w zakresie rehabilitacji. Dotychczasowe bowiem doświadczenia wojewódzkich ośrodków do spraw zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych jednoznacznie wskazują na potrzebę ograniczenia ich działań tylko do problematyki zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej. Są to bowiem wyspecjalizowane służby w tym zakresie. Teraz ośrodki te, zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą, zajmują się również problematyką rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych (likwidacja barier architektonicznych, udział w tworzeniu warsztatów terapii zajęciowej itp.). Biorąc to pod uwagę, w projekcie ustawy zaproponowano wyłączenie rehabilitacji społecznej z zakresu działania wojewódzkich ośrodków i przekazanie jej Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (do jego terenowych oddziałów).</u>
          <u xml:id="u-91.40" who="#AdamGwara">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kończąc prezentację projektu ustawy, pragnę zwrócić szczególną uwagę na podmiotowy charakter tego projektu, na to, że dotyczy on osób niepełnosprawnych, a nie instytucji czy pracodawców. Z tego też względu w jednym rozdziale zgrupowano rozproszone w obowiązującej ustawie uprawnienia osób niepełnosprawnych zawarte w artykułach dotyczących obowiązków pracodawców i pośrednictwa pracy. Podyktowane jest to potrzebą nadania przejrzystości ustawie, aby wyraźnie wskazywała wszystkie uprawnienia osób niepełnosprawnych z niej wynikające.</u>
          <u xml:id="u-91.41" who="#AdamGwara">Jednocześnie w projekcie nowej ustawy zaproponowano zapis dotyczący udziału osób niepełnosprawnych w kreowaniu polityki społecznej państwa na ich rzecz. Jest to propozycja wynikająca z wniosków i postulatów, aby osoby niepełnosprawne miały realny wpływ na podejmowanie dotyczących ich ważnych decyzji, a także na kształtowanie regulacji prawnych mających lub mogących mieć znaczenie w ich sytuacji. Biorąc zaś pod uwagą potrzebę stworzenia forum współdziałania organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych, zaproponowano utworzenie Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Powołanie takiej rady wynika także z zaleceń Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących problematyki osób niepełnosprawnych. Rada ta będzie organem opiniodawczo-doradczym pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.42" who="#AdamGwara">Pragnę zaznaczyć, że projekt ustawy był konsultowany z przedstawicielami środowiska osób niepełnosprawnych. W wyniku tej konsultacji utworzono m. in. zakłady aktywizacji zawodowej, o których mówiłem, Krajową Radę Konsultacyjną do Spraw Osób Niepełnosprawnych, wprowadzono promowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy (w małych zakładach), a także zaproponowano rozszerzenie katalogu zadań dofinansowywanych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych m.in. o sport, turystykę, rekreację i kulturę, likwidację barier funkcjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-91.43" who="#AdamGwara">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zawarte w projekcie ustawy propozycje systemowych rozwiązań dotyczących zatrudniania i rehabilitacji zawodowej oraz społecznej osób niepełnosprawnych są - według opinii pełnomocnika rządu do spraw integracji europejskiej oraz pomocy zagranicznej - zgodne z prawem Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-91.44" who="#AdamGwara">Zwracam się z prośbą do pań posłanek i do panów posłów o skierowanie projektu ustawy do dalszych prac w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-91.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie sekretarzu stanu.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła tak jak w debacie średniej, to jest od 5 do 82 minut.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Janusza Jurka o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Józef Mioduszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JanuszJurek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej w sprawie rządowego projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych zawartego w druku nr 1531. Omawiany projekt zastępuje ustawę z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Już zmiana tytułu ustawy przez wprowadzenie do niego pojęcia rehabilitacji społecznej wydaje się wskazywać na zauważenie kompleksowości procesu rehabilitacji i na szczególnie znaczenie rehabilitacji społecznej w aspekcie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#JanuszJurek">Nie powinno się jednak zapominać o tym, że zdecydowana większość artykułów tej ustawy ze zrozumiałych względów koncentruje się przede wszystkim na rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Uwzględniając doświadczenia z okresu kilkuletniego funkcjonowania ustawy z 9 maja 1991 r., wydaje się słuszne przyjęcie zasady, że dotychczas stosowane i sprawdzone w praktyce mechanizmy wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w życiu społeczno-zawodowym pozostały nie zmienione, a zmodyfikowano jedynie te, których potrzebę zmiany uzasadniało kilkuletnie doświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#JanuszJurek">Niewątpliwie właściwe jest zgrupowanie w jednym rozdz. 4 w art. 4–21 uprawnień osób niepełnosprawnych. Przypomnę za ministrem Gwarą, że w dotychczas obowiązującej ustawie uprawnienia te były bardzo rozproszone, przez co były mało wyraziste, trudne w odbiorze i niezbyt czytelne.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#JanuszJurek">Istotną zmianą, zawartą w art. 13, jest podwyższenie wysokości pożyczki na uruchamianie działalności gospodarczej przez osobę niepełnosprawną z 25-krotnego przeciętnego wynagrodzenia do 30-krotnego. Uwzględniono także, co trzeba ocenić bardzo pozytywnie, postulaty osób prowadzących taką działalność, że wymaga ona wsparcia finansowego, szczególnie w początkowym okresie jej prowadzenia.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#JanuszJurek">Znajduje to swoje odbicie w art. 14, przewidującym dofinansowanie 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie działalności gospodarczej. Zupełnie nowym rozwiązaniem, zawartym także w tym artykule, jest możliwość skorzystania z takiego dofinansowania przez osoby niepełnosprawne prowadzące własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne. Jest to szczególnie ważne, jeśli uwzględnimy specyficzną sytuację osób niepełnosprawnych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#JanuszJurek">W rozdz. 5 („Szczególne obowiązki i uprawnienia pracodawców w związku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych”) warto zwrócić uwagę na realizację stanowiska rzecznika praw obywatelskich, a także wniosków pracodawców dotyczących uwzględniania przy obliczaniu wskaźnika stanowiącego podstawę określenia wysokości wpłat na PFRON tylko tych zatrudnionych, którzy aktualnie pracują.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#JanuszJurek">Z zadowoleniem można przyjąć ulgi zaproponowane w art. 26, dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne. Niestety, stopień tego zadowolenia ulega poważnemu osłabieniu, jeśli w tym samym artykule w ust. 3 czytamy, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych otrzymuje refundację kwoty wynikającej z zastosowanych ulg tylko w 50% z dotacji budżetowej, a reszta ma być refundowana ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Uważamy, że tak wysokie obciążenie funduszu z tytułu składek na ZUS powinno być poddane szczegółowej analizie przy uwzględnieniu zadań ustawowych realizowanych przez fundusz, a także wydolności finansowej tego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#JanuszJurek">Doświadczenia związane z funkcjonowaniem dotychczas obowiązującej ustawy wykazały, że nie wszyscy pracodawcy w sposób rzetelny, uczciwy i zgodny z oczekiwaniami społecznymi wykorzystywali środki finansowe funduszu na utworzenie lub oprzyrządowanie stanowiska pracy. Nazbyt często zdarzało się, że pracodawcy po otrzymaniu zwrotu poniesionych kosztów na wspomniane przeze mnie cele zwalniali osoby niepełnosprawne. Nie muszę w tym miejscu dodawać, jak ogromne rozgoryczenie powodowało to u samych niepełnosprawnych. Rozgoryczenie to często znajdowało swój wyraz w pytaniach zadawanych przy różnych okazjach: Dla kogo jest ten fundusz? Czy dla osób niepełnosprawnych, czy dla różnego rodzaju hochsztaplerów, pseudoprzedsiębiorców i cwaniaków, których — o ironio — nazywa się współcześnie biznesmenami, ze szkodą oczywiście dla zdecydowanej większości ludzi biznesu, którzy niekoniecznie korzystają ze środków tego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#JanuszJurek">Pragnę w tym miejscu mocno podkreślić, że te przykre doświadczenia dotyczą tylko części, i to zdecydowanie marginalnej, pracodawców. Niestety, postępowanie takie musiało spowodować zaostrzenie sankcji, co uważamy za słuszne, gdyż ta sankcja może doprowadzić do ograniczenia bulwersującego i niepokojącego zjawiska w postępowaniu pracodawców.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#JanuszJurek">W art. 30 zaproponowano nowy typ instytucji zatrudniających w postaci zakładów aktywizacji zawodowej. Jak już wspomniał pan minister Gwara, byłoby to ogniwo pośrednie między tzw. WTZ, czyli warsztatami terapii zajęciowej, a zakładami pracy chronionej. Doceniając ideę ustawowego powołania tego typu jednostek, uważamy, że dopiero praktyka zweryfikuje słuszność takiego rozwiązania. Już dziś trzeba jednak stwierdzić, że jest to rozwiązanie budzące wiele wątpliwości dotyczących funkcjonalności, a przede wszystkim zasad finansowania, w szczególności zaś zasad dofinansowywania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#JanuszJurek">Mimo wielu słusznych postulatów dotyczących stosowania coraz bardziej zachęcających bodźców skłaniających do zatrudniania osób niepełnosprawnych na tzw. otwartym rynku pracy mamy świadomość, że szczególnie dla osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, a także dla osób niepełnosprawnych mniej wykształconych jedyną szansą zatrudnienia będą zakłady pracy chronionej. Dlatego wspieranie, rozwój i ochrona miejsc pracy w tych jednostkach ma podstawowe znaczenie, gdy chodzi o ograniczenie stopnia bezrobocia wśród niepełnosprawnych. W tym kontekście należy pozytywnie ocenić regulację poprzez ustawę, a nie poprzez zarządzenie ministra finansów, sprawy podatków od towarów i usług. Funkcjonowanie zakładów pracy chronionej powinno być poddawane okresowej analizie zarówno jeśli chodzi o realizowanie przez nie ustawowych zadań, spełnianie określonych kryteriów, ale także jeśli chodzi o skuteczności zastosowanych instrumentów wspierających i mechanizmów ekonomicznych pozwalających tym zakładom funkcjonować w gospodarce rynkowej. Mechanizmy te i instrumenty w miarę potrzeby powinny być korygowane bądź zastępowane nowymi.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#JanuszJurek">Słuszne jest zwrócenie uwagi na możliwość zatrudniania osób niepełnosprawnych przez zakłady mniejsze, zatrudniające mniej niż 50 osób. Jednakże wydaje się, że refundowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w trybie art. 28 części wynagrodzenia, a także składki ZUS od tego wynagrodzenia oraz kosztu dodatkowego urlopu powinno dotyczyć osób ze znacznym oraz umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, skierowanych do pracy przez rejonowe urzędy pracy osób, a uprzednio zarejestrowanych jako bezrobotne lub poszukujące pracy.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#JanuszJurek">Oceniając generalnie projekt ustawy dotyczącej zatrudniania osób niepełnosprawnych, nie można nie zauważyć dosyć spójnego systemu stwarzającego możliwość rehabilitacji społecznej terapią zajęciową prowadzoną przez warsztaty terapii zajęciowej i częściowo zakłady aktywizacji zawodowej oraz rehabilitacji społeczno-zawodowej, realizowanej głównie przez zakłady pracy chronionej, aż do zatrudniania osób niepełnosprawnych na tzw. otwartym rynku pracy. Chcę w tym miejscu powiedzieć, że potrzeby w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych na tym rynku wynikają nie tylko ze stymulatorów finansowo-ekonomicznych zawartych w ustawie, ale także z określonej koniunktury na wyroby i usługi. Jednakowoż bardzo ważną kwestią w tym zakresie, mającą, oprócz wymienionych, podstawowe znaczenie, decydującą o możliwościach zatrudnienia niepełnosprawnych są ich kwalifikacje i poziom wykształcenia. Można zatem powiedzieć, iż słusznie postąpiono, poświęcając problematyce szkolenia odrębny rozdz. 8.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#JanuszJurek">Szczególne zainteresowanie, a także wiele kontrowersji w prowadzonych na temat ustawy dyskusjach wywołują projektowane rozwiązania w zakresie orzekania o stopniu niepełnosprawności. Mimo wszystko uważamy, że nie można rozpatrywać tego zagadnienia w oderwaniu od reformy ubezpieczeń społecznych, a także zmiany orzecznictwa dla celów ubezpieczeniowych. Potrzeba stworzenia odrębnego systemu orzekania dla celów pozaubezpieczeniowych wydaje się wobec powyższego ewidentna. Jednakże nie jest dobre albo przynajmniej jest dyskusyjne rozwiązanie zakładające finansowanie tego orzecznictwa ze środków funduszu rehabilitacji. Jeżeli orzecznictwo to ma mieć charakter systemowy, to koszty jego funkcjonowania powinny być pokrywane przez budżet państwa, gdyż fundusz może okazać się źródłem mało stabilnym, a zatem nie spełniającym warunków, jakie stawia się w wypadku źródła finansowania, które ma dotyczyć rozwiązań systemowych.</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#JanuszJurek">Co do innych proponowanych regulacji ustawowych, uważamy, że przekazanie części zadań do oddziałów Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych z wojewódzkich urzędów pracy jest ze względów nie tylko merytorycznych, ale i funkcjonalnych jak najbardziej słuszne. Dalszej dyskusji wymaga jednak stopień decentralizacji decyzji, czyli ich przeniesienia ze szczebla zarządu państwowego funduszu na poziom oddziałów, gdyż przybliżenie sfery decyzyjności do korzystających z funduszu, w tym przede wszystkim osób niepełnosprawnych, może i powinno poprawić jego sprawność, a także efektywność wykorzystania środków.</u>
          <u xml:id="u-93.15" who="#JanuszJurek">Ważną kwestią postulowaną od dłuższego czasu przez środowiska osób niepełnosprawnych jest utworzenie Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych oraz ustawowe uprawnienia dla organizacji pozarządowych, stwarzające przede wszystkim samym osobom niepełnosprawnym możliwość wpływania na podejmowanie ważnych decyzji i tworzenie regulacji prawnych, które ich w sposób bezpośredni dotyczą. Uznając te propozycje za słuszne, ich oceny będziemy mogli dokonać dopiero po pewnym okresie funkcjonowania ustawy. Ostrożność w wyrażaniu ostatecznej pozytywnej opinii wynika z wielości tych organizacji pozarządowych oraz nie zawsze zintegrowanego ich działania, a wątpliwości te mają związek także z treścią art. 45, który przyznaje prawo do opiniowania założeń i projektów ustaw mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych wszystkim organizacjom pozarządowym. Sprawa ta, naszym zdaniem, wymaga doprecyzowania w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-93.16" who="#JanuszJurek">Z zadowoleniem należy przyjąć uwzględnienie postulatu środowiska osób niepełnosprawnych i poszerzenie katalogu działań finansowanych z państwowego funduszu m.in. o sport, turystykę, rekreację i kulturę. Wysokość środków określonych w art. 48 ust. 2 m.in. na tę działalność, ale także na rehabilitację dzieci i młodzieży oraz zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny, środki pomocnicze wymaga przeanalizowania w dalszych pracach nad ustawą.</u>
          <u xml:id="u-93.17" who="#JanuszJurek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kończąc swoje wystąpienie, pragnę podkreślić, że Sojusz Lewicy Demokratycznej zdaje sobie sprawę, że ustawa nie reguluje w sposób wyczerpujący statusu prawnego niepełnosprawnych. I być może należałoby podjąć prace zmierzające do uchwalenia właśnie takiej ustawy, na przykład w postaci karty praw osób niepełnosprawnych, co od dłuższego czasu postuluje Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych. Uważamy jednak, że jeżeli chcemy zachować właściwy, to jest prozatrudnieniowy charakter omawianej ustawy, to dalsze poszerzanie zakresu zadań, a w szczególności ich finansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jest niemożliwe. Dla mojego klubu najważniejsze jest, abyśmy nie tylko zauważali, doceniali, rozumieli złożoność problemów, z jakim borykają się osoby niepełnosprawne, ale przede wszystkim próbowali skutecznie je rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-93.18" who="#JanuszJurek">Z przekonaniem, że ustawa będzie instrumentem pozwalającym właśnie rozwiązywać niektóre problemy z zakresu rehabilitacji społeczno-zawodowej, Sojusz Lewicy Demokratycznej będzie głosował za skierowaniem ustawy do dalszych prac w Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-93.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Janusz Jurek.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Józefa Mioduszewskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Rulewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#JózefMioduszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prawie dokładnie przed 5 laty Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, określając tym samym politykę państwa w tym zakresie. Ustawa ta powstała w celu ochrony osób niepełnosprawnych przed niekorzystnymi zjawiskami towarzyszącymi transformacji ustrojowej, zwłaszcza w zakresie gwałtownego spadku zatrudnienia i powstania dużego bezrobocia, które w sposób szczególny i najbardziej wyraźny dotknęło pracujące osoby niepełnosprawne, zwłaszcza ciężko poszkodowane i zatrudniane w spółdzielniach inwalidów. Uchwalenie zatem 9 maja 1991 r. wspomnianej ustawy nastawionej na promowanie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w sposób znaczący zahamowało proces utraty przez osoby niepełnosprawne pracy.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#JózefMioduszewski">Dzisiaj omawiamy projekt nowej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która powinna zastąpić obowiązującą ustawę. O potrzebie opracowania projektu nowej ustawy, a zatem i modyfikacji istniejących rozwiązań prawnych, i wprowadzenia w życie nowych, określających w sposób kompleksowy podstawowe uprawnienia w zakresie szeroko rozumianej rehabilitacji osób niepełnosprawnych zdecydowały m.in. doświadczenia zebrane w trakcie funkcjonowania ustawy, dokonujące się zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych, w tym zwłaszcza reforma orzecznictwa inwalidzkiego oraz wnioski i postulaty pracodawców, organizacji osób niepełnosprawnych, instytucji, organów kontrolnych i rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#JózefMioduszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, generalnie przyjmuje z zadowoleniem propozycje projektu ustawy, albowiem zaproponowane w nim rozwiązania mają charakter systemowy i są nowatorskie, a także w większości wychodzą naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, zainteresowanych problematyką rehabilitacji zawodowej i społecznej. Projekt ustawy ma charakter prozatrudnieniowy, z rozszerzeniem na zagadnienia dotyczące rehabilitacji społecznej w stopniu bezpośrednio lub pośrednio związanym z rehabilitacją zawodową. Jest to w ocenie mojego klubu zaleta tego projektu, albowiem nie sposób w jednej ustawie zawrzeć innych regulacji prawnych i rozwiązań systemowych niż odnoszące się do problematyki zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#JózefMioduszewski">Wpływy na konto Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pochodzą z wpłat zakładów pracy zatrudniających co najmniej 50 osób, które z różnych względów nie chcą lub nie mogą zatrudniać osób niepełnosprawnych. Zasadne zatem jest, aby ten fundusz był przeznaczany w przeważającej swej części na potrzeby tworzenia miejsc pracy oraz utrzymania istniejących miejsc pracy osób niepełnosprawnych, w szczególności ciężko poszkodowanych. I ta zasada jest wyraźnie zawarta w omawianym projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#JózefMioduszewski">W projekcie ustawy zawarte są systemowe rozwiązania zmierzające do uruchomienia bardziej efektywnego i bardziej sprawnego mechanizmu w zakresie tworzenia osobom niepełnosprawnym możliwości podejmowania pracy i uczestniczenia w procesie rehabilitacji zawodowej i społecznej. Na szczególną uwagę zasługuje zaproponowana nowa forma zatrudniania osób niepełnosprawnych najciężej poszkodowanych, którzy z powodu swej niepełnosprawności nie mogą podjąć pracy nie tylko na otwartym rynku pracy, lecz również w zakładach pracy chronionej. Jest to propozycja organizowania zakładów aktywizacji zawodowej. Wynika ona z konieczności utworzenia w dotychczasowym systemie rehabilitacji zawodowej ogniwa pośredniego między warsztatem terapii zajęciowej, adresowanym do osób nie mogących pracować, a zakładem pracy chronionej, zatrudniającym osoby niepełnosprawne mające kwalifikacje i odpowiednie umiejętności zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#JózefMioduszewski">W projekcie ustawy uporządkowano i rozszerzono dotychczasowe uprawnienia pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej do korzystania ze wsparcia ze środków PFRON, tworząc ustawowe mechanizmy wspierania zatrudniania i ochrony istniejących miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, które nie mogą pracować na otwartym rynku pracy. Natomiast dla osób niepełnosprawnych pragnących i mogących podjąć pracę na otwartym rynku pracy mają być stworzone takie możliwości poprzez promowanie zatrudnienia tych osób w małych zakładach pracy - do 49 pracowników. Proponuje się zatem wprowadzenie ekonomicznych zachęt dla pracodawców, którzy już zatrudniają lub zamierzają zatrudniać osoby niepełnosprawne. Te zachęty to m.in. możliwość otrzymania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrotu kosztów: wynagrodzenia wypłacanego zatrudnionym osobom niepełnosprawnym w wysokości 50% najniższego wynagrodzenia przez 12 miesięcy; składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia oraz dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługującego osobom niepełnosprawnym I i II grupy inwalidzkiej w dotychczasowym rozumieniu.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#JózefMioduszewski">Omawiając zagadnienia prozatrudnieniowe zawarte w projekcie ustawy, pragnę przy tym wyrazić umiarkowane zadowolenie, że przynajmniej częściowo dostrzeżono potrzeby bezrobotnych osób niepełnosprawnych mieszkających na wsi. Mam tu na myśli propozycję dotyczącą tworzenia możliwości korzystania przez te osoby z pożyczki na prowadzenie działalności rolniczej, a także wsparcia tej działalności ze środków PFRON, zwłaszcza w początkowym okresie w formie dofinansowania do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#JózefMioduszewski">Problem osób niepełnosprawnych, w szczególności mieszkających na wsi, wymaga bardziej zdecydowanych i znacznie obszerniejszych rozwiązań, niż to zapisano w projekcie ustawy. Mamy bowiem świadomość, że na wsi mieszka ponad 1800 tys. osób niepełnosprawnych, tj. ponad 42% ogółu osób niepełnosprawnych w naszym kraju. Dotychczasowe ustawowe działania na rzecz osób niepełnosprawnych adresowane są do całej tej grupy, ale w praktyce w bardzo ograniczonym zakresie obejmują osoby niepełnosprawne mieszkające na wsi. Z danych statystycznych GUS wynika, że wśród niepełnosprawnych mieszkańców wsi najliczniejszą grupę stanowią osoby powyżej 60 roku życia. Jest ich prawie milion, czyli około 54% ogółu niepełnosprawnych na wsi, i w znacznej większości prowadzą one jeszcze gospodarstwa rolne. Natomiast w wieku produkcyjnym mieszka na wsi 850 tys. osób niepełnosprawnych, tj. prawie 45% ogółu tej grupy społecznej. Zatem ta rzesza osób niepełnosprawnych mieszkających na wsi, w większości pozbawiona w praktyce ustawowej pomocy, stanowi poważny problem społeczny. Osoby te wymagają kompleksowego wsparcia. Mam nadzieję, że w pracach komisji sejmowych nad tym projektem ustawy będzie możliwe rozszerzenie prozatrudnieniowego systemu wsparcia także na bezrobotne poszukujące pracy osoby niepełnosprawne mieszkające na wsi. Uwypuklenie tego problemu w projekcie ustawy stwarza z kolei możliwości rozpoczęcia prac nad ratyfikacją konwencji nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Warunkiem tej ratyfikacji jest bowiem stworzenie osobom niepełnosprawnym mieszkającym na wsi możliwości zatrudniania i korzystania z usług rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#JózefMioduszewski">Wypada przy tym dodać, że sprawa ta z jeszcze jednego powodu powinna być szerzej uwzględniona w projekcie ustawy, bowiem w aneksie do porozumienia koalicyjnego PSL–SLD jest zapis: „Szczególny priorytet otrzymają działania rządu zmierzające do ograniczenia bezrobocia w małych miasteczkach i na wsi, w tym programy aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w tych środowiskach”.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#JózefMioduszewski">Z problematyką prozatrudnieniową ściśle związane jest zagadnienie szkolenia osób niepełnosprawnych. W projekcie ustawy w sposób szczególny akcentuje się rolę i znaczenie szkoleń dla osób niepełnosprawnych, przy czym mają one być prowadzone nie tylko przez służby zatrudnienia, lecz także przez pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Generalnie rzecz biorąc, osoby niepełnosprawne będą kierowane na szkolenia do placówek ogólnie dostępnych i jest to dobre rozwiązanie, albowiem sprzyja integracji społecznej tych osób. Natomiast osoby niepełnosprawne, które z powodu niepełnosprawności nie będą mogły skorzystać ze szkolenia w placówkach ogólnie dostępnych, zostaną skierowane do ośrodków szkoleniowo-rehabilitacyjnych, których utworzenie zaproponowano w projekcie ustawy. Dla zakładów, z mocy obecnej ustawy zobowiązanych do dokonywania wpłat na PFRON, zatrudniających co najmniej 50 osób, wprowadza się racjonalne uściślenia. W projekcie ustawy proponuje się, aby przy wyliczaniu wskaźnika stanowiącego podstawę określenia wysokości wpłat na PFRON brać pod uwagę tylko aktualnie pracujących zatrudnionych, a więc z wyłączeniem m.in. pracowników przebywających na urlopach wychowawczych, pobierających świadczenia rehabilitacyjne i odbywających służbę wojskową.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#JózefMioduszewski">Wreszcie ostatni, zasługujący na podkreślenie element prozatrudnieniowy, zawarty w tym projekcie ustawy, przedstawiany przez środowisko osób niepełnosprawnych. Chodzi o zobowiązanie sfery budżetowej do dokonywania wpłat na PFRON, jeśli nie zatrudnia ona określonego procentu osób niepełnosprawnych. Zdaniem Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego utrzymanie tego zapisu stworzy osobom niepełnosprawnym realne możliwości pracy w administracji, a więc i realne szanse zatrudnienia najpełniej odpowiadającego możliwościom i potrzebom osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#JózefMioduszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nawet to pobieżne wyliczenie różnych wzajemnie uzupełniających się prozatrudnieniowych działań, adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do osób niepełnosprawnych, zwłaszcza bezrobotnych lub poszukujących pracy, wyraźnie wskazuje, że w projekcie ustawy zawarto systemowe rozwiązania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#JózefMioduszewski">Jednakże w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego muszę wyrazić zaniepokojenie, odczuwane również w środowiskach osób niepełnosprawnych i wyrażane przez Krajową Izbę Gospodarczo-Rehabilitacyjną: Czy wystarczy środków finansowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację wspomnianych rozwiązań systemowych, określonych w projekcie ustawy? Zaniepokojenie to wynika z zapisu zawartego w projekcie ustawy, odnoszącego się do 50-procentowej refundacji ze środków PFRON na rzecz ZUS kwoty wynikającej z zastosowania ulg w składce ubezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej i częściowo na otwartym rynku pracy. Obecnie bowiem refundacja kwoty wynikającej z zastosowania wspomnianych ulg jest przeprowadzana z budżetu państwa. PFRON zostanie więc obciążony — w myśl projektu ustawy — dotychczasowymi obowiązkami budżetu państwa i koszty tego wyniosą prawie 25% rocznych przychodów tego funduszu (około 2,5 bln starych złotych rocznie). Tak duże obciążenie z pewnością odbije się na strukturze wydatków funduszu, co oznaczać może zawężenie i ograniczenie działań prozatrudnieniowych.</u>
          <u xml:id="u-95.13" who="#JózefMioduszewski">Na zakończenie pragnę zwrócić uwagę na nowatorskie rozwiązanie zawarte w tym projekcie, które wynika między innymi z zaleceń ONZ, Międzynarodowej Organizacji Pracy i Unii Europejskiej dotyczących udziału osób niepełnosprawnych w realizacji procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej. Bez udziału samych zainteresowanych nie można mówić o skutecznej rehabilitacji zawodowej. Dlatego też klub PSL z zadowoleniem przyjmuje treść rozdziału IX ustawy poświęconego organizacjom pozarządowym działającym na rzecz osób niepełnosprawnych, a zwłaszcza propozycję powołania Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Będzie to realizacja prawa osób niepełnosprawnych do realnego wpływu na podejmowanie ważnych decyzji na ich rzecz, a także do współudziału w tworzeniu regulacji prawnych mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-95.14" who="#JózefMioduszewski">Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego, oceniając wysoko merytoryczną prozatrudnieniową zawartość projektu ustawy, zwraca uwagę na to, że zgodnie z umową koalicyjną koalicja wyraziła wolę skoncentrowania swojej pracy między innymi na „reformie orzecznictwa inwalidzkiego oraz rozwoju zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej i społecznej, aż do stworzenia jednolitego systemu finansowania zadań na rzecz osób niepełnosprawnych”. W praktyce oznacza to, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie powinien i nie może być podstawowym źródłem finansowania działań pozazatrudnieniowych na rzecz osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w zakresie rehabilitacji leczniczej i społecznej. Stworzenie zaś jednolitego systemu finansowania oznacza potrzebę zastanowienia się nad jakościowo innym niż obecnie zakresem merytorycznych kompetencji pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych, czego domagają się organizacje zrzeszające osoby niepełnosprawne, a co nie zostało uwzględnione w omawianym projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-95.15" who="#JózefMioduszewski">W swoim wystąpieniu celowo nie wspomniałem o nowym systemie orzekania o stopniu niepełnosprawności, zawartym w projekcie ustawy, z uwagi na to, że problem ten jest znany Wysokiej Izbie w związku z omawianym już projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym.</u>
          <u xml:id="u-95.16" who="#JózefMioduszewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego popiera zgłoszoną przez ministra Gwarę propozycję przekazania tego projektu ustawy do prac w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-95.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.18" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Józefowi Mioduszewskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jana Rulewskiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JanRulewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Od momentu przyjęcia przez Sejm ustawy w 1991 r. autorstwa ministerstwa kierowanego przez Jacka Kuronia upłynęło już parę lat. Od tego czasu powstało już wiele problemów związanych z ustawą, która wówczas miała charakter przełomowy, rewolucyjny, a i teraz, jak z wypowiedzi pana ministra Gwary wynika, w swoim głównym zarysie nadal spełnia podstawowe funkcje. Jednakże, nie zachłystując się dokonaniami naszych kolegów, pragniemy stwierdzić, że od tamtego czasu wiele instytucji życia publicznego i sami niepełnosprawni stworzyli dostateczny bagaż propozycji, aby ustawa z 1991 r. uległa daleko idącej zmianie, wręcz żeby pojawiła się nowa ustawa. Do tego ma prawo i tego oczekuje parę milionów niepełnosprawnych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#JanRulewski">Przypomnijmy, jakie czynniki obiektywne wpływają na potrzebę uchwalenia przez Wysoką Izbę tej ustawy. Przede wszystkim reforma państwa, które już staje się państwem samorządowym, sprzyja niepełnosprawnym w ten oto sposób, że hasło głoszone w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, czy nawet wczesnych dziewięćdziesiątych o integracji środowiskowej staje się realne dzięki temu, że władza jest w mieście, gminie i na wsi. Umożliwia to zatem przejście od etapu rehabilitacji wyłącznie zawodowej do integracji niepełnosprawnych o charakterze społecznym poprzez poprawianie komunikacji, organizację spotkań z rówieśnikami, innego rodzaju edukację, nawet pomoc sąsiedzką. To jest możliwe właśnie dzięki reformie samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#JanRulewski">Dezyderaty komisji, w tym raport Komisji Polityki Społecznej o sytuacji niepełnosprawnych w Polsce przedstawiony przez panią posłankę Sienkiewicz, wskazują na niedopatrzenia, problemy, jakie nawarstwiają się w wyniku braku nowelizacji tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#JanRulewski">Jeśliby wyliczać czynniki obiektywne, raporty Najwyższej Izby Kontroli, które podkreślają nieporadność w gospodarowaniu środkami, to przejawiało się to w częstych blokadach - z jednej strony olbrzymia armia ludzi oczekujących na odleżynowe materace, zwyczajne wózki czy protezy, a z drugiej olbrzymia góra niewykorzystywanych pieniędzy. Dodać należałoby jeszcze zjawiska kryminogenne: lokowanie pieniędzy, których brakowało na wsiach czy w gminach, jak powiedział pan poseł Milczanowski...</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Mioduszewski.)</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#JanRulewski">Mioduszewski, przepraszam. To takie pozytywne, sądzę, skojarzenia. Gromadzono je w bankach, które z góry skazane były na procedurę upadłościową. Sądzę, że na potrzebę zmiany ustawy wpływały również częste ruchy kadrowe. Zmieniono trzech pełnomocników w ciągu dwóch lat, pusty był fotel prezesa funduszu - wszystko to spowodowało, że był to martwy fundusz, nie działał czasem przez parę miesięcy. Wreszcie opinia międzynarodowa, która nakazuje nam ratyfikować konwencje, choćby wymienioną tu wcześniej konwencję 159, i najważniejsza sprawa: potrzeby środowiska. O niektórych wspomniałem, a więc o braku podstawowych środków, które umożliwiają komunikowanie się, braku możliwości pracy zarówno dla tych, którzy chcą sami zorganizować sobie życie gospodarcze, jak i dla tych, którzy chcą być pracownikami najemnymi. Powszechne postulaty z wszystkich klubów politycznych i środowisk zmierzały do tego, aby rozszerzyć formułę ustawową, listę podmiotów objętych pomocą państwa czy też innych instytucji, były żądania czy też postulaty objęcia ustawą dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#JanRulewski">Jeśli po takiej wyliczance problemów i postulatów przyszło nam w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności odpowiadać, czy przedstawiony przez ministra Gwarę projekt ustawy spełnia wszystkie te warunki, to musimy z całą otwartością i szczerością, bez podtekstów politycznych, oświadczyć, że nie spełnia tych warunków. Dowód na to twierdzenie dał sam pan minister Gwara — mówił o instrumentach, regulacjach, ale zupełnie nie wspomniał, ile to dodatkowych miejsc pracy zostanie stworzonych, jakie to środki umożliwiające komunikowanie się zostaną uruchomione, ile osób zostanie dodatkowo objętych tą ustawą. Za to w uzasadnieniu mamy wyliczankę na dwóch czy trzech stronach, że nowi członkowie tworu organizacyjnego, jakim ma być rada konsultacyjna, zjedzą 20 obiadów po 50 zł, wypiją wodę mineralną za złotówkę. Z tego już chociażby uzasadnienia wynika, że ustawa nie była budowana dla niepełnosprawnych. Ustawa budowana była po to, żeby zaledwie wypełnić lukę albo odpowiedzieć na parę prostych postulatów. Niepełnosprawny z tej ustawy nie dowie się, jakie dobro dla niego może wynikać z niektórych paragrafów. A jeśli zajrzymy do ustawy — jest tam chyba rozdz. 4 czy 5, w którym mowa o obowiązkach czy też prawach uprawnionego, czyli niepełnosprawnego — dowiadujemy się tylko, że niepełnosprawny może pracować, że będzie krócej pracować, że przysługuje mu dodatkowy urlop, turnus rehabilitacyjny. A przecież z definicji wynika, że ta ustawa nie dotyczy tylko aktywnych zawodowo, ale również dzieci i tych, którzy nie mogą w ogóle pracować. Zatem pytam pana ministra Gwarę: Czy zapomniał pan, że niepełnosprawny porusza się środkami komunikacji? Czy z tego tytułu przysługują mu jakieś ulgi, czy ma prawo do uprzywilejowanego miejsca w tramwaju, w pociągu, które to prawo zupełnie zresztą zanika? A czy młody człowiek, czy to dziecko, ma uprawnienia dotyczące pobytu w szkole specjalnej czy też pod nadzorem wyspecjalizowanego nauczyciela? Czy temu z kolei przysługują dodatki? Z tej ustawy wcale to nie wynika. Wynika tylko, że niepełnosprawny ma pracować i z tego tytułu być może otrzyma wynagrodzenie, niepełne czasami, i będzie miał pewne ulgi dotyczące czasu pracy, np. słynną półgodzinną gimnastykę. Z tej ustawy wynika obowiązek ustawodawcy polegający na wskazaniu, jakie niepełnosprawny ma uprawnienia i dlatego aktualne stają się inicjatywy bodajże Krajowej Rady Osób Niepełnosprawnych, w których mowa o tym, że do tego trzeba dołączyć kartę osób niepełnosprawnych, żeby w końcu wiedzieli oni, co im przysługuje.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#JanRulewski">Podobnie z tą prozatrudnieniową opcją ustawy. Jeśli pojawiają się nowe elementy dotyczące ułatwień w zatrudnianiu niepełnosprawnych, to należy je wypisać jednym ciągiem, w jednym rozdziale: jakie ulgi, uprawnienia przysługują czy to zakładowi pracy chronionej, czy też zwykłemu podmiotowi gospodarczemu, który zamierza zatrudniać niepełnosprawnych. W ustawie tego nie ma, a sądzę, że jest to konieczne dla jasności sprawy.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#JanRulewski">Wreszcie trzeba otwarcie powiedzieć: jeśli chcemy, aby w ogóle było jak najmniej ingerencji państwa czy jakiejkolwiek instytucji, w stosunki między niepełnosprawnym a podmiotem gospodarczym, to trzeba pamiętać, że z tego tytułu sam podmiot nie może doznać uszczerbku w handlu, produkcji, organizacji. Tymczasem z ustawy wynika, że mnóstwo obciążeń z tytułu zatrudnienia niepełnosprawnych spadnie i na tego sklepikarza, i być może na wielki zakład przemysłowy. Dlatego mamy takie skutki, że duże zakłady wolą płacić podatek, jak pani Sienkiewicz powiedziała, od dyskryminacji, niż zatrudniać niepełnosprawnych, a przecież to ma być mechanizm samoregulujący, który państwo, który organy samorządowe, za pomocą instytucji pozarządowych, mają w tym procesie oliwić, wspierać.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#JanRulewski">Przechodząc już teraz do zarzutów stawianych ustawie, która moim zdaniem w 70% wykorzystuje starą ustawę, chcę powiedzieć, że choć są tu też drobne, dobre czasami korekty, stanęliśmy jednak w rozkroku. Pan minister Gwara chyba bał się pójść dalej, stworzyć ustawę o niepełnosprawnych i ograniczył się jedynie do kilku poprawek. Przede wszystkim ustawa ma charakter scentralizowany, opiera się na założeniu, że pan pełnomocnik i centralny fundusz mają zapewnić opiekę wszystkim niepełnosprawnym. Nie uwzględnia się istnienia samorządów, które powinny być elementem zasadniczym w budowaniu środowiskowej integracji. Zamierza się powołać nowe instytucje. O instytucjach orzecznictwa w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności powie pani posłanka Maria Dmochowska. Ja wspomnę tylko, że zamierza się powołać radę konsultacyjną, w pewnej części etatową (25 osób). Dostrzegam, że w jej składzie brakuje pracodawców, którzy przecież w 98% składają się na środki na realizację tej ustawy. Są tam przedstawiciele środowisk niepełnosprawnych, samorządów (to jest zresztą w tym projekcie ustawy jedyne miejsce, gdzie się mówi o samorządzie) i w znacznej liczbie — rządu. Zapomina się natomiast o tych, którzy na realizację tej ustawy się składają i wnoszą kwotę paru bilionów złotych. (Są też tacy, którzy się uchylają od tego). Jest więc pretekst, żeby się te grupy spotkały, by rozmawiać o tym, jakim celom służą niemałe daniny płacone w związku z problemami, o których tutaj dyskutujemy.