text_structure.xml 275 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGucwa">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#StanisławGucwa">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Bogdana Waligórskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGucwa">Protokół 17 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#StanisławGucwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelem Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#StanisławGucwa">Prezydium Sejmu, po porozumieniu się z Konwentem Seniorów, proponuje, aby punkt piąty przedstawionego porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych — został rozpatrzony przez Wysoki Sejm jako punkt drugi porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#StanisławGucwa">Równocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów oraz pismo Przewodniczącego Rady Państwa w sprawie zmiany w składzie Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGucwa">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei szóstego, w brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#StanisławGucwa">„6. Zmiany w składzie Rady Ministrów i Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#StanisławGucwa">Wobec powyższych propozycji numeracja pozostałych punktów zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#StanisławGucwa">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, ze propozycje Prezydium Sejmu zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#StanisławGucwa">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o wynikach posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Ministra Spraw Zagranicznych obywatela Stefana Olszowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StefanOlszowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Rządu pragnę przedstawić Sejmowi informację o wynikach warszawskiej narady Doradczego Komitetu Politycznego Państw — Stron Układu Warszawskiego oraz aktualnych kierunkach polityki zagranicznej PRL. Następuje to w doniosłym okresie sytuacji międzynarodowej, charakteryzującym się wzmagającą ofensywą pokojowej polityki krajów wspólnoty socjalistycznej, ważnymi wydarzeniami, istotnymi zmianami rządowymi w wielu krajach kapitalistycznych oraz rozwojem procesów odprężenia.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StefanOlszowski">Szczególnie ważnym wydarzeniem politycznym była narada Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#StefanOlszowski">Narada Doradczego Komitetu Politycznego w Warszawie skupiła uwagę polskiego społeczeństwa i wzbudziła wielkie zainteresowanie w świecie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StefanOlszowski">Szeroki oddźwięk spotkania przywódców Państw Stron Układu Warszawskiego wynika z międzynarodowego uznania roli i znaczenia krajów wspólnoty socjalistycznej we współczesnym świecie. Z racji swej konsekwentnie pokojowej polityki oraz stałego wzrostu potencjału gospodarczego i obronnego, nasza wspólnota zdobyła ogromny autorytet międzynarodowy. Stała się siłą napędową odprężenia i szerokiej współpracy, procesu opartego na zasadach pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach społecznych. Wspólnota państw socjalistycznych odgrywa wiodącą rolę w walce o utrwalenie pokoju i budowę bezpieczeństwa międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#StefanOlszowski">Dorobek narady znalazł odbicie w doniosłych dokumentach, podpisanych na zakończenie obrad. Zasadniczym z nich jest komunikat, który daje wyraz jednomyślnemu stanowisku państw Układu Warszawskiego wobec kluczowych problemów sytuacji w Europie i w świecie. Dokument ten z całą siłą potwierdza wolę krajów socjalistycznych kontynuowania wysiłków na rzecz umocnienia międzynarodowego bezpieczeństwa, rozładowania napięć, pogłębiania procesu odprężenia i uczynienia go nieodwracalnym. Oddaje on w pełni treść wystąpień przewodniczących delegacji bratnich krajów.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#StefanOlszowski">Wychodząc z oceny, iż „tendencja w kierunku odprężenia jest obecnie dominującą cechą rozwoju sytuacji na kontynencie europejskim oraz w świecie”, narada wskazała, że w praktyce stosunków międzynarodowych coraz bardziej ugruntowują się zasady pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach społecznych. Podkreśliła również, że o rozładowaniu napięcia międzynarodowego zadecydowało zastosowanie politycznych metod rozwiązania sytuacji konfliktowych w Wietnamie, Laosie, na subkontynencie południowo-azjatyckim i na Bliskim Wschodzie, gdzie zatrzymano rozwój ponownego zbrojnego konfliktu i stworzono szanse pokojowego uregulowania problemów tego regionu. Zmniejszenie napięcia międzynarodowego wywiera z kolei korzystny wpływ na walkę narodów o wolność, niezależność i postęp.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#StefanOlszowski">Naczelne miejsce w pracach narady zajęła sytuacja w Europie, gdzie konstruktywna działalność krajów socjalistycznych, a przede wszystkim Związku Radzieckiego, przyniosła największy postęp w procesach normalizacji, ustanowienia podstaw dobrosąsiedzkich stosunków i wzajemnie korzystnej współpracy między wszystkimi państwami tego obszaru.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#StefanOlszowski">Jak podkreślił I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek w przemówieniu wygłoszonym bezpośrednio po naradzie: „Zgodność pokojowej linii państw Układu Warszawskiego z żywotnymi interesami, z dążeniami i pragnieniami narodów jest źródłem siły tej linii i przesłanką dalszego powodzenia w jej realizacji”.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#StefanOlszowski">Szczególne znaczenie dla procesów odprężenia w Europie miało zawarcie układów między Związkiem Radzieckim, Polską, Niemiecką Republiką Demokratyczną, Czechosłowacją a Republiką Federalną Niemiec oraz czterostronnego porozumienia w sprawie statusu Berlina Zachodniego.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#StefanOlszowski">Działania te umożliwiły zwołanie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. „Konferencja europejska — jak to określa komunikat narady — ma na celu przekształcenie Europy w region rzeczywiście równoprawnej współpracy wszystkich państw i realizacji przedsięwzięć sprzyjających wzrostowi zaufania między nimi”. Pomyślne zakończenie konferencji uczestnicy narady traktują jako ważny etap budowy pokojowej przyszłości Europy.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#StefanOlszowski">Prace Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy znajdują się w centrum europejskiego życia politycznego. Bez precedensu jest to, że przedstawiciele 33 państw Europy oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki i Kanady zasiedli przy wspólnym stole, w celu uzgodnienia, jak wspólnie utrwalić atmosferę politycznego odprężenia i umocnić pokój na całym kontynencie, założyć podstawy długotrwałej współpracy państw europejskich w dziedzinie polityki, gospodarki, nauki i kultury.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#StefanOlszowski">Znane są powszechnie zasady, na których — zdaniem państw wspólnoty socjalistycznej — powinno opierać się bezpieczeństwo narodów Europy. Są to zwłaszcza: poszanowanie niepodległości i suwerenności, równouprawnienie, integralność terytorialna, nienaruszalność istniejących granic w Europie, rezygnacja z zastosowania i groźby użycia siły, wzajemna nieingerencja w sprawy wewnętrzne. Znane jest również nasze aktywne podejście do sprawy opracowania ogólnoeuropejskiego programu szerokiej współpracy gospodarczej, kulturalnej i naukowej. Taka współpraca powinna być realizowana w warunkach poszanowania suwerenności i przyczyniać się do wzajemnego materialnego i duchowego wzbogacenia narodów, wzrostu zaufania między nimi, ugruntowania idei pokoju i dobrego sąsiedztwa.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#StefanOlszowski">Dotychczasowy przebieg genewskiego etapu konferencji wskazuje, że istnieje realna szansa osiągnięcia wspólnych ustaleń w złożonych sprawach stosunków międzypaństwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#StefanOlszowski">Państwa uczestniczące w naradzie Doradczego Komitetu Politycznego, zgodnie i uroczyście zadeklarowały swoją wolę uczynienia wszystkiego co w ich mocy, „aby przyczynić się do pomyślnego zakończenia prac konferencji w jak najkrótszym czasie w taki sposób, aby wyniki tych prac odpowiadały dążeniom pokój miłujących narodów”. Podkreśliły przy tym, ze uważają konferencję za punkt wyjścia historycznych przedsięwzięć, które mają doprowadzić do zbudowania nowych stosunków między wszystkimi państwami europejskimi. W naszym głębokim przekonaniu istnieją wszelkie niezbędne warunki, by ostatnia faza konferencji odbyła się w niedługim czasie i by zakończyć tę doniosłą konferencję pełnym sukcesem.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#StefanOlszowski">Państwa wspólnoty socjalistycznej przywiązują wielką wagę do tego, aby trzecia faza konferencji, która przyjmie dokumenty końcowe i zawarte w nich zobowiązania, odbyła się na najwyższym szczeblu.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#StefanOlszowski">Rząd PRL nie traktuje tego postulatu w sposób formalny. Osobisty udział przywódców polskich w końcowej fazie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie nie tylko, podkreśli znaczenie, jakie przywiązujemy do spotkania, lecz przede wszystkim zaakcentuje wolę państwa polskiego pełnego przestrzegania i realizowania podjętych w jego ramach zobowiązań. Tego samego oczekujemy od innych państw — uczestników konferencji.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#StefanOlszowski">Dotychczasowy przebieg konferencji dowodzi, iż mechanizm dialogu państw w niej uczestniczących spełnia pozytywną rolę i wskazuje na potrzebę znalezienia formy kontynuacji. Polska, podobnie jak inne kraje socjalistyczne, uważa za potrzebne powołanie stałego komitetu konsultatywnego z udziałem wszystkich państw uczestniczących dla dalszego pogłębienia dzieła odprężenia i współpracy, dla kontynuowania drogi ku systemowi bezpieczeństwa zbiorowego w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#StefanOlszowski">Zwracając uwagę, iż odprężenie polityczne w Europie ma pierwszoplanowe znaczenie, Doradczy Komitet Polityczny podkreślił potrzebę uzupełnienia odprężenia politycznego odprężeniem militarnym.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#StefanOlszowski">Ważną płaszczyzną wielostronnych negocjacji w tej dziedzinie są rozmowy w Wiedniu w sprawie redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie Środkowej. Przywiązujemy do nich duże znaczenie. Dotyczą one bowiem uzgodnienia środków prowadzących do odprężenia militarnego w regionie Europy Środkowej, gdzie istnieje największe nagromadzenie sił zbrojnych i szczególnie niebezpiecznych broni.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#StefanOlszowski">Polska jako kraj uczestniczący w rozmowach wiedeńskich pragnie, aby osiągnięto konkretne rezultaty. Wraz z innymi krajami socjalistycznymi, współautorami przedłożonego projektu porozumienia, wychodzimy z założenia, że odprężenie militarne musi być sprawą wszystkich uczestniczących w rozmowach państw i rezultatem wspólnych ich wysiłków. Oznacza to, że redukcją muszą być objęte zarówno siły obce, jak i narodowe, stacjonujące na obszarze Europy Środkowej oraz, że redukcja będzie wzajemna, nie przyniesie uszczerbku naszemu bezpieczeństwu, innymi słowy, że żadna ze stron nie odniesie w jej rezultacie jednostronnych korzyści militarnych. Jest to podstawowy wymóg podyktowany interesem bezpieczeństwa naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#StefanOlszowski">Na naradzie Doradczego Komitetu Politycznego podkreślano znaczenie dialogu i porozumień Związku Radzieckiego ze Stanami Zjednoczonymi dla ogólnoświatowych procesów odprężenia. Jak to niejednokrotnie stwierdzaliśmy, Polska przyjmuje z zadowoleniem poprawę stosunków radziecko-amerykańskich i zawarte między tymi państwami porozumienia. Służą one sprawie pokoju na całym świecie, wspomagają w wielkim stopniu pomyślny rozwój sytuacji w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#StefanOlszowski">Narada Doradczego Komitetu Politycznego rozpatrzyła również sytuację na Bliskim Wschodzie, w Wietnamie i w Chile. Znalazło to wyraz w przyjęciu przez nią trzech osobnych oświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#StefanOlszowski">Uczestnicy narady wyrazili solidarność ze sprawiedliwą walką narodów krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej przeciwko imperializmowi, kolonializmowi i neokolonializmowi, o niepodległość polityczną i niezależność ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#StefanOlszowski">Państwa uczestniczące w naradzie stanęły na stanowisku, że procesu odprężenia nie można ograniczyć tylko do kontynentu europejskiego. Powinien on dotyczyć wszystkich regionów świata.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#StefanOlszowski">Takie podejście wymaga dynamicznego rozwijania zarówno współpracy dwustronnej, jak i wielostronnej we wszystkich dziedzinach — politycznej, ekonomicznej, naukowo-technicznej, kulturalnej, ochrony środowiska i innych, stwarzających „infrastrukturę odprężenia”. Wszystkie państwa, niezależnie od wielkości i różnic ustrojowych, mają nie tylko prawo, ale i obowiązek aktywnego współdziałania na rzecz utrzymania pokoju i zapewnienia bezpieczeństwa. Umacnianie procesu odprężenia jest jednakowo korzystne dla wszystkich państw i jest wartością służącą rozwojowi wszystkich narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#StefanOlszowski">Narada Doradczego Komitetu Politycznego ma także ważne znaczenie dla pogłębienia przyjaźni i współpracy bratnich krajów Układu Warszawskiego. Uczestnicy narady podkreślili, że osiągnięty rozwój wszechstronnej współpracy państw socjalistycznych, przyspieszenie ich wzrostu gospodarczego i zdolności obronnej sprzyjają podnoszeniu ogólnego dobrobytu, rozwojowi nauki i kultury narodów naszej wspólnoty. Oświadczyli oni, że „nadal będą umacniać nienaruszalną przyjaźń w interesach socjalizmu, postępu i pokoju, podnosząc jeszcze wyżej prestiż socjalizmu, dając innym narodom przykład nowego typu stosunków międzypaństwowych, prawdziwie demokratycznych społeczeństw — przykład socjalistycznego stylu życia”.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Dokumenty przyjęte przez naradę w pełni odzwierciedlają stanowisko delegacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, która pod przewodnictwem tow. Edwarda Gierka, I Sekretarza KC PZPR wniosła istotny wkład w ich opracowanie. Stanowisko naszej delegacji zostało zaaprobowane przez Biuro Polityczne KC PZPR z zaleceniem konstruktywnej realizacji zadań i wniosków przez właściwe instancje partyjne i rządowe.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#StefanOlszowski">Polska Rzeczpospolita Ludowa przywiązuje dużą wagę do realizacji zadań przyjętych przez naradę. Układ Warszawski — który państwa socjalistyczne powołały dla zapewnienia swego bezpieczeństwa oraz pokoju w Europie, w warunkach kiedy mocarstwa zachodnie utworzyły Pakt Północno-Atlantycki, a następnie wprowadziły doń Republikę Federalną Niemiec — pomyślnie spełnia swą misję. Jest on gwarantem nie tylko bezpieczeństwa państw socjalistycznej wspólnoty, ale także przyczynia się do stabilizacji pokoju na naszym kontynencie. Istnienie, potęga obronna naszego sojuszu, jego aktywność polityczna wpływają na kształtowanie i umacnianie takiego układu sił, który zapewnił prawie 30-letni okres pokoju na naszym kontynencie i skutecznie zapobiega trzeciej wojnie światowej. Osiągnięcie takiej pozycji nastąpiło w wyniku ofiarnej pracy wszystkich narodów wspólnoty socjalistycznej. Jest ono także rezultatem uporczywej walki państw wspólnoty socjalistycznej przeciwko siłom imperializmu, reakcji międzynarodowej i tym wszystkim, którzy przeciwstawiają się procesom odprężenia.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#StefanOlszowski">Podtrzymując swoje stanowisko w sprawie rozwiązania Układu Warszawskiego jednocześnie z rozwiązaniem organizacji Paktu Północno-Atlantyckiego, albo — jako pierwszego kroku — likwidacji ich organizacji wojskowych, państwa wspólnoty socjalistycznej patrzą realistycznie na sytuację w Europie i na świecie. Nie widzimy obecnie gotowości do takiego kroku ze strony NATO. Dlatego uważamy, że w obecnej sytuacji konieczne jest dalsze umacnianie obronnej siły Układu Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#StefanOlszowski">Dzisiaj, organizacja Układu Warszawskiego, klasowy sojusz naszych krajów, stanowi potęgę, na którą obok decydującego wkładu Związku Radzieckiego składa się udział wszystkich jej członków.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#StefanOlszowski">Z dużym zadowoleniem przyjmujemy zapowiedź odbycia w maju przyszłego roku w Warszawie jubileuszowej sesji Doradczego Komitetu Politycznego Układu Warszawskiego. Stolica naszego kraju — symbol bohaterskiej walki i pokojowej twórczej pracy — nadała imię temu sojuszowi i ona też będzie gościć jego uczestników.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#StefanOlszowski">Podobnie jak Układ Warszawski w sferze politycznej i wojskowej, tak Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w dziedzinie ekonomicznej odgrywa rolę głównego instrumentu współpracy naszych bratnich krajów.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#StefanOlszowski">Państwa wspólnoty socjalistycznej przywiązują wielką wagę do konieczności dokonania dalszego zasadniczego postępu w realizacji socjalistycznej integracji gospodarczej w ramach tej organizacji. Polska ze swej strony rozwija szerokie stosunki gospodarcze ze wszystkimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i aktywnie działa na rzecz rozwijania dzieła socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#StefanOlszowski">Zacieśnienie więzi ekonomicznych między krajami wspólnoty socjalistycznej ma ogromne znaczenie dla dalszego dynamicznego rozwoju społeczno-ekonomicznego każdego z nich, dla umocnienia międzynarodowej pozycji i jedności całej wspólnoty. Chroni kraje członkowskie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej przed skutkami kryzysów wstrząsających światem kapitalistycznym. Jubileuszowa sesja Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Sofii przyniesie doniosłe decyzje w dziedzinie umocnienia integracji.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Podstawowym czynnikiem siły i bezpieczeństwa wspólnoty socjalistycznej jest Związek Radziecki, jego potencjał i leninowska polityka zagraniczna. To właśnie potęga gospodarczo-militarna Związku Radzieckiego uśmierzała przez cały okres powojenny zakusy sił imperialistycznych skierowane przeciwko państwom socjalistycznym. Śmiałe inicjatywy Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i rządu radzieckiego, wielki osobisty wkład Towarzysza Leonida Breżniewa, Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego doprowadziły w ostatnich latach do ugruntowania się zasad pokojowego współistnienia w stosunkach pomiędzy państwami o różnych ustrojach społeczno-ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#StefanOlszowski">Polska Rzeczpospolita Ludowa niezmiennie przywiązuje szczególną wagę do ścisłego sojuszu ze Związkiem Radzieckim. W oparciu o Kraj Rad Polska Ludowa mogła realizować wszystkie swoje narodowe cele: nowy kształt terytorialny i bezpieczeństwo państwa, przezwyciężenie zacofania, umocnienie i rozbudowę swego potencjału ekonomicznego, powszechne uznanie trwałości swych granic. Poprzez sojusz i współpracę ze Związkiem Radzieckim zwielokrotniamy efektywność naszych działań, umacniamy naszą pozycję międzynarodową.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#StefanOlszowski">Rozwój i pogłębianie współpracy polsko-radzieckiej we wszystkich dziedzinach — politycznej, ideologicznej, gospodarczej i innych — stanowią przedmiot ścisłej wymiany poglądów i porozumień pomiędzy komitetami centralnymi naszych partii, między rządami Polski i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz odpowiednimi resortami i instytucjami.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#StefanOlszowski">Szczególnie doniosłe znaczenie dla dynamicznego kształtowania stosunków polsko-radzieckich miały rozmowy tow. Edwarda Gierka z tow. Leonidem Breżniewem w ubiegłym roku w maju w Warszawie, oraz w grudniu w Moskwie, a także przy okazji spotkań wielostronnych w lipcu 1973 roku na Krymie, jak również w kwietniu tego roku w Warszawie z okazji narady Doradczego Komitetu Państw Układu Warszawskiego. Wielkie znaczenie miały również rozmowy tow. Piotra Jaroszewicza z premierem Związku Radzieckiego, tow. Aleksiejem Kosyginem. Wszystkie te rozmowy jeszcze raz potwierdziły wzajemne zainteresowanie obu stron w dalszym pogłębianiu sojuszu i braterskich więzów współpracy i przyjaźni obu krajów. Tym samym celom służyły owocne rozmowy, jakie przeprowadziłem z ministrem Andriejem Gromyko podczas lutowej wizyty w Moskwie.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#StefanOlszowski">Przewidziane w jubileuszowym roku Polski Ludowej kolejne rozmowy z przywódcami Związku Radzieckiego zapiszą z pewnością nowe karty w naszych stosunkach, staną się impulsem do dalszego rozwoju wszechstronnej współpracy między obu państwami oraz pogłębienia więzów przyjaźni łączących oba narody.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#StefanOlszowski">Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich stanowi dla nas istotne oparcie w rozwoju społeczno-gospodarczym. Związek Radziecki jest i pozostanie nadal naszym największym partnerem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#StefanOlszowski">Kontynuujemy wspólne prace nad długofalowym programem współpracy gospodarczej i rozwojem integracyjnych form stosunków ekonomicznych, odpowiadających dążeniom i stopniowi rozwoju obu naszych krajów. Realizacja tych zamierzeń będzie stanowiła nowy etap w rozwoju powiązań specjalistycznych i kooperacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#StefanOlszowski">Obchody 29 rocznicy polsko-radzieckiego Układu o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, a także Dni Kultury Polskiej, które zapoczątkowały w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich uroczystości 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, świadczą dobitnie o trwałości i głębi zadzierzgniętych więzów przyjaźni, o wspólnocie ideowej naszych narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#StefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Minione 30 lat potwierdziły historyczne znaczenie sojuszu polsko-radzieckiego. W związku z tym chciałbym przypomnieć słowa Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, który w przemówieniu wygłoszonym 11 maja 1973 r. w Warszawie powiedział: „Braterski sojusz naszych narodów nie Spadł nam z nieba, nie podarowała go nam historia — zrodził się on we wspólnej walce narodów Związku Radzieckiego i Polski o wolność i szczęście. To owoc uporczywych wieloletnich wysiłków komunistów obydwu krajów. To wielkie osiągnięcie nasze partie mają pełne prawo zapisać jako główne ze swych aktywów. Uważamy za swój obowiązek ze wszech miar strzec, umacniać i wzbogacać nowymi treściami — nasz ścisły sojusz”. W pełni podzielamy tę doniosłą ocenę tow. Leonida Breżniewa.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Dynamicznie rozwija się współpraca z naszym południowym sąsiadem — Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Marcowa wizyta delegacji partyjno-rządowej z Generalnym Sekretarzem KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji tow. Gustavem Husakiem stanowiła doniosły wkład w pogłębienie tradycyjnej przyjaźni, w umacnianie współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#StefanOlszowski">Wszechstronnie rozwijają się nasze stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Ubiegłoroczna wizyta przyjaźni naszej delegacji partyjno-rządowej z towarzyszami Edwardem Gierkiem i Piotrem Jaroszewiczem przyczyniła się do poważnego rozszerzenia zakresu współpracy we wszystkich dziedzinach. W najbliższym czasie powitamy delegację partyjno-rządową NRD z I Sekretarzem Komitetu Centralnego Socjalistycznej Partii Jedności tow. Erichem Honeckerem, która złoży w Polsce wizytę przyjaźni.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#StefanOlszowski">Braterskie stosunki łączą nas z Ludową Republiką Bułgarii. Podczas ostatniej wizyty tow. Todora Żiwkowa I Sekretarza Komitetu Centralnego Bułgarskiej Partii Komunistycznej dokonano doniosłych ustaleń dotyczących dalszego rozwoju wzajemnych stosunków we wszystkich dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#StefanOlszowski">Tradycyjnie bliskie więzy łączą nas z Węgierską Republiką Ludową. Uległy one dalszemu wydatnemu umocnieniu w wyniku spotkań naszych przywódców z tow. Janosem Radarem, I Sekretarzem Komitetu Centralnego Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#StefanOlszowski">Rozwijają się nasze stosunki z Socjalistyczną Republiką Rumunii. Obejmują one szeroką sferę współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#StefanOlszowski">W stosunkach z bratnimi państwami socjalistycznymi mamy bogaty dorobek i cenne doświadczenia. Jesteśmy jednak świadomi, że istnieją jeszcze duże rezerwy i że w toku dalszego rozwoju współpracy wyłonią się nowe, znacznie większe możliwości odpowiadające etapowi rozwiniętego budownictwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#StefanOlszowski">Z Socjalistyczną Federacyjną Republiką Jugosławii łączą Polskę umacniające się więzi szerokiej współpracy we wszystkich dziedzinach życia. Służą temu wzajemne wizyty i spotkania przywódców naszych krajów oraz współdziałanie na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#StefanOlszowski">Opowiadamy się za normalizacją stosunków z Albańską Republiką Ludową.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#StefanOlszowski">Aktywizujemy również stosunki z pozaeuropejskimi państwami socjalistycznymi Ostatnie lata przyniosły dalsze pogłębienie naszej przyjaźni z Kubą, która przystąpiła do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i rozwinęła współpracę ze wszystkimi państwami wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#StefanOlszowski">Pomyślnie rozwija się nasza przyjaźń i współpraca z Mongolską Republiką Ludową. Pryncypialna polityka zagraniczna tego państwa cieszy się naszym uznaniem.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#StefanOlszowski">Polska rozszerza swe stosunki przyjaźni, solidarności i współpracy z Demokratyczną Republiką Wietnamu. Tak jak w czasie wałki z agresją imperialistyczną udzielaliśmy poparcia braterskiemu narodowi wietnamskiemu, tak obecnie z przyjaźnią i szacunkiem odnosimy się do jego wysiłków zmierzających do zachowania pokoju i odbudowy, zniszczonego przez imperialistyczną agresję, kraju. Solidaryzujemy się z walką narodu wietnamskiego o pełne przestrzeganie pokojowych porozumień paryskich, o prawo do suwerennego decydowania o swoim losie.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#StefanOlszowski">Z zadowoleniem odnotowujemy rozwój przyjaznych stosunków z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną. Polska popiera politykę jej rządu zmierzającą do utrzymania i ugruntowania pokoju na Półwyspie Koreańskim, dążenie do zjednoczenia Korei na zasadach pokojowych i demokratycznych bez ingerencji z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Polska kształtuje swe stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społeczno-gospodarczych na podstawie zasad pokojowego współistnienia i dobrosąsiedzkiej współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#StefanOlszowski">Szczególne znaczenie przywiązujemy do przyjaznych stosunków i współpracy z Francją. Doniosłe porozumienia, jak Deklaracja o Przyjaźni i Współpracy między PRL a Republiką Francuską oraz 10-letni układ o rozwoju i współpracy gospodarczo-przemysłowej, naukowej i technicznej — zawarte w rezultacie wizyty I Sekretarza KC PZPR we Francji, są z powodzeniem realizowane, tworząc nowe jakości w stosunkach polsko-francuskich. Wielki wkład w rozwój naszych stosunków wzajemnych wniósł również obecny prezydent Francji Valery Giscard d'Estaing, który jako minister gospodarki i finansów stał na czele delegacji francuskiej w polsko-francuskiej komisji gospodarczej. Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że pomyślny rozwój stosunków polsko-francuskich będzie kontynuowany we wszystkich dziedzinach życia. Służyć one będą interesom bezpieczeństwa, pogłębieniu odprężenia i współpracy w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#StefanOlszowski">Wielkie znaczenie przywiązujemy do zacieśnienia współpracy z krajami nordyckimi. Wyrazem tego była owocna wizyta w Szwecji Prezesa Rady Ministrów PRL, towarzysza Piotra Jaroszewicza, oraz rozmowy z premierem Olofem Palme podczas jego niedawnego pobytu w Warszawie, w rezultacie których przyjęto 10-letni program polsko-szwedzkiej współpracy gospodarczej. Istotną rolę w umacnianiu współpracy polsko-fińskiej odgrywają rozmowy między szefami rządów Polski i Finlandii. W bieżącym roku oczekujemy również przybycia premiera Norwegii Trygve Brattelego.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#StefanOlszowski">Nasze regularne kontakty z przedstawicielami państw nordyckich traktujemy jako ważny wkład nie tylko w dzieło rozwoju wzajemnie korzystnych stosunków dwustronnych, ale także jako przykład dobrosąsiedzkiej współpracy między państwami europejskimi o odmiennych ustrojach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#StefanOlszowski">Gdańska konferencja wszystkich państw nadbałtyckich we wrześniu ubiegłego roku zapoczątkowała etap poczynań wielostronnych, obliczonych na kompleksowe rozwiązywanie praktycznych zagadnień współpracy w tym regionie.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#StefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Waga, jaką przywiązujemy do procesu normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec, uzasadniona jest zarówno doświadczeniami historycznymi, jak i znaczeniem tego procesu dla pokojowej stabilizacji i rozwoju stosunków w Europie. Uznanie przez Republikę Federalną Niemiec polityczno-terytorialnych realiów w Europie, które znalazło wyraz w układach ze Związkiem Radzieckim, Polską, Niemiecką Republiką Demokratyczną oraz Czechosłowacją, a także stworzyło warunki do przyjęcia obu państw niemieckich do Organizacji Narodów Zjednoczonych, jest doniosłym sukcesem polityki odprężenia i pokojowej normalizacji stosunków na naszym kontynencie. Akceptacja polityczno-terytorialnych realiów współczesnej Europy, włączenie się w nurt polityki odprężenia i normalizacji stosunków z krajami socjalistycznymi, pozostanie bezsprzeczną zasługą koalicyjnego rządu SPD — FDP, rządu Brandta — Scheela.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#StefanOlszowski">W rozwijającym się procesie normalizowania naszych stosunków z Republiką Federalną Niemiec wystąpiły, niestety, istotne trudności, u których podstaw legło dążenie w Republice Federalnej Niemiec do dość formalnego traktowania tego procesu. Znalazło to wyraz w tezie, że układ jakoby załatwił wszystkie problemy normalizacji stosunków z Polską z wyjątkiem tych, których rozwiązanie leżało w jednostronnym interesie Republiki Federalnej. W praktyce oznaczało to, że Republika Federalna Niemiec nie wykazywała gotowości do podjęcia spraw o doniosłym, moralno-politycznym znaczeniu, spraw podnoszonych w interpelacjach obywateli posłów, a stanowiących spuściznę złej przeszłości. Sprawy te przedstawiliśmy rządowi Republiki Federalnej Niemiec w momencie nawiązania stosunków dyplomatycznych we wrześniu 1972 r. W tej sytuacji niezbędny był rzeczowy dialog z Republiką Federalną Niemiec, który prowadziliśmy zarówno na płaszczyźnie rządowej, jak i z przedstawicielami różnych środowisk społecznych i sił politycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#StefanOlszowski">Na przebiegu wszystkich rozmów, jakie przeprowadziliśmy z Republiką Federalną Niemiec w ciągu ostatnich 2 lat, zaważył zwłaszcza wzrastający nacisk zachodnio-niemieckich sił prawicowych, przeciwnych rzetelnie pojmowanej normalizacji stosunków z Polską oraz próby operowania naciskiem propagandowym, zakłócającym atmosferę stosunków i negocjacji. Szczytowym przejawem tego była zainscenizowana przez siły prawicowe marcowa debata w Bundestagu.