text_structure.xml
28.9 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#GenowefaWiśniowska">Otwieram posiedzenie Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Porządek dzienny otrzymali państwo w zawiadomieniu. Czy ktoś z państwa wnosi zastrzeżenia do porządku obrad? Nie ma zastrzeżeń. Porządek obrad uważam za przyjęty. Rozpoczynamy realizację punktu I. Proszę o zabranie głosu przedstawicieli Instytutu Pamięci Narodowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#JanuszKrupski">Przedstawiliśmy państwu dokumentację, która w szczegółowy sposób omawia problematykę mniejszości narodowych i etnicznych podejmowaną w wyniku zadań realizowanych przez Instytut Pamięci Narodowej-Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. W chwili obecnej prowadzimy 43 śledztwa związane ze zbrodniami przeciwko mniejszościom narodowym i etnicznym, które zostały dokonane na terenie państwa polskiego. Proponuję, aby przedstawiciele poszczególnych wydziałów IPN scharakteryzowali ich pracę dotyczącą tej problematyki.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PawełMachcewicz">Biuro Edukacji Publicznej zajmuje się badaniem naukowym i działaniami edukacyjnymi odnośnie do wszystkich zbrodni popełnionych przeciwko narodowi polskiemu od 1 września 1939 r. aż do końca 1989 r. W myśl zasady społeczeństwa obywatelskiego w naszej działalności równą uwagę poświęcamy wszystkim obywatelom polskim - w tym również obywatelom państwa polskiego o odmiennej narodowości. Inicjatywy podjęte przez BEP omówię na przykładzie poszczególnych mniejszości narodowych i etnicznych. W przypadku mniejszości ukraińskiej organizujemy permanentnie konferencje naukowe, warsztaty metodyczne dla nauczycieli, wystawy. Program dotyczący mniejszości ukraińskiej koordynuje oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Lublinie. BEP IPN, realizując ponadregionalny program badawczo-edukacyjny „Stosunki polsko-ukraińskie w latach 1939-1989”, zorganizowało w maju 2001 r. w Lublinie międzynarodową konferencję „Antypolska akcja OUN-UPA 1943-1944”. Z kolei w kwietniu 2002 r. BEP IPN zorganizowało w Krasiczynie konferencję nt. akcji „Wisła”. Materiały z powyższych konferencji ukazały się drukiem w 2003 r. W tym samym roku BEP IPN wspólnie z Uniwersytetem Wrocławskim oraz Kolegium Europy Wschodniej zorganizowało we Wrocławiu konferencję „Przeszłość, która dzieli. Eksterminacja ludności polskiej na Wołyniu i Galicji Wschodniej w latach 1943-1945”. Ponadto BEP IPN wydało w nakładzie 1000 egz. pakiet edukacyjny „Stosunki polsko-ukraińskie w latach 1939-1947”. Pracownicy IPN zorganizowali związane z nim szkolenia dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych. Dotychczas tego typu szkolenia przeprowadzono w Zamościu, Górowie Iławeckim, Giżycku, Warszawie i Siemiatyczach. Kolejne zaplanowane są w Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Gdańsku. Obok wspomnianych konferencji i publikacji IPN przygotowało również wystawę „Polacy-Ukraińcy 1939–1947. Jej uroczyste otwarcie odbyło się w 2002 r., w związku z międzynarodową konferencją naukową nt. „akcji Wisła”, a prezentacja wersji ukraińskojęzycznej odbyła się w 2003 r. w Ambasadzie RP w Kijowie. Towarzyszyła jej dyskusja panelowa polskich i ukraińskich historyków pod hasłem: „Wołyń 1943 r. - Przeszłość, która dzieli”. BEP rozpoczął także prace nad upamiętnieniem ofiar polskich i ukraińskich. Do końca 2004 r. ukaże się publikacja „Kresowa księga sprawiedliwych. Ukraińcy i Polacy - wzajemna pomoc w obliczu zagłady. Książka zajmująca się tą problematyką powinna ukazać się w pierwszej połowie 2005 r. W tym samym roku w ramach wspomnianego wyżej programu badawczo-edukacyjnego przewidziana jest także publikacja tomu studiów pod red. dra Grzegorza Motyki „UB i SB wobec mniejszości ukraińskiej”. Warto również nadmienić pracę dr Igora Hałagidy „Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach Polski w latach 1947–1957, która swym tematem obejmuje politykę władz Polski Ludowej wobec Ukraińców, począwszy od akcji „Wisła” (1947) po utworzenie Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (1957). Obecnie w wyniku badań prowadzonych przez gdańskie OBEP dr Hałagida przygotowywuje do druku pracę poświęconą operacji „C 1” - tzw. „gry operacyjnej” polskiego i sowieckiego aparatu bezpieczeństwa, w ramach której utworzono fikcyjne struktury ukraińskiego podziemia w Polsce i na Ukrainie sowieckiej.