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#JanRulewski">Wreszcie niepokoi nas fakt, że mimo niesprawności funkcjonowania zarządu i rady nadzorczej nie zmieniono w tym zakresie nic - potwierdziły ją kontrole NIK i spostrzeżenia wielu członków Komisji Polityki Społecznej. Nadal pozostaje 6-osobowa rada nadzorcza i ma udział w tym pełnomocnik rządu. A przecież chyba wszyscy na tej sali byli przekonani, że pełnomocnik rządu powinien koordynować politykę rządu, a funduszem powinna zarządzać profesjonalna firma. Choć jeden z postulatów NIK mówił, że zarząd jest zbyt wąski (tylko trzech członków zarządu mianowanych przy głównym udziale ministra), a zatem możliwości nadużyć są za duże, to zarząd pozostaje w postaci nie zmienionej. Trzyosobowy zarząd, który jest powoływany w wyniku decyzji jednego ośrodka, jest zachętą do niewłaściwego kierowania funduszem.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#JanRulewski">Środowiska niepełnosprawnych oraz administratorzy obecnych funduszów podkreślają zbytnią centralizację. Centralizacja spowodowała, że dla tej czapy, tego zarządu funduszu wykupiono bodajże budynek za 130 mld zł, że zamierza się instalować 400 komputerów, że ten proces będzie trwał bardzo długo. Tymczasem w terenie pełni odwagi, temperamentu, werwy i pomysłów działacze i administratorzy funduszu nie mają możliwości spożytkowania swej energii. Ustalanie kryteriów, kontrola wydatków funduszu są skomponowane tak, jakby tym wszystkim miano zarządzać z Warszawy. Ale przecież właśnie ta słynna specyfika sytuacji osób niepełnosprawnych wymaga, żeby aniołowie tych urzędów docierali do mieszkań osób niepełnosprawnych, bo jest tak, że 10% osób niepełnosprawnych nie może dotrzeć do urzędu, nie może napisać lub powiedzieć o swoich troskach, bo cała instytucja dotycząca zarządzania mieści się w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#JanRulewski">Z tych powodów mamy postulat Unii Wolności, który przedstawiłem, panie ministrze Gwara, a pan zdaje się, że go popierał - aby decentralizować fundusz. Jeśli się podsumuje tę ustawę, i to jest nasz kolejny zarzut, to wynika z tego, że tworzy się nowe tytuły w celu korzystania z owoców opieki społecznej i zdobycia przychylności, poparcia opinii publicznej, w tym posłów (nie znam posła, który by nie chciał pomóc niepełnosprawnym). Ale gdy to się zbilansuje ze środkami, to - jak słusznie wskazał poseł Mioduszewski (tym razem dobrze powiedziałem) - widać deficyt środków, czyli na głowę obecny niepełnosprawny dostanie mniej, dlatego że cały fundusz, który w tej chwili ma określoną wartość, będzie musiał obsłużyć dodatkowe podmioty - od młodzieży po rolników. Słusznie, że ta ustawa obejmuje swoim działaniem również rolników, tylko co z tego, panowie posłowie z PSL - środków będzie mniej. I dlatego mam pytanie do pana ministra: Dlaczego pan nie mówi, panie ministrze, o tym, ile wpłynie dodatkowych środków przeznaczonych choćby na te funkcje, które do tej pory miał pełnić minister edukacji narodowej czy minister zdrowia? Dlaczego w ogóle w ustawie nie wspomina się o instytucjach, które są zobowiązane ustawowo do opieki nad niepełnosprawnymi? Dlaczego pan na siebie bierze taki ogrom obowiązków?</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#JanRulewski">To zaledwie kilka uwag wypowiedzianych na gorąco, ale w trosce o mechanizm, zwłaszcza o to, aby niepełnosprawni, do których kierujemy tę ustawę, mogli odczuć zmniejszenie dystansu między nimi z ich troskami a władzą, a również żeby zwiększyć na to środki. W moim przekonaniu ta ustawa jest regresem, jest to ustawa, przy której rządowi zabrakło i odwagi, i środków.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Jan Rulewski.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan minister?</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, pan minister Adam Gwara.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#AdamGwara">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Pośle! Zwykle z wielką wnikliwością i wrażliwością przyjmuję wszelkie uwagi i staram się, na ile jest to możliwe, z nich korzystać. W tym przypadku, obawiam się, chodzi o dwa odrębne, zupełnie inne projekty ustawy. Ten, o którym ja mówiłem, i ten, na którego temat pan mówił. W pańskim wystąpieniu są takie sprawy, merytoryczne, których nie ma w projekcie ustawy. Muszę to po prostu sprostować.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#AdamGwara">Po pierwsze, powiada pan, że...</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: Wody mineralne.)</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#AdamGwara">Nie, nie wody mineralne. Powiada pan, że obciążamy fundusz kosztami funkcjonowania rady konsultacyjnej - to nie jest rada etatowa. Po drugie, są tam też przedstawiciele samorządów, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#komentarz">(Poseł Maria Dmochowska: Pan poseł powiedział, że tylko pracodawców nie ma...)</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#AdamGwara">Są i pracodawcy.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: W jakim miejscu.)</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#AdamGwara">Tam, gdzie mówimy o składzie rady konsultacyjnej, w rozdziale 9, proszę to sprawdzić. Poza tym mówi pan, że nie są zgromadzone w jednym rozdziale uprawnienia zakładów pracy chronionej. Również są. To tylko kilka wątków, które traktuję jako pewne nieporozumienie i dlatego chciałem sprostować. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Rulewski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JanRulewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze Gwara! Ja należę — przyznam szczerze, choć może nie powinienem — do pańskich sympatyków. Niestety, w art. 43, na który pan się powołuje, jest wyraźnie napisane, że rada składa się z 5 przedstawicieli organów administracji rządowej, z 5 przedstawicieli samorządu terytorialnego, z 15 przedstawicieli organizacji pozarządowych. Dziękuję. Sądzę, że wymaga jednak podkreślenia to, aby brali w niej udział przedstawiciele instytucji gospodarczych, które łożą na to. Traktuję to po prostu nie jako uszczypliwość, tylko jako próbę dogadania się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu panią posłankę Krystynę Sienkiewicz z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unii Pracy będzie głosował za skierowaniem do stosownych komisji projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zawartego w druku nr 1531, aczkolwiek nie satysfakcjonuje on nas tak dalece, jak tego oczekiwaliśmy po obietnicach kilku już pełnomocników do spraw osób niepełnosprawnych, niestety nie na szczeblu rządu.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#KrystynaSienkiewicz">Mamy zamiar pracować nad zmianą ustawy z 9 maja 1991 r. tak, by zbliżyć ją do naszej wizji systemu prawnego, obejmującego osoby niepełnosprawne. A sprawa dotyczy co dziewiątego lub co dziesiątego Polaka.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Nieobecni przedstawiciele zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych! Wielokrotnie i przy różnych okazjach, w komisjach i z tej trybuny, wskazywaliśmy na konieczność dokonania zmian w ustawie o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Powrócę do kilku szczególnie dla nas istotnych zmian:</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#KrystynaSienkiewicz">— sprecyzowanie i określenie zadań, które mogą być finansowane ze środków funduszu, by uniknąć wielu niedobrych dotychczasowych doświadczeń,</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#KrystynaSienkiewicz">— zdefiniowanie pojęcia: nadwyżki środków funduszu,</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#KrystynaSienkiewicz">— uściślenie zasad obowiązku wpłat na fundusz,</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#KrystynaSienkiewicz">— ustawowa stabilizacja VAT, płaconego przez zakłady pracy chronionej,</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#KrystynaSienkiewicz">— zdecentralizowanie gospodarki środkami funduszu,</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#KrystynaSienkiewicz">— uregulowanie niektórych spraw związanych z działalnością zakładów pracy chronionej, w tym określenie skutków niewywiązywania się tych zakładów z ustawowego obowiązku tworzenia warsztatów terapii zajęciowej,</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#KrystynaSienkiewicz">— zdyscyplinowanie pracodawców, którzy po otrzymaniu zwrotu kosztów oprzyrządowania stanowiska pracy zwalniają inwalidów,</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#KrystynaSienkiewicz">— zmiana, ewentualnie zliberalizowanie zasad przyznawania i spłaty kredytów dla osób niepełnosprawnych podejmujących działalność gospodarczą, możliwość pożyczek w trakcie działalności na jej wsparcie i kontynuację,</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#KrystynaSienkiewicz">— ustanowienie kontroli nowo utworzonych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych — czy są one dostosowane do stanu zdrowia inwalidy oraz zapewniają mu rehabilitację.</u>
          <u xml:id="u-103.12" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Ministrze! Oczekiwaliśmy projektu docelowego modelu rehabilitacji społecznej i zawodowej. To, co pan rekomenduje, porządkuje tylko fragment rzeczywistości. Widzimy potrzebę jeszcze wielu innych zmian, których nie zawiera projekt rządowy, uporządkowania kompetencji różnych organów. (Wymienię tylko administrację państwową, a więc są to: minister pracy i polityki socjalnej; pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych; krajowy, wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy oraz ich kierownicy; wojewódzkie ośrodki zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych; zarząd, prezes i rada nadzorcza funduszu.). Zachowanie obecnego status quo — a ustawa tego nie zmienia — oznacza dysfunkcję zarządzania i słabość systemu nadzoru i kontroli. Istniejąca triada: pełnomocnik, państwowy fundusz i wojewódzkie ośrodki zatrudnienia i rehabilitacji, jest trójkątem niemocy i nakładających się kompetencji. Autorzy projektu nie pokusili się o zmianę tego systemu, nie pokusili się też o inne usytuowanie pełnomocnika niż w strukturze ministerstwa pracy czy wyposażenie go w instrumenty nadzoru, odpowiednie struktury — jako członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-103.13" who="#KrystynaSienkiewicz">Uznanie podmiotowości organizacji pozarządowych i Krajowa Rada Konsultacyjna umiejscowiona przy pełnomocniku są cenne, ale raczej ozdobnikowe. Ta sama rada, ale na szczeblu rządu, a więc wyżej, byłaby spełnieniem rezolucji 48 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, kiedy to zostały przyjęte standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. Państwo powinno włączyć organizacje osób niepełnosprawnych w proces podejmowania decyzji odnoszących się do planów i programów dotyczących osób niepełnosprawnych lub wpływających na ich status ekonomiczny i społeczny. To zaś, co proponuje rząd, to jest z kategorii „chciałabym i boję się”.</u>
          <u xml:id="u-103.14" who="#KrystynaSienkiewicz">Tak się jakoś dzieje, że mimo wielu deklaracji, słów, a i niemałych środków sytuacja osób niepełnosprawnych nie poprawia się, a więc nie jest lepsza, a są obszary, gdzie odczuwa się wprost degradację. Brak spójnego systemu powoduje, że wiele osób zostało pozbawionych absolutnie im niezbędnych pampersów, że planowane wliczenie podatku drogowego do ceny paliwa skrzywdzi tę i tak już pokrzywdzoną grupę osób. A koszty przejazdów, dojazdów do pracy? A jednocześnie coraz więcej zadań ma być realizowanych ze środków funduszu. Ten fundusz ma wspomagać budżet państwa, ministra zdrowia, działalność samorządów, organizacji pozarządowych.</u>
          <u xml:id="u-103.15" who="#KrystynaSienkiewicz">Art. 48 projektu nowej ustawy o rehabilitacji wylicza różne formy rehabilitacji zawodowej i społecznej, na które przeznacza się środki funduszu. Nie ma potrzeby przywoływania tych kilkudziesięciu pozycji; pozostały wśród nich i dotychczasowe, ale też pojawiło się szereg nowych, m.in. sport, turystyka, rekreacja, kultura (to bardzo dobrze, oczywiście), tworzenie i funkcjonowanie poradnictwa zawodowego, działalność zespołów orzekających o stopniu niepełnosprawności, działalność specjalistycznych ośrodków szkoleniowo-rehabilitacyjnych - to minimum 26 mln zł rocznie. I tu mamy bardzo poważną wątpliwość, czy powinny one być finansowane z tak niepewnego źródła jak fundusz celowy, bo takim jest państwowy fundusz rehabilitacji, czy z budżetu państwa, bo to jego rola, czy - pytanie do pana ministra - ewentualnie przewiduje się partycypację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ po ewentualnym przyjęciu przez Wysoką Izbę nowelizacji ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym z druku nr 986 w razie orzeczenia celowości przekwalifikowania zawodowego po przyznaniu renty szkoleniowej zainteresowany będzie kierowany do wojewódzkiego urzędu pracy - wojewódzkiego ośrodka zatrudnienia i rehabilitacji, osób niepełnosprawnych w celu poddania się przekwalifikowaniu zawodowemu, tak że udział ZUS będzie tu niebagatelny.</u>
          <u xml:id="u-103.16" who="#KrystynaSienkiewicz">Chciałabym też zapytać, jaka będzie współpraca tych ośrodków, które będą zajmowały się szkoleniem i rehabilitacją, z istniejącymi wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy. Czy istnienie tych ośrodków było brane pod uwagę?</u>
          <u xml:id="u-103.17" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Doceniamy odejście od wspierania instytucji na rzecz wsparcia podmiotowego, szkolenie osób niepełnosprawnych, rehabilitację społeczną, nowe podejście do wszechstronnych potrzeb osób niepełnosprawnych (tak traktujemy propozycję zakładów aktywizacji zawodowej), otwarcie na rynek pracy. Stopa bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych wynosi wszak 16,9, a więc jest wyższa niż wśród ogółu ludności. Zaledwie część z nich poszukuje pracy przez rejonowe urzędy pracy. Ustawa w projektowanym kształcie nie rozwiązuje kompleksowo problemu zatrudnienia osób niepełnosprawnych w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych, połączonego z trudem i kosztami dojazdów do większych ośrodków. Na ten cel nie przewiduje się angażowania środków funduszu, chociaż w jakiś sposób to prawo do pracy zostanie zrealizowane, natomiast przewiduje się angażowanie środków funduszu na rzecz wsi, na rzecz rolników, chociaż oni tego funduszu nie tworzą.</u>
          <u xml:id="u-103.18" who="#KrystynaSienkiewicz">Za ważne rozwiązanie uznajemy promocję zatrudnienia w małych zakładach, na otwartym rynku pracy, ekonomiczne zachęty dla pracodawców, wspieranie chronionego rynku pracy, również rozszerzenie merytorycznego, podmiotowego zakresu ustawy o osoby niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, co stworzy możliwość przeznaczenia środków funduszu na przygotowanie do pracy zawodowej i przystosowanie społeczne, a było to postulatem organizacji pozarządowych i częściowo w Wysokiej Izbie zostało zrealizowane w postaci nowelizacji ustawy.</u>
          <u xml:id="u-103.19" who="#KrystynaSienkiewicz">Mamy jednakże poważne i, jak mniemam, uzasadnione obawy, kto te rozliczne i w większości słuszne zadania będzie realizował. Według stanu na 31 grudnia 1995 r. w wojewódzkich ośrodkach zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych pracowało 439 osób, czyli 16% zatrudnionych w wojewódzkich urzędach pracy. Niepokojące jest nawet nie to, że dzisiaj tych pracowników jest mało, a po uchwaleniu ustawy administracja rozrośnie się na koszt funduszu, ale równocześnie przybędzie różnorodnych zadań, które będą oni realizować z mocy dzisiejszej ustawy i tej zmiany, którą zawiera druk nr 986, zupełnie kompatybilny w sprawach orzekania.</u>
          <u xml:id="u-103.20" who="#KrystynaSienkiewicz">Wskazane byłoby, aby na nowych etatach, na nowych stanowiskach były zatrudnione osoby niepełnosprawne posiadające przygotowanie do pełnienia takich funkcji, nie znajduje to jednak miejsca w ustawie. Urząd pełnomocnika, wojewódzkie urzędy pracy, państwowy fundusz dla siebie tego przymusu nie przewidują. Wśród uprawnień osób bezrobotnych wylicza się m.in. prawo do korzystania ze szkolenia. To ważne, ale czy uprawnienie to, przysługujące z mocy ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jest niewystarczające, czy jest potrzeba zapisania tego samego uprawnienia w innej ustawie? Czy autorzy zastanawiali się nad możliwością przekwalifikowania bądź szkolenia opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy ze względu na sprawowaną opiekę nie mogą podjąć zatrudnienia poza domem, nad nisko oprocentowanymi kredytami na zagospodarowanie się dla niepełnosprawnych absolwentów szkół?</u>
          <u xml:id="u-103.21" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Ministrze! Oczekujemy nadal nowej, wieloaspektowej definicji osoby niepełnosprawnej, ze szczegółową interpretacją w odniesieniu do poszczególnych rodzajów dysfunkcji, a nie tylko definicji bardzo ogólnej. Obecna, jeszcze obowiązująca ustawa o zatrudnianiu i rehabilitacji jest regulacją szczegółową, stanowiącą na dziś najważniejszy element, ale tylko element budowanego systemu prawnego dotyczącego osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-103.22" who="#KrystynaSienkiewicz">Projekt nowej ustawy nie zawiera zaś najważniejszego elementu, to znaczy docelowego modelu rehabilitacji zawodowej i społecznej, który zmierzałby do zaspokojenia oczywistych potrzeb wszystkich środowisk osób niepełnosprawnych. Niestety.</u>
          <u xml:id="u-103.23" who="#KrystynaSienkiewicz">Złożony projekt częściowo konsumuje wnioski i postulaty pracodawców, organizacji pozarządowych, organów kontrolnych i rzecznika praw obywatelskich, z tym że ta część jest mało satysfakcjonująca.</u>
          <u xml:id="u-103.24" who="#KrystynaSienkiewicz">Najsłabsze ogniwo tworzonego systemu wspierania osób niepełnosprawnych to realizacja zadań. Jest to przecież powód zmiany. Zastanowimy się już w komisjach, czy nie zachodzi rozbieżność między określeniem zadań a ich „techniczną”, w tym i finansową, możliwością realizacji z tegoż, niczym — póki co — nie wspomaganego, funduszu celowego.</u>
          <u xml:id="u-103.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Krystynie Sienkiewicz z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Romana Kurzbauera z Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie doktorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#RomanKurzbauer">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest bardzo ważnym dokumentem i powinien zostać przyjęty z ogromną życzliwością i zainteresowaniem, bo tego wymaga dobro bardzo licznej grupy naszego społeczeństwa. W naszym kraju jest około 4,5 mln osób niepełnosprawnych, a ustawa będzie regulować wszystkie sprawy związane z ich stanem prawnym, społecznym, zawodowym i rehabilitacją.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#RomanKurzbauer">Wyjaśnia się również w projekcie ustawy, co jest przyczyną niepełnosprawności, a także na czym polega niepełnosprawność trwała oraz istniejąca okresowo. Ustala się tam trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Orzeczenie określające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. O zaliczeniu osoby do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności orzeka zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#RomanKurzbauer">Uważam, że należy powołać komisję, która dokładnie określi kryteria kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności. Muszą one być jednoznaczne, uniemożliwiające dowolność interpretacyjną. Zadaniem tej komisji, powołanej być może przez ministra zdrowia, będzie także spopularyzowanie opracowanych kryteriów. Chodzi o to, aby osoby zainteresowane były świadome, co będzie decydować o przyznaniu określonego stopnia niepełnosprawności, jakie schorzenie będzie decydować, że się będzie należało do którejś z wymienionych wyżej grup niepełnosprawności.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#RomanKurzbauer">Działania zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności będą bardziej efektywne wtedy, gdy w każdym województwie powstanie taki zespół, podlegający bezpośrednio wojewodzie. Gwarantować to będzie niezależność i samodzielność podejmowania decyzji, bez wpływu lekarza wojewódzkiego czy na przykład dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy. Wydaje się też, że od decyzji Krajowego Zespołu do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności nie powinno być prawa odwołania; sądzę, że będzie to lepsze wyjście.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#RomanKurzbauer">Mówi się także, że rehabilitacja społeczna polega w szczególności na stopniowej likwidacji barier, zwłaszcza architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, komunikacyjnych, technicznych. A nie wspomina się, lub wspomina się bardzo mało, o likwidowaniu barier psychologicznych. A te są równie ważne i trudne do pokonania, chyba trudniejsze od wymienionych wyżej. Chociaż można by uznać, że ten sposób traktowania problemu uwzględnia zapis mówiący o kształtowaniu w społeczeństwie określonych postaw i zachowań, sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#RomanKurzbauer">Bardzo ważny jest art. 13, dający niepełnosprawnym szansę na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rolniczej dzięki możliwości otrzymania pożyczek. Uważam, że należałoby tutaj dodać, iż matkom, które przerwały pracę zawodową, gdyż wychowują dzieci kalekie od urodzenia, wypłaca się wynagrodzenie za okres opieki nad dzieckiem i zalicza się ten okres do stażu pracy (nie ma takiego zapisu w ustawie). Tak samo rodzinie, w której żyją dwie lub więcej osoby niepełnosprawne - a to nie jest znowu taka rzadkość - należałoby przyznać dodatkowe preferencje podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#RomanKurzbauer">Budzi mój sprzeciw także sformułowanie w art. 16 ust. 3: osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych - z wyjątkiem pracy w charakterze dozorcy czy stróża. Jest to pewne ograniczenie wolności. Ustawa nie może odbierać człowiekowi prawa do decydowania o sobie, tym bardziej w wypadku, jeśli ktoś chce pracować w porze nocnej czy w godzinach nadliczbowych. Powinien o tym decydować sam niepełnosprawny.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#RomanKurzbauer">Nieprawidłowość dostrzegam także w art. 22 ust. 6, który brzmi: „Do liczby pracowników, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się — jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne — (...)”. Podwójne zaprzeczenie w polskim języku nie funkcjonuje najlepiej, warto tego unikać; ale to są sprawy redakcyjne.</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#RomanKurzbauer">W art. 35 (rozdz. 7) proponuje się, aby zadania wynikające z ustawy koordynował i realizował sekretarz stanu, pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych. Tutaj chciałbym powiedzieć, że w zeszłym roku, w maju, Parlamentarny Zespół do Spraw Osób Niepełnosprawnych, którego mam zaszczyt być przewodniczącym, zorganizował w Sejmie konferencję pod nazwą „Polityka państwa wobec osób niepełnosprawnych”. Do udziału w niej zaprosiliśmy prawie wszystkie organizacje, które pomagają osobom niepełnosprawnym. Może najważniejszym wnioskiem wynikającym z tej konferencji było to, by pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych miał rangę ministra. Wszystkie praktycznie organizacje powoływały się na to i jako przewodniczący parlamentarnego zespołu mam obowiązek to powiedzieć — taki jest postulat osób niepełnosprawnych. Po prostu uważają one, że ranga ministra będzie tu właściwsza, będzie on mógł lepiej reprezentować ich w rządzie. 4,5-milionowa społeczność ma prawo mieć swojego ministra.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#RomanKurzbauer">Art. 42 (rozdz. 9) mówi o powołaniu Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Ten zapis jest bardzo istotny, uwzględnia oczekiwania osób niepełnosprawnych, które chcą mieć swoją radę. Będzie to organ opiniodawczo-doradczy.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#RomanKurzbauer">O potrzebie opracowania projektu nowej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zdecydowały między innymi doświadczenia zebrane w trakcie kilkuletniego funkcjonowania ustawy z dnia 9 maja 1991 r. Projektując nową ustawę, przyjęto zasadę, że dotychczas stosowane i sprawdzone w praktyce mechanizmy wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w społeczeństwie zostaną zachowane.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#RomanKurzbauer">W opinii końcowej pełnomocnika rządu do spraw integracji europejskiej oraz pomocy zagranicznej w sprawie zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej stwierdza się, że nie jest on sprzeczny z prawem europejskim, w tym z postanowieniami Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#RomanKurzbauer">Po lekturze projektu ustawy nasuwają się dwie uwagi, którymi chciałbym się na koniec z państwem podzielić. Dobry to naród, który daje swoim niepełnosprawnym całościową ustawę, bo świadczy to, że się o nich dba, ale, z drugiej strony, zły to naród, który musi się uciekać do tego, aby 1/10 pełnoprawnych członków społeczeństwa zapewniać równość wobec prawa odpowiednimi ustawami. To są rozważania natury bardziej filozoficznej niż prawnej, ale chciałem się nimi podzielić.</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#RomanKurzbauer">Podsumowując, uważam, że projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest bardzo dobry. Proponuję skierowanie go do dalszych prac legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Romanowi Kurzbauerowi.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Eugeniusza Janułę z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że rozpatrujemy tu jeden z najważniejszych problemów społeczeństwa polskiego. Na temat tego, ilu jest niepełnosprawnych, padały tu różne liczby - i konkretne, i procenty - ale zwróćmy uwagę na fakt, że wielu niepełnosprawnych, jeżeli ułomność jest niewielka, woli się nie przyznawać do przynależności do tej grupy właśnie ze względów psychologicznych, na które zwracał uwagę m.in. mój przedmówca poseł Kurzbauer, ponieważ bariera psychologiczna, obok wielu innych, jest bardzo trudna do pokonania w naszym społeczeństwie. Wielu niepełnosprawnych ma odczucie, że są gorsi, nie dlatego że tak powinni czuć, lecz dlatego że przez, nazwijmy to, zdrowszą część społeczeństwa w jakiś sposób są odrzucani, spychani na margines. Nie jest to dobra cecha cywilizowanego społeczeństwa. I wszelkie działania prawne bariery psychologicznej nie obalą, będą tylko małym krokiem w kierunku jej niwelacji.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#EugeniuszJanuła">W naszym kraju problem niepełnosprawności ma na razie niestety tendencję rosnącą, bo, naturalnie, jest to jakby równoległe ze starością biologiczną, a także wiąże się ze stanem zdrowotności naszego społeczeństwa, w związku z czym szereg roczników, które powinny być pełnosprawne, praktycznie staje się w niepełnosprawnymi. Jest to wielki problem i najwyższy czas, żeby powoli, lecz systematycznie to przezwyciężać, aczkolwiek w 100% nie da się tego zrobić.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#EugeniuszJanuła">Dlatego Nowa Demokracja uważa, że problemem nr 1 w całokształcie tych spraw jest integracja niepełnosprawnych z resztą społeczeństwa, w szczególności w tych sferach, gdzie jest to łatwe do dokonania, a więc w środowiskach młodzieżowych, dziecięcych (które też są czasem okrutne dla swoich słabszych koleżanek i kolegów, ale tam te problemy jeszcze są łatwiejsze do zniwelowania). Stąd bardzo ważny jest podjęty już problem wspólnej nauki, wspólnego wychowania, szkół środowiskowych etc. Również kilka uczelni wyższych rozpoczęło w ostatnich latach nauczanie osób niepełnosprawnych, bo, Wysoka Izbo, bariera wykształcenia często jest czynnikiem, który definitywnie obniża możliwości zawodowe, intelektualne, jeśli chodzi o dalsze kariery osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#EugeniuszJanuła">Dlatego też muszę tu postawić pytanie: Czy problem niepełnosprawnych możemy rozwiązać lub przezwyciężyć za pomocą jednej ustawy, nad którą dzisiaj dyskutujemy? Odpowiedź jest prosta: na pewno nie. Niemniej ta ustawa, którą pan minister był uprzejmy przedstawić, w poważnym stopniu posuwa problem, mówiąc językiem trywialnym, do przodu.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#EugeniuszJanuła">Oczywiście można zapytać, dlaczego w tej ustawie, która przecież oscyluje wokół systemu zabezpieczeń, ale ma tendencje do związku zarówno z systemem opiekuńczym, jak i systemem ubezpieczeniowym, nie ma mowy np. o kwestii grup inwalidzkich itd., itd. Tak się jednak składa, że na bazie obecnego prawa konstytucyjnego, na podstawie którego dopiero się tworzy prawo przedmiotowe, należy po prostu budować to prawo (jakim jest również ta ustawa), tworząc pewne elementy, pewne moduły.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja popiera ustawę, choć obok niewątpliwych zalet dostrzegamy też pewne elementy ujemne.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#EugeniuszJanuła">Po pierwsze, ustawa ta może w konsekwencji wytworzyć kolejne nisze, do których zostaną zepchnięte poszczególne grupy niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#EugeniuszJanuła">Sprawa druga, była już o tym mowa - jeżeli chodzi o fundusz rehabilitacji niepełnosprawnych, to, jak zwykle, w tego typu systemach są spore możliwości nadużyć, które, niestety, w przeszłości były bardzo często wykorzystywane. Mam nadzieję, chociaż o nadziei różnie się mówi, że w przyszłości tak nie będzie. Należy więc tworzyć nie tylko mechanizmy, ale przede wszystkim obsadzać określone stanowiska odpowiedzialnymi ludźmi, którzy przez pryzmat humanizmu patrzą na swoich współbraci.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#EugeniuszJanuła">Mamy również pewne wątpliwości co do systemu tworzenia obligatoryjnych składek, jeżeli chodzi o podmioty zatrudniające, przy czym rzecz nie w tym, czy one mają płacić, czy nie mają płacić, tylko w samym systemie. Nie będę tu zgłaszał uwag szczegółowych, bo, jak sądzę, będzie o tym mowa podczas prac komisyjnych.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#EugeniuszJanuła">Materia jest bardzo delikatna, dotyczy bowiem ludzi szczególnie wyczulonych na krzywdę, której doznali obiektywnie i subiektywnie, jak również z tego względu, o czym nie tylko ja mówiłem, że są tu możliwości pewnych nadużyć. Stąd Nowa Demokracja postuluje wytworzenie sensownego mechanizmu kontroli społecznej ze strony środowisk niepełnosprawnych - zakładając, że ustawa wejdzie w życie, a prawdopodobnie po określonych modyfikacjach tak się stanie - nad realizacją tych zapisów. Chodzi o to, żeby za kilka lat nasi następcy w parlamencie nie wytykali nam, gdzie w tej ustawie popełniliśmy błędy.</u>
          <u xml:id="u-107.10" who="#EugeniuszJanuła">Jak powiedziałem, Nowa Demokracja popiera wniosek o skierowanie ustawy do komisji w nadziei, że będzie to kolejny poważny krok naprzód w kierunku poprawienia możliwości - realnych, bo w rachubę wchodzi tu cały system - tych naszych koleżanek i kolegów, którzy obecnie nie dysponują pełną sprawnością fizyczną.</u>
          <u xml:id="u-107.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Eugeniuszowi Janule.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#AleksanderMałachowski">Przechodzimy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszą proszę przedstawicielkę Sojuszu Lewicy Demokratycznej panią posłankę Alicję Murynowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#AlicjaMurynowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak się składa, że sprawami osób niepełnosprawnych, w szczególności zaś zakładami pracy chronionej, zajmuję się od początku, pracując w Komisji Polityki Społecznej. Dlatego z dużym zainteresowaniem przeczytałam projekt ustawy przedstawiony dzisiaj przez pana ministra Gwarę. Zanim jednak zacznę omawiać projekt bardziej szczegółowo, chciałabym państwu przypomnieć to, o czym mówiła tu pani poseł Krystyna Sienkiewicz — że nie tak dawno omawialiśmy na tej sali raport Komisji Polityki Społecznej o podstawowych problemach osób niepełnosprawnych. W raporcie tym po każdym rozdziale są zamieszczone wnioski. Kiedy przeanalizowałam je jeszcze raz, zauważyłam, że w 90% zostały one przeniesione do nowelizowanej ustawy. Toteż byłam trochę zdziwiona stanowiskiem pana posła Rulewskiego, bo jakby zapomniał on, że niedawno zgadzał się z tymi wnioskami. Naprawdę są one czytelne w tym projekcie ustawy, chociaż można czytać od początku do końca lub „naoborot” — to już jest zupełnie inna kwestia. Nie znaczy to, że nie mam wątpliwości w odniesieniu do tego projektu. Wątpliwości są, i to nawet całkiem spore. Mam tylko nadzieję, że uda się je rozwiać w toku prac Komisji Polityki Społecznej, a przyjęte rozwiązania będą najlepsze. I nie tylko w imię tego, o czym mówił pan poseł Januła, żebyśmy się nie wstydzili przed naszymi następcami za popełnione błędy. Błędów nie popełnia bowiem tylko ten, kto nic nie robi, a my staramy się zrobić coś moim zdaniem ważnego, co będzie sprawnie działać.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#AlicjaMurynowicz">Pierwszą moją wątpliwość wywołała już zmiana tytułu tej ustawy. Jest to wątpliwość, która, jak sądzę, albo się ugruntuje, albo zniknie w toku dalszych prac. Projekt powstał na bazie ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych z dnia 9 maja 1991 r. W tej chwili tytuł tej ustawy brzmi: o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Kolejność została zatem zmieniona, jakkolwiek uczeni w piśmie i w zagadnieniu twierdzą, że zatrudnienie osoby niepełnosprawnej jest końcowym elementem rehabilitacji zawodowej. Można mieć taki punkt widzenia. Przyjmuję to do wiadomości, aczkolwiek nie jestem do końca przekonana, ale o tym będziemy mówić dalej. To jest pierwsza wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#AlicjaMurynowicz">Druga moja wątpliwość dotyczy katalogu celów i tytułów finansowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Chodzi o koszty finansowe ponoszone przez ten fundusz. Sporo już o tym mówiono. Mianowicie wielokrotnie podczas prac w Komisji Polityki Społecznej czy w trakcie omawiania na tej sali różnego rodzaju sprawozdań padały pod adresem Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych bardzo przykre słowa — że jest nieudolny, nieracjonalny, że nie potrafi wydać tych pieniędzy zgodnie z przeznaczeniem itd. I wokół PFRON ukształtowała się dosyć specyficzna atmosfera, która prawdopodobnie szybciutko zmieni swój charakter, jeżeli zostaną zaakceptowane te wszystkie formy dofinansowywania przez ten fundusz. Proszę państwa, w nowym projekcie ustawy jest ich tak dużo, że obawiam się, iż jeżeli ta ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 1997 r., to — oczywiście jest to optyka pesymistyczna i nikomu tego nie życzę — być może z dniem 1 stycznia 1998 r. na drzwiach siedziby PFRON na Jana Pawła II nr 13 po prostu zawiesimy kłódkę; zwłaszcza że jednocześnie zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w kwestii osób niepełnosprawnych wliczanych do stanu zatrudnienia w zakładach ponoszących to specyficzne opodatkowanie na PFRON zmniejsza się liczba tychże osób. W związku z tym obawiam się, że mogą być trochę za małe wpływy przy tak zwiększonych wydatkach. Ale jest to oczywiście kwestia do przedyskutowania w komisji i ja w tej chwili nie neguję tych wyliczeń i tych tytułów, tylko dzielę się z państwem swoimi wątpliwościami. Już obecnie jestem w posiadaniu kilku opinii ze środowisk osób niepełnosprawnych i np. w pełni zgadzam się z jednym zdaniem ze stanowiska Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej, mówiącym, że: „Niedopuszczalny jest transfer środków PFRON na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych”. Z tym zdaniem zgadzam się w zupełności. Jest to rzeczywiście niedopuszczalne i to powinno być w ustawie zmienione.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#AlicjaMurynowicz">Druga sprawa — tu chyba będę w mniejszości, zdaję sobie z tego sprawę — mówiłam o tym również w wystąpieniu podczas omawiania raportu komisyjnego na temat osób niepełnosprawnych, mianowicie że jestem zadowolona z umiejscowienia pełnomocnika w ustawie tak, jak on jest umiejscowiony. Nie zgadzam się bowiem z szanownym panem prof. Kurzbauerem, że pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych będzie ministrem od osób niepełnosprawnych. Nie, dlatego że jeżeli nawet powstanie ta nowa ustawa, to nic nie zmieni faktu, że będzie ciągle funkcjonował rządowy program działania na rzecz osób niepełnosprawnych, ale rządowy, czyli również polegający na podjęciu działań przez wiele resortów. Ja już o tym raz mówiłam, że jeżeli będziemy mieli pełnomocnika rządu, to np. minister edukacji poczuje się absolutnie zwolniony z obowiązku wprowadzania szkół integracyjnych czy przedszkoli, czy wytyczania kierunków, bo w tej chwili oczywiście gminy się tym zajmują; minister zdrowia przerzuci cały ciężar odpowiedzialności za rehabilitację medyczną, leczniczą, i nie tylko za rehabilitację, ale i za wszystkie inne działania i zabiegi na pełnomocnika rządu. Obawiam się, że powstanie nowego superministerstwa nie za bardzo rozwiąże problem osób niepełnosprawnych, natomiast doprowadzi do rozbudowy administracji i będą następne koszty itd. I kiedyś będziemy przeciwko temu z kolei występować.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#AlicjaMurynowicz">Natomiast, jeśli chodzi o oświatę - już tu wspomniałam tak mimochodem o oświacie, która została przejęta przez gminy - to w tym projekcie ustawy jest zapisane, i to było postulowane rzeczywiście i przez komisje, i przez środowiska, obciążenie sfery budżetowej obowiązkiem zatrudniania osób niepełnosprawnych, a jeżeli nie, to płacenia na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Tutaj też mam wątpliwość, co będzie z gminami, bo to jest nałożenie na nie nowego, dodatkowego zadania. Czy gminy są do tego przygotowane? Bo nie oszukujmy się - gminy niekoniecznie zaraz zaczną zatrudniać osoby niepełnosprawne, natomiast jeżeli ich nie zatrudnią, to będą musiały z tego tytułu ponieść koszty. To jest też istotna wątpliwość, nam nadzieję, że ją wyjaśnimy.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#AlicjaMurynowicz">I jeszcze jedna opinia, tym razem już z zakładów pracy chronionej - dysponuję również stanowiskiem spółdzielczych zakładów pracy chronionej, to chciałabym podkreślić, które to stanowisko jest dosyć przychylne dla tego projektu, wskazuje również na wiele wątków, które wymagają wyjaśnienia, ale przede wszystkim chodzi tu o to, że jak państwo wiecie, 9 grudnia ub. r. minister finansów wydał nowe zarządzenie w sprawie VAT dla zakładów pracy chronionej. My również mówiliśmy, że ta kwestia wymaga regulacji ustawowej, a nie zarządzenia ministra finansów. I ta regulacja jest zawarta w ustawie. To jest bardzo cenne. Pragnę tylko zwrócić uwagę, że nie określono w tym projekcie granicznych kwot, jeśli chodzi o zaniechanie poboru VAT na jednego zatrudnionego, powyżej których środki z tego tytułu mają być przekazywane Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i podlegać redystrybucji. To oznacza, że limit tej kwoty powinien być odpowiednio ustawiony, nie powinien podlegać corocznym dyskusjom, bo to stwarza niepewność, brak poczucia bezpieczeństwa. Natomiast gdyby to było określone w ustawie, zamiast odesłania do odrębnych przepisów wydawanych przez Radę Ministrów, zwiększyłoby to zapewne poczucie bezpieczeństwa osób niepełnosprawnych i zakładów pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#AlicjaMurynowicz">Na koniec - wracając do gmin - jeszcze jedno zdanie. Z ustawy, poza uprawnieniami przedstawicieli samorządów do bycia członkami rady konsultacyjnej, nie wynikają żadne obowiązki w zakresie prowadzenia rehabilitacji społecznej czy też zawodowej. Jest to niepokojące, dlatego że - nie zgodzę się tu z posłem Rulewskim, że to jest ta szalona centralizacja, bo to nieprawda - moim zdaniem, jest to lekkie niedomaganie tego projektu; zapewne pan minister Gwara podczas prac z nami się zgodzi i łatwo je w komisji usuniemy.