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#StefanOlszowski">W rezultacie naszych wysiłków nastąpiła pewna ewolucja w podejściu Republiki Federalnej Niemiec do podstawowych spraw normalizacji stosunków z Polską.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#StefanOlszowski">Kierując się nadrzędnym interesem pogłębiania polityki odprężenia i pokojowej współpracy w Europie, jak również żywotnymi interesami Polski, związanymi z nadawaniem procesowi normalizacji naszych stosunków z Republiką Federalną Niemiec odpowiedniej treści, z myślą o przyszłości, gotowi jesteśmy kontynuować konstruktywne negocjacje z nowym rządem kanclerza Schmidta i wicekanclerza Genschera na platformie realistycznych propozycji i osiągniętego już w szeregu sprawach zbliżenia stanowisk.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#StefanOlszowski">I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek w swoim wystąpieniu na V Kongresie Związku Bojowników o Wolność i Demokrację stwierdził: „Sprawą o zasadniczym znaczeniu jest konsekwentna realizacja zawartych układów, dalszy postęp w normalizacji stosunków. Leży to w żywotnych interesach wszystkich narodów, bezpieczeństwa i pokoju w Europie”.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#StefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Pomyślnie kształtują się stosunki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z innymi krajami Europy Zachodniej, wśród których jednym z ważnych partnerów jest Wielka Brytania. Rosną polsko-brytyjskie obroty handlowe, do czego przyczyniła się zawarta w ubiegłym roku wieloletnia umowa o rozwoju współpracy gospodarczej, przemysłowej, naukowej i technicznej. Dokonywana przez labourzystowski rząd premiera Wilsona ewolucja polityki brytyjskiej w kierunku ogólnych tendencji odprężeniowych w Europie powinna sprzyjać ożywieniu współpracy i dialogu. Takie intencje wyrażali przywódcy brytyjscy podczas rozmów z nami w kwietniu bieżącego roku w Londynie.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#StefanOlszowski">Stosunki polsko-belgijskie układają się pod znakiem realizacji ustaleń, przyjętych w toku wizyty I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, towarzysza Edwarda Gierka jesienią ubiegłego roku w Brukseli. Była to, chciałbym dodać, jedna z tych wizyt najwyższego szczebla, które trwale wpływają na kierunki i kształt przyjaznej współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#StefanOlszowski">Pozytywnie także oceniamy stosunki, zwłaszcza ekonomiczne z Włochami, których ogólne ramy zostały nakreślone w 10-letniej umowie o współpracy gospodarczej, przemysłowej i naukowo-technicznej, podpisanej w styczniu bieżącego roku. Mamy nadzieję, że ostatnie kroki antyimportowe rządu Włoch będą miały charakter przejściowy i nie zaważą na stanie polsko-włoskich stosunków gospodarczych. Zagadnienia gospodarcze obok problematyki międzynarodowej będą przedmiotem rozmów w czasie planowanej w Polsce wizyty włoskiego ministra spraw zagranicznych Aldo Moro.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#StefanOlszowski">Korzystny jest także dotychczasowy dorobek naszych stosunków z większością pozostałych krajów Europy Zachodniej, a zwłaszcza z Austrią i Szwajcarią.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#StefanOlszowski">W minionym okresie podjęliśmy także bezpośrednie rozmowy polityczne z Watykanem. Stworzyły one przychylny klimat dla dialogu na tematy europejskie, a także w innych sprawach interesujących obie strony. Dialog ten uznajemy za pożyteczny i będziemy go kontynuować. W pełni doceniamy wysiłki Watykanu podejmowane w sprawie utrwalenia pokojowego współżycia narodów oraz jego konstruktywne podejście do polityki normalizacji sytuacji w Europie i pokoju światowego prowadzonej przez kraje socjalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#StefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Ze zrozumiałą uwagą śledzimy rozwój wydarzeń w Portugalii. Obalenie rządów dyktatury faszystowskiej zapoczątkowało proces walki o demokratyzację w tym kraju. Żywimy nadzieję, że nowy rząd podejmie likwidację dziedzictwa kolonializmu i weźmie aktywny udział w wysiłkach na rzecz odprężenia i bezpieczeństwa międzynarodowego. Stworzyłoby to przesłanki dla normalizacji naszych stosunków z tym krajem.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#StefanOlszowski">W ciągu ostatnich dwóch lat odnotowujemy dalszy rozwój stosunków polsko-amerykańskich. Uzgodnienia podjęte podczas wizyty prezydenta Nixona w Warszawie w 1972 r., są pomyślnie wcielane w życie; dzięki zawartym umowom został wprowadzony do wzajemnych stosunków element stabilizacji. Szybko rośnie wymiana handlowa, korzystnej zmianie ulega struktura obrotów. Ważną rolę w aktywizacji współpracy gospodarczej odgrywa mieszana komisja d/s handlu oraz rozszerzające się kontakty między zainteresowanymi resortami gospodarczymi Polski i Stanów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#StefanOlszowski">Rozszerzamy także nasze stosunki z wieloma państwami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Szczególną wagę przywiązujemy do stosunków z Indiami, z państwami arabskimi, Iranem, Nigerią, Argentyną, Brazylią i Peru. Wyrazem naszego zainteresowania rozwojem stosunków z państwami tych regionów jest m.in. fakt, że w obecnej dekadzie do roku 1980 zamierzamy potroić z nimi nasze obroty handlowe.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Ważnym zadaniem jest rozwijanie wszechstronnej współpracy z Polonią zagraniczną. Stanowisko naszych władz w sprawie zacieśniania współpracy z Polonią dotarło do szerokich kręgów rodaków za granicą i spotkało się z pozytywnym przyjęciem. Będziemy nadal ułatwiać młodzieży polskiego pochodzenia zdobywanie nauki w Polsce, stwarzać warunki dla wymiany kulturalnej, naukowej i technicznej, ułatwiać współpracę ekonomiczno-handlową, rozszerzać możliwości rozwoju turystyki polonijnej. Wierzymy, że Polonia zagraniczna będzie coraz skuteczniej wpływać na kształtowanie prawidłowego obrazu Polski i na pomnażanie grona przyjaciół naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#StefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Kontynuując i rozwijając proces odprężenia, kraje socjalistyczne dążą do tego, aby poprzez układy i inne porozumienia ugruntowywać w stosunkach międzynarodowych pokój, bezpieczeństwo i wzajemnie korzystną współpracę.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#StefanOlszowski">Pokojowy rozwój sytuacji w Europie i na świecie jest wyraźnie nie na rękę siłom zimnowojennym i antykomunistycznym. Toteż zawsze musimy liczyć się z próbami hamowania rozwijających się pozytywnych procesów. Tym bardziej, że na świecie nadal trwa wyścig zbrojeń, że wiele grożących wybuchem konfliktów jest nadal nie rozładowanych. Siły reakcji i kompleksy militarno-przemysłowe podejmują prowokacyjne kampanie, zmierzające do storpedowania odprężenia międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#StefanOlszowski">Negatywny wpływ na sytuację międzynarodową wywiera szowinistyczna i antyradziecka polityka maoistowskiego kierownictwa chińskiego. Doktryna maoizmu i wynikająca z niej polityka — z jednej strony sabotowanie starań o ograniczenie wyścigu zbrojeń, o rozbrojenie i złagodzenie napięcia międzynarodowego oraz z drugiej strony — popieranie zimnowojennych tendencji w Europie i sprzymierzanie się z siłami antyodprężeniowymi — osłabia walkę z imperializmem i wyrządza szkody interesom socjalizmu i pokoju.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#StefanOlszowski">Kierując się jednakże nadrzędnym interesem pokoju i współpracy narodów — Polska Rzeczpospolita Ludowa w dalszym ciągu opowiada się za rozwojem międzypaństwowych stosunków z Chińską Republiką Ludową.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#StefanOlszowski">Zrozumiały niepokój budzi wciąż daleka od normalizacji sytuacja w Wietnamie Południowym. Udział Polski w pracach Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie Południowym mieści się w ramach naszych dążeń do utrwalenia pokoju na świecie. Przystąpiliśmy do niej z nadzieją i w dobrej wierze. Jednak w zaistniałej sytuacji, wobec jawnego odstępstwa Sajgonu od porozumień paryskich, uważamy za nieodzowne raz jeszcze podkreślić, że odpowiedzialność za wykonanie tych porozumień spoczywa na ich sygnatariuszach; Międzynarodowa Komisja Kontroli i Nadzoru może jedynie w tym pomóc, lecz nie jest w stanie zastąpić stron. Tylko przestrzeganie przez strony postanowień porozumień zapewni normalną pracę Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Niebezpiecznym ogniskiem zapalnym nadal pozostaje Bliski Wschód. W sprawie konfliktu w tym regionie nasze stanowisko jest konsekwentne, zaś jego istota — dobrze znana. Uważamy, że warunkami trwałego i sprawiedliwego pokoju są: wycofanie wojsk izraelskich ze wszystkich okupowanych ziem arabskich, przywrócenie arabskiemu narodowi Palestyny należnych mu praw, zagwarantowanie bezpieczeństwa, integralności i suwerenności wszystkich państw tego regionu. Rozdzielenie wojsk na Bliskim Wschodzie traktujemy jako wstępny krok w kierunku całościowego uregulowania konfliktu, które powinno nastąpić w ramach Konferencji Genewskiej z udziałem wszystkich bezpośrednio zainteresowanych państw. Podejmując decyzję o udziale jednostki Wojska Polskiego w Doraźnych Siłach Zbrojnych Organizacji Narodów Zjednoczonych — Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR i Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kierowały się pragnieniem wniesienia wkładu na rzecz pokojowego rozwiązania konfliktu bliskowschodniego. W okresie minionych 6 miesięcy żołnierze Ludowego Wojska Polskiego wypełnili z poczuciem odpowiedzialności powierzone im zadania, godnie reprezentując nasz kraj. W kwietniu bieżącego roku w odpowiedzi na prośbę Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych wyraziliśmy zgodę na udział naszego kontyngentu na okres dalszych 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#StefanOlszowski">W szerokim kontekście stosunków międzynarodowych Polska kontynuuje aktywną działalność na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczególne znaczenie przywiązujemy do działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz umacniania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#StefanOlszowski">Wiele uwagi poświęciliśmy zakończonej niedawno VI specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego, która zajmowała się problemami międzynarodowych stosunków gospodarczych i sprawami surowcowymi. Głównym celem przyjętych w Zgromadzeniu dokumentów, to jest deklaracji w sprawie ustanowienia nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego i programu akcji, jest modyfikacja systemu międzynarodowego podziału pracy w kierunku tworzenia równych szans rozwojowych dla wszystkich krajów świata. W dokumentach tych zawarto szereg postępowych zasad, a zwłaszcza zasadę suwerenności każdego państwa nad jego zasobami naturalnymi, których uznanie Polska, wspólnie z innymi krajami socjalistycznymi, popierała od lat.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#StefanOlszowski">Ze zrozumieniem odnosimy się do problemów krajów rozwijających się, gdyż sami musieliśmy przezwyciężać wiele podobnych trudności. Kraje te potrzebują pomocy, główny jednak ciężar jej udzielania powinien spoczywać na barkach tych państw, których dzisiejsze bogactwo wyrosło z kolonialnej i neokolonialnej eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Polityka zagraniczna naszego państwa, wynikająca z potrzeb jego dynamicznego rozwoju, z dorobku gospodarczo-społecznego, z jedności moralno-politycznej narodu, któremu przewodzi Polska Zjednoczona Partia Robotnicza — służy krajowi, sprawie socjalizmu, pokoju i międzynarodowego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#StefanOlszowski">Program VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mobilizuje cały nasz naród do umacniania sił ojczyzny, jej autorytetu i miejsca w świecie.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#StefanOlszowski">Przyjaźń, braterstwo i ścisła współpraca ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami wspólnoty socjalistycznej, jednolite z nimi współdziałanie, umacnia nasz udział w życiu międzynarodowym, korzystny dla dnia dzisiejszego i dla naszej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#StefanOlszowski">Tak jak dotychczas dążyć będziemy do tego, aby międzynarodowa działalność naszego państwa zabezpieczała pokojowy rozwój Polski, przysparzała krajowi korzyści materialnych i umacniała międzynarodową pozycję naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi Spraw Zagranicznych za wygłoszenie informacji.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm nie przeprowadzał dyskusji nad przedstawioną przez Ministra Spraw Zagranicznych informacją, proponuje natomiast podjęcie uchwały o następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#StanisławGucwa">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie wyników posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektów polityki zagranicznej PRL.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#StanisławGucwa">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po wysłuchaniu informacji Ministra Spraw Zagranicznych o wynikach posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podkreśla z uznaniem aktywną i owocną działalność Rządu na arenie międzynarodowej, służącą interesom naszego państwa, jedności krajów socjalistycznych oraz odprężeniu, postępowi i utrwaleniu pokoju.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#StanisławGucwa">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje informację Ministra Spraw Zagranicznych do aprobującej wiadomości”.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#StanisławGucwa">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z tą propozycją.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm podjął proponowaną uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych (druki nr 141 i 156).</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Ryszard Frelek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#RyszardFrelek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Poruczono mi zadanie przedstawienia Wysokiej Izbie sprawozdania Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#RyszardFrelek">Zwracam się w imieniu Komisji do Wysokiej Izby o uchwalenie tego projektu i pragnę przytoczyć po temu motywy. Pierwszy — ma charakter prawno-konstytucyjny, drugi — merytoryczno-polityczny.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#RyszardFrelek">Motyw pierwszy wynika z potrzeby legalistycznej. Jak wiadomo, w systemie konstytucyjnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określonymi działami administracji państwowej kierują ministrowie. Art. 33 ust. 1 Konstytucji postanawia, iż: „Ministrowie kierują określonymi działami administracji państwowej. Zakres działania ministrów określają ustawy”. Otóż resort Ministra Spraw Zagranicznych jest jednym z nielicznych, którego funkcja i zakres działania nie zostały dotychczas określone ustawą, a na pewno określone być powinny.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#RyszardFrelek">Przedłożony projekt ustawy jest więc wypełnieniem delegacji zawartej w Konstytucji w odniesieniu do Ministra Spraw Zagranicznych, a przy tym zapełnia istniejącą dotąd istotną lukę w ustawodawstwie dotyczącym zadań i funkcjonowania centralnych organów administracji państwowej. Do chwili obecnej tylko niektóre uprawnienia i obowiązki Ministra Spraw Zagranicznych zostały zaznaczone w obowiązujących ustawach i to głównie w kwestiach związanych ze współpracą innych resortów. Najważniejsze kompetencje i zadania Ministra Spraw Zagranicznych są ujęte w uchwałach Rady Ministrów i w zarządzeniach Prezesa Rady Ministrów. Na tej podstawie resort nabrał dużego doświadczenia w realizacji międzynarodowych zadań państwa. Są więc wszystkie warunki do ustawowego uregulowania tego problemu zgodnie z rangą, jaką resort spraw zagranicznych zajmuje w systemie władzy wykonawczej.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#RyszardFrelek">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy spełnia ten wymóg. Określa on właśnie najważniejsze, zasadnicze uprawnienia i obowiązki Ministra Spraw Zagranicznych takie, jak opracowywanie założeń i realizacja polityki zagranicznej PRL, zgodnie z kierunkami i wytycznymi ustalanymi przez Radę Ministrów, jak reprezentowanie naszego państwa w stosunkach z innymi państwami i w organizacjach międzynarodowych, jak reprezentowanie i ochrona interesów Polski, jej obywateli i osób prawnych za granicą, programowanie polityki traktatowej i polityczne koordynowanie działalności ministrów, kierowników urzędów i instytucji centralnych w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Na podstawie tej ustawy wprowadzone zostaną w życie przygotowywane obecnie przepisy, regulujące kompleksowo organizację i działalność służby zagranicznej PRL.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#RyszardFrelek">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy stanowi jeden z istotnych elementów podjętego przez Komitet Centralny Partii i Rząd generalnego porządkowania spraw związanych ze stosunkami międzynarodowymi PRL. Jest to fragment realizacji kompleksowych uchwał Biura Politycznego KC PZPR ze stycznia ub. roku i Rady Ministrów z sierpnia ub. roku:</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#RyszardFrelek">„O zasadach koordynacji i organizacji stosunków PRL z zagranicą”. W uchwałach tych ujęte są węzłowe zadania polskiej polityki zagranicznej, zadania we współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, naukowej i kulturalnej oraz w pozostałych kontaktach Polski z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi. Określone są zasady organizowania i — co jest obecnie szczególnie ważne — właściwego koordynowania tych stosunków, coraz bardziej przecież rozległych, zróżnicowanych i wszechstronnych. Potrzeba takich uregulowań jest wielka. Wynika ona przede wszystkim ze szczególnie szerokiego i dynamicznego w ostatnich latach rozwoju międzynarodowych stosunków PRL, ze zwiększonej aktywności na wszystkich ważnych obszarach. I to jest właśnie ten drugi, merytoryczno-polityczny motyw, który pragnąłem omówić.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#RyszardFrelek">Zasadnicze cele polskiej polityki zagranicznej oraz wynikające z nich kierunki międzynarodowej działalności w naszym systemie wytycza partia. Sejm nadaje im charakter polityki państwa, której realizacją kieruje Rząd PRL. Zgodność linii partii z żywotnymi interesami narodu i państwa polskiego potwierdza upływające 30-lecie. Przyniosła ona odrodzenie Polski w sprawiedliwych i korzystnych granicach oraz doprowadziła do powszechnego ich uznania za ostateczne i nienaruszalne. Ustanowiła trwałe gwarancje bezpieczeństwa i zapewniła umęczonemu wojną i hitlerowską okupacją narodowi długi okres pokoju, który pragniemy przedłużyć na całą przyszłość. Stworzyła pomyślne warunki zewnętrzne dla odbudowy i przebudowy kraju. Daje Polsce pozycję i autorytet w Europie i w świecie godne tradycji i współczesnych aspiracji naszego narodu. Politykę tę partia i państwo konsekwentnie kontynuują obecnie ze zwiększoną skutecznością i aktywnością, zapewniając Polsce ważką rolę w życiu międzynarodowym i znaczniejsze korzyści z międzynarodowej wymiany i współpracy.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#RyszardFrelek">Jest to polityka zacieśniania więzów przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim, umacniania jedności socjalistycznej wspólnoty, a jednocześnie aktywnego udziału w procesie odprężenia, w kształtowaniu stosunków pokojowego współistnienia i równoprawnej, międzynarodowej współpracy. Mówił o tym obszernie przed chwilą Minister Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#RyszardFrelek">Wskazuję na to — na obecny szczególnie szeroki i korzystny rozwój stosunków Polski z zagranicą — jako na merytoryczne uzasadnienie przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy, która w praktycznej realizacji tej polityki będzie wielce pomocna.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#RyszardFrelek">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych wnoszę, by Wysoka Izba raczyła uchwalić ustawę w brzmieniu projektu rządowego wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 156.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Zagranicznych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym (druk nr 155).</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#StanisławGucwa">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm rozpatrzył powyższy punkt łącznie z następnymi punktami, z kolei czwartym i piątym, porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#StanisławGucwa">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Franciszka Kaima.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#FranciszekKaim">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekty trzech ustaw, z których każda ma doniosłe znaczenie społeczne i stanowi kolejny ważny krok na drodze poprawy warunków bytowych obywateli naszego kraju. Są to projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#FranciszekKaim">— o funduszu alimentacyjnym,</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#FranciszekKaim">— o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym,</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#FranciszekKaim">— o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#FranciszekKaim">Rozwiązania, jakie przynoszą te projekty ustaw są wyrazem konsekwentnej realizacji podstawowych założeń polityki społecznej, nakreślonej uchwałą VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na Zjeździe tym I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edward Gierek powiedział:</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#FranciszekKaim">„W sprawach socjalnych zapoczątkowaliśmy kształtowanie nowej, aktywnej polityki socjalnej, wychodzącej naprzeciw wszystkim ważnym problemom. W miarę wzrostu dochodu narodowego będziemy zwiększać wydatnie sumy na cele socjalne, będziemy w coraz szerszym zakresie rozwiązywać stopniowo ważne problemy z tej dziedziny”.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#FranciszekKaim">Każdy z projektów, rozpatrywanych dziś przez Wysoki Sejm, dotyczy innego kręgu odbiorców, różne są normowane w nich sprawy, ale łączy je wspólny cel pomocy dla osób znajdujących się w potrzebie i na tę pomoc szczególnie zasługujących. Problematyka rozpatrywanych dziś projektów jest Wysokiej Izbie dobrze znana. W dniu 19 stycznia bieżącego roku Wysoki Sejm podjął uchwałę akceptującą przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza rządowy program przyspieszonej realizacji podwyżek płac oraz rozwoju świadczeń socjalnych, sformułowany po I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Warunki tego przyspieszenia, a więc również i ekonomiczne gwarancje ustaw, których projekty są dziś rozpatrywane, stworzył dynamiczny rozwój naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#FranciszekKaim">Pierwszy z przedstawionych dziś projektów — projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym — jest kolejnym ogniwem w zespole przedsięwzięć, które w ostatnich latach zostały podjęte w trosce o zapewnienie rodzinie takich warunków, aby spełniać ona mogła jak najlepiej swe funkcje opiekuńczo-wychowawcze. Konsekwentne działanie w tym kierunku, to fundamentalna, obok dążenia do zabezpieczenia spokojnej starości, zasada polityki socjalnej naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#FranciszekKaim">Krótki, bo niespełna trzyletni okres, jaki dzieli nas od uchwały VI Zjazdu, podkreślającej szczególnie mocno rolę rodziny i konieczność stwarzania jej coraz lepszych warunków, to okres wielu decyzji w tym zakresie. Przypomnę tylko ważniejsze z nich.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#FranciszekKaim">Po pierwsze — przedłużone zostały z 12 do 16 tygodni w pełni płatne urlopy macierzyńskie.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#FranciszekKaim">Po drugie — pracujące matki uzyskały prawo do trzyletniego urlopu bezpłatnego na wychowanie dziecka, zachowując w tym czasie uprawnienia do bezpłatnego leczenia, do zasiłków rodzinnych, a także gwarancję zaliczenia tego okresu do emerytury lub renty oraz do wymiaru urlopu wypoczynkowego.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#FranciszekKaim">Po trzecie — stworzono rodzicom korzystne warunki opieki nad dziećmi chorymi, przedłużając pełnopłatne zwolnienia od pracy z tego tytułu do 60 dni w roku.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#FranciszekKaim">Po czwarte — coraz szersza pomoc jest udzielana rodzinom zastępczym, przy czym w ostatnim okresie podwyższono do 1.000 zł miesięcznie świadczenia przysługujące — niezależnie od zasiłku rodzinnego — na każde dziecko wychowywane w takiej rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#FranciszekKaim">Kolejnym ogniwem w zespole tych przedsięwzięć jest rozpatrywany dziś projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. W systemie świadczeń socjalnych jest to instytucja nowa, zmierzająca do rozwiązania trudnej sytuacji życiowej rodzin, wynikającej między innymi z braku możliwości uzyskania należnych im alimentów. Chodzi tu przede wszystkim o interes dzieci, których ojcowie nie mogą albo — co się zdarza częściej — nie chcą płacić alimentów ustalonych wyrokiem lub ugodą przed sądem, chodzi również o potrzeby rodziców w podeszłym wieku, których dzieci uchylają się od obowiązku alimentacyjnego. Liczbę tych rodzin ocenia się na około 100 tysięcy. W skali ogólnokrajowej nie jest to zatem zjawisko duże, duży jednak i trudny jest to problem społeczny. Każda bowiem z tych rodzin wymaga szczególnej pomocy. W przedłożonym projekcie ustawy zawarta jest zasada systematycznego wypłacania świadczeń ze specjalnie na ten cel tworzonego funduszu osobom, które wobec niemożności uzyskania należnych im alimentów znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, to jest osobom, które nie mają dostatecznych dochodów, nie korzystają z utrzymania w internatach szkolnych, zakładach opiekuńczych, ani też nie mają możliwości uzyskania pomocy ze strony innych członków rodziny.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#FranciszekKaim">Projekt ustawy obejmuje ochroną wszystkie rodziny, zarówno pracowników jak i rolników. Wysokość płaconych z funduszy państwowych świadczeń ma — według projektu — odpowiadać wysokości należnych, lecz nieściągalnych alimentów, do kwoty 500 zł na osobę.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#FranciszekKaim">Należy wyraźnie stwierdzić i szczególnie podkreślić, że bieżące udzielanie przez państwo pomocy rodzinom nie oznacza i nie może oznaczać zwolnienia osób zobowiązanych do alimentacji z ciążących na nich obowiązków. Takie postawienie sprawy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dlatego też projekt ustawy, obok postanowień normujących uprawnienia rodzin rozbitych, zawiera także szereg postanowień wprowadzających zaostrzone sankcje w stosunku do osób uchylających się od obowiązków alimentacyjnych, jak również postanowień zmierzających do zwiększenia skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#FranciszekKaim">Z jednej więc strony kwoty alimentacyjne będą ściągane z opornego dłużnika, na zasadach surowszych niż dotychczas, a równocześnie los rodziny nie będzie już uzależniony od skuteczności tego postępowania.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#FranciszekKaim">Podkreślić należy także prosty tryb postępowania, jaki przewidują przepisy projektowanej ustawy. Właściwy terenowo oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie wydawał decyzje o przyznaniu świadczeń i bezzwłocznie je wypłacał na odpowiednio umotywowany wniosek uprawnionego. Dysponentem funduszu będzie bowiem — według założenia projektu ustawy — Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli chodzi o ekonomiczny wyraz tego problemu, to ocenia się, że na utworzenie funduszu alimentacyjnego trzeba będzie przeznaczyć około pół miliarda złotych. Również i w dalszych latach niezbędne będą dotacje, gwarantujące wypłacanie świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#FranciszekKaim">Wysoka Izbo! Przedsięwzięciem o niezwykle szerokim i doniosłym znaczeniu jest przystąpienie do realizacji — akceptowanej przez Wysoki Sejm w dniu 19 stycznia bieżącego roku — dwuetapowej reformy systemu zasiłków rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#FranciszekKaim">Pierwszy etap tej reformy wejdzie w życie już w dniu 1 sierpnia bieżącego roku. Reforma przyniesie odczuwalną poprawę dla większości rodzin pracowników, emerytów i rencistów, przy czym jej efekty będą miały istotne znaczenie, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i wychowujących dzieci kalekie. Wystarczy powiedzieć, że rodzina, w której matka nie pracuje zawodowo i wychowuje troje dzieci, zyska miesięcznie 400 zł, a jeżeli jedno z tych dzieci wymaga, z uwagi na stan zdrowia, szczególnej opieki — 900 zł.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#FranciszekKaim">Tak wydatna podwyżka zasiłków rodzinnych wymaga dodatkowych, poważnych nakładów finansowych, szacowanych na ponad 8 miliardów złotych rocznie. Oznacza to niemal podwojenie wydatków państwa w porównaniu z 1973 rokiem, w którym na zasiłki te wypłacono około 10,5 miliarda złotych. Zreformowany system zasiłków rodzinnych, wraz z systemem świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przyczyni się więc w sposób zasadniczy do dalszej poprawy sytuacji życiowej przeważającej większości rodzin.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#FranciszekKaim">Obywatele Posłowie! Kolejny projekt ustawy, który jest dziś przedmiotem obrad Wysokiej Izby, jakkolwiek ujęty w formie ustawy nowelizacyjnej, ma również wielką wagę społeczną. Zakłada on kompleksową przebudowę systemu emerytalno-rentowego, a więc różni się w sposób istotny od decyzji podejmowanych w ostatnim okresie, które — z uwagi na możliwości ekonomiczne — miały węższy zakres. A przecież i te decyzje miały istotne znaczenie społeczne i wymagały dla ich realizacji wielu miliardów złotych. Wystarczy wymienić uchwałę z 30 grudnia 1970 r. podwyższającą minimalne emerytury i renty oraz wprowadzającą dodatek na utrzymywanego przez emeryta czy rencistę małżonka. Można także wskazać na zwiększenie na początku 1971 r. emerytur z tytułu 10-letniego stażu pracy w Polsce Ludowej, na podwyższenie w maju 1972 r. świadczeń emerytalnych dla nauczycieli, na poprawę świadczeń na rzecz inwalidów wojennych i wojskowych na początku 1973 r. czy też na stopniowe łagodzenie zasad zawieszania świadczeń emerytalnych dla podejmujących pracę w niektórych zawodach.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#FranciszekKaim">Postanowienia, które zawiera przedstawiony dzisiaj projekt ustawy oraz towarzyszące mu rozporządzenia Rady Ministrów, są zasadniczą reformą podstawowych założeń systemu emerytalno-rentowego, reformą, obejmującą ponad 2,5 miliona rencistów.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#FranciszekKaim">Podstawowe kierunki tej reformy mają następujące założenia:</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#FranciszekKaim">— po pierwsze — wydatne podwyższenie stawek procentowych emerytur i rent w stosunku do zarobku, od którego są obliczane,</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#FranciszekKaim">— po drugie — podwyższenie świadczeń minimalnych, a także dodatków dla inwalidów I grupy, to jest dla najciężej poszkodowanych,</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#FranciszekKaim">— po trzecie — stworzenie podstaw prawnych do sukcesywnego przyznawania kolejnym grupom pracowniczym prawa wcześniejszego, dobrowolnego przechodzenia na emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#FranciszekKaim">Pozwolę sobie zwrócić pokrótce uwagę obywateli posłów na każdą z tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#FranciszekKaim">Mówiąc o sprawie pierwszej, pragnę przypomnieć, że dotychczas przy obliczaniu emerytury lub renty obowiązuje stawka trójstopniowa. Najwyższą stawkę procentową ustala się od części zarobku do 1500 zł, nieco niższą stawkę — od części zarobku od 1500 do 2000 zł i wreszcie najniższą — od części zarobku ponad 2000 zł.