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PawełMachcewicz">Zagadnienia Polsko-Białoruskie koordynuje Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Białymstoku. Aktualnie przygotowywane są do druku materiały z konferencji naukowej „Stosunki polsko-białoruskie w woj. Białostockim w latach 1939-1956”, która odbyła się w grudniu 2003 r. Na wspólnym spotkaniu historyków polskich i białoruskich podejmowane były najbardziej bolesne wątki z historii obu narodów - m.in. stosunków pomiędzy polskim podziemiem a Białorusinami (działalność oddziału „Burego”). Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu jako początek okresu leżącego w zakresie zainteresowań instytutu wskazała datę 1 września 1939 r. Naturalnym obszarem aktywności naukowej IPN jest w związku z tym zagłada ludności żydowskiej w latach II wojny światowej oraz stosunki polsko-żydowskie w tym okresie. Biuro Edukacji Publicznej IPN realizuje m.in. program badawczy „Zagłada Żydów na ziemiach polskich”. Jego efektem jest publikacja „Wokół Jedwabnego”, edycja „Raportu Katzmanna” oraz praca zbiorowa „Wokół Żegoty. Stosunki polsko-żydowskie w latach II wojny światowej”, której wydanie planowane jest na drugą połowę 2004 r. W ramach wspomnianego programu badawczego BEP IPN zorganizowało dwie międzynarodowe konferencje naukowe poświęcone przebiegowi akcji „Reinhard” na ziemiach polskich (Lublin 2002) oraz zagładzie Żydów w regencji katowickiej i Zagłębiu Śląsko-Dąbrowskim (Katowice 2003). Materiały z obu konferencji zostaną wydrukowane w bieżącym roku. Szerokiemu gronu odbiorców zaprezentowane zostały wystawy przedstawiające politykę i działania nazistów, które doprowadziły do zagłady (”Aktion Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie”, „Getta i obozy dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie podczas II wojny światowej, „Zagłada Żydów zagłębiowskich. W 60. rocznicę likwidacji będzińskiego getta”). Prezentowana jest także wystawa poświęcona Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, którzy z narażeniem życia ratowali ofiary Holokaustu (”Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat... Pomoc ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką w województwie białostockim”). Ponadto prowadzone są różnorodne szkolenia dla nauczycieli poświęcone nauczaniu o Holokauście, zajęcia i warsztaty dla młodzieży przybliżające losy Żydów polskich oraz liczne działania realizowane w formule otwartej, skierowane do zainteresowanego tematyką odbiorcy. W bieżącym roku opublikowany został pakiet edukacyjny „Auschwitz - pamięć dla przyszłości”, w którym uwzględniona została także tematyka żydowska. Do druku przygotowywany jest pakiet edukacyjny „Zagłada Żydów polskich”. Prezes IPN, prof. Lech Kieres objął swoim patronatem konkurs historyczny dla młodzieży szkół licealnych dotyczący historii polskich Żydów, organizowany co dwa lata przez Fundację „Szalom”. Problematyka mniejszości niemieckiej jest w głównej mierze realizowana przez katowicki OBEP, gdzie badania nad działalnością Obozu Pracy w Mysłowicach w tatach 1945–1946 prowadzi dr Wacław Dubiański. Wcześniej w oddziale powstał szereg prac nt. analogicznego obozu w Świętochłowicach-Zgodnie - m.in. „Obóz Pracy w Świętochłowicach w 1945 r.” Delegatura oddziału w Olsztynie przygotowała w 2003 r., eksponowaną obecnie w różnych miejscowościach regionu, wystawę „Wypędzeni i przypędzeni”, która przedstawia losy różnych narodowości i grup etnicznych na terenie woj. olsztyńskiego w latach 1945–1948. W OBEP w Gdańsku w badaniach i działaniach edukacyjnych poświęconych kwestii mniejszości niemieckiej biorą udział dr Alicja Paczoska i dr Piotr Semków.