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#AlicjaMurynowicz">Postuluję przekazanie projektu do Komisji Polityki Społecznej w celu dalszych prac.</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Alicji Murynowicz.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Mieczysława Kasprzaka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#MieczysławKasprzak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata jest poświęcona pierwszemu czytaniu projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Jest to projekt, na który czeka wiele osób niepełnosprawnych oraz pracodawców zatrudniających te osoby.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#MieczysławKasprzak">Mamy wszyscy świadomość, że dotychczas obowiązująca ustawa z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych wymagała już od dłuższego czasu zmian. Mimo swoich, jak na tamte czasy nowoczesnych, rozwiązań ma ona wiele niedoskonałości, a zatem budzi kontrowersje w środowiskach najbardziej zainteresowanych tymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#MieczysławKasprzak">Mając tę świadomość, już 2 lata temu rząd podjął działania mające na celu wprowadzenie istotnych zmian do obowiązującej ustawy. Prace nad projektem dały dobitne dowody potrzeby zmiany całości obecnie obowiązującego aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#MieczysławKasprzak">Mamy świadomość, że omawiany projekt nie zadowoli wszystkich. Świadczy o tym zresztą wcześniejsza debata. Jednak w toku szczegółowych prac nad projektem spotkają się, jak myślę, interesy zainteresowanych stron. Dowodzą tego opinie przedstawiane mi w czasie dyżurów poselskich. Środowiska osób niepełnosprawnych - ich przedstawiciele - twierdzą, że projekt omawianej ustawy traktuje osoby niepełnosprawne nie dość podmiotowo. Za mało jest w nim przyznanych bezpośrednich uprawnień. Środowiska zaś pracodawców wychodzą z założenia, że środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych są jak gdyby ich własnością, domagają się większych uprawnień oraz - co chyba najistotniejsze - większej liczby tytułów do przekazywania tych właśnie środków do ich zakładów na tworzenie i utrzymanie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#MieczysławKasprzak">Oczywiście, nie rozstrzygniemy tych problemów dzisiaj, w trakcie pierwszego czytania. Mogę jedynie stwierdzić, że rząd bardzo szeroko konsultował ów projekt ze wszystkimi zainteresowanymi środowiskami i zostało chyba wybrane optymalne rozwiązanie. Komisje sejmowe zaś powinny ostatecznie pogodzić te wszystkie interesy, również stanowisko strony rządowej, która zobowiązana jest - o czym tu szeroko moi przedmówcy się wypowiadali - do zapewnienia optymalnych warunków finansowo-organizacyjnych realizacji wspomnianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#MieczysławKasprzak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie będę ustosunkowywał się szczegółowo do poszczególnych rozwiązań. Będąc jednak członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego i mieszkańcem wsi, muszę z satysfakcją odnotować fakt zauważenia problematyki osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie. Jak sądzę, jest to przejaw woli polskiego rządu do rozpoczęcia procesu ratyfikacji konwencji nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie zatrudniania i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Proces ratyfikacji tej konwencji uzależniony został od podjęcia działań zmierzających do wprowadzenia w polskim prawie przepisów gwarantujących rehabilitację zawodową mieszkańców wsi.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#MieczysławKasprzak">Po raz pierwszy osoby niepełnosprawne zamieszkujące tereny wiejskie lub chcące podjąć działalność rolniczą będą mogły ubiegać się o udzielanie pożyczki ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Nie wyłącza się tu możliwości również zakupu ziemi. Pożyczka ta przy tego rodzaju działalności w zasadzie nie jest wysoka, gdyż wynosi praktycznie trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Można oczywiście dyskutować, czy ta kwota nie powinna zostać podwyższona, ale spodziewam się, że to by wywołało z kolei następną dyskusję o nierównym traktowaniu podmiotów. Są to jednak pożyczki bardzo nisko oprocentowane. Wydaje mi się jednak, iż rząd miał tego świadomość, skoro w projekcie znajduje się zapis dający możliwość osobie niepełnosprawnej prowadzącej własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne ubiegania się o dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-111.7" who="#MieczysławKasprzak">Inną ważną rzeczą jest możliwość finansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych rządowych programów na rzecz niepełnosprawnych. Upatruję w tym zapisie możliwość finansowania programów skierowanych bezpośrednio również do osób zamieszkujących tereny wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-111.8" who="#MieczysławKasprzak">W związku z powyższym niezmiernie ważny jest zapis jednoznacznie przesądzający, iż orzeczenia uznające rolnika na podstawie odrębnych przepisów za długotrwale niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym, będą mogły być traktowane na równi z orzeczeniami o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. W ten sposób rolnicy niepełnosprawni będą mogli korzystać ze wszystkich rozwiązań ustawowych, oczywiście z wyłączeniem tych, które skierowane są bezpośrednio do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.</u>
          <u xml:id="u-111.9" who="#MieczysławKasprzak">Dla przypomnienia chciałbym podać, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym brak jest analogicznego zapisu, co powoduje, że duża grupa niepełnosprawnych rolników nie mogła do tej pory ubiegać się ani o pożyczki, ani o szkolenia i inne sprawy wynikające z ustawy. Z tego też powodu - jako członkowi Polskiego Stronnictwa Ludowego - wypada mi podziękować projektodawcom za nowe propozycje rozwiązań tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-111.10" who="#MieczysławKasprzak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam oczywiście świadomość pewnych niedociągnięć projektu np. w kwestii finansowania aż tak szeroko pojętej rehabilitacji, o czym tu poprzednicy bardzo szeroko mówili. Być może w dyskusji w komisjach już pewne kroki w tej sprawie poczyniono, być może powinien powstać jakiś oddzielny fundusz - nie wiadomo, jak go nazwać - ale szerzej obejmujący rehabilitację społeczną.</u>
          <u xml:id="u-111.11" who="#MieczysławKasprzak">Być może w projekcie ustawy - pan poseł Rulewski bardzo dobitnie to kwestionował - niektóre pojęcia mogą budzić pewne zastrzeżenia przy ich interpretacji. Natomiast wydaje mi się, że to wszystko jest do załatwienia w trakcie prac w komisjach sejmowych. Przedstawiony projekt nie powinien podlegać tak gruntownej krytyce, jakiej został poddany przez niektórych dyskutantów.</u>
          <u xml:id="u-111.12" who="#MieczysławKasprzak">Dlatego też, panie marszałku, kończąc swoje wystąpienie, pragnę podziękować za uwagę i wnoszę o przekazanie omawianego projektu do komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-111.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Mieczysławowi Kasprzakowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Marię Dmochowską z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowa ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych budzi najpierw zdziwienie, a potem rozczarowanie. Zdziwienie, ponieważ nazwano ten druk nie nowelizacją, lecz nowym projektem, mimo że zachowuje całą filozofię poprzedniej ustawy oraz jej merytoryczną zawartość, wprawdzie z dodatkami, ale za dodatki nie daje się nazwy „nowa”. Rozczarowanie dlatego, że społeczność osób niepełnosprawnych i ich przyjaciół oczekiwała na coś więcej, na akt rangi europejskiej, który byłby pomocny w walce o prawdziwe wyrównywanie szans i pełniejszą integrację niepełnosprawnych z resztą społeczeństwa, i to we wszystkich możliwych dziedzinach. Ten projekt w wielu punktach nie spełnia takich oczekiwań, o czym zresztą mówił pan poseł Rulewski i pani poseł Sienkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#MariaDmochowska">W związku z tym chciałabym się zająć jednym tylko działem, na którym najlepiej się znam, czyli orzekaniem o niepełnosprawności z uwzględnieniem, oczywiście, zapisów rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym, bo taka ustawa równolegle znajduje się w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#MariaDmochowska">Nie sposób bowiem mówić o orzekaniu o niepełnosprawności, nie wspominając o niezdolności do pracy, ponieważ te dwa zagadnienia pozostają ze sobą w ścisłym związku. Zamiast merytorycznie i organizacyjnie usprawnić jeden system orzekania w dwóch celach i w dwóch rodzajach ze sobą sprzężonych, planuje się wprowadzenie dwóch systemów - orzekania o niezdolności do pracy dla celów rentowych i oddzielnie o niepełnosprawności dla innych celów.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#MariaDmochowska">Propozycja ta budzi ogromne wątpliwości. Koszty powołania nowej struktury przy wojewódzkich urzędach pracy są bardzo duże. Przewiduje się wieloosobowe zespoły orzecznicze. Specjalistów przygotowanych w tym kierunku jest bardzo niewielu i przeważnie pracują już dla ZUS, część w opiece zdrowotnej, gdzie przecież przed rehabilitacją zdrowotną trzeba postawić odpowiednią diagnozę. Będzie to również uciążliwe dla samych niepełnosprawnych, którzy w wielu przypadkach będą musieli ubiegać się oddzielnie o dwa dokumenty. Będzie także bardzo interesujące, że ktoś uzyskał orzeczenie o niezdolności do pracy, a nie uzyskał orzeczenia o niezdolności z powodu niepełnosprawności, a to jest zupełnie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#MariaDmochowska">Jazda z małej gminy do odległego wojewódzkiego zespołu, a potem w wersji odwoławczej, aż do samej stolicy, to w ogóle bajka - nie do przyjęcia i zaakceptowania. Trzeba pojechać do tego zespołu, niektórzy będą jeszcze jechać do ZUS, często dwie osoby, bo przecież nie każdy niepełnosprawny jeździ sam, czasem karetką. Wydaje się, że obojętnie w jakiej strukturze organizacyjnej - w ZUS czy poza nim - te dwa rodzaje orzeczeń powinny być wydawane przez jeden organ. Tylko chyba w Polsce resortowej, gdzie każdy pracuje oddzielnie i na swój koszt, i dając swoją rękę, takie nieporozumienia są możliwe.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#MariaDmochowska">W uzasadnieniu ustawy stwierdzono, że niepełnosprawność i niezdolność do pracy to dwa różne pojęcia. To jest prawda. Między innymi dlatego, że rehabilitacja, głęboko umotywowany własny wysiłek i zdolności, przyjazny stosunek otoczenia, bardzo często czynią nawet głęboko niepełnosprawnego zdolnym do zatrudnienia, do znakomitej twórczej pracy. Dobrze, że wiadomość ta już się przebiła do ustawodawcy i przebija się powoli do społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#MariaDmochowska">Ale proszę zwrócić uwagę, że w nowelizowanej ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym, nad którą pracuje Komisja Polityki Społecznej, stopień niezdolności do pracy ocenia się przez stopień naruszenia sprawności organizmu, czyli przez niepełnosprawność lub sprawność, zaś w omawianej dziś ustawie stopień niepełnosprawności z kolei ustala się przez ocenę zdolności do pracy — proszę zobaczyć obydwie definicje, w obydwu ustawach. Nasuwa się więc pytanie, po co te dwie oceny powierzać dwóm różnym instytucjom, skoro tak się ściśle ze sobą kojarzą i łączą i, co więcej, dotyczą tej samej osoby. Trudno znaleźć racjonalną odpowiedź, z jakiego powodu rząd chce oddzielić te dwa typy orzecznictwa: do celów rentowych i pozarentowych. Przecież nie ma antagonizmów między tymi orzecznictwami, chociaż są różnice. Domyślam się, że rozrastająca się machina urzędów pracy i PFRON nadal nie może znaleźć sposobów bardziej racjonalnego wydatkowania posiadanych pieniędzy, a zawsze łatwiej wydaje się pieniądze na struktury, trudniej na samego niepełnosprawnego.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#MariaDmochowska">Wojewódzkie urzędy pracy przez 3–4 lata nie potrafiły wypełnić ustawowych zadań w dziedzinie szkoleń i rehabilitacji niepełnosprawnych (przede wszystkim w tych dwóch dziedzinach). W zamian za to otrzymują nowe, bardzo kłopotliwe zadania. W związku z zespołami orzeczniczymi pytam ministerstwo pracy nie tylko o to, ile to będzie kosztować — chociaż o to pytam także — ale o to, czy ma ono zamiar naruszać ustawę o zawodzie lekarza, powołując wieloosobowe zespoły do orzekania o stopniu niesprawności, podczas gdy orzecznictwo medyczne jest zastrzeżone wyłącznie dla lekarzy. Orzekać o niepełnosprawności może wyłącznie lekarz, samodzielnie, bez żadnego głosowania z innymi podmiotami — a to jest przewidziane w ustawie — bez żadnego głosowania z innymi partnerami w zespole, oczywiście korzystając — w takim stopniu, w jakim uzna to za potrzebne — z ich wiedzy, z odpowiednich ekspertyz, ocen i badań.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#MariaDmochowska">Chcę spytać: Czy pan - tworząc nowe struktury, nowe instytuty, które będą orzekać, oceniać stopień niepełnosprawności - rozmawiał może z ministrem zdrowia? Przecież upadają wyspecjalizowane ośrodki, wielkie oddziały rehabilitacyjne w przychodniach przemysłowych. Istnieją w Polsce dwa instytuty medycyny pracy, istnieje ogromna liczba sanatoriów, które żądają nowych zadań i które są w pełni wyposażone. Przecież można podpisywać z nimi kontrakty, a nie tworzyć nowej struktury, i trzeba to robić tak, żeby podnieść w tej dziedzinie możliwości ochrony zdrowia, bo to przecież jest jeden człowiek i jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#MariaDmochowska">W ZUS — przypomnę panu ministrowi — tylko i wyłącznie lekarz orzeka o niezdolności do pracy, a przecież dla laika niepełnosprawność na pierwszy rzut oka jest pojęciem bardziej medycznym niż niezdolność do pracy, która jest pojęciem bardziej społecznym. Bez naruszania przepisów ustawy o pomocy społecznej i ustawy kompetencyjnej nie jest również możliwe orzekanie w ramach wojewódzkiego urzędu pracy o korzystaniu z pomocy społecznej (to, zdaje się, robi ktoś inny) ani bez naruszania ustawy o zakładach opieki zdrowotnej — o zaopatrzeniu w przedmioty ortopedyczne (to należy do kogoś innego), ani bez naruszania ustawy o stowarzyszeniach — o wsparciu ze strony organizacji pozarządowych. Kierunek jest inny, od organizacji do rządu, a nie odwrotnie. I jeszcze jedno. Zacytuję z art. 4 ust. 3 definicję o niepełnosprawności: „Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność organizmu, która jest zdolna do wykonywania zatrudnienia i nie wymaga pomocy innej osoby do uczestniczenia w życiu społecznym”. Gdyby tak spojrzeć na Wysoką Izbę, nie w tej chwili, tylko wtedy, kiedy tu jest ok. 400 osób, to tej definicji podlega 60, 70 albo więcej procent osób siedzących na sali, chociaż tego z pozoru nie widać. Gdyby osoby te zgłosiły się na komisję, przedstawiły roszczenia i uzyskały odpowiednie papiery, a mogą, bo jest taka definicja, mogłyby stanowić niepełnosprawną załogę zakładu pracy chronionej, mającej bardzo duże ulgi w porównaniu ze zwykłymi zakładami. A wówczas prawdziwi niepełnosprawni, a przecież są ich miliony, nie zyskają, lecz stracą swoje szanse, rozpłyną się w tej gromadzie, w tej wielkiej grupie, której w rozumieniu ustawy będzie przysługiwał status niepełnosprawnych, z umarzaniem pożyczek i różnymi innymi prawami.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#MariaDmochowska">Niepełnosprawność jako tytuł do roszczeń w świetle tej ustawy może stać się zjawiskiem masowym, wtedy przywileje z jednej strony a możliwości z drugiej pozostaną tylko na papierze, staną się fikcją. Taka definicja niepełnosprawności jak przytoczona w akcie prawnym przeznaczonym do celów praktycznych przesądza z góry o jego niewykonalności, o rozczarowaniu, które może spotkać prawdziwych niepełnosprawnych. Najlepsza znana mi definicja osoby niepełnosprawnej przyjęta również przez Krajową Radę Osób Niepełnosprawnych, z którą się chyba państwo zbyt mało konsultowali, brzmi: niepełnosprawną jest osoba, której obniżona sprawność funkcjonalna, fizyczna, psychiczna lub sensoryczna, czyli umysłowa, trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról właściwych dla płci i wieku, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#MariaDmochowska">Gdyby ustawodawca zechciał słuchać swych społecznych partnerów, organizacji pozarządowych niepełnosprawnych, nie popełniłby błędów w ustawie, bo wychodząc ze zbyt szerokiej definicji zbyt szeroko ujął problem, że jeszcze raz na końcu powiem, niekorzystnie dla osób prawdziwie niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Marii Dmochowskiej.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#AleksanderMałachowski">Z uwagi na immunitety, pani posłanko, to jest rodzaj zakładu pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Zbigniewa Zyska, nie zrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#ZbigniewZysk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trudno nie zgodzić się z uzasadnieniem, że o potrzebie modyfikacji istniejących i wprowadzenia w życie nowych rozwiązań prawnych określających podstawowe uprawnienia w zakresie szeroko rozumianej rehabilitacji osób niepełnosprawnych zadecydowały m.in. dokonujące się zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych, w tym reforma orzecznictwa inwalidzkiego, konieczność dostosowania definicji dotyczących niepełnosprawności do pojęć stosowanych w krajach Unii Europejskiej i usunięcie przeszkód legislacyjnych utrudniających ratyfikację konwencji i zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#ZbigniewZysk">Mam natomiast poważne wątpliwości, czy przedłożony projekt ustawy jest akceptowany przez organizacje osób niepełnosprawnych. Oficjalne stanowiska i opinie w sprawie projektu, które wpłynęły do mojego biura poselskiego w Olsztynie, również do Partii Demokratycznej „Przedsiębiorczość Polska”, oraz liczne konsultacje projektu ustawy w środowiskach osób niepełnosprawnych dostarczają krytycznych uwag bądź stwierdzeń o niespełnieniu oczekiwań.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#ZbigniewZysk">Według Sejmiku Osób Niepełnosprawnych Województwa Olsztyńskiego projekt ustawy nie gwarantuje zaspokojenia najważniejszych podstawowych potrzeb inwalidów, pozostawia dużą dowolność w interpretacji przepisów prawa organom administracji rządowej, a wiele zapisów projektu ustawy zmierza do uszczuplenia środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych poprzez rozszerzenie liczby zadań realizowanych dotychczas przez budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#ZbigniewZysk">Zasadniczą wadą dotychczas obowiązujących rozwiązań prawnych, powtarzaną w przedstawionym projekcie, jest brak określenia charakteru prawnego decyzji wydawanych w ramach wykonywania ustawy, na przykład dotyczących przyznawania lub odmowy przyznawania pożyczek na działalność gospodarczą, zwrotu kosztów organizacji miejsc pracy dla osoby niepełnosprawnej, przyznawanie statusu zakładu pracy chronionej itp. Sytuacja taka powoduje, że decyzje podejmowane są bez zachowania zasad i terminów określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego, a ponadto pozostają poza kontrolą administracyjną i sądową, co przy braku ostrych kryteriów bądź wręcz ich braku w przyznawaniu środków publicznych gromadzonych na PFRON może powodować wiele niejasności i niepotrzebnych napięć.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#ZbigniewZysk">Projekt ustawy zachowuje daleko posunięty centralizm decyzyjny, a równocześnie rozbicie kompetencyjne i organizacyjne. Istniejąca trójstruktura w postaci pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych ministra pracy i polityki socjalnej, urzędów pracy i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych działa źle.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#ZbigniewZysk">Uwidacznia się brak koordynatora międzyresortowego, który mógłby wpływać na skrócenie czasu wcielania inicjatyw w życie, uproszczenie i przyspieszenie prac legislacyjnych i udrożnienie procesu decyzyjnego. Sejmik Osób Niepełnosprawnych Województwa Olsztyńskiego proponuje powołanie pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych rządu w randze ministra. Takie usytuowanie pełnomocnika dałoby możliwość właściwej koordynacji międzyresortowych zadań z zakresu rehabilitacji i zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz właściwego i skutecznego oddziaływania na Krajowy Urząd Pracy i PFRON. Musimy pamiętać, iż projekt ustawy będzie decydował o losie ok. 10% społeczeństwa, którego szanse i sukcesy życiowe zależeć będą od sprawności i skuteczności działania organów państwa.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#ZbigniewZysk">Środowisko osób niepełnosprawnych przedstawia również szczegółowe uwagi i propozycje zmian poszczególnych zapisów projektu ustawy:</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#ZbigniewZysk">W art. 1 zastąpić słowo „społecznych” słowami „społeczno-zawodowych”.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#ZbigniewZysk">W art. 4 ust. 4 dodać na końcu zdania słowa: „również porozumiewanie się”.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#ZbigniewZysk">W art. 9 pkt 1 zastąpić słowa „przywrócenie do społeczeństwa” innym, lepszym sformułowaniem, bo tak naprawdę niepełnosprawni nie wyalienowali się i nie zostali wyrzuceni ze społeczeństwa; być może lepszy byłby zapis: „zintegrowanie ze społeczeństwem”.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#ZbigniewZysk">W art. 9 ust. 2 pkt 5 dodać na końcu zdania słowa: „także protezy piersi”.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#ZbigniewZysk">W art. 10 ust. 2 pkt 3 proponuje się nowe brzmienie: „likwidacji barier, w szczególności psychologicznych, społecznych, architektonicznych, urbanistycznych, transportowych w komunikowaniu się i porozumiewaniu się i technicznych”. Chodzi tutaj o usunięcie słowa, które mówi o pewnym postępie, i przejście do likwidacji tych barier.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#ZbigniewZysk">W art. 31 ust. 2 skreślić słowa „ubiegającego się”. Chodzi o to, żeby o środki nie występował przedsiębiorca, który tworzy dopiero zakład pracy, jakby na wyrost, a mógł korzystać z nich ten, który już posiada zakład.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#ZbigniewZysk">W art. 39 ust. 1 pkt. 1 nadać brzmienie: „w placówkach szkolących ogólnodostępnych”.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#ZbigniewZysk">W art. 39 ust. 4 po słowie „środków” dodać sformułowanie: „budżetu państwa oraz”. Uważamy, że również budżet państwa powinien tutaj pewne zadania finansować.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#ZbigniewZysk">Rozdział 9. Środowisko niepełnosprawnych uważa, że zbędne jest tworzenie nowego, kosztownego ciała, tzn. Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Funkcję opiniodawczo-doradczą pełnomocnika powinna spełniać Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych zrzeszająca organizacje osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#ZbigniewZysk">Art. 48 ust. 1 pkt 7. Wydatki na tworzenie i działalność zespołów orzekających powinny być sfinansowane z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#ZbigniewZysk">Art. 48 ust. 1 pkt 12. Wpisać konsekwentnie: „Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych” zamiast: „Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych”.</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#ZbigniewZysk">W art. 48 proponuje się do zakresu zadań finansowanych przez PFRON dodanie punktu w brzmieniu: „Finansowanie rehabilitacji społecznej i zawodowej realizowanej przez organizacje pozarządowe oraz zwiększenie corocznej puli środków na rehabilitację dzieci i młodzieży, sport, kulturę, turystykę, zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze z 5 do 10%”.</u>
          <u xml:id="u-115.19" who="#ZbigniewZysk">W art. 50 ust. 2 proponuje się dodanie na końcu zdania słów: „w porozumieniu z KRON”, a w ust. 3 pkt 8: „oraz KRON do zapoznania się”.</u>
          <u xml:id="u-115.20" who="#ZbigniewZysk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Kończąc przyłączam się do wniosku o skierowanie projektu ustawy do komisji sejmowych z nadzieją na jego konwalidację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Zbigniewowi Zyskowi.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Stanisława Kowalczyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#StanisławKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Potrzeba nowelizacji ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych wymuszona jest zmieniającą się sytuacją prawną i społeczną osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#StanisławKowalczyk">Zawarte w projekcie ustawy propozycje orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności podyktowane są koniecznością wprowadzenia nowej regulacji prawnej w zakresie orzecznictwa dla celów pozaubezpieczeniowych w związku z projektowaną reformą orzecznictwa inwalidzkiego zawartą w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym. Zgodnie z założeniami tej reformy planuje się stworzenie odrębnych struktur organizacyjnych i merytorycznych w zakresie orzekania o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwiększania szkolenia, w tym specjalistycznego, odpowiedniego zatrudnienia z uwzględnieniem psychofizycznych możliwości danej osoby. Myślę, że należy zwrócić większą uwagę na korzystanie z rehabilitacji ze wskazaniem form odpowiednich do potrzeb i możliwości, jak również do korzystania z zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze i stopniowanie niepełnosprawności. Należy zwrócić uwagę na struktury organizacyjne systemu orzekania. Proponując nowy system orzekania o stopniu niepełnosprawności do celów pozaubezpieczeniowych, jednocześnie określono w projekcie ustawy strukturę organizacyjną w tym zakresie - orzekanie dwustopniowe.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#StanisławKowalczyk">Natomiast od orzeczenia Krajowego Zespołu Pełnomocnika do Spraw Osób Niepełnosprawnych będzie przysługiwać osobie niepełnosprawnej odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, co dotychczas nie było praktykowane.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#StanisławKowalczyk">Jeśli chodzi o dodatkowe uprawnienia osób niepełnosprawnych, zwróciłem uwagę na pożyczki i wsparcie finansowe. Myślę, że w komisji te sprawy będą odpowiednio dopracowane, by nie był to zapis tylko i wyłącznie na papierze.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#StanisławKowalczyk">Sądzę, że zostanie uporządkowana sprawa związana z nieuczciwymi pracodawcami. Pracodawca, który stworzył lub oprzyrządował stanowisko pracy dla osób niepełnosprawnych, może otrzymać m.in. zwrot kosztów poniesionych w tym zakresie. Praktyka jednak wykazała, że niektórzy pracodawcy po otrzymaniu zwrotu wspomnianych kosztów zwalniają osoby niepełnosprawne. Dlatego też zaproponowane zaostrzenie sankcji wobec pracodawcy powinno przynajmniej ograniczyć to niekorzystne zjawisko. Sankcje dotyczą m.in. wydłużenia obowiązkowego okresu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, jeżeli pracodawca skorzysta ze zwrotu poniesionych kosztów na utworzenie lub oprzyrządowanie stanowiska pracy.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#StanisławKowalczyk">Warto podkreślić, że w projekcie ustawy wprowadzono mechanizm dotyczący zwolnienia pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej od wpłat do urzędu skarbowego należności z tych zakładów z tytułu podatków od towarów i usług, stanowiącej różnicę między podatkami należnymi a naliczonymi w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Jest to pierwsza taka regulacja ustawowa, wprowadzająca sytuację stabilną dla pracodawców w tym zakresie. Obecnie jest to regulowane w formie zarządzenia ministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#StanisławKowalczyk">W projekcie za mało mówi się na temat rehabilitacji zawodowej. Niezmiernie ważną rolę odgrywa szkolenie osób niepełnosprawnych. Biorąc pod uwagę postulaty środowisk osób niepełnosprawnych odnośnie do działań w zakresie rehabilitacji społecznej, jestem zdania, iż należy na te cele zwiększyć finansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#StanisławKowalczyk">W projekcie ustawy przyjęto zasadę, że dotychczas stosowane i sprawdzone w praktyce mechanizmy wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, szczególnie z uwzględnieniem środków i instrumentów wspierania aktywności zawodowej tych osób i ich pozycji na rynku pracy, zostaną zachowane w formie nie zmienionej lub też zostaną zmodyfikowane w szczegółowym opracowaniu przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#StanisławKowalczyk">W oparciu o przedstawione wyżej przesłanki zaproponowano w projekcie ustawy szereg zmian o charakterze merytorycznym w stosunku do obecnie obowiązującej ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, a także zmian zmierzających do wyeliminowania niejasności niektórych zapisów obecnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#StanisławKowalczyk">W związku z powyższym proponuję skierowanie projektu ustawy do komisji w celu szczegółowego opracowania. Chciałem jeszcze dodać, że stanowisko Sejmiku Osób Niepełnosprawnych Województwa Olsztyńskiego i uwagi do ustawy przekażę bezpośrednio do komisji.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kowalczykowi.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Tadeusza Madzię z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie prezesie, czekamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#TadeuszMadzia">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę wyrazić zadowolenie z tego, że Sejm podjął dyskusję nad nową ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Ta nowa ustawa stwarza szersze możliwości finansowania działań na rzecz osób niepełnosprawnych, chociaż do dziś obowiązująca ustawa została uchwalona 9 maja 1991 r. i była wielkim osiągnięciem osób niepełnosprawnych. To, że została uchwalona w odmiennych warunkach przed pięciu laty, kiedy generalnie w całej Polsce wzrastało bezrobocie, w szczególności wśród osób niepełnosprawnych, ta ustawa nakazująca wszystkim instytucjom zatrudniającym powyżej 50 osób zatrudnianie 6% osób niepełnosprawnych była naprawdę ustawą wspaniałą, gdyż stworzyła możliwości pracy osobom niepełnosprawnym. Jednakże nie wszystkie instytucje ten nakaz chciały od razu realizować, zwłaszcza instytucje finansowane przez budżet państwa zostały szybko decyzją Sejmu w ustawie budżetowej z tego wyłączone.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#TadeuszMadzia">Inne podmioty gospodarcze też nie od razu podjęły obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych. Jednak w okresie tych pięciu lat wiele przedsiębiorstw ten obowiązek zaczęło realizować i zatrudniać osoby niepełnosprawne. Stąd liczba zakładów, które płacą obecnie za niezatrudnienie osób niepełnosprawnych, wyraźnie maleje. Aktualnie poniżej 12 tysięcy zakładów płaci na fundusz osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#TadeuszMadzia">Proszę państwa, moi poprzednicy wspominali, że zaistniały wątpliwości co do zatrudniania osób niepełnosprawnych w instytucjach budżetowych. Osobiście uważam, że tam najłatwiej jest te osoby zatrudnić. Prawie we wszystkich instytucjach są takie możliwości. Jest wielu nauczycieli i wielu lekarzy, którzy mają grupy inwalidzkie, także wiele pielęgniarek. Tutaj policja dała pierwszy przykład: zeszłego roku w grudniu została podpisana umowa z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o zatrudnieniu 430 osób niepełnosprawnych w komendach rejonowych, wojewódzkich i nawet w Komendzie Głównej. W tej chwili trwają rozmowy o zatrudnianiu dalszych inwalidów w policji.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#TadeuszMadzia">W wielu instytucjach istnieją takie możliwości, brakuje tylko czasami dobrej woli, żeby to realizować. Uważam, że ta ustawa była wielkim dobrodziejstwem, gdyż dzięki niej można było zatrudnić ponad 50 tys. osób niepełnosprawnych, dzięki niej zorganizowano ponad dwieście warsztatów terapii zajęciowej, powstało ponad półtora tysiąca zakładów pracy chronionej, które korzystają z kredytów preferencyjnych, z pożyczek, z ulg podatkowych i dalej się szybko rozwijają, przy czym dofinansowywano również organizacje pozarządowe, jednak uważam, że uciekanie resortu zdrowia, resortu edukacji i innych resortów od finansowania, uciekanie od istniejących poprzednio obowiązków na rzecz organizacji pozarządowej i spychanie jej w kierunku funduszu chyba jest błędem. Nie należy doprowadzać do sytuacji, żeby finansowanie działań na rzecz osób niepełnosprawnych było obowiązkiem tylko państwowego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#TadeuszMadzia">Przy tej okazji chcę i chyba mam takie prawo w imieniu osób niepełnosprawnych wyrazić szczególne uznanie polskiemu Sejmowi, że uchwalił taką ustawę w 1991 r. Wielokrotnie mieliśmy okazję prezentować tę ustawę na różnych konferencjach europejskich czy nawet światowych - proszę państwa, takich ustaw jest naprawdę niewiele, tylko parę państw w Europie ma podobne lub lepsze ustawy. Większość ich nie ma i zazdrości Polsce, Polakom, osobom niepełnosprawnym w Polsce, że mają taki fundusz, że mają takie możliwości.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#TadeuszMadzia">Nieraz krytykowano ustawę, fundusz i pełnomocnika, że fundusz funkcjonuje nieprawidłowo. Musimy sobie przypomnieć, że w momencie uchwalania ustawy w ogóle nie było takiej instytucji i wtedy większość działań tej ustawy na rzecz tworzenia stanowisk pracy powierzono Urzędowi Pracy. Jest to chyba trochę nieprawidłowe, bo fundusz ma niewielki regres wobec tych jednostek, a właśnie najwięcej pretensji, najwięcej uwag i najwięcej nieprawidłowości było na tym odcinku, chociaż nieprawidłowości występowały i występują także w funduszu.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#TadeuszMadzia">Uważamy jednak, że ta ustawa wyświadczyła więcej dobrodziejstwa niepełnosprawnym, a znikomy procent pewnych niedomagań nie rzutuje na jej dobro.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#TadeuszMadzia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowa ustawa według mnie też ma niektóre złe założenia. Uważam, że zobowiązanie w art. 22 tylko zakładów, które zatrudniają więcej niż 50 osób, do zatrudniania osób niepełnosprawnych, jest błędem. Powinniśmy zobowiązać wszystkich, a przynajmniej te instytucje, które zatrudniają powyżej 20 osób. Jeżeli te przedsiębiorstwa nie będą chciały zatrudniać osób niepełnosprawnych, przekażą środki finansowe na rzecz funduszu i zwiększą się możliwości finansowe, o których nowa ustawa mówi.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#TadeuszMadzia">W art. 58 jest mowa o tym, że w instytucjach budżetowych powinniśmy dochodzić do tego obowiązku stopniowo, uważam jednak, że ten obowiązek powinien być narzucony wszystkim, można jedynie zmniejszyć konsekwencje finansowe za niewykonywanie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#TadeuszMadzia">Przyłączam się do opinii, że to (art. 26 ust. 3), iż państwowy fundusz ma w połowie płacić na rzecz ZUS z tytułu zastosowania ulg, które otrzymują zakłady pracy chronionej, jest wielką pomyłką. W Niemczech np. jest odwrotnie, zakład ubezpieczeń pomaga w tworzeniu stanowisk pracy, a nie zabiera środki, które powinny trafiać bezpośrednio do osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-119.10" who="#TadeuszMadzia">Uważam również, że utrzymywanie z państwowego funduszu urzędów pracy, w tej części, która będzie pracować na rzecz osób niepełnosprawnych, jest też chyba pomyłką. Przede wszystkim w urzędach pracy powinno zostać tylko to, co dotyczy konkretnie zatrudniania, a inne zadania powinny trafić do oddziałów państwowego funduszu. Te oddziały już istnieją, jest ich 13 (12 następnych jest organizowanych), i one powinny te dodatkowe zadania, które nie wiążą się bezpośrednio z zatrudnieniem, wykonywać. Jest to zresztą zgodne z intencją i charakterem dyskusji, które toczyły się w Komisji Polityki Społecznej już wcześniej, że powinniśmy przede wszystkim iść w kierunku decentralizacji i dawania jak największych uprawnień tym oddziałom, które będą w bezpośredniej bliskości osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-119.11" who="#TadeuszMadzia">Przy czym poważnie obawiam się, że te rozszerzone możliwości przy takim sposobie naliczania i gromadzenia środków spowodują wielkie rozczarowanie wśród wszystkich inwalidów czy wszystkich osób niepełnosprawnych, bo zmniejsza się liczba płacących, a równocześnie zwiększone są potrzeby wydatkowania, przy równoczesnym pomniejszeniu przynajmniej o jedną trzecią funduszu na rzecz ZUS i Krajowego Urzędu Pracy oraz ich agend. Będzie to wielkie rozczarowanie. Będziemy mieli wspaniałą ustawę, ale nie będziemy mogli tego wszystkiego, co w ustawie ujęliśmy, zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-119.12" who="#TadeuszMadzia">Mam jednak nadzieję, że Komisja Polityki Społecznej i inne komisje, które ewentualnie będą pracowały nad projektem tej ustawy, świetnie znają problemy osób niepełnosprawnych i ewentualnie przygotują do drugiego czytania taki projekt ustawy, który będzie faktycznie możliwy do realizacji, taki, jakiego oczekuje środowisko osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-119.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Tadeuszowi Madzi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#AleksanderMałachowski">Obecnie proszę panią posłankę Joannę Staręgę-Piasek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JoannaStaręgaPiasek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Gdy przysłuchuję się tej dyskusji, zresztą nie tylko tutaj - bardzo często, kiedy mówimy o ustawie o zatrudnieniu, o rehabilitacji (w tej chwili zmiana nazwy: o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu) - wydaje mi się, że są takie oczekiwania wobec tej regulacji prawnej, iż rozwiąże ona wszystkie problemy osób niepełnosprawnych. Wydaje mi się, że znika z horyzontu główny cel, któremu ta ustawa w swoim pierwotnym zamyśle miała służyć.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#JoannaStaręgaPiasek">Jeżeli można, to chciałabym przypomnieć — najkrócej, gdyby to definiować — że chodziło przede wszystkim o możliwie maksymalnie pełną integrację osób niepełnosprawnych ze środowiskiem, ze społeczeństwem poprzez pracę, uznając, że praca, należyte wykształcenie, przystosowanie, stanowisko pracy, właściwie dobrana praca co do charakteru, rodzaju możliwości, kwalifikacji jest tym, co rzeczywiście może doprowadzić do najpełniejszej, rzeczywistej integracji. I patrząc na te zmiany, które są zaproponowane, zadają pytanie, nie oczekując specjalnie odpowiedzi (myślę, że może nawet bardziej od życia niż od pana ministra): Czy te zmiany nie zacierają pierwotnego celu i w jakim stopniu są one odpowiedzią na te oczekiwania wobec tej ustawy? Proszę zresztą zwrócić uwagę, że ta ogólna konstrukcja była taka, iż jest ustawa podkreślająca rolę, znaczenie — jakichkolwiek byśmy tu słów użyli — aktywności zawodowej, i zostawia się wszystkie zobowiązania państwa, jeśli chodzi o edukację, opiekę zdrowotną, pomoc społeczną, sprawy związane z mieszkaniem, wszystkie obowiązki nakładając na całą administrację rządową i samorządową, analogicznie jak w wypadku osób pełnosprawnych. Dodatkowy wysiłek, ażeby zrealizować ów cel integracji przez pracę, ma pochodzić ze środków zakładów pracy nie zatrudniających osób niepełnosprawnych, czyli byłaby to swoista kara. Czy rzeczywiście proponowane zmiany idą w tym kierunku, ażeby utrzymać pełen wysiłek finansowy i organizacyjny, by każdy, kto tylko może, w jakiś sposób podejmował pracę (w mniejszym czy większym stopniu pracę zarobkową, bo tutaj te dwa pojęcia się pojawiają).</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#JoannaStaręgaPiasek">Zasobność funduszu jest niejako odwrotnie proporcjonalna do celu, któremu służy ustawa. Bo gdyby ta idea integracji przez pracę naprawdę została zrealizowana, wówczas środki funduszu zbliżałyby się do zera i z tego powinniśmy być wszyscy zadowoleni. Natomiast tak nie jest i zawarte w ustawie propozycje, ażeby również obracać tymi pieniędzmi, powiększać ten fundusz, z jakiegoś punktu widzenia mogą być zasadne, ale właściwie pełnomocnik powinien - i całe obudowanie wokół pełnomocnika - zmierzać ku temu, ażeby tam pieniędzy nie było.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#JoannaStaręgaPiasek">W jakich obszarach widzę zmiany i jak bym je oceniła?</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#JoannaStaręgaPiasek">Po pierwsze, definicje. Szczególnie definicja osoby niepełnosprawnej, wydaje mi się, zmierza w pozytywnym kierunku. Natomiast mam spore zastrzeżenia do definicji rehabilitacji społecznej, dlatego że wiąże się z nią szereg niejasności, ale nie będę się w tej chwili tym zajmować. Unia Wolności - mam na myśli wystąpienie klubowe - uznała, że należy, mimo wszystkich zastrzeżeń, skierować tę ustawę do prac w komisji, więc też nie będę wchodzić w tej chwili w szczegóły; jedynie sygnalizuję problem.</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#JoannaStaręgaPiasek">Wydaje mi się, że sprawa definicji jest bardzo ważna, bowiem w praktyce, kiedy ta ustawa będzie dotyczyć ok. 6 mln, czy trochę mniej, niepełnosprawnych i różnych osób związanych z problematyką osób niepełnosprawnych, definicje muszą być jednoznaczne i czytelne, a takie nie są.</u>
