text_structure.xml 721 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#CzesławWycech">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trojoka.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi posłanka Barbara Pstrągowska.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#CzesławWycech">Protokół 16 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#CzesławWycech">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#CzesławWycech">Uważam porządek dzienny za przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#CzesławWycech">a) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok (druki nr 84 i 87),</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#CzesławWycech">b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1968 (druki nr 85 i 88).</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Wiktor Obolewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WiktorObolewicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie zreferowania Wysokiej Izbie wyników jej prac oraz prac innych komisji sejmowych nad rządowymi projektami Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i podstawowych założeń planu na rok 1969 oraz budżetu państwa na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WiktorObolewicz">W toku tych prac w bieżącym roku komisje sejmowe powołały 61 podkomisji i zespołów problemowych do przeanalizowania i wysunięcia postulatów w zakresie interesującej daną komisję części planu i budżetu. W rezultacie komisje zgłosiły wiele postulatów, dezyderatów i poprawek. Najważniejsze z nich przedstawię Wysokiemu Sejmowi w niniejszym sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WiktorObolewicz">Rok 1968 będzie trzecim rokiem obecnego planu 5-letniego. W pierwszych dwóch latach pięciolatki — w roku 1966, jak również i w roku bieżącym — wprowadzonych zostało szereg zmian w planowaniu i zarządzaniu, nakreślonych uchwałą IV Zjazdu PZPR odpowiadających aktualnemu, wyższemu poziomowi naszej gospodarki i bardziej sprzyjających dalszemu, dynamicznemu jej rozwojowi.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WiktorObolewicz">Szczególne znaczenie w zakresie poprawy efektywności gospodarowania mają uchwały VII Plenum KC PZPR, dotyczące podniesienia na wyższy poziom stanu organizacyjnego przedsiębiorstw, poprawy rytmiczności produkcji oraz gospodarowania środkami będącymi w ich dyspozycji, a zwłaszcza zatrudnienia i funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WiktorObolewicz">Zmiany usprawniające nasz system planowania i zarządzania są dobrze przyjmowane przez nasze społeczeństwo. Wyrazem tego jest między innymi aktywne zaangażowanie się samorządu robotniczego i całych załóg w pracach zakładowych komisji usprawniania organizacji produkcji, zgłoszenie kilkudziesięciu tysięcy wniosków wskazujących na istniejące rezerwy produkcyjne i sposoby ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WiktorObolewicz">Zagadnieniom tym komisje sejmowe poświęciły szczególnie wiele uwagi, widząc w poprawie organizacji produkcji i metod zarządzania istotne źródło wzrostu wydajności pracy, obniżki kosztów własnych i dalszego rozwoju gospodarki w drodze intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WiktorObolewicz">Zanim przystąpię do omawiania zadań stojących przed gospodarką narodową w roku 1968, przedstawię w krótkim zarysie niektóre problemy związane z realizacją planu w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WiktorObolewicz">Według aktualnych szacunków plan produkcji przemysłowej roku 1967 zostanie wykonany w 101,6%, a tempo wzrostu produkcji będzie nieco szybsze niż w roku ubiegłym i wyniesie 7,5%. Trzeba przy tym podkreślić, że plan na rok bieżący zakładał umiarkowane tempo wzrostu produkcji globalnej przemysłu i nieco niższe od przeciętnego założonego w planie na bieżącą pięciolatkę. Miało to między innymi na celu stworzenie warunków do podniesienia jakości produkowanych wyrobów oraz do lepszego dostosowania asortymentów do potrzeb odbiorców. W tym zakresie notujemy pewną poprawę. W decydującym o poziomie nowoczesności i dalszym rozwoju całej gospodarki — w przemyśle elektromaszynowym — udział procentowy nowoczesnych wyrobów grupy „A” w ogólnej wartości produkcji towarowej wynosił w roku 1966 — 38,7%, a przewiduje się, że w roku 1967 wzrośnie on do 43%. W roku bieżącym realizowano również założone w planie 5-letnim unowocześnienie struktury produkcji, co znalazło swoje odbicie w stosunkowo szybszym tempie wzrostu produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WiktorObolewicz">Uległa poprawie, zwłaszcza w I półroczu 1967 r., rytmiczność produkcji, poprawiły się w stosunku do 1966 r. relacje między podstawowymi wskaźnikami — produkcji, wydajności pracy i zatrudnienia. W przemyśle ujawniono i wykorzystano wiele istniejących rezerw gospodarczych. Uwidoczniły się również efekty aktualnej polityki rolnej. W roku bieżącym produkcja rolna wyższa jest od wyników pomyślnego w rolnictwie roku 1966, a zadania planu 5-letniego na ten okres zostały z nadwyżką wykonane.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#WiktorObolewicz">Nastąpiła też pewna poprawa w realizacji zadań inwestycyjnych. Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej zostały przekroczone, przy czym w grupie „A”, obejmującej inwestycje centralne i inwestycje zjednoczeń, wystąpiła niepełna realizacja nakładów, natomiast wysoko przekroczone zostały inwestycje w tak zwanej grupie „B”, to znaczy inwestycje własne przedsiębiorstw, inwestycje drobne i nakłady na realizację czynów społecznych ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#WiktorObolewicz">Wykonanie z nadwyżką zadań planowych w przemyśle, rolnictwie i innych działach gospodarki umożliwiło osiągnięcie wyższego niż planowano wzrostu dochodu narodowego wytworzonego. Dochód ten w roku 1967 według wstępnego szacunku wzrośnie o 4,3% w stosunku do osiągniętego w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#WiktorObolewicz">Ten wzrost dochodu narodowego pozwolił przeznaczyć istotne środki na podniesienie poziomu życia społeczeństwa, poprawę proporcji płac między grupami pracowników o zbliżonych kwalifikacjach i warunkach pracy, jak również udoskonalenie bodźców stymulujących wzrost wydajności pracy. W latach 1966–1967 przeprowadzono regulację płac na skalę większą niż w całym poprzednim pięcioleciu. Regulacje objęły ponad 4 mln osób, a ich koszt w skali rocznej wyniósł prawie 8 mld zł. Przeciętna płaca realna w ciągu dwóch ostatnich lat wzrosła o ponad 6%, co oznacza wykonanie większej niż połowa części zadań założonych w tej dziedzinie w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#WiktorObolewicz">Przedstawione w ogólnym zarysie podstawowe osiągnięcia wskazują na dynamiczny rozwój naszej gospodarki. Niemniej jednak rozwojowi temu towarzyszy szereg ujemnych zjawisk, powodujących w konsekwencji istotne napięcia i trudności w gospodarce narodowej. Trudnościom tym oraz środkom zmierzającym do ich likwidacji komisje sejmowe poświęciły w tym roku szczególnie wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#WiktorObolewicz">Jak wiadomo, jednym z istotnych warunków harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej jest zachowanie równowagi rynkowej. Wspomniałem już, że plan produkcji globalnej przemysłu został przekroczony. Dotyczy to jednak przede wszystkim produkcji środków wytwarzania, to znaczy grupy „A”. Natomiast produkcja środków spożycia (grupa „B”) nie została w pełni wykonana. Jeśli dodamy do tego niedostateczne dostosowanie podaży artykułów konsumpcyjnych do struktury popytu, przy jednoczesnym szybkim wzroście siły nabywczej ludności, zrozumiałe stają się lokalne napięcia na rynku wewnętrznym. Uwzględniając też fakt, że produkcja rolna, mimo niewątpliwych osiągnięć, nie pokrywa jeszcze w pełni zapotrzebowania konsumentów na niektóre artykuły spożywcze, a zwłaszcza na mięso, konieczne stało się uregulowanie tej sprawy poprzez zmianę cen.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#WiktorObolewicz">W dziedzinie handlu zagranicznego — mimo szybkiego wzrostu obrotów i przekroczenia zadań planowych — nie są realizowane w pełni plany najbardziej dla nas korzystnego eksportu, a mianowicie maszyn i urządzeń. Główną tego przyczyną jest w dalszym ciągu niedostateczny postęp w zakresie jakości i nowoczesności produkowanych maszyn i urządzeń w stosunku do wymagań odbiorców zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#WiktorObolewicz">Również przekroczenie nakładów inwestycyjnych powoduje pewne napięcia w gospodarce narodowej, tym bardziej że plan rzeczowy grupy „A” (inwestycje centralne i zjednoczeń) nie został w pełni wykonany, a w wielu obiektach przekroczone zostały planowane koszty inwestycji. Przekroczenie kosztów wystąpiło także w budownictwie mieszkaniowym, co spotkało się z krytyką komisji sejmowych, gdyż może ono spowodować niewykonanie postulowanego zwiększenia ilości budowanych izb w bieżącej pięciolatce w stosunku do założonego planu.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#WiktorObolewicz">Czynnikiem determinującym w poważnym stopniu dalszy rozwój gospodarki narodowej jest wykonanie zadań w zakresie akumulacji. Według szacunków, szereg podstawowy ich resortów gospodarczych nie wykona w pełni planu akumulacji finansowej. Zasadniczy wpływ na to ujemne zjawisko miało między innymi niepełne wykonanie planów obniżki kosztów własnych (między innymi w wyniku zbyt powolnego wdrażania postępu technicznego do produkcji) oraz straty nadzwyczajne, ponoszone przez przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#WiktorObolewicz">Mimo pewnej poprawy na odcinku wzrostu wydajności pracy, zarysowującej się w roku 1967, w przemyśle występują nadal tendencje do preferowania ekstensywnych metod zwiększania produkcji. Wyrazem tych tendencji jest przekroczenie w latach 1966–1967 planu wzrostu zatrudnienia o około 90 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#WiktorObolewicz">W tym roku były również negatywne zjawiska, wyrażające się w znacznym wzroście ilości przepracowanych godzin nadliczbowych, przy jednoczesnym osłabieniu dyscypliny pracy. Zwiększyła się absencja, w tym także nieusprawiedliwiona.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#WiktorObolewicz">Fakty te spotkały się z krytyką komisji sejmowych. Uznały one, że wymienione zjawiska osłabiają tempo rozwoju naszej gospodarki. Komisje wysunęły też w tej mierze szereg postulatów, których realizacja pozwolić powinna na usunięcie niektórych hamulców i tym samym na dalsze przyśpieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, biorąc pod uwagę istniejące zjawiska osłabienia dyscypliny finansowej i dyscypliny pracy, uwzględniła w poprawce do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym postulaty komisji sejmowych, dotyczące przeciwdziałania tym niezdrowym tendencjom. W proponowanej poprawce podkreśla się, że szczególnie ważnym zadaniem wszystkich ministerstw, zjednoczeń i przedsiębiorstw w realizacji planu jest racjonalne, efektywne i odpowiedzialne gospodarowanie środkami oraz stała poprawa podstawowych relacji ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#WiktorObolewicz">Wysoka Izbo! Podstawowe proporcje planu gospodarczego na rok 1968 przedstawiają się następująco:</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#WiktorObolewicz">Produkcja przemysłowa, liczona wartością produkcji globalnej w cenach porównywalnych, ma wzrosnąć o 7,1% w stosunku do przewidywanego wykonania bieżącego roku, produkcja budowlano-montażowa — o 6,3%, ogólna wartość przewozów — o 6,1%, sprzedaż detaliczna w handlu wewnętrznym — o 5,7% oraz obroty w handlu zagranicznym — o 7%.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#WiktorObolewicz">W dziedzinie produkcji rolnej, zgodnie z ustaloną metodologią planowania, zakłada się wzrost produkcji o 3,2% w stosunku do uzyskanej średniej w ostatnich czterech latach.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#WiktorObolewicz">Na podstawie przyjętych założeń w zakresie rozwoju podstawowych działów gospodarki narodowej oraz uwzględniając założoną obniżkę kosztów własnych, przewiduje się, że dochód narodowy wytworzony w roku 1968 będzie wyższy o około 4,8%.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#WiktorObolewicz">Fundusz spożycia ogółem wzrośnie w roku przyszłym o około 5%. Fundusz spożycia indywidualnego — o 4,6%, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca stanowi wzrost o 3,6%, natomiast fundusz spożycia zbiorowego rośnie w tempie szybszym, bo o około 8%.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#WiktorObolewicz">Zakłada się, że część akumulowana w dochodzie narodowym zwiększy się o 4,5%. Najpoważniejszy udział w tej jego części przypada inwestycjom netto, które wzrosną o około 4%.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#WiktorObolewicz">Przyrost zatrudnienia w gospodarce narodowej wyniesie ogółem 293 tys. osób, to jest 3,1%. Najwyższy przyrost nastąpi w budownictwie — 4%, w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej — 4,5% i w usługach nieprzemysłowych — 3,7%. W administracji i wymiarze sprawiedliwości zatrudnienie utrzymane będzie na poziomie bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#WiktorObolewicz">Wydajność pracy na 1 zatrudnionego w przemyśle ma wzrosnąć o 4,4%, a w budownictwie — o 4,7%. Jednakże dokonana przez komisje sejmowe analiza istniejących rezerw w gospodarce narodowej, tkwiących zwłaszcza w postępie technicznym, i w lepszej organizacji pracy, upoważnia Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do stwierdzenia, iż założony w projekcie wzrost wydajności pracy należy traktować jako minimalny.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#WiktorObolewicz">Wychodząc z analizy przedstawionych podstawowych założeń projektu planu na rok 1968, komisje sejmowe uznały ten plan za realny i możliwy do wykonania. Podstawowe wskaźniki — wzrostu produkcji, wydajności pracy, obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego — w niewielkim tylko stopniu odbiegają od tempa wzrostu, które osiągamy w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#WiktorObolewicz">Niemniej jednak, ze względu na istniejące napięcia, które wystąpiły w trakcie realizacji zadań roku bieżącego i na konieczność zastosowania niezbędnych środków zaradczych, osiągnięcie tego celu wymagać będzie szczególnego zaangażowania kierownictwa wszystkich ogniw gospodarczych, samorządu gospodarczego i całych załóg w wykonanie zadań nakreślonych planem w drodze dalszej intensyfikacji produkcji oraz wykorzystania wielu rezerw istniejących w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#WiktorObolewicz">Zadania te wymagają między innymi radykalniejszej niż dotychczas zmiany sposobu myślenia i metod działania wielu działaczy gospodarczych. Naszych rosnących zadań gospodarczych nie możemy już bowiem realizować w drodze nieograniczonego wzrostu zatrudnienia. Intensyfikacja produkcji oznacza przede wszystkim szybsze wdrażanie postępu technicznego, wzmocnienie dyscypliny zatrudnienia i polepszenie jego struktury oraz zdecydowaną poprawę organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#WiktorObolewicz">Tym właśnie sprawom komisje sejmowe poświęciły specjalnie dużo uwagi. Podkreślały one, że administracja gospodarcza bardziej konsekwentnie i z większą niż dotychczas odpowiedzialnością realizować powinna programy usprawnienia organizacji produkcji. Również i samorząd robotniczy musi bardziej zdecydowanie spełniać swoje funkcje kontrolne nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstw. Zadaniem samorządu jest również wskazywanie na istniejące rezerwy, systematyczne analizowanie osiąganych wyników gospodarowania, zdecydowane wymaganie od administracji ich poprawy oraz informowanie o tych wynikach załóg fabrycznych. Powinno to w konsekwencji przynieść wydatne korzyści naszej gospodarce w postaci rytmicznego wykonywania produkcji w asortymentach pożądanych przez odbiorców, wpłynąć na pełniejsze wykorzystanie rezerw produkcyjnych, zapewnić korzystniejsze ukształtowanie się Struktury zatrudnienia i utrzymanie jego Stanu na poziomie założonym w planie, zagwarantować wykonanie założonych wskaźników wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#WiktorObolewicz">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa nakreślone są główne zadania dla wszystkich działów naszej gospodarki oraz dziedzin społeczno-gospodarczych kraju. Z całości tych spraw, postaram się przedstawić węzłowe zagadnienia oraz najważniejsze postulaty, dezyderaty i poprawki wniesione przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#WiktorObolewicz">Zgodnie z zawartymi w planie 5-letnim założeniami unowocześnienia struktury naszego przemysłu przy wzroście produkcji globalnej przemysłu o 7,1%, najszybciej ma wzrastać w roku przyszłym produkcja przemysłu chemicznego — o 11,8%, maszynowego — o 10,2%, energetyki — o 8,6% oraz hutnictwa, metali nieżelaznych — o 8,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#WiktorObolewicz">Plan na rok 1968 zakłada zmniejszenie rozpiętości pomiędzy wzrostem produkcji środków Wytwarzania i środków konsumpcji z 4,1 punktu w roku 1967 do 3,1 punktu w roku 1968. Przyjmuje się w planie wzrost wyrobów grupy „A” o 8,2%, a grupy „B” o 5,1%.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#WiktorObolewicz">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała za słuszne postulaty innych komisji sejmowych, dotyczące podjęcia przez rząd wysiłków zmierzających do dalszego zmniejszania rozpiętości w proporcjach między obu grupami i wyprodukowania dodatkowej ilości poszukiwanych na rynku wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#WiktorObolewicz">Projekt planu na rok 1968, a zwłaszcza na rok 1969, przewiduje zwiększenie potencjału energetycznego w tempie szybszym od ogólnego wzrostu przemysłu. Przekazanie w roku przyszłym do eksploatacji w elektrowniach zawodowych nowych mocy w wysokości 915 MW oraz w roku 1969 ponad 1000 MW powinno zapewnić pełne pokrycie potrzeb kraju. Warto W związku z tym nadmienić, że w zainteresowanych komisjach sejmowych dano wyraz pewnego niepokoju co do bilansu energetycznego w najbliższych latach, szczególnie wobec dużej awaryjności bloków oraz linii przesyłowych. Na to zagadnienie resort górnictwa i energetyki powinien zwrócić baczną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#WiktorObolewicz">W górnictwie węglowym wydobycie węgla kamiennego wynieść powinno 128 mln ton przy znacznym przyśpieszeniu tempa wydobycia węgla gazowo-koksowniczego. Problem ten jest szczególnie ważny ze względu na znaczenie tego gatunku węgla dla hutnictwa i chemii, jak również na znaczne możliwości eksportowe.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#WiktorObolewicz">Jednym z podstawowych mierników stopnia rozwoju przemysłowego jest wielkość produkcji stali. W tym zakresie kraj nasz, z założoną na rok 1968 produkcją około 10,7 mln ton, zajmuje dobrze ugruntowaną pozycję w pierwszej dziesiątce światowych producentów stali.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#WiktorObolewicz">Poważne i odpowiedzialne zadania stoją przed przemysłem maszynowym. Dotyczą one opanowania produkcji na podstawie zakupionych licencji jak również produkcji wielu nowych wyrobów opartych na krajowych rozwiązaniach technicznych. Przemysł ten w roku 1968/1969 powinien opanować produkcję 1.480 nowych wyrobów, w tym 130 nowych asortymentów rynkowych, a także dokonać modernizacji i rekonstrukcji 940 Wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#WiktorObolewicz">Wśród gałęzi przemysłu maszynowego szczególnie ważne miejsce przypada elektronice, której tempo rozwoju jest wprawdzie szybkie, lecz jeszcze niewystarczające w stosunku do postępów elektroniki światowej.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#WiktorObolewicz">Pod adresem przemysłu maszynowego komisje sejmowe zgłosiły wiele istotnych wniosków. Tak na przykład Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy zwróciła uwagę resortu przemysłu maszynowego na niski poziom techniczny maszyn produkowanych dla włókiennictwa. Postuluje ona pilne opanowanie zakupionych licencji na maszyny włókiennicze oraz podwyższenie sprawności przędzarek i krosien. Jednocześnie wysuwa wniosek w sprawie zintensyfikowania prac badawczo-konstrukcyjnych nad nowymi rozwiązaniami podstawowych maszyn włókienniczych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała te postulaty za słuszne i proponuje odpowiednią poprawkę do projektu NPG.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#WiktorObolewicz">Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa zwraca uwagę na niedostateczną ilość i jakość narzędzi oraz wysoki koszt własny narzędzi katalogowych, produkowanych w narzędziowniach przyzakładowych. Postuluje ona zwiększenia mocy produkcyjnych fabryk narzędzi. Komisja wskazuje na ujawniający się w dalszym ciągu niedobór obrabiarek i postępujące starzenie się tych maszyn w wielu zakładach. Niedobór dotyczy w szczególności obrabiarek do obróbki plastycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#WiktorObolewicz">Przy znacznym postępie w ilościowym zaopatrzeniu użytkowników maszyn w części zamienne, ciągle jeszcze otwarty pozostaje problem ich produkcji we właściwych asortymentach.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#WiktorObolewicz">Jak wspomniałem, produkcja chemii ma wzrosnąć w roku 1968 o 11,8%. Najwyższe tempo wzrostu produkcji wykazują te branże, od których zależy zwiększenie plonów w rolnictwie, unowocześnienie bazy surowcowej i struktury przemysłu włókienniczego, polepszenie zaopatrzenia gospodarki narodowej w wyroby z tworzyw sztucznych, jak również zapewnienie maksymalnego wzrostu eksportu produktów chemicznych. Tak więc plan zakłada wzrost produkcji nawozów mineralnych o 26%, tworzyw sztucznych — o 29,3% oraz włókien syntetycznych o około 18%.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#WiktorObolewicz">Uznając projekt planu w przemyśle chemicznym za odpowiadający możliwościom i potrzebom gospodarki narodowej, komisje sejmowe podkreślają konieczność poświęcenia większej uwagi przez resort chemii problemowi wzornictwa i estetyki wyrobów, a szczególnie poprawy jakości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#WiktorObolewicz">Komisje sejmowe wskazały również na wymagający rozwiązania, w lokali szerszej niż przemysłu chemicznego, problem zanieczyszczenia wód oraz całokształtu gospodarki wodno-ściekowej.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#WiktorObolewicz">Założone w Narodowym Planie Gospodarczym tempo wzrostu przemysłu lekkiego wynika z oceny potrzeb rynku wewnętrznego, możliwości opłacalnego eksportu oraz posiadanych zdolności produkcyjnych w poszczególnych branżach tego przemysłu. Wartość produkcji przemysłu lekkiego ma wzrosnąć o 6%.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#WiktorObolewicz">Plan roku 1968 zakłada postulowany od wielu lat poważny wzrost nakładów inwestycyjnych w przemyśle lekkim. W przemyśle włókienniczym wyniesie on 26%, a w przemyśle skórzano-obuwniczym 39% w stosunku do nakładów roku bieżącego. Ponieważ dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w tym przemyśle inwestycje były dotychczas z reguły wykonywane nieterminowo, komisje sejmowe postulowały pod adresem właściwych resortów zwiększenie nadzoru i kontroli nad prawidłowością realizacji cykli inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#WiktorObolewicz">Punktem wyjścia do ustalenia głównych zadań produkcyjnych w rolnictwie na rok 1968 były średnie plony uzyskane w ostatnich 4 latach. W rezultacie planuje się produkcję globalną rolnictwa na 1968 r. na poziomie o 3,2% wyższym od osiągniętego przeciętnie rocznie w latach 1964–1967, w tym wzrost produkcji roślinnej o 1,5% i produkcji zwierzęcej o 6,1% do 6,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#WiktorObolewicz">Zgodnie z przyjętą polityką państwa, nakłady na rozwój rolnictwa będą w roku przyszłym rosnąć szybciej, niż w innych działach gospodarki narodowej. Tak więc środki państwowe na inwestycje w rolnictwie w roku przyszłym wyniosą ponad 17 mld zł, co oznacza wzrost o 8,7%, podczas gdy nakłady na inwestycje ogółem w gospodarce uspołecznionej wzrosną o 5,9%.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#WiktorObolewicz">Dostarczone rolnictwu nawozy mineralne umożliwią zwiększenie nawożenia w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych z 17,8 kg w czystym składniku w roku 1967 do 90,8 kg w roku przyszłym i 113,5 kg w roku 1969. Dostawy sprzętu dla rolnictwa wzrosną o około 17%, dostawy ciągników wyniosą 26,1 tys. sztuk. W dalszym ciągu będą się rozwijały prace melioracyjne oraz elektryfikacja wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#WiktorObolewicz">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, biorąc pod uwagę wysokie tempo wzrostu nakładów na rozwój rolnictwa, dostaw maszyn i środków chemicznych uważa, że przy sprzyjających warunkach, a szczególnie przy zwiększeniu wysiłków samych rolników, plan produkcji rolnej może być przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#WiktorObolewicz">Przy omawianiu problemów rolnictwa w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwracano uwagę, że jednym z decydujących czynników zabezpieczających dalszy rozwój rolnictwa i racjonalne wykorzystanie zwiększających się środków produkcji jest podniesienie kwalifikacji zawodowych rolników i pracowników PGR oraz zabezpieczenie odpowiedniej kadry specjalistów z wykształceniem rolniczym i technicznym. W tej sprawie Komisja nasza zgłasza dezyderat do rządu.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#WiktorObolewicz">Założone tempo rozwoju rolnictwa rzutuje oczywiście na wzrost produkcji przemysłu spożywczego. Plan na rok 1968 zakłada wzrost produkcji tego przemysłu o 1,9%. Jednakże wykorzystanie rezerw zaopatrzenia tego przemysłu w surowce krajowe, a także z dodatkowego importu pozwoli zwiększyć dostawy rynkowe artykułów rolno-spożywczych o 4,6% w stosunku do wielkości dostaw w roku 1967.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#WiktorObolewicz">Zgodnie z projektem planu, sprzedaż detaliczna ogółem ma wzrosnąć o 5,7% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Przewiduje się wyższe tempo obrotów w handlu wiejskim i dalszy wzrost udziału towarów przemysłowych w ogólnych obrotach.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#WiktorObolewicz">Zaznaczy się również poważny wzrost sprzedaży takich artykułów spożywczych, jak ryby i przetwory rybne, jaja, owoce cytrusowe, warzywa oraz artykułów przemysłowych, jak lodówki, tkaniny bawełniane, wyroby dziewiarskie, wyroby z tworzyw sztucznych i inne.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#WiktorObolewicz">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów po przeanalizowaniu rysującej się w przyszłym roku sytuacji rynkowej, proponuje zobowiązać w uchwale Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym resorty produkujące artykuły rynkowe do wykorzystania wszystkich możliwości i rezerw dla ponadplanowej produkcji poszukiwanych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#WiktorObolewicz">Przykładowo — istnieją duże możliwości ograniczenia produkcji mebli biurowych oraz wykorzystania zaoszczędzonych z tego tytułu surowców, materiałów i mocy produkcyjnych na zwiększenie produkcji mebli poszukiwanych przez ludność. Rezerw takich, oczywiście, jest znacznie więcej, istnieją one we wszystkich branżach produkujących na rynek.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#WiktorObolewicz">Komisja Handlu Wewnętrznego, jak i niektóre inne komisje podkreślały ze szczególnym naciskiem niedostateczne postępy w zacieśnianiu współpracy handlu z przemysłem, w bardziej skoordynowanym działaniu na rzecz poprawy zaopatrzenia. Na czoło wysuwa się tutaj potrzeba sprawniejszego współdziałania przemysłu i handlu w coraz skuteczniejszym kształtowaniu popytu rynkowego, w lepszym dostosowaniu produkcji do tego popytu oraz współpracy w różnorodnych i często zmieniających się warunkach rynkowych. Jest to szczególnie ważne i z tego względu, że od pewnego czasu zarówno handel, jak i przemysł odczuwają trudności w likwidowaniu nadmiernych zapasów przy równoczesnym występowaniu niedoborów określonych asortymentów. W związku z tym istnieje potrzeba dokonywania stałych analiz wielkości i struktury zapasów w handlu i przemyśle. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, uznając ten problem za niezwykle ważny ujęła go w specjalnej poprawce do projektu planu.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#WiktorObolewicz">Od roku 1965 występuje ciągły spadek udziału dostaw rynkowych, realizowanych przez drobną wytwórczość. Na przykład udział dostaw rynkowych w całości produkcji drobnej wytwórczości w roku 1965 wynosił 69,4%, zaś w roku 1967 wyniesie on tylko 65,9%. Jeszcze gorzej sytuacja przedstawia się w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy, gdzie udział ten zmniejszył się z 65,2% w roku 1966 do 55,4% w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#WiktorObolewicz">Powyższe krytyczne uwagi dotyczą w całej rozciągłości również usług dla ludności, któremu to problemowi — ze względu na jego istotną wagę społeczną — Wysoki Sejm poświęcił jedno ze Swych posiedzeń plenarnych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysuwa postulat pod adresem rządu — pełniejszego wykorzystania przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy i rzemiosła dla potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#WiktorObolewicz">Zagadnienie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego — niezależnie od strony ilościowej i asortymentowej — wiąże się ściśle z problematyką jakości i nowoczesności wyrobów. Sprawa ta, nienowa bynajmniej, poruszana jest przy każdej okazji omawiania i dyskutowania zagadnień gospodarczych. Jest ona jednym z najistotniejszych czynników, wpływających na zwiększenie bogactwa społecznego w postaci większej wartości użytkowej produkowanych dóbr oraz lepszego zaspokojenia stale rosnących potrzeb społeczeństwa. Jakość i nowoczesność produkcji determinują również w decydującej mierze możliwości eksportowe. Trudności w eksporcie maszyn i urządzeń, o czym już była mowa, wynikają w znacznej mierze z niedostatecznego dostosowania produkowanych asortymentów do potrzeb odbiorców zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#WiktorObolewicz">Weszliśmy już w taki etap rozwoju sił wytwórczych, w którym handel zagraniczny staje się bardzo ważnym integralnym czynnikiem dalszego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#WiktorObolewicz">Plan na rok 1968 zakłada wzrost obrotów handlu zagranicznego ogółem o 7%, przy czym tempo wzrostu eksportu i importu jest wyrównane. Wprawdzie wskaźniki powyższe proporcjonalne są do wskaźników wzrostu produkcji, lecz mimo to nie są one łatwe do osiągnięcia. Trudność w wykonaniu planowych zadań w zakresie eksportu będzie polegała na osiąganiu założonego wzrostu przy jednoczesnej zmianie w strukturze tego eksportu. Najszybsze tempo wzrostu w dalszym ciągu zakłada się dla eksportu maszyn i urządzeń — o 12,9% i konsumpcyjnych towarów przemysłowych — o 11,9%, natomiast dla towarów rolno-spożywczych przewiduje się spadek o 8,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#WiktorObolewicz">Wszystkie niemal komisje sejmowe, analizujące plan handlu zagranicznego na rok 1968 podkreślały, że przewidziany wzrost eksportu maszyn i urządzeń stawia bardzo poważne zadania przed przemysłem, a zwłaszcza przemysłem maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#WiktorObolewicz">Komisja Handlu Zagranicznego zwraca uwagę resortów przemysłowych na problem bardziej zdecydowanej specjalizacji produkcji zakładów eksportujących. Powinny one koncentrować się na wytwarzaniu najważniejszych z punktu widzenia potrzeb eksportu asortymentów. Umożliwi to wydłużenie serii produkcyjnych wyrobów najbardziej poszukiwanych na rynkach zagranicznych, jak również obniżkę kosztów produkcji, a tym samym zwiększenie opłacalności eksportu. Komisja wysunęła również wniosek dotyczący wzmożenia wysiłków na rzecz rozszerzenia porozumień kooperacyjnych przedsiębiorstw z firmami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#WiktorObolewicz">Wysoki Sejmie! Inwestycje mają zasadnicze znaczenie dla długofalowej polityki gospodarczej, dla wykonania w pełni zadań nakreślonych planem na lata 1966–1970. W roku przyszłym tempo wzrostu inwestycji będzie nieco zwolnione w porównaniu z rokiem 1966 i z przewidywanym wykonaniem nakładów w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#WiktorObolewicz">Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału wyniesie w roku 1968 — 19,2%, a w roku 1969 — 19,4%. Plan przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej w porównaniu z rokiem 1967 o 5,8%. Całość nakładów ma wynieść 172,5 mld zł, przy czym inwestycje centralne i zjednoczeń, to znaczy grupy „A”, mają zamknąć się kwotą 138,2 mld zł, a inwestycje grupy „B” kwotą 17 mld zł. Mimo pewnego spadku nakładów na inwestycje własne przedsiębiorstw, przeznaczone na ten cel środki przekraczają założenia pięciolatki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#WiktorObolewicz">Komisje sejmowe w toku swych prac nad resortowymi projektami planu podkreślały, że zadaniem przedsiębiorstw, zjednoczeń i ministerstw będzie szczególnie wnikliwe analizowanie każdej decyzji inwestycyjnej. Należy zapobiegać rozdrabnianiu środków ma inwestycje drugorzędne, a koncentrować się na zakupie wysoko wydajnych maszyn, aparatury kontrolno-pomiarowej, budowie magazynów itp. Banki w roku przyszłym mocniej sterować będą przebiegiem inwestycji w grupie „B”, eliminować będą niecelowe zamierzenia i nadawać priorytet kierunkom najbardziej potrzebnym z punktu widzenia gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#WiktorObolewicz">W inwestycjach grupy „A” kładzie się główny akcent na zwiększenie efektywności oraz na koncentrację nakładów na obiektach kontynuowanych. W związku z tym zaistniała konieczność przesunięcia terminów rozpoczęcia budowy wielu nowych obiektów z I półrocza 1968 r. na II półrocze bądź też na rok 1969. Podjęcie tych decyzji było wynikiem między innymi ponadplanowego wzrostu kosztów realizacji wielu inwestycji w roku bieżącym, spowodowanych głównie zmianami w programach inwestycyjnych, błędami w projektowaniu oraz innymi przyczynami.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#WiktorObolewicz">Wspomniałem już o zadaniach inwestycyjnych przemysłu lekkiego. Również Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwróciła uwagę na konieczność otoczenia szczególną opieką ze strony właściwych resortów realizacji inwestycji w przemyśle spożywczym. Dotyczy to szczególnie inwestycji w przemyśle mleczarskim, budowy magazynów zbożowych i innych.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#WiktorObolewicz">Realizacja planu inwestycyjnego w poważnym stopniu zależy od sprawnej pracy budownictwa. Wartość produkcji budowlano-montażowej wzrośnie w roku 1968 o 6,3% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#WiktorObolewicz">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wskazała na konieczność maksymalnego wykorzystania znajdujących się w dyspozycji przedsiębiorstw budowlanych maszyn i urządzeń oraz większego niż dotychczas wykorzystania maszyn ciężkich w pracy dwu- i trzyzmianowej. Komisja zwróciła się do resortów, których zakłady produkują instalacje i armatury dla budownictwa o szybsze opanowanie produkcji nowoczesnych, bardziej funkcjonalnych urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#WiktorObolewicz">Od sprawnej pracy przedsiębiorstw budowlanych zależeć będzie wykonanie zadań budownictwa mieszkaniowego, jednego z najistotniejszych zagadnień socjalno-bytowych, nieodłącznie związanego ze wzrostem poziomu życia społeczeństwa. W budownictwie mieszkaniowym typu miejskiego zakłada się zwiększenie oddawanej powierzchni użytkowej mieszkań o 5,2%, w porównaniu do przewidywanego wykonania roku bieżącego, a w roku 1969 o dalsze 5,6%. Poprawka Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do projektu NPG zmierza w kierunku uznania tych zamierzeń za minimalne.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#WiktorObolewicz">Pragnę przypomnieć, że omawiając w ubiegłym roku projekt planu 5-letniego Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów postulowała zwiększenie rozmiarów uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego w stosunku do założeń planu. Również VI Kongres Związków Zawodowych wypowiedział się na rzecz zwiększenia budownictwa mieszkaniowego w bieżącej pięciolatce o 100 tys. izb. Ponieważ aktualna sytuacja na tym odcinku nie daje dostatecznych gwarancji realizacji tych postulatów, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwraca się do rządu z dezyderatem o podjęcie szczególnych wysiłków zmierzających do przygotowania w roku 1968 dodatkowo około 10 tys. izb, a w roku 1969 dalszych 30–40 tys. izb w stanach surowych, aby w końcu 1970 roku osiągnąć postulowaną nadwyżkę gotowych izb mieszkalnych w stosunku do planu.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#WiktorObolewicz">Niezbędne jest również, aby w trosce o obniżenie kosztów budownictwa mieszkaniowego — zwiększyć udział elementów typowych w całości stosowanych materiałów. W wielu bowiem miastach elementy nietypowe stanowią ponad połowę wszystkich prefabrykatów. W konsekwencji wpływa to na obniżenie wydajności pracy w przedsiębiorstwach przemysłu materiałów budowlanych oraz podraża koszt tych prefabrykatów.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#WiktorObolewicz">Zwiększenie nakładów na kapitalne remonty o 7,7% w roku 1968 umożliwi poprawę stanu technicznego budynków mieszkalnych. Wymagać to będzie dalszego usprawnienia gospodarki remontowej. W tym celu konieczna jest wydatna poprawa pracy miejskich przedsiębiorstw budowlanych oraz zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#WiktorObolewicz">Z krytyką w komisjach sejmowych spotkał się stan budownictwa szkolnego i służby zdrowia, a w szczególności znaczne przedłużanie cykli inwestycyjnych, jak również nieterminowe i jakościowo wadliwe wykonawstwo remontów.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#WiktorObolewicz">Z uwagi na znaczenie inwestycji zarówno dla dnia dzisiejszego, jak i dla przyszłości naszej gospodarki, komisje sejmowe poświęciły tej problematyce szczególnie wiele uwagi, podkreślając konieczność koncentracji wysiłków wszystkich resortów na zapewnieniu realizacji zadań w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#WiktorObolewicz">Wysoka Izbo! Zamierzone zadania w zakresie wzrostu wydajności pracy, uzyskania wyższej akumulacji, zwiększenia nowoczesności i poprawy jakości wyrobów, zapewnienia dostaw towarów o wysokich standardach na eksport i na potrzeby rynku wewnętrznego, nie mogą być w pełni zrealizowane bez wydatnych postępów nauki i techniki oraz szybszego wdrażania ich osiągnięć do produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#WiktorObolewicz">W roku 1968 przewiduje się zwiększenie nakładów na rozwój techniki o 8,4%. Wydatki z budżetu państwa i Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego na te cele wyniosą łącznie około 8,6 mld zł — w tym z Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego około 4,4 mld zł, zaś wydatki na naukę z budżetu państwa około 4,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#WiktorObolewicz">Doceniając wagę tej problematyki, komisje sejmowe poświęciły jej wiele czasu w dyskusjach, wnosząc wiele istotnych uwag. Uznały one podstawowe kierunki rozwoju techniki przedstawione w planie za prawidłowe i zabezpieczające potrzeby poszczególnych gałęzi przemysłu. Niemniej jednak, z krytyką komisji spotkało się wiele negatywnych zjawisk, dotyczących zbyt powolnego wdrażania nowej techniki w przedsiębiorstwach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#WiktorObolewicz">Niepokój budzi obserwowane od lat zjawisko niewykorzystania środków Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego przeznaczonych na rozwój techniki. Przykładowo — w roku 1966 środki te wykorzystane zostały w całym przemyśle w 86,5%. Podobnie, według dotychczasowych szacunków, jest i w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#WiktorObolewicz">W przedsiębiorstwach często nie są realizowane — niekiedy i tak bardzo skromne — plany postępu technicznego. W poprawie sytuacji na tym odcinku większa rola przypaść powinna zjednoczeniom, które — jak dotychczas — w zbyt małym stopniu podejmują te zadania w swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#WiktorObolewicz">Ważna z punktu widzenia potrzeb gospodarki narodowej sprawa rekonstrukcji branż i modernizacji przedsiębiorstw również posuwa się zbyt powoli. Zagadnienie to powinno także znaleźć się w centrum uwagi zjednoczeń i resortów.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#WiktorObolewicz">Zakłady pracy w niedostatecznym jeszcze stopniu wprowadzają tak zwaną małą mechanizację. Szerokie pole do działania ma tutaj ruch racjonalizatorski i wynalazczy. W rozwój u wynalazczości pracowniczej notujemy od kilku lat stały wzrost ilości wniosków oraz efektów uzyskiwanych z tytułu wdrażania ich do produkcji. Efekty te wyniosły w roku 1966 (według danych GUS) około 5 mld zł. Twórcza inwencja techniczna naszych załóg wykorzystywana jest jednak w zbyt małym stopniu zarówno w stosunku do potrzeb, jak i potencjalnych możliwości. Świadczą o tym również porównania z innymi krajami. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy wymienić należy ciągle jeszcze niedostateczne zainteresowanie administracji rozwojem wynalazczości pracowniczej, na co zwracano uwagę w komisjach sejmowych. Oczywista prawda, że pomysłowość ludzka i zdolności twórcze społeczeństwa stanowią jedno z największych bogactw kraju, nie zawsze, niestety, jest rozumiana przez niektórych działaczy gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#WiktorObolewicz">Zatrzymując się chwilę wokół problematyki kształtowania się poziomu życiowego ludności, pragnę podkreślić, że plan na rok przyszły, jak i na rok 1969, zapowiada kontynuację jego wzrostu. Globalny fundusz płac w roku 1968 ma osiągnąć kwotę 273,2 mld zł i będzie wyższy od wykonania roku bieżącego o 16,2 mil zł. Przeciętna płaca brutto wzrośnie w roku 1968 o 2,5%. Na podniesienie poziomu życia ludności w poważnym stopniu wpływać będzie zapowiedziana podwyżka rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#WiktorObolewicz">Nasze zamierzenia w zakresie poziomu życiowego ludności wiążą się jak najściślej z dalszą poprawą gospodarowania w drodze usprawnienia organizacji produkcji, przestrzegania dyscypliny finansowej i zatrudnienia, obniżki kosztów własnych, wykonania zaplanowanej akumulacji, wzrostu dostaw artykułów rynkowych i poprawy ich jakości.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#WiktorObolewicz">Wysoki Sejmie! Przechodzę obecnie do omówienia projektu budżetu państwa na rok 1968. Zakłada on dochody w wysokości 313,7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#WiktorObolewicz">Uwzględniając korektę przewidywanego wykonania budżetu w roku 1967 o dochody z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i o wydatki, które będą realizowane w ramach utworzonego funduszu emerytalnego, o czym za chwilę, dochody w projekcie budżetu państwa na rok 1968 zwiększają się o 4,3%.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#WiktorObolewicz">Zwiększone dochody wynikają ze wzrostu wpływów z gospodarki uspołecznionej, której rola w budżecie ulega dalszemu zwiększeniu. Jednostki objęte działami gospodarczymi — przemysł, budownictwo, transport i łączność, handel zagraniczny — mają zapewnić z całości wzrostu dochodów budżetowych 14,5 mld zł. Zakłada się w budżecie spadek dochodów pochodzących z podatków i opłat od ludności. Dotyczy to głównie podatku od wynagrodzeń, którego część zostanie przekazana na rzecz funduszu emerytalnego.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#WiktorObolewicz">Zwiększenie akumulacji w roku 1968 w warunkach porównywalnych wyniesie około 10%. W porównaniu z planowymi założeniami przyjmowanymi dla dwu ostatnich lat — w 1968 roku — 8,6% i w 1967 roku — 8,5% — przewidziane w planie na rok przyszły tempo wzrostu akumulacji jest dość wysokie. Wynika ono zarówno z założonego wzrostu produkcji, jak również z zaplanowanej obniżki kosztów własnych. Wykonanie zadań w tym zakresie, a tym samym zaplanowanej akumulacji, będzie między innymi wymagało — zdaniem komisji sejmowych — ściślejszego przestrzegania dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach. Oszczędność każdej złotówki w kosztach materiałowych i osobowych stać się powinna miarą obywatelskiej gospodarności wszystkich pracujących oraz ważnym miernikiem oceny jednostek gospodarczych i budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#WiktorObolewicz">Projekt budżetu państwa po stronie wydatków zamyka się kwotą 309 mld zł, co oznacza wzrost o 3,1% w warunkach porównywalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#WiktorObolewicz">Należy podkreślić, że suma dochodów i wydatków projektowanego na rok 1968 budżetu państwa jest niższa o 8,4 mld zł w pozycji „dochody” i o 11,7 mld zł w pozycji „wydatki” od sumy przewidywanego wykonania budżetu w roku 1967. Zmniejszenie to wiąże się ze wspomnianym już utworzeniem funduszu emerytalnego. Fundusz ten będzie w pełni pokrywał wydatki na renty i niektóre świadczenia dla rencistów, które do roku 1967 włącznie były pokrywane z budżetu. W tym miejscu pragnę podkreślić wielki wysiłek naszego państwa w kierunku poprawy materialnej rencistów. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w zapowiedzianej, kompleksowej podwyżce rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#WiktorObolewicz">Główną część wydatków — 162,4 mld zł — przeznacza się w projekcie budżetu na rozwój gospodarki narodowej. Wydatki na cele gospodarcze są jednakże niższe od przewidywanego wykonania w roku 1967. Obniżenie w budżecie państwa poziomu tych wydatków o 6,7% dotyczy głównie inwestycji, w związku z coraz szerszym ich finansowaniem przy pomocy kredytu bankowego oraz środków własnych przedsiębiorstw, nagromadzonych w ubiegłych latach. Wynika to z wprowadzenia w życie nowych zasad finansowania inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#WiktorObolewicz">O poziomie życia ludności decydują nie tylko dochody indywidualne pracujących, ale w poważnym stopniu również poziom spożycia zbiorowego, na który składają się między innymi ochrona zdrowia, kultura i oświata oraz ubezpieczenia społeczne. Wydatki na te cele zajmują poważną pozycję w budżecie państwa. Wynoszą one ponad 79 mld zł — bez funduszu rentowego — i wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania roku 1967 o 3,9%.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#WiktorObolewicz">Na ochronę zdrowia i opiekę społeczną przewiduje się wydatkowanie ponad 29 mld zł, to jest o 3,6% więcej niż w roku bieżącym. Uruchomionych zostanie 147 nowych przychodni. Liczba ośrodków zdrowia wzrośnie o 4,6%, przy czym na terenach wiejskich przybędzie ich 127. Liczba łóżek szpitalnych w lecznictwie zamkniętym powiększy się o 4.700.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#WiktorObolewicz">Na inwestycje w służbie zdrowia przeznacza się około 3 mld zł, co stanowi 1,7% ogółu nakładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej. Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej, stwierdzając że inwestycje realizowane są z poważnym opóźnieniem, postuluje podjęcie niezbędnych środków zmierzających do zakończenia budowy zaległych i terminowego wykonania inwestycji pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#WiktorObolewicz">W projekcie budżetu państwa na rok 1968 w zakresie ubezpieczeń społecznych planuje się wydatki bieżące w wysokości 14.265 mln zł (bez wydatków na renty), co oznacza wzrost o 3,4%. Między innymi na leczenie klimatyczno-sanatoryjne przeznacza się 394,1 mln zł, czyli o 21,5% więcej, co umożliwi zwiększenie liczby skierowań na leczenie.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#WiktorObolewicz">Mówiąc o naszych osiągnięciach i dalszych zamiarach rozwoju ubezpieczeń społecznych trzeba podkreślić, że sejmowa Komisja Pracy i Spraw Socjalnych w wyniku analizy niepokojącego zjawiska wzrostu w bieżącym roku absencji chorobowej, postuluje pod adresem resortu zdrowia oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wzmocnienie kontroli wydawanych zwolnień. Podkreślając potrzebę dalszego rozwijania i usprawniania systemu pomocy i opieki ludziom chorym, Komisja uważa za niezbędne przeciwdziałanie łamaniu dyscypliny pracy. Ponadto postulowała ona lepsze wykorzystanie funduszy przeznaczonych na leczenie odwykowe alkoholików oraz zwiększenie skuteczności walki z alkoholizmem.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#WiktorObolewicz">Wyższe od przeciętnego w dziedzinie wydatków socjalnych i kulturalnych jest tempo wzrostu środków przeznaczonych na szkolnictwo wyższe. Wydatki bieżące w roku 1968 — bez kapitalnych remontów — zaplanowano w wysokości 4.234 mln zł, co w stosunku do przewidywanego wykonania zadań w roku 1967 stanowi wzrost o 10,2%. Wiąże się to między innymi z tym, że w roku akademickim 1968–1969 liczba studentów w stosunku do bieżącego roku wzrośnie o 13 tys., to jest o 5%. Na poziom i dynamikę wydatków budżetowych wpływają jednocześnie kierunki kształcenia studentów. Zwiększenie się liczby studentów kształcących się w dyscyplinach technicznych powoduje wzrost kosztów szkolnictwa wyższego, bowiem studia te są kosztowniejsze od studiów humanistycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#WiktorObolewicz">Na kulturę i sztukę w projekcie budżetu na rok 1968 przeznacza się na wydatki bieżące — bez kapitalnych remontów — kwotę 3.422 mln zł, to znaczy wyższą o 6,9% w stosunku do przewidywanego wykonania bieżącego roku. Zwiększenie tych wydatków zapewni dalszy wzrost działalności: wydawniczej, radia i telewizji, dalszy stały wzrost różnego typu placówek kulturalnych, domów kultury, świetlic, klubów, które spełniają ważną kulturotwórczą rolę w środowiskach zakładowych oraz miejskich i wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#WiktorObolewicz">Pragnąłbym jeszcze zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre problemy gospodarki rad narodowych. Wyrazem stałej tendencji do umacniania rad narodowych i rozszerzania ich gospodarczej działalności jest dalszy wzrost udziału dochodów własnych rad w dochodach ogólnych. Dynamika wzrostu wydatków bieżących w warunkach porównywalnych wyniesie 7,8%. Wykonanie planu budżetów terenowych w roku 1968 będzie wymagało między innymi znacznie wyższego zainteresowania rad narodowych działalnością gospodarczą podległych przedsiębiorstw, których dochody z akumulacji finansowej w sposób znaczny rzutują na dochody własne budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#WiktorObolewicz">Polityka nasza, zmierzająca do stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju gospodarczym województw, znajduje swój wyraz w budżecie państwa. Wyraża się ona między innymi poprzez szybsze tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w województwach mniej uprzemysłowionych w stosunku do średniej krajowej. Tak na przykład nakłady te zwiększą się w roku 1968 w woj. rzeszowskim o 13,6%, a w kieleckim o 13,2%.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#WiktorObolewicz">W rezultacie we wszystkich województwach słabiej uprzemysłowionych notuje się wyższe tempo produkcji globalnej przemysłu, jak również wzrostu dochodów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#WiktorObolewicz">Analizując zadania gospodarcze województw w roku przyszłym i przyznane im środki w budżecie państwa, komisje sejmowe potwierdziły słuszność utworzenia Funduszu Aktywizacji Małych Miast. Postulowały one kontynuację prac nad doskonaleniem sposobów jego wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#WiktorObolewicz">Obywatelom posłom wręczone zostały poprawki do projektu budżetu państwa. Obejmują one między innymi sumę 118.009 tys. zł po stronie wydatków z przeznaczeniem na szkolnictwo podstawowe w związku z jego reformą oraz na opiekę społeczną. Poprawki te zostały zaproponowane przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Komisję Oświaty i Nauki, a następnie przyjęte przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Poza wymienionymi poprawkami pozostałe dotyczą autopoprawek rządu, które również zostały rozpatrzone i zaakceptowane przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#WiktorObolewicz">Wysoki Sejmie! Wnikliwa analiza całości i poszczególnych części projektu planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968, dokonana przez komisje sejmowe, wykazała, że projekty te odpowiadają obecnym możliwościom naszej gospodarki. Realizacja ich zapewnia osiągnięcie ambitnych celów rozwojowych naszego kraju, nakreślonych w uchwalonym w ubiegłym roku przez Wysoką Izbę planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#WiktorObolewicz">Analiza poselska wykazała również, że na wielu odcinkach rozwój może być szybszy od założonego w planie. Warunkiem tego jest pełniejsze wykorzystanie istniejącego potencjału twórczego i produkcyjnego. Ponieważ tempo naszego budownictwa socjalistycznego wiąże się bezpośrednio z poprawą warunków i poziomu życia społeczeństwa, musimy uczynić wszystko, by rozwój ten przyśpieszać. Wymaga to przede wszystkim dobrze zorganizowanej pracy na każdym stanowisku, szybszego i bardziej konsekwentnego wprowadzania osiągnięć nauki i techniki. Te zagadnienia powinny dominować w nadchodzących latach.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#WiktorObolewicz">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, by Wysoki Sejm zatwierdzić raczył uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 i podstawowych założeniach planu na rok 1969 oraz ustawę budżetową na rok 1968 w brzmieniu przedstawionym przez rząd wraz z poprawkami zawartymi w drukach sejmowych nr 87 i 88.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1968 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#CzesławWycech">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#CzesławWycech">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#CzesławWycech">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r. (druki nr 79, 83, 86 i 89).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#CzesławWycech">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Konstanty Dąbrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Oceniając ogólnie wyniki gospodarcze osiągnięte w 1966 r., pierwszym roku obecnego planu 5-letniego, należy stwierdzić, że stanowiły one istotny etap w szybkim rozwoju naszej gospodarki narodowej. Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r. zostały zrealizowane w zasadzie pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#KonstantyDąbrowski">Zgodnie z założeniami planu wzrosła produkcja przemysłowa, a w jej gałęziowej strukturze nastąpiła dalsza poprawa. W całości produkcji wzrósł udział produkcji przemysłu maszynowego, chemicznego i energetycznego, a więc przemysłów decydujących o tempie technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej. Poprawiła się też rytmiczność realizacji zadań produkcyjnych. Polepszyły się również proporcje w tempie wzrostu wytwarzania środków produkcji i środków spożycia. Rozpiętość w tempie wzrostu obu tych grup była najmniejsza od 1958 r. i mniejsza niż w latach 1961–1965.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#KonstantyDąbrowski">Przekroczenie zadań w dziedzinie produkcji środków spożycia umożliwiło wzrost sprzedaży detalicznej, co miało szczególne znaczenie dla utrzymania równowagi rynkowej w sytuacji wzrastających dochodów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#KonstantyDąbrowski">Z nadwyżką w omawianym okresie zrealizował zadania planowe przemysł lekki. Charakterystyczny dla tego przemysłu był znaczny wzrost produkcji wyrobów dziewiarskich, pończoszniczych oraz tkanin bawełnianych. Przemysł ten rozszerzył asortyment oraz zwiększył produkcję wyrobów uszlachetnionych. W zrealizowanej produkcji wzrósł udział eksportu wyrobów o wysokim koszcie przerobu.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#KonstantyDąbrowski">Zmiany w strukturze produkcji przemysłu lekkiego były na ogół zgodne z zapotrzebowaniem rynku wewnętrznego, jednak mimo zwiększonych dostaw potrzeby w niektórych rodzajach wyrobów nie zostały w pełni pokryte, wystąpiły natomiast trudności w sprzedaży niektórych asortymentów, zwłaszcza odzieży.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle drzewnym uzyskano w 1966 r. znaczny wzrost produkcji wielu asortymentów, między innymi mebli; produkcja mebli jednak, pomimo jej zwiększenia, nie zaspokajała zapotrzebowania rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#KonstantyDąbrowski">Przemysł spożywczy wykonał plan produkcji globalnej. W związku z pomyślnymi wynikami produkcji zwierzęcej i roślinnej wzrosła produkcja wyrobów mięsnych, mleczarskich oraz przetworów warzywnych i owocowych.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#KonstantyDąbrowski">Przemysł terenowy przekroczył zadania w dziedzinie produkcji globalnej i towarowej, nie wykazał jednak dostatecznej dynamiki wzrostu produkcji na potrzeby rynku. Mimo znacznego w porównaniu z 1965 r. zwiększenia wartości usług dla ludności, rozwój tych usług był nadal niewystarczający, co szczególnie dotyczy małych miast, osiedli oraz wsi. Również z nadwyżką w stosunku do planu wykonane zostały zadania przemysłu środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle energetycznym uzyskany wzrost produkcji energii elektrycznej, mimo nieosiągnięcia planowanej wielkości, pozwolił na zaspokojenie potrzeb odbiorców, głównie dzięki obniżeniu strat sieciowych i zużycia własnego w elektrowniach.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle paliw przekroczono plan wydobycia węgla kamiennego, co pozwoliło nie tylko na pełne zaspokojenie potrzeb krajowych, lecz również na wydatne zwiększenie eksportu, szczególnie w grupie węgli koksujących.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#KonstantyDąbrowski">Osiągnięto dalszą poprawę jakościowej i asortymentowej struktury wydobywanego węgla, niemniej jednak, znaczna jeszcze część węgla energetycznego była zbywana w stanie niewzbogaconym.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#KonstantyDąbrowski">W hutnictwie żelaza wykonano plan produkcji globalnej. Osiągnięto znaczny wzrost produkcji i ogólną poprawę jakości stali. Zwiększono produkcję wyrobów walcowanych i surówki. Wydatnie wzrosła produkcja wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości oraz wyrobów walcowanych ze stali jakościowej. Mimo wielu osiągnięć w hutnictwie żelaza nie wykonano jednak w pełni zadań asortymentowych, między innymi w zakresie taśm walcowanych na zimno, blach ze stali jakościowych i ocynowanych oraz odlewów staliwnych.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#KonstantyDąbrowski">Produkcja przemysłu maszynowego w 1966 r. wzrastała nadal szybko, choć wolniej niż w latach poprzednich. Szczególnie szybki był rozwój produkcji urządzeń energetycznych, silników okrętowych oraz traktorów. Również w przemyśle stoczniowym i motoryzacyjnym produkcja znacznie się zwiększyła. Mimo ogólnego wykonania zadań produkcyjnych przemysł maszynowy nie zrealizował produkcji wielu asortymentów zarówno dla celów zaopatrzenia i inwestycji, jak i dla potrzeb rynku krajowego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#KonstantyDąbrowski">Przemysł chemiczny osiągnął w 1966 r. — podobnie jak w latach poprzednich — najwyższe, w stosunku do innych przemysłów, tempo przyrostu produkcji. Szczególny wzrost osiągnięto między innymi w produkcji włókien syntetycznych oraz wyrobów farmaceutycznych.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#KonstantyDąbrowski">Produkcja przemysłu chemicznego — mimo wysokiego tempa wzrostu nie zaspokajała w pełni szybko rosnących potrzeb zarówno dotyczących surowców dla przemysłu lekkiego, jak i towarów na potrzeby rynku krajowego oraz eksportu. Nie osiągnięto w pełni planowanego poziomu produkcji w takich asortymentach, jak tworzywa sztuczne, nawozy azotowe i wapniowe.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle materiałów budowlanych nastąpił wzrost produkcji wielu ważnych asortymentów, a zasługującym na podkreślenie osiągnięciem tego przemysłu było wprowadzenie do produkcji nowych — efektywnych pod względem technicznym i ekonomicznym — materiałów i elementów budowlanych. Mimo jednak ogólnej poprawy zaopatrzenia rynku, zwłaszcza wiejskiego, w materiały budowlane, występowały jednak niedobory materiałów ściennych i innych.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#KonstantyDąbrowski">W okresie sprawozdawczym nastąpił dalszy postęp w rozwoju techniki, wyrażający się w znacznym zwiększeniu ilości rodzajów wyrobów wdrożonych do produkcji, w ich unowocześnieniu, usprawnieniu procesów wytwórczych oraz doskonaleniu metod budownictwa i transportu.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#KonstantyDąbrowski">Osiągnięto wiele pozytywnych rezultatów w dziedzinie efektywności współpracy placówek naukowo-technicznych z przemysłem. Uzyskano również, choć jeszcze niewystarczającą, poprawę jakości produkcji przemysłowej. Mimo wielu osiągnięć w dziedzinie rozwoju techniki oraz poprawy w stosunku do lat ubiegłych, zadania planowe nie zostały jednak w pełni wykonane, między innymi w zakresie uruchomienia produkcji nowych maszyn i urządzeń, a plan nakładów finansowych z Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego nie został w pełni wykorzystany. Tym samym nie zostały zrealizowane możliwości podniesienia poziomu nowoczesności oraz wzbogacenia asortymentu wyrobów przemysłowych zarówno dla potrzeb rynku krajowego, jak i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#KonstantyDąbrowski">Przy ogólnej ocenie działalności przemysłu w roku 1966 należy stwierdzić, że nie wszystkie rezerwy produkcyjne oraz możliwości w dziedzinie podnoszenia efektywności ekonomicznej zostały wykorzystane. Przemysł nie osiągnął założonego w planie poziomu wpłat do budżetu państwa z tytułu akumulacji przedsiębiorstw, do czego, obok dokonanych podwyżek płac, przyczynił się w dużej mierze niedostateczny wzrost społecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#KonstantyDąbrowski">Źródła nie wykorzystanych rezerw w odniesieniu do wydajności pracy tkwią zarówno w niepełnej realizacji zadań postępu technicznego, jak i w zakresie możliwości usprawnień organizacyjnych i dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#KonstantyDąbrowski">W 1966 r. około połowa wzrostu produkcji globalnej w przemyśle osiągnięta została w wyniku zwiększenia zatrudnienia. Na nieuzyskanie wyższej dynamiki wzrostu wydajności pracy, obok przyczyn obiektywnych, wyrażających się w zmianie asortymentowej struktury produkcji na korzyść artykułów bardziej pracochłonnych, w tym przeznaczonych na eksport, wpłynęły również niekorzystne tendencje i zjawiska występujące w organizacyjno-technicznej działalności przedsiębiorstw przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#KonstantyDąbrowski">W omawianym okresie w przemyśle nastąpiło ogólne pogorszenie wykorzystania czasu pracy, spowodowane głównie wzrostem ilości godzin opuszczonych bez usprawiedliwienia oraz godzin nadliczbowych. Niekorzystnie również ułożyły się w roku 1966 proporcje między wzrostem produkcji, a wzrostem funduszu płac. Proporcje te odbiegały od założeń planu, a zaangażowanie funduszu płac we wzroście produkcji było w roku 1966 najwyższe w okresie ostatnich 3 lat.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#KonstantyDąbrowski">Wyniki produkcyjne rolnictwa w 1966 roku znacznie przekroczyły podstawowe założenia planu. Wartość produkcji globalnej w porównaniu z wysoko urodzajnym 1965 rokiem wzrosła o 5,4%. W stosunku do założeń Narodowego Planu Gospodarczego — opartych na średniej czteroletniej plonów — wartość produkcji globalnej wyższa była w 1966 r. o 9,6%. Poważnym osiągnięciem było uzyskanie wyższych niż planowano plonów czterech zbóż, roślin okopowych oraz warzyw i owoców. Dzięki zwiększeniu produkcji roślinnej wzrosło pogłowie zwierząt gospodarskich, wyższy niż w 1965 r. był skup żywca, a produkcja i skup mleka przewyższały dotychczas osiągane rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#KonstantyDąbrowski">W roku gospodarczym 1966–1967, w związku z pomyślną realizacją zadań planu, wysoki był udział państwowych gospodarstw rolnych w ogólnym skupie produktów rolnych. Gospodarstwa te zamknęły rok gospodarczy zyskiem wyższym niż planowano, uzyskując dalszy postęp i większą efektywność. Zadania, jakie stoją przed tym działem rolnictwa, są jednak nadal poważne, bowiem mimo wzrostu ilości gospodarstw rentownych, udział gospodarstw nierentownych był jeszcze znaczny.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#KonstantyDąbrowski">W 1966 r. rozwijała się w dalszym ciągu działalność kółek rolniczych; wzrosła ich ilość, jak również zwiększyło się wyposażenie techniczne. Osiągnęły one pomyślne wyniki w gospodarce, choć w usługach świadczonych przez kółka niedostateczny był jeszcze udział prac polowych na korzyść innych prac.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#KonstantyDąbrowski">Pomyślne wyniki w rolnictwie wiązały się głównie z podjętymi przez państwo środkami, zmierzającymi do dalszej rozbudowy jego bazy techniczno-produkcyjnej. Poważnie zwiększyło się zaopatrzenie rolnictwa w nawozy mineralne i nasiona kwalifikowane.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#KonstantyDąbrowski">Nastąpił też znaczny, chociaż jeszcze niewspółmierny do potrzeb, wzrost usług dla gospodarstw rolnych. Poprawiło się też — jednak jeszcze w stopniu niewystarczającym — zaopatrzenie rolnictwa w maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#KonstantyDąbrowski">W okresie sprawozdawczym wykonano pomyślnie szereg inwestycji na terenie wsi. Z nadwyżką zostały zrealizowane zadania związane z elektryfikacją zagród chłopskich i państwowych gospodarstw rolnych oraz wykonano w pełni plan melioracji wodnych. Wzrosły w porównaniu z 1965 r. kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej, a zadania planowe w tej dziedzinie zostały zrealizowane z nadwyżką.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#KonstantyDąbrowski">Środki produkcji w rolnictwie zostały wykorzystane w 1966 r. lepiej aniżeli w latach ubiegłych. Niemniej jednak efektywność unowocześnienia bazy technicznej rolnictwa pomniejszał zbyt wolny przebieg upowszechniania postępowych metod agro-i zootechniki. Występowały jeszcze niedociągnięcia w realizacji niektórych zadań inwestycyjnych, w organizacji usług produkcyjnych dla rolnictwa oraz w skupie i zagospodarowaniu zwiększonej masy produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#KonstantyDąbrowski">W 1966 r. w gospodarce narodowej wystąpił dalszy szybki wzrost inwestycji. W porównaniu z 1965 r. nakłady inwestycyjne wzrosły ogółem o 8,5%, to jest w tempie szybszym od wzrostu dochodu narodowego. Szybszy w stosunku do ogółu nakładów był wzrost nakładów na inwestycje produkcyjne. Znaczniejszy wzrost nakładów w tej dziedzinie inwestycji wystąpił w przemyśle chemicznym, rolnictwie, budownictwie, transporcie i łączności.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#KonstantyDąbrowski">W dziale inwestycji nieprodukcyjnych na podkreślenie zasługuje pomyślne zrealizowanie planu budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z założeniami zwiększył się znacznie udział budownictwa spółdzielczego. W związku z przeznaczeniem znacznie wyższych niż w 1965 r. środków na bieżące utrzymanie oraz remonty budynków mieszkalnych poprawiła się gospodarka zasobami mieszkalnymi.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#KonstantyDąbrowski">Korzystne zmiany nastąpiły w strukturze nakładów inwestycyjnych, zmalał bowiem udział robót budowlano-montażowych, przy jednoczesnym wzroście udziału nakładów na maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#KonstantyDąbrowski">W wyniku działalności inwestycyjnej przekazano w 1966 r. do eksploatacji wiele ważnych dla gospodarki narodowej nowych obiektów, szczególnie w przemyśle energetycznym, ciężkim, maszynowym, chemicznym i materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#KonstantyDąbrowski">Stopień realizacji planów oddawania obiektów inwestycyjnych do użytku był w 1966 r. wyższy aniżeli w latach poprzednich, mimo jednak poprawy plan ten, w tym również inwestycji priorytetowych, nie został w pełni wykonany. W wyniku niepełnego wykonania planu oddawania obiektów produkcyjnych, nie uzyskano planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych w wielu działach gospodarki, między innymi w przemyśle energetycznym, górnictwie rud, przemyśle maszynowym i chemicznym.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#KonstantyDąbrowski">W budownictwie ogólnym nie zrealizowano w pełni planu przekazywania szkół zawodowych, szpitali oraz pomieszczeń handlowych.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#KonstantyDąbrowski">Obok niepełnej realizacji planu oddawania obiektów inwestycyjnych do użytku, w działalności inwestycyjnej występowały w dalszym ciągu, mimo poprawy w stosunku do lat ubiegłych, zjawiska przekroczenia planowanych kosztów oraz niedostatecznej koncentracji i w wyniku tego przewlekłości realizacji inwestycji. Nieprawidłowości te ujemnie oddziaływały na ekonomiczną efektywność inwestycji oraz pomniejszały możliwości rozwoju produkcji przemysłowej zarówno w dziedzinie środków produkcji, jak i środków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#KonstantyDąbrowski">Istotne znaczenie dla sytuacji gospodarczej kraju miały wyniki osiągnięte w handlu zagranicznym. Obroty handlu zagranicznego wzrosły o ponad 4% w porównaniu z 1965 r., przy czym wzrost ten był szybszy od założonego. Pomyślnie został zrealizowany plan eksportu towarów, a w jego strukturze wystąpiły dalsze korzystne zmiany, wzrósł bowiem udział towarów o wysokim stopniu przetwarzania, chociaż nie osiągnął wskaźnika założonego w planie.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#KonstantyDąbrowski">Mimo znacznego wzrostu eksportu maszyn i urządzeń, szczególnie do krajów kapitalistycznych, zadania planowe w tej dziedzinie nie zostały w pełni wykonane. Wynikało to przede wszystkim z niedostosowania w wielu wypadkach poziomu technicznego i asortymentu maszyn do wymagań odbiorców zagranicznych, nieterminowości dostaw wykonywanych przez przemysł oraz niewystarczającej jeszcze obsługi technicznej eksportowanych maszyn i urządzeń na rynkach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#KonstantyDąbrowski">Przekroczone zostały zadania importu towarów, przy czym wzrost importu wyprzedził w 1966 r. wzrost eksportu. Na tle ogólnego wzrostu importu maszyn i urządzeń szczególnie wysokie tempo wzrostu wykazał import maszyn dla potrzeb przemysłu lekkiego i spożywczego oraz zagraniczne dostawy kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#KonstantyDąbrowski">Przekroczenie zadań importowych w stopniu wyższym niż eksportowych spowodowało, że ujemne saldo ogólnych obrotów handlowych było większe od ujemnego salda przewidywanego w planie. Pewien wpływ na saldo obrotów towarowych miały niekorzystne dla nas zmiany cen niektórych artykułów na rynkach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#KonstantyDąbrowski">W 1966 r. sytuacja w dziedzinie zaopatrzenia rynku wewnętrznego kształtowała się pod wpływem wysokiego wzrostu dochodów ludności zarówno miejskiej, jak i wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#KonstantyDąbrowski">W strukturze sprzedaży detalicznej, której poziom był wyższy od planowanego, wystąpiły charakterystyczne zmiany, wzrósł bowiem udział w sprzedaży artykułów żywnościowych, a zmalał artykułów przemysłowych, których przyrost sprzedaży był niższy od przyrostu osiągniętego w 1965 r. Poza przyczynami tkwiącymi w przemyśle, stan ten był spowodowany również niedociągnięciami organizacji handlowych. Niektóre przedsiębiorstwa handlowe nie tylko nie egzekwowały w pełni realizacji zawartych z przemysłem umów o dostawy, lecz niejednokrotnie przyjmowały towary nie uzgodnione w umowach zarówno pod względem jakości, jak i asortymentu. W wyniku tych niedociągnięć rynek odczuwał z jednej strony niedostateczną podaż wielu towarów, z drugiej zaś — powstawały w handlu zapasy towarowe, których struktura asortymentowa nie była dostosowana do potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#KonstantyDąbrowski">Istotną trudnością w usprawnieniu działalności handlu był niedostateczny w stosunku do potrzeb rozwój sieci handlowej i magazynów, pomimo znacznego wzrostu nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#KonstantyDąbrowski">W 1966 r. zostały pomyślnie zrealizowane zadania budżetu państwa. Po uwzględnieniu zmian, dokonanych w toku jego realizacji na podstawie ustawowych upoważnień, budżet państwa został wykonany po stronie dochodów z nadwyżką, zaś po stronie wydatków — w około 96% sum preliminowanych.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#KonstantyDąbrowski">Przy ocenie wielkości i struktury wydatków budżetowych — na których zaważyły rezultaty wprowadzenia w 1966 r. nowego systemu finansowego, wyrażające się głównie w zmianach struktury źródeł finansowania inwestycji oraz zasad podziału zysku w przedsiębiorstwach uspołecznionych — na szczególne podkreślenie zasługuje znaczny wzrost w porównaniu z 1965 r. rzeczowych wydatków budżetu na spożycie zbiorowe, w tym przede wszystkim na służbę zdrowia, szkolnictwo oraz kulturę.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1966 r. zostały zrealizowane. W wyniku pomyślnej realizacji tych zadań wytworzony dochód narodowy był wyższy w porównaniu z 1965 r. o 7,1% i przekroczył założenia planu.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#KonstantyDąbrowski">Należy podkreślić, że realizacja zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa przebiegała w 1966 r. w warunkach powstałych na skutek wielu trudności i napięć, szczególnie w handlu zagranicznym, w dziedzinie kształtowania się proporcji między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia w przemyśle oraz dostosowania wielkości i struktury podaży towarów rynkowych do wzrastających dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#KonstantyDąbrowski">W zaistniałej w 1966 r. sytuacji, rząd podejmował wiele środków organizacyjnych i ekonomicznych, zmierzających do zapewnienia pełnej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz do usprawnienia działalności tych działów gospodarki, w których występowały trudności. Decyzje szły w kierunku usprawnienia organizacji przemysłu i podniesienia jego ekonomicznej efektywności, między innymi przez polepszenie kooperacji i poprawienie rytmiczności produkcji. Rozszerzono zakres prac w dziedzinie postępu technicznego i ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#KonstantyDąbrowski">Szczególnie doniosłe znaczenie dla rozwoju produkcji rolnej miała zmiana cen w skupie zbóż i rozszerzenie ich kontraktacji. Zapewniono też lepsze dostawy nawozów sztucznych, kwalifikowanych nasion oraz innych środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#KonstantyDąbrowski">Zaostrzone zostały wymagania dotyczące przygotowania inwestycji w fazie projektowania, kosztorysowania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#KonstantyDąbrowski">W dziedzinie handlu zagranicznego zwiększono elastyczność planowania, wprowadzono nowy system premiowania za realizację zadań eksportowych oraz ulepszono metodę obliczania efektywności ekonomicznej eksportu.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#KonstantyDąbrowski">Kontynuowane były prace związane z usprawnieniem planowania i zarządzania gospodarką narodową, a w szczególności wdrożono nowe zasady gospodarki finansowej w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach przemysłu oraz budownictwa, rozszerzono zakres stosowania bodźców materialnego zainteresowania załóg przedsiębiorstw rezultatami gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#KonstantyDąbrowski">W wyniku podjętych decyzji i środków zastosowanych przez rząd i dzięki wysiłkowi całego społeczeństwa nastąpił w 1966 r. dalszy rozwój gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#KonstantyDąbrowski">Najwyższa Izba Kontroli — na podstawie wyników kontroli i oceny wykonanych zadań rzeczowych i finansowych — stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą o budżecie państwa na 1966 r., a podstawowe zadania w nich zawarte zostały wykonane.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#KonstantyDąbrowski">Na podstawie art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz art. 4 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca 2 punktu porządku dziennego poseł Stanisław Kozioł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławKozioł">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę ustosunkować się do przedstawionych Wysokiemu Sejmowi sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1966, do uwag Najwyższej Izby Kontroli do tych sprawozdań oraz do zgłoszonego przez nią wniosku o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#StanisławKozioł">Zarówno Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, jak i pozostałe komisje sejmowe w toku swoich prac w ciągu okresu sprawozdawczego, jak i w czasie dyskusji nad sprawozdaniem rządu, wykazywały wielką troskę o rozwój naszej gospodarki, o umocnienie gospodarności i likwidację występujących tu i ówdzie zahamowań i niedomagań, o dalsze doskonalenie metod zarządzania i finansowania w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#StanisławKozioł">Ten sam ton, pełen troski o poprawę istniejącego stanu, o usunięcie stwierdzonych niedociągnięć i braków cechuje sprawozdania rządu. Wynika z nich, że rząd podejmował w ciągu roku sprawozdawczego niezbędne działanie i stosował odpowiednie środki do usuwania występujących ujemnych zjawisk. Komisje sejmowe przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu brały pod uwagę wyniki kontroli przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli. Przedstawiła ona Sejmowi 49 sprawozdań z przeprowadzonych kontroli różnych dziedzin gospodarki narodowej. Sprawozdania te, jak i przedstawione Sejmowi uwagi Najwyższej Izby Kontroli do sprawozdań ministerstw i urzędów centralnych oraz do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego oraz budżetu państwa za 1966 r. stanowiły dla komisji sejmowych niezwykle cenny materiał.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#StanisławKozioł">Komisje sejmowe korzystały też przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu z własnych materiałów informacyjnych, zebranych w ciągu roku w czasie licznych wyjazdów podkomisji na teren całego prawie kraju. Ogółem w 1966 r. odbyło się 90 wyjazdów podkomisji z ramienia 14 komisji sejmowych. Zapoznawały się one na miejscu w przedsiębiorstwach, zjednoczeniach i urzędach z występującymi problemami, badały sprawy wymagające dla ich rozwiązania decyzji władz państwowych.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#StanisławKozioł">Ponadto w ciągu roku niektóre komisje wysłuchiwały informacji ministrów oraz kierowników centralnych urzędów i instytucji o kształtowaniu się sytuacji w podległych im jednostkach i realizacji powierzonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#StanisławKozioł">Jeśli Sejm w poprzednich okresach koncentrował swoją uwagę głównie na pracach kodyfikacyjnych, to obecnie w coraz większym stopniu równolegle z tym działaniem rozwija funkcje kontrolne. Doświadczenia zebrane w ostatnich okresach, szczególnie w toku prac nad planem i budżetem na rok 1968, potwierdzają słuszność tego działania.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#StanisławKozioł">W 1966 r. uzyskano pomyślne rezultaty w realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa. Nastąpił dalszy rozwój sił wytwórczych kraju, wzrost produkcji przemysłowej i rolnej oraz dochodu narodowego. Dochód narodowy wytworzony wyniósł w cenach bieżących 567 mld zł i był w przeliczeniu na ceny stałe o 7,1% wyższy od osiągniętego w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#StanisławKozioł">Przyrost dochodu narodowego do podziału wyniósł 39,3 mld zł. Ponadplanowy wzrost dochodu narodowego umożliwił podniesienie dochodów osobistych ludności. Z uzyskanego przyrostu dochodu narodowego 19,7 mld zł, to jest ponad 50%, przeznaczono na wzrost spożycia z dochodów osobistych, a na przyrost inwestycji — 11,6 mld zł. Globalny fundusz płac brutto wzrósł w parowaniu z 1965 r. o 8,1%, a realna płaca o 3,3%, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności rolniczej o 3,4%. Znaczny wpływ na wzrost realnych płac miała przeprowadzona regulacja płac. Objęto nią blisko 2,8 mln pracowników, a jej koszt liczony w skali rocznej wyniósł ponad 4,7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#StanisławKozioł">Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego wyniosła w 1966 r. w cenach porównywalnych 784,4 mld zł i była wyższa o 6,7 mld zł od założonej w Narodowym Planie Gospodarczym, a o 7,4% od osiągniętej w 1965 r. Tempo przyrostu było jednak niższe od osiąganego w latach 1961–1965 i od założonego na lata 1966–1970. W okresie sprawozdawczym nastąpiło przejściowe zmniejszenie rozpiętości w tempie wzrostu produkcji wyrobów grupy „A” i „B”. Nastąpił dalszy postęp w rozwoju techniki w przemyśle. Wprowadzono do produkcji wiele nowych wyrobów, usprawniona metody produkcyjne, nastąpił postęp w rozwoju mechanizacji i automatyzacji produkcji. Na uwagę zasługuje jednak niepełne wykorzystanie nakładów finansowych z Funduszu Postępu Technicznego oraz wykonanie tylko w 60% zadań w zakresie produkcji nowych maszyn, urządzeń i wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#StanisławKozioł">W 1966 r. zarysowały się dysproporcje między wzrostem zatrudnienia a przyrostem produkcji na jednego zatrudnionego. Wzrost zatrudnienia wyniósł 3,6% wobec założonych w planie 5-letnim 2,8%, natomiast produkcja na jednego zatrudnionego wzrosła o 3,6%, przy założonym w planie 5-letnim wzroście, wynoszącym 4,9%. W wielu bowiem przedsiębiorstwach występowały nadal tendencje do uzyskiwania wzrostu produkcji przez wzrost zatrudnienia, za mało dbano o podnoszenie wydajności pracy, w wyniku czego udział wydajności pracy w przyroście produkcji czystej wyniósł 48% wobec 63% osiąganych w latach 1961–1965. Nastąpiło też pewne pogorszenie wykorzystywania czasu pracy, a także wzrosła liczba godzin nadliczbowych. Liczba godzin opuszczonych bez usprawiedliwienia, w przeliczeniu na robotnika grupy przemysłowej, wzrosła o 8,2%, a godzin opuszczonych z powodu chorób o 5% — natomiast godzin nadliczbowych o 3%.