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#FranciszekKaim">Proponowana w projekcie ustawy zmiana polega na przesunięciu z 1500 do 2000 zł granicy zarobku, od którego wymierza się najwyższą stawkę procentową, a także na wydatnym podwyższeniu stawki od części zarobku przekraczającego 2000 zł. Zaznaczyć należy, że ustalenie najwyższych stawek procentowych od zarobków, lub od części zarobków do 2000 zł, będzie stosowane już od 1 stycznia 1975 r. Stawki liczone od części zarobku ponad 2000 zł miesięcznie będą natomiast corocznie — poczynając od 1976 r. — wzrastały po 5% tego zarobku, osiągając w 1980 r. docelową wysokość 50% przy emeryturze, oraz 45% przy rentach inwalidzkich i rodzinnych, a więc 2-krotnie więcej niż obecnie. Przykładowo oznacza to, że pracownik zarabiający 3500 zł otrzyma podwyżkę emerytury wynoszącą docelowo 500 zł, a więc 2350 zł, zamiast — jak obecnie — 1850 zł. Daje to wzrost emerytury z 53 do 67% zarobku. Relacja będzie z reguły wyższa, jeżeli uwzględni się wzrost emerytury z tytułu stażu pracy w Polsce Ludowej. Emerytura od wspomnianego zarobku wraz z pełnym 10-procentowym wzrostem za ponad 30-letni staż pracy wyniesie 2700 zł, a więc 77% miesięcznego zarobku. Podobne proporcje podwyżki przewiduje projekt ustawy dla rent inwalidzkich i rodzinnych. Zmiany te pociągną za sobą poważne skutki finansowe, oceniane na około 5 mld zł rocznie. Dlatego, realizując równocześnie szeroki program podwyżek płac i świadczeń socjalnych, nie możemy wprowadzić tej reformy w życie w całości już od 1975 r. Konieczne jest rozłożenie jej realizacji na etapy — od 1975 r. do 1980 r. Corocznie w okresie 6 lat wzrastać będzie sukcesywnie wysokość świadczeń zarówno już wypłacanych, jak i przyznawanych w przyszłości tak, aby w 1980 r. osiągnęły one docelową wysokość.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#FranciszekKaim">Zakładając etapową realizację podwyżek świadczeń emerytalnych, projekt ustawy przewiduje przyspieszenie podwyżek dla emerytów i rencistów, którym wymierzono świadczenia od stosunkowo niskich zarobków. Osiągną oni docelową podwyżkę w okresie krótszym niż 6 lat, w wielu wypadkach — nawet już od stycznia 1976 r. Zasada ta ma szczególne znaczenie dla emerytów i rencistów, którzy uzyskali świadczenia w dawniejszych latach, kiedy poziom zarobków był znacznie niższy niż obecnie.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#FranciszekKaim">Przedstawiając założenia projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, trzeba podkreślić, że już od 1 sierpnia bieżącego roku wchodzi w życie podwyżka świadczeń na podstawie rozporządzeń Rady Ministrów, wydanych w oparciu o styczniowy program zaakceptowany przez Wysoką Izbę. Dotyczą one przede wszystkim podwyżki świadczeń minimalnych, w ramach której najniższa emerytura wyniesie 1 100 zł zamiast obecnych 960 zł i zbliży się znacznie do minimalnej płacy pracowniczej. Zwiększone zostaną także — średnio o 130 zł — renty inwalidzkie i rodzinne.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#FranciszekKaim">Nastąpi również podwyżka dodatków z tytułu inwalidztwa I grupy z 200 bądź 300 zł do 500 zł, a dla ociemniałych do 800 zł. Niezależnie od tego emeryci i renciści utrzymujący rodziny otrzymają podwyżkę dodatków rodzinnych na analogicznych zasadach jak i pracownicy.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#FranciszekKaim">Obywatele Posłowie! Projekt przedstawionej dziś ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym — obok podwyżki świadczeń — stwarza także podstawę prawną do stopniowego — zgodnie z uchwałą VI Zjazdu — obejmowania kolejnych grup pracowników prawem do dobrowolnego, wcześniejszego przejścia na emeryturę. Na tej podstawie z dniem 1 lipca 1975 r. — zgodnie z programem przyjętym przez Sejm 19 stycznia bieżącego roku — prawo do wcześniejszego uzyskania emerytury uzyskają:</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#FranciszekKaim">— inwalidzi posiadający wymagany staż pracy,</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#FranciszekKaim">— kobiety, które przekroczyły 55 rok życia, jeżeli mają ponad 30-letni staż pracy, a także kobiety, które przekroczyły już 60 lat życia i mają co najmniej 15-letni staż pracy.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#FranciszekKaim">Jest to kolejne rozszerzenie uprawnień dla wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, albowiem w 1973 r. prawo to otrzymali już inwalidzi wojenni i wojskowi.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Kolejny projekt — projekt ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin dotyczy około 37 tys. inwalidów i 21 tys. wdów po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach. Społeczna waga i wymowa tego projektu jest jednak większa niżby to wynikało z tych liczb. Projekt ten dotyczy bowiem ludzi zasłużonych dla naszego ludowego państwa, którzy z wielkim poświęceniem i bohaterstwem walczyli z okupantem, a często z reakcyjnym podziemiem w imię wolności naszego kraju i jego socjalistycznego ustroju. Dotychczasowy system zaopatrzenia nie zapewniał im świadczeń w należytej wysokości — podstawę obliczenia rent stanowiły bowiem, tak jak i przy rentach pracowniczych, uzyskiwane faktyczne zarobki. Tymczasem znaczna część inwalidów wojennych, zwłaszcza najciężej poszkodowanych, w ogóle nie mogła podjąć pracy, a ci którzy pracę podjęli — uzyskiwali częstokroć niskie zarobki. Stąd też połowę rent inwalidzkich i niemal wszystkie renty rodzinne stanowiły renty minimalne. Projekt ustawy zakłada zasadnicze zmiany tej sytuacji. Przewiduje on bowiem przyjęcie dla inwalidów wojennych najwyższych stawek procentowych, jakie zna nasze ustawodawstwo rentowe, takich, jakie zostały ustalone dla pracowników poszkodowanych w wypadkach przy pracy. Wynoszą one 100% dla I i II grupy inwalidów oraz 65% dla III grupy, przy czym stawki te stosowane będą od pełnego zarobku, bez obniżania ich w wypadku obliczania od zarobku wyższego, jak to jest obecnie.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#FranciszekKaim">W związku z ograniczonymi — z uwagi na stan zdrowia — możliwościami zarobkowymi inwalidów wojennych, projekt ustawy gwarantuje im jako minimalną podstawę wymiaru świadczeń kwotę 2200 zł, tj. 2/3 przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#FranciszekKaim">Jeżeli inwalida wojenny pracował i zarabiał więcej, jego rentę obliczać się będzie oczywiście od całkowitego zarobku. Wymaga podkreślenia również propozycja wprowadzenia 1100 złotych dodatku pielęgnacyjnego dla inwalidów wojennych I grupy. Ustalona według tych założeń renta inwalidy wojennego I grupy nie może być zatem niższa niż 3300 zł. Stanowi to wzrost o ponad 1000 zł w stosunku do renty obecnej.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#FranciszekKaim">Najniższa renta dla inwalidy II grupy wynosić będzie 2200 zł, a dla inwalidy III grupy — 1430 zł. Stanowi to odpowiednio wzrost o blisko 700 zł i o 300 zł w stosunku do rent obecnie pobieranych. Proponuje się także istotne podwyższenie rent rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#FranciszekKaim">Projekt ustawy wprowadza także szereg dodatkowych uprawnień dla inwalidów wojennych, jak na przykład gwarancję leczenia sanatoryjnego co najmniej raz na 3 lata czy też uzyskanie 10-dniowego dodatkowego urlopu wypoczynkowego.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Koszt wprowadzenia w życie przedstawionych w dniu dzisiejszym projektów ustaw, dotyczących poprawy świadczeń socjalnych, wyniesie dodatkowa ponad 17 miliardów złotych rocznie.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#FranciszekKaim">W 1975 r. wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych wyniosą niemal 95 miliardów złotych, podczas gdy w ostatnim roku ubiegłej pięciolatki, w roku 1970, nie osiągnęły kwoty 50 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#FranciszekKaim">Przytoczone liczby mają swoją wymowę; ukazują one konsekwentne działanie zgodnie z programem VI Zjazdu na rzecz zaspokajania potrzeb naszego społeczeństwa oraz wysiłek, jaki gospodarka narodowa musi podjąć, aby wygospodarować odpowiednie środki. Realizacja tego programu, jego dalsze rozszerzanie i przyspieszanie uzależnione jest więc przede wszystkim od dynamiki rozwoju produkcji i efektów gospodarczych, od wzmożonej wydajności pracy każdego pracownika, od poprawy organizacji pracy, od oszczędności i gospodarności wszystkich załóg. Mówił o tym na XII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edward Gierek.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#FranciszekKaim">Obywatele Posłowie! Rozpatrywane dziś projekty ustaw są aktami o doniosłej wadze, aktami oczekiwanymi przez społeczeństwo. Dlatego też Rząd podjął decyzję, aby projekty te, wraz z przepisami wykonawczymi, przedłożyć Wysokiej Izbie jak najwcześniej, mimo że dwie z tych ustaw: ustawa o funduszu alimentacyjnym oraz ustawa zmieniająca przepisy emerytalne wejść mają w życie dopiero z początkiem przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#FranciszekKaim">Przedstawiając podstawowe motywy, którymi kierowano się w pracach nad przepisami realizującymi założenia przyspieszonego rozwoju świadczeń socjalnych, mam zaszczyt — w imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, prosić Wysoki Sejm o:</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#FranciszekKaim">1) rozpatrzenie projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym, a także —</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#FranciszekKaim">2) uchwalenie na dzisiejszym posiedzeniu projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#FranciszekKaim">— o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#FranciszekKaim">— o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne (druki nr 153 i 159).</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa obywatela Kazimierza Barcikowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoki Sejmie! Zgodnie z uchwałami XII posiedzenia plenarnego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zgodnie z zapowiedzią w Sejmie Prezesa Rady Ministrów — Rząd wniósł pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy o przejmowaniu na własność państwa gospodarstw rolnych za rentę i spłaty pieniężne. Uchwalenie tej ustawy przez Wysoką Izbę stworzy nowy stan prawny, umożliwiający polepszenie społecznych i ekonomicznych warunków życia ludności wiejskiej oraz rozwoju całego rolnictwa, zgodnie z założeniami naszego ustroju i potrzebami kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#KazimierzBarcikowski">Na podstawie ustawy państwo zapewni spokojną starość i dobrze zasłużony wypoczynek rolnikom, którzy nie mając następców, przekażą gospodarstwo na własność państwu i w tym wyraża się głęboko społeczny i humanitarny sens proponowanej ustawy. Jednocześnie państwo odpowiednio dysponując przejętą ziemią, zapewnia sobie wpływ na dalsze intensywne jej użytkowanie, na poprawę struktury agrarnej. W tym wyraża się ekonomiczna treść proponowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#KazimierzBarcikowski">Obradujemy nad projektem nowej ustawy o rentach w rolnictwie w roku 30-lecia Polski Ludowej. I ten fakt ma swoją wymowę, musi skłaniać do historycznej refleksji nad przemianami, jakie dokonały się dotychczas i dokonują nadal w naszym rolnictwie pod wpływem rewolucji społecznej i szybko postępującego rozwoju gospodarczego kraju. Jednym z pierwszych aktów ustrojowych państwa ludowego był dekret o reformie rolnej. U jego podstaw legła m.in. myśl o konieczności zaspokojenia głodu ziemi przeludnionej wówczas wsi. Setkom tysięcy rodzin robotników rolnych i chłopów, żołnierzy ludowego Wojska Polskiego nadano ziemię, stwarzając podstawy lepszej egzystencji. Był to akt sprawiedliwości społecznej nowego ustroju, ale jednocześnie początek głębokich przemian społecznych, początek budowania nowoczesnej struktury społecznej i gospodarczej narodu, początek wyrażający się w latach następnych rozwojem industrializacji, narastaniem klasy robotniczej, przyjmującej w swoje szeregi miliony młodzieży wiejskiej, zdobywającej przez pracę i szkołę nowe kwalifikacje i zawody, wnoszącej swój wkład w rozwój socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#KazimierzBarcikowski">Jak wielki był potencjał ludzki ówczesnej wsi świadczy fakt, że mimo tego masowego odpływu — przede wszystkim młodzieży — rolnictwo było w stanie powiększać swoją produkcję i zapewnić żywność w procesie industrializacji kraju. Nadal jeszcze, mimo szybko postępującego uprzemysłowienia i urbanizacji kraju, w rolnictwie naszym pracuje duża liczba ludzi, relatywnie znacznie większa aniżeli w krajach wysoko uprzemysłowionych. Część rolników, ludzi w podeszłym wieku, często tych, którzy zagospodarowywali ziemię po wojnie i pracowali na niej przez całe 30-lecie, nie ma następców i nie może dłużej prowadzić gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#KazimierzBarcikowski">Weszliśmy w taki okres rozwoju, kiedy trzeba zastosować nowe środki w polityce społecznej i ekonomicznej państwa wobec rolnictwa i wyrazem tego jest rozpatrywany przez Sejm rządowy projekt ustawy o przejmowaniu gospodarstw w zamian za renty i spłaty pieniężne, projekt będący dalszym rozwinięciem ustawy dziś obowiązującej.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#KazimierzBarcikowski">Mamy obecnie w rolnictwie liczną grupę gospodarstw, szacowaną na około 380 tys. o obszarze ponad 1,5 mln ha ziemi, których użytkownicy w wieku powyżej 50 lat nie mają następców i w ciągu najbliższych 10–15 lat będą stopniowo wchodzili w wiek emerytalny, co z natury rzeczy łączy się, i musi się łączyć, ze zmniejszeniem aktywności zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#KazimierzBarcikowski">Zgodnie z proponowaną ustawą, działające z ramienia państwa organy administracji, na wniosek samych zainteresowanych i uprawnionych do otrzymania renty, przejmą gospodarstwo na własność państwa w zamian za rentę. W wypadkach społecznie uzasadnionych, kiedy poziom produkcji w gospodarstwie ulega wyraźnemu obniżeniu, przejęcie gospodarstwa w zamian za rentę może nastąpić również z inicjatywy właściwych organów administracji. I w jednym i w drugim wypadku wysokość renty uzależniona jest od obszaru gospodarstwa i może być podwyższona, jeśli rolnik przekazuje gospodarstwo z budynkami lub lasem, jeśli osiągnął w momencie zdania gospodarstwa poziom produkcji wyższy niż średnio w gminie — na podobnych glebach, jeśli był przez określony czas uczestnikiem zespołu produkcyjnego lub kooperował w produkcji rolnej z gospodarstwami uspołecznionymi.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#KazimierzBarcikowski">Rolnik, zdając gospodarstwo w zamian za rentę, może pozostawić sobie zabudowania lub dom mieszkalny oraz grunty do 0,5 ha. Przechodzący na rentę rolnicy korzystać będą ze wszystkich uprawnień przewidzianych ustawą o powszechnych świadczeniach emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#KazimierzBarcikowski">W przepisach projektu ustawy znajduje się kilka rozstrzygnięć wymagających szczególnego podkreślenia.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#KazimierzBarcikowski">Pierwsze — to rozszerzenie uprawnień rolników w ubieganiu się o rentę za zdawane gospodarstwo. Proponuje się w ustawie zasadę, iż państwo będzie przejmować gospodarstwa na wniosek rolników, którym przysługują uprawnienia do otrzymania renty (ustawa dotychczasowa formułowała: państwo może przejąć...). Nakłada to zwiększone obowiązki na urzędy gminne, które przejętą ziemię będą zobowiązane przekazać na ogólnych zasadach innym użytkownikom do trwałego i intensywnego wykorzystania produkcyjnego. Chodzi o to, aby przeciwdziałać spadkowi produkcji w gospodarstwach, w których rolnicy nie mogą dłużej intensywnie pracować. W tym też kierunku działać będzie przepis o podwyżce renty, jeśli rolnik zdawać będzie gospodarstwo sprawne produkcyjnie, o wynikach wyższych niż średnie w gminie na podobnych glebach.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#KazimierzBarcikowski">Drugie rozstrzygnięcie, to istotne zmiany w przepisach uzależniających wymiar renty od obszaru gospodarstwa. Uznając postulaty rolników, projekt ustawy obniża dolną granicę przejmowanych za rentę gospodarstw z 5 hektarów przeliczeniowych na 2 ha fizyczne. Daje to ogromnej większości rolników poczucie pewności, że po osiągnięciu wieku emerytalnego lub w wypadku inwalidztwa mogą liczyć na rentę od państwa za gospodarstwo o obszarze co najmniej 2 ha gruntów rolnych lub leśnych.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy upoważnia dodatkowo Rząd do określenia szczególnych wypadków, kiedy może być przyznana renta, gdy obszar gospodarstwa jest mniejszy od 2 ha użytków rolnych lub leśnych. Znajduje w tym wyraz dążenie państwa do stopniowego otaczania opieką wszystkich obywateli, którzy zasłużyli na to pracą, a nie mają zapewnionej opieki w inny sposób. Jednocześnie projekt ustawy stwarza zachętę do przekazywania państwu w zamian za rentę gospodarstw większych obszarowo.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#KazimierzBarcikowski">Trzecie rozstrzygnięcie, to wprowadzenie dodatków do rent dla członków produkcyjnych zespołów oraz dla rolników trwale kooperujących z gospodarstwami uspołecznionymi. Tym przepisem projekt ustawy zachęca do rozwijania nowych form racjonalnej organizacji i specjalizacji produkcji rolnej, form, które w ostatnich latach stopniowo upowszechniają się na wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#KazimierzBarcikowski">Czwarte — to rozszerzenie uprawnień rentowych również na inwalidów III grupy, którym zły stan zdrowia może sprawiać trudności w prowadzeniu gospodarstwa i chcą oni w zamian za rentę przekazać swe gospodarstwa państwu.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#KazimierzBarcikowski">Wreszcie piąte rozstrzygnięcie — projekt ustawy stwarza możliwości oddania gospodarstwa państwu przez chłopów-robotników przechodzących na rentę. A więc ci chłopi-robotnicy, którzy otrzymają rentę z tytułu pracy w gospodarce uspołecznionej, uzyskają odpowiedni dodatek za oddane państwu gospodarstwo. Chodzi o to, aby gospodarstwa chłopów-robotników szybciej wchodziły w tok intensywnej produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy wprowadza również podwyżkę o 50% rent wcześniej przyznanych za zdane państwu gospodarstwa rolne, zbliżając ich poziom do rent, jakie będą przyznawane na mocy proponowanych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy będzie miał wielką rolę w kształtowaniu przemian społecznych na wsi oraz w zapewnieniu intensyfikacji produkcji naszego rolnictwa. Poprawia ona wyraźnie warunki materialne rolnikom w podeszłym wieku, zdającym gospodarstwa państwu, i stwarza możliwości lepszego wykorzystania użytków rolnych. Realizacja ustawy wymagać będzie przemyślanej i skutecznej działalności organów administracji państwowej wszystkich szczebli, a w szczególności urzędów gminnych i administracji rolnej. Podejmiemy pracę nad wcieleniem jej w życie z przekonaniem o wielkich możliwościach rozwojowych polskiego rolnictwa, o słuszności polityki rolnej PZPR prowadzonej wspólnie z ZSL, z korzyścią dla rolników i wszystkich ludzi pracy, z korzyścią dla socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi i proszę obecnie posła sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#BogdanWaligórski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StanisławGucwa">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 15 min. 20.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 40 do godz. 15 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AndrzejBenesz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#AndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca punktu czwartego porządku dziennego, poseł Władysław Cabaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławCabaj">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#WładysławCabaj">Uchwalenie dziś przez Sejm powyższej ustawy będzie wyrazem konsekwentnej realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR, I Krajowej Konferencji PZPR, VI Kongresu ZSL oraz stanowiska Sejmu w sprawach wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#WładysławCabaj">Wniesienie tego projektu ustawy pod obrady Sejmu PRL to praktyczna wykładnia realizowanej przez nas polityki sojuszu robotniczo-chłopskiego, bowiem z jej treści wynika troska o kształtowanie na zbliżonym poziomie korzystania ze świadczeń socjalnych ludzi pracy, miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#WładysławCabaj">Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz w dniu 19 stycznia 1974 r. na 16 posiedzeniu Sejmu PRL przedstawiając rządowy program realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR i kierunki działania Rządu w zakresie przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej i pełnego wykorzystania ziemi, stwierdził między innymi:</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#WładysławCabaj">„Trzeci kierunek działania, to ułatwienie procesu przechodzenia ziemi od właścicieli — którzy z różnych przyczyn nie są w stanie odpowiednio jej zagospodarować — w ręce użytkowników, którzy potrafią zapewnić jej intensywne wykorzystanie... Praktyka dowodzi, że na przeszkodzie temu koniecznemu procesowi staje między innymi niski poziom rent dla rolników, którzy przekazują państwu swoje gospodarstwa”.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#WładysławCabaj">Umieszczenie w porządku obrad dyskusji nad tym projektem ustawy — jest realizacją zapowiedzi Prezesa Rady Ministrów, bowiem projekt ustawy zakłada podwyższenie rent oraz uelastycznienie niektórych przepisów dotyczących przekazywania ziemi za rentę i spłaty pieniężne.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#WładysławCabaj">Pragnę również podkreślić i ten fakt, że treść tego projektu ustawy w pełni wychodzi naprzeciw wnioskom i postulatom, jakie zgłaszali rolnicy na spotkaniach i zebraniach. Na przykład, często wysuwany postulat o obniżeniu obszaru przekazywanych gospodarstw od 2 ha użytków rolnych lub leśnych w pełni został uwzględniony w przepisach proponowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Wobec wzrastającego zapotrzebowania na żywność — intensywne gospodarowanie ziemią rolniczą nabiera rosnącego znaczenia. W naszym państwie przypada w przeliczeniu na jednego mieszkańca stosunkowo mało ziemi użytkowanej rolniczo — obecnie wskaźnik ten wynosi 0,58 ha, a w okresie do 1990 roku obniży się do 0,5 ha na jedną osobę. Tym większego znaczenia nabiera problem racjonalnego zagospodarowania każdego hektara użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#WładysławCabaj">Z badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Rolnictwa i Instytut Ekonomiki Rolnej wynika, że w roku 1971 było ponad 700 tys. gospodarstw prowadzonych przez rolników 60-letnich i starszych. Stanowi to około 25% ogólnego obszaru użytków rolnych, będących we władaniu gospodarstw indywidualnych. Badania te wykazują, że wyniki produkcyjne tych gospodarstw są niższe od 20 do 30% od przeciętnych, uzyskiwanych w danej wsi.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#WładysławCabaj">Wskazuje to na konieczność dalszego doskonalenia warunków ekonomicznych, prawnych i organizacyjnych w dziedzinie gospodarowania ziemią rolniczą. W interesie całego społeczeństwa jest, aby ziemia była w pełni zagospodarowana i należycie wykorzystana. Jednym ze środków prowadzących do tego celu jest ułatwienie osobom w wieku 60 lat i starszym przekazywania ziemi do gospodarki uspołecznionej, bądź tym rolnikom indywidualnym, którzy zapewnią odpowiednią, wysoką produkcję.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#WładysławCabaj">Do tych przedsięwzięć o zasadniczym znaczeniu w zakresie ułatwiania przejmowania ziemi będzie należała realizacja przedłożonego dziś projektu ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne — i na tym polega jej ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#WładysławCabaj">Z uznaniem należy podkreślić, że resort rolnictwa przedłożył Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — obok projektów zarządzeń wykonawczych — kompleksowy program szkolenia i instruktażu w zakresie realizacji tej ustawy. Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego uważa, że zwłaszcza w okresie początkowym należy udzielić maksimum pomocy ze strony resortu rolnictwa urzędom powiatowym, a szczególnie gminnym, na których będzie spoczywał główny obowiązek realizacji tej ustawy. Bo przecież nie chodzi o samo przejęcie ziemi za rentę, ale przede wszystkim chodzi o jej odpowiednie zagospodarowanie. Formy zagospodarowania będą z pewnością różne, stosownie do lokalnych warunków — musimy jednak mieć na uwadze to, aby ziemia ta szybko dawała odpowiednio wysoką produkcję.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu Minister Rolnictwa Kazimierz Barcikowski omówił główne założenia projektowanej ustawy o przekazywaniu gospodarstw za rentę i spłaty pieniężne. Rząd przedstawił również projekty zarządzeń wykonawczych. Nie zachodzi więc konieczność szczegółowego referowania projektu tej ustawy. Pragnę jeszcze tylko zwrócić uwagę obywateli posłów na zasadnicze ustalenia tej ustawy, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#WładysławCabaj">— możliwość przekazywania gospodarstwa lub jego części przez rolnika, który nie osiągnął wieku emerytalnego — za spłaty pieniężne,</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#WładysławCabaj">— możliwość zatrzymania przez rolnika budynku oraz prawo do korzystania z dożywotniego i bezpłatnego zamieszkania oraz użytkowania półhektarowej działki,</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#WładysławCabaj">— ustalenie minimalnej renty za przekazane użytki rolne i leśne w wysokości 600 zł na osobę miesięcznie, a więc za gospodarstwo 2-hektarowe małżonkowie uprawnieni do renty otrzymują 1 200 zł miesięcznie, nie biorąc pod uwagę innych dodatków. Dotyczy to tych osób, dla których głównym źródłem utrzymania było rolnictwo,</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#WładysławCabaj">— rozszerzenie na rolników przekazujących gospodarstwa rolne świadczeń wynikających z przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, jak np. dodatek z tytułu odznaczeń, renta rodzinna, dodatek na dzieci, zasiłek pogrzebowy,</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#WładysławCabaj">— podniesienie o 50% świadczeń rentowych w stosunku do rolników, którzy przekazali gospodarstwa rolne na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisja Prac Ustawodawczych rozpatrzyły szczegółowo rządowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Rozpatrując projekt w powołanym zespole, posłowie zaproponowali poprawki, które Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego przyjęła i przedłożyła w sprawozdaniu — druk sejmowy nr 159.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#WładysławCabaj">Oprócz poprawek stylistycznych oraz uściślających poszczególne zagadnienia — Komisja wniosła szereg poprawek merytorycznych. Nie będę ich referował szczegółowo — chcę zatrzymać uwagę obywateli posłów na niektórych, moim zdaniem, ważnych poprawkach.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#WładysławCabaj">W art. 8 ust. 2 proponujemy skreślić wyrazy: „bądź zagrożone jest spadkiem tej produkcji” — chodzi o przejęcie gospodarstwa za rentę. Wyszliśmy z założenia, że stwarzałoby to możliwość dowolnej interpretacji przez urzędy gminne, tym bardziej, że w pewnych wyjątkowych wypadkach będzie można przejąć gospodarstwo z urzędu, a więc bez wniosku zainteresowanego rolnika.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#WładysławCabaj">W art. 13 proponujemy dodać w ust. 5 upoważnienie dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, na mocy którego nie będzie następować obniżenie renty z tytułu zadłużenia. Bowiem może być tak, że rolnik wzniósł budynek inwentarski, zaciągnął kredyt, ale po przejęciu przez państwo tego budynku, może ten budynek służyć np. zespołowej hodowli i stąd nie byłoby uzasadnione obniżenie renty z tytułu tego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#WładysławCabaj">Proponujemy dodać po art. 19 nowy art. 19a. W wyniku tej poprawki rolnicy pobierający rentę za gospodarstwo oraz osoby pobierające renty rodzinne będą miały możliwość otrzymania dodatku rodzinnego dla dzieci, wnuków i rodzeństwa na zasadach i w wysokości określonej przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#WładysławCabaj">Art. 21. Komisja uznała za słuszne, aby rolnikom — członkom zespołów produkcyjnych i rolnikom uczestniczącym w kooperacji z jednostkami gospodarki uspołecznionej — przyznawać dodatki do renty w wysokości 5%, jeżeli ten okres trwał co najmniej 5 lat oraz — 10%, jeżeli okres ten przekroczył 10 lat.</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#WładysławCabaj">Art. 31 ust. 3. Komisja uważa, że rencista zatrzymujący na własność budynki nie powinien być zobowiązany do zakładania księgi wieczystej na te budynki, tym bardziej, że po jego śmierci z mocy prawa stają się one własnością państwa.</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#WładysławCabaj">Ponadto proponuję z upoważnienia Prezydium Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego przyjąć dodatkową poprawkę zgłoszoną przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, a nie ujętą w druku sejmowym nr 159, a mianowicie: w art. 34 ust. 2 na początku zdania po wyrazie „dodatek” dodać wyraz „rodzinny”. Poprawka ma charakter uściślający postanowienia projektu ustawy. Wiąże się z poprawką wniesioną przez Komisję, ujętą w druku sejmowym nr 159 w punkcie 9, a polegającą na dodaniu art. 19a, przyznającego rolnikom pobierającym rentę dodatku dla dzieci, wnuków i rodzeństwa. Poprawka wyraźnie określa, że w razie zbiegu uprawnień do renty rolniczej z uprawnieniami do renty (emerytury) z innych przepisów, dodatek dla dzieci, wnuków i rodzeństwa przysługuje tylko z jednego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-14.26" who="#WładysławCabaj">Art. 38 ust. 3. Komisja zaproponowała poprawkę, aby osoby już pobierające renty za przekazane gospodarstwa w myśl dotychczasowych przepisów, korzystały nie tylko z podwyższenia renty, lecz również ze świadczeń socjalnych, o których mówi proponowana ustawa.</u>