          <u xml:id="u-121.6" who="#JoannaStaręgaPiasek">Drugi obszar zmian powinien, moim zdaniem, dotyczyć - w znacznie większym stopniu niż dotyczy - struktury funduszu oraz urzędu pełnomocnika. Chcę powiedzieć, że po tych doświadczeniach i kontroli NIK, po wielogodzinnych dyskusjach w Komisji Polityki Społecznej nie mamy wątpliwości, że nierozdzielenie kompetencji, wadliwe ustawienie relacji między prezesem funduszu a pełnomocnikiem nie pozwala sensownie funkcjonować poprzez właściwą, a nie tylko formalną kontrolę nad wydatkami funduszu. A co by mówić, tam jest władza i tam jest siła, gdzie są pieniądze. Wydaje się, że podjęcie tych kwestii będzie zadaniem podkomisji, potem komisji, a potem całego parlamentu. Bardzo ważne jest, ażeby przyjrzeć się obecnej strukturze i usunąć te elementy immanentnej patogenności, które, w moim przekonaniu, tam się znajdują. W tym obszarze proponowanych rozwiązań jest to rozwiązanie dosyć ułomne. Wiąże się to również z finansami. Zgadzam się z tym, co mówili moi przedmówcy, że jest niewskazane, aby - wszystko jedno w jakiej formule i jak okrężnymi drogami - fundusz wspierał ZUS.</u>
          <u xml:id="u-121.7" who="#JoannaStaręgaPiasek">Budzi też moje zastrzeżenia zakres kompetencji rady konsultacyjnej. Z wieloletniego doświadczenia wiem, że bardzo często powołanie następnej rady jest właściwie podzieleniem się odpowiedzialnością, zdjęciem z kogoś tej odpowiedzialności, rozmydleniem sprawy. W pewien sposób budzi również moją wątpliwość obłożenie podatkiem sfery budżetowej. Tutaj aż się cisną na usta słowa, że jeżeli administracja rządowa nie ma innych instrumentów zmuszających do zatrudnienia osób niepełnosprawnych na bardzo pożądanych stanowiskach, dogodnych przy pewnych rodzajach niepełnosprawności, jak tylko karać siebie samą przez przekazywanie pieniędzy z budżetu do PFRON - to jest to bez sensu. Ważne jest, żeby zatrudnić osoby niepełnosprawne. Temu służyła cała idea - wracam do początku mego wystąpienia - a nie temu, żeby gromadząc pieniądze na koncie funduszu usprawiedliwiać własną niemożność, czyli niemożność nas wszystkich: administracji rządowej, samorządowej, również parlamentarnej... Przyjrzyjmy się, ile osób niepełnosprawnych jest zatrudnionych w Sejmie i jak trudno było usuwać różne bariery.</u>
          <u xml:id="u-121.8" who="#JoannaStaręgaPiasek">Z różnych listów, które do mnie dotarły, mogę wnosić, że ta ustawa w tej ostatecznej wersji nie była dostatecznie konsultowana ze środowiskiem osób niepełnosprawnych. Wydaje się, że to dosyć ważna sprawa; jeżeli takie jest również odczucie środowisk osób niepełnosprawnych, będziemy musieli to nadrobić w komisji.</u>
          <u xml:id="u-121.9" who="#JoannaStaręgaPiasek">Sądzę też, że za mało czy nie wprost mówi się tutaj o sprawach edukacji. Wprowadzamy zapis, ażeby świadczenia z funduszu były adresowane do osób niepełnosprawnych, które stały się niepełnosprawne przed 16 rokiem życia, czyli właściwie ta forma aktywności - niekoniecznie zarobkowej, ale związanej z edukacją, z przygotowaniem do życia z niepełnosprawnością, związanej z integracją - jest uznana za sprawę szalenie ważną, niemniej poza tym zapisem, że osoby poniżej 16 roku życia nabywają w pewnym sensie uprawnień do korzystania z funduszu, nie ma dalej właściwie ani słowa. Chociaż - jeszcze raz chcę to podkreślić - w moim przekonaniu nie powinniśmy czynić z tej ustawy ustawy specjalnej dla osób niepełnosprawnych. Niech wszystkie inne instytucje, takie jak szkoły, ośrodki zdrowia, takie jak urzędy związane ze sferą budżetową, traktują osobę niepełnosprawną jako tę, wobec której mają takie same powinności, jak w stosunku do osoby pełnosprawnej. Nie należy z funduszem łączyć tych obszarów, które wiążą się z innymi instytucjami.</u>
          <u xml:id="u-121.10" who="#JoannaStaręgaPiasek">Chciałabym jeszcze bardzo szybko zadać trzy pytania, nie oczekując odpowiedzi w tej chwili, ale niejako „ku pamięci”. Jak — w ujęciu proporcjonalnym — przedstawia się kwestia rozłożenia przez fundusz inwestycji w wypadku różnych typów niepełnosprawności? Jak to wygląda w stosunku do ogólnej liczby osób niepełnosprawnych? I to, co dosyć ważne i, w moim przekonaniu, patogenne; z tym wiąże się pytanie ostatnie: Ile osób jest zatrudnionych w samym funduszu i jak bardzo niewspółmiernie do efektywności działania funduszu rozrasta się liczba osób zatrudnionych?</u>
          <u xml:id="u-121.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Joannie Starędze-Piasek.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie panią posłankę Zofię Wilczyńską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Panie Ministrze! Chwila osobistej refleksji. Dnia 9 maja, czyli wczoraj, minęło 5 lat od uchwalenia pierwszej po wojnie ustawy o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Ze szczególnym wzruszeniem o tym mówię w tym miejscu, ponieważ wraz ze śp. posłanką Wandą Sokołowską, posłami Modrzejewskim, Wojciechowskim i wieloma innymi osobami pracowałam nad tą ustawą. To było bardzo ważne wydarzenie, powiedziałabym: wzruszające. Była pełna sala. Wreszcie mówiono o setkach, tysiącach osób potrzebujących wsparcia, zrozumienia i zauważenia. A przecież do roku 1990 prawie o tym nie mówiono albo, powiedzmy sobie szczerze: nie mówiono.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#ZofiaWilczyńska">Czego oczekujemy po tej ustawie? Czekają na pewne uregulowania osoby niepełnosprawne, dzieci, młodzież, zakłady pracy, rolnicy, ci, którzy chcą zatrudniać i ci, którzy chcą pracować. Odpowiednie usytuowanie musi mieć pełnomocnik, pewne uregulowania muszą dotyczyć Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Bardzo żałuję, że nie ma jego prezesa. Czego oczekujemy? Nie sposób wyliczyć wszystkich potrzeb, bo przecież i tak prawie co dziesiąty Polak - o czym mówiła pani poseł Krystyna Sienkiewicz - jest w jakimś sensie niepełnosprawny i oczekuje pomocy.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#ZofiaWilczyńska">Dokładnie czytając ustawę, artykuł po artykule, znajduję wiele przepisów bardzo dobrych - to nie ulega wątpliwości. Ale też muszę powiedzieć, iż niektóre mnie osobiście nie satysfakcjonują. Pomijam pewne sformułowania, stylistykę - to można w podkomisji poprawić. Zresztą z każdej ustawy, proszę państwa, można zrobić cacko w podkomisji, jeśli się chce. A my tego wszyscy najprawdopodobniej bardzo chcemy.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#ZofiaWilczyńska">Na przykład art. 5, który mówi o zaliczeniu osoby do odpowiedniej kategorii niepełnosprawności. O zaliczeniu „orzeka zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, powoływany przez dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy, zwany dalej «zespołem»”. I nie określa się liczebności takich zespołów. Wiadomo, że powstanie ich aż 49 — ze 150 KIZ. Za to wszystko musi płacić PFRON. A żeby było jeszcze ciekawiej, to pieniądze funduszu nie pochodzą ze skarbu państwa, lecz ze składek pracodawców. Nie jestem za tym artykułem, o czym mówię na wstępie. Ale jest to pierwsze czytanie.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#ZofiaWilczyńska">Poza tym wojewódzkie urzędy pracy mają swoje zadania wynikające z ustawy o pracownikach państwowych, mają zwalczać bezrobocie, zapobiegać mu, tworzyć nowe stanowiska pracy. Przy urzędach pracy są WOZIRON. I też, żeby było ciekawiej, finansowane są przez fundusz, ale sam PFRON w zasadzie nie ma nic do powiedzenia w sprawie WOZIRON. To bardzo dobrze, że WOZIRON przy wojewódzkich urzędach pracy rozwiązują tak wiele nabrzmiałych problemów w każdym województwie. To właśnie one przełamały po części bariery, one dbają o zatrudnienie, rozwiązują wiele innych spraw. Dziękuję im za to serdecznie, ale to też trzeba uregulować i trzeba było o tym dzisiaj powiedzieć. Tę materię trzeba ująć w ustawie, bo jeżeli będą powstawały oddziały PFRON, to WOZIRON w zasadzie winny w tym momencie stać się częścią funduszu, ażeby nie było nadmiernego rozczłonowania.</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#ZofiaWilczyńska">Art. 13 — chodzi mi o pożyczki. Dyrektor urzędu pracy udziela pożyczki z PRFON. Proszę zwrócić uwagę na pewną nieprawidłowość. Udziela pożyczki i nie odpowiada w jakimś sensie za udzielenie tej pożyczki, bo to nie z jego funduszu. Tymczasem tylko w jednym małym akapicie, w ust. 5, jest zaznaczone: „Prezes PFRON, na wniosek tego pożyczkobiorcy, może — po zasięgnięciu opinii dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy — odroczyć termin spłaty pożyczki albo umorzyć...”. No, chyba nie jest to najciekawsze rozwiązanie. Nie myślę, żeby w przyszłości tego problemu nie można było rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#ZofiaWilczyńska">Szanowni Państwo! W Polsce jest 13 oddziałów terenowych. Ostatnio dyrektor jednego z oddziałów PFRON poinformował w telewizji o powstaniu następnych 9. Pan wiceprezes Madzia powiedział, że powstaje 12 następnych. I chwała Bogu za to. Musi następować decentralizacja i rzeczywiście mówiono o tym w Komisji Polityki Społecznej. Tam na dole, w gminie, w samorządzie terytorialnym najlepiej wiedzą, gdzie jest potrzebne przełamanie barier, gdzie jest potrzebna szkoła integracyjna, gdzie trzeba przyjść z pomocą rolnikowi itd.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#ZofiaWilczyńska">Chciałabym jednak w tym momencie zadać pytanie, jaką rolę powinni tu spełniać pełnomocnik, prezes PFRON, dyrektorzy oddziałów, skoro o funduszach PFRON tak naprawdę decydują dyrektorzy wojewódzkich urzędów pracy? Będę bronić funduszy PFRON, wiem, komu i czemu służą. Pomogły tysiącom ludzi, przygotowano stanowiska pracy. Ale to ma robić PFRON w porozumieniu z urzędami i to jest, moim zdaniem, odpowiednia zasada.</u>
          <u xml:id="u-123.8" who="#ZofiaWilczyńska">Cieszę się, że powstaje Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych, ale trochę się smucę, że jest ona scentralizowana. Mam nadzieję, że w późniejszym okresie nastąpią również pewne uregulowania w tej materii. Chcę powiedzieć, że nie wiem, czy nie byłoby wskazane, aby rada konsultacyjna była usytuowana przy pełnomocniku. Nadawałoby to jej odpowiednią rangę i prawdopodobnie - nie mówi się o pieniądzach - byłyby to również mniejsze koszty.</u>
          <u xml:id="u-123.9" who="#ZofiaWilczyńska">Strumień środków funduszu należy kierować do rolników, na szkoły integracyjne, zatrudnienie rehabilitacyjne, warsztaty terapii zajęciowej, ZAZ-y i wiele innych spraw, takich jak np. rozwiązanie problemu dotyczącego samochodów. Zresztą o tym już tu bardzo wiele powiedziano. Brakuje w tym wypadku jakichkolwiek uregulowań, które są tak bardzo ważne, obejmujących obszar pomiędzy PFRON a wojewódzkim urzędem pracy. W ogóle jeśli chodzi o rozwiązania na szczeblu krajowym, w ustawie nic nie mówi się o odniesieniach pomiędzy prezesem PFRON, pełnomocnikiem i szefem Krajowego Urzędu Pracy. Nie znalazłam takiego zapisu.</u>
          <u xml:id="u-123.10" who="#ZofiaWilczyńska">Dalej na temat funduszu. Obecna ustawa nakłada obowiązek dotacji ze skarbu państwa na rzecz funduszu. Są one kierowane na dopłatę do składek ubezpieczeniowych osób niepełnosprawnych. W wypadku osób zatrudnionych w zakładach pracy chronionej odprowadza się 5% składki na ubezpieczenie społeczne, natomiast w wypadku zatrudnionych inwalidów I i II grupy składka wynosi, zgodnie z podjętą ustawą, 50% na otwartym rynku. Różnicę do tej pory pokrywał skarb państwa, natomiast na mocy tej ustawy aż 50% pokrywa PFRON. Przepraszam, że użyję takiego sformułowania, ale jest to jawny rozbój Ministerstwa Finansów bądź innego urzędu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-123.11" who="#ZofiaWilczyńska">W projekcie zakłada się też finansowanie orzekania dla celów pozaubezpieczeniowych również ze środków PFRON. Czy jest to, proszę państwa, w ogóle właściwe? Boję się wyliczać. Mówiła pani poseł Murynowicz, co wynika z tej ustawy. Według mnie rzeczywiście w roku 1998, a może i później, nie będzie PFRON i ta klamka będzie musiała zapaść. A więc jak będą się miały dalej osoby, o których dzisiaj mówimy?</u>
          <u xml:id="u-123.12" who="#ZofiaWilczyńska">Zwracam również uwagę rządu na to, że komisje orzekające będą obserwowane przez organy administracji rządowej, będą tworzone w strukturach urzędów państwowych. Koszty zatem ewidentnie muszą obciążać skarb państwa, a nie fundusz. Nie po to w latach 1990–1991 i później tworzyliśmy ten fundusz, by służył innym celom niż te, o których dzisiaj mówimy. Jeszcze raz przypominam, że dysponentem środków pochodzących od pracodawców może być PFRON i pełnomocnik.</u>
          <u xml:id="u-123.13" who="#ZofiaWilczyńska">Podobnych przykładów można podać bardzo wiele, dotyczy to chociażby art. 32 w rozdz. 6, w którym mówi się o podatkach: np. od gier i zakładów losowych, totalizatorów. Proszę państwa, otóż żaden zakład nie prowadzi totalizatora, a jeśli prowadzi, to tylko zakłady wzajemne. I jeśli w tym zakładzie zorganizuje się z udziałem osób niepełnosprawnych jakąś loterię czy grę wzajemną, to dlaczego ma się odprowadzać od tego podatek, skoro ogólne zwolnienie już jest zawarte w ust. 1? Proszę mi pokazać taki drugi kraj w Europie lub na świecie, gdzie się odprowadza od tego podatki. Na pewno państwo nie znajdą. Jeśli chodzi np. o art. 48 ust. 1 pkt. 7 i 8, te sprawy też powinny być finansowane z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-123.14" who="#ZofiaWilczyńska">I ostatnie bardzo ważne stwierdzenie - odnośnie do art. 51, w którym mówi się o strukturze i organizacji PFRON. Szanowni państwo, w każdej spółce, tzn. w statutach firm bądź spółek kapitałowych, ustanawia się, iż zarząd składa się z prezesa i pewnej liczby osób w zarządzie. Wymienia się prezesa i nie wylicza się, ilu ma być zastępców, bo to wynika z potrzeb danej instytucji. Być może potrzeba akurat trzech zastępców prezesa, a może - tak jak wnieśliśmy w roku ubiegłym, w październiku, poprawkę - dwóch. Sądzę, że ustawa nie powinna tak szczegółowo się do tego odnosić. Nowelizowaliśmy już, jak powiedziałam, zapisy w tej kwestii. Ustawa nie może być tak szczegółowa. Czuwać powinni nad tym pełnomocnik i minister pracy. Żałuję, że w art. 52 tylko po części są regulowane zagadnienia organizacyjne Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, chociaż muszę powiedzieć, że drugi punkt zawarty w tym artykule jest dla mnie zupełnie niezrozumiały. W tym też art. 52 powinny być zawarte delegacje dla oddziałów PFRON dotyczące tego, czym powinny się one zajmować i jaki powinny mieć ustawowy zakres działania.</u>
          <u xml:id="u-123.15" who="#ZofiaWilczyńska">Bardzo się cieszę, jako przewodnicząca podkomisji do spraw dzieci przy Komisji Polityki Społecznej, iż ta ustawa uwzględnia również rehabilitowanie dzieci.</u>
          <u xml:id="u-123.16" who="#ZofiaWilczyńska">Proszę państwa, projekt, wiadomo, budzi wiele kontrowersji, ale jest potrzebny ludziom, którzy chcą być z nami i muszą być z nami, chcą pracować, choć mają trudności, chcą pełnić funkcje zawodowe, bo się po prostu na tym znają, chcą się integrować z innymi. I to jest tak ważne i tak potrzebne. Dlatego też, pomimo wielu wad i błędów tego projektu, będę go broniła tak, jak mogę. Dlatego proszę Wysoką Izbę o nieodrzucanie tego projektu ustawy i odesłanie go, celem poprawienia, do dalszych prac legislacyjnych w Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-123.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Zofii Wilczyńskiej.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Władysława Wronę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WładysławWrona">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jednym z niezwykle istotnych czynników stanowiących o kulturze danego społeczeństwa jest jego stosunek do osób niepełnosprawnych. Jeszcze nie tak dawno temat ten był pomijany milczeniem, np. w środkach masowego przekazu - zgodnie z zasadą, iż rzecz, o której się nie mówi, nie istnieje. Problem jednak istniał i istnieje, istnieć będzie. Na szczęście nie pomija się go już milczeniem, co stwarza nadzieję na to, iż problemy osób niepełnosprawnych staną się problemami całego społeczeństwa, a tym samym uzyskają możliwość szybszego i łatwiejszego załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#WładysławWrona">Wśród wielu trudności, jakie napotykają niepełnosprawni i ich rodziny w swoim życiu, najistotniejszą sprawą jest niewątpliwie problem znalezienia odpowiedniej do ich możliwości pracy. Praca ma dla nich wielorakie znaczenie. Po pierwsze, zarobki z nią związane mają ogromne znaczenie dla budżetów osób niepełnosprawnych i ich rodzin, jako że koszty leczenia i rehabilitacji są ogromne. Po drugie, praca daje możliwość samorealizacji i kontaktów ze społeczeństwem, wiarę w to, iż człowiek jest do czegoś potrzebny. Te czynniki świadczą o tym, iż tworzenie możliwości rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych stanowić powinno jedno z ważniejszych zadań rządu.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#WładysławWrona">Zapoznałem się z projektem ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i nasunęło mi się po tej lekturze kilka uwag, którymi chciałbym się z Wysoką Izbą podzielić.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#WładysławWrona">Otóż trudno w zasadzie zarzucić coś art. 1–11. Mówią one o nowej kwalifikacji i orzekaniu o niepełnosprawności oraz o rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Moim zdaniem główny nacisk położyć się powinno na sprawę uprawnień, a w szczególności na pomoc materialną.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#WładysławWrona">W pełni doceniam znaczenie szkoleń, o których mówi art. 12, jednak mam też pełną świadomość tego, że szczególnie na obszarach zagrożonych bezrobociem żadne przekwalifikowanie czy szkolenie nie stworzy możliwości zatrudnienia, natomiast pomoc materialna w formie pożyczki może stwarzać realne szanse na prowadzenie przez niepełnosprawnego działalności gospodarczej lub rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#WładysławWrona">Nie tworzyłbym też sztucznych barier, jak w art. 13 ust. 2; sformułowałbym go raczej w sposób następujący: udziela się pożyczki ze środków PFRON do wysokości umożliwiającej stworzenie i prowadzenie prawidłowej działalności gospodarczej lub rolniczej. Ograniczeniem byłaby tutaj jedynie forma zatrudnienia, pozwalająca dać pracę prócz osoby niepełnosprawnej także najbliższej rodzinie lub opiekunom prawnym. Wydaje mi się, że w projekcie ustawy zapomina się o najbliższej rodzinie czy też o opiekunach niepełnosprawnego, a przecież - czemu nikt nie może zaprzeczyć - to oni, jak na razie, ponoszą największe koszty leczenia, rehabilitacji i utrzymania niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#WładysławWrona">Wydaje mi się też, że art. 21 ustawy, stanowiący o prawie osoby niepełnosprawnej do dodatkowych zwolnień z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzeń, stanowić powinien zarazem o obowiązku pracodawcy. Nic też w części poświęconej uprawnieniom osób niepełnosprawnych nie ma na temat ulg podatkowych. Wiem, iż normują to inne ustawy i przepisy, jednak umieszczenie takiego punktu w ustawie obligowałoby Ministerstwo Finansów do uwzględnienia prawa do ulg podatkowych dla osób niepełnosprawnych. Istnieje też moim zdaniem luka polegająca na pominięciu grupy osób przewlekle chorych. Ludzie ci, mający szansę powrotu do zdrowia, przez pewien czas - niekiedy kilka lat - również są niepełnosprawni, jednak z racji obowiązujących przepisów nie mogą nawet korzystać z ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#WładysławWrona">Przyznam się szczerze, że budzi też moje obawy zbytnia biurokracja - tutaj nie chciałbym już tak mocno przesadzać, jak niektórzy posłowie z Unii Wolności, niemniej: zbytnia biurokracja - jeśli chodzi o pomoc niepełnosprawnym, a to jest przewidziane w projekcie. Operuje się ścisłymi wyliczeniami środków potrzebnych w wypadku zarządów, rad nadzorczych, komisji konsultacyjnych - są to kwoty dość znaczne. Z drugiej zaś strony czymś oczywistym są mizerne możliwości finansowe, jakimi dysponują obecne instytucje pomagające niepełnosprawnym. Nie wiem, czy zamiast tworzenia nowych struktur nie byłoby lepiej przewidziane dla nich środki skierować tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Narzuca mi się tu bowiem konkretny przykład. Otóż ojciec dwójki dzieci chorych na hemofilię zwrócił się o pomoc w zakupie samochodu osobowego na preferencyjnych warunkach, mieszka bowiem w odległości 50 km od najbliższego szpitala, więc w przypadku krwotoku mógłby dowozić synów do szpitala, zaś starszemu z nich umożliwiłoby to podjęcie jakiejś pracy nawet poza miejscem zamieszkania. Niestety, słuszny, wydałoby się, wniosek przepadł w komisji w gąszczu przepisów, norm regulujących takie przydziały. Wyszło na to, że hemofilia to nie to co brak kończyn, a fakt, iż po wylewie wewnętrznym osoby takie nie mogą się poruszać samodzielnie, nikogo nie wzruszył, bowiem przepis jest tu najważniejszy. Mówię o tym nie bez przyczyny, wydaje się bowiem, że projekt ustawy ponownie odchodzi od faktycznych problemów niepełnosprawnych, tworząc bezduszne ciała, które w perspektywie mogą decydować o życiu ludzi.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#WładysławWrona">Ponieważ ustawa, cokolwiek byśmy tu powiedzieli na jej temat, jest przyszłościowa, jestem za skierowaniem jej do komisji, a komisja na pewno usunie wszystkie niedociągnięcia, jakie wymieniłem w swoim wystąpieniu.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Władysławowi Wronie z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu panią posłankę Dorotę Dancewicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#DorotaDancewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest szczególną propozycją ustawową, bowiem dotyczy on w praktyce prawie 2,5 mln pracujących i mogących pracować, a jednocześnie będących osobami niepełnosprawnymi, a więc obywatelami, którzy bez pomocy państwa - bez szczególnej pomocy państwa - nie mogą sprostać wymogom rynku pracy, nie mogą być konkurencyjni na rynku pracy. Sam fakt, że jest się osobą niepełnosprawną, zmniejsza szanse na zatrudnienie. Dlatego też potrzebne są różnego rodzaju ekonomiczne zachęty dla pracodawców, aby zdecydowali się oni na przyjęcie do pracy osoby niepełnosprawnej, posiadającej kwalifikacje zawodowe. Potrzebne jest również wsparcie chronionego rynku pracy, a więc zakładów pracy chronionej, w których zatrudniane są w znacznej większości osoby niepełnosprawne nie mogące podjąć pracy na otwartym rynku. Tego rodzaju wsparcie jest już przewidziane w ustawie z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Jest to jednak wsparcie już niewystarczające, chociażby dlatego że w znacznej mierze ogranicza się tylko do rehabilitacji zawodowej. Tymczasem zanim rozpocznie się proces rehabilitacji zawodowej, osoba niepełnosprawna powinna być poddana rehabilitacji leczniczej i społecznej, powinna być przyuczona do funkcjonowania w społeczeństwie. Niezależnie od tego trzeba mieć świadomość, że równolegle z procesem rehabilitacji zawodowej wręcz niezbędna jest rehabilitacja społeczna i lecznicza. Dopiero wówczas można będzie mówić o pożądanych skutkach takich działań, prowadzących do integracji osób niepełnosprawnych w życiu zawodowym i społecznym. Miałam więc nadzieję, że w omawianym projekcie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych będą zawarte wspomniane przed chwilą zagadnienia w znacznie szerszym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#DorotaDancewicz">Projekt ustawy ma charakter prozatrudnieniowy, ale rozumiany dosłownie, z niezbędnymi wręcz elementami rehabilitacji społecznej i leczniczej. Nie ma szerszej perspektywy rehabilitacji w ogóle i to można wytłumaczyć tym, że podstawowym źródłem finansowania zawartych w projekcie ustawy zadań jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, zasilany przez zakłady pracy. Trudno zatem wymagać, aby zakłady pracy sponsorowały również rehabilitację społeczną czy leczniczą, nawet jeśli jest ona potrzebna do przygotowania osoby niepełnosprawnej do podjęcia pracy czy też do starania się o zatrudnienie. Zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwości korzystania z rehabilitacji społecznej i leczniczej, jak też z rehabilitacji zawodowej, jest według mnie obowiązkiem państwa. Należy więc zastanowić się nad dodatkowymi źródłami finansowania rehabilitacji leczniczej i społecznej, być może w formie odrębnego funduszu lub bezpośredniej dotacji z budżetu państwa. Postrzeganie rehabilitacji w sposób kompleksowy pozwala bowiem na przykład poddawać dziecko niepełnosprawne indywidualnym formom rehabilitacji zmierzającej do wprowadzenia go z chwilą dorastania w świat życia zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#DorotaDancewicz">Dobrze się więc stało, że projekt ustawy w pewnym sensie dotyczy osób do 16 roku życia, a więc dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, jakkolwiek raczej w kontekście turnusów rehabilitacyjnych i warsztatów terapii zajęciowej. Jest to moim zdaniem niewystarczające. Sądzę, że to zagadnienie powinno być bardziej rozbudowane w projekcie ustawy, oczywiście przy założeniu określenia dodatkowego sposobu finansowania rehabilitacji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#DorotaDancewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W omawianym projekcie ustawy szczególną uwagę zwrócę na dwa zagadnienia, ponieważ bardzo wiele już spraw poruszono. Niezwykle ważna dla osób niepełnosprawnych i dla ich rodzin, rodziców jest, po pierwsze, propozycja stworzenia nowej formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych najciężej poszkodowanych, bo zaliczanych - używając obecnego nazewnictwa - do I grupy inwalidzkiej. Obecnie w znacznej większości osoby te nie mogą pracować na otwartym, a nawet i na chronionym rynku pracy. Osoby te wymagają doskonalenia umiejętności zawodowych, ale w warunkach charakterystycznych dla zakładu pracy. Utworzenie zakładu aktywizacji zawodowej przyczyni się do przerwania zaklętego kręgu niemożności i stopniowego wprowadzania tych osób na chroniony rynek pracy, a być może w pewnym sensie i na otwarty rynek pracy. Propozycja tworzenia zakładów aktywizacji zawodowej ma też swój znacznie szerszy wymiar społeczny i jest w mojej opinii znakomitym przykładem przenikania się i uzupełniania rehabilitacji zawodowej z rehabilitacją społeczną. Można rzec, że są to dwie formy rehabilitacji, które funkcjonować będą równolegle.</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#DorotaDancewicz">Drugie ważne zagadnienie, wydaje mi się, to udział osób niepełnosprawnych w kreowaniu polityki społecznej państwa wobec tych osób. W projekcie ustawy gwarantuje się osobom niepełnosprawnym realny wpływ na podejmowanie ważnych decyzji na ich rzecz, a także wpływ na kształtowanie regulacji prawnych mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych. To prawo będzie się urzeczywistniać w formie działania Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych, pomyślanej chyba jako forum współdziałania organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i pozarządowych organizacji osób niepełnosprawnych. Jest to według mnie propozycja aktywnego włączenia osób niepełnosprawnych w realizację polityki państwa adresowanej właśnie do nich.</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#DorotaDancewicz">Kończąc te uwagi, wnoszę o przekazanie omawianego projektu do sejmowych komisji, gdyż według mnie zawiera on propozycje systemowych rozwiązań w zakresie polityki państwa na rzecz osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-127.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Dorocie Dancewicz.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie panią posłankę Ewę Lewicką-Łęgowską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#komentarz">(Poseł Marian Michalski: Chyba ja teraz...)</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Michalski najpierw? Tak. Przepraszam, pani posłanko, są tu jakieś skreślenia na liście.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Marian Michalski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#MarianMichalski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Warto przypomnieć, że prekursorem polskiej rehabilitacji był prof. Wiktor Dega. U podstaw rehabilitacji właśnie on upatrywał przede wszystkim działania na rzecz zawodowego usprawnienia, które, jak wiemy, z biegiem czasu stały się procesem medyczno-społecznym. Stąd już pod koniec lat czterdziestych w Polsce rehabilitację zaczęto pojmować kompleksowo, a więc pracę lekarza ortopedy uzupełniono pracą innych specjalistów, m.in. z zakresu psychologii, higieny, wychowania fizycznego itp. Jednak dość późno, bo dopiero w 1969 r. w Polsce urzędowo uznano rehabilitację za integralną część leczenia. Odtąd m.in. ćwiczenia ruchowe zaczęły być stosowane w niektórych fazach leczenia nabytych lub wrodzonych dysfunkcji. Jak pamiętamy, zagadnieniom rehabilitacji ruchowej poświęcono również jeden rozdział w nowej ustawie o kulturze fizycznej. Ten tak ważny podsystem kompleksowej rehabilitacji funkcjonuje w formie profilaktyki, leczenia specjalistycznymi ćwiczeniami, rekreacją ruchową, turystyką kwalifikowaną i popularną, a także szeroką gamą sportów dla niepełnosprawnych. Jest rzeczą oczywistą i udowodnioną, że osobnik o wysokiej kulturze fizycznej jest mniej narażony na dysfunkcje i to w niemal każdym okresie życia. Zatem projektom lub unormowaniom prawnym o rehabilitacji zawodowej i społecznej muszą towarzyszyć wcześniejsze unormowania ustawowe, które chronić będą społeczeństwo przed zakusami zła i przed nieszczęściami, spowodowanymi niejednokrotnie niedbalstwem, brakiem świadomości i zaniedbaniem zakładów pracy i instytucji w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Odbyliśmy niedawno debaty na ten temat, nad sprawozdaniem głównego inspektora pracy i nad problemami niepełnosprawnych. Jest to bardzo ważny problem. Dziś dyskutujemy nad projektem ustawy dotyczącej osób, którym ich stan fizyczny i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia lub ogranicza, bądź nawet uniemożliwia wypełnianie funkcji zawodowych i społecznych. Zakres debaty obejmuje więc losy tych osób, które z różnych przyczyn stały się lub staną się niepełnosprawnymi. Generalnie należy stwierdzić, że przedłożony projekt rządowy jest bardzo dobrze przygotowany merytorycznie, zawiera wiele oryginalnych i nowatorskich zapisów, wspartych projektami rozporządzeń wykonawczych. Projekt ten zaliczam do nielicznych jak dotąd całościowych projektów ustawowych, nad którymi miałem możliwość debatować. Niemniej jednak już w pierwszym czytaniu pragnę zwrócić uwagę na kilka szczegółowych kwestii.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#MarianMichalski">W rozdz. 2 art. 3 ust. 2 projektodawcy zaproponowali słuszny, moim zdaniem, zapis mówiący o tym, że orzeczenie lekarskie ustalające stopień niepełnosprawności stanowić będzie także podstawę do przyznawania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów, które, jak łatwo zauważyć, znajdują się w zapisach rozdz. 4 w art. 12–21. Po analizie jednak tych zapisów można stwierdzić, że brakuje wśród nich ważnego elementu rehabilitacji zawodowej, jakim jest zasada stopniowania trudności wysiłku i pracy po jej podjęciu przez osoby niepełnosprawne, a szczególnie dotyczy to osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Uważam, że w rozdz. 2 w art. 5 należałoby do wyszczególnionych wskazań dodać zapis, który w przyszłości umożliwi stosowanie skróconego czasu pracy w odniesieniu do osób zaliczonych do grupy o niepełnosprawności znacznej np. w pierwszych sześciu tygodniach po podjęciu pracy. Stopniowe zwiększanie liczby godzin pracy w tygodniu w pierwszych tygodniach pracy będzie miało zasadnicze znaczenie w adaptacji niepełnosprawnego do specyfiki pracy i wysiłku fizycznego oraz umysłowego. Pragnę nadmienić, że ta propozycja zgodna jest z treścią zapisów wielu artykułów, paragrafów i punktów tejże ustawy.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#MarianMichalski">Bardzo istotnym elementem rehabilitacji zawodowej i społecznej jest też prawidłowa ocena warunków i wymogów, jakie narzuca stanowisko pracy. Opowiadam się za dokładnym indeksem zasad i warunków pracy w wypadku poszczególnych rodzajów niepełnosprawności, z uwzględnieniem m.in. miejsca i rodzaju pracy, rodzaju i wielkości wysiłku, tempa, rytmiczności pracy, pozycji niepełnosprawnego podczas wykonywania pracy i warunków higieniczno-sanitarnych oraz stopnia korelacji podejmowanej pracy z odbytą formą terapii zajęciowej. Przedłożono aż 12 rozporządzeń i można by było uwzględnić w nich właśnie te problemy, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#MarianMichalski">Trzeba podkreślić nowatorskość wielu zapisów, m.in. o powołaniu Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych, objęciu ustawą osób niepełnosprawnych mieszkających na wsi, korzystaniu przez zakłady funkcjonujące na wsi z analogicznych przywilejów i ulg, jakie mają zakłady funkcjonujące w środowisku miejskim, wprowadzeniu szeroko pojętej terapii społecznej oraz ustawowym wydatkowaniu środków PFRON na kulturę fizyczną, kulturę i turystykę. Uważam, że są to bardzo ważne zapisy.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#MarianMichalski">W treści art. 42–44 wyraźnie wyeksponowana jest rola pełnomocnika w zakresie funkcjonowania rehabilitacji zawodowej i społecznej. Sądzę, że zasadna będzie współpraca osoby piastującej tak ważne stanowisko z krajową radą konsultacyjną. Nie zgodziłbym się tu z wywodami mojego klubowego przedmówcy, posła Wrony.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#MarianMichalski">Wiele wysiłków wymagać będzie realizacja treści zapisów art. 10. Rzeczywistość wykazuje, że pod względem dostosowania do potrzeb niepełnosprawnych w sferze budownictwa mieszkaniowego, oświatowego, usługowego, budownictwa w zakresie kultury fizycznej, a nawet obiektów ochrony zdrowia - mimo znacznego postępu w ostatnich latach - nasz kraj ma jeszcze bardzo dużo do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Chciałbym jeszcze raz podkreślić wysoką jakość przedłożonego projektu - po nielicznych uzupełnieniach wkrótce stanie się on chyba przedmiotem drugiego czytania. Zatem wnoszę o przekazanie omawianego projektu ustawy do odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Marianowi Michalskiemu.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie panią posłankę Ewę Lewicką-Łęgowską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#EwaLewickaŁęgowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nieliczni obecni na tej sali! Chciałabym państwu przekazać prywatne odczucia. Jako osoba niepełnosprawna zupełnie inaczej odbieram dyskusję na temat ustawy, która dotyczy tego środowiska. Przyjmuję to bardzo indywidualnie; jest to bardzo stresujące. Cieszę się, że Wysoka Izba podziela pogląd o potrzebie pomocy i chce pomóc temu środowisku. Zawsze byłam przekonana - a mam już 45 lat - że jestem absolutnie zdrowa i sprawna, jednak są chwile, kiedy okazuje się, że jestem, niejako mimo woli, zakwalifikowana do innej grupy ludzi.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#EwaLewickaŁęgowska">Przystąpię do tego, o czym chciałabym powiedzieć. Dziś, gdy dyskutujemy nad nową ustawą o zatrudnianiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, warto pamiętać o tym, że ma ona pomóc w rozwiązywaniu tych problemów, które przez 50 minionych lat były skutecznie rozwiązywane w ramach spółdzielczości inwalidów. Pamiętajmy, że istniała polska szkoła rehabilitacji poprzez pracę - szczególne miejsce zajmowała tu spółdzielczość - że cieszyła się ona dużym uznaniem poważnych organizacji międzynarodowych i była uznawana przez ekspertów Międzynarodowej Organizacji Pracy za rozwiązanie wręcz modelowe.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#EwaLewickaŁęgowska">Jeszcze w końcu lat osiemdziesiątych w spółdzielniach inwalidów i niewidomych pracowało ponad 200 tys. osób niepełnosprawnych. Gdy nastąpiła gwałtowna zmiana warunków gospodarowania, spółdzielnie inwalidów zostały pozbawione szeregu ułatwień i monopoli, wsparcia ze strony rozwiązanego Centralnego Związku Spółdzielczości Inwalidów, który prowadził wiele działań inwestycyjnych i szeroką działalność rehabilitacyjną. Musiało to zaowocować szybkimi działaniami przystosowawczymi, zmniejszającymi zatrudnienie części osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z tego powodu, że wyposażenie techniczne większości spółdzielni było bardzo słabe i najczęściej nie pozwalało podjąć wyzwań rynku pozbawionego zwłaszcza początkowo jakichkolwiek barier celnych.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#EwaLewickaŁęgowska">Ustawa z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych odegrała ogromną i pozytywną rolę w powstrzymaniu procesu degradacji spółdzielni inwalidów. Z jednej strony po kilku latach pozwoliła na powstrzymanie spadku zatrudnienia w spółdzielniach, a z drugiej uruchomiła proces powstawania coraz liczniejszych prywatnych zakładów pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#EwaLewickaŁęgowska">W Polsce działa dzisiaj ponad 1400 zakładów pracy chronionej, w tym ponad 490 spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych. W spółdzielniach udział zatrudnienia niepełnosprawnych przekracza nawet 60%. To jest bardzo ważne i chciałabym, żebyście państwo o tym pamiętali i to zauważyli. Jedynie tam znajdują pracę najciężej poszkodowani.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#EwaLewickaŁęgowska">Spółdzielcza forma własności jest szczególnie przydatna przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Drapieżność rynkowa jest w tym wypadku kompensowana wskutek większego zaangażowania spółdzielców we wspólne przedsięwzięcia gospodarcze, a pod nadzorem władz spółdzielczych skutecznie realizowana jest działalność rehabilitacyjna na rynku i to na wysokim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#EwaLewickaŁęgowska">Należy pamiętać, by przy pracy nad dyskutowanym dziś przedłożeniem rządowym nie zgubić tych pozytywnych elementów, które wniosła ustawa z 1991 r. Sprawą o zasadniczym znaczeniu jest kwestia utrzymania prozatrudnieniowego charakteru tej ustawy. Czy mnożenie nowych, skądinąd słusznych, celów, które mają być finansowane z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, nie ograniczy nadmiernie jego podstawowych funkcji? To jest zasadnicze pytanie, na które musimy odpowiedzieć w toku dzisiejszej dyskusji i dalszych prac w komisji. Tam bardziej szczegółowo będziemy o tym mówić.</u>