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#StanisławKozioł">W niektórych gałęziach przemysłu wystąpiły zjawiska pogorszenia się rytmiczności pracy, a znaczna część przedsiębiorstw przemysłu maszynowego pracowała nierytmicznie.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#StanisławKozioł">Zakłócenia w rytmiczności produkcji wpływały ujemnie na jakość wyrobów, na pracę transportu, na gospodarkę materiałową i magazynową — było to źródłem wielu zaburzeń w gospodarce. Istotny wpływ na nierytmiczność pracy przemysłu, szczególnie maszynowego, miały niedostateczne stany zapasów i produkcji w toku, pogłębiające się trudności w procesach kooperacji, a głównie niewystarczający poziom organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#StanisławKozioł">W okresie sprawozdawczym wystąpił szczególnie wysoki przyrost zapasów. Wartość ich wzrosła w porównaniu do 1965 r. o 16,4 mld zł, w tym surowców i materiałów o około 10 mld zł. Jak wynika z uwag NIK oraz ocen komisji sejmowych, szczególnie Komisji Przemysłu Lekkiego, w niektórych przedsiębiorstwach na skutek nietrafnych zakupów lub zmiany technologii znajdują się znaczne ilości zbędnych maszyn. Istnieją też zapasy zbędnych surowców, ulegających deprecjacji.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#StanisławKozioł">W świetle tych stwierdzeń system zaopatrzenia przedsiębiorstw i gospodarki zapasami wymaga usprawnienia. Istnienie tych braków i niedomagań wpływało ujemnie na wyniki wielu przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#StanisławKozioł">Rząd czynił wysiłki w celu przeciwdziałania występującym nieprawidłowościom. Rada Ministrów podjęła przy końcu I kwartału 1966 r. specjalną uchwałę, zobowiązującą jednostki gospodarcze do przeprowadzenia analizy gospodarki w zakresie zatrudnienia i płac oraz do poprawy gospodarki na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#StanisławKozioł">Trudne problemy organizacji pracy i zarządzania w przemyśle były przedmiotem obrad VII Plenum KC PZPR w październiku 1966 r. Podjęte przez KC partii uchwały wzbudziły wielki ruch wśród załóg. Komisje zakładowe przedstawiły wiele cennych wniosków i propozycji. Realizacja tych wniosków przyniosła już pierwsze efekty. Ale proces polepszania organizacji pracy i zarządzania jest procesem ciągłym, wynikającym z ogólnego postępu i doskonalenia systemu zarządzania przemysłem i dlatego przedsiębiorstwa i zjednoczenia powinny prowadzić systematyczną pracę w celu wcielania w życie uchwał VII Plenum KC partii; szczególnie zjednoczenia powinny w szerszym stopniu niż dotychczas upowszechniać doświadczenia najlepiej pracujących przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#StanisławKozioł">Zadowalający postęp w ulepszaniu gospodarki wielu przedsiębiorstw i zjednoczeń zależny jest od stopnia zrozumienia przez ich kierownictwo konieczności zwiększenia wysiłku i podniesienia poziomu kierowania. Decydującą poprawę osiągnąć można w atmosferze zaostrzonych kryteriów oceny oraz zwiększenia efektywności nadzoru ze strony resortów.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#StanisławKozioł">Przemysł przekroczył w 1966 r. plan produkcji globalnej i towarowej, jednak niektóre jego gałęzie i resorty zadań nie wykonały. Dotyczy to głównie przemysłu maszynowego, który plan produkcji wykonał w 99,3%. W przemyśle tym osiągnięto pewną poprawę wskaźników jakościowych, ale nie uzyskano zadowalającego postępu w dziedzinie nowoczesności i jakości produkowanych wyrobów oraz lepszego dostosowania asortymentów do potrzeb odbiorców. Nie pokryto w pełni zapotrzebowania na takie wyroby, jak obrabiarki skrawające i maszyny do obróbki metali, koparki do robót ziemnych i drogowych, maszyny włókiennicze, ciągniki, maszyny rolnicze i inne wyroby. Szczególnie dotkliwie odczuwano brak dobrych narzędzi. Niedobór narzędzi, niezadowalająca często jakość dostarczanych przez przemysł maszynowy narzędzi, a także niedostateczna ich trwałość były powodem przestojów produkcyjnych i obniżenia jakości wyrobów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#StanisławKozioł">Przemysł materiałów budowlanych wykonał plan produkcji globalnej, wprowadził do produkcji nowe materiały i elementy budowlane, pokrył zapotrzebowanie rynku na materiały wiążące, ale nie zdołał usunąć napięć w bilansie materiałów ściennych, nie wykonał planu produkcji rurek drenarskich i nie osiągnął planowanego przyrostu zdolności produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#StanisławKozioł">Przemysł lekki wykonał z nadwyżką plan produkcji globalnej, ale nie dostosował w dostatecznym stopniu produkcji do potrzeb i wymagań rynku. Nie pokrył bowiem zapotrzebowania na niektóre rodzaje poszukiwanych wyrobów, produkował natomiast, zwłaszcza przemysł odzieżowy, i takie wyroby, które nie znajdowały nabywców na rynku. Na istniejący stan w przemyśle lekkim wywiera wpływ niewątpliwie ta okoliczność, że niektóre przedsiębiorstwa opierają swoją produkcję na przestarzałych maszynach, że dostarczane przez przemysł maszynowy nowe maszyny w wielu wypadkach nie odpowiadają obecnemu poziomowi techniki. Ale lepsza organizacja pracy, doskonalsze planowanie i poprawa poziomu kierowania w wielu przedsiębiorstwach tego przemysłu mogą przynieść znaczną poprawę wyników. Rząd wykazuje zrozumienie potrzeb przemysłu lekkiego; zwiększane są środki inwestycyjne, rozbudowywana jest moc przerobowa przedsiębiorstw własnego wykonawstwa, przemysł maszynowy pracuje nad doskonaleniem maszyn, istnieje klimat przychylny. Środki te nie są jednak w pełni wykorzystywane. Na przykład nakłady inwestycyjne w roku 1966 zostały wykorzystane w tym przemyśle tylko w 85,3%.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#StanisławKozioł">Przemysł planowany terenowo przekroczył plan produkcji globalnej, uzyskując o 6,2% wyższą produkcję niż w 1965 r. Jednak produkcja na potrzeby rynku kształtowała się poniżej planu, a jakość wyrobów była często niezadowalająca. Państwowy przemysł terenowy wykonał zadania w zakresie produkcji na potrzeby rynku w 92,2%, a spółdzielczość pracy — w 91,2%.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#StanisławKozioł">Przemysł terenowy dostarcza na rynek produkcję wartości około 70 mld zł, to jest 25% ogólnych dostaw na zaopatrzenie ludności, a występujące w jego działaniu ujemne zjawiska bardzo niekorzystnie wpływają na rynek i przyczyniają się do powstawania napięć.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#StanisławKozioł">W 1966 r. nastąpił dalszy rozwój usług. Wartość ich przekroczyła 16 mld zł i była o 11,8% wyższa od osiągniętej w 1965 r. Niedostateczny był jednak rozwój usług w małych miastach, osiedlach i gromadach.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#StanisławKozioł">Rok 1966 przyniósł dobre wyniki w rolnictwie. Te pomyślne wyniki osiąga nasze rolnictwo od 3 lat nie tylko dzięki sprzyjającym warunkom przyrodniczym, ale i dzięki wpływom, jakie na poziom produkcji w coraz większym stopniu wywierają zainwestowane nakłady i dostarczone rolnictwu środki produkcji. Rozwojowi sprzyja umiejętna, elastyczna polityka bodźców ekonomicznych. Decydującą jednak rolę w rozwoju rolnictwa odgrywa zaufanie rolników do poczynań państwa, wiara w słuszność i powodzenie polityki rolnej, stosowanej przez rząd konsekwentnie od wielu lat, oraz wielka aktywność produkcyjna chłopów.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#StanisławKozioł">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła w porównaniu do 1965 r. o 5,4%, a w porównaniu do założeń Narodowego Planu Gospodarczego o 9,6%. Osiągnięto stosunkowo dobre plony i zbiory zbóż oraz oleistych, chociaż były one nieco niższe niż w bardzo urodzajnym 1965 r., ale wyższe od założonych w NPG; wzrosło pogłowie bydła i trzody chlewnej oraz produkcja żywca wołowego i wieprzowego oraz mleczność krów; znacznie wzrosła sprzedaż produktów rolnych państwu. Ogółem, w porównaniu do 1965 r., skup scentralizowany wzrósł o 8 mld zł, to jest o 9,4%.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#StanisławKozioł">Na uwagę zasługuje dalszy rozwój PGR, poprawa wyników gospodarczych oraz wzrost ich roli i znaczenia w gospodarce narodowej. Osiągnęły one produkcję wyższą o 8,2% od założonej w planie, a o 4,2% od osiągniętej w 1965 r. PGR jako całość były w 1966 r. rentowne, ale nadal wiele PGR, bo 44% ogólnej ich liczby, pracowało ze stratami. Wielkość stawianych do dyspozycji PGR środków upoważnia jednak do oczekiwania od nich jeszcze lepszych wyników.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#StanisławKozioł">W 1966 r. rolnictwo otrzymało większe środki. Dostarczono o 17,7% więcej nawozów niż w 1965 r., wzrosły dostawy ciągników i maszyn, park traktorowy w rolnictwie liczył 136,7 tys. sztuk, kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej wynosiły prawie 5,5 mld zł i były wyższe w stosunku do 1965 r. o 16%.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#StanisławKozioł">Wielką rolę w aktywizacji produkcji wsi, we wprowadzeniu postępu do rolnictwa, szczególnie w zakresie mechanizacji, odegrały kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#StanisławKozioł">Osiągnięty w 1966 r., i w ogóle w ostatnich latach, postęp w rozwoju produkcji rolnej jest niewystarczający zarówno do potrzeb społeczeństwa, jak i możliwości dziś istniejących. Ten postęp jest nadal ograniczany przez zjawiska ujemne, do których zaliczyć należy przede wszystkim niedostateczny poziom oświaty rolniczej, niewystarczającą efektywność form i metod szerzenia tej oświaty i wdrażania postępu technicznego oraz zdobyczy nauki do praktyki rolniczej. Postęp ten ograniczają też słabości w zarządzaniu rolnictwem i w organizacji produkcji rolnej w najniższych ogniwach, to jest we wsi i gromadzie.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#StanisławKozioł">Niedostateczny był w okresie sprawozdawczym postęp w rozwoju usług dla rolnictwa, szczególnie przy wysiewie wapna nawozowego, stosowaniu środków ochrony roślin i w dziedzinie napraw i konserwacji sprzętu znajdującego się w gospodarstwach indywidualnych. Pragnę dodać, że Wysoki Sejm na problemowym posiedzeniu w roku bieżącym przeprowadził dyskusję nad informacją Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług — i wskazać należy, że realizacja zgłoszonych wówczas dezyderatów nie przebiega zbyt pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#StanisławKozioł">Organizacje zajmujące się skupem produktów rolnych napotykały wiele trudności wynikających z niedostatecznej bazy magazynowej oraz trudności natury organizacyjnej. Odbiór produktów rolnych uległ wprawdzie poprawie, ale nadal rolnicy tracili wiele czasu w punktach skupu, wykonywali często pracę za personel skupujący. Występowały liczne wypadki nieprawidłowego określania jakości odbieranych płodów. Były też trudności z odbiorem dostarczanych płodów rolnych, szczególnie owoców, brak było środków transportu, chłodni i przechowalni.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#StanisławKozioł">Szczególnie duże trudności występowały w przemyśle mleczarskim, który nie był w stanie przyjąć rosnącej podaży mleka. Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w swojej ocenie wskazuje, że przemysł mleczarski skupuje tylko 34% globalnej produkcji mleka, a ponad 30% produkcji towarowej mleka znajduje się poza zasięgiem jego skupu.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#StanisławKozioł">Istnieją znaczne możliwości zwiększenia produkcji artykułów białkowych na potrzeby rynku. W toku prac komisji nad planem na 1968 r. posłowie wskazywali, że przemysł mleczarski ma jeszcze możliwości zwiększenia produkcji przez wykorzystanie wolnych mocy przerobowych, istniejących w niektórych zakładach mleczarskich. Ale pełniejsze wykorzystanie tych znacznych rezerw mleka wymaga dalszej rozbudowy mocy przerobowej przemysłu mleczarskiego. Tymczasem od wielu lat inwestycje tego przemysłu nie są w pełni realizowane. Z przewidzianych do oddania w ubiegłym pięcioleciu 62 nowych zakładów mleczarskich — oddano 34, a z przewidzianych do rozpoczęcia 31 zakładów — rozpoczęto budowę tylko 14. Plan inwestycyjny w 1966 r. został wykonany w 97,6%, w tym plan robót budowlano-montażowych zaledwie w 82,5%.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#StanisławKozioł">Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wzrósł z 17,6% w 1965 r. do 18,4% w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#StanisławKozioł">Przewidziane w Narodowym Planie Gospodarczym nakłady inwestycyjne zostały zrealizowane z nadwyżką, Na przekroczenie nakładów w gospodarce uspołecznionej wpłynęło znaczne tempo wzrostu nakładów na zakup maszyn i urządzeń oraz nakładów pozostałych. Nakłady na roboty budowlano-montażowe osiągnęły poziom 97,7% założonych w planie. Nadał w 1966 r. występowały dysproporcje między wielkością nakładów inwestycyjnych a mocą przerobową przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#StanisławKozioł">Niezadowalająco przebiegała w 1966 r. realizacja inwestycji w wielu gałęziach przemysłu decydującego o zaopatrzeniu rynku, jak na przykład w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego, w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu. Niezadowalająco też przebiegała realizacja inwestycji w budownictwie obiektów służby zdrowia i szkół. Zadania 1966 r. w zakresie przekazywania obiektów inwestycyjnych do eksploatacji zostały wykonane w 75,5%, a więc lepiej niż w roku poprzednim. Niepełnemu wykonaniu planu oddawania obiektów do eksploatacji towarzyszyło przekraczanie planowanych kosztów i przewlekłość w realizacji inwestycji. Napięcia w kształtowaniu się wysokości nakładów inwestycyjnych i ich realizacji występowały też w roku bieżącym i towarzyszą naszym pracom nad planem na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#StanisławKozioł">Zadania w dziedzinie oświaty i wychowania ustalone w Narodowym Planie Gospodarczym zostały na ogół pomyślnie wykonane. Poprawiły się warunki nauczania w szkołach podstawowych. Nie został jednak wykonany plan zwiększenia ilości miejsc w internatach w związku z nieterminową realizacją inwestycji. Osiągnięto znaczny postęp w rozwoju działalności kulturalnej, wyrażającej się we wzroście ilości tytułów wydanych książek i broszur, w zwiększeniu ilości audycji radiowych i telewizyjnych, w rozszerzeniu sieci bibliotek publicznych oraz punktów bibliotecznych. Nastąpił też dalszy rozwój sieci placówek służby zdrowia, wzrosła liczba lekarzy o 4,3%, zwiększyła się ilość łóżek w szpitalach, chociaż plan ich przyrostu nie został wykonany.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#StanisławKozioł">Ogólnie biorąc, stwierdzić należy, że w roku 1966 nastąpiło znaczne zwiększenie tempa wzrostu wydatków na cele socjalno-kulturalne, wyrażające się wskaźnikiem 11,9% w stosunku do roku poprzedniego, podczas gdy w poprzednich trzech latach wskaźnik ten wynosił 6–7%.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#StanisławKozioł">Nastąpił dalszy wzrost zasobów mieszkaniowych w miastach i poprawił się stan ich utrzymania. Ogółem oddano do użytku ponad 517 tys. izb mieszkalnych, to jest 3,4% więcej niż w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#StanisławKozioł">Obroty handlu zagranicznego przekroczyły założone w planie wielkości i były wyższe w porównaniu z poprzednim rokiem o 4,3%. Plan eksportu został przekroczony i osiągnął poziom o 2% wyższy w porównaniu do poprzedniego roku. Za objaw dodatni należy uznać wzrost w eksporcie udziału towarów o wysokim stopniu przetwarzania, zwiększenie eksportu maszyn i urządzeń. Plan importu został przekroczony i wartość importowanych towarów wzrosła o 6,6%. Nastąpiło przekroczenie zadań importowych w stopniu wyższym niż eksportowych i osiągnięto w 1966 r. ujemne saldo obrotów towarowych wyższe od założonego w planie. Ujemne saldo obrotów towarowych zostało pokryte innymi dochodami bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#StanisławKozioł">W 1966 r. wystąpiły objawy napięcia w równowadze rynkowej. Zwracała na nie uwagę wielokrotnie Komisja Handlu Wewnętrznego. Przy rozpatrywaniu planu 5-letniego uznała ona za niezbędne podjęcie dalszych kroków dla zapewnienia osiągalnej w aktualnych warunkach wielkości produkcji artykułów rynkowych, lepszego dostosowania asortymentu towarów rynkowych do potrzeb ludności, dalszej poprawy ich jakości i systematycznego usprawniania organizacji zaopatrzenia rynku. Podsumowanie wyników okresu sprawozdawczego wykazuje, że przy pełnym wykonaniu planu produkcji globalnej produktów spożycia i przy wzroście tej produkcji o 6,4% w stosunku do roku poprzedniego, produkcja ta okazała się niewystarczająca w stosunku do zwiększonej siły nabywczej ludności. Sytuacja taka istniała dlatego, że przemysł nie wykonał planu produkcji niektórych poszukiwanych na rynku wyrobów, a ponadto wyprodukowano i takie wyroby, które nie znajdowały nabywców. Na stan zaopatrzenia rynku wpłynęły między innymi nieprawidłowości we współpracy hurtu i detalu z przemysłem i brak trafnej oceny sytuacji na rynku, opartej na systematycznym badaniu. Zwiększenie produkcji na potrzeby rynku to nie tylko pilne zadanie przemysłu lekkiego i spożywczego, ale wielu innych przemysłów, szczególnie maszynowego i materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#StanisławKozioł">Budżet państwa na 1966 r. został zrealizowany po stronie dochodów w wysokości 323,3 mld zł, to jest w 105,9%, a po stronie wydatków — 318,3 mld zł, to jest w 106,2% w stosunku do kwot przewidzianych ustawą budżetową. Nadwyżka budżetowa wyniosła 5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#StanisławKozioł">Nie osiągnięto w 1966 r. pełnej realizacji wpłat przedsiębiorstw z akumulacji finansowej. Ukształtowały się one na poziomie 99,5% na skutek niepełnego wykonania planu akumulacji, głównie w przemyśle i budownictwie — Z dniem 1 stycznia 1966 r. wprowadzono nowe zasady systemu finansowego. W związku z tym zwiększyły się wydatki bieżące w zakresie finansowania gospodarki narodowej o 20% na uzupełnienie funduszów zjednoczeń i przedsiębiorstw dla wprowadzenia w życie tych nowych zasad.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#StanisławKozioł">Na uwagę zasługują pomyślne wyniki w realizacji podatków i opłat wiejskich. Jak wiadomo w 1966 r. zostały one przekazane do administracji gromadzkim radom narodowym. Spłacalność wyniosła 94,7% kwot wymierzonych wobec 94% w 1965 r. przy ograniczeniu o 15% etatów poborców i o 15% środków przymusu.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#StanisławKozioł">Rok 1966 był pomyślny dla naszej gospodarki. Przekroczono założone w Narodowym Planie Gospodarczym zadania wzrostu produkcji przemysłowej i rolnej. Wzrósł poważnie majątek narodowy i przekroczone zostały zadania w zakresie wzrostu dochodu narodowego. Osiągnięcia te uzyskano dzięki podejmowaniu przez rząd szerokiego zespołu środków organizacyjnych i ekonomicznych w celu pobudzania aktywności produkcyjnej załóg robotniczych i chłopów, w celu usprawnienia systemu planowania i doskonalenia form zarządzania gospodarką narodową. Rząd z wielką troską odnosił się do przedstawianych mu przez komisje sejmowe dezyderatów, wskazujących na istnienie braków i niedomagań hamujących rozwój naszej gospodarki i rozwijał niezbędne działanie w celu ich usuwania.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#StanisławKozioł">Komisje sejmowe przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu z realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za 1966 r. brały pod uwagę ten właśnie stosunek rządu do powierzonych mu spraw. Komisje stwierdziły zgodność działania rządu z uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym oraz z ustawą budżetową i ustosunkowały się pozytywnie do wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie rządowi absolutorium — Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#StanisławKozioł">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#StanisławKozioł">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#StanisławKozioł">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 45)</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#CzesławWycech">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1968 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Kulesza:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JózefKulesza">Wysoki Sejmie! Szczególna jest waga rozpoczynanej w dniu dzisiejszym debaty generalnej nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 oraz założeń na rok 1969. Chodzi bowiem o trzeci i czwarty rok obecnego planu 5-letniego, a więc o lata, w których realizacja zadań gospodarczych zadecyduje w zasadniczej mierze o wynikach całego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JózefKulesza">Zabierając głos w dyskusji w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pragnę — na tle oceny dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju — omówić niektóre węzłowe problemy gospodarowania, jakie napotykamy w naszym dalszym marszu naprzód.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JózefKulesza">We wszystkich podstawowych dziedzinach: produkcji przemysłowej, rolnictwa, inwestycji, dochodu narodowego, dochodów ludności i spożycia — kraj nasz zamyka minione dwa lata bilansem pomyślnym, zaś uzyskiwane przez nas tempo wzrostu odpowiada w zasadzie wskaźnikom planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#JózefKulesza">Wzrost produkcji przemysłowej w okresie lat 1966–1967 kształtuje się na poziomie 7,4–7,5%.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#JózefKulesza">Rosnące nakłady inwestycyjne i pomoc państwa, wysiłek pozostałych gałęzi gospodarki narodowej, zwłaszcza przemysłu i samych chłopów na rzecz intensyfikacji produkcji rolnej, wszystko to przynosi owoce.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#JózefKulesza">Zarówno w roku ubiegłym, jak i w roku bieżącym zostały wykonane i przekroczone zadania produkcyjne postawione rolnictwu, zwłaszcza w zakresie produkcji roślinnej. Za dwa lata 1966–1967, w porównaniu do roku 1965, uzyskaliśmy przyrost globalnej produkcji rolnictwa o ponad 6%, przy czym dokonał się on głównie w roku 1966.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#JózefKulesza">Zasadniczo zgodna jest z założeniami planu 5-letniego dynamika wzrostu nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej. Rok bieżący przyniósł pewne przyśpieszenie tempa inwestowania oraz wzrostu produkcji budowlano-montażowej.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#JózefKulesza">Dochód narodowy powiększył się w roku 1966 o 7,1% w porównaniu do roku poprzedniego i był wyższy od zaplanowanego. Podobnie w roku bieżącym przewidywać należy osiągnięcie ponadplanowego wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#JózefKulesza">Wielkości założone w projekcie planu na rok 1968 oznaczają dalsze, planowe zbliżenie się do wskaźników wzrostu określonych w obecnym planie 5-letnim, a jednocześnie dalsze też pomnożenie osiągnięć uzyskanych w ubiegłym planie 5-letnim. W rezultacie — w porównaniu 1960 r. i planu 1968 r. — dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju kształtuje się w zakresie niektórych podstawowych dziedzin następująco:</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#JózefKulesza">Wielkość zaplanowanej na rok 1968 globalnej produkcji przemysłowej jest o 87% wyższa od produkcji wytworzonej w roku 1960. Wyrazem postępującego unowocześnienia struktury przemysłu i zarazem całej gospodarki jest wzrost udziału produkcji przemysłów elektromaszynowego i chemicznego w całości produkcji przemysłowej z około 28% w 1960 r. do około 39% według założeń obecnie dyskutowanego planu.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#JózefKulesza">W tym samym okresie wzrost globalnej produkcji rolnictwa wynosi około 20%.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#JózefKulesza">Nakłady, które przeznaczamy w roku przyszłym na inwestycje, a więc na dalszy rozwój sił wytwórczych kraju i lepsze zaspokojenie rosnących potrzeb społecznych, są porównywalnie większe o około 75,2% od środków wydatkowanych na te cele w roku 1960.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#JózefKulesza">Chociaż potrzeby w zakresie budownictwa mieszkaniowego są stale większe od możliwości ich zaspokojenia, to miarą naszych wysiłków będzie oddanie w miastach w roku 1968 o około 40% więcej izb niż w roku 1960.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#JózefKulesza">Porównywalnie, wartość sprzedaży towarów dla ludności osiąga w tym samym okresie wzrost o 56%. W porównaniu lat 1960–1968 wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej wynosi 31%.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#JózefKulesza">Podobny obraz wzrostu sił ekonomicznych, rosnącej zamożności kraju i społeczeństwa pokazują porównania w każdej dziedzinie życia — w gospodarce i w kulturze, w budownictwie i w oświacie, w produkcji i w spożyciu. Dynamika wzrostu gospodarczego i kulturalnego jest u nas niesłabnąca.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#JózefKulesza">Jednakże, wynikająca z przedstawionych wskaźników pozytywna ocena nie może ani przez chwilę przesłaniać faktu, że niektóre jakościowe założenia i cele wytyczone w planie 5-letnim nie są dotychczas w pełni realizowane. W zakresie szeregu bardzo ważnych wskaźników ekonomicznych, wyniki odbiegają od dyrektyw planu 5-letniego, a co ważniejsze, od możliwości, które tkwią w posiadanym potencjale wytwórczym, w rosnącym poziomie naszych kadr, w warunkach stwarzanych w doskonalonym systemie planowania i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#JózefKulesza">Na każdym etapie realizacji planu 5-letniego trzeba pamiętać, jak wysoka ranga została nadana czynnikom jakościowym, a więc problematyce nowoczesności i jakości produkcji, wydajności i kosztów własnych, opłacalności eksportu, szerokiemu wykorzystaniu techniki i nauki, postępowi techniczno-organizacyjnemu i ekonomicznemu.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#JózefKulesza">Kiedy przed przeszło rokiem nasza Izba wszechstronnie dyskutowała główne kierunki planu 5-letniego, wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę, że zadania w tych właśnie dziedzinach mają charakter zasadniczy, kluczowy; byliśmy jednocześnie świadomi, że są to sprawy niełatwe, i że w toku prac nad kolejnymi planami rocznymi i 2-letnimi przyjdzie nam konsekwentnie do nich powracać.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#JózefKulesza">Patrząc z tego punktu widzenia na przebieg procesów gospodarczych należy stwierdzić, że i w tym zakresie dokonaliśmy kroku naprzód. Jednakże nie jest to postęp, który uważać możemy za zadowalający. Nie wszystkie bardzo ważne jakościowo zadania planu są właściwie realizowane. Zaistniało wiele opóźnień. Pojawiły się negatywne odchylenia od ustaleń planu. Występują one — rzecz jasna — w różnej skali i z różnym nasileniem w poszczególnych gałęziach, branżach i przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#JózefKulesza">Średnioroczne założenia planu 5-letniego przewidywały uzyskanie przyrostu produkcji przemysłowej w 62,7% poprzez wzrost wydajności pracy. Tymczasem w roku 1966 uzyskany został wskaźnik 51,4, zaś w okresie 9 miesięcy bieżącego roku wskaźnik ten wyniósł 54,4. Nastąpiła więc tylko bardzo nieznaczna poprawa w porównaniu do roku poprzedniego. W dalszym ciągu wskaźnik uzyskiwany jest znacznie niższy od dyrektywy planu 5-letniego. Stąd też koniecznością się staje osiągnięcie w roku 1968, a więc w środkowym okresie planu 5-letniego, wskaźnika odpowiadającego założeniom planu 5-letniego. Wzrost wydajności pracy jest sprawą tym bardziej centralną, że zarówno w ubiegłych latach u nas, jak i w wielu innych krajach socjalistycznych osiągnięto wyższe wskaźniki udziału wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#JózefKulesza">Jest osiągnięciem naszej socjalistycznej ekonomiki, całego naszego kraju i społeczeństwa, że w planach i w toku ich realizacji zapewniamy pełne zatrudnienie w oparciu o bilanse siły roboczej. Jednakże w skali wielu zakładów i gałęzi gospodarki przekracza się w sposób nieuzasadniony plany zatrudnienia ze szkodą dla innych działów gospodarki. Są takie zakłady, a nawet całe branże, w których wzrost zatrudnienia w grupie pracowników administracyjno-biurowych jest wyższy niż robotników lub pracowników inżynieryjno-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#JózefKulesza">Nastąpił wzrost absencji nieusprawiedliwionej.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#JózefKulesza">W wielu zakładach nastąpił w roku bieżącym także nieuzasadniony wzrost godzin nadliczbowych, często bardzo znaczny.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#JózefKulesza">Podjęcie w tej dziedzinie zasadniczego przeciwdziałania traktować należy tym poważniej, iż wzrost lub spadek godzin nadliczbowych jest swego rodzaju barometrem albo polepszania, albo pogarszania się organizacji pracy, jest świadectwem bądź sprawnego, bądź ślamazarnego zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#JózefKulesza">Tych słabości leżących w sferze organizacji pracy i produkcji jest znacznie więcej. Konkretne zajęcie się nimi na wszystkich szczeblach zarządzania jest pilną koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#JózefKulesza">Spośród wielu ważnych zadań, jakie ma do spełnienia gospodarka narodowa w roku przyszłym, na czołowe miejsce należy wysunąć uzyskanie poprawy organizacji pracy i produkcji, a w ślad za tym — wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#JózefKulesza">Zadania w tych dziedzinach zostały postawione w październiku ubiegłego roku przez VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Załogi wniosły twórczy wkład w toku opracowywania po VII Plenum programu usprawniania organizacji produkcji i zarządzania w skali przedsiębiorstw i branż. Sformułowano wiele cennych wniosków, mających przyczynić się do poprawy organizacji produkcji, usprawnienia transportu wewnętrznego, likwidowania postojów, dostarczenia na czas materiałów, narzędzi i dokumentacji, poprawy struktury zatrudnienia, usprawnienia planowania, kooperacji, ograniczenia godzin nadliczbowych.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#JózefKulesza">Jednakże dorobek ten, którego wdrożenie mogłoby zasadniczo przyczynić się do wzrostu wydajności pracy, podniesienia poziomu jakości produkcji i usług, obniżenia kosztów własnych, dotychczas daleko nie został wykorzystany w praktycznym działaniu kierownictwa zakładów, zjednoczeń i resortów.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#JózefKulesza">Wiemy, jak zasadnicze znaczenie dla wzrostu wydajności pracy, dla uefektywnienia postępu technicznego, dla uczynienia lepszymi warunków pracy ma właściwa organizacja pracy i produkcji. Na ten temat w roku bieżącym było wiele dyskusji, przeprowadzane były analizy wykorzystania czasu pracy. Obecnie nadszedł czas, kiedy wszystkie te dyskusje, w trakcie których olbrzymia większość zatrudnionych, a zwłaszcza załogi, wyraziła swój aplauz dla działania zabezpieczającego ład, porządek, dyscyplinę, rytmikę i właściwą organizację pracy w produkcji, usługach i w urzędach — powinny się zmaterializować w osiągnięciu faktycznej, wydatnej poprawy W zakresie organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#JózefKulesza">Jest to pierwszoplanowy, podstawowy obowiązek kierowników w produkcji i w usługach, w resortach i w instytucjach, w biurach i urzędach.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#JózefKulesza">Działanie w tym zakresie i uzyskiwane wyniki powinny stać się jednym z najważniejszych kryteriów oceny kierowników każdego szczebla. Nie można już dłużej tolerować stanu, w którym z jednej strony nagromadzone zostały konkretne wnioski robotników, inżynierów, pracowników umysłowych w sprawie usprawnienia organizacji pracy, wnioski — będące wyrazem doświadczeń i przemyśleń całych załóg, a z drugiej strony — kierownictwo wielu zakładów i zjednoczeń, a nawet niektórych ministerstw nie troszczy się o wprowadzenie tych wniosków w życie. Między innymi konieczne jest zwrócenie bacznej uwagi przez kierownictwo resortów na realizację wniosków w zakresie usprawniania organizacji, a dotyczących łączenia komórek administracyjnych w zakładach pracy, upraszczania struktury organizacyjnej, poprawiania struktury zatrudnienia. Głównym celem nie jest intensyfikowanie pracy, lecz rozwoju gospodarczego na gruncie bardziej sprawnej organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#JózefKulesza">W niektórych zakładach kierownictwo próbowało w bieżącym roku iść drogą najłatwiejszą, a mianowicie poprzez nieuzasadnioną zmianami organizacyjno-technicznymi rewizję norm. Nie jest to realizacja uchwał VII Plenum. Odwrotnie, z uchwał tego Plenum wynika konieczność pilnego, wnikliwego zajęcia się rezerwami czasu pracy wszędzie tam, gdzie praca nie jest znormowana, jak na stanowiskach pomocniczych, w biurach, w skali wszystkich działów gospodarki, w produkcyjnych zakładach, w instytucjach, w urzędach.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#JózefKulesza">Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że tak jak uchwały VII Plenum KC PZPR spotkały się z czynnym poparciem załóg i ogółu ludzi pracy, tak słuszne, konsekwentne działanie w zakresie ich realizacji, wdrażanie porządku i ładu organizacyjnego spotka się również z poparciem załóg i społeczeństwa. Chodzi bowiem o to, by w każdej godzinie pracy człowiek na określonym stanowisku nie wyczekiwał nieproduktywnie, a jednocześnie był sam też zdyscyplinowany, by pracował wydajnie, ale równomiernie — bez zrywów.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#JózefKulesza">Sprawa ta wiąże się organicznie z takim podstawowym zagadnieniem, jak poszanowanie czasu pracy. W tym zakresie, w wielu zakładach, urzędach, instytucjach, zjednoczeniach i resortach wkradło się sporo negatywnych zjawisk, których wspólnym mianownikiem jest nierespektowanie przez wszystkich zatrudnionych tego podstawowego wymogu, bez względu na zajmowane stanowiska, iż opłacony czas pracy w zakładzie produkcyjnym, usługowym, w urzędzie — powinien być w pełni wykorzystany dla jak najlepszego wykonania zadań i obowiązków. Stało się dlatego koniecznością o znaczeniu społecznym i państwowym — podjęcie w każdym zakładzie pracy, na wszystkich szczeblach zarządzania, skutecznego działania zabezpieczającego sprawną organizację pracy i jej dyscyplinę, umocnienie odpowiedzialności ogniw kierowniczych za właściwe, racjonalne zarządzanie, za pełne zdyscyplinowanie również w dysponowaniu środkami planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#JózefKulesza">Są to wszystko sprawy, za które odpowiada kierownictwo zakładów, zjednoczeń, ministerstw, kierownictwo instytucji, prezydia rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#JózefKulesza">Ale równolegle, biorąc pod uwagę społeczno-ekonomiczną treść i znaczenie powszechnego wdrażania lepszej organizacji i dyscypliny pracy, jest niezbędne, aby w tych samych kierunkach działał samorząd robotniczy, organizacje związkowe, młodzieżowe, stowarzyszenia naukowo-techniczne itp. Jest też konieczne, aby samorząd robotniczy w interesie całych załóg, nie zwlekając, poddawał wnikliwej kontroli działalność kierownictwa zakładów w tym względzie, a jednocześnie zwrócił baczną uwagę na jednostki, których aspołeczna postawa, nieposzanowanie pracy prowadzi do umniejszenia wyników dobrze pracujących całych załóg, co wyraża się też często w przechwytywaniu nienależnych nagród, premii i świadczeń ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#JózefKulesza">Wiele z omówionych zjawisk i słabości przyczynia się do napięć w gospodarce. W szerokim ujęciu ich tło i korzenie zostały przedstawione na X Plenum naszej partii. Przestrzeganie właściwych proporcji pomiędzy nakładami i efektami w produkcji, pomiędzy zatrudnieniem, funduszem płac i wydajnością pracy jest obiektywną koniecznością ekonomiczną i naruszenia w tej dziedzinie niechybnie dają o sobie znać z twardą bezwzględnością.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#JózefKulesza">W tym świetle — przezwyciężenie wspomnianych negatywnych zjawisk i słabości stanowi nieodzowny warunek pomyślnej realizacji zarówno zadań nadchodzącego roku, jak i całości planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#JózefKulesza">Unowocześniamy naszą ekonomikę, zapewniamy nieprzerwane tempo jej wzrostu, a jedną z miar, a zarazem warunkiem tego unowocześnienia i dalszego tempa wzrostu i rozwoju jest podniesienie kultury i dyscypliny pracy, obowiązkowości, organizacji pracy, odpowiedzialności i sprawności w zarządzaniu, tak aby większe efekty przynosiła praca i wysiłek całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#JózefKulesza">Klub Poselski PZPR widzi konieczność wydobycia tych spraw jako niezmiernie doniosłych dla uzyskania powodzenia na wszystkich odcinkach realizacji zadań planowych.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#JózefKulesza">Wysoki Sejmie! Szczególnie cenne w tegorocznej pracy komisji sejmowych było zwrócenie bacznej uwagi na oszczędne gospodarowanie środkami materialnymi w produkcji i usługach oraz — co należy podkreślić — w jednostkach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#JózefKulesza">W roku bieżącym w przemyśle przekroczony został zaplanowany udział kosztu własnego w wartości produkcji towarowej o 0,24 punktu, co w konsekwencji — niezależnie od innych przyczyn — spowodowało niewykonanie zadań w zakresie akumulacji. Do pełnego wykonania w bieżącym roku planu akumulacji krajowej, bez uwzględnienia wyników w handlu zagranicznym, zabraknie według przewidywań około 4,6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#JózefKulesza">Zjawisko to wymaga tym głębszej analizy i podjęcia pełnego zestawu środków do wypracowania zaplanowanej akumulacji w roku przyszłym, że nowy system finansowy, obowiązujący już prawie 2 lata, stwarza ku temu dogodniejsze narzędzie ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#JózefKulesza">Plan na rok przyszły zakłada obniżenie udziału kosztów własnych w wartości produkcji towarowej, w warunkach porównywalnych, o 0,54 punktu. Realizacja tego zadania wymaga wydatnego postępu nie tylko w zakresie wydajności pracy, lecz także w gospodarowaniu surowcami i materiałami, a także znacznego umocnienia dyscypliny finansowej.</u>
          <u xml:id="u-9.44" who="#JózefKulesza">Wymóg oszczędnego gospodarowania środkami odnosi się zarówno do przedsiębiorstw, jak i do jednostek budżetowych. Nie wolno przy tym zapominać, że zagadnienie gospodarności i oszczędności ma znaczenie nie tylko ekonomiczne. Nie mniej ważna jest jej rola polityczno-wychowawcza. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby ogniwa nadrzędne, zjednoczenia czy resorty mogły skutecznie oddziaływać na pracę i wyniki w przedsiębiorstwach, jeżeli same nie przestrzegają w pełni zasady racjonalnego, oszczędnego gospodarowania środkami planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-9.45" who="#JózefKulesza">Jedną z niezmiernie ważnych dziedzin, w których zabezpieczenia wymaga reżim oszczędności i racjonalnego działania, stanowią inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-9.46" who="#JózefKulesza">Poseł sprawozdawca — tow. Obolewicz omówił sytuację i kierunki planowego podziału nakładów inwestycyjnych. Ja chciałbym zatrzymać się nieco na problematyce inwestycji przedsiębiorstw. Wprowadzony nowy system finansowania przedsiębiorstw stworzył im znacznie szersze możliwości uzyskania środków na inwestycje własne. Rozszerzył się przy tym zakres działania samorządu robotniczego, ponieważ posiadanie przez przedsiębiorstwo własnych funduszów inwestycyjnych stwarza warunki do pełniejszego niż dotychczas oddziaływania samorządu na perspektywiczny rozwój zakładów. Środki na inwestycje, będące w dyspozycji poszczególnych przedsiębiorstw, stanowią niejednokrotnie wielomilionowe kwoty. Jest rzeczą niezbędną, aby te właśnie środki wykorzystywane były w sposób jak najbardziej efektywny, przynoszący korzyści zarówno przedsiębiorstwu, jak i całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-9.47" who="#JózefKulesza">Decyzje o wydatkowaniu środków inwestycyjnych, o kierunkach inwestowania — kierownictwo przedsiębiorstw i samorząd robotniczy powinny podejmować z pełnym poczuciem odpowiedzialności, przeciwstawiać się rozpraszaniu tych środków na wiele drobnych, jakże często z punktu widzenia wagi potrzeb zakładów nieefektywnych poczynań inwestycyjnych, nie godzić się na zakup maszyn i urządzeń o niskich parametrach wydajności, ściśle kontrolować przebieg procesu inwestycyjnego, terminowość instalowania maszyn i kształtowanie się kosztów. Sprawa ta ma bardzo poważne, społeczno-ekonomiczne znaczenie, bowiem dotyczy prawidłowego działania w tym zakresie tysięcy dysponentów środkami inwestycyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-9.48" who="#JózefKulesza">W trosce o wyższą efektywność procesów inwestowania, o przezwyciężanie stale u nas występującej dekoncentracji na froncie inwestycyjnym, rząd podjął decyzję przesunięcia w roku przyszłym na drugie półrocze rozpoczynanie nowych inwestycji. Komisje sejmowe uznały tę decyzję za bardzo słuszną i należy zapewnić jej konsekwentną realizację.</u>
          <u xml:id="u-9.49" who="#JózefKulesza">Również w skali resortów jest potrzeba znacznie większego, świadomego gospodarskiego działania w zakresie podniesienia efektywności inwestycji przedsiębiorstw i zjednoczeń tak, aby wykorzystywać nakłady w sposób bardziej skoncentrowany dla rozwiązywania węzłowych problemów branż i gałęzi produkcji i usług.</u>
          <u xml:id="u-9.50" who="#JózefKulesza">Ukierunkowana pomoc dla przedsiębiorstw w wykrywaniu rezerw i w ich efektywnym zagospodarowaniu jest niezbędna w różnych dziedzinach działalności zakładów pracy. Dotyczy także tak pierwszoplanowej sprawy jak rozwój opłacalnej produkcji eksportowej. Wprawdzie tempo wzrostu eksportu w dwóch pierwszych latach pięciolatki można uznać ogólnie za zadowalające, to jednak wysoce niekorzystnym zjawiskiem jest niewykonanie wielu ważnych zadań eksportu w grupie maszyn i urządzeń, głównie do krajów kapitalistycznych. W warunkach zaostrzającej się konkurencji na rynkach światowych oraz utrudnień, barier i restrykcji, z którymi nasz handel na rynkach kapitalistycznych się spotyka — szczególnie ważną, o znaczeniu państwowym, sprawą jest skoncentrowanie uwagi zjednoczeń i ministerstw na pracy podstawowych producentów eksportowych, otoczenie ich opieką, udzielenie maksymalnej pomocy w poczynaniach mających na celu rozwój opłacalnej produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-9.51" who="#JózefKulesza">Ukierunkowana pomoc dla zakładów pracy ze strony resortów i zjednoczeń jest konieczna także w zakresie ich niezbędnego oddziaływania na rzecz wzrostu, poszerzania asortymentu oraz poprawy jakości produkcji i usług dla potrzeb rynku wewnętrznego. Ostatnie X Plenum KC PZPR wskazało na potrzebę umocnienia równowagi rynkowej, na konieczność kształtowania prawidłowych relacji pomiędzy siłą nabywczą i podażą, na podjęcie dalszych wysiłków w zakresie wzrostu dostaw rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-9.52" who="#JózefKulesza">W planie przyszłorocznym i na rok 1969 wzrastają, i to znacznie, w resortach przemysłu lekkiego oraz spożywczego środki inwestycyjne jako widomy wyraz troski naszego państwa o stworzenie na przyszłość należytych warunków rozwoju produkcji artykułów poszukiwanych przez konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-9.53" who="#JózefKulesza">Ale jednocześnie należy podnieść znaczenie oceny dokonanej przez komisje sejmowe, które wskazały, iż niezależnie od tego, że moce produkcyjne w przemysłach pracujących na potrzeby rynku są na ogół dość intensywnie wykorzystywane, czego wyrazem są na przykład wysokie współczynniki zmianowości w przemyśle lekkim, to jednakże i w tych przemysłach istnieją, i to nie bagatelne, rezerwy powiększania produkcji na rynek, możliwości jej wzbogacenia asortymentowego, lepszego dostosowania do gustów i życzeń nabywców.</u>
          <u xml:id="u-9.54" who="#JózefKulesza">Klub Poselski PZPR uznaje wykonanie w tej dziedzinie przez zainteresowane resorty, a zwłaszcza przemysłu lekkiego, chemicznego, rolno-spożywczego, przemysłu maszynowego i ciężkiego — zaleceń, dezyderatów i wniosków komisji sejmowych za doniosłej rangi obowiązek kierownictwa tych resortów.</u>
          <u xml:id="u-9.55" who="#JózefKulesza">Wysoki Sejmie! W obecnej fazie rozwoju kraju, w której zasadnicze znaczenie przywiązujemy do intensywnego wykorzystania istniejącego potencjału gospodarczego, z równoczesną dalszą jego modernizacją i rozbudową, plan gospodarczy, a co ważniejsze — jego realizacja, musi zakładać optymalizację działania gospodarczego, pełniejsze sięganie do wewnętrznych rezerw oraz społecznych dźwigni wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-9.56" who="#JózefKulesza">W toku dyskusji w komisjach sejmowych niektórzy przedstawiciele resortów i centralnych urzędów stwierdzali, że projekt planu jest nadmiernie trudny i napięty. Spotykało się to ze słuszną repliką poselską, na podstawie oceny stanu rezerw i sposobów gospodarowania w poszczególnych branżach, gałęziach gospodarki, w resortach, w radach narodowych, zjednoczeniach, instytucjach i w jednostkach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-9.57" who="#JózefKulesza">Ale sprawa ma jeszcze głębszy sens. W gruncie rzeczy dotyczy istoty planu, a więc treści naszego rozwoju. Chcemy i powinniśmy rozwijać się dynamicznie. Ekonomicznym wyrazem tego jest wzrost dochodu narodowego, produkcji, wydajności, obniżka kosztów, postęp techniczno-organizacyjny i naukowy, wyższa kultura i poziom materialnego bytu.</u>
          <u xml:id="u-9.58" who="#JózefKulesza">Każdy nasz plan, stanowiący dalszy krok w budownictwie socjalistycznym, musi więc wytyczać cele i zadania realnie, ale i ambitnie. Nie może to więc być tak zwany plan łatwy. Musi być mobilizujący, zwłaszcza z punktu widzenia parametrów jakościowych, musi odpowiadać koniecznościom współczesnej doby i wymogom nowoczesnej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-9.59" who="#JózefKulesza">Postęp ekonomiczny, wyrażający się wyższymi wskaźnikami wydajności i obniżki kosztów, rentowności i akumulacji, może i powinien być osiągany przez zapewnienie wyższej efektywności nakładów inwestycyjnych, przez racjonalne zagospodarowanie istniejącego potencjału wytwórczego, przez likwidowanie stale jeszcze znacznych opóźnień we wdrażaniu osiągnięć techniki i nauki, przez lepszą organizację produkcji, usług i pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.60" who="#JózefKulesza">W tym świetle nowego też zabarwienia nabiera wymóg właściwej polityki gospodarczej w skali resortów i zjednoczeń w realizacji zadań planu, w zabezpieczaniu warunków poprawy wskaźników ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-9.61" who="#JózefKulesza">Stworzyliśmy w latach ubiegłych lepsze, bardziej skuteczne metody i dogodniejsze warunki, bodźce i instrumenty służące rozbudzeniu i szerokiemu stosowaniu gospodarności, umocnieniu rachunku ekonomicznego, pełniejszemu kojarzeniu interesów przedsiębiorstw i branż z interesem ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-9.62" who="#JózefKulesza">Jak pokazuje to jednak życie, w skali gospodarki narodowej i każdego zakładu nie ma i nie może być pełnego automatyzmu działania. Prawidłowo ustalone bodźce i instrumenty oraz zachęty materialne dają właściwe efekty tylko w warunkach, gdy w zakładach, zjednoczeniach, w resortach odpowiednio rozwinięta jest i prowadzona ukierunkowana działalność organizatorska.</u>
          <u xml:id="u-9.63" who="#JózefKulesza">Jednym z górujących akcentów w toku dyskusji w zakładach nad realizacją uchwał VII plenum KC partii było wskazywanie na mało operatywną, mało efektywną i konkretną pomoc udzielaną zakładom ze strony ogniw zwierzchnich. Analizy przeprowadzone przez komisje sejmowe wskazywały, że w okresie bieżącego roku sytuacja pod tym względem nie uległa poprawie.</u>
          <u xml:id="u-9.64" who="#JózefKulesza">Wiadomo, że sięganie do własnych rezerw przez zakłady pracy przebiega niejednolicie. Są liczne zakłady, w których kierownictwo, aktyw społeczno-polityczny dokłada wielkich starań, czyni różnorodne wysiłki dla uzyskania wyników ponad zadania planowe; są zakłady, które w pełni wykorzystują inicjatywę kadry robotniczej i inżynieryjno-technicznej, w następstwie czego korzysta gospodarka narodowa i załogi. Są natomiast również liczne zakłady, które uzyskują wyniki gorsze niż planowane i tym zakładom niezbędna jest konkretna pomoc.</u>
          <u xml:id="u-9.65" who="#JózefKulesza">Tymczasem w ogniwach zwierzchnich administracji gospodarczej nie zawsze uwzględnia się tę zróżnicowaną sytuację i nie zawsze też stosuje się odpowiednio do niej zróżnicowane podejście i działanie.</u>
          <u xml:id="u-9.66" who="#JózefKulesza">Jednocześnie istnieje zjawisko, iż zakłady pracy zbyt długo, a czasami daremnie, oczekują na właściwe rozwiązanie problemów w skali zjednoczeń i resortów, zwłaszcza z dziedziny kooperacji, specjalizacji, i koncentracji produkcji, gospodarki remontowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.67" who="#JózefKulesza">Wymaga też udoskonalenia metoda oceny pracy i wyników produkcyjnych zakładów i ich kierownictwa. W dziedzinie bodźców, premii i nagród niezbędne jest także ukierunkowane działanie uwzględniające przyznawanie odpowiednio większych premii i nagród tym, którzy wykorzystują efektywnie wewnętrzne rezerwy produkcyjne i postawione do ich dyspozycji środki, zgodnie z interesem państwa i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.68" who="#JózefKulesza">W toku prac komisji sejmowych szczególnie ważną społecznie i gospodarczo sprawą podnoszoną przez obywateli posłów było postulowanie oszczędności w każdej sferze działania społeczno-gospodarczego, w tym między innymi w jednostkach gospodarujących w oparciu o budżet, a także umocnienie dyscypliny budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-9.69" who="#JózefKulesza">W związku z tym wydatne ograniczenie zakupu mebli biurowych oraz liczby samochodów osobowych w instytucjach, urzędach i przedsiębiorstwach będzie nie tylko konkretną i wymierną oszczędnością budżetową, ale powinno służyć także jako przykład w dalszych poszukiwaniach na rzecz oszczędności w wydatkowaniu środków państwowych i społecznych.</u>
          <u xml:id="u-9.70" who="#JózefKulesza">Z poprawą gospodarowania w ramach środków budżetowych nie wolno zwlekać. Tak samo też niezbędne jest rozpoczęcie realizacji planu roku 1968 z takim zabezpieczeniem jego wykonania w I kwartale, aby wszędzie od pierwszych dni stycznia zapewniony był należyty rytm realizacji zadań planowych.</u>
          <u xml:id="u-9.71" who="#JózefKulesza">Wysoki Sejmie! Obok ustosunkowania się do projektów NPG i budżetu państwa na 1968 r. oraz podstawowych założeń na rok 1969, niewątpliwie szczególnie ważną sprawą w toku obecnej dyskusji sejmowej jest jednoczesne, wszechstronne omówienie i oświetlenie metod działania wszystkich ogniw administracji państwowej i gospodarczej oraz oddziaływania społecznego dla zabezpieczenia realizacji zadań planu i budżetu, dla dalszego umacniania wzrostu gospodarczego i kulturalnego kraju, dla poprawienia bytu ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-9.72" who="#JózefKulesza">Zasadniczą sprawą w roku 1968 i w latach następnych jest utrzymanie dynamicznego rozwoju, kładąc szczególny nacisk na wyeliminowanie zaistniałych niedomagań i napięć, na zapewnienie harmonijnego wzrostu produkcji i spożycia w warunkach równowagi na rynku wewnętrznym oraz w wymianie handlowej z zagranicą. Nakreślone zadania na miarę możliwości i sił naszej prężnie rozwijającej się gospodarki są możliwe, realne i ambitne. Korzystne ogólnie biorąc wyniki dwóch pierwszych lat realizacji planu 5-letniego są dobrą podstawą do startu i wykonania zadań roku trzeciego.</u>
          <u xml:id="u-9.73" who="#JózefKulesza">Zdaniem Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej projekt planu i budżetu na rok 1968 pospołu ze wszystkimi środkami ekonomiczno-społecznego działania czyni zadość aktualnym potrzebom dalszego wszechstronnego rozwoju kraju w latach 1968 i 1969.</u>
          <u xml:id="u-9.74" who="#JózefKulesza">Dlatego Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosował za przedstawionymi projektami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i budżetu państwa na rok 1968 wraz ze zreferowanymi przez generalnego sprawozdawcę poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-9.75" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Ludomir Stasiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#LudomirStasiak">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z dużym poczuciem odpowiedzialności Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przystępuje rok rocznie do prac nad rządowymi przedłożeniami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawy budżetowej. To poczucie odpowiedzialności wynika z przekonania, że właśnie od słuszności uchwał sejmowych w sprawie planu gospodarczego w głównej mierze zależy dalszy rozwój ojczyzny we wszystkich dziedzinach naszego narodowego bytu. Nasze poczucie odpowiedzialności bierze się również stąd, że my, posłowie ludowcy, jesteśmy przedstawicielami partii chłopskiej, której koła — a jest ich ponad 26 tys. — instancje i działacze we wsiach całej Polski będą wspólnie z organizacjami i instancjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stanowić tę siłę polityczną, która wiązać będzie patriotyzm, wysiłek i ofiarność społeczności wiejskiej z założeniami planu, która przyczyniać się będzie do tego, aby pozornie suchy język liczb wypełniających tablice planu przetworzony został przez pracę narodu na język rzeczywistości mierzonej konkretami naszych osiągnięć w rolnictwie, przemyśle, oświacie, zdrowiu i kulturze.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#LudomirStasiak">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego aktywnie uczestniczył w pracach komisji sejmowych nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i wytycznych na rok 1969 oraz nad projektem ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#LudomirStasiak">W imieniu Klubu pragnę oświadczyć, że wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o przyjęcie wniesionych przez rząd podstawowych ustaw, określających rozwój naszej gospodarki narodowej — znajduje w Klubie Poselskim Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pełne poparcie.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#LudomirStasiak">Klub nasz głosować będzie również za wnioskiem Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium rządowi PRL za rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#LudomirStasiak">Wysoki Sejmie! Plan gospodarczy na 1968 rok, który mamy uchwalić, jest już trzecim planem obecnej pięciolatki. Podstawowym wskaźnikiem wyrażającym całość zadań planu jest zakładany wzrost dochodu narodowego na rok przyszły w wysokości 4,8% oraz o 6,3% w roku 1969. Realność tych zamierzeń ma zabezpieczyć:</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#LudomirStasiak">— odpowiednio wyższe o 7,1% od planowanego na rok bieżący tempo wzrostu produkcji przemysłowej, a produkcji rolnej o 3,2%;</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#LudomirStasiak">— konsekwentne zmiany w strukturze produkcji przemysłowej, zmierzające do lepszego jej dostosowania do wymagań rynku wewnętrznego, do tendencji kształtującej się w gospodarce światowej, do rosnących wymagań rynków zagranicznych, którym musimy sprostać;</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#LudomirStasiak">— polepszenie proporcji między produkcją środków produkcji i środków spożycia, na korzyść tych ostatnich;</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#LudomirStasiak">— utrzymanie wysokiego nadal tempa nakładów inwestycyjnych;</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#LudomirStasiak">— polepszenie gospodarności i wydajności pracy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#LudomirStasiak">Plan rolnictwa na rok 1968 jest etapem realizacji bieżącego planu 5-letniego, a założenia na rok 1969 zawarte w tym planie dotyczą roku przedostatniego. Należy więc zastanowić się nad tym, jaki postęp w stosunku do założeń pięciolatki stanowią zadania rolnictwa określone w planie na lata 1968 i 1969 i w jakim stopniu ich realizacja zbliży nas do zaplanowanych celów.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#LudomirStasiak">Jak wiadomo, założenia bieżącej pięciolatki zmierzają do osiągnięcia produkcji rolnej w rozmiarach, które by zapewniły krajowi samowystarczalność w zakresie wyżywienia kraju i zaopatrzenia przemysłu w surowce rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#LudomirStasiak">Aby te cele osiągnąć zwiększamy wysiłki na rzecz przyśpieszenia rozwoju produkcji rolnej i zapewnienia rolnictwu bardziej trwałych podstaw rozwoju. Ten wysiłek wyraża się w znacznym zwiększeniu nakładów inwestycyjnych na rolnictwo, wśród których poważne znaczenie mają melioracje oraz w dostosowywaniu programów produkcyjnych przemysłu i budownictwa do zaplanowanych kierunków intensyfikacji produkcji rolnej i postępu technicznego w rolnictwie. Zapewniamy również środki finansowe i materialne oraz organizacyjne do lepszego i pełniejszego wykorzystania rezerw produkcyjnych w rolnictwie. Coraz więcej uwagi poświęcamy sprawie usprawnienia obsługi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#LudomirStasiak">Zdajemy sobie sprawę z tego, że mimo poważnych osiągnięć zarówno w produkcji rolnej, jak i w dziedzinie zaopatrzenia oraz obsługi rolnictwa, napotykamy i nadal będziemy napotykać liczne trudności w wykonywaniu zaplanowanych zadań. Powstają one głównie w procesie działania i wykorzystywania środków produkcji. W pewnych grupach gospodarstw występuje dość duży niedostatek środków pieniężnych. Kredyt państwowy ma stanowić dla nich podstawy pełnego wyjścia z trudności. Niedostateczna jest jeszcze podaż usług specjalistycznych w zakresie transportu i zastosowania środków produkcji w rolnictwie. Przy tym dość wysokie są koszty usług, niedostateczna informacja technologiczna i techniczna. Za małe są również umiejętności rolników w zakresie technologii produkcyjnego wykorzystania środków przemysłowych dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#LudomirStasiak">Scharakteryzowane pokrótce warunki, w jakich przebiega realizacja produkcyjnych zadań w rolnictwie — mimo trudności — w całokształcie są pozytywne i sprzyjają intensyfikacji produkcji rolnej. Wyrazem tego jest stały i dość znaczny wzrost produkcji rolnej i korzystne na ogół zmiany w jej strukturze. By jednak poprawić warunki i zapewnić lepsze podstawy rozwoju rolnictwa powinniśmy na bieżąco usuwać lub zmniejszać wyłaniające się trudności i przeszkody. Również realizacja zadań określonych na rok 1968 wymaga takiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#LudomirStasiak">Pełna realizacja zadań produkcyjnych w rolnictwie w bardzo dużym stopniu zależy od prawidłowego i pełnego wykonania zadań w zakresie zaopatrzenia w środki produkcji. W okresie lat 1966–1967 plan 5-letni dla tych lat został przekroczony w dostawach nawozów sztucznych średnio o 2,3%, w dostawach materiałów ściennych o 2,5% oraz w dostawach wyrobów hutniczych dla budownictwa wiejskiego o 3,1%. W pozostałych środkach produkcji i środkach technicznych dla rolnictwa założenia planu 5-letniego w tym okresie nie zostały wykonane. Podobnie wygląda to w projekcie planu na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#LudomirStasiak">Na pewno istnieje sporo obiektywnych przyczyn tej sytuacji. Trzeba jednak czuwać, aby te niedociągnięcia się nie pogłębiały i dążyć, aby plan na rok 1968 w dziedzinie dostaw środków produkcji dla rolnictwa był przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#LudomirStasiak">Plan produkcji rolnej na rok 1968 zakłada spadek o 1,5% w stosunku do roku 1967. Należy jednak zaznaczyć, że spadek ten jest wynikiem raczej rachunkowym, na skutek stosowanej metody obliczania plonów w oparciu o średnie plony z czterech ostatnich lat, poprzedzających rok planowania. W produkcji rolnej utrzymuje się bowiem stała tendencja wzrostowa. Przy przeciętnych warunkach atmosferycznych istnieją możliwości do przekroczenia planu produkcji rolnej. Jest to możliwe, gdyż postęp w mechanizacji rolnictwa oraz znaczna poprawa w agrotechnice, jaką obserwujemy, już obecnie, wpływają na zmniejszenie się wahań w produkcji rolnej i na przyśpieszenie jej wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#LudomirStasiak">Porównania z lat ubiegłych przyrostu zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji z przyrostem produkcji rolnej świadczą, że efektywność produkcyjna tych środków jest zadowalająca, a przy dalszym doskonaleniu agrotechniki może być zwiększona. Rok 1968 powinien być okresem przygotowania do efektywnego zużycia zwiększonych dostaw, zwłaszcza nawozów, w 1969 r. O ile bowiem osiągnięty i planowany przyrost dostaw nawozów w okresie 1966–1968 wyniesie średnio rocznie 231 tys. ton, to w okresie 1969–1970 będzie on wynosić 461 tys. ton średnio rocznie. Zarówno możliwość zwiększenia efektywności nawożenia, jak i dużego skoku ilościowego dostaw nawozów w ostatnich dwóch latach bieżącego planu 5-letniego powinny nas mobilizować do działania w dwóch kierunkach: — wykonania całego programu produkcji nawozów sztucznych oraz wchłonięcia przez rolnictwo zwiększonych dostaw nawozów i ich efektywnego wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#LudomirStasiak">Najtrudniejsze zadania czekają nas na odcinku zbożowo-paszowym. IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nie tylko oceniło te trudności, ale wytyczyło sposoby i drogi ich usuwania w uzgodnieniu z władzami Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Realizacja zadań w tym zakresie przyniesie z pewnością postęp w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#LudomirStasiak">Wzrost produkcji zbóż, które zajmują około 56% ogółu naszych użytków rolnych, wymaga ogromnej pracy rolników i dużego wysiłku agrotechnicznego. W tej sytuacji niezbędne jest lepsze wyposażenie rolnictwa w sprzęt i maszyny potrzebne do zmechanizowania siewu, zbioru, młocki, suszenia, transportu i magazynowania zwiększającej się masy zbóż.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#LudomirStasiak">Ogromnej wagi również w 1968 r. nabiera problem skupu zbóż i zaopatrzenia w pasze przemysłowe. Planowany wzrost skupu jest duży. Dotychczasowy wzrost skupu dokonywał się głównie na drodze przyrostu zaopatrzenia rolnictwa w pasze od państwa. Obecnie, aby wykonać plan skupu zbóż, musimy skupić część zboża, dotychczas spasanego w obrębie gospodarstw w sposób naturalny, a w to miejsce dla umożliwienia rozszerzonej reprodukcji żywca zabezpieczyć odpowiednie dostawy pasz treściwych.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#LudomirStasiak">Realizacja tych zadań, które mają na celu zwiększenie oszczędności pasz i uzyskiwanie większej produkcji zwierzęcej wymagać będzie wiele wysiłków i pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#LudomirStasiak">W hodowli trzody chlewnej, po dużym, ponadplanowym wzroście pogłowia w latach 1965–1966, wystąpiła już w 1967 r. tendencja do zmniejszania się produkcji żywca wieprzowego. To niekorzystne zjawisko wymaga w 1968 r. szczególnej obserwacji i przeciwdziałania. Nie można dopuścić do poważniejszego spadku tego kierunku hodowli.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#LudomirStasiak">Plan na rok 1968 zakłada wprawdzie wzrost produkcji bydła, ale tempo tego wzrostu jest wolniejsze niż w latach poprzednich. Na ogół realizacja planu 5-letniego w tej dziedzinie przebiega pomyślnie, przy tym wykonywanie planu jest pomyślniejsze w produkcji mleka, niż w produkcji żywca wołowego.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#LudomirStasiak">Niekorzystnym zjawiskiem w produkcji bydła rzeźnego jest niezadowalająca intensyfikacja tej produkcji na drodze zwiększenia wydajności zwierząt. Na tym więc zagadnieniu należy skoncentrować wysiłki w zakresie hodowli.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#LudomirStasiak">Obok warunków przyrodniczych i pracy samego rolnika wiele zależy od sprawnej obsługi rolnictwa, a głównie od terminowego odbioru wyprodukowanej masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#LudomirStasiak">W naszych warunkach obserwuje się — pomimo pewnej poprawy — słabość poszczególnych gałęzi przemysłu rolno-spożywczego w odbiorze produkcji towarowej. Najbardziej ostro zarysowuje się to na odcinku mleczarstwa oraz odbioru owoców i warzyw. Zdarzają się nadal zahamowania w odbiorze okopowych, a nawet zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#LudomirStasiak">Na wyposażenie punktów odbioru przewiduje się duże sumy. Równocześnie jednak jest niezbędne, aby poszczególne działy przemysłu rolnego dążyły do usprawnienia działalności przy odbiorze płodów rolnych poprzez wprowadzanie odbioru według harmonogramów, bardziej racjonalne gospodarowanie powierzchniami magazynowymi czy środkami transportu.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#LudomirStasiak">Postęp rolnictwa jest ściśle związany z rozwojem wszelkiego rodzaju usług zarówno produkcyjnych, jak i dla obsługi ludności. Spółdzielczość wiejska, kółka rolnicze powinny rozwijać te usługi, które są związane z rozsiewem nawozów, wapna, ochroną roślin oraz mechanizacją rolnictwa, jak też rozwojem transportu rolnego. Wiele na tym odcinku zrobiono, ale jest to nadal za mało w stosunku do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#LudomirStasiak">Musimy podjąć dalsze wysiłki zmierzające do rozwinięcia produkcji materiałów budowlanych, bowiem budownictwo gospodarcze na wsi warunkuje realizację zadań w hodowli bydła i trzody.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#LudomirStasiak">Wiele jest uzasadnionych pretensji pod adresem przemysłu maszynowego, gdyż pomimo pewnej poprawy brak jest nadal części zamiennych, maszyn konnych, maszyn do mechanizacji prac podwórzowych oraz tak zwanej małej mechanizacji, mającej szczególny wpływ na rozwijanie hodowli. Już sam fakt braku w handlu siewników nawozowych przy zbliżającym się wyżu nawozowym musi powodować stałą troskę o właściwy asortyment maszyn rolniczych i stałe podnoszenie ich jakości.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#LudomirStasiak">Nie tylko inwestycje, ale przede wszystkim poziom wiedzy rolniczej jest podstawą unowocześniania metod produkcyjnych i zwiększenia produkcji zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Obok nakładów na doinwestowanie i rozbudowę szkół rolniczych, a szczególnie zasadniczych szkół rolniczych i przysposobienia rolniczego, duży wysiłek jest skierowany na szkolenie i podnoszenie kwalifikacji rolników indywidualnych oraz robotników w PGR. Na tym odcinku jest szczególnie wiele do zrobienia. Kadra wykładowców powinna przyjść z większą niż dotychczas pomocą. Organizacje polityczne i społeczne, działacze na wsi — stwarzać powinni bardziej przychylną atmosferę do podnoszenia kwalifikacji zawodowych wśród ogółu rolników. Wiedza bowiem jest w obecnym etapie rozwoju naszego rolnictwa jednym z najbardziej istotnych czynników, decydujących o efektywnym użyciu przemysłowych środków produkcji dostarczanych rolnictwu przez państwo. Decyduje więc ona o osiąganiu maksymalnych wyników produkcyjnych, a tym samym o dalszej poprawie sytuacji ekonomicznej wsi.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#LudomirStasiak">Nakłady inwestycyjne na rolnictwo stale wzrastają i jest to dla rolnictwa bardzo cenne, ale stopień efektywności tych nakładów jest niekiedy mniejszy od spodziewanego, ponieważ nakłady te nie zawsze są wewnętrznie zharmonizowane zarówno w znaczeniu rzeczowym, jak i pod względem czasu, w którym są podejmowane. Zdarza się, że dokonując niekiedy bardzo poważnych nakładów na melioracje użytków rolnych, nie prowadzi się równocześnie odpowiedniej działalności inwestycyjnej w dziedzinach warunkujących pełną efektywność tych nakładów, to jest w budownictwie inwentarskim, w powiększaniu stad inwentarza gospodarskiego, czy w urządzeniach obsługi rolnictwa. W rezultacie korzyści ze wzrostu produkcji rolnej, jako skutku melioracji gruntów, są pomniejszane. Wydaje się, że warto uważnie przejrzeć pod tym względem poszczególne zadania planu i doprowadzić do ich właściwego, terytorialnego i czasowego zharmonizowania.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#LudomirStasiak">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pozwoliłem sobie skupić uwagę obywateli posłów przede wszystkim na problematyce związanej ze wsią i rolnictwem nie tylko dlatego, że przemawiam w imieniu ZSL, to te sprawy są mi szczególnie bliskie, ale również dlatego, że problem unowocześniania i intensyfikacji produkcji rolnej stał się sprawą ogólnonarodową.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#LudomirStasiak">Wyrazem tego w obecnym planie jest na przykład fakt, że gdy nakłady państwowe na inwestycje ogółem w gospodarce uspołecznionej wzrastają o 5,3%, to w rolnictwie wzrost tych nakładów w stosunku do roku ubiegłego wynosić będzie 8,7%.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#LudomirStasiak">Szczególne znaczenie dla rolnictwa będzie miała realizacja uchwały IX Plenum KC PZPR, podjętej w uzgodnieniu z władzami naczelnymi ZSL. Uchwała ta koncentruje wszystkie środki materialne i ludzkie na walce o wyższe plony, o likwidację deficytu zbóż i pasz. Duże znaczenie w tym zakresie będzie mieć umocnienie gromadzkiej służby rolnej, co pozwoli na zajęcie się w większym stopniu doradztwem fachowym i organizowaniem procesów wytwórczych bezpośrednio w gospodarstwach rolnych. Temu celowi służyć będzie również powoływanie referentów rolnych w gromadzkich radach narodowych. Troską wszystkich gromadzkich rad narodowych powinno być otoczenie odpowiednią opieką służby rolnej, a zwłaszcza tych osób, które osiedlą się na stałe w gromadach i we wsiach.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#LudomirStasiak">Ten zbliżający się rok nazwać można początkiem wzmożonych wysiłków o wydobycie dalszych rezerw, jakie jeszcze tkwią w gospodarce rolnej indywidualnej, spółdzielczej i państwowej.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#LudomirStasiak">Wieś polska w pełni docenia politykę rolną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego realizowaną przez rząd PRL. Dobitnym wyrazem tego jest chociażby — można to chyba bez większego błędu tak określić — chłopski ruch inwestowania środków własnych w unowocześnienie rolnictwa. Wyrazem tego są na szeroką skalę rozwinięte czyny społeczne, prężność wiejskich organizacji społecznych, a szczególnie kółek rolniczych, i kół gospodyń wiejskich oraz Związku Młodzieży Wiejskiej. Ta dążność wsi do unowocześniania rolnictwa, wprowadzenia urządzeń cywilizacyjnych, dążność do rozwoju oświaty i kultury jest wyrazem poparcia, jakie dają chłopi polscy polityce swojego ludowego państwa. Świadczy ona również o tym, na jak mizernych podstawach opierają swoje polityczne rachuby zwolennicy kardynalskiej koncepcji uczynienia z kościoła klerykalnej partii do walki z postępem.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#LudomirStasiak">Wieś polska zawsze była i jest głęboko patriotyczna. Z dużym zainteresowaniem i zadowoleniem śledzi umacnianie się międzynarodowej pozycji Polski, w pełni akceptuje naszą politykę zagraniczną. Ma świadomość tego, że polityka rządu NRF i siły odwetowe tego kraju dalej stanowią zagrożenie pokoju w Europie, że głównym protektorem tych antypolskich, antyradzieckich, antyczechosłowackich, antyenerdowskich sił w NRF są Stany Zjednoczone, te Stany Zjednoczone, które prowadzą barbarzyńską wojnę z bohaterskim narodem wietnamskim. To wszystko powoduje umocnienie przekonania o znaczeniu, jakie dla sprawy polskiej ma jedność krajów socjalistycznych, sojusz ze Związkiem Radzieckim, główną siłą oporu przeciw rewizjonistycznym tendencjom w NRF i imperialistycznym planom podboju świata.</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#LudomirStasiak">Nasz Klub, głosując za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i podstawowych założeń planu na rok 1969 oraz ustawy budżetowej, jednocześnie oświadcza, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe skieruje wszystkie swoje siły na to, aby chłopi polscy, -współgospodarze kraju, godnie wypełnili przypadające na nich obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Narodowe, długofalowe plany rozwoju gospodarczego, uchwalanie rocznych planów i budżetów — to na pewno zagadnienie podstawowej, bardzo wysokiej rangi społecznej i politycznej, rangi tym wyższej, iż systematycznie, z roku na rok, wzrasta stopień społecznego zainteresowania tymi zagadnieniami.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#AndrzejBenesz">Szczególnie w ostatnich latach obserwujemy zjawisko coraz bliższego interesowania się społeczeństwa sprawami naszych planów rozwojowych, proporcji tymi planami określanych, budżetem i metodami realizacji, aktualnym stopniem decentralizacji, samodzielnością gospodarzenia się rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#AndrzejBenesz">Nie trzeba podkreślać, jak bardzo prawidłowy społecznie i politycznie jest taki właśnie kierunek rozwoju sytuacji. Nie będzie także chyba nieścisłości w stwierdzeniu, że w naszym społeczeństwie wbrew nie najlepszym narodowym tradycjom, a wprost proporcjonalnie do powszechnego wzrostu poziomu społeczeństwa rośnie także umiejętność liczenia — liczenia własnego budżetu, budżetowych i gospodarczych problemów swego zakładu pracy, swojej rady narodowej, no i gospodarki państwa także. Coraz ściślej pytają nas nasi wyborcy o kwoty i proporcje wydatków, analizują słuszność takich czy innych rozwiązań. Coraz głębiej rozumieją swoje własne partycypowanie w społecznym systemie ekonomicznym kraju, po prostu coraz rzetelniej rozważają gospodarność i to nie tylko w zasięgu swych najbliższych obserwacji.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#AndrzejBenesz">Problemy gospodarczego liczenia coraz częściej stają się przedmiotem, a czasem nawet dominantą zainteresowań rad narodowych, także i w ich społecznym, przedstawicielskim trzonie. Dobrze i słusznie. Tak rośnie przecież samorządne społeczeństwo, którego budowa jest naszym podstawowym celem.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#AndrzejBenesz">Bieżący dyskutowany przez nas plan i budżet opinia społeczna dość jednoznacznie ocenia jako na pewno trudny, ale — co tak coraz wyżej sobie cenimy — realny.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#AndrzejBenesz">Mimo wielu trudności istnieje społeczny klimat akceptacji potrzeby wyrównania — jak to określamy — napięć, jakie niewątpliwie powstały w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#AndrzejBenesz">Widząc potrzebę tych wyrównań, właściwie, a więc wysoko ocenia się fakt szybkiego tempa rozwoju gospodarki narodowej w wielu dziedzinach, przekraczającego tempo osiągane w dwóch poprzednich latach.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#AndrzejBenesz">Dodatkowym, pozytywnym elementem jest świadomość, że dyskutowany projekt budżetu i planu w znacznie szerszej mierze uwzględnia wiele dezyderatów wniesionych w trakcie zeszłorocznej debaty budżetowej przez nasze komisje sejmowe i postulatów naszych rad narodowych. Mówiąc o zagadnieniach planu i budżetu na rok 1968 i o założeniach na rok 1969 — należy przede wszystkim stwierdzić, że generalnie mają one na celu dostosowanie bieżących potrzeb i możliwości naszej gospodarki w najbliższych dwóch latach do ogólnych założeń i kierunków planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#AndrzejBenesz">Omawiany plan i budżet z pełnym realizmem uwzględnia elementy konkretnej sytuacji gospodarczej, powstałej w wyniku zróżnicowanej realizacji zadań 1967 roku.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#AndrzejBenesz">Jego podstawowym, słusznym celem jest stworzenie warunków utrwalenia i umocnienia istniejących osiągnięć gospodarczych oraz wspomniana już wyżej konieczność przezwyciężenia powstałych opóźnień i niewłaściwych proporcji.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#AndrzejBenesz">Podstawowym kierunkiem projektu planu jest dążenie do zapewnienia — założonego w planie 5-letnim — wzrostu stopy życiowej ludności, przy równoczesnym dalszym rozwoju gospodarki narodowej, unowocześnieniu jej struktury oraz zapewnieniu właściwej jakości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#AndrzejBenesz">Omawiany projekt narodowego planu gospodarczego zakłada dalszy wzrost spożycia w warunkach równowagi na rynku wewnętrznym i równowagi w stosunkach handlowych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#AndrzejBenesz">W konstrukcji planu szczególny akcent położony został na konieczność dalszej intensyfikacji gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#AndrzejBenesz">Wyrazem tych głównych niejako kierunkowych tendencji jest przyśpieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego o 4,8% w roku przyszłym i o 6,3% w roku 1969, wzrost produkcji czystej przemysłu o 7,7% i wzrost spożycia dóbr konsumpcyjnych przez ludność o prawie 5%.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#AndrzejBenesz">Te podstawowe, pozytywne i w pełni akceptowane momenty nie mogą jednak przesłonić faktu, że przedmiotem naszej wspólnej troski jest utrzymanie właściwych proporcji, zwłaszcza pomiędzy grupami „A” i „B”, przełamanie rozbieżności między bieżącymi naciskami a społeczną i gospodarczą prawidłowością perspektyw.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#AndrzejBenesz">Było i jest podstawową dla nas wszystkich oczywistą prawdą, że na pierwszym miejscu zawsze stawiamy długofalowy, rytmiczny rozwój, że najważniejszą dla nas rzeczą jest taki wzrost nakładów inwestycyjnych, jaki będzie mógł w pełni, na mocnym, rzetelnym fundamencie zabezpieczyć rozwój naszej nowoczesnej gospodarki, zabezpieczyć pracę ludziom. Taka jest prawda, takie są podstawowe kierunki wyrażone w omawianym dzisiaj planie i budżecie; takie jest również i nas wszystkich, także Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, bezsporne w tej sprawie zdanie.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#AndrzejBenesz">Omawiane dysproporcje wystąpiły szczególnie w postaci rozwarcia pomiędzy wzrostem siły nabywczej społeczeństwa a produkcją przedmiotów spożycia, po prostu towarowym pokryciem zasobów pieniężnych, którymi dysponuje ludność.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#AndrzejBenesz">Przewiduje się, że łącznie zasoby pieniężne społeczeństwa wyniosą w roku następnym około 143 mld zł wobec 125 mld zł w bieżącym roku, z czego na zasoby gotówkowe przewiduje się na rok następny około 52 mld zł. Czyli rozbieżność jest tu około 18 mld zł. Natomiast stan zapasów towarów w handlu, łącznie ze stanem zapasów artykułów konsumpcyjnych w przemyśle osiągnie w roku 1968 około 133 mld zł wobec około 123 mld zł roku bieżącym. Wzrost tylko o 10 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#AndrzejBenesz">Zasoby pieniężne ludności rosną więc szybciej niż pokrycie towarowe. Sytuację na tym odcinku poprawiają jednak korzystne zmiany zachodzące w strukturze tych zasobów pieniężnych, będących w bezpośredniej dyspozycji społeczeństwa; rosną bowiem systematycznie wkłady oszczędnościowe i to wkłady w dużej części docelowe — stabilizując tym samym nadmierną, ewentualną ruchliwość tych środków. Niemała jest również wysokość zadłużenia ludności z tytułu rozmaitego rodzaju kredytów. Zadłużenie to wyniesie na koniec bieżącego roku prawie 48 mld zł, i jest ono więc niemal pełnym równoważnikiem posiadanych oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#AndrzejBenesz">Istniejący stan rzeczy w pełni więc uzasadnia aktualnie prowadzoną politykę gospodarczą naszego państwa. Nieco podobnym w swych skutkach zjawiskiem jest fakt przekraczania założeń planu 5-letniego, planu rocznego także, w zakresie zatrudnienia oraz fakt niedostatecznego wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#AndrzejBenesz">Wszystkie te momenty, powodujące wzrost napięć w naszej gospodarce narodowej, w poważnej mierze neutralizują podjęte przez nas kroki, których wyrazem jest właśnie dyskutowany, słuszny w swych koniecznościach plan.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#AndrzejBenesz">Kolejna grupa zagadnień o podstawowym znaczeniu dla naszej gospodarki — to sprawy rolnictwa. Sytuacja na tym odcinku bardzo głęboko każdego z nas dotyczy i interesuje.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#AndrzejBenesz">W pełni doceniamy i podpisujemy się pod słusznością naszego kierunku polityki rolnej i prawidłowością tego ogromnego wysiłku społecznego podejmowanego przez nas na rzecz j rozwoju rolnictwa, wysiłku ciężkiego, ale koniecznego, aby mogło ono zaspokoić wszystkie nasze w tym względzie potrzeby, potrzeby społeczeństwa o coraz bardziej wzrastającej sile nabywczej.