          <u xml:id="u-14.27" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! W imieniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, która z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych bardzo wnikliwie projekt tej ustawy rozpatrzyła, zgłaszam wniosek o uchwalenie przez Wysoki Sejm projektu ustawy w przedłożeniu rządowym, druk sejmowy nr 153, z uwzględnieniem poprawek zawartych w druku sejmowym nr 159 wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-14.28" who="#WładysławCabaj">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego jest przekonana, że przedłożony projekt ustawy — to dalszy kolejny nowy krok w dziedzinie realizacji polityki społecznej. Ułatwi to rozwiązywanie problemów rent dla rolników, którzy w pracy osiągnęli wiek emerytalny i zasłużyli na spokojną starość, a nie mając następców — przekażą gospodarstwa państwu. Na mocy tej ustawy będzie ułatwiony proces przechodzenia ziemi w ręce tych użytkowników, którzy potrafią w maksymalny sposób intensywnie ją zagospodarować. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#AndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#AndrzejBenesz">— o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (druki nr 151 i 157),</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#AndrzejBenesz">— o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (druki nr 152 i 158).</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#AndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Alfred Przydatek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#AlfredPrzydatek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowe projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych i ich rodzin zostały rozpatrzone przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli zainteresowanych komisji. Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić dzisiaj Wysokiej Izbie łącznie obydwa projekty ustaw.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#AlfredPrzydatek">Prezentowane projekty ustaw mają doniosłą rangę społeczną. Stąd wynika zrozumiałe zainteresowanie nimi nie tylko nas, posłów, ale również szerokich kręgów społeczeństwa. Przebieg dzisiejszej debaty śledzony będzie z najwyższą uwagą przez rzesze emerytów, rencistów i inwalidów w całym kraju, a także przez wszystkich pracujących. Projektowane ustawy mają określać nie tylko normy prawne w tej, jakbym nazwał konstytucji socjalnej, ale będą kształtować poziom świadczeń emerytalno-rentowych dla blisko 3 milionów osób obecnie, a według prognoz, za 5–6 lat, będą dotyczyć około 4,5 miliona obywateli. Ustawy będą stanowiły kolejny doniosły krok w realizacji szerokiego programu socjalnego, nakreślonego w uchwałach VI Zjazdu partii, a stanowiącego integralną część społeczno-ekonomicznej strategii rozwoju kraju. Istotę tej strategii stanowi ścisłe powiązanie zaspokajania potrzeb społeczeństwa z realizacją zadań gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#AlfredPrzydatek">Tak skorelowana zależność w sposób jasny i zrozumiały dla ogółu obywateli przedstawia cel, jakim jest dobro człowieka, a jednocześnie stwarza podstawę do istotnych przeobrażeń społeczno-gospodarczych kraju w najbliższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#AlfredPrzydatek">Dotychczasowa konsekwentna realizacja polityki społecznej przyniosła już pozytywne rezultaty, odczuwalne w budżetach rodzin. Wystarczy tu wymienić chociażby przykładowo:</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#AlfredPrzydatek">— rozszerzenie uprawnień kobiet wychowujących dzieci,</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#AlfredPrzydatek">— przedłużenie płatnych urlopów macierzyńskich,</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#AlfredPrzydatek">— zwiększenie zasiłków rodzinnych,</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#AlfredPrzydatek">— objęcie pomocą stypendialną większej liczby młodzieży,</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#AlfredPrzydatek">— zrównanie świadczeń chorobowych pracowników fizycznych i umysłowych,</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#AlfredPrzydatek">— wzrost najniższych rent i emerytur,</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#AlfredPrzydatek">— wprowadzenie bezpłatnej opieki lekarskiej dla ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#AlfredPrzydatek">Mimo podjęcia tak licznych działań nie mogły zostać zaspokojone wszystkie potrzeby. Znamy przykłady trudnych warunków bytu niektórych grup społecznych. Dotyczy to szczególnie inwalidów poszkodowanych przez los, wdów, osieroconych dzieci, weteranów pracy, którzy swoim życiem wypełnionym pracą zasłużyli na naszą specjalną opiekę i pomoc. Los tych ludzi znajduje się w centrum uwagi partii i Rządu.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#AlfredPrzydatek">Sprawa poprawy poziomu świadczeń emerytalno-rentowych stała się więc najpoważniejszym problemem polityki socjalnej, którego rozwiązanie zapoczątkowały postanowienia I Krajowej Konferencji Partyjnej, a po konferencji został opracowany szeroki program rządowy przedstawiony Sejmowi, który akceptował go w formie uchwały.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#AlfredPrzydatek">Dzisiaj — w cztery miesiące od tej uchwały, wpłynęły do Sejmu projekty ustaw zawierające przepisy niezbędne dla realizacji tego programu.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#AlfredPrzydatek">Wysoki Sejmie! Przechodząc do omówienia pierwszego projektu ustawy, pragnę na wstępie stwierdzić, że nowelizacja ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym dotyczy przeważającej większości wypłacanych obecnie świadczeń emerytalnych, to jest około 2,6 mln świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#AlfredPrzydatek">Podstawowe założenia projektu to:</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#AlfredPrzydatek">— wprowadzenie nowych stawek wymiaru emerytur i rent, które obowiązywać będą od 1 stycznia 1975 r.,</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#AlfredPrzydatek">— przeliczenie wszystkich świadczeń emerytalnych, które zostały przyznane na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów,</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#AlfredPrzydatek">— wprowadzenie do ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym upoważnienia dla Rady Ministrów do obniżenia wieku emerytalnego dla niektórych grup pracowników.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#AlfredPrzydatek">Nowe stawki wymiaru świadczeń emerytalnych są znacznie wyższe niż obecnie. Podwyżka ta polega na zasadniczym zwiększeniu stawek procentowych świadczeń w stosunku do zarobku. Będą one wprowadzane stopniowo w okresie od 1 stycznia 1975 r. do 1 stycznia 1980 r.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#AlfredPrzydatek">Z dniem 1 stycznia 1975 r. podwyższony zostanie wymiar świadczeń obliczonych od zarobku nie przekraczającego 2 000 zł. Z dniem 1 stycznia 1976 r., i corocznie przez 4 następne lata, będą systematycznie podwyższane stawki świadczeń od zarobku ponad 2 000 zł w taki sposób, aby w 1980 r. osiągnąć przewidziane w ustawie wymiary świadczeń. Przyjęcie tych założeń oznacza, że każdy pracownik, przechodzący na emeryturę po 1975 r., otrzyma 80% swojego zarobku do 2 000 zł, a od zarobku przekraczającego tę kwotę: 25% w 1975 r., 30% w 1976 r., 35% w 1977 r. itd., aż do 50% w 1980 r.; a więc w stosunku do stanu obecnego różnica wynosi 125 zł przy zarobku do 2 000 zł oraz po 250 zł od każdego następnego tysiąca złotych.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#AlfredPrzydatek">Ponadto, na podstawie załączonych jako materiał informacyjny do ustawy projektów rozporządzeń Rady Ministrów, podwyższone zostaną stawki emerytur i rent najniższych o około 140 zł, a więc emerytura do 1 100 zł, a także stawki dodatków dla inwalidów pierwszej grupy od 100 do 600 zł. Emeryci i renciści utrzymujący rodziny, otrzymają również podwyżkę dodatków rodzinnych w ramach regulacji zasiłków rodzinnych. Te ostatnie podwyżki wprowadzone będą już z dniem 1 sierpnia br.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#AlfredPrzydatek">Wszystkie wypłacane obecnie emerytury i renty zostaną przeliczone według nowych zasad, poczynając od dnia 1 stycznia 1975 r. (podwyżki rent minimalnych, dodatków dla inwalidów I grupy oraz dodatków rodzinnych nastąpią od 1 sierpnia br.). Przeliczenie to nastąpi przez ZUS z urzędu, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#AlfredPrzydatek">Dotychczasowe przepisy emerytalne nie zawierają formalnej podstawy dla realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR w części dotyczącej możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. W referowanej przeze mnie ustawie projektuje się (w art. 1 pkt 3) wprowadzenie do ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym odpowiedniego upoważnienia dla Rady Ministrów. Upoważnienie to stworzy możliwości stopniowego — zgodnie z uchwałą VI Zjazdu PZPR — przyznawania uprawnień do wcześniejszych emerytur poszczególnym grupom pracowników. Jak wynika z projektu rozporządzenia wykonawczego, w pierwszej kolejności od lipca 1975 r. zakłada się przyznanie tych uprawnień kobietom o 30-letnim stażu pracy i tym, które przekroczyły wiek emerytalny i mają co najmniej 15-letni staż pracy, oraz inwalidom.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#AlfredPrzydatek">Wysoki Sejmie! Przechodząc do zaprezentowania projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, pragnę podkreślić na wstępie, że ma on za zadanie rozwiązanie kolejnego problemu o doniosłym znaczeniu społecznym. Dotyczy on kręgu osób, które nie szczędziły zdrowia w walce o wolność kraju i jego obecny socjalistyczny kształt.</u>
          <u xml:id="u-16.25" who="#AlfredPrzydatek">Podstawowe założenia projektu ustawy — to:</u>
          <u xml:id="u-16.26" who="#AlfredPrzydatek">1) odczuwalne podwyższenie rent dla inwalidów i ich rodzin,</u>
          <u xml:id="u-16.27" who="#AlfredPrzydatek">2) wprowadzenie szeregu nowych uprawnień,</u>
          <u xml:id="u-16.28" who="#AlfredPrzydatek">3) kodyfikacja uprawnień, rozproszonych dziś w wielu, często zdezaktualizowanych przepisach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-16.29" who="#AlfredPrzydatek">Projekt wprowadza zupełnie nowe zasady obliczania rent, korzystniejsze od dotychczasowych, a ponadto proste i zrozumiałe. Rozwiązania wzorowane są na ustawie o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy. Renty oblicza się według wysokich stawek procentowych, wynoszących dla I i II grupy inwalidzkiej 100%, dla III — 65%. Nieco niższe stawki przewidziane są dla inwalidów wojskowych, których inwalidztwo nie miało bezpośredniego związku ze służbą wojskową. Stawki procentowe rent obliczane są od całego zarobku. Nie jest więc stosowany degresywny wymiar rent — tak jak to jest w innych systemach rentowych.</u>
          <u xml:id="u-16.30" who="#AlfredPrzydatek">Na przykład, przy zarobku netto 3 000 zł i przy II grupie inwalidztwa — renta równa się temu zarobkowi i wynosi 3 tys. zł. Jako najniższą podstawę wymiaru renty przyjmuje się kwotę 2 200 zł, tzn. kwotę stanowiącą około 2/3 średniej płacy.</u>
          <u xml:id="u-16.31" who="#AlfredPrzydatek">Dla inwalidów wojennych I grupy wprowadza się dodatek pielęgnacyjny w kwocie 1 100 zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-16.32" who="#AlfredPrzydatek">W wyniku tych podwyżek już z dniem 1 sierpnia br. nastąpi odczuwalny wzrost rent dla inwalidów oraz ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-16.33" who="#AlfredPrzydatek">Najwydatniejsze podwyżki otrzymają więc najciężej poszkodowani. Obok podwyżek rent projekt wprowadza wiele innych korzystnych uprawnień:</u>
          <u xml:id="u-16.34" who="#AlfredPrzydatek">— znosi dotychczasową zasadę zmniejszenia wysokości rent dla inwalidów w razie wykonywania przez nich pracy zarobkowej;</u>
          <u xml:id="u-16.35" who="#AlfredPrzydatek">— wprowadza zasadę, że w razie nabycia przez inwalidę wojennego prawa do emerytury lub innej renty, np. za ziemię przekazaną państwu, wypłaca się jedną — wybraną przez inwalidę — rentę w całości, powiększoną o połowę drugiego świadczenia;</u>
          <u xml:id="u-16.36" who="#AlfredPrzydatek">— wprowadza 10-dniowy dodatkowy urlop wypoczynkowy dla inwalidów zatrudnionych;</u>
          <u xml:id="u-16.37" who="#AlfredPrzydatek">— gwarantuje — przynajmniej raz na 3 lata — skierowanie do sanatorium;</u>
          <u xml:id="u-16.38" who="#AlfredPrzydatek">— zapewnia wyższe niż dotychczas zniżki kolejowe, bo 50%oraz wiele innych uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-16.39" who="#AlfredPrzydatek">Projekt ustawy wraz z przepisami wykonawczymi stanowi pełną, przejrzystą kodyfikację uprawnień inwalidów wojennych i wojskowych oraz rodzin poległych lub zmarłych żołnierzy i inwalidów. Załączone do projektu ustawy — jako materiał informacyjny — rozporządzenia Rady Ministrów, wskazują na zespół uprawnień poza rentowych, które przysługują inwalidom i które dotychczas są porozrzucane w różnych przepisach. Omawiany projekt ustawy można więc określić jako kartę praw inwalidy wojennego i wojskowego.</u>
          <u xml:id="u-16.40" who="#AlfredPrzydatek">Wysoki Sejmie! Zaprezentowane przeze mnie projekty dwóch ustaw zostały wnikliwie rozpatrzone przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli innych zainteresowanych komisji. Komisja zapoznała się również z treścią projektów rozporządzeń wykonawczych, jak również wysłuchała wyjaśnień ze strony przedstawicieli Rządu, wyrażając pozytywną opinię o obydwóch projektach ustaw. W toku dyskusji oceniono, że ustawy te w sposób przemyślany i optymalny — w ramach aktualnych możliwości gospodarczych — realizują założenia programu socjalnego. Ustawy, które dziś uchwalimy, dają materialną satysfakcję ludziom pracy za ich trud i wysiłek włożony w tworzenie i w pomnażanie dochodu narodowego. Uświadamiają także, że o dalszym postępie w realizacji wszelkich przedsięwzięć i celów społecznych decydować będą zwiększone wysiłki gospodarcze i wiążący się z nimi wzrost dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-16.41" who="#AlfredPrzydatek">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych — w imieniu której mam zaszczyt występować — w pełni aprobuje projekty ustaw: o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i przedkłada Wysokiemu Sejmowi wniosek o ich przyjęcie wraz z uściślającymi, redakcyjnymi poprawkami Komisji, zawartymi w drukach sejmowych nr 157 i 158 — jako aktów doniosłych, społecznie słusznych i oczekiwanych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#AndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Zgodnie z przyjętymi poprzednio ustaleniami otwieram łączną dyskusję. Jako pierwszy dyskutant głos zabierze poseł Józef Pińkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JózefPińkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W toku dzisiejszej debaty rozpatrujemy kolejne propozycje o niezwykłej doniosłości społecznej. Stanowią one dalsze rozwinięcie polityki socjalnej państwa ludowego i dotyczą problemów, którymi żywotnie zainteresowane jest całe nasze społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#JózefPińkowski">Przedłożone projekty ustaw są konkretyzacją zatwierdzonego przez Wysoki Sejm i aprobowanego przez XII Plenum Komitetu Centralnego rządowego programu realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej w sprawach socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#JózefPińkowski">Uchwalając przedłożone projekty ustaw, podejmiemy doniosłe decyzje socjalne wiedząc, że ich znaczenie dla tysięcy rodzin i osób w naszym kraju będzie ogromne. Równocześnie są one wyrazem dalszego postępu w umacnianiu i rozwijaniu socjalistycznych cech i wartości naszego rozwoju społecznego, wyrazem konsekwentnego działania w osiąganiu celów społecznych i socjalnych, zgodnych z kierunkami rozwojowymi naszego społeczeństwa, wytyczonych przez VI Zjazd partii.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#JózefPińkowski">Na XII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, towarzysz Edward Gierek stwierdził: „Niezbywalną cechą naszego ustroju jest pojmowanie pomyślności społecznej jako dialektycznej jedności obu jej podstawowych czynników: rzetelnej, materialnej satysfakcji ludzi bezpośrednio zatrudnionych przez zwiększanie ich realnych płac i równoczesnego realizowania szeroko pojętego postępu socjalnego, a więc polepszania sytuacji rodziny, kobiet, dzieci, ludzi starszych i weteranów pracy”.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#JózefPińkowski">Projekty ustaw, które rozpatrujemy, mają służyć budowaniu i urzeczywistnieniu tak szeroko i humanistycznie pojmowanej pomyślności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#JózefPińkowski">W okresie 5 miesięcy bieżącego roku po XII Plenum KC PZPR wprowadzono już w życie szereg postanowień dotyczących podwyżek i regulacji płac, które łącznie z przygotowanymi regulacjami płac dla pracowników handlu, realizowanymi od 1 czerwca obejmują około 2 400 tys. osób. Podwyżkami płac zostali objęci, jak wiadomo, pracownicy górnictwa węgla kamiennego, brunatnego, miedzi i surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów, pracownicy transportu oraz traktorzyści, kombajniści i pracownicy gospodarczy kółek rolniczych, a także pracownicy zatrudnieni w pracowniach urbanistycznych i planów regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#JózefPińkowski">Przygotowywane są, jak wiadomo, zgodnie z ustalonym planem dalsze regulacje i podwyżki płac przewidziane na rok bieżący. Oznacza to, że w roku bieżącym regulacjami i podwyżkami płac objęta będzie przeważająca część pracowników spośród ponad 4 milionów zatrudnionych, przewidzianych do objęcia dodatkowym programem podwyżek płac na lata 1974/75.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#JózefPińkowski">VI Zjazd naszej partii uznał politykę płac i systematyczny wzrost płac realnych jako niezwykle ważny element naszej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego i główny kierunek podnoszenia poziomu życia ludzi pracy, a jednocześnie ważki czynnik pobudzania wzrostu wydajności pracy. Polityka ta znalazła pełne potwierdzenie na I Krajowej Konferencji Partyjnej i w rządowym programie realizacji jej postanowień. Dotychczasowa realizacja ustalonego dodatkowego programu płacowego w bieżącym roku świadczy o konsekwentnym wcielaniu w życie tych postanowień.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#JózefPińkowski">Kontynuując realizację zadań wynikających z programu płacowego, równolegle wprowadza się w życie postanowienia programu socjalnego, którego rozbudowa, polegająca na rozszerzeniu świadczeń, stanowi obok wzrostu płac drugi podstawowy kierunek działania na rzecz poprawy warunków życiowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#JózefPińkowski">Rozbudowa programu socjalnego, którą w oparciu o rozpatrywane projekty ustaw zamierzamy urzeczywistnić, ma charakter powszechny, albowiem jest związana z ogólną reformą emerytur i rent, zabezpieczeniem społecznym inwalidów wojennych i wojskowych oraz rozwiązaniem problemów życiowych rolników w wieku podeszłym, którzy nie są w stanie dalej prowadzić gospodarstwa rolnego i są zainteresowani w uzyskaniu odpowiedniej renty w zamian za przekazaną państwu ziemię. Nie mniej doniosłe jest znaczenie przekazanego do pierwszego czytania projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym, w czym wyraża się nasza troska o interesy matki i dziecka. Sprawy te łącznie z zapoczątkowanym już wprowadzeniem dodatkowych dni wolnych od pracy, kreślą rozległy zakres przedsięwzięć socjalnych, do realizacji których przystąpiliśmy w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#JózefPińkowski">Proponowana reforma emerytur i rent stwarza perspektywę polepszenia warunków bytowych ludzi, którzy przez długie lata swoją pracą budowali podstawy naszego państwowego i gospodarczego bytu, pomnażali nasz ogólnonarodowy dorobek, a następnie przeszli bądź będą przechodzili na zasłużony odpoczynek.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#JózefPińkowski">Zmiany, które wprowadza ustawa, charakteryzują się — w stosunku do istniejącego dotychczas stanu rzeczy — bardzo istotnymi, jakościowo nowymi cechami, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#JózefPińkowski">— zapewniają możliwość uzyskiwania stopniowej podwyżki emerytury bądź renty dla wszystkich, a więc zasięg reformy jest powszechny, obejmuje wszystkich otrzymujących i przechodzących w przyszłości na emeryturę,</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#JózefPińkowski">— stwarzają sytuację, w której każdy pracujący ma zapewniony wpływ na poziom przyszłej emerytury, gdyż na jej wzrost — obok podniesienia stawek odpisów w stosunku do płacy — wpływa wzrost zarobków, będących wynikiem indywidualnego wkładu pracy i awansu zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#JózefPińkowski">Reforma emerytur i rent oznaczać więc będzie stworzenie nowych możliwości zabezpieczenia spokojnego życia w okresie, gdy po wieloletniej pracy, po zaprzestaniu czynnego życia zawodowego, przechodzi się na zasłużony odpoczynek.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#JózefPińkowski">Zrealizowanie wszystkich postanowień reformy emerytur i rent pociągnie za sobą miliardowe zwiększenie wypłat na ten cel. Uzasadnione jest więc wprowadzanie ich w życie sukcesywnie, w miarę jak będziemy w stanie wygospodarować środki. W tych warunkach na podkreślenie zasługuje propozycja również etapowego, jednakże znacznie szybszego, podwyższania emerytur i rent stosunkowo niskich oraz podwyższenie najniższych emerytur i rent inwalidzkich, a także rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#JózefPińkowski">W przedłożonej Sejmowi reformie emerytur i rent — znajduje dobitny wyraz uznanie dla ludzi, którzy położyli zasługi w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie i swoim ofiarnym czynem przyczynili się do powstania Polski Ludowej. Projekt ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych zmierza do zapewnienia poprawy warunków bytowych ludzi, którzy tworzyli fundamenty Polski Ludowej, weteranów walki o wolność, byłych żołnierzy, którzy spełnili dobrze swój patriotyczny obowiązek. Wysoko cenimy ich walkę i wkład w rozwój kraju i troszczymy się o to, by w rezultatach naszej wspólnej pracy mieli należny im udział, pozwalający na coraz lepsze warunki życia.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#JózefPińkowski">Obywatele Posłowie! Głębokie uzasadnienie społeczne, a także i ekonomiczne ma projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Wychodzi ona naprzeciw postulatom i potrzebom wsi. Rolnicy z powszechną aprobatą i zadowoleniem przyjęli zapowiedź zmian w zasadach przyznawania rent w zamian za przekazaną ziemię, i ich podwyższenie, oraz oczekują na takie właśnie ich uregulowanie, jak ustalono to w aprobowanym przez XII Plenum KC PZPR i Wysoki Sejm rządowym programie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#JózefPińkowski">Należy stwierdzić, że przedłożony projekt ustawy wraz z poprawkami Komisji zapewnia takie właśnie kompleksowe i właściwe uregulowanie problemu, odpowiadające oczekiwaniom rolników. Jest to uregulowanie zgodne z zasadami polityki rolnej partii, prowadzonej przy udziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Stanowi ona integralną część naszych poczynań, zmierzających do zapewnienia warunków dla szybkiego społecznego i gospodarczego rozwoju kraju. Musimy w tym celu dbać o coraz lepsze gospodarowanie i rolnicze wykorzystanie ziemi. Działania na rzecz intensyfikacji produkcji rolniczej łączymy ściśle z poczynaniami na rzecz poprawy warunków życiowych rolników i pracowników rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#JózefPińkowski">W okresie ubiegłych 3 lat podjęliśmy wiele decyzji mających na celu wzrost dochodów i poprawę warunków socjalnych ludności wiejskiej. Są one powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#JózefPińkowski">Dziś rozpatrujemy kolejne przedsięwzięcie o dużej doniosłości społecznej dla dziesiątków tysięcy rolników i ich rodzin. Państwo stwarza coraz lepsze warunki intensyfikacji produkcji rolniczej, zapewniając opłacalne ceny i zbyt, rosnące dostawy środków do produkcji rolnej, rozwijając usługi, poradnictwo fachowe i oświatę rolniczą. Stwarza to korzystną sytuację dla zwiększania produkcji i dochodów rolników.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#JózefPińkowski">Niestety, nie wszyscy rolnicy mogą w równym stopniu korzystać z możliwości rozwoju swoich gospodarstw. Podeszły wiek, warunki zdrowotne bądź inne, trudne, życiowe okoliczności powodują, że gospodarstwa tych rolników są w zastoju, a nawet poziom produkcji się cofa, co odbija się ujemnie na ich warunkach życiowych.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#JózefPińkowski">Nie możemy się godzić ze stanem, gdy ziemia nie jest należycie wykorzystywana; z sytuacją, w której nie dokonują się w dostatecznie powszechny sposób procesy intensyfikacji produkcji rolnej. Jest to sprawa o zasadniczym znaczeniu dla narodu i państwa. Nie chcemy też być obojętni wobec trudnych warunków życiowych ludzi, którzy przecież wnieśli duży wkład w rozwój kraju, a obecnie wskutek podeszłego wieku bądź innych przyczyn nie mogą już utrzymać swego gospodarstwa na należytym poziomie i są zainteresowani w przekazaniu go w zamian za rentę.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#JózefPińkowski">Projekt ustawy wprowadzając poważne zmiany w dotychczasowym systemie rent, zabezpieczy interesy tej grupy rolników, stwarzając im korzystne, powszechnie stosowane warunki otrzymania świadczeń społecznych w przypadku przekazania gospodarstwa państwu. Przyczyni się to równocześnie do lepszego wykorzystania ziemi — naszego wielkiego bogactwa narodowego. Państwo, przejmując ziemię, będzie mogło przekazywać ją w użytkowanie tym, którzy lepiej ją zagospodarują, a równocześnie będzie oddziaływać na kształtowanie korzystniejszej struktury użytkowania gruntów i struktury agrarnej.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#JózefPińkowski">Jesteśmy zainteresowani w dobrym wykorzystywaniu każdego hektara ziemi uprawnej. Dlatego na podkreślenie zasługuje propozycja ustawy, aby uzależnić wielkość rent od stanu przekazywanego gospodarstwa, co z reguły wiąże się z pogłębioną specjalizacją produkcyjną, z kooperacją z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Rolnik, który pragnie w przyszłości otrzymać rentę w zamian za przekazane gospodarstwo, nie powinien dopuścić do jego upadku. W jego interesie leży zapewnienie rozwoju gospodarstwa, gdyż wówczas będzie mógł otrzymać odpowiednio wyższą rentę. Jest to założenie zrozumiałe i słuszne.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#JózefPińkowski">Wysoki Sejmie! Nasza partia w swej polityce zawsze kierowała się i kieruje troską o sytuację społeczno-materialną rodziny, a w tym o sytuację kobiety. Wiele zrobiono w tej dziedzinie w ostatnich latach. Wymienić tu należy przytaczane już decyzje, jak przedłużenie płatnych urlopów macierzyńskich i bezpłatnych urlopów opiekuńczych, rozszerzenie pomocy stypendialnej dla uczniów i studentów i cały zespół innych środków, które dają rodzinie możliwość lepszego życia. Ważnym, dalszym krokiem na drodze zabezpieczania praw i interesów rodziny, a zwłaszcza kobiet wychowujących dzieci, jest przedłożony Wysokiej Izbie do pierwszego czytania projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. Uchwalenie w niedalekiej przyszłości tego projektu przyczyni się do poprawy sytuacji materialnej osób, które nie mogą uzyskać należnych im świadczeń alimentacyjnych w drodze egzekucyjnej. W pełni popieramy ideę, by państwo wzięło na siebie rolę gwaranta zapewniającego środki materialne osobom do tego uprawnionym oraz egzekwującego należności od osób uchylających się od obowiązków alimentacyjnych. Równocześnie niezbędne będą jednak działania zmierzające do skutecznego i surowego egzekwowania obowiązków rodzicielskich. Każdy, kto uchyla się od wypełniania tych elementarnych obowiązków, powinien wiedzieć, że nie może liczyć na pobłażliwość społeczeństwa i prawa.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#JózefPińkowski">Obywatele Posłowie! Klub Poselski PZPR, z którego upoważnienia mam zaszczyt przemawiać, opowiada się za przyjęciem przedłożonych projektów ustaw w przekonaniu, że rozwiążą one właściwie szereg problemów socjalnych, wysuniętych przez partię na XII Plenum Komitetu Centralnego zgodnie z dyrektywami I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#JózefPińkowski">Jesteśmy przekonani, że przyjęcie tych ustaw spotka się z pełnym poparciem ze strony ogółu ludzi pracy. Stanowią one bowiem dalszą konkretyzację naszej polityki społecznej i socjalnej, której urzeczywistnianiem zainteresowany jest cały nasz naród. Płaszczyzna tej polityki jest rozległa i wielostronna. Aktywizujemy jej wszystkie elementy dotyczące wychowania dzieci i młodzieży, umacniania rodziny, warunków pracy i wypoczynku, warunków mieszkaniowych i zdrowotnych, podnosimy poziom wyżywienia i konsumpcji oraz dokonujemy jej unowocześnienia, rozbudowujemy nasz system zabezpieczenia społecznego, uwzględniający różne okoliczności życiowe człowieka. Jest to właśnie działanie zgodne z socjalistycznymi cechami rozwoju społecznego, które nasza partia i państwo ludowe realizują.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#JózefPińkowski">Dalsze poszerzenie naszej polityki socjalnej będzie wymagało nowych środków, które przeznaczymy w zwiększonych rozmiarach na świadczenia społeczne.</u>
          <u xml:id="u-18.29" who="#JózefPińkowski">Jesteśmy przekonani, że ludzie pracy w naszym kraju nie będą szczędzili sił, aby pomyślnie realizować plany rozwoju społeczno-gospodarczego, intensyfikować produkcję i podnosić efektywność gospodarowania, a przez to wygospodarowywać środki niezbędne na dalsze polepszanie warunków bytowych i socjalnych. Postęp socjalny i postęp gospodarczy są nierozdzielne i ich urzeczywistnianie wymaga lepszego wykorzystania wszystkich rezerw rozwojowych kraju.</u>
          <u xml:id="u-18.30" who="#JózefPińkowski">Dobre wykonanie zadań planu społeczno-gospodarczego nakreślonego na rok bieżący, jego poszerzenie i wzbogacenie o nowe inicjatywy i wartości będzie tworzyło trwałą podstawę do właściwej realizacji zadań socjalnych, które dziś ustalimy.</u>