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#PawełMachcewicz">W maju br. odbędzie się w Bydgoszczy konferencja „Polacy-Niemcy - trudne sąsiedztwo”. Zaprezentowane zostaną na niej ustalenia BEP w kwestii obozu hitlerowskiego i stalinowskiego w Potulicach. Dr A. Paczoska prowadzi też badania nad stosunkiem władz PRL do mniejszości kaszubskiej, które już niedługo ukażą się drukiem.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#GenowefaWiśniowska">Kiedy powstało Biuro Edukacji Publicznej?</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PawełMachcewicz">Biuro Edukacji Publicznej powstało 30 czerwca 2000 r., jakkolwiek proces organizacyjny trwał jeszcze przez kilka miesięcy - do drugiej połowy 2000 r.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#AntoniKura">Wśród wszystkich postępowań śledczych toczących się przed 10 oddziałowymi komisjami ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu (1325 postępowań) 43 postępowania dotyczą przestępstw, których ofiarami byli obywatele polscy innej narodowości (wszczęte postępowania w przypadku ludności: ukraińskiej - 17, żydowskiej - 13, romskiej - 8, niemieckiej - 5, Ślązaków - 2, białoruskiej - 1. Z całą pewnością liczba wszczętych postępowań nie wyczerpuje pełnego obrazu przestępstw, które dotykają mniejszości narodowe. Dzięki czynnościom procesowym Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zgromadziła szeroki materiał dowodowy, który został przekazany do Centrum Badania Zbrodni Hitlerowskich w Durgisburgu. W chwili obecnej przygotowanych do wszczęcia i kontynuowania w trybie śledztw jest ok. 5 tys. tego typu spraw. Przekazane państwu materiały zawierają wykaz prowadzonych w tym zakresie śledztw. Jest to jednak pewnego rodzaju kompilacja - skrótowe zestawienie postępowań prowadzonych wobec poszczególnych mniejszości. Z tego względu chcę przypomnieć, że wszyscy zainteresowani poszerzeniem informacji odnośnie do poszczególnych spraw skorzystali z przysługujących im uprawnień do pozyskiwania takich informacji (ustawa z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posłów i senatorów). Sygnatury spraw mają pewien wyznacznik identyfikujący, który określa charakter przestępstwa (zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie przeciwko pokojowi). Zgodnie z ustawą o Instytucie Pamięci Narodowej w ramach prowadzonych śledztw wyjaśniamy także zdarzenia, które miały miejsce w granicach państwa polskiego sprzed 17 września 1939 r. Taka sytuacja wymagała pewnego uporządkowania prawnego. Z tego też względu główny ekspert Komisji wprowadził w końcu 2001 zarządzenie przyporządkowywujące rodzaj popełnionego przestępstwa do poszczególnych Komisji. Spotykamy się z wieloma krytycznymi uwagami dotyczącymi postępowań prowadzonych przez IPN, które odnoszą się w głównej mierze do zbyt długotrwałego okresu prowadzenia śledztwa i małej skuteczności we wprowadzaniu aktu oskarżenia do sądu. Chcę zwrócić państwa uwagę na fakt, że zgodnie z art. 45 ust 3 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej celem i funkcją śledztw prowadzonych przez prokuratorów IPN jest nie tylko wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, bo te cele wynikają z Kodeksu postępowania karnego, ale przede wszystkim ustalenie osób pokrzywdzonych i ich sukcesorów prawnych. W konsekwencji większość prowadzonych w tym trybie spraw trwa dosyć długo. Dla przykładu powiem państwu, że śledztwo dotyczące przestępstwa w Radziłowie, gdzie spalono około 700 osób narodowości żydowskiej, przeciąga się w czasie gdyż do zakończenia tej sprawy musimy przesłuchać jeszcze 68 świadków, którzy zamieszkują obecnie w Izraelu i otrzymają prawdopodobnie w większości status pokrzywdzonego. Wobec tego skierowaliśmy obszerny wniosek prawny w tej sprawie do władz Izraela o wykonanie ww. czynności. Odniesienie do takiego właśnie celu śledztwa prowadzonego w IPN tkwi w preambule ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, która zawiera dogmatyczne założenie, że żadna zbrodnia nie może ulec przedawnieniu, a państwo daje ochronę prawną swoim obywatelom. Przypominam, że prowadzimy śledztwa, których przedmiotem są zbrodnie popełnione na szkodę obywateli polskich, bez względu na ich narodowość. Siłą rzeczy nie mogę zgodzić się z uwagami o nadawaniu niektórym śledztwom nieuprawnionych priorytetów.