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#AndrzejBenesz">Mówiąc o planie i budżecie, o zasadniczych zrębach naszej gospodarki, o podstawowych problemach krajowych, nie można pominąć spraw obronności, pewnego wzrostu wydatków na ten cel. Ale nie ma chyba w tym kraju nikogo uczciwie i szeroko myślącego, który by w istniejącej sytuacji nie uznawał tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#AndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Omawiając podczas sejmowej debaty plan i budżet, oprócz ujęć i stwierdzeń generalnych, podejmujemy w naszej dyskusji zagadnienia głębiej wchodzące w poszczególne działy planu i budżetu. Jest rzeczą zrozumiałą, że czynimy to w ramach naszych ukierunkowań partyjnych, komisyjnych, a często i zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#AndrzejBenesz">Niech mi więc wolno będzie w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego nieco szerzej omówić kilka zagadnień z kierunków, na których Stronnictwo Demokratyczne skupia swą szczególną uwagę, zgodnie z naszymi programowymi założeniami działalności.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#AndrzejBenesz">Wielokrotnie — także i z tej trybuny — dawaliśmy wyraz naszej trosce o rozwój szeroko społecznie i ekonomicznie pojmowanych i usług, koniecznych dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej, obejmujących tak bogate i różnorakie dziedziny usług niematerialnych, jak i usług materialnych.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#AndrzejBenesz">Jest faktem, że w miarę rozwoju uprzemysłowienia kraju coraz wyraźniej rysuje się rola i współzależność produkcji i usług. Wraz z rozwojem społeczeństwa rosną proporcje jego wydatków na zakup wyrobów przemysłowych i na opłacenie usług. Szeroko i parokrotnie, także i w Sejmie — zwłaszcza na naszym wrześniowym posiedzeniu — dyskutowaliśmy te problemy. Z zadowoleniem należy więc przyjąć fakt, że omawiany plan i budżet konsekwentnie kontynuują tendencje, jakie wszyscy uznaliśmy w tym zakresie za słuszne.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#AndrzejBenesz">Podstawową część usług dla ludności, usług typu materialnego — świadczy drobna wytwórczość. Jej plan na rok 1968 i założenia planu na 1969 r. nastawione są głównie na poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego, na lepsze zaspokojenie potrzeb usługowych ludności, na zwiększenie dostaw produkcji na eksport.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#AndrzejBenesz">Podstawowe zagadnienia kierunkowej działalności gospodarczej drobnej wytwórczości w latach 1968 i 1969 zakładają ponadto lepsze dostosowanie produkcji i usług do wymagań rynku, wzmożenie uzasadnionej kooperacji przedsiębiorstw drobnej wytwórczości z przemysłem kluczowym, aktywizację gospodarczą terenów słabo rozwiniętych, rozwój pracy nakładczej oraz zwiększenie stopnia wykorzystania w działalności drobnej wytwórczości surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#AndrzejBenesz">Wartość produkcji towarowej drobnej wytwórczości — w porównaniu do wykonania przewidywanego w roku obecnym — będzie wzrastała z ponad 107 mld zł do prawie 114 mld zł w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#AndrzejBenesz">Łączny plan wartości usług dla ludności w części uspołecznionej drobnej wytwórczości przewiduje wzrost zadań na rok 1968 r. w porównaniu do 1967 r. o około 6,5 mld zł. Podstawowym pionem organizacyjnym, świadczącym usługi dla ludności w uspołecznionej drobnej wytwórczości, będzie nadal spółdzielczość pracy, której udział w globalnej kwocie wartości usług świadczonych przez piony drobnej wytwórczości będzie wynosił w roku następnym ponad 67%.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#AndrzejBenesz">Ponieważ gospodarczo podstawowym zagadnieniem lat 1968 i 1969 jest utrzymanie prawidłowych proporcji pomiędzy podażą towarów i usług a siłą nabywczą ludności — wydaje się, że w trosce o pełniejsze zaopatrzenie rynku w poszukiwane towary i usługi należy w jeszcze większej niż dotychczas mierze sięgnąć do możliwości reprezentowanych przez drobną wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#AndrzejBenesz">Mówiąc o drobnej wytwórczości, jej zadaniach i możliwościach, mamy również na myśli i rzemiosło indywidualne, którego żywy w ostatnich 2 latach rozwój zabezpieczony został szeregiem odpowiednich aktów normatywnych.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#AndrzejBenesz">Plan na rok 1968 przyjmuje, że liczba indywidualnych zakładów rzemieślniczych wyniesie 164 tys., a liczba zatrudnionych — łącznie z uczniami — 305 tys. osób. Obroty rzemiosła w roku 1968 określa się kwotą 30 mld zł, co oznacza wzrost w stosunku do obrotów przewidywanych na ten rok o około 2,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#AndrzejBenesz">W ramach tak ocenianych obrotów' rzemiosła — obroty z tytułu sprzedaży, usług i wyrobów dla ludności wyniosą ponad 18 mld zł, w tym za usługi 11 mld zł, a za wyroby 7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#AndrzejBenesz">Powyższy rozwój rzemiosła indywidualnego oraz rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu generalnie zgodny jest z uznaną w naszym kraju celowością wszechstronnego wykorzystania jego potencjału gospodarczego w ramach społecznych potrzeb określanych wskaźnikami narodowych planów gospodarczych. Znalazło to zresztą swój wyraz w odpowiednich dokumentach IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego. W dokumentach tych została przyjęta pewna podstawowa hierarchia społecznego znaczenia poszczególnych kierunków działalności gospodarczej rzemiosła i związanego z tą określoną hierarchią stopnia pomocy i poparcia, jakiego państwo udziela rzemiosłu. Przypominam te hierarchie: usługi dla ludności, produkcja małoseryjna atrakcyjnych towarów na rynek, produkcja eksportowa i antyimportowa.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#AndrzejBenesz">W obserwowanej przez nas aktualnie praktyce bardzo żywego rozwoju rzemiosła, hierarchia ta ostatnio uległa nieco deformacji. Obserwuje się pewne nieprawidłowości struktury obrotów rzemiosła, dysproporcje w rozwoju poszczególnych dziedzin jego działalności. Rzemieślnicza spółdzielczość — posiadająca na swym koncie duży dorobek społeczny, organizatorski i gospodarczy — będzie w nadchodzącym okresie musiała większą uwagę skupić na dalszej rozbudowie swej funkcji zaopatrywania rzemiosła, na rozwoju działalności usługowej dla ludności i na objęciu większej ilości warsztatów rzemieślniczych rozdziałem zleceń. Wszystkie te procesy i problemy obserwowane są także przez Stronnictwo Demokratyczne z uwagą i z pełną świadomością potrzeby ich bieżącej regulacji.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#AndrzejBenesz">Niemal przez wszystkie dokumenty planu i budżetu przewijają się zagadnienia prawidłowości wykorzystywania środków przyznawanych na inwestycje. W centrum uwagi społeczeństwa znajduje się przecież bardzo napięta sprawa realizacji planu budownictwa mieszkaniowego. W toku naszej debaty nad planem 5-letnim komisje sejmowe zgłaszały postulat powiększenia dla budownictwa mieszkaniowego zadań ujętych w planie pierwotnym. Centralna Rada Związków Zawodowych sprecyzowała nawet konkretny dezyderat wyrażający się liczbą około 100 tys. dodatkowych, ponad plan, izb mieszkalnych. Ponieważ realizacja tych założeń natrafia na ogromne, dobrze nam wszystkim znane trudności, należałoby podjąć wszelkie możliwe wysiłki, aby w latach 1968–1969 zrealizować przyjęte wielkości wzrostu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#AndrzejBenesz">Mówiąc o prawidłowym gospodarzeniu środkami przeznaczonymi na nakłady inwestycyjne, warto chyba omówić szczególnie interesującą Stronnictwo Demokratyczne sprawę aktywizacji małych miast i osiedli. Z myślą o ich ożywieniu utworzony został uchwałą Rady Ministrów z września ubiegłego roku Fundusz Aktywizacji Małych Miast. Na fundusz ten, w słusznej trosce o rozwój małych ośrodków, przeznaczono w pięciolatce 1,5 mld zł, z tego 200 mln zł na rok bieżący. Z tych 200 mln zł wykorzystano 96 mln zł, a są województwa, w których wykorzystanie tego funduszu praktycznie równa się zeru. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że jest to pierwszy rok działania tego funduszu, a zarazem swego rodzaju eksperyment, ale na pewno powstało tutaj zbyt wielkie rozwarcie pomiędzy słusznymi kierunkowo decyzjami a ich realizacją. Wydaje się, że nie w pełni wzięliśmy pod uwagę korelację chęci i warunków. Zdaje się, że zbyt sztywno sformułowaliśmy założenia korzystania z tych kwot.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#AndrzejBenesz">Z problemem aktywizacji małych miast, z ich szansami rozwojowymi łączą się sprawy turystyki i ochrony zabytków. Cieszyć się należy, iż z przedstawionych nam dokumentów państwowych wynika bardzo znaczny rozwój stanu urządzeń turystycznych, ruchu turystycznego oraz niemały, bo o 12% wzrost zatrudnienia w tym pionie. Rozwój turystyki to jest na pewno dodatkowa możliwość rozwoju dla małych miasteczek, ale to także — a raczej przede wszystkim — zjawisko o dużym ogólnym znaczeniu społecznym. Turystyka — to nie tylko problem rekreacji i regeneracji, jest to także problem wychowania społecznego, właściwej gospodarki wolnym czasem i nowymi możliwościami, jakie on z sobą niesie.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#AndrzejBenesz">Podstawowymi odcinkami szeroko pojętych usług są: oświata, nauka i kultura. Stronnictwo Demokratyczne zawsze głęboko było i jest zainteresowane tą problematyką. W naszym ustroju zagadnienia te zawsze miały i mają wysoki walor. Wyrazem tego są duże środki, jakie państwo na nie przeznacza. Również i w obecnym budżecie środki te są przecież niemałe.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#AndrzejBenesz">Ogółem wydatki na naukę, oświatę i wychowanie wzrosną na rok następny o prawie 300 mln zł, w tym na szkolnictwo wyższe około 11%, na szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie — o 3,6%, na szkolnictwo zawodowe — o 16%.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#AndrzejBenesz">W stosunku do założeń pięciolatki liczba oddziałów w szkolnictwie ogólnokształcącym i zawodowym w 1968 r. wyprzedza te założenia o 5.800 oddziałów. Również liczba izb lekcyjnych wyprzedza wycinkowe założenia wynikające na ten rok z planu 5-letniego. Zarysuje się korzystniejsza niż przyjęta w planie 5-letnim sytuacja w zakresie możliwości podejmowania dalszej nauki przez absolwentów szkół podstawowych. Są to wszystko naprawdę wielkie osiągnięcia, tym większe, że przecież równolegle zdobywamy się na ogromny wysiłek przeprowadzania powszechnej reformy oświaty i wychowania. Ten stan rzeczy i zadania nakreślone planem wymagają pełnej koncentracji wszystkich możliwości władz oświatowych, czuwania nad przebiegiem reformy oraz szczególnego liczenia się z opinią i uwagami społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#AndrzejBenesz">Pełnej troski wymaga też sprawa prawidłowego wykorzystywania środków przeznaczonych przez państwo na naukę i oświatę. Na tym odcinku wiele spraw czeka jeszcze na optymalne rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#AndrzejBenesz">W działach wydatków na kulturę i sztukę ze szczególną uwagą przeanalizowaliśmy wzrost nakładów na rozwój bazy środków masowego przekazu: prasy, radia i telewizji. Polityczna i społeczna ranga tych zagadnień nie wymaga argumentacji.</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#AndrzejBenesz">Z głębokim zadowoleniem kwitujemy także fakt, że wreszcie na rozwój, tak bardzo dotychczas zaniedbanej, bazy poligraficznej w obecnym budżecie — a w takiej skali chyba po raz pierwszy — znalazły się odpowiednie środki.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#AndrzejBenesz">Pozwólcie Koleżanki i Koledzy Posłowie, że na zakończenie jeszcze krótko omówię ciekawy zespół zjawisk, jak najściślej związanych z problematyką planowania i budżetowania. Otóż z pewnością ze swojej własnej praktyki potwierdzicie fakt, iż ostatnio coraz częściej w pracach nad terenowymi projektami planów i budżetów intensywnie szuka się nowych form pracy, że sięga się coraz głębiej do konfrontacji opracowywanych projektów ze zdaniem społeczeństwa i że konfrontacje te wyzwalają coraz szersze społeczne inicjatywy. W sumie te ciekawe i cenne zjawiska świadczą o wdrażaniu coraz wartościowszych treści i form działania organów przedstawicielskich, a więc społeczeństwa, a przecież, właśnie ten realny, ale niełatwy plan i budżet dla swego pełnego wykonania wymagać będą szczególnie szerokiego zaangażowania wszystkich sił społecznych.</u>
          <u xml:id="u-13.48" who="#AndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Stopień i jakość wykonania zadań bieżącego roku, utrzymanie tempa rozwoju określonego założeniami planu 5-letniego, realizacja omawianego dzisiaj planu i budżetu na rok 1968 i założeń na rok 1969, pozwolą wbrew wielu trudnościom uparcie, ale spokojnie, wypełniać nasze piany, zwiększać nasz wysiłek dla budowy nowych, wielkich wartości społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-13.49" who="#AndrzejBenesz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przyjęciem omawianego dzisiaj planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 oraz założeń na rok 1969, a także za przyjęciem sprawozdania rządu za rok 1966, zapewniając równocześnie, że reprezentowane przez Stronnictwo Demokratyczne środowiska społeczne w pełni widzą swoje miejsce i swój udział w realizacji zadań, które dzisiaj przyjmiemy.</u>
          <u xml:id="u-13.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 16.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#CzesławWycech">Pierwszy po przerwie przemawiać będzie poseł Igor Łopatyński.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Jako pierwszy zabierze głos poseł Igor Łopatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Na tle ogólnego, pomyślnego przebiegu realizacji planu gospodarczego w ciągu dwóch pierwszych lat bieżącego pięciolecia ujawniły się, a w pewnym sensie pogłębiły w roku bieżącym, niekorzystne objawy w naszej działalności gospodarczej, zrodziły się poważne napięcia i trudności. Zaliczyć do nich trzeba:</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#IgorŁopatyński">— niepełne wykonanie planu produkcji na zaopatrzenie rynku i jej niedostateczny wzrost w stosunku do założeń planu 5-letniego, jak i w odniesieniu do zwiększonej siły nabywczej społeczeństwa,</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#IgorŁopatyński">— niepełne wykonanie planu akumulacji finansowej w przemyśle przez szereg resortów.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#IgorŁopatyński">Niepokojące są jednak przede wszystkim tendencje do przekraczania planów zatrudnienia, zachwianie proporcji między wzrostem płac a wydajnością pracy, naruszenie dyscypliny finansowej, szczególnie w zakresie realizacji inwestycji, rozluźnienie w zakresie dyscypliny pracy i gospodarki funduszem płac, co nabiera szczególnej wymowy wobec planowanego dalszego wzrostu zatrudnienia, wzrostu realnych płac oraz wobec podjętych ostatnio decyzji o podwyżce rent i emerytur. W sumie oznacza to bowiem zwiększenie dochodów społeczeństwa w przyszłym roku o około 17 mld zł. Szacunkowo można stwierdzić, że płace realne w latach 1966–1967 wzrosły o około 6%, a więc znacznie szybciej, niż przewidywały to założenia planu 5-letniego, które dla całego pięciolecia, ustaliły ich wzrost w granicach 10%.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#IgorŁopatyński">W tej sytuacji powstaje problem zasadniczy, czy resorty, zjednoczenia i poszczególne zakłady dzięki lepszej działalności doprowadzą do złagodzenia występujących napięć w naszym życiu gospodarczym, czy też te niepokojące zjawiska będą się pogłębiały.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#IgorŁopatyński">Wysoka Izbo! Jak wynika z oceny projektu planu gospodarczego na rok 1968, przedstawionej przez generalnego sprawozdawcę, posła Wiktora Obolewicza, mamy pełne realne szanse na wykonanie podstawowych zadań w nadchodzącym roku. Warunkiem jednak możliwie najpełniejszego ich wykonania, generalnym nakazem czasu staje się pełna i wszechstronna realizacja uchwał VII Plenum KC PZPR. Postawiły one przed naszą gospodarką wiele poważnych zadań, których wspólnym mianownikiem jest usprawnienie organizacji produkcji oraz zarządzania zakładem pracy i całą gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#IgorŁopatyński">Do realizacji uchwał, począwszy od listopada 1966 r., włączył się olbrzymi aktyw działaczy partyjnych i samorządowych, ekonomistów działających w powołanych komisjach usprawnienia organizacji produkcji, poczynając od wydziałowych, a na resortowych komisjach kończąc. Działalność ich natrafiła na bardzo podatny grunt wśród załóg produkcyjnych. W pierwszym i drugim etapie działalności komisje zebrały od załóg i opracowały dziesiątki i setki tysięcy wniosków, zmierzających do poprawy organizacji zarządzania produkcją. Dla ilustracji można podać, że w okręgu płockim zgłoszono i przyjęto do realizacji 2.100, a w zakładach przemysłowych stolicy ponad 6 tys. wniosków. W całym resorcie przemysłu ciężkiego przed jego reorganizacją zgłoszono ponad 59.800 wniosków.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#IgorŁopatyński">Zaangażowanie szerokiego aktywu, wciągnięcie do tej problematyki całych załóg zakładów pracy spowodowało, że już w pierwszym etapie zanotowaliśmy znaczne ożywienie w działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#IgorŁopatyński">Realizacja niektórych wniosków dała efekty przede wszystkim w postaci poprawy rytmiczności wykonawstwa planów i to poczynając już od pierwszego kwartału bieżącego roku. Dorobkiem pierwszego etapu realizacji jest wprowadzenie wielu usprawnień techniczno-organizacyjnych, co dało już w efekcie wiele milionów złotych oszczędności. Realizacja wniosków zgłoszonych tylko w okręgu płockim przysporzy w skali rocznej oszczędności rzędu 300 do 400 mln zł. Pozwala to na wyobrażenie, jakie rezultaty można będzie pozyskać w skali całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#IgorŁopatyński">Są także efekty nieewidentne w działalności nad realizacją uchwał VII Plenum w postaci wzrostu zaangażowania załóg w procesie produkcji, pełniejszego zrozumienia problemów ekonomiczno-organizacyjnych zakładów pracy, a tym samym konkretnych zadań planowych. Stanowi to nieprzeliczalny na złotówki, ale jakże cenny kapitał społeczno-politycznego zaangażowania, który szybko może procentować w postaci konkretnych złotówek, ale też z racji jego nie wy mierności łatwo go stracić.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#IgorŁopatyński">Na podstawie zgłoszonych do komisji i opracowanych przez nie wniosków sporządzone zostały zakładowe programy usprawniania organizacji produkcji, które zostały zatwierdzone przez konferencje samorządu robotniczego i skierowane do realizacji przez jednostki administracyjne. Jednocześnie wiele wniosków skierowano do analizy i wprowadzenia w życia przez zjednoczenia i resorty. Jednak — jak stwierdził Wiceprezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz w wystąpieniu na X Plenum KC PZPR — „Wiele zakładów, zjednoczeń, a nawet niektóre resorty opracowały projekty planów na rok 1968, jak gdyby w oderwaniu od uchwał VII Plenum. Nie wzięto nawet często pod uwagę zmian na lepsze, jakie faktycznie uzyskano od roku 1967 w poprawie rytmiczności produkcji, w usprawnieniach organizacyjnych i technicznych”.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#IgorŁopatyński">Fakty świadczą, że w niektórych zjednoczeniach nie zainteresowano się jeszcze na serio wnioskami skierowanymi do nich przez zakłady pracy. Oto przykład. Na odbyte przed dwoma tygodniami posiedzenie Komitetu Zakładowego PZPR w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku, poświęcone realizacji wniosków, zgodnie z programem zatwierdzonym przez KSR, przyjechał dyrektor techniczny Zjednoczenia Przemysłu Rafinerii Nafty, który potrafił ustosunkować się tylko do czterech wniosków, a o pozostałych 30 w ogóle nie wiedział.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#IgorŁopatyński">W zakładach WSK Warszawa, na 12 wniosków zjednoczenie ustosunkowało się tylko do 5. Z zakładów resortu przemysłu lekkiego skierowano do zjednoczeń ponad 4 tys. wniosków, z których dotychczas rozpatrzono i po części wprowadzono do praktyki około 900.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#IgorŁopatyński">Mimo wyraźnych wskazań VII Plenum, na przestrzeni roku bieżącego obserwujemy wyższy wzrost zatrudnienia pracowników umysłowych, w tym nie tyle grupy inżynieryjno-technicznej, ile — co musi niepokoić — grupy administracyjno-biurowej, aniżeli robotników.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#IgorŁopatyński">W budownictwie, na przykład, pracowników umysłowych przybyło ponad 11%, a robotników tylko 6,3%. W skali całej gospodarki w ciągu 9 miesięcy bieżącego roku, w porównaniu do ubiegłego roku, liczba pracowników umysłowych wzrosła o ponad 39 tys. osób. Szczególnie wysoki wzrost obok budownictwa obserwuje się w tym względzie w przemyśle maszynowym, lekkim, górnictwie, w chemii. Nic też dziwnego, że przy takim — w gruncie rzeczy formalnym tylko stosunku wielu jednostek administracyjnych do zadań wynikających z uchwał VII Plenum KC PZPR — w założeniach do planu na rok 1968 postulowano ustalenie zatrudnienia na poziomie o ponad 210 tys. osób przekraczającym uzasadnione i dopuszczalne granice ustalone w planie na lata 1967–1968.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#IgorŁopatyński">W konsekwencji wydajność pracy miałaby się w 1968 r. obniżyć, a fundusz płac zwiększyć o około 8 mld zł. Oznaczałoby to utrzymanie i pogłębienie niepokojącej tendencji, która wyraża się w fakcie, że w roku bieżącym wzrost wydajności pracy w niektórych dziedzinach gospodarki osiągnięty został w około 50% drogą zwiększenia zatrudnienia. Świadczy to, że w wielu kręgach administracji gospodarczej utrzymuje się jeszcze organizacyjna rutyna — dążenie do rozwiązywania złożonych problemów organizacyjnych poprzez ekstensywne metody gospodarowania, a tym samym hamowanie postępu w rozwoju gospodarki narodowej i w zmniejszeniu dystansu dzielącego nas od krajów wysoko rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#IgorŁopatyński">W tej sytuacji szczególna rola przypada konferencjom samorządu robotniczego, które powinny bardzo wnikliwie i krytycznie analizować plany techniczno-ekonomiczne zakładów na rok 1968 i później na rok 1969, głównie odnośnie do zamierzeń administracji zakładów w dziedzinie właściwej gospodarki siłą roboczą oraz dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#IgorŁopatyński">Niezbędna jest pełna mobilizacja aktywu polityczno-gospodarczego, a w konsekwencji całej opinii społecznej do walki o zwiększenie wydajności pracy. Równocześnie, jak wykazują dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące przemysłu i budownictwa oraz dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące całej gospodarki narodowej — poczynając od 1965 r. obserwuje się zjawisko systematycznego pogarszania się dyscypliny pracy. Wzrasta niepokojąco liczba godzin nie przepracowanych z różnych przyczyn, zwiększa się ilość godzin nadliczbowych. Wobec niepokojąco szybkiego wzrostu świadczeń państwa z tytułu zasiłków chorobowych, wydaje się celowe wzmożenie przez Ministerstwo Zdrowia i ZUS kontroli zasadności zwolnień lekarskich. Ze szczególną troską i uwagą należy traktować w tej mierze również wzrost wypadków przy pracy i dążyć do radykalnej poprawy sytuacji i działalności służby bhp oraz inspektorów pracy.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#IgorŁopatyński">Działalności gospodarczej na wszystkich szczeblach powinna równocześnie towarzyszyć konsekwentna dyscyplina finansowa i gospodarcza, atmosfera umiaru i rozsądku w celowym wykorzystywaniu funduszu premiowego, w sprzyjającym wzrostowi wydajności pracy awansowaniu i przeszeregowywaniu pracowników, w umiejętnym gospodarskim wydatkowaniu funduszów przeznaczonych na inwestycje zakładowe itp.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#IgorŁopatyński">Rząd podjął już i przygotowuje dalsze niezbędne posunięcia, zmierzające do zaostrzenia dyscypliny finansowej, zwiększenia odpowiedzialności administracji gospodarczej i państwowej za celowe wykorzystanie funduszów państwowych i społecznych. Wszystkie te postanowienia, które eliminują rozrzutność, brak gospodarności i ładu spotykają się z pełnym zrozumieniem i poparciem ogółu społeczeństwa, klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Stojąc w obliczu planu gospodarczego na 1968 r., planu trudnego, napiętego i niezwykle ważnego z punktu widzenia całego pięciolecia, możemy stwierdzić, że jego wykonanie we wszystkich dziedzinach gospodarki wymagać będzie poważnego wysiłku organizacyjnego całej administracji, aktywności załóg i mobilizacji całego społeczeństwa. Wraz z pełną i systematyczną realizacją uchwał VII Plenum KC PZPR są to istotne elementy, które wpływają w decydującej mierze na realność naszych zamierzeń. Warunkiem realizacji programu nakreślonego przez Komitet Centralny PZPR w tej mierze jest niesłabnące tempo pracy w celu doskonalenia organizacji produkcji i pełnego wprowadzenia w życie już opracowanych programów działania. Program nakreślony przez VII Plenum nie może być zamknięty w określonym przedziale czasu, nie może być traktowany kampanijnie. Wcielanie go w życie powinno być procesem ciągłym, pogłębianym, idącym w parze z naszą codzienną działalnością gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#IgorŁopatyński">Właściwie pojęta twórcza postawa, dyscyplina oraz wyobraźnia gospodarcza, konieczne są na każdym stanowisku pracy. Robotnik czy inżynier, powinien pracować z pełnym przekonaniem, że dobrze i mądrze realizując odpowiedzialne zadania, przyczynia się do pomnażania majątku ogólnonarodowego i potęgi naszego kraju, że uczestnicząc w wielkim dziele budownictwa socjalistycznej Polski przyczynia się do postępu ogólnonarodowego i wzrostu własnego dobrobytu.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Gregorek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#BolesławGregorek">Wysoki Sejmie! Przedstawiony na obecnym posiedzeniu Sejmu projekt planu zakłada dalszy wzrost produkcji przemysłowej o 7,1% w 1968 r., a w założeniach na 1969 r. — o 7,8%. W projekcie tym przemysł maszynowy charakteryzuje znacznie wyższe, bo wynoszące 11,2% tempo przyrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#BolesławGregorek">Zakładany w przemyśle maszynowym wzrost produkcji jest tym wyższy, że trzeba go będzie uzyskać przy jednocześnie dalszej, wydatnej poprawie jakości i nowoczesności produkowanych wyrobów. Zważywszy jednak, że jest on podyktowany potrzebą zaopatrywania ciągle dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej w wysoko wydajne maszyny i urządzenia, koniecznością zwiększenia eksportu wyrobów dla pokrycia wzrastających potrzeb importowych i zrównoważenia bilansu handlu zagranicznego, wzrostem zapotrzebowania rynku wewnętrznego na coraz nowsze, atrakcyjniejsze, a zarazem poszukiwane artykuły pochodzenia przemysłowego — należy go w tym aspekcie uznać za w pełni uzasadniony i odzwierciedlający rzeczywiste potrzeby systematycznego wzrostu stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#BolesławGregorek">Najistotniejszym jednak momentem obecnego projektu planu jest to, że przeciwstawia się on nadmiernemu, nieracjonalnemu wzrostowi zatrudnienia, jaki towarzyszy na przestrzeni ostatnich lat realizacji zadań gospodarczych. Plan przewiduje uzyskanie planowanego przyrostu produkcji o około 65% w wyniku wzrostu wydajności pracy. Oznacza to, że zgodnie z planem, wydajność pracy ma wzrosnąć o 7,1% w przeliczeniu na jednego robotnika i jest wyższa od podstawowych założeń planu na rok 1968, który przewidywał wzrost o 6,5%, a także wyższa od wycinka planu 5-letniego. A zatem wzrost wydajności pracy jest zagadnieniem o kluczowym, decydującym w chwili obecnej znaczeniu, wymagającym zwłaszcza od wszystkich przedsiębiorstw i zjednoczeń, ale także i resortów, zwrócenia szczególnej uwagi na cały kompleks zagadnień i podjęcia wielu energicznych przedsięwzięć w zakresie organizacji produkcji i zarządzania, poprawy dyscypliny pracy, zwiększenia efektywności postępu technicznego i tą drogą obniżki pracochłonności.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#BolesławGregorek">W zakresie zatrudnienia i jego struktury zachodzi potrzeba podjęcia prac w przedsiębiorstwach w celu wdrożenia norm obsad oraz normatywu zatrudnienia służb pomocniczych, zaplecza technicznego i administracji. Są to bowiem zagadnienia nierozerwalnie związane z właściwym wykorzystaniem potencjału ludzkiego i w tym aspekcie ze stałym wzrostem wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#BolesławGregorek">Na konieczność zwrócenia większej uwagi i zajęcia się tymi wszystkimi sprawami wskazało VII Plenum KC PZPR, a szeroka dyskusja załóg nad wcieleniem w życie jego uchwały, wypracowane w tym zakresie wnioski i postulaty — w pełni tę konieczność potwierdziły. Trzeba bowiem stwierdzić, że uchwała VII Plenum natrafiła na podatny grunt wśród szerokich rzesz załóg fabrycznych oraz że ich aktywność i zainteresowanie towarzyszyły pracom komisji zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#BolesławGregorek">Wielka, bo wynosząca ponad 60 tys. ilość zgłoszonych i przyjętych do realizacji wniosków oraz ich struktura, wskazują na to, że pragmatyka racjonalnej organizacji i zarządzania zyskała w zakładach przemysłu maszynowego duże zrozumienie i pozytywne przyjęcie wśród załóg i że dokonany został dość gruntowny przegląd zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#BolesławGregorek">Wytworzony klimat wokół uchwały VII Plenum KC PZPR i efektywne zaangażowanie szerokich rzesz pracowniczych zdecydowały o tym, że już w toku prac komisji zakładowych dały się zauważyć pozytywne zmiany w rytmiczności pracy zakładów, co znalazło z kolei odbicie w realizacji zadań planowych. Równocześnie jednak — szczególnie po zakończeniu prac komisji zakładowych nad opracowaniem programów usprawnienia organizacji produkcji — obserwuje się wiele występujących ujemnych zjawisk. Na przykład na terenie woj. kieleckiego w I i II kwartale bieżącego roku ilość godzin przestojowych w przeliczeniu na 100 robotników grupy przemysłowej wynosiła około 125, natomiast w III kwartale wzrosła do 170 godzin. Również ilość godzin nie przepracowanych na 100 robotników grupy przemysłowej wzrosła w stosunku do roku ubiegłego o 4% i wyniosła w I półroczu około 12.300, a w III kwartale aż 10.500 godzin. Oznacza to, że w III kwartale bieżącego roku ilość przepracowanych godzin stanowiła ponad 90% ilości godzin nie przepracowanych z dwóch pierwszych kwartałów. Na ten stan rzeczy wpływ miał wzrost o 11% godzin nie przepracowanych z tytułu chorób, a także z tytułu nieusprawiedliwionej absencji.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#BolesławGregorek">W sumie ilość godzin nie przepracowanych wynosi 13,3% nominalnego czasu pracy, podczas gdy w ubiegłym roku wynosiła 12,8%. Obserwujemy także zjawisko nieprawidłowego gospodarowania siłą roboczą, przekraczania limitu zatrudnienia, przy jednoczesnym wzroście godzin nadliczbowych. W tym zakresie notujemy także szybszy wzrost godzin nadliczbowych w III kwartale w porównaniu do I i II. Wzrosła również ilość braków, na przykład w I półroczu bieżącego roku w 15 zakładach przemysłu maszynowego, zlokalizowanych na terenie woj. kieleckiego, zarejestrowano w produkcji wzrost braków w porównaniu do ubiegłego roku o 18%, podczas gdy wartość produkcji towarowej w omawianych zakładach wzrosła o niespełna 8%.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#BolesławGregorek">Wartość zareklamowanych wyrobów wzrosła o 5,4%, a straty z tego tytułu wzrosły o 7,8%.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#BolesławGregorek">Niskie również było wykorzystanie funduszu na rozwój nowej techniki i postęp techniczny; średnio w tych zakładach fundusz ten wykorzystano tylko w 70%.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#BolesławGregorek">Wszystkie te przykłady potwierdzają istnienie poważnych rezerw i ścisłą zależność realizacji planu na rok 1968 od realizacji uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#BolesławGregorek">Fakt ten potwierdzili również posłowie z Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w czasie wizytacji kilkudziesięciu zakładów przemysłu maszynowego. Stwierdzili oni z jednej strony wielkie zainteresowanie załóg problematyką VII Plenum KC, a z drugiej strony — brak w wielu wypadkach utrwalenia osiągnięć i nierówny poziom uzyskanego postępu, zwłaszcza w zakresie organizacji stanowisk pracy. Istnieje duża strata czasu na skutek niewłaściwej organizacji zaplecza stanowiska roboczego.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#BolesławGregorek">Niepokojące zwłaszcza zjawisko — to niedocenianie potrzeby stałego i systematycznego doskonalenia organizacji produkcji i zarządzania na skutek niewykorzystania przez wiele dyrekcji przedsiębiorstw, a przede wszystkim zjednoczeń mobilizującego czynnika, jakim są wnioski opracowane przez komisje zakładowe dla dalszych prac nad doskonaleniem organizacji produkcji, poprawy dyscypliny pracy, porządkowania, doskonalenia i podnoszenia wydajności pracy. Wynika stąd fakt, że część wniosków nie została uwzględniona w planach na 1968 rok.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#BolesławGregorek">Wysoki Sejmie! Reasumując moje wystąpienie, uważam, że dla realizacji zadań planowych w 1968 roku niezmiernie istotne znaczenie będzie miało wprowadzenie stałego systemu administracyjnej kontroli wykonania programu poprawy organizacji zarządzania w zakładach, ustalenie kwartalnych i rocznych zadań planowych w tej dziedzinie, nałożenie na zjednoczenia obowiązku pomocy podległym przedsiębiorstwom w zakresie realizacji programów usprawnień organizacyjnych i ich dalszej aktualizacji.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#BolesławGregorek">Zjednoczenia powinny zwrócić szczególną uwagę na wyrównanie poziomu organizacji zarządzania w branży, a więc przenoszenie pozytywnych doświadczeń w tej dziedzinie z jednych przedsiębiorstw do drugich.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Budzik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławBudzik">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na problematykę związaną z rozwojem hutnictwa. Oceniając wyniki pracy hutnictwa w bieżącym roku trzeba stwierdzić, że był to rok trudny, ale dzięki ambicji załóg hutniczych, pomyślny.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WładysławBudzik">Za 11 miesięcy bieżącego roku hutnicy wyprodukowali ponad plan 93 tys. ton surówki, 200 tys. ton stali, 78 tys. ton wyrobów walcowanych i 2 tys. kilometrów rur stalowych.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WładysławBudzik">Czynnikiem, który w dużym stopniu przyczynił się do osiągnięcia tak pięknych wyników była konsekwentna realizacja uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii. Hutnicy z całą ofiarnością podjęli zawarte w tych uchwałach zadania poprawienia rytmiki produkcji, poprawy realizacji zamówień klientów, doskonalenia kooperacji, a także organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#WładysławBudzik">Wyniki tej aktywizacji załóg są już teraz widoczne. Zauważyć je można wyraźnie w stopniu realizacji zamówień, który za 11 miesięcy w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku poprawiony został o 0,4% i osiągnął obecnie poziom 99,57%.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#WładysławBudzik">Bieżący rok cechuje także wydatna poprawa rytmiki produkcji, a także kooperacji międzyhutniczej i dostaw wsadu. Jeśli porównamy rytmikę produkcji trzecich dekad każdego miesiąca, to hutnictwo obecnie realizuje około 40% miesięcznych zadań, wobec 45 i więcej procent notowanych systematycznie w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#WładysławBudzik">Osiąganiu tych korzystnych wyników w dużym stopniu sprzyja wydatna poprawa prac remontowych w hutnictwie, która w poważnym stopniu rzutuje na wyniki pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#WładysławBudzik">Należy również podkreślić, że w wyniku realizacji uchwał naszej partii, hutnicy znacznie usprawnili cykl inwestowania, dzięki czemu możliwe było terminowe uruchomienie wszystkich obiektów inwestycyjnych, a w tym trzech nowych baterii koksowniczych, ciągami rur w hucie „Jedność”, a także przedterminowe ukończenie drugiego etapu modernizacji kompleksu walcowni w hucie „Kościuszko”.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#WładysławBudzik">Obraz pracy hutnictwa w bieżącym roku byłby niepełny, gdyby nie przypomnieć faktu, że w ramach realizacji uchwał VII Plenum KC naszej partii załogi hutnicze wysunęły ponad 8 tys. różnych wniosków i postulatów, że wszystkie huty i koksownie dopracowały się kompleksowych programów usprawnienia organizacji produkcji, których konsekwentne wykonanie zabezpiecza realizację nie tylko tegorocznych, ale i przyszłorocznych zadań w tym przemyśle. Trzeba również podkreślić, że w czasie obecnego posiedzenia Sejmu hutnicy zameldowali o wytopieniu 10 mln ton stali w bieżącym roku, co się po raz pierwszy zdarzyło w historii naszego hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#WładysławBudzik">Wysoka Izbo! Oceniając zadania hutnictwa na rok 1968 należy stwierdzić, że są one trudne i napięte, ale realne do wykonania. Charakteryzują się one znacznym wzrostem zarówno w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego, jak również i do założeń planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#WładysławBudzik">W roku przyszłym przemysł hutniczy wyprodukuje 10.740 tys. ton stali, 6.800 tys. ton surówki, 7.250 tys. ton wyrobów walcowanych, 635 tys. ton rur i 14.400 tys. ton koksu.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#WładysławBudzik">Zadania te są wyższe od wycinka planu 5-letniego o 300 tys. ton stali, o 90 tys. ton surówki, o 150 tys. ton wyrobów walcowanych i o 5.600 ton rur. Uzyskanie tego dużego przyrostu produkcji tak potrzebnych gospodarce narodowej wyrobów hutniczych jest realne. Niemniej jednak trzeba będzie, by hutnicy dużą uwagę, tak zresztą jak i dotąd, przykładali do nieustannej poprawy wskaźników — techniczno-ekonomicznych walcowni oraz do spraw rytmiki i jakości produkcji. Mówiono o tym między innymi na odbytej ostatnio w Katowicach szóstej już z kolei ogólnohutniczej naradzie mistrzów. Przebieg tej narady wykazał, że zadania na 1968 r. mają poparcie załóg hutniczych, że nie ma w zasadzie czynników, które zagroziłyby ich wykonaniu.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#WładysławBudzik">Z podobną oceną tych zadań spotykamy się na konferencjach samorządu robotniczego, które z gospodarską troską ustalają, co — niezależnie od programów usprawnienia organizacji produkcji opracowanych po VII Plenum KC naszej partii — należy jeszcze zrobić, jakie zastosować środki techniczno-organizacyjne, aby przyszłoroczny plan nie tylko w pełni wykonać, ale także przekroczyć wynikające z niego zadania.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#WładysławBudzik">W warunkach przyszłorocznego planu hutnictwo powinno jednak mieć na uwadze nie tylko sprawy produkcji, ale należy też skoncentrować uwagę załóg hutniczych na trzech podstawowych problemach.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#WładysławBudzik">Po pierwsze — należy w dalszym ciągu konsekwentnie działać na rzecz stałej poprawy stopnia realizacji zamówień na wyroby hutnicze.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#WładysławBudzik">Po drugie — konieczne jest utrwalenie i pogłębienie uzyskanej już przez hutników obniżki kosztów własnych produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#WładysławBudzik">Po trzecie — nieodzowna jest dalsza działalność zmierzająca do poprawy sytuacji istniejącej w hutnictwie na odcinku bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#WładysławBudzik">Znana nie od dziś ofiarna i aktywna postawa naszych hutników i w przyszłym roku przysporzy naszemu krajowi wiele dalszych korzyści.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Tomasz Malinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#TomaszMalinowski">Wysoki Sejmie! Stało się już tradycją, że za każdym razem przy uchwalaniu planu i budżetu państwa, zapoznajemy się na plenarnym posiedzeniu Sejmu z wynikami wykonania planowanych zadań w naszej gospodarce za rok poprzedni.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#TomaszMalinowski">W systemie naszego wieloletniego planowania i uchwalania rocznych narodowych planów gospodarczych i budżetu — taka właśnie metoda pracy jest jak najbardziej uzasadniona. Wszelkie ujawnione przez Sejm odchylenia od pierwotnie założonych wielkości pozwalają w następnych latach na kształtowanie odpowiednich proporcji planu.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#TomaszMalinowski">Swój głos w debacie generalnej nad planem i budżetem chciałbym poświęcić omówieniu problemów, dotyczących wykonania niektórych zadań NPG za rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#TomaszMalinowski">Ze sprawozdań rządu, uwag NIK i analiz o wykonaniu NPG za 1966 r., dokonanych przez poszczególne komisje sejmowe wynika, że start do obecnej pięciolatki był w zasadzie udany.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#TomaszMalinowski">We wszystkich podstawowych działach gospodarki w 1966 r. osiągnięto pomyślne wyniki. Przekroczone zostały założenia planu zarówno w produkcji przemysłowej, jak i rolnej. Nastąpił dalszy ogólny rozwój sił wytwórczych kraju. Dochód narodowy do podziału wzrósł ponad przewidziane w planie wielkości. Dzięki wzrostowi dochodów ludności, utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ludności rolniczej — zwiększyło się spożycie indywidualne, a w wyniku wzrostu nakładów na cele socjalno-kulturalne, na szkolnictwo, na ochronę zdrowia — wzrosło również spożycie zbiorowe w rozmiarach wyższych od ustaleń NPG.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#TomaszMalinowski">Nie oznacza to, że w gospodarce naszej w 1966 r. nie było żadnych zakłóceń. Poważne trudności wystąpiły między innymi w handlu zagranicznym. Pogorszyła się zwłaszcza sytuacja płatnicza w obrotach z krajami socjalistycznymi. Ujemnym zjawiskiem było niedostateczne tempo wzrostu produkcji na jednego zatrudnionego w przemyśle. Pewne trudności wystąpiły w dziedzinie równowagi rynkowej. Wzrost sprzedaży detalicznej był niedostateczny w stosunku do wzrostu siły nabywczej ludności przy dużym wzroście zapasów towarów. Znaczy to, że struktura zapasów nie była dostosowana do struktury popytu.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#TomaszMalinowski">Na podkreślenie zasługuje fakt, iż już w trakcie realizacji zadań NPG w 1966 r. rząd podjął wiele środków zaradczych do złagodzenia występujących trudności. Wprowadzono na przykład nowy system nagród w przemyśle przetwórczym i w centralach handlu zagranicznego, wiążący wysokość nagrody z opłacalnością eksportu. Wprowadzono zmiany w systemie zarządzania i planowania, w systemie finansowym przedsiębiorstw uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#TomaszMalinowski">Wysoka Izbo! Chciałbym obecnie bardziej szczegółowo ustosunkować się do niektórych problemów rolnictwa i wsi.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#TomaszMalinowski">W 1966 r. w ramach realizacji programu polityki rolnej wprowadzono wiele korzystnych dla dalszej intensyfikacji produkcji rolnej decyzji. Przede wszystkim założono w planie wyższy od średniej dla całej gospodarki wzrost nakładów na inwestycje. Nadto w połowie roku wprowadzone zostały ulgi z tytułu nakładów inwestycyjno-remontowych, dokonywanych w gospodarstwach rolnych położonych na niektórych obszarach kraju. Ustalono w planie dalszy wzrost dostaw środków produkcji. Na III Krajowym Zjeździe Kółek Rolniczych I Sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka zapowiedział bardzo zasadnicze decyzje, dotyczące nowych warunków kontraktacji zbóż. Wprowadzono, jak wiadomo, przy spełnianiu odpowiednich warunków, obniżki cen na nawozy, ulgi w podatku gruntowym, umożliwiono nabycie większych ilości pasz treściwych za odstawione zboże, zagwarantowano odbiór zbóż z zagrody w ilości powyżej 3 ton i kredyt bezprocentowy na kupno nawozów.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#TomaszMalinowski">Jak w świetle planowanych ustaleń NPG i w wyniku wymienionych decyzji wykonane zostały podstawowe zadania w rolnictwie?</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#TomaszMalinowski">W produkcji polowej i zwierzęcej przekroczone zostały wszystkie podstawowe wskaźniki. Plony buraków cukrowych po raz pierwszy przekroczyły 300 q/ha. Plony siana osiągnęły również poziom nie notowany dotąd w polskim rolnictwie. Pogłowie zwierząt gospodarskich osiągnęło najwyższy poziom po wojnie. W hodowli bydła i trzody chlewnej przekroczono poziom założony w NPG.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#TomaszMalinowski">Odpowiedzią wsi na wprowadzone nowe, korzystne dla rozwoju produkcji rolnej elementy w polityce rolnej, było zwiększenie własnych inwestycji, w tym szczególnie inwestycji o charakterze produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#TomaszMalinowski">Wyrazem dalszego angażowania się rolników w unowocześnianie warunków życia na wsi — był dalszy wzrost udziału ludności w nakładach na czyny społeczne, których wartość wzrosła o 336 mln zł i wyniosła — 5.086 mln zł. Dominującą pozycję w czynach społecznych stanowiły nakłady na budowę i odnowę dróg, na budowę wodociągów, na budowę szkół, boisk sportowych i placówek kulturalnych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#TomaszMalinowski">W państwowych gospodarstwach rolnych w roku ubiegłym przekroczono przyjęty w tym planie szacunek produkcji globalnej o 8,2%. Wysoki był udział PGR w skupie płodów rolnych — zwłaszcza zboża, żywca wołowego i mleka. PGR były głównym dostawcą nasion, sadzeniaków i zwierząt do chowu — dla całego rolnictwa. Wszystko to świadczy o wzrastającej roli państwowych gospodarstw rolnych w produkcji towarowej i ich wpływie na podnoszenie kultury rolnej. Do słabości gospodarki państwowych gospodarstw rolnych należy zaliczyć fakt, że jeszcze w 1966 r. była znaczna liczba przedsiębiorstw pracujących ze stratami.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#TomaszMalinowski">Rolnictwo swoje podstawowe obowiązki wobec państwa w 1966 r. w zakresie świadczeń wykonało w zasadzie w pełni. Równocześnie jednak w rolnictwie wystąpiło wiele niekorzystnych zjawisk. Przede wszystkim wystąpił zaznaczający się już w poprzednich latach dalszy spadek areału zbóż w strukturze zasiewów, co w świetle postawionego w tej pięciolatce problemu zbożowego było zjawiskiem niekorzystnym.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#TomaszMalinowski">Utrzymało się, a na niektórych odcinkach nawet pogłębiło się, występujące zróżnicowanie między grupą województw przodujących, jak Opole, Bydgoszcz, Poznań, Wrocław a grupą województw osiągających słabsze wyniki w produkcji rolniczej. Zróżnicowanie to dotyczyło głównie dynamiki wzrostu plonów zbóż i ziemniaków. Powiększył się także dystans między tymi grupami województw w ilości wysiewanych nawozów sztucznych na każdy hektar powierzchni zasiewów.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#TomaszMalinowski">Gospodarka nawozami mineralnymi w 1966 roku wykazała wiele nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#TomaszMalinowski">Zastrzeżenia budził sposób przechowywania nawozów. Obrót pozamagazynowy nie osiągnął dotychczas większych rozmiarów. Trudności w przechowywaniu nawozów będą niewątpliwie w pewnym stopniu złagodzone produkcją worków polietylenowych. W wielu rejonach kraju niekorzystnie kształtował się stosunek wysiewu azotu, fosforu i potasu. Nie rozwinięto również na szerszą skalę szkolenia rolników na temat stosowania zwiększonych dawek nawozów mineralnych pod zboża i użytki zielone. Sprawy te szerzej zostały potraktowane dopiero w bieżącym sezonie szkoleniowym.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#TomaszMalinowski">W 1966 r. — podobnie zresztą jak i w latach poprzednich — nie wykorzystywano w sposób zadowalający użytków rolnych. Dotyczy to przede wszystkim gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, które często w sposób nieuzasadniony zmieniają swojego użytkownika. Taką możliwość stwarzają zresztą obowiązujące przepisy, które nie określają minimalnego okresu czasu użytkowania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i równocześnie dają przywilej w postaci zwolnień od świadczeń za okres pierwszych trzech lat. Poważne zastrzeżenia budziły decyzje o przekazywaniu pod zalesienie gruntów V i VI klasy, a w niektórych rejonach kraju również gruntów klasy IV.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#TomaszMalinowski">Duże rezerwy produkcyjne w rolnictwie nie zostały wykorzystane w 1966 r. ponieważ w znacznej części gospodarstw indywidualnych nie stosowano podstawowych zabiegów agro-i zootechnicznych. Z treścią programów agrominimum, zatwierdzanych przez GRN, częstokroć nie zapoznawano rolników, którzy powinni je przecież realizować. Znaczna część kółek rolniczych i gromadzkich rad narodowych nie umiała połączyć zadań agrominimum z planami gospodarczymi gromad i z wiejskimi programami rolnymi.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#TomaszMalinowski">W grupie spraw, które w 1966 r. charakteryzowały się wieloma brakami, jest także problem produkcji i wykorzystania pasz pochodzenia gospodarskiego i przemysłowego. O wielkiej randze pasz gospodarskich świadczy fakt, iż około 60% upraw gruntów ornych przeznacza się na cele żywienia inwentarza. Obszar ten powiększany jest o areał trwałych użytków zielonych. Tymczasem badania NIK wykazały, że w wielu gospodarstwach i PGR mało efektywnie wykorzystuje się trwałe użytki zielone i uprawy pastewne. Zastrzeżenia budzi organizacja przechowywania i skarmiania pasz.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#TomaszMalinowski">Na posiedzeniach komisji sejmowych w wyniku własnych badań i materiałów inspekcji zbożowej stwierdzono, że w niektórych przedsiębiorstwach przemysłu paszowego wysoki procent koncentratów i mieszanek paszowych nie odpowiada recepturom. Odchylenia jakościowe mieszanek i koncentratów paszowych dotyczyły niedoboru białka, nieodpowiedniej granulacji i zanieczyszczeń. W takiej sytuacji uzasadnione są zamierzenia Ministerstwa Rolnictwa powołania stałej inspekcji nad jakością pasz.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#TomaszMalinowski">Wysoki Sejmie! Chciałbym obecnie kilka uwag poświęcić zagadnieniom realizacji inwestycji w rolnictwie w 1966 r., które — jak wiadomo — wywierają bardzo istotny wpływ na wzrost produkcji rolnej i na kulturę gospodarowania. Nakłady na rolnictwo w ubiegłym roku wzrosły o 9,5% w stosunku do 1965 r. Pozytywnie należy ocenić decyzje o znacznym przyśpieszeniu nakładów na melioracje. Wiadomo bowiem, że ten kierunek inwestycji daje bezpośrednie i wysokie przyrosty plonów — średnio około 30%. Z nadwyżką zrealizowano nakłady na elektryfikację rolnictwa. Zadania w tym zakresie są :na ogół rytmicznie wykonywane. Problemem otwartym jest nadal niedobór podłączeń na siłę i elektryfikacja grup gospodarstw oddalonych od zwartych zabudowań wsi.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#TomaszMalinowski">Niektóre inwestycje w rolnictwie zrealizowano w stopniu niższym niż planowano. Dotyczy to budowy filii POM, zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę, budowy agronomówek, budownictwa dla potrzeb oświaty rolniczej — Konsekwencje niewykonania wymienionych zamierzeń inwestycyjnych do dzisiaj odczuwamy. Problemy osłabienia tempa budowy agronomówek wysunięte były między innymi na przykład na spotkaniu I Sekretarza KC PZPR tow. Gomułki z aktywem politycznym i rolnym w Poznaniu. W czasie prac nad planem i budżetem w Komisji Rolnictwa podnoszono sprawę niedoinwestowania szkół rolniczych — Trudno jest znaleźć usprawiedliwienie dla niewykonania zadań w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę, nie tylko ze względu na fakt niedawnego uchwalenia ustawy w tej sprawie, lecz także z uwagi na wielokierunkowe znaczenie posiadania dobrej wody w gospodarstwie. Woda w gospodarstwie — to nie tylko aspekt produkcyjny, lecz także społeczny. Woda doprowadzona do mieszkania, do budynków gospodarskich, to przede wszystkim ulga w ciężkiej pracy dla kobiety wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#TomaszMalinowski">O stopniu realizacji inwestycji rolnych w poważnej mierze decydują rady narodowe. W budżetach rad narodowych wydatki na inwestycje rolne stanowiły w 1966 r. — 85% ogółu nakładów budżetowych. Badania NIK, przeprowadzone w 6 województwach, stwierdziły znaczne usprawnienie procesu inwestycyjnego. Znalazło to między innymi swój wyraz w lepszym skoncentrowaniu nakładów, w skróceniu cyklu realizacji i w inicjowaniu wspólnych inwestycji. Ciekawe doświadczenia ma w tym zakresie woj. lubelskie, w którym od 3 lat stosowano zasadę łączenia zbliżonych funkcjonalnie inwestycji rolnych w jeden ośrodek kultury rolnej. Łączenie inwestycji dało znaczną obniżkę kosztów budowy i oszczędności na terenach zajmowanych pod budowę.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#TomaszMalinowski">W realizacji inwestycji terenowych stwierdzono równocześnie wiele nieprawidłowości. Wymienić tu należy nadmiernie częste zmiany w planach inwestycyjnych w ciągu roku, opóźnienia w przygotowaniu dokumentacji projektowo-kosztorysowej, złą lokalizację części wodomistrzówek i agronomówek oraz zajmowanie ich na cele niezgodne z przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#TomaszMalinowski">Nakłady gospodarstw indywidualnych na inwestycje w 1966 r. wyniosły 9.650 mln zł. Tempo budownictwa wiejskiego było ograniczone brakiem materiałów budowlanych, w tym głównie materiałów ściennych, i niedoborem mocy przerobowych. Trudności występujące w dziedzinie niedoboru materiałów budowlanych i mocy przerobowych były przedmiotem szczegółowych analiz wojewódzkich zespołów poselskich. Mimo wielu trudności rozwija się na wsi społeczny ruch na rzecz produkcji materiałów budowlanych i organizowania własnych mocy przerobowych. Oparciem dla tych inicjatyw są kółka rolnicze i gminne spółdzielnie. Na przykład w 1966 r. w woj. poznańskim zadania budownictwa w kółkach rolniczych wykonane zostały systemem gospodarczym w 32%, a w roku 1968 — całość zwiększonych zadań zrealizowana zostanie przy pomocy własnych mocy przerobowych.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#TomaszMalinowski">Jednym z podstawowych kierunków inwestowania rolnictwa są nakłady na mechanizację. Tempo rozwoju mechanizacji podstawowych prac rolnych uległo w 1966 r. pewnemu osłabieniu, gdyż plan dostaw maszyn i narzędzi dla rolnictwa nie został w pełni wykonany zarówno w ujęciu wartościowym, jak i rzeczowym. W niskim stopniu wykonany został plan dostaw maszyn deficytowych, jak silosokombajny, ładowacze obornika, kombajny zbożowe, kopaczki ciągnikowe. W procesach społecznego ruchu mechanizacji, rozwijanego na gruncie kółek rolniczych, nastąpiły dalsze jakościowe zmiany.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#TomaszMalinowski">Wzmógł się wpływ mechanizacji na produkcję rolną dzięki rozszerzeniu zakresu usług i objęciu nimi większej liczby wsi i gospodarstw. Obok rozwijania tradycyjnych usług mechanizacyjnych rozpoczęto szerzej stosować usługi specjalistyczne. W 1966 r. znacznie pogłębił się proces koncentracji maszyn. W wyniku realizacji wspólnych uchwał Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL powstało 529 międzykółkowych baz maszynowych. W 1966 r. po raz pierwszy na każdy znajdujący się w kółkach rolniczych ciągnik przypadłe ponad 1000 godzin pracy.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#TomaszMalinowski">Społeczny ruch mechanizacyjny w kółkach rolniczych ograniczany był jednak znacznym niedoborem kadry traktorzystów, niedotrzymywaniem terminów usług, niedostatecznym wiązaniem się stałymi umowami kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych z rolnikami oraz niedostatecznie sprawnie funkcjonującym zapleczem remontowym w filiach POM i brakiem własnego zaplecza remontowego.</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#TomaszMalinowski">Mówiąc o problemach mechanizacji, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na wzrastające znaczenie usług związanych z wysiewem wapna nawozowego. Brak odpowiednich urządzeń do załadunku i rozsiewu wapna może się stać hamulcem w stosowaniu tego niezbędnego dla naszych gleb nawozu. W 1966 r. na dostarczone 2.900 tys. ton wapna — wysiano w ramach usług tylko 880 tys.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#TomaszMalinowski">Przyczyną słabego rozwijania usług w wysiewie wapna było niedostateczne wyposażenie zakładów usługowych w rozsiewacze i ładowacze oraz wadliwa organizacja usług. Plan dostaw rozsiewaczy w ubiegłym roku wykonany został w 70%. Rozwiązanie tego problemu leży jednak w sferze ustalenia zadań dla przemysłu produkującego rozsiewacze. Znacznie trudniejsza jest sprawa z urządzeniami do za i wyładunku wapna. Jedynym dotychczas dostępnym urządzeniem jest ładowacz wyprodukowany przez zakłady mechaniczne WZGS w Poznaniu. Dotychczasowa produkcja tych ładowaczy ma charakter raczej prototypowy. Wobec pozytywnej opinii rzeczoznawców o przydatności wymienionego ładowacza — pilna jest produkcja tego urządzenia na skalę przemysłową. Sądzę, że przewodniczący Komisji Planowania i Minister Przemysłu Maszynowego podejmą odpowiednie decyzje w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-22.32" who="#TomaszMalinowski">Nie podejmując innych spraw z dziedziny usług, chciałbym jedynie podkreślić, że organizacja usług w rolnictwie budzi w dalszym ciągu wiele krytycznych uwag. W 1966 r. tym samym rodzajem usług zajmowały się zakłady oraz instytucje podporządkowane wielu pionom organizacyjnym, stosując często odrębne mierniki, normy i cenniki. Dotyczy to głównie usług transportowych i chemizacyjnych. Wobec wzrostu dostaw środków produkcji dla rolnictwa i wzrostu produkcji rolniczej — ranga usług produkcyjnych nabiera szczególnego znaczenia i dlatego ich organizacja wymaga dalszych usprawnień i lepszej koordynacji ze strony jednostek wiodących.</u>
          <u xml:id="u-22.33" who="#TomaszMalinowski">Wysoki Sejmie! Pomyślne wykonanie podstawowych zadań planu, osiągnięcie ponadplanowego przyrostu dochodu narodowego i dalszy rozwój sił wytwórczych w kraju, upoważniają mnie do złożenia oświadczenia, że Klub Poselski ZSL, w imieniu którego przemawiam, będzie głosował za przyjęciem sprawozdań rządu z wykonania NPG i budżetu państwa za rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! W tegorocznej debacie nad planem i budżetem sejmowe komisje, zajmujące się tematyką gospodarczą, poświęciły szczególnie dużo uwagi problemom produkcji przemysłowej, przeznaczonej na zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#ZdzisławBalicki">Problematyka ta jest zawsze bliska Sejmowi, lecz obecnie stała się szczególnie doniosła, gdyż pod wpływem rosnącej zamożności społeczeństwa i zmieniającej się struktury jego dochodów, powodujących zmiany w wielkości i kierunkach popytu pojawiły się lub nabrały ostrości pewne problemy rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#ZdzisławBalicki">W ostatnich latach przemysł uczynił wiele dla poprawy zaopatrzenia ludności, likwidując deficyt wielu artykułów lub wprowadzając na rynek nowe, szczególnie poszukiwane przez ludność. Poprawa ta dotyczy zwłaszcza artykułów trwałego użytku, ale można ją również odnotować w grupie artykułów przemysłu lekkiego, mimo że w tej właśnie grupie nie zaspokojone potrzeby są najbardziej odczuwane. Jak wiadomo, na przeszkodzie istotnemu zwiększeniu produkcji niektórych poszukiwanych artykułów i całych asortymentów stoi niedobór zdolności produkcyjnych w wielu branżach, produkujących na rynek, a szczególnie w przemyśle lekkim.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#ZdzisławBalicki">Projekt planu na rok 1968 przewiduje, że globalne pieniężne dochody ludności wzrosną w porównaniu z rokiem bieżącym o 6,2%, zaś część dochodu narodowego przeznaczonego na spożycie indywidualne podniesie się o około 4,6%.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#ZdzisławBalicki">Należy więc z naciskiem stwierdzić, że w celu stworzenia realnych podstaw do wykonania tych założeń niezbędne jest podjęcie wysiłków, szczególnie przez przemysł, ale również przez handel, w rezultacie których nastąpiłoby pełniejsze zrównoważenie rosnącej siły nabywczej ludności, złagodzenie wielu nie zaspokojonych potrzeb oraz zlikwidowanie nadmiernego przyrostu zapasów niektórych towarów.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#ZdzisławBalicki">Prezentowany projekt planu jest odbiciem tych wysiłków i poszukiwań, przewidując znaczne przyrosty artykułów rynkowych oraz kładąc nacisk na poprawę ich jakości i na lepsze dostosowanie ich struktury do potrzeb społeczeństwa. Na przykład, ogólna wartość dostaw wyrobów całego przemysłu włókienniczego na rynek w roku przyszłym wzrośnie w porównaniu z obecnym rokiem o 10%, w tym zaś wyrobów dziewiarskich, których niedobór odczuwa się najdotkliwiej — o 13,7%.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#ZdzisławBalicki">Przewiduje się położenie nacisku na zwiększenie produkcji wysoko procentowych tkanin wełnianych, wełniano-argonowych i pościelowych, koców i kołder bawełnianych. Nastąpi również blisko 10-procentowy wzrost produkcji koszul stilonowych „non-iron”.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#ZdzisławBalicki">Założone na rok przyszły dostawy artykułów przemysłowych trwałego użytku zapewnią w przytłaczającej większości wyrobów pełne pokrycie przewidywanych potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#ZdzisławBalicki">Wykonanie zwiększonych zadań wymagać będzie od przedsiębiorstw i całych branż przemysłowych całorocznej mobilizacji wysiłków i szczególnej inicjatywy organizacyjno-technicznej. Świadomi tego, musimy zarazem wyraźnie stwierdzić, że zadania zawarte w projekcie planu nie wyczerpują wszystkich możliwości powiększenia produkcji rynkowej ze strony przemysłu. Powinniśmy w tej sprawie odwołać się do inicjatywy załóg i samorządów robotniczych, a otrzymamy od wielu z nich konkretny odzew.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#ZdzisławBalicki">Świadczy o tym chociażby przykład włókniarzy, którzy, mimo zbliżania się do górnych granic możliwości produkcyjnych, prowadzą już owocną akcję poszukiwania rezerw ponadplanowej produkcji atrakcyjnych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#ZdzisławBalicki">Szczególnie niepokoi pod tym względem sytuacja w przemyśle terenowym i w spółdzielczości pracy, w których od roku 1965 występuje ciągły spadek udziału dostaw rynkowych w ogólnej produkcji. Jest to stan rzeczy, z którym nie można się zgodzić, jakkolwiek wymaga on analizy i pewnych rozwiązań ze strony rządu, zwłaszcza w zakresie poprawy zaopatrzenia drobnej wytwórczości. Na przykład liczne spółdzielnie pracy podejmują się produkcji na rzecz kluczowego przemysłu głównie dzięki zagwarantowaniu zaopatrzenia, które sprawia często ogromne trudności przy produkcji rynkowej. Niektóre spośród spółdzielni wytwarzają artykuły, natrafiając na trudności zbytu, wymaga więc zmiany struktura produkcji.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#ZdzisławBalicki">Jeśli chodzi o takie przemysły kluczowe, jak maszynowy, ciężki, chemiczny — to niewątpliwie posiadają one jeszcze różnorakie nie wykorzystane możliwości zwiększenia ponad zadania planu produkcji poszukiwanych drobnych artykułów gospodarstwa domowego, chemii gospodarczej, artykułów instalacyjno-sanitarnych, drobnych narzędzi, wyrobów nożowniczych, sprzętu elektrotechnicznego itp. I jeśli nawet możliwości te w konkretnym przedsiębiorstwie czy branży są stosunkowo niewielkie, to przy zapewnieniu szerokiego działania, sumując się, mogą przynieść poprawę sytuacji rynkowej na wielu odcinkach.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#ZdzisławBalicki">Mam przy tym na myśli nie tylko, a czasami nawet nie przede wszystkim, ogólne zwiększenie produkcji przedsiębiorstwa. Ciągle aktualne jest zadanie zastępowania jednej produkcji, niekiedy nadmiernej — drugą, bardziej poszukiwaną.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#ZdzisławBalicki">Nadal też stoi przed przemysłem problem, zwłaszcza w odniesieniu do grupy artykułów sprzedawanych przez Centralę „Eldom”, dostatecznej i terminowej produkcji części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#ZdzisławBalicki">Słuszna jest więc poprawka do projektu uchwały, zalecająca przeprowadzenie w zainteresowanych resortach analizy możliwości wykonania ponadplanowej produkcji poszukiwanych artykułów rynkowych i zapewnienie wykorzystania tych możliwości w toku wykonywania planu.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#ZdzisławBalicki">Szczególnie ważnym elementem poprawy zaopatrzenia rynku jest podniesienie jakości sprzedawanych ludności artykułów. Trzeba przyznać, że rząd podejmuje w tej sprawie bardzo wiele konkretnych przedsięwzięć, dających już pewne odczuwalne efekty. Również projekt planu na rok 1968 przewiduje różnorodne zamierzenia w tej dziedzinie, słusznie zresztą koncentrując się na grupie surowców i półfabrykatów, gdyż ich niedostateczna jakość jest często decydującym elementem o niedoskonałej produkcji finalnej.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#ZdzisławBalicki">W przemyśle chemicznym przewiduje się na przykład prace nad poprawą jakości lakierów, emalii, artykułów chemii gospodarczej, surowców takich, jak: żywice, polistyren, polietakrylon metylu lub półfabrykatów, jak poliwinity i tworzywa. Warto przy tym podkreślić, że pracom technologicznym towarzyszą intensywne przedsięwzięcia typu organizacyjnego i ekonomicznego, dotyczące zwłaszcza uściślenia zadań planowych związanych z jakością oraz mierników oceny wykonania tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#ZdzisławBalicki">Tym niemniej jednak wszyscy zda jemy sobie sprawę, że problem jakości artykułów rynkowych jest jeszcze ciągle otwarty i stale poruszają go nasi wyborcy na różnego rodzaju spotkaniach i w mieście, i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#ZdzisławBalicki">Wiąże się z tym również sprawa uszlachetniania produkcji, ważna dlatego, że artykuły uszlachetnione są szczególnie poszukiwane na rynku. Obserwujemy to zjawisko bardzo wyraziście na przykładzie wyrobów dziewiarskich, gdzie właśnie atrakcyjność wyrobu finalnego uwarunkowana jest najczęściej możliwościami dalszej przeróbki włókien syntetycznych, na przykład dla uzyskania odpowiednich efektów zdobniczych. Od rozwiązania tego problemu zależeć będzie zdyskontowanie osiągnięć chemii w przemyśle włókienniczym pod postacią rzeczywiście atrakcyjnych towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#ZdzisławBalicki">Poważne rezerwy zwiększenia lub uszlachetnienia produkcji rynkowej tkwią jeszcze w niewystarczającej koordynacji pomiędzy poszczególnymi branżami lub gałęziami przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#ZdzisławBalicki">W dyskusjach sejmowych wraca, na przykład, systematycznie temat współdziałania przemysłu chemicznego i maszynowego z odbiorcami; chodzi tu zwłaszcza o lepsze dostosowanie wyrobów tych przemysłów do potrzeb odbiorców, o ściślejsze współdziałanie przyszłych odbiorców w projektowaniu wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#ZdzisławBalicki">Istnieje też pilna potrzeba bardziej racjonalnego skoordynowania produkcji wśród wszystkich wytwórców wyrobów przemysłu lekkiego, mającego na celu między innymi uzyskanie większej kompleksowości ubioru.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#ZdzisławBalicki">Wciąż jeszcze występuje zjawisko rozmijania się struktury produkcji ze strukturą popytu. Nakazuje to podejmowanie dalszych wysiłków na rzecz umacniania współpracy przemysłu z handlem. Dotyczy to przede wszystkim pogłębienia metod wspólnego lub wzajemnie się uzupełniającego badania rynku, podjęcia skuteczniejszych i bardziej rzeczowych, niż obecna, często tandetna i nieprzekonywająca reklama form kształtowania popytu i gustów konsumentów, uelastycznienia giełd towarowych, przyśpieszenia przepływu sygnałów z rynku do przemysłu, wreszcie skrócenia czasu od złożenia oferty producenta do otrzymania towarów przez detal.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#ZdzisławBalicki">W bieżącej pięciolatce wiele branż wytwarzających artykuły rynkowe, zwłaszcza w przemyśle lekkim, chemicznym, drzewnym i mleczarskim, doczekało się bardzo poważnego podniesienia nakładów inwestycyjnych. Ich realizacja powinna przynieść zasadnicze rozwiązanie wielu problemów zaopatrzenia ludności.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#ZdzisławBalicki">W tej ważnej dziedzinie zarysowały się jednak już obecnie pewne słabości, wymagające zdecydowanych pociągnięć dla ich przezwyciężenia. Opóźnia się więc przygotowanie szeregu inwestycji, szczególnie dokumentacji, w przemysłach lekkim i mleczarskim. Przewleka się realizacja niektórych robót budowlano-montażowych, a także dostawa pewnych maszyn i aparatów produkcji krajowej.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#ZdzisławBalicki">Rozpoczęty na dość szeroką skalę proces modernizacji parku maszynowego tych przemysłów wymaga — jak się wydaje — ponownego przemyślenia. Na przykład niektóre maszyny produkowane obecnie w kraju dla przemysłu włókienniczego dają niewielkie, w porównaniu z obecnie pracującymi maszynami, przyrosty produkcji, różniąc się znacznie w stosunku do parametrów światowych.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#ZdzisławBalicki">Jest też rzeczą bardzo istotną z punktu widzenia elastyczności produkcji, nieodzownej w niektórych branżach, by w miarę możliwości dokonywać zakupu i podejmować produkcję takich maszyn, które dają szeroką możliwość manewru asortymentowego. Takie na przykład maszyny osnowowe w dziewiarstwie pozwalają na wytwarzanie szerokiego zestawu artykułów: od koronek i bielizny poczynając, a na dzianinach płaszczowych i obiciowych kończąc.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#ZdzisławBalicki">Jest to więc swoista i bardzo oszczędna forma rezerw produkcyjnych, umożliwiających szybkie dostosowanie produkcji do aktualnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#ZdzisławBalicki">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę podkreślić, że w przedstawionym projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 i podstawowych założeniach na rok 1969 zwiększenie i poprawa jakości rynkowej produkcji przemysłu zostały uznane za jedno z wiodących zadań gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#ZdzisławBalicki">Niech mi więc wolno będzie wyrazić przekonanie, że znajdzie to swój odpowiedni wyraz również w trakcie realizacji planu.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Teresa Gąsiorkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć niektóre problemy związane z produkcją artykułów rynkowych — w resortach przemysłu maszynowego, ciężkiego i chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#TeresaGąsiorkiewicz">W gospodarce narodowej, w miarę jej rozwoju, przeznacza się coraz więcej środków i starań dla zwiększania produkcji wyrobów trwałego i powszechnego użytku, zaspokajając w ten sposób w znacznej mierze stale rosnące potrzeby ludności.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Widoczny postęp w tej dziedzinie nastąpił w latach 1955–1965. O ile wartość produkcji artykułów rynkowych wynosiła w przemyśle ciężkim w 1955 r. 3,5 mld zł, to w 1965 r. wyniosła już 28,6 mld zł. W tym czasie rozwinięta została produkcja takich poszukiwanych wyrobów, jak: pralki, lodówki, maszyny do szycia, odbiorniki telewizyjne, aparaty fotograficzne, wiele rodzajów sprzętu gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Wyrazem troski partii i rządu o przyśpieszenie dostaw na rynek tego rodzaju wyrobów jest między innymi założenie w uchwałach IV Zjazdu partii 55% wzrostu wartości produkcji dla potrzeb ludności w przemyśle maszynowym w bieżącej pięciolatce w stosunku do roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#TeresaGąsiorkiewicz">W latach 1966–1967 produkcja ta wzrosła o 15%. Plan dostaw w roku 1968 wyniesie 34,7 mld zł. Udział produkcji przeznaczonej na rynek w przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym, metalowym wynosi już dziś prawie 1/4 ogólnej jej wartości. Rośnie zatem stale jej ranga w ogólnej produkcji tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Dzięki wykorzystaniu rezerw, wygospodarowaniu powierzchni i intensyfikacji produkcji oraz rozwoju zakładów w latach 1955–1968 uzyska się dziesięciokrotne dostawy artykułów rynkowych dla ludności. Potrzeby w tej dziedzinie są jednak ogromne. Stąd też w uchwale X Plenum KC naszej partii podnosi się konieczność przyśpieszenia tempa rozwoju produkcji przemysłowych wyrobów konsumpcyjnych. Nakłady inwestycyjne na te cele w przemyśle ciężkim i maszynowym w 1968 r. wyniosą 300 mln zł, a w 1969 r. — pół miliarda złotych. Poza tymi wielkościami ujęte są w planie na 1968 r. znaczne pozycje nakładów z przeznaczeniem na rozwój produkcji samochodów osobowych i części zamiennych. Ogółem w roku przyszłym przewiduje się uruchomienie 130 nowych wyrobów o łącznej wartości 3,5 mld zł, a więc o 700 mln zł więcej niż w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Poważnie zwiększyć się powinna jakość produkcji, czego dowodem może być planowane uzyskanie 3 tys. nowych znaków jakości dla wyrobów rynkowych. W sumie na koniec 1968 r. 6.600 wyrobów zespołów i podzespołów posiadać będzie znak jakości. Ten znaczny postęp i rozwój produkcji dla potrzeb ludności nie zaspokoi jednak w pełni popytu na niektórego rodzaje wyrobów, głównie poza samochodami osobowymi na sprzęt instalacyjno-sanitarny, druty i siatki ogrodzeniowe oraz niektóre artykuły przemysłu precyzyjnego. Dlatego też konieczne jest szukanie w przemyśle dalszych rezerw i możliwości wzrostu produkcji przy prawidłowym zagospodarowaniu zwiększanych środków inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Liczne sygnały i krytyczne uwagi przekazywane nam przy okazji spotkań z wyborcami wskazują na pilną potrzebę zdecydowanej poprawy technologii produkcji i wykańczania wielu wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Przykładowo można tu wspomnieć o wielokrotnie sygnalizowanej nam niedostatecznej jakości powłok emalierskich w naczyniach kuchennych. Wiele zastrzeżeń zgłaszają użytkownicy do wartości funkcjonalnej, wzorów i kolorystyki szeregu wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Jak się okazuje, nierzadko nowe na pozór efektowne naczynia kuchenne wymagają w praktycznym użytkowaniu zużycia znacznie większej ilości czasu i opału, jak to na przykład dzieje się przy stosowaniu garnków do gotowania kaszy w kąpieli wodnej. Kłopotliwe w użyciu na wsi są naczynia z wkładką sitową, przeznaczone do gotowania mleka, zwłaszcza w gospodarstwach, gdzie brak jest ciepłej, bieżącej wody, i gdzie w ogóle odczuwa się brak wody.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Wiadomo również, że wiele wyrobów ulega uszkodzeniu w transporcie i przy samej sprzedaży wskutek niefachowego obchodzenia się z nimi pracowników handlu. Potrzebne jest więc także dalsze zwiększanie kwalifikacji sprzedawców, a zarazem poprawa opakowania wyrobów rynkowych przeznaczonych do transportu. Niezbędne jest również polepszenie informacji i instruktażu zarówno dla handlu, jak też dla klientów. Przemawiają za tym chociażby fakty częstego uszkadzania, nawet już w trakcie sprzedaży, niektórych precyzyjnych wyrobów, takich jak na przykład: wieloczynnościowe maszyny do szycia lub inne artykuły, zwłaszcza elektrotechniczne. Zacieśnić się więc powinno współpracę przemysłu i handlu dla polepszenia informacji również w zakresie instruktażu o sposobie użytkowania i zastosowania artykułów produkowanych zarówno przez przemysł ciężki, maszynowy, jak również chemiczny.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Wartość dostaw rynkowych chemii w roku bieżącym wyniesie 24,6 mld zł, zaś na rok przyszły zaplanowano dostawy o wartości 27,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Podkreślając dynamiczny rozwój chemii w zakresie produkcji wyrobów naftowych, nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, wyrobów lakierniczych, farmaceutycznych, fotograficznych i filmowych, kosmetyków, włókien sztucznych — wskazać także trzeba na olbrzymią rolę, jaką w życiu codziennym odgrywają tworzywa sztuczne oraz środki piorące i czyszczące. Środki piorące znalazły już dziś odpowiednią markę i uznanie konsumentów. Obecnie nie poszukuje się już w komisach i sklepach PKO proszku „Omo”, „Ixi” zdecydowanie wyparł ten bardzo drogi, a różniący się zaledwie opakowaniem proszek „Omo”. Poszukiwane są natomiast na rynku odpowiednie środki do czyszczenia niektórych tkanin i wyrobów z włókien sztucznych. Obecnie niemało kłopotu przysparzają klientom odmowy czyszczenia tych wyrobów przez pralnie chemiczne. Niepełny również jest asortyment artykułów chemii gospodarczej, ułatwiającej utrzymanie czystości i higieny pracy przy produkcji mleka i przetworów mlecznych, jak również dla potrzeb higieny osobistej kobiet na wsi. Wyroby chemii gospodarczej powinny być szerzej rozreklamowane na wsi, nie tylko zresztą z tego względu.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#TeresaGąsiorkiewicz">W produkcji wielu artykułów rynkowych występują bardzo często zastępcze materiały i surowce używane do produkcji naczyń kuchennych i różnych innych przedmiotów i wyrobów; nie zawsze jest to celowe pod względem warunków technicznych, zdrowotnych oraz praktycznego ich zastosowania. Tworzywa sztuczne znajdują tu często jeszcze niewłaściwe zastosowanie.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Szersze stosowanie surowców zastępczych, prowadzenie badań w tym zakresie, pozwoliłoby przy wykorzystaniu reklamy i odpowiedniej informacji lepiej regulować popyt na rynku, a jednocześnie rozwijać bardziej oszczędną i optymalną produkcję.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Przede wszystkim zaś konieczne jest przy stałej poprawie jakości — również podwyższanie praktycznych, funkcjonalnych wartości i rozszerzanie asortymentu wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Badania w tej dziedzinie, konfrontacja faktycznego zapotrzebowania ludności z produkcją jest w chwili obecnej jeszcze niedostateczna. Nie ma obecnie placówki, która by określiła potrzeby rynku z uwzględnieniem różnorodności gospodarstw domowych, dbając jednocześnie o maksymalne ułatwienie w posługiwaniu się sprzętem, a tym samym zaoszczędzenie czasu, zwłaszcza kobietom. Komitet Gospodarstwa Domowego, powołany przy Lidze Kobiet, nie jest w stanie przy obecnych jego możliwościach kadrowych i badawczych podołać obowiązkom i zadaniom, które w tej mierze istnieją.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Stąd też za niezadowalające uznać należy badania użyteczności wyrobów przed wprowadzeniem ich do produkcji i przekazaniem na rynek.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Powołanie przed dwoma laty przy trzech zjednoczeniach przemysłu maszynowego i ciężkiego, ośrodków koordynacji i techniki nie rozwiązało jednak w pełni problemu koordynacji produkcji i dostosowania jej rozmiarów do faktycznych potrzeb rynku. Nie rozwinął jeszcze w pełni swojej działalności koordynacyjnej powołany niedawno przy resorcie chemii ośrodek — „Chedom”.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Zachodzi więc pilna potrzeba szerszego zainteresowania się i rozwiązania problemu badań popytu na rynku, o czym mówił mój przedmówca, badań opinii konsumentów, prowadzenia doświadczeń i analiz funkcjonalnych, jak również jakościowych wartości produkowanych dla ludności wyrobów. Oczekują na to kobiety, a przede wszystkim kobiety pracujące w produkcji, które wiele czasu przeznaczonego na wypoczynek i wychowanie dzieci muszą tracić na bardzo pracochłonne jeszcze roboty domowe i przyzagrodowe w gospodarce rolnej.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Na skutek szybkiego postępu elektryfikacji wsi oraz chemizacji naszego rolnictwa w coraz większym zakresie zaopatrywana jest wieś w artykuły chemiczne i elektrotechniczne. Zbyt jednak wąski jest jeszcze asortyment wyrobów dostarczanych dla ułatwienia pracy kobietom wiejskim. Mechanizacją objęto w dużym stopniu takie czynności, jak orka, sprzęt zbóż, omłoty i wiele innych. Odczuwa się natomiast brak sprzętu zmechanizowanego dla budownictwa wiejskiego, dla prac hodowlanych, ogrodniczych i podwórzowo-transportowych, odczuwa się również niedostatek sprawnego i użytecznego sprzętu w wiejskim gospodarstwie domowym.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Jak mi wiadomo, przemysł maszynowy ma opracowanych wiele ciekawych prototypów i produkowanych już zresztą wyrobów dla potrzeb gospodarstwa domowego i przyzagrodowego na wsi, lecz nie są one dostatecznie rozreklamowane. Wskazane jest zatem opracowanie przy udziale odpowiedzialnych za produkcję specjalistów kompleksowego programu działania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Brak prawidłowego rozeznania potrzeb rynkowych i praktycznej przydatności niektórych asortymentów powoduje także zaleganie w magazynach mało użytecznych lub produkowanych w nadmiernych ilościach artykułów.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#TeresaGąsiorkiewicz">Wysoki Sejmie! Przyjmując z zadowoleniem słuszne kierunki rozwoju produkcji przeznaczonej na rynek, produkcji, której jakość i rodzaje powinny się stale polepszać — podnoszę jeszcze raz potrzebę poprawy sytuacji w zakresie analiz potrzeb ludności i właściwego dostosowania do tych potrzeb rozmiarów i asortymentów produkcji poszczególnych branż przemysłowych, szczególnie w resortach przemysłu ciężkiego, maszynowego i chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-26.