          <u xml:id="u-18.31" who="#JózefPińkowski">Wysoka Izbo! Posłowie PZPR będą głosować za projektami przedstawionych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-18.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WitoldJankowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zespół aktów prawnych, które są przedmiotem naszej debaty, jest nowym wyrazem konsekwentnie realizowanej od trzech i pół lat polityki zmierzającej do stałego polepszania socjalno-bytowych warunków życia obywateli naszego ludowego państwa. Szeroki program rządowy w tej dziedzinie, program będący wzbogaceniem i rozszerzeniem zakresu zadań w stosunku do postawionych pierwotnie w uchwałach VI Zjazdu PZPR oraz w bieżącym planie 5-letnim, przedstawił nam na posiedzeniu naszej Izby w dniu 19 stycznia bieżącego roku obywatel Premier. Program ten w części dotyczącej regulacji i podwyżek płac dla poszczególnych grup pracowniczych jest już, względnie zostanie, wkrótce zrealizowany zgodnie z zaplanowanymi terminami.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WitoldJankowski">Dziś natomiast przedmiotem naszego stanowienia są bodajże najbardziej nabrzmiałe i pilne potrzeby bynajmniej niemałej i wciąż rosnącej grupy tych naszych współobywateli, którzy z różnych przyczyn — wieku, choroby, inwalidztwa lub innych wypadków losowych — nie uczestniczą w działalności zawodowej, lub mogą w niej uczestniczyć jedynie w ograniczonym zakresie. Należy im się więc nasza szczególna troska, nie tylko zresztą na płaszczyźnie czysto materialnej. Bo choć o rozwoju kraju i jego osiągnięciach decydują ludzie pracujący, to przecież — gdy mówimy o podnoszeniu dobrobytu i pomyślności społeczeństwa — nie można by ograniczyć się jedynie do podnoszenia dochodów samych zatrudnionych. „Niezbywalną cechą naszego ustroju — mówił na XII Plenum KC PZPR I Sekretarz Edward Gierek i przypomniał te słowa przede mną mój przedmówca poseł Pińkowski — jest pojmowanie pomyślności społecznej jako dialektycznej jedności obu jej podstawowych czynników: rzetelnej, materialnej satysfakcji ludzi bezpośrednio zatrudnionych przez zwiększanie ich realnych płac i równoczesnego realizowania szeroko pojętego postępu socjalnego, a więc polepszenia sytuacji rodziny, kobiet, dzieci, ludzi starszych i weteranów pracy.” Wysoka Izbo! Pomyślność społeczna, stała dbałość o poprawę i podnoszenie warunków bytu wszystkich obywateli, to jedna z podstawowych zasad strategii rozwojowej naszego kraju. Mówimy — i słusznie mówimy — o pozytywnym sprzężeniu zwrotnym między przyspieszoną realizacją zadań socjalno-bytowych a wzrostem aktywności i inicjatywy ludzi pracy w procesie produkcji. Innymi słowy — o skali możliwości rozwiązań w dziedzinie socjalno-bytowej decydują efekty osiągnięte w dziedzinie rozwoju gospodarczego. I odwrotnie, postęp w tej pierwszej dziedzinie staje się skutecznym czynnikiem dla wydajniejszej i efektywniejszej pracy w procesie produkcji. Wydaje się, że można by powiedzieć następująco: wykorzystanie celu rozwoju, to jest pomyślności społecznej jako środka intensyfikującego rozwój, a tym samym przyspieszającego realizację samego celu — to istotny i ważny, a przede wszystkim skuteczny element budownictwa socjalistycznego na obecnym etapie. Prawdy te były wielokrotnie formułowane. Tym niemniej jednak wydaje się, że nie od rzeczy jest nieustannie je przypominać, aby w szerokiej świadomości społecznej te współzależności między realną poprawą warunków bytowych i socjalnych a wymiernymi efektami gospodarczymi czy produkcyjnymi były powszechnie i gruntownie nie tylko rozumiane, ale przede wszystkim realizowane w codziennej rzetelnej pracy. Fałszywa i złudna byłaby taka postawa, która by polegała na stawianiu postulatów, nawet najbardziej uzasadnionych, i oczekiwaniu na ich załatwienie przez władzę, bez osobistego udziału w tworzeniu wspólnego dobra. Tym bardziej fałszywa i bezpłodna byłaby taka postawa, która by — nie uwzględniając bezspornych osiągnięć — dostrzegała tylko bieżące trudności i braki, choćby były one rzeczywiste. Czarnowidztwo, podobnie zresztą jak i bezproblemowy optymizm, nie budują postaw, o jakie nam dziś szczególnie chodzi, postaw aktywnych i zaangażowanych, nie służą pomyślnemu i przyspieszonemu rozwiązywaniu tych wielu jeszcze trudnych a ważnych spraw, które rozwiązane być powinny. Nie służą, ponieważ nie mobilizują a demobilizują energię społeczną. Potrzebne jest natomiast realistyczne i mądre widzenie dokonań, krytyczna analiza nieprzezwyciężonych jeszcze słabości oraz wiedza o rzeczywistych potrzebach.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WitoldJankowski">W dorobku 30-lecia Polski Ludowej postęp osiągnięty w ostatnich trzech i pół latach ma szczególną jakość, rangę i wymiar. Jest on bezsporny, powszechnie dostrzegalny i odczuwalny. Hasło rzucone u progu 1971 r. „stać nas na więcej” potwierdziło się w tym okresie wielokrotnie. Myślę, że wszyscy zgodni jesteśmy z tym, że wciąż jeszcze „stać nas na więcej”, że wciąż jeszcze nie wyczerpane zostały wszystkie możliwości przyspieszenia rozwoju, a przede wszystkim zwiększenia jego efektywności. Wokół pisze się i mówi się wiele o różnych mechanizmach i czynnikach rozwoju — gospodarczych, technicznych, organizacyjnych, o istniejących rezerwach itp. Tak też jest w istocie. Istnieją te szanse i te możliwości.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#WitoldJankowski">W obecnych przecież warunkach coraz większego znaczenia nabierają jakościowe czynniki rozwoju, a wśród nich zasadniczą rolę odgrywają ludzie, ich praca, myśl twórcza i kwalifikacje oraz aktywność i zaangażowanie.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#WitoldJankowski">Naszym celem jest ukształtowanie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, co będzie wymagało nie tylko coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb materialnych człowieka, ale także stałego dążenia do coraz pełniejszego zaspokajania jego rosnących potrzeb kulturalnych i duchowych, umożliwiania pełnego rozwoju osobowości zgodnie z ideałami socjalistycznego humanizmu, równości i poszanowania człowieka. Słowem — do formowania nowego modelu życia, do poszerzania zakresu wolności i podmiotowości człowieka oraz humanizacji stosunków międzyludzkich.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#WitoldJankowski">W toku trzydziestoletniego rozwoju społeczeństwo polskie nie mimo — ale przy świadomości występujących w nim zróżnicowań światopoglądowych, stało się społeczeństwem, dla którego w znakomitej większości ideologia socjalistyczna jest wspólnym programem na dziś i na jutro. Jest społeczeństwem dojrzałym, które ma ambicje coraz bardziej podmiotowo uczestniczyć w różnych dostępnych mu formach życia społecznego. Chciałbym wyrazić przekonanie, że w urzeczywistnianiu tych ambicji tkwi także wielki walor dynamizujący aktywność zawodową i jakość wykonywanej pracy, a więc walor czynnika przyspieszającego społeczno-gospodarczy rozwój naszego kraju. Chciałoby się powiedzieć, że tak jak sprawdziła się słuszność i nośność hasła „stać nas na więcej” w dziedzinie rozwoju gospodarczego, tak stałe poszerzanie tego hasła na sferę zaufania do patriotycznej i socjalistycznej świadomości narodu będzie miało zasadnicze znaczenie dla dynamiki procesu kształtowania się rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, w którym każdy Polak będzie mógł z wewnętrznym przekonaniem powiedzieć: jestem cząstką socjalistycznego społeczeństwa zorganizowanego w państwie, które jest moim państwem, za które czuję się odpowiedzialny, dla którego chcę pracować. Taka postawa dopiero będzie przynosić owoce w całym ich bogactwie i dojrzałości.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#WitoldJankowski">Wysoka Izbo! Poczynienie tych paru przedstawionych ogólniejszych uwag wydawało mi się uzasadnione dla podkreślenia koniecznego związku między pracą i jej efektami, które dziś przyoblekają się w kształt nowych, tak istotnych decyzji socjalno-bytowych, przenikniętych zarówno duchem socjalistycznym, jak i chrześcijańskim. Mogą się te decyzje wydawać jeszcze skromne, szczególnie w relacji do oczywistych potrzeb ludzi zainteresowanych. Łącznie wymagają jednak wielomiliardowych wydatków, a wielkość ich limitowana jest aktualnymi możliwościami ogólnogospodarczymi. Są to przy tym decyzje mające na celu nie tylko doraźne zwiększenie świadczeń. Niektóre bowiem rozwiązania mają charakter rozwiązań systemowych lub też zapoczątkowują takie rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#WitoldJankowski">Doraźny charakter mają decyzje podnoszące jednorazowo poziom emerytur i rent minimalnych, średnio miesięcznie o 137 zł i to z ważnością już od 1 sierpnia br., a także rent inwalidzkich ze szczególnym uwzględnieniem inwalidów I grupy. Dotyczy to łącznie ponad jednego miliona dwustu tysięcy osób, co daje nam wyobrażenie o skali trudnego nadal problemu społecznego. Najniższa emerytura ma wynosić w nowym układzie 1 100 zł, nie licząc dodatków, które mogą przysługiwać emerytowi z określonych tytułów.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#WitoldJankowski">W tym samym czasie, a więc od 1 sierpnia bież, roku mają być też podniesione świadczenia dla inwalidów wojennych i kombatantów, których wkład w budowę naszego ludowego państwa, obchodzącego w tym roku jubileusz swego trzydziestolecia, jest tak bezsporny. Zasługują więc oni na szczególną dbałość o ich los.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#WitoldJankowski">Wielkie znaczenie — i doraźne, i systemowe — mają decyzje dotyczące zasadniczej reformy stawek ustalania wysokości emerytur i rent, przy czym reforma ta ma być realizowana stopniowo, poczynając od 1975 r., tak aby w 1980 r. powstał nowy system wymiaru rent o znacznie łagodniejszej niż obecnie degresji stawek.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#WitoldJankowski">Szybkie w ostatnich latach tempo wzrostu płac powodowało wzrost dysproporcji między płacą a wymierzoną emeryturą lub rentą, właśnie ze względu na to, że coraz większa część zarobku, będącego podstawą wymiaru emerytury bądź renty obejmowana była zasadą degresyjnego wymiaru. Nowy system będzie stopniowo tę dysproporcję łagodzić. Będzie to więc instrument poprawy relacji rent i emerytur w stosunku do płac obok działającej już zasady zwiększania emerytury o 1% podstawy jej wymiaru za każdy rok zatrudnienia w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#WitoldJankowski">Program stopniowej reformy wymiaru emerytur i rent obejmuje — co należy podkreślić — nie tylko nowe, obecnie lub w przyszłości przyznawane emerytury i renty, ale także te już wcześniej przyznane. Trzeba jednak zauważyć, że ze względu na niski poziom płac w poprzednich okresach, a więc niską podstawę wymiaru, korzyści obecnej reformy dla tamtej grupy emerytów i rencistów będą siłą rzeczy skromniejsze.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#WitoldJankowski">We wstępie do projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym stwierdza się, że realizacja założeń obecnej reformy stworzy w przyszłości podstawę do ustalenia jednolitego, zwartego systemu prawnego świadczeń emerytalno-rentowych. Wydaje się, że system ten powinien dążyć do zapewnienia stałej, okresowej rewaloryzacji emerytur i rent i dostosowywania ich do dokonującego się przecież ruchu płac i cen. Byłoby to rozwiązanie o wielkim znaczeniu, rozwiązanie gwarantujące wzrost dobrobytu nie tylko pracujących, ale całej ludności, a to przecież jest podstawowym celem naszego socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#WitoldJankowski">Przedłożony Wysokiej Izbie wraz z projektem ustawy projekt rozporządzenia Rady Ministrów ustala zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Mianowicie od 1 lipca przyszłego roku umożliwi się dobrowolne przechodzenie na emeryturę inwalidom, jeżeli posiadają wymagany ustawą staż pracy, oraz kobietom, którym do wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 5 lat, ale ich staż pracy jest o 10 lat dłuższy od wymaganego ustawą, a więc które pracują już przez trzydzieści lat. To samo będzie dotyczyć kobiet, które wprawdzie osiągnęły wiek emerytalny, ale do pełnego stażu pracy brakuje im 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#WitoldJankowski">Decyzja ta jest spełnieniem licznych postulatów, z którymi spotykaliśmy się niejednokrotnie na spotkaniach z wyborcami. Podkreślić przy tym należy pełną dobrowolność wykorzystania dobrodziejstwa nowego uregulowania w tym tak ważnym społecznie zakresie.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#WitoldJankowski">I wreszcie przedłożony został nam w pierwszym czytaniu projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. Jest to od dawna dyskutowana i postulowana próba rozwiązania bolesnego problemu matek i dzieci opuszczonych i pozbawionych opieki materialnej, jak też rodziców w podeszłym wieku, nie mających własnych środków do życia i porzuconych przez dzieci zobowiązane do ich alimentacji. Zasięg tego funduszu będzie ograniczony do alimentów nie wypłacanych dobrowolnie lub też nieściągalnych w drodze egzekucji. Mimo skromnego zakresu pomocy, jakiej udzielać będzie fundusz alimentacyjny, propozycja jego utworzenia wywoła na pewno uczucie ulgi i nadziei wśród wielu, niestety zbyt wielu, rozbitych i pozostających w trudnych warunkach materialnych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#WitoldJankowski">Odrębną funkcję spełniać ma projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Funkcję socjalną — ponieważ reguluje ona sprawę zabezpieczenia społecznego dla tych rolników indywidualnych, którzy po osiągnięciu wieku emerytalnego nie mogą już podołać należycie swym obowiązkom gospodarza ziemi oraz funkcję ekonomiczną — ponieważ w najbardziej żywotnym i oczywistym interesie całego społeczeństwa leży, aby najmniejszy nawet skrawek ziemi przynosił maksymalne plony. Obywatel Minister Rolnictwa, jak również poseł sprawozdawca przedstawiali nam obszernie założenia projektu ustawy, wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje, tło społeczno-gospodarcze oraz cele, jakie zamierza się osiągnąć przez nowe w stosunku do ustawy z 1968 r. uregulowanie tego ważnego problemu.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#WitoldJankowski">Rzeczą istotną jest, aby z jednej strony — wobec obowiązku przejęcia zgłoszonego gospodarstwa rolnego organy administracji państwowej podejmowały wszystkie dostępne działania zmierzające do zapewnienia racjonalnego wykorzystania przejętych gruntów, a w wielu wypadkach nie będzie to łatwe, a z drugiej strony — aby wobec możliwości przejmowania w określonych wypadkach gospodarstwa rolnego na własność państwa z urzędu, zachowany został w tym postępowaniu cały obiektywizm i właściwy stosunek do interesów osób objętych tym postępowaniem.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#WitoldJankowski">Całość problemu, który projektowana ustawa normuje w sposób bardziej korzystny dla rolnika jest — trzeba to stwierdzić — fragmentem wielkiego, złożonego i trudnego zagadnienia struktury i produktywności naszego rolnictwa. Wydaje się, że najbliższa pięciolatka będzie musiała być w większym niż obecnie stopniu ukierunkowana na kompleksowe rozwiązania, które uwzględnią wymogi szybkiego wzrostu produkcji rolnej w kontekście wciąż wzrastających i nie w pełni zaspokajanych potrzeb, a także w kontekście zmieniającej się struktury demograficznej wsi.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#WitoldJankowski">Wysoka Izbo! W komplecie decyzji podejmowanych w okresie ostatnich trzech i pół lat w dziedzinie socjalno-bytowej — sprawy, które dziś są przedmiotem naszej debaty, mają i przez to swoją szczególną funkcję, że nie obejmują tylko bieżącego okresu planu 5-letniego, ale angażują już dziś nakłady finansowe następnego okresu. Kompleksowe programy, działanie na szerokim froncie, doskonalenie systemu, a zarazem etapowość w realizacji i tworzeniu przesłanek dla dalszego postępu — oto niektóre cechy charakterystyczne obecnej strategii i taktyki rozwoju społeczno-gospodarczego. Towarzyszy temu świadomość, że wiele jeszcze jest nie zaspokojonych potrzeb, wiele rodzin boryka się z trudnościami, że — powiedzmy — wiele jeszcze jest do zrobienia. Przez rzetelną pracę, w oparciu o wciąż pogłębiane i bogacone motywacje ludzkiego działania, trzeba więc stwarzać wciąż nowe możliwości przyspieszania realizacji naszych celów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#WitoldJankowski">W odniesieniu do przedłożonych dziś projektów ustaw, wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje, chciałbym stwierdzić w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, że będziemy głosowali za ich przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AndrzejBenesz">O zabranie głosu proszę posłankę Ewelinę Szyszko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#EwelinaSzyszko">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekty ustaw, nad którymi dziś debatujemy, utwierdzają nas w przekonaniu, że program socjalny VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej jest realizowany nie tylko systematycznie i konsekwentnie, ale i z wielkim przyspieszeniem. Poprawa warunków bytowych ludności dokonuje się zarówno przez wzrost dochodów z pracy, jak i rozwój świadczeń społecznych dla ludności, przy czym rozwój gospodarczy traktuje się jako środek prowadzący do osiągania programowych założeń polityki socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#EwelinaSzyszko">Stronnictwo Demokratyczne szczególny walor przydaje zawsze tym wszystkim działaniom, które pomnażanie dóbr materialnych wiążą z tworzeniem wartości społecznych.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#EwelinaSzyszko">W okresie minionych trzech lat realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju osiągnięte zostały w zakresie wzrostu dochodów ludności ze świadczeń społecznych efekty znacznie wyższe, niż przewidywały to ustalenia VI Zjazdu, a w niektórych elementach tego programu wykonano zadania wyznaczone na całe pięciolecie.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#EwelinaSzyszko">W stosunku do roku 1970 wzrosły dochody ludności z funduszu płac o 40%, wyższe o 43% były świadczenia państwa na rzecz pracowników i ich rodzin, wzrosły świadczenia społeczne w naturze w formie usług socjalnych, następuje też szybki postęp w dziedzinie świadczeń realizowanych bezpośrednio w zakładach pracy na rzecz pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#EwelinaSzyszko">W wyniku analizy społecznych funkcji poszczególnych składników systemu świadczeń przeprowadzono wiele istotnych zmian strukturalnych, wprowadzając nowe elementy przy objęciu dalszych grup ludności i niwelowaniu niczym nie uzasadnionych różnic w uprawnieniach sięgających jeszcze okresu międzywojennego.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#EwelinaSzyszko">Rozszerzony przez XII Plenum program dalszej poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa stanowi kontynuację tych reform.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#EwelinaSzyszko">Powracamy dziś do tego fragmentu programu, który traktuje o zadaniach w dziedzinie dalszego podnoszenia poziomu życia ludzi pracy i rozwiązywania podstawowych problemów socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#EwelinaSzyszko">Dzięki wysokiej dynamice rozwoju całej gospodarki stało się możliwe to, co do niedawna było niemożliwe — mianowicie sięgnięcie po nowe, znacznie zwiększone zadania płacowe i socjalne. Szybkie przygotowanie projektów ustaw i rozporządzeń, śmiałość decyzji, kompleksowość rozwiązań, przeznaczenie na ten cel wielomiliardowych nakładów, bez zahamowania inwestycji i zachwiania równowagi rynkowej, powinno być przyjęte dziś przez Sejm, a jutro przez społeczeństwo z wysokim uznaniem.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#EwelinaSzyszko">Doniosła jest wymowa polityczna, gospodarcza i społeczna omawianych dziś aktów prawnych. Pogłębia się zaufanie do ogólnonarodowego programu nakreślonego na VI Zjeździe, umacnia się wiara, że wszystkie wcześniej sformułowane zapowiedzi będą, jak dotąd, pomyślnie realizowane, stwarzając całemu społeczeństwu coraz lepsze warunki, utrwalając poczucie pewności jutra — mimo wszystkich, nieraz jeszcze odczuwalnych trudności codziennego życia. Dzięki tej pewności zabezpieczenia socjalnego umacnia się przekonanie, że trudności te znikać będą tym szybciej, im lepiej, mądrzej, wydajniej będziemy wszyscy pracować w najbliższych latach i im skuteczniej do takiej pracy przygotowywać będziemy młode pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#EwelinaSzyszko">Głęboko ludzkie jest zapewnienie ludziom niezdolnym do pracy, wskutek starości lub trwałej utraty zdrowia, poziomu życia zbliżonego do tego, jaki osiągali w okresie aktywności zawodowej, a już szczególny tytuł do pomocy i zabezpieczenia ze strony państwa należy się inwalidom wojennym, którzy „bronili wolności ojczyzny, stracili zdrowie, walcząc o jej socjalistyczny kształt, dźwigali ją z ruin, w najtrudniejszych warunkach budowali nowe życie”. Dlatego też podwyższenie świadczeń pieniężnych oraz przyznanie materialnych, a także dodatkowych uprawnień i przywilejów inwalidom wojennym i wojskowym jest należnym zadośćuczynieniem za ich zasługi.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#EwelinaSzyszko">Ważny aspekt gospodarczy i społeczny łączy w sobie nowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych za renty i spłaty pieniężne; stwarza on warunki zabezpieczenia starości dużej grupie ludzi, a równocześnie jest wyrazem troski państwa o racjonalne i nowoczesne wykorzystanie każdej piędzi ziemi i poprawę struktury gospodarki rolnej — co ma też zasadnicze znaczenie w procesie dalszej intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#EwelinaSzyszko">Omawiane projekty ustaw, służąc bezpośrednio jednostkom, stwarzać będą korzystne warunki i dobre perspektywy umacniania i dalszego rozwoju rodziny. W Polsce aż 67% ludzi starszych, posiadających dzieci, mieszka razem z nimi. W środowisku wiejskim procent ten wynosi aż 76.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#EwelinaSzyszko">Różna bywa pozycja starszego człowieka w rodzinie. Wyższe emerytury i renty starych rodziców pozwolą na lepszą organizację życia domowego rodzin wielopokoleniowych, dadzą emerytom większe poczucie niezależności, poprawią być może stosunki rodzinne. Kobiety, odchodząc wcześniej na emeryturę, pomogą niejednokrotnie młodym małżeństwom w prowadzeniu gospodarstwa domowego i w wychowaniu dzieci, co przy niedostatecznej wciąż jeszcze liczbie miejsc w żłobkach będzie stanowiło ogromną pomoc dla pracujących rodziców.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#EwelinaSzyszko">Dzięki tworzonej instytucji funduszu alimentacyjnego, rodziny rozbite i osierocone dzieci otrzymają przyznane im przez sąd kwoty. Uwolni to kobiety od żmudnych starań o wyegzekwowanie należności, niepokoju o byt oraz pozwoli w większym stopniu zająć się dziećmi. Smutna bowiem jest prawda, że dzieci z rodzin rozbitych i opuszczonych przez jedno z rodziców sprawiają w szkole najwięcej trudności, szukając wątpliwej kompensaty za swoje nieszczęśliwe dzieciństwo.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#EwelinaSzyszko">Tak więc poczucie pewności jutra, stabilizacja, coraz lepsze perspektywy, zagwarantowanie każdemu człowiekowi, każdej rodzinie określonego minimum socjalnego na zaspokojenie podstawowych potrzeb — powinno owocować na rzecz rodziny. Powinno też mobilizować młodych do podnoszenia standardu życiowego w wyniku indywidualnych starań, przez wzrost kwalifikacji i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#EwelinaSzyszko">Obywatele Posłowie! Ustrój socjalistyczny uwalnia ludzi pracy od lęków i niepokojów nękających współczesnego człowieka. Jak mówią tezy na 30-lecie „nie ma już w Polsce ludzi bezdomnych i głodnych, nie ma bezrobotnych, nie ma pozbawionych perspektyw, nadziei i wiary w przyszłość”. Są to prawdy znane, sytuacja osobiście odczuwalna, zjawiska powszechnie obserwowane i sprawdzalne. Jest to ogromne osiągnięcie, zwłaszcza jeśli jeszcze dodamy do tego pewność, że losy każdego nowego pokolenia są i będą lepsze od losów ojców.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#EwelinaSzyszko">Duża część społeczeństwa skorzysta z nowych lub rozszerzonych świadczeń. Na pokrycie ich, obok środków finansowych, trzeba też zapewnić warunki, by świadczenia w naturze były realne. Niezbędne zatem jest działanie na rzecz organizowania pomocy ludziom starszym, zwiększanie systematyczne liczby miejsc w domach opieki, rozbudowa sieci opiekuńczej przy współudziale organizacji społecznych i młodzieżowych. W programie budownictwa mieszkaniowego przewidywać należy budowę odpowiednio przystosowanych mieszkań dla rencistów. Lecznictwo otwarte i zamknięte w większym stopniu musi uwzględniać zagadnienia geriatryczne. Potrzeba więcej miejsc dla ludzi starszych w domach dla przewlekle chorych, w sanatoriach i na wczasach.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#EwelinaSzyszko">Zastanowić się trzeba nad faktem, że w roku 1980 będzie w Polsce około 8 milionów ludzi, którzy przekroczą 65 rok życia. Główny ciężar opieki nad starszymi ludźmi ponosić będzie ich najbliższe otoczenie, gdyż domy opieki społecznej będą w stanie zapewnić miejsca w pierwszej kolejności samotnym.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#EwelinaSzyszko">Zdaniem lekarzy geriatrów — bezczynność w starszym wieku wybitnie przyspiesza procesy starzenia się. Praca zawodowa lub jakiekolwiek zajęcie jest jednym z najskuteczniejszych sposobów utrzymywania zdrowia i sprawności fizycznej i psychicznej. Dlatego też trzeba rozszerzać warunki i możliwości zatrudniania emerytów w zmniejszonym wymiarze godzin, zwłaszcza w tych działach, które wykazują niedobór kadr, jak handel, gastronomia, usługi. Powinno się w szerszym stopniu organizować spółdzielnie pracy, zatrudniające kobiety w zakresie takich usług, jak porządki domowe, opieka nad dzieckiem, opieka nad chorym. Wraz z zagwarantowaniem materialnych podstaw zabezpieczenia ludziom spokojnej starości, trzeba jeszcze tworzyć odpowiedni klimat w społeczeństwie, by dzisiejsze ustawy spełniły swój humanistyczny cel.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#EwelinaSzyszko">W bieżącej kadencji coraz częściej uchwalaniu nowych ustaw towarzyszy głębokie zrozumienie ważności sprawy i doniosłości chwili. Jestem przekonana, że w takiej atmosferze i dziś wyrazimy aprobatę dla przedstawionych aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#EwelinaSzyszko">X Kongres Stronnictwa Demokratycznego, odwołując się do uchwalonego przez VI Zjazd ogólnonarodowego programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wysuwającego na czoło potrzeby ludzi pracy z jednoczesnym podporządkowaniem tym potrzebom zadań gospodarczych, zobowiązuje i nasze środowisko do skuteczniejszego działania na rzecz doskonalenia społecznych oraz instytucjonalnych form demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#EwelinaSzyszko">W tym zawiera się również odpowiednie porządkowanie przepisów prawnych, wyrównywanie różnic społecznych, umacnianie rodziny, szacunek i przywileje dla inwalidów, ludzi starych i słabych.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#EwelinaSzyszko">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za przyjęciem przedstawionych przez posłów sprawozdawców projektów ustaw wraz z poprawkami — ustaw, których celem jest uszanowanie wartości najwyższej, jaką jest człowiek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#TadeuszMyślik">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany dziś rządowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne stanowi kolejne, ważkie ogniwo w szeregu zmian w polityce agrarnej, zainicjowanej u progu roku 1971.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#TadeuszMyślik">Zmiany te — przyjęte na wsi z dużym zadowoleniem — to przede wszystkim zniesienie obowiązkowych dostaw produktów rolnych i żywca, zmniejszenie progresji w podatku gruntowym, uwłaszczenie faktycznych użytkowników ziemi i znaczne podniesienie opłacalności produkcji rolnej, wprowadzenie rygorów chroniących grunty rolne i leśne przed pochopnym i rozrzutnym przeznaczaniem ich na cele nierolnicze, to wreszcie objęcie ludności wiejskiej powszechną, bezpłatną opieką lekarską czy w nieco innym zakresie reforma administracji terenowej i przygotowywana reforma wiejskiej szkoły.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#TadeuszMyślik">Przedłożona dziś Wysokiej Izbie ustawa rozpatrywana być może w kilku różnych aspektach. Przede wszystkim jednak posiada ona swój wymiar humanistyczny — aby nie powiedzieć humanitarny. Pozwala bowiem na zapewnienie, skromnych wprawdzie, ale pewnych i stałych warunków bytowania ludziom starym, niejednokrotnie osamotnionym i opuszczonym przez najbliższych, borykającym się z piętrzącymi się w miarę upływu lat trudnościami gospodarczymi, ludziom — zasługującym w pełni, po wielu latach bardzo ciężkiej pracy na roli, na możliwość wytchnienia, na usunięcie troski o chleb powszedni pod koniec ich pracowitego życia.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#TadeuszMyślik">Według danych szacunkowych opublikowanych w Małym Roczniku Statystycznym 1974 r., w dniu 31 grudnia ub. roku na 15 363 800 mieszkańców wsi 1 965 900 stanowiły bądź kobiety powyżej 60 lat, bądź mężczyźni powyżej lat 65. Jeżeli uwzględnimy w tym rachunku także wypadki inwalidztwa, które pozwalają na uzyskanie uprawnień rentowych bez względu na wiek — otrzymamy okrągłą Liczbę około 2 milionów ludzi. Oczywiście, że część z nich, zamieszkując wprawdzie na wsi, nabyła uprawnienia rentowe z innego tytułu. Oczywiście, że nie wszyscy uprawnieni i nie od razu zgłoszą się po rentę w zamian za ziemię. Rząd przewiduje, że rocznie przejmować będzie około 15 tys. gospodarstw. Jednak struktura wieku ludności wiejskiej, chociaż niedokładnie, świadczy przecież zarówno o rozmiarach potrzeb, jak i o skali zamierzonego przedsięwzięcia.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#TadeuszMyślik">I jeszcze jedno; proponowanej ustawy, którą za chwilę uchwalimy, nie wystarczy ogłosić w Dzienniku Ustaw, kontentując się zasadą, że nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy. Jej społeczny charakter wymaga, aby była ona szeroko spopularyzowana, wyjaśniona i zinterpretowana zgodnie z intencją ustawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#TadeuszMyślik">Dyskutowany projekt posiada też swój aspekt ściśle produkcyjny. Powszechnie wiadomo, że saldo migracji wewnętrznych ludności było w ubiegłym 30-leciu dla wsi ujemne. Dla przykładu — tylko w ostatnich 4 latach wyniosło ono 161 500 osób w 1970 r., 171 400 w 1971 r., 164 800 w 1972 r. i 168 000 w 1973 r. W uzasadnieniu do projektu ustawy Rząd zwraca uwagę, że w najbliższych latach nastąpi wzmożenie procesu przechodzenia młodzieży wiejskiej do pozarolniczych gałęzi gospodarki. Jest to zjawisko prawidłowe i nieuchronne. Jest ono rezultatem procesów uprzemysłowienia i urbanizacji, które pozwoliły na zlikwidowanie znanego w okresie międzywojennym przeludnienia wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#TadeuszMyślik">Ale właśnie dlatego, że odpływ młodych rąk roboczych ze wsi do miasta jest konieczny, że w związku z tym na jednego zatrudnionego w rolnictwie przypadać musi więcej ziemi do uprawy, dlatego właśnie problem nieracjonalnego wykorzystywania użytków rolnych, zwłaszcza w gospodarstwach, których właściciele są już w wieku podeszłym i nie mają następców, staje się jednym z centralnych problemów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#TadeuszMyślik">Dlatego też ogólna intencja dyskutowanego projektu ustawy, zmierzająca do tego, by wszystkie ziemie nadające się do użytku rolnego zagospodarowane były należycie — jest ze wszech miar słuszna. Warunkiem bowiem dalszego wzrostu poziomu życia społeczeństwa, niezbędnej, pilnej poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły spożywcze, zwłaszcza w mięso, dziś bardziej niż kiedykolwiek jest dalsza poważna intensyfikacja produkcji rolnej, znacznie lepsze niż dotąd wykorzystanie posiadanego i malejącego, niestety, z roku na rok areału użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#TadeuszMyślik">Kilkakrotne decyzje Rządu podnoszące ceny skupu produktów rolnych i hodowlanych przyniosły w rezultacie znaczny i szybki wzrost produkcji towarowej rolnictwa, w wyniku uruchomienia prostych — jeżeli można tak powiedzieć — „płytkich” rezerw produkcyjnych. Ale na dłuższą metę rezerwy te nie wystarczą. Sięgnąć trzeba do rezerw głębokich. Ich uruchomienie wymaga przede wszystkim zmiany istniejącej aktualnie struktury agrarnej, koncentracji ziemi, która to koncentracja umożliwi jej bardziej racjonalne zagospodarowanie, wyższy stopień mechanizacji pracy, wprowadzenie bardziej efektywnych i rentownych maszyn, a w konsekwencji wzrost wydajności pracy rolnika.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#TadeuszMyślik">Wiadomo jednak, że zmiany w strukturze agrarnej dokonywały się i dokonują jak dotąd, z różnych przyczyn, bardzo powoli i opornie. Zwłaszcza powoli dokonują się te zmiany w Polsce południowej, gdzie rozdrobnienie gospodarstw, rozkawałkowanie gruntów jest szczególnie dotkliwe. Tam także dotychczasowy system rent dla rolników w zamian za ziemię nie stworzył wystarczających możliwości przejmowania przez państwo użytków rolnych i łączenia ich w większe kompleksy. Mamy nadzieję, że projekt ustawy proces ten przyspieszy, mądrze unikając niebezpieczeństwa zachwiania u indywidualnych rolników poczucia stabilności ich własności prywatnej. Również pozytywnie pokwitować należy wagę proponowanego w art. 4 projektu przepisu chroniącego interes zstępnych, faktycznie gospodarujących na ojcowiźnie.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#TadeuszMyślik">Wysoka Izbo! W dalszym ciągu mego wystąpienia chciałbym zwrócić uwagę na kilka problemów związanych z wykonywaniem projektowanej dziś ustawy — po jej wejściu w życie z dniem 1 sierpnia br.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#TadeuszMyślik">Przede wszystkim chodzi mi o podstawową trudność, jaką stanowić będą przy aplikowaniu ustawy o rentach nie uregulowane stosunki własnościowe. Jak wiadomo, ostateczny termin wykonania ustawy o regulowaniu własności gospodarstw rolnych, uchwalonej przez Sejm dnia 27 października 1971 r., ustalony został przez Rząd na koniec roku 1975. Już to oznacza, że przez prawie półtora roku będą istnieć gospodarstwa, których faktyczni posiadacze, nawet jeżeli spełniają wszystkie inne warunki, nie będą mogli starać się o rentę czy o spłaty, nie będą bowiem mogli udowodnić, że ziemia, którą chcieliby oddać państwu, stanowi istotnie ich nie kwestionowaną przez nikogo własność. Niestety, wiadomo również, że w województwie krakowskim, na skutek braku dokumentacji geodezyjnej, a konkretnie podkładów mapowych, w wielu powiatach nawet termin roku 1975 nie zostanie dotrzymany i akcja uwłaszczeniowa przeciągnie się tam, optymistycznie rzecz traktując, do roku 1978. Mówię o tym z tej wysokiej trybuny, być może bowiem Rząd mógłby jeszcze sygnalizowanej przeze mnie zwłoce zapobiec.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#TadeuszMyślik">Kolejnym problemem, jaki chciałbym podnieść, jest procedura przejmowania za rentę gospodarstwa rolnego z urzędu, wówczas, kiedy wykazuje ono niski poziom produkcji rolnej, co określone zostało w art. 8 ust. 2 omawianego projektu ustawy oraz procedura określania wypadków, kiedy na mocy art. 6 nie będzie wymagana zgoda współwłaścicieli, zstępnych i dożywotników lub małżonka na przekazanie nieruchomości. Uważam, że byłoby lepiej dla sprawy, gdyby naczelnik gminy podejmował w tych wypadkach decyzję w porozumieniu z komisją rolnictwa gminnej rady narodowej, tak jak przewidziano to w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów dla określenia wyższego niż średni w danej gminie poziomu produkcji przekazywanego za rentę gospodarstwa. Nie naruszając kompetencji naczelnika gminy jako organu administracji państwowej, komisja, wydając swoją opinię, wsparłaby decyzję naczelnika powagą organu przedstawicielskiego, a w wypadkach spornych — opinia komisji stanowiłaby cenną informację o sprawie dla naczelnika powiatu, który w II instancji rozpatrywać będzie ewentualne odwołania.