          <u xml:id="u-131.7" who="#EwaLewickaŁęgowska">Można zrozumieć tendencje do poszukiwania dodatkowych środków, które ograniczyłyby dotacje z budżetu do ZUS, ale trudno się temu nie sprzeciwić, biorąc pod uwagę to, iż obciążenie PFRON dodatkowymi kilkoma bilionami starych złotych musi w sposób znaczący ograniczyć podstawowe prozatrudnieniowe funkcje tego funduszu. Zapis art. 26 tym bardziej budzi wątpliwości, że ulga w obciążeniach na ZUS z tytułu zatrudnienia inwalidów jest logicznie uzasadniona tym, że najczęściej nabyli oni już wszystkie uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z poprzednim zatrudnieniem i mieliby do nich prawo bez związku z obecnym zatrudnieniem w zakładach pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-131.8" who="#EwaLewickaŁęgowska">Zachowanie przez najbliższe lata nie pogorszonych możliwości wspomagania przez PFRON procesów restrukturyzacji, zwłaszcza starych spółdzielczych zakładów pracy chronionej, jest warunkiem koniecznym do ich skutecznej transformacji, dostosowującej je do warunków gospodarki rynkowej otwartej na Europę. Z moich kontaktów z wyborcami, przedstawicielami zakładów pracy chronionej wynikają obawy w tym właśnie zakresie. Przy wyraźnie poprawiającej się sprawności działania PFRON już w nieodległej przyszłości grozi niebezpieczeństwo braku środków na wspieranie procesów restrukturyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-131.9" who="#EwaLewickaŁęgowska">Jednocześnie wskazuje się na pozytywne rozwiązania zawarte w projekcie rządowym. Z aprobatą spotyka się idea trwałego ustawowego zagwarantowania zaniechania pobierania VAT, ustawowego zapisu dotyczącego możliwości umorzenia części pożyczek czy wreszcie okresowej weryfikacji statusu zakładów pracy chronionej, gwarantująca pełniejszą kontrolę nad zgodnymi z intencjami ustawodawcy uregulowaniami wynikających z tych ulg.</u>
          <u xml:id="u-131.10" who="#EwaLewickaŁęgowska">Analizując pod tym kątem przepisy projektu ustawy, pragnę też podkreślić, że chociaż wprawdzie muszą one być jednolite dla wszystkich podmiotów niezależnie od formy własności, to jednocześnie trzeba pamiętać o tym, że np. w spółdzielniach inwalidów i niewidomych wszelkie decyzje w sprawach gospodarczych i socjalnych są podejmowane przy współudziale niepełnosprawnych spółdzielców, a więc z natury rzeczy są bardziej korzystne dla interesów tej zbiorowości.</u>
          <u xml:id="u-131.11" who="#EwaLewickaŁęgowska">Po przedstawieniu tych kilku refleksji dotyczących projektu ustawy, pragnę powiedzieć, że obszar tej regulacji jest obszerniejszy. Wiele nie wymienionych tu kwestii może budzić kontrowersje, może wywoływać dyskusje. Sądzę, że będą one obiektem żmudnych prac w komisjach, gdzie będą przedstawione pełne aktualne szacunki długofalowych skutków finansowych rozwiązań proponowanych w ustawie, i gdzie będzie zapewnione czynne współuczestnictwo przedstawicieli organizacji związkowych, pracodawczych i innych stowarzyszeń.</u>
          <u xml:id="u-131.12" who="#EwaLewickaŁęgowska">Chciałabym jeszcze powiedzieć, że ustawa jako taka nie jest panaceum na bolączki i problemy, jakie występują w tym środowisku. W moim odczuciu - i bardzo silnie chciałabym to podkreślić - wiele wątpliwości budzi art. 29, w którym zwalnia się zakłady pracy chronionej zajmujące się działalnością ochroniarską z kontroli inspekcji pracy. Pytam: Dlaczego? Przecież jeżeli te zakłady jako zakłady pracy chronionej przystosują dobrze stanowiska pracy strażników, portierów bądź innych osób, jeżeli klient to podpisze, to dlaczego inspekcja pracy nie może wyrywkowo tego sprawdzić. Na pewno będzie to omawiane w komisji. Duże spółdzielnie mają doświadczenie w prowadzeniu tej działalności i na pewno nie boją się kontroli i sprawdzania warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-131.13" who="#EwaLewickaŁęgowska">Z kolei jak rozumieć zapis mówiący: „w stosunku do osób zatrudnionych w dozorze i ochronie mienia”. I tu moje pytanie: Czy zakład pracy chronionej, czy osoby w nim zatrudnione nie będą podlegały weryfikacji?</u>
          <u xml:id="u-131.14" who="#EwaLewickaŁęgowska">Kontrowersje budzą również zapisy art. 16 i 17 mówiące o zatrudnianiu osób w godzinach nadliczbowych - mówiono już o tym, ale fragmentarycznie. Mam pytanie: Czy ma to dotyczyć także osób o niewielkiej niesprawności? Przecież niech one decydują o sobie. Są czasami takie sytuacje, że zakład pracy chronionej nagle dostaje zlecenie i osoby w nim zatrudnione zgadzają się pracować w godzinach nadliczbowych, ponieważ jest to zlecenie eksportowe dające możliwość lepszej egzystencji tej spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-131.15" who="#EwaLewickaŁęgowska">Pewne sprawy nadal pozostają nie załatwione, np. nie określono, w jaki sposób mogą korzystać z PFRON osoby niepełnosprawne pracujące na otwartym rynku. To jest bardzo ważny problem. Jednocześnie budzi zastrzeżenie zapis dotyczący usytuowania stanowiska pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych. W odczuciu moim i środowiska winien to być minister, który będzie bezpośrednio podlegał Urzędowi Rady Ministrów; poczuje się wtedy odpowiedzialny i będzie mógł zostać koordynatorem pracy na rzecz osób niepełnosprawnych, będzie czuł się wtedy silny i odpowiedzialny.</u>
          <u xml:id="u-131.16" who="#EwaLewickaŁęgowska">Ogólnie można powiedzieć, że projekt ustawy jest dobry między innymi zauważono działalność rolniczą. Może wcześniej powinnam o tym powiedzieć, a nie dopiero teraz. Najważniejsze jest to, że po blisko trzech latach, od czasu kiedy jestem w parlamencie, od czasu rozmów na temat ustawy, po tylu różnych konsultacjach wreszcie ta sprawa znalazła finał. Jestem za tym, żeby skierować projekt ustawy do komisji i bardzo pilnie pracować nad dobrym zakończeniem tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-131.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Ewie Lewickiej-Łęgowskiej.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Zygmunta Bartoszewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#ZygmuntBartoszewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prezentowany projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wraz z pakietem podstawowych aktów wykonawczych to kolejny krok w kierunku dostosowania polskich unormowań prawnych do standardów europejskich i światowych, a także - choć może przede wszystkim - pierwsza poważna próba stworzenia spójnego wewnętrznego zbioru unormowań organizującego funkcjonowanie instytucji państwa w działaniu na rzecz osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wysoka Izbo! W naszym życiu społecznym przez długie lata nie istniał faktycznie kompleksowy program pomocy i readaptacji osób niepełnosprawnych. Wynikało to z przeświadczenia, że w warunkach państwa socjalnego - z założeń ustrojowych opiekuńczego - jest to oczywiste, wszystko jest w idealnym porządku, państwo dba, państwo daje. Tymczasem prawda jest zupełnie inna: co jakiś czas powracał problem osób niepełnosprawnych. Już samo to sformułowanie od strony semantycznej dalekie jest od subtelności i szacunku wobec tych osób, świadczy o długotrwałym braku chęci oraz woli, by stworzyć system wspierania niepełnosprawnych w ich dążeniu do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. Naturalnie mieliśmy i mamy właściwe unormowania, ale ich niedoskonałość wynikająca z braku rozwiązań komplementarnych jest dla wszystkich oczywista. Stąd też tak ważny jest przedkładany dziś Wysokiej Izbie projekt, bo zapisy przyszłej ustawy implikują kolejne akty wykonawcze, porządkujące już szczegóły, ale szczegóły bardzo istotne, bo dotyczące zarówno możliwości, kompetencji instytucji powołanych do czuwania nad realizacją zapisu ustawy, jak i w sposób jednoznaczny wskazujący niepełnosprawnym ich możliwości aktywnego uczestniczenia w życiu gospodarczym i społecznym, nawet w trudnych czasach bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wysoka Izbo! Analizujemy projekt zbioru przepisów, który w sposób nowoczesny, zgodny ze standardami państw cywilizowanych określa, że państwo nasze uznaje za arcyważne zlikwidowanie wieloletnich barier, które na przykład uniemożliwiały genialnemu inżynierowi na wózku inwalidzkim aktywność zawodową, a podmiotom gospodarczym docenienie, iż tenże inżynier jest bardzo dobrym pracownikiem. I nie chodzi tutaj o trywializowanie czy wręcz wulgaryzowanie kwestii korzyści materialnych wynikających z zatrudnienia niepełnosprawnych i ubiegania się o status zakładu pracy chronionej, ale o potraktowanie tych zagadnień jako naturalnej konsekwencji, konieczności współpracy sprawnych i sprawnych inaczej. Zważmy, że postęp cywilizacyjny powoduje stały przyrost liczby osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z zachwianą motoryką ciała, w wieku produkcyjnym. Wiele emocji budziły zawsze kwestie finansowania najszerzej rozumianej pomocy dla osób niepełnosprawnych. Mówiło się o nieprawidłowościach, często padało słowo „nadużycia”. Sądzić można, że analizowany pakiet raz na zawsze położy kres również tego rodzaju spekulacjom. Jasno określone zasady finansowania, miejsce pełnomocnika, a także jednoznaczne określenie kompetencji poszczególnych agend i instytucji pozwala na właściwe wykorzystanie funduszów celowych i kontrolę poszczególnych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#ZygmuntBartoszewicz">Wysoka Izbo! W dyskutowanym projekcie ustawy jedno jest niewątpliwe: mimo pewnych nieostrości i wątpliwości natury formalnej przedstawiony projekt stanowi bez wątpienia spójną całość zgodną z zasadniczymi potrzebami tych osób, do których są adresowane zaproponowane rozwiązania, i społeczeństwa, którego znaczącą część stanowią ludzie niepełnosprawni.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Zygmuntowi Bartoszewiczowi.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#AleksanderMałachowski">Obecnie proszę pana posła Leona Grelę z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#LeonGrela">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jesteśmy, myślę, w gronie osób zainteresowanych żywotnie tą problematyką, więc nie ma powodu do popisów lektorskich. Trzeba przejść do ważnych konkretów występujących w tej propozycji. Poprzednia ustawa zmierzała do włączenia osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej w mechanizm gospodarki rynkowej. Główny akcent był położony na rehabilitację zawodową i promocję zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wiele z tego zrealizowano. Przede wszystkim wstrzymano likwidowanie istniejących zakładów pracy chronionej, a jednocześnie powstało wiele nowych. W wielu wypadkach w wyniku preferencji finansowych osoba niepełnosprawna stała się pożądanym kandydatem do pracy, poszukiwanym nawet poprzez ogłoszenia prasowe.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#LeonGrela">Jednocześnie sposób gospodarowania funduszem rehabilitacji osób niepełnosprawnych był dość powszechnie krytykowany za nieprawidłowości, nawet za nadużycia. Niektóre z zarzutów stały się podstawą do wszczęcia śledztwa lub postępowania prokuratorskiego oraz służbowych decyzji dyscyplinarnych. Dotyczyło to zwłaszcza początkowego okresu funkcjonowania PFRON. Z końcem 1993 r. rozpoczęto porządkowanie gospodarki finansowej i będzie ono jeszcze trwało przez jakiś czas. A zatem skończyła się sprawa, która dość często bulwersowała posłów z Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#LeonGrela">W sumie rola tej ustawy i efekty funkcjonowania PFRON będą dopiero ocenione i podsumowane. Jest to obecnie dość trudne, ponieważ przez cały czas dokonywano, także w komisjach sejmowych, krytyki tego aktu prawnego (z czego niepełnosprawni wyciągali nieuzasadniony wniosek, iż są to próby likwidacji PFRON). Myślę, że ta kwestia została zakończona.</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#LeonGrela">Nowy projekt jest próbą uporządkowania problematyki, uwzględnienia nowych rozwiązań, doświadczeń, próbą zabezpieczenia się przed popełnieniem błędów. Zaproponowana ustawa różni się jednak dość zasadniczo od poprzedniej. Poprzednia ustawa usiłowała przede wszystkim wyrównywać szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Przypominała o tym wyraźnie preambuła do ustawy. Nowy projekt znacznie rozszerza zakres zadań ustawowych o całą dziedzinę rehabilitacji społecznej niepełnosprawnych dorosłych i dzieci.</u>
          <u xml:id="u-135.4" who="#LeonGrela">Dążenie do umożliwienia osobie niepełnosprawnej wypełnienia roli zawodowej straciło w nowym projekcie ustawy rangę głównego priorytetu ustawowego. Rozszerzenie zakresu zadań, jakie społeczeństwo ma do wypełnienia wobec osób niepełnosprawnych, jest potrzebne i pożądane tak z punktu widzenia samych niepełnosprawnych, jak i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-135.5" who="#LeonGrela">Materiał ONZ „Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych” wymienia 8 takich obszarów:</u>
          <u xml:id="u-135.6" who="#LeonGrela">— dostępność do środowiska fizycznego informacji oraz środków komunikacji,</u>
          <u xml:id="u-135.7" who="#LeonGrela">— edukacja,</u>
          <u xml:id="u-135.8" who="#LeonGrela">— zatrudnienie,</u>
          <u xml:id="u-135.9" who="#LeonGrela">— środki utrzymania,</u>
          <u xml:id="u-135.10" who="#LeonGrela">— życie rodzinne i osobiste,</u>
          <u xml:id="u-135.11" who="#LeonGrela">— kultura,</u>
          <u xml:id="u-135.12" who="#LeonGrela">— sport i rekreacja,</u>
          <u xml:id="u-135.13" who="#LeonGrela">— religia.</u>
          <u xml:id="u-135.14" who="#LeonGrela">Wagę tych problemów, konieczność usytuowania tych barier doceniają wszyscy, przynajmniej werbalnie. Nikt też nie usiłuje pomniejszyć ich wpływu na kształtowanie życia osób niepełnosprawnych. Projekt ustawy usiłuje się odnosić bezpośrednio lub pośrednio do wszystkich tych kwestii, może poza kwestią religii, czyli dostępu niepełnosprawnych do praktyk religijnych.</u>
          <u xml:id="u-135.15" who="#LeonGrela">Dostrzeganie tych wszystkich kwestii jest korzystne i nie do przecenienia. Pozostaje jednak pytanie o napoleońskie armaty, czyli po prostu o pieniądze. Poprzednia ustawa wymienia 10 tytułów wydatkowania środków PFRON, obecny projekt - około 30. Jednocześnie projekt ogranicza dochody PFRON, zwalniając zakłady od odprowadzania składki od niektórych grup zawodowych pozostających w stosunku pracy. Zwolnienie można uznać za słuszne, ale skutkiem jest spadek dochodów. W rezultacie te ustalenia na pewno spowodują, że relatywnie kwotowo wydatki na promocję zatrudnienia osób niepełnosprawnych zostaną ograniczone. Zwiększą się, jak należy sądzić, wydatki na rehabilitację społeczną, ale źródła dochodów PFRON niestety nie ulegną istotnym zmianom, bo nawet ogranicza się ich wysokość, np. art. 24 w związku z art. 15 i 22. Ta kwestia, jak sądzę, stanie się źródłem konfliktów, niezadowolenia i krytyki przede wszystkim ze strony osób niepełnosprawnych i ich organizacji.</u>
          <u xml:id="u-135.16" who="#LeonGrela">Szeroki zakres zadań przy nie nadążającym za potrzebami wzroście dochodów spowoduje, że stan zaspokojenia wielu potrzeb zostanie uznany za niezadowalający. Może to być źródłem dość poważnego społecznego konfliktu, który poróżni organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych. Dotąd w Sejmie główna linia konfliktu, jaką obserwowałem na kilku posiedzeniach komisji w związku z podsumowaniem wykonania budżetu za poprzednie lata, przebiegała między zarządem PFRON, pełnomocnikiem a komisją.</u>
          <u xml:id="u-135.17" who="#LeonGrela">Obawiam się, że nowa ustawa wprowadza też nową linię podziału między organizacjami niepełnosprawnych. Takie sygnały już dochodzą (przy ocenie projektu). Stawia to Sejm w dość złożonej i delikatnej sytuacji. W zaistniałej sytuacji występuje bowiem dość wyraźny nacisk moralny na posłów. Myślę, że nie ma tu nikogo, kto byłby przeciwny realizacji celów związanych z rehabilitacją społeczną, a zwłaszcza z finansowaniem rehabilitacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnych. Jednakże obecny projekt zrywa z filozofią poprzedniej ustawy, zgodnie z którą składkę płaconą przez pracodawców przeznaczano głównie na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Jest to problem trudny, drażliwy i delikatny. Sądzę, że jednak trzeba go rozwiązać, zwłaszcza że nie ma zgodności w środowisku osób niepełnosprawnych. Jedni popierają ten projekt, inni nie. Wyciągnięto nawet skrajny wniosek, myślę że nieuzasadniony, iż nowa ustawa oznacza koniec PFRON jako funduszu służącego promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Można z tym oczywiście dyskutować, ale tak się mówi.</u>
          <u xml:id="u-135.18" who="#LeonGrela">Mimo woli ustawa może wprowadzić konflikt między celami rehabilitacji społecznej i zawodowej, co wiąże się ściśle z niedostatkiem środków finansowych. Nie ma oczywiście rehabilitacji zawodowej bez rehabilitacji społecznej. Pytanie dotyczy głównie kwestii, kto ma finansować rehabilitację społeczną. Czy w ustawie o gospodarowaniu PFRON należy traktować obydwa rodzaje rehabilitacji równorzędnie, czy też należy traktować rehabilitację zawodową preferencyjnie? Otrzymałem projekt planu finansowego PFRON na rok 1997, z którego wynika, że na rehabilitację zawodową przeznacza się 58% planowanych wydatków, na rehabilitację społeczną 37%. Sądzę, że nowa ustawa zmieni te proporcje niekorzystnie dla rehabilitacji zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-135.19" who="#LeonGrela">Jest też sprawa składki płaconej przez pracodawców za to, że nie chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych. Istotą obecnej ustawy było ukierunkowanie przede wszystkim na rehabilitację i zatrudnienie. W tej chwili może to zostać ocenione jako rodzaj karnej składki. Daje się słyszeć i takie postulaty, aby wprowadzić powszechny podatek na rzecz osób niepełnosprawnych i wtedy nie będzie dyskusji, który cel jest ważniejszy. Wówczas wszystkie cele będą realizowane niezależnie od poziomu dochodów.</u>
          <u xml:id="u-135.20" who="#LeonGrela">Finansowanie rehabilitacji zawodowej przez zakłady pracy ma swoje historyczne uzasadnienie. To w zakładach pracy, w przemyśle, zdarza się najwięcej wypadków powodujących inwalidztwo, powinny więc one zapewnić swoim byłym pracownikom możliwość dalszej pracy. W związku z tym jest konkretne pytanie: Jak w latach 1991–1995 kształtowały się dochody PFRON z tytułu art. 6 ust. 2, tzn. z tytułu odszkodowań płaconych za niezatrudnianie osób niepełnosprawnych, które doznały uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem w zakładzie pracy. Według mojej opinii rehabilitacja społeczna osób niepełnosprawnych jest powinnością obywatelską, a nie powinnością pracodawców. Na społeczeństwie jako całości ciąży obowiązek jej finansowania. Oczywiście sytuacja budżetu jest bardzo trudna. Powoduje, że petentami PFRON są i służba zdrowia, i oświata, i samorządy. Nie uważam tego za prawidłowe. W takiej sytuacji budżetowej, jaka jest, nie należy zatem się dziwić, że organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych, głównie stowarzyszenia, uznały, że łatwiejszy jest dostęp do środków będących w dyspozycji pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych i prezesa PFRON niż do środków będących w dyspozycji ministra finansów. I to jest właśnie istota tego konfliktu, jaki nam grozi. Redukcja tego konfliktu jest możliwa jedynie w sytuacji znalezienia dodatkowych źródeł dochodu. Obciążenie składką sfery budżetowej, narastająco, nie będzie odpowiednią rekompensatą za wzrost wydatków na nowe zadania.</u>
          <u xml:id="u-135.21" who="#LeonGrela">W tym roku rozpoczęte zostały prace nad reformą systemu ubezpieczenia społecznego. Projekt ustawy uwzględnia niektóre zmiany dotyczące orzecznictwa także pozarentowego. Problematyka rehabilitacji, przewidziana w tym projekcie, powinna być elementem ogólnego systemu rehabilitacji. Przewiduje się w ramach PFRON wydatki na rehabilitację przez ośrodki szkoleniowo-rehabilitacyjne, turnusy rehabilitacyjne.</u>
          <u xml:id="u-135.22" who="#LeonGrela">Mało jest w projekcie powiązań z systemem ubezpieczeń społecznych. Rehabilitacja przedrentowa to jest po prostu interes, jaki mogą zrobić i ZUS, i towarzystwa ubezpieczeniowe. Wymaga to jednak współdziałania organizacyjnego i finansowego PFRON z ZUS, KRUS oraz towarzystwami ubezpieczeniowymi.</u>
          <u xml:id="u-135.23" who="#LeonGrela">Projekt ustawy w odniesieniu do PFRON, czyli w sferze finansowej, to przede wszystkim program wydatków. Kwestia dochodów w projekcie ustawy i w rozporządzeniach dotyczących gospodarki finansowej zajmuje niewiele miejsca. Tymczasem pozostaje problem windykacji nie płaconych składek oraz problem wielkich dłużników (górnictwo i hutnictwo). Były podejmowane próby windykacji za pośrednictwem wymiany towarowej, poboru węgla, ktoś był pośrednikiem w tej kwestii, zostało to zaniechane. Tymczasem myślę, że to może być również poważne źródło dochodów dla PFRON.</u>
          <u xml:id="u-135.24" who="#LeonGrela">Do podstawowych zadań PFRON należy tworzenie nowych i podtrzymywanie zagrożonych miejsc pracy. Realizacja tych zadań wymaga jednak stworzenia systemu stymulującego i wspierającego zakłady pracy chronionej. Rzecz dotyczy przede wszystkim spółdzielni inwalidów. Większość z nich cechuje się nie najlepszą sytuacją finansową. Są to często zakłady zacofane technicznie, niedoinwestowane, mające trudności ze sprostaniem wymaganiom rynku. Nie istnieje systemowa ochrona tych miejsc pracy, problem zaś dotyczy, jak mówiła posłanka Lewicka-Łęgowska, około 200 tys. zatrudnionych i znacznie ponad 100 tys. osób niepełnosprawnych. Oddolne inicjatywy w wypadku tej kwestii są niewystarczające. W związku z tym zaawansowanie przekształceń spółdzielni inwalidów i procesy ich adaptacji do gospodarki rynkowej są w stadium początkowym. Wymagają one wsparcia nie tylko finansowego. Tak zwane normalne przedsiębiorstwa mogą liczyć na aktywną rolę państwa, ministrów, wojewodów, parlamentarzystów, partii politycznych, central związkowych, które poszukują inwestorów strategicznych, podejmują się roli mediacyjnej w sprawach o umorzenie należności, także poprzez ugody bankowe. Naraża to na straty także zakłady pracy chronionej, które miały należności w tych przedsiębiorstwach. Nowy projekt przewiduje tu stosowne możliwości, ale uzupełniane ze środków PFRON.</u>
          <u xml:id="u-135.25" who="#LeonGrela">Zakłady pracy chronionej wymagają takiego wsparcia, jakie mają inne zakłady. Moim zdaniem powinna powstać systemowa organizacja. Można nadać jej tymczasową nazwę Agencja Modernizacji i Promocji Zakładów Pracy Chronionej. Winna być to spółka prawa handlowego, która dysponowałaby funduszem modernizacji i promocji. Fundusz ten miałby charakter funduszu inwestycyjnego. Powinien on być wykorzystany przy finansowaniu programów modernizacji i restrukturyzacji zakładów pracy chronionej, m.in. poprzez udział w opracowaniu i nadzorowaniu programów (modernizacji branżowej i modernizacji poszczególnych zakładów lub ich jednostek), aktywne inwestowanie w modernizowane i restrukturyzowane zakłady pracy chronionej, a także poszukiwanie inwestorów strategicznych. Powinno to być również skoordynowane z innymi wydatkami PFRON na zakłady pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-135.26" who="#LeonGrela">Również sieć dystrybucji zakładów pracy chronionej wymaga zorganizowania i na początek, jak sądzę, sfinansowania. Przykładów i praktycznych doświadczeń w dziedzinie rozwiązań prawnych, organizacyjnych, finansowo-ekonomicznych można szukać w już istniejącej Agencji Rozwoju Przemysłu, która mogłaby udzielić na tym etapie - wstępne deklaracje można już było usłyszeć - pomocy organizacyjnej i merytorycznej (opracowanie procedur, kryteria inwestowania, metodyka programu modernizacji i restrukturyzacji) przy tworzeniu tej agencji. Agencja taka mogłaby być skutecznym narzędziem poprawy efektywności ekonomicznej i organizacyjnej, zwłaszcza w powiązaniu z innymi narzędziami, które się tworzy, np. z systemem ocen zakładów pracy chronionej czy przygotowywanym powszechnym konkursem poświęconym realizacji zadań rehabilitacji zawodowej przez zakłady pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-135.27" who="#LeonGrela">Ważnym ogniwem organizacyjnym systemu wspierania modernizacji zakładów pracy chronionej w podnoszeniu ich efektywności ekonomicznej mogłyby się stać organizacje samorządu gospodarczego zakładów pracy chronionej. W związku z tym należałoby uzupełnić projekt ustawy o kwestię utworzenia w ramach Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych funduszu modernizacji i promocji zakładów pracy chronionej. O szczegółach nie chcę tu mówić, załączam to do protokołu, w celu rozważenia podczas prac podkomisji i komisji.</u>
          <u xml:id="u-135.28" who="#LeonGrela">Zgłoszono także propozycję wniosku dotyczącego nowelizacji ustawy o zamówieniach publicznych. Odnosi się to do zagwarantowania przy zamówieniach preferencji dla zakładów pracy chronionej, jeśli chodzi o realizację zamówień dla sfery budżetowej bądź szerzej - dla sfery społecznej polityki państwa. Jeśli PFRON zgodnie z projektem nowej ustawy ma finansować warsztaty terapii zajęciowej, a także zakłady aktywizacji zawodowej, to należy tę formę wsparcia wzbogacić również o zamówienia jednostek budżetowych kierowane bezpośrednio do tych jednostek oraz do zakładów pracy chronionej. Takie rozwiązania są stosowane również w innych krajach. Działania wspierające zakłady zatrudniające przede wszystkim osoby niepełnosprawne mogą mieć różne formy.</u>
          <u xml:id="u-135.29" who="#LeonGrela">W kwestii rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych ważny jest projekt Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Może ona stać się ważnym forum uzgadniania różnych projektów i oceny inicjatyw. Skład rady wymaga jednak zapewnienia reprezentatywności, dlatego wnoszę, aby 15 miejsc przeznaczonych dla organizacji pozarządowych podzielić w sposób następujący: 5 miejsc dla przedstawicieli stowarzyszeń i organizacji społecznych działających na rzecz osób niepełnosprawnych, 5 dla przedstawicieli związków zawodowych i 5 dla przedstawicieli samorządów gospodarczych zakładów pracy chronionej. Taki skład spowoduje, że rada stanie się ciałem pełniącym w pewnym zakresie rolę komisji trójstronnej.</u>
          <u xml:id="u-135.30" who="#LeonGrela">Do Rady Nadzorczej PFRON należałoby, jak sądzę, wprowadzić przedstawicieli pracodawców jako reprezentantów płatników składki na PFRON. Zapewniłoby to pełniejszą kontrolę społeczną gospodarki finansowej funduszu. Należałoby w tej kwestii skorzystać z doświadczeń gospodarowania środkami Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-135.31" who="#LeonGrela">Mam też nieco uwag szczegółowych. Myślę, że należałoby rozszerzyć treść art. 1 pkt 3 dotyczącą organizacji pozarządowych o organizacje regionalne i lokalne działające na rzecz osób niepełnosprawnych, a także o samorządy gospodarcze. Często bowiem lokalne bądź regionalne organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych mają większą skuteczność, większą siłę przebicia.</u>
          <u xml:id="u-135.32" who="#LeonGrela">Nie wymienia się w art. 11 takiej formy rehabilitacji - moim zdaniem ważnej - jaką są turnusy integracyjne, których uczestnikami są jednocześnie osoby sprawne i niepełnosprawne. Należałoby w tym artykule dodać punkt dotyczący grup samopomocowych działających w lokalnych środowiskach społecznych bądź społecznościach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-135.33" who="#LeonGrela">Należy rozważyć możliwość obciążenia składką na PFRON także zakładów nieco mniejszych niż 50-osobowe. Jest to kwestia do rozważenia, czy 20, czy 30; może granica 30 osób byłaby do zaakceptowania.</u>
          <u xml:id="u-135.34" who="#LeonGrela">Pozytywnie należy ocenić wydłużenie okresu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na stanowiskach tworzonych ze środków PFRON.</u>
          <u xml:id="u-135.35" who="#LeonGrela">Jeśli chodzi o decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej, to art. 31 mówi wyraźnie, że wydaje się ją na okres 3 lat. To może oznaczać, że po 3 latach pracodawca zechce zrezygnować z tego statusu. Myślę, że przepisy mogłyby być bardziej elastyczne i stwarzać pewną możliwość wydłużenia tego okresu wywiązywania się pracodawcy ze zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-135.36" who="#LeonGrela">Jeszcze jedna kwestia: szkolenie osób niepełnosprawnych. Należałoby to skoordynować przede wszystkim z ustawą o orzecznictwie rentowym, które wprowadza rentę szkoleniową umożliwiającą szkolenie do 36 miesięcy. Podobnie w przypadku PFRON można by podobną formę kształcenia, podobny okres finansowania wprowadzić. W związku z tym należałoby także wprowadzić zapis dotyczący możliwości kształcenia w formach szkolnych. Kwota równa 10-krotnej średniej płacy daje możliwość sfinansowania studiów licencjackich (do 36 miesięcy) w systemie zaocznym. Myślę, że do tej kwestii również można się ustosunkować pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-135.37" who="#LeonGrela">Mówi się tu często o kompromisie społecznym. Komisja będzie właściwym forum, żeby wypracować kompromis w stopniu zadowalającym i jeden nurt w organizacji niepełnosprawnych, i drugi.</u>
          <u xml:id="u-135.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Leonowi Greli.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#AleksanderMałachowski">Był to ostatni mówca z klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#AleksanderMałachowski">Czas klubowy został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę teraz pana posła Ryszarda Kalbarczyka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#RyszardKalbarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym wyrazić zadowolenie z faktu, iż w czasie obecnej kadencji rozpatrujemy złożoną i jakże trudną problematykę dotyczącą osób niepełnosprawnych. Jest to tym istotniejsze, iż rozpatrujemy dzisiaj projekt ustawy o zasadniczym znaczeniu dla tego środowiska.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#RyszardKalbarczyk">W związku z powyższym stwierdzeniem pozwolę sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zapis w art. 10 ust. 2 pkt 2 mówiący o kształtowaniu w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi. Zapis ten, moim zdaniem, będzie rzutował na skuteczność i realizację regulacji prawnych zawartych w ustawie. Nie muszę chyba nikogo przekonywać, że nawet najlepsze rozwiązania w formie przepisów prawnych mogą się okazać nieskuteczne, jeżeli nie spotkają się z właściwym zrozumieniem ze strony społeczeństwa, co ma szczególne znaczenie w odniesieniu do środowiska niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#RyszardKalbarczyk">Jako członek Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego chciałbym bardzo mocno podkreślić zdecydowanie trudniejszą i skomplikowaną sytuację tych osób zamieszkujących na wsiach i w małych miasteczkach. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z ograniczonego dostępu do różnego rodzaju usług rehabilitacyjno-socjalnych. Jeżeli do tego dodamy określoną spuściznę historyczną i kulturową w traktowaniu niepełnosprawnych przez środowiska wiejskie, to okaże się, że sytuacja tych osób jest w dwójnasób trudna. Tak więc muszą sprawiać satysfakcję regulacje prawne zawarte w art. 14 stwarzające możliwość korzystania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych osobom niepełnosprawnym prowadzącym własne lub dzierżawione gospodarstwa rolne.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#RyszardKalbarczyk">Uważam mimo wszystko, że ustawa poświęca zbyt mało czasu osobom, o których wspomniałem wcześniej. W pracach nad ustawą powinno być to uwzględnione tak, ażeby stopień wyrównywania szans uczestnictwa osób zamieszkujących na wsi i w mieście był w miarę równoważny. Rozważyć by na przykład należało:</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#RyszardKalbarczyk">— określenie stosownych preferencji w odniesieniu do osób pochodzących ze wsi w dostępie do szkolenia,</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#RyszardKalbarczyk">— zainteresowanie samorządu gminnego możliwością pozyskiwania środków z PFRON na tworzenie miejsc pracy, w szczególności w sektorze usług,</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#RyszardKalbarczyk">— rozpatrzenie możliwości utworzenia systemu rehabilitacji domowej przy zastosowaniu techniki audiowizualnej i udziału w tym systemie nie tylko wiejskich ośrodków zdrowia, ale także wysokiej klasy specjalistów,</u>
          <u xml:id="u-137.7" who="#RyszardKalbarczyk">— ustawowe zobligowanie samorządu do tworzenia warunków (przede wszystkim lokalowych) do uruchamiania w małych miasteczkach warsztatów terapii zajęciowej dla osób najciężej poszkodowanych.</u>
          <u xml:id="u-137.8" who="#RyszardKalbarczyk">W art. 26 ust. 3 mówi się o refundacji kwot wynikających z zastosowania ulg na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składki na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych. W tym miejscu pragnę zadać pytanie: A co z możliwością refundacji takiej składki w odniesieniu do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego?</u>
          <u xml:id="u-137.9" who="#RyszardKalbarczyk">Chcę wyrazić pozytywną opinię w odniesieniu do art. 31, który mówi o wydaniu przez pełnomocnika decyzji o przyznaniu statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywizacji zawodowej na 3 lata, a nie jak dotychczas na czas nie określony. Okresowość statusu takiego zakładu powinna mobilizować pracodawców do utrzymania tych zakładów na wysokim poziomie, nie tylko na czas weryfikacji. Jest to o tyle ważne, że, jak wykazała dotychczasowa praktyka, w tym zakresie było wiele zastrzeżeń. W części zakładów, dla których pracodawcy uzyskali status zakładów chronionych, nie tylko nie polepszyły się warunki pracy, ale - co trzeba z przykrością stwierdzić - ulegały pogorszeniu, a osoby niepełnosprawne zatrudnione w tych zakładach były traktowane w sposób instrumentalny.</u>
          <u xml:id="u-137.10" who="#RyszardKalbarczyk">Odnosząc się do zapisu zawartego w art. 48 ust. 2 pkt 2, pragnę wyrazić swoje zadowolenie z tworzenia możliwości finansowania ze środków PFRON sportu, kultury, rekreacji i turystyki. Wielokrotnie mówiliśmy w Wysokie Izbie, że problemu rehabilitacji osób niepełnosprawnych nie należy postrzegać tylko w kategoriach aktywności zawodowej. Do rozwoju osobowości i osiągnięcia w miarę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, co stanowi o pozytywnym wyniku rehabilitacji, jest konieczne stworzenie tym osobom możliwości korzystania z takich dziedzin aktywności, jak sport, kultura, rekreacja i turystyka. Podczas prac komisji należy się zastanowić, czy 5% przychodu PFRON będzie kwotą wystarczającą na realizację zadań wymienionych w art. 48 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-137.11" who="#RyszardKalbarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc swoje wystąpienie, apelowałbym do wszystkich posłów, aby opowiedzieli się nie tylko za przekazaniem ustawy do Komisji Polityki Społecznej, ale także za przeprowadzeniem prac nad tą ustawą w takim tempie, aby mogła ona być uchwalona jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-137.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu ostatniego mówcę, pana posła Jacka Cieciórę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, niesympatyczna wiadomość: ma pan do dyspozycji dwie minuty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#JacekCiecióra">Panie marszałku, złożę tekst do protokółu. Chciałbym tylko...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#AleksanderMałachowski">Nie. Albo pan przemawia, albo pan składa tekst do protokółu. Nie ma tak, że kawałek tu, kawałek tam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#JacekCiecióra">Dobrze. W takim razie spróbuję zmieścić się w czasie.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#JacekCiecióra">Nowe uregulowania zawarte w projekcie ustawy powinny przyczynić się do lepszego wykorzystania środków budżetowych przeznaczonych na pomoc osobom niepełnosprawnym. Życie pokazało bowiem, że dotychczasowe rozwiązania prawne w tym względzie, zawarte w ustawie z 1991 r., nie zawsze były wystarczającą barierą przed nadużyciami.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#JacekCiecióra">Projekt ustawy jest, moim zdaniem, w wielu miejscach zbyt nieprecyzyjny, co może sprawić, że wiele z celów stawianych przez jego autorów nie zostanie osiągniętych.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#JacekCiecióra">W art. 5 ust. 3 pkt 4 mowa jest o tym, że orzeczenie zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności może zawierać wskazania co do korzystania z systemu pomocy społecznej. Rozwiązanie to nie jest zbyt precyzyjne. Nie jest jasne, czy użyte w projekcie słowo „wskazania” znaczy, że wskazania zespołu orzekającego są dla ośrodków pomocy społecznej obligatoryjne, czy też jedynie warunkowe. Kwestia ta powinna zostać jasno zdefiniowana.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#JacekCiecióra">Uważam, że pewnej zmianie powinien ulec także fragment art. 15 mówiący o obowiązku zatrudnienia przez pracodawcę pracownika, który uległ wypadkowi i zgłasza chęć do pracy. Stosowny fragment art. 15 brzmi: „(...) pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy”. Użyte tu zostało słowo „zorganizować”, a właściwsze byłoby moim zdaniem słowo „sfinansować”, które lepiej oddaje istotę rzeczy. Ów fragment art. 15 powinien więc brzmieć: „(...) pracodawca zobowiązany jest wydzielić i sfinansować powstanie odpowiedniego stanowiska pracy”.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#JacekCiecióra">Pewien niepokój budzi także, moim zdaniem, rozwiązanie przyjęte w art. 27, dotyczące zwrotu pracodawcom ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych kosztów poniesionych przez nich na organizację nowych stanowisk pracy lub przystosowanie już istniejących do potrzeb osób niepełnosprawnych - bez wystarczających sankcji karnych za nieuczciwe wykorzystywanie pieniędzy funduszu. Z zapisu tego artykułu wynika, że pracodawca może praktycznie po trzech latach zwolnić osobę niepełnosprawną z pracy i nie będzie musiał zwrócić środków otrzymanych z funduszu tytułem rekompensaty za zorganizowanie dla tej osoby nowego lub przystosowanie istniejącego stanowiska pracy.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#JacekCiecióra">W pewien sposób sytuację ma ratować, o ile dobrze rozumiem, intencje autorów projektu ustawy, art. 28, zakładający dalszą refundację z funduszu części kosztów związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej. Uważam, że zachęty zawarte w art. 28 nie okażą się na tyle atrakcyjne, by wyeliminować groźbę, o której przed momentem wspomniałem.</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#JacekCiecióra">Dobrze byłoby znaleźć rozwiązanie, które pozwoli egzekwować od pracodawcy zwrot pieniędzy otrzymanych na tworzenie lub przystosowanie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, jeśliby te osoby były zwalniane niedługo po upłynięciu terminu ich umowy o pracę, przez np. zobowiązanie pracodawcy do zwrotu całej otrzymanej z funduszu sumy, jeśli do zwolnienia osoby niepełnosprawnej z refundowanego stanowiska pracy doszłoby po raz trzeci czy czwarty w tym samym roku.</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#JacekCiecióra">Generalnie przy tej okazji chciałbym powiedzieć, że projekt ustawy przesadnie wyróżnia pracodawców tworzących miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych w stosunku do osób niepełnosprawnych chcących prowadzić działalność gospodarczą na własną rękę. O ile pracodawcy otrzymują w zasadzie dotacje i to w dużej wysokości, wiele milionów, to osoby niepełnosprawne chcące rozpocząć działalność gospodarczą mogą jedynie otrzymać pożyczkę na preferencyjnych zasadach, którą w znacznej mierze muszą zwrócić. Jest to moim zdaniem ewidentna nierówność traktowania obydwu kategorii osób.</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Borowski)</u>