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Edward Graliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#EdwardGraliński">Wysoki Sejmie! Przemysłowi lekkiemu w kraju, to znaczy przemysłowi kluczowemu i drobnemu, przypada istotna rola w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych ludności. Dowodzi tego udział wyrobów przemysłu lekkiego w przemysłowych towarach konsumpcyjnych przeznaczonych na rynek, który — wynosi okrągłe 42%. Liczba ta określa wagę i znaczenie produkcji przemysłu lekkiego w angażowaniu siły nabywczej ludności.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#EdwardGraliński">Jeżeli chodzi o strukturę masy towarowej przemysłu lekkiego na zaopatrzenie rynku, to obecnie około 1/4 przypada na wszelkiego rodzaju tkaniny, a 3/4 wartości dostaw obejmuje wyroby skonfekcjonowane, takie jak odzież, wyroby dziewiarskie i pończosznicze oraz obuwie i wyroby skórzane.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#EdwardGraliński">Nie trzeba podkreślać, że kierunek zwiększenia udziału wyrobów skonfekcjonowanych, wynikający z założeń polityki produkcyjnej resortu przemysłu lekkiego, jest słuszny i ma na celu pełniejsze i ekonomicznie korzystniejsze dla konsumentów i państwa zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#EdwardGraliński">Warto zaznaczyć, że bezpośredni udział kluczowego przemysłu lekkiego w dostawach na rynek wyrobów finalnych, w stosunku do lat poprzednich, nieco maleje. Na przykład, jeśli w dostawach produktów dziewiarskich Ministerstwo Przemysłu Lekkiego partycypuje w przeszło 80%, wyrobów pończoszniczych w około 96%, to już obuwia z wierzchami skórzanymi — w około 66%, a w dostawach odzieży z tkanin — już tylko w około 47%.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#EdwardGraliński">Jak widzimy, w tej sytuacji w dostawach na rynek, szczególnie odzieży i obuwia, państwowy i spółdzielczy przemysł drobny ma do spełnienia ważką rolę.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#EdwardGraliński">Jak w świetle takiego układu w zakresie zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych naszego społeczeństwa przedstawiają się podstawowe założenia projektu planu gospodarczego Ministerstwa Przemysłu Lekkiego na 1968 rok?</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#EdwardGraliński">Wskaźniki określające wzrost produkcji przekraczają na ogół założenia planu 5-letniego. W wyniku tego wzrasta udział przemysłu lekkiego w produkcji globalnej całego przemysłu do 10,5% w 1968 r. (według planu 5-letniego w 1970 r. — 10,3%).</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#EdwardGraliński">Wskaźnik wzrostu produkcji towarowej w cenach zbytu na 1968 r. wynosi 106,9% i jest wyższy od założeń planu 5-letniego na ten rok. Wartość produkcji towarowej jest wyższa od założonej w wycinku planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#EdwardGraliński">Pod względem asortymentowym projekt planu produkcji na 1968 r. określa z jednej strony dążenie do możliwie jak najpełniejszego zaspokojenia potrzeb rynku oraz do zwiększenia wartości eksportu i jego opłacalności, a z drugiej strony — uwarunkowany jest istniejącym, znacznie wykorzystanym, parkiem maszynowym i ograniczoną bazą surowcową. Podstawowe założenia planu produkcyjnego resortu mają swe odbicie we wzroście dostaw na zaopatrzenie rynku o 5,8%.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#EdwardGraliński">Charakterystyczną tendencją planu w zakresie produkcji na potrzeby rynku jest znacznie szybsza od przeciętnej dynamika wzrostu produkcji i dostaw artykułów, na które popyt jest wciąż jeszcze wysoki. A oto kilka przykładów:</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#EdwardGraliński">Wyroby dziewiarskie rosną o 19,5%. W tej grupie wyrobów rosną dostawy między innymi: rajtuz elastilowych o 52%, pończoch stilonowych bez szwu — o 24%, koszul stilonowych non iron — o 29%.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#EdwardGraliński">Z innych grup towarowych należy odnotować założony wzrost dostaw następujących artykułów: welwety i sztruksy — o 48%, tkaniny płaszczowe elano-bawełniane — o 100%, tkaniny wełniano-elanowe — o 20%, tkaniny wełniane 100% — o 25%, tkaniny jedwabne sukienkowe i bluzkowe — o 10%, płaszcze damskie laminowane — o 37%, obuwie jesienno-zimowe, jak kozaczki damskie i młodzieżowe — o 19%.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#EdwardGraliński">Nie od rzeczy będzie wspomnieć, że wzrost eksportu resortu przemysłu lekkiego założony na 1968 r. wynosi 9,6%. Korzystny układ masy towarowej przeznaczonej na eksport polega na tym, że systematycznie rośnie udział wyrobów skonfekcjonowanych, co oznacza wzrost udziału pracy żywej w towarach eksportowanych.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#EdwardGraliński">Pomimo planowego wzrostu produkcji dostaw na rynek faktem jest, że przemysł ten nie produkuje jeszcze obecnie w dostatecznej ilości wielu wyrobów, na które oczekuje społeczeństwo. Oznacza to praktycznie, że równowaga popytu i podaży niektórych towarów przemysłu lekkiego nie będzie jeszcze w pełni zapewniona. Jedną z głównych przyczyn ograniczonych możliwości w poprawie sytuacji w tym zakresie jest w przemyśle lekkim przestarzały park maszynowy. Utrudnia on lub wprost uniemożliwia stosowanie nowoczesnej technologii. Potrzeba unowocześnienia parku maszynowego wynika także z konieczności wprowadzania w coraz to szerszym zakresie włókien pochodzenia chemicznego, a szczególnie włókien syntetycznych, produkowanych w coraz większych ilościach w kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#EdwardGraliński">Wprawdzie udział włókien chemicznych w zużyciu włókien ogółem jest wysoki, bo w 1967 r. wynosi on 45,3% i rośnie w 1968 r. do 46,2%, to jednak struktura zużywanych włókien chemicznych nie może nas zadowalać głównie z powodu niskiego udziału włókien syntetycznych. Taka struktura zużywanych włókien chemicznych odbija się niekorzystnie na jakości i atrakcyjności wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#EdwardGraliński">Zwiększenie przerobu włókien syntetycznych wymaga nieodzownie rekonstrukcji szeregu maszyn, jak również doinstalowania dodatkowych maszyn i urządzeń, zarówno krajowych, jak i z importu. Obecna sytuacja gospodarcza nie pozwala jeszcze na pełną realizację potrzeb przemysłu lekkiego w zakresie importu maszyn.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#EdwardGraliński">W tych warunkach przed przemysłem maszyn włókienniczych stoi niezwykle pilne i ważne zadanie unowocześnienia i rozszerzenia produkcji tych maszyn, a także zdecydowana poprawa ich jakości. Taki postulat Komisja nasza kieruje pod adresem resortu przemysłu maszynowego. Komisja uważa, że odnowienie parku maszynowego, nie przynoszące postępu w technice i technologii wytwarzania, nie jest ekonomicznie uzasadnione. Konieczne jest, by resorty przemysłu lekkiego i przemysłu maszynowego przeanalizowały celowość modernizacji przemysłu włókienniczego tymi maszynami produkcji krajowej, których parametry nie spełniają wymogów wydajności, gwarantujących uzyskanie prawidłowych efektów ekonomicznych, jak też nie stwarzają dalszych perspektyw przyrostu produkcji. Przykładowo — Komisja nasza nie widzi celowości modernizacji przędzalni bawełnianych przędzarkami P/31 oraz tkalni wełnianych krosnami mechanicznymi typu „Sauer” w przypadku, jeżeli wskaźniki wydajności tych maszyn nie zostaną znacznie podwyższone.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#EdwardGraliński">Nakłady w planie inwestycyjnym na 1968 r. w zakresie inwestycji centralnych i zjednoczeń rosną o 58% w stosunku do przewidywanego wykonania i wynieść mają 3,7 mld zł. Nakłady na inwestycje przedsiębiorstw oszacowano na poziomie niższym od przewidywanego wykonania o prawie 300 mln zł. Trudną sytuację w zakresie rozszerzenia zdolności produkcyjnej i modernizacji przemysłu lekkiego charakteryzuje fakt, że już drugi rok z rzędu inwestycje centralne i zjednoczeń nie są w pełni wykonywane przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe resortu budownictwa. W 1966 r. inwestycje te wykonano w 85%, a w roku bieżącym przewiduje się ich wykonanie w 93%, w tym roboty budowlane niecałe 80%.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#EdwardGraliński">Niepełne wykonywanie planu nakładów w inwestycjach centralnych i zjednoczeń pociągnie za sobą negatywne skutki w następnych latach, co musi się odbić niekorzystnie na zaopatrzeniu rynku. Dlatego też zwracam się do resortu budownictwa z apelem, aby nie traktował po macoszemu zadań inwestycyjnych resortu przemysłu lekkiego, które nie są atrakcyjne dla przedsiębiorstw budowlanych ze względu na ich rozproszenie i małe rozmiary, ale warunkują one poprawę zaopatrzenia rynku, a do resortu przemysłu lekkiego apeluję — by staranniej i terminowo opracowywał niezbędną dokumentację.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#EdwardGraliński">Scharakteryzowane przeze mnie założenia w planie resortu przemysłu lekkiego w dziedzinie zaopatrzenia rynku oraz różne trudności, które się przed tym przemysłem wyłaniają, nie oznaczają bynajmniej, że w przemyśle tym nie ma jeszcze możliwości lepszego i pełniejszego zaspokojenia potrzeb konsumentów. Możliwości takie na pewno istnieją zarówno w zakresie poprawy jakości i urozmaicenia produkcji, jak i elastyczniejszego przystosowania produkcji do wymogów mody i gustów społeczeństwa, nawet przy obecnym wykorzystaniu istniejącego parku maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#EdwardGraliński">Przy opracowywaniu planów operatywnych w zjednoczeniach i przedsiębiorstwach należałoby zwrócić szczególną uwagę na zwiększenie produkcji następujących wyrobów: pończoch i rajstop elastilowych, wyrobów dzianych z bawełny, tkanin ortalionowych, tkanin podszewkowych, tkanin płaszczowych z zawartością 60% wełny mongolskiej, kurtek i płaszczy ortalionowych oraz konfekcji dziecięcej i innych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#EdwardGraliński">Prawidłowe ustawienie struktury asortymentowej produkcji, a także poprawa zaopatrzenia rynku wymagają lepszego rozeznania i usprawnienia metod badania rynku. Niezadowalające jeszcze rozeznanie popytu powoduje niejednokrotnie powstawanie nadmiernych zapasów — zarówno w przemyśle, jak i w handlu — w jednych asortymentach, przy jednoczesnym braku innych asortymentów tej samej branży.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#EdwardGraliński">Przed resortem stoi zadanie podniesienia dyscypliny w wykonywaniu umów, szczególnie o dostawy atrakcyjnych towarów. W organizacji dostaw na czołowe miejsce wysuwa się zadanie skrócenia czasu od złożenia oferty przez przedsiębiorstwa produkcyjne do dostawy towarów do detalu. Umożliwi to handlowi składanie zamówień stosownie do zmieniającego się popytu i w efekcie wpłynie na ograniczenie do minimum tworzenia się „niechodliwych” zapasów towarowych. Nawiązana już z Ministerstwem Handlu Wewnętrznego i resortem przemysłu lekkiego współpraca nad usprawnieniem działalności w zaopatrywaniu handlu między innymi przez zmianę systemu zamówień handlu, powinna dać pozytywne wyniki w kierunku skutecznej poprawy zaspokojenia potrzeb konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Iwaszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#BolesławIwaszkiewicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ciągu z lat od 1961 r. do 1968 r. dochód narodowy podzielony wzrośnie w Polsce o 48%. W tym samym czasie spożycie zbiorowe wzrasta o 80%, a łączne wydatki przewidziane w budżecie państwa na szkolnictwo wyższe rosną o 120%, przekraczając w projekcie budżetu na 1968 r. kwotę 5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#BolesławIwaszkiewicz">Już samo to zestawienie charakteryzuje olbrzymi wysiłek państwa i troskę okazywaną sprawie przygotowania przez szkolnictwo wyższe najwyżej kwalifikowanych kadr dla naszej gospodarki narodowej. O tym samym świadczy też stale rosnąca liczba osób studiujących, przypadająca na 10 tys. mieszkańców. Podczas gdy w przedwojennej Polsce burżuazyjnej wynosiła ona 14, a w roku szkolnym 1946/47–36, dziś na każde 10 tys. mieszkańców przypada w Polsce Ludowej przeszło 86 studentów. Zróżnicowanie typów szkół wyższych, 3- i 4-letnie wyższe szkoły zawodowe obok szkół akademickich oraz studia podyplomowe dla prawie 4 tys. słuchaczy — umożliwiaj ą przygotowywanie specjalistów, stosownie do potrzeb gospodarki narodowej, o różnym zakresie wykształcenia. Coraz to gęściej pokrywająca kraj sieć szkół wyższych i tworzenie filii wyższych uczelni — sprzyja też upowszechnieniu wykształcenia wyższego.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#BolesławIwaszkiewicz">Mimo tak dynamicznego wzrostu szkolnictwa wyższego nasuwają się dwa pytania.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#BolesławIwaszkiewicz">Pierwsze dotyczy chwili bieżącej. Czy osiągnięty rozwój szkolnictwa wyższego jest dostosowany do aktualnego stopnia rozwoju szkolnictwa średniego, dając właściwe ujście rzeszy absolwentów szkół średnich pragnących kontynuować naukę? Pytanie jest istotne z powodu pewnego zaniepokojenia, jakie wywołuje w społeczeństwie czy w publicystyce fakt stosunkowo znacznego odsetka młodzieży nie mogącej dostać się na studia wyższe.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#BolesławIwaszkiewicz">W roku szkolnym 1966/67–79 tys. młodzieży ukończyło licea ogólnokształcące, a około 60 tys. — technika zawodowe dla niepracujących. Przyjmując, że około 11% absolwentów techników kontynuuje bezpośrednio naukę, podczas gdy pozostali — niezależnie oczywiście od późniejszych ewentualnych studiów wieczorowych — rozpoczynają pracę zawodową, otrzymujemy co najwyżej 85 tys. młodzieży, której należy zapewnić możność dalszej nauki.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#BolesławIwaszkiewicz">Wprawdzie procent kandydatów na studia przyjętych do szkół wyższych obniżył się z 52% w roku szkolnym 1960/61 do 42% w roku szkolnym 1966/67, to jednak szkoły wyższe przyjęły w tym roku prawie 40 tys. młodzieży. Trzeba ponadto uwzględnić wyższe szkoły oficerskie, szkoły specjalne, jak na przykład oficerów MO, czy pożarnictwa, studia nauczycielskie i około 27 tys. miejsc w szkołach pomaturalnych. Ten szacunek prowadzi do liczby około 80 tys. miejsc zapewnionych dla absolwentów szkół średnich. Liczba ta nie jest więc zbyt niska. Selekcja kandydatów do szkół wyższych jest zjawiskiem naturalnym, ale studia wyższe nie stanowią jedynej drogi. Ci którzy się do szkół wyższych nie dostali mają zapewnione inne drogi kształcenia zawodowego. Część zresztą absolwentów liceów ogólnokształcących — choć nieliczna — rozpoczyna bezpośrednio pracę w zawodach, do których to liceum stanowi wystarczające przygotowanie. Dalsze, poważniejsze zwiększenie liczby studiujących w szkołach wyższych wymagałoby uprzedniego zwiększenia liczby uczniów i absolwentów szkół średnich.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#BolesławIwaszkiewicz">Istnieje natomiast — jak się wydaje — aktualne i wymagające zbadania przez resort oświaty zagadnienie nierównego udziału wśród przyjmowanych na studia wyższe kandydatów z miast uniwersyteckich i z otaczających je województw. Tak na przykład we Wrocławiu przyjęci kandydaci z miasta przeważają nad liczbą kandydatów ze znacznie przecież liczniejszego województwa.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#BolesławIwaszkiewicz">Pytanie drugie, które pragnę postawić jest bardziej istotne. Proces przygotowania przez szkolnictwo wyższe kadr dla potrzeb gospodarki narodowej jest procesem długotrwałym. Jeśli do 6 lat studiów doliczyć staż zawodowy, to praktycznie rzecz biorąc, gospodarka narodowa dopiero po bez mała 10 latach odczuwa skutki zwiększonej liczby przyjęć do szkolnictwa wyższego. Z takim wyprzedzeniem, przy dynamicznym rozwoju przemysłu, jest dość trudno określić zapotrzebowanie na kadry z wyższym wykształceniem. Dlatego należy sądzić, że na pytanie — czy w sposób wystarczający zabezpieczamy obecnie przyszłe potrzeby gospodarki narodowej w zakresie kadr z wyższym wykształceniem — można odpowiedzieć tylko na podstawie zestawień porównawczych, obserwując tendencje rozwojowe u sąsiadów i u obcych.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#BolesławIwaszkiewicz">W 1955 r. osiągnęliśmy wysoki wskaźnik około 60 studentów szkół wyższych na 10 tys. ludności, wyprzedzając — wyjąwszy Związek Radziecki — inne kraje naszego obozu, jak Bułgarię, Jugosławię, Niemiecką Republikę Demokratyczną, a także na przykład Belgię, Danię i Francję. Jednakże dziś Bułgaria, Jugosławia, a także Dania i Francja kształcą stosunkowo więcej od nas studentów. Podczas gdy u nas wskaźnik wzrostu wyniósł 150%, Bułgaria osiągnęła 200%, Czechosłowacja — przy nieco większej bazie wyjściowej — 173% i podobnie kształtują się wskaźniki wzrostu w niektórych krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#BolesławIwaszkiewicz">Mamy olbrzymie osiągnięcia w rozwoju studiów technicznych, które obejmują 40% ogółu studiujących. Ale mamy stosunkowo nieduży, bo wynoszący 5,5%, udział młodzieży na studiach nauk ścisłych i przyrodniczych, mających coraz większe zadania w rozwoju techniki. Toteż ten niewysoki procent może w przyszłości okazać się niewystarczający dla samej techniki.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#BolesławIwaszkiewicz">Dla porównania można przytoczyć wysokie wskaźniki — nawet przy uwzględnieniu ewentualnych różnic w klasyfikacji — 9% w Belgii i w Kanadzie, 12% we Włoszech i w Stanach Zjednoczonych, 15% w Norwegii i Szwecji.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#BolesławIwaszkiewicz">Z powyższych faktów wynika wniosek, że szkolnictwo wyższe będzie wymagało stopniowego, dalszego zwiększania liczby przyjmowanych na studia, zwłaszcza w zakresie nauk technicznych, ekonomicznych i ścisłych, aczkolwiek rozmiary tego rozszerzania wymagają uprzedniego dokładnego przestudiowania w resorcie. Doraźnie należałoby też postulować dalsze podnoszenie wciąż jeszcze niewystarczającej sprawności nauczania.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#BolesławIwaszkiewicz">Warto może wspomnieć — w odpowiedzi na podnoszone niekiedy zastrzeżenia co do rzekomo nadmiernej feminizacji studiów wyższych w Polsce — że kobiety stanowią u nas 45% ogółu studentów szkół wyższych i 30% ogółu ludności z wyższym wykształceniem, podczas gdy na przykład 20% we Francji i Japonii, 39% w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i jeszcze więcej w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#BolesławIwaszkiewicz">W łączności ze sprawami szkolnictwa wyższego pozostają sprawy nauki i badań naukowych, sprawy o niezmiernej doniosłości dla rozwoju techniki. Na badania naukowe budżet przewiduje kwotę przeszło 4 mld zł, niezależnie od 4,4 mld zł Funduszu Postępu Techniczno-ekonomicznego. Oznacza to wzrost w stosunku do 1961 r. o 205%, co wskazuje na wagę, jaką się do sprawy przywiązuje.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#BolesławIwaszkiewicz">Liczba pracowników nauki zatrudnionych w Polskiej Akademii Nauk, w instytutach naukowych i szkołach wyższych wynosi 32,5 tys., co stanowi 0,37% ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#BolesławIwaszkiewicz">Udział pracowników nauki we współczesnym życiu rośnie. Podczas gdy na początku bieżącego wieku pracownicy nauki stojący u szczytu piramidy, obrazującej strukturę zatrudnienia, stanowili w krajach wysoko rozwiniętych zaledwie 0,02% ogółu zatrudnionych — dziś obraz się zmienia. Według istniejących szacunków w krajach najwyżej uprzemysłowionych udział pracowników zatrudnionych w pionie badań naukowych wzrósł po wojnie do 0,4%, dziś jest wyższy i wynosi około 1% i wykazuje tendencje dalszego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#BolesławIwaszkiewicz">Z porównania 0,37% udziału pracowników nauki w ogólnej liczbie zatrudnionych u nas z tymi tendencjami wynikałoby nasze pewne opóźnienie w tej dziedzinie w stosunku do państw najwyżej uprzemysłowionych. Wydaje się więc, że prezentowana przez naszą politykę gospodarczą i budżetową dążność do dynamicznego wzrostu nakładów na badania naukowe, a co za tym idzie i na wzrost liczby kadry pracowników nauki, jest jak najbardziej słuszna i zasługuje na pełne uznanie.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Łucja Matuszewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#ŁucjaMatuszewska">Wysoki Sejmie! Chciałabym dziś, zabierając głos na posiedzeniu poświęconym projektowi uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawy budżetowej, zastanowić się, jak zaspokajane są potrzeby poszczególnych działów naszej gospodarki w zakresie wyrobów przemysłu chemicznego, jak również zatrzymać się nad problemem inwestycji w przemyśle chemicznym.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#ŁucjaMatuszewska">Lata 1968 i 1969 przyniosą na odcinku zaopatrzenia rolnictwa w nawozy sztuczne dalszy znaczny postęp. Rolnictwo w roku 1968 otrzyma od chemii 703 tys. ton nawozów azotowych i 470 tys. ton nawozów fosforowych w czystym składniku, co zabezpieczy wysiew na 1 ha powierzchni zasiewów 48,2 kg azotu i 30,8 kg fosforu.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#ŁucjaMatuszewska">W 1969 r. ilość nawozów azotowych wzrośnie do 1 miliona ton, a nawozów fosforowych do 590 tys. ton w czystym składniku. Zostaną oddane do eksploatacji nowe instalacje produkcyjne nawozów azotowych i fosforowych. Osiągnięta moc produkcyjna i nowoczesność technologii przesuwa nas w kierunku czołówki w zakresie produkcji nawozów. Również przemysł środków ochrony roślin zakłada dalszy postęp, poprawi się też struktura produkcji tego przemysłu. Przemysł ten nie zabezpiecza w pełni potrzeb rolnictwa, tak że wiele cennych, nowoczesnych środków będzie nadal importowanych.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#ŁucjaMatuszewska">Przemysł włókien syntetycznych wychodzi naprzeciw potrzebom przemysłu lekkiego rozwijając w dalszym ciągu produkcję cennych włókien syntetycznych, to jest stilonu, elany i anilany. Zagadnienie włókien było szeroko tu poruszane, nie będę więc się dłużej nad nim zatrzymywać.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#ŁucjaMatuszewska">W przemyśle skórzanym zakłada się dalszy wzrost surowców nie skórzanych, jak sztuczna skóra — „skay” oraz sztuczna skóra podpodeszwowa i podeszwowa.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#ŁucjaMatuszewska">Przemysł barwników i środków pomocniczych dla włókiennictwa i przemysłu skórzanego zakłada uzyskanie w latach 1968 i 1969 dalszego wzrostu produkcji oraz uruchomienie wielu nowych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#ŁucjaMatuszewska">Planowane na 1968 r. wielkości i asortymenty farb i lakierów zabezpieczają potrzeby kraju, jak i eksportu. Ogólnie biorąc, lepsze niż dotychczas perspektywy rysują się także przed produkcją wyrobów małotonażowych. Dużą rolę odgrywa tu przyznanie chemii środków z Funduszu Nowych Uruchomień i Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego, jak również dalsze, znacznie żywsze zainteresowanie się uruchomieniem tego rodzaju produkcji przez zakłady przemysłowe, jak i zjednoczenia.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#ŁucjaMatuszewska">Przemysł paliw w 1968 r. dokona dalszego, znacznego kroku naprzód przez przekazanie do eksploatacji nowych urządzeń do destylacji ropy o zdolności przerobowej 3 min ton na rok oraz instalacji reformingu. Mimo to wiele wysoko wartościowych produktów przemysłu rafineryjnego trzeba będzie importować.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#ŁucjaMatuszewska">Przemysł gumowy coraz lepiej będzie zaspokajać potrzeby przemysłu motoryzacyjnego. Uruchomienie Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych oraz poprawa jakości opon pozwolą już w 1968 r. na pełne pokrycie potrzeb kraju na opony do samochodów osobowych i na opony motocyklowe.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#ŁucjaMatuszewska">Duże zadania stoją przed przemysłem chemicznym w zakresie zaopatrzenia w gumowe artykuły techniczne. Ze względu na szeroki asortyment tych artykułów sprawa nie jest łatwa, ale bardzo ważna. Dla przykładu może powiem, że uruchomiony samochód licencyjny ma około 240 detali gumowych. Zjednoczenie wiodące powinno opracować szczegółowy program poprawy zaopatrzenia poszczególnych przemysłów w te artykuły i przystąpić do jego realizacji. Bardzo istotne dla perspektyw poprawy jakości wyrobów gumowych jest unowocześnianie produkcji kauczuków syntetycznych.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#ŁucjaMatuszewska">Wysoki Sejmie! Specjalnego omówienia wymaga branża tworzyw sztucznych, której rozwój decyduje o nowoczesności maszyn, samochodów, o nowoczesności przemysłu lekkiego, drzewnego, farb i lakierów, przemysłu opakowań, przemysłu budowlanego — decyduje też o ilości i jakości artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#ŁucjaMatuszewska">Produkcja tworzyw sztucznych wzrastała na świecie w okresie ostatnich lat w tempie przekraczającym pierwotne założenia. Prognozy rozwoju tej gałęzi wytwórczości przewidują, że w latach 1980–1990 światowa produkcja tworzyw, mierzona w jednostkach objętości — co jest bardziej miarodajne dla tworzyw konstrukcyjnych niż jednostki ciężaru — przewyższy produkcję stali.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#ŁucjaMatuszewska">Przemysł tworzyw powstał w Polsce właściwie po wojnie. Obecna niewielka wysokość produkcji tworzyw sztucznych w Polsce, wynosząca w przeliczeniu na mieszkańca 4,5 kg, jest niższa od średniej światowej i daleko mniejsza od produkcji takich krajów, jak NRD, gdzie wynosiła w 1965 r. 13 kg na mieszkańca, w Czechosłowacji 9 kg, nie mówiąc o krajach o rozwiniętym przemyśle, gdzie wielkość produkcji wahała się od 20 do 35 kg na mieszkańca.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#ŁucjaMatuszewska">Opóźnienia polegają nie tylko na niezbyt wysokim poziomie ilości i czasem jakości tworzyw, ale również na zbyt małym udziale szlachetnych tworzyw, na zbyt wąskim ich asortymencie oraz braku środków pomocniczych, uszlachetniających tworzywa. Na przykład przemysł maszynowy odczuwa poważny brak tłoczyw oraz żywic fenolowych modyfikowanych, szerokiego asortymentu gatunków polietylenu, wielu szlachetnych tworzyw konstrukcyjnych niezbędnych tam, gdzie elementy muszą posiadać wysoką stabilność wymiarów lub wyższą odporność na zmiany temperatur, a więc w przemysłach automatyki i urządzeń pomiarowych, w przemysłach precyzyjnym, maszyn włókienniczych i motoryzacyjnym. Tłoczywa te powinny być również szeroko stosowane na elementy armatury domowej zamiast metali nieżelaznych. Niewystarczająca jest ilość szkła organicznego na klosze oświetleniowe pojazdów mechanicznych.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#ŁucjaMatuszewska">Mówiąc o tworzywach, nie sposób nie wspomnieć o konieczności poprawy zaopatrzenia przemysłu ciężkiego w materiały elektro-izolacyjne. Obecne trudności w pokryciu tych potrzeb kraju będą się w najbliższych latach potęgowały.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#ŁucjaMatuszewska">Założony wzrost produkcji tworzyw ze 162 tys. ton w 1967 r. do 209 tys. ton w 1968 r. oraz 263 tys. ton w 1969 r. oparty jest głównie na szerszym zakresie produkcji takiego cennego tworzywa, jak wysokiej jakości suspensyjny polichlorek winylu w Tarnowie, sprowadzany dotąd z importu, na wzroście produkcji polietylenu wysoko ciśnieniowego w zakładach chemicznych w Blachowni.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#ŁucjaMatuszewska">Wzrośnie też przetwórstwo tworzyw, dając przemysłowi kablowemu większe ilości poliwinitu, znacznie wzrośnie produkcja wykładzin podłogowych z tworzyw sztucznych, dając budownictwu nie tylko o 42% więcej tych deficytowych wyrobów, lecz również wprowadzając nowe asortymenty materiałów podłogowych, jak szlachetne wykładziny sprężyste. Wzrośnie też ilość rur instalacyjno-przewodowych.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#ŁucjaMatuszewska">Dzięki tworzywom złagodzi się też bardzo trudny i nabrzmiały problem opakowań w kraju, wymagający ze strony rządu szczególnej uwagi. Obecnie chemia we własnym zakresie podejmuje bądź rozszerza produkcję worków polietylenowych do nawozów azotowych oraz opakowań z polichlorku winylu, które mimo stosunkowo wysokiego kosztu surowca są tańsze od szklanych.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#ŁucjaMatuszewska">Dużym wydarzeniem dla przemysłu maszynowego, lekkiego, meblowego oraz drobnej wytwórczości będzie uruchomienie tkaniny typu — „skay”, szlachetnego substytutu skóry, o bardzo szerokim zastosowaniu, jak na przykład do estetycznych pokryć foteli w samochodach, wagonach osobowych, na pokrycia mebli, do wyrobów trwałych, praktycznych i estetycznych botków, toreb, walizek itp. Jak niedawno podała prasa, w przyszłym roku samochód „Syrenka” będzie miał także fotele ze skóry „skay”.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#ŁucjaMatuszewska">Rysujący się deficyt tworzyw nie pozwoli na pełne pokrycie potrzeb odbiorców i w celu niedopuszczenia do szybkiego wzrostu importu konieczne będzie prowadzenie polityki ograniczania ich zużycia oraz kierowanie ich na te dziedziny gospodarki narodowej, w których dadzą one największe efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#ŁucjaMatuszewska">Ta sterowana chemizacja opóźnia unowocześnienie i modernizację produkcji oraz postęp techniczny w różnych gałęziach gospodarki narodowej. Z drugiej zaś strony brak dostatecznej krajowej bazy maszyn do przetwórstwa tworzyw i sprecyzowanego programu jej rozwoju, brak w resortach zajmujących się przetwórstwem tworzyw, odpowiedniego zaplecza technicznego, będącego w stanie zabezpieczyć zapotrzebowanie na formy i oprzyrządowanie do produkcji wyrobów z tworzyw, brak wystarczającego zaplecza badawczego — stwarzają trudności we właściwym zagospodarowaniu rosnących, choć jeszcze niewystarczających ilości tworzyw.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#ŁucjaMatuszewska">W związku z tym zwracam się z prośbą do rządu o otoczenie szczególną opieką inwestycji w gałęzi tworzyw sztucznych, ich przetwórstwa i zwrócenie uwagi na zagadnienia i sprawy związane z problematyką tworzyw sztucznych, a ujęte w uchwale KERM z lipca 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#ŁucjaMatuszewska">Obecnie, z zadowoleniem należy powitać powołanie w ubiegłym miesiącu uchwałą Rady Ministrów Zjednoczenia Przemysłu Tworzyw Sztucznych „Erg” w Gliwicach. Powołanie tego specjalistycznego zjednoczenia stwarza warunki umożliwiające spełnianie trudnego i odpowiedzialnego zadania, jakim jest prowadzenie polityki i koordynacji produkcji i przetwórstwa w skali całego kraju. Pozwoli to na prawidłowe wyznaczenie kierunków rozwoju przetwórstwa, jak i kierunków najbardziej racjonalnego zagospodarowania tworzyw, spełniania roli doradczej i inicjującej stosowanie tworzyw w gospodarce narodowej. Dużą rolę odgrywają w tym zakresie odpowiednie placówki badawcze. W Polsce zaplecze badawcze tworzyw wymaga dalszego rozwoju i otoczenia pomocą.</u>
          <u xml:id="u-32.23" who="#ŁucjaMatuszewska">Wysoki Sejmie! Charakterystyczne jest, że zużycie artykułów chemicznych przez różne przemysły wzrasta szybciej, niż ich produkcja. I tak na przykład: wzrost produkcji w roku 1966 w Ministerstwie Budownictwa wyniósł 7,3%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych wyniósł ponad 29%; w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego wzrost produkcji wyniósł 7,7%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych — ponad 19%; w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego wzrost produkcji wyniósł 9,3%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych — ponad 10%.</u>
          <u xml:id="u-32.24" who="#ŁucjaMatuszewska">Zaspokojenie stale rosnącego zapotrzebowania przemysłu na artykuły chemiczne wymaga dobrej znajomości potrzeb innych przemysłów i ścisłej z nimi współpracy w zakresie stosowania wyrobów przemysłu chemicznego. Często stosowanie wyrobów przemysłu chemicznego wymaga nowych rozwiązań aparatur, umiejętności posługiwania się technologiami przez te przemysły. Często chemia musi pomóc przy wprowadzaniu nowych produktów do innych przemysłów. Dobra współpraca, wykwalifikowana kadra i przygotowanie aparatury decydują tutaj o powodzeniu.</u>
          <u xml:id="u-32.25" who="#ŁucjaMatuszewska">Wysoki Sejmie! Zakłady przemysłu chemicznego, obejmujące gros priorytetowych zakładów, opartych w wielu wypadkach na zakupionych licencjach czy kompletnych obiektach, powinny być budowane szczególnie sprawnie i szybko oddawane do eksploatacji. Nie zawsze jednak tak się dzieje.</u>
          <u xml:id="u-32.26" who="#ŁucjaMatuszewska">Ostatnio dobre rezultaty przyniósł eksperyment polegający na zawarciu ryczałtowej umowy na realizację destylacji rurowo-wieżowej II — w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku. W myśl zawartej umowy generalny wykonawca otrzyma jednorazowe, zryczałtowane wynagrodzenie na podstawie zbiorczego zestawienia kosztów budowy. Ponadto przeznaczono na nagrody za terminowe zakończenie instalacji 0,5% wartości robót i 0,7% wartości dziennej produkcji za każdy dzień skrócenia terminu przekazania instalacji do użytku. Przy tym zleceniu robót wykonawca nie jest zainteresowany robotami „przerobowymi” i stosowaniem drogich surowców, a cała jego energia skupia się na dobrym zorganizowaniu budowy, pełnym zabezpieczeniu wykonawstwa i na zapewnieniu właściwego nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-32.27" who="#ŁucjaMatuszewska">Wyniki eksperymentu mówią same za siebie. W Płocku za 11 miesięcy wykonawstwo inwestycji wyniosło zaledwie 73%, na destylacji rurowo-wieżowej plan będzie przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-32.28" who="#ŁucjaMatuszewska">Na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wyrażano opinię, że rozszerzenie tego typu umów na inne inwestycje, w szczególności w przemyśle chemicznym, jest godne polecenia i postulowano szersze ich stosowanie. Należy jednak przedsięwziąć odpowiednie kroki w celu zapobieżenia nadmiernemu naliczaniu kosztów budowy przez wykonawcę.</u>
          <u xml:id="u-32.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 45)</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#JanKarolWende">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Kazimierz Kuraś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#KazimierzKuraś">Wysoki Sejmie! Jednym z podstawowych zadań w gospodarce narodowej w roku 1968 jest między innymi dalsza poprawa zaopatrzenia rynku wewnętrznego poprzez maksymalne wykorzystanie możliwości zwiększenia produkcji towarów rynkowych oraz lepsze dostosowanie asortymentu tej produkcji do aktualnych potrzeb ludności. Biorąc pod uwagę ważność tego zagadnienia, zarówno rząd jak i zainteresowane resorty oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku podjęły w tej dziedzinie dużo środków zmierzających do realizacji tych zadań. Sprzyjający klimat w tym zakresie stworzyły uchwały IV i X Plenum KC PZPR, w których w sposób wyraźny stawiana jest sprawa, że zadaniem planowania gospodarczego jest jak najlepsze dostosowanie struktury produkcji do kształtującego się aktualnie i przewidywanego zapotrzebowania towarów rynkowych. W dobrym zaopatrzeniu rynku wewnętrznego odgrywa ważną rolę nie tylko ilość i asortyment dostarczanych towarów, ale i jakość, wzornictwo, rozmiary i uwzględnianie potrzeb sezonowych.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#KazimierzKuraś">Również ważnym problemem jest trwałość wyrobów. Wyda je się, że w chwili obecnej, przy ograniczeniu w wielu wypadkach możliwości surowcowych i mocy produkcyjnych, można by osiągnąć dodatnie efekty w zaopatrzeniu ludności przez produkowanie wyrobów odznaczających się wyższą niż obecnie trwałością w trakcie eksploatacji. Jakość towarów dostarczanych na rynek należy rozpatrywać w aspekcie prawidłowego wykonania danego wyrobu oraz jego trwałości.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#KazimierzKuraś">Dość wyraźnie uwydatnia się zjawisko rynkowe, że dla konsumenta, któremu postawi się do wyboru towar o dobrej jakości, w pełni nowoczesny, tak zwany modny, o dość nawet wysokiej cenie i artykuł przestarzały technicznie i plastycznie — nawet niższa cena nie stanowi bodźca do dokonania zakupu.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#KazimierzKuraś">W obecnym okresie pilnym zadaniem jest unowocześnienie produkcji dostarczanych na rynek radioaparatów, telewizorów, magnetofonów, adapterów oraz rozszerzenie asortymentów mebli i poprawa wzornictwa i jakości obuwia.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#KazimierzKuraś">Mimo wzrostu planowanych dostaw, w dalszym ciągu nie w pełni będą pokryte potrzeby w zakresie materiałów budowlanych, w tym materiałów ściennych, mebli, artykułów papierniczych, obuwia gumowego i niektórych artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu instalacyjnego i wyrobów hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#KazimierzKuraś">Równocześnie rynek domaga się poszerzenia dostaw wielu artykułów w tak zwanej branży „1001 drobiazgów”, artykułów elektrotechnicznych, fotooptycznych, niemniej jednak nowoczesnych.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#KazimierzKuraś">Uważam, że duże rezerwy w dziedzinie zwiększenia produkcji, rozszerzenia asortymentów i wzornictwa istnieją także w przemyśle odzieżowym.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#KazimierzKuraś">W dziedzinie artykułów spożywczych mimo postępu widzi się możliwości lepszego wykorzystania istniejących zasobów surowcowych i zdolności produkcyjnych w kierunku wzbogacenia asortymentu towarów spożywczych, podniesienia ich wartości odżywczej i jakości.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#KazimierzKuraś">Biorąc pod uwagę wzrastające zadania w zakresie zaopatrzenia rynku wewnętrznego, szczególne znaczenie ma w dalszym ciągu zapewnienie przez przemysł pełnej realizacji planów dostaw zarówno w odniesieniu do asortymentów, jak i terminów oraz nowoczesności i jakości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#KazimierzKuraś">Przed aparatem handlu stoi w dalszym ciągu zadanie maksymalnie efektywnej gospodarki pozostającą do dyspozycji masą towarową oraz rygorystycznego przeciwdziałania przenikaniu do sieci handlowej towarów wadliwej jakości.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#KazimierzKuraś">Polepszaniu zaopatrzenia rynku musi również towarzyszyć bardziej sprawna pod względem organizacyjnym obsługa konsumentów. Stawia to przed aparatem handlu zadania w dziedzinie wzrostu fachowości i kultury obsługi konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#KazimierzKuraś">Jak zaznaczyłem na wstępie, dobre zaopatrzenie rynku to nie tylko ilość i asortyment dostarczanych towarów, ale i jakość, wzornictwo, rozmiary i uwzględnianie potrzeb sezonowych. Wprawdzie w tej dziedzinie obserwuje się postęp, niemniej jednak, jeżeli chodzi o wzornictwo i rozmiary, to występują tutaj nadal niedomagania. Niedomagania te przejawiają się w tym, że podaż towarów nie zaspokaja w pełni potrzeb, wymogów i gustów dzisiejszego konsumenta. Rozwiązanie tych spraw przez przemysł i handel jest zadaniem aktualnym i powinno przyczynić się do lepszego pokrycia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#KazimierzKuraś">Istnieje również konieczność dalszego pogłębiania i usprawniania metod analizy potrzeb rynku przez organizacje handlowe w celu lepszego dostosowania produkcji masy towarowej do potrzeb i wymogów ludności oraz zapobiegania w gromadzeniu się nadmiernych zapasów gospodarczo nieuzasadnionych.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#KazimierzKuraś">Należy zwiększyć skuteczność działania służb odbioru jakościowego towarów dostarczanych przez przemysł na zaopatrzenie rynku w celu przeciwdziałania przenikaniu na rynek wyrobów złej jakości. Jest to zadanie stojące zarówno i przede wszystkim przed przemysłem, jak i handlem.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#KazimierzKuraś">Na podstawie oceny sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego należy podkreślić, że stworzone zostały odpowiednie warunki do współpracy resortu handlu wewnętrznego z innymi resortami przemysłowymi, jak również do dalszej realizacji zamierzeń w zakresie usprawniania organizacji handlu, co budzi nadzieję lepszego ilościowego i jakościowego zaopatrzenia naszego rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Ewa Trojanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#EwaTrojanowska">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Mówić będę o niektórych aspektach reformy planowania i zarządzania. W całości tę problematykę ujęło IV Plenum Komitetu Centralnego partii, zmierzające w swych uchwałach do wydajniejszej pracy przemysłu i ogólnej poprawy gospodarowania. Wiele podstawowych zadań wynikających z uchwał IV Plenum zostało już zrealizowanych lub realizacja ich została zainicjowana. Na przykład: obowiązują od 1966 r. nowe zasady finansowania przedsiębiorstw, planowania i finansowania inwestycji, planowania wartościowego w handlu zagranicznym, dające większą swobodę w kształtowaniu struktury importu i eksportu na podstawie badań opłacalności.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#EwaTrojanowska">Co jest istotnie ważne w wielu rozporządzeniach rządowych? Został położony akcent na zasadę elastycznego planowania w gospodarce oraz stosowania systemu rezerw.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#EwaTrojanowska">Pozytywne jest ograniczenie liczby wskaźników dyrektywnych, na przykład w resorcie przemysłu spożywczego i skupu — z 14 norm finansowych w 1965 r. do 4 w 1967 r., w przemyśle lekkim — z 13 w 1965 r. i do 8 w 1967 r. norm finansowych. W wielu branżach przemysłowych i budownictwa zniesiono limity zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#EwaTrojanowska">Również w dziedzinie organizacji i zarządzania poczyniono sporo pozytywnych kroków. Niemniej jednak wiele dość ważnych zadań nie zostało jeszcze spełnionych bądź stopień ich realizacji w niektórych resortach jest dość niski.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#EwaTrojanowska">Zachodzi więc potrzeba przyśpieszenia prac, zwłaszcza w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#EwaTrojanowska">— większej elastyczności w doskonaleniu metod planowania, a także w korygowaniu planu na podstawie aktualnego zapotrzebowania rynku, co niezmiernie jest ważne dla realizacji podstawowego zadania naszej gospodarki — coraz pełniejszego zaopatrzenia ludności;</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#EwaTrojanowska">— powszechnego stosowania rachunku ekonomicznego w resortach, zjednoczeniach i przedsiębiorstwach w planowaniu oraz przy podejmowaniu operatywnych decyzji gospodarczych, służących lepszemu wykonaniu zadań. Dużą rolę powinny tu odegrać zwłaszcza służby ekonomiczne. Należy jednak zwrócić uwagę — że chociaż zgodnie z wytycznymi w przedsiębiorstwach pracują najlepsi ekonomiści, to dotychczas nie zdołano wypracować skutecznych form działania i zakłady nadal się posługują pracami bilansowymi i statystycznymi.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#EwaTrojanowska">Należy również podkreślić znaczenie wykorzystania doświadczeń z przeprowadzanych eksperymentów gospodarczych. Tu podać można jako przykład pozytywne doświadczenia Zjednoczenia „Polfa” czy Zjednoczenia Stolarki Budowlanej. Potrzebne też jest na pewno większe wykorzystanie układu cen jako czynnika pobudzającego wytwórców do polepszenia i unowocześnienia asortymentów produkcji oraz większej samodzielności działania.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#EwaTrojanowska">Pragnę zasygnalizować w tym miejscu fakt wystąpienia dysproporcji, jeśli chodzi o wielkość aparatu ustalającego ceny w porównaniu z rozrośniętym aparatem statystyczno-kontrolnym, powołanym do oceny przedsiębiorstw. W wyniku tych dysproporcji muszą długo czekać na zatwierdzenie Państwowej Komisji Cen wnioski przedsiębiorstw w sprawie ustalenia czy zmiany cen.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#EwaTrojanowska">Dyskusyjny jest na przykład temat, czy przy pewnej decentralizacji uprawnień nie byłoby słuszne, by ceny fabryczne, zatwierdzane dotychczas przez Państwową Komisję Cen, były branżowo ustalane, przy odpowiedniej kontroli jednostek zwierzchnich, biorąc pod uwagę fakt, że wiele elementów zawartych w cenie fabrycznej jest już znormowanych.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#EwaTrojanowska">Chcę podkreślić i zwrócić uwagę obywateli posłów, że dokonujące się zmiany w metodach planowania i zarządzania gospodarką narodową obecnie w dużym stopniu są uzależnione od usprawnienia zarządzania w resortach, w instytucjach i przedsiębiorstwach, a zwłaszcza w zjednoczeniach.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#EwaTrojanowska">Uznając powyższy temat za ważny poświęcę mu nieco uwagi.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#EwaTrojanowska">Uchwała Rady Ministrów z grudnia 1966 r. wprowadziła zmiany w funkcjonowaniu i organizacji zjednoczeń. Wynika z niej ważna rola zjednoczeń w kierowaniu branżą. Warto tu wymienić:</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#EwaTrojanowska">— ograniczenie operatywnego zarządzania resortów na rzecz zjednoczeń;</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#EwaTrojanowska">— ograniczenie liczby wskaźników dyrektywnych oraz —</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#EwaTrojanowska">— danie możliwości szerokiego stosowania eksperymentów.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#EwaTrojanowska">Jak ta uchwała została dotychczas zrealizowana? Wydaje się, że nie całkowicie została zrealizowana zarówno przez ministerstwa, jak i zjednoczenia. Zjednoczenia powołane do koordynacji prac nad Narodowym Planem Gospodarczym, do zabezpieczenia rozwoju i modernizacji branży nie spełniły całkowicie wyznaczonej im roli.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#EwaTrojanowska">Na przykład prace analityczne w niektórych zjednoczeniach sprowadzają się jeszcze często do sprawozdawczości i zestawień na podstawie danych przygotowanych przez przedsiębiorstwa, danych transponowanych z kolei w górę bez właściwej krytycznej analizy ze strony służb zjednoczeń czy analizy, opartej na konkretnym własnym rozeznaniu sytuacji finansowej i możliwości produkcyjnych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#EwaTrojanowska">Uwidoczniły się też słabości kadry zjednoczeń; nadmiar pracowników pomocniczych w stosunku do koncepcyjnych, wadliwa często struktura wydziałów, powodująca dublowanie pracy, oraz nadmiar etatów administracyjnych. Nagminne są często fakty przekazywania drobnych decyzji podległym jednostkom przez resorty. Duża jest liczba rozporządzeń i zarządzeń szczegółowych, na przykład niektóre zjednoczenia otrzymują ich w ciągu roku około 400. Poza tym istnieje nawał i okresowe spiętrzenia sprawozdawczości.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#EwaTrojanowska">W związku z powyższym należy postulować wykonanie uchwały Rady Ministrów wydanej w 1966 r., zmierzającej do zlikwidowania zbędnych czynności administracyjnych i skoncentrowania uwagi administracji naczelnej na pracach koncepcyjnych oraz na wykonywaniu ogólnego nadzoru nad jednostkami podległymi. Wydaje się przy tym, że mogłoby wtedy nawet nastąpić przesunięcie części kadry fachowej do niższych jednostek zarządzania, zwłaszcza tam, gdzie odczuwane są jej niedostatki.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#EwaTrojanowska">W celu ustalenia najbardziej prawidłowych kierunków rozwoju branż przemysłowych znaczną rolę mogą odegrać alternatywne plany wykonane przez przedsiębiorstwa przy opracowywaniu bieżącej pięciolatki. Droga wyboru najlepszego rozwiązania z wielu wariantów nie jest jeszcze powszechnie stosowana. Oczywiście, alternatywne wnioski zakładów wymagać będą uprzednio oceny od strony zamierzonych efektów ekonomicznych. Jest to główny warunek powodzenia tej akcji.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#EwaTrojanowska">Na wstępie wspomniałam o zmniejszeniu liczby wskaźników dyrektywnych i ograniczeniu limitu zatrudnienia w niektórych działach przemysłu, uznając te zmiany za kierunkowo słuszne. Jednakże występują niekiedy fakty odchodzenia od wspomnianych zasad, czemu należałoby się przyjrzeć. Nadmiar wskaźników nie zawsze daje odpowiednie efekty, zwłaszcza jeśli chodzi o bardziej elastyczne dostosowanie produkcji do potrzeb rynku lub wyzwalanie inicjatywy społecznej i produkcyjnej kierownictwa i załóg pracowniczych w zakresie lepszego, oszczędniejszego gospodarowania, które powinno być przecież domeną wszystkich ogniw i na co tak duży akcent kładzie Sejm w toku obecnej debaty.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#EwaTrojanowska">Kontynuując temat chcę powiedzieć, że nie bez winy w przytoczonych przykładach są niektóre przedsiębiorstwa i ich kierownictwo, zarówno jeśli chodzi o tę właściwie pojętą współpracę ze zjednoczeniem czy bardziej operatywne i racjonalne działanie, bądź odpowiedzialność za powierzoną bazę materialną i zadania Narodowego Planu Gospodarczego. Na przykład często w praktyce rozdział zadań i wskaźników planu sprowadza się do przetargów o obniżenie planu, o przyznanie bardziej efektywnego programu produkcji w celu łatwiejszego wykonania zadań. Rozbieżności z reguły dotyczą głównie dyrektyw w zakresie zatrudnienia i wskaźników rentowności, co potwierdziły tegoroczne przykłady przy sporządzaniu Narodowego Planu Gospodarczego. Nasuwa się tu uwaga o potrzebie doskonalenia metod analiz, które by lepiej informowały o możliwościach przedsiębiorstw, o potrzebie wzmocnienia kontroli, zwłaszcza jeżeli chodzi o zatrudnienie i wydajność pracy, oraz o potrzebie wyróżniania tych przedsiębiorstw, które lepiej gospodarują, czy stworzenia bodźców sprzyjających ujawnianiu rezerw. Elementy te mogą znacznie przyczynić się do zaniku sytuacji dotąd jeszcze pokutujących, kiedy to część przedsiębiorstw ogląda się w tył, na słabszych, i nie podejmuje zadań trudniejszych.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#EwaTrojanowska">Reformy planowania przyniosły wiele uprawnień zakładom, chociażby w zakresie planowania asortymentowego, zarządzania czy ustawiania bodźców opartych na funduszu zakładowym, pozwalającym na kojarzenie interesu zakładu oraz załóg z potrzebami ogólnospołecznymi. Nie zawsze i nie wszędzie te czynniki są właściwie wykorzystywane. Na przykład często przedsiębiorstwa skarżą się na brak większej samodzielności, ale jest także prawdą, że nie w pełni wykorzystują tę samodzielność, którą posiadają, bo boją się ryzyka, nie podejmują bardziej długofalowego działania, nie zawsze też wychodzą naprzeciw potrzebom rynku, zasłaniając się zarządzeniami czy tak zwanymi trudnościami obiektywnymi. Przedsiębiorstwa starają się przy tym tak ustawić profil produkcji w planie, by go najłatwiej zrealizować, w wyniku czego wybierają często asortyment bardziej prosty i jednocześnie droższy pod względem wartości, który da plan.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#EwaTrojanowska">Wiele produkcji niezbędnych, bardziej pracochłonnych, nowoczesnych, ulepszonych nie może doczekać się priorytetu. Nie będę mówić, jakie to ma skutki dla niepełnego zaopatrzenia rynku czy tworzenia nadmiernych zapasów.</u>
          <u xml:id="u-36.25" who="#EwaTrojanowska">Nie rozszerzając dalej tej bardzo obszernej i złożonej tematyki, chciałabym jeszcze wspomnieć o potrzebie doskonalenia planowania wewnątrzzakładowego oraz o potrzebie wprowadzania usprawnień w zarządzaniu i organizacji produkcji w przedsiębiorstwie, na co zwrócili uwagę w toku dzisiejszej dyskusji inni posłowie.</u>
          <u xml:id="u-36.26" who="#EwaTrojanowska">VII Plenum KC nakłada obowiązek na wszystkie ogniwa zarządzania podjęcia wysiłków w celu przezwyciężenia określonych niedomagań w konkretnym programie realizacji. Potrzebne będzie na pewno w wielu wypadkach większe zainteresowanie resortu i zjednoczeń wynikami pracy i efektami gospodarowania przedsiębiorstw czy konkretna pomoc w rozwiązywaniu trudniejszych i złożonych problemów, zwłaszcza biorąc pod uwagę niełatwe zadania stojące przed przemysłem w latach 1968–1969. Uważam, że dalszemu doskonaleniu metod planowania i zarządzania w gospodarce narodowej w przedsiębiorstwach przemysłowych sprzyjać będzie prowadzenie bieżących, ciągłych analiz osiągniętych efektów reform wprowadzonych we wszystkich branżach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-36.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Jan Dubis.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JanDubis">Wysoki Sejmie! W przedstawionym do uchwalenia projekcie planu i budżetu państwa na rok 1968 — poważną pozycję zajmują zagadnienia związane z rozwojem przemysłu naftowego, mającego istotne znaczenie dla dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JanDubis">Obecnie realizowany program prac geologiczno-poszukiwawczych oparty jest na planie bieżącej pięciolatki, a główną podstawę tego planu stanowi ekspertyza polsko-radzieckich specjalistów, geologów i geofizyków z roku 1964, i opinia polsko-radziecka z 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JanDubis">W minionej pięciolatce przemysł naftowy uzyskał poważne efekty gospodarcze. Odkryte zostały nowe zasoby gazu ziemnego, zwłaszcza na przedgórzu Karpat, w rejonach: Lubaczowa, Jarosławia, Przemyśla, Rzeszowa i innych. W okresie tym odkryto również nowe złoża ropy naftowej w rejonie Krosna nad Odrą w województwie zielonogórskim, w rejonie Bochni w województwie krakowskim, w Pławo wicach w województwie kieleckim oraz w rejonie Dębicy i Brzezówki w województwie rzeszowskim.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#JanDubis">Odkrycia tych złóż pozwoliły na zwiększenie wydobycia ropy naftowej ze 194 tys. ton w 1960 r., do 400 tys. ton w 1966 r., gazu ziemnego zaś — z 541 mln m3 w 1960 r., do około 1,3 mld m3 w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#JanDubis">Prawidłowa realizacja programu prac geologiczno-poszukiwawczych i właściwe wykorzystanie ogromnych, bo sięgających miliardów złotych nakładów na ten cel, powinny zabezpieczyć wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#JanDubis">Wartość planowanych prac geologiczno-poszukiwawczych w roku 1968 wyniesie około 3 mld zł, co oznacza wzrost o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania planu na 1967 r. Plan na 1968 r. przewiduje wydobycie pół miliona ton ropy naftowej, to jest o około 10% więcej w stosunku do przewidywanego wykonania w 1967 r. i założeń planu 5-letniego na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#JanDubis">Na uwagę zasługuje fakt, że ten wzrost wydobycia ropy przewiduje się uzyskać z perspektywicznych rejonów niżu, a tym samym wydobycie w tych rejonach w roku przyszłym wzrośnie prawie dwukrotnie. Zmniejsza się natomiast wydobycie ropy ze starych, wyeksploatowanych złóż karpackich, a stosowane metody ożywiania złóż nie dają, niestety, wydatniejszych efektów.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#JanDubis">W ponad 100-letniej działalności przemysłu naftowego w Karpatach — wiele z odkrytych pól jest już dzisiaj całkowicie wyeksploatowanych lub znajduje się w końcowej fazie eksploatacji. Należy jednak stwierdzić, że dotychczasowa eksploatacja odnosi się do struktur płytkich, średnia bowiem głębokość odwiertów karpackich niewiele przekracza 500 m. Stąd też, mimo odwiercenia tak wielkie j ilości otworów — sumaryczny metraż wierceń geologiczno-poszukiwawczych wynosi zaledwie 330 tys. mb, przy bardzo małym zaangażowaniu otworów głębszych do 3 tys. m, co da je wskaźnik rozpoznania 26,7 mb na 1 km2 powierzchni perspektywicznej Karpat, dlatego też brak jest większych i długotrwałych efektów.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#JanDubis">Plan wydobycia gazu ziemnego na 1968 r. ustalono na podstawie zgłoszonego zapotrzebowania odbiorców, w wysokości 2 mld m3, to jest o 37% więcej od przewidywanego wydobycia w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#JanDubis">Możliwości wydobycia gazu ziemnego są znacznie większe, jednak brak zbytu i zmniejszanie w ciągu roku zgłoszonych zapotrzebowań przez odbiorców przemysłowych, oraz w szczególności brak rur na gazociągi — nie pozwala możliwości tych wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#JanDubis">Na podstawie dotychczasowych wyników badań polskich i radzieckich specjalistów, plan na 1968 r. przewiduje szeroki program wierceń geologiczno-poszukiwawczych na terenie całego kraju. Przewiduje się odwiercić 400 tys. mb, to jest o 55 tys. mb więcej niż w 1967 r., w wyniku czego mają wzrosnąć zasoby ropy naftowej w kategorii A + B — 3,5 mln ton, a w kategorii C1 — ponad 7 mln ton i odpowiednio zasoby gazu ziemnego — 9,6 mld m3 i 8,4 mld m3.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#JanDubis">Realizacja tych ambitnych zadań wymagać będzie od wszystkich załóg przemysłu naftowego optymalnego wykorzystania doświadczeń w tym zakresie, wykorzystania czasu pracy maszyn i urządzeń, doskonalenia organizacji i technologii pracy, stałego podnoszenia wydajności pracy i kwalifikacji oraz usprawnienia gospodarki remontowej i inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#JanDubis">Jeśli w produkcji gazu ziemnego nie mamy poważniejszych trudności, to uzyskanie milionowej tony ropy w 1970 r. jest zagadnieniem trudnym, złożonym i wymagać będzie odkrycia większych zasobów już w latach 1968 i 1969, ponieważ zagospodarowanie kopalń wymaga przynajmniej dwuletniego okresu. Uzyskanie tych zasobów uzależnione będzie od szybkiego rozwiązania problemów technologicznych w pracach geologiczno-poszukiwawczych, a mianowicie problemów prawidłowego opróbowania otworów, bowiem celem wierceń poszukiwawczych powinna być nie tylko ilość odwierconych metrów, lecz także uzyskanie przyrostu zasobów i maksymalnego rozeznania geologicznego.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#JanDubis">Intensyfikacja poszukiwań wymaga zwiększenia zaopatrzenia placówek palowych i placówek badawczych w nowoczesny sprzęt i aparaturę — równolegle do rozwoju bazy rozpoznawczo-wiertniczej.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#JanDubis">Następnym, nie rozwiązanym dotąd zagadnieniem jest brak wyników prac geofizycznych odnośnie do głębiej zalegających warstw. Wymaga to większego zaangażowania placówek naukowo-badawczych i pionu inżynieryjno-technicznego geofizyki, jak również nawiązania ściślejszych kontaktów i wymiany doświadczeń z fachowcami sąsiednich krajów.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#JanDubis">W założeniach na 1969 r. przewiduje się dalszą kontynuację prac geologiczno-poszukiwawczych we wszystkich najbardziej obiecujących rejonach kraju. Przewiduje się odwiercić 460 tys. mb, to jest o 60 tys. mb więcej niż zaplanowano w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#JanDubis">Zadania przemysłu naftowego na najbliższe lata są duże i wymagają i wymagać będą jeszcze większego wysiłku naszych załóg, ale równocześnie korzystamy w większym stopniu z udziału dostępnych nowoczesnych środków badawczych, korzystamy z doświadczeń i pomocy specjalistów radzieckich, pracujemy w okresie najlepszego klimatu dla przemysłu naftowego, a zatem powinniśmy dać maksimum wysiłku w celu realizacji zamierzonych prac.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#JanDubis">Duże nakłady inwestycyjne państwa na poszukiwanie nafty mają przynieść w krótkim czasie widoczne efekty, gdyż prognozy poszukiwań są dobre.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#JanDubis">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę szerokie uwzględnienie w założeniach na 1968 r. wszystkich zagadnień warunkujących rozwój przemysłu naftowego — wyrażam przekonanie, że zadania w zakresie poszukiwań, jak i wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego zostały ustalone w prawidłowych proporcjach i że zostaną wykonane, a nawet przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Piotr Nowakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PiotrNowakowski">Wysoki Sejmie! W projekcie nakładów na dalszy rozwój gospodarki narodowej poważną pozycję stanowią wydatki związane z koniecznością zwiększenia wydobycia rud metali nieżelaznych i ich przetwórstwa, a szczególnie z budową nowego zagłębia miedzi w rejonie lubińsko-głogowskim. Znaczenie wysiłków w rozbudowie tej gałęzi przemysłu podkreśla fakt, że już w przyszłym roku zostaną osiągnięte pierwsze efekty gospodarcze, wyrażające się rozpoczęciem eksploatacji nowych złóż miedzi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PiotrNowakowski">Nie ulega wątpliwości, że w całokształcie gospodarki narodowej prawidłowe zagospodarowanie bazy surowcowej i przetwórczej wymaga szczególnej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PiotrNowakowski">Podstawowymi surowcami dla wielu gałęzi przemysłu są metale nieżelazne, takie jak miedź, cynk, ołów i aluminium. Hutnictwo metali nieżelaznych opierać się będzie w coraz większym stopniu na własnej bazie surowcowej. Dla rud cynkowo-ołowiowych wiąże się to z rozbudową górniczego okręgu olkusko-by tomskiego oraz budową huty cynku w Miasteczku Śląskim. Jak dotychczas, jesteśmy zmuszeni do wciąż wzrastającego importu miedzi. Stąd też od wielu lat czynimy ogromne wysiłki nad zagospodarowaniem nowo odkrytych złóż rud miedzi. W obecnej pięciolatce nakłady w tej dziedzinie wyniosą około 9 mld zł, całkowity zaś koszt budowy zagłębia zamknie się kwotą około 30 mld zł. Stopień zaawansowania budowy zagłębia jest w chwili obecnej wysoki. W budowanych 2 kopalniach wykonano łącznie 9 tys. m szybów oraz 27 tys. m wyrobisk poziomych. Równocześnie poważnie zaawansowane są prace w budownictwie przemysłowym na powierzchni i tak np. buduje się zakłady przeróbki mechanicznej rudy, sieć energetyczną, drogi dojazdowe, zakłady mechaniczne przemysłu miedziowego i inne. Rozbudowuje się intensywnie hutę miedzi w Legnicy oraz rozpoczęto prace związane z budową nowej huty miedzi w Głogowie.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PiotrNowakowski">Dotychczas budowa kopalń była na ogół dobrze zsynchronizowana z budownictwem mieszkaniowym oraz towarzyszącym. Ten stan rzeczy ilustruje fakt, że Lubin, z małego 4-tysięcznego miasteczka, rozrósł się do 20-tysięcznego organizmu miejskiego. To zaawansowanie budowy zagłębia, w którym obecnie pracuje ponad 11 tys. ludzi, jest wynikiem ofiarnej pracy załóg górniczych i budowlanych. Mamy za sobą trudny okres zmagań z żywiołem przyrody. Poza sobą mamy także niewiarę w nasze poczynania ludzi małego ducha. Rok przyszły, jak wspomniałem, będzie przełomowy w budowie nowego zagłębia miedziowego. Obydwie budowane kopalnie osiągną 25% docelowej zdolności produkcyjnej. Przed budowniczymi stoi zadanie wydobycia 900 tys. ton rudy, co stanowi prawie połowę obecnego wydobycia w całym starym zagłębiu miedziowym. Są to zadania napięte, wymagające dużego wysiłku miejscowych załóg, załóg dostawców maszyn i urządzeń, nauki, biur projektowych oraz pomocy wielu resortów.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PiotrNowakowski">Powołana niedawno komisja rządowa, której podstawowym zadaniem jest koordynacja prac wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw i resortów, opracowała projekt uchwały o dalszym, kompleksowym zagospodarowaniu zagłębia. Istnieje pilna potrzeba zatwierdzenia wyżej wymienionej uchwały rządowej, będącej ważnym instrumentem w pracy komisji.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PiotrNowakowski">Dodatkowym zagadnieniem w związku ze zbliżającym się terminem rozpoczęcia eksploatacji w 2 nowych kopalniach jest przygotowanie kwalifikowanych kadr. Zapotrzebowanie na przygotowanych do zawodu pracowników będzie bardzo duże z uwagi na rozpoczęcie eksploatacji w obu kopalniach prawie zbieżnie. W roku przyszłym stan zatrudnienia załóg eksploatacyjnych i przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego wzrośnie o około 6 tys. ludzi w stosunku do obecnego stanu zatrudnienia. Z miejscowych zasobów siły roboczej przyrosty zatrudnienia w roku przyszłym i w następnych latach mogą być pokryte tylko w około 10%. Stąd też istnieje bezwzględna potrzeba dopływu doświadczonych i świeżo wykształconych kadr z zewnątrz. Problemu tego nie da się rozwiązać tylko siłami górnictwa rud. Z konkretną pomocą powinno tu przyjść doświadczone, mające duże tradycje, górnictwo węglowe.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#PiotrNowakowski">Tak gwałtowny wzrost zatrudnienia, który będzie się utrzymywał i w latach następnych, wymagać będzie znacznego rozszerzenia budownictwa mieszkaniowego i socjalno-bytowego. Uchwała rządu, która zobowiązała resort budownictwa do wybudowania w bieżącej pięciolatce dodatkowo 5 tys. izb mieszkalnych, problem ten znacznie łagodzi. Wymaga to bezwzględnego, systematycznego wzrostu potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego oraz przyznania mu priorytetu podobnego jak w przedsiębiorstwach innych generalnych wykonawców. Trudności w skompletowaniu załóg mogą być w dużym stopniu rozwiązane przez zastosowanie wysoko wydajnych nowoczesnych maszyn do urabiania. Przyśpieszenie produkcji tych maszyn w kraju jest koniecznością. Po raz drugi uważam za potrzebne odwołać się do resortu górnictwa i energetyki jako jedynego producenta maszyn górniczych do urabiania.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#PiotrNowakowski">Spełnienie podanych postulatów i poczucie odpowiedzialności ludzi budujących zagłębie zapewnią oczekiwane efekty naszej gospodarce narodowej w zakresie metali nieżelaznych.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Malinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#FranciszekMalinowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić niektóre problemy dotyczące obrotu towarów. Uzyskanie widocznej poprawy na rynku towarów i podwyższenie poziomu życia ludności stawiają przed przedsiębiorstwami handlowymi poważne zadania.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#FranciszekMalinowski">Istnieje przede wszystkim potrzeba zrealizowania takich zadań organizacyjnych w zakresie handlu, które by zmierzały do dalszego polepszenia jego metod, pracy i postawy, większej aktywności wobec potrzeb nabywców w zakresie usług handlowych, zwłaszcza bardziej czynnego podejścia do zadań zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#FranciszekMalinowski">Kontrole zaopatrzenia terenowej sieci detalicznej w artykuły różnych branż wykazały, że liczne organizacje handlowe, mimo niewątpliwej, zwłaszcza w ostatnich latach, poprawy sprawności działania, nie zawsze potrafiły zapewnić zaopatrzenie sieci w pełny asortyment towarów, znajdujących się w produkcji i w magazynach oraz w hurcie. Braki w zaopatrzeniu rynku występowały niejednokrotnie znacznie ostrzej i w szerszym asortymencie, niż to wynikało z aktualnej podaży i popytu. Nie dość sprawne jest jeszcze często współdziałanie pomiędzy hurtem a detalem w zakresie organizacji i techniki zaopatrzenia sieci detalicznej. Mimo pewnego postępu w wielu przedsiębiorstwach i centralach handlu hurtowego nie doprowadzono jeszcze do odpowiedniego poziomu badań popytu i analizy stanu zaopatrzenia rynku, nie zorganizowano należytej kontroli realizacji umów zawartych z przemysłem. Ułatwiło to zakładom przemysłowym dostarczenie na rynek artykułów w asortymencie i w terminach odbiegających od ustalonych w umowach.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#FranciszekMalinowski">W wyniku niedokładnej znajomości potrzeb rynku, wiele przedsiębiorstw hurtowych częstokroć nie kontraktuje na giełdach towarów poszukiwanych przez konsumentów, zawiera natomiast umowy na dostawy artykułów nie znajdujących popytu, nie stawiając pod adresem przedsiębiorstw przemysłowych zdecydowanych wymagań i nie zawsze konsekwentnie stosując wobec dostawców przysługujące sankcje za nieprzestrzeganie warunków umów.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#FranciszekMalinowski">W wyniku tego w wielu przemysłach nastąpił nadmiar i obciążający gospodarkę narodową wzrost zasobów niektórych towarów, przy równoczesnym utrzymywaniu się braków w zaopatrzeniu rynku w inne towary. Istniejące możliwości zwiększenia masy towarowej zakupami ze źródeł zdecentralizowanych, na przykład z przemysłu terenowego i z drobnej wytwórczości, od miejscowych rolników, nie zawsze były należycie wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#FranciszekMalinowski">Jest to niewątpliwie wynikiem nadal jeszcze niedostatecznego liczenia się wielu zakładów przemysłowych z potrzebami rynku i nie dość rygorystycznego stosunku poszczególnych organizacji handlowych do producentów.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#FranciszekMalinowski">Wysoki Sejmie! W handlu, w szczególnie dużym stopniu o sprawnym działaniu decyduje indywidualność pracownika. Na przykład w zakładach przemysłowych w usprawnianiu działania poważny udział ma park maszynowy i organizacja pracy zespołowej; praca handlu natomiast wymaga niemal od każdego pracownika samodzielnego działania i często indywidualnej organizacji pracy. Aby podołać tej trudnej i specyficznej roli, pracownik handlu — tak jak każdy inny pracownik naszej socjalistycznej gospodarki — musi być w swojej pracy także emocjonalnie zaangażowany. Wymaga to zarówno wysokiego uświadomienia społecznego, jak i kwalifikacji zawodowych, właściwej atmosfery pracy i odpowiednich warunków materialnych.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#FranciszekMalinowski">Oceniając działalność handlu za ostatnie lata, dostrzega się niewątpliwie postęp, ale postęp ten odnosi się przede wszystkim do materialnych podstaw handlu i wyraża się w rozwoju i modernizacji sieci handlowej, w lepszym i nowocześniejszym wyposażeniu technicznym oraz w pełniejszym znacznie zaopatrzeniu rynku. Nie polepsza się jednak w tym samym stopniu jak doskonalenie bazy — sprawność organizacji handlu oraz poziom pracowników handlu. Niska jeszcze często sprawność handlu i niezadowalające kwalifikacje wielu pracowników handlu, niska często kultura obsługi i mała wrażliwość na potrzeby konsumenta niweczą, a przynajmniej osłabiają często duże i bezsporne efekty postępu materialnego. Poprawa tego stanu rzeczy wymaga skierowania wysiłków na dalsze polepszenie organizacji handlu i systemu zarządzania. Ostatnio dużej pracy dokonało w tym zakresie — co Komisja Handlu Wewnętrznego podkreślała z uznaniem — Ministerstwo Handlu Wewnętrznego pomniejszając o paręset liczbę obowiązujących dotychczas zarządzeń i okólników oraz znacznie ograniczając liczbę sprawozdań. Komisja Handlu Wewnętrznego oczekuje podobnej, śmiałej decyzji ze strony innych, a zwłaszcza ze strony Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, która zasypuje niższe ogniwa ogromną, zatrważającą, niemożliwą do opanowania, w dużym stopniu całkowicie zbędną lawiną uchwał, zarządzeń, powtarzających co roku te same wskazówki instrukcji i wielu, wielu innych pism. Zatrzymam się nad tym jednym problemem, pragnąc zgłosić pewną liczbę postulatów. Niezbędne jest:</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#FranciszekMalinowski">— otoczenie społeczną opieką młodych kadr absolwentów szkół zawodowych i techników zawodowych ze strony wytypowanych opiekunów i podwyższenie kwalifikacji pracowników;</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#FranciszekMalinowski">— zwiększenie naboru do szkół zawodowych i objęcie patronatu przez organizacje handlowe nad poszczególnymi klasami;</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#FranciszekMalinowski">— organizowanie zespołów sklepów lub zakładów gastronomicznych, w których absolwenci szkół zawodowych stanowiliby silne, zwarte grupy;</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#FranciszekMalinowski">— wytypowanie sklepów i zakładów gastronomicznych o najwartościowszej obsadzie w celu odbywania praktyk uczniów szkół zawodowych;</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#FranciszekMalinowski">— szybsze awansowanie wyróżniających się w pracy zawodowej absolwentów szkół zawodowych i technikum;</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#FranciszekMalinowski">— organizowanie poprzez krótkoterminowe kursy doszkalania kadry pracowniczej w zakresie takich zagadnień, jak psychologia, konserwacja towarów, metody badania rynku, kształtowanie się popytu konsumpcyjnego, aktualne tendencje w modzie itp.;</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#FranciszekMalinowski">— zwrócenie uwagi na zapewnienie należytych warunków pracy oraz wyposażenie w odpowiedni sprzęt, polepszający te warunki;</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#FranciszekMalinowski">— stosowanie wymiany doświadczeń — awansowania, wyróżniania, nagradzania pracowników wyróżniających się w pracy zawodowej oraz w trosce o zabezpieczenie społecznego mienia;</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#FranciszekMalinowski">— wprowadzenie powszechnie obowiązującej zasady, że wygląd placówki handlowej, jej zaopatrzenie i poziom obsługi jest sprawdzianem kwalifikacji opinii społecznej o odpowiedzialności i trudnej pracy pracowników handlu;</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#FranciszekMalinowski">— zorganizowanie w ośrodkach, w których nie ma zasadniczych szkół handlowych, po jednej klasie szkolącej pracowników handlu w istniejących zasadniczych szkołach zawodowych;</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#FranciszekMalinowski">— uruchomienie przy technikach ekonomicznych internatów dla kształcącej się młodzieży pozbawionej możliwości zdobywania przygotowania ekonomicznego do pracy w handlu w miejscach swojego zamieszkania;</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#FranciszekMalinowski">— rozpatrzenie możliwości zwiększenia przydziałów mieszkań z puli rad narodowych dla pracowników sklepowych, zwłaszcza w miejscowościach aktywizowanych gospodarczo.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#FranciszekMalinowski">Zarówno pion handlu państwowego, jak i spółdzielczość organizują w ramach jednego związku zawodowego ambulatoria lekarskie i przychodnie. Poszukiwanie rozwiązań w terenie złożono dodatkowo na administracje przedsiębiorstw, które — zależnie od ich prężności i posiadanych wpływów — podejmą akcję tworzenia ambulatoriów dla swoich pracowników. Słuszne byłoby, aby zarządy okręgowe Związku Zawodowego Pracowników Handlu i Spółdzielczości dokonywały kompleksowej analizy potrzeb każdego powiatu, wyznaczając jednostkę wiodącą w każdym z tych regionów, odpowiedzialną za realizację planu tworzenia ambulatoriów, współdziałając w tym zakresie z odpowiednimi radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Marta Malcharek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MartaMalcharek">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu chcę powiedzieć kilka słów na temat produkcji meblarskiej.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#MartaMalcharek">W okresie międzywojennym produkcja mebli była rozproszona w małych warsztatach i wytwórniach, w których organizacja pracy miała charakter rzemieślniczy. Taki stan rzeczy odpowiadał zresztą panującym ówcześnie warunkom kraju, kraju ubogiego i zacofanego. Meblarstwo jako przemysł powstało dopiero w Polsce Ludowej. Dokonano daleko idących przedsięwzięć organizacyjno-technicznych w kierunku koncentracji i modernizacji tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#MartaMalcharek">Szczególnie dynamiczny rozwój przemysłu meblarskiego przypada na lata 1951–1966, w którym to okresie produkcja tej gałęzi przemysłu wzrosła blisko 10-krotnie — z około 850 mln zł w 1951 r. do około 9 mld zł w 1966 r. Z uzyskiwanej ogólnej produkcji mebli na zaopatrzenie rynku kieruje się obecnie około 80%, na zaopatrzenie przemysłu około 5% i reszta — około 15% przeznaczona jest na eksport. Meble na eksport prawie w całości wykonywane są przez przedsiębiorstwa przemysłu kluczowego.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#MartaMalcharek">Eksport wykazuje szybkie tempo rozwoju, szczególnie w odniesieniu do mebli mieszkaniowych. Eksport tych mebli rozpoczął się w 1959 r. i obecnie wartość jego już wynosi około 120 mln zł dewizowych, to jest równowartość około 1.500 mln zł według cen zbytą — z przeznaczeniem na rynek krajów socjalistycznych 70% i na rynek krajów kapitalistycznych — 30%.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#MartaMalcharek">Obok osiągnięć ilościowego rozwoju przemysłu meblarskiego dokonano dużego kroku naprzód, szczególnie w przemyśle kluczowym, na odcinku wzornictwa i dostosowania asortymentu mebli do potrzeb. Z uznaniem witamy opracowany przez przemysł kluczowy kompleksowy projekt pełnego wyposażenia kuchni dla wsi. Projekt został przez rolników wysoko oceniony i wieś oczekuje szybkiego uruchomienia seryjnej produkcji tych mebli.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#MartaMalcharek">Doceniając wysiłek przemysłu również w zakresie unowocześnienia produkcji, istnieje pilna potrzeba dostosowania asortymentu mebli do pilnych i aktualnych potrzeb rynku. O potrzebie takiego działania świadczy chociażby przeprowadzona pod kierownictwem zjednoczenia wiodącego ocena nowoczesności i jakości produkcji branży meblarskiej. Z oceny tej wynika, że w 1966 r. znajdowało się w produkcji, a tym samym i w handlu, około 25% mebli, które zostały zdyskwalifikowane przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#MartaMalcharek">Problem generalnie sprowadza się do faktu, aby opracowane programy podniesienia jakości mebli z równoczesną wymianą złych wzorów były przez wszystkie piony organizacyjne realizowane zgodnie z przyjętymi zasadami i terminami.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#MartaMalcharek">Mimo znacznego zwiększenia produkcji mebli, potrzeby odbiorców krajowych nie są w pełni zaspokojone. Należy przy tym zaznaczyć, że rozeznanie potrzeb rynku krajowego przez handel było i jest mało wnikliwe. Potrzeby te handel określa bez bliższego rozeznania, co uniemożliwia zaplanowanie w przemyśle produkcji mebli w odpowiedniej ilości i asortymencie.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#MartaMalcharek">Zwiększenie produkcji oraz podniesienie standardu jakościowego mebli możliwe jest przede wszystkim drogą unowocześnienia struktury i mocy wytwórczych, szczególnie w części przemysłu zdecentralizowanego. W przemyśle terenowym i spółdzielczym znajduje się stosunkowo duża ilość zakładów, w których proces produkcji nie jest zmechanizowany oraz zakłady te nie mają odpowiednich warunków do wprowadzenia nowoczesnych metod produkcji i technologii. Wskutek tego w zakładach tych jest niska wydajność materiałów i niska wydajność pracy, niska jakość mebli oraz znacznie wyższe koszty produkcji. Stąd też, uruchamiając wszystkie znajdujące się w przemyśle rezerwy, należy środki finansowe i rzeczowe, będące w dyspozycji przemysłu, koncentrować tylko w tych zakładach i spółdzielniach, które mają ku temu odpowiednie warunki, gdyż jest to główna droga szybkiego wzrostu ilościowego produkcji i zdecydowanego podniesienia jej jakości.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#MartaMalcharek">Na występujące niedobory na rynku meblarskim wpłynęło niewykonywanie przez przemysł zdecentralizowany założonego planu produkcji i dostaw. W liczbach bezwzględnych stanowiło to zmniejszenie podaży mebli na rynku wartości kilkuset milionów złotych rocznie. Deficyt w zakresie pełnego zaopatrzenia rynku w meble ocenia się na około 900 mln zł, który drogą importu został obniżony do około 500 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#MartaMalcharek">Przed przemysłem meblarskim stoi pilne i zadanie zwiększenia produkcji i lepsze jej dostosowanie do potrzeb rynku. Zadania te można by sformułować jak następuje:</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#MartaMalcharek">Po pierwsze — należy ograniczyć na najbliższe lata produkcję mebli biurowych, a uzyskane moce produkcyjne przeznaczyć na produkcję mebli mieszkaniowych. Produkcja mebli biurowych w całej branży miała wynieść w 1968 r. około 460 mln zł. Ograniczając produkcję mebli biurowych, które w przeważającej mierze zużywane były przez instytucje państwowe na wymianę starych biurek i szaf, można by już w 1968 r. zwiększyć produkcję mebli mieszkaniowych o około 260 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#MartaMalcharek">Po drugie — istnieje konieczność przyśpieszenia realizacji programu rozbudowy i modernizacji wybranych zakładów w latach 1968–1970. Realność tego zadania uwarunkowana jest przyznaniem przemysłowi dodatkowych środków niezbędnych dla przyśpieszenia jego modernizacji z jednej strony oraz możliwością dostaw maszyn i urządzeń — z drugiej strony.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#MartaMalcharek">Wprowadzenie nowych bądź rozszerzenie dotąd stosowanych zamierzeń technicznych i technologicznych, wyznaczanych kierunkami w meblarstwie światowym, podniesienie jakości i trwałości mebli — uwarunkowane jest ilością i jakością materiałów i tworzyw dostarczanych przez przemysł chemiczny, przemysł ciężki i maszynowy, jak również przez przemysł lekki. Bez spełnienia przez przemysły kooperujące wspomnianych zadań — wszechstronny program zwiększenia produkcji mebli, podwyższenia ich jakości nie będzie mógł być w pełni zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Pospieszyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#RyszardPospieszyński">Wysoki Sejmie! W 1967 r. wartość produkcji i usług przedsiębiorstw Ministerstwa Żeglugi wyniesie prawie 11 mld zł, a więc o 7,5% więcej niż w 1966 r. Wszystkie gałęzie gospodarki resortu żeglugi — poza rybołówstwem dalekomorskim — przekroczą zadania ustalone w Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#RyszardPospieszyński">Zadania roku bieżącego realizowane są przez załogi w szczególnie trudnych warunkach. Unieruchomienie w wyniku agresji Izraela Kanału Sueskiego spowodowało wyłączenie 2 dziesięciotysięczników i zmniejszenie potencjału przewozowego floty. Szczególnie niepomyślne warunki biologiczne na morzu Północnym i północno-zachodnim Atlantyku wpłynęły na mniejsze niż planowano odłowy ryb. Na tle tych trudności należy stwierdzić, że załogi przedsiębiorstw resortu żeglugi z zadań 1967 r. wywiązały się bardzo dobrze.