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#TadeuszMyślik">Najważniejszym jednak, centralnym zadaniem administracji, i to nie tylko bynajmniej administracji rolnej, wynikającym z projektu ustawy, ale przede wszystkim ze względu na jej powszechność — przekazanie gospodarstwa za rentę dokonywać się będzie na wniosek rolnika i jeżeli spełnia on wymagane warunki nie można odmówić jego prośbie — będzie właściwe zagospodarowanie gruntów przejętych; będzie to nie tylko zabezpieczenie na gruntach tych ciągłości produkcji rolnej, ale także unaocznienie wsi, że przejęcie gruntu przez państwo przyniosło gospodarce narodowej pożytek.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#TadeuszMyślik">Głównym celem polityki rolnej państwa jest wzrost produkcji rolnej — a ustawa o rentach jest jedynie polityki tej instrumentem. Osiągnięcie założonego wzrostu produkcji na ziemiach przejętych za rentę wymagać będzie starannego przygotowania się organizacyjnego i technicznego oraz zapewnienia na ten cel odpowiednich środków produkcji. Warto o tym pamiętać i mieć na uwadze, że nie wszystkie jednostki uspołecznione gospodarki rolnej — jak je nazywa projekt ustawy — radzą sobie należycie z ziemią, która już jest w ich użytkowaniu. Jestem właśnie pod wrażeniem niedawno oglądanych czterech hektarów zaniedbanych przez administrację pewnego, skądinąd bardzo szanowanego szpitala. Dlatego m.in. naczelnicy gmin, wydający decyzje o przejęciu gospodarstwa rolnego, z urzędu powinni podejmować decyzje takie dopiero wówczas, kiedy istnieje naprawdę realna możliwość lepszego wykorzystania przejmowanej ziemi. Wnioskujemy, aby w niedalekiej przyszłości ob. Minister Rolnictwa poinformował Izbę, jak podległy mu aparat radzi sobie z zagospodarowywaniem przejmowanej za renty szachownicy pól chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#TadeuszMyślik">Wysoka Izbo! Rozumiemy, że zaproponowana przez Rząd wysokość rent nie jest przypadkowa, że uzależniona jest ona od możliwości sfinansowania ich przez budżet państwa. Chciałbym jednak na zakończenie, w imieniu Koła Poselskiego „Znak”, wyrazić nadzieję, że w miarę jak będzie rozwijała się i krzepła nasza gospodarka, w miarę jak państwo nasze stawać się będzie zasobniejsze, jak rosnąć będą dochody innych grup ludności — wysokość renty dla rolników, którzy przekazali swoją ziemię państwu, podlegać będzie odpowiedniej, proporcjonalnej rewaloryzacji, podobnie jak emerytury i renty wynikające z przepisów pozostałych dwóch projektów ustaw: o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#TadeuszMyślik">W tej nadziei Koło Poselskie „Znak” głosować będzie za przedłożonymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#AndrzejBenesz">Głos ma poseł Zdzisław Krysiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#ZdzisławKrysiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Konsekwentna realizacja polityki partii po VI Zjeździe wyraża się w podejmowaniu przez Rząd wielu ważnych inicjatyw i decyzji zmierzających do uporządkowania różnych dziedzin życia gospodarczego kraju. Szczególnie ważną dziedziną jest gospodarka ziemią i jej racjonalne wykorzystanie. Problem ten staje się wyjątkowo aktualny w warunkach, gdy większość gruntów rolnych pozostaje we władaniu rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#ZdzisławKrysiak">Zjawiskiem wybitnie niekorzystnym dla rozwoju produkcji rolnej jest niepełne wykorzystanie ziemi, zwłaszcza w tych gospodarstwach, których właściciele znajdują się w podeszłym wieku i nie mają następców. To gospodarczo-produkcyjna strona zagadnienia. Ale jest i strona społeczno-moralna — pomocy i opieki nad ludźmi starymi i inwalidami na wsi, którzy przez długie lata gospodarzyli racjonalnie i pracowali wydajnie, a teraz sterani wiekiem i słabi wymagają zabezpieczenia spokojnej starości.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#ZdzisławKrysiak">Dotychczasowe zasady przejmowania gospodarstw za renty oraz wysokość tych rent nie zapewniały rolnikom takich warunków, a w związku z tym wstrzymują się oni od zgłaszania wniosków o przekazanie swych gospodarstw na rzecz państwa.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#ZdzisławKrysiak">Pragnę przypomnieć, że obowiązujące dotychczas przepisy o rentach dla rolników uzależniają przejmowanie gospodarstw od stosunkowo dużego ich obszaru. Rolnikowi przysługuje wówczas renta, jeżeli przekaże co najmniej 5 ha użytków rolnych, a tylko wyjątkowo może przekazać gospodarstwo o obszarze mniejszym niż 5 ha, jeżeli ilość hektarów przeliczeniowych nie będzie mniejsza niż 2,5 ha. W tej sytuacji właściciele gospodarstw poniżej 5 ha użytków rolnych nie mogli dotąd praktycznie otrzymać renty, mimo że byli niepełnosprawni fizycznie i nie gwarantowali właściwego wykorzystania posiadanych gruntów. Jest to istotne dla całego kraju, a w warunkach woj. warszawskiego ma to szczególne znaczenie, gdyż średnia wielkość gospodarstwa wynosi 5,6 ha, a strukturę obszarową gospodarstw indywidualnych charakteryzują następujące liczby: gospodarstw do 2 ha jest 21%; od 2–5 ha — 28%; od 5–7 ha — 18%; od 7–10 ha — 17%; ponad 10 ha jest 16%.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#ZdzisławKrysiak">Z powyższych danych wynika, że dotychczasowa ustawa z 1968 r. o rentach dla rolników przekazujących swoje gospodarstwa na własność państwa nie miała zastosowania do około 50% gospodarstw woj. warszawskiego. Między innymi dlatego w okresie ostatnich 2 lat na własność państwa w trybie przepisów wspomnianej ustawy przejęto tylko 443 gospodarstwa o ogólnym obszarze 3 645 ha. W analogicznym też okresie odmówiono przejęcia gospodarstw na wniosek rolników w 287 wypadkach jako nie odpowiadających wymaganiom obecnej ustawy. Należy również podkreślić, że obowiązująca ustawa z 1968 r. nie działała stymulująco głównie i z tego powodu, że wysokość renty uzależnia się od obszaru gospodarstwa obliczonego w hektarach przeliczeniowych, a więc z uwzględnieniem wartości bonitacyjnej gruntów. Zważywszy, że około 50% gruntów woj. warszawskiego stanowią grunty słabe — w klasach V i VI — stanowiło to czynnik hamujący proces przekazywania gospodarstw przez rolników na rzecz państwa za rentę.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#ZdzisławKrysiak">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, nad którą dyskutujemy i niebawem uchwalimy, rozwiązuje istniejące trudności w przejmowaniu gospodarstw za renty, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#ZdzisławKrysiak">— stwarza warunki do przejmowania mniejszych obszarowo gospodarstw;</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#ZdzisławKrysiak">— usuwa wymóg wyznaczania wysokości renty w zależności od hektarów przeliczeniowych;</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#ZdzisławKrysiak">— w sposób zasadniczy zwiększa świadczenia rentowe;</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#ZdzisławKrysiak">— uzależnia wysokość renty nie tylko od obszaru gruntów, ale także od innych składników gospodarstwa (lasy i budynki);</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#ZdzisławKrysiak">— słusznie premiuje rolników w przypadku przekazywania gospodarstw sprawnych jeszcze pod względem produkcyjnym. Jest to ważny moment moim zdaniem, aby w perspektywie było coraz mniej rolników przekazujących państwu gospodarstwa zaniedbane lub podupadłe. Wprowadza też nową formę przejmowania gospodarstw przez państwo za spłaty pieniężne, co umożliwi przejęcie gospodarstw w całości lub ich części w przypadkach, gdy rolnik nie posiada warunków do przekazania gospodarstwa za rentę;</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#ZdzisławKrysiak">— zezwala rolniczym jednostkom gospodarki uspołecznionej przejmowanie gruntów za renty i spłaty bezpośrednio od rolników na podstawie bezpośrednich umów, co leży w interesie obydwu stron;</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#ZdzisławKrysiak">— przewiduje się, że np. w woj. warszawskim w latach 1973–1974 PGR zagospodarują 2 700 ha, a spółdzielnie produkcyjne 1 500 ha. Ustawa sprzyjać będzie dalszemu rozwojowi działalności gospodarczej kółek rolniczych, które do końca br. przejmą około 1 500 ha, a tym samym zostanie lepiej wykorzystana ziemia dla dalszego rozwoju hodowli i produkcji pasz;</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#ZdzisławKrysiak">— upoważnia także do wkraczania z urzędu i przeprowadzania postępowania w stosunku do tych gospodarstw, których właściciele są niezdolni do pracy i nie wnioskują przekazania swoich gospodarstw w myśl projektu ustawy na własność państwa lub jednostkom gospodarki uspołecznionej;</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#ZdzisławKrysiak">— przewiduje 50-procentową podwyżkę już obowiązujących rent oraz uproszczony tryb załatwiania spraw formalnych.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#ZdzisławKrysiak">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za renty i spłaty pieniężne wychodzi naprzeciw licznym postulatom rolników.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#ZdzisławKrysiak">Ustawa zapewniać będzie moim zdaniem realizację dwóch zasadniczych kierunków, które z punktu widzenia społeczno-gospodarczego mają ważne znaczenie dla rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#ZdzisławKrysiak">Po pierwsze — przez racjonalne wykorzystanie i podnoszenie produkcyjności ziemi przyspieszać będzie intensyfikację produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#ZdzisławKrysiak">Po drugie — umożliwi wielu rolnikom w podeszłym wieku i nie najlepszym stanie zdrowia zasłużony odpoczynek.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#ZdzisławKrysiak">Jest to jeszcze jeden dowód troski w polityce socjalnej państwa o wszystkich ludzi pracy różnych zawodów, w tym przypadku wyraz troski i opieki państwa nad starszymi wiekiem rolnikami.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#ZdzisławKrysiak">Uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu ustawy będzie miało duże znaczenie dla całej wsi polskiej. Przewidujemy, że również zasadnicze znaczenie mieć ona będzie dla woj. warszawskiego, gdzie znajduje się 11 tysięcy rolników gospodarujących na obszarze około 60 tys. ha bez prawnych następców.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#ZdzisławKrysiak">Aby jednak osiągnąć wyznaczone cele i zapewnić sprawną realizację postanowień ustawy, szczególnie w kwestii racjonalnego zagospodarowania przejętych za renty gruntów, niezbędne będzie wysoce operatywne działanie naczelników gmin i ich urzędów, bowiem są oni organem państwowym I instancji, właściwym do przejmowania i zagospodarowania gruntów. Jest to sprawa niezmiernej wagi. Naczelnicy gmin powinni w związku z tym otrzymać niezbędne środki i pomoc, słowem — mieć warunki do sprawnego podejmowania decyzji. Uważam, że wzmocni to jeszcze bardziej autorytet podstawowego organu administracji terenowej i przybliży organ wydający decyzję do zainteresowanych rolników.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#ZdzisławKrysiak">W zakończeniu pragnę podkreślić, że z rozmów z rolnikami wynika, że przyjmują oni proponowane przez projekt ustawy zmiany z pełnym zrozumieniem i aprobatą gospodarczych i społecznych intencji oraz z przekonaniem, że te zmiany ograniczą nieracjonalne wykorzystanie ziemi i stworzą warunki do zabezpieczenia spokojnej starości rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#ZdzisławKrysiak">Z powyższych względów wyrażam pełne poparcie dla omawianego projektu ustawy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-26.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AndrzejBenesz">Proponuję obecnie 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 10 do godz. 17 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AndrzejWerblan">Wznawiam obrady. Kontynuujemy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#StanisławRostworowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Głęboką wymowę ma fakt, iż właśnie w roku jubileuszu 30-lecia odrodzonego po II wojnie światowej państwa polskiego możemy rozpatrywać dwa tak doniosłe w swych skutkach społecznych projekty ustaw, jakie przedstawił nam w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych poseł Alfred Przydatek. Fakt ten, trzeba podkreślić, ma głęboką wymowę społeczną i patriotyczną. Dotyczy on bowiem szerokiego grona naszych obywateli, którzy w przełomowych latach obecnego stulecia okazali się niezłomni w obronie i w utrwalaniu niepodległych praw bytu naszej ojczyzny. W roku bieżącym, obchodząc jubileusz naszej odrodzonej państwowości, mamy szczególny tytuł do tego, aby tym, którzy wykonali swe zadania obrońców i budowniczych, z ofiarnością godną imienia Polaków, wyrazić naszą wdzięczność. Są to ci, którzy wojowali bronią i ci, którzy umieli przekuć miecz na lemiesz. Jedni i drudzy wykonali swe zadanie: państwo polskie odzyskało niepodległość. Państwo polskie jest dziś potężnym ogniwem w obozie socjalistycznym i w rodzinie państw europejskich.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#StanisławRostworowski">W minionych latach powojennego okresu przebyliśmy różne etapy: odbudowy kraju ze zniszczeń totalnej wojny, przekształcania jego struktury społecznej i gospodarczej, powolnego, lecz systematycznego utrwalania naszych osiągnięć. W okresie tym priorytet, rzecz naturalna, miały sprawy gospodarcze, ujęte wielostronną prognozą planowania. Planowaliśmy inwestycje, rozwój infrastruktury gospodarczej, ale często nie starczało nam siły i środków na to, aby zakreślić szerszą wizję naszej polityki społecznej, naszego wykorzystania tej tak ważnej części dochodu narodowego przeznaczonego na spożycie. Dopiero od paru lat w działaniach partii i Rządu została w pełni doceniona korelatywność polityki gospodarczej i polityki społecznej, tych dwóch ramion jednego wysiłku, z których jedno tworzy wartości, część z nich oddając drugiemu, po to, by zrekonstruować swą siłę twórczą.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#StanisławRostworowski">Społeczeństwo tylko pozornie jest zbiorowiskiem aktualizujących się jednostek. Ale jednocześnie jest zbiorowością żyjącą określoną świadomością, obejmującą przeszłość, teraźniejszość i wybiegającą w przyszłość, a więc świadomością historyczną. Tego związku niepodobna rozerwać. Człowiek idący do szkoły wierzy, że po jej ukończeniu otrzyma pracę. Obywatel podejmujący pracę wierzy, że gdy mu zabraknie sił, nie pozostanie opuszczony, lecz losem jego zajmie się ta instytucja, ta zbiorowość, to państwo, którym służył. Cofnięcie odpowiedzialności za los obywatela u początku czy końca jego kariery życiowej byłoby nie tylko zerwaniem ogniwa, ale całości więzi.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#StanisławRostworowski">W ubiegłym okresie odczuwaliśmy, że los naszych weteranów pracy w Polsce nie był najlepszy. Problem ten niekiedy nabrzmiewał i wówczas zapadały doraźne decyzje o podwyższeniu najniższych emerytur. To co jest zawarte w obecnie przedstawionym projekcie ustawy, zakreślającej program zaopatrzenia emerytalnego, nie jest już postanowieniem podejmowanym ad hoc, ale jest decyzją o fundamentalnym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#StanisławRostworowski">W świetle proponowanej reformy — emerytura traci charakter uznaniowy, dostosowany do aktualnych możliwości finansowych państwa. Podstawą jej wymiaru staje się relacja do uzyskiwanych przed przejściem na emeryturę czy rentę dochodów z pracy. Jest to właśnie ta relacja, która przez ekspertów w zakresie polityki społecznej uznawana jest za właściwą — w wypadku przeciętnej emerytury 75%, renty 65%, renty rodzinnej 50% w stosunku do dawniej uzyskiwanego dochodu z pracy. Relację tę nawet w wyższym wymiarze procentowym osiągną w bardzo krótkim czasie wszystkie niższe emerytury. Przyznanie priorytetu podwyższeniu niższych emerytur zyska na pewno w opinii społecznej jak najlepszą ocenę. Uzasadnione jest więc zwiększenie zaopatrzenia emerytalnego tych odbiorców, których dość niskie i jedyne źródło utrzymania jest szczególnie wrażliwe na zwyżkujący ruch cen rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#StanisławRostworowski">Problem ruchu cen w odniesieniu do emerytur i rent ma szczególne znaczenie. Przewidziany w 6 etapach wzrost wyższych emerytur, przy uwzględnieniu jeszcze dodatku za staż pracy w PRL, doprowadzi w 1980 roku poziom tych emerytur do wysokości 77% dochodów pracownika. W ciągu tych 6 lat można przewidywać, że będzie też następował dalszy wzrost przeciętnej płacy zatrudnionych w gospodarce narodowej. Jak wiadomo, w ciągu ostatnich lat zwiększały się dochody pracowników przeciętnie o 5–6% rocznie. Automatycznie więc, nowe emerytury, uzyskiwane od wyższych dochodów będą relatywnie wyższe od tych, których wymiar zakreślamy obecnie. Wzrost pensji jest przecież odpowiedzią na nieuchronny wzrost cen wielu towarów produkowanych w bardziej kapitałochłonnych i skomplikowanych technicznie warunkach. Skutki owego ruchu cen będą mniej odczuwane przez tych obywateli, którzy z pozycji wyższych dochodów z pracy w późniejszym terminie przejdą na emeryturę, jak również przez obecnych emerytów, których zarobki znacznie przekroczyły kwotę 2 000 zł, gdyż ich świadczenia w ciągu tych lat stale wzrastały o 5%. Dochody natomiast około jednego miliona osób, których emerytury i renty obliczone zostały w stosunku do płacy nie przekraczającej 2 000 zł, wkrótce wejdą w stan stabilności. Spostrzeżenie to w niczym nie umniejsza rangi przedłożonego projektu ustawy, mocą której fundusz spożycia społecznego ma zostać zwiększony o około 5 mld złotych.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#StanisławRostworowski">Projekt ustawy przynosi na pewno decyzję rangi podstawowej, jakkolwiek nie wyczerpuje całokształtu zadań w zakresie programowania polityki społecznej państwa. W tezach KC PZPR ogłoszonych z okazji jubileuszu 30-lecia PRL, czytamy: „Stopniowo, w miarę gromadzenia środków, państwo będzie rozszerzać pełne i jednolite uprawnienia do emerytur i rent”. Zgodny z duchem tego stwierdzenia jest rządowy projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym i projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Ludność wiejska będzie więc miała ułatwiony dostęp do systemu ubezpieczeń społecznych, jakkolwiek nie rozwiązuje to jeszcze w pełni sytuacji na wsi. Prowadzona rejestracja stałych zasiłków socjalnych, udzielanych obywatelom w wieku poprodukcyjnym, a nie mającym własnych źródeł utrzymania i prawa do stałego zaopatrzenia emerytalnego wskazuje, że Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych bierze pod uwagę możliwość wprowadzenia stałej renty socjalnej dla tej właśnie kategorii osób. Są to elementy słusznej polityki społecznej państwa, której właściwym podmiotem jest pogrudniowe kierownictwo polityczne naszego kraju. Obserwując trend tak doniosłych postanowień, można przypuszczać, że przy zachowaniu obecnej koniunktury gospodarczej nadejdzie też właściwy moment do wprowadzenia w strukturę naszego systemu zaopatrzeń społecznych mechanizmów samodostosowujących wymiar świadczeń społecznych do ruchu cen rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#StanisławRostworowski">Obywatele Posłowie! W kraju naszym na przestrzeni najbliższych 20 lat, na skutek mniejszego przyrostu naturalnego, kategoria tzw. osób utrzymywanych, głównie młodzieży żyjącej z zarobków pracujących rodziców, zmniejszy swój udział w całości społeczeństwa z 40 do 29%. W tym samym czasie populacja żyjącą z rent i emerytur znacznie wzrośnie. W tej sytuacji przed planistami reform z zakresu polityki społecznej staje pytanie — czy należy zwiększać bardziej środki na podwyżkę płac, czy na fundusz zaopatrzenia emerytalnego. Stanowiska są tu podzielone. Wzrost dochodów z pracy ma bezpośredni wpływ na wydajność w gospodarce narodowej. Z kolei stabilność emerytur przy ruchu cen rynkowych zobowiązuje pracujących do dofinansowywania ich najbliższych krewnych korzystających z zaopatrzenia społecznego. A to znów pomniejsza ich dochody. Przeważająca jest więc opinia, że powinna istnieć właściwa korelacja pomiędzy wzrostem funduszu dochodów z pracy i wzrostem funduszu zaopatrzenia emerytalnego. W sytuacji jednak, gdy na jednego zatrudnionego będzie przypadało coraz mniej osób, które będzie on zobowiązany utrzymywać, zatem — przy malejącym wskaźniku obciążenia zarobku pracującego, jego dochody automatycznie będą wzrastały. I to właśnie wydaje się podstawową przesłanką, która powinna skłaniać do proporcjonalnego preferowania wzrostu funduszu spożycia społecznego nad funduszem płac.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#StanisławRostworowski">Obywatele Posłowie! Przedłożony Sejmowi projekt ustawy wnosi jeszcze jedną bardzo istotną reformę kolejnego uelastycznienia granicy wieku emerytalnego. Otóż przy spełnieniu określonych warunków część kobiet, jak również inwalidów uzyska prawo do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Zezwolenie to odwołuje się do dobrowolnej decyzji obywateli. Ma to ogromnie istotne znaczenie i jest modelową próbą rozwiązania problemu. Powszechnie uznaje się bowiem, że ściśle określona granica wieku emerytalnego jest pojęciem sztucznym, nie dającym się utożsamić z granicą ustania sprawności zawodowej starzejącego się człowieka. Granica ta bowiem może wypadać wcześniej lub później, w zależności od przyjętej w danym kraju granicy wieku emerytalnego. Jest ona w różnych krajach, w zależności od warunków klimatycznych i stopnia rozwoju gospodarczego, wyznaczana na różne lata — w Urugwaju na 50 rok życia pracownika, a w Norwegii na 70 lat. Nieodwracalna konieczność zaprzestania pracy zawodowej w tym odgórnie określonym roku życia pracownika ma na ogół dla niego ujemne skutki psychofizyczne. Jedni, u których proces niedowładztwa starczego jawi się wcześniej, nie wierzą w możliwość dotrwania w pracy zawodowej do wyznaczonego wieku. Dla innych, niekiedy w pełni sprawnych, nagła decyzja o przymusowym przejściu na emeryturę jest uderzeniem niszczącym ich dotychczasową odporność fizyczną. Dlatego też reformy prowadzące do uelastycznienia granicy wieku emerytalnego na podstawie dobrowolnej decyzji pracownika mają swoje głębokie uzasadnienie. Jednocześnie należy emerytom umożliwić szerszy dostęp, bez utraty świadczeń socjalnych, do pracy w innych zawodach, wśród których na pierwsze miejsce wybijają się handel i usługi. Podjęte już przez Rząd w tej mierze decyzje o umożliwieniu emerytom i rencistom uzyskiwania większych zarobków przy podjęciu pracy w handlu należy powitać z niewątpliwym uznaniem.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#StanisławRostworowski">Wysoki Sejmie! Kolejny projekt ustawy, dotyczący inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin jest skierowany ku środowisku o cechach szczególnych. Inwalidztwo fizyczne jest zawsze nieszczęściem. Lecz inwalidzi wojenni powiadają, że kto oddał kroplę krwi na polu chwały jest godzien chwały. Członkowie Związku Inwalidów Wojennych PRL są dumni z tego, że ich związek otrzymał tytuł stowarzyszenia wyższej użyteczności, a sztandar ich organizacji został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy. Społeczeństwo często odwraca się od ludzi ułomnych, lecz w tym wypadku nie chodzi o ułomność, ale o poniesioną ofiarę na polu walki. Ofiara ta staje się symbolem spełnionego obowiązku wobec ojczyzny. A tym samym jest przykładem dla tych pokoleń Polaków, które już od 30 lat nie walczą o wolność waszą i naszą, ale tak często na różnych już dziś kontynentach walczą o pokój wasz i nasz. Gdy mówimy o symbolu, o przykładzie tym silniej ujawnia się treść pojęcia — stowarzyszenie wyższej użyteczności, które przysługuje Związkowi Inwalidów Wojennych PRL. Przynależność do tego związku dla wielu ludzi staje się aktem wyróżnienia. Także dla tych, których niski procent utraty zdrowia nawet nie zakwalifikował do III grupy inwalidztwa. W tym świetle odnoszę wrażenie, że art. 6 przedłożonego projektu ustawy, definiujący pojęcie inwalidy wojennego, nie będzie ograniczał możliwości przynależenia do związku tych, którzy nawet do najniższej grupy inwalidztwa nie zostali zaszeregowani.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#StanisławRostworowski">Obok czynnika duchowo-patriotycznego dla pozbawionych części sił fizycznych byłych żołnierzy niewątpliwą także rolę musi mieć czynnik materialny. Obecny projekt ustawy w ogromnej mierze podnosi stan zaopatrzenia rentowego inwalidów wojennych i wojskowych. Poważne podwyższenie rent sprawia, że inwalidzi pobierający dawniej najniższy wymiar zaopatrzenia, bardzo często zamieszkali na wsi, obecnie będą mogli w pełni wykorzystywać dodatki z tytułu odznaczeń, jakie poprzednio nie zawsze były osiągalne, skoro przekroczyły 95% przyznanej im renty. Zapewniona w art. 51 możliwość, przy przejściu na emeryturę, zachowania dodatkowo bądź połowy renty, bądź połowy emerytury, jest również słusznym postanowieniem. Inwalida wojenny uznaje bowiem, że wypracowanie emerytury było spełnieniem odrębnego obowiązku wobec ojczyzny, obowiązku wynikającego z jego aktywności nie wojskowej, lecz zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#StanisławRostworowski">Zdarza się, że inwalida pracujący, mający uprawnienia III grupy inwalidztwa wojennego, jest ofiarą wypadku w pracy, wskutek czego przysługuje mu np. II grupa inwalidztwa cywilnego. Jest wówczas zmuszony do wyboru którejś z tych grup, co w jego sytuacji nie jest decyzją łatwą. Na tym tle podnoszą się głosy, aby w Polsce przeprowadzone były badania przez odpowiedni Instytut Patologii Urazowej, na podstawie których można by było ustalić zależność pomiędzy określonym kalectwem spowodowanym przez wypadek, a później występującymi różnego typu schorzeniami czy okaleczeniami. Uchwycenie tych zależności dałoby możliwość przeszeregowania poszkodowanych do wyższej grupy w ramach jednej kategorii inwalidztwa.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#StanisławRostworowski">Przedłożony projekt ustawy przyznaje cały szereg ulg i przywilejów. W środowisku inwalidzkim szczególnie pozytywnie oceniane jest prawo do uzyskania zniżek kolejowych, gdy zaś chodzi o ulgi na przejazdy komunikacją miejską, to zgodnie z duchem projektu ustawy postuluje się, aby wprowadzić ich jednolite uznawanie na terenie wszystkich miast kraju.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#StanisławRostworowski">Projekt ustawy znacznie też rozszerza szereg uprawnień na rodziny inwalidów i podnosi wymiar rent rodzinnych. Jest to także decyzja o głębokiej treści. W środowiskach inwalidów wojennych i wojskowych wysoko ceniony jest hart i poświęcenie wielu wdów lub kobiet osamotnionych w swych zadaniach, na które Spadł obowiązek wychowania i wykształcenia dzieci. Tu jednak może projekt ustawy trochę zbyt wąsko potraktował sprawę pewnych przywilejów, np. w dziedzinie oświaty i priorytet w przyjmowaniu do internatu dzieci inwalidów lub też inne tego typu uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#StanisławRostworowski">Ogólnie jednak trzeba wrócić myślą do tego, co powiedzieliśmy na początku. Uwaga partii, Rządu i społeczeństwa w roku 30-lecia, skierowana ku szczytnym tradycjom pokoleń patriotów i budowniczych powojennej państwowości, wznoszących wysoko sztandar wolności i rozkwitu naszej ojczyzny, jest aktem uznania i hołdem złożonym najlepszym tradycjom polskim. Dlatego też, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z pełną aprobatą będzie głosowało za przyjęciem przedłożonych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Udzielam głosu posłowi Władysławowi Trybusowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WładysławTrybus">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione przez Radę Ministrów projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym i o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin oraz o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, dotyczą wielomilionowej rzeszy ludzi starszych wiekiem, którzy przez całe swoje życie pracowali zawodowo w rolnictwie i w innych działach gospodarki narodowej na pożytek ojczyzny i dziś zasłużenie oczekują od niej zapewnienia potrzeb na starość.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#WładysławTrybus">Aktualna sytuacja kraju, dynamiczny rozwój produkcji przemysłowej i rolnej oraz wzrost dochodu narodowego stwarzają możliwości przeznaczenia na ten cel dodatkowych środków. Możliwości te są wynikiem realizacji uchwał przyjętych przez VI Zjazd partii i postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#WładysławTrybus">Problemy socjalno-bytowe ludzi pracy w naszej ojczyźnie są przedmiotem stałej troski władz Polski Ludowej. Wystarczy wspomnieć, że w wyniku uchwały Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych z 30 grudnia 1970 r. podwyższone zostały emerytury i renty. Z dniem 1 stycznia 1971 r. zwiększono emerytury z tytułu stażu pracy w Polsce Ludowej. W 1972 r. podwyższono świadczenia emerytalne dla nauczycieli, a w 1973 r. nastąpiła poprawa świadczeń dla inwalidów wojennych. W wyniku tych decyzji przeciętna renta w 1973 r. była wyższa o ponad 250 zł od przeciętnej renty wypłacanej w 1969 r. O ponad 17 mld zł wzrosły w tym okresie wydatki na renty z funduszu emerytalnego. Liczby te świadczą o dużym wysiłku państwa na rzecz licznej rzeszy emerytów i rencistów. Obecnie państwo zdobywa się na nowy wysiłek, by poprawić warunki socjalno-bytowe ludzi przechodzących na zasłużony odpoczynek — otacza także coraz troskliwszą opieką członków ich rodzin. Ma to szczególną wymowę społeczną i polityczną w odniesieniu do inwalidów, wdów i rodzin po poległych w obronie ojczyzny. Troska o tych ludzi, serce im okazywane i docenianie ich wkładu w walkę o niepodległość kraju i zbudowanie sprawiedliwego ustroju społecznego, to cenne wartości służące patriotycznemu wychowaniu młodego pokolenia Polski Ludowej. Jestem przekonany, że ustawy te spotkają się z powszechną aprobatą całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#WładysławTrybus">Wysoka Izbo! Jestem rolnikiem. Z tego też względu pragnę nieco dłużej zatrzymać się nad projektem ustawy o przekazywaniu ziemi państwu za rentę i spłaty pieniężne.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#WładysławTrybus">Projekt tej ustawy jest jednym z ogniw w łańcuchu poczynań podejmowanych dla intensyfikacji produkcji rolnej w celu jak najpełniejszego zaspokajania stale rosnącego zapotrzebowania na artykuły żywnościowe. Jest także wyrazem realizacji uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VI Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie wspólnej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#WładysławTrybus">W tym procesie intensyfikacji produkcji rolnej podstawowe znaczenie ma właściwe wykorzystanie ziemi. Liczba ludności naszego kraju stale wzrasta, a ilość ziemi rolniczo-użytkowanej, na skutek postępującej urbanizacji kraju i rozwoju przemysłu, systematycznie maleje. Jeśli w roku 1950 na 1 osobę przypadało w naszym kraju 80 arów użytków rolnych, to obecnie przypada około 58 arów. Wspomniał o tym sprawozdawca poseł Cabaj.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#WładysławTrybus">W dodatku, w związku ze stałym i powiększającym się odpływem młodzieży chłopskiej do pracy poza rolnictwem, co wynika z prognoz demograficznych, coraz większa ilość ziemi znajduje się w rękach rolników w podeszłym wieku, nie posiadających następców. Część tych rolników z przyczyn obiektywnych nie unowocześnia swojej gospodarki, w wyniku czego produkcja nie rośnie, przeciwnie, zagrożona jest spadkiem, co też nieuchronnie z czasem następuje.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#WładysławTrybus">W interesie społecznym, w tym także dla tworzenia warunków sprzyjających przemianom społeczno-strukturalnym w naszym rolnictwie, następującym równolegle ze wzrostem produkcji rolniczej, leży więc podjęcie przez państwo działań, ułatwiających przekazywanie ziemi w ręce lepszych użytkowników. Temu celowi służyć będzie ustawa, której projekt Wysoka Izba dziś rozpatruje.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#WładysławTrybus">U podstaw tego projektu ustawy leży z jednej strony troska o interes społeczny, o wzrost produktywności ziemi i produkcji rolnej jako jednego z głównych warunków podniesienia stopy życiowej całego społeczeństwa, a z drugiej strony — troska o zabezpieczenie odpowiednich środków utrzymania dotychczasowym właścicielom gospodarstw znajdującym się w podeszłym wieku. Projekt ustawy jest wyrazem uznania dla trudu rolników, a jej uchwalenie w 30 rocznicę Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej będzie mieć głęboką wymowę.