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#AntoniKura">W swoich działaniach kierujemy się wyłącznie kryteriami prawnymi. Każde ze śledztw realizowane jest zgodnie z wolą ustawodawcy, wyłącznie przez prokuratora gdyż nie ma innych organów, które byłyby uprawnione do wykonywania tych czynności prawnych. W konsekwencji wszelkie czynności prawne prokurator wykonuje osobiście. Należy wziąć pod uwagę, że większość przesłuchiwanych świadków, z uwagi na wiek i defekty zdrowotne, nie może przybyć osobiście na wezwanie OKŚZpNP - co oczywiście determinuje dodatkowe czynności prokuratorskie i wydłuża śledztwo. Ponadto charakter pozyskiwania dowodów w tego typu śledztwach jest związany z uzyskiwaniem dowodów w sposób formalny poprzez przesłuchanie, a także pozyskiwaniem i analizą dokumentacji. W przypadku dokumentacji potrzebnej do przeprowadzenia śledztw korzystamy z międzynarodowej pomocy prawnej. Możliwości tej pomocy są bardzo zróżnicowane, co wynika z różnorodności umów międzynarodowych, które Polska podpisała z krajami sąsiedzkimi przed powstaniem IPN. W związku z tym Instytut nie jest stroną ani podmiotem tych umów, wobec czego każda międzynarodowa czynność prawna realizowana jest za pośrednictwem Ministerstwa Sprawiedliwości. Jest to z pewnością jeszcze jeden element powodujący wydłużenie trybu wymiany informacji międzynarodowych. Chcę zwrócić państwa uwagę na jeszcze jedną, zasadniczą kwestię - śledztwo prowadzone wraz z rekonstrukcją zdarzeń jest najlepszym sposobem dochodzenia do prawdy obiektywnej, ponieważ nie polega na odbieraniu luźnych relacji, a jego głównym zadaniem jest przede wszystkim zbieranie zeznań w określonych rygorach prawnych. Należy również podkreślić, że w działalności śledczej IPN nie zajmujemy się jedynie prowadzeniem śledztw, bowiem w niektórych przypadkach oceniamy również sprawy prawnokarne niezwiązane bezpośrednio z prowadzonymi przez nas śledztwami - np. w wyniku postulatu Związku Ukraińców w Polsce IPN został upoważniony do zaprezentowania poglądu prawnego zmierzającego do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy Centralny Obóz Pracy w Jaworznie może być uznany jako obóz koncentracyjny, jak również czy internowanie osób narodowości ukraińskiej w tym obozie można uznać za zbrodnie komunistyczne w myśl ustawy o IPN. Myślę, że w obecnej sytuacji IPN musi skoncentrować się na poszerzeniu współpracy ze wszystkimi organizacjami społecznymi związanymi z mniejszościami narodowymi i etnicznymi. Z drugiej strony zróżnicowane oczekiwania poszczególnych mniejszości i grup etnicznych wymagają od IPN rozwagi i powściągliwości w wykonywaniu pewnych czynności prawnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#GenowefaWiśniowska">Rozpoczynamy dyskusję. Pierwsze pytanie kieruję do dyrektora BEP pana Pawła Machcewicza. Czy może pan przybliżyć, jak wygląda państwa działalność w sferze edukacji szkolnej?