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#RyszardPospieszyński">Nie zamierzam szczegółowo omawiać wskaźników planu dla resortu żeglugi na rok 1968. Są one zawarte w dokumentach przedstawionych Wysokiej Izbie i uwzględniają wszystkie uwagi, jakie do przedłożenia rządowego wniosła Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi w wyniku swych roboczych posiedzeń. Pragnąłbym jednak przy dyskusji nad planem i budżetem zatrzymać uwagę Wysokiej Izby nad niektórymi wybranymi problemami gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#RyszardPospieszyński">Ostatnie lata w rozwoju naszej żeglugi — to intensywne działanie na rzecz ilościowego i jakościowego rozwoju żeglugi trampowej. Wprowadzenie do eksploatacji nowoczesnego dużego tonażu trampowego w poważnym stopniu wpłynęło na zahamowanie wzrostu wydatków dewizowych, na czarterowanie obcego tonażu i stworzyło znacznie lepsze możliwości dla naszego handlu zagranicznego, głównie dzięki obniżce stawek frachtowych.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#RyszardPospieszyński">Trzeba jednak pamiętać, że w żegludze morskiej uzyskanie pełnych efektów ekonomicznych bardzo ściśle uzależnione jest od kompleksowości inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#RyszardPospieszyński">Dla pełnego wykorzystania korzyści, jakie dla ładunków masowych przynoszą statki o dużym tonażu, potrzeba między innymi odpowiednio głębokich nabrzeży oraz — sprawnie i szybko pracujących portów.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#RyszardPospieszyński">Pełna koordynacja poczynań inwestycyjnych jest tu więc niezbędna. Obsługę statków o tonażu około 35 tys. DWT zabezpiecza nowoczesny, budowany potencjał portu Świnoujścia. Jednakże będzie następować niewątpliwie dalsze zwiększenie tonażu dyktowane stałą potrzebą obniżania kosztów transportowych masy polskiego handlu zagranicznego i utrzymania konkurencyjnej jakości naszej floty na rynku żeglugowym. Dlatego pilnie jest potrzebny potencjał w portach do obsługi jeszcze większych statków — o tonażu około 70 tys. DWT — niż zabezpieczy to w 1968 r. Świnoujście. O tym, jak wielki wpływ ma to na wyniki finansowe naszych transakcji handlowych, może świadczyć przykład wybranej transakcji węglowej z odbiorcą azjatyckim. Transakcja taka realizowana w oparciu o statki wielkości 30 tys. DWT, przy zwiększeniu raty przeładunkowej z 1000 ton na 2 tys. ton, da je obniżkę stawki frachtowej o około 15%. Przy kontraktach wieloletnich, zakładając wykorzystanie jeszcze większych statków, na przykład 60–80 tys. DWT, opłacalność transakcji dalej się poprawia, co umożliwia handlowi zagranicznemu wchodzenie na dotychczas zamknięte rynki ze względu na zbyt wysokie stawki frachtowe.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#RyszardPospieszyński">Flota nasza powinna mieć w zasadzie dwie funkcje do spełnienia. Pierwsza to obrona bilansu płatniczego państwa, druga to poprawa bilansu płatniczego przez zdobywanie wolnych dewiz za przewóz ładunków między portami obcymi. Flota polska w ostatnich 2 latach rozwijała się szybciej, niż nasze obroty drogą morską. W związku z tym udział naszej floty w obsłudze potrzeb polskiego handlu zagranicznego wzrósł z 45% w 1066 r. do około 50% w 1967 r. Dzięki temu wydatki płacone przez nasz handel zagraniczny obcym banderom ulegały stałemu zmniejszeniu. Na przykład w 1965 r. wydatkowaliśmy 150,4 mln złotych dewizowych, w 1967 r., mimo wzrostu obrotów handlu zagranicznego — 120 mln złotych dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#RyszardPospieszyński">Jednocześnie stałemu zwiększaniu ulegał udział floty w obsłudze ładunków tranzytowych, idących przez porty polskie. I tak, o ile w 1966 r. flota nasza obsługiwała ładunki tranzytowe w 22%, to w 1968 r. plan zakłada obsługę masy towarowej, idącej przez nasze porty, już w 36%. Jest to możliwe dzięki rozbudowie tonażu trampowego, który zaspokajał we wzrastającym stopniu potrzeby kontrahentów tranzytowych.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#RyszardPospieszyński">Wykonując swe podstawowe zadania, flota polska uzyskiwała jednocześnie wzrastające wpływy za przewóz obcych ładunków między obcymi portami. W 1960 r. uzyskano z tego tytułu 36,9 min złotych dewizowych, a w 1967 r. — około 110 mln złotych dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#RyszardPospieszyński">Zdaniem fachowców istnieje możliwość dalszego szybszego zwiększania wpływów dewizowych za przewóz obcej masy, pod warunkiem dysponowania odpowiednim tonażem.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#RyszardPospieszyński">W 1968 r. zbliżymy się do pokrycia potrzeb przewozowych własnego handlu zagranicznego w około 52%. A więc zadanie postawione przed flotą przez IV Zjazd naszej partii obsłużenia potrzeb naszego handlu zagranicznego w 1970 r. w około 53%, będzie wykonane i zapewne przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#RyszardPospieszyński">W związku z tym powstaje pytanie, czy w obliczu naszych dotychczasowych osiągnięć żeglugowych słuszne jest programowanie dalszego rozwoju floty na podstawie jedynie wielkości obrotów naszego handlu zagranicznego drogą morską. Nasze przedsiębiorstwa żeglugowe, działając na światowym rynku żeglugowym, już od dawna w praktyce rozwijały zarobkowe funkcje floty morskiej, przysparzając państwu znacznych wpływów dewizowych. Mimo to udział floty polskiej w pokrywaniu ujemnego salda bilansu płatniczego jest w porównaniu do innych flot jeszcze niewielki. Wysiłek flot wielu innych krajów idzie w kierunku czynnego oddziaływania na bilans płatniczy przez stałe rozszerzanie eksportu usług przewozowych. Przykładowo: flota Francji uczestniczyła w przewozach między obcymi portami w 1964 r. w 31,2%, flota Jugosławii — w 32.8%, NRF — w 54%, Danii — w 77,4%, Włoch — w 57%. NRD w 26%. a Polski tylko — w 12,6%. Przytoczone liczby wskazują dobitnie na możliwość i konieczność szybszego rozwoju naszej floty również dla celów zarobkowych.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#RyszardPospieszyński">Analiza kosztu zdobycia jednostki dewizowej wykazuje, że flota nasza uzyskuje średnio 1 dolara znacznie poniżej granicznych kursów, uzyskiwanych z eksportu towarowego. Rola floty jako ważnego i stałego czynnika zdobywania dewiz dla kraju zasługuje dlatego na szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#RyszardPospieszyński">Szczegółowa analiza dotychczasowej działalności naszej żeglugi, uwzględniająca także umiejętności naszych żeglugowców i ich wieloletnie doświadczenie, upoważnia mnie do wysunięcia tezy, że wysoką efektywność ekonomiczną naszej floty będzie można uzyskać tylko wtedy, jeżeli równolegle ze zwiększeniem udziału własnej floty w obrotach polskiego handlu zagranicznego udział masy obcej w jej przewozach będzie wzrastał, Wychodząc z tych założeń wyda je się konieczne, aby rząd podjął odpowiednie decyzje, zmierzające do uczynienia z floty ważnego i stałego czynnika, wpływającego w sposób bardziej zasadniczy na kształtowanie bilansu płatniczego państwa.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#RyszardPospieszyński">Dotychczasowa działalność naszych żeglugowców w pełni gwarantuje, że te nowe jakościowo zadania będą przez nich wykonane.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#RyszardPospieszyński">Gospodarka rybna jest szczególnie trudną dziedziną gospodarki narodowej. Sejmowa Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi wiele czasu poświęcała w minionym okresie prawidłowemu rozwojowi tej branży. Wieloletni plan poprawy w gospodarce rybnej, przedstawiony przez resort, zabezpieczający odpowiedni rozwój transportu, chłodnictwa i sieci sklepów rybnych, wymaga ciągłej troski i kontroli wszystkich zainteresowanych organów rządowych w celu jak najszybszej likwidacji istniejących dysproporcji.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#RyszardPospieszyński">Przejściowe trudności w zbycie ryby, które wystąpiły na początku bieżącego roku, spowodowały zmniejszenie zainteresowania w intensyfikacji połowów szerokiego asortymentu ryby, szczególnie tych gatunków, które na rynku napotykały trudności zbytu; tym bardziej, że intensyfikacja połowów związana była z potrzebą doinwestowania jednostek pływających w nowoczesny sprzęt sieciowy i niezbędne urządzenia elektroniczne.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#RyszardPospieszyński">W związku z tym resort żeglugi powinien podjąć szybkie kroki, zmierzające do unowocześnienia sprzętu połowowego, a nowo powstały resort przemysłu maszynowego powinien zabezpieczyć potrzeby rybołówstwa w zakresie przyrządów elektronicznych.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#RyszardPospieszyński">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu na rok 1968 stanowi dalszy poważny krok w rozwoju gospodarki morskiej naszego kraju. Dotychczasowe wyniki pracy doświadczalnej kadry pracowników polskiego morza, pozwalają mi wyrazić nadzieję, że plan ten zostanie wykonany, przynosząc krajowi i społeczeństwu dalsze korzyści z uprawy polskiego morza.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#JanKarolWende">Projekty: uchwały o NPG i ustawy budżetowej na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#JanKarolWende">Obrady zostaną wznowione jutro, o godzinie 10 rano.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#JanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty nad projektem planu i budżetu na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#JanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#JózefTrojok">W dniu jutrzejszym, to jest 19 grudnia br. odbędą się posiedzenia komisji sejmowych według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#JózefTrojok">1) Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 67 — Dom Poselski;</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#JózefTrojok">2) Komisja Handlu Wewnętrznego — bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 102;</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#JózefTrojok">3) Komisja Handlu Zagranicznego — bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 67 — Dom Poselski;</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#JózefTrojok">4) Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — o godz. 9,30 rano — w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest do dnia 19 grudnia do godz. 10.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 50)</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Sejmu Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#ZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Kleczaja i Andrzeja Żabińskiego.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#ZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#ZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#ZenonKliszko">Jako pierwszy w drugim dniu debaty zabiorze głos poseł Stanisław Stomma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#StanisławStomma">Wysoki Sejmie! Doroczna debata nad budżetem państwa i planem gospodarczym daje okazję do poruszenia na forum Sejmu wielu różnych spraw państwowych. Korzystam z tego.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#StanisławStomma">Utarła się już taka praktyka, że zazwyczaj podczas tej dorocznej debaty omawiane są sprawy gospodarcze albo bardzo konkretne tematy społeczne. Natomiast rzadziej przewija się temat polityczny.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#StanisławStomma">Otóż wbrew tej tradycji posłowie Koła Poselskiego „Znak” z pewnym uporem wnoszą na forum tej Izby tematy polityczne natury wyższej — podstawowe problemy życia państwowego i narodowego. Dlaczego to robimy?</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#StanisławStomma">Uważamy to po prostu za wynik naszego obywatelskiego i poselskiego obowiązku. Jest to jednocześnie wyrazem traktowania przez nas naszej roli poselskiej, a także roli Sejmu w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#StanisławStomma">Nie ulegamy złudzeniom. Jesteśmy grupą bardzo drobną, żadnego wpływu na rządzenie państwem nie mamy. Wiemy też, że decyzje najważniejsze zapadają nie w Sejmie, ale w innym gmachu — jakieś 1000 m stąd.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#StanisławStomma">Jednak Sejm jest konstytucyjną władzą państwową i jest najwyższą reprezentacją społeczną. Dlatego wszystkie ważne sprawy państwowe powinny figurować na forum tej Izby i sądzimy, że nie jest to jednak bez znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#StanisławStomma">Dlatego z całą premedytacją włączamy w ogólną dyskusję budżetową ważne problemy polityczne. Uczynię to i tym razem.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#StanisławStomma">Zacznę od pytania skierowanego pod adresem rządu.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#StanisławStomma">Wiadomo, że sprawy gospodarcze są zagadnieniami w państwie ogromnie ważnymi i niezwykle trudnymi. Przewlekły charakter trudności gospodarczych każę zwrócić baczną uwagę na sprawę struktury ekonomicznej. Czy niedomagania gospodarcze nie wynikają czasem z organizacji życia ekonomicznego?</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#StanisławStomma">Postulowane były studia badawcze nad strukturą gospodarczą. Nawet podjęto jakieś eksperymenty. Słyszeliśmy ze strony rządu zapowiedź zajęcia się sprawą reformy ekonomicznej w zakresie metod planowania i zarządzania gospodarką. Powracamy do tego zagadnienia. Trudności ekonomiczne są u nas na pewno trudnościami wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#StanisławStomma">Szybko rosną potrzeby gospodarcze społeczeństwa wywołane zresztą przebudową społeczną, dokonaną w ramach Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#StanisławStomma">Wzrost potrzeb ludności jest na pewno czynnikiem stałym, nawet mającym pewne przyśpieszenie. Dlatego ciągle wzrastać będzie napór życia gospodarczego na naszą gospodarkę narodową. Musi ona temu sprostać. Stąd tak ważny problem ciągłego dopasowywania struktury ekonomicznej, dopasowywania organizacji życia gospodarczego do rosnących potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#StanisławStomma">Słyszymy o ciekawych pracach koncepcyjnych i badaniach, nowych rozwiązaniach w zaprzyjaźnionych z Polską republikach demokratycznych. Informacje te ogromnie interesują społeczeństwo. Natomiast mało wiemy o pracach koncepcyjnych u nas. Prosimy rząd o pełniejsze, obszerniejsze informacje na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#StanisławStomma">Pytamy, jak wyglądają sprawy na tym odcinku?</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#StanisławStomma">Sprawa druga, którą muszę tu przypomnieć, to nie przedawniony nigdy i ciągle otwarty problem demokratyzacji państwa.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#StanisławStomma">Mówiłem o tym rok temu, i znów do tej kwestii w imieniu naszego Koła powracam. Przemawiając rok temu użyłem takiego skrótu myślowego: „Polsce potrzebny jest plan stopniowej demokratyzacji systemu politycznego”. Postulat ten podtrzymuję.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#StanisławStomma">Mówiąc „plan” — mamy na myśli stopniowy — że się tak wyrażę — „organiczny” rozwój demokracji. „Organiczny” w tym sensie, że wynikający w sposób naturalny z socjalistycznej struktury naszego społeczeństwa związany z tą strukturą, zharmonizowany z nią.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#StanisławStomma">Nowa demokratyzacja wyrasta dzisiaj na podłożu nowego społeczeństwa, jej pełna konstrukcja dopiero będzie zarysowana przez bieg życia. Jednak uważamy za konieczny rozwój w tym kierunku, stały i widoczny postęp na tej drodze. Społeczeństwo musi widzieć, musi czuć, że demokratyzacja socjalistyczna jest in statu nascendi. Bo to jest na pewno najistotniejszy warunek mobilizacji sił i wysiłków dla sprawy ogólnonarodowej. Chodzi o demokratyczny klimat w państwie.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#StanisławStomma">W centrum tej kwestii leży dla nas sprawa obywateli bezpartyjnych, sprawa włączenia ich w życie państwowe. Dla rozwinięcia tej problematyki posłużę się tutaj formą może rzadko w przemówieniach praktykowaną. Chcę pokrótce streścić rozmowę moją z jednym z wyborców.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#StanisławStomma">Rozmówca mój był nastrojony opozycyjnie i zdecydowanie negatywnie. Bardzo surowo określał różne przejawy życia państwowego w Polsce. Ale w toku dyskusji nagle zmienił ton i zaczął mówić ciepło i z pewną aprobatą. Wtedy mianowicie, kiedyśmy trochę przypadkowo zresztą poruszyli temat polskiej marynarki handlowej.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#StanisławStomma">Rozmówca wyraził swoją szczerą radość i aż się zapalił w tym miejscu, mówiąc o rozwoju polskiej marynarki handlowej. Powiedział, że jest to wielka niespodzianka w życiu narodowym, fakt, że polska marynarka zajmuje dziś jedno z czołowych miejsc na święcie. W dalszej rozmowie okazało się, że również bardzo pozytywnie ocenia wielki postęp cywilizacyjny wsi polskiej i awans społeczny wsi polskiej. Tak samo z uznaniem mówił o elektryfikacji kraju, o rozwoju przemysłu itd. Zgodził się także na pozytywną ocenę głównych wytycznych polskiej polityki zagranicznej. Przyznał, że nasz sojusz ze Związkiem Radzieckim jest wielkim osiągnięciem historycznym, że daje on wreszcie bezpieczeństwo i stabilizację państwa.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#StanisławStomma">A zatem — jak widać — negatywny opozycjonista uznaje wiele osiągnięć, któreśmy zdobyli w ramach Polski Ludowej, pod obecnym kierownictwem politycznym. Przyznając te sukcesy, jednak stanowczo nie zgadzał się na zmianę postawy generalnej, którą chce nadal utrzymać jako zasadniczo negatywną.</u>
          <u xml:id="u-51.22" who="#StanisławStomma">Dlaczego przytoczyłem ten epizod? W moim przekonaniu jest on dość charakterystyczny — maluje dobrze mentalność i postawę dość wielu ludzi w Polsce. Jest niemało obywateli, którzy nie zamykają oczu na osiągnięcia i zdobycze Polski Ludowej, a jednak pomimo to, dominuje u nich wielokrotnie postawa negatywna.</u>
          <u xml:id="u-51.23" who="#StanisławStomma">Przytoczyłem tę rozmowę dla pokazania, jak problem u dna jest złożony. Opozycja i sprzeciw wynikają często z przyczyn głębszych i to chcę zaznaczyć, że nie można tak stawiać sprawy, jakby zawsze głównym czynnikiem były tu motywy ekonomiczne i stykanie się z trudnościami gospodarczymi. Ludzie w Polsce są patriotyczni i ofiarni i wiele umieją znieść, gdy się ich odpowiednio traktuje, jeśli coś innego ich nie uwiera, jeśli jakieś inne okoliczności ich nie jątrzą. Oczywiście, psychologiczne przyczyny negatywnej postawy mogą być różne. Ale jeden czynnik gra na pewno ważną rolę. Jest nim dystans obywatela do państwa. Dystans ten u nas jest za duży. Mówię tu o sytuacji obywateli bezpartyjnych i to podkreślam. Przeciętny obywatel bezpartyjny czuje się dość oddalony od spraw państwa. Można to, rzecz oczywista negować, przedstawiać obraz rzeczy optymistyczniej. Oczywiście, łatwiej jest przyjąć interpretację, która nie nasuwa żadnych kłopotów, niż taką, która zwraca uwagę na jakieś istniejące, otwarte problemy. Ale sądzimy, że byłoby to strusią polityką.</u>
          <u xml:id="u-51.24" who="#StanisławStomma">Mamy w Polsce cały system aparatu władzy, zorganizowany w postaci rad terenowych. Otóż bezpartyjny obywatel tylko w bardzo nieznacznym stopniu uczestniczy w tym aparacie rządzenia. W praktyce, dostanie się do systemu rządzenia w postaci rad, jest dla bezpartyjnego rzeczą niezwykle trudną. Są bowiem wciągani tylko niektórzy ludzie, i to odgórną decyzją. Otóż ten system stwarza dystans, o którym mówimy, dystans między obywatelem bezpartyjnym a systemem rządzenia. I to jest problem nadal otwarty, na który zwracam uwagę.</u>
          <u xml:id="u-51.25" who="#StanisławStomma">Wysoki Sejmie! Poruszę z kolei sprawę dalszą, zagadnienie szczegółowe, wiążące się też ze sprawą kapitalną tu postawioną, ze sprawą klimatu demokratycznego w państwie. Chodzi o sposób pojmowania postulatu jedności narodowej. My jedność narodową rozumiemy jako zespolenie sił dla nadrzędnych, wspólnych celów, pomimo różnic rysujących się w różnych dziedzinach — a nie jako uniformizację społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-51.26" who="#StanisławStomma">Przez uniformizację rozumiem dążenie do ujednolicenia poglądu społeczeństwa drogą narzucania pewnych recept i wytycznych z góry ustalonych. Otóż stoimy w obliczu niepokojącego faktu wzrastania tendencji do uniformizacji myślenia. Objawy takie mnożą się. Wiąże się to z tendencją do wygaszania dyskusji, niedopuszczania różnic do głosu. Kresem jest tutaj schematyzacja mózgów.</u>
          <u xml:id="u-51.27" who="#StanisławStomma">Nigdy dotąd z tej trybuny nie skarżyłem się na Urząd Kontroli Prasy; uczynię to po raz pierwszy dlatego, że wydaje się nam, że w tej chwili Urząd ten traci poczucie rozsądnej miary. Musimy oponować przeciwko próbom reglamentacji myślenia. Wymienię taki przykład, który mnie osobiście dotknął — niepuszczenie mojej polemiki z reportażami Brychta. Uważam, że Brycht może się sam bronić i polemizować; mnie się te jego reportaże nie podobają. Dalej — skonfiskowanie mi w całości artykułu na temat kardynała Innitzera. Artykuł czysto biograficzny, po prostu streszczający cały problem, nic więcej. Podający same fakty. Dziwię się tej ingerencji, bo czyżby była oficjalna wersja dotycząca życiorysu kardynała Innitzera, która ma w Polsce obowiązywać obywateli publicystów?</u>
          <u xml:id="u-51.28" who="#StanisławStomma">To są drobne przykłady wyrwane z naszego podwórka. Mógłbym przykłady mnożyć, odwołując się do doświadczeń innych redakcji — nie będę tego robił — bo nie chcę być nieproszonym adwokatem, może inne redakcje nie życzą sobie, żebym tutaj w ich imieniu podejmował polemikę.</u>
          <u xml:id="u-51.29" who="#StanisławStomma">Wracam do pytania zasadniczego, wyżej postawionego — jak pojmować jedność narodową? W sposób bardzo stanowczy negujemy wiązanie tego z problemem uniformizacji myśli.</u>
          <u xml:id="u-51.30" who="#StanisławStomma">Naprawdę głębiej pojęta jedność narodu i mobilizacja sił jest w sprzeczności z uniformizacją. Uniformizacja ją zakłóca, przeszkadza jej. W społeczeństwie na wyższym stopniu cywilizacyjnym i kulturalnym, różnice myśli w bardzo wielu dziedzinach są zjawiskiem zupełnie normalnym, zupełnie oczywistym.</u>
          <u xml:id="u-51.31" who="#StanisławStomma">Trzeba sobie uświadomić, jak ogromny postęp, jeżeli chodzi o czytelnictwo i oświatę, osiągnęło przecież społeczeństwo polskie, również w ramach Polski Ludowej. Sprawdzianem tego rozwoju jest właśnie ogromny rozwój czytelnictwa. Polska jest krajem ludzi czytających i uczących się.</u>
          <u xml:id="u-51.32" who="#StanisławStomma">Otóż w tych warunkach próby uniformizacji są czymś bardzo chybionym — w Polsce stanowią ponadto duży błąd psychologiczny. Wywołuje to w społeczeństwie tak indywidualistycznym, jak polskie, sprzeciw, opór, przekorę.</u>
          <u xml:id="u-51.33" who="#StanisławStomma">Sądzę, że prawdziwa jedność narodu, skupienie myśli dla celów nadrzędnych, wymaga właśnie bardzo głęboko pojętej pluralizacji społeczeństwa, respektowania pluralizmu kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-51.34" who="#StanisławStomma">Zawsze obchodzą nas żywo sprawy religii i kościoła oraz układ stosunków między państwem i kościołem. Obszernie mówiłem o tym rok temu w czasie dyskusji budżetowej i stwierdzam, że stanowisko nasze nie uległo zmianie. Rok miniony nie przyniósł w Polsce poprawy w tych wzajemnych stosunkach między państwem i kościołem, a nawet — ze smutkiem stwierdzić trzeba — ostatnio zaistniały pewne starcia. Trzeba jednak rozróżniać duży nurt przemian historycznych oraz konflikty incydentalne.</u>
          <u xml:id="u-51.35" who="#StanisławStomma">Jesteśmy z najgłębszego przekonania za porozumieniem, za wypracowywaniem form trwałej, spokojnej koegzystencji między chrześcijaństwem a obozem socjalizmu. Pomimo ogromnych trudności pozostajemy przy przeświadczeniu, że jednak w tej wielkiej sprawie czas pracuje na rzecz naszej tezy. Dlatego nie załamujemy rąk, spokojnie pracujemy w myśl ustalonych wytycznych, choćby chwilami trzeba było płynąć pod prąd. Największe znaczenie — rzecz prosta — ma rozwój sytuacji w tym dużym, ogólnym nurcie po obu stronach, w tym wielkim nurcie historycznych przemian. Jeżeli w obozie socjalizmu dojrzeje zasada koegzystencji z chrześcijaństwem w wielkim stylu, wszystkie trudności lokalne dadzą się rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-51.36" who="#StanisławStomma">Podziwiać trzeba z jak wielką wytrwałością i konsekwencją prowadzi papież Paweł VI swoją zdecydowaną politykę porozumienia z obozem socjalizmu. Pozytywnym faktem było zamieszczenie w deklaracji wydanej w Karlovych Varach z okazji narady kierownictwa partii komunistycznych ustępu poświęconego kościołowi i katolicyzmowi w rozmaitych krajach, gdzie stwierdzono konstruktywną, pokojową politykę stolicy apostolskiej oraz pozytywną postawę katolików w wielu krajach. Jeśli traktować to tylko jako gest słowny, to niemniej jednak, gest ten ma duże znaczenie, zwłaszcza z uwagi na ważne i międzynarodowe gremium, które te słowa potwierdziło. Nie zamykamy oczu na trudności. Bolejemy, że są to trudności i tarcia, które są, ale z pola widzenia nie tracimy wielkiej perspektywy.</u>
          <u xml:id="u-51.37" who="#StanisławStomma">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Znak”, jak zawsze, wprowadzam tutaj na tę Izbę, na to forum, problem postępu demokratyzacji. W podejściu do tej sprawy nie jesteśmy naiwnymi idealistami. Wiemy, że kontekst sytuacji światowej jest mało optymistyczny. Obraz świata nie jest sielankowy. Świat szarpany groźnymi konfliktami wciąż znajduje się na granicy totalnej katastrofy wojennej. W świecie skłóconym, rozdartym konfliktami, system pełnej demokracji politycznej należy do wyjątków. Raczej należy mówić o pewnych oazach demokracji politycznej. Są liczne objawy regresji, odstępstw od demokracji. Praktyka rządów, opartych na przemocy, nie jest rzadkością w tym świecie. Wydarzenia w Grecji i Indonezji są niepokojącym przykładem regresji. Ale właśnie dlatego rozwój sytuacji w państwach obozu socjalizmu budzi tak wielkie zainteresowanie w całym świecie. Obóz socjalizmu będzie się stawał nadzieją społeczeństw, jeśli w krajach tego obozu kształtować się będzie stopniowo wzorzec ustroju sprawiedliwszego i demokratyczniejszego. Dlatego krystalizowanie się modelu demokracji socjalistycznej jest sprawą tak ogromnie ważną. Sprawą nie tylko naszą, lecz sprawą świata, sprawą ludzkości. Dlatego tak bardzo pragniemy widzieć postęp dzieła demokratyzacji w naszym kraju. W imieniu Koła Poselskiego „Znak” chcę oświadczyć, że będziemy głosowali oczywiście za planem i budżetem, bo to jest wyrazem naszej postawy.</u>
          <u xml:id="u-51.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Mirosław Żurek.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#ZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Waga problemu wody w jej znaczeniu przyrodniczym, surowcowym i użytkowym została należycie oceniona przez państwo, czego dowodem było powołanie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, uchwalenie przez Sejm ustawy wodnej oraz przyjęcie ogólnonarodowego perspektywicznego planu rozwoju gospodarki wodnej PRL na lata 1961–1980.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#ZenonKliszko">Projekt planu na rok 1968 i założenia na rok następny zawierają także zadania w dziedzinie gospodarki wodnej, a w tym i zadania w zakresie zaopatrzenia ludności i gospodarki narodowej w wodę, inwestycji gospodarki wodnej, realizowanej przez resorty i rady narodowe oraz zadania planu i budżetu Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#ZenonKliszko">Ogólne nakłady inwestycyjne, przewidziane przez poszczególne resorty na gospodarkę wodną na 1968 r., wynoszą 6.484,7 mln zł, to jest o 5% więcej, aniżeli przewidywane wykonanie w 1967 r. W założeniach na 1969 r. przewiduje się nakłady w tej dziedzinie na 6.181,6 mln zł. Łącznie nakłady na rozwój gospodarki wodnej na lata 1966–1969 stanowić będą 87% planu 5-letniego. Należy więc liczyć się, że plan 1970 r. zostanie przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#ZenonKliszko">W projekcie planu na budownictwo wodne podstawowe nakłady w 1968 r. wyniosą 854,4 mln zł. Na sumę tę składają się kwoty przewidziane w planach Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej i Ministerstwa Górnictwa i Energetyki.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#ZenonKliszko">W wyniku jednak dofinansowania przez inne resorty, faktyczna realizacja planu przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej w latach 1968i 1969 wyniesie po 950 mln zł rocznie. Z przeznaczonej sumy 452 min zł na budownictwo wodne — znaczna część, bo aż 57,4% przeznaczona będzie na stopień wodny we Włocławku. Ponadto w 1968 r. realizowane będą z inwestycji centralnych ważniejsze zadania, takie jak regulacja Wisły środkowej, zbiornik wodny Wisła-Czarne, regulacja poziomu wód gruntowych, zbiornik wodny Głębinów, Kędzierzyński Kanał Żeglugowy.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#ZenonKliszko">W 1968 r. będą rozpoczęte prace przygotowawcze do budowy zbiornika wodnego w Czorsztynie, z wykorzystaniem potencjału przedsiębiorstwa kończącego budowę w Solinie. W 1969 r. planowane jest rozpoczęcie budowy zbiornika wodnego w Czorsztynie i w Wyszogrodzie, obiektów piętrzących wody jeziora Pakość i inne zadania, w tym kanał na Odrze w Opolu. Ze środków Ministerstwa Górnictwa i Energetyki w 1968 r. zakończona zostanie budowa zbiornika wodno-energetycznego w Solinie.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#ZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Omawiając projekt planu gospodarki wodnej na 1968 r. i założenia na 1969 r., pragnę zasygnalizować niektóre tylko trudności oraz potrzebę nieco innego ukierunkowania działalności Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej w następnym pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#ZenonKliszko">Centralny Urząd Gospodarki Wodnej został powołany do sprawowania nadzoru nad zasobami wodnymi kraju, ich rozdysponowania oraz koordynacji poczynań w tym zakresie wszystkich zainteresowanych gospodarką wodną resortów. Wydaje się jednak, że Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, mając w tym względzie olbrzymie zadania do spełnienia, niepotrzebnie został przeciążony działalnością inwestycyjną na rzecz innych resortów, jak na przykład przy budowie zbiorników dla elektrowni cieplnych i zakładów przemysłowych, stopni wodnych głównie dla celów energetycznych itp., co nie może się odbywać bez uszczerbku dla zasadniczej roli Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. Wydaje się również celowe, by Centralny Urząd Gospodarki Wodnej wobec stosunkowo słabego zainteresowania instytucji i zakładów przemysłowych w kwestii oszczędnej gospodarki wodą — w większym niż dotychczas stopniu czuwał nad właściwym wykorzystaniem wody, zwłaszcza w rejonach deficytowych — nakazując stosować zakładom przemysłowym wielokrotne zużycie tej samej wody w tak zwanych obiegach zamkniętych, oraz aby Centralny Urząd Gospodarki Wodnej i inne organy stosowały wszelkie środki nie tylko do oszczędzania zasobów wód, ale również, by zaostrzyły sankcje w stosunku do kierownictwa zakładów zanieczyszczających wodę otwartą, jak na przykład w roku bieżącym na rzece San lub zatrucie wód pitnych w Wadowicach i Chełmie Lubelskim.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#ZenonKliszko">Analizując krajowy plan gospodarki wodnej, nie widać w nim pełnej roli koordynacyjnej Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. W tej sytuacji wydaje się celowe rozważenie przez rząd podniesienia rangi Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej w stosunku do innych resortów.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#ZenonKliszko">Źle dotychczas funkcjonuje zarówno koordynacja pionowa, jak i szczególnie pozioma, co wyraża się w słabym skoordynowaniu poczynań często dotyczących tych samych spraw w tych samych miejscowościach. Na przykład w Olsztynie, po uruchomieniu Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych i wybudowaniu tam oczyszczalni ścieków, woda oczyszczona spływa do oczyszczalni miejskiej bardzo starej i wymagającej generalnej rozbudowy, z której ścieki już od wielu lat zatruwają rzekę Łynę. Cały efekt oczyszczalni, wybudowanej dużym przecież kosztem, jest więc przekreślony.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#ZenonKliszko">Spośród wielu zakładów zatruwających wody powierzchniowe na terenie województwa olsztyńskiego w szczególności niepokoi opinię publiczną zatruwanie wód przez ścieki ze szpitali zakaźnych. Na 9 szpitali zakaźnych w 8 brak jest oczyszczalni ścieków, a chlorowanie przeprowadza się za pomocą prowizorycznych chlorowni, uruchomionych systemem gospodarczym. Na przykład szpital przeciwgruźliczy w Bisztynku odprowadza ścieki rowem melioracyjnym otwartym do rzeki Pisy, z której wód korzystają okoliczni rolnicy do pojenia bydła i dla 'innych celów gospodarczych. W 8 szpitalach stwierdzono brak inwentaryzacji istniejących urządzeń wodno-ściekowych.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#ZenonKliszko">Każdego roku w naszym województwie wprowadzane są do planu nakłady na rozbudowę komunalnych oczyszczalni ścieków, w których partycypować mają także zakłady przemysłowe. Jednak nieskoordynowanie tych środków w jednym czasie ze środkami gospodarki komunalnej, a przede wszystkim brak ich w gospodarce komunalnej, powoduje niewykorzystanie ich, a z kolei skreślenie tych środków z planu, i w ostatecznym rezultacie obserwujemy postępujący stan zanieczyszczeń. Na przykład garbarnia w Braniewie miała w planie 25 mln zł, a fabryka maszyn rolniczych w Dobrym Mieście miała 3,4 mln zł na partycypowanie w kosztach budowy oczyszczalni miejskich, które nie zostały wykorzystane, ponieważ gospodarka komunalna w tych miastach nie miała środków na ten cel. Podobna sytuacja 'powtarza się rok rocznie.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#ZenonKliszko">Biorąc pod uwagę wzrastający stan zanieczyszczeń, ale jednocześnie i zwiększające się stale nakłady na budowę oczyszczalni — w celu zapewnienia pełnego przerobu środków należałoby rozpatrzyć możliwość powołania zjednoczenia wiodącego oraz podległych mu wojewódzkich przedsiębiorstw specjalistycznych, powołanych wyłącznie do budowy tego rodzaju urządzeń gospodarki wodnej. Zapewniłoby to lepsze wykonawstwo, właściwy rozruch, remonty i konserwacje, a także nadzór eksploatacyjny.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#ZenonKliszko">Centralny Urząd Gospodarki Wodnej powinien zainteresować się również zaopatrzeniem miast prowincjonalnych oraz osiedli w wodę pitną, aczkolwiek zadania te należą do resortu gospodarki komunalnej. Stan na tym odcinku jest katastrofalny. W terenie odczuwa się dotkliwy brak przedsiębiorstw, które by się podjęły wykonawstwa mniejszych inwestycji — do 1 mln zł — oraz konserwacji i napraw istniejących sieci.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#ZenonKliszko">Dla skoordynowania środków inwestycyjnych na budowę ujęć — zwłaszcza na wsi — rozproszonych w czasie, dla przeciwdziałania budowie większej ilości ujęć w tej samej miejscowości, często nawet w obiektach o małym zapotrzebowaniu na wodę, jak ośrodki zdrowia, agronomówki, wodomistrzówki, szkoły itp. — należałoby stworzyć odpowiedni fundusz (wojewódzki względnie powiatowy), przeznaczony na budowę większego ujęcia w danej miejscowości, z którego w przyszłości, za odpowiednim częściowym zwrotem kosztów budowy, mogliby korzystać inni użytkownicy.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#ZenonKliszko">W planie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej na regulację Wisły środkowej, to jest na przestrzeni około 500 km — przewidziano 9,5 mln zł, co pozwoli na regulację zaledwie 2,5 km odcinka. Suma ta jest bardzo mała przy uwzględnieniu pilnej potrzeby regulacji tej części rzeki.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#ZenonKliszko">Środki Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej i resortów, wspólnie finansujących, idą natomiast na budowę dużych zbiorników, przeważnie energetycznych, co przy tańszej energetyce cieplnej wydaje się mało celowe i nieekonomiczne. Podkreślenie wielozadaniowości tych zbiorników jest dość często problematyczne, gdyż na przykład znaczenie ich przeciwpowodziowe w górach może być zastąpione przez budowę suchych zbiorników, nie uszczuplających zasobów ziemi. Na niżu natomiast budowane stopnie wodne na Wiśle tego zadania inie potrzebują spełniać, gdyż na tych odcinkach, po wykonaniu obwałowania Wisły środkowej, powódź nie będzie zagrażać. Znaczenie turystyczne stopni wodnych na niżu, w kraju tysiąca jezior, jest chyba bezprzedmiotowe.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#ZenonKliszko">Warto również przy tej okazji zaproponować rozważenie celowości budowy kaskad Wisły, przy olbrzymim nakładzie środków, kiedy znaczenie ich energetyczne jest nieekonomiczne i przeciwpowodziowo często problematyczne. Może to być strata środków, a także utrata cennych gruntów rolnych, których i tak corocznie nam ubywa, bez nadziei na szybką ich amortyzację.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#ZenonKliszko">Tym bardziej nie wydaje się celowe inwestowanie w stopień wodny w Wyszogrodzie, kiedy jeszcze nie zostały opracowane badania i projekty wszystkich kaskad Wisły.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#ZenonKliszko">Wiele też niepokoju budzi koncepcja spiętrzenia wód jezior mazurskich w celu nawodnienia użytków rolnych w dorzeczu Narwi między Pisą a Omulwem. Istotnie, przy dużych nakładach i środkach, można nawodnić 50 tys. ha łąk na Kurpiach, lecz powstaną w tym wypadku duże straty gospodarcze i straty w powierzchni użytków rolnych w województwie olsztyńskim w zasięgu nie tylko piętrzenia, ale i oddziaływania cofki wody na przyległe tereny, powodując ich zabagnienie.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#ZenonKliszko">Projekt ten powinien być gruntownie zbadany, aby kosztem problematycznych zysków otrzymanych z tych inwestycji nie spowodować jeszcze większych, dotkliwych strat w uprawach rolnych i leśnych województwa olsztyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#ZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem tych kilka uwag w celu rozważenia potrzeby nieco innego ukierunkowania działalności Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, oszczędniejszej gospodarki środkami własnymi i zainteresowanych gospodarką wodną resortów, jak i ściślejszej koordynacji i lepszego zaopatrzenia w wodę ludności i przemysłów.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Kazimierz Miotk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#KazimierzMiotk">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego zabieram głos, poświęca wiele uwagi gospodarce morskiej.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#KazimierzMiotk">Chcę omówić wiele istotnych spraw związanych z ważną dziedziną naszej gospodarki morskiej, a mianowicie — z problematyką rybołówstwa morskiego. Czuję się powołany do przedstawienia tych spraw, gdyż jestem rodowitym Kaszubem, rybakiem i zamieszkuję na Półwyspie Helskim.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#KazimierzMiotk">Polska posiada od 1945 r. 500-kilometrowy pas wybrzeża morskiego. Stąd też problemy rybołówstwa stanowią ważny element naszego życia gospodarczego oraz istotny element w zaopatrzeniu ludności w ryby w aktualnej sytuacji. Spożycie ryb w naszym kraju, wynoszące przeciętnie około 5 kg na jednego mieszkańca rocznie, wyraźnie odbiega od spożycia w innych krajach, jak na przykład w Niemieckiej Republice Demokratycznej, która spożywa 13 kg ryb, Danii — 17 kg, Szwecji — 19 kg, Anglii — 10 kg. Stąd też starania nasze powinny iść w kierunku dokonania zmiany struktury spożycia poprzez większą konsumpcję ryb.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#KazimierzMiotk">Dynamiczny rozwój rybołówstwa w Polsce spowodował wzrost wielkości połowów. Wzrost ten, do którego dążono zarówno środkami ekonomicznymi, jak i administracyjnymi, stosując premie za wykonanie i przekroczenie planu bądź wyższe ceny za dostawy ponadplanowe, spowodował w pewnym okresie trudności związane z zagospodarowaniem uzyskanej masy rybnej.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#KazimierzMiotk">Okazało się, że zwiększone połowy pewnych gatunków ryb, jak na przykład dorsza, śledzia czy szprotów, przekraczały możliwości magazynowania i że nie było pokrycia w zamówieniach odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#KazimierzMiotk">Brak zamówień ze strony handlu, który uzależniał niejednokrotnie odbiór od możliwości bieżącego zbytu oraz od limitu odbioru surowca przez zakłady rybne do wysokości ich mocy przerobowej, stawiał generalnego dystrybutora, jakim jest Centralny Ośrodek Dyspozycji Zbytu, w trudnej sytuacji. Tworzenie bowiem rezerwy, co jest jednym z zadań Centralnego Ośrodka Dyspozycji Zbytu — zabezpieczającej ciągłość i rytmikę produkcji zakładów rybnych — ograniczone jest możliwościami zamrażania i składowania.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#KazimierzMiotk">Z braku tych możliwości i typowej dla rybołówstwa nierytmiczności dostaw, spadek jakości i związane z tym straty są nieuniknioną konsekwencją. Straty te ponosi gospodarka rybna, a więc gospodarka narodowa, bez względu na to, w jakim ogniwie straty te powstały.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#KazimierzMiotk">W świetle odłowów osiągniętych przez polskie rybołówstwo w 1966 r. — 316 tys. ton i przewidywanego wykonawstwa na 1967 r. 330 tys. ton — ustalono w planie na 1968 r. — 369 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#KazimierzMiotk">Problem nasycenia rynku rybą i zwiększenia jej spożycia może być częściowo rozwiązany przede wszystkim przez bardziej operatywne metody działania aparatu handlu. Sama dystrybucja bowiem sprawy tej nie rozwiąże. Nie rozwiąże jej też całkowicie sam handel, o ile mu się nie stworzy odpowiednich warunków i nie dostarczy towarów w jakości i formie wymaganej przez konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#KazimierzMiotk">Zanim przejdę do omówienia wymagań handlu czy też wymagań konsumenta, pragnę wskazać na dysproporcje, jakie dotychczas istnieją w spożyciu ryb na głowę mieszkańca rocznie w poszczególnych województwach. I tak na przykład, spożycie ryb w woj. gdańskim czy warszawskim przewiduje się w granicach do 10 kg na osobę, podczas gdy w woj. krakowskim czy rzeszowskim nie przekracza 3 kg ryb. Nie wynika to bynajmniej z faktu, że na przykład w woj. rzeszowskim ludność nie lubi ryb, lecz z faktu niedostarczenia ich do miasteczek, a nawet niektórych miast, nie mówiąc już o wsiach.</u>
          <u xml:id="u-53.10" who="#KazimierzMiotk">Jesteśmy więc obserwatorami paradoksalnego zjawiska, że przy nadmiarze ryb w portach i trudnościach w zagospodarowaniu, na zapleczu kraju odczuwa się ich brak. Ze stwierdzenia tego wynika logiczny wniosek, że aparat handlu nie spełnia swoich funkcji. Mówiąc o aparacie handlu, nie mam wyłącznie na myśli resortowego aparatu handlu, ale również sieć sklepów pozabranżowych.</u>
          <u xml:id="u-53.11" who="#KazimierzMiotk">Założony w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. wzrost dostaw ryb na rynek będzie wymagał pełnej mobilizacji całego aparatu handlu dla zaspokojenia aktualnego popytu na ryby, a przypuszczalnie wzmożonego popytu w świetle podwyżki cen mięsa i artykułów mięsnych. Fakt ten również powinien dopingować aparat handlu do jeszcze bardziej operatywnego działania i rozszerzania sieci detalicznej sprzedaży. Należy konsekwentnie domagać się od producentów właściwego przygotowania towaru do sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-53.12" who="#KazimierzMiotk">Jakość towaru i forma, w jakiej towar jest podawany na rynek, mają decydujące znaczenie zarówno dla kupującego, jak i dla sprzedającego.</u>
          <u xml:id="u-53.13" who="#KazimierzMiotk">Decydujący wpływ na jakość ryb świeżych ma okres czasu ich transportu, szybszy w wypadku dostaw samochodami-chłodniami, a niedopuszczalnie długi w wypadku dostaw wagonami. W wyniku długiego, trwającego 3, 5 i nawet więcej dni transportu, towar wysłany przez producenta w klasie I dociera do magazynu odbiorcy-hurtownika z wyraźnym spadkiem jakości, a do konsumenta — niejednokrotnie w stanie nie zachęcającym do kupna. Jeżeli chodzi o transport ryb, istotną dla handlu sprawą jest wczesne, ranne dostarczenie towaru do sklepów czy stoisk rybnych.</u>
          <u xml:id="u-53.14" who="#KazimierzMiotk">W celu właściwego wykorzystania dużych środków transportu należy przejść na rejonizację dostaw, podobnie jak to jest w wielu krajach o szeroko rozgałęzionej sieci detalicznej.</u>
          <u xml:id="u-53.15" who="#KazimierzMiotk">Tabor samochodów-chłodni wykorzystany jest tylko w niedużym stopniu, na jaki zezwala zatrudnienie i fundusz płac kierowców (215 godzin dla kierowcy w jednym miesiącu).</u>
          <u xml:id="u-53.16" who="#KazimierzMiotk">Towary mrożone docierają do konsumenta w stanie znacznie lepszym niż świeże. Od jakości ryb wędzonych zależy w dużej mierze popularyzacja ich spożycia. Szczególnie dużym popytem cieszą się na rynku śledzie i szproty.</u>
          <u xml:id="u-53.17" who="#KazimierzMiotk">Potencjał wędzarniczy, szczególnie małych wędzarni prywatnych, zajmujących się przeważnie wędzeniem usługowym, jest wykorzystywany tylko w bardzo małym procencie. Trzeba właścicielom tych wędzarni dać możliwości wędzenia usługowego, aby w pełni wykorzystać ich możliwości produkcyjne, co pozwoliłoby na większe nasycenie rynku towarem wędzonym.</u>
          <u xml:id="u-53.18" who="#KazimierzMiotk">Powiedzenie, że konsument ocenia często wartość towaru po opakowaniu, w jakim się znajduje, jest szczególnie trafne w odniesieniu do handlu rybnego. O ile na odcinku konserw można zauważyć pewną poprawę, wyrażającą się w lepszym wykonawstwie puszek i w bardziej estetycznie wykonanych etykietach, to w obrocie towarami świeżymi czy mrożonymi, z wyjątkiem filetów w kartonach, dominuje wciąż szara, brudna skrzynka drewniana. Za postęp na odcinku opakowań należy uznać wprowadzenie beczek o mniejszej pojemności dla śledzi solonych.</u>
          <u xml:id="u-53.19" who="#KazimierzMiotk">Rozszerzenie sieci hurtowo-detalicznej w związku z planowanym zwiększeniem dostaw na rynek jest podstawowym warunkiem, bez spełnienia którego nie dotrze się do konsumenta. Obecna ilość sklepów branżowych jest niedostateczna. Jedną z form poszerzenia detalicznej sieci rybnej jest kooperacja z siecią sklepów pozabranżowych PSS, GS itp.</u>
          <u xml:id="u-53.20" who="#KazimierzMiotk">Inną formą, zapoczątkowaną w ostatnim czasie, poszerzenia sieci detalicznej, jest sprzedaż ryb w okresie sezonu letniego przez rybaków oraz spółdzielnie.</u>
          <u xml:id="u-53.21" who="#KazimierzMiotk">Rybołówstwo i przemysł rybny stały się w ostatnich latach poważną dziedziną gospodarki narodowej. Racjonalne rozłożenie dostaw na poszczególne rejony kraju, powinno być poprzedzone analizą rynku, jego chłonnością i potrzebami. Wiadomo powszechnie, że popyt na ryby kształtuje się różnie w różnych porach roku i nie pokrywa się z sezonowością połowów tego czy innego gatunku ryb. Pod tym kątem widzenia należy ustalić plany zaopatrzenia rynku. Bez zlikwidowania dysproporcji — jak wczoraj wspomniał jak najbardziej słusznie kapitan Pospieszyński — jaka zaistniała pomiędzy rozbudową floty a zapleczem lądowym, nie uda się zlikwidować trudności, na jakie natrafiamy już od momentu wyładunku ryby w porcie, aż do jej dotarcia do konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-53.22" who="#KazimierzMiotk">Dotychczas istnieje wyraźna rozbieżność pomiędzy zdolnością łowczą a zapleczem, transportem i powierzchnią chłodniczą. Należy jednak podkreślić, że plan na rok przyszły zakłada znaczne zwiększenie środków na rozbudowę tego zaplecza, co wpłynie na usprawnienie rozprowadzenia ryby.</u>
          <u xml:id="u-53.23" who="#KazimierzMiotk">Zwiększenie ilości środków transportowych, usprawnienie samego transportu, rozbudowa sieci hurtowo-detalicznej, poprawa kultury handlu — oto zadania, jakie stoją przed gospodarką morską w dziedzinie rybołówstwa.</u>
          <u xml:id="u-53.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Frąszczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JózefFrąszczak">Wysoki Sejmie! Postępujący proces urbanizacji kraju jako wynik głębokich przemian społeczno-gospodarczych stawia przed radami narodowymi wiele zagadnień z zakresu zabezpieczenia warunków rozwoju miast i osiedli. Wśród tych zagadnień czołowe miejsce zajmuje sprawa zabezpieczenia terenów uzbrojonych dla potrzeb budownictwa w miastach i osiedlach. Trudności w odpowiednio wyprzedzającym zabezpieczeniu budownictwa naziemnego w tereny wyposażone w podstawowe urządzenia komunalne — wystąpiły już w ubiegłym planie 5-letnim. Mimo że rady narodowe w ramach dysponowanych środków inwestycyjnych przeważającą część wysiłków kierowały na uzbrajanie terenów w podstawowe urządzenia komunalne, zagadnienie to nabierało coraz większych cech ostrości.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JózefFrąszczak">Stan ten spowodował decyzje rządu sporządzenia dla określonych miast bilansów terenów uzbrojonych, które miały na celu: ustalić skalę występujących potrzeb w zakresie terenów uzbrojonych i określić środki działania dla ich zaspokojenia oraz dać podstawę radom narodowym do prowadzenia racjonalnej gospodarki terenami w miastach.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#JózefFrąszczak">Bilanse terenów uzbrojonych, opracowane dla ponad stu większych miast w kraju na okres lat 1966–1970 wykazały, że wystąpi niedobór terenów wyposażonych w podstawowe ogólnomiejskie urządzenia komunalne, jak wodociągi, kanalizacja i drogi. Niedobór ten został wywołany z jednej strony wyczerpywaniem się rezerw terenów uzbrojonych, dysponowanych przez rady narodowe, z drugiej zaś strony — nienadążaniem inwestycji komunalnych za budownictwem mieszkaniowym i usługowym. Wielkość jego oszacowano, i to tylko w odniesieniu do potrzeb budownictwa mieszkaniowego i usługowego — na około 840 ha w latach 1966–1970, nie uwzględniając potrzeb wcześniejszego uzbrojenia terenów dla budownictwa mieszkaniowego na pierwsze lata przyszłego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JózefFrąszczak">Wielkość nakładów na ten cel sięgała kwoty około 650 min zł, nie mieszczących się w ramiach określanych dla rad narodowych możliwości inwestycyjnych w latach 1966–1970. Wyniki bilansów terenów uzbrojonych znalazły potwierdzenie w dotychczasowym przebiegu realizacji planu 5-letniego. Deficyty terenów uzbrojonych w większych rozmiarach występują na obszarze województw: bydgoskiego, gdańskiego, katowickiego, kieleckiego, lubelskiego, opolskiego, poznańskiego, rzeszowskiego oraz miasta Warszawy i Szczecina.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#JózefFrąszczak">Ponieważ ten stan zagrażał w sposób bezpośredni realizacji programów budownictwa mieszkaniowego w latach 1968–1970 — zaszła konieczność ponownego przebadania środków zmierzających do poprawy zaistniałej sytuacji. W tym celu prezydia rad narodowych przeanalizowały w bieżącym roku programy budownictwa mieszkaniowego w latach 1968–1970, mając między innymi na uwadze z jednej strony — zweryfikowanie lokalizacji budownictwa mieszkaniowego w kierunku:</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#JózefFrąszczak">— koncentracji budownictwa mieszkaniowego na terenach, których wyposażenie w urządzenia komunalne wymaga najmniejszych nakładów,</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#JózefFrąszczak">— zmiany form budownictwa mieszkaniowego w miastach, w których nie jest przewidziana w bieżącym planie 5-letnim budowa urządzeń komunalnych charakteru ogólnomiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#JózefFrąszczak">Z drugiej zaś strony — przebadanie możliwości skierowania na komunalne uzbrojenie terenów budownictwa mieszkaniowego, dodatkowych nakładów w ramach dysponowanych w planie terenowym środków.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#JózefFrąszczak">Otrzymane wyniki nadal wskazują, że:</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#JózefFrąszczak">— nie wszystkie potrzeby budownictwa mieszkaniowego w latach 1968–1970 od strony terenów uzbrojonych będą mogły być zaspokojone ze względu na niedysponowanie przez prezydia rad narodowych nakładami w odpowiednich wielkościach,</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#JózefFrąszczak">— wymienione okoliczności wywołują zagrożenie realizacji programów podstawowego budownictwa mieszkaniowego w znacznych rozmiarach,</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#JózefFrąszczak">— dla wyrównania niedoborów terenów uzbrojonych jest niezbędne przyznanie na ten cel dodatkowych nakładów dla rad narodowych w latach 1968–1970 w wysokości około 450 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#JózefFrąszczak">Wymieniona sytuacja znalazła zrozumienie i oddźwięk w decyzjach rządu, na podstawie których przyznano radom narodowym na 1968 r. dodatkowe nakłady w wysokości 120,6 min zł na uzbrojenie terenów budownictwa mieszkaniowego w podstawowe urządzenia komunalne. A więc została już rozpoczęta realizacja postulatów prezydiów rad narodowych. Wyrażam pogląd, że w dalszych latach planu 5-letniego postulaty w tym zakresie będą również uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#JózefFrąszczak">Środki podejmowane dla likwidacji niedoboru terenów uzbrojonych nie mogą być ograniczane wyłącznie do działalności inwestycyjnej. Przed radami narodowymi nadal stoją zadania oszczędnego gospodarowania terenami uzbrojonymi.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#JózefFrąszczak">W pełnej rozciągłości powinny być wykorzystywane wszystkie atrybuty prezydiów rad narodowych w zakresie koordynowania całości działalności gospodarczej na ich terenach. Szczególnie powinny być wykorzystywane prerogatywy w zakresie terenowej koordynacji, pozwalającej na uzyskiwanie dużych oszczędności terenów.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#JózefFrąszczak">Podjęto szereg decyzji ułatwiających radom narodowym prawidłowe gospodarowanie terenami. Należy tu wymienić choćby następujące postanowienia:</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#JózefFrąszczak">— w sprawie wskaźników wykorzystywania terenów zainwestowania miejskiego, określających graniczne wielkości terenów dla potrzeb budownictwa w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej,</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#JózefFrąszczak">— w sprawie przekazywania prezydiom rad narodowych przez jednostki państwowe zbędnych im terenów w miastach i osiedlach. Równocześnie należałoby szerzej zagospodarowywać tereny już uzbrojone, a dotąd nie wykorzystane bądź zabudowane starą, luźną zabudową mieszkaniową, kwalifikującą się do rozbiórki.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#JózefFrąszczak">Tylko zespolenie wysiłków inwestycyjnych z oszczędnym gospodarowaniem terenami uzbrojonymi może pozwolić na likwidację zjawiska deficytu terenów uzbrojonych jako problemu w miastach i osiedlach.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Langosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JózefLangosz">Wysoki Sejmie! Wartość odtworzenia państwowych i spółdzielczych budynków mieszkalnych stanowi ponad 33% ogólnej wartości środków trwałych, jakimi dysponuje gospodarka uspołeczniona. Wysoka Izba już wiele uwagi poświęciła zagadnieniom remontów budynków mieszkalnych, zwłaszcza w zakresie zabezpieczenia odpowiednich środków finansowych, przeznaczanych na ten dział gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#JózefLangosz">Podjęte decyzje rządu w latach 1965–1967 — w związku z reformą czynszów — stwarzają warunki, które umożliwiają doprowadzenie istniejących budynków mieszkalnych w ciągu najbliższych lat do należytego stanu technicznego oraz poprawy w zakresie ich eksploatacji. Stale wzrastające nakłady na gospodarkę remontową umożliwiają zapewnienie realizacji niezbędnego zakresu remontów pod warunkiem jednak starannego zagospodarowania posiadanych środków i pełnego ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#JózefLangosz">Rząd podjął szereg uchwał, które przewidywały między innymi:</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#JózefLangosz">— dodatkowe środki na rozwój zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i ekip remontowych zarządów budynków mieszkalnych,</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#JózefLangosz">— zobowiązanie przemysłu do zabezpieczenia dostaw maszyn i sprzętu, w tym uruchomienie produkcji sprzętu do robót wykończeniowych,</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#JózefLangosz">— poprawę zaopatrzenia w materiały budowlane przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zarządów budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#JózefLangosz">Minęło dwa lata od czasu zwiększenia środków na gospodarkę mieszkaniową.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#JózefLangosz">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej dokonała na ostatnim posiedzeniu szerokiej i wnikliwej oceny gospodarki mieszkaniowej, poświęcając dużo uwagi sprawie remontów budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#JózefLangosz">Na podstawie tej oceny, potwierdzonej obserwacją i badaniami w moim okręgu wyborczym, w Zabrzu, mogę powiedzieć, że na przestrzeni dwóch ostatnich lat nastąpiła poprawa w konserwacji i remontach zasobów mieszkalnych. Dowodem tego jest między innymi:</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#JózefLangosz">— pomyślna realizacja planów kapitalnych remontów budynków mieszkalnych,</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#JózefLangosz">— pełna realizacja znacznie zwiększonych planów bieżących remontów,</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#JózefLangosz">— rozwój remontów lokatorskich.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#JózefLangosz">Obok osiągnięć należy stwierdzić, że występują jeszcze pewne nieprawidłowości w realizacji zadań, głównie w zakresie przewlekłości remontów.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#JózefLangosz">Istnieją również inne, nie w pełni zależne od uczestników działalności remontowej, poważne trudności w wykonywaniu remontów, związane zwłaszcza z potrzebą zwiększenia potencjału wykonawstwa remontowego. Z uwagi na to pozwalam sobie przedstawić Wysokiej Izbie, główne — moim zdaniem — trudności dalszego rozwoju działalności remontowej w gospodarce mieszkaniowej. Do nich zaliczam: niezadowalający przebieg rozbudowy zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowych i w zarządach budynków mieszkalnych; opóźnienia w dostawach środków transportowych maszyn i sprzętu budowlanego; braki niektórych materiałów, powodujące przedłużanie się cyklów remontowych — Uchwały Rady Ministrów umożliwiły prezydiom rad narodowych przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zaplecza dla wykonawstwa remontowego w latach 1966–1970. Planowane środki na rozwój zaplecza budownictwa komunalnego i ekip remontowych zarządów budynków nie zostały wykorzystane w latach 1966–1967.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#JózefLangosz">Analiza realizacji planu rozbudowy zaplecza wykazała, że główną przyczyną opóźnień są zmiany lokalizacji, co wydłuża cykl przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz niedotrzymywanie przez wykonawców terminów realizacji niektórych zadań.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#JózefLangosz">Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów przedsiębiorstwa remontowo-budowlane powinny otrzymać dodatkowe dostawy środków transportowych w latach 1966–1967. Realizacja dostaw taboru samochodowego w 1966 r. oraz w okresie 3 kwartałów 1967 r. była niedostateczna, ponieważ prezydia wojewódzkich rad narodowych nie zabezpieczyły pełnej ilości taboru, wynikającej z postanowień uchwały. Ponadto zgodnie z uchwałą nr 55 z 1967 r. Rady Ministrów przedsiębiorstwa resortu gospodarki komunalnej miały otrzymać dodatkowe środki transportowe oraz maszyny i sprzęt, lecz i w tym zakresie przydziały są również znacznie zaniżone.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#JózefLangosz">Jak z powyższego wynika, realizacja uchwał nr 190 z 1965 r. i nr 55 z 1967 r. Rady Ministrów w zakresie zwiększenia potencjału transportowego i sprzętu jest opóźniona. Należy podkreślić, że nieotrzymanie pełnej ilości taboru i sprzętu przy wzrastających zadaniach powoduje pogarszanie się sytuacji w przedsiębiorstwach resortu gospodarki komunalnej i stanowić będzie jedną z przyczyn niewykonywania przez wiele przedsiębiorstw zadań remontowych.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#JózefLangosz">Niepomyślny jest także postęp w zakresie wyposażenia przedsiębiorstw w lekkie maszyny i sprzęt do robót wykończeniowych. Uchwałą nr 190 z 1965 r. Rada Ministrów zobowiązała Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego, Ministra Budownictwa oraz Komitet Drobnej Wytwórczości do przygotowania i uruchomienia w latach 1966–1970 dla potrzeb przedsiębiorstw resortu gospodarki komunalnej produkcji maszyn i narzędzi wyposażonych w w silniki jednofazowe, które są niezbędne do zwiększenia mechanizacji robót wykończeniowych i drobnych robót remontowych.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#JózefLangosz">Rozpoczęcie produkcji tych narzędzi opóźnia się jednak w stosunku do pierwotnych założeń. Dotychczas nie uruchomiono produkcji seryjnej niektórych elektronarzędzi, bardzo przydatnych dla wykonawstwa remontów. W tej sytuacji należy domagać się, by uchwały dotyczące uruchomienia produkcji krajowej maszyn i narzędzi były w pełni realizowane.</u>
          <u xml:id="u-57.19" who="#JózefLangosz">Podjęte w 1967 r. decyzje KERM w sprawie przydziału materiałów na rzecz jednostek resortu gospodarki komunalnej, wykonujących remonty budynków mieszkalnych, stwarzają sprzyjające warunki do właściwego zaopatrzenia w niezbędne do robót remontowych materiały. W praktyce jednak przedsiębiorstwa odczuwały jeszcze braki w zaopatrzeniu materiałowym. Na przykład dostawy cementu w okresie 3 kwartałów wyniosły jedynie 67% ustalonego limitu rocznego, a dostawy żwiru — zaledwie 57%. Trudności wystąpiły także w dostawach papy (66%), eternitu (70%), blachy ocynkowanej, rur stalowych oraz płytek PCW.</u>
          <u xml:id="u-57.20" who="#JózefLangosz">Należy podkreślić, że brak rytmiczności w dostawach materiałowych w poszczególnych kwartałach, nawet przy pełnej realizacji rocznej, która następuje często w wyniku dostaw dopiero w IV kwartale, utrudnia, a niekiedy uniemożliwia planowe i należyte wykonanie remontów. Sytuacja taka doprowadza do przestojów i dezorganizacji pracy na budowach, wydłużania okresów remontów, przyczynia się do obniżenia wydajności oraz dyscypliny pracy. Dlatego też zapewnienie dostaw materiałów na cele remontowe w 80% potrzeb rocznych w ciągu trzech pierwszych kwartałów ma zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-57.21" who="#JózefLangosz">Społeczeństwo domaga się terminowego, fachowego i jakościowo dobrego wykonawstwa. Z zadowoleniem rejestrujemy każdy pozytywny w tym zakresie wynik. Dalsza jednak poprawa działalności remontowej dotyczy nie tylko liczby remontów, lecz także wysokiej ich jakości i możliwie małej uciążliwości dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-57.22" who="#JózefLangosz">Kończąc pragnę wyrazić przekonanie, że wszystkie resorty gospodarcze, rady narodowe wszystkich stopni, zakłady pracy, urzędy i instytucje dołożą wszelkich starań w kierunku pełnej realizacji zamierzeń i decyzji, mających zapewnić dalszą poprawę remontów budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-57.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Janusz Zarzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#JanuszZarzycki">Wysoki Sejmie! Plan uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego na rok 1968 przewiduje wybudowanie w miastach 5.321 tys. m2 powierzchni użytkowej, co oznacza w stosunku do roku obecnego wzrost o z górą 6%. Jest to poważne zadanie dla naszego budownictwa, przede wszystkim, oczywiście, w sensie ilościowym. Ale problem jest nie tylko ilościowy. Zwiększająca się stale ilość budowanych mieszkań, zwłaszcza fakt, że coraz większy procent mieszkań nowo budowanych to mieszkania spółdzielcze, a więc realizowane przy znacznym udziale środków własnych ludności, zwiększa zainteresowanie problemem jakości tych mieszkań i wyzwala dosyć szeroką społeczną krytykę obecnego stanu rzeczy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#JanuszZarzycki">Sejmowa Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej badała ten problem i uważa za konieczne dalsze prowadzenie intensywnych prac, zmierzających do poprawy wartości użytkowej nowo budowanych mieszkań i jakości budownictwa w ogóle. Jakość mieszkań jest zależna od projektowania urbanistycznego i architektonicznego, od jakości produkowanych materiałów budowlanych i od staranności, a także technologicznej poprawności wykonania na budowie, zwłaszcza w odniesieniu do robót instalacyjnych i wykończeniowych.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#JanuszZarzycki">Wydaje się jednak, że przygotowanie projektowe ma decydujące znaczenie dla wartości użytkowej mieszkań. W obecnych normatywach i zasadach projektowania osiedli nie był na przykład w dostatecznej mierze przewidziany postęp motoryzacji. W rezultacie, w niektórych osiedlach brak jest miejsca na parkowanie samochodów. Samochody zaczynają wypierać zieleń, zaczynają wchodzić na tereny dziecięce. Obserwujemy to już obecnie w Warszawie, gdy jest 30 samochodów na 1000 mieszkańców, a przecież prognozy na 1985 r. przewidują powyżej 150 samochodów na 1000 mieszkańców. Należy problem ten gruntownie rozważyć i wydaje się niezbędna odpowiednia rewizja normatywu projektowania osiedli, wprowadzająca większe tereny parkingowe i wyraźnie wydzielająca te tereny w osiedlu.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#JanuszZarzycki">Pewne tendencje techniczno-ekonomiczne doprowadziły do nadmiernego poszerzenia budynków. W miejsce typowych uprzednio szerokości — 10,5–12 m, projektuje się i buduje budynki — 16, a nawet 18 m szerokości. Daje to pewne oszczędności, ale jednocześnie deformuje mieszkania, daje wąskie, głębokie, niedoświetlone pokoje, częstokroć kuchnie pozbawione bezpośredniego oświetlenia dziennego, częste stosowanie niedogodnych układów korytarzowych. Szczególnie źle ostatnio w projektowaniu jest traktowane pomieszczenie kuchenne. Kuchnie nawet w większych mieszkaniach są częstokroć projektowane bez bezpośredniego oświetlenia dziennego i zmniejszana jest nadmiernie ich powierzchnia. Jest to głębokie nieporozumienie między ekonomistami i architektami a użytkownikami. Krytyka takich kuchni przez mieszkańców jest szczególnie ostra i jednomyślna.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#JanuszZarzycki">Socjologowie obserwują rozbudowę znaczenia i funkcji kuchni w mieszkaniu współczesnej rodziny. W miarę tego, jak zwiększa się ilość produktów, w wysokim stopniu prefabrykowanych, i zmniejsza się ilość czasu i brudnej roboty podczas przygotowywania posiłków, coraz częściej i chętniej rodziny jadają w kuchni. Przeprowadzona przez Stołeczną Dyrekcję Rozbudowy Miasta i następnie opracowana przez Instytut Budownictwa Mieszkaniowego ankieta wśród 1.100 rodzin, zamieszkujących 50 różnych budynków — wzniesionych w ciągu dwu ostatnich lat — podaje informację, że 30% rodzin spożywa obiady w kuchni, że procent ten jest taki sam wśród rodzin robotniczych i pracowników umysłowych i że procent te ma tendencję wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#JanuszZarzycki">Nic więc dziwnego, że o jednym z mieszkań, w którym zaprojektowano kuchnię o powierzchni 10 m2 z wydzieloną i oświetloną oknem częścią jadalną, użytkownicy mówią wręcz z entuzjazmem jako o wzorowym rozwiązaniu, podczas gdy inne rozwiązania — z kuchniami malutkimi i ciemnymi są niesłychanie ostro krytykowane.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#JanuszZarzycki">Wnioski dojrzały do sformułowania:</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#JanuszZarzycki">— po pierwsze — ponieważ nie ma możności zwiększenia normatywu powierzchniowego mieszkań, gdyż to odbiłoby się niekorzystnie na ilości mieszkań, które można wybudować, — należy utrzymać obecnie obowiązujący normatyw, ale w rozwiązaniach mieszkań, szczególnie małej i średniej wielkości, stosować powierzchnie użytkowe zbliżone do górnej granicy obowiązującego normatywu;</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#JanuszZarzycki">— po drugie — średnie i większe mieszkania należy projektować tak, aby w mieszkaniach typu M3 — zapewnić 2 pokoje, w mieszkaniach typu M4–3 pokoje, a dla M5 — 3–4 pokoje nieprzechodnie;</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#JanuszZarzycki">— po trzecie — wyeliminować rozwiązanie z kuchnią oświetloną światłem pośrednim dla mieszkań M4 i większych — i projektować taką wielkość kuchni, aby można było ustawić lodówkę i stół do spożycia posiłków;</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#JanuszZarzycki">— po czwarte — projektować racjonalne wielkości łazienek, tak aby można było wstawić pralkę;</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#JanuszZarzycki">— po piąte — zwiększyć ilość szaf wbudowanych i wreszcie po szóste — w większych mieszkaniach stosować balkony lub loggie.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#JanuszZarzycki">Wydaje się niezbędne, z tych propozycji wychodząc, przeprowadzić weryfikację wojewódzkich zestawów projektów, wyeliminować projekty złe, uzupełnić zestawy projektami dobrymi, sprawdzonymi, a także zorganizować międzywojewódzką wymianę projektów uznanych za najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#JanuszZarzycki">Należy także znacznie podnieść jakość rozwiązań projektowych, używanych materiałów i wykonania dla wspólnych, często używanych pomieszczeń domowych. Dotyczy to zwłaszcza drzwi wejściowych, halli, klatek schodowych, korytarzy. W tym wypadku jakość wykonania ma decydujące znaczenie dla kosztów eksploatacji i pewne podniesienie kosztu inwestycji sowicie się opłaci w kosztach utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#JanuszZarzycki">Jak już wspomniałem, wartość użytkowa mieszkania zależna jest w znacznej mierze od jakości wbudowanych materiałów i urządzeń. Jakość produkowanych materiałów budowlanych dyktowana jest przez wymogi odpowiednich norm.- Wymogi polskich norm opierają się w zasadzie na możliwości produkcyjnej zakładów i dla wielu asortymentów materiałowych są niższe od odpowiednich norm zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#JanuszZarzycki">Nieprzestrzeganie tych bardzo łagodnych wymagań normowych przez poszczególne zakłady i niedostateczna kontrola techniczna producenta i odbiorcy — stwarzają warunki znacznego pogorszenia się produkcji materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#JanuszZarzycki">Niepokojącą sprawą jest udzielanie przez Państwowy Komitet Normalizacyjny zgody na odstępstwa od norm w kierunku zaniżania ich wymogów jakościowych, jak na przykład ostatnio udzielono zezwolenia na odstąpienie od wymogów normowych cegły, drutów stalowych do konstrukcji sprężnych, wprowadzenie dla wielu cegielni cegły klasy 35, dopuszczenie wysokich temperatur części kuchenek gazowych produkcji krakowskiej, zaniżenie jakości produkowanego szkła płaskiego, dopuszczenie zwiększonej nasiąkliwości cegły itd.</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#JanuszZarzycki">Jakie są tego rezultaty? Ograniczę się tylko do kilku materiałów. I tak na przykład:</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#JanuszZarzycki">— Jakość produkowanych pap asfaltowych należy uznać za generalnie niezadowalającą. Z przeprowadzonych w 1966 r. badań jakości pap, pochodzących z różnych wytwórni na terenie kraju, należy wysnuć wniosek, że 43% badanej papy nie kwalifikowało się do stosowania z powodu znacznych odchyleń od warunków technicznych, zawartych w odpowiednich normach.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#JanuszZarzycki">— Jakość produkowanej stolarki jest od dawna przedmiotem krytycznych uwag użytkowników. Nie posiada ona niezbędnej trwałości i nie zapewnia szczelności otworów okiennych.</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#JanuszZarzycki">— Najwięcej kłopotów przysparza zarówno budowlanym, jak i użytkownikom, niska jakość armatury sanitarnej, a w szczególności wanien i zlewozmywaków. Bardzo niskie wymogi normy oraz niedostatecznie opracowana technologia emaliowania wyrobów powodują niewłaściwą jakość polewy, charakteryzującą się pofalowaniem powierzchni oraz porami.</u>
          <u xml:id="u-59.21" who="#JanuszZarzycki">— Ślusarka budowlana jest wykonywana z materiału niskiej jakości, jest nieestetyczna i o wzornictwie przestarzałym o 10 lat.</u>
          <u xml:id="u-59.22" who="#JanuszZarzycki">— Jakość wykładzin ściennych z suchych tynków, pomimo niewątpliwego postępu w technologii układania, jest w dalszym ciągu niedostateczna.</u>
          <u xml:id="u-59.23" who="#JanuszZarzycki">Głównym powodem złej jakości jest w tym wypadku trudność wykonywania poprawek, uszkodzeń powstałych w okresie wykańczania obiektów, jak również nieodpowiednie warunki transportu oraz składowania płyt gipsowych. Zastosowanie suchych tynków napotyka z reguły ostre sprzeciwy użytkowników z powodu gorszych własności mechanicznych wykładziny w stosunku do tradycyjnych tynków oraz ograniczonej wartości technicznej. Wartość techniczna suchych tynków w obecnej produkcji i wykonaniu, w porównaniu do tynków tradycyjnych kształtuje się według opinii Instytutu Techniki Budowlanej na 40%, a koszty wykonania 1 m2 suchego tynku wynoszą powyżej 39 zł za m2 w stosunku do 22,5 zł za m2 tynku tradycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-59.24" who="#JanuszZarzycki">Uzyskiwane więc „efekty” ekonomiczne, polegające przede wszystkim, a właściwie wyłącznie, na obniżeniu pracochłonności, budzą poważne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-59.25" who="#JanuszZarzycki">Ogólnie biorąc, można zauważyć, że sprawa polepszenia jakości materiałów budowlanych znajduje najmniej zrozumienia u resortów takich, jak Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego czy Przemysłu Chemicznego, w których ta produkcja jest traktowana jako uboczna, jako mało ważna. Nie można uznać tej sytuacji za zadowalającą.</u>
          <u xml:id="u-59.26" who="#JanuszZarzycki">Konieczne jest także postulowanie pod adresem Ministerstwa Budownictwa, aby nowe materiały były wprowadzane do budownictwa mieszkaniowego po sprawdzeniu eksperymentalnym, potwierdzeniu ich jakości atestem Instytutu Techniki Budowlanej, po zaopatrzeniu w instrukcję wykonania i użytkowania i po wnikliwej analizie techniczno-ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-59.27" who="#JanuszZarzycki">Konieczne jest także postulowanie pod adresem Państwowego Komitetu Normalizacyjnego, aby zaniechał udzielania zgody na odstępstwa od norm.</u>
          <u xml:id="u-59.28" who="#JanuszZarzycki">Usterki wynikające bezpośrednio z winy wykonawcy można podzielić na usterki typu rzemieślniczego, wynikające bądź z niedostatecznego opanowania zawodu przez robotników, bądź z ich niedbalstwa oraz usterki, których przyczyną jest nadmierne skrócenie okresu wykonywania niektórych robót wykończeniowych.</u>
          <u xml:id="u-59.29" who="#JanuszZarzycki">Niezbędne jest zapewnienie znacznej poprawy robót wykończeniowych i instalacyjnych, a szczególnie robót przy kładzeniu podłóg i posadzek różnego rodzaju, przy których to robotach nagminnie naruszane są zasady reżimu technologicznego i w rezultacie przekładanie posadzek w okresie gwarancyjnym jest zjawiskiem powszechnym, kosztownym i pracochłonnym.</u>
          <u xml:id="u-59.30" who="#JanuszZarzycki">Konieczne jest także zapewnienie systematycznej poprawy jakości i staranności robót tynkarskich, malarskich i lakierniczych. Wartość użytkowa naszych mieszkań zależy od stałego postępu w wielu dziedzinach nauki i techniki, od doskonalenia rzemiosła budowlanego i od zgodnej w tym kierunku współpracy socjologów, urbanistów, architektów, producentów materiałów budowlanych i pracowników wykonawstwa budowlanego. Ogólny poziom naszej techniki w kraju stwarza pełne możliwości zarówno produkcji, jak i wykonania mieszkań o wysokich zaletach użytkowych. Należy w pełni wykorzystać te możliwości, aby budować mieszkania tanie i o coraz wyższych walorach użytkowych.</u>