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#WładysławTrybus">Wysoki Sejmie! Projektowana ustawa udoskonala dotychczasowy system rent uzyskiwanych za przekazywane gospodarstwa. Stwarza dla oddających ziemię lepsze warunki materialne i socjalne, rozszerza możliwości przejmowania ziemi i przekazywania jej nowym użytkownikom, dającym gwarancję intensywnego i trwałego jej zagospodarowania; przyczyni się więc do polepszenia struktury agrarnej i socjalistycznych stosunków społecznych w naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#WładysławTrybus">Duże znaczenie będą mieć postanowienia projektu ustawy mówiące o tym, że na uzasadniony wniosek rolnika państwo będzie zobowiązane przejąć jego gospodarstwo w zamian za zapewnienie rolnikowi warunków do życia. Będzie to rozwiązaniem nie tylko w interesie produkcyjnym, lecz także i humanitarnym dla ludzi nie posiadających już sił do wydajnej fizycznej pracy na roli.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#WładysławTrybus">Niezwykle ważna dla rolników posiadających małe gospodarstwa rolne jest możliwość uzyskania renty za przekazane państwu gospodarstwa o obszarze 2 hektarów. Pozwoli to lepiej zagospodarować grunty w rejonach o dużym rozdrobnieniu.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#WładysławTrybus">Dla regionu krakowskiego i pozostałych terenów południowo-wschodnich części kraju duże znaczenie mieć będzie upoważnienie dla Rady Ministrów zawarte w art. 8 projektu ustawy, do określenia zasad i warunków przejmowania za rentę gospodarstw o obszarze poniżej 2 ha oraz do obniżania granicy wieku właścicieli gospodarstw, wymaganego dla uzyskania renty. Osobiście widzę w tym także realną możliwość wyboru zawodu przez chłopów-robotników, którzy przekazując ziemię za rentę bądź za spłatę, tym samym ułatwią racjonalne jej zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#WładysławTrybus">Obywatele Posłowie! Powszechne zainteresowanie budzi wśród rolników wysokość rent. Nowe zasady przewidziane w projektowanej ustawie są korzystniejsze od dotychczasowych, przewidują bowiem średni wzrost rent w stosunku do dotychczasowych o około 50%. Cenne jest i to, że na wysokość renty wpływać będzie nie tylko obszar oddawanej ziemi, wartość drzewostanu leśnego i budynków, ale i poziom produkcji osiąganej przez rolnika zdającego ziemię. Przyznanie dodatku 25% do renty z tego tytułu jest jak najbardziej słuszne i stanowi nagrodę za dobre gospodarowanie i postawę społeczną rolnika. Przyznawanie dodatku do renty za przynależność i pracę rolnika w zespole produkcyjnym lub w kooperacji produkcji z jednostkami gospodarki uspołecznionej, zachęcać będzie rolników do udziału w pracach zespołowych i służyć będzie podnoszeniu produkcji oraz rozwijaniu nowych stosunków społecznych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#WładysławTrybus">Wysokość przeciętnej renty otrzymywanej za gospodarstwo rolne kształtować się będzie na poziomie zbliżonym do rent wypłacanych z innych tytułów, a renciści-rolnicy będą korzystać ze świadczeń społecznych na równi z rencistami z innych zawodów. Dążenie do społecznej równości w tym względzie wynika z istoty i charakteru naszego socjalistycznego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#WładysławTrybus">Wysoki Sejmie! Jestem głęboko przekonany, że ustawa, którą uchwalimy, będzie służyć intensyfikacji produkcji rolniczej i realizacji wspólnej polityki rolnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W toku jej wykonywania zajdzie z pewnością potrzeba stworzenia warunków materialnych i organizacyjnych do należytego zagospodarowania ziemi przez państwowe gospodarstwa rolne, spółdzielnie produkcyjne, kółka rolnicze i dobrych rolników.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#WładysławTrybus">Szczególne jednak obowiązki spoczywać będą na władzy gminnej, która musi dbać o to, by rolnicy pragnący oddać ziemię państwu za rentę i spłaty pieniężne mogli uczynić to wtedy, gdy ich gospodarstwa są jeszcze w pełnej zdolności produkcyjnej oraz musi zadbać o należyte zagospodarowanie przejętej ziemi. Podstawowym więc ogniwem w realizacji ustawy będą naczelnicy gmin i urzędy gminne. Władze zwierzchnie zapewnić powinny gminom niezbędne ku temu środki i prowadzić systematyczną kontrolę wykonywania ustawy. Taką potrzebę podkreślił w swoim wystąpieniu Minister Rolnictwa — tow. Barcikowski.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#WładysławTrybus">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — z ramienia którego mam zaszczyt przemawiać — pragnę zapewnić, że posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosować za przyjęciem przedłożonych przez Rząd projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Bogdan Poprawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#BogdanPoprawa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalony na VI Zjeździe partii 5-letni plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju postawił przed społeczeństwem i przed naszym państwem trudne, ale bardzo ambitne zadania. Ich realizacja ma zadecydować o szybszym wzroście produkcji, podniesieniu jej jakości, a zatem i o szybszym wzroście stopy życiowej i poprawie warunków socjalno-bytowych całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#BogdanPoprawa">W odpowiedzi na zadania postawione przez partię i Rząd ludzie pracy w całym kraju podjęli rzetelny i wydajny wysiłek. W wyniku rytmicznej pracy zdecydowanej większości zakładów kładów, uzyskaliśmy znaczne wyprzedzenie w wielu dziedzinach podstawowej działalności naszej gospodarki narodowej. Społeczeństwo przekonało się, że tylko przez rzetelną i wydajną pracę można wypracować dodatkowe dobra materialne, które okażą się niezbędne dla naszej gospodarki narodowej i które mogą stworzyć wartości dla poprawy poziomu życia obywateli. Pragnę w tym miejscu podkreślić, że przyjęty program stałej poprawy warunków socjalno-bytowych ludności jest konsekwentnie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#BogdanPoprawa">Pierwszym podstawowym zadaniem, które zrealizowano na rzecz społeczeństwa w latach 1971–1972, było usunięcie najbardziej jaskrawych różnic w płacach przez podniesienie najniższych płac. Rząd podjął w tym zakresie ponad 100 decyzji płacowych, dotyczących 6,4 mln pracowników, to jest prawie zatrudnionych — na ogólną kwotę 22 mld 700 mln zł. Z tego miejsca pragnę mocno podkreślić, że konsekwentna realizacja programu VI Zjazdu przez Komitet Centralny i Rząd przyczyniła się do znacznego zwiększenia aktywności całego społeczeństwa polskiego. Na I Krajowej Konferencji Partyjnej, dokonując oceny stopnia realizacji ogólnonarodowego programu partii, który wypracował VI Zjazd — stwierdzono, że podstawowe cele zostały osiągnięte.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#BogdanPoprawa">I Krajowa Konferencja Partyjna postanowiła, że dla utrzymania wysokiego tempa rozwoju kraju należy podjąć nowe, jeszcze bardziej ambitne zadania, których wykonanie zależeć będzie od stałego podnoszenia wydajności pracy przez każdego obywatela. Partia i naród opowiedziały się za tym, aby kroczyć dalej obraną drogą. Ma to doniosłe znaczenie dla pomyślnej realizacji socjalistycznego budownictwa i dalszej poprawy warunków życia ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#BogdanPoprawa">Na XII Plenum Komitetu Centralnego podjęto szereg ważnych decyzji związanych z rozszerzeniem zakresu świadczeń socjalnych państwa ze skutkiem finansowym ponad 30 mld zł. Komitet Centralny i Rząd pragnęły zgodnie z wolą wyrażoną przez ludzi pracy w trakcie szerokiej i bezpośredniej konsultacji przyjść z pomocą najmniej zarabiającym grupom społeczno-zawodowym. Szczególnym uznaniem i szacunkiem cieszą się już podjęte decyzje odnośnie do regulacji płac dla poszczególnych grup zawodowych w podstawowych działach naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#BogdanPoprawa">Jako górnik pragnę szczególnie podkreślić, że nasza brać górnicza, stanowiąca bojowe kolektywy przemysłu węglowego, za okazany szacunek dla trudu pracy górniczej, upoważniła mnie do poinformowania Wysokiego Sejmu, że zaciągnięty kredyt od państwa górnicy zwrócą z poważną nadwyżką w formie dodatkowej poszukiwanej produkcji. Decyzje o regulacji płac w górnictwie wpłynęły bardzo mobilizująco na wzrost dyscypliny pracy i podniesienie wydajności pracy. Podniosło to także znacznie rangę naszego zawodu. Nowy system płac w górnictwie sprzyja poza tym stabilizacji i umocnieniu załóg, a także podnoszeniu kwalifikacji, co ma poważne znaczenie dla wyzwalania metod kolektywnej i zdyscyplinowanej pracy w kopalniach. Trzeba poza tym podkreślić, że górnicy polscy doceniają ten wysiłek państwa. Zdajemy sobie sprawę z tego, że decyzje te nie przychodzą same, że musimy je sobie wypracować przez rzetelną i wydajną pracę. O tym wiedzą także wszystkie pracujące kolektywy zawodowo-społeczne, że za każdą dodatkową produkcją wysokiej jakości, którą można dobrze sprzedać, kryje się wartość niezbędna dla dalszego rozwoju kraju i poprawy życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#BogdanPoprawa">Wysoki Sejmie! Wnoszone w dniu dzisiejszym pod obrady Sejmu PRL projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, stanowią kolejny doniosły krok naprzód w realizacji programu poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#BogdanPoprawa">Przyjęte w przedłożonych projektach ustaw rozwiązania stanowią konkretną realizację założeń reformy systemu rentowego, zawartego w rządowym programie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej, przyjętym w dniu 19 stycznia 1974 roku przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#BogdanPoprawa">Na szczególną uwagę zasługują następujące elementy proponowanego systemu:</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#BogdanPoprawa">— realizacja przyjętych w projektach ustaw rozwiązań stwarza perspektywę stałego polepszania warunków bytowych ludzi, którzy po wieloletniej pracy dla ojczyzny przechodzą na zasłużony odpoczynek;</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#BogdanPoprawa">— stworzenie perspektywy zapewnienia spokojnej, dostatniej starości dla wszystkich, którzy uczciwie i wydajnie pracują;</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#BogdanPoprawa">— założenie podwyższenia rent i emerytur przyznanych do 31 grudnia 1974 r., to jest do chwili wejścia w życie nowego systemu obliczeń, proponowanego w przedłożonych projektach ustaw;</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#BogdanPoprawa">— stworzenie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, przyznając te uprawnienia w pierwszej kolejności kobietom o długoletnim stażu pracy i inwalidom;</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#BogdanPoprawa">— rozwiązanie nabrzmiałego problemu odpowiedniego zaopatrzenia emerytalnego dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin;</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#BogdanPoprawa">— założenie, że w pierwszej kolejności zostaną podwyższone renty i emerytury najniższe.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#BogdanPoprawa">Podejmując tak doniosłe decyzje, Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jeszcze bardziej ugruntuje słuszną zasadę, że dobro człowieka jest głównym celem polityki naszego socjalistycznego państwa, co jest równoznaczne z urzeczywistnieniem programu VI Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#BogdanPoprawa">Władza ludowa okazuje w ten sposób najwyższe uznanie i szacunek ludziom o długoletniej pracy w Polsce Ludowej za ich wkład w budownictwo socjalistyczne i za ich wielkie zasługi dla narodowego i społecznego wyzwolenia naszej ojczyzny, obchodzącej w bieżącym roku uroczysty jubileusz swego 30-lecia. Decyzje te przyjmie społeczeństwo polskie z pełną aprobatą i zrozumieniem, gdyż dotyczą one tych obywateli, którzy nie szczędzili własnego zdrowia w walce o zdobycie i utrwalenie władzy ludowej i sił dla pomnożenia zasobności naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#BogdanPoprawa">Wysoka Izbo! Mamy jeszcze wiele problemów do rozwiązania w celu kształtowania lepszych warunków socjalno-bytowych i materialnych ludzi pracy. Nasze ofiarne społeczeństwo zdaje sobie sprawę, że droga do osiągnięcia nowych celów nie jest łatwa — że ta droga wiedzie przez bardziej wydajną i efektywną pracę. Dowodem tego są podjęte zobowiązania produkcyjne i społeczne, zadeklarowane przez społeczeństwo polskie dla uczczenia 30-lecia swej ojczyzny, które przyniosą dodatkowe i ogromne wartości socjalne i bytowe.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#BogdanPoprawa">Jako przedstawiciel półmilionowej rzeszy braci górniczej, przodującego oddziału klasy robotniczej, mam prawo zapewnić Wysoką Izbę, że zrobimy wszystko, ażeby wnieść jak największy wkład w dalszy postęp i rozwój gospodarki narodowej, co pozwoli nam nadal kroczyć drogą coraz bardziej aktywnej realizacji programu, gwarantującego przyspieszony rozwój naszej ojczyzny i przyspieszony wzrost dobrobytu narodu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#AndrzejWerblan">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#AndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#AndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm odesłał projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym do Komisji Pracy i Spraw Socjalnych w celu rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę, zatem propozycję Konwentu Seniorów uważam za przyjętą.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#AndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do głosowania nad rozpatrzonymi trzema projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz z dodatkową poprawką zgłoszoną dzisiaj przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#AndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#AndrzejWerblan">Obecnie, w związku z rozpatrzonymi ustawami oraz w celu zgłoszenia wniosków w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów, zabierze głos Prezes Rady Ministrów Obywatel Piotr Jaroszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na posiedzeniu Sejmu w dniu 19 stycznia miałem zaszczyt przedstawić obywatelom posłom dodatkowy program płacowo-socjalny, opracowany z inicjatywy naszej partii i rozpatrzony przez XII Plenum Komitetu Centralnego. Program ten zrodził się z konsekwentnej realizacji polityki wytyczonej w uchwałach VI Zjazdu partii.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#PiotrJaroszewicz">I Krajowa Konferencja Partyjna miała wszelkie podstawy, aby stwierdzić, że wysoka dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971–1973 zapewniła wydatne przekroczenie ustaleń uchwały VI Zjazdu i założeń obecnego planu 5-letniego. Jest on wcielany w życie z przyspieszeniem.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#PiotrJaroszewicz">Sukcesy osiągane przez klasę robotniczą, rolników i inteligencję, przez całe społeczeństwo w realizacji polityki „dla ludzi i przez ludzi” uczyniły możliwe podjęcie dalszych wielce korzystnych dla ludzi pracy miast i wsi decyzji płacowych i socjalnych. Wysoka Izba 19 stycznia br. jednomyślnie zatwierdziła ten program.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd i jego organy wykorzystały minione miesiące do konsekwentnej i terminowej realizacji przyjętych założeń. Pragnę przypomnieć, iż regulacjami płac, połączonymi z odpowiednią zmianą systemów płacowych, objęliśmy w tym roku:</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 lutego br. ponad 500 tysięcy pracowników górnictwa węgla kamiennego, brunatnego i miedzi, kopalń rud, surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów;</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#PiotrJaroszewicz">— w tymże terminie — pracowników urbanistyki i planowania regionalnego;</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 kwietnia br. — ok. 725 tysięcy pracowników transportu lądowego i lotniczego, w tym kierowców oraz pracowników zaplecza i obsługi technicznej transportu samochodowego w całej gospodarce, a także członków drużyn lokomotywowych i konduktorskich oraz robotników grup przewozowych Polskich Kolei Państwowych;</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#PiotrJaroszewicz">— w tym samym dniu podnieśliśmy płace traktorzystów, kombajnistów i pracowników warsztatowych jednostek gospodarczych kółek rolniczych;</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 czerwca podnosimy płace dla blisko miliona pracowników handlu wewnętrznego i gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#PiotrJaroszewicz">Zgodnie z ustalonym programem przygotowujemy kolejne operacje płacowe, przewidziane na rok 1974. Jak wiadomo, obejmą one pracowników wielu organizacji rolniczych oraz jednostek geodezyjnych i kartograficznych, a także załogi przemysłu celulozowo-papierniczego i zapałczanego, ceramiki budowlanej, betonów i izolacji budowlanej, pracowników handlu zagranicznego, portów morskich, rybaków morskich i pracowników przedsiębiorstw robót czerpalnych i podwodnych, poważne grupy pracowników kultury i sztuki, pracowników przedsiębiorstw geologicznych, załogi zakładów wodociągów i kanalizacji, ciepłownictwa miejskiego oraz oczyszczania miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#PiotrJaroszewicz">Ponadto, z dniem 1 sierpnia br. uczynimy kolejny krok w kierunku rozwiązania ważnego problemu, jakim są najniższe płace. Zostaną one zwiększone do 1 200 zł miesięcznie, a w dalszej perspektywie będą podnoszone w taki sposób, aby stanowiły nie mniej niż połowę średniej płacy w gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#PiotrJaroszewicz">Na rok 1975 przewidujemy podwyżki płac dla pozostałych działów przemysłu drzewnego, dla przemysłu torfowego i wikliniarsko-trzcinowego, dla pozostałych branż przemysłu, których do tego czasu nie obejmą zasady nowego systemu finansowo-ekonomicznego, dla żeglugi śródlądowej i zarządów wodnych. Regulacją obejmiemy także wszystkie drobniejsze, ale wykonujące ważne zadania grupy zatrudnionych, między innymi pracowników akcji letniej dla dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd podjął także decyzje w sprawie podwyższenia dodatków rodzinnych, z tym że pierwszy etap podwyżki zostanie dokonany z dniem 1 sierpnia 1974 r. kosztem około 3 mld zł w skali rocznej, drugi zaś etap po upływie roku z dniem 1 sierpnia 1975 r. kosztem dalszych 5 mld zł w stosunku rocznym.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#PiotrJaroszewicz">Dwuletni program rządowy zamknie — po uwzględnieniu regulacji płac, które wejdą w życie z początkiem 1976 roku — pełny cykl podwyżek płac w całej gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#PiotrJaroszewicz">Jednocześnie podjęliśmy szereg decyzji ważnych dla ludności rolniczej. Podwyższyliśmy ceny skupu żywca wołowego oraz ceny skupu buraków cukrowych i rzepaku ze zbiorów bieżącego roku. Jesteśmy w toku realizacji innych punktów programu, które dotyczą rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#PiotrJaroszewicz">Na dzisiejszym posiedzeniu Wysoki Sejm rozpatrzył kompleks decyzji, związanych z realizacją dodatkowego programu płacowo-socjalnego. Dotyczą one kwestii o wielkim znaczeniu społecznym. Rozpatrzenie przez Wysoką Izbę rządowego projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym i uchwalenie ustaw o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, a także o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, stworzy podstawy i warunki prawne dla realizacji ważkich zadań programu socjalnego.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#PiotrJaroszewicz">Oznacza to, iż wchodzimy w kolejny etap korzystnego rozwiązywania problemów socjalnych. Wraz z tym kształtujemy i mnożymy nowe, nieodparte dowody serdecznej troski ludowego państwa o warunki życia weteranów walki i pracy, o dostatniejszy byt rodziny, o egzekucję praw należnych matce i dziecku, o bardziej korzystne warunki rozwoju młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#PiotrJaroszewicz">Troska ta jest nieodłączną cechą naszego ustroju i potwierdzeniem nienaruszalnej zgodności praktycznych działań partii i państwa z ideowymi i społecznymi zasadami socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#PiotrJaroszewicz">O konsekwencji, z jaką łączymy w spójną całość intensywny rozwój gospodarki i problematykę socjalną, świadczy niedawna krajowa narada partyjno-państwowo-związkowa na temat dalszej poprawy warunków pracy oraz zakładowej działalności socjalnej i bytowej. Jej wytyczne będziemy konsekwentnie realizować, a systematyczna kontrola ich wykonania dostarczy z pewnością inspiracji do dalszych rozszerzonych działań.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy za sobą pomyślne doświadczenie pierwszego wolnego od pracy dnia — z sześciu, które przewidujemy na obecny rok. Niech mi wolno będzie stwierdzić, że podobnie jak w całym dotychczasowym okresie urzeczywistniania programu VI Zjazdu, twórcza myśl ideowa i nieustanna inicjatywa społeczno-gospodarcza naszej partii pomyślnie zdaje egzamin konfrontacji z praktyką, z rozwojem kraju i odczuciem społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#PiotrJaroszewicz">Nie ma w obecnym działaniu partii i państwa słów bez pokrycia, ani obietnic bez realizacji. Rząd ze swej strony czyni i nadal czynić będzie wszystko, aby w oparciu o coraz lepszą robotę i obywatelską aktywność społeczeństwa przekształcać w rzeczywistość założenia polityki dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Konsekwencją podwyżek płac i świadczeń socjalnych, a także wzrostu dochodów wsi jest wysoka dynamika przychodów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#PiotrJaroszewicz">Szacuje się, że w rezultacie realizacji programu podwyżek i regulacji płac oraz świadczeń socjalnych, a także w wyniku ponadplanowego wzrostu produkcji i wydajności pracy, jak też wzrastających dostaw produktów rolnych, dochody pieniężne ludności wzrosną w 1974 r. łącznie o ok. 27 mld zł w stosunku do planu. Na wzrost ten złożą się następujące pozycje:</u>
          <u xml:id="u-35.23" who="#PiotrJaroszewicz">Po pierwsze — wzrost płac o ok. 18 mld zł, w tym z tytułu regulacji i podwyżek — 10 mld zł, a z tytułu opłacenia wyższej wydajności pracy i ponadplanowej produkcji 8 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-35.24" who="#PiotrJaroszewicz">Po drugie — wzrost pieniężnych świadczeń socjalnych o ok. 3 mld zł, z czego na dodatkowe wypłaty z tytułu podwyższenia dodatków rodzinnych przypada 1,3 mld zł, a z tytułu podniesienia od 1 sierpnia br. rent i emerytur ok. 1,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-35.25" who="#PiotrJaroszewicz">Po trzecie — przychody pieniężne ludności rolniczej będą wyższe w stosunku do planu o blisko 6 mld zł, a w sprzyjających warunkach zwiększonej produkcji towarowej mogą nawet sumę tę przekroczyć.</u>
          <u xml:id="u-35.26" who="#PiotrJaroszewicz">W tej sytuacji rzeczą niezmiernej wagi jest osiągnięcie właściwej dynamiki wzrostu produkcji materialnej i usług, warunkującej pogłębienie równowagi rynkowej, pokrycie rosnącej siły nabywczej odpowiednią podażą towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-35.27" who="#PiotrJaroszewicz">Kierując się tą prawidłowością, na krajowej naradzie partyjno-państwowej w lutym br. postawiliśmy odpowiednio zwiększone w stosunku do tegorocznego planu zadania w podstawowych dziedzinach produkcji materialnej. Ich realizacja powinna zapewnić podwyższenie dynamiki wzrostu produkcji przemysłu z planowanych 11,1% do 13%.</u>
          <u xml:id="u-35.28" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd podejmuje zdecydowane działania na rzecz przyspieszenia terminów oddawania do użytku obiektów inwestycyjnych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki i zaopatrzenia rynku i osiągania przez nie przewidzianych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-35.29" who="#PiotrJaroszewicz">Podjęte przez załogi zakładów pracy zobowiązania dotyczące dodatkowej produkcji rynkowej realizowane są pomyślnie. Liczymy nawet na ich przekroczenie. Generalnie pomyślna, choć jeszcze nierównomierna realizacja tegorocznych zadań, łącznie z dodatkowymi, pozwala przewidywać, iż dostawy towarów rynkowych przekroczą wartość 770 mld zł, będą więc wyższe o ponad 90 mld zł od ubiegłorocznych.</u>
          <u xml:id="u-35.30" who="#PiotrJaroszewicz">Dotyczy to zarówno artykułów żywnościowych, jak i innych towarów, zwłaszcza zaś wyrobów przemysłu lekkiego, elektromaszynowego, drzewnego, materiałów budowlanych i innych. Podjęliśmy również dodatkowy wysiłek dla zwiększenia podaży mięsa i przetworów mięsnych o 20 tys. ton ponad założenia planu. Powinno to zapewnić w 1974 r. w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrost spożycia mięsa na jednego mieszkańca o ponad 2 kg przy 1,5 kg wzrostu założonego w planie. Nasilamy także działania zmierzające do szybszego rozwoju usług.</u>
          <u xml:id="u-35.31" who="#PiotrJaroszewicz">Na kwestie związane z szybkim zwiększaniem produkcji na rynek, nie tylko pod względem ilościowym, lecz przede wszystkim pod względem asortymentów i jakości, wyostrzyliśmy uwagę wszystkich resortów, wszystkich jednostek gospodarczych i załóg, aparatu handlu wewnętrznego i sfery usług. Nie wszędzie waga tego zadania jest należycie doceniana. Systematycznie prowadzimy więc i nadal będziemy prowadzić kontrolę realizacji tych zadań i surowo traktować wypadki zaniedbań w tej ważnej dziedzinie. Wykonanie zadań produkcji i usług dla rynku będzie ważnym kryterium oceny tegorocznej pracy zakładów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-35.32" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Dynamika wzrostu produkcji materialnej jest w coraz większej mierze uzależniona od rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-35.33" who="#PiotrJaroszewicz">Aktywnie wykorzystujemy rozwijającą się współpracę międzynarodową, szybko rosnące obroty handlu zagranicznego i możliwości uzyskania korzystnych kredytów dla poszerzenia i modernizowania naszej bazy wytwórczej oraz osiągania tą drogą wydatnej poprawy nowoczesności i jakości produkcji zarówno wytwarzanych przez nas maszyn, urządzeń i innych dóbr inwestycyjnych, jak i artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-35.34" who="#PiotrJaroszewicz">Drugi główny kierunek naszego działania — to zapewnienie niezbędnego dla gospodarki importu surowców i materiałów, pełne pokrycie pod tym względem potrzeb szybko rosnącej produkcji. Problemy te rozwiązujemy pomyślnie, przede wszystkim w ramach naszych zacieśnianych stale stosunków ze Związkiem Radzieckim i innymi socjalistycznymi krajami.</u>
          <u xml:id="u-35.35" who="#PiotrJaroszewicz">Jednakże część potrzeb surowcowo-materiałowych musimy zaspokajać w ramach importu z krajów kapitalistycznych. Napotykamy tutaj wiele trudności związanych z oddziaływaniem kryzysu paliwowo-energetycznego i walutowego oraz jego różnorodnymi implikacjami.</u>
          <u xml:id="u-35.36" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę poinformować obywateli posłów, że w związku z tą sytuacją ustaliliśmy w całej gospodarce poważne dodatkowe zadania o wartości około 20 mld zł, dotyczące zwiększenia produkcji eksportowej oraz wprowadzenia doraźnych ograniczeń w imporcie, który powinien objąć tylko to, co jest rzeczywiście nieodzowne dla realizacji ustalonych zadań. Zwiększyliśmy także wymagania i obowiązki związane z poprawą opłacalności handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-35.37" who="#PiotrJaroszewicz">Praktyka ostatnich miesięcy dowiodła, iż zadania te stają się realne, jeżeli podchodzi się do nich z inicjatywą w sposób przemyślany i konsekwentny. Podejmujemy wszechstronne wysiłki, aby decyzja Rady Ministrów o korekcie planu handlu zagranicznego została wykonana, co przyczyni się do umocnienia zewnętrznej równowagi gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-35.38" who="#PiotrJaroszewicz">Generalnym warunkiem urzeczywistnienia postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej jest także szybka i wszechstronna poprawa efektywności gospodarowania we wszystkich dziedzinach i na wszystkich szczeblach. Rząd podjął w tym kierunku zespół decyzji, które zaczynają przynosić efekty.</u>
          <u xml:id="u-35.39" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególną wagę przywiązujemy do konsekwentnej racjonalizacji gospodarki paliwami. surowcami i materiałami. Stanowią one w dotychczasowym układzie kosztów produkcji główną pozycję — tutaj mamy największe rezerwy. Ich wykorzystanie wymaga zarówno wdrażania surowego reżimu oszczędności, jak i stosowania bardziej nowoczesnych rozwiązań proponowanych przez myśl naukową i techniczną projektantów i konstruktorów.</u>
          <u xml:id="u-35.40" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzany w życie program oszczędności paliw, energii, surowców i materiałów obejmuje przedsięwzięcia konieczne dla ochrony gospodarki przed konsekwencjami gwałtownego wzrostu cen na paliwa i surowce na rynkach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-35.41" who="#PiotrJaroszewicz">Skoncentrowaliśmy uwagę na właściwym wykorzystaniu zapasów oraz na uzyskaniu dodatkowych oszczędności, zwłaszcza paliw płynnych, wyrobów hutniczych, cementu oraz innych deficytowych surowców i materiałów z importu.</u>
          <u xml:id="u-35.42" who="#PiotrJaroszewicz">Obniżka kosztów materiałowych uzyskana w 1973 r. oraz ocena rezerw uzasadniły powiększenie zadań w tej dziedzinie o około 1/3 w stosunku do planu. Obniżka kosztów materiałowych w przemyśle powinna osiągnąć w bieżącym roku co najmniej 2% wobec 1,5% w ubiegłym roku.</u>
          <u xml:id="u-35.43" who="#PiotrJaroszewicz">Liczymy na lepsze wykorzystanie surowców wtórnych i odpadów.</u>
          <u xml:id="u-35.44" who="#PiotrJaroszewicz">Ważny kierunek walki o poprawę efektywności, to racjonalizacja gospodarowania zasobami pracy. Jest to nieodparty wymóg obecnego okresu, dyktowany zarówno nową sytuacją na rynku pracy, jak i narastającymi zmianami w strukturze demograficznej.</u>
          <u xml:id="u-35.45" who="#PiotrJaroszewicz">Na szczególne podkreślenie zasługuje pozytywny fakt. Oto w porównaniu z analogicznym okresem ub. roku wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej osiągamy dziś przy znacznie mniejszym wzroście zatrudnienia (2,8% w br. wobec 4,2% w ub. roku) oraz przy znacznie szybszym wzroście wydajności pracy (10,1% w br. wobec 7,7% w ub. roku). W wyniku tego, w przyroście produkcji coraz większą rolę zaczyna odgrywać wzrost wydajności pracy. W ciągu 4 miesięcy br. jego udział w przyroście produkcji wyniósł 80,6% — był więc nieco wyższy od założonego w planie, i o około 15 punktów wyższy od osiąganego w toku 3 lat ubiegłych. Jest to możliwe dzięki szybkiej poprawie technicznego uzbrojenia pracy oraz usprawnieniom organizacyjnym. Decyduje jednak wysoka dyscyplina produkcyjna na gruncie aprobaty programu VI Zjazdu i powszechnego poparcia słusznej, służącej ludziom pracy polityki partii i państwa.</u>
          <u xml:id="u-35.46" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy w kraju klimat społeczno-polityczny, który sprzyja konsekwentnej realizacji zasad racjonalnego zatrudnienia, ustalonych przez IX Plenum KC PZPR. Będziemy konsekwentnie iść po tej drodze. Tworząc gwarancje pełnego zatrudnienia, troszczymy się o to, aby zwiększać je tylko w zgodności z rzeczywistymi potrzebami i w myśl zasad dobrego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-35.47" who="#PiotrJaroszewicz">Stoimy przed zadaniem podniesienia dyscypliny pracy oraz ograniczenia fluktuacji, która wywiera zdecydowanie negatywny wpływ na stosunki w zakładach, na poziom pracy, a szczególnie na jakość produkcji. W walce z tym zjawiskiem konieczne jest stosowanie również środków administracyjnych, służących egzekwowaniu zasad racjonalnej gospodarki zasobami pracowniczymi. Chodzi jednak o to, aby o powszechnym przestrzeganiu tych zasad decydowało świadome, gospodarskie podejście wszystkich ogniw zarządzania i administracji, aktywu i załóg.</u>
          <u xml:id="u-35.48" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Krok za krokiem wcielamy w życie ideę i strategię społeczno-gospodarczego programu VI Zjazdu partii.</u>
          <u xml:id="u-35.49" who="#PiotrJaroszewicz">Praktyka — ten najlepszy sprawdzian wszystkich założeń — wystawia jednoznaczne świadectwo słuszności i owocności tej polityki. Dzisiejsze decyzje Wysokiego Sejmu będą kolejnym etapem na drodze ku wytkniętym celom.</u>
          <u xml:id="u-35.50" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd jest przekonany, że w świadomości ogromnego dorobku 30-lecia, w poczuciu dumy i satysfakcji z dokonanego wspólnie dzieła, nasz naród uczyni wszystko, aby rok wielkiego jubileuszu zamknąć jak najlepszymi rezultatami pracy dla dobra ojczyzny i pomyślności wszystkich obywateli, dla dobra pokoju i socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-35.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-35.52" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Zgodnie z zapowiedzią Obywatela Marszałka, pragnę obecnie przedstawić Wysokiej Izbie propozycje zmian w składzie Rady Ministrów:</u>
          <u xml:id="u-35.53" who="#PiotrJaroszewicz">Po pierwsze — wnoszę o powołanie ob. posła Franciszka Szlachcica, członka Biura Politycznego KC PZPR na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-35.54" who="#PiotrJaroszewicz">Po drugie — wnoszę o powołanie ob. Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów PRL. Jako członek Rządu będzie się on zajmował problemami polityki wyznaniowej. Jak obywatelom posłom wiadomo, uprzednio powołałem ob. Kazimierza Kąkola na stanowisko Kierownika Urzędu d/s Wyznań.</u>
          <u xml:id="u-35.55" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W ostatnich latach władze naszego państwa uczyniły wiele dla polepszenia stosunków z kościołem katolickim z myślą o tym, by mogły się one rozwijać w atmosferze wzajemnego zrozumienia i tolerancji, w atmosferze poszanowania dla Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-35.56" who="#PiotrJaroszewicz">Dla pogłębienia tych procesów w programie prac Rządu przewiduję podniesienie rangi Urzędu d/s Wyznań jako ważnego organu rządowego, tworząc mu lepsze możliwości dla bardziej efektywnej pracy, skutecznego działania i kontaktów z hierarchią kościoła katolickiego oraz przedstawicielami innych wyznań.</u>
          <u xml:id="u-35.57" who="#PiotrJaroszewicz">Działamy i nadal konsekwentnie działać będziemy na rzecz umocnienia jedności naszego społeczeństwa; stwarzamy warunki dla wszechstronnej jego aktywności. Każdy obywatel, niezależnie od stosunku do religii, ma prawo do satysfakcji z ogromu materialnych i duchowych dokonań w okresie 30 lat socjalistycznego budownictwa, dokonań, które przyniosły rozkwit naszej ojczyzny; wysoką jej pozycję w świecie i pomyślność Polakom.</u>
          <u xml:id="u-35.58" who="#PiotrJaroszewicz">Wielkiej sprawie jedności narodu i lepszej przyszłości socjalistycznej Polski służą, i jestem przekonany, że niezłomnie służyć będą wszyscy patrioci, bez względu na różnice światopoglądów czy wyznań. Stanowi to niezmienną podstawę polityki Rządu w dążeniu do pełnej normalizacji stosunków z kościołem katolickim.</u>
          <u xml:id="u-35.59" who="#PiotrJaroszewicz">Dobro socjalistycznej Polski jako całości jest dla nas wszystkich, jej obywateli, bez żadnego wyjątku, najwyższym prawem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów i Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#AndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami w tej sprawie — czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#AndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#AndrzejWerblan">Proponuję, aby Sejm podjął następujące uchwały:</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#AndrzejWerblan">Uchwała pierwsza:</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#AndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — powołuje obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#AndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#AndrzejWerblan">Uchwała druga:</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#AndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje obywatela Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? 4 osoby.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołał obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i obywatela Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo od Przewodniczącego Rady Państwa PRL, w którym obywatel Przewodniczący wnosi, aby Sejm w związku z powołaniem obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów rozpatrzył odwołanie go ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w związku z tym zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#AndrzejWerblan">Proponuję, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-36.25" who="#AndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje obywatela Franciszka Szlachcica ze stanowiska członka Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-36.26" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za powyższą uchwałą — proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-36.27" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.28" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-36.29" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-36.30" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał obywatela Franciszka Szlachcica ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-36.31" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-36.32" who="#AndrzejWerblan">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Romana Maćkowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie rozwoju kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-36.33" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało interpelację do adresata.</u>
          <u xml:id="u-36.34" who="#AndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelację.</u>
          <u xml:id="u-36.35" who="#AndrzejWerblan">W swojej interpelacji poseł Roman Maćkowski stwierdza, że istnieją dysproporcje w upowszechnianiu kultury fizycznej i rozwoju sportu masowego na terenie kraju. Ważne jest w szczególności zdaniem interpelującego — zapewnienie lepszych warunków dla organizacji ruchu sportowego w małych środowiskach miejskich i wiejskich. W związku z tym interpelant zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-36.36" who="#AndrzejWerblan">— jakie dotychczas podjęto kroki i jakie są zamierzenia dla likwidacji istniejących dysproporcji w rozwoju sportu i kultury fizycznej przez bardziej równomierne rozmieszczenie kadr wychowania fizycznego oraz rozdział środków preferujących tereny zaniedbane w urządzenia sportowe?</u>
          <u xml:id="u-36.37" who="#AndrzejWerblan">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów zabierze głos Przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki obywatel Bolesław Kapitan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#BolesławKapitan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Obywatel poseł Roman Maćkowski zwrócił się do Prezesa Rady Ministrów z interpelacją w sprawie podejmowanych przez Rząd działań, zmierzających do likwidacji istniejących dysproporcji w dziedzinie rozwoju sportu i kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#BolesławKapitan">Z upoważnienia obywatela Prezesa Rady Ministrów mam zaszczyt wyjaśnić, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#BolesławKapitan">Rząd podziela wyrażony w interpelacji pogląd, że w rozwoju sportu i kultury fizycznej są jeszcze znaczne dysproporcje. Dotyczą one zwłaszcza stopnia nasycenia poszczególnych terenów w wysoko kwalifikowane kadry i urządzenia sportowo-rekreacyjne, a także wysokości środków finansowych, przeznaczanych na rozwój kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#BolesławKapitan">Przyczyny tych negatywnych zjawisk są złożone, dotyczą różnych uwarunkowań, zwłaszcza nierównomiernego, społeczno-ekonomicznego i kulturalnego rozwoju poszczególnych regionów w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#BolesławKapitan">W Polsce Ludowej zrobiono wiele, ażeby ten stan zmienić. Dopiero w warunkach budownictwa socjalistycznego spełniony został postulat powszechnego dostępu do kultury fizycznej. Jakbyśmy bowiem nie patrzyli na występujące jeszcze braki, trudno nie zauważyć, że już dzisiaj 110 milionów statystycznych osób uczestniczy corocznie w różnych formach aktywnego wypoczynku i turystyki, że ok. 16% ogółu obywateli zrzeszają organizacje sportowo-turystyczne, że nieustannie rozwija się produkcja sprzętu sportowego, że zwiększa się liczba absolwentów wyższych uczelni wychowania fizycznego, że trwa i rozwija się budownictwo sportowe.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#BolesławKapitan">Proces niwelowania dysproporcji trwa.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#BolesławKapitan">Przełomowe znaczenie dla działalności na rzecz dalszego dynamicznego rozwoju kultury fizycznej miały wytyczne Biura Politycznego KC PZPR oraz uchwały Rady Ministrów z 1973 roku. Decyzje kierownictwa partii i Rządu zapoczątkowały nowy etap działalności w tej dziedzinie oraz przyspieszyły sprecyzowanie zadań. Zadania te zostały określone w projekcie programu rozwoju kultury fizycznej i turystyki w latach 1976–1990, który znajduje się w końcowej fazie uzgodnień międzyresortowych.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#BolesławKapitan">Wysoki Sejmie! Pełna likwidacja występujących jeszcze dysproporcji w rozwoju kultury fizycznej może i powinna nastąpić przez odpowiednią politykę w dziedzinie budownictwa sportowo-rekreacyjnego, kształcenia i zatrudnienia kadr oraz rozdziału środków finansowych. Pozwolę sobie poinformować Wysoką Izbę, że w każdej z tych dziedzin realizujemy konkretny program działania.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#BolesławKapitan">Ustalone zostały nowe wskaźniki zagospodarowania kraju w zakresie urządzeń sportowo-rekreacyjnych, jednolite dla wszystkich regionów. W wyniku realizacji tego programu powinniśmy uzyskać w przyszłości następujący stan zagospodarowania:</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#BolesławKapitan">— w większych aglomeracjach 1 pływalnia kryta na 50 tys. mieszkańców oraz otwarta — na 30 tys., a także 1 sala gimnastyczno-sportowa na 18 tys. mieszkańców;</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#BolesławKapitan">— w miastach powiatowych przynajmniej 1 sala gimnastyczno-sportowa, 1 boisko, 1 pływalnia ogólnodostępna;</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#BolesławKapitan">— w gminach zestaw urządzeń terenowych oraz niektóre elementy kubaturowe (siłownie, baseny na wodach naturalnych i inne), w ścisłym organizacyjnym i lokalizacyjnym powiązaniu ze szkołami;</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#BolesławKapitan">— na terenie wszystkich miejskich osiedli mieszkaniowych budowę i rozbudowę prostych urządzeń rekreacyjnych, przyjmując 1,5 m2 na jednego mieszkańca.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#BolesławKapitan">W nowym budownictwie sportowo-rekreacyjnym preferujemy przede wszystkim te tereny, które odczuwają największe braki w tej dziedzinie. W tym roku podjęliśmy m.in. decyzje w sprawie budowy kompleksu urządzeń sportowych w Białymstoku, Koszalinie, Lublinie, Rzeszowie, Zielonej Górze, Olsztynie i innych większych ośrodkach.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#BolesławKapitan">Pragnę jednak podkreślić, że rozmieszczenie urządzeń sportowych w kraju zależne jest nie tylko od planowej działalności organów rządowych, ale także od konkretnych inicjatyw terenowych oraz od możliwości wykonawczych, jakie istnieją w poszczególnych środowiskach i regionach.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#BolesławKapitan">Zintensyfikowaliśmy działania w dziedzinie szkolenia kadr, w rezultacie czego w ciągu tylko ostatniego roku stan liczbowy studentów zwiększył się z 6 tys. do ponad 10 tys. osób. Otworzyliśmy, zgodnie z inicjatywą terenu i jego potrzebami aż 15 punktów konsultacyjnych, m.in. w Kielcach, Łodzi, Białymstoku i Rzeszowie oraz w innych miejscowościach. W bieżącym roku studia wychowania fizycznego ukończy około 1,5 tys. osób wobec 900 absolwentów roku ubiegłego. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że coraz więcej studentów pochodzi z terenów odczuwających szczególny brak specjalistów wysoko kwalifikowanych wychowania fizycznego.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#BolesławKapitan">Zakładamy dalsze rozszerzenie działań w zakresie kształcenia kadr tak, by do 1990 roku wykształcić ponad 40 tys. magistrów wychowania fizycznego. Realizacja przedstawionego zadania będzie miała duże znaczenie dla harmonijnego rozwoju kultury fizycznej w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#BolesławKapitan">Co się tyczy środków finansowych, a zwłaszcza proponowanego przez obywatela posła Maćkowskiego ich rozdziału, który by preferował tereny zaniedbane, to pragnę podkreślić, iż właśnie taka idea była głównym motywem reformy finansowej, wytyczonej przez Biuro Polityczne KC partii, oraz zapoczątkowanej uchwałą Rządu w sprawie utworzenia z dniem 1 stycznia br. terenowych funduszów rozwoju kultury fizycznej. Fundusze te zostały oddane do dyspozycji wojewodów, prezydentów miast i naczelników powiatów właśnie na potrzeby związane z realizacją lokalnych planów rozwoju kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#BolesławKapitan">Zgrupowanie środków finansowych i dyspozycja nimi na każdym szczeblu administracji, stwarzają po okresie dotychczasowego rozdrobnienia i braku koordynacji nową i realną szansę dla organów administracji terenowej w rozwoju wychowania fizycznego, sportu i rekreacji ruchowej.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#BolesławKapitan">Skoncentrowano już potrzebne środki budżetowe i pozabudżetowe, znajdujące się w bezpośredniej dyspozycji organów administracji państwowej. O wiele trudniej, niestety, gromadzi się środki uzyskiwane z wpłat zakładów pracy, spółdzielczości i innych instytucji. Jest to wielki, aktualny na dzisiaj dla nas problem.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#BolesławKapitan">Spodziewamy się, że jednolity system finansowania rozwoju kultury fizycznej umożliwi prawidłowy podział środków oraz znacznie zniweluje występujące jeszcze dysproporcje. Z kolei jednolite finansowanie sportu wyczynowego przez Polską Federację Sportu i wojewódzkie federacje stwarza realne szanse sprawiedliwego podziału środków przeznaczonych na ten cel. Jest to jednak dopiero pierwszy rok finansowania według nowych zasad. Na pełne wyniki reformy musimy więc jeszcze poczekać.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#BolesławKapitan">Ze swej strony pragnę złożyć zapewnienie, iż dołożymy starań, by słuszne zamierzenia dotyczące nowej polityki finansowej, dostosowanej do potrzeb terenowych, zostały zrealizowane w całej rozciągłości. Zależeć to jednak będzie w dużym stopniu od zaangażowania terenowych organów administracji państwowej oraz zakładów pracy, związków zawodowych i innych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#BolesławKapitan">Realizując zadania w dziedzinie upowszechnienia kultury fizycznej, nie zapominamy o potrzebach sportu wyczynowego. Nie podzielamy poglądu przeciwstawiającego sport wyczynowy powszechnej kulturze fizycznej. Uważamy bowiem, że dobra pozycja sportu polskiego we współzawodnictwie międzynarodowym zależy przede wszystkim od stopnia upowszechnienia kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#BolesławKapitan">Podstawowe znaczenie dla stanu obecnego i przyszłości kultury fizycznej ma wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży w szkołach wszystkich typów. W tej sprawie zostały podjęte zasadnicze decyzje. Mam tu zwłaszcza na myśli uchwałę Rady Ministrów, ustalającą sukcesywne zwiększanie wymiaru zajęć wychowania fizycznego w szkołach — z 2 do 6 godzin tygodniowo. Realizacja tej decyzji oraz uchwały sejmowej w sprawie reformy systemu oświaty w Polsce — podniesie wydatnie stan zdrowotności oraz sprawności fizycznej naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#BolesławKapitan">Wysoka Izbo! Zainteresowanie Wysokiego Sejmu, zwłaszcza zaś sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej sprawami rozwoju sportu, wychowania fizycznego i rekreacji stanowi istotną pomoc w rozwiązywaniu naszych codziennych spraw i problemów, niekiedy bardzo złożonych.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#BolesławKapitan">Niechaj wolno mi będzie wyrazić głębokie przekonanie, iż najbliższe lata przyniosą dalszy zdecydowany postęp we wszystkich formach kultury fizycznej, że Polska Ludowa stanie się jednym z najnowocześniejszych państw również i w tej dziedzinie życia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi Przewodniczącemu Bolesławowi Kapitanowi.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#AndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#AndrzejWerblan">Wobec tego sprawę interpelacji posła Romana Maćkowskiego uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#AndrzejWerblan">Równocześnie informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęło zapytanie posła Franciszka Kociemskiego do Ministra Oświaty i Wychowania, dotyczące realizacji uchwały Sejmu z dnia 13 października 1973 r. w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało to zapytanie do adresata.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#AndrzejWerblan">Zapytanie posła Franciszka Kociemskiego ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#AndrzejWerblan">„W październiku ubiegłego roku Sejm PRL podjął uchwałę w sprawie systemu edukacji narodowej. Sejm, aprobując zasadnicze kierunki reformy zakładającej wprowadzenie powszechnej 10-letniej szkoły średniej, akceptował jednocześnie program prac przedstawiony w wystąpieniu Ministra Oświaty i Wychowania. Ich zakres tematyczny jest bardzo szeroki i nakłada szereg obowiązków nie tylko na agendy resortu oświaty i wychowania oraz szkoły, ale także na inne resorty, wyższe uczelnie i ogniwa administracji terenowej, które Sejm zobowiązał do współdziałania w przygotowaniu warunków do realizacji uchwały.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#AndrzejWerblan">Zwracam się do obywatela Ministra Oświaty i Wychowania z zapytaniem:</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#AndrzejWerblan">— jakie poczynania zostały już podjęte zarówno w centralnych, jak i w terenowych ogniwach administracji?</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#AndrzejWerblan">— jak przebiega kształcenie i doskonalenie kadry nauczycielskiej?</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#AndrzejWerblan">— jak przedstawia się stan zaawansowania prac programowych oraz badań nad ukształtowaniem optymalnej sieci i typów szkół?</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#AndrzejWerblan">— jak daleko zaawansowane są przygotowania do rozszerzenia sieci szkół gminnych w nowym roku szkolnym?” Odpowiedzi na powyższe pytania udzieli Minister Oświaty i Wychowania obywatel Jerzy Kuberski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JerzyKuberski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Obywatel poseł Franciszek Kociemski skierował pod moim adresem pytanie w sprawie stanu realizacji uchwały Sejmu z dnia 13 października 1973 r., odnoszącej się do systemu edukacji narodowej, która to uchwała Sejmu podjęta w 200-lecie Komisji Edukacji Narodowej, odbiła się szerokim, pozytywnym echem w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JerzyKuberski">Odpowiadając na pytania ob. posła, informuję Wysoki Sejm, że w dniu 8 marca br. Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu podjęły decyzje o etapach realizacji reformy szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JerzyKuberski">W oparciu o te decyzje, Ministerstwo Oświaty i Wychowania przygotowało szczegółowe harmonogramy prac dla każdego szczebla administracji oświatowej.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Jednym z najtrudniejszych zadań, jakie nas czekają w związku z reformą szkolną, będzie sformułowanie koncepcji programowej 10-letniej szkoły.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#JerzyKuberski">W projektowanej koncepcji programowej szkoły 10-letniej zamierzamy odejść od ukształtowanego wieloletnią tradycją układu koncentrycznego i przejść na nauczanie w układzie liniowym w zasadzie we wszystkich przedmiotach.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#JerzyKuberski">Obok tego czeka nas gruntowna przebudowa treści i metod nauczania. Jest to zespół prac o fundamentalnym znaczeniu dla przyszłej szkoły średniej.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#JerzyKuberski">Wokół tych problemów intensywnie koncentruje się praca Ministerstwa Oświaty i Wychowania, kuratoriów, inspektoratów szkolnych i instytutów naukowo-badawczych, a także wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#JerzyKuberski">To decydujące dla reformy zadanie musimy wykonać w ciągu najbliższych dwóch lat. Równolegle z opracowywaniem koncepcji programów poszczególnych szczebli nauczania i przedmiotów, będziemy sprawdzali poprzez szereg eksperymentów przyjęte założenia. Stoimy na stanowisku, że założenia programowe muszą być poddane gruntownemu sprawdzeniu, nim zostaną wdrożone powszechnie.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#JerzyKuberski">W pracach nad przygotowaniem reformy zasadnicze miejsce przypadnie opracowaniu nowoczesnej koncepcji kształcenia zawodowego. Aktualnie, prace zostały rozpoczęte we współdziałaniu z zainteresowanymi ministerstwami.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#JerzyKuberski">Ważnym zadaniem będzie sformułowanie od podstaw koncepcji programowej dwuletniej szkoły specjalizacji kierunkowej. Ten obszar prac, który mamy do wykonania, przypadnie na najbliższe dwa lata i będzie miał decydujące znaczenie dla sformułowania koncepcji programowej reformy szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#JerzyKuberski">W toku dotychczasowych prac Ministerstwo Oświaty i Wychowania systematycznie informowało sejmową Komisję Oświaty i Wychowania o ich przebiegu.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Podstawowym warunkiem dobrego przygotowania reformy jest doskonalenie obecnego systemu oświaty i wychowania. Chciałbym przedstawić w tym miejscu niektóre bieżące prace, poprzedzające reformę szkolną.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#JerzyKuberski">Obecny rok szkolny jest pierwszym rokiem realizowania koncepcji zbiorczych szkół gminnych. Zorganizowane zostały 723 szkoły gminne. W ciągu tego roku spotkaliśmy się z licznymi przykładami inicjatyw społecznych, wspierających to ważne przedsięwzięcie. Szkoły te pracują pomyślnie i na tyle lepiej i skuteczniej, że już dziś słuszność powołania szkół gminnych nie budzi zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#JerzyKuberski">Informuję Wysoką Izbę, że w związku z powołaniem szkół zbiorczych, zmniejszyła się, i to bardzo znacznie, liczba szkół, które traktujemy w naszym systemie oświaty jako mało wydajne. Tak np. w roku szkolnym 1972/1973 było w Polsce 4,5 tys. szkół o jednym nauczycielu. W tym roku liczba ta zmalała do 2 tysięcy. W poprzednim roku szkolnym było w Polsce szkół o 2 nauczycielach 643. Dziś jest ich 334. W ubiegłym roku szkolnym było szkół o 4 nauczycielach 2 751, w tym roku jest ich 1 946. W ubiegłym roku było 2 000 szkół o 5 nauczycielach, w tym roku jest ich 1 300. A jednocześnie, w ubiegłym roku szkolnym było 8 537 szkół o 7 i więcej nauczycielach, zaś w tym roku jest takich szkół 8-letnich 9 314.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#JerzyKuberski">Oto fakty, które obrazują skalę przemian tylko w rezultacie realizacji pierwszego etapu koncepcji zbiorczych szkół gminnych.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#JerzyKuberski">Nowy rok szkolny przyniesie zorganizowanie dalszych ponad 400 szkół zbiorczych. Będzie to oznaczało zrealizowanie koncepcji zbiorczych szkół w 52% w stosunku do całości zamiaru. Obecnie dokonujemy wnikliwej analizy warunków, w jakich te szkoły będą powoływane.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#JerzyKuberski">Problem powoływania zbiorczych szkół gminnych wymaga nadal dużego wysiłku organizacyjnego, inwestycyjnego i kadrowego.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#JerzyKuberski">Chciałbym w tym miejscu wobec Wysokiej Izby podkreślić, że organizacja zbiorczych szkół gminnych dokonywała się z dużym wsparciem społecznym, w warunkach szerokiej pomocy i wielkiej ofiarności samych nauczycieli, działaczy oświatowych oraz ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#JerzyKuberski">Drugim ważnym przedsięwzięciem, przygotowującym warunki do przeprowadzania reformy szkolnej, jest podniesienie poziomu wykształcenia nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#JerzyKuberski">Wprowadzenie 10-letniej szkoły średniej będzie wymagało podniesienia wykształcenia około 150 tysięcy nauczycieli do poziomu pełnych studiów wyższych.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#JerzyKuberski">W bieżącym roku szkolnym systemem dokształcania nauczycieli, realizowanym przez wszystkie wyższe uczelnie w kraju, zostało objętych 23 tysiące nauczycieli. Wszystko wskazuje na to, że sam zamiar trafił na dobry grunt, spotkał się z żywym rezonansem w środowisku nauczycielskim. W nowym roku akademickim na tych samych zasadach zostanie skierowanych dalszych ponad 18 tysięcy nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#JerzyKuberski">W styczniu br. uruchomiony został Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny oraz powołany dwutygodnik „Oświata i Wychowanie”, który wespół z NURT stanowi zespolony system wspomagania tych nauczycieli, którzy studiują bądź przygotowują się do studiów.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#JerzyKuberski">Chciałbym w tym miejscu podkreślić wielki wysiłek wyższych uczelni i samych studiujących nauczycieli. Studia te zorganizowane są wedle specyficznych zasad, uwzględniają mianowicie rozkład pracy nauczycieli, wynikający z organizacji roku szkolnego. Stanowią one istotny — przesądzający o pomyślnym wprowadzaniu programów nauczania w 10-letniej szkole — czynnik. Dokonaliśmy szeregu innych kroków, których celem jest przygotowanie warunków do reformy. Chciałbym wymienić:</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#JerzyKuberski">— upowszechnienie wychowania przedszkolnego — w tym również na wsi — dla dzieci na rok przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego; w roku szkolnym 1973–1974 objęliśmy już wychowaniem przedszkolnym 80% dzieci 6-letnich;</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#JerzyKuberski">— zmiany w programie nauczania na szczeblu początkowym;</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#JerzyKuberski">— programowe zmiany w nauczaniu języka ojczystego i literatury polskiej;</u>
          <u xml:id="u-39.26" who="#JerzyKuberski">— zaawansowane prace i wdrożenia nad nowym programem matematyki, który spełnia wiodącą rolę w przysposabianiu młodzieży do rozwoju zainteresowań technicznych;</u>
          <u xml:id="u-39.27" who="#JerzyKuberski">— usprawnienie zaopatrzenia młodzieży w podręczniki szkolne oraz zaopatrzenia szkół w sprzęt i pomoce naukowe. Jesteśmy świadomi potrzeby dalszego intensywnego doskonalenia dystrybucji podręczników i wyposażenia szkół;</u>
          <u xml:id="u-39.28" who="#JerzyKuberski">— szerokie podjęcie problemu współpracy szkół ze środowiskiem oraz z rodzicami;</u>
          <u xml:id="u-39.29" who="#JerzyKuberski">— z myślą o przyszłej szkole wprowadziliśmy zmiany w tegorocznych maturach. Zmiany te spotkały się z dobrym przyjęciem przez młodzież, rodziców i środowisko nauczycielskie.</u>
          <u xml:id="u-39.30" who="#JerzyKuberski">W związku z uchwaleniem przez II Kongres Nauki Polskiej problemu węzłowego, dotyczącego oświaty i wychowania, informuję Wysoki Sejm, że dokonaliśmy zaprogramowania całości problemu. Sformułowane zostały tematy badawcze z następującym generalnym założeniem, że wyniki prac naukowo-badawczych nad systemem oświaty i wychowania służyć będą reformie szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-39.31" who="#JerzyKuberski">Wśród pytań obywatela posła jedno z nich dotyczy sieci szkół. Nie jest to — jak obywatelom posłom wiadomo, ani zadanie łatwe, ani proste, a wiąże się ono z dużym wysiłkiem inwestycyjnym ze strony państwa. Przyjęliśmy w projektowanej sieci zasadę, że w każdej gminie powinna powstać jedna wysoko zorganizowana szkoła zbiorcza, która — w etapie realizowania 10-letniej szkoły średniej — będzie przekształcona w taką szkołę. Oznacza to, że w latach, które doprowadzą do pełnego wdrożenia 10-letniej szkoły średniej, a więc do roku szkolnego 1982/1983, trzeba zbudować 900 szkół i rozbudować 1 100.</u>
          <u xml:id="u-39.32" who="#JerzyKuberski">Jeśli za podstawę realizacji w czasie przyjąć następną 5-latkę, to oznacza, że w każdym roku szkolnym powinno być na nowo zbudowanych około 200 i rozbudowanych też około 200 szkół.</u>
          <u xml:id="u-39.33" who="#JerzyKuberski">Rozpatrując problem inwestycji w innym układzie, oznacza to, że w każdym roku, w każdym powiecie powinna być zbudowana lub rozbudowana jedna szkoła wraz z mieszkaniami dla nauczycieli. O powodzeniu jednak zadecyduje dobra organizacja procesów inwestycyjnych i koncentracja wysiłków na budowie szkół gminnych.</u>
          <u xml:id="u-39.34" who="#JerzyKuberski">Informuję Wysoką Izbę, że Ministerstwo Oświaty i Wychowania wspólnie z Komisją Planowania przy Radzie Ministrów i Ministerstwem Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz innymi ministerstwami, a także urzędami wojewódzkimi — prowadzi już zaawansowane prace przygotowawcze nad planem inwestycyjnym i siecią szkół.</u>
          <u xml:id="u-39.35" who="#JerzyKuberski">Zgodnie z uchwałą Sejmu z dnia 13 października ubiegłego roku, Rząd ma przedstawić Wysokiej Izbie projekt ustawy o systemie edukacji narodowej w końcu roku 1975. Informuję, że prace nad przygotowaniem projektu ustawy zostały rozpoczęte. Koniec września tego roku powinien przynieść pierwszą redakcję projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.36" who="#JerzyKuberski">Tak w skrócie przedstawiają się działania przedsięwzięte przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania. Chciałbym w końcu tej informacji dodać, że przygotowanie reformy systemu oświaty jest procesem złożonym. Intensywne prace nad zrealizowaniem ustalonych w uchwale Sejmu zadań związanych z przygotowaniem reformy prowadzone są przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania we współpracy z innymi ministerstwami pod kierownictwem Prezydium Rządu.</u>
          <u xml:id="u-39.37" who="#JerzyKuberski">Za podstawę tych prac nad treścią, programem i organizacją przyjmujemy wytyczne zawarte w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i kierunki sformułowane w uchwale Sejmu z ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-39.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi. Sprawę zapytania posła Franciszka Kociemskiego uważam za wyczerpaną. Na tym kończymy rozpatrywanie spraw interpelacji i zapytań poselskich, a zatem punkt 7 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#AndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BogdanWaligórski">W dniu jutrzejszym, tj. 30 maja br., odbędą się następujące posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii o godz. 11 w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Handlu Wewnętrznego o godz. 9 w sali Kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Prac Ustawodawczych o godz. 9 w sali Kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o godz. 10 w sali nr 67 Dom Poselski,</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Obrony Narodowej o godz. 9 w sali nr 102,</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#BogdanWaligórski">— Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej o godz. 9 w sali nr 101.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AndrzejWerblan">Na tym kończymy 18 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#AndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#AndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#AndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 20)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>