          <u xml:id="u-141.10" who="#JacekCiecióra">Istota omawianego projektu ustawy ma być usprawiedliwieniem...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#MarekBorowski">Panie pośle...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#JacekCiecióra">Już kończę, jedno zdanie. Istotą omawianego projektu ustawy ma być usprawnienie funkcjonowania wszystkich służb mających za zadanie niesienie pomocy osobom niepełnosprawnym. Odnoszę jednak wrażenie, że w projekcie ustawy zabrakło miejsca dla umocowania osoby, która koordynowałaby wszystkie te działania na szczeblu wojewódzkim i podlegałaby na przykład wojewodzie. Na potrzebę powołania takiego koordynatora działań wskazują już od pewnego czasu urzędnicy i działacze społeczni zajmujący się problemami osób niepełnosprawnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#MarekBorowski">Już, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#JacekCiecióra">Czas już się skończył? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#JacekCiecióra">Proszę o skierowanie projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#MarekBorowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#MarekBorowski">Obecnie proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej, jednocześnie pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych, pana Adama Gwarę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#AdamGwara">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym w imieniu rządu serdecznie podziękować wszystkim paniom posłankom i panom posłom, którzy wzięli udział w tej debacie. Liczba osób zapisanych do głosu świadczy o bardzo dużym zainteresowaniu parlamentu problematyką osób niepełnosprawnych. Jak sądzę, dobrze to rokuje projektowi tej ustawy i dalszym pracom nad nim.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#AdamGwara">Osobiście bardzo się cieszę, że wszystkie kluby i wszystkie koła były za skierowaniem tego projektu do odpowiednich komisji. Tam jest rzeczywiście dobre miejsce, dobre forum do wymiany poglądów i do poprawienia tego projektu, ponieważ rząd nie uważa się za jedyną kompetentną stronę w określaniu norm prawnych regulujących życie osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#AdamGwara">Jeśli wolno mi się podzielić na zakończenie mojego wystąpienia osobistą refleksją, chciałbym powiedzieć, że wielki walor tego projektu widzę również w tym, że uwzględniono w nim rezultaty prowadzonych od ponad roku w środowisku osób niepełnosprawnych konsultacje, aczkolwiek, jak wiadomo - ale to jest niedopatrzenie - nie ma takiego zapisu ustawowego, który nakładałby na rząd obowiązek konsultowania tego typu aktu prawnego w środowisku, którego on dotyczy.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#AdamGwara">Bardzo się cieszę, że bardzo wielu posłów było dobrej myśli co do szybkiego zakończenia prac legislacyjnych już w komisjach. Mimo wszystko byłbym troszeczkę ostrożniejszy i bardziej sceptyczny. Sprawa jest bardzo skomplikowana. Działają tu rozmaite wektory. Ten projekt ustawy usiłuje godzić, choć może w sposób niewystarczający, bardzo wiele sprzecznych czasem ze sobą interesów i naprawdę każda pomoc ze strony parlamentu będzie pożądana.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#AdamGwara">Padło tu pytanie w debacie, już nie pamiętam przez kogo zadane, czy ta ustawa jest akceptowana przez środowisko. Nie jest to, proszę Wysokiego Sejmu, problem ani biały, ani czarny. Środowisko osób niepełnosprawnych, środowisko liczące 4,5 mln ludzi, jest bardzo zróżnicowane, jak każda duża populacja. Są tam organizacje pozarządowe (z informacji Klon wiem, że jest ich przeszło 2 tys.), są również organizacje samorządu gospodarczego, zakładów pracy chronionej. Jest bardzo wiele oczekiwań w związku z tym projektem. Niemniej mogę powiedzieć, a będą pewnie państwo mieli - pracując na tą ustawą - okazję niejednokrotnie się o tym przekonać, że ta akceptacja może być uzyskana tylko i wyłącznie za pośrednictwem osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#AdamGwara">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym teraz udzielić kilku odpowiedzi na konkretnie zadane pytania, jeśli chodzi o zasadnicze poruszone tu wątki. Ja i moi współpracownicy notowaliśmy wszystkie stawiane podczas tej debaty pytania. Przepraszam, że teraz odpowiem tylko na te najważniejsze, natomiast na wszystkie pozostałe odpowiemy w trybie roboczym, podczas spotkań w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#AdamGwara">Powtarzało się przede wszystkim pytanie o koszt powołania i funkcjonowania zespołów orzekających. Koszt ten oszacowaliśmy na ok. 26 mln zł rocznie. Zespoły te będą miały charakter bardziej prozatrudnieniowy, mniej medyczny, ale oczywiście przewidziany jest w nich również udział lekarza z dziedziny medycyny pracy. Liczebność takiego zespołu to średnio 10 osób. Orzeczenie ZUS będzie honorowane, co wynika z art. 1 pkt 2. Lekarz orzecznik ZUS będzie zajmował się tylko osobami, które już pracowały i mają wymagany okres składkowy, jeśli chodzi o ubezpieczenie uprawniające do ubiegania się o prawo do renty w razie całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#AdamGwara">Jednocześnie chciałbym powiedzieć, że jeśli zapisy tego projektu staną się obowiązującym prawem, zostaną zlikwidowane KIZ i w następstwie tego musi powstać nowy organizm. Informuję również, że są już przygotowane wstępne projekty przepisów wykonawczych, w tym projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie działania zespołów, w którym przewiduje się, że współpracują one m.in. z ośrodkami medycyny pracy w zakresie przeprowadzania badań i wydawania opinii na potrzeby zespołu.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#AdamGwara">Następny pakiet - obecnie jest to modne słowo - poruszanych spraw. Zgodnie z wnioskami płynącymi z raportu Komisji Polityki Społecznej i stanowiskiem Rady Ministrów z dnia 26 września 1995 r. dokonywany jest przegląd obowiązującego prawa w aspekcie oceny funkcjonujących rozwiązań prawnych i niezbędnych zmian z punktu widzenia potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych. Ponieważ prace te nie są jeszcze zakończone, jest za wcześnie, by mówić o wnioskach, jakie będą z nich wynikały. Niewykluczone również, że będą to wnioski dotyczące stworzenia innych źródeł finansowania potrzeb osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#AdamGwara">Mówiono także dużo o definicji osoby niepełnosprawnej, wskazywano na to, że należy ją wreszcie określić. Ten ważny problem jest niezmiernie trudny. Jak już mówiłem, od 2 lat trwały seminaria, których tematem było wypracowanie takiej definicji. Przede wszystkim grono największych w Polsce fachowców w tej dziedzinie wypowiedziało się, że nie jest możliwe ustalenie jednej definicji, która by spełniała wszystkie oczekiwania i dotyczyła wszystkich płaszczyzn rehabilitacji. Ale muszę poinformować z przyjemnością panią poseł Dmochowską, która notabene była uczestnikiem ostatniego seminarium, że osiągnęliśmy to, co było trudne, niemal niewykonalne - wszyscy uczestnicy tego seminarium po 2 latach zgodzili się z jedną definicją osoby niepełnosprawnej. Odbyło się to z udziałem zaproszonej przez nas i reprezentującej KRON pani mgr Barbary Szczepankowskiej, która się podpisała pod propozycją takiej definicji. Po zakończeniu naszych prac pozwolę sobie przedstawić pani poseł tę definicję i jednocześnie poinformować, że zdaniem rządu właśnie ta definicja powinna obowiązywać po zmianie obecnego prawa.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#AdamGwara">Mówiono także wiele o karcie praw osób niepełnosprawnych. Jak wspomniałem, obecnie dokonuje się przeglądu prawa i po zakończeniu tych prac wrócimy do tego problemu. Zapisy przywilejów i praw osób niepełnosprawnych są obecnie rozproszone, bo regulują to akty prawne dotyczące poszczególnych dziedzin życia. Problem nie polega jednak tylko na tym. W naszych dyskusjach i na posiedzeniach Komisji Polityki Społecznej z udziałem przedstawicieli środowiska niepełnosprawnych były bowiem podnoszone argumenty, że chodzi po prostu o filozofię, czy taka karta praw nie będzie powodować wyłączenia osób niepełnosprawnych z ogólnej społeczności. Jak powiadam, rząd nie ma jeszcze jasnego stanowiska w tej kwestii, bo ten proces konsultacji z osobami niepełnosprawnymi jeszcze się nie zakończył. Proszę w takim razie nie wymagać ode mnie w tej chwili opowiedzenia się w imieniu rządu, czy karta powstać powinna, czy nie. Mogę tylko ze szczerą intencją deklarować, że takie rozmowy ze środowiskiem będą jeszcze kontynuowane. Oczywiście o wyniku tych rozmów będę na bieżąco informował posłów podczas posiedzeń Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-147.11" who="#AdamGwara">Była tutaj mowa o definicji nadwyżki środków funduszu. Ten problem znalazł odzwierciedlenie w projekcie rozporządzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie gospodarowania środkami PFRON jako funduszu celowego — zgodnie z upoważnieniem wynikającym ze znowelizowanego Prawa budżetowego. Na marginesie pragnę dodać, że jesteśmy swoistym poligonem doświadczalnym — chodzi o pierwszy fundusz celowy, PFRON. Ministerstwo pracy usiłuje wraz z ministrem finansów opracować takie rozporządzenie, w tej chwili jest ono już w ostatniej fazie uzgodnień pomiędzy ministerstwem pracy a Ministerstwem Finansów.</u>
          <u xml:id="u-147.12" who="#AdamGwara">Pojawiały się tutaj wątpliwości dotyczące tego, czy środków funduszu, z wyniku ewentualnego znowelizowania obecnie obowiązującej ustawy z dnia 9 maja 1991 r., wystarczy na pokrycie kosztów tak wielu zadań. Mogę powiedzieć, Wysoka Izbo, w chwili obecnej — tak też było w roku ubiegłym — nawet przy tak bardzo prozatrudnieniowym charakterze ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych tylko ok. 40–45% środków państwowego funduszu jest przeznaczanych na rehabilitację zawodową. Według naszych założeń dotyczących polityki zatrudnienia, które w tej chwili konsultujemy ze środowiskiem osób niepełnosprawnych, w przyszłym roku ta kwota powinna wynosić ok. 60%, a to już byłby bardzo duży postęp. Wydaje się, że jeżeli zaistniałaby taka konieczność, aby środowiska pracowników zakładów pracy chronionej miały większe gwarancje — zakładając, że prozatrudnieniowy charakter projektu ustawy zostanie zatrzymany — to możemy wrócić w komisji do pewnego limitowania środków na rehabilitację zawodową, i to właśnie w tym kierunku, aby przeszło połowa środków państwowego funduszu była kierowana na cele zgodne z duchem ustawy, aczkolwiek, co raz jeszcze podkreślam, nikt nie potrafi oddzielić precyzyjnie, jedną linią, rehabilitacji społecznej od rehabilitacji zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-147.13" who="#AdamGwara">Poza tym, Wysoka Izbo, w projekcie nowej ustawy mówimy o nałożeniu obowiązku zatrudniania osób niepełnosprawnych na sferę budżetową i jeśli ta sfera z tego obowiązku nie będzie się wywiązywała, to jest to potencjalnie nowe źródło, wcale niebagatelne, przychodów funduszu.</u>
          <u xml:id="u-147.14" who="#AdamGwara">Wreszcie przepis art. 47 pkt. 2 projektu przewiduje, iż przychodami funduszu są dotacje z budżetu państwa oraz inne dotacje i subwencje. Ten zapis jest w obecnie obowiązującej ustawie, ale był on martwy i trudno się temu dziwić, skoro fundusz miał z roku na rok coraz większe nadwyżki. To już się kończy, pragnę uspokoić panie posłanki i panów posłów, w tej chwili w mojej ocenie, w ocenie rządu, fundusz coraz lepiej gospodaruje swoimi środkami, ale powiadam, taki bezpiecznik jest w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-147.15" who="#AdamGwara">Ostatnia sprawa, do której chciałbym się odnieść ogólnie - a do wszystkich innych pytań i zgłaszanych wątpliwości możemy wrócić w trybie roboczym: w korespondencji, w rozmowach, w biurze pełnomocnika czy na posiedzeniach komisji - to zatrudnianie osób niepełnosprawnych w funduszu i w biurze pełnomocnika. Informuję Wysoką Izbę, że to zatrudnianie już się dokonuje. Udział osób niepełnosprawnych w ogólnej strukturze zatrudnienia jest w obu tych instytucjach zbliżony i wynosi mniej więcej 10% ogółu zatrudnionych. Pragnę więc uspokoić panie posłanki i panów posłów, że nawet w wyniku nowelizacji ustawy tam, gdzie będziemy nakładali na sferę budżetową obowiązek 6-procentowego udziału osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu, ani biuro pełnomocnika, ani fundusz takim obowiązkiem nie będą objęte, co wcale nie znaczy, że osób niepełnosprawnych nie może tam pracować więcej. Nie ma żadnego powodu, dla którego to zatrudnienie nie powinno się zwiększać.</u>
          <u xml:id="u-147.16" who="#AdamGwara">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc to moje wystąpienie, a jednocześnie pozostając do dyspozycji parlamentu, jeśli będą jeszcze dodatkowe pytania, chciałbym raz jeszcze podziękować za uwagi. To, że w tej debacie wzięła udział duża liczba posłów, którzy są osobami niepełnosprawnymi, świadczy o tym, iż osoby niepełnosprawne znajdują swoje miejsce nie tylko w zakładach pracy chronionej, nie tylko - co planujemy - w sferze budżetowej, ale pełnią najwyższe, najbardziej godne funkcje w państwie. Mnie to osobiście jako pełnomocnika niezmiernie cieszy.</u>
          <u xml:id="u-147.17" who="#AdamGwara">Chciałbym powiedzieć, że rząd nie ma monopolu na dobre rozwiązania i nigdy takiego monopolu mieć nie chcieliśmy. Dlatego rząd jest otwarty na propozycje zgłaszane przez posłów w pracach odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-147.18" who="#AdamGwara">Już zupełnie na zakończenie życzę tym, którzy będą pracowali nad projektem - parlamentowi, a także rządowi - dobrej współpracy. Jestem przekonany, że taka współpraca, a było to widać po klimacie dzisiejszej debaty, będzie miała miejsce.</u>
          <u xml:id="u-147.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#MarekBorowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#MarekBorowski">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych do Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#MarekBorowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#MarekBorowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#MarekBorowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 16 i 17 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#MarekBorowski">16. Rządowe sprawozdanie z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (druk nr 1394) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisji Polityki Społecznej, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 1598);</u>
          <u xml:id="u-148.7" who="#MarekBorowski">17. Pierwsze czytanie komisyjnego projektu rezolucji w sprawie zobowiązania Rady Ministrów do przedstawienia projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (druk nr 1608).</u>
          <u xml:id="u-148.8" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa panią Barbarę Blidę w celu przedstawienia sprawozdania rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#BarbaraBlida">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Piątkowe popołudnia w Sejmie są zarezerwowane ostatnio dla budownictwa, ale sądzę, że nie ma to wpływu na jego kondycję i wychodzenie z upadku, w jakim się ono jeszcze dzisiaj znajduje.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#BarbaraBlida">Wykonując postanowienie rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1994 r., w imieniu rządu Rzeczypospolitej przedkładam drugie sprawozdanie z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Jeżeli państwo pozwolą, przypomnę, jakie były cele tej ustawy, a więc przede wszystkim decentralizacja uprawnień w zakresie ustalania stawek czynszu (z poziomu rządu na poziom gmin) oraz doprowadzenie do ekonomizacji gospodarki zasobami mieszkaniowymi. Aby umożliwić realizację tego celu, ustawa zniosła administracyjny tryb najmu lokali oraz ustalania stawek czynszowych i wprowadziła w to miejsce umowy cywilnoprawne zawierane z najemcami przez gminy. Otrzymały one prawo samodzielnego kształtowania stawek czynszu na poziomie rzeczywistych kosztów utrzymania i odtworzenia budynków. Zwiększyło to niepomiernie rolę gmin w kreowaniu lokalnej polityki mieszkaniowej. W celu ochrony lokatorów, w tym zwłaszcza znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, ograniczono pułap stawek czynszowych do 3% wartości odtworzeniowej budynków i wprowadzono dodatki mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#BarbaraBlida">Na podstawie badań i analiz przeprowadzonych przez Instytut Gospodarki Mieszkaniowej w I półroczu 1995 r. można stwierdzić, że gminy przy ustalaniu stawek czynszu regulowanego kierowały się głównie sytuacją finansową najemców, w mniejszym zaś stopniu stanem technicznym zasobów mieszkaniowych i wynikającymi stąd potrzebami. Zgodnie z ustawą gminy mogły i nadal mogą ustalać czynsze za mieszkania o najwyższym standardzie na poziomie 3% wartości odtworzeniowej budynków w skali roku. Oznacza to możliwość określenia czynszu do wysokości 20 tys. starych zł za 1 m2 powierzchni użytkowej miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#BarbaraBlida">Z przeprowadzonych badań wynika, że średnia stawka czynszu wynosiła ok. 6400 zł. Zaledwie w jednym z miast objętych badaniem ankietowym przez Instytut Gospodarki Mieszkaniowej stawka czynszu za mieszkanie o współczesnym standardzie ustalona została na poziomie 12,5 tys. zł za 1 m2, co nie przekracza 2% wartości odtworzeniowej, natomiast średni czynsz regulowany w badanych miastach nie przekraczał 1% wartości odtworzeniowej w skali roku.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#BarbaraBlida">O poziomie opłat za mieszkanie decyduje nie tylko wysokość stawek czynszu, ale i wysokość pobieranych opłat z tytułu takich świadczeń, jak opłata za wodę, kanalizację i wywóz nieczystości oraz dostawę ciepła. Łączne opłaty miesięczne za 1 m2 powierzchni mieszkania wyniosły ogółem 9600 zł, w tym czynsz 6400 zł i świadczenia 3200 zł.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#BarbaraBlida">Chciałabym wyraźnie podkreślić, że głównym składnikiem pełnych kosztów mieszkaniowych nie są opłaty za te świadczenia łącznie z czynszem, lecz wydatki na opał, centralne ogrzewanie i centralną ciepłą wodę oraz energię elektryczną. Stanowią one nadal średnio ok. 70% pełnych kosztów wydatków mieszkaniowych. Realizowana na podstawie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych reforma czynszów nie ma jednak żadnego wpływu na poziom tych opłat. Konieczna reforma w tym zakresie jest jeszcze przed nami. Niemniej wydatki mieszkaniowe przy ustalaniu dodatków mieszkaniowych uwzględniają także opłaty za centralne ogrzewanie, centralną ciepłą wodę i opał.</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#BarbaraBlida">Skuteczność działania reformy czynszu na rzecz poprawy gospodarowania istniejącym zasobem mieszkaniowym będzie można ocenić w dłuższym czasie, sądzimy, że w ciągu najbliższych 2–3 lat. Należy jednak podkreślić, że dotychczasowy krótki okres wdrażania ustawy wykazał, iż przewidziane w niej rozwiązania przynoszą powoli spodziewane pozytywne efekty. Dotyczy to przede wszystkim zmniejszenia dotacji gmin do kosztów utrzymania komunalnych zasobów mieszkaniowych. Podczas gdy w 1994 r. wpływy z czynszów pokrywały ok. 30% kosztów eksploatacji, to w 1995 r. stopień ich finansowania ukształtował się na poziomie ok. 80%. W stosunku do półrocza 1994 r. ogólny poziom dotacji zmniejszył się w 1995 r. o ok. 50%. Ponadto zastąpiono nieefektywne i niesprawiedliwe społecznie dotacje przedmiotowe, udzielane przez gminy do 1 m2 powierzchni zasobów, a więc także najemcom o wysokich dochodach i zajmujących duże mieszkania, dotacjami przedmiotowymi w formie dodatków mieszkaniowych dla gospodarstw domowych rzeczywiście takiej pomocy wymagających.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#BarbaraBlida">W związku ze wzrostem wydatków na mieszkania osobom o niskim dochodzie zapewniono obligatoryjną pomoc w postaci dodatków mieszkaniowych. Z reprezentatywnego badania 100 gmin wynika, że dodatki mieszkaniowe w 1995 r. otrzymywały gospodarstwa domowe z 6,2% mieszkań w miastach, z tego w miastach do 5 tys. mieszkańców wypłacono dodatki w wypadku 13,6% mieszkań; w miastach do 10 tys. mieszkańców - 14,4%, w miastach do 50 tys. mieszkańców - 12,2%, w miastach o liczbie ludności do 300 tys. - w 6,8% i w miastach powyżej 300 tys. - w 4,4%. Jest to o wiele mniejsza skala niż szacowano przy formułowaniu zasad przyznawania dodatków mieszkaniowych. W wysokości przyznawanych dodatków mieszkaniowych występują bardzo duże różnice, zależne nie tylko od wielkości miasta, ale i od statusu zajmowanego mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#BarbaraBlida">Z przedstawionych danych wynika, że w dużych miastach trzykrotnie rzadziej były przydzielane dodatki niż w miastach i gminach mniejszych. Wynika to z różnic udziału uprawnionych oraz z aktywności służb obsługi dodatków mieszkaniowych. W badanych miastach prawie 60% wypłaconych dodatków uzyskali użytkownicy mieszkań spółdzielczych, a dwa razy mniej lokatorzy mieszkań komunalnych. Dokładnie - użytkownicy mieszkań spółdzielczych uzyskali dodatki w 59,2%, użytkownicy mieszkań komunalnych w 29%, użytkownicy mieszkań z zakładowych zasobów w 7,5%, a użytkownicy pozostałych mieszkań w 4,3%. Gminy na wypłatę dodatków mieszkaniowych otrzymują dotacje z budżetu państwa. Przeciętnie tymi dotacjami sfinansowano w 1995 r. ponad 46% wypłaconych dodatków.</u>
          <u xml:id="u-149.9" who="#BarbaraBlida">Od samego początku funkcjonowania ustawy i przepisów wykonawczych przedstawiciele gmin, właściciele prywatnych domów czynszowych oraz najemcy występowali z licznymi postulatami, uwagami i wnioskami. Ustawa była również, w części zapisów, przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w październiku 1995 r., ponieważ Związek Miast Polskich oraz niektóre sejmiki samorządowe i gminy zaskarżyły do Trybunału Konstytucyjnego pewne artykuły ustawy.</u>
          <u xml:id="u-149.10" who="#BarbaraBlida">Najwięcej kontrowersji wzbudzał art. 45 stwierdzający, że wypłata dodatków mieszkaniowych jest zadaniem własnym gminy. Gminy kwestionowały głównie obowiązek wypłat dodatków mieszkaniowych ze swoich budżetów dla gospodarstw domowych w innych zasobach niż komunalne. Uważały one, że dodatki mieszkaniowe dla mieszkańców zasobów spółdzielczych i zakładowych powinny być wypłacane bezpośrednio z budżetu państwa, a nie z budżetów gminy.</u>
          <u xml:id="u-149.11" who="#BarbaraBlida">Wiele gmin, w których powstał na tym tle konflikt, przyjmowało błędnie założenie, że z dodatku mieszkaniowego skorzysta 30% gospodarstw domowych, które spełniały kryteria dochodowe i powierzchniowe w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego, uprawniające do przyznania dodatku mieszkaniowego. Według tych wyliczeń szacowano, że na dodatki mieszkaniowe przeznaczyć będzie trzeba w 1995 r. aż 22 bln starych złotych. Sugerowano, że w związku z tym nie wystarczy środków zapewnionych w budżecie państwa w wysokości 4,8 bln zł, przeznaczonych na wspomaganie gmin. Prognozy te się nie sprawdziły.</u>
          <u xml:id="u-149.12" who="#BarbaraBlida">Przeprowadzony monitoring wdrażania ustawy wykazał, że skala wypłacanych dodatków mieszkaniowych w badanych miastach wynosiła średnio ok. 6,2%, a nie 30%, jak zakładały gminy. Także kwota 4,8 bln starych złotych zaplanowana w budżecie na 1995 r. była kwotą w pełni wystarczającą. Przeciętny udział dotacji z budżetu państwa w stosunku do ogólnych wypłat dodatków mieszkaniowych kształtował się w 1995 r. na poziomie ok. 46%, co odpowiada udziałowi dodatków mieszkaniowych wypłaconych dla osób spoza mieszkaniowego zasobu gminy.</u>
          <u xml:id="u-149.13" who="#BarbaraBlida">Trybunał Konstytucyjny uznał, że nałożony ustawą obowiązek wypłaty dodatków mieszkaniowych dla wszystkich gospodarstw uprawnionych w gminie jest zgodny z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-149.14" who="#BarbaraBlida">Drugim zasadniczym zaskarżonym artykułem ustawy był art. 4, orzekający, że zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej jest zadaniem własnym gminy. I tu Trybunał Konstytucyjny uznał, że zapis ustawowy jest zgodny z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-149.15" who="#BarbaraBlida">W uzasadnieniu do orzeczenia stwierdza się, że zgodnie z przepisem konstytucyjnym Rzeczpospolita Polska dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej obywateli. Skoro samorząd terytorialny ma udział w sprawowaniu władzy, to nie powinno się kwestionować, że z owym udziałem w sprawowaniu władzy łączy się obowiązek respektowania konstytucyjnie określonych kierunków działania całej władzy publicznej, wykonywanej zarówno przez organy administracji rządowej, jak i przez organy samorządu terytorialnego. Zdaniem Trybunału ustawodawca, powierzając gminom zadania zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej, tj. mieszkańców gminy, nie tylko nie naruszył zasad i przepisów konstytucji, ale rozwinął je konsekwentnie w stosunku do treści tych, które zawierają charakterystykę samorządu terytorialnego i jego zadań.</u>
          <u xml:id="u-149.16" who="#BarbaraBlida">Organizacje samorządowe zakwestionowały również niektóre zapisy zawarte w art. 39 ustawy, a mianowicie zwróciły uwagę, że wypłatą dodatków mieszkaniowych powinni być objęci także najemcy lokali socjalnych, podatnicy podatku rolnego oraz osoby prowadzące w zajmowanym lokalu działalność gospodarczą. Trybunał Konstytucyjny uznał w tym przypadku wyłączenie ustawowe tych gospodarstw domowych jako niezgodne z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-149.17" who="#BarbaraBlida">Szacunek skutków finansowych rozszerzenia z tego tytułu kręgu osób uprawnionych określa się według cen z 1995 r. na poziomie ok. 82 mln zł. Uwzględnienie w nowelizacji ustawy prawa do wypłaty dodatków mieszkaniowych dla tych gospodarstw obciąży skutkami finansowymi w połowie gminy, w połowie budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-149.18" who="#BarbaraBlida">Analiza funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych wykazała luki prawne oraz nieścisłości powodujące rozbieżną interpretację, a co za tym idzie różnice w praktycznym stosowaniu przepisów tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-149.19" who="#BarbaraBlida">Kwestionowane są również niektóre dotychczasowe rozwiązania jako merytorycznie niesłuszne. Znalazło to wyraz w licznej korespondencji kierowanej do centralnych organów i instytucji oraz składanych przez zainteresowane osoby, samorządy terytorialne i organizacje społeczne wnioskach o dokonanie nowelizacji ustawy. Resort przygotował zatem propozycję nowelizacji ustawy. W ramach propozycji zmian zostanie uwzględniony wniosek Trybunału Konstytucyjnego o rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do dodatków mieszkaniowych. Projekt został już uzgodniony międzyresortowo i po akceptacji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, do którego został skierowany, oraz po akceptacji Rady Ministrów zostanie skierowany do Wysokiej Izby. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-149.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#MarekBorowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Tadeusza Bilińskiego w celu przedstawienia stanowiska komisji dotyczącego sprawozdania rządu oraz uzasadnienia projektu rezolucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#TadeuszBiliński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisji Polityki Społecznej, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko w sprawie sprawozdania Rady Ministrów z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (druk nr 1394).</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#TadeuszBiliński">Wysoki Sejmie! Ocena gospodarki mieszkaniowej, gospodarki zasobami mieszkaniowymi zawsze była krytyczna. Już od dawna, z roku na rok, pogarszał się bowiem stan techniczny zasobów mieszkaniowych. Coraz bardziej nieracjonalne było ich wykorzystywanie, i to często przy nieuzasadnionych społecznie dotacjach. Coraz większe także i powszechniejsze było zadłużenie lokatorów mieszkań zarówno komunalnych, zakładowych, jak i spółdzielczych. Centralnie prowadzona polityka, administracyjny sposób zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także niedostateczny udział społeczeństwa w pokrywaniu kosztów utrzymania zasobów lokalowych to szczególnie istotne przyczyny głębokiego kryzysu mieszkaniowego. Nie bez znaczenia także były - dla racjonalnej gospodarki mieszkaniowej - występujące ograniczenia praw własności. Potrzeba gruntownej zmiany Prawa lokalowego była więc od dawna bardzo widoczna. Szybka, dogłębna i kompleksowa zmiana Prawa lokalowego stała się koniecznością. O nowe Prawo lokalowe dopominały się samorządy terytorialne, spółdzielcy, właściciele domów mieszkalnych, a także sami lokatorzy. To prawda, że każdy to nowe prawo widział zupełnie inaczej. Znalezienie więc rozwiązania satysfakcjonującego wszystkie strony było z założenia wręcz niemożliwe. Chodziło o znalezienie właściwego rozwiązania wyrażającego się swoistą równowagą między dążnością do szybkiego wprowadzenia czynszu ekonomicznego a możliwościami finansowymi społeczeństwa, między przywracaniem uprawnień wynikających z tytułu własności a utrzymaniem nieodzownych, podstawowych uprawnień wynikających z tytułu najmu i wreszcie między tendencją do szybkiego, niemal skokowego dochodzenia do rynkowej gospodarki mieszkaniowej a tendencją do utrzymania daleko idącej ochrony społecznej lokatora.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#TadeuszBiliński">Uchwalona w dniu 2 lipca 1994 r. ustawa o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych jest rozwiązaniem kompromisowym. Dlatego też według oceny lokatorów niedostatecznie chroni lokatorów, a za dużo przyznaje uprawnień właścicielom, a według właścicieli za mało w niej uprawnień właścicielskich, a zbyt duża ochrona lokatorów, natomiast w ocenie samorządów terytorialnych za dużo jest obciążeń i za dużo odpowiedzialności nałożonych tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#TadeuszBiliński">Ustawa więc od samego początku - co dzisiaj trzeba podkreślić - procesu legislacyjnego była kontrowersyjna, wzbudzała znaczne zainteresowanie społeczne. Zgłaszano liczne wątpliwości, uwagi krytyczne, często przeciwstawne, wzajemnie się wykluczające. W chwili uchwalenia ustawy nie wszystkie wątpliwości zostały usunięte. Pierwsze więc miesiące funkcjonowania ustawy były pełne dyskusji, kontrowersyjnych ocen. Dlatego też Sejm w dniu 27 października 1994 r. podjął rezolucję w sprawie przedstawienia Sejmowi sprawozdania z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Sejm zobowiązał rząd do okresowego składania sprawozdań z funkcjonowania ustawy, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystywania środków budżetowych oraz określania wpływu ustawy na gospodarkę finansową gmin.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#TadeuszBiliński">Pierwsze sprawozdanie rządu z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych Sejm rozpatrzył i przyjął na 49 posiedzeniu Sejmu w dniu 11 maja 1995 r. Dzisiaj ze znacznym opóźnieniem rozpatrujemy kolejne sprawozdanie rządu. Oczywiście nie z winy rządu, sprawozdanie wpłynęło bowiem w listopadzie ub. r.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#TadeuszBiliński">Sprawozdanie obejmuje dwie części. Część pierwsza to prezentacja oceny funkcjonowania ustawy i jej wpływu na gospodarkę finansową gmin oraz oceny wykorzystania środków budżetowych. Część druga to prezentacja preferowanych kierunków przewidywanego wstępnie zakresu nowelizacji ustawy.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#TadeuszBiliński">Przedłożone sprawozdanie rządowe z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych jest zdaniem posłów członków komisji, którą mam zaszczyt reprezentować, właściwym oddaniem rzeczywistego stanu. Zarówno ocena polityki czynszowej gmin i skutków jej wpływu na utrzymanie zasobów mieszkaniowych, jak i ocena funkcjonowania systemu dodatków mieszkaniowych, systemu finansowania dodatków, zostały przez posłów zaakceptowane.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#TadeuszBiliński">Niestety, ogólnie rzecz biorąc, nie osiągnięto celów reformy czynszów. Nie nastąpiło bowiem, wobec niskich stawek czynszowych, nie przekraczających średnio 1% wartości odtworzeniowej, wstrzymanie degradacji technicznej zasobów mieszkaniowych. Nie zmniejszyły się także w zasadzie zaległości w płatności za wszystkie świadczenia. Nie nastąpiła również zmiana struktury opłat za mieszkanie. W dalszym ciągu wydatki na opał i energię cieplną stanowią średnio około 70% pełnych kosztów mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#TadeuszBiliński">Finansowanie dodatków mieszkaniowych, po dokonaniu odpowiednich zmian w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie dotacji dla gmin na dofinansowanie wypłat dodatków mieszkaniowych, nie stanowi dzisiaj już problemu. Zmiana powszechnie krytykowanego przez samorządy terytorialne sposobu wyliczania zapotrzebowania na dotację, uzależniającego jej wysokość, no i możliwość otrzymania, od przeznaczenia na wypłaty dodatków określonej części dochodów własnych gminy, oraz przywrócenie gminom możliwości stosowania wcześniej obowiązujących zasad wyliczania dotacji - rozwiązały ostatecznie problem dofinansowania wypłat dodatków mieszkaniowych. Pozostaje jednak jeszcze wiele problemów, jak problem kręgu osób uprawnionych do otrzymania dodatku mieszkaniowego, o czym raczyła wspomnieć pani minister, czy problem jego wysokości minimalnej i maksymalnej itp.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#TadeuszBiliński">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe monitorowanie funkcjonowania ustawy, prowadzone konsultacje społeczne pozwalają już dzisiaj stwierdzić, że w zasadzie zostały już wychwycone wszystkie mankamenty ustawy, jak: rozwiązania merytorycznie niewłaściwe, luki prawne, nieścisłości prowadzące do rozbieżnej interpretacji. Liczne instytucje, jak komisje sejmowe, komisje senackie, Kancelaria Prezydenta czy rzecznik praw obywatelskich, oraz organizacje reprezentujące lokatorów, właścicieli, organizacje zajmujące się problematyką mieszkaniową postulują już od dłuższego czasu znowelizowanie ustawy. Do zmiany niektórych regulacji zobowiązuje nas także przyjęte przez Sejm orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. Potrzebę nowelizacji widzi także rząd. Dlatego też posłowie uznali za nieodzowne niezwłoczne przystąpienie do nowelizacji ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych i wnoszą, aby Sejm raczył uchwalić rezolucję (druk nr 1608) w sprawie zobowiązania Rady Ministrów do przedstawienia do dnia 31 maja 1996 r. projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#TadeuszBiliński">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisji Polityki Społecznej i Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę, aby Sejm raczył przyjąć sprawozdanie z druku nr 1394 i podjąć rezolucję w sprawie zobowiązania Rady Ministrów do przedstawienia projektu noweli ustawy o najmie lokali mieszkalnych do dnia 31 maja 1996 r.</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#MarekBorowski">Rozumiem, panie pośle, że to wystąpienie było jednocześnie uzasadnieniem projektu rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#MarekBorowski">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 39 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#MarekBorowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-152.4" who="#MarekBorowski">W imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej głos zabierze pani poseł Alicja Murynowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#AlicjaMurynowicz">Panie Marszałku Wysoka Izbo! Zacznę od końca, czyli od rezolucji. Zgłaszam od razu, na wstępie, poprawkę do tej rezolucji. Wynika ona z faktu, że mamy dzisiaj 10 maja, godz. 19, brak kworum, nie nastąpi żadne przegłosowanie, a następne posiedzenie Sejmu odbędzie się w ostatnim tygodniu maja, w związku z czym termin zaproponowany w rezolucji, tzn. wezwanie rządu do przedstawienia w terminie do dnia 31 maja projektu ustawy o zmianie ustawy o najmie lokali, wydaje się nierealny. W związku z tym proponuję przesunięcie tego terminu do dnia 30 czerwca 1996 r. To są czysto techniczne powody. I mój klub będzie głosował za tą rezolucją.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#AlicjaMurynowicz">Tak jak już powiedział pan poseł sprawozdawca, po raz drugi już omawiamy sprawozdanie rządu z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Pierwsze sprawozdanie było przedstawione po mniej więcej półrocznym funkcjonowaniu ustawy, drugie - po ponad półtorarocznym. Sprawozdanie zostało przygotowane bardzo szczegółowo, omawia cały zakres i skutki działania tej ustawy, jest opracowane w sposób kompleksowy, czytelny i mój klub będzie głosował za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#AlicjaMurynowicz">Jednakowoż nie można mówić tylko o sprawozdaniu, nie ustosunkowując się do samej ustawy, do wad, o których już mówiła pani minister, mówił też poseł sprawozdawca. Według mnie w sprawozdaniu rządowym zabrakło uwag co do realizacji art. 4 i 5 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych, a mianowicie w art. 4 jest napisane, że zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej jest zadaniem własnym gminy. W art. 5 jest zaś powiedziane, co to jest mieszkaniowy zasób gminy, w jaki sposób się ten mieszkaniowy zasób gminy tworzy i jak się nim gospodaruje. Zabrakło mi też omówienia tabelarycznego, symulacyjnego, pokazującego, w jaki sposób gminy zaspokajają potrzeby mieszkaniowe swoich mieszkańców. Nie chciałabym uogólniać i mówić, że wszystkie gminy tak prowadzą tę politykę, ale wielokrotnie podczas prac nad tą ustawą mówiono, że gminy najlepiej znają potrzeby swoich mieszkańców, najłatwiej potrafią do nich dotrzeć, najlepiej potrafią na dole rozwiązać te problemy itd. I ja tego nie neguję. Ale gminy realizują owo zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych również w ten sposób, że wszystkie ładne, eleganckie mieszkania, pełnostandardowe, nie substandardowe - podkreślam - lecz pełnostandardowe, są po prostu sprzedawane. Nie ma czegoś takiego jak zaspokajanie potrzeb mieszkańców pełnostandardowymi mieszkaniami, one są tylko do sprzedania. Rozumiem postępowanie gmin, które chcą na tym zyskać i mieć mniejsze kłopoty finansowe, ale z drugiej strony zgodnie z art. 4 gmina jest do czegoś zobowiązana.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#AlicjaMurynowicz">Jeżeli jestem już przy gminach, to jeszcze jedna sprawa. Podczas funkcjonowania tej ustawy zapewne każdy z państwa posłów miał sporo z nią problemów, zwłaszcza na skutek interwencji bezpośrednio zainteresowanych, czy to najemców, czy to właścicieli, czy wynajmujących. I muszę się przyznać, że wielokrotnie zetknęłam się z sytuacją, w której na skutek niedbalstwa, moim zdaniem tylko niedbalstwa urzędniczego właśnie tam, na szczeblu gminy, gdzieś w urzędzie miasta, lokatorzy byli pokrzywdzeni i gmina się przyznawała do tego, że popełniła błąd. Przyznawała lokatorom: Tak, ja, gmina, popełniłam błąd - tyle tylko, że nic z tego dalej nie wynikało, nie było żadnych konsekwencji. Jeżeli np. gmina wydała złą decyzję, to wcale jej nie cofnęła, wcale jej nie poprawiła. Są to praktyki, moim zdaniem, nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#AlicjaMurynowicz">Natomiast ten półtoraroczny okres funkcjonowania ustawy przyniósł szereg jeszcze innych doświadczeń, które skłaniają do refleksji. W zasadzie ustawa spełniła swoje zasadnicze cele, ale oczywiście po takim okresie jej funkcjonowania ujawniło się również sporo niedociągnięć, które powinny być usunięte na drodze ustawodawczej, i bardzo się cieszę z zapowiedzi pani minister, że rząd już przygotował projekt nowelizacji. Toteż wydaje się, że nasza rezolucja będzie dosyć szybko zrealizowana, jeżeli Wysoka Izba ją przyjmie.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#AlicjaMurynowicz">Chciałabym się odnieść do paru szczegółów. Dosyć często postuluje się, aby w tej nowelizowanej ustawie przywrócić pojęcie powierzchni użytkowej (lub inaczej: pojęcie powierzchni mieszkalnej) i żeby były również wskazane sposoby ustalania takiej powierzchni. Również wielokrotnie podkreślano, że należy uwzględnić w nowelizacji przepisy kodeksu rodzinnego. To się wiąże z funkcjonowaniem art. 8. A mianowicie kodeks rodzinny traktuje dzieci adoptowane tak jak dzieci naturalne, wobec tego ta ustawa powinna również uwzględniać dzieci adoptowane jako prawnie wchodzące w najem jako spadkobiercy.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#AlicjaMurynowicz">Ogromnym problemem jest zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego i płacenie z tej racji 200% odszkodowania. Tak jest również w wypadku mieszkań zakładowych. Np. w zasobach zakładowych Polskich Kolei Państwowych mieszkają m.in. emeryci, renciści lub wdowy czy dzieci po pracownikach kolei. I okazuje się, że ci ludzie zajmują te mieszkania bez tytułu prawnego, muszą w związku z tym płacić dwustuprocentowe odszkodowanie, co też i czynią. Kolej przyznaje im prawo do lokalu zamiennego, tylko nie określa terminu otrzymania, bo nie dysponuje lokalami. Ci ludzie nie są w stanie ubiegać się ani o dodatek mieszkaniowy, ani o jakikolwiek kredyt inwestycyjny na remont itd. Są to sytuacje, które wyniknęły bez ich winy. W związku z tym nie powinni być administracyjnie, ustawowo karani. Dlatego powinna nastąpić nowelizacja prowadząca do zmiany tej sytuacji. Kwestia ta była wielokrotnie podnoszona podczas prac nad tą ustawą. Co mają zrobić ludzie, którzy swego czasu zostali zameldowani przez ciotkę, wujka, dziadka, babcię w zamian za opiekę. Oczywiście wtedy, kiedy się tymi ludźmi opiekowali, to nikomu nie przychodziło do głowy, żeby wchodzić w najem, wchodzić w prawa. Dziadkowie zmarli i okazuje się, że ci zameldowani tam od kilkunastu czy nawet od kilkudziesięciu lat ludzie nie mają prawa do tego lokalu i mimo że wywiązują się również ze swoich obowiązków, czyli płacą dwustuprocentowy czynsz itd., gmina może podać sprawę do sądu, mogą oczywiście być wyeksmitowani do lokalu zamiennego, ale takim lokalem gmina nie dysponuje, więc oni tam siedzą itd. I ta sytuacja się bardzo często powtarza.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#AlicjaMurynowicz">Poruszyłam tutaj tylko kilka problemów, które powinny znaleźć się w znowelizowanym projekcie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Myślę, że dokładniej odniesiemy się do tej sprawy podczas prac w komisjach, gdy już projekt ustawy do nich wróci.</u>
          <u xml:id="u-153.8" who="#AlicjaMurynowicz">Na zakończenie chciałam powiedzieć w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej, że będziemy głosować za przyjęciem rządowego sprawozdania z funkcjonowania ustawy i popieramy rezolucję z tą poprawką, o której mówiłam na początku.</u>
          <u xml:id="u-153.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję pani posłance Murynowicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Waldemara Dobrowolskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#WaldemarDobrowolski">Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu klubu PSL odnieść się do rządowego sprawozdania z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych oraz projektu rezolucji Sejmu wzywającej Radę Ministrów do przedstawienia projektu ustawy o zmianie ustawy w terminie do 31 maja 1996 r. Pragnę zauważyć, że o ile rząd ma szansę w powyższym terminie przedstawić nowelizację, to na pewno nie będzie jeszcze możliwa reakcja na apel z wspólnego posiedzenia czterech komisji o łączne rozpatrzenie nowelizacji ze sprawozdaniem z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, chyba że byłoby to już następne sprawozdanie, gdyż Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa sygnalizowało, iż niebawem ukaże się sprawozdanie obejmujące nie tylko I półrocze 1995 r., lecz okres od początku funkcjonowania ustawy, tj. 12 listopada 1994 r., do końca I kwartału 1996 r., a więc prawie półtora roku. Wtedy też moglibyśmy funkcjonowanie ustawy ocenić w sposób pełniejszy i bardziej miarodajny.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#WaldemarDobrowolski">Muszę zauważyć, że ze strony pani minister gospodarki przestrzennej i budownictwa trwa ciągły monitoring tej ustawy, a o tym, że ustawa była precedensowa i kontrowersyjna, świadczy zaskarżenie jej przez kilka organizacji samorządowych do Trybunału Konstytucyjnego oraz kilkakrotna zmiana rozporządzeń Rady Ministrów mająca na celu dostosowanie jej do zmieniającej się sytuacji w zakresie wypłaty dodatków, a także sposobu ich finansowania, z uwzględnieniem sugestii gmin.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#WaldemarDobrowolski">Jak możemy ocenić funkcjonowanie ustawy? Ustawa zdyscyplinowała najemców do płacenia czynszu, ponieważ wstrzymuje się dodatki mieszkaniowe osobom nie płacącym. Osoby uchylające się, ale zamożne musiały uregulować swoje zobowiązania czynszowe. Ubożsi spłacili zadłużenie i korzystają z dodatków, gdyż samorządy, idąc im na rękę, rozłożyły zadłużenie na raty. Spółdzielnie mieszkaniowe są zainteresowane, aby wszyscy uprawnieni otrzymali pomoc państwa w dodatkach, gdyż w ten sposób zwiększają się wpływy do kasy spółdzielni. Najmniej zainteresowani prawidłowym funkcjonowaniem ustawy wydają się zarządcy budynków komunalnych i zakładowych. Może też częściowo dlatego — mimo iż uprawnionych do otrzymania dodatków jest 15–17% gospodarstw domowych — że średni odsetek korzystających z nich wynosi 6,2%, a w niektórych gminach, zwłaszcza w dużych miastach — 2%. Należy tutaj zapytać: Czy to tylko kwestia niedoinformowania, czy wpływają na to również inne czynniki?</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#WaldemarDobrowolski">W sprawozdaniu daje się zauważyć próbę poszukiwania odpowiedzi na powyższe pytanie. Ustawa nie wpłynęła na racjonalność wykorzystania lokali. Gospodarstwa domowe o niskich dochodach zajmujące mieszkania o powierzchni większej, niż dopuszcza ustawa, zgodnie z intencją ustawodawcy powinny zmienić je na mniejsze. Tak się jednak nie dzieje. Proszę panią minister o wyjaśnienie, jak znowelizować ustawę, aby cel ten został osiągnięty.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#WaldemarDobrowolski">Brakiem sukcesu jest również niezahamowanie dekapitalizacji substancji mieszkaniowej. Większość czynszów regulowanych jest zbyt niska (średnio 1% wartości odtworzeniowej) i nie pozwala nie tylko na remonty kapitalne, ale często nawet nie pokrywa kosztów bieżącego utrzymania mieszkań. Gminy wróciły do dotowania zasobów mieszkaniowych, a przecież celem ustawy było to, aby czynsze pokrywały koszty utrzymania mieszkań, a dopłaty otrzymywali najubożsi.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#WaldemarDobrowolski">Od początku kontrowersyjnym aspektem ustawy było wyłączenie od uprawnień do dodatku mieszkaniowego najemców lokali socjalnych, podatników podatku rolnego oraz osób prowadzących w zajmowanym lokalu działalność gospodarczą. Trybunał Konstytucyjny 25 października 1995 r. orzekł o sprzeczności unormowania art. 39 ust. 2 pkt. 2, 3 i 4 ustawy z przepisami konstytucyjnymi mówiącymi o sprawiedliwości społecznej (art. 1) i równości praw (art. 67 ust. 2). Nie mają uzasadnienia argumenty, iż trudno jest określić dochody rolników, podczas gdy przyznaje się dodatki osobom nie wykazującym w ogóle dochodu, tj. osobom prowadzącym działalność gospodarczą, opodatkowanym podatkiem zryczałtowanym, gdy podstawą opodatkowania jest przychód. Nie należy pozbawiać rolników możliwości skorzystania z tej ustawy, lecz powinno się określić na gruncie tej ustawy procedurę ustalania dochodu, a nie dokonywać wyłączenia, zwłaszcza że dotyczy to osób uzyskujących bardzo niskie dochody. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało przez Sejm przyjęte i zgodnie z wykładnią Trybunału powinniśmy w ciągu 6 miesięcy wprowadzić zmiany do ustawy zgodnie z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#WaldemarDobrowolski">Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w swoim sprawozdaniu dostrzega kierunki nowelizacji ustawy. Dlatego w imieniu klubu PSL wnoszę o przyjęcie sprawozdania i projektu rezolucji, ale jednocześnie apeluję o szybkie przedstawienie projektu nowelizacji. Panią minister proszę o ustosunkowanie się do terminu wyznaczonego w rezolucji i do zgłoszonej przez klub SLD poprawki.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi Dobrowolskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#MarekBorowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Marcina Zawiłę z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#MarcinZawiła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sądzę, że przy rozpatrywaniu informacji o realizacji ustawy istotne są dwie kwestie. Przede wszystkim wola Wysokiej Izby dotyczyła zlecenia podania informacji na temat przebiegu wdrażania ustawy. Wolą naszą było również, aby otrzymać informację na temat wpływu tej ustawy na sytuację budżetów gminnych, najogólniej mówiąc. Więc to, co moim zdaniem jest słabą stroną tego sprawozdania, to właśnie analiza skutków dla budżetów gmin.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#MarcinZawiła">Podstawowym mankamentem wydaje mi się problem definicji celów - bo mówiliśmy tu o trzech celach. W sprawozdaniu mówimy o celu ekonomicznym, o celu socjalnym, a pani minister mówiła jeszcze o celu decentralizacyjnym, czyli obniżeniu szczebla decyzji co do wysokości czynszu. Otóż najprościej ten cel można by zdefiniować w sposób następujący: Budynki mieszkalne po trwającym kilkadziesiąt lat nieracjonalnym systemie gospodarowania nimi są w stanie bardzo poważnej dekapitalizacji. Wszystkie działania, które podejmowaliśmy w tej ustawie, w gruncie rzeczy obliczone były na to, aby poprzez zmianę systemu doprowadzić do jakiegoś przełomu, do poprawy stanu technicznego budynków istniejących, a jednocześnie stworzyć mechanizm, który zachęcałby do wynajmowania mieszkań. Czy te cele zostały osiągnięte?</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#MarcinZawiła">Otóż ze sprawozdania, z informacji wynika, że nakłady na remonty nie wzrosły, lecz wręcz maleją. Dochody z czynszu nie pokrywają kosztów bieżących, a bardzo słabe czy nikłe inwestycje, jeśli chodzi o remonty kapitalne, remonty odtworzeniowe, są najczęściej finansowane z innych źródeł. I wydaje mi się, że gdybym dzisiaj po półtora roku miał odpowiedzieć na pytanie - jako jeden z posłów, którzy pracowali nad ustawą - czy osiągnęliśmy cel, to odpowiedziałbym, iż celu niestety nie osiągnęliśmy.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#MarcinZawiła">Można oczywiście postawić pytanie, czy jest to wina tej ustawy, czy tylko tej ustawy. Wina jest pewnego sposobu patrzenia. Proces jest dużo bardziej złożony, to znaczy przyczyna leży w obszarze, którego dotyczy druga część pytania Wysokiej Izby do tego sprawozdania, czyli o wpływ ustawy o najmie na sytuację finansową gmin. Otóż jeżeli odniesiemy to do ogólnej sytuacji finansowej gmin, musimy przyznać, że nie stworzyliśmy mechanizmu takiego, jaki stworzyły fundusze ochrony środowiska dla inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska czy też jaki swego czasu stworzyło ministerstwo oświaty, jeśli chodzi o budowanie szkół. Tamte działania spowodowały gwałtowny wzrost aktywności inwestycyjnej gmin. Tutaj nie uzyskaliśmy tego efektu.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#MarcinZawiła">Należy się zastanowić, dlaczego. Oczywiście czynsze wzrosły o ten 1%, trochę więcej, mogły wzrosnąć do 3%. Obawialiśmy się, gdy stawialiśmy tę barierę, by gminy nie wyśrubowały zbyt wysoko czynszów. I widzimy, że gminy czynszów nie wyśrubowały. Należy sobie zadać pytanie: Czy to dobrze, czy to źle? Z punktu widzenia ekonomicznego, i trzeba jasno to powiedzieć, te czynsze powinny wzrosnąć. Z punktu widzenia możliwości ludzi - gminy zachowują się w tym względzie ostrożnie bądź pasywnie. Byłbym wdzięczny, gdyby z tej trybuny pani minister wyraziła swoją opinię co do tego, jak one powinny funkcjonować - chodzi o taką radę dla burmistrzów, radnych, samorządowców, żebyśmy po prostu wiedzieli, czy dążymy do podnoszenia czynszów, zachęcamy do podnoszenia czynszów - oczywiście, z tym hamulcem dotacyjnym na dodatki mieszkaniowe, który gminę obciąża - czy też stosujemy metodę niskich czynszów.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#MarcinZawiła">Wysoka Izbo! Spadek remontów substancji komunalnej związał się też z mechanizmem wypłaty dodatków mieszkaniowych. Pozytywnym elementem ustawy jest to, że zmniejsza się zakres dotacji dla ZGM, ADM, instytucji administrujących. Jaki natomiast osiągnęliśmy efekt, jeśli chodzi o funkcjonowanie dodatków mieszkaniowych i dotacji przyznawanych gminom na ten cel w myśl rozporządzenia Rady Ministrów? Otóż, po analizie, mamy sytuację taką: 60% środków przeznaczanych jest na dofinansowanie substancji spółdzielczej, kilkakrotnie mniej - 29% bodaj - na substancję komunalną i pozostałe środki na inne substancje. Czyli - oczywiście, przy zgodzie na orzeczenie Trybunału, że gmina powinna w tym układzie zagwarantować dodatki wszystkim - osiągnęliśmy system wprowadzania jak gdyby części pieniędzy inwestycyjnych w całą substancję mieszkaniową. To jest, oczywiście, sprawiedliwe. Tylko czy nie ma to też przypadkiem wpływu na zakres wykonywanych remontów, na zakres poprawy sytuacji mieszkaniowej?</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#MarcinZawiła">Były dyskusje, rzeczywiście, środowiska samorządowe źle oszacowały wysokość kwot na dodatki mieszkaniowe - tu się zgadzam. Ale wydatki na dodatki mieszkaniowe zależą też od sposobu ich naliczania. Przypominam: Trybunał Konstytucyjny wytknął nam, ustawodawcom, że przekazaliśmy kompetencje ustalania zasad Radzie Ministrów. Ten element powinien być zawarty w ustawie. Mam więc pytanie do pani minister. Otóż w tym roku nie wykorzystaliśmy wszystkich środków na dodatki mieszkaniowe. Chciałbym panią minister zapytać, jaka kwota tych środków nie została wykorzystana (nie mówię o tym roku, tylko, oczywiście, ze względu na przesunięcie w zeszłym roku budżetowym) i czy - skoro tamta kwota nie została wykorzystana - nie można było zmienić rozporządzenia, tak aby gminy, które dokonują remontów bądź są do remontów przygotowane, otrzymały większe środki finansowe. Czy przypadkiem nie byłby to dowód na elastyczność, o której tyle czytamy w sprawozdaniu Rady Ministrów, która zmieniała kilkakrotnie rozporządzenie, bo w połowie roku było wiadomo, jaki będzie realnie koszt dla budżetu państwa z tytułu tej dotacji?</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#MarcinZawiła">Kolejny problem: Czy nie należy wrócić do deklaracji pani minister z czasów uchwalania, z czasów burzliwych konfliktów samorządowo-rządowych (to jest, oczywiście, pytanie nie do pani minister, która zajmuje się pewną częścią polityki, ale do nas wszystkich i do koalicji rządowej), jeśli chodzi o przeanalizowanie ustawy o finansowaniu gmin? Czy jednak system dotacji nie powinien być zmieniony na system większych udziałów w podatkach od dochodów osobistych? Czy nie brakuje nam przypadkiem odwagi, by dokonać głębokiej reformy sposobu finansowania gmin, jeśli chodzi o nałożenie na nie odpowiedzialności?</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#MarcinZawiła">Wysoka Izbo! Chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jeden element: te 70% kosztów mieszkaniowych, które pokrywamy, które mieszkańcy płacą nie na rzecz remontów, odtworzenia, kosztów administrowania, ale płacą je energetyce. To nasze wielkie zaniechanie w wypadku demonopolizacji, brak jakiejś aktywnej polityki wobec molochów energetycznych, w tym również komunalnych, ciepłowników - czy nie jest to też jeden z powodów, dla których nie osiągnięto właściwych celów?</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#MarcinZawiła">Pan przewodniczący Biliński, mówiąc o tych wszystkich konfliktach i o stanie obecnym, stwierdził, że w zasadzie problem sposobu naliczania dodatków mieszkaniowych przestał istnieć. Otóż nie przestał. Mam tu przy sobie rezolucję jeleniogórskiego sejmiku samorządowego, który skierował propozycje do pani minister; wiem, że ośrodki samorządowe w dalszym ciągu przygotowywują tego typu materiały. Ten problem wróci przy zmianie ustawy, jako że musimy wykonać decyzję Trybunału Konstytucyjnego i określić w ustawie sposób naliczania dotacji. Myślę, że nie chodzi tu o jakieś burzliwe problemy, ale wydaje mi się, że dobrze byłoby to odnieść do ogólnej kondycji finansowej. Nie chcę, proszę państwa, tutaj mówić o niedoróbkach ustawowych, które niepokoją. To nasza wina, wina projektodawców, że nie dopilnowaliśmy iluś tam oczywistych spraw, które mają bardzo istotny wpływ na życie mieszkańców. Chciałbym, aby myślenie nad nowelizacją nie tyle dotyczyło poprawy jednego czy drugiego artykułu, lecz raczej żebyśmy włączyli tę sferę myślenia, która odpowiada za poprawę mechanizmu, aby przy kolejnym sprawozdaniu można było stwierdzić, że ustawa, którą przygotowaliśmy, w większym stopniu przyczynia się do podejmowania remontów budynków i budowy nowych mieszkań na wynajem. W końcu to jest podstawowym celem, a pomoc lokatorom powinna głównie polegać na poprawie ich warunków mieszkaniowych, na budowie nowych domów, a nie na zbyt szerokim zabezpieczaniu ich praw i przywilejów. To nie jest ten kierunek myślenia, moi państwo. Musi mieszkań przybyć. Jednak mieszkanie jest towarem, szczególnym towarem. I cieszy to, że ustawa idzie w tym kierunku. Pozwólmy jej zatem zafunkcjonować do końca.</u>
          <u xml:id="u-157.10" who="#MarcinZawiła">Jeżeli chodzi o stanowisko klubu Unii Wolności, to w klubie trwa debata, klub jest podzielony co do wniosków z analizy tego sprawozdania. Oczywiście przyjęcie, głosowanie za czy przeciw nie ma tutaj szczególnego znaczenia. I tę decyzję podejmiemy bezpośrednio przed głosowaniem, przed następnym posiedzeniem Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-157.11" who="#MarcinZawiła">Jeżeli chodzi o rezolucję, to dobrze będzie, jeżeli Sejm taką rezolucję podejmie. Skoro jednak były tutaj deklaracje pani minister i w tej chwili mamy to przesuwać, a głęboko wierzę w to, że jednak projekt nowelizacji do nas trafi, nawet jeżeli dzisiaj tej rezolucji nie podejmiemy, to poddanie projektu trybowi uzgodnień międzyrządowych i sposób zaawansowania świadczą o tym, że zostanie dotrzymany termin złożenia projektu nowelizacji do końca maja.</u>
          <u xml:id="u-157.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#MarekBorowski">Przemawiał pan poseł Marcin Zawiła z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#MarekBorowski">Proszę obecnie o zabranie głosu panią posłankę Beatę Świerczyńską z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#BeataŚwierczyńska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Po raz drugi rozpatrujemy sprawozdanie rządu o funkcjonowaniu ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. I choć sprawozdanie pochodzi z listopada ub. roku, to możemy już wyciągnąć wnioski z półtorarocznego okresu jej obowiązywania. Po raz drugi więc muszę stwierdzić, że ekonomiczny cel ustawy nie został zrealizowany pomimo podwyżek czynszu, pomimo dopuszczenia możliwości eksmisji na bruk, pomimo nałożenia na lokatorów zajmujących mieszkania bez tytułu prawnego, nie z ich winy najczęściej, obowiązku opłacania podwójnego czynszu. Przypomnę, że Klub Parlamentarny Unii Pracy sprzeciwiał się uchwaleniu tej ustawy. Już wówczas można było przewidzieć, iż wprowadzenie niektórych restrykcyjnych przepisów, a także samo uwolnienie czynszów nie rozwiąże katastrofalnych zaległości w remontach istniejących zasobów. A przecież nawet gdyby gminy zdecydowały się na wyższe stawki czynszów, to i tak nie byłyby w stanie bez pomocy państwa nadrobić wieloletnich zaległości.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#BeataŚwierczyńska">Wysoki Sejmie! Posłowie Unii Pracy sceptycznie oceniają także realizację celu społecznego, któremu służyć miało wprowadzenie dodatków mieszkaniowych. Pani minister wyraża zadowolenie, że środki przeznaczone w ustawie na dodatki mieszkaniowe okazały się wystarczające. I to dobrze świadczy o pogodnym charakterze pani minister. Źle natomiast naszym zdaniem świadczy o samym systemie dodatków, gdyż zaledwie 7% obywateli z nich korzysta. I to jest, Wysoka Izbo, rzeczywiście fenomen, który wymaga naszym zdaniem bardzo poważnej refleksji. Jak to się dzieje, że w bogatych krajach europejskich z dodatków mieszkaniowych korzysta średnio ok. 20% obywateli, a w naszym kraju, przecież znacznie biedniejszym, zaledwie 7%?</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#BeataŚwierczyńska">Bulwersujące są także wyniki badań opinii publicznej CBOS, według których blisko 19% obywateli nie słyszało o możliwości ubiegania się o dodatki mieszkaniowe. Naszym zdaniem dzieje się tak dlatego, że nazbyt schematycznie potraktowano normy powierzchniowe, adekwatne zapewne do zasobów spółdzielczych, budynków komunalnych i mieszkań własnościowych z okresu powojennego, lecz kompletnie nie przystających do realiów starego budownictwa, gdzie powierzchnia mieszkania (pokój z kuchnią) o niskim standardzie funkcjonalnym i technicznym może przekraczać nawet 50 m2. Nawet jeśli taki lokal (a bardzo często tak się zdarza) zajmuje małżeństwo starsze wiekiem i ubogie, nie przysługuje im dodatek mieszkaniowy. A przecież o zamianie takiego mieszkania nie ma nawet co marzyć.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#BeataŚwierczyńska">Również interpretacja ministra budownictwa dotycząca stosowania wspomnianych norm powierzchniowych w odniesieniu do właścicieli domów jednorodzinnych o powierzchni do 70 m2 wyłączyła tę kategorię mieszkańców z możliwości korzystania z dodatków. O kolejną wyłączoną grupę upomniał się Trybunał Konstytucyjny.</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#BeataŚwierczyńska">Następna sprawa. Art. 4 ustawy zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej uczynił zadaniem własnym gmin. Mają więc teraz przedstawiciele rządu kogo obarczać za niepowodzenia ustawy. Łatwo przekazać gminom tak wielkie zadanie, jakim jest realizowanie polityki mieszkaniowej, ale nie można zdjąć z rządu odpowiedzialności za skutki takiej decyzji. Czy działacze samorządowi i administracja gminna byli przygotowani kadrowo i finansowo do takiego wielkiego zadania? Naszym zdaniem w większości wypadków nie. Trudno ich za to winić. Do wejścia w życie ustawy administracja komunalna nie zajmowała się przecież efektywnym gospodarowaniem, ale raczej biernym administrowaniem swoimi zasobami. Cóż, trudno porzucić z dnia na dzień wieloletnie nawyki.</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#BeataŚwierczyńska">Do dziś się zdarza, że jeśli w gminie (nie będę mówić, w której) zwalnia się większe mieszkanie, to gmina zamiast przekazać to mieszkanie najemcom zamożniejszym, którzy zwolniliby mniejsze, po prostu wystawia je na przetarg i pozbywa się go. A przecież struktura własnościowa zasobów komunalnych w ogóle w Polsce jest zbliżona do struktury w krajach rozwiniętych i bogatych, a nawet w stosunku do niektórych krajów ją przewyższa. W RFN np. mamy zaledwie 38% mieszkań własnościowych. W Polsce, nie licząc mieszkań spółdzielczych własnościowych, mamy ich 47%. Po cóż więc ten wielki ruch prywatyzacyjny?</u>
          <u xml:id="u-159.6" who="#BeataŚwierczyńska">Wysoki Sejmie! Jest jeszcze jedna okoliczność, która w istotny sposób negatywnie rokuje co do przełamania kryzysu w remontach istniejących zasobów. Rząd zdecydował się na szybkie dochodzenie cen nośników energii do poziomu światowego. Nic więc dziwnego, że pomimo wzrostu stawek czynszowych 70% pozostałych kosztów utrzymania mieszkania nadal stanowią opłaty eksploatacyjne, głównie opłaty za ogrzewanie, ciepłą wodę itd. W ten sposób mieszkańcy, którzy są głównymi odbiorcami energii, tracą podwójnie: raz w postaci wzrostu cen towarów i opłat mieszkaniowych, drugi raz w postaci stałego pogarszania się warunków zamieszkiwania.</u>
          <u xml:id="u-159.7" who="#BeataŚwierczyńska">Wysoki Sejmie! W I kwartale br. nakłady na remonty zasobów mieszkaniowych znowu spadły. Nic nie wskazuje na możliwość przełamania tego trendu w najbliższym okresie. Sprawozdanie z funkcjonowania ustawy rzetelnie pokazuje jej mankamenty. Konieczna jest pilna nowelizacja. Posłowie Unii Pracy uważają natomiast, że rząd, niestety, nie wyciągnął wszystkich nasuwających się w sposób oczywisty wniosków, a przede wszystkim podstawowego, że same mechanizmy zawarte w ustawie o najmie nie naprawią kondycji mieszkalnictwa. Rzeczpospolita niewiele zyska, pozwalając eksmitować ludzi na bruk. Potrzebne jest znaczne zaangażowanie państwa zarówno finansowe, jak i koncepcyjne.</u>
          <u xml:id="u-159.8" who="#BeataŚwierczyńska">Posłowie Unii Pracy będą głosować za odrzuceniem sprawozdania oraz za uchwaleniem rezolucji Sejmu wzywającej rząd do przedłożenia nowelizacji ustawy o najmie lokali mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-159.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#MarekBorowski">Chciałbym ułatwić życie pani posłance: Czy pani posłanka wnosi o odrzucenie sprawozdania, bo zwracam uwagę, że pani posłanka nie wniosła o odrzucenie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#BeataŚwierczyńska">Przepraszam bardzo, ze względu na bardzo istotne sprawy, jakie poruszałam, rzeczywiście zapomniałam dopełnić tego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#BeataŚwierczyńska">W imieniu mojego klubu wnoszę o odrzucenie sprawozdania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo pani posłance Świerczyńskiej z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Eugeniusza Janułę reprezentującego Poselskie Koło - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę od pewnej parafrazy. Przed chwilą jeden z klubów zameldował, że był przeciw ustawie. Jak się jest zawsze przeciwko wszystkiemu, to i tak można. 7% lokatorów, którzy korzystają z dodatków mieszkaniowych, może świadczyć o zamożności społeczeństwa. Oczywiście wiemy, że tak niestety nie jest. Ale przy okazji pan poseł Zawiła wywołał tutaj mimochodem dyskusję o modelach polityki mieszkaniowej. Rzeczywiście w teorii polityki mieszkaniowej są dwa modele — akumulacyjny i dotacyjny. Chciałoby się, żeby w Polsce funkcjonował na zdrowych, ekonomicznych zasadach model akumulacyjny, żeby mieszkanie było towarem. Prawie z tych samych badań, które cytowała pani minister, wynika, że tylko ok. 12–14% społeczeństwa jest w stanie nabyć, nawet w systemie ratalnym, mieszkanie na własność. Stąd konieczność stosowania modelu dotacyjnego, w którym w większości pozostaje zasób komunalny i, również w większości, zasób spółdzielczy. Jest to chyba jeden z podstawowych problemów, że z tym modelem dotacyjnym będziemy jeszcze funkcjonowali praktycznie przez długie, długie lata.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#EugeniuszJanuła">Jednak jest kilka praw, które zachodzą w sposób naturalny, np takie, że mieszkania starzeją się razem z lokatorami i zwykle w zdewastowanej, substandardowej substancji mieszkają ludzie starsi, którym możliwości nie pozwalają na remont, na akumulację itd. Równocześnie zachodzi, i to nawet w zasobach z lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, daleko idąca dekapitalizacja. Niektórzy, i to wcale nie Kasandry, wskazują na to, że za ok. 10–15 lat znaczna część tego zasobu trzeba będzie poddać kapitalnemu remontowi, i stąd należy oczekiwać kryzysu w całokształcie sytuacji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#EugeniuszJanuła">Myślę - co zresztą Nowa Demokracja nie w formie zarzutu, a raczej jako wyraz troski przestawiała podczas exposé premiera Cimoszewicza - że brak pewnej koncepcji w polityce mieszkaniowej, co wcale nie jest winą obecnej tu pani minister ani tego czy kilku poprzednich rządów. Rzeczywiście musimy się zdecydować na jakieś rozwiązania sytuacji mieszkaniowej, bo cóż z tego, że wiemy, iż gospodarka mieszkaniowa jest w naszym klimacie, w naszej szerokości geograficznej kosztowna, jeżeli po prostu taka ona jest. Podobnie można by powiedzieć, że ustawa - bo teraz przechodzę do ustawy - zdyscyplinowała pewną część lokatorów. Tak, zdyscyplinowała akurat najbiedniejszych, gdyż tylko oni pobierają zasiłki mieszkaniowe i oni z konieczności muszą płacić. Nie zdyscyplinowała natomiast tych, którzy nie płacili i nie płacą.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#EugeniuszJanuła">Mimo wszystko uważamy, że po półtorarocznym funkcjonowaniu tej ustawy widać jej dobre strony, ale musi ona być znowelizowana, bo w dalszym ciągu błąkamy się bez określonej koncepcji, bez modelu w polityce mieszkaniowej i za parę lat mogą pojawić się bardzo daleko idące, negatywne skutki.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#EugeniuszJanuła">Generalnie rzecz biorąc, popieramy zarówno przedłożenie rządowe, jak i rezolucję, z tym jednak że wzywamy po raz kolejny, żeby odbyć - ze względów technicznych może po wakacjach - debatę nad kierunkami polityki mieszkaniowej, bo to jest potrzebne zarówno w całokształcie polityki gospodarczej, jak i społecznej, biorąc pod uwagę, że rośnie deficyt mieszkań, że w większości, niestety, już mieszkają rodziny wielopokoleniowe. To również rodzi określone sytuacje patologiczne, które wcale nie są tożsame z interesem państwa demokratycznego, w którym problemy patologii powinny zostać również w naturalny sposób, m. in. poprzez sensowną politykę mieszkaniową, rozładowane.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Janule z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#MarekBorowski">Czy pani minister chciałaby teraz zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#MarekBorowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#BarbaraBlida">Przepraszam, panie marszałku, ale muszę sprostować, zanim następni mówcy zabiorą głos, bo trzech kolejnych mówców mówiło o 1,5-rocznym okresie funkcjonowania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#BarbaraBlida">Szanowni Państwo! Sprawozdanie, nad którym dzisiaj debatujemy, i dane, które w nim są przedłożone, obejmują okres I półrocza 1995 r. Jeżeli Wysoka Izba nie miała czasu od listopada do maja na rozpatrzenie tego sprawozdania, to proszę nie mówić o 1,5-rocznym okresie funkcjonowania ustawy, gdyż chodzi o półroczny okres funkcjonowania ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#MarekBorowski">Pani minister, dziękuję bardzo za sprostowanie. Nie trzeba się denerwować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#BarbaraBlida">Wcale się nie denerwuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#MarekBorowski">Bardzo dobrze, tym bardziej że nie trzeba.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#MarekBorowski">Posłowie, jak sądzę, używają pewnej przenośni. Sprawozdanie dotyczy półrocznego okresu, natomiast ustawa funkcjonuje tyle, ile funkcjonuje, i posłowie mają też swoje doświadczenia, o których tutaj mówią. Natomiast sprostowanie jest formalnie oczywiście poprawne i było potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#MarekBorowski">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#MarekBorowski">Bardzo proszę, pan poseł Andrzej Lipski z Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#AndrzejLipski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przypomnę tylko, że ta ustawa się rodziła w strasznych bólach. Moja partia od samego początku kategorycznie była przeciwna tej ustawie w tym kształcie. Przypomnę, że Senat odrzucił ją w całości, argumentując to tym, że nie jest to ustawa dostosowana do obecnych warunków społeczno-ekonomicznych naszego społeczeństwa. Jeśli o tym mówię, to nie dlatego oczywiście, żeby przypominać jakąś gorzką prawdę, tylko wynika to z faktu, że wadliwość tej ustawy potwierdziły wyroki Trybunału Konstytucyjnego, orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, a ewidentne luki w ustawie, o których była mowa, widać gołym okiem. Dlatego chwała ministerstwu za to, że przygotowuje nowelizację tej ustawy. Oby jak najszybciej, pani minister, to się stało, bo tu parę spraw wymaga ewidentnego wyjaśnienia: chociażby kwestia zamiany mieszkań, zupełnie nie ujęta w ustawie, kwestia doprecyzowania pewnych pojęć, choćby tego, czy zabudowa jest zwarta czy wolno stojąca, a może mieszana, czy dany obszar to centrum czy peryferie etc., albo stwierdzenia czy stan budynku, instalacji wewnętrznej jest dobry, czy też potrzebne są naprawy bądź większy remont. To są więc te podstawowe zagadnienia, które oczywiście musimy w tej ustawie znowelizować, i to jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#AndrzejLipski">Natomiast to nie jest tylko kwestia luk w ustawie, choć są one ewidentne. To jest także kwestia pewnej działalności interpretacyjnej ministerstwa. Jeśli państwo wybaczą, to mniej się będę zajmował tym, co jest w sprawozdaniu ministerstwa, a więcej uwagi chciałbym poświęcić tym zagadnieniom, których w sprawozdaniu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#AndrzejLipski">Mianowicie sprawa pierwsza, o której nic w sprawozdaniu nie wyczytałem, to jest kwestia sporu, który toczył się pomiędzy PPS a ministerstwem odnośnie do konsultacji uchwał rad gmin ze związkami zawodowymi. Przez długi czas ministerstwo, mówiąc najdelikatniej, w sposób niezbyt właściwy informowało gminy o zakresie ich obowiązków. Dopiero interpelacja PPS, złożona na ręce ówczesnego szefa Urzędu Rady Ministrów, a dzisiejszego marszałka, pana Marka Borowskiego, przywróciła właściwą interpretację.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#AndrzejLipski">Druga kwestia. Tutaj pani minister wymieniała artykuły, które były szczególnie poddawane krytyce. Zabrakło mi jednego z nich, mianowicie art. 23. Przypomnę, o czym ten artykuł mówi: przy ustalaniu nowego czynszu regulowanego właściciel budynku musi wypowiedzieć czynsz w okresie 3-miesięcznym. Od samego początku ten artykuł był bardzo różnie interpretowany. To spowodowało, że 4 grudnia ub. r. rzecznik praw obywatelskich zwrócił się do Sądu Najwyższego o wykładnię tegoż artykułu. I 27 lutego 1996 r. uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego przyjęto takową interpretację. Brzmi ona następująco: „Wynajmujący przy podwyższaniu czynszu mieszkalnego obowiązany jest wypowiedzieć na piśmie w terminie ustawowym czynsz dotychczasowy”. I w nawiasie oczywiście: art. 23 ust. 1 ustawy o najmie lokali.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#AndrzejLipski">Mówię o tym nie bez powodu. Mam bowiem przed sobą kserokopię pisma z Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, datowaną 19 marca, a więc parę tygodni po orzeczeniu Sądu Najwyższego, skierowaną do Radomia. Podpisany jest pod nim wicedyrektor departamentu pan magister Jerzy Krzekotowski — chyba, mogę się mylić, bo tu jest nieczytelna pieczątka. Cytuję: „W odpowiedzi na zapytanie w sprawie wypowiadania wysokości dotychczasowego czynszu wyjaśniamy, że wynajmujący stosuje podwyższony czynsz w terminie wynikającym z uchwały rady gminy, bez konieczności jego wypowiadania w trybie określonym w art. 23 ustawy” itd. Chciałbym zadać pytanie: Na jakiej podstawie prawnej ministerstwo przyjęło taką interpretację?</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#AndrzejLipski">I, ponieważ czas przeznaczony na moją wypowiedź się kończy, ograniczę się już tylko do paru pytań. Jakie jest rzeczywiste stanowisko ministerstwa odnośnie do tej interpretacji Sądu Najwyższego? Czym ministerstwo kierowało się, wystosowując takie pisma jak to, które zacytowałem, po 27 lutego? Kto w wypadku orzeczeń sądowych, jeśli będą one zgodne z uchwałą Sądu Najwyższego z 27 lutego, będzie ponosił koszty niewłaściwie przeprowadzonych podwyżek? I w końcu: Czy w przypadku błędnej interpretacji gminy będą mogły dochodzić od skarbu państwa odszkodowań za wprowadzenie w błąd organów samorządu?</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#AndrzejLipski">Oczywiście popieramy w pełni projekt rezolucji komisji i będziemy głosowali za jego przyjęciem. Natomiast w związku z pewnymi brakami w sprawozdaniu - o czym mówiłem - będziemy głosowali przeciwko jego przyjęciu do wiadomości, ponieważ musimy rzetelnie do tych spraw podchodzić.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#MarekBorowski">Zakończyliśmy wystąpienia w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#MarekBorowski">W ramach wystąpień indywidualnych głos zabierze pan poseł Siergiej Plewa z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#SiergiejPlewa">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pani Minister! Ustawa z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych zarówno przed, jak i po uchwaleniu budziła wiele emocji. Przedłożone przez Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa sprawozdanie oddaje pełen obraz celów i skutków jej praktycznego funkcjonowania. W tym miejscu nie zgadzam się z moimi przedmówcami, którzy twierdzili inaczej, to jest zresztą moje osobiste zdanie. Nie budzi żadnej wątpliwości fakt, że nie wszystkie cele zostały osiągnięte. Prawdą jest - co zresztą zaakcentowano w sprawozdaniu - że Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, mające delegację do aktów wykonawczych, w początkowym okresie wejścia w życie ustawy, dostosowując ją do życia, aż trzykrotnie zmieniało rozporządzenia w sprawie wypłat dodatków mieszkaniowych na finansowanie dotacji. Moim zdaniem to jest pozytywny objaw, bo ministerstwo budownictwa było bardzo elastyczne, realizowało wnioski i postulaty gmin.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#SiergiejPlewa">Należałoby zadać kilka, a przynajmniej dwa pytania przy ocenie funkcjonowania ustawy. Czy Wysoka Izba uchwaliła tak ułomny akt prawny, że - pani minister to podkreśla - od dwóch lat często trafia on na łamy prasy, a skargi płyną do wszystkich organów państwowych, jak również do rzecznika praw obywatelskich, czy też jest to ułomność w jego realizacji, a wręcz w niektórych przypadkach próba udowodnienia, że ustawa nie jest do skonsumowania przez samych realizatorów.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#SiergiejPlewa">Wydaje mi się, co zresztą wynika ze sprawozdania, że na drugie pytanie należy, czy można, dać odpowiedź twierdzącą.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#SiergiejPlewa">Po pierwsze, przy ustalaniu czynszów regulowanych wiele gmin co prawda nie wykorzystało wielkości maksymalnych, do 3% wartości odtworzeniowej budynków, ustaliło jednak czynsze przesadnie wysokie, nie poparte logiczną kalkulacją, co zbulwersowało mieszkańców. Opłata eksploatacyjna uchwalona przez rady gmin przy tym standardzie mieszkania była około dwukrotnie większa niż za mieszkania spółdzielcze, do których przecież nikt nie dokłada.</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#SiergiejPlewa">Przy okazji chciałbym zaakcentować, że przy spółdzielczych mieszkaniach, chociażby w tym roku - 1996 - przy opłacie eksploatacyjnej wynoszącej 0,82 zł za 1 m2 0,35 zł przeznacza się na fundusz remontowy, natomiast przy opłacie eksploatacyjnej ustalonej przez gminy na 1,4 zł za 1 m2 - tylko 10 gr.</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#SiergiejPlewa">Po drugie, dużo było dezinformacji w zarządach mienia komunalnego odnośnie do dodatków mieszkaniowych. Ze względu na ograniczony czas nie będę podawał przykładów - może tylko jeden: zadłużenie ludzi, którym przysługują dodatki mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#SiergiejPlewa">Po trzecie, w kwestii budynków zakładowych, np. PKP, co zresztą podkreślała pani poseł Murynowicz, wprowadzono bardzo nerwową atmosferę, próbując z lokatorami mieszkającymi ponad 20 lat, np. wdowami po byłych pracownikach, zawrzeć umowę najmu na czas określony, na okres 5 lat. W przypadku odmowy nakładano odpowiednie czynsze. Przecież ten problem można było rozwiązać inaczej, z ludzkiego punktu widzenia, nie patrząc nawet na paragraf ustawy. Nadmieniam, że bezumowne korzystanie z wielu mieszkań, chodzi tu o budynki PKP, trwało za wiedzą administracji przez wiele, wiele lat i nie było prawnie regulowane.</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#SiergiejPlewa">Po czwarte, nie twierdzę, że ustawa jest idealna, ale przy odrobinie dobrej woli ze strony bezpośrednich adresatów czy jej realizatorów efekty byłyby o wiele lepsze. Mówię to, szanowni państwo, z praktyki, ponieważ ta ustawa dotyczy też mnie jako spółdzielcy.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#SiergiejPlewa">Po piąte, jest bardzo ważne, że po raz pierwszy zostały ustawowo zagwarantowane dodatki mieszkaniowe dla ludzi niżej uposażonych. Proszę państwa, przypomnijmy, jak było wcześniej. Ludzie, których nie stać było na opłacenie czynszu, zgłaszali się do pomocy społecznej i z łaski otrzymywali jakieś skromne pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-171.9" who="#SiergiejPlewa">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawozdanie przedłożone przez Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oddaje obraz funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Życie przyniosło kolejne doświadczenia. Opowiadam się za przystąpieniem do prac legislacyjnych nad usprawnieniem tej ustawy. W trakcie prac należy wziąć pod uwagę propozycje zgłoszone w omawianym sprawozdaniu, przedłożonym przez ministerstwo.</u>
          <u xml:id="u-171.10" who="#SiergiejPlewa">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Będę głosował za przyjęciem sprawozdania oraz rezolucji, która - jak się okazuje - może być nawet niepotrzebna, wzywającej Radę Ministrów do przedstawienia nowelizacji ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Przy okazji pragnę z tej wysokiej trybuny poinformować tych, którzy w tej sprawie przysłali do mnie wnioski, a szczególnie mieszkańców budynków PKP przy ul. Kordeckiego w Warszawie oraz osoby z Białegostoku, że będę przekonywał członków komisji do wprowadzenia korzystnych zmian w sprawach nurtujących wdowy i inne bliskie osoby byłych najemców budynków PKP.</u>
          <u xml:id="u-171.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Plewie z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#MarekBorowski">Ostatni głos zabierze pan poseł Stanisław Ciesielski, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#StanisławCiesielski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z aprobatą odnoszę się do tej części sprawozdania rządu, która dotyczy funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Nie budzą również wątpliwości ogólne kierunki jej nowelizacji. O szczegółach będzie jeszcze można podyskutować we właściwym czasie i znaleźć odpowiednie, mam nadzieję, optymalne rozwiązania. Z przykrością natomiast muszę zauważyć, iż niektórych celów, jakie przyświecały nam w tej Izbie przy uchwalaniu ustawy, nie udało się niestety zrealizować. Niewątpliwie ustawa umożliwia gminom prowadzenie samodzielnej gospodarki zasobami mieszkaniowymi. Gminy miały jednak niewielkie szanse na to, by tę gospodarkę uczynić racjonalną. Zakładaliśmy np., że rodziny o niskich dochodach zajmujące duże lokale będą dążyły do ich zamiany na mniejsze. Temu celowi służyć miał m.in. system dodatków mieszkaniowych. Niestety, uchwalając ten przepis, kierowaliśmy się wyłącznie wyobrażeniem o powierzchni mieszkań budowanych po II wojnie światowej, nie uwzględniając tych, które zostały zbudowane do 1945 r. A są to z reguły mieszkania o dużej powierzchni i niewielkiej liczbie izb, w dodatku bardzo często zniszczone i zaniedbane, zamieszkane przez ludzi starszych, schorowanych, o niskich dochodach. Znam kilka przypadków, że na powierzchni 60 m2 składającej się z kuchni i pokoju zamieszkują dwa pokolenia. Są też przypadki, że mieszkanie o wspomnianym standardzie zajmuje jedna starsza osoba, wdowa lub wdowiec o bardzo niskich dochodach. Postanowienia ustawy nie dają im żadnych szans przy ubieganiu się o dopłatę do lokalu. Taka osoba nie ma również żadnej szansy zamiany mieszkania na mniejsze. Trudno sobie wyobrazić sytuację, by do mieszkań starych, zniszczonych, źle utrzymywanych ustawiały się kolejki chętnych. I tu kółko się zamyka.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#StanisławCiesielski">Oczywiście, zdaję sobie sprawę z tego, że nie uda się stworzyć takiej ustawy, która wszystkich zadowoli. Jednak przedstawiony w skrócie problem wydaje mi się na tyle istotny ze społecznego punktu widzenia, by w trakcie czekających nas prac nad nowelizacją ustawy uważnie przyjrzeć mu się i znaleźć właściwe rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#StanisławCiesielski">W niektórych krajach o rozwiniętym systemie socjalnym na uzyskanie dopłaty do mieszkania nie ma szans osoba, która zajmuje lokal o zbyt małej powierzchni, uniemożliwiającej według obowiązujących standardów godziwe życie i wypoczynek.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#StanisławCiesielski">Filozofia naszej ustawy jest diametralnie inna. Nie neguję jej, gdyż zdaję sobie sprawę z ograniczeń natury ekonomicznej. Ale wydaje mi się, że z myślą o przyszłości powinniśmy na problem spojrzeć znacznie szerzej. Chodzi m.in. o to, by dodatek mieszkaniowy mogła otrzymać matka samotnie wychowująca dziecko w lokalu o powierzchni większej, niż określa to ustawa, oczywiście pod warunkiem uzyskiwania przez nią niskich dochodów.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#StanisławCiesielski">Panie i Panowie Posłowie! Sprawozdanie rządu z funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkaniowych i dodatkach mieszkaniowych jest wyczerpujące i zostało dobrze przygotowane. Zawarty w nim materiał wskazuje na potrzebę pilnej nowelizacji ustawy w kierunku zarówno zwiększenia skuteczności realizacji założonych celów, jak i ich nieznacznej modyfikacji w duchu, który pozwoliłem sobie zasygnalizować, wybiegając nieco - mam nadzieję, że w nieodległą - przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-173.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Stanisławowi Ciesielskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#MarekBorowski">Było to ostatnie wystąpienie w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#MarekBorowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#MarekBorowski">Rozumiem, że pani minister chciałaby zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#komentarz">(Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Barbara Blida: Jeszcze nie jestem wyczerpana.)</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#MarekBorowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana, natomiast pani minister nie jest wyczerpana, zatem proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#BarbaraBlida">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Postaram się wyjaśnić bardzo krótko kilka spraw, które państwo tu podnieśliście.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#BarbaraBlida">Oczywiście dziękuję za tę dyskusję. Ale chcę jeszcze raz przypomnieć, proszę państwa, że mówimy o początkowym okresie, o pierwszym półroczu funkcjonowania tej ustawy. 12 listopada ustawa weszła w życie, a ponieważ dawała możliwość ustalania stawek czynszu w okresie półrocznym, a więc do maja 1995 r., praktycznie to, co dziś rozpatrujemy, nie obejmuje jeszcze właściwie okresu pełnego półrocza funkcjonowania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#BarbaraBlida">I w tym kontekście absolutnie będę się upierała przy tym, że niektóre cele ustawy zostały osiągnięte, jak te tyczące się decentralizacji i przygotowania samorządów do nowych zadań, które ta ustawa dla nich stworzyła. Natomiast jeżeli chodzi o cele ekonomiczne, proszę państwa, to uważam, że wyniki, które są przedstawione w sprawozdaniu, pozwalają mieć nadzieję, że ta ustawa w najbliższej perspektywie, a więc w ciągu roku - bo to jest ustawa na lata, nie wprowadzi ona od razu z poniedziałku na wtorek nowych warunków i nie od razu stworzy wszystko to, czego nie zdołaliśmy zrobić przez 50 lat - da może jeszcze niewiele, niemniej w perspektywie lat pozwoli osiągnąć również te cele ekonomiczne. Proszę zauważyć, że w 1994 r. wpływy z czynszów pokrywały wyłącznie 30% faktycznych kosztów utrzymania, a w I półroczu 1995 r., a praktycznie od maja do czerwca, bo to były pełne miesiące funkcjonowania ustawy we wszystkich gminach w Polsce, udział czynszu w utrzymaniu zasobu podniósł się do 80%, a więc w pierwszym okresie już mamy tak znakomity wynik. Moim zdaniem jest to dobry rezultat.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#BarbaraBlida">Sądzę, że cele ustawy osiągamy i będziemy je jeszcze osiągali przez parę lat. Natomiast oczywiście są problemy, których ustawa nie jest w stanie w tak krótkim okresie rozwiązać, a co do niektórych z nich wcale takiego zamiaru nie było, np. jeżeli chodzi o zamianę mieszkań. Ta ustawa miała zachęcić do zamiany mieszkań, ale zwróćmy uwagę na to, że nie mamy jeszcze dzisiaj w Polsce rynku mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#BarbaraBlida">Pytanie pani poseł Murynowicz czy pana posła Dobrowolskiego: W jaki sposób gminy zaspokajają potrzeby mieszkaniowe swoich członków? Otóż gminy w roku 1995 wybudowały tylko 2300 mieszkań. Często nie ma woli do zamiany mieszkania z większego na mniejsze, bo ludzie są przywiązani do swoich dużych mieszkań, których nie są w stanie finansowo utrzymać. Natomiast nawet jeżeli jest wola w wielu przypadkach, to nie ma możliwości. Musimy dopiero wspomóc gminy nowymi rozwiązaniami w budowie mieszkań na wynajem.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#BarbaraBlida">Sądzę, proszę państwa, że osiągnęliśmy wspólnie ten cel, a właściwie stworzyliśmy podstawy do realizacji tego celu - mam na myśli ustawę o popieraniu budownictwa mieszkaniowego, która weszła w życie 28 grudnia ub. r. To jest propozycja dla gmin - budownictwa czynszowego z udziałem budżetu państwa w takim zakresie, w jakim budżet państwa jest dziś w stanie partycypować w budownictwie mieszkaniowym, a mianowicie do 50% kosztów budowy.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#BarbaraBlida">Przy okazji państwa poinformuję, że w tej chwili w ministerstwie budownictwa jest kilkanaście wniosków TBS, np. z gminy Kraków są trzy. 20 maja będę miała zaszczyt otwierać pierwszy TBS w Poznaniu. I to budownictwo rusza.</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#BarbaraBlida">Uchwaliliśmy ustawę, w tej chwili ją wdrażamy, ale również trzeba czasu na to, żeby ta ustawa zafunkcjonowała. Przecież dom buduje się rok, a od wejścia w życie tej ustawy upłynęło pół roku. Zanim przystąpi się do budowy domu, trzeba mieć uzbrojony teren. Nie mamy dzisiaj uzbrojonych terenów budowlanych. Pan poseł Zawiła chyba doskonale wie, jaka jest sytuacja w gminach, jeżeli chodzi o tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Musimy stworzyć możliwości i ustawą o popieraniu budownictwa stworzyliśmy takie możliwości, ograniczając częściowo Krajowy Fundusz Mieszkaniowy na budownictwo czynszowe. Jeżeli nie damy możliwości gminom skorzystania z kredytu Krajowego Funduszu Mieszkaniowego na uzbrojenie terenów budowlanych, to nie wybudujemy domów, a jeżeli je wybudujemy, to ich nie oddamy, bo nie doprowadzimy do tych domów mediów, będą to martwe budynki. W Krajowym Funduszu Mieszkaniowym zabezpieczyliśmy więc również część kwoty, która jest przewidziana ustawą budżetową na 1996 r. - na uzbrojenie, na przygotowanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe w gminach. A więc to już funkcjonuje, z tym że trzeba mieć na to trochę czasu.</u>
          <u xml:id="u-175.8" who="#BarbaraBlida">Nie ma pana posła Lipskiego, musiał wyjść, ale jeżeli chodzi o pismo podpisane przez wicedyrektora Krzekotowskiego w ministerstwie budownictwa, to tę sprawę wyjaśnię i pana posła poinformuję. Natomiast zwracam uwagę jeszcze raz, ponieważ pan poseł mówił o sprawach, których w sprawozdaniu nie ma - nie mogło być w sprawozdaniu za pierwsze półrocze 1995 r., które wpłynęło do Wysokiej Izby w listopadzie ub. r., stanowiska co do decyzji z grudnia podjętej przez siódemkę Sądu Najwyższego, nie było takiej możliwości. Natomiast oczywiście w przygotowanej nowelizacji, która już jest w tej chwili w Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów, zaproponowaliśmy państwu rozwiązanie tej sytuacji, a państwo ocenicie, czy ta propozycja jest prawidłowa, czy też lepsza będzie inna.</u>
          <u xml:id="u-175.9" who="#BarbaraBlida">Jeżeli chodzi o zamianę mieszkań, pan poseł Lipski mówił, że ustawa nie rozwiązała tego problemu. Rozumiem, że są partie, które nie uznały odejścia w niebyt w 1989 r. gospodarki centralnie sterowanej, ale niestety zdecydowała większość. Szanuję poglądy PPS i innych partii, które chciałyby, żeby w dalszym ciągu centrum budowało, centrum planowało i żeby tak się to odbywało, ale, niestety, zdecydowaliśmy w 1989 r., że reguły gospodarki centralnie sterowanej nie były dobre, zdecydowaliśmy o przyjęciu reguł gospodarki rynkowej i w związku z tym usiłujemy wprowadzić rozwiązania takie, które będą adekwatne do podjętych wtedy decyzji. I tu mój ukłon w stronę pana posła Zawiły. Panie pośle, gdyby nie fakt, że dopiero w 1994 r. i w 1995 r. inicjatywa rządu i wola Wysokiej Izby doprowadziły do tego, że ustawodawstwo regulujące m.in. sprawy mieszkaniowe w Rzeczypospolitej zostało dostosowane do decyzji o zmianach ustrojowych z 1989 r., to sądzę, że dzisiaj mielibyśmy ewentualnie już 20 sprawozdanie albo ta ustawa już by na tyle funkcjonowała i była tak poprawiona, że nie musielibyśmy dzisiaj wracać do pewnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-175.10" who="#BarbaraBlida">Chcę tylko przypomnieć, że w maju 1992 r. ostatni raz ustalono jedynie słuszną dla całej Rzeczypospolitej stawkę czynszu, która wtedy wynosiła maksymalnie 2900 zł za 1 m2. Nie dziwmy się więc, że wcześniej i potem nie było środków na remont substancji mieszkaniowej i że dzisiaj stan tej substancji jest taki, jaki jest, ponieważ, proszę państwa, według danych, jakie posiadamy, szacujemy, że dzisiaj 300 tys. mieszkań kwalifikuje się do wyburzenia, a ok. 60% substancji mieszkaniowej, która nadaje się do remontu, do adaptacji w celu podwyższenia standardu wymaga już kapitalnego remontu. I oczywiście w ramach posiadanych instrumentów, narzędzi staramy się wspomagać te inwestycje zmierzające do zabezpieczenia środków na remonty i do przeprowadzania tych remontów. Chodzi tu m.in. o ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, w której, proszę sobie przypomnieć, już na 1996 r. proponowaliśmy zwiększoną stawkę odpisu podatkowego z tytułu wykonywania remontu budynku. Niestety, werdykt Trybunału Konstytucyjnego odnośnie do tej ustawy przekreślił również możliwość zwiększenia odpisu, ale na 1997 r. po raz kolejny rząd proponuje zwiększenie ulgi podatkowej z tytułu wykonywania remontu budynku, nie likwidując ulgi z tytułu remontu mieszkania. Dodatkowo wprowadzamy ulgę z tytułu wykonywania remontu domu, który - jak wiadomo - kosztuje więcej, bo trzeba wyremontować dach, zmienić elewację, instalację. To oczywiście kosztuje i takie są instrumenty, które dziś możemy ludziom proponować. W ramach Krajowego Funduszu Mieszkaniowego również zaprojektowaliśmy pewną kwotę, którą będą mogły wykorzystać gminy na remonty substancji mieszkaniowej. To jest to, co na dzisiaj jesteśmy w stanie zaplanować i zaproponować.</u>
          <u xml:id="u-175.11" who="#BarbaraBlida">Chciałabym natomiast zwrócić uwagę państwa, że to gmina samorządnie decyduje o tym, czy środki wpływające z czynszów skieruje na remont substancji mieszkaniowej, czy na inne cele. My przecież nie ograniczamy w żaden sposób decyzji gminy. Gmina jest samorządna i sama decyduje o tym, które sprawy są ważne, a które ważniejsze. I nie zawsze środki uzyskane m. in. również z tytułu podwyższonych czynszów gmina kieruje na budownictwo, na remont czy naprawę substancji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-175.12" who="#BarbaraBlida">Chciałabym jeszcze odnieść się do zarzutów, że zbyt mało środków inwestycyjnych jest przeznaczanych i że w ogóle ta ustawa przewiduje zbyt mało tych środków na remonty substancji mieszkaniowej. Chciałabym jeszcze raz państwu przypomnieć - sprawozdanie jest z I półrocza 1995 r. Jaką mieliśmy sytuację w I półroczu 1995 r.? Otóż wtedy wszystkie gminy, na czele z sejmikami samorządowymi, ze Związkiem Miast Polskich, z Unią Miasteczek Polskich, unisono krzyczały, że 4,8 bln zł to będzie za mało, że potrzeba 22 bln zł. Co wtedy robiły gminy? Rozumiem tę ostrożność, ale co robiły wtedy gminy? Gminy planując wydatki i budżet na rok 1995 blokowały duże ilości środków na rzekome potrzeby z tytułu wypłaty dodatków mieszkaniowych na cały rok. Posłużę się przykładem jednej gminy, dużego miasta, gdzie przewodniczącym rady jest znakomita postać w środowisku samorządowym, bardzo poważana również przeze mnie. Wtedy ta duża gmina zablokowało 40 mld starych złotych na wypłatę dodatków, a potem się okazało, że 4 mld było za dużo. Jednak zablokowano te środki, nie zaplanowano ich na inwestycje. A więc to sprawozdanie, proszę państwa, jest obarczone ułomnością i trzeba o tym pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-175.13" who="#BarbaraBlida">Nie wiem, czy odpowiedziałam na wszystkie państwa pytania. Jeżeli chodzi o dodatki mieszkaniowe padł zarzut, że nie spełniły one zadania. Uważam, proszę państwa, że jeżeli chodzi o dodatki mieszkaniowe, cel został osiągnięty. Proszę popatrzeć, w jaki sposób zostało to wprowadzone. To jest system, w którym po raz pierwszy obywatel, ten który jest w potrzebie, który cierpi niedostatek, nie musi kołatać do żadnego urzędu, żeby otrzymać jakieś pieniądze na pokrycie opłaty czynszowej. Inna sprawa. Ta rodzina, która żyje w niedostatku, nie biorąc tych pieniędzy do ręki, nie kołacząc i nie odbierając, nie nosząc do drugiej instytucji, ma zapewniony dach nad głową, gdyż działa system, który deleguje dodatek mieszkaniowy, a więc ten zasiłek, do właściciela, do zarządcy budynku. To jest bardzo ważne. Równie ważne jest to, że daliśmy gminie możliwość odejścia od dotowania przedmiotowego 1 m2. Dotowanie przedmiotowe obejmowało wszystkie rodziny mieszkające w zasobach komunalnych. A przecież w zasobach komunalnych i w mieszkaniach komunalnych mieszkają ludzie o różnym poziomie zamożności: ludzie bardzo ubodzy, ale również bardzo zamożni. Dotowanie 1 m2 było adresowane jednakowo do wszystkich. W tej chwili spowodowaliśmy zmianę na system dotowania podmiotowego, spowodowaliśmy przeszeregowanie, przeniesienie tych środków w formie dodatków mieszkaniowych, zabezpieczając rodziny najuboższe. Sądzę, że ta ustawa, i tego poglądu będą broniła, te zakładane cele, a w każdym razie część z nich, spełniła już, szczególnie tych ekonomicznych, do pozostałych celów będziemy dochodzili ścieżką obliczoną na parę lat.</u>
          <u xml:id="u-175.14" who="#BarbaraBlida">Jeżeli chodzi o nowelizację ustawy, w tej chwili trwają prace w Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów. Jak powiedziałam, nowelizacja jest po uzgodnieniach międzyresortowych, a więc jest szansa, że bardzo szybko przekażemy ją pod obrady Wysokiej Izby. Sądzę, że wtedy będziemy mogli zastanowić się bardziej wnikliwie nad wszystkimi zmianami, które oczywiście, jeżeli chodzi o konstrukcję całej ustawy, w sensie konstytucyjnym niczego nie zmienią. Ustawa tylko naprawi to, co nie było dobre, również te sprawy, które były zbyt mocno interpretowane, a nie były jednoznacznie zapisane - to wszystko wprowadzimy.</u>
          <u xml:id="u-175.15" who="#BarbaraBlida">Natomiast myślę, proszę państwa, że czas, w którym podejmujemy się tej nowelizacji, to jest dobry termin; po roku funkcjonowania tej ustawy dokładnie wiemy, gdzie są jej niesprawności, słabości. Sądzę, że w tej nowelizacji te wszystkie mankamenty zostaną usunięte.</u>
          <u xml:id="u-175.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#MarekBorowski">Pan poseł Tadeusz Biliński, sprawozdawca komisji, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#TadeuszBiliński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Celem sprawozdania było przedstawienie oceny funkcjonowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, a zatem celem nie była ocena polityki mieszkaniowej ani jej instrumentalizacja. Został już wcześniej określony model, w którym założyliśmy decentralizację polityki mieszkaniowej, odejście od administracyjnego zaspokajania potrzeb, zastąpienie dotowania przedmiotowego podmiotowym. Założyliśmy zwiększenie udziału społeczeństwa w pokrywaniu kosztów eksploatacji mieszkań oraz przywrócenie uprawnień właścicielskich.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#TadeuszBiliński">Założenia polityki mieszkaniowej zostały przyjęte przez Sejm, który podjął dodatkowo rezolucję zobowiązującą rząd do przedłożenia uzupełnień. Te uzupełnienia zostały złożone, po ich wstępnym rozpatrzeniu w pierwszym czytaniu w tej chwili pracuje podkomisja uwzględniająca dotychczasowe efekty konsultacji społecznych. Stąd też wydaje się, że wiele głosów dotyczyło innej zupełnie kwestii, a nie funkcjonowania ustawy, którą Wysoka Izba przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#TadeuszBiliński">Moim zadaniem nie jest zatem ustosunkowanie się do uwag krytycznych, do propozycji zmian, tylko i wyłącznie udzielenie odpowiedzi co do kwestii dotyczących samego sprawozdania, zmierzającego do oceny funkcjonowania tej ustawy w ostatnim okresie. Kilka takich kwestii.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#TadeuszBiliński">Pierwsza sprawa to dekapitalizacja. W sprawozdaniu na podstawie dyskusji w ramach komisji stwierdziłem, że proces degradacji substancji mieszkaniowej nie został zatrzymany. Odniosłem to do całego okresu, a nie tylko i wyłącznie - tutaj mam na uwadze wystąpienie pana posła Marcina Zawiły - do całego okresu łącznie z okresem transformacji. Chciałbym tu jeszcze dodatkowo podkreślić, że zawsze środki na remonty były małe, ale w 1989 r., tak trudnym, stopa remontowa wynosiła jeszcze 1,5%, a na koniec 1994 r. - 0,6%, a zatem proces tej degradacji się pogłębił. Brak jest danych z ostatniego roku. Ubolewam tak jak wszyscy, że środki przeznaczone na kapitalne remonty nie są takie, jak się oczekiwało. Ze sprawozdania wynika, że przykładowo w Krakowie i Łodzi 1% środków przeznaczonych na utrzymanie substancji był przekazany na kapitalne czy gruntowne remonty, a zatem stanowczo za mało.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#TadeuszBiliński">Drugi problem, który powinno się w jakiś sposób wyjaśnić, to sprawa związana (choć nie chciałbym tego rozszerzać) z rynkiem mieszkaniowym. Ta ustawa miała doprowadzić do utworzenia rynku mieszkaniowego. Na razie rynku mieszkaniowego nie mamy i w najbliższym czasie mieć nie będziemy. Aby był rynek mieszkaniowy, muszą być spełnione dwa podstawowe warunki: po pierwsze, musi być dużo mieszkań - małych i dużych, o różnym standardzie i o różnej lokalizacji; po drugie, ludzie muszą mieć pieniądze albo na zakup mieszkania, albo na wynajęcie. Stąd też w chwili obecnej ocenianie tej ustawy z tego punktu widzenia jest niestety niewłaściwe, albowiem ta ustawa może tylko wspomagać, natomiast na pewno nie zastąpi działań zmierzających do stworzenia rynku mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#TadeuszBiliński">Wydaje się, że wiele podniesionych tu kwestii jest związanych z polityką mieszkaniową. W najbliższym czasie będzie więc okazja do ich poruszenia, Sejm będzie bowiem rozpatrywał uzupełnienia do założeń polityki mieszkaniowej nie łącząc tego nawet wyłącznie z ustawą o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, która jest tylko jednym z instrumentów tej polityki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#MarekBorowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#MarekBorowski">Komisja Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisja Polityki Społecznej, Komisja Samorządu Terytorialnego oraz Komisja Ustawodawcza wniosły o przyjęcie sprawozdania Rady Ministrów. Ponieważ został zgłoszony wniosek o odrzucenie tego sprawozdania, przegłosujemy tę sprawę na następnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#MarekBorowski">Co się natomiast tyczy projektu rezolucji, to wniesiono do niej poprawkę związaną z terminem, w jakim rząd miałby przygotować projekt nowelizacji ustawy, ale nie tylko taką uwagę należałoby do niej wnieść, ponieważ sejmowe Biuro Legislacyjne wskazało także na inne mankamenty tej rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#MarekBorowski">Po pierwsze, w jej tytule zawarto słowo „zobowiązanie”, podczas gdy jest to rezolucja, która może tylko wzywać. Następnie poza terminem, o którym tu już wspomniano, że jest nierealny, powołano się także na niewłaściwe Dzienniki Ustaw i wreszcie, co już nie jest może błędem legislacyjnym, ale jednak pewnym uchybieniem merytorycznym, ta rezolucja nie wskazuje żadnego kierunku zmiany ustawy. Wzywa jedynie do przygotowania zmiany ustawy, co oczywiście można uczynić, ale przecież nie pozwala to w żaden sposób ocenić, czy rząd rezolucję wykonał choćby w jakimkolwiek związku z intencją posłów, którzy to wnieśli. O tej ostatniej sprawie mówię tylko dla porządku.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#MarekBorowski">Biorąc to wszystko pod uwagę, proponuję skierować ten projekt rezolucji do komisji, które go przedłożyły, w celu dokonania stosownych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#MarekBorowski">Pan poseł Tadeusz Biliński?</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#MarekBorowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#TadeuszBiliński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Posłom czterech komisji nie były znane uwagi skierowane do Prezydium Sejmu przez Biuro Legislacyjne. Chciałbym jednak zgodnie ze sprawozdaniem w zdecydowany sposób podkreślić, że posłowie mieli na uwadze założenia kierunkowe noweli ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, ujęte w drugiej części sprawozdania. Przyjmując sprawozdanie i wnosząc do Wysokiej Izby o jego przyjęcie, posłowie mieli na uwadze także drugą część, a zatem przeprowadzenie tej noweli przy uwzględnieniu założeń kierunkowych zawartych w sprawozdaniu rządowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#MarekBorowski">Potraktujmy to jako uzupełnienie.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#MarekBorowski">Pozwolę sobie jednak zaproponować, aby w przyszłości starać się tego rodzaju rezolucje nieco rozszerzyć, tym bardziej że sprawozdanie było znane i ta druga część była znana, w związku z czym można to było wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#MarekBorowski">Tak na marginesie, panie pośle, to, jeśli wiem, nie przedstawiono tego projektu legislatorowi czy też nie był on obecny w trakcie posiedzenia i stąd może te mankamenty. Jak się okazuje, nawet przy jednozdaniowych rezolucjach warto takich czynności dokonać.</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#MarekBorowski">Projekt rezolucji także wraca do komisji i zostanie rozpatrzony na następnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#MarekBorowski">Jak rozumiem, nie ma sprzeciwu wobec tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-180.6" who="#MarekBorowski">Proszę państwa, na tym wyczerpaliśmy porządek dzienny 79 posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-180.7" who="#MarekBorowski">Informuję, że zgłosiło się dwóch posłów w celu złożenia oświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-180.8" who="#MarekBorowski">Pierwszego proszę pana posła Kazimierza Nycza z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#KazimierzNycz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniach 26 kwietnia i 9 maja br. w trakcie dwóch wystąpień na forum Wysokiej Izby - po raz pierwszy w wygłoszonym oświadczeniu, a w dniu wczorajszym w trakcie debaty nad informacją ministra spraw zagranicznych o głównych kierunkach polityki zagranicznej Polski - pan poseł Mirosław Czech dwukrotnie usiłował dowieść, że działania władz państwowych dotyczące decyzji o rozbiórce zabytkowej, ale zagrożonej zawaleniem - biorąc pod uwagę stan techniczny - kopuły nad kościołem oo. Karmelitów w Przemyślu mają charakter polityczny, mają na celu wzrost napięcia w stosunkach polsko-ukraińskich.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#KazimierzNycz">Zdaniem pana posła Czecha działania te mają rezonans międzynarodowy, są prowokacją wobec mniejszości ukraińskiej, nie tylko w woj. przemyskim, ale wręcz na szczeblu międzypaństwowym między Polską a Ukrainą.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#KazimierzNycz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Jako poseł z woj. przemyskiego oświadczam, że wypowiedzi pana posła Czecha mają charakter nadinterpretacji faktów, żeby nie określić - nadużycia. A jak wyglądają fakty, w tym historyczne? Zespół klasztorny ufundowany w 1630 r. przez starostę przemyskiego Marcina Krasickiego dla zakonu karmelitów bosych wieńczyła nad kościołem tzw. sygnaturka. W roku 1784 zaborca austriacki wypędzając karmelitów z Przemyśla przekazał cały zespół klasztorny jako katedrę wiernym kościoła greckokatolickiego, którzy ponad 100 lat później, bo w 1890 r. demontując późnobarokową sygnaturkę wybudowali nad zespołem klasztornym olbrzymią drewnianą kopułę.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#KazimierzNycz">Po powrocie w dniu 1 lipca 1946 r. karmelitów do Przemyśla ze względu na fatalny stan techniczny czynione były starania o zmianę konstrukcji nadbudowy kościoła i klasztoru. Opracowania wielu ekspertów, w tym zwłaszcza zespołu naukowców, architektów Politechniki Krakowskiej pod kierownictwem pana profesora Andrzeja Kadłuczki wykazały, że stan techniczny drewnianej kopuły jest zatrważający, grozi w każdej chwili zawaleniem i w tym stanie rzeczy należy ją rozebrać, a zespołowi klasztornemu przywrócić poprzedni historyczny wygląd.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#KazimierzNycz">Bazując na przedstawionych mi informacjach, chcę powiedzieć, że tok postępowania administracyjnego był prawidłowy. Całość dokumentacji nie uzyskała sprzeciwu generalnego konserwatora zabytków. Wobec powyższego zostały wydane decyzje zezwalające klasztorowi ojców karmelitów bosych w Przemyślu na budowę, w tym na rozbiórkę istniejącej kopuły. Cała sprawa w moim odczuciu została sztucznie nagłośniona. Włączyły się środki masowego przekazu. Pojawiły się interwencje przedstawicieli władz Ukrainy. Zainteresowała się problemem sejmowa Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#KazimierzNycz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Składając niniejsze oświadczenie chcę przytoczyć słowa przedstawicieli kurii greckokatolickiej w Przemyślu księdza Mitrata Teodora Majkowicza: „Nie jest to nasza sprawa, ale właścicieli kościoła i służb konserwatorskich”.</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#KazimierzNycz">Chcę podkreślić z całą stanowczością, że Polacy i Ukraińcy mieszkający na terenie woj. przemyskiego chcą żyć w zgodzie i przyjaźni, dążąc do zabliźnienia ran z przeszłości, oczekując z ufnością lepszej przyszłości dla siebie i przyszłych pokoleń. Rozwija się współpraca przygraniczna polsko-ukraińska zarówno gospodarcza, jak i społeczno-kulturalna. Nie służą dobrze takiej współpracy podsycane sztucznie niepokoje czy też tworzone przez nacjonalistów fakty, jak choćby wznoszenie nielegalnych na terenie mojego województwa pomników niby-bohaterom spod znaku UPA czy też tworzenie politycznej prawie że międzynarodowej afery ze zwykłego remontu zespołu klasztornego ojców karmelitów bosych w Przemyślu.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#KazimierzNycz">Kończąc swoje oświadczenie apeluję o spokój, opanowanie i troskę, o wspólną przyszłość w stosunkach polsko-ukraińskich. Sądzę, że obiektywne, ale merytoryczne, nie emocjonalne i polityczne, zbadanie i spokojne wyjaśnienie zaistniałego problemu będzie dobrze służyć takim poprawnym stosunkom w przyszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi Kazimierzowi Nyczowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu w celu wygłoszenia oświadczenia pana posła Bolesława Machnio z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#BolesławMachnio">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ani z historii, ani z Europy nie została wykreślona Polska mimo 123-letniej niewoli, mimo prawie sześcioletniej okupacji hitlerowskiej, mimo 45 lat PRL czy Polski komunistycznej. A zatem nie da się również wykreślić z historii Polski daty 12 maja 1926 r., dnia zwanego zamachem stanu lub zamachem majowym dokonanym przez Józefa Piłsudskiego.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#BolesławMachnio">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie jest celem mojego oświadczenia dokonywanie oceny wspomnianego wcześniej wydarzenia. Pragnę natomiast podać kilka faktów. Za dwa dni minie 70 rocznica tego wydarzenia. Było to bowiem niezwykłe wydarzenie buntu i niesubordynacji wobec władz młodego odrodzonego państwa polskiego po 123 latach niewoli. Wydarzenie tym bardziej przykre i niezrozumiałe, że na czele zamachu na majestat Rzeczypospolitej stanął człowiek cieszący się ogromnym szacunkiem i autorytetem w społeczeństwie. Zamach 12 maja 1926 r. dokonany przez Józefa Piłsudskiego był wielkim wstrząsem politycznym, moralnym i psychologicznym dla całego polskiego społeczeństwa. Był to cios zadany młodej polskiej demokracji i parlamentaryzmowi. Zostało podważone zaufanie do władzy sprawującej rząd. W czasie prawie 3-dniowych walk utraciło życie 379 osób, w tym 164 osoby cywilne, ran doznało 920 osób.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#BolesławMachnio">Konsekwencje zamachu nie ograniczyły się do trzech dni bratobójczej walki. Są one głębsze i rzutują jeszcze na obecne pokolenie i czasy najnowsze, a być może będą oddziaływały i na lata przyszłe. Zamach majowy dokonał podziału społeczeństwa polskiego, w tym i w wojsku, partiach politycznych, a nawet w rodzinach. W jego konsekwencji nastąpiły głębokie zmiany społeczno-polityczne i gospodarcze. Nie dodało splendoru przywódcy zamachu powołanie Obozu Zjednoczenia Narodowego, a następnie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Brześć i Bereza Kartuska były bezspornym dowodem na to, że Polska z państwa demokratycznego przekształciła się w państwo terroru; systematyczne i perfidne łamanie prawa, protekcja i korupcja, obłuda, oszustwa wyborcze oraz obelgi miotane pod adresem narodu i jego przedstawicieli - oto charakterystyczne cechy rządów majowych.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#BolesławMachnio">Polski ruch ludowy nie może wystawić dobrej noty rządom sanacji. Jak można było przeprowadzić proces i skazać rzekomo przez niezawisły sąd trzykrotnego premiera rządu Wincentego Witosa i innych? Ruch ludowy mógł rozwijać się tylko w demokracji parlamentarnej, a tę demokrację zniszczyli piłsudczycy w maju 1926 r. Trzeba było dopiero wybuchu II wojny światowej, by więźniom Brześcia i Berezy Kartuskiej przywrócić należne prawa.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#BolesławMachnio">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pozwalam sobie odczytać dekret o amnestii:</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#BolesławMachnio">„Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 31 października 1939 r. o amnestii dla byłych więźniów brzeskich.</u>
          <u xml:id="u-183.6" who="#BolesławMachnio">Na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy konstytucyjnej stanowię, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-183.7" who="#BolesławMachnio">Art. 1. Celem zatarcia rozterek przeszłości oraz dokonania pełnego zjednoczenia narodowego udziela się całkowitej amnestii zarówno co do kary głównej, jak i co do kar dodatkowych oraz skutków skazującego wyroku byłym posłom na Sejm skazanym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 stycznia 1939 r., L.VIII.J.K. 471/31, zatwierdzonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lipca 1933 r., a mianowicie: Wincentemu Witosowi, Kazimierzowi Bagińskiemu, Norbertowi Balickiemu, Adamowi Ciołkoszowi, Stanisławowi Dubois, Władysławowi Kiernikowi, Hermanowi Liebermanowi, Mieczysławowi Mostkowi, Adamowi Pragierowi, Józefowi Putkowi.</u>
          <u xml:id="u-183.8" who="#BolesławMachnio">Art. 2. Osobom wymienionym w art. 1 przywraca się wszystkie prawa obywatelskie, honorowe, godności, oznaczenia i ordery.</u>
          <u xml:id="u-183.9" who="#BolesławMachnio">Art. 3. Wykonanie niniejszego dekretu powierza się prezesowi Rady Ministrów i ministrowi sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-183.10" who="#BolesławMachnio">Art. 4. Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-183.11" who="#BolesławMachnio">Prezydent Rzeczypospolitej: Władysław Raczkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-183.12" who="#BolesławMachnio">Prezes Rady Ministrów i Minister Sprawiedliwości: Władysław Sikorski”.</u>
          <u xml:id="u-183.13" who="#BolesławMachnio">Jest to przedruk z Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej nr 100, poz. 1000.</u>
          <u xml:id="u-183.14" who="#BolesławMachnio">Ocenę zamachu pozostawiam historykom i historii. Zachęcam panie i panów posłów do obejrzenia wystawy pt. „Ludowcy wobec przewrotu majowego w 1926 r.” w siedzibie muzeum w Warszawie przy al. Wilanowskiej 204.</u>
          <u xml:id="u-183.15" who="#BolesławMachnio">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Polskie Stronnictwo Ludowe, które mam zaszczyt reprezentować, uznaje, że zmiany stosunków społeczno-politycznych w naszym państwie można dokonywać tylko przy pomocy kartki wyborczej. Wszystkie metody nacisku i siły, a tym bardziej rozlew krwi bratniej są nam obce.</u>
          <u xml:id="u-183.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Bolesławowi Machnio z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#MarekBorowski">Na tym zakończyliśmy oświadczenia poselskie.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#MarekBorowski">Informacja o wpływie odpowiedzi na interpelacje znajduje się w doręczonym paniom i panom posłom druku nr 1660.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#MarekBorowski">Na tym kończymy 79 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#MarekBorowski">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#MarekBorowski">Porządek dzienny następnego posiedzenia Sejmu zostanie paniom i panom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#MarekBorowski">Dziękuję wszystkim obecnym posłom za to, że zechcieli towarzyszyć mi do ostatniej chwili.</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#MarekBorowski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-184.10" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min 24)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>