          <u xml:id="u-59.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Leon Lendzion.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#LeonLendzion">Wysoki Sejmie! Do szczególnie pozytywnych wyników rozpatrywanego wykonania planu za rok 1966 należy niewątpliwie zaliczyć oddanie do użytku kilkuset nowych zakładów i obiektów w budownictwie przemysłowym, stworzenie tym samym wielu nowych zdolności produkcyjnych. Plan oddawania obiektów do użytku został w 1966 r. wykonany lepiej od poprzedzającego go roku 1965. Został wykonany lepiej, ale niestety, znowu nie w pełni, pomimo, że prawie 1–3 planu oddawania obiektów do użytku stanowiły tak zwiane poślizgi z lat 1964 i 1965. W samych tylko inwestycjach priorytetowych, szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, na 70 obiektów zaplanowanych do oddania w 1966 r. nie oddano 13. Ogółem niewykonanie planu oddawania obiektów do użytku w inwestycjach centralnych i zjednoczeń, które obejmują — jak wiadomo — głównie inwestycje przemysłowe, spowodowało dodatkowe zwiększenie zamrożenia nakładów inwestycyjnych w wysokości około 13 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#LeonLendzion">Analiza czasu trwania inwestycji oddanych do użytku wykazuje w wielu wypadkach poważne przekroczenia cyklu realizacji budowy. Według danych Banku Inwestycyjnego — na 127 rozliczonych zadań inwestycji centralnych, które zostały zakończone w 1966 r., w 77 wypadkach przekroczono planowany czas trwania budowy. Przeciętne przekroczenie cyklu budowy wynosiło w tym wypadku 10 miesięcy. Znamienne jest, że procentowo największe przekroczenia stwierdzono w zadaniach o najmniejszej, bo nie przekraczającej 5 mln zł wartości kosztorysowej, a w drugiej kolejności w tej grupie zadań — przekroczono cykle produkcyjne w największym stopniu w inwestycjach o wartości kosztorysowej od 50 do 100 mln zł. Nieco lepiej sytuacja przedstawia się w inwestycjach zjednoczeń, w których na 551 zadań objętych rozliczeniem, połowa zmieściła się w planowanym cyklu realizacji, a przeciętne przekroczenie wynosiło 6 miesięcy. Największe procentowo przekroczenia wystąpiły w grupie inwestycji o wartości od 50 do 100 mln zł. Na poszczególnych placach budowy wydłużenia cykli realizacji dochodziły do 36, a nawet 48 miesięcy i doprowadziły do podwojenia pierwotnie przewidzianego okresu budowy.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#LeonLendzion">Obok wypadków rażących przekroczeń planowanych cykli budowy notujemy też oczywiście, sporo wypadków ukończenia inwestycji przed zaplanowanym terminem. Świadczy o tym chociażby oddanie do użytku inwestycji o wartości powyżej 2,5 mld zł ponad plan, przy czym notuje się na ogół lepsze wyniki w przedsiębiorstwach podległych Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych niż w przedsiębiorstwach podległych resortom przemysłowym, chociaż trzeba powiedzieć, że i w samym resorcie budownictwa występowały znaczne wydłużenia cykli, nawet w inwestycjach własnych tego resortu — Niepełna realizacja planu oddawania do użytku obiektów przemysłowych i przekroczenia cykli budowy były rezultatem działania analogicznych czynników, które występowały w latach poprzednich. Wymienić tu należy w szczególności nieterminowe dostawy maszyn i urządzeń, a także dokumentacji projektowo-kosztorysowej, względnie dokonywanie w niej zmian w toku realizacji inwestycji, braki w zatrudnieniu w budownictwie, niedostateczny niekiedy poziom organizacji pracy na budowach, a także — występujące w większym stopniu niż w latach poprzednich — niedobory w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#LeonLendzion">Ujemne skutki wymienionych czynników wynikały oczywiście z ich działania na przestrzeni kilku lat poprzedzających omawiany rok 1966 — przy czym ich niekorzystny wpływ pogłębiał się na skutek braku właściwej koncentracji budownictwa inwestycyjnego w latach 1962–1966. Wyrazem tego był systematyczny wzrost udziału nakładów na inwestycje nowo rozpoczynane z około 19,7% w 1963 r. do 25,5% — w 1966 r. oraz rozproszenie mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych na nadmiernie rozległym froncie robót.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#LeonLendzion">Przyjrzyjmy się, jak przedstawiają się poruszone zagadnienia w świetle omawianego projektu planu na rok 1968 i założeń na 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#LeonLendzion">Podstawową cechą, która charakteryzuje układ planu budownictwa inwestycyjnego w planie na 1968 r. w zakresie inwestycji centralnych, które mogą być traktowane jako reprezentatywne dla całego budownictwa przemysłowego, jest wyraźna tendencja do koncentracji nakładów na inwestycjach kontynuowanych i zmniejszenia inwestycji nowo rozpoczynanych.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#LeonLendzion">Przy wzroście nakładów rocznych w stosunku do przewidywanego wykonania w 1967 r. wartość kosztorysowa inwestycji nowo rozpoczynanych w 1968 r. ma być zdecydowanie mniejsza niż w bieżącym roku, wzrasta natomiast wartość inwestycji kontynuowanych. Interesująco przedstawia się konfrontacja obecnego projektu planu na 1968 r. wraz z założeniami, uchwalonymi przez Sejm w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#LeonLendzion">Wartość nakładów centralnych na budownictwo inwestycyjne pozostała w obecnym projekcie planu w przybliżeniu na poziomie założeń z ubiegłego roku, to jest około 38 mld zł, natomiast wartość kosztorysowa inwestycji nowo rozpoczynanych w projekcie planu na 1968 r. została przyjęta na poziomie o ponad 20 min zł niższym niż w ubiegłorocznych założeniach planu i jest niższa od nakładów rocznych. Jest to jednoznaczne z wyraźnym przesunięciem koncentracji budownictwa na inwestycje kontynuowane. Taki układ planu służy sprawie dotrzymywania terminów oddawania obiektów do użytku i powoduje zwężenie frontu robót. Jeśli jeszcze dodać, że w wyniku analizy stanu przygotowania inwestycji rozpoczęcie części nowych budów zostało przesunięte z I półrocza na II, to stwierdzić możemy, że już w zasadniczym układzie planu inwestycyjnego poczyniono decydujący krok naprzód w kierunku usprawnienia przebiegu robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#LeonLendzion">W wyniku takiego układu planu wpływ przytoczonych uprzednio czynników hamujących tok realizacji budownictwa przemysłowego będzie osłabiony, a w wielu wypadkach nawet wyeliminowany. Rzecz oczywista, że zmniejszenie udziału inwestycji nowo rozpoczynanych w planie 1968 r. wywołuje automatycznie konieczność zwiększenia inwestycji i w planie 1969 r. Znajduje to wyraz w założeniach planu 1969 r., w których zakłada się zwiększenie wartości kosztorysowej inwestycji nowo rozpoczynanych o 22 mld zł, ale będą to inwestycje lepiej przygotowane. Wiąże się to z koniecznością skracania dotychczasowych cykli inwestycyjnych tak, by pomimo przesunięcia terminów rozpoczęcia inwestycji nie następowały opóźnienia w ich oddawaniu do użytku.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#LeonLendzion">Znajduje to między innymi wyraz w uproszczonym wskaźniku średniego cyklu realizacji inwestycji centralnych, który według prezentowanego planu i założeń powinien ulec skróceniu z 5,2 lat w 1967 r. do 5 lat w planie 1968 r., i do 4,7 lat w założeniach na 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#LeonLendzion">Należy przypomnieć, że niezależnie od zmian w zasadniczym układzie planu na przestrzeni ubiegłego i bieżącego roku w wyniku uchwał IV i VI Plenum KC PZPR wprowadzono, w drodze odpowiednich uchwał i zarządzeń najwyższych i centralnych organów administracji państwowej, nowelizację podstawowych przepisów inwestycyjnych oraz zasad ekonomicznej działalności w przemyśle i budownictwie, które stwarzają ogólnie sprzyjające warunki do skoncentrowania wysiłku inwestycyjnego na podstawowych dla gospodarki narodowej zadaniach i uzyskania poprawy ich realizacji i efektywności.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#LeonLendzion">Jednym z warunków uzyskania założonej poprawy jest stopniowe, ale zdecydowane skracanie rzeczywistego cyklu realizacji w budownictwie przemysłowym. Chociaż znowelizowane w 1967 r. normatywne cykle budowy zakładają ich skrócenie w stosunku do normatywu dotychczas obowiązującego, chociaż w swoich założeniach te nowe normatywy nie odbiegają zasadniczo od normatywów obowiązujących w krajach RWPG, a w niektórych wypadkach nawet są krótsze, to jednak dotychczasowa przewlekła realizacja i porównanie z cyklami osiąganymi w krajach bardziej rozwiniętych, jak również i z osiągnięciami, które mamy u nas, zwłaszcza w końcowej fazie budowy, świadczą o tym, że na odcinku skracania cykli jest jeszcze wiele do zrobienia. W tej też myśli sejmowa Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej postuluje zwiększenie wysiłków resortu budownictwa dla pełnego wykonania budownictwa przemysłowego, szczególnie w gałęziach produkcji przeznaczonej na rynek.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#LeonLendzion">Z myślą o osiągnięciu dalszego postępu w dziedzinie realizacji inwestycji przemysłowych Komisja postuluje również wszczęcie odpowiednich kroków dla rozwoju stosowania konstrukcji metalowych, zwłaszcza stalowych i aluminiowych, których udział w budownictwie polskim jest obecnie niewspółmiernie niski w stosunku do ich walorów i do ich udziału w budownictwie innych krajów, w tym również krajów RWPG. Wzrost produkcji hutniczej lat ostatnich upoważnia nas do stosowania w szerszym zakresie konstrukcji metalowych, które dzięki niskiemu ciężarowi, dzięki usprawnieniu i uproszczeniu montażu, prowadzą ogólnie do skrócenia cykli inwestycyjnych i do obniżenia kosztów budowy.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma Minister Gospodarki Komunalnej tow. Andrzej Giersz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AndrzejGiersz">Wysoki Sejmie! W dyskusji, jaka odbywała się w komisjach sejmowych, jak i na obecnym plenarnym posiedzeniu, obywatele posłowie poruszyli wiele spraw związanych z realizacją zadań gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Jest to zrozumiałe, jeżeli się zważy, że wykonanie zadań resortu gospodarki komunalnej decyduje w dużej mierze o poziomie warunków bytowych ludności miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AndrzejGiersz">Na tle omawianego planu na lata 1968–1969 chciałbym spośród szerokiej problematyki resortu oświetlić zagadnienia najbardziej odczuwalne przez społeczeństwo i wymagające skoncentrowania działalności całego aparatu gospodarki komunalnej. Jednym z nich jest dalsza poprawa w zakresie utrzymania budynków mieszkalnych w należytym stanie technicznym i w czystości. Reforma czynszów z października 1965 r. rozwiązała problem środków finansowych na eksploatację, konserwację i remonty bieżące budynków mieszkalnych Jednocześnie podjęte zostały uchwały rządu o rozwoju zaplecza produkcyjnego przedsiębiorstw i zakładów remontowych oraz o poprawie zaopatrzenia materiałowego. Decyzje te stworzyły warunki do wykonywania remontów sprawniej i w szerszym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AndrzejGiersz">Prace ministerstwa i prezydiów rad narodowych po reformie czynszów koncentrowały się przede wszystkim na rozszerzaniu zakresu remontów budynków mieszkalnych i usprawnianiu organizacji zarządzania domami.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AndrzejGiersz">Na remonty bieżące domów w 1965 r. wydatkowano 1.130 mln zł, a w 1967 r. nakłady na ten cel osiągną już kwotę około 1.700 mln zł. Równolegle jednak ze wzrostem środków zwiększyła się o około 30% ilość domów objętych remontami oraz rozszerzył się zakres tych prac. Szczególnie zwiększyła się ilość robót, które mają decydujący wpływ na trwałość budynków. Wzrost środków na remonty pozwolił również w mieszkaniach na wykonywanie w szerszym zakresie robót, które zgodnie z prawem lokalowym należą do obowiązków administracji domów. Przed reformą czynszów zakres robót w mieszkaniach był niewielki, a wnioski mieszkańców w sprawie wykonywania tych robót niejednokrotnie czekały na załatwienie przez wiele lat. Obecnie stan ten na przestrzeni ostatnich 2 lat uległ wyraźnej poprawie. Z przeprowadzonych przez ministerstwo badań wynika, że ilość robót wewnątrz mieszkań wzrosła w 1967 r. w porównaniu z 1965 r. o 35%.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AndrzejGiersz">Około 2/3 ludności miast mieszka jeszcze w budynkach starych. W związku z tym ważnym problemem dla resortu pozostaje nadal sprawa remontów kapitalnych. Na remonty kapitalne państwo przeznacza z roku na rok coraz większe środki. Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. przewiduje ich wzrost o 7,7%, to znaczy do sumy ponad 3,7 mld zł. Dzięki tym środkom w 1968 r. wyremontuje się około 22 tys. budynków.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AndrzejGiersz">W zakresie remontów kapitalnych nadal głównym zadaniem jest poprawa przygotowania robót i zwiększenie nadzoru dla skrócenia czasu trwania remontów. Temu celowi służyć ma również poprawa organizacji robót remontowych. Wykonawcami tych robót są miejskie przedsiębiorstwa remontowo-budowlane, które jednocześnie wykonują remonty innych obiektów miejskich i w pewnym zakresie drobne inwestycje. Problemy rozwoju potencjału wykonawczego resortu gospodarki komunalnej były przedmiotem dezyderatów komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AndrzejGiersz">W latach 1965–1967 Rada Ministrów podjęła uchwały dotyczące rozwoju mocy przerobowej oraz w związku z tym rozbudowy zaplecza technicznego przedsiębiorstw budownictwa komunalnego i zakładów remontowych. Wartość zdolności produkcyjnej przedsiębiorstw powinna według założeń obecnego planu 5-letniego wzrosnąć z 5,7 mld zł w 1965 r. do 10 mld zł w 1970 r., to jest o około 75%.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#AndrzejGiersz">Prezydia rad narodowych przeznaczą w bieżącym planie 5-letnim łącznie ponad 3 mld zł na budowę i rozbudowę zaplecza przedsiębiorstw i zakładów remontowych. Jednostki te uzyskają również zwiększone dostawy środków transportowych i maszyn budowlanych w porównaniu z latami ubiegłymi. W wyniku realizacji omówionych decyzji Osiągnięto już w pierwszych 2 latach bieżącego planu 5-letniego przyrost produkcji o około 30% w stosunku do 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#AndrzejGiersz">Narodowy Plan Gospodarczy na 1968 r. zakłada wzrost produkcji przedsiębiorstw budownictwa komunalnego o dalsze 11%, to jest do wysokości ponad 8 mld zł. Osiągnięcie zamierzonego wzrostu produkcji w 1968 r. wymaga również sprawniejszego zaopatrzenia przedsiębiorstw w materiały budowlane. Podjęte w roku 1967 decyzje rządu w sprawie przydzielania materiałów na rzecz jednostek resortu, wykonywających remonty budynków mieszkalnych, poprawiły już w pewnym stopniu sytuację w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#AndrzejGiersz">Dla dalszego usprawnienia zaopatrzenia materiałowego w 1968 r. ministerstwo wspólnie z zainteresowanymi resortami podejmuje środki mające na celu:</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#AndrzejGiersz">— zapewnienie dostaw materiałów w uzgodnionych wielkościach i terminach,</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#AndrzejGiersz">— zwiększenie kontroli w zakresie zawierania z jednostkami zbytu umów o dostawy nie rozdzielanych materiałów deficytowych,</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#AndrzejGiersz">— poprawienie gospodarności przedsiębiorstw w zakresie zużycia tychże materiałów.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#AndrzejGiersz">W okresie lat 1966–1967 prezydia rad narodowych wydatkowały ponad 800 mln zł na zaplecze przedsiębiorstw i zakładów remontowych. Ze środków tych wykonano 28 baz przedsiębiorstw budownictwa komunalnego i 40 baz zaplecza zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych. Słabsze tempo rozbudowy zaplecza w ciągu pierwszych dwóch lat pięciolatki tłumaczy się koniecznością przygotowania dokumentacji projektowej i prawnej na cały zakres robót. Z tego względu w latach 1966–1967 nie wszystkie środki zostały w pełni wykorzystane i przeniesiono je do realizacji w latach 1968–1969.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#AndrzejGiersz">Plan na 1968 r. wynosi łącznie ponad 600 mln zł. W okresie tym realizowana będzie budowa baz dla 130 zakładów remontowych i 26 przedsiębiorstw budownictwa komunalnego. Przedsiębiorstwa te mają zgodnie z założeniami planu wybudować do 1970 r. 130 nowych oraz rozbudują i zmodernizują 160 baz.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#AndrzejGiersz">Sprawa opóźnień w realizacji dodatkowych środków transportu i sprzętu dla jednostek wykonawstwa remontowego — o czym mówił w dzisiejszym swoim wystąpieniu obywatel poseł Langosz — była w ostatnim czasie tematem narad z kierownictwem rządu, w wyniku których ministerstwo wraz z Komisją Planowania i zainteresowanymi resortami oraz prezydiami rad narodowych podejmą niezbędne środki do poprawy sytuacji w tej dziedzinie w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#AndrzejGiersz">W zakresie eksploatacji budynków mieszkalnych szczególna uwaga zwrócona została na poprawę czystości domów. Po reformie czynszów prezydia rad narodowych zwiększyły liczbę zatrudnionych dozorców i sprzątaczy o około 6.800 osób, to jest prawie o 40% w stosunku do stanu jaki był na koniec 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#AndrzejGiersz">Obecnie uważamy za niezbędne zwiększenie nadzoru nad pracą dozorców zarówno ze strony administracji domów, jak i samych mieszkańców. Dążymy do tego, aby wydatkowanie środków na utrzymanie zasobów mieszkaniowych odbywało się pod stałą kontrolą samorządu mieszkańców. Nadal zwiększana będzie rola i społeczny nadzór komitetów blokowych i osiedlowych nad pracą administracji domów mieszkalnych i ich gospodarnością.</u>
          <u xml:id="u-63.18" who="#AndrzejGiersz">Szczególną troską resortu jest sprawa podnoszenia kwalifikacji zawodowych i społecznych pracowników administracji domów.</u>
          <u xml:id="u-63.19" who="#AndrzejGiersz">Istotne znaczenie dla ogólnej poprawy gospodarki mieszkaniowej i wykonawstwa remontowego będzie miało konsekwentne wprowadzanie w życie uchwały VII Plenum KC PZPR oraz wykorzystanie rezerw ujawnionych w wyniku pracy komisji zakładowych, co w ostatecznej formie znalazło swój wyraz w opracowanych i realizowanych programach poprawy działalności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-63.20" who="#AndrzejGiersz">Wysoka Izbo! Drugim zagadnieniem, które pragnę omówić, jest komunikacja miejska. Występują tu dwa podstawowe problemy:</u>
          <u xml:id="u-63.21" who="#AndrzejGiersz">— lepsze zaspokojenie potrzeb przewozowych ludności w miastach oraz —</u>
          <u xml:id="u-63.22" who="#AndrzejGiersz">— poprawa wyników ekonomicznych przedsiębiorstw komunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-63.23" who="#AndrzejGiersz">Obydwie te sprawy znajdują się w centrum uwagi ministerstwa, prezydiów rad narodowych oraz samych przedsiębiorstw. Jeszcze w 1964 r. podjęta została przez resort szeroka akcja, w ramach której wszystkie przedsiębiorstwa opracowały programy poprawy działalności, uwzględniające przede wszystkim problematykę lepszego zaspokojenia potrzeb przewozowych, obniżenia kosztów tych przewozów oraz poprawy rentowności.</u>
          <u xml:id="u-63.24" who="#AndrzejGiersz">Następnie uchwała VII Plenum KC PZPR stworzyła możliwość znacznie głębszego przeanalizowania omawianych kierunków działania dzięki zaangażowaniu całych załóg i wszystkich jednostek organizacyjnych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej. Pozwoliło to na zwiększenie środków działania umożliwiających pogłębienie i przyśpieszenie realizacji szeregu planowanych przedsięwzięć. Efektem tych prac było znaczne podniesienie wskaźnika wykorzystania taboru. Na przestrzeni ostatnich 4 lat pozwoliło to na zwiększenie usług przewozowych tylko z tego tytułu, a więc w drodze wykrycia wewnętrznych rezerw o prawie 7%. Równocześnie koszty własne w tym okresie obniżono, w warunkach porównywalnych, o około 230 mln zł, co pozwoliło na zmniejszenie dopłaty państwa o ponad 15%.</u>
          <u xml:id="u-63.25" who="#AndrzejGiersz">Na wyniki te wpłynęło przede wszystkim wprowadzenie i rozwój bezkonduktorskiej obsługi pasażerów. W latach 1963–1967 zatrudnienie konduktorów zmniejszyło się w komunikacji miejskiej o 6.200 osób. Dalszym przedsięwzięciem było wprowadzenie znacznie pojemniejszych pojazdów zarówno w trakcji tramwajowej, jak i autobusowej. W tym zakresie w przedsiębiorstwach komunikacji miejskiej wykonano prototypy przegubowych tramwajów i autobusów, które stały się podstawą do uruchomienia produkcji przemysłowej. Pozwalało to na zwiększenie usług przewozowych przez zmniejszoną ilość jednostek taborowych, a więc przy mniejszym zapotrzebowaniu na stale deficytową kadrę kierowców.</u>
          <u xml:id="u-63.26" who="#AndrzejGiersz">Dalsze usprawnienia dotyczyły zaplecza technicznego oraz administracji przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-63.27" who="#AndrzejGiersz">Wszystkie te przedsięwzięcia nie były jednak w stanie zniwelować w zasadniczy sposób wielkości dopłaty państwa do komunikacji miejskiej. W 1966 r. dopłata ta przekroczyła 1,3 mld zł, a wpływy pokrywały zaledwie 2/3 kosztów. W tych warunkach reforma stawek opłat za komunikację miejską stała się nieodzowna. Reforma ta, przeprowadzona z dniem 1 lipca br., zakładała dalsze utrzymanie deficytu, ale w znacznie mniejszych rozmiarach. Wpływy ze sprzedaży biletów pokrywają obecnie około 95% kosztów.</u>
          <u xml:id="u-63.28" who="#AndrzejGiersz">Szczególną troską resortu jest zrekompensowanie finansowych skutków zmiany opłat taryfowych komunikacji miejskiej dla ludności miast przez stworzenie lepszych i wygodniejszych warunków przejazdowych. Wielkość dostaw taboru przewidziana w planie 5-letnim jest większa o 29% niż w ubiegłym okresie 5-letnim, przy czym dostarczane jednostki w ilości około 6 tys. są o znacznie większej pojemności. Wartość tych dostaw wyraża się kwotą 3,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-63.29" who="#AndrzejGiersz">Jednocześnie dla stworzenia lepszych warunków przewozowych rozbudowywana jest sieć komunikacyjna i zaplecze techniczne o wartości około 1,3 mld zł. Ilość obiektów zaplecza, znajdujących się w aktualnych planach inwestycyjnych, wynosi 20.</u>
          <u xml:id="u-63.30" who="#AndrzejGiersz">Same dostawy taboru i inwestycje zaplecza nie rozwiązują jednak jeszcze problemu. Konieczne jest zapewnienie sprawnej obsługi technicznej tego taboru, zwiększenie regularności ruchu i zmniejszenie awaryjności urządzeń trakcyjnych i taboru. Zadania z tego zakresu ujmują opracowane programy usprawnienia działalności przedsiębiorstw na lata 1967–1970.</u>
          <u xml:id="u-63.31" who="#AndrzejGiersz">Sprawy unowocześnienia taboru i podniesienia jego jakości są przedmiotem stałej współpracy ministerstwa z resortami przemysłu ciężkiego i maszynowego. W wyniku tego współdziałania osiągnięto już pewne efekty na odcinku poprawy jakości tramwajów 13-N kursujących w Warszawie. Aktualnie prowadzone są prace nad modelem uproszczonego wagonu przegubowego dla zaopatrzenia innych miast w kraju. Przewiduje się ich produkcję od 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-63.32" who="#AndrzejGiersz">Dostawy w 1968 r. autobusów średniopojemnych obejmą nowy typ autobusu San — H 100, który jest znacznie trwalszy i sprawniejszy od poprzedniego typu, zaopatrzony on jest w silnik wysokoprężny. Prowadzone są wspólne prace nad założeniami nowego miejskiego autobusu wielkopojemnego.</u>
          <u xml:id="u-63.33" who="#AndrzejGiersz">Uwzględniając wszystkie przedsięwzięcia, przewidujemy zwiększenie ilości miejsc w środkach komunikacyjnych w 1970 r. w stosunku do 1965 r. o około 60% przy wzroście ilości pasażerów tylko o 28%.</u>
          <u xml:id="u-63.34" who="#AndrzejGiersz">Powinno to stworzyć warunki do stopniowego rozwiązywania aktualnych problemów komunikacji miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-63.35" who="#AndrzejGiersz">Wysoka Izbo! Chciałbym również ustosunkować się do jednego zagadnienia, które zostało poruszone w dzisiejszej dyskusji przez obywatela posła Frąszczaka, a mianowicie do sprawy terenów uzbrojonych. Sprawę tę uważam aktualnie za kwestię niezmiernie istotną z punktu widzenia potrzeb budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-63.36" who="#AndrzejGiersz">Zabezpieczenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe stanowi stałą troskę resortu gospodarki komunalnej. Przy bezpośrednim udziale prezydiów rad narodowych i Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych został opracowany program działania w tym zakresie na lata 1968–1970. Program ten obejmuje dodatkowe inwestycje komunalne, niezbędne do realizacji planów budownictwa mieszkaniowego. W ramach realizacji tego programu decyzją rządu przyznane zostały radom narodowym już na 1968 r. dodatkowe nakłady inwestycyjne w wysokości 120 mln zł. Problemy dodatkowych środków w odniesieniu do lat 1969–1970 będą rozpatrzone w trakcie opracowywania projektów planów na te lata.</u>
          <u xml:id="u-63.37" who="#AndrzejGiersz">Dynamika zmian zachodzących w procesie urbanizacji kraju stwarza potrzebę znacznie wcześniejszego przygotowywania realizacji zadań w dziedzinie uzbrojenia terenów. Z tego też względu w resorcie zostały podjęte już prace zmierzające do określenia kierunków działania na lata 1971–1975. Prace te wspólnie z prezydiami rad narodowych ukończone zostaną w połowie przyszłego roku. Umożliwią one odpowiednie przygotowanie oraz właściwe skoordynowanie realizacji urządzeń sieciowych z inwestycjami mieszkaniowymi. W ten sposób zamierzamy stworzyć w tym zakresie warunki do prawidłowej realizacji budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-63.38" who="#AndrzejGiersz">I jeszcze jedna sprawa związana z wystąpieniem obywatela posła Zarzyckiego, który poruszył bardzo istotny problem jakości budownictwa mieszkaniowego i zmian w obecnych normatywach projektowych. Chciałbym zakomunikować Wysokiej Izbie, że resort gospodarki komunalnej wspólnie z Ministerstwem Budownictwa i Centralnym Związkiem Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego już od początku 1967 r. realizuje program dalszej poprawy jakości mieszkań zarówno co do ich funkcji, jak i jakości wykonania. Opracowane zostały również niezbędne propozycje w zakresie zmiany normy powierzchniowej mieszkań na lata 1971–1975, które będą przedmiotem odrębnych decyzji rządu przy pracach nad nowym planem 5-letnim. W latach 1968–1970 chcemy realizować budowę nowych mieszkań, dochodząc stopniowo do górnej granicy obowiązując ego normatywu.</u>
          <u xml:id="u-63.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Marian Tuka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#MarianTuka">Wysoki Sejmie! Uchwalamy plan i budżet na rok 1968, który jest trzecim rokiem realizowanego obecnie planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#MarianTuka">Założyliśmy, aby do 1970 r. podnieść plony zbóż i pasz tak, aby doprowadzić do wydatnego zmniejszenia importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#MarianTuka">Chcę podkreślić, że osiągnięcia nasze w ostatnich kilku latach wskazują, że wykonanie zadań wynikających z planu 5-letniego w produkcji zbóż i pasz jest realne i do wykonania. Jednak na tle dobrej ogólnie sytuacji w rolnictwie zarysowały się pewne trudności.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#MarianTuka">IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oceniło dotychczasowe osiągnięcia w naszym rolnictwie, wskazało na trudności, jak również na rezerwy, które można i należy wykorzystać. Szczególnie poważne rezerwy mamy w produkcji zbóż i pasz. Przyczyny rezerw są różne i można się o tym już obecnie przekonać na podstawie pracy zespołów specjalistów, powołanych dla każdej gromady, zgodnie z uchwałą IX Plenum KC.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#MarianTuka">Na terenie każdej wsi są gospodarstwa, które można zaliczyć do przodujących, są też gospodarstwa średnie i słabe. Najwięcej rezerw kry je się w tych ostatnich 2 grupach.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#MarianTuka">Charakterystyczny jest fakt, że rolnicy potrafią uzyskiwać wysokie plony buraków cukrowych, rzepaku i innych roślin przemysłowych, a w plonach zbóż mają przeciętne wyniki. Wykorzystanie tych rezerw produkcyjnych wymaga zwiększenia dostaw środków produkcji, zwłaszcza nawozów mineralnych, co plany na najbliższe lata w pełni uwzględniają. W 1967 r. zużycie nawozów mineralnych wyniosło w czystym składniku 1.564 tys. ton NPK i było wyższe od zużycia pod zbiory w 1966 r. o około 20%.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#MarianTuka">Zakłada się, że rolnictwo otrzyma pod zbiory 1968 r. około 1.800 tys. ton nawozów mineralnych w czystym składniku, w tym 625 tys. ton nawozów azotowych. Jest to dalszy wzrost o 15% w stosunku do 1967 r. Rzecz jednak polega na tym, by te ilości nawozów były przez nasze rolnictwo prawidłowo wykorzystywane. Szczególnie, by odpowiednia ich ilość została przeznaczona do nawożenia pól, łąk i pastwisk. Chodzi również o to, by zachowana była proporcja różnych nawozów w ich stosowaniu pod uprawy.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#MarianTuka">Należy w większym stopniu, niż dotychczas, skorzystać z przeprowadzonych badań gleby co do zasobności w fosfor i potas. Niestety, rolnicy w większości, oczywiście tam gdzie już te badania przeprowadzono, wyników tych badań nie znają. Duże ilości dostarczanych już obecnie nawozów mineralnych wymagać będą dodatkowych zabiegów w usprawnieniu ich odbioru, zwiększenia powierzchni magazynowej, dbałości ze strony pionu handlowego o należyte ich przechowywanie. Ważna rola spada na kółka rolnicze, które w szerszym zakresie niż obecnie powinny podjąć się zaopatrzenia wsi w nawozy mineralne poprzez zaopatrzenie całowagonowe.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#MarianTuka">Wysokość plonów zbóż zależna jest nie tylko od prawidłowej agrotechniki, odpowiedniego nawożenia, lecz i od stosowania do siewu pełnowartościowych nasion. Na tym odcinku mamy dość poważne osiągnięcia, a plan na 1968 r. przewiduje dalszą poprawę w zaopatrzeniu w kwalifikowany materiał siewny zbóż.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#MarianTuka">Bardzo słusznym przedsięwzięciem jest wprowadzenie planowej odnowy w całych gromadach. Również słuszna wyda je się decyzja resortu rolnictwa, aby w 1968 r. i w latach następnych zaopatrywać rolników w ten materiał poprzez pion handlowy oraz poważnie zwiększyć areał upraw nasion reprodukcyjnych w PGR. Pomimo dość poważnej poprawy na tym odcinku obserwuje się, niestety, że niektórzy rolnicy uchylają się od tego obowiązku i sieją u siebie w dalszym ciągu wyrodzone i małoplenne odmiany.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#MarianTuka">Bardzo ważne zagadnienie, które w dalszym ciągu czeka na konkretne rozwiązania — to sprawa zaprawiania materiału siewnego, a szczególnie nasion zbóż, środkami chemicznymi. Z powodu lekceważenia tego zagadnienia przez pewną część rolników, mamy bardzo poważne obniżenie plonów, co w szczególności uwidoczniło się w roku bieżącym na terenie kilku województw.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#MarianTuka">Wspomniałem już o pracy zespołów specjalistów w gromadach. Rolnicy ustosunkowali się do ich pracy w przeważającej większości pozytywnie. Wspólnie ustalono plan działania na tym odcinku. Wiele spraw i zagadnień wyjaśniono i rozwiązano zaraz na miejscu. Niemniej jednak, szczególnie od władz gromadzkich, kółek rolniczych i służby rolnej zależy dalsze powodzenie rozpoczętej akcji.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#MarianTuka">Rolnicy uważają za słuszne skoncentrowanie służby rolnej bezpośrednio w gromadach i podporządkowanie jej radom gromadzkim. Wpłynie to na pewno na dalszą poprawę pracy tej służby bezpośrednio z rolnikami i powiąże bardziej tę pracę z kółkami rolniczymi, zapewni większy wpływ na realizację wiejskich i gromadzkich planów rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#MarianTuka">Drugi ważny problem — to kontraktacja zbóż i ich skup. Kontraktacja zbóż przebiega zadowalająco, ale również i na tym odcinku są niedociągnięcia i trudności. Rolnik zawiera umowę z GS poprzez wiejskiego przodownika kontraktacji i po podpisaniu umowy w większości wypadków kończy się łączność pomiędzy GS a rolnikiem. Na plony takich upraw, jak rzepak, buraki cukrowe wpłynęła długoletnia praca i staranny instruktaż służby plantatorskiej, niestety bez takiego instruktażu pozostają gospodarstwa kontraktujące zboże. Warto więc chyba zastanowić się nad tym, w jaki sposób wypełnić tę lukę.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#MarianTuka">Zadania gospodarcze w skupie i kontraktacji wykonywane są przez sieć skupu stałą i pomocniczą. Na przestrzeni ostatnich kilku lat w ilości punktów skupu nie nastąpiły poważne zmiany. Ulega natomiast systematycznej zmianie powierzchnia magazynów i punktów skupu oraz wzrasta ich wyposażenie w urządzenia i sprzęt techniczny.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#MarianTuka">Jednak nie wszystkie magazyny zbożowo-nasienne są doprowadzone pod względem pojemności i wyposażenia technicznego do stanu gwarantującego minimum warunków odbioru zbóż i nasion. Często urządzenia mechaniczne w nowym magazynie stoją bezczynnie, a zboże wędruje do magazynu na plecach dostawcy. Dlatego poziom obsługi rolników, system oceny skupowanych produktów, rozliczenie należności za dostarczone produkty powinny być stale doskonalone.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#MarianTuka">Jednym z istotnych problemów w organizacji obsługi rolników powinien być, prowadzony jeszcze w wąskim zakresie, bezpośredni odbiór produktów rolnych w zagrodzie. Chodzi tu szczególnie o gospodarstwa odstawiające do magazynu 3 tony lub więcej zboża. Gminne spółdzielnie nie są jeszcze w pełni przygotowane do tego zadania. Szczególnie dotkliwie będzie się odczuwać brak środków transportu.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#MarianTuka">Należy również usprawnić odbiór i rozliczenie, by rolnik nie tracił więcej czasu przy tym systemie odbioru, niż odstawiając sam zboże do magazynu. Obok wzrostu produkcji zbóż — w zaopatrzeniu ludności w żywność wysokiej jakości (mięso i mleko) i w zmniejszeniu importu zbóż ważną rolę mają do spełnienia użytki zielone i uprawa roślin pastewnych. Za mało uwagi przywiązuje się do nawożenia mineralnego pod te rośliny, stąd i osiągane plony masy zielonej są dość mierne. Za mało również uwagi poświęca się użytkom zielonym, chociaż ostatnio od 1960 do 1967 r. ustabilizowały się plony z łąk.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#MarianTuka">W dysproporcji do pionów z łąk są nasze osiągnięcia w wykorzystaniu pastwisk. W tej dziedzinie nie mamy w Polsce osiągnięć zarówno w sektorze państwowym, jak i w gospodarce chłopskiej. A jakie znaczenie mogą mieć dobre pastwiska w rozwiązaniu problemu dobrej paszy? Pasza ta jest najtańsza, na co wskazują przeprowadzone badania.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#MarianTuka">Dla przykładu — jeżeli przyjąć koszt produkcji jednej jednostki owsianej za 100, oczywiście z pastwisk, to koszt jednostki owsianej z siana łąkowego wyniesie 188, z kiszonki upraw polowych — 253, w okopowych — 344, a w paszach treściwych — 618.</u>
          <u xml:id="u-65.20" who="#komentarz">(Według A. Brzozowskiego — Rolniczy Zakład Doświadczalny, Stare Pole na Żuławach)</u>
          <u xml:id="u-65.21" who="#MarianTuka">Dobrze prowadzone pastwiska kwaterowe, nawożone wysoką dawką nawozów ponad 400 kg NPK, w czystym składniku, mogą wydać plon 5 tys. do 6 tys. jednostek owsianych z 1 ha, a w sprzyjających warunkach atmosferycznych i więcej.</u>
          <u xml:id="u-65.22" who="#MarianTuka">W pastwiskach kryje się więc ogromna rezerwa produkcyjna. Dobre pastwiska mogą z powodzeniem wyeliminować pasze treściwe w dokarmianiu bydła mlecznego, jak i mięsnego, w okresie sezonu wegetacyjnego, to jest w okresie około 180 dni w roku.</u>
          <u xml:id="u-65.23" who="#MarianTuka">Aby należycie wykorzystać rezerwy do wzrostu plonów w 1968 r. należałoby:</u>
          <u xml:id="u-65.24" who="#MarianTuka">— udzielać gospodarstwom chłopskim systematycznej pomocy przez służbę rolną w uruchamianiu tych rezerw, które zostały ustalone przez zespoły specjalistów;</u>
          <u xml:id="u-65.25" who="#MarianTuka">— rozszerzać masowe szkolenie rolnicze, które powinno być nacelowane na przezwyciężanie trudności w uruchamianiu rezerw produkcyjnych oraz na racjonalne wykorzystanie środków, przeznaczonych dla rolnictwa zarówno w agrotechnice, jak i zootechnice;</u>
          <u xml:id="u-65.26" who="#MarianTuka">— usprawniać systematycznie obsługę rolnictwa w zakresie usług i zaopatrzenia w środki produkcji oraz odbioru produktów rolnych;</u>
          <u xml:id="u-65.27" who="#MarianTuka">— w dalszym ciągu usprawniać gospodarkę na użytkach zielonych.</u>
          <u xml:id="u-65.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#ZenonKliszko">Ogłaszam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 30)</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Mieczysław Tomkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#MieczysławTomkowski">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968i podstawowych założeń planu na rok 1969 w zakresie przemysłu spożywczego i skupu, został opracowany w powiązaniu z wielkościami podaży płodów rolnych, jakie założono na podstawie aktualnego i systematycznego wzrostu produkcji rolnej. Jednym z podstawowych warunków dalszej intensyfikacji rolnictwa jest rozwój i doskonalenie odbioru, obrotu i zagospodarowania wzrastającej produkcji towarowej przez jednostki skupu przemysłu rolno-spożywczego. Wzrost skupu wielu produktów rolnych spowodował znaczne trudności w przyjęciu i zagospodarowaniu, a szczególnie w ich magazynowaniu. Najbardziej odczuło się brak powierzchni magazynowej do składowania zboża, dlatego też zagadnienie to pragnę szerzej omówić.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#MieczysławTomkowski">W 1967 r. nastąpił dalszy wzrost powierzchni magazynowej. Zgodnie z założeniami Narodowego Planu Gospodarczego oddano do użytku 7 elewatorów o łącznej pojemności 107 tys. ton oraz 12 magazynów płaskich, budowanych z funduszu przedsiębiorstw o łącznej pojemności 18 tys. ton. Przewiduje się oddanie w 1968 r. dalszych 11 elewatorów oraz 40 magazynów płaskich. Oddanie tych ostatnich nastąpi w pierwszym półroczu. Dodatkowo Państwowe Zakłady Zbożowe wybudują pojemniki z blachy w ilości 328 sztuk o łącznej pojemności 50 tys. ton, które również zostaną oddane do użytku w I półroczu 1968 r. Jednakże przyrost ten nie zaspokoi całkowicie potrzeb centrali „PZZ”, dlatego też niepokojącym zjawiskiem jest małe zaawansowanie robót w bieżącym roku na budowach elewatorów, jak na przykład w Nidzicy, Szamotułach, Grajewie i Trawnikach. Szczególnie późno rozpoczęto budowę elewatora w Strzegomiu. Na budowach tych nie zostaną wykonane roboty planowane na 1968 r. o ogólnej wartości ponad 60 mln zł. Przedsiębiorstwa budowlane rozpoczynają pracę zbyt późno, w pierwszym roku budowy nie dokładają większych starań do planowanego zaawansowania robót, co w następnym roku stwarza wiele nerwowości na budowach i utrudnia wykonanie i oddanie obiektów do użytku we właściwym terminie. Uzyskana powierzchnia magazynowa w 1967 r. i w pierwszej połowie 1968 r. powinna wpłynąć dodatnio na usprawnienie odbioru zbóż w 1968 r., a szczególnie w okresie największych dostaw, to jest w miesiącach sierpniu i wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#MieczysławTomkowski">Już w 1967 r. ogólnie w kraju zanotowano dalszą poprawę odbioru zbóż, niemniej jednak nie udało się uniknąć większych kłopotów z odbiorem i magazynowaniem, szczególnie na terenie województw północnych, gdzie żniwa przypadają na okres późniejszy, jak również na skutek braku na terenie tych województw wystarczającego zaplecza magazynowego. Sytuację województw północnych pogarszają bardzo często nasilone opady w czasie żniw, co powoduje dalsze kłopoty z dosuszaniem zboża przez elewatory „PZZ”, jak i punkty skupu gminnych spółdzielni. Największe trudności notowano w województwach: olsztyńskim, szczecińskim, gdańskim i koszalińskim, w których występuje dość szybki wzrost plonów, a zatem wzrost zboża towarowego.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#MieczysławTomkowski">Właśnie na przykładzie województwa koszalińskiego, które mam zaszczyt reprezentować, chcę przedstawić trudności, jakie tam występują.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#MieczysławTomkowski">Dynamika wzrostu plonów wyzwala znaczne nadwyżki towarowe zbóż. Na przestrzeni lat 1961–1966 uzyskano następujący wzrost w skupie zbóż konsumpcyjnych: w 1961 r. skupiono 110 tys. ton, a w 1966 r. — 207 tys. ton. Ze zbiorów w 1967 r. dostawy zbóż przekroczą 260 tys. ton, a na 1968 r. zakłada się skup 285 do 290 tys. ton. Podstawowym instrumentem, który wpływa na zwiększenie dostaw zbóż jest kontraktacja z całym systemem bodźców produkcyjnych, kredytowych i usługowych. Wzrost produkcji towarowej nakłada na przemysł poważny obowiązek odbioru i zagospodarowania tej masy zbożowej.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#MieczysławTomkowski">W przygotowaniach swoich, które są poważnie opóźnione w stosunku do postępu produkcji zbóż przemysł zbożowo-młynarski niedostatecznie przewiduje nowe zjawiska, które w zależności od zgrupowania dużej ilości państwowych gospodarstw rolnych i o przewadze większych gospodarstw chłopskich, powodują wysokie spiętrzenie dostaw w III kwartale. Na terenie woj. koszalińskiego już od 1964 r. obserwuje się tendencje przyśpieszenia dostaw zbóż i to zarówno z PGR, jak z gospodarki chłopskiej. Przyśpieszenie dostaw z gospodarstw państwowych jest wynikiem wzrostu ilości kombajnów zbożowych. W sektorze tym z powierzchni 130 tys. ha zbiór zbóż prowadzony jest przy użyciu ponad 1.170 kombajnów, od których należy odebrać około 90% wymłóconego zboża. Przy korzystnych warunkach atmosferycznych dzienne dostawy zbóż z pod kombajnów przekroczą 8 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#MieczysławTomkowski">W gospodarce chłopskiej następuje przyśpieszenie dostaw na skutek zwiększenia liczby maszyn omłotowych. Brak jednak pomieszczeń magazynowych w gospodarstwach, jednakowe ceny zboża we wszystkich porach roku, nie zachęcają rolników do ponoszenia kosztów za składowanie zboża.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#MieczysławTomkowski">Względy ekonomiczne przemawiają za przyśpieszeniem dostaw. Należy przyjąć, że jest to tendencja stała i odnosi się szczególnie do gospodarstw średnich i większych, które przy szybkim dokonaniu omłotów wszystkich zbóż będą deklarowały 3-tomowe dostawy ziarna do bezpłatnego odbioru przez gminne spółdzielnie — w świetle rysujących się przemian i zwiększenia produkcji towarowej należy przyjąć, że na lata 1968–1969 przemysł zbożowo-młynarski w okresie III kwartału, to jest w okresie szczytu, musi być przygotowany do odbioru od 200 do 240 tys. ton zboża. W ramach tego dzienna zdolność przyjęcia i suszenia musi być zagwarantowana na 8–10 tys. ton na dobę. Natomiast z tytułu niewykonania programowych prac zakłady zbożowe w 1967 r. mogły przyjąć tylko 4,5 tys. ton dziennie.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#MieczysławTomkowski">Nie uzyskano również planowanej powierzchni magazynowej z powodu nieodładowania z elewatorów znacznej ilości rzepaku i zbóż z zapasów z 1966 r. Spowodowało to zakłócenie w odbiorze zbóż, stratę wielkiej ilości roboczogodzin ciągników i ludzi wyczekujących w kolejkach przed magazynami. Niedostateczną powierzchnię magazynową mają również punkty skupu zboża przy gminnych spółdzielniach. Brak mechanizacji prac za- i wyładowczych w tych punktach ogranicza ich przepustowość.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#MieczysławTomkowski">W związku z tym nasuwają się wnioski:</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#MieczysławTomkowski">— Ministerstwo Budownictwa powinno zabezpieczyć moc przerobową przedsiębiorstw specjalistycznych do budowy elewatorów zbożowych w województwach północnych, co pozwoli zaoszczędzić moc przerobową miejscowych przedsiębiorstw budowlanych, niedoświadczonych w tego typu budowach i nie posiadających kadry specjalistów z tej dziedziny. Będą one mogły wykonać mniejsze magazyny płaskie dla Państwowych Zakładów Zbożowych i gminnych spółdzielni, na które przedsiębiorstwa te nie mają obecnie zagwarantowanej mocy przerobowej.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#MieczysławTomkowski">— Państwowe Zakłady Zbożowe powinny zawrzeć urnowy z przedsiębiorstwem PKS na odbiór zboża z PGR, co pozwoli zwolnić ciągniki rolnicze od transportu i wykorzystać je do pilnych w tym okresie prac potowych.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#MieczysławTomkowski">— Zakłady Tłuszczowe powinny bezwzględnie odebrać całą ilość przesuszonego rzepaku z elewatorów „PZZ” przed rozpoczęciem skupu zboża.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#MieczysławTomkowski">— Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość wagonów w celu przerzutu zbóż po dosuszeniu do województw mających możliwość magazynowania.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#MieczysławTomkowski">— Państwowe Zakłady Zbożowe powinny odładować przed rozpoczęciem skupu zapasy zbóż z roku ubiegłego, aby nie blokować powierzchni magazynowej już w pierwszych dniach skupu.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#MieczysławTomkowski">— Państwowe Zakłady Zbożowe i gminne spółdzielnie powinny zmechanizować w jak najkrótszym okresie czasu wszystkie punkty odbiorczo-suszarnie ze zbóż, w celu większej przepustowości na dobę.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#MieczysławTomkowski">Wysoki Sejmie! Jak już nadmieniłem na wstępie zarówno plan na 1968 r. jak również założenia na rok 1969, są zupełnie realne do wykonania. Myślę, że przytoczone wnioski odnoszą się nie tylko do województwa koszalińskiego, lecz także do pozostałych województw północnych, co powinno być wzięte pod uwagę przez resort przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Feliks Dębski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#FeliksDębski">Wysoki Sejmie! W dniach 11 i 12 września br. z tej trybuny wiele mówiono o usługach w ogóle, w tym i o usługach dla rolnictwa. Usługi dla rolnictwa wykonują POM, GS, kółka rolnicze i prywatne rzemiosło. Instytucje te nie są jeszcze jednak w stanie ani pod względem technicznym, ani pod względem organizacyjnym wykona ć wszystkich usług w gospodarstwie indywidualnym. Osobnym problemem są jeszcze dość wysokie opłaty za usługi. Rolnika nie zawsze jeszcze jest stać zapłacić za wszystkie usługi. Jeszcze przez długi okres czasu podstawową siłą pociągową w gospodarstwach indywidualnych będą konie. Stąd zachodzi potrzeba dostarczenia rolnictwu, przede wszystkim poprzez kółka rolnicze, także konnych maszyn i narzędzi. Braki tymczasem występują w takich maszynach, jak: siewniki nawozowe konne, kosiarki, kopaczki, grabie konne, wieloraki i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#FeliksDębski">Jeśli w 1968 r. planujemy, że rolnictwo zużyje 1.800 tys. ton nawozów, a w 1969 r. — 2.250 tys. ton, to trzeba rolnikowi dostarczyć takich maszyn, przy pomocy których byłby w stanie taką ilość nawozów rozsiać, a potem zwiększone plony zebrać.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#FeliksDębski">W związku z tym zwracam się do Ministerstwa Przemysłu Maszynowego o dostarczenie rolnictwu maszyn w odpowiedniej ilości, dobrej jakości i po korzystnych cenach. Ceny niektórych maszyn rolniczych są stosunkowo za wysokie, a jeśli chciałby ktoś mówić, że nie, bo każda ilość jest rozchwytywana, to przyczyny tego stanu należy szukać w tym, że rąk do pracy na wsi jest coraz mniej, zresztą dobrze, że tak jest. Rozkupywane są jednak tylko te maszyny, które najbardziej zastępują pracę rąk ludzkich. Maszyny te najczęściej są kupowane za pieniądze pożyczone w SOP, powoduje to dalsze zadłużanie się i tak już mocno zadłużonych wielu rolników.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#FeliksDębski">Gdzie tkwią rezerwy, z których można wygospodarować obniżkę cen? W zbędnej moim zdaniem i wadliwej produkcji. Nie trzeba bowiem montować silnika elektrycznego do każdego śrutownika, sortownika, rozdrabniacza, otrząsacza, dmuchawy itp. Rolnik, który chce nabyć którąś z tych maszyn, najczęściej silnik już posiada, i ten wmontowany jest mu już niepotrzebny. Rezultat jest taki, że nie kupuje śrutownika czy rozdrabniacza.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#FeliksDębski">Wobec wprowadzonej obecnie unifikacji wałów przegubowych, służących do odbioru mocy z ciągników na maszyny, należy przeanalizować konieczność dodawania wałów do każdej maszyny. Nie ma potrzeby wyposażania w wały każdej maszyny, ponieważ mają one uniwersalne zastosowanie. Należy natomiast spowodować, aby w składnicach części zamiennych wały te były do nabycia. Oszczędności w produkowaniu wałów wyniosłyby około 50%. Wielkie oszczędności uzyskać także można przez niemontowanie przy każdym pługu ciągnikowym przedpłużków, a przy każdym kultywatorze półsztywnych zębów z gęsiostopką. Elementy te najczęściej leżą bezużytecznie, a przecież produkcja ich podraża koszty poszczególnej maszyny i zużywa wielką ilość materiałów i robocizny. Powinny się one natomiast znajdować w sprzedaży na żądanie użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#FeliksDębski">Inną sprawą są klucze dodawane do maszyn i narzędzi rolniczych. Wszystkie te klucze są najczęściej o jednakowych rozmiarach, a więc po co ich tyle? Wnoszę, aby klucze można było kupować tylko takie, jakie są potrzebne, a nie jak jest we zwyczaju — w całych pęczkach. Wymieniłem tylko kilka przykładów, jak można znaleźć ograniczenie, a tym samym i potanienie produkcji maszyn rolniczych. Jest tych przykładów więcej i dlatego niezrozumiałe jest dla mnie, że na przykład kosiarka konna, która kilka lat temu kosztowała 3 tys. zł, kilka miesięcy temu — 7.200 zł, obecnie napisano w instrukcji obsługi „z przystosowaniem do cięcia konopi” i cena — 7.520 zł. Więcej niż pół godziny dociekałem, na czym polega różnica między jedną i drugą kosiarką. Nie znalazłem, chyba tylko w instrukcji i cenie.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#FeliksDębski">Wielorak uniwersalny konny W-1, zresztą niezbyt udany — cena samej ramy 2.200 zł, elementy robocze — 3.370 zł, razem — 5.570 zł — stoi od kilku lat w składnicy, bo rolnicy nie kupują, chociaż narzędzie jest bardzo potrzebne. To sarno odnosi się do grabi konnych i innych narzędzi rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#FeliksDębski">Osobny rozdział to sprawa udzielania zezwolenia dla każdego kółka rolniczego na zakup maszyn i narzędzi rolniczych, konnych — oczywiście, jeśli kółko widzi taką potrzebę. Zezwolenie takie potrzebne jest po to, aby rolnicy, których nie stać na zakupienie potrzebnych im maszyn, nie musieli za wypożyczenie maszyny wiele dni odrabiać sąsiadom.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#FeliksDębski">Ważną sprawą są ceny na niektóre maszyny, będące w posiadaniu kółek rolniczych. Ceny tych maszyn rzutują na wysokość naliczanych sum na amortyzację i fundusz kapitalnych remontów. Kółka nie nabywają takich maszyn, gdyż są one nierentowne. Do takich maszyn należy przewoźna kolumna parnikowa czy kopaczka elewatorowa, która jest bardzo droga, często się psuje, brak do niej odpowiednich części zamiennych i nie zawsze udaje się w sezonie pokryć kosztów amortyzacji.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#FeliksDębski">Chciałbym jeszcze pokrótce poruszyć sprawę wyrobów chemicznych dla rolnictwa. Jak mi wiadomo, przemysł maszyn rolniczych broni się przed stosowaniem tworzyw sztucznych do produkcji maszyn, gdyż to podobno podraża koszty produkcji. A przecież właśnie wyroby chemii najbardziej niszczą maszyny rolnicze, a mianowicie: nawozy sztuczne i wapno nawozowe niszczą siewniki nawozowe i rozsiewacze; opyłowe i opryskowe środki ochrony roślin — niszczą pojemniki, przewody itp.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#FeliksDębski">Zgłaszam wniosek, ażeby uzgodnić między resortami, by część zysków osiąganych przez przemysł chemiczny z produkcji nawozów i środków ochrony roślin przeznaczyć na potanienie wyrobów chemicznych, potrzebnych do wyrobu niezbędnych tylko elementów maszyn rolniczych. Mam na myśli siewniki nawozowe oraz aparaty opyłowe i opryskowe. Rozwiązanie takie w wysokim stopniu zwiększyłoby sprawność i żywotność tych maszyn.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#FeliksDębski">Kończąc mam nadzieję, iż wnioski przeze mnie zgłoszone będą przez odpowiednie czynniki rozpatrzone i pozytywnie załatwione. Przyczyni się to do ułatwienia pracy rolnikowi, a z kolei spowoduje na pewno zwiększenie produkcji rolnej dla dalszej poprawy zaopatrzenia ludności miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Czesław Błasikiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#CzesławBłasikiewicz">Wysoki Sejmie! Prawidłowy rozwój usług w naszym kraju, zgodny z potrzebami społecznymi, staje się problemem coraz większej wagi zarówno dla gospodarki narodowej, jak też bezpośrednio dla ludności. Znaczenie rozwoju usług jest u nas doceniane. Wyrazem tego było posiedzenie Sejmu w dniach 11 i 12 września bieżącego roku, poświęcone problematyce usług. Problematyka ta staje się także ważnym przedmiotem prac naukowych. Między innymi II Ogólnopolska Konferencja Naukowa zorganizowana przez Instytut Przemysłu Drobnego i Rzemiosła podkreśliła znaczenie usług w procesie wzrostu gospodarczego. Rozmiary i jakość świadczonych usług i ich przystępność zarówno pod względem terytorialnym, jak i cen, określają w znacznym stopniu poziom zaspokojenia potrzeb ludności, jak też pośrednio wpływają na wydajność pracy. Zadowalający rozwój działalności usługowej warunkuje także sprawne funkcjonowanie wielu dziedzin gospodarowania, w tym także postęp w produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#CzesławBłasikiewicz">W wyniku szczególnego zainteresowania władz politycznych i rządowych sprawą rozwoju usług, poczynając od 1960 r., następuje w tej dziedzinie wyraźna zmiana. Dotyczy to zarówno usług świadczonych przez uspołecznione i nieuspołecznione piony drobnej wytwórczości, a zwłaszcza przez spółdzielczość pracy i rzemiosło, jak też usługi rozwijane przez piony podległe Ministerstwu Handlu Wewnętrznego i Ministerstwu Gospodarki Komunalnej. Na tle ogólnego wzrostu rozmiarów działalności usługowej wszystkich pionów organizacyjnych na podkreślenie zasługuje fakt, że rzemiosło indywidualne świadczy ponad 40% ogółu wykonywanych usług w naszym kraju. Rok ubiegły i bieżący uwidaczniają skuteczność bodźców rozwoju rzemiosła zastosowanych przez rząd. Konkretnym wynikiem stosowanej polityki gospodarczej w stosunku do rzemiosła jest wydatny wzrost liczby zakładów rzemieślniczych i ich stanu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#CzesławBłasikiewicz">Występujący niedosyt w zakresie zaspokajania potrzeb usługowych ludności i gospodarki uspołecznionej, jak również potrzeby rynkowe w zakresie produkcji na wyroby rzemieślnicze przy równoczesnym stwarzaniu dogodnych warunków do rozwoju działalności warsztatowej zadecydowały, że w okresie 1966 r. liczba warsztatów wzrosła o 8.900, to jest o 6,4%. W pierwszym półroczu br. tempo rozwoju rzemiosła uległo dalszemu przyśpieszeniu, co wyraziło się zwiększeniem ilości warsztatów o 8.800 i osiągnięciem stanu 159.330 zakładów. W szczególności wydatnie zwiększyła się liczba zakładów grupy budowlanej i mineralnej. Rozwinęła się działalność usługowa, jednak nie nadąża ona za wzrostem potrzeb społecznych. Zwiększyła się także produkcja rynkowa rzemiosła i produkcja przeznaczona na eksport.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#CzesławBłasikiewicz">Osiągnięty stan jest wynikiem zarówno znacznego przyrostu nowo uruchomianych zakładów, jak i zahamowania ich likwidacji. Szybki wzrost ilości zakładów rzemieślniczych należy ocenić pozytywnie. Oznacza to wykorzystanie na cele działalności gospodarczej rezerw istniejących w tym zakresie, w olbrzymiej większości bezpośrednio zwiększającej dochód narodowy. Dotyczy to zwłaszcza wykorzystania rezerw lokalowych. Nowo uruchomione zakłady rzemieślnicze w małym stopniu korzystały z przydziałów lokali od rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#CzesławBłasikiewicz">Zaznaczający się ostatnio silny rozwój rzemiosła opierał się między innymi na:</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#CzesławBłasikiewicz">— zdobywaniu uprawnień przez rzemieślników budowlanych, z których znaczna część działała na terenie wsi i małych miast, dopływie do rzemiosła fachowców zatrudnionych poprzednio w gospodarce uspołecznionej,</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#CzesławBłasikiewicz">— oraz na dopływie do rzemiosła czeladników wyszkolonych w warsztatach rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#CzesławBłasikiewicz">W świetle poważnego przekroczenia planów wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, rezerwy osób, które należy zatrudnić, są mniejsze niż pierwotnie zakładano. Powoduje to potrzebę oparcia w większej mierze przyrostu nowych zakładów rzemieślniczych na usamodzielnianiu się pracowników, którzy zdobyli kwalifikacje w warsztatach rzemieślniczych jako uczniowie i czeladnicy. Większej przeto opieki ze strony organizacji gospodarczych rzemiosła będzie wymagała sprawa usamodzielniania się kwalifikowanych pracowników rzemiosła poprzez udzielanie im pomocy w uzyskiwaniu lokali i otrzymywaniu kredytów. Należy także zwiększyć opiekę nad uczniami rzemieślniczymi.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#CzesławBłasikiewicz">W związku z tymi zadaniami, jak również z dotychczasowymi kierunkami działalności gospodarczej rzemiosła, jego poziomem pracy zawodowej i jakością wykonywanych zleceń — wszystkie komórki samorządu gospodarczego powinny wzmóc kontrolę przy wydawaniu opinii w sprawie tak zwanych dyspens na prowadzenie warsztatów.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#CzesławBłasikiewicz">Należy również przypomnieć o obowiązku stałego podnoszenia poziomu etyki zawodowej i rzetelności wykonywania społecznych i gospodarczych zadań rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#CzesławBłasikiewicz">Podstawową funkcją działania samorządu staje się dziś zabezpieczenie społecznych interesów konsumenta, w szczególności jeżeli chodzi o działalność usługową dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#CzesławBłasikiewicz">Wysoki Sejmie! Założenia programu rozwoju rzemiosła w 1968 r. przewidują znaczne zmniejszenie obecnego tempa wzrostu. Podczas gdy w roku bieżącym wzrost liczby zakładów w stosunku do roku poprzedniego wynosi około 8,3%, to program na rok przyszły przewiduje ten wzrost w wielkości tylko 3%.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#CzesławBłasikiewicz">Biorąc pod uwagę fakt, że istniejące rezerwy lokalowe w większości zostały już wykorzystane, realizacja nawet tych niedużych zadań przyszłego roku wymaga udzielania większej pomocy rzemieślnikom w uzyskiwaniu lokali.</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#CzesławBłasikiewicz">Prezydia rad narodowych, wykonując przepisy o lokalach i lokalizacji pod budowę warsztatów dla rzemiosła, mogą i powinny udzielać rzemieślnikom więcej pomocy niż dotychczas. Dotyczy to zwłaszcza rzemiosł usługowych, wykonujących usługi dla ludności i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-71.14" who="#CzesławBłasikiewicz">Rzemiosło za mało korzysta jeszcze ze spółdzielni mieszkaniowych, pomimo zawarcia w tej sprawie porozumienia między samorządem rzemiosła i spółdzielczością budowlano-mieszkaniową. Być może okres, który nastąpił od zawarcia tego typu porozumienia, jest jeszcze za krótki, ale osiągnięte wyniki wciąż jeszcze w sposób niedostateczny zaspokajają rosnące potrzeby rzemiosła. Warsztaty rzemieślnicze, a w szczególności usługowe, wymagają unowocześnienia. Wprowadzenie postępu technicznego i nowoczesnej technologii świadczenia usług będzie wymagało od rzemiosła poważnego zwiększenia jego działalności inwestycyjnej ze środków własnych, jak również pomocy kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-71.15" who="#CzesławBłasikiewicz">Specjalny, a nie rozwiązany problem — to zaopatrzenie w maszyny. Zachodzi potrzeba zwiększenia nie tylko kredytów inwestycyjnych, ale konsekwentne zwiększanie podaży maszyn i wyposażenia technicznego dla rzemiosła bądź nowych, bądź wycofanych z produkcji. Wypadki przeznaczania na złom maszyn przydatnych jeszcze dla rzemiosła występują nadal i świadczą o niewłaściwym rozwiązaniu tego ważnego zagadnienia. Decydować tu powinien społeczny rachunek efektywności wykorzystywania maszyn. Potrzebne jest spowodowanie wyraźnej poprawy w dziedzinie zaopatrzenia technicznego, między innymi przez wprowadzenie do planów produkcji przemysłu maszynowego niezbędnych w nowoczesnej działalności usługowej maszyn i narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-71.16" who="#CzesławBłasikiewicz">Wysoki Sejmie! Na rozwój rzemiosła poważny wpływ wywiera działalność rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu. Program na 1968 r. przewiduje wzrost działalności spółdzielni z tytułu zaopatrzenia o 24% i z tytułu zbytu — o 8%. Obecny trend rozwojowy działalności rzemieślniczej spółdzielczości jest odmienny — 85% swych obrotów uzyskuje spółdzielczość ze zbytu wyrobów i usług rzemiosła, a tylko 15% z zaopatrywania warsztatów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-71.17" who="#CzesławBłasikiewicz">Stronnictwo Demokratyczne zawsze podkreślało społeczne zadania rzemieślniczej spółdzielczości — służenia ogółowi rzemiosła oraz zapewnienia zgodności rozwoju rzemiosła z interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-71.18" who="#CzesławBłasikiewicz">Działalność rzemieślniczej spółdzielczości, służąca rzemieślnikom wykonującym usługi dla ludności i rolnictwa, to przede wszystkim działalność zaopatrzeniowa, budowa zakładów pomocniczych, pawilonów usługowych oraz magazynów zaopatrzeniowo-zbytowych. Rzemieślnicza spółdzielczość powinna dołożyć szczególnych wysiłków dla zwiększenia tej działalności. Jest to potrzebne i korzystne z punktu widzenia całości gospodarki narodowej, gdyż zwiększenie bazy materiałowej i lepsze wykorzystywanie istniejących rezerw jest zasadniczym warunkiem rozwoju całej działalności gospodarczej, w tym także drobnej wytwórczości. Jest to również niezbędne z punktu widzenia wszystkich warsztatów rzemieślniczych, gdyż możliwości zaopatrzenia w dużym stopniu określają rozmiar, a także koszty własne działalności rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-71.19" who="#CzesławBłasikiewicz">Postulując znaczne zwiększenie działalności zaopatrzeniowej rzemieślniczej spółdzielczości, należy jednak widzieć także potrzebę zapewnienia jej właściwych warunków, szczególnie należy zapewnić hurtowniom i spółdzielniom pokrywanie kosztów działalności zaopatrzeniowej pełną marżą hurtową i detaliczną.</u>
          <u xml:id="u-71.20" who="#CzesławBłasikiewicz">W dziedzinie zbytu wyrobów i usług rzemieślnicza spółdzielczość powinna zwiększyć zakres kontroli dostaw i odpowiedzialności za ich jakość. Ważnym społecznie i politycznie zadaniem, wymagającym większej uwagi, jest zapewnienie prawidłowości rozdziału zleceń dla członków spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-71.21" who="#CzesławBłasikiewicz">Istnieje potrzeba dalszego rozwoju rzemiosła, a szczególnie rzemiosła świadczącego usługi dla ludności i rolnictwa, jak również rzemiosła działającego w małych miastach. Należy przeto stworzyć warunki, aby te społecznie słuszne kierunki rozwoju rzemiosła były otaczane prawidłową opieką ze strony cechów i izb rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-71.22" who="#CzesławBłasikiewicz">Dalsza pomyślna realizacja programu rozwoju rzemiosła założonego na lata 1966–1970, którego wycinkiem jest program na rok 1968, w dużej mierze uzależniona jest od pełnego włączenia się aktywu rzemieślniczego i organizacji samorządu rzemiosła do prac nad zapewnieniem pełnej zgodności tego rozwoju z interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-71.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Zofia Tomczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#ZofiaTomczyk">Wysoki Sejmie! Wrześniowa debata na plenarnym posiedzeniu Sejmu w sprawie usług dla ludności w systemie naszej gospodarki narodowej podniosła ich rangę do rzędu zadań czołowych w realizacji bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#ZofiaTomczyk">Zważywszy, że usługi określone w uchwale nr 203 Rady Ministrów dla gospodarki uspołecznionej stanowią 67%, a natomiast dla ludności 33% — znaczy to, że mimo ogólnego wzrostu jest nadal niekorzystna sytuacja w świadczeniu usług dla ludności, co już podkreślali moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#ZofiaTomczyk">Plan na rok 1968 przewiduje dalszy wzrost rozwoju usług do ponad 53 mld zł, to jest o 7,3% więcej niż w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#ZofiaTomczyk">Jednak konfrontacja planowanych założeń z obiektywnym stanem rzeczy w usługach wskazuje, że wykonanie planu będzie nadal sprawą bardzo trudną, a rosnący szybko popyt na usługi nie będzie zaspokojony, szczególnie w niektórych branżach.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#ZofiaTomczyk">Na czoło trudności wysuwa się przede wszystkim sprawa zapewnienia odpowiedniej powierzchni użytkowej dla lokali usługowych. Wiąże się to z niepełną realizacją planów inwestycyjnych. Również rysują się nadal wielkie trudności na odcinku zaopatrzenia w surowce i części zamienne, trudności w zabezpieczeniu właściwej kadry pracowniczej z fachowym przygotowaniem oraz w wyposażeniu punktów usługowych w odpowiednie maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#ZofiaTomczyk">Z uznaniem należy podkreślić fakt, że już dziś można spotkać ośrodki usługowe różnych branż uspołecznionych i zakładów rzemieślniczych dobrze zorganizowane i nowocześnie wyposażone. Są one często przysposobione do rozwiązywania potrzeb usługowych kompleksowo.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#ZofiaTomczyk">Komisja Przemysłu Lekkiego, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła wraz z sejmową Komisją Handlu Wewnętrznego badając sprawy usług zwiedziła na przykład na terenie woj. łódzkiego kompleksowy ośrodek usługowy spółdzielni pracy w Wieluniu, pawilon usługowy GS, wielobranżowy, nowocześnie wyposażony dla potrzeb wsi w gromadzie Brzeźno powiat Sieradz — mogą one być ośrodkami przykładowymi.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#ZofiaTomczyk">Większość jednak zakładów usługowych mieści się w lokalach małych, nie przystosowanych do wykonywania określonych zadań i posługujących się przestarzałymi narzędziami pracy. Jeżeli do tego dodamy, że rok rocznie nie oddaje się do użytku planowanych lokali, wywołuje to zrozumiałe obawy o wykonanie planu w 1968 r. Pragnę bowiem przypomnieć, że plan uzysku lokali z nowego budownictwa w 1966 r. został wykonany w 88%, a za 3 kwartały bieżącego roku zaledwie w 43,2%, to jest mniej niż w roku ubiegłym w tym okresie. Oczywiście, różnie to kształtuje się w województwach. Na przykład woj. białostockie przekroczyło wykonanie planu, oddając na zaplanowanych 400 m2 — już w pierwszym półroczu 862 m2. Podobnie województwa bydgoskie i rzeszowskie. Natomiast woj. opolskie za 3 kwartały wykonało 22% planu, łódzkie — 7,3% planu, miasto Poznań — 21,3% planu.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#ZofiaTomczyk">W związku z tym wydaje się celowe zamierzenie Komitetu Drobnej Wytwórczości zorganizowania własnego wykonawstwa budowlanego, pod warunkiem jednak, że KDW przystąpi jednocześnie do szkolenia fachowców oraz rozwinie produkcję materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#ZofiaTomczyk">Należałoby też śmielej sięgnąć do ukrytych jeszcze rezerw rzemieślniczych, zwłaszcza na wsi, gdzie sprawa lokali nie jest priorytetowym warunkiem podjęcia pracy usługowej, natomiast problemem jest zapewnienie tym rzemieślnikom potrzebnego materiału. Również można by szukać rezerw lokalowych dla usług w pomieszczeniach handlowych na wsi i w mieście, bowiem rezerwy takie niewątpliwie istnieją.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#ZofiaTomczyk">Wiele uwag nasuwa rozmieszczenie i rejonizacja zakładów usługowych. W woj. kieleckim 6 powiatów nie posiada zakładów naprawy sprzętu elektrotechnicznego, a istniejące 84 zakłady — na 250 tys. zarejestrowanych radioaparatów i telewizorów w tym województwie, nie licząc innego sprzętu gospodarstwa domowego — zlokalizowane są w większych miastach. Dla naprawy sprzętu gospodarstwa domowego, na przykład z powiatu opoczyńskiego, trzeba jechać do odległego o 75 km Radomia.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#ZofiaTomczyk">Dodajmy, że przy niedorozwoju tych usług, poważna część potencjału produkcyjnego ZURiT-u i Eldomu jest zaangażowana przy naprawach przedsprzedażnych i gwarancyjnych, sięgających niekiedy nawet 85% mocy przerobowej. Tak więc baza usługowa wspomnianych placówek, zamiast wykonywać usługi dla ludności, kontynuuje produkcję przemysłową, gdyż produkowany sprzęt jest jeszcze często złej jakości. Jak informowali nasz zespół poselski badający tę sprawę w terenie mechanicy, naprawiający sprzęt domowy, duża ilość maszyn typu „Łucznik” — model 432, żelazek do prasowania z termoregulatorem typu C-28 i C-16 produkcji zakładów w miejscowości Nowa Dęba, wirówek fabryki w Chojnach, wymaga naprawy już w okresie gwarancyjnym. Mimo interwencji, zakłady te wypuszczają nadal na rynek sprzęt kiepski jakościowo, natomiast wysiłki zmierzające do rozwiązania tego problemu, między innymi zalecenie Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego i Ministerstwa Handlu Wewnętrznego przekazania napraw przedsprzedażnych sprzętu elektrotechnicznego zakładom produkcyjnym — nie dały dotychczas pożądanego rezultatu. Wypada zatem ponowić postulat załatwienia tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-73.12" who="#ZofiaTomczyk">Sposób zaopatrzenia w materiały i części zamienne jest jednym z podstawowych hamulców w rozwoju usług. Nie sprzyja też ich rozwojowi zły stan wyposażenia punktów usługowych w urządzenia i przyrządy. Przy ogólnym braku części zamiennych występują w terenie co najmniej dziwne, nazwałabym to — praktyki, że zakład usługowy musi nabywać określone już z góry ilości niektórych części, ilości o wiele większe od zapotrzebowania. Na przykład punkt naprawy sprzętu elektrotechnicznego w Łasku, na zapotrzebowanie 10 sztuk żarówek — mógł nabyć tylko całą paczkę o zawartości 100 szt.; a w POM-ie Jabłonowo po w. Brodnica, aktualnie około 50 maszyn rolniczych czeka na remont motorów, bo nie może on nabyć części naprawczych w potrzebnej ilości, natomiast proponowany cały wagon tych części nie jest mu potrzebny.</u>
          <u xml:id="u-73.13" who="#ZofiaTomczyk">Jeżeli jeszcze dodamy, że zamawianie części zamiennych równych wartości 5% ogólnej transakcji jest niewystarczające i zamówienia trzeba składać z wielomiesięcznym wyprzedzeniem, co powoduje często ich dezaktualizację, nasuwa się konieczna potrzeba rewizji zasad systemu rozdzielnictwa zaopatrzenia usług. Można by rozważyć możliwość uzupełniania na bieżąco potrzeb materiałowych przez uruchomione na przykład magazyny interwencyjne, które by dysponowały niewielkimi ilościami typowych materiałów, surowców i części zamiennych na rzecz usług.</u>
          <u xml:id="u-73.14" who="#ZofiaTomczyk">Wspomniane trudności spowodowały, że ilość zakładów usługowych ślusarsko-kowalskich na wsi uległa zmniejszeniu z 14 tys. w 1960 r. do 12.600 w 1966 r. W tej sytuacji zachodzi potrzeba uruchomienia produkcji niektórych maszyn i urządzeń, niezbędnych do dalszego rozwoju usług. Specjaliści w tej dziedzinie stwierdzają, że rozwiązania konstrukcyjne różnego rodzaju maszyn dla tego celu posiada już szereg krajów. Trzeba by obok importu adaptować pewne rozwiązania konstrukcyjne, dostosowując je do naszych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-73.15" who="#ZofiaTomczyk">Mimo częstych narzekań na przeciąganie w czasie prac usługowych, trudno spotkać zakład usługowy nawet spośród tych dobrze zorganizowanych i wyposażonych, który pracowałby na dwie zmiany. Jest to bardzo zła praktyka, świadcząca o ekstensywnym sposobie gospodarowania. A zatem tam, gdzie można zdobyć fachową siłę roboczą, konieczne jest pełniejsze jej wykorzystanie, zwiększając współczynnik zmianowości, co jest uzasadnione interesem społecznym i ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-73.16" who="#ZofiaTomczyk">Trudności w organizowaniu usług dla ludności wiejskiej występują ze zwielokrotnioną ostrością. Wprawdzie w pierwszym półroczu br. ilość wiejskich punktów usługowych wzrosła o 1.190 — niemniej jednak nadal odczuwany jest duży niedobór usług dla rolnictwa, a w szczególności w zakresie usług remontowo-budowlanych, transportowych, agrotechnicznych, wielobranżowych warsztatów naprawczych itp.</u>
          <u xml:id="u-73.17" who="#ZofiaTomczyk">Palącym zagadnieniem dla wsi jest sprawa budownictwa wiejskiego. Na przykład w woj. wrocławskim około 50% obiektów gospodarstw wiejskich jest zniszczonych w 40 do 50% i wymaga kapitalnych remontów.</u>
          <u xml:id="u-73.18" who="#ZofiaTomczyk">W woj. kieleckim w 1966 r. przedsiębiorstwa budowlane ZURB wybudowały zaledwie 32 obory dla indywidualnych chłopów, 3 budynki mieszkalne i jedno kompletne zabudowanie gospodarcze. Ponadto wykonano trochę prac remontowych. Tymczasem zapotrzebowanie roczne w tym województwie na budownictwo indywidualne wynosi około 20 tys. budynków gospodarczych i mieszkalnych, nie licząc remontów. Podobna sytuacja w tym zakresie jest i w innych województwach. Obok braku odpowiedniej kadry fachowców i sprzętu budowlanego najpoważniejszym hamulcem w tej dziedzinie jest brak materiałów budowlanych. Toteż z uznaniem należy podkreślić wysiłek woj. rzeszowskiego, które w bieżącym roku wyprodukowało w ramach zespołów chłopskich i spółdzielni wielobranżowych 80 mln jednostek ceramicznych materiałów budowlanych. Przykład ten wydaje się konieczny do upowszechnienia. Również celowe jest organizowanie wypożyczalni sprzętu budowlanego dla potrzeb indywidualnych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-73.19" who="#ZofiaTomczyk">Nowym i pozytywnym zjawiskiem na wsi jest zorganizowanie przez spółdzielczość już ponad 1000 ośrodków „Nowoczesna Gospodyni”. Ich wysiłek skierowany jest na rozwój usług, których brak odczuwa przede wszystkim kobieta wiejska. Podejmują one usługi krawieckie, fryzjerskie, elektrotechniczne, prowadzą wypożyczalnie sprzętu gospodarstwa domowego, organizują pralnicze punkty przyjęć, których dotychczas jest wciąż jeszcze brak na wsi. Jak podaje GUS, na przykład w woj. lubelskim punktów takich było w 1966 r. 138, w woj. krakowskim i koszalińskim — tylko po 3 punkty, a w zielonogórskim — tylko 1 punkt. Nie mniej od usługowej ważna jest działalność oświatowa i propagandowo-reklamowa prowadzona przez „Nowoczesną Gospodynię”. Ma ona doniosłe znaczenie w ogólnym rozwoju wsi. Na przykład wyposażenie gospodarstwa domowego w nowoczesny sprzęt jest jeszcze na wsi daleko niezadowalające. „Życie Gospodarcze” z dnia 10 bieżącego miesiąca w artykule pt. „Białe plamy” podaje między innymi, że w 1967 r. stan posiadania pralek w naszym kraju wynosi na 1000 mieszkańców w mieście 212, a na wsi 90; lodówek 67 w mieście, a 10 na wsi; maszyn do szycia 74 w mieście i 34 na wsi itp. Jak widać występuje tu wielka rozpiętość na niekorzyść wsi, chociaż wieś może być bardzo chłonnym rynkiem na te i inne niezbędne już dziś na wsi artykuły.</u>
          <u xml:id="u-73.20" who="#ZofiaTomczyk">Jak dotąd, mimo niejednej już interwencji i z tej wysokiej trybuny, kobiety wiejskie, gospodarstwa wiejskie oczekują wciąż opracowania programu produkcji i wprowadzenia na rynek artykułów dziś już pierwszej potrzeby dla gospodyni wiejskiej. Wydaje się słuszne, aby powołać międzyresortową komisję dla tej sprawy. Jest to konieczne, gdyż z roku na rok zwiększa się odpowiedzialność kobiet za realizację zadań w rolnictwie. Jak podaje listopadowy numer „Wsi Współczesnej” już dzisiaj na około 6 mln osób zatrudnionych w rolnictwie w niespełna 3 mln gospodarstw rolnych — liczba kobiet wynosi około 4 mln, a liczba mężczyzn — ponad 2 mln. Stale wzrasta więc obciążenie kobiety wiejskiej pracą produkcyjną w warunkach na ogół trudnych, bez urlopu i wypoczynku. W tej sytuacji trudno wymagać, by bez mechanizacji prac w zagrodzie i gospodarstwie domowym, zwiększyć jeszcze udział kobiet w intensyfikacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-73.21" who="#ZofiaTomczyk">Konieczne jest więc, aby dla ulżenia kobiecie wiejskiej, potraktować jako najpilniejsze zadanie produkcję sprzętu do pielęgnacji upraw, jak: pielniki, przerywacze do buraków, aparatura do ochrony roślin, sprzęt do hodowli drobiu i tanie, lekkie wózki podwórzowe, ładowniki obornika, małe siewniki nawozowe, aparatura do bielenia obór, szatkownice i magle elektryczne, sokowniki, hydrofory zabezpieczające dostawę wody itp. Powinny one znaleźć się jak najszybciej w handlu i chociażby w punktach wypożyczalni sprzętu gospodarstwa domowego, przy jednocześnie większym zabezpieczeniu usług remontowych i konserwacyjnych tego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-73.22" who="#ZofiaTomczyk">Wysoki Sejmie! Wykonanie planu w zakresie dalszego rozwoju usług przewidziane na 1968 r. i założenia na 1969 r. wymagać będą bardziej zdecydowanych niż dotychczas i śmielszych poczynań ze strony poszczególnych resortów i rad narodowych w usprawnieniu, koordynacji i organizacji pracy, w zwiększeniu nadzoru i kontroli tego ważnego odcinka w naszej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-73.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Maria Augustyn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#MariaAugustyn">Wysoki Sejmie! Problem przygotowania kadr dla rolnictwa niejednokrotnie był rozpatrywany zarówno przez władze państwowe, jak i partyjne. Już w 1957 r. Rada Ministrów powołała do życia dwuletnie szkoły przysposobienia rolniczego w celu objęcia szkoleniem rolniczym młodzieży pozostającej na wsi i nie kształcącej się dalej. Ustawa sejmowa z 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania uznała te szkoły za powszechną formę przysposobienia młodzieży wiejskiej do podejmowania pracy na roli. Problemowi oświaty rolniczej wiele miejsca poświęcił również IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1964 r. Na zjeździe tym podkreślono konieczność objęcia absolwentów szkół podstawowych na wsi kształceniem w szkołach przysposobienia rolniczego oraz zapewnienia możliwości dalszego kształcenia się najzdolniejszym absolwentom SPR w technikach rolniczych. W ciągu 10 minionych lat szkoły przysposobienia rolniczego były rozwijane i przygotowały już do zawodu ponad 170 tys. absolwentów. W 3-letnich technikach po ukończeniu SPR kształci się aktualnie ponad 19,5 tys. absolwentów. Problem ten jest jednak nadal aktualny i dlatego ponownie ze szczególnym naciskiem zaakcentowany został w referacie Biura Politycznego KC na IX wrześniowym Plenum KC PZPR, poświęconym sprawie dalszego rozwoju rolnictwa w latach 1967–1970.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#MariaAugustyn">Niepokojącym zjawiskiem jest to, że istniejące szkoły przysposobienia rolniczego nie zawsze cieszą się w środowisku autorytetem i często mają duże trudności w uzyskaniu odpowiedniej liczby kandydatów. Bardzo niska jest efektywność ich szkolenia, bo zaledwie Poseł Augustyn w 53%. Stąd też trzeba podjąć starania w kierunku umocnienia pozycji, roli i poziomu pracy istniejących SPR i dążyć do stopniowego przekształcania ich w normalne zasadnicze szkoły zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#MariaAugustyn">Należałoby zbadać, jakie czynniki decydują o tym, że tak trudno o kandydatów do SPR. Już wstępna analiza tego stanu wskazuje na istnienie wielu przyczyn. Wśród nich nie bez znaczenia jest to, że SPR działają na bazie szkół podstawowych, których kierownicy są zazwyczaj także kierownikami SPR, a nauczyciele wykładowcami przedmiotów ogólnokształcących. Ten związek ze szkołami podstawowymi zapewnia warunki do realizacji ogólnokształcącej części programu SPR, nie zapewnia natomiast realizacji części zawodowej. Brak jest bowiem w tych szkołach pracowni specjalistycznych na odpowiednim poziomie, brak jest również dostatecznej ilości kadry fachowców-rolników do nauczania przedmiotów zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#MariaAugustyn">Stąd nauka w SPR w odczuciu absolwentów szkół podstawowych jest jak gdyby przedłużeniem szkoły podstawowej. Oni chcieliby się uczyć w innej szkole, która miałaby własne, odrębne pomieszczenie, która miałaby własną kadrę nauczycieli, własne pracownie, ustrój i organizację zajęć tak jak w innych szkołach, na podbudowie szkoły podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#MariaAugustyn">Dużą rolę odgrywa też możliwość dalszego kształcenia się po SPR. Mimo różnego poziomu pracy szkół przysposobienia rolniczego, rozwijają one zainteresowania młodzieży rolnictwem oraz ambicje zawodowe. Wychodzi z nich grupa młodzieży, która wykazuje chęć do dalszej nauki, szuka możliwości ukończenia szkoły średniej i ponownie wraca na wieś. Toteż dalszych przemyśleń wymaga sprawa zapewnienia drożności SPR.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#MariaAugustyn">Istnieje więc wiele czynników, które różnie działają w różnych częściach kraju i w konsekwencji pogłębiają trudności w naborze kandydatów do SPR. Jest to tym bardziej niepokojące, że potrzeby w zakresie kwalifikowanych kadr dla rolnictwa są duże.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#MariaAugustyn">W woj. rzeszowskim, które mam zaszczyt reprezentować, a także w wielu innych województwach, indywidualne gospodarstwa chłopskie pozostają jeszcze nadal głównymi warsztatami produkcyjnymi w rolnictwie. Gospodarstwa te powinny być przejęte przez ludzi, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe do pracy na roli. I chociaż wszystkimi formami oświaty rolniczej objęto już u nas aktualnie ponad 17,5 tys. młodzieży, co w porównaniu do lat ubiegłych stanowi znaczny wzrost, to jednak rozmiary tego szkolenia są za małe w stosunku do potrzeb. Na przykład w roku szkolnym 1966–1967 wszystkimi formami oświaty rolniczej objęto około 5.020 osób, w tym SPR ukończyło 2.520 osób. Tymczasem w naszym województwie, według szacunkowych danych, rocznie około 12 tys. gospodarstw przejmuje młodzież po rodzicach.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#MariaAugustyn">Wynika stąd, że zaledwie 41,8% przejmujących gospodarstwa rolne posiada chociażby elementarne przygotowanie rolnicze, nie licząc współmałżonków, zwłaszcza kobiet. A przecież obecnie rola kobiet w prowadzeniu gospodarstwa rolnego poważnie wzrasta. Ich domeną są takie prace, jak hodowla, drobiarstwo, warzywnictwo, sadownictwo; bardzo często na ich barkach spoczywa całe gospodarstwo, gdyż na przykład w naszym województwie wielu rolników — ich mężów, podejmuje pracę poza rolnictwem. Dlatego w każdym gospodarstwie rolnym należałoby przeszkolić dwie osoby.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#MariaAugustyn">Ogromne jest także zapotrzebowanie PGR, POM i spółdzielni produkcyjnych na kwalifikowanych pracowników. W PGR na przykład w naszym województwie, tylko 35% zatrudnionych posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Wynikają stąd poważne zadania dla władz oświatowych, organizacji i instytucji działających na wsi w zakresie kierowania i przygotowywania młodzieży wiejskiej do zawodu rolnika i do zawodów usługowych dla rolnictwa. Rozwój form szkolenia rolniczego powinien być znacznie szerszy, a ich rozmieszczenie i ukierunkowanie zgodne ze strukturą gospodarczą poszczególnych rejonów i powiatów.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#MariaAugustyn">Należałoby również zwiększyć opiekę nad szkołami przysposobienia rolniczego ze strony wydziałów oświaty, kółek rolniczych i Związku Młodzieży Wiejskiej. Instytucje te i organizacje zazwyczaj wykazują dużą aktywność przy organizowaniu SPR, później zainteresowanie słabnie, a szkoła wymaga ciągłej opieki. Wówczas i lepsza byłaby frekwencja, mniejszy odsiew, poprawiłaby się sprawność nauczania tych szkół. Prasa, radio i telewizja mogłyby tu wiele pomóc w rozwijaniu wśród społeczeństwa wiejskiego zainteresowania szkołami rolniczymi i zrozumienia roli, jaka im przypada w kształceniu młodych rolników na obecnym etapie.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#MariaAugustyn">IX Plenum KC bardzo słusznie wysuwa postulat organizowania pewnej ilości SPR z internatami dla młodzieży, która nie ma możliwości uczęszczania do tych szkół ze względu na duże odległości. W naszym województwie na przykład dotyczy to terenów południowo-wschodnich, a zwłaszcza Bieszczad.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#MariaAugustyn">W warunkach, gdy młodzież uczyłaby się w SPR, mieszkając w internacie, szkoły te bez większych trudności można by przekształcić w zasadnicze szkoły rolnicze, co miałoby istotny wpływ na podniesienie ich atrakcyjności i autorytetu w opinii środowiska. Można by również stopniowo przekształcać w zasadnicze szkoły rolnicze także i inne SPR. Według rozeznania kuratorium, w naszym województwie istnieje możliwość przeorganizowania 39 SPR na zasadnicze szkoły rolnicze. Część z nich mieściłaby się we własnych budynkach, część przy PGR i POM, jedna przy spółdzielni produkcyjnej i jedna przy spółdzielni usług wiejskich. Niektóre z tych szkół posiadają własne areały ziemi, dla pozostałych można by je uzyskać z Państwowego Funduszu Ziemi. Podstawowe szkolenie praktyczne można by organizować także w gospodarstwach indywidualnych, specjalnie wytypowanych na ten cel przez kółka rolnicze, które ze swej strony udzielałyby właścicielom tych gospodarstw odpowiedniej pomocy fachowej, niezbędnej dla realizacji praktycznej nauki zawodu w danym gospodarstwie. Należałoby w związku z tym również przewidzieć nagrody czy wyróżnienia dla przodujących w tej pracy rolników. Takie rozwiązanie sprawy praktycznej nauki zawodu pozwoliłoby na ściślejsze powiązanie szkoły z kółkami rolniczymi, ze środowiskiem, z praktycznym codziennym życiem wsi. Wytypowanie do tej pracy 5 do 10 przodujących gospodarstw rozbudziłoby zainteresowanie ogółu rolników koniecznością stosowania nowoczesnych metod gospodarowania. Wydaje się, że zastosowanie takiej formy pracy SPR podniosłoby rangę tych szkół i przyśpieszyłoby kształcenie kadr dla potrzeb rolnictwa bez większych nakładów.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#MariaAugustyn">Chodzi teraz o to, by zainteresowane resorty zezwoliły naszemu województwu na podjęcie tego eksperymentu, na przykład najpierw w 10 miejscowościach takich, gdzie istniejące SPR posiadają oddzielne własne pomieszczenia, dobrze zorganizowane i wyposażone pracownie i specjalistycznie przygotowaną kadrę nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#MariaAugustyn">Wysunięta koncepcja i propozycja podyktowane są troską o stworzenie warunków do realizacji założonych planów szkolenia rolniczego, którym w 1970 r. planujemy objąć już około 8 tys. absolwentów szkół podstawowych na wsi rzeszowskiej oraz przeświadczeniem o ich celowości i realności, dlatego zwracam się do Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz do Ministerstwa Rolnictwa o rozpatrzenie powyższej Sprawy.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#BolesławPiasecki">Uwagi swoje chciałbym ująć w trzech płaszczyznach: uwagi dotyczące NPG na 1968 rok, pewne sugestie do następnego planu 5-letniego i uwagi w związku z wybranymi zagadnieniami pozaekonomicznymi.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#BolesławPiasecki">Postulat optymalizacji uzyskał ostatnio trwałe miejsce zarówno w dyskusjach ekonomicznych, jak i w pracach przygotowawczych do poszczególnych planów narodowych. Stwierdzeniom osiągnięć gospodarczych, dokonywanym przez instancje partyjne czy państwowe, towarzyszy stale komentarz w tychże samych instancjach — że gospodarkę naszą stać na lepsze wyniki. Prowadzi to na przyszłość do pogłębienia elementów optymalizacji w procesie planowania i realizowania.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#BolesławPiasecki">Niemniej jednak, każdorazowa debata sejmowa, poprzedzająca uchwalenie planu narodowego, Stanowi odpowiedzialny etap w dyskusjach i pracach nad optymalizacją sposobu gospodarowania w Polsce. Rząd, przedstawiając projekt Narodowego Planu Gospodarczego na każdy rok, a Sejm uchwalając ten plan, stwierdzają jednocześnie, że dany plan jest najlepszym z możliwych w aktualnych warunkach programem ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#BolesławPiasecki">Rzeczową dyskusję na temat preferencji i proporcji poszczególnych wielkości planu na rok 1968 przeprowadził Sejm w komisjach. Dyskusja plenarna dostarcza komentarza, który może i powinien pomagać efektywności wykonania.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#BolesławPiasecki">Cechą charakterystyczną NPG na rok 1968 jest wielki wysiłek w kierunku wyrównania, a w każdym razie poważnego zmniejszenia dysproporcji pomiędzy siłą nabywczą ludności a podażą rynkową. Wzrost produkcji przedmiotów spożycia, poprawa jakości, dostosowanie podaży do popytu, wzrost obrotów w handlu oraz jego usprawnienie — powinny pozostawać we właściwej proporcji do wzrostu zasobów pieniężnych ludności. Trzeba przy tym zdawać sobie sprawę, że silny wzrost zasobów pieniężnych ludności jest przede wszystkim wynikiem wzrostu liczby zatrudnionych, a wtórnie jedynie wynikiem regulacji płac czy przewidywanej podwyżki rent i emerytur. Trzeba jednocześnie z wysokim uznaniem stwierdzić, że prowadzona jest rzeczywista polityka zapewnienia miejsc pracy dla całego przyrostu ludności. W realizacji tej polityki należy dążyć do usprawnienia kierunków zatrudniania zgodnie z potrzebami rozwojowymi poszczególnych działów gospodarki narodowej — specjalnie usług — oraz zgodnie z wymogami zwiększania wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#BolesławPiasecki">W określaniu poszczególnych wielkości planu kierowano się słusznym założeniem, aby nie były one ustalane ani oportunistycznie, ani w sposób sztucznie zawyżony. Znalazło to wyraz w tym, że doceniając w pełni potrzebę dążenia do uzyskania równowagi rynkowej, słusznie nie zwolniono tempa rozwoju gospodarki. Taki charakter planu wymaga w wykonaniu dla utrzymania swego waloru przestrzegania paru oczywistych założeń.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#BolesławPiasecki">Zakłady dbając o jakość produkcji — i słusznie z takim naciskiem o tym dyskutujemy — nie mogą rezygnować z jej ilości. Konsumenci nie tylko podwyższyli wymagania jakościowe, ale i wzrośli liczbowo. Słuszne skoncentrowanie nakładów na inwestycjach kontynuowanych nie może prowadzić do wyeliminowania tych nowych tytułów, od których rozpoczęcia w 1968 r. zależy nieosłabione tempo rozwoju. Szerokie już wprowadzenie w przedsiębiorstwach wskaźników rentowności netto, jako wskaźników dyrektywnych, wymaga sprzężenia z pracą nad rozwojem współczesnej, socjalistycznej świadomości obywateli. Trzeba wykazywać, że uznanie materialnego zainteresowania załóg, szersze wykorzystywanie instrumentów rynkowych, stanowią kategorie mogące skutecznie służyć socjalistycznemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu. Nie są to bowiem kategorie związane z ustrojem społecznym, ale czynnik doskonalenia mechanizmu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#BolesławPiasecki">Wydaje się, że wymaga komentarza regres produkcji rolnej o 1,5% w porównaniu z rokiem 1967, przy utrzymaniu zwiększonych nakładów na rolnictwo. Same wydatki na PGR wzrastają o 13%. Wydaje się celowe wyjaśnienie tej wielkości planu, i to nie tylko prawdopodobieństwem gorszego urodzaju, ale także przypomnieniem powziętej długofalowej decyzji uwolnienia się od importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#BolesławPiasecki">Stwierdzono już wielokrotnie w toku naszych obrad, że najbardziej rzeczowym komentarzem ułatwiającym pomyślną realizację pianiu na rok 1968 były i powinny być wyniki narad i prac przeprowadzonych w zakładach i instytucjach gospodarczych w wyniku uchwał VII Plenum KC PZPR. W zakresie spożytkowania rezultatów tej akcji należy sobie życzyć wzmocnienia nadzoru władz centralnych.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#BolesławPiasecki">Wreszcie w charakterze zupełnie odcinkowego komentarza do użycia rezerwy tkwiącej w planie, wyrażam pogląd, że należałoby w roku 1968 zasadniczo zintensyfikować zaludnienie i zagospodarowanie Bieszczad. Położy to kres troskom, wynikającym z odpowiedzialności obywatelskiej sąsiadujących powiatów.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#BolesławPiasecki">Wysoki Sejmie! Jedną z podstawowych cech nowoczesnej gospodarki socjalistycznej staje się wydłużanie horyzontu czasowego planów i przewidywań. Osiągnięcia i trudności, które zamykają każdy rok wykonania planu 5-letniego, wpływają na układ planu na następny rok, a także na przyszły plan 5-letni. Stąd wydaje się potrzebne przyczynić się do odpowiedzi — a odpowiadać będziemy na to i w przyszłym roku i w następnym — na pytanie: pod kątem jakich założeń wypadałoby realizować trzeci rok obecnego planu 5-letniego z uwagi na okres 1971–1975. Jesteśmy przecież świadomi, że prace nad następnym planem 5-letnim są już w toku. Faza dyskusyjna tych prac zachęca i zobowiązuje do zajęcia stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#BolesławPiasecki">Okolicznością dowodzącą stałego postępu w metodzie planowania jest decyzja opracowania paru wariantów przyszłego 5-letniego planu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#BolesławPiasecki">Pragnę wysunąć tezę, że w latach 1971–1975 trzeba przeznaczyć na naukę i prace wdrożeniowe 2,5% dochodu narodowego, niezależnie od nakładów towarzyszących na szkolnictwo wyższe i oświatę. Oczywiście, przeznaczanie dochodu narodowego w wysokości 2,5% na badania wymaga rezygnacji z podwyższania procentu dochodu narodowego na inne cele. Wydaje się jednakże, że wszystko wskazuje na potrzebę umieszczania wielkości dochodu narodowego, skierowanego na naukę, na nowym miejscu w hierarchii potrzeb państwa.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#BolesławPiasecki">Utrwaliło się w ogóle słuszne przekonanie o uwarunkowaniu efektywności dalszych inwestycji przemysłowych zasadniczym wzrostem nakładów na naukę oraz badania wdrożeniowe.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#BolesławPiasecki">W tej chwili niewątpliwie rewolucja naukowo-techniczna i zakres udziału państw socjalistycznych w tej rewolucji decydują o tak podstawowym zagadnieniu dla przyszłości ludzkości, jak i naszego kraju, jakim jest pokój. Obronna potęga militarna musi się bowiem opierać na rozwoju siły gospodarczej, a ta z kolei na spożytkowaniu nieporównywalnego w tempie postępu naukowo-technicznego. Do tego trzeba dodać, że postęp techniczny i poziom wykształcenia kadr pracowniczych będą coraz bardziej decydująco przesądzać o wskaźnikach wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#BolesławPiasecki">Jakość unowocześnienia parku maszynowego, niezbędnego wobec przewidywanego zmniejszenia przyrostu siły roboczej w latach 1976–1980, będzie także funkcją aktualnego poziomu nauki i techniki w Polsce. Wydaje się także celowe umieszczenie w następnym planie 5-letnim budowy elektrowni jądrowej, opartej na najnowocześniejszych rozwiązaniach, ponieważ już obecnie eksploatacja tego źródła energetycznego nabiera charakteru przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#BolesławPiasecki">Nie trzeba dodawać, że jeśli byśmy się zdecydowali w przyszłości przeznaczyć w 1971 r. około 17 mld zł. na naukę i badania, trzeba już obecnie przez świadomą politykę naukową przygotować zarówno trzy piony organizacyjne naszej nauki: uczelnie wyższe, PAN, instytuty resortowe, jak i przygotować szeroko pojęte kierownictwo przemysłu do jakościowego i niezbędnego skoku w udziale Polski w rewolucji naukowo-technicznej.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#BolesławPiasecki">Zasadniczym sprawdzianem wartości obecnego planu 5-letniego jest efektywnie realizowana przez państwo polityka pełnego zatrudnienia. Społeczeństwo widzi z głęboką satysfakcją, że rozwijająca się gospodarka narodowa wchłania nowe liczne roczniki młodzieży. Doświadczenia płynące z realizacji obecnego planu 5-letniego stanowią jednocześnie przygotowanie do okresu 1971–1975, w którym trzeba będzie zatrudnić na nowych miejscach pracy około 300 tys. ludzi więcej niż w czasie obecnego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#BolesławPiasecki">Proces rozwojowy gospodarki polskiej wymaga jednakże istnienia 2 równoległych nurtów. Jeden z nich — to tworzenie nowych warsztatów pracy, tworzenie realizujące socjalistyczny obowiązek rozwiązywania społecznej potrzeby zatrudnienia wzrastającej liczby ludności w wieku produkcyjnym. Ale istnieje drugi nurt, którym jest podnoszenie wydajności pracy przez postęp techniczny oraz przez zdobywanie i doskonalenie kwalifikacji załóg już zatrudnionych. Te dwa nurty nie tylko że się nie wykluczają, lecz wzajemnie się ze sobą łączą i wiążą w sposób charakterystyczny dla naszych zadań.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#BolesławPiasecki">Można przewidywać, że jeśli nurt podnoszenia wydajności pracy będzie przebiegał pozytywnie w czasie wykonywania obecnego planu 5-letniego, to jedną z cech specyficznych następnego planu będzie budowanie nowych warsztatów pracy, jednoczesne z zapoczątkowaniem procesów skracania czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-77.20" who="#BolesławPiasecki">Jeśli przyjąć jako realną perspektywę rozpoczęcia skracania czasu pracy w następnym planie 5-letnim, to trzeba już obecnie przygotowywać przemyślane, socjalistyczne rozwiązania wielu problemów.</u>
          <u xml:id="u-77.21" who="#BolesławPiasecki">Jeden z nich polega na zapewnieniu kulturalnych warunków zużytkowania zwiększonej ilości czasu przeznaczonego na odpoczynek. Będą jednakże i tacy obywatele, którzy wolny czas od pracy w macierzystym zakładzie wykorzystają na dorabianie. Wykazuje to praktyka krajów, które skróciły już czas pracy. Trzeba zatem przygotować legalizację i sensowność gospodarczą tego dającego się przewidzieć zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-77.22" who="#BolesławPiasecki">Całe społeczeństwo rozumie zarówno potrzebę, jak i wielkość wysiłku gospodarki narodowej, przeznaczanego na tworzenie warsztatów pracy. Chodzi tu przecież o wartościowe społecznie miejsca pracy dla własnych synów i córek.</u>
          <u xml:id="u-77.23" who="#BolesławPiasecki">Jednakże realizm każę stwierdzić, że w świetle takiej sytuacji demograficznej będą występowały trudności z dostatecznie szybkim wzrostem płacy realnej. W związku z tym należy podkreślić zarówno dla obecnego, jak i przyszłego planu 5-letniego wagę dotychczasowej praktyki, wykazującej słuszną tendencję do szybszego wzrostu funduszu społecznego spożycia w stosunku do funduszu spożycia indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-77.24" who="#BolesławPiasecki">Wzrost funduszu społecznego spożycia wyraża się w rozwoju szkolnictwa, służby zdrowia i niektórych usług kulturalnych oraz w rozwoju ubezpieczeń społecznych przez ich coraz większą powszechność i podwyżkę świadczeń jednostkowych. Rozwijanie świadczeń i usług społecznych stwarza również powszechne w warunkach naszej gospodarki skuteczne bodźce do przyśpieszania ekonomicznego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-77.25" who="#BolesławPiasecki">Plan obecny założył na 1966 r. przyrost naturalny w wysokości 11 promille. W rzeczywistości wynosił on w tym czasie 9,4 promille. Z uwagi na to, że dziedzina ta wymaga wieloletniej perspektywy, trzeba by przy pracach nad planem na lata 1971–1975 zastanowić się nad realnym przebiegiem procesów demograficznych w czasie bieżącego okresu. Chodzi o to, aby w razie potrzeby można było zastosować środki hamujące nadmierny spadek tempa przyrostu naturalnego w przyszłości i zapobiegające negatywnemu kryzysowi demograficznemu. Wydaje się, że już obecnie należy rozważyć potrzebę preferowania w przyszłości licznych rodzin, posiadających dzieci w wieku przedprodukcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-77.26" who="#BolesławPiasecki">Następnym zagadnieniem związanym z dyskusją nad tworzącymi się obecnie przesłankami do planu na lata 1971–1975 jest sprawa rozmieszczenia przestrzennego nowych obiektów przemysłowych. W okresie pierwszego 20-lecia wybudowano 645 wielkich i średnich zakładów przemysłowych, a w następnym 20-leciu w ramach dostępnych przewidywań co do nakładów będzie można wybudować od 800 do 1000 nowych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-77.27" who="#BolesławPiasecki">Odpowiednikiem zasady prymatu produkcji oraz zasady uprzemysłowienia była dotychczas w zakresie polityki przestrzennej zasada aktywizacji regionów słabo rozwiniętych przez inwestycje przemysłowe. Obecnie w wyższej fazie ekonomicznego rozwoju naszego kraju założenie to nie jest wystarczające. Chodzi o to, aby Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1971–1975 mógł już realizować w wycinku perspektywicznym plan zagospodarowania przestrzennego kraju. Krajowy plan przestrzenny powinien uwzględniać w szerszym zakresie, bo po to jest, różnorodną problematykę pozaekonomiczną. Wydaje się, że dotychczasowa dyskusja na temat przestrzennego zagospodarowania kraju pozwala sformułować następujące uwagi.</u>
          <u xml:id="u-77.28" who="#BolesławPiasecki">Celowe jest położenie akcentu na stosowanie raczej polityki biernej deglomeracji w odniesieniu do miast największych, a zwłaszcza wielkich ośrodków przemysłowych miejskich. Jeśli mamy szansę przeznaczyć na inwestycje brutto w planie 1971–1975 przeszło bilion złotych, to czynna deglomeracja nabiera ograniczonego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-77.29" who="#BolesławPiasecki">Celowe jest uwzględnienie korzyści wynikających z szerokiego inwestowania ziem zachodnich i północnych. Trzeba unikać lokalizacji dużych i średnich zakładów w miejscowościach nie mogących sprostać konsekwencjom budowy tych nowych zakładów. Istnieje konkretna konieczność wytypowania miast średnich, przeznaczonych na nowe ośrodki przemysłu. Powstaje zagadnienie sukcesywnego realizowania rozbudowy urządzeń komunalnych, niezależnie od lokalizacji przemysłu. Podnosi ona na wyższy poziom podstawowy i trwały element sił wytwórczych, jakim jest człowiek zarówno zatrudniony w miejscu zamieszkania, jak i dojeżdżający do miejsca pracy.</u>
          <u xml:id="u-77.30" who="#BolesławPiasecki">Wszystkie te uwagi domagają się ukonkretnienia w przyjęciu określonego opracowania planu przestrzennego zagospodarowania kraju przed podejmowaniem decyzji lokalizacyjnych dla lat 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-77.31" who="#BolesławPiasecki">Wysoki Sejmie! Jest sprawą oczywistą, że zasadniczy wpływ na wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego wywiera pozaekonomiczna dziedzina życia narodu. Pragnę poruszyć tu dwa zagadnienia polityczne.</u>
          <u xml:id="u-77.32" who="#BolesławPiasecki">Jesteśmy przekonani, że o sprawie aktualnych stosunków kościół — państwo trzeba mówić w trzech płaszczyznach.</u>
          <u xml:id="u-77.33" who="#BolesławPiasecki">Polacy dzięki ustrojowi społeczno-gospodarczemu są ludźmi postępu w decydującej i miarodajnej większości. Plany narodowe są urzeczywistniane pracą i twórczością obywateli niewierzących i wierzących. Wspólna jest patriotyczna troska i ambicje, aby każdy rok przynosił wszechstronny awans ojczyzny. Wspólne jest także przekonanie, że podstawowym warunkiem owocnej pracy nad awansem ojczyzny jest poszanowanie autorytetu państwa ludowego. Trzeba tu zaznaczyć, że jest to postawa charakteryzująca jednocześnie większość duchowieństwa, która pracy w parafiach nie odrywa od patriotycznego zainteresowania rozwojem gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-77.34" who="#BolesławPiasecki">Drugą płaszczyznę tworzy zagadnienie wypracowywania dalszej perspektywy współżycia wierzących i niewierzących. Chodzi o to, że katolicy jako ludzie bez kompleksu niższości, chcą być towarzyszami nie tylko w socjalistycznej drodze, ale i w socjalistycznej perspektywie docelowej. Trzeba jednakże stwierdzić wspomnianą przed chwilą dużą dojrzałość katolików polskich. W miarę biegu historii Polski Ludowej utwierdziła się zarówno praktyka, jak i przekonanie, że tylko wspólna praca ogółu obywateli pod historycznie uzasadnionym kierownictwem partii, może stworzyć klimat zaufania, klimat zaufania niezbędny do twórczego i pełnego rozwiązania zagadnień światopoglądowych, dynamicznych i żywotnych w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-77.35" who="#BolesławPiasecki">Na tle tych dwóch płaszczyzn dopiero widać, jak dalece izolowana od rzeczywistości społeczno-politycznych przekonań i potrzeb katolików w Polsce jest tendencja przeciwstawiania lojalności wobec państwa, lojalności wobec kościoła. Niestety, to przeciwstawienie znów występuje w krajowych dokumentach władz kościelnych, począwszy od pro memoria z czerwca bieżącego roku. Traktujemy jako pilne nasze i ogółu katolików zadanie przyczynienia się do zmiany mniemania, nie wszystkich na szczęście członków Episkopatu, w dwóch zagadnieniach politycznych. Nie odpowiada rzeczywistości subiektywna opinia, że władze Polski Ludowej dlatego liczą się z kościołem, że najwyżsi hierarchowie zajmują postawę nieliczenia się z autorytetem państwa socjalistycznego. Nie odpowiada także rzeczywistości argumentacja, że obywatele wierzący chcą widzieć w Episkopacie ośrodek politycznej opozycji. Wyda je nam się oczywiste natomiast, że władze Polski Ludowej — mimo antagonistycznego politycznie stanowiska wielu zbiorowych wypowiedzi Episkopatu dlatego liczą się z jego urzędem, ważnym dla wierzących, że ogół obywateli wierzących buduje aktywnie gospodarkę socjalistyczną. Jesteśmy także przekonani, że zdecydowana większość społeczności katolickiej w Polsce pragnie, aby Episkopat łączył swoją odpowiedzialność za potrzeby instytucjonalne kościoła z patriotyczną troską o rozwój socjalistycznej ojczyzny. Będąc, jak wszyscy katolicy, podporządkowani religijnie w naszych sumieniach hierarchii, musimy z niepokojem stwierdzić, że dopóki aktualne zaangażowanie polityczne naszej najwyższej hierarchii nie uwzględni obywatelskiego zaangażowania mas wierzących, będzie ono utrudniało sytuację kościoła. Moim zdaniem — będzie ono utrudniało także postęp demokracji socjalistycznej w stosunku do bezpartyjnych.</u>
          <u xml:id="u-77.36" who="#BolesławPiasecki">Całe społeczeństwo obserwuje z uwagą nieszczere manewry rządu NRF, jak i niebezpieczny oraz niepoprawny w stosunku do niedawnych doświadczeń rozwój stosunków wewnętrznych w Bonn. Politycy zachodnioniemieccy chcieliby rozmawiać o sprawach europejskich osobno z poszczególnymi demokracjami ludowymi, a przede wszystkim osobno z Polską i osobno ze Związkiem Radzieckim. Jest i pozostanie historyczną zasługą rządów Polski i Związku Radzieckiego, że dają cierpliwą, ale bezwzględną odprawę odżywaniu tych zgubnych tradycji zaborczej taktyki Niemiec. Socjalistyczna i patriotyczna przyjaźń polsko-radziecka opiera się nie tylko na wspólnocie bieżących zadań i interesów, ale także na całości historycznych doświadczeń naszych narodów i całej słowiańszczyzny w stosunku do imperializmu niemieckiego.</u>
          <u xml:id="u-77.37" who="#BolesławPiasecki">Dobiegają nas nieprecyzyjne, ale powtarzające się zapowiedzi projektowanej enuncjacji katolików zachodnioniemieckich z kół zbliżonych do kardynała Doepfnera na temat stosunków Polski Ludowej i NRF.</u>
          <u xml:id="u-77.38" who="#BolesławPiasecki">Od dawna oczekujemy na przełom w ich poglądach, ale jednocześnie podkreślamy, że wypowiedź taka, jeśli ma czyste intencje, powinna uwzględnić jako platformę polską całość polityki naszego rządu w stosunku do zagadnienia niemieckiego. Nie ma w naszym kraju wątpliwości, że linia pokoju w Europie przebiega wzdłuż granicy NRD na Łabie. Uważamy, że specjalnie chrzęści jamie powinni doceniać doniosłość powstania i rozwoju pierwszego od wieków pokojowego państwa niemieckiego.</u>
          <u xml:id="u-77.39" who="#BolesławPiasecki">Wyda je się także potrzebne skierować do realistycznych kół w NRF uwagę, że współpraca rządów państwa Izrael i rządu Republiki Bońskiej jest dla opinii polskiej potwierdzeniem niebezpiecznych dla pokoju światowego powiązań elementów agresywnych.</u>
          <u xml:id="u-77.40" who="#BolesławPiasecki">Kończąc nie sposób nie podkreślić faktu, że pełna jedność narodu w popieraniu międzynarodowej polityki naszych władz stwarza trwałe i pomyślne warunki do wykonania Narodowego Planu Gospodarczego. Posłowie Koła Poselskiego „Pax”, w imieniu których przemawiałem, będą głosować za projektem uchwały o planie i budżecie na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-77.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#ZenonKliszko">Po przerwie obiadowej jako pierwszy zabierze głos poseł Jan Ryznar.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 55 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Udzielam głosu posłowi Janowi Ryznarowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#JanRyznar">Wysoki Sejmie! Realizacja wielu zadań gospodarczych jest niemożliwa bez sieci dobrych dróg. Pozwolą więc Koledzy Posłowie, że przedstawię kilka uwag w tym zakresie w świetle planu i budżetu na 1968 rok.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#JanRyznar">Zadania dotyczące przewozów transportem samochodowym zarówno pasażerów, jak i masy towarowej, rosną szybciej niż to przewiduje plan 5-letni. W konsekwencji zwiększą to obciążenie dróg, licząc w tonach na dobę. Pojawia się też coraz to więcej samochodów ciężarowych z naciskiem na jedną oś powyżej 8 ton.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#JanRyznar">Skutki ujemnego działania tych pojazdów sejmowa Podkomisja do Spraw Gospodarki Drogowej widziała między innymi na terenie województw: rzeszowskiego, krakowskiego i kieleckiego, badając skutki przełomów wiosennych, jak i na terenie Lubelszczyzny, gdzie jesienne przewozy buraków cukrowych, dokonane ciężkim taborem jesienią 1966 r., doprowadziły do niemal całkowitej dewastacji sieci dróg państwowych w powiecie hrubieszowskim. Taka sytuacja wymaga szybszego wzrostu środków na budowę, modernizację i kapitalne remonty dróg. Tymczasem rosnące o 6,7% środki na kapitalne remonty pokrywają w zasadzie jedynie zwiększone koszty remontu, które rosną w tym samym czasie o 6,6%.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#JanRyznar">Tak więc podstawową część sum zwiększonego budżetu na 1968 rok przeznacza się na pokrycie wzrastających kosztów, usuwanie skutków przełomów oraz na walkę ze śniegiem i gołoledzią.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#JanRyznar">Stąd konieczność prowadzenia dalszych analiz odnośnie struktury i lokalizacji nakładów inwestycyjnych na drogi w latach 1969–1970. Jest to niezbędne dla właściwej realizacji programu budowy i modernizacji podstawowej sieci dróg dających pełne zabezpieczenie rosnących potrzeb transportowych. Realizacja tego programu obok wzrostu nakładów wymaga również zwiększenia produkcji materiałów kamiennych, usprawnienia organizacji pracy, rozwoju zaplecza, nowych opracowań technologicznych itp. Nie rozwijając tych spraw, chciałbym szerzej zająć się drogami lokalnymi.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#JanRyznar">Drogi lokalne spełniają niezmiernie ważną rolę w wielu dziedzinach, w tym i w zmianie struktury upraw. Trudno bowiem uprawiać buraki cukrowe, ziemniaki ozy inne kultury rolne, charakteryzujące się dużą masą towarową, bez twardych dróg. Wieś polska w okresie minionych lat dała piękny dowód patriotyzmu, budując tysiące kilometrów dróg czynem społecznym. Najlepszy dowód tego ogromnego wkładu widzimy również w budżecie na 1968 rok, gdzie na 2.070 km lokalnych dróg twardych — 2 tys. km ma być zbudowane w ramach czynów społecznych. Pozwolę sobie przypomnieć obywatelom posłom, że czyny drogowe mają wynieść 1.740 mln zł, w tym dotacja państwowa 400 mln zł. Zadaniem naszym oraz rad narodowych jest utrzymanie tego tempa budowy dróg lokalnych, pomaganie w jego rozwoju, usuwanie przeszkód, a w razie konieczności dostosowywanie przepisów do zmieniającej się sytuacji. Omówię kilka z nich.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#JanRyznar">Po pierwsze — rolnicy budując drogi, przygotowują je w zasadzie do swojego transportu konnego i kołowego. Tymczasem bardzo szybko na drogach tych zjawia się transport ciężki, szybko niszczący wysiłek chłopów. Powoduje to coraz częstsze postulaty o zwiększenie udziału we wpłatach na Fundusz Gromadzki ze strony tych użytkowników, na przykład ze strony Zarządów Lasów Państwowych, spółdzielczości wiejskiej i innych. Brak świadczeń ze strony tych instytucji, zniechęca do kontynuowania czynów, tym bardziej, że instytucje te nie dają, zdaniem rolników, należytego wkładu własnego w budowę i utrzymanie tych dróg, z których często więcej niż rolnicy korzystają.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#JanRyznar">Po drugie — program ustalony przez Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Naczelny Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jak i przez IX Plenum Komitetu Centralnego, stawia przed rolnictwem coraz wyższe zadania produkcyjne. Dlatego też rolnicy mają coraz mniej czasu, by bezpośrednio uczestniczyć w budowie dróg. Widoczne to jest na przykładzie dwóch województw, białostockiego i lubelskiego. Jeżeli w 1961 r. świadczenia na Fundusz Gromadzki w robociźnie w woj. białostockim wynosiły 67%, a w lubelskim 62%, to w 1966 r. już odpowiednio 13,4 i 10,4%, tak więc zmniejszenie 5–6-krotne. W tym samym okresie rolnicy w kraju zwiększyli wpłaty na Fundusz Gromadzki z 1,2% w 1960 r. do 2,4% w 1966 r. Tak więc wpływy uległy podwojeniu z 635 mln zł w 1960 r. do 1.200 mln zł przewidywanego wykonania w 1967 r. Fakty te wskazują na potrzebę dalszego umacniania powiatowych zarządów dróg lokalnych, rozwoju stanu ich wyposażenia, dalszej współpracy z Rejonem Eksploatacji Dróg Publicznych, i kółkami rolniczymi, by sprostać rosnącym z roku na rok zadaniom.</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#JanRyznar">Po trzecie — rolnicy, którzy nie tylko w ramach Funduszu Gromadzkiego, ale i w ramach czynów społecznych nie mogą brać bezpośredniego udziału, zgadzają się na podnoszenie wymiaru Funduszu Gromadzkiego, powyżej 1%. Wspomniałem to zresztą przed chwilą. W ich rozumieniu był to i jest ich udział w czynie społecznym. Tymczasem uchwała nr 307 z 13 września 1966 r. w sprawie czynów społecznych traktuje Fundusz Gromadzki jako dotację, a nie wkład gromady. Takie rozwiązanie sprawy stanowi hamulec w dalszym podnoszeniu wymiaru Funduszu Gromadzkiego; ile by rolnik nie wpłacił więcej — i tak nie stanowi to jego udziału.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#JanRyznar">Należy zatem rozważyć, czy nie przywrócić dawnej zasady, że Fundusz Gromadzki jest wkładem gromady, lub ustalić, że 1% wymiaru funduszu stanowi dotację państwową, a reszta to wkład społeczny gromady. Proponowane rozwiązanie wyzwoliłoby dalszą ofiarność wsi, pozwalając nam na szybszą realizację programu budowy twardych dróg lokalnych i ich utrzymanie.</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#JanRyznar">Konieczne również wydaje się zastanowienie nad wykorzystaniem Funduszu Gromadzkiego na czyny drogowe. Intencją twórców funduszu było, aby co najmniej 70% sumy skierować na budowę dróg. Istnieje tu jednak duża dysproporcja w podziale funduszu kierowanego na budowę dróg od 28,9% w województwie opolskim do 72,9% w kieleckim czy 66,3% w białostockim. Pozostałe środki znajdują wielu chętnych i są włączane do budżetów GRN na pokrycie ich potrzeb i braków, co nie zawsze jest słuszne.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#JanRyznar">Reasumując, należy przyśpieszyć w miarę możliwości realizację programu budowy pełnych ciągów dróg, pozwalających na poruszanie się ciężkiego transportu; rozwijać zaplecze produkcyjne i techniczne zarówno zwiększające potencjał produkcyjny, jak i zmniejszające zapotrzebowanie na siłę roboczą; doprowadzić do zmiany przepisów, pozwalających na dalszy wzrost Funduszu Gromadzkiego, jak i na rozwój czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#JanRyznar">Koledzy Posłowie! Kilka uwag chciałbym zgłosić w zakresie rozwoju łączności na wsi. Rozwój gospodarki narodowej, wzrost oświaty i kultury na wsi, potrzeba ochrony majątku społecznego, jak i zdrowia obywateli, stawia przed resortem łączności określone zadania zarówno w dziedzinie usług pocztowych, jak i telekomunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#JanRyznar">W budżecie na 1968 r. przewiduje się zainstalowanie dalszych 700 telefonicznych central automatycznych. Pozwoli to na dalsze poszerzenie liczby abonentów z całodobowym połączeniem. W części central telefonicznych przewiduje się rozszerzenie liczby godzin pracy, w czym pomoże nielimitowanie zatrudniania, przy zachowaniu ustalonych wymogów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-80.14" who="#JanRyznar">Zwiększona możliwość odbioru programu telewizyjnego, zapewniająca jego odbiór przez 86% ludności kraju, wpływa na szybki przyrost abonentów telewizji na wsi. Wieś jednak pozostaje tu daleko poza miastem. Wystarczy przypomnieć, że na koniec 1966 r. na 100 mieszkańców przypadało w mieście 13 telewizorów, a na wisi 2,9, to jest prawie tyle, ile było ich w mieście w 1960 r.</u>
          <u xml:id="u-80.15" who="#JanRyznar">Działalność resortu, współdziałanie z radami narodowymi i społeczeństwem ma wielkie znaczenie przy usuwaniu zjawisk, które negatywnie oddziaływają na ocenę pracy resortu łączności. Poruszę dwa z nich:</u>
          <u xml:id="u-80.16" who="#JanRyznar">Pierwsze — to obsługa wsi w zakresie służby łączności. Na koniec 1960 r. było na wsi 15.091 rejonów z tego 14.657 rejonów obsługiwanych codziennie przez pocztę. Dane resortu wskazują na dynamiczny rozwój korespondencji, jak i czytelnictwa prasy. Tymczasem wielkość rejonów wiejskich nie ulega zmianie od 1960 r. i wynosi 19,5 km2 przy dużym zróżnicowaniu w poszczególnych województwach.</u>
          <u xml:id="u-80.17" who="#JanRyznar">Jeśli w województwie gdańskim rejon obejmował w 1966 r. 16,3 km2 i 712 mieszkańców, w woj. bydgoskim — 15,5 km2 i 735 mieszkańców, to w woj. białostockim odpowiednio — 28,6 km2 i 1.001 mieszkańców, a w woj. lubelskim — 22,3 km2 i 1.295 mieszkańców. Stwarza to szereg trudności we właściwej obsłudze w codziennym dostarczaniu przesyłek pocztowych, nie mówiąc już o trudnościach w zatrudnieniu listonoszy.</u>
          <u xml:id="u-80.18" who="#JanRyznar">Sprawa druga to telefonizacja wsi. Poprzez telefonizację 1000 wsi w 1968 r. 62% wsi sołeckich posiadać będzie telefony. Pozostaje jednak około 15 tys. wsi bez telefonów, nie mówiąc o tym, że po godzinie 15 wiele wsi ztelefonizowanych nie ma połączenia ze światem.</u>
          <u xml:id="u-80.19" who="#JanRyznar">Nie ma potrzeby przekonywania nikogo z obecnych, jakie znaczenie ma łączność dla zaopatrywania wsi w środki produkcji, w ochronie mienia przeciw pożarom, w udzielaniu pomocy lekarskiej i weterynaryjnej. Doceniając to, terenowe rady narodowe kierują środki na ten cel. Włącza się do tego LOK, OSP i inne organizacje. Przeszkodą są braki materiałowe. Ich rozwiązanie pozwoliłoby na przyśpieszenie instalacji tych tak potrzebnych dla wsi urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-80.20" who="#JanRyznar">Pragnę z całym naciskiem podkreślić potrzebę przyśpieszania realizacji programu telefonizacji wsi. Warto opracować całościowy program przewidujący odpowiedni udział mieszkańców wsi i proporcjonalną do tego wysiłku pomoc państwa. Projekt, który przedstawiam, jest całkowicie realny — osiągnięcia w budowie dróg lokalnych są tego najlepszym dowodem.</u>
          <u xml:id="u-80.21" who="#JanRyznar">Komisja Komunikacji i Łączności, której jestem członkiem, pozytywnie oceniła plan i budżet na 1968 r., zgłaszając szereg uwag. Część z nich przedstawiłem Wysokiej Izbie z myślą, że pomogą one w jeszcze lepszym wykorzystaniu i wykonywaniu zadań zarówno przez resorty, rady narodowe, jak i społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-80.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Józef Kaszowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#JózefKaszewski">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1968 pragnę omówić jedno zagadnienie, które dotychczas nie zostało poruszone, a które w pracy naszych szkół może i powinno odegrać ważną rolę w zbliżeniu szkoły do bieżących potrzeb naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#JózefKaszewski">Spośród wielu wchodzących tu w rachubę problemów, wybrałem zagadnienie tak zwanego postępu pedagogicznego. Zagadnieniem tym żywo interesują się nauczyciele-członkowie Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam. W licznych dyskusjach na ten temat wysuwano to zagadnienie jako bardzo aktualne i doniosłe w okresie wielkich przemian dokonujących się w naszym kraju. W planie na rok 1968 zostały zwiększone zadania dla naszych szkół. Wzrasta również budżet na realizację tych zadań. Dysponując zwiększonymi środkami finansowymi istnieje realna możliwość stopniowego unowocześnienia form pracy naszych szkół.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#JózefKaszewski">Gwałtowny rozwój nauki i techniki sprawia, że wiedza narasta w stopniu daleko większym, niż możliwości szkolnego przekazywania jej młodzieży przy zachowaniu tradycyjnych metod, form i warunków pracy szkół. Również wzrastające z każdym rokiem możliwości masowego przekazywania kultury stawiają przed nauczycielem coraz to wyższe wymagania.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#JózefKaszewski">Przebudowa szkoły tradycyjnej w szkołę nowoczesną, która rozwijając intelekt pogłębi swoje oddziaływanie wychowawcze na młodzież, wyrabiając u niej odpowiednie przekonania, przygotuje ją do czynnego, twórczego udziału w rozwoju kraju, jego socjalistycznej gospodarki i kultury — jest procesem długofalowym i złożonym; wymaga to unowocześnienia treści programowych, metod i środków nauczania, polepszenia bazy materialnej szkół i bogatszego wyposażenia pracowni przedmiotowych w pomoce naukowe.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#JózefKaszewski">Zadania wynikające z reformy szkolnej wymagają szerokiego wyjścia z zagadnieniem postępu pedagogicznego do wszystkich szkół i placówek oświatowo-wychowawczych. Władze oświatowe, doceniając doniosłość tego zagadnienia, podjęły szeroką i długofalową akcję zmierzającą do polepszenia pracy szkół.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#JózefKaszewski">Z inicjatywy Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego kuratoria, przy udziale szerokiego aktywu oświatowego, społecznego i politycznego opracowały programy postępu pedagogicznego. Programy te określają zadania szkół, dążąc do rozbudzenia inicjatywy nauczycieli w poszukiwaniu nowych form i metod zmierzających do ścisłego powiązania szkoły z potrzebami teraźniejszości i przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#JózefKaszewski">W wielu kuratoriach powołano rady postępu pedagogicznego, które jako organy społeczne inicjują i koordynują ruch nowatorski. Jednakże dotychczasowe próby wypracowania przyczynków do nowatorstwa pedagogicznego podejmowane przez wiele placówek, a głównie przez szkoły eksperymentalne, nie wyczerpują jeszcze wszystkich możliwości. Większą rolę mogą tu odegrać szkoły wiodące, które powinny popularyzować wśród szerokich rzesz nauczycieli zweryfikowane przez naukę wyniki szkół eksperymentalnych. Szkoły wiodące nagromadziły już szereg doświadczeń zasługujących na upowszechnienie. W większości placówki te posiadają dobrą kadrę nauczycielską, odpowiednie warunki lokalowe oraz należycie zorganizowane i wyposażone pracownie przedmiotowe. Chodzi więc o to, by one oddziaływały skuteczniej na doskonalenie metod pracy i polepszanie wyników pozostałych szkół.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#JózefKaszewski">Postępem pedagogicznym powinny być objęte wszystkie placówki oświatowo-wychowawcze. Właściwie każda szkoła powinna dopracować się własnych metod i form pracy, odpowiadających możliwościom i konkretnym warunkom, w których szkoła ta pracuje.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#JózefKaszewski">Podstawowym warunkiem postępu pedagogicznego jest świadoma i zaangażowana postawa nauczycieli wszystkich szkół w zakresie doskonalenia własnej pracy i podnoszenia wyników nauczania i wychowania. Niezbędna jest praca organizacyjna i metodyczna w kierunku większej indywidualizacji nauczania, stwarzania warunków rozwoju uczniom zdolnym i utalentowanym i roztoczenia należytej opieki nad uczniami słabszymi, nie nadążającymi za całą klasą.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#JózefKaszewski">Szczególne znaczenie należy przywiązywać do indywidualnych i zespołowych inicjatyw przodujących nauczycieli, wzbogacających i doskonalących teorię i praktykę nauczania. Należałoby stworzyć warunki umożliwiające tym nauczycielom nawiązanie i podtrzymywanie więzi z ośrodkami myśli naukowej, instytucjami naukowymi i szkołami wyższymi.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#JózefKaszewski">Istnieje pilna potrzeba ściślejszego, bardziej systematycznego powiązania pracy szkół eksperymentalnych z ośrodkami naukowymi, pogłębiania nad nimi ciągłej opieki naukowej i przyśpieszenia teoretycznych opracowań i wyników eksperymentu. Zachodzi potrzeba opracowania długofalowego planu teoretycznych i metodologicznych założeń eksperymentów, przeprowadzanych w różnych szkołach i różnych środowiskach pod kierunkiem pracowników naukowych.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#JózefKaszewski">Bardzo istotnym elementem postępu pedagogicznego są programy szkolne. W związku z reformą wprowadziliśmy już nowe programy do szkół podstawowych i częściowo do średnich. Wśród nauczycieli słyszy się zastrzeżenia, że programy te są przeładowane, a zwłaszcza z matematyki, w liceach ogólnokształcących sprawiają duże trudności w realizacji. Istnieje wskutek tego obawa powstania trudnego do pokonania przez młodzież progu między szkołą podstawową a średnią.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#JózefKaszewski">Wprowadzając nowe programy, musimy brać pod uwagę stopień przygotowania nauczycieli do ich realizacji. Stąd też zachodzi konieczność wnikliwej oceny tych programów na podstawie doświadczeń wybitnych nauczycieli praktyków.</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#JózefKaszewski">W celu stworzenia bodźców materialnych do rozwoju nowatorstwa pedagogicznego należałoby stworzyć podstawy prawne do powstania przy wojewódzkich radach narodowych funduszu postępu pedagogicznego w celu premiowania nauczycieli osiągających najlepsze wyniki w poszukiwaniach racjonalizatorskich i nowatorskich.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#JózefKaszewski">Instruktaż nauczycieli poprzez czasopisma zawodowe i wydawnictwa materiałów pomocniczych polepsza się z każdym rokiem. Nauczyciele chętnie korzystają z tych opracowań. Tą drogą można skutecznie wpływać na ulepszenie pracy szkoły bez odrywania nauczycieli od zajęć z młodzieżą.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#JózefKaszewski">Wyniki pracy szkół wiążą się również w poważnym stopniu z ich bazą lokalową. Niepokojącym zjawiskiem jest to, że w wielu województwach oddawanie do użytku obiektów szkolnych nie przebiega zgodnie z planem oraz że nie przestrzega się ustalonych norm w zakresie budowy mieszkań dla nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-82.16" who="#JózefKaszewski">Decydującym czynnikiem w realizacji postępu pedagogicznego będzie nauczyciel. Stąd też sprawą pilną jest przyśpieszenie przez władze oświatowe reformy kształcenia nauczycieli. Chodzi tu nie o zmianę szyldu istniejących zakładów, lecz o nowy typ szkoły, która zapewniłaby podwyższenie przygotowania specjalistycznego i pedagogiczno-metodycznego oraz unowocześnienie przygotowania zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-82.17" who="#JózefKaszewski">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę, że z różnych przyczyn rozpiętość poziomu nauczania w poszczególnych szkołach jest jeszcze zbyt duża, centralnym zadaniem postępu pedagogicznego powinno być wykorzystanie wszystkich dostępnych metod i środków dla wyrównania wzwyż poziomu wszystkich szkół.</u>
          <u xml:id="u-82.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#JanuszMakowski">Wysoki Sejmie! Coroczna debata sejmowa nad budżetem państwa i planem gospodarczym stanowi okazję do rozważań i wypowiedzi na temat różnych podstawowych zagadnień życia i polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#JanuszMakowski">Korzystając z tego, chciałbym tu poruszyć niektóre aspekty polityki zagranicznej, dla której kończący się 1967 rok był okresem szczególnie intensywnej i nacechowanej postępami działalności dyplomatycznej i politycznej. Chciałbym też w drugiej części wywodów omówić pokrótce, jako przedstawiciel Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, niektóre zagadnienia łączące się z polityką Stolicy Apostolskiej na arenie międzynarodowej i w stosunku do Polski.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#JanuszMakowski">Minister Adam Rapacki, przemawiając na początku grudnia br. na sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, wspomniał, że w roku bieżącym można odnotować 29 wizyt na wysokim szczeblu państwowym, dotyczących ustaleń czy dyskusji na temat podstawowych dla nas zagadnień międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#JanuszMakowski">Wskazuje to na intensywność naszego działania, choć rzeczywiście ważniejsza jest sarna treść tej polityki. Ale i w samym rejestrze spotkań widzimy punkty, które rzucają same przez się snop światła na treść polityki polskiej, że wspomnę tu niektóre tylko, jak — spotkania polsko-radzieckie, jak lutową naradę w Warszawie ministrów spraw zagranicznych krajów socjalistycznych, zawarte w marcu dwustronne układy o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy między Polską a Czechosłowacją oraz Polską a NRD, wizyty w Bułgarii i na Węgrzech, kwietniową naradę partii komunistycznych i robotniczych w Karlovych Varach, poświęconą problemom bezpieczeństwa europejskiego, kwietniową wizytę przewodniczącego Rady Państwa Edwarda Ochaba we Włoszech, wrześniową wizytę prezydenta de Gaulle'a w Polsce i wreszcie całą serię wizyt i wymiany poglądów między Polską a krajami skandynawskimi i krajami Beneluksu, z których wszystkie — z wyjątkiem Szwecji — należą przecież do NATO.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#JanuszMakowski">Wysoka Izbo! W okresie międzywojennym mówiło się, że Polska leży między Niemcami a Rosją. Tragiczna to była formuła, wynikająca z ówczesnych układów politycznych i tradycyjnych wzorców myślowych. Zrodzona z niej koncepcja polityki w ówczesnym układzie sił nie mogła nas obronić przed katastrofą państwowości międzywojennej i bezmiarem nieszczęść dla narodu. Nowa koncepcja państwowości polskiej zrodziła się z układu europejskiego, wyrosłego na gruncie klęski III Rzeszy. Zawdzięczamy ją polskim marksistom, którzy kierując życiem Polski Ludowej pchnęli ją na drogę socjalistycznego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#JanuszMakowski">Z nowej koncepcji państwowości polskiej, rozwijającej samodzielny kształt życia narodowego, ale jednocześnie związanej z całym obozem europejskich państw socjalistycznych i opartej na sojuszu i współpracy ze Związkiem Radzieckim, wynika też koncepcja naszej polityki zagranicznej, której słuszność potwierdza bieg wydarzeń w świecie. Państwo jednolite narodowo, jak nigdy w naszej historii, ustrój realizujący zasady sprawiedliwości społecznej, siła gospodarcza, moralna i kulturalna Polski; współpraca z całym obozem socjalistycznym — oto jej elementy. Polska nie tkwi już w tragicznym dylemacie „między Niemcami a Rosją”, lecz leży w Europie i jest aktywnym i samodzielnym członkiem obozu socjalistycznego. Los obozu socjalistycznego jest naszym losem, ale i los Europy jest także naszym losem.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#JanuszMakowski">Celem naszej polityki zagranicznej jest zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju naszemu krajowi i całemu obozowi socjalistycznemu oraz stworzenie systemu zbiorowego bezpieczeństwa w Europie przez odpowiednie układy oraz koegzystencję i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami, niezależnie od ich ustroju społecznego, które pragną zabezpieczenia pokoju na bazie status quo i trwałego odprężenia. Nie ma różnic w zakresie tych celów między Polską a Związkiem Radzieckim i innymi europejskimi krajami socjalistycznymi. A wszystko to, co dotyczy zakresu i metod samodzielnego, lecz skoordynowanego działania, a co mogło budzić wątpliwości, zostało skorygowane w europejskim obozie socjalistycznym przed 11 laty.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#JanuszMakowski">Osią i przedmiotem działania polskiej polityki zagranicznej jest sprawa bezpieczeństwa europejskiego, której służą wszystkie znane polskie inicjatywy odprężeniowe i rozbrojeniowe. Choć nie zrealizowane w sensie formalnym, miały one i mają w dalszym ciągu swój bardzo istotny wkład w europejskie procesy odprężeniowe i w blokowanie prób stosowania w Europie polityki z pozycji siły i groźby. Wydaje mi się, że tak konstruktywną rolę Polska rzadko odgrywała w swej historii, że rola nasza w tym zakresie jest niewspółmiernie większa niż wskazywałby na to nasz potencjał ludnościowy, militarny czy gospodarczy. Wynika to głównie z tego, że jesteśmy członkiem wspólnoty socjalistycznej, a także z kolei z naszego położenia geopolitycznego, z pozycji moralnej po ostatniej wojnie, związków kulturalnych, tradycji oraz aktywności i trafności naszej polityki zagranicznej. Wydaje się także, że właśnie Polska przyczyniła się do zwyciężania zasady pokojowej koegzystencji w opinii wielu społeczeństw krajów Europy zachodniej. Polska polityka zagraniczna zarówno w jej aspekcie oparcia bezpieczeństwa na sojuszu ze Związkiem Radzieckim, jak i w jej wytrwałych wysiłkach na rzecz zbiorowego bezpieczeństwa w Europie, cieszy się poparciem całego społeczeństwa. Dotyczy to także w pełni aspektu niemieckiego, naszej polityki przyjaźni i podtrzymywania sił i znaczenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz wysuwanych przez nas warunków normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#JanuszMakowski">Wysoki Sejmie! Mimo, że mówimy od paru lat o procesach odprężeniowych w Europie, sytuacja europejska jest jeszcze bardzo skomplikowana i daleka od jednoznacznego kierunku rozwojowego. Wskazują choćby na to decyzje ostatniej konferencji brukselskiej Paktu Atlantyckiego, przyśpieszające wyścig zbrojeń oraz wypowiedź sekretarza generalnego NATO — p. Brosio. Z drugiej jednak strony trend odprężeniowy w Europie ze strony społeczeństw i wielu rządów jest wyraźny. Jest to niewątpliwie zasługa konsekwentnej polityki obozu socjalistycznego, a także inicjatyw polskiej polityki zagranicznej. Trendowi odprężeniowemu sprzyja w ostatnich trzech latach polityka Francji generała de Gaulle'a, która wyszła z układów militarnych Paktu Atlantyckiego.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#JanuszMakowski">Tendencje odprężeniowe są jednak hamowane przez politykę rządu w Bonn, który mimo przyjęcia początkowo przez rząd wielkiej koalicji, utworzonej 1 grudnia roku ubiegłego, innego słownika, w dalszym ciągu działa przeciw uregulowaniu jakiegokolwiek konkretnego zagadnienia. Stawia on sprzeciwy wobec projektu traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, nie uznaje granic powstałych w wyniku klęski III Rzeszy i Układu Poczdamskiego, nie uznaje istnienia Niemieckiej Republiki Demokratycznej, nie rezygnuje z dążenia do posiadania broni nuklearnej, nie godzi się na żadne realne kroki w zakresie Stopniowego rozbrojenia, popiera hece rewizjonistyczne tak zwanych ziomkostw, toleruje działalność neonazistowską.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#JanuszMakowski">Dodajmy też, że polityka kierownictwa polskiego i polityka radziecka sparaliżowały w ostatnim okresie wszelkie kiesingerowskie próby dzielenia krajów socjalistycznych i rozbiły nadzieje na sukcesy tak zwanej polityki zmiękczania obozu socjalistycznego. Nie dopuściły też do izolowania Niemieckiej Republiki Demokratycznej i to jest istotne.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#JanuszMakowski">Odprężenie bowiem w Europie, ograniczające się jedynie do tak zwanych gładkich słówek, nie poparte żadnymi konkretnymi układami i usunięciem źródeł ewentualnych niebezpieczeństw nie prowadzi do trwałego pokoju, może być ono także zagrożone przez politykę amerykańską. Wojna wietnamska, kładąca się ponurym cieniem nad całym światem, zablokowała możliwości globalnych rozwiązań pokojowych w skali światowej i stale grozi niebezpieczeństwem katastrofy. Ujawniła ona jednak kryzys polityki z pozycji siły i na odcinku europejskim przyczyniła się do przyśpieszenia wśród niektórych społeczeństw i rządów zrozumienia konieczności usamodzielnienia się. Jednakże polityka amerykańska stosowanej obecnie tak zwanej selektywnej koegzystencji, co obejmuje Europę, nie ułatwia rozmów i konkretnych rozwiązań, a grozi w każdej chwili nawrotem zimnej wojny. Mowa prezydenta Johnsona z 7 października ubiegłego roku, w której stanął on teoretycznie na gruncie tezy krajów socjalistycznych i Francji, że najpierw odprężenie i bezpieczeństwo w Europie, a potem dopiero można mówić o rozwiązaniu problemu niemieckiego — nie wyeliminowała niestety dalszych amerykańskich prób polityki z pozycji siły w Europie. Po sławach nie nastąpiły czyny.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#JanuszMakowski">Społeczeństwo polskie bardzo dobrze rozumie i popiera naszą politykę stawiającą warunki niezbędne dla trwałego bezpieczeństwa w Europie i w tym kontekście również warunki normalizacji stosunków między Polską a NRF. Otóż jeżeli celem jest stały system bezpieczeństwa europejskiego, to jego warunkiem podstawowym musi być uznanie przez wszystkich trwałości terytorialnego status quo w Europie, a NRF musi uznać granice, uznać istnienie NRD, i tym samym wyrzec się roszczeń do wyłącznego reprezentowania narodu niemieckiego, oraz wyrzec się roszczeń do broni nuklearnej. Istniejąca równowaga sił, opierająca się na wzajemnym zagrożeniu, powinna być zastępowana systemem gwarancji przy stopniowym redukowaniu potencjału militarnego obu stron aż do likwidacji bloków wojskowych włącznie, co proponowała już deklaracja bukareszteńska krajów socjalistycznych z lata 1966 r. Towarzyszyć temu powinien również rozwój współpracy na wszystkich polach między krajami wschodu i zachodu.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#JanuszMakowski">Innej drogi nie ma. Nieuznawanie status quo i nierealizowanie sukcesywne konkretnych rozwiązań sprawy bezpieczeństwa, które w różnych formach proponowała i proponuje Polska, prowadzić musi ponownie do stanu napięć, zimnej wojny czy nawet katastrofy. Liczenie na jakąś próbę polityki z pozycji siły nie może dać w Europie żadnych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#JanuszMakowski">Chciałbym tu jeszcze dodać, o czym mówił także Premier Cyrankiewicz 1 września roku ubiegłego, że społeczeństwo polskie dostrzega wypowiedzi i odwagę tych intelektualistów, publicystów, związkowców, niektórych kół ewangelickich oraz ostatnio także nielicznych, niestety, kół katolickich z NRF, które realnie patrzą na sytuację i sprawy bezpieczeństwa europejskiego oraz chcą prawdziwej normalizacji stosunków z Polską i krajami socjalistycznymi. Na marginesie projektu jakiegoś memorandum katolickiego z NRF, o czym już mówiono dziś z tej wysokiej trybuny, chciałbym jednak podkreślić, że dziwna to taktyka, mogąca nawet budzić podejrzenia. Pisze się o tym memorandum i zapowiada je ze strony autorów, a sam tekst nie ukazuje się, co stwarza jedynie możliwość nacisków z kół zimnowojennych. Jestem za dyskusjami, także na płaszczyźnie wyznaniowej, z realnie i uczciwie myślącymi przedstawicielami różnych kół społecznych z NRF, ale musi się to odbywać z naszej strony na bazie zasad polityki polskiej, które ustala rząd. Zasady te starałem się przed chwilą streścić i wskazywałem na ich pełne poparcie przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#JanuszMakowski">Wysoki Sejmie! Omawiając pokrótce z tej wysokiej trybuny istotne dla Polski problemy międzynarodowe, chciałbym jeszcze poruszyć niektóre zagadnienia dotyczące stanowiska Stolicy Apostolskiej i polityki Watykanu na arenie międzynarodowej. Stanowisko to ma wielkie znaczenie moralne i polityczne przez swój wpływ na setki milionów katolików i chrześcijan, a także na całą opinię światową i jest — zdaje się — w tym zakresie w pełni doceniane przez kierownictwo krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#JanuszMakowski">Papież i Stolica Apostolska od czasów pontyfikatu Jana XXIII angażuje się — co znajduje wyraz w wielu dokumentach i wypowiedziach oficjalnych od drugiej połowy 1961 r. — coraz mocniej na rzecz walki o pokój i współistnienie, przeciw kolonializmowi i neokolonializmowi, na rzecz walki z głodem i nędzą oraz uciskiem społecznym, na rzecz wszechstronnej realizacji zasad sprawiedliwości społecznej w stosunkach międzyludzkich i w stosunkach międzynarodowych. Towarzyszy temu ewolucja i zmiana postawy wobec świata współczesnego kościoła i episkopatów krajowych wielu państw, ewolucja stale postępująca, choć realizowana nie bez oporów i trudności — Nie ma tu czasu, aby cytować dziesiątki dokumentów i wypowiedzi, w zakresie których Paweł VI jest kontynuatorem Jana XXIII. Jego zwrot użyty po raz pierwszy w grudniu 1965 r. w czasie przemówienia w Organizacji Narodów Zjednoczonych „nowym mianem pokoju jest rozwój” stanowi zasadniczy motyw encykliki „Populorum Progressio” i chęci zaangażowania katolików na rzecz postępu społecznego na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#JanuszMakowski">Trzeba też wskazać z tej wysokiej trybuny na jeszcze jedno świeższe zjawisko. Na przemiany zachodzące w postawie niektórych kół katolickich wielu krajów, które znajdują się na pierwszej linii walki rewolucyjnej o przeobrażenia społeczne. Dotyczy to naj jaskrawiej Hiszpanii i większości krajów południowej Ameryki, a także niektórych krajów afrykańskich. Nie chodzi już tylko o część duchowieństwa i katolików świeckich, działających na terenie robotniczym i współpracujących z komunistami, ale i o część hierarchii, że wskażę tu na część biskupów brazylijskich oraz na list 17 biskupów trzeciego świata z końca września bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#JanuszMakowski">Oto dwa fragmenty z tego listu: „...Proletariat ludzkości jest eksploatowany przez państwa bogate i zagrożony w swej egzystencji przez tych, którzy uzurpują sobie prawo wydawania sądów o innych z tytułu swego bogactwa i potęgi...”. A drugi fragment: „...Kościół może akceptować, a nawet pragnąć rewolucji, które służą sprawiedliwości...”. Nowe stanowisko kościoła i zachodzące przeobrażenia w katolicyzmie światowym są zauważane przez kierownictwo krajów socjalistycznych i kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Już 12 czerwca 1962 r. Władysław Gomułka kwitował pozytywnie wypowiedzi Jana XXIII.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#JanuszMakowski">W dniu 25 kwietnia roku bieżącego Władysław Gomułka przemawiając na Zjeździe europejskich partii komunistycznych i robotniczych w Karlovych Varach powiedział — „Potwierdzają to zmiany zachodzące w łonie kościoła katolickiego, czego wyrazem są nowe tendencje w Watykanie na rzecz pokojowych rozwiązań zapoczątkowanych za pontyfikatu Jana XXIII. Aczkolwiek ostatnia encyklika papieska „Populorum Progressio” zawiera szereg tez, z którymi my, jako komuniści nie możemy się zgodzić, to jednak stanowi ona postęp w rozwoju społecznej doktryny kościoła katolickiego i stwarza dogodną płaszczyznę współdziałania między komunistami i katolikami, dla zapewnienia ludzkości chleba, bezpieczeństwa i pokoju”.</u>
          <u xml:id="u-84.20" who="#JanuszMakowski">W rezolucji z tej doniosłej narady w Karlovych Varach czytaliśmy po raz pierwszy w historii apel otwarty do chrześcijan: „Zwracamy się do sił chrześcijańskich, do katolików i protestantów, do wierzących wszystkich wyznań, którzy w religijnych przekonaniach znajdują motywację dla swych dążeń ku pokojowi i sprawiedliwości społecznej”.</u>
          <u xml:id="u-84.21" who="#JanuszMakowski">Na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poświęconym problemom ideologicznym, Zenon Kliszko w dniu 16 maja br. w referacie wygłoszonym w imieniu Biura Politycznego powiedział między innymi: „Zmiany te znalazły swój dobitny wyraz w encyklikach Jana XXIII: „Mater et Magistra” i „Pacem in terris”, w soborowej konstytucji „O Kościele w świecie współczesnym”, a zwłaszcza w ostatniej encyklice Pawła VI — „Populorum Progressio”. A dalej: „Stanowisko w sprawach społecznych, wyrażone w encyklikach ostatnich papieży, oznacza częściową akceptację poglądów od dawna już głoszonych przez postępowe i pokojowe siły na świecie”.</u>
          <u xml:id="u-84.22" who="#JanuszMakowski">Obok wielu wypowiedzi wskazujących na możliwość współistnienia i ułożenia stosunków między kościołem a światem socjalistycznym mamy i dwa dokumenty noszące charakter układów. Mam na myśli częściowe uregulowanie stosunków podpisane między Węgrami a Stolicą Apostolską w Budapeszcie 15 grudnia 1964 r. oraz między Jugosławią a Stolicą Apostolską w Belgradzie w dniu 25 czerwca 1966 r. Ten ostatni układ został połączony z wymianą nieoficjalnych przedstawicieli dyplomatycznych. Do zawarcia obu układów doszło przy współudziale krajowych hierarchii kościoła.</u>
          <u xml:id="u-84.23" who="#JanuszMakowski">Wskazując na przeobrażenia w kościele katolickim i omawiając pokojowe i konstruktywne działanie Stolicy Apostolskiej w zakresie zagadnień międzynarodowych, zbieżne w tym zakresie z polityką polską i obozu socjalistycznego, zmierzam do podkreślenia możliwości — w odczuciu wielu kół ludzi wierzących w Polsce — szukania rozwiązań i kontaktów na tej linii, możliwości ustalenia właściwych form stosunków między PRL a Watykanem, niezależnie od trwających jeszcze trudności w stosunkach między kościołem a państwem w Polsce. Dodać jednak tu trzeba, że najlepsza nawet polityka Watykanu nie może zastąpić właściwej postawy kierownictwa Episkopatu w Polsce, które powinno tylko poprzez akceptację ustroju szukać i umacniać pozycję kościoła, zabezpieczającą mu swobodne pełnienie jego misji duszpasterskiej.</u>
          <u xml:id="u-84.24" who="#JanuszMakowski">Mówiąc o relacjach między Polską a Watykanem nie sposób, niestety, pominąć sprawy bardzo bolesnej dla społeczeństwa polskiego, a leżącej całkowicie w sferze jurysdykcji kościoła i Watykanu. Chodzi o nie uregulowany status i granice diecezji kościelnych zachodnich i północnych z wyjątkiem Gdańska.</u>
          <u xml:id="u-84.25" who="#JanuszMakowski">W ciągu 22 lat czterokrotnie zmieniały się formy administracji kościelnej na tych ziemiach. Nie będę opisywał ich historii, lecz przypomnę, że według prawa kanonicznego polska administracja kościelna ma do dziś na tych ziemiach charakter prowizoryczny. Nie zmieniła tego prowizorium decyzja Stolicy Apostolskiej z maja br., powierzająca opiekę nad milionami polskich katolików administratorom apostolskim, rezydującym we Wrocławiu, Gorzowie, Opolu i Olsztynie. Ta czwarta zmiana powojenna nie stanowi aktu stabilizacji. Przywróciła ona po prostu pierwsze prowizorium, ustanowione na tych ziemiach jeszcze przez kardynała Hlonda w sierpniu 1945 r.</u>
          <u xml:id="u-84.26" who="#JanuszMakowski">Pod względem prawa kanonicznego jedna trzecia Polski należy formalnie do wschodnioniemieckich prowincji kościelnych”. Na teren Dolnego Śląska wchodzą również dwie enklawy diecezji czechosłowackich — Pragi i Ołomuńca. Wikariusze kapitulni archidiecezji wrocławskiej, diecezji warmińskiej i prałatury pilskiej do dziś dnia „legalnie” urzędują na terenie Niemiec, a diecezja berlińska sięga według prawa kanonicznego aż po Słupsk, 120 km w głąb Polski. Polscy biskupi rezydujący we Wrocławiu, Opolu, Gorzowie i Olsztynie wykonują na tych ziemiach jedynie jurysdykcję tymczasową. Trudno się w tych warunkach dziwić opinii nie tylko ludzi wierzących w Polsce, domagającej się likwidacji tymczasowości, o co zresztą od dawna podejmują również bezskuteczne starania biskupi polscy.</u>
          <u xml:id="u-84.27" who="#JanuszMakowski">Czekanie na traktat pokojowy, którego nie ma jeszcze po 22 latach i o którym nie wiadomo kiedy w ogóle będzie podpisany, nie sprzyja polityce pokoju i stabilności sytuacji w Europie, co przecież leży w ogólnej linii pokojowej działalności Watykanu.</u>
          <u xml:id="u-84.28" who="#JanuszMakowski">Wskazać można na jeszcze jedną możliwość, która częściowo pozostaje w rękach biskupów polskich. W uchwalonym na Soborze dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów czytamy — „Co się tyczy granic diecezji to Sobór postanawia, aby jak najprędzej, o ile tego wymaga dobro dusz, poddano je roztropnie należytej rewizji”.</u>
          <u xml:id="u-84.29" who="#JanuszMakowski">Do tego zalecenia dekret soborowy podaje taką wyraźną wskazówkę — „Gdy zachodzi tego potrzeba, należy brać pod uwagę granice państwowe, a także szczególne okoliczności osób i miejsca, jakimi są względy psychologiczne, ekonomiczne, geograficzne i historyczne”.</u>
          <u xml:id="u-84.30" who="#JanuszMakowski">Czyż jest na świecie miejsce, gdzie wyraźniej niż na pograniczu polsko-niemieckim występują „szczególne okoliczności psychologiczne i historyczne”? Czyż istnieje inne miejsce w Europie, gdzie należałoby brać pod uwagę „granice państwowe”?</u>
          <u xml:id="u-84.31" who="#JanuszMakowski">Sądzę, że uregulowanie tego zagadnienia, jak i podjęcie prób rozwiązania w jakiejś formie stosunków między Polską a Watykanem, mogłyby być czynnikiem ułatwiającym znalezienie trwałego modus vivendi między kościołem i państwem w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-84.32" who="#JanuszMakowski">Wysoka Izbo! Na zakończenie podkreślam, że polska polityka zagraniczna jest tylko jedną z dziedzin, w których realizuje się trafna koncepcja naszej obecnej państwowości, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jej ustroju, realizuje się jedność narodu.</u>
          <u xml:id="u-84.33" who="#JanuszMakowski">Nie mogąc poruszyć tu z braku czasu innych zagadnień, pragnę jedynie oświadczyć, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przyjęciem planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 w przedłożeniu rządowym z poprawkami przedstawionymi przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz za udzieleniem rządowi absolutorium za rok 1966.</u>
          <u xml:id="u-84.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Walendowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#StanisławWalendowski">Wysoki Sejmie! Rolnictwo w roku bieżącym osiągnęło dalszy wzrost produkcji mimo niezbyt sprzyjających warunków atmosferycznych w niektórych rejonach kraju. Produkcja roślinna, jak i zwierzęca kształtuje się na poziomie wyższym niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#StanisławWalendowski">Pragnę skupić swoją uwagę na tym, jak sektor gospodarki wielkotowarowej realizuje zadania i jakie rysują się uwagi na temat realizacji Narodowego Planu Gospodarczego przez państwowe gospodarstwa rolne, którym wyznaczono zwiększone zadania wobec ogólnych potrzeb i ich funkcji usługowej w stosunku do zadań całego naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#StanisławWalendowski">Państwowe gospodarstwa rolne, gospodarujące na około 13,4% gruntów ornych, osiągają coraz wyższy poziom w produkcji globalnej i towarowej, co ilustrują następujące dane: udział w skupie zbóż wzrósł do 36%, w skupie buraków — do 11%, w skupie żywca wołowego — do 19%, w skupie mleka — do 21%, w Stosunku do skupu globalnego.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#StanisławWalendowski">Jak wynika z projektu NPG na rok 1968 i podstawowych założeń na 1969 r., to wielko-towarowym gospodarstwom rolnym wyznaczono większe zadania niż dla całości rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#StanisławWalendowski">Z ustalonych zadań PGR coraz lepiej się wywiązują. Można w związku z tym sądzić, że PGR wywiążą się ze zwiększonych zadań NPG na rok 1968 i założonych na rok 1969. Przeobrażenia, jakie przechodzą nasze PGR, korzystnie wpłynęły na zwiększenie produkcji i poprawienie ich rentowności. Pozytywnym kierunkiem zmian jest łączenie poszczególnych gospodarstw w duże przedsiębiorstwa rolne, grupujące większą ilość gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#StanisławWalendowski">W latach 1961–1967 zmniejszyła się ilość przedsiębiorstw podległych wojewódzkim zjednoczeniom PGR z 4.972 w 1961 r. do 3.852 w 1967 r. Obszar przypadający przeciętnie na jedno przedsiębiorstwo zwiększał się z 477 ha do 664 ha w tych samych latach. Coraz bardziej wiodącym ogniwem stają się wielkie przedsiębiorstwa PGR, w których osiąga się wysoką produkcję na podstawie specjalizacji i nowoczesnej technologii produkcji oraz stałego wzrostu rentowności.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#StanisławWalendowski">Wzrost produkcji w państwowych gospodarstwach rolnych był między innymi możliwy w wyniku systematycznego poprawiania warunków pracy załóg pracowniczych i podnoszenia kwalifikacji kadry inżynieryjno-technicznej i ogółu pracowników.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#StanisławWalendowski">Niewątpliwym osiągnięciem jest to, że w PGR odgrywa coraz większą rolę samorząd i kadra inżynieryjno-techniczna. Stały dopływ młodych absolwentów szkół rolniczych spowodował, że odsetek kadr kierowniczych w PGR z wyższym wykształceniem wzrósł do 25%, natomiast ze średnim — do 42%.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#StanisławWalendowski">Doskonalony system podnoszenia kwalifikacji załóg pozwolił na rozwinięcie różnorakich form szkolenia. Aktualnie zdobywa tytuły kwalifikacyjne 30.100 robotników, co jest prognozą dobrą, bowiem ten czynnik zadecyduje o dalszym wzroście produkcji i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#StanisławWalendowski">Z materiałów, którymi dysponuje Ministerstwo Rolnictwa wynika, że wartość produkcji końcowej netto, przypadająca na jednego zatrudnionego w PGR wzrosła do 41.500 zł, uzyskując wskaźnik wzrostu wynoszący 54% w stosunku do 1961 r.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#StanisławWalendowski">Pragnę zwrócić uwagę, że PGR wielu wojewódzkich zjednoczeń za rok gospodarczy 1967–1968 osiągnęły bardzo dobre wyniki. Tak na przykład: w województwie opolskim plony czterech zbóż wyniosły średnio 24,6 q na 1 ha, w woj. wrocławskim plony wzrosły do 23,9 q na 1 ha, w woj. szczecińskim — 23,1 q na 1 ha oraz w woj. poznańskim do 23 q z 1 ha. Pozwoliło to przekroczyć zadania określone uchwałą Rady Ministrów w zakresie towarowej produkcji zbóż ze zbiorów 1967 r. o 14,6%, uzyskując sumę dostaw zbóż dla państwa w wysokości 1.408 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#StanisławWalendowski">IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR postawiło przed rolnictwem, w tym i przed państwowymi gospodarstwami rolnymi — zadania dalszej intensyfikacji produkcji roślinnej, przy czym szczególny wysiłek powinien być położony na powiększenie globalnej i towarowej produkcji zbóż oraz rozwijanie produkcji zwierzęcej, a przede wszystkim chowu bydła.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#StanisławWalendowski">Miernikiem udziału w rozwiązywaniu problemu zbożowo-paszowego, musi być nie tylko towarowość brutto, ale towarowość zbóż netto.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#StanisławWalendowski">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt NPG na 1968 r. uwzględnia dalsze zwiększenie środków dla PGR w wysokości przekraczającej sumę 8 mld zł. Wzrost nakładów inwestycyjnych oraz środków na usprzętowienie gospodarstw państwowych pozwala sądzić, że sektor ten będzie odgrywał coraz większą rolę w produkcji i towarowości zbóż.</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#StanisławWalendowski">Państwowe gospodarstwa rolne planują zwiększyć powierzchnię zasiewów w stosunku do 1967 r. o około 47 tys. ha, zaś udział w strukturze zasiewów zwiększy się do 48,3% wobec 46,6% w 1967 r. Uważam, że należałoby dążyć do zwiększenia udziału zbóż w strukturze zasiewów do 50%. Rzecz jasna — tego zadania nie da się wykonać metodą administracyjną.</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#StanisławWalendowski">Zwiększenie plonów z jednostki uprawy jest w okresie gdy importujemy zboże głównym i podstawowym miernikiem ekonomicznej racji działania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#StanisławWalendowski">Rezerwy są stosunkowo duże w gospodarstwach osiągających już wysokie zbiory, a potencjalne tam, gdzie zbiera się poniżej średniej danego rejonu. Rezerwy należy uruchamiać przez stosowanie lepszej agrotechniki, wyższego nawożenia mineralnego, przechodzenie na dobrych glebach na wyłączną uprawę pszenicy i jęczmienia, zwłaszcza ozimego, bowiem jak wykazują doświadczenia ostatnich lat plony tych zbóż są przeciętnie wyższe o 2–5 q na ha w stosunku do plonów żyta, owsa, a nawet jęczmienia jarego.</u>
          <u xml:id="u-86.17" who="#StanisławWalendowski">Za w pełni uzasadnione uważam dalsze zmniejszanie areału upraw roślin pastewnych w plonie głównym, gdyż procent ich w strukturze zasiewów jest wysoki i niczym nieuzasadniony, mimo zmniejszenia go z 29,5% w 1967 r. do 28,3% w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-86.18" who="#StanisławWalendowski">Jedną z przyczyn utrzymywania wysokiego udziału roślin pastewnych w strukturze jest ekstensywna gospodarka na trwałych użytkach zielonych, a więc słaba agrotechnika i niskie nawożenie łąk i pastwisk, w wyniku czego uzyskujemy niskie plony siana i zielonej masy z jednostki powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-86.19" who="#StanisławWalendowski">Zwiększenie bazy paszowej w gospodarstwach wielkotowarowych do rozmiarów zapewniających wysoką produkcyjność zwierząt gospodarskich, należy osiągnąć również przez dalsze rozszerzenie upraw roślin pastewnych poza plonem głównym, szersze stosowanie i upowszechnienie kiszenia i suszenia ziemniaków przy równoczesnym podnoszeniu wydajności roślin pastewnych z jednostki powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-86.20" who="#StanisławWalendowski">Wysoki Sejmie! Państwowe gospodarstwa rolne, jak i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, w najbliższej przyszłości będą musiały w pełni racjonalnie zagospodarować grunty Państwowego Funduszu Ziemi. PGR w ostatnich latach zagospodarowały 351,400 ha gruntów, a rolnicze spółdzielnie produkcyjne — 150.400 ha. W poznańskim województwie, które reprezentuję, w ostatnich latach zagospodarowano 75 tys. ha gruntów, z tego państwowe gospodarstwa rolne — 50 tys. ha, a rolnicze spółdzielnie produkcyjne — 25 tys. ha. Ustalony przez rady narodowe program zakłada zagospodarowanie przez PGR w 1968 r. dalszych 60 tys. ha gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi, a w 1969 r. około 90 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-86.21" who="#StanisławWalendowski">Znaczne możliwości w tym zakresie mają również rolnicze spółdzielnie produkcyjne. W związku z tym proponuję, by PGR i rolniczym spółdzielniom produkcyjnym przekazywać w zagospodarowanie większe kompleksy gruntów scalonych.</u>
          <u xml:id="u-86.22" who="#StanisławWalendowski">Słuszny jest postulat aktywu PGR i spółdzielni produkcyjnych, by przeprowadzać komasację gruntów w tych PGR i spółdzielniach, których powierzchnia podzielona jest na większą ilość działek i poprzecinana jest gruntami chłopskimi. Szybkie uregulowanie tego problemu ma szczególne znaczenie tam, gdzie mamy do czynienia ze słabymi gospodarstwami PGR. Uważam, że konieczna jest większa troska i pomoc ze strony resortu i zjednoczeń dla tej grupy gospodarstw, by w okresie najbliższych trzech lat podciągnąć je do poziomu gospodarstw przodujących.</u>
          <u xml:id="u-86.23" who="#StanisławWalendowski">W związku z tym konieczne jest zabezpieczenie pełnej realizacji postanowień zawartych w uchwale IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a dotyczących PGR, oraz wniosków z III Krajowej Narady Państwowych Gospodarstw Rolnych. Z materiałów, którymi dysponuje sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wynika, że zjednoczenia budownictwa rolniczego skoncentrowały głównie swój potencjał produkcyjny na robotach inwestycyjnych wyższego rzędu. Stąd zachodzi konieczność tworzenia brygad remontowo-budowlanych, które przejmą wykonanie bieżących i kapitalnych remontów oraz drobnych inwestycji w sektorze uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-86.24" who="#StanisławWalendowski">Dla brygad, które wykonały w 1967 r. roboty wartości 754 mln zł konieczne jest jednak lepsze usprzętowienie, zaopatrzenie w betoniarki, przenośniki taśmowe, żurawiki budowlane oraz poprawienie zaopatrzenia w materiały takie, jak drewno, eternit, cement itp.</u>
          <u xml:id="u-86.25" who="#StanisławWalendowski">Planujemy w nadchodzących 2 latach oddać załogom państwowych gospodarstw rolnych 53.200 izb mieszkalnych. Realizacja tego zadania mieć będzie zasadnicze znaczenie w wykonywaniu zadań, jakie państwowym gospodarstwom rolnym wyznacza Narodowy Plan Gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-86.26" who="#StanisławWalendowski">Poprawa warunków socjalno-bytowych załóg PGR wpłynie korzystnie na zainteresowanie dalszym wzrostem produkcji i wydajności pracy oraz szybkim uruchomieniem rezerw tkwiących w poszczególnych gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-86.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Barbara Pstrągowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#BarbaraPstrągowska">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu i budżetu na 1968 rok stwarza warunki do polepszenia pracy we wszystkich typach szkolnictwa oraz zapewnia możliwość rozwoju środków masowego przekazu kultury, a szczególnie w środowisku wiejskim.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#BarbaraPstrągowska">W ostatnich latach ulega systematycznej poprawie poziom kadr nauczycielskich. Wzrasta liczba nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, a odsetek ich przekroczył 50% ogółu nauczycieli szkół podstawowych. Wzrasta także poważnie w wyniku reformy szkolnej i przebudowy sieci szkolnej liczba szkół wysoko zorganizowanych o 6 i więcej nauczycielach. Podkreślając to osiągnięcie, pragnę zwrócić uwagę, że wśród szkół 8-klasowych na wsi jeszcze ponad 30% to szkoły o 4 i 5 nauczycielach, a uczęszcza do nich około 15% dzieci. Szkoły te nie mogą mieć niezbędnej liczby specjalistów do nauczania poszczególnych przedmiotów (a nawet grup przedmiotów) w klasach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#BarbaraPstrągowska">Potwierdzeniem występujących trudności kadrowych w szkolnictwie są następujące fakty: na przykład w pow. mławskim, w moim okręgu wyborczym, na 496 nauczycieli jest wprawdzie poważna liczba, bo 229 nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami (co stanowi 46,1%), jednak liczba ich nadal jest niewystarczająca, gdyż rozmieszczenie tych nauczycieli jest bardzo nierównomierne.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#BarbaraPstrągowska">W pow. mławskim na 54 szkoły 8-klasowe na wsi, 4 szkoły nie mają ani jednego nauczyciela z dodatkowymi kwalifikacjami, 15 szkół 8-klasowych ma zaledwie po jednym nauczycielu z dodatkowymi kwalifikacjami, 21 szkół po dwóch nauczycieli, a tylko 9 szkół ma pełną obsadę nauczycieli do nauczania poszczególnych przedmiotów w klasach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#BarbaraPstrągowska">Trzeba stwierdzić, że Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz terenowe władze szkolne dążą do bardziej prawidłowego rozmieszczania nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami z uwzględnieniem potrzeb mniejszych osiedli i wsi, napotykają jednak trudności, wynikające z braku mieszkań, i nie zawsze dostatecznej troski rad narodowych o warunki bytowe nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#BarbaraPstrągowska">Aby przyciągnąć na wieś nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, rady narodowe i społeczeństwo powinny stworzyć im lepsze warunki życia, zapewnić mieszkanie, niewielką działkę ziemi, przywóz opału itp. Władze szkolne natomiast powinny w szerszym zakresie korzystać z obowiązującego obecnie przepisu prawnego, pozwalającego przyznać specjalne dodatki do uposażenia dla wysoko kwalifikowanych i dobrze pracujących nauczycieli. Wprawdzie dodatek ten wynosi tylko 200 zł miesięcznie, ale nawet i w tej wysokości może on stanowić zachętę dla nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami do podjęcia pracy w 8-klasowych szkołach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#BarbaraPstrągowska">W miarę podnoszenia poziomu kulturalnego wzrasta zapotrzebowanie na wsi na kształcenie się w szkołach ponad podstawowych. Młodzież pozostająca i zatrudniona w rolnictwie ma możliwość dogodnego kontynuowania dalszej nauki w szkołach przysposobienia rolniczego. Szkoły te nie mają jednak dotychczas odpowiednio wysokiej rangi i autorytetu w środowisku wiejskim. Zadaniem głównym jest umocnienie pozycji, roli i poziomu szkół przysposobienia rolniczego, poprawienie warunków lokalowych i polepszenie obsady kadr nauczycielskich, szczególnie z zakresu szkolenia zawodu. Umocnienie pozycji szkół przysposobienia rolniczego wiąże się z potrzebą zaspokojenia aspiracji młodzieży wiejskiej w dziedzinie zdobywania wyższego poziomu wykształcenia oraz z problemem unowocześniania naszego rolnictwa, z postępem i wzrostem produkcji rolnej, zwłaszcza w warunkach wielkiego przyrostu nowoczesnych środków produkcji: nawozów, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych, mechanizacji itp. Do umocnienia autorytetu szkół przysposobienia rolniczego na wsi przyczynia się tworzenie pełnych szkół średnich dla absolwentów SPR. Rolę tę spełniają technika rolnicze, oparte na podbudowie programowej SPR. Z pełną aprobatą należy odnieść się również do zamierzeń Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zorganizowania z początkiem przyszłego roku szkolnego trzyletnich liceów ogólnokształcących korespondencyjnych dla absolwentów SPR. Dzięki technikom rolniczym i projektowanym liceom ogólnokształcącym, opartych na podbudowie programowej SPR, młodzież pozostająca na wsi i pracująca w rolnictwie będzie miała możliwość zaspokojenia swoich aspiracji w dziedzinie zdobycia pełnego średniego wykształcenia.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#BarbaraPstrągowska">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach trwałymi ośrodkami pracy oświatowej, kulturalno-rozrywkowej i propagandowo-wychowawczej na wsi okazały się także klubokawiarnie. Kilkuletni okres ich działalności utwierdza nas w przekonaniu o trafności wyboru tego modelu placówki. Kluby na wsi osiągnęły już liczbę ponad 7 tys. Oznacza to, że co czwarta wieś ma placówkę klubową. Dzięki klubom powstała na wsi sieć punktów sprzedaży gazet i książek oraz innych artykułów użytku kulturalnego. Należy z uznaniem podkreślić akcję łączenia punktów bibliotecznych z klubami, oczywiście tam, gdzie istnieją ku temu warunki, ponieważ przy szerokim asortymencie czasopism sprzyja ona rozwojowi czytelnictwa. Poważną pozycję w działalności klubów powinna zajmować praca polityczno-wychowawcza i oświatowa poprzez organizowanie spotkań, kursów, odczytów, wykładów itp. Naczelne miejsce w pracy klubów powinien zająć amatorski ruch artystyczny.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#BarbaraPstrągowska">Sam lokal, choćby najlepiej urządzony, nie rozwiąże jednak problemu życia kulturalnego, nie rozwiąże go też sprzedawczyni. Konieczny jest dopływ kwalifikowanych kadr działaczy kulturalnych ze szkół artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#BarbaraPstrągowska">Tymczasem w szkołach łych jest niewiele ponad 5% dzieci chłopskich. Fakt ten niepokoi nas. Postuluję, aby Ministerstwo Kultury i Sztuki zrobiło wszystko, aby skład socjalny uczniów szkół artystycznych poprawić.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#BarbaraPstrągowska">Kluby pracują z różnym powodzeniem. Główną przyczyną tego stanu jest ciasnota pomieszczeń, słaby poziom kadr, brak koordynacji w działalności, w treści pracy kulturalno-oświatowej tej placówki. Odpowiedzialnymi za koordynację całokształtu pracy kulturalno-oświatowej w klubach powinny być rady klubów, przy współpracy z aktywem kół ZMW, z kołami gospodyń wiejskich, ze szkołą i partiami politycznymi działającymi na wsi.</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#BarbaraPstrągowska">Biorąc pod uwagę trudności, z jakimi borykają się kluby, należy wyrazić głębokie przekonanie o słuszności organizowania gromadzkich ośrodków kultury. Podyktowane jest to koniecznością koordynacji pracy i gospodarki finansowej wiejskich placówek kultury oraz zapewnienia im systematycznej opieki i pomocy. Rozwój sieci placówek kultury na wsi, ich działalność w dużej mierze są uzależnione od polityki rad narodowych, od tego, czy mają opracowany plan perspektywiczny rozwoju kultury w każdej gromadzie oparty na skoordynowanej działalności lokalnych instytucji, organizacji i zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#BarbaraPstrągowska">Z ponad 20 milionów książek zgromadzonych w 6 tys. bibliotek gromadzkich i filiach oraz w 27 tys. punktów bibliotecznych korzysta prawie 3 miliony czytelników, którzy dokonują w ciągu roku 43 miliony wypożyczeń. Dopływ nowości wydawniczych do bibliotek gromadzkich jest za mały w stosunku do istniejących potrzeb. Za mała jest ilość książek z literatury pięknej, odczuwa się dotkliwy brak lektur, encyklopedii, słowników.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#BarbaraPstrągowska">Mówiąc o znaczeniu bibliotek, ich pracy, uważam, że opracowanie ustawy o bibliotekach przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, na którą tak długo czekamy, wiele spraw by uregulowało i w dużej mierze praca potoczyłaby się lepiej.</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#BarbaraPstrągowska">Duży wpływ na kształtowanie się postaw i zainteresowań człowieka ma kino. Na wsi zajmuje ono w dalszym ciągu istotne miejsce w upowszechnianiu kultury — i poza radiem, jest to środek popularny, zwłaszcza wśród młodzieży. O atrakcyjności kina świadczy nadal duża frekwencja widzów, mimo że liczba miejsc z każdym rokiem maleje na skutek zaniedbania modernizacji sal. Plan na lata 1966–1970 w minimalnym stopniu przewiduje fundusze na budowę i modernizację kin wiejskich. Zachodzi potrzeba, aby zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 1967 r. w sprawie zasad i trybu sprzedaży oraz cen biletów wstępu do kin rzeczywiście wpłynęło na frekwencję, a podwyżki cen biletów przyczyniły się istotnie do modernizacji samych kin. Mówiąc o tym zarządzeniu, nie sposób nie zaakcentować krytycznych uwag wyborców w moim okręgu na temat zlikwidowania biletów ulgowych w kinach ruchomych, z których korzystała młodzież szkolna.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#BarbaraPstrągowska">Radio i telewizja, obok filmu, stają się najbardziej dominującymi środkami upowszechniania kultury. W 1966 r. nastąpił wzrost liczby telewizorów do 2.540 tys. Mimo to, tylko 18% ogółu telewizorów jest na wsi. To bardzo mało. Wypływa to ze zbyt wysokiej ceny aparatów, jak również małej ilości punktów naprawczych. Uważam, że trudną sytuację w naprawie radia i telewizora rozwiązałyby ruchome punkty naprawcze oraz — co jest w pełni realne — organizowanie punktów naprawczych w sklepach sprzedających radioodbiorniki i telewizory. Jest rzeczą niemożliwą, by naprawę telewizorów na wsi przerzucił ZURiT tylko na GS, gdyż brak fachowców oraz części zamiennych sytuację tę jeszcze pogorszyłby.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#BarbaraPstrągowska">Komisja Kultury i Sztuki z niepokojem przyjęła wiadomość, że Ministerstwo Łączności zamierza, czy też już dokonało operacji przerzutu odbioru prenumeraty od listonoszy na gminne spółdzielnie. Byłaby to zła decyzja. Tradycją jest, że listonosze przyjmują prenumeratę i przynoszą gazety i listy. Sądzimy, że obywatel Minister Łączności skoryguje swoje stanowisko w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#BarbaraPstrągowska">Wysoka Izbo! Dalszy rozwój kultury budzi coraz więcej zainteresowania w naszym kraju. Dowodem tego był Kongres Kultury, którego rocznicę Obchodzimy. Tym zagadnieniem zajmowało się VIII Plenum KC PZPR i VI Plenum NK ZSL.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#BarbaraPstrągowska">Wysokie uświadomienie polityczne, wyższy poziom wiedzy i kultury na wsi, to lepsze wykonanie założeń produkcyjnych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Krauss.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#StanisławKrauss">Wysoki Sejmie! Moje wystąpienie w obecnej debacie parlamentarnej chciałbym poświęcić jednemu z ważnych ogniw gospodarki żywnościowej, a mianowicie przemysłowi spożywczemu, który wspólnie z rolnictwem ponosi odpowiedzialność za prawidłowe i zdrowe wyżywienie naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#StanisławKrauss">Przemysł ten da je blisko 1/5 ogólnej produkcji przemysłowej i zatrudnia 12% w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych w przemyśle. W naszych budżetach rodzinnych wydatki na artykuły żywnościowe, przetworzone i nie przetworzone, sięgają około 45%. W okresie dwudziestu kilku lat władzy ludowej w Polsce przemysł spożywczy, mimo szeregu trudności, ograniczeń i innych potrzeb, rozwinął się bardzo poważnie. Zostały stworzone nowe, nie znane przed wojną, względnie zostały rozbudowane takie jego branże, jak przemysł paszowy, mleczarski, owocowo-warzywny, jajczarsko-drobiarski, chłodniczy czy koncentratów spożywczych. Uruchomiono produkcję wielu nowych, cennych produktów. Obecnie, fabryczna przemysłowa produkcja artykułów spożywczych jest 5-krotnie wyższa niż w 1938 r.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#StanisławKrauss">Osiągnięcia te nie mogą nas jednak zadowalać. Rozwój naszego społeczeństwa i zmiany jego struktury, a w szczególności uprzemysłowienie kraju oraz wzrost liczby i odsetka ludności miejskiej, stawiają i stale stawiać będą na porządku dziennym przed przemysłem spożywczym coraz to nowe trudne zadania nie tylko ilościowe, ale przede wszystkim jakościowe — W ten sposób przemysł spożywczy jest ważnym obiektem, a jednocześnie istotnym instrumentem naszej polityki rolnej. Rolnictwu, sensu stricto, poświęcili swoje przemówienia w obecnej debacie sejmowej inni obywatele posłowie. Ja pragnę zatrzymać się nad problematyką przemysłu spożywczego na tle jego powiązań zarówno z rolnictwem, jak i z rynkiem wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#StanisławKrauss">Już uchwały IV Zjazdu PZPR podkreśliły, że „dalsza intensyfikacja rolnictwa wiąże się ściśle z rozbudową bazy produkcyjnej przemysłu rolno-spożywczego, którego rozwój powinien wyprzedzać wzrost produkcji rolniczej”. Te stwierdzenia, powtórzone w materiałach IX Plenum KC, są nadal aktualne. Dziś już nie trzeba — tak jak to było w przeszłości — przekonywać nikogo, że przemysł spożywczy jako odbiorca surowców rolnych wywiera zarazem aktywny wpływ na rozwój produkcji rolnej i staje się jej współorganizatorem. Dlatego w całokształcie polityki rolnej coraz większe znaczenie ma rozwijanie wraz z rolnictwem przemysłu spożywczego i stałe doskonalenie Odbioru rosnącej produkcji towarowej rolnictwa. Sprawny odbiór surowców rolnych, techniczne dozbrojenie i unowocześnienie punktów skupu i odbioru, to zadania numer jeden przemysłu spożywczego. Zagadnienie to jest często przedmiotem słusznej i uzasadnionej krytyki producentów-rolników, dostawców surowców rolnych. O ile dawniej trzeba było wyszukiwać metody i sposoby znacznego zwiększenia limitów inwestycyjnych na te cele, to obecnie główną sprawą jest terminowe przygotowanie właściwej dokumentacji oraz zapewnienie możliwości wykonawczych przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe. Szczególnie dotyczy to w tym okresie przemysłu mleczarskiego. Zdaję sobie sprawę z faktu, iż drobne na ogół i rozproszone inwestycje przemysłu spożywczego nie są atrakcyjne dla przedsiębiorstw wykonawczych, niemniej jednak uważam, że muszą się znaleźć środki lub bodźce, które by obecny niezadowalający stan zmieniły na lepsze. Chodzi mi przy tym głównie o punkty skupu i odbioru oraz o magazyny, elewatory, chłodnie składowe, a więc o odcinek skupu, obrotu i magazynowania, stanowiący pierwszą linię kontaktu z towarową produkcją rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#StanisławKrauss">Jest to sprawa tym bardziej ważna, jeżeli uwzględnimy metodykę opracowywania planów w rolnictwie. Przyjmując słusznie za podstawę średnią 4-letnią, jesteśmy świadkami tego, iż w poszczególnych asortymentach, rejonach kraju czy okresach roku faktyczna realizacja może i będzie się odchylać od średniej 4-letniej, przy czym odchylenia te częstokroć mogą być bardzo znaczne. I wówczas przemysł spożywczy staje — najczęściej w sposób nagły i nieoczekiwany — przed koniecznością zagospodarowania dodatkowych znacznych ilości surowców rolnych. Do tego są potrzebne racjonalne, odpowiednie rezerwy mocy produkcyjnych i magazynowych w przemyśle spożywczym. Nasza polityka inwestycyjna powinna uwzględnić ten postulat i powyższe założenie, o ile nie chcemy dopuścić do marnotrawstwa i strat surowców rolnych.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#StanisławKrauss">Drugim, obok rolnictwa, ważnym partnerem przemysłu spożywczego jest rynek zbytu wyrobów i przetworów spożywczych. Główną i zgodnie z założeniami planu na lata 1968 i 1969 rosnącą rolę odgrywa tutaj rynek wewnętrzny, natomiast znaczenie eksportu żywności maleje zarówno pod względem relatywnym, jak i absolutnym. Na rynku wewnętrznym przemysł spożywczy ma współuczestniczyć z rolnictwem i handlem wewnętrznym w realizacji trudnego, ale ogromnie ważnego zadania, to jest prawidłowego wyżywienia społeczeństwa. Problem ten ma wiele różnych aspektów, na które chciałbym pokrótce skierować uwagę Wysokiego Sejmu. Pierwszym czynnikiem jest ilość produkcji artykułów spożywczych i jej wzrost. Dawniej aktualne hasło ilościowego wzrostu produkcji prawie wszystkich wyrobów dziś straciło swoją ostrość i zostało zastąpione przez zadanie wzrostu produkcji artykułów potrzebnych na rynku i cieszących się popytem.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#StanisławKrauss">Stąd wywodzi się problem udoskonalania i unowocześniania asortymentu produkcji i poprawy jej jakości. Właściwa jakość produktów spożywczych oznacza nie tylko prawidłowe przeprowadzenie obowiązującego procesu technologicznego, lecz wybór i rozwijanie takich metod przetwórstwa, które gwarantują uzyskanie produktu o cechach technologicznych, prawidłowych z punktu widzenia zdrowia i wyżywienia ludności. Dobrze wiemy, że jeszcze dużo jest w tej dziedzinie do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#StanisławKrauss">Plan na 1968 r. zakłada umiarkowany, około 2-procentowy wzrost produkcji w przemyśle spożywczym. Wydaje się, iż można i należy stworzyć warunki do osiągnięcia wyższego tempa faktycznej realizacji planu. Jedną z dróg stanowić może i powinno dalsze usprawnienie współpracy handlu i przemysłu spożywczego oraz lepsza organizacja zaopatrzenia, głównie małych miast i osiedli. W tych małych miastach i osiedlach wybór asortymentu sprzedawanych artykułów spożywczych nie jest wielki, a jednocześnie niektóre fabryki przemysłu spożywczego nie realizują w pełni swych planów produkcji z uwagi na tak zwane trudności w zbycie. Uważam i postuluję, by 1968 r. wykorzystać w resortach handlu wewnętrznego oraz przemysłu spożywczego i skupu dla dalszego zacieśnienia współpracy oraz dla ulepszenia i unowocześnienia organizacji handlu artykułami spożywczymi z uwzględnieniem tej bogatej, ważnej i trudnej problematyki w układzie branżowym i terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#StanisławKrauss">Wysoki Sejmie! Jako poseł od kilku kadencji uważnie śledzę rozwój przemysłu spożywczego, jego osiągnięcia i sukcesy, a także niepowodzenia i braki. Jestem dostatecznie głęboko przekonany faktami, iż osiągnięć jest w tej dziedzinie znacznie więcej niż niepowodzeń. Z drugiej jednak strony potrzeby społeczne i wymagania pod adresem gospodarki żywnościowej stale i dynamicznie rosną.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#StanisławKrauss">Uchwalany obecnie plan na 1968 rok — łącznie z dokonaną już realizacją zadań lat 1966 i 1967 — oznacza osiągnięcie i przekroczenie półmetka obecnej pięciolatki. Niech mi więc będzie wolno przy tej okazji przypomnieć, że w odniesieniu do poprzednich planów 5-letnich (1956–1960 oraz 1961–1965) trzeba było jeszcze doraźnie podejmować uchwały i dezyderaty dla zabezpieczenia rozwoju przemysłu spożywczego. Teraz przekonanie o konieczności równoległego rozwoju rolnictwa i przemysłu spożywczego, a nawet o potrzebie szybszego, wyprzedzającego rozwoju przemysłu spożywczego, jest powszechne i ugruntowane. W tym kierunku jasno zmierza projekt planu na rok 1968 i założeń na 1969 rok, który stawia trudne zadania jakościowe przed przemysłem spożywczym, ale jednocześnie przewiduje odpowiednie środki na miarę tych zadań. Tę szansę w latach 1968 i 1969 trzeba wykorzystać dla dalszego rozwoju i unowocześnienia naszego przemysłu spożywczego — w powiązaniu z zadaniami rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Kamila Kurowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#KamilaKurowska">Wysoki Sejmie! Drugi rok pracują szkoły podstawowe w naszym kraju według nowych programów nauczania, zmienionych podręczników, na podstawie nowych zasad organizacyjnych — słowem realizują reformę szkolnictwa podstawowego, uchwaloną przez Sejm w lipcu 1961 r., a poprzedzoną postanowieniami VII Plenum KC PZPR w styczniu 1961 r.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#KamilaKurowska">Swoje rozważania oprę na spostrzeżeniach jednego powiatu i jednego województwa, a mianowicie powiatu Maków Mazowiecki woj. warszawskie. Te właśnie tereny najlepiej zmam, a zachodzące tu procesy związane z reformą oświaty są typowe, jak sądzę, dla wszystkich szkół podstawowych, powiatów i województw. Reforma, jak wiadomo, przebiega w trzech zasadniczych płaszczyznach:</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#KamilaKurowska">1) reforma programów i podręczników;</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#KamilaKurowska">2) reforma form i metod nauczania,</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#KamilaKurowska">3) reforma organizacji szkolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#KamilaKurowska">Te trzy dziedziny łączą się ze sobą, nawzajem przenikają i warunkują i stosuję ten podział tylko dlatego, aby uporządkować spostrzeżenia i nasuwające się wnioski. Na układ i treść programów nauczania przeciętny nauczyciel nie ma wielkiego wpływu. Opinie praktyków są zgodne, że tym razem w programie została zachowana równowaga między poszczególnymi grupami przedmiotów: humanistycznymi, matematyczno-przyrodniczymi i artystyczno-technicznymi. Zgłaszane zastrzeżenia są dyskusyjne i za wcześnie na wyciąganie wniosków ogólnych. Program nosi podtytuł „tymczasowy”, a więc może być ulepszany i uzupełniany. Podręczniki szkolne są estetyczniejsze, trwalsze i bardziej niż poprzednie użyteczne przy realizacji programu. Spełniają wymogi podstawowej pomocy naukowej dla ucznia i nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#KamilaKurowska">Opinie praktyków zarówno nauczycieli, jak i pracowników administracji szkolnej, są zgodne co do tego, że program i podręczniki pomagają realizować cele socjalistycznej szkoły w zakresie: kształtowania podstaw naukowego poglądu na świat, wychowania w duchu socjalistycznej moralności i socjalistycznych zasad współżycia społecznego, w duchu umiłowania ludowej ojczyzny, pokoju, sprawiedliwości społecznej i braterstwa z ludźmi pracy wszystkich krajów, kształtowania przekonania o społecznej, ekonomiczniej i moralnej wyższości socjalistycznego ustroju społecznego nad ustrojem kapitalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#KamilaKurowska">Realizacja celów socjalistycznej szkoły, zawartych w programie nauczania, zależy w decydującej mierze od nauczyciela, od jego osobistego zaangażowania, od tego, jak jest przygotowany do pracy zarówno pod względem rzeczowym, jak i metodycznym. W woj. warszawskim bilans kadry nauczycielskiej ulega z roku na rok wyraźnej poprawie. W roku szkolnym 1965/66 dodatkowe, powyżej średniego pedagogicznego — wykształcenie posiadało 39,2% ogółu zatrudnionych nauczycieli, w roku bieżącym już 54%. Dokształca się zaocznie 19% nauczycieli. Jeszcze wyraźniejsze zmiany zaszły w tym czasie w powiecie makowskim. W roku szkolnym 1965/66 tylko 36,6% nauczycieli w tym powiecie posiadało dodatkowe kwalifikacje, a obecnie 58%.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#KamilaKurowska">Najtrudniej jest o specjalistów do szkół o 4 i 5 nauczycielach, najczęściej położonych z dala od szlaków komunikacyjnych, w wioskach bez światła elektrycznego, słowem w szkołach posiadających najtrudniejsze warunki pracy. Efekty lepszego przygotowania nauczycieli do pełnienia swych funkcji widoczne są w rezultatach ich pracy — średnia sprawność kształcenia w szkolnictwie podstawowym w roku szkolnym 1964/65 wynosiła w województwie warszawskim 62,9%, a w roku szkolnym 1966/67 sprawność wzrosła do 63,9%.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#KamilaKurowska">Wielka odnowa szkolnictwa — to przede wszystkim unowocześnienie metod nauczania. Unowocześnieniu metod nauczania sprzyjają: dobrze przygotowana kadra nauczycielska, która te metody stosuje, pomoce naukowe, bez których nowoczesnych metod stosować nie można oraz odpowiednie pomieszczenie dostosowane do wymogów nowoczesnego nauczania.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#KamilaKurowska">Idea postępu pedagogicznego zatacza coraz szersze kręgi i obejmuje setki szkół i tysiące nauczycieli. Od jej powszechności zależą wyniki walki o jakość pracy szkoły. W woj. warszawskim w bieżącym roku nadano ruchowi postępu pedagogicznego formy zorganizowane. Dorobek szkół przedstawiony na powiatowych wystawach postępu pedagogicznego był bardzo bogaty, interesujący, twórczy i przeszedł najczęściej oczekiwania inicjatorów wystaw, to znaczy wydziałów oświaty i ośrodków metodycznych. Na wystawach eksponowano głównie nowatorskie środki dydaktyczne, materiały i prace nauczycieli, przygotowane według własnych, twórczych pomysłów, mające istotne znaczenie dla postępu pedagogicznego. Wystawy powiatowe były jednocześnie formą eliminacji eksponatów na wystawę wojewódzką, która zostanie zorganizowana w przyszłym roku. Aktualnie pracuje się nad upowszechnieniem dorobku wystaw postępu pedagogicznego.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#KamilaKurowska">Za racjonalizację i nowatorstwo w innych działach gospodarki narodowej przyznaje się premię, w oświacie nie — z braku funduszów. Pomoce naukowe projektowane i wykonywane przez nauczycieli mogą być tylko cennym uzupełnieniem tego, co szkoły zakupują w „Cezaś”.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#KamilaKurowska">Realizacja kredytów na sprzęt i pomoce naukowe w województwie warszawskim według oceny Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej przebiega w zasadzie rytmicznie. Kredyty te są jednak zbyt szczupłe wobec potrzeb. Sytuację łagodzi przyznawana województwu z budżetu centralnego kwota 16 min zł rocznie na tak zwaną politechnizację, z czego na potrzeby szkolnictwa podstawowego przeznaczono 12 mln zł. Przy najsprawiedliwszym podziale powyższej kwoty tylko na szkoły 8-letnie, każda z nich otrzymałaby zaledwie około 7 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#KamilaKurowska">Nad wypracowaniem nowych metod nauczania i wychowania pracują szkoły eksperymentalne, eksperymentujące i wiodące. Działalność szkół wiodących przyśpiesza proces przyswajania przez szkoły nowoczesnych metod nauczania, przyśpiesza więc wprowadzenie w życie reformy szkolnictwa. Władze administracyjne szkolnictwa muszą jednak dokonać jeszcze poważnego wysiłku, aby w coraz to nowych szkołach stwarzać warunki do tego, by szkoła mogła być wiodąca. Chodzi tu głównie o dobór wysoko kwalifikowanej kadry pedagogicznej i wyposażenie szkół w nowoczesny sprzęt i pomoce naukowe, nawet kosztem innych szkół.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#KamilaKurowska">Wszystkie szkoły odczuwają poważny brak nauczycieli do nauczania języków obcych, chemii, fizyki i wychowania muzycznego. W powiecie makowskim, na przykład ani jedna szkoła podstawowa nie prowadzi, poza językiem rosyjskim, nauki języków obcych. Brak specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-92.15" who="#KamilaKurowska">Na zaspokojenie potrzeb 8-klasowych szkół podstawowych brakuje w województwie warszawskim 1.375 izb lekcyjnych, a w projekcie planu i budżetu województwa przewiduje się zmniejszenie nakładów inwestycyjnych o 5,5% w stosunku do planu wykonania 1967 r. Zmniejszenie to będzie miało duży wpływ na sytuację lokalową szkół, w szczególności w powiatach północno-wschodnich, takich jak Maków Mazowiecki, na który w latach 1939–1945 spadło więcej bomb niż powiat liczy mieszkańców, na skutek czego 20 szkół mieści się jeszcze w barakach lub izbach wynajętych.</u>
          <u xml:id="u-92.16" who="#KamilaKurowska">Na przykład szkoła w Drążdżewie, gdzie obecnie pracuję, mieści się w budynku dawnego spichrza, prócz tego korzysta z czterech izb wynajętych na wsi. Budowa nowej szkoły zaplanowana jest dopiero na 1969 r., a aktualna sytuacja — wyjątkowo trudna — wymaga koniecznie przesunięcia budowy tej szkoły na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-92.17" who="#KamilaKurowska">Jeszcze trudniejsza jest sytuacja mieszkaniowa nauczycieli. Nakreślone zadania na lata 1968–1969, łącznie ze środkami Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów, pozwolą uzyskać w województwie 9.800 izb mieszkalnych. Efekty znaczne, ale niedobór wyniesie jeszcze około 4 tys. izb. To znaczy, że około 3 tys. rodzin nauczycielskich mieszkać będzie w izbach wynajętych, najczęściej nie odpowiadających elementarnym wymogom. Dodać trzeba, że realizacja kredytów Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów na budowę mieszkań nauczycielskich systemem gospodarczym jest utrudniona z uwagi na stanowisko banku, który finansuje tego rodzaju budowy do kwoty 350 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-92.18" who="#KamilaKurowska">W sumie realizacja reformy szkolnej, głównie dzięki ogromnemu wysiłkowi nauczycieli i administracji szkolnej, przebiega dobrze. Efekty byłyby jednak znaczniejsze, gdyby na oświatę, szczególnie na inwestycje, można było, stosownie do otrzymanych środków, uzyskać moc przerobową przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-92.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Hubert Okwieka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#HubertOkwieka">Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć kilka problemów dotyczących melioracji. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wśród wielu czynników umożliwiających rozwój produkcji rolniczej zasadnicze miejsce przypada melioracjom rolnym.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#HubertOkwieka">Doceniając wagę i znaczenie melioracji, państwo przeznacza coraz to wyższe środki na ten cel. Na przykład w bieżącym planie 5-letnim nakłady na inwestycje melioracyjne są o 70% wyższe w porównaniu do nakładów poniesionych w latach 1961–1965. W rocznym planie inwestycyjnym na rok 1968 przeznacza się na inwestycje melioracyjne około 4 mld zł. Mimo przeznaczenia w ostatnim okresie bardzo wysokich środków na meliorację na koniec bieżącego roku potrzeby melioracji będą zaspokojone na gruntach ornych w 56%, a na łąkach i pastwiskach — w 60%.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#HubertOkwieka">O celowości nakładów na meliorację świadczą uzyskiwane coraz to wyższe plony zarówno na gruntach ornych, jak i na użytkach zielonych. Nie wszędzie jednak w ślad za melioracją postępowała intensyfikacja produkcji na obiektach zmeliorowanych, a zwłaszcza na użytkach zielonych.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#HubertOkwieka">Plony poniżej średnich występują w 9 województwach, a mianowicie: w białostockim, gdańskim, koszalińskim, olsztyńskim, opolskim, rzeszowskim, szczecińskim, wrocławskim i zielonogórskim. Łączny areał zmeliorowanych łąk w tych województwach wynosi 1 mln ha. Jeśliby w tych województwach osiągnąć plony w wysokości średnich, to uzyskalibyśmy dodatkowo 680 ty s. ton siana, co pozwoliłoby wyżywić około 130 tys. sztuk krów średniomlecznych. Gdyby natomiast osiągnąć we wszystkich województwach ze zmeliorowanych łąk plony odpowiadające najwyższemu osiągniętemu w roku 1966 w skali województwa, to wówczas przyrost siana wyniósłby 2,8 min ton, co pozwoliłoby wyżywić około 560 tys. sztuk krów średniomlecznych.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#HubertOkwieka">Tak dużych rozpiętości w plonach na areale o uregulowanych stosunkach wodnych nie można tłumaczyć różnicami w opadach i innymi zjawiskami klimatycznymi. Tkwią one przede wszystkim w zróżnicowanym poziomie gospodarowania, niedbałej konserwacji urządzeń oraz w niedocenianiu tej niezwykle poważnej i taniej rezerwy pasz.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#HubertOkwieka">W latach 1965–1967 nastąpił wyraźny wzrost plonów siana z łąk kośnych dzięki nawożeniu mineralnemu.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#HubertOkwieka">Gospodarka na pastwiskach, których jest przecież około 2 mln ha, jest jeszcze bardzo prymitywna, co rzutuje na zaniżanie efektywności melioracji.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#HubertOkwieka">Zmeliorowanie tych znacznych areałów łąk i pastwisk wymagało poważnych nakładów państwa, którego udział w całości kosztów, stosownie do ustawy o popieraniu melioracji, wynosi około 80%. Z tego też względu konieczne jest dokonanie zasadniczych zmian w poziomie gospodarowania na tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#HubertOkwieka">Mimo stałego wzrostu potencjału przerobowego przedsiębiorstw melioracyjnych, wykonywanie robót jest przewlekłe, powoduje wyłączenie na wiele miesięcy użytków rolnych z produkcji lub straty w plonach. Skrócenie cykli budowy ma istotny wpływ nie tylko na obniżenie kosztów wykonawstwa, lecz przede wszystkim na przyśpieszenie wzrostu produkcji rolnej na tych terenach. Dla zwiększenia efektywności inwestycji melioracyjnych konieczne jest równoczesne wykonywanie inwestycji towarzyszących.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#HubertOkwieka">Należy zwrócić uwagę, że mimo wzrastającej liczby przedsiębiorstw zajmujących się wykonywaniem robót konserwacyjnych oraz spółek wodnych w dalszym ciągu na wielu jeszcze obiektach wybudowane urządzenia melioracyjne ulegają szybkiej dekapitalizacji.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#HubertOkwieka">Dużo na tym odcinku ma do zrobienia służba agromelioracyjna, wykazująca w swojej działalności jeszcze sporo braków. Nadal jeszcze niewystarczające środki przeznacza się na cele konserwacyjne. Na przykład w 1968 r. z powodu braku środków finansowych i corocznego wzrostu kosztów, nie wszystkie obiekty będą objęte konserwacją. Ponadto, mimo stałego rozwoju spółek wodnych, ich działalność obejmuje tylko 59% zmeliorowanych użytków zielonych, przy czym znaczny procent spółek nie przejawia dostatecznej działalności statutowej.</u>
          <u xml:id="u-94.11" who="#HubertOkwieka">Zwraca również uwagę sposób wykorzystania nakładów inwestycyjnych na budowę wodomistrzówek. Obiekty te przeznaczone dla terenowej służby agromelioracyjnej zostały w wielu wypadkach zlokalizowane w obrębie miast — z dala od kompleksów zmeliorowanych. Poza tym obiekty te zamieszkują często pracownicy spoza służby melioracyjnej liniowej. Na przykład według danych Najwyższej Izby Kontroli, w województwach lubelskim i olsztyńskim wybudowano w miastach powiatowych 46 wodomistrzówek, które tylko w około 22% zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-94.12" who="#HubertOkwieka">Również nieodpowiedni jest poziom wykształcenia kadry agromeliorantów. Jeszcze zbyt wielu wśród nich — to ludzie o wykształceniu podstawowym. Pomimo stosunkowo niezłych zarobków, nie potrafiono podnieść kwalifikacji tej podstawowej kadry, której powierza się eksploatację majątku o wartości dziesiątków miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-94.13" who="#HubertOkwieka">Wysoki Sejmie! Reasumując pragnę podkreślić, że zadania, jakie zostały w krótkim moim wystąpieniu nakreślone, mają szanse pełnego wykonania pod warunkiem, że środki finansowe, które przeznaczone są na meliorację, zostaną w pełni i prawidłowo wykorzystane. W związku z tym konieczny jest większy nadzór rad narodowych oraz bardziej prężna i aktywna działalność spółek wodnych oraz współdziałanie kółek rolniczych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-94.14" who="#HubertOkwieka">Tak pojęte wykonanie zadań ma pełne uzasadnienie w wytycznych do realizacji uchwał IX Plenum naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-94.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Grzywiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#StanisławGrzywiński">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Na spotkaniach poselskich z wyborcami, a także na różnych konferencjach czy naradach z wypowiedzi uczestników wynika, że nawet drobne sprawy nie idą w zapomnienie, a z biegiem czasu urastają do problemów i oczekują na rozwiązanie, dając w międzyczasie powód do ich odnawiania. Nierzadko zdarza się, że przez pryzmat tych właśnie drobnych spraw kształtuje się opinia społeczeństwa w ocenie rezultatów gospodarki narodowej i mogą one stanowić przesłonę dla spraw wagi państwowej czy nawet ogólnonarodowej.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#StanisławGrzywiński">Produkcja przemysłowych artykułów rynkowych zarówno pod względem ich jakości, jak i zaspokojenia bieżących potrzeb ludności ciągle jeszcze nie spełnia oczekiwanej roli. Wprawdzie plan na 1968 r., jak również założenia do planu na rok 1969 nie pomijają tego ważnego problemu i zakładają już na rok przyszły dalszy wzrost produkcji towarów rynkowych o ponad 5%, ale niestety, nie będzie to jeszcze likwidowało występujących trudności.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#StanisławGrzywiński">Co składa się na taki stan rzeczy? Zjawiska, o których pragnę tu mówić, na pewno są nam powszechnie znane nie tylko ze spotkań z wyborcami, ale nawet od naszych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#StanisławGrzywiński">Nie bez przesady można stwierdzić, że pomiędzy konsumentem a producentem istnieje u nas jakaś luka. Jeszcze dużą ilość branż naszego handlu cechuje brak należytego rozeznania społecznego zapotrzebowania na artykuły codziennego użytku i brak analizy rynku.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#StanisławGrzywiński">Nie sposób w ramach krótkiego wystąpienia dać ocenę całości sytuacji rynkowej i dlatego ograniczę się tylko do niektórych, bardziej zasadniczych branż.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#StanisławGrzywiński">Dla przykładu podam, że przy wzmagającym się od szeregu lat zapotrzebowaniu na artykuły gospodarstwa domowego Centrala „Argedu” jeszcze w 1965 r. wydała uzupełniony wykaz asortymentu tych artykułów z zakresu „1001 drobiazgów” — obejmujący 2.194 pozycje. Należy tu dodać, że wszystkie te wyroby produkowane są w kraju i dostępne są dla handlu. Niestety, w niektórych hurtowniach wojewódzkich „Argedu” kontrole ujawniły braki przekraczające ponad tysiąc pozycji spośród wymienionych w wykazie.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#StanisławGrzywiński">Czyżby należało tłumaczyć sobie, że przemysł nie wytwarzał brakujących w hurtowniach artykułów? Bynajmniej. Wspomniana sytuacja wynika z małej operatywności „Argedu”. Zaniechano zbierania informacji o nowościach rynkowych, brak stałych kontaktów z producentami, co z kolei powoduje brak rozeznania w możliwościach przemysłu i drobnej wytwórczości. Obserwujemy więc pewne skostnienie ważnej branży handlowej. A przecież każdy z tych „1001 drobiazgów” może ludziom ułatwić życie.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#StanisławGrzywiński">W branży odzieżowej sytuacja również nie jest pomyślna, jeśli chodzi o zaspokojenie potrzeb klienta. Wprawdzie w sklepach i magazynach z gotową konfekcją jest tłoczno, ale więcej jest tych, którzy czegoś szukają niż kupujących. Popyt na gustowną i modną konfekcję jest niezaspokojony.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#StanisławGrzywiński">Dość symptomatyczne są również dane, z których wynika, że obecnie z gotowej konfekcji w naszym kraju korzysta zaledwie 45% ludności. Natomiast w Czechosłowacji w fabryczną odzież ubiera się 65% mieszkańców, a w NRD wskaźnik ten wynosi aż 70%.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#StanisławGrzywiński">Pełne wieszaki z konfekcją, przy równoczesnym braku wielu asortymentów i dużych trudnościach nabycia tego czego się szuka, wydają się być wystarczającym dowodem, że wciąż jeszcze występuje zjawisko rozmijania się produkcji z popytem. Nawet w sklepach fabrycznych około 20% chętnych do kupna odchodzi z niczym, tylko z braku odpowiednich rozmiarów. Trudno tłumaczyć sobie, że im pełniejsze szafy, tym ostrzejsze kryteria wyboru, ale trudno też winić za to klienta.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#StanisławGrzywiński">Równocześnie rosnące zapasy są sygnałem, że na odzieżowym rynku dzieją się również jakieś nieprawidłowości. Tak więc rozdźwięk pomiędzy podażą a popytem zamiast maleć — wzrasta. I tutaj klient jest osobistością nierozeznaną. I któż to wie, czy wreszcie handel zamawia a producenci szyją to, o co klientom najbardziej chodzi.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#StanisławGrzywiński">Przemysł odzieżowy oferuje średnio 3.500 modeli rocznie. Ale znów pomiędzy ofertą a realiami jest sporo rozbieżności Nie wszystkie modele trafiają na rynek. Oferta kurczy się już na targach krajowych. Handel chętniej wybiera bowiem wzory pewne, zazwyczaj niewielką ich ilość, ale w dużych seriach, co między innymi także ułatwia dystrybucję rynkową. Również wytwórca nie interesuje się zbytnio zaspokojeniem zróżnicowanych potrzeb odbiorców, gdyż produkcja w długich seriach znacznie obniża koszty. W rezultacie dość urozmaicona pierwotnie kolekcja już po targach prezentuje się gorzej i skromniej. Można zatem stwierdzić, że potrafimy wyprodukować rzeczy atrakcyjne i ładne, ale produkcji takiej nie sprzyjają bodźce ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-96.12" who="#StanisławGrzywiński">Duże znaczenie dla lepszego zaopatrzenia ludności w wyroby przemysłu lekkiego będzie miało zwiększenie wartości jego dostaw na rynek w latach 1968–1969, bo około 16%. Jakkolwiek w ostatnich latach przemysł ten poczynił duże postępy, to jednak nadal nie pokrywa w pełni istniejącego zapotrzebowania. Wiemy, jak trudno nieraz nabyć potrzebny rozmiar obuwia czy odzieży, odpowiednie wyposażenie mieszkania, rzecz dobrze wykonaną, nowoczesną. Aby uzyskać w tym względzie poprawę, wzbogacić produkcję, ulepszyć ją, dostosować do wymagań klientów, konieczna jest rozbudowa i modernizacja bazy wytwórczej przemysłu lekkiego. Dlatego też nakłady na ten przemysł w bieżącym planie 5-letnim wzrastają w najszybszym tempie w całej gospodarce, bo aż o 61%.</u>
          <u xml:id="u-96.13" who="#StanisławGrzywiński">Obok niewątpliwych pozytywów, jakie obserwujemy w handlu w stosunku do okresu minionego zarówno pod względem obsługi klienta, jak i zaspokojenia rynku w niektóre artykuły przemysłowe, ciągle jeszcze spotkać się można z ogólnym odczuciem klienta, że nasz handel obrał sobie wygodną drogę postępowania, idąc po tak zwanej linii najmniejszych przeszkód. Świadczą o tym fakty przestawiania się detalu na sprzedaż pozarynkową, brak zainteresowania w prowadzeniu artykułów niskowartościowych, absorbujących powierzchnię składów przysklepowych itp. A przecież handel powinien nastawić się na spełnianie życzeń klienta.</u>
          <u xml:id="u-96.14" who="#StanisławGrzywiński">V Plenum Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego zajmowało się sprawą poprawy sytuacji rynkowej, a w podjętych uchwałach dano wyraz konieczności inspirowania takich form i metod pracy, które zapewnią poprawę i usprawnią zaspokojenie wzrastającego popytu ludności na artykuły rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-96.15" who="#StanisławGrzywiński">W planie na 1968 r. Komitet Drobnej Wytwórczości przewiduje wzrost wartości produkcji towarowej o 6%, to jest do kwoty 113.780 mln zł, a na 1969 r. o dalsze 7%, osiągając wartość 121.695 mln zł. Jest to więc poważny, bo wynoszący 28% udział w produkcji globalnej na zaopatrzenie rynku w poszukiwane artykuły przemysłowe. Jeśli tylko będą realizowane kierunki działania, jakie Komitet Drobnej Wytwórczości przyjął na najbliższe lata, w których bardziej wyeksponowana została troska o klienta i jego potrzeby, to możemy przyjąć, że poprawa sytuacji rynkowej stanie się sprawą realną. Na takie zmiany oczekują szerokie rzesze naszego społeczeństwa zainteresowane tym, ażeby rynek wewnętrzny nie przechodził zbyt ostrych perturbacji i trudności.</u>
          <u xml:id="u-96.16" who="#StanisławGrzywiński">Za dosyceniem rynku w przemysłowe artykuły rynkowe przemawiają również wzrastające z każdym rokieta niejako przymusowe oszczędności, z których część powinna być zaangażowana w kupno tych właśnie artykułów. Nie można bowiem dziwić się, że przeciętny obywatel do informacji o wysiłkach i kierunkach działania będzie odnosić się z pewną rezerwą tak długo, dopóki w jego ocenie nie znajdą one praktycznego potwierdzenia w życiu codziennym.</u>
          <u xml:id="u-96.17" who="#StanisławGrzywiński">Właśnie dlatego, że sprawy te są od siebie nawzajem zależne, że się zazębiają i warunkują X Plenum Komitetu Centralnego PZPR rozpatrywało zagadnienia rynkowe kompleksowo.</u>
          <u xml:id="u-96.18" who="#StanisławGrzywiński">Określono też niezbędne działania i środki, aby społeczeństwo nasze znajdowało w sklepach odpowiedni asortyment, gatunek, wzór, abyśmy nie marnowali czasu na wędrówki w poszukiwaniu potrzebnych nam rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-96.19" who="#StanisławGrzywiński">Również w przedstawionym nam projekcie budżetu państwa na rok 1968 realizacja założeń planowych została niejako uwarunkowana wprowadzeniem w życie bardziej już szczegółowo opracowanych kierunków działania nastawionych na poprawę zaopatrzenia rynku, stawiając ten problem na czołowym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-96.20" who="#StanisławGrzywiński">Podjęty kompleksowy wysiłek w celu wprowadzenia radykalnych zmian w zaopatrzeniu rynku napawa nadzieją, że będzie on skuteczny i spowoduje ustawienie handlu i produkcji artykułów przemysłowych na poziomie odpowiadającym potrzebom i życzeniom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-96.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę. Pierwszym mówcą będzie poseł Zofia Paryżak.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 25)</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zofia Paryżak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#ZofiaParyżak">Wysoki Sejmie! O kulturze handlu uspołecznionego, jak i sprawności jego działania decyduje między innymi rozwój i lokalizacja sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej. Na odcinku tym uzyskano w ostatnim okresie widoczne osiągnięcia. Plan roku 1968 zakłada dalszy rozwój sieci detalicznej, której stan na koniec roku 1968 w pionie miejskim i wiejskim wyniesie 116.976 sklepów o powierzchni 7.697,7 tys. m2, to znaczy nastąpi wzrost o 2.769 sklepów o powierzchni 384 tys. m2. Wzrośnie też sieć drobnodetaliczna o 1.728 jednostek. Plan zakłada ponadto przyrost o 620 zakładów gastronomicznych, czyli stan na koniec 1968 r. wyniesie 16.123 zakłady z 994,4 tys. miejsc konsumpcyjnych. Wzrost usług na 1968 r. osiągnie wskaźnik 105,8 w stosunku do roku 1967. Są to usługi przemysłowe i nieprzemysłowe, obejmujące naprawę sprzętu radiotelewizyjnego, sprzętu gospodarstwa domowego, oftalmiczne, naprawy zegarków i sprzętu fotograficznego. Usługi nieprzemysłowe są to przeważnie dostawy do domu mebli, węgla, mleka itd., sprzedaż towarów na telefoniczne zamówienie, rejestracja pojazdów samochodowych i inne.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#ZofiaParyżak">Ponieważ mimo wzrostu usług globalnie miasteczka i osiedla pozbawione są często punktów usługowych, toteż organizuje się ekipy wyjazdowe do obsługi miejscowości odległych od punktów usługowych. Ekipy takie prowadzi „Foto-Optyka”, „ZURiT” i „Eldom”, które zawarły z CRS umowy o organizowanie punktów przyjęć zamówień dla ludności i regularne ich odwiedzanie.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#ZofiaParyżak">Przyrost sieci oparty jest głównie na budownictwie w trybie tak zwanych inwestycji drobnych, realizowanych ze środków własnych przedsiębiorstw oraz lokalach uzyskiwanych z budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#ZofiaParyżak">Z analizy planu sieci wynika, że wskaźnik wzrostu powierzchni sklepowej na 1000 mieszkańców wyniesie w 1968 r. 103,5, to znaczy o 8 m2 więcej niż w 1967 r., wskaźnik zaś liczby miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych na 1000 mieszkańców wyniesie 104,1.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#ZofiaParyżak">Wzrost powierzchni sklepowej oraz liczby miejsc konsumpcyjnych na 1000 mieszkańców wskazuje, że w 1968 r. nastąpi dalsza poprawa w stopniu gęstości sieci detalicznej, jak i gastronomicznej. Obowiązki inwestorów budownictwa mieszkaniowego w zakresie budowy sieci usług, a więc i handlowej, ustalone uchwałą Rady Ministrów, są nie wykonywane. Nie są wykorzystane możliwości budowy pawilonów wolno stojących, które są wznoszone w przeciągu od 3 do 5 miesięcy, a amortyzują się w ciągu niespełna roku. Dotyczy to również kiosków i straganów.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#ZofiaParyżak">Należy postawić pytanie, jakie kroki podejmie resort, by założone zadania na rok 1968 w zakresie rozwoju sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej były w pełni zrealizowane. Wszak wiemy, jakie są trudności na tym odcinku. Wiemy też, ile pięknych lokali sklepowych i gastronomicznych, kawiarń o nowoczesnym zapleczu i z artystycznym smakiem urządzonych wnętrzach, wybudowano w wielu województwach, wizytowanych przez Komisję Handlu Wewnętrznego, którymi może poszczycić się zarówno handel miejski, jak i wiejski w wielu miastach, miasteczkach i wsiach.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#ZofiaParyżak">Wiemy też, z jaką ogromną troską i ambicją miejscowego aktywu handlowego realizuje się podjęte zadania i ile kłopotów i trudności w czasie realizacji nastręczają sprawy dotyczące wykonawstwa i uzyskania materiałów na budowę, a przede wszystkim znalezienie słownego i w terminie oddającego obiekt do użytku — inwestora.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#ZofiaParyżak">Drugim, jak już mówiłam, źródłem przyrostu sieci handlowej jest uzyskiwanie lokali sklepowych i usługowych z budownictwa mieszkaniowego. I tu nie jest lepsza sytuacja. Od wielu lat są narzekania, że w wielu osiedlach mieszkaniowych nowo wybudowanych lub budujących się brak jest lokali sklepowych, gdyż albo ich inwestor w ogóle nie przewidział, i osiedle pozbawione jest sieci sklepowych, lub też przewidziane sklepy i punkty usługowe oddaje inwestor do użytku z poważnym opóźnieniem. Co mają wówczas robić mieszkańcy takiego osiedla?</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#ZofiaParyżak">Zabezpieczenie remontów i modernizacji już istniejącej sieci ma także niemałe znaczenie dla podniesienia poziomu naszych usług handlowych. Wiemy też, że z remontami bywa różnie. Czasem one trwają bardzo długo. Jedno z przedsiębiorstw, na przykład, zamknęło sklep z powodu remontu na 177 dni. Zdarza się, że sklepy i hurtownie są zamykane na długie okresy, na przykład z powodu remanentów. Również jednoosobowa obsada sklepów przysparza wiele kłopotów, bo zwiększa się ilość godzin nieczynnych sklepów z powodu choroby, wyjścia do dyrekcji, przyjęcia towarów itp.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#ZofiaParyżak">W przedsiębiorstwach detalicznych w zbyt wolnym tempie dokonywane są zmiany, dotyczące organizacji pracy w sklepach, mające na celu zwiększenie ich przepustowości, a przez to skrócenie kolejek i wyczekiwań klientów. Na tym cierpi przede wszystkim konsument, bo odległość do drugiego sklepu jest nieraz bardzo duża.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#ZofiaParyżak">Sklep powinien tak długo pracować, jak to wynika z miejscowych warunków i potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#ZofiaParyżak">Należy się także przeciwstawiać ciągłemu przebranżawianiu sklepów. W tej dziedzinie obserwujemy niezrozumiałe zjawisko, że jak tylko klienci przyzwyczają się do Sklepu, następuje wtedy nieoczekiwana zmiana. Na miejsce na przykład sklepu spożywczego, mamy sklep muzyczny czy kawiarnię i zaczynają się perturbacje. Konsumenci przyzwyczaili się do dawnego sklepu i jego obsługi — muszą raptem szukać nowych punktów. Rzecz jasna, potrzeba i rozwój sieci handlowej mogą wymagać takich posunięć, określonej modernizacji punktów, pomieszczeń sklepów. Zmiany te jednak powinny być czynione z dużą rozwagą, przy równoczesnym informowaniu klienteli o nowym miejscu zaopatrzenia. Szczególnie ostrożnie należy przebranżawiać sklepy spożywcze.</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#ZofiaParyżak">Uderza również nierównomierność rozmieszczenia zakładów gastronomicznych w różnych regionach naszego kraju, nawet przy uwzględnieniu takich czynników, jak struktura zatrudnienia i zamieszkania ludności, przypływ ludności itp.</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#ZofiaParyżak">Czy wobec tych krótko tu przedstawionych trudności są podjęte już jakieś kroki koordynujące realizację planu rozwoju sieci z planami inwestycji remontów i zaopatrzenia materiałowego, tak by realizacja planu rozwoju sieci mogła przebiegać bez opóźnień i stosownie do potrzeb mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#ZofiaParyżak">Baczniejsze zwrócenie uwagi na zasygnalizowane problemy, szybsze i efektywniejsze ich rozwiązanie — to pilny postulat konsumentów pod adresem rad narodowych, które powinny odpowiadać za maksymalne wykorzystanie powierzchni sklepowej, oraz i pod adresem Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-98.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Depa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#FranciszekDepa">Wysoki Sejmie! Jest sprawą bezsporną, że na -odcinku ochrony pracy człowieka na przestrzeni kilku ostatnich lat, a szczególnie po wejściu w życie ustawy o bhp z dnia 30 marca 1965 r. nastąpiła wyraźna poprawa, lecz proces ten jest jeszcze powolny i niepowszechny. Analiza wypadkowości w resorcie rolnictwa za I półrocze bieżącego roku, w porównaniu do I półrocza roku ubiegłego, wskazuje na tendencję wzrostową. Na przykład, w I półroczu 1966 r. mieliśmy 4.612 wypadków, a w I półroczu bieżącego roku liczba wypadków wzrosła do 5.013.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#FranciszekDepa">Wśród wielu czynników mających wpływ na ilość wypadków istotne znaczenie ma ogólny wzrost zatrudnienia, płynność kadr, sezonowość w zatrudnieniu oraz rozpiętość występująca między techniką a znajomością tej techniki przez robotników.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#FranciszekDepa">Charakterystyka wypadków wykazuje duże zróżnicowanie przyczyn oraz wskaźników częstości i ciężkości wypadków w poszczególnych pionach resortu. Nie uogólniając całości, trzeba wskazać na zbyt jeszcze słabe oddziaływanie kierownictwa poszczególnych przedsiębiorstw na podnoszenie kultury pracy i likwidację nieodpowiednich metod pracy. Znaczna większość wypadków śmiertelnych powstała na skutek tolerancji nieprawidłowych metod pracy ze strony przełożonych. Wypadki te powstawały w większości przy pracach związanych z transportem i obsługą urządzeń mechanicznych. Wielu wypadków można by uniknąć, gdyby kierownictwo wyciągało bardziej zdecydowane wnioski w związku z powtarzającymi się wypadkami i konsekwentnie reagowało w przypadkach lekceważenia przepisów i lekkomyślnego postępowania.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#FranciszekDepa">Nie pomniejszając aspektu społecznego sprawy, sprawy człowieka, która tu odgrywa główną rolę, nie można również pominąć szkód materialnych. Wspomnę tylko, że na skutek wypadków — utraconych zostało w I półroczu bieżącego roku 127.826 roboczodni. W 1964 r. PZU wypłacił pracownikom w formie odszkodowań 8.152 tys. zł, a zakłady rolne wypłacają rocznie około 5 mln zł tytułem odszkodowań za wypadki zawinione przez te zakłady. Jak z tego widać, jest to zagadnienie, któremu trzeba poświęcić więcej uwagi w codziennym działaniu. Z zadowoleniem można podkreślić, że w trosce o zdrowie człowieka pracy wydatki planowe na te cele ciągle wzrastają, w tym również na odzież ochronną. Jednak według opinii użytkowników odzież ta, na przykład kombinezony, są bardzo niewygodne i nie są na ogół używane. Kombinezony pyłoszczelne często wykonane są z nieodpowiedniego materiału. Maski lub półmaski są w użyciu bardzo uciążliwe, utrudniają pracę, w związku z czym są używane w minimalnym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#FranciszekDepa">Biorąc pod uwagę dużą szkodliwość niektórych środków chemicznych dla organizmu ludzkiego, zachodzi potrzeba doskonalenia sposobów produkcji odzieży ochronnej i innego sprzętu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#FranciszekDepa">Mówiąc o bezpieczeństwie i higienie pracy w rolnictwie, nie można pominąć kółek rolniczych oraz rolnictwa indywidualnego, gdzie sytuacja kształtuje się dużo gorzej. Jeżeli bowiem weźmiemy pod uwagę, że w rolnictwie uspołecznionym mamy już prawie pełne rozwiązania prawno-organizacyjne — jest opieka związków zawodowych, zawodowych i społecznych inspektorów pracy — to wieś tego rodzaju norm prawnych nie posiada. W takiej sytuacji nie mamy pełnego rozeznania nie tylko w ilości wypadków w kółkach rolniczych i gospodarstwach indywidualnych, ale nie mamy także obrazu skutków pośrednich, wynikających bardzo często z nieumiejętnego stosowania środków chemicznych.</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#FranciszekDepa">Powołany Instytut Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie spełnia pożyteczną rolę. Należałoby mu jednak stworzyć pełne warunki ido prowadzenia szerszych badań w tym kierunku. Do tych prac należałoby również włączyć pozostałe instytuty rolnictwa, a Biuro do Spraw Nauki i Postępu Rolnictwa powinno podjąć koordynację prac naukowo-badawczych w zakresie bezpieczeństwa pracy. Nie czekając jednak na wyniki badań naukowych, trzeba podjąć już dziś działania profilaktyczne w szerszej niż dotychczas mierze. Szerzej niż dotychczas należałoby włączyć do tych prac kółka rolnicze, stojące najbliżej rolnika, rozporządzające tysiącami maszyn i narzędzi rolniczych. Kółka działają na podstawie samorządu społecznego, posiadają własną kadrę dyspozytorów maszyn, mechanizatorów i innych specjalistów. Są to podstawowe czynniki, które upoważniają tę milionową organizację chłopską do zajęcia się bezpieczeństwem i higieną pracy, przynajmniej wśród swoich członków.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#FranciszekDepa">Rzecz oczywista, że każde działanie pociąga za sobą i pewne koszty. I tu, rzecz prosta, nie obejdzie się bez przydzielenia określonych środków finansowych dla kółek. Musi przecież istnieć odpowiednia grupa bhp-owców przy wojewódzkich zarządach kółek rolniczych i przy powiatowych zarządach kółek rolniczych, a przede wszystkim na wsi. Nie musi być to aparat duży, kosztowny. Można by na przykład wydzielić określone środki na prowadzenie instruktażu i skutecznej propagandy. Jednym ze źródeł uzyskania tych środków może być określony procent wygospodarowanych nadwyżek finansowych przez kółka rolnicze. Ze środków tych można by stworzyć fundusz na cele bhp, głównie w zakresie instruktażu i szeroko pojętego szkolenia, które jest obecnie niedostateczne.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#FranciszekDepa">Zagadnienie ochrony pracy w rolnictwie powinny wreszcie należycie podjąć rady narodowe. Wydaje się wskazane, by na przykład komisje rolne i porządku publicznego rad narodowych objęły w swych planach pracy tematykę bhp z uwzględnieniem kontroli stanu higieny i warunków pracy w ramach swoich kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#FranciszekDepa">Celowe byłoby powołanie społecznego doradcy do spraw bhp, który po specjalnym przeszkoleniu sprawowałby nadzór nad przebiegiem prac w gospodarstwach indywidualnych i współdziałałby z komisjami prezydiów gromadzkich rad narodowych w celu podejmowania uchwał w zakresie ochrony pracy.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#FranciszekDepa">To wszystko co powiedziałem odnośnie do rad narodowych nie może zwolnić lub pomniejszyć odpowiedzialności resortowej służby rolnej i bhp wszystkich szczebli. Przeciwnie, zobowiązywać musi do większych i zdwojonych wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Aleksy Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksyNowak">Wysoki Sejmie! W wystąpieniu swym pragnę pokrótce omówić rolę i znaczenie planów gromadzkich, ich specyfikę i trudności wynikające z tej specyfiki oraz środki, które należy przedsięwziąć, by stawały się one coraz lepszym instrumentem gospodarki gromady.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksyNowak">Rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny poszczególnych wsi i gromad jest przez plany wiejskie i gromadzkie ściśle związany z całym systemem planowania kraju.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#AleksyNowak">Specyfiką planu gromadzkiego jest to, że jego zadania w przeważającej mierze dotyczą indywidualnych gospodarstw rolnych o różnych profilach, których wysiłki powinny być połączone i skierowane na uzyskanie określonych efektów, na wykonanie minimum zadań wynikających z planów państwowych i z programu lokalnego, będącego skutkiem miejscowych przemyśleń, inicjatyw i gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#AleksyNowak">Prezydia gromadzkich rad narodowych z braku dostatecznej obsady fachowej zarówno przy tworzeniu, jak i przy organizacji planu, opierać się muszą na siłach społecznych nie posiadających dostatecznych kwalifikacji. Nie umniejszając znaczenia tej pomocy oraz udziału organizacji gospodarczych, działających na terenie wsi, znających nieraz bardzo dobrze potrzeby lokalne — pomoc ta zależy jednak od osobistego zaangażowania, które bywa różne, przy tym dają tu o sobie znać niekiedy przeciwstawne partykularne interesy tych czy innych organizacji. Plan gromadzki powinien harmonizować te interesy dla dobra wszystkich. Zagadnienie fachowości kadr prezydiów gromadzkich rad narodowych nie może więc uchodzić naszej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#AleksyNowak">Z zadowoleniem należy powitać decyzję o powołaniu przy gromadzkich radach narodowych obok agronomów — gromadzkich zootechników, a także referentów rolnych. Domagaliśmy się tego od dawna, ale decyzje te, które powinny być podjęte o parę lat wcześniej, traktować trzeba jako krok wstępny.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#AleksyNowak">Plan gromadzki obejmuje wiele zagadnień dotyczących rozwoju rolnictwa i spraw z rozwojem tym związanych.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#AleksyNowak">Zarządzeniem nr 21 Komisja Planowania przy Radzie Ministrów z dnia 17 marca 1967 r. wydała instrukcję w sprawie opracowywania rocznych planów gospodarczych gromad i wiejskich programów rozwoju rolnictwa. Instrukcja ta jest niewątpliwie instrumentem pomocnym przy sporządzaniu planów. Określa bowiem dość ściśle sposoby i terminy sporządzania tych planów. Jednakże wciąż zdarzają się przypadki, że w niektórych gromadach plany są tworem agronoma i sekretarza gromadzkiego, a zatwierdzane są przez prezydia i rady narodowe w sposób mechaniczny.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#AleksyNowak">A przecież najważniejsza wydaje się sprawa dokładnej znajomości terenu i tych wszystkich danych, które warunkują rozwój produkcji rolnej. Wciąż bowiem powtarzają się skargi, często uzasadnione, na złą klasyfikację gruntów, na nieuwzględnianie tych czy innych warunków zmniejszających produkcję bez winy rolnika itp., na to także, że poszczególne instytucje i przedsiębiorstwa troszczą się przede wszystkim o wykazanie własnych planów w tak zwanym pionie, a niekiedy wcale nie dbają o udzielanie pomocy w rozwiązywaniu konkretnych problemów miejscowych środowisk wiejskich, które same mają często za mało sił, aby zapewnić własny rozwój.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#AleksyNowak">Instytucje i przedsiębiorstwa nie powinny dbać tylko o własne interesy. Rady narodowe, a zwłaszcza ich komisje, organy samorządu spółdzielczego powinny bardziej skutecznie niż dotychczas wykorzystywać swoje uprawnienia w zakresie kontroli działalności przedsiębiorstw i instytucji. Tylko w ten sposób mogą spełnić spoczywające na nich obowiązki wobec ludności.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#AleksyNowak">Dokładna znajomość czynników wytwórczych jest gwarancją realności planów. Plan dobry — to plan realny. Ilustruje to przykładem gromada Studzionka w powiecie Pszczyna. Na skutek dobrego planowania zmieniła się struktura zasiewów. Jeżeli w 1961 r. zasiewano 197 ha pszenicy, 253 ha żyta, 220 ha owsa, 208 ha ziemniaków oraz 10 ha warzyw, to obecnie, przy ustalaniu dokładnych danych, zasiewamy pszenicy 257 ha, żyta — 133 ha, owsa — 200 ha, ziemniaków — 180 ha, zaś warzyw — aż 22 ha. Podobna sytuacja jest i w produkcji zwierzęcej. Trzeba tu podkreślić, że art. 11 ust. 4 ustawy budżetowej stanowi dla gromadzkiej rady narodowej poważny bodziec, gdyż na zasadach ustalonych w prawie budżetowym mogą wykorzystywać dla realizacji swych zadań te nadwyżki, które same wygospodarowały. Trzeba jednak stwierdzić, że do tej pory wydatki uzależnione są od stanu rachunku bieżącego. Wiadomo jednak, że pod koniec każdego roku spływają do gromad końcowe limity i dotacje, a powinno się mieć zabezpieczenie kredytowe co najmniej kwartalne, aby móc wykonywać nakreślone zadania.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#AleksyNowak">Zgłaszam przeto wniosek, aby jak najszybciej wprowadzić zarządzenie, by na początku roku kalendarzowego bank uruchomił 75% kredytów nakreślonych w planie budżetowym, zaś w IV kwartale dokonać rozliczenia. Jeżeli sprawa ta zostanie dobrze unormowana, wtedy uniknie się wypadków, że pracownicy biura gromadzkiego nie są terminowo wynagradzani albo kierownicy szkół mają kłopoty z pokrywaniem rachunków za remonty szkół czy też zakup materiałów.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#AleksyNowak">Wysoki Sejmie! Budżety gromadzkich rad narodowych są coraz większe, jednakże nie zaspokajają jeszcze potrzeb wsi i gromad.</u>
          <u xml:id="u-102.12" who="#AleksyNowak">Wykonanie planów gromadzkich zależy przeto przede wszystkim od zaangażowania się takich instytucji, jak kółka rolnicze, spółdzielczość wiejska i indywidualni rolnicy. Zaangażowanie to łączyć jednak trzeba z podwyższeniem kwalifikacji i fachowości w tych instytucjach, bo zarówno kwalifikacje bez zaangażowania, jak zaangażowanie bez kwalifikacji — nie dają pełnych rezultatów. Czynnikiem najbardziej mobilizującym jest przykład dobrej gospodarki i jej efektów i o tym muszą pamiętać gromadzkie rady narodowe w swej działalności, opierając się w dużej mierze na lokalnych siłach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-102.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Józef Macichowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#JózefMacichowski">Wysoka Izbo! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego oraz budżetu na rok 1968 w części dotyczącej resortu leśnictwa jest wyrazem konsekwentnie realizowanej w naszym kraju kompleksowej, zintegrowanej z przemysłem drzewnym i papierniczym gospodarki leśnej. Nie podejmując się przedstawienia Wysokiej Izbie pełnej analizy zadań tego resortu, ograniczę się do oświetlenia najważniejszych kwestii wyłonionych w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#JózefMacichowski">Politykę leśno-drzewną w naszym kraju po drugiej wojnie światowej charakteryzują następujące główne kierunki działania:</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#JózefMacichowski">— systematyczne, szybkie zwiększanie areału leśnego;</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#JózefMacichowski">— stopniowe, na miarę skromnych jeszcze środków inwestycyjnych, zwiększanie przyrostu masy drzewnej na pniu;</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#JózefMacichowski">— racjonalny przerób oraz kontrolowane zużycie drewna rozdzielanego na zasadzie reglamentacji;</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#JózefMacichowski">— równoważenie bilansu drzewnego poprzez zwiększone wyręby oraz import deficytowych sortymentów drewna i półproduktów, głównie celulozy;</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#JózefMacichowski">— szybki wzrost nakładów inwestycyjnych na rozwój przemysłu drzewnego, zwłaszcza płytowego, meblarskiego oraz i przede wszystkim celulozowo-papierniczego.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#JózefMacichowski">Dopiero w Polsce Ludowej po raz pierwszy w dziejach leśnictwa polskiego nie tylko zatrzymano proces wylesiania kraju, lecz wydatnie podniesiono jego lesistość. Lesistość Polski przekroczyła już 26%. Rząd nie osłabia jednak tempa zalesień nieużytków, słusznie dążąc do osiągnięcia optimum lesistości dla Polski, to jest około 30%.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#JózefMacichowski">Kosztem blisko 1 mld zł, przy współudziale najlepszych specjalistów urządzania lasów i geodezji leśnej, wykonano po raz pierwszy w Polsce kompletne pomiary geodezyjne i mapy lasów oraz plany definitywnego urządzania lasów państwowych na pełnym ich areale wynoszącym ponad 6.900 tys. ha. Na podstawie zaktualizowanego stanu zasobów leśnych na pniu, projektowany na 1968 rok rozmiar wyrębów w państwowym gospodarstwie leśnym na poziomie 16.270 tys. m3 grubizny uznać należy za odpowiadający rzeczywistym możliwościom tych lasów oraz potrzebom gospodarki narodowej pod warunkiem jednak przestrzegania zasady oszczędzania drewna, pod warunkiem racjonalnego wykorzystania co najmniej 1 mln m3 drewna drobnowymiarowego.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#JózefMacichowski">Jedną z cech gospodarki leśnej jest trudność dostrzegania zmian zachodzących w lasach pod wpływem działalności człowieka w ciągu stuletniego cyklu produkcyjnego. Wyniki definitywnego urządzania lasów wskazują, że w porównaniu z szacunkowymi danymi z 1965 r. powierzchnia lasów państwowych wzrosła o 539 tys. ha, a co najważniejsze wzrósł również przeciętny przyrost masy drzewnej na 1 ha z 2,4 m3 do 3 m3. Świadczy to nie tylko o prawidłowości gospodarki w lasach państwowych, lecz potwierdza ponadto realność tezy o możliwości podniesienia tego przyrostu do 4 m3 na 1 ha. W ciągu 22 lat zalesiliśmy w naszym kraju ponad 3 mln ha, to jest dwukrotnie więcej od powierzchni wyrębów dokonanych w tym czasie.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#JózefMacichowski">W miarę dolesiania kraju, lasy nasze stają się coraz młodsze. Ponad 4,5 mln ha, 65% powierzchni leśnej, porastają młode, o dynamicznym przyroście, lecz wymagające troskliwych, pracochłonnych zabiegów drzewostany w wieku poniżej 60 lat. Zapas masy drzewnej na pniu w tych drzewostanach oszacowano na przeszło 300 mln m3. Jest to olbrzymia, potencjalna rezerwa surowcowa, mogąca w przyszłości całkowicie zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie gospodarki narodowej na drewno pod warunkiem, że znajdą się w porę niezbędne środki na pobudzenie sił przyrody, na przyśpieszenie przyrostu, na zwiększenie masy drzewnej na pniu.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#JózefMacichowski">Siły przyrody pracują bezbłędnie, lecz niezwykle powoli. Nie znają pojęcia czasu. Dla pobudzenia ich, podobnie jak w rolnictwie, nie wystarcza już sama wiedza przyrodnicza ani zamiłowanie leśników do zawodu. Potrzebna jest lasom polskim nowoczesna technika, a technika to inwestycje. Postęp techniczny, to zarazem poprawa bytu ludzi ciężkiej pracy w lesie.</u>
          <u xml:id="u-104.12" who="#JózefMacichowski">Podniesienie przyrostu masy drzewnej w lasach, poprawa stanu sanitarnego drzewostanu, pielęgnacja gleb leśnych nie są sprawą wewnętrzną samych leśników. To sprawa ogólniejsza, sprawa dochodu narodowego w przyszłości, sprawa samowystarczalności. Polskie leśnictwo rozwija się dotychczas i przysparza gospodarce narodowej wielomiliardowe wartości użytkowe, przy zaangażowaniu stosunkowo małej ilości nakładów, zwłaszcza inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-104.13" who="#JózefMacichowski">Prawdą jest, że środki wyłożone na leśnictwo owocują po wielu latach, lecz prawdą jest również, że owocują one przez wiele dziesiątków lat. Analizując strukturę nakładów inwestycyjnych w okresach poprzednich planów 5-letnich, jak również na najbliższe lata, można stwierdzić, że niedoinwestowanie leśnictwa nie zawsze i nie tyle wynika z braku pieniędzy, co z hierarchii potrzeb ogólnokrajowych oraz z trudności wydatkowania środków na coś, co przyniesie efekty ekonomiczne dopiero za lat kilkanaście czy kilkadziesiąt. Ale efekty te, to w perspektywie wyższe wyręby o 5 czy nawet o 10 mln m3. Era drewna bynajmniej się nie kończy. Europa stoi w obliczu ostrego deficytu drewna. Rozwijający się rodzimy przemysł celulozowo-papierniczy i drzewny będzie pochłaniał coraz większe ilości drewna. Potrzeby gospodarki narodowej dzisiejsze i za lat kilkadziesiąt nakazują zatem traktowanie leśnictwa jako równorzędnego współpartnera wielkiego przemysłu i nowoczesnego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-104.14" who="#JózefMacichowski">Nakłady inwestycyjne na leśnictwo, przewidziane w 1968 r., mają wynieść 644 mln zł. Oznacza to wzrost o 47 mln zł. Mimo to, stanowią one zaledwie 0,37% krajowych nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-104.15" who="#JózefMacichowski">Przeważającą część środków trwałych w leśnictwie, bo aż 89%, stanowią budynki i budowle, z czego połowa pochodzi sprzed 1920 r. Natomiast maszyny i narzędzia leśne stanowią 1,6% wartości majątku trwałego lasów państwowych. Świadczy to dobitnie o znikomym jeszcze wyposażeniu leśnictwa w mechanizmy.</u>
          <u xml:id="u-104.16" who="#JózefMacichowski">Niebawem rozpocznie się dyskusja nad założeniami piątego z kolei planu wieloletniego. Można oczekiwać, że odpowiedzialny za ten dział gospodarki narodowej resort leśnictwa i przemysłu drzewnego przedstawi uzasadniony efektami ekonomicznymi program intensyfikacji gospodarki leśnej na lata 1970–1975 i na lata dalsze do 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-104.17" who="#JózefMacichowski">Wysoka Izbo! Nigdzie tak wyraziście nie ujawniają się społeczne funkcje lasów jak w rejonach skoncentrowanego przemysłu. Lasy Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego zakładane w okresie kapitalizmu w celu zaspokojenia wyłącznie potrzeb górnictwa na kopalniaki, pod wpływem gazów i pyłów poprzemysłowych, ulegają obecnie masowemu obumieraniu. Przebudowa około 35 tys. ha lasów iglastych w rejonie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na dymoodporne lasy liściaste jest pilną społeczną koniecznością nie tyle z punktu widzenia produkcji drewna, ile dla poprawy warunków zdrowotnych ludności Śląska. Utworzenie leśnego pasa ochronnego na terenie GOP wykracza jednak poza normalne zadania i środki tamtejszej administracji lasów' państwowych. Postulaty Komisji Leśnictwa poparte przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zmierzające do przyznania dodatkowej kwoty na te cele w 1968 r., wypływają z głębokiego przeświadczenia o konieczności przyśpieszenia tych nietypowych prac rekonstrukcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-104.18" who="#JózefMacichowski">W rzekomym antagonizmie między techniką a siłami przyrody — te ostatnie mogą wyjść obronną ręką tylko wówczas, jeżeli ta sama technika służyć będzie regeneracji niespożytych sił przyrody.</u>
          <u xml:id="u-104.19" who="#JózefMacichowski">Wysoka Izbo! W bieżącym roku uchwałą rządu pracę drwali leśnych zaliczono do kategorii prac ciężkich. Dzięki temu drwale uzyskali słuszny przywilej przejścia na emeryturę w wieku lat 60, czyli o 5 lat wcześniej. Decyzją tą rząd wyraził w sposób realny uznanie dla trudu ludzi, którzy w okresie odbudowy i rozbudowy kraju pozyskali i dostarczyli gospodarce narodowej ponad 300 min m3 drewna — tego niezastąpionego, uniwersalnego surowca.</u>
          <u xml:id="u-104.20" who="#JózefMacichowski">Jest rzeczą godną przypomnienia z punktu widzenia oszczędności drewna, że na 6,5 min m3 produkowanej w kraju tarcicy, zaledwie 0,5 mln m3 — niecałe 8% — przechodzi przez proces suszenia w suszarniach. Trwałość drewna technicznie suchego jest wielokrotnie dłuższa od drewna wilgotnego. Ma to szczególne znaczenie dla eksportu tarcicy.</u>
          <u xml:id="u-104.21" who="#JózefMacichowski">Przytoczona pokrótce charakterystyka gospodarki leśno-drzewnej napawa optymizmem. Warunkiem dalszego powodzenia polskiego modelu zintegrowanej gospodarki leśno-drzewnej jest przestrzeganie zasady, aby intensywnemu rozwojowi przemysłu drzewnego i papierniczego towarzyszyło — zgodnie z zasadami planowania — nie mniej intensywne zagospodarowanie leśnej bazy surowcowej.</u>
          <u xml:id="u-104.22" who="#JózefMacichowski">Z upoważnienia sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1968 r. w części dotyczącej resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego, odpowiadają najżywotniejszym potrzebom gospodarki narodowej oraz zawierają elementy niezbędne do pełnej ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-104.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Romanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#StanisławRomanowski">Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć w zasadzie jeden problem z zakresu państwowej gospodarki leśnej, a mianowicie lepsze niż dotychczas wykorzystanie drewna drobnowymiarowego.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#StanisławRomanowski">Poważne prace zalesieniowe, przeprowadzone w Polsce w okresie powojennym na obszarze wynoszącym ponad 2,3 mln ha, wpłynęły na znaczne zwiększenie powierzchni leśnej, szczególnie w drzewostanach młodszych. Z ostatnio przeprowadzonej przez Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego szacunkowej oceny stanu zasobów leśnych wynika, że następuje proces narastania zasobów drzewnych.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#StanisławRomanowski">Należy przy tym podkreślić, że głównie wzrosły zasoby drewna w drzewostanach młodszych (to jest do 80 lat włącznie), zajmujących około 80% ogólnej powierzchni lasów, w mniejszym zakresie w drzewostanach starszych.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#StanisławRomanowski">W związku z tym, aktualne możliwości użytkowania lasów szacuje się na około 15,5 mln m3 grubizny netto rocznie, w tym użytkowanie rębne około 10,5 mln m3 i przedrębne około 5 mln m3.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#StanisławRomanowski">W ostatnim sześcioleciu, w latach 1961–1966, rozmiar użytkowania W państwowej gospodarce leśnej wynosił przeciętnie rocznie około 15,4 min m3, a więc globalny wyrąb utrzymywał się w granicach możliwości produkcyjnych lasów państwowych. Jednakże podkreślić przy tym należy, że układ poszczególnych kategorii cięć był niewątpliwie niekorzystny.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#StanisławRomanowski">Rozmiar użytków przedrębnych (tzw. cięć hodowlanych) był za niski. Wynosiły one (bez użytków przygodnych — około 2,5 mln m3) przeciętnie rocznie 19,5% ogólnego rozmiaru pozyskania drewna.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#StanisławRomanowski">Rozmiar użytków rębnych był za wysoki, wynosił bowiem ponad 11 mld m3. Z aktualnego Stanu, naszych lasów, w których drzewostany młodszych klas wieku stanowią 4/5 ogólnej powierzchni leśnej, wynika, że cięcia hodowlane powinny wynosić około 39% ogólnego rozmiaru pozyskania drewna, to jest około 5 mln m3.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#StanisławRomanowski">Z materiałów Najwyższej Izby Kontroli, opartych na wynikach kontroli przeprowadzonych w 96 nadleśnictwach, na ogólną ich liczbę 973 wynika, że w państwowej gospodarce leśnej nie wykorzystano w pięcioleciu 1960–1965 możliwości istniejących w przedrębnym użytkowaniu lasów.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#StanisławRomanowski">Nie wykorzystane w okresie ubiegłej 5-latki zasoby drewna w użytkowaniu przedrębnym oszacowano w 6 objętych kontrolą województwach: krakowskim, olsztyńskim, poznańskim, koszalińskim, wrocławskim i zielonogórskim na około 2,6 mln m3 grubizny, głównie drewna drobnowymiarowego. Stanowiły one około 30% ogólnej masy, którą w tym okresie należało pozyskać z cięć hodowlanych. Wartość wymienionej nie wykorzystanej masy drewna szacuje się na ponad 1 mld zł, przyjmując tylko cenę zbytu na około 400 zł za 1 m3. Przydatność tego drewna w gospodarce narodowej do produkcji celulozy, płyt pilśniowych i wiórowych, jako kopalniaków, ewentualnie na eksport — jest ograniczona. Choć są to bezsporne potencjalne rezerwy, wymagają one jednak warunków do ich uruchomienia. Stwierdzono, że te zasoby sukcesywnie ulegają deprecjacji wskutek nieusuwania w porę słabych i chorych drzew.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#StanisławRomanowski">Należy przy tym podkreślić, że nieterminowe i niepełne prowadzenie użytkowania przedrębnego, to jest cięć hodowlanych, opóźnia i ogranicza przyrost masy w drzewostanach oraz zmniejsza ich odporność na działanie szkodników i niekorzystne wpływy atmosferyczne. Niepełne wykorzystanie tych zasobów drewna spowodowane było głównie trudnościami zapewnienia odpowiednich warunków pracy robotnikom leśnym i brakiem możliwości przemysłowego przerobu, co w konsekwencji spowodowało zbyt niskie planowanie czyszczeń i trzebieży.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#StanisławRomanowski">W porównaniu z innymi gałęziami gospodarki, średnie płace w państwowej gospodarce leśnej stanowiły w 1965 r. 61% płacy w budownictwie, 67% płacy — w przemyśle, 73% — w transporcie i 88% — w rolnictwie. Należy przy tym podkreślić, że ciężka praca w zmiennych warunkach atmosferycznych i klimatycznych, nieregularne i nieodpowiednie odżywianie się, duże odległości od miejsca zamieszkania do miejsca pracy, dźwiganie narzędzi na dużą odległość — powodują powstawanie szeregu schorzeń układu trawiennego, schorzeń reumatycznych, przepukliny, żylaków w podstawowej grupie pracowników zatrudnionej przy pozyskaniu drewna.</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#StanisławRomanowski">Jak powiedziałem, warunki pracy robotników to tylko jedna z przyczyn niskiego procentowo wykorzystania drewna małowymiarowego, a zarazem niezadowalającego zakresu prac pielęgnacyjnych. Drugą przyczyną niewykorzystania drewna małowymiarowego jest niedostateczna moc przerobowa przemysłu drzewnego, głównie płytowego, mimo bardzo dynamicznego rozwoju tego przemysłu w minionych sześciu latach. Na przykład w 1966 r. wyprodukowano płyt pilśniowych o 100% więcej niż w 1961 r., a płyt wiórowych o 200% więcej.</u>
          <u xml:id="u-106.12" who="#StanisławRomanowski">Działalność inwestycyjna resortu, zmierzająca do zapewnienia właściwego tempa rozwoju przemysłu płyt pilśniowych i wiórowych, nie może mas zadowalać zarówno pod względem ilości, jak i rozmieszczenia.</u>
          <u xml:id="u-106.13" who="#StanisławRomanowski">Dla przykładu podam, że w woj. zielonogórskim, które jest największą bazą surowcową drewna drobnowymiarowego, w województwie o ponad 44% lesistości nie ma ani fabryki płyt pilśniowych, ani fabryki płyt wiórowych. Część tej drobnicy wywozi się wagonami do zakładów oddalonych o setki kilometrów; jak to obciąża transport i jakie są tego koszty — Obywatele Posłowie zdają sobie dobrze sprawę. Część tej drobnicy zostaje spalana na stosach ku chwale bogom, a smutku ludziom, a największa część drewna niepozyskanego służy za gniazda wylęgu szkodników i rozsadników chorób, obniżając zdrowotność lasu i zmniejszając ogólny przyrost drewna.</u>
          <u xml:id="u-106.14" who="#StanisławRomanowski">Pragnę jednak wyrazić przekonanie, że termin budowy fabryki płyt pilśniowych w Krośnie Odrzańskim będzie dotrzymany.</u>
          <u xml:id="u-106.15" who="#StanisławRomanowski">Trzeba podkreślić, że rozwój przemysłu płyt pilśniowych i wiórowych napotyka szereg trudności. Dają się one odczuć szczególnie dotkliwie przy zabezpieczeniu właściwego wyposażenia technicznego dla nowych zakładów i modernizacji istniejących. Producenci maszyn, podlegli głównie byłemu Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, obciążeni poważnymi zadaniami eksportowymi, zmuszeni do szybkiej modernizacji swej produkcji — przenoszą cały ciężar związanych z tym doświadczeń i ryzyka na nowo uruchomione zakłady tego przemysłu. Pociąga to za sobą przedłużenie cyklu projektowania i budowy nowych zakładów oraz stwarza poważne trudności w okresie rozruchu i początkowej eksploatacji prototypowych maszyn i urządzeń. A należy przy tym zaznaczyć, że zakłady inwestycyjne w przemyśle płyt pilśniowych i wiórowych amortyzują się w okresie 3–4 lat. Sprzyja temu duże zapotrzebowanie kraju na ten produkt, zastępujący deficytową tarcicę oraz możliwość efektywnego ekonomicznie i bez ograniczeń eksportu nieomal na wszystkie rynki świata.</u>
          <u xml:id="u-106.16" who="#StanisławRomanowski">Biorąc pod uwagę istnienie niewykorzystanej w pełni bazy drewna drobnowymiarowego, a także możliwości korzystnego przerobu tego drewna w przemyśle płytowym i celulozowo-papierniczym, wydaje się, że należałoby przyśpieszyć rozwój przemysłu przerabiającego drewno drobnowymiarowe, a także zapewnić środki na rozwój postępu technicznego i mechanizacji prac przy pozyskaniu i wywozie drewna oraz zwiększyć zainteresowanie robotników leśnych pozyskiwaniem drewna z cięć hodowlanych.</u>
          <u xml:id="u-106.17" who="#StanisławRomanowski">W ostatnim czasie resort leśnictwa dokonał ogromnej pracy, przeprowadzając inwentaryzację zasobów leśnych i wykazując potencjalne możliwości wykorzystania dodatkowej masy drewna; należałoby teraz, aby tenże resort, prowadząc wraz z Komisją Planowania właściwą politykę inwestycyjną, zagospodarował te wielkie rezerwy w lesie i przerobił je w fabrykach celulozy, płyt pilśniowych i wiórowych.</u>
          <u xml:id="u-106.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Eugeniusz Grochal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#EugeniuszGrochal">Wysoka Izbo! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. i podstawowych założeń planu na 1969 r. zakłada dalszy rozwój wszystkich dziedzin gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#EugeniuszGrochal">Istotny wpływ na realizację zadań planu będzie miał rozwój transportu, którego rola i znaczenie wzrastają w miarę podnoszenia się na coraz wyższy poziom ekonomiki naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#EugeniuszGrochal">W jednolitym systemie komunikacyjnym podstawową rolę spełnia transport kolejowy, jakkolwiek coraz szybszy jest rozwój innych środków komunikacji, zwłaszcza transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#EugeniuszGrochal">Udział kolei w ogólnej pracy związanej z przewozem ładunków, wyrażonej w tonokilometrach wyniesie w 1968 r. ponad 87%.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#EugeniuszGrochal">W ostatnich 15 latach przewozy ładunków na PKP wzrosły przeszło dwukrotnie i obecnie koleje nasze zajmują pod tym względem drugie miejsce w Europie po Związku Radzieckim, wyprzedzając znacznie koleje NRF, Francji czy Anglii.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#EugeniuszGrochal">Narodowy Plan Gospodarczy na 1968 r. stawia nowe zwiększone zadania. Koleje normalnotorowe mają przewieźć w 1968 roku 368,5 min ton ładunków oraz 1.020 mln pasażerów.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#EugeniuszGrochal">W porównaniu z przewidywanym wykonaniem roku bieżącego, kolej przewiezie o ponad 15 mln ton ładunków więcej, przy czym w stosunku do planu 5-letniego — o 3,5 mln ton więcej.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#