</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PawełMachcewicz">Jednym z podstawowych zadań Biura Edukacji Publicznej jest oczywiście działalność edukacyjna, którą realizujemy na kilka różnych sposobów. Jednym z nich jest przygotowywanie materiałów pomocniczych, które stanowią rozwiniecie kwestii zasygnalizowanych w podręcznikach. Spotkania edukacyjne dla nauczycieli organizujemy w siedzibach Instytutu w poszczególnych miastach Polski - np. wspomniany już pakiet edukacyjny dotyczący Obozu Pracy w Świętochłowicach lub pakiet edukacyjny „Stosunki polsko-ukraińskie w latach 1939-1947”. Druga formą edukacji są krążące po całym kraju wystawy - niektóre z nich są pokazywane w kilkudziesięciu miejscach, również w szkołach. Nasze wystawy są odwiedzane licznie przez młodzież szkolną, która uczestniczy wówczas w różnego rodzaju prelekcjach i wykładach dotyczących tych kwestii. Inną formą edukacji są kursy doskonalenia dla nauczycieli, które dotyczą wybranych problemów z tego zakresu spraw - np. kursy dla nauczycieli z woj. podlaskiego nt. „Polacy, Żydzi, Białorusini, Litwini 1939–1945. Problemy narodowościowe w nauczaniu historii regionalnej”. Innymi słowy nasza oferta skierowana do nauczycieli ma przede wszystkim charakter pomocniczy i jest niejako uzupełnieniem wiedzy podręcznikowej, ponieważ nie może wchodzić w zakres zarezerwowany dla MENiS.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#HenrykKrollniez">Mam pytanie dotyczące wyników postępowania wobec nadzorcy w Obozie Pracy w Łambinowicach - pana Gęborskiego - oraz pana Samuela Morrela.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#AntoniKura">W chwili obecnej nie jestem w stanie udzielić wyczerpującej odpowiedzi odnośnie do aktualnego stanu postępowania wobec osoby o nazwisku Gęborski. Mogę jednak zapewnić, że w najbliższym czasie pan poseł Henryk Kroll otrzyma stosowną informację dotyczącą tej osoby w formie pisemnej. W przypadku Samuela Morrela przygotowaliśmy drugi wniosek o ekstradycję, ponieważ pierwszy został pozostawiony przez władze izraelskie bez realizacji. Skoro pewne okoliczności uprawniły nas do skierowania drugiego wniosku o ekstradycję, przypuszczam, że w niedalekiej przyszłości uzyskamy zadowalający nas stan prawny.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#EugeniuszCzykwin">Sądzę, że działalność edukacyjna jest równie ważna jak prowadzone przez IPN śledztwa. Zastanawiam się więc, jaki procent ogólnych kosztów funkcjonowania IPN trafia do dyspozycji BEP. Korzystając z okazji chcę się również zapytać o przewidywane zakończenie śledztwa w sprawie Romualda Reissa. Chciałbym się również dowiedzieć, czy Instytut przewiduje jakąś drogę prawną zmierzającą do cofnięcia rehabilitacji i odszkodowania, które R. Reiss otrzymał od władzy ludowej. I jeszcze jedno pytanie odnośnie do białostocczyzny. Sprawa dotyczy informacji zawartych w „Księdze hańby”, gdzie wymienionych jest ponad 500 osób, które poprzez terror i groźby ze strony polskiego podziemia zmuszone zostały do wyjazdu za granicę. Czy planujecie państwo wyjaśnienie tych zabójstw? Ponadto chciałbym się dowiedzieć, czy IPN planuje objęcie więźniów z Obozu Pracy w Jaworznie jakimiś zadośćuczynieniem. Interesuje mnie również kwestia współpracy IPN z kościołami innych wyznań - np. prawosławnym - bowiem jak wynika z kart historii, konflikty narodowościowe w niektórych regionach Polski narastały również w sferze różnic wyznaniowych. Czy Instytut dopuszcza współpracę z kościołem prawosławnym w rozwiązywaniu tego typu zagadnień?</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#MarianKawa">W materiałach przekazanych nam przez IPN na stronie 20 mamy informację w której powiedziane jest, że w sprawie śledztwa o sygnaturze S 2/02/Zk, w wyniku kwerendy przeprowadzonej w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, uzyskano kopię dokumentów archiwalnych, wytworzonych przez Wojsko Polskie w styczniu 1946 r. w związku z atakiem UPA na posterunek MO w Birczy. Jak rozumiem, stwierdzenie o wytworzeniu ww. dokumentów świadczy jednoznacznie, że w ocenie IPN dokumenty uzyskane z CAW mają małą wagę, gdyż zostały wytworzone, a więc podlegały pewnej mistyfikacji. W związku z tym chciałem zapytać, czy jest to ocena generalna wszystkich archiwaliów znajdujących się w CAW? Po drugie chciałbym dowiedzieć się, czy zakończyło się już postępowanie dotyczące śmierci przywódcy UPA - „Żubryda”?</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PawełMachcewicz">Trudno mi w tej chwili precyzyjnie powiedzieć, jaką część działalności Instytutu zajmuje działalność edukacyjna - wykorzystując kryterium liczby ogólnie zatrudnionych w IPN pracowników stosunek ten wynosi 1:10 (na 1100 osób zatrudnionych w IPN 150 osób pracuje w pionie badawczo-edukacyjnym). Nie zmienia to faktu, że działalność edukacyjna Instytutu jest bardzo widoczna, mimo iż zajmuje się nią stosunkowo niewielka liczba pracowników. Odnośnie do postępowania wobec kpt. Reissa mogę jedynie powiedzieć, że IPN od samego początku starał się informować opinię publiczną o faktach dotyczących działalności „Burego” - w jednym z numerów biuletynów IPN zamieściliśmy artykuł o tej kontrowersyjnej postaci, który w sposób obiektywny omawia te jakże bolesne dla obu narodów wydarzenia. Myślę, że w przypadku konfliktu polsko-białoruskiego, w ocenie intencji i genezy tych ogromnie skomplikowanych kwestii zawsze będziemy mieli do czynienia ze sporami i różnicą zdań, gdyż mniejszość białoruska utożsamia zbyt mocno dokonania R.Reissa z działalnością podziemia niepodległościowego, co oczywiście wywołuje uzasadniony sprzeciw dużej części polskiej opinii publicznej. Tak czy inaczej naszym głównym zadaniem będzie tworzenie forum do wymiany zdań, które doprowadzi być może do ostatecznego zdefiniowania różnic poglądowych w tej sprawie na gruncie faktów, a nie przypuszczeń. Jeżeli zaś chodzi o współpracę IPN ze środowiskiem duchownym z kościoła prawosławnego, mogę zapewnić, że współpracę taką podejmujemy przy okazji organizowania różnego rodzaju konferencji i spotkań naukowych - np. podczas konferencji dotyczącej antypolskiej akcji OUN-UPA zaproszeni do dyskusji zostali duchowni prawosławni i greckokatoliccy.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#AntoniKura">Chciałbym dodać pewien komentarz prawny w sprawie R.Reissa. Przytoczę państwu w istotnych fragmentach treść wyroku z 1949 r., na mocy którego R. Reiss został skazany na karę śmierci. Z treści wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 1 października 1949 r. wynika m.in., że R. Reiss uznany został winnym tego, że w lutym 1946 r. w lesie w rejonie Puchały Stare nakłonił swych podwładnych, członków związku przestępczego NSW, do zabicia 28 osób uprowadzonych z terenu gminy Kleszczele, Ogla i Hajnówka, w ten sposób, że dał rozkaz do zabicia, który został wykonany. Uznano go także winnym tego, że 29 stycznia 1946 r. na terenie powiatu Bielsk Podlaski dopuścił się czynu przestępnego skierowanego przeciwko mieszkańcom wsi Zaleszany i Wólka Wygonowska z powodu ich przynależności do narodowości białoruskiej w ten sposób, że razem z członkami związku przestępczego NSW dokonał napadu na te wsie, w czasie którego spalono 135 zabudowań oraz zostało zabitych 9 osób, w tym 5 spalonych. Ponadto sąd uznał go winnym tego, że w dniu 2 lutego 1946 r. na terenie powiatu Bielsk Podlaski nakłonił swych podwładnych, członków związku przestępczego, do dokonania czynu przestępnego skierowanego przeciwko mieszkańcom wsi Żanie, Szpaki i Końcowizna z powodu ich przynależności do narodowości białoruskiej w ten sposób, że wydał rozkaz spalenia tych wsi, który został wykonany wskutek czego spalono ogółem 116 zabudowań oraz zabitych zostało 25 osób, a nadto 3 osoby zostały zranione. Za powyższe czyny R. Reiss został skazany na karę śmierci. Na mocy wyroku Sądu Wojskowego z 1995 r. wyrok z 1949 r. został uchylony i uznany za nieważny. W konsekwencji tego, na mocy ustawy z 23 lutego 1991 r., wzięliśmy pod uwagę czynności zadośćuczynieniowe, na podstawie których osoby, którym uchylono uprzednio skazujący ich wyrok, mogły dochodzić odszkodowań. Obecnie toczone śledztwo swoim zakresem wykracza ponad to, co dotyczyło R. Reissa w poprzednim wyroku i ma doprowadzić do identyfikacji ofiar R. Reissa oraz ustalenia ich sukcesorów prawnych, co właściwie zostało już zakończone. Nie mogę w tej chwili powiedzieć, jakie będzie końcowe rozstrzygnięcie śledztwa w sprawie R. Reissa, ponieważ jest to suwerenna decyzja prowadzącego tę sprawę prokuratora, który - spekuluję - być może umorzy postępowanie z uwagi na stwierdzenie powagi rzeczy osądzonej lub znajdzie inne podstawy prawne kierujące go do wydania takiego wyroku. Dopiero po decyzji prokuratora możemy mówić o jakichkolwiek innych kwestiach prawnych. W sprawie wspomnianych przez pana posła Eugeniusza Czykwina zabójstw w Białymstoku, które - jak się wydaje - miały oprócz charakteru rabunkowego również podłoże narodowościowe, mogę jedynie powiedzieć, że IPN prowadzi postępowania w każdej tego typu sprawie, pod warunkiem że okoliczności takiego czynu nie wyczerpują znamion ustawy o IPN. Mogę z całym przekonaniem zapewnić, że wszelkie sygnały i informacje, które docierają do IPN są przedmiotem wyjaśnień i postępowań. Na zakończenie dodam jeszcze kilka słów wyjaśnienia odnośnie do odszkodowań związanych z przesiedleńczą akcją „Wisła”. Myślę, że przy obowiązującym stanie prawnym nie można tworzyć pewnych paraleli - osoby uprawnione do zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie, na mocy ustawy z 1991 r., korzystają z tych świadczeń w granicach upoważnienia ustawowego.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#AntoniKura">Akcja „Wisła” została podjęta na podstawie decyzji Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, zatwierdzonej przez Prezydium Rady Ministrów i obejmowała ok. 140 tys. obywateli polskich narodowości ukraińskiej, pośród których osadzono w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie łącznie 3873 osoby. Osoby te zostały osadzone w obozie na mocy postanowienia procesowego sądu bądź prokuratora za konkretne zarzucane tym osobom czyny. W niedługim czasie do domu zwolniono lub wysłano na tereny osadnicze 2914 osób. Możemy więc mówić, że w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie pozostawało ok. 660 osób. W wyniku tej sytuacji nie ma dziś właściwego aktu prawnego, który mógłby uznać te ustalenia za nieważne, co dopiero ewentualnie mogłoby otworzyć drogę do dalszej dyskusji na temat odszkodowań w wyniku akcji „Wisła”. Na koniec sprawa „wartościowania” dokumentów CAW, o której wspomniał pan poseł Marian Kawa. Zapewniam, że IPN w żaden sposób nie wartościuje dokumentów wytworzonych przez Wojsko Polskie. Uważam, że wspomniane dokumenty są niezwykle istotną wskazówką dla prowadzonych przez nas śledztw, ponieważ obrazują czynności prokuratorskie Wojska Polskiego, a także czynności prewencyjne prowadzone przez oddziały Wojska Polskiego. Niefortunnie użyte w materiale określenie „wytworzone” nie oznacza wszakże deprecjonowania znaczenia tych archiwaliów przez IPN.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PawełKorczewski">Chcę się dowiedzieć, czy przedmiotem zainteresowania IPN jest badanie zbrodni dokonanej podczas II wojny światowej w Kutach, gdzie oddziały UPA zamordowały dużą liczbę ludności ormiańskiej oraz polskiej.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#AntoniKura">Sądzę, że w przypadku tej sprawy będziemy mieli pewne kłopoty ze zidentyfikowaniem wspomnianego przez pana zdarzenia, ponieważ zbrodnie popełnione przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach polskich są przedmiotem śledztw zbiorowych - jedno śledztwo może obejmować nawet kilkaset miejscowości. Istota tego założenia wynika z masowości tych zdarzeń oraz ich formy. Ponieważ nie były to zdarzenia przypadkowe, tylko zaplanowane działania pewnej grupy osób, są przez nas sklasyfikowane jako zbrodnia ludobójstwa i podlegają tym samym jednemu wspólnemu śledztwu. Z całą pewnością morderstwa w Kutach są w kręgu zainteresowania IPN, jednakże szczegółowsze informacje w tej sprawie możemy przesłać panu jedynie w formie pisemnej.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#GenowefaWiśniowska">Czy ktoś z państwa ma jeszcze jakieś pytania, wnioski? Nie ma zgłoszeń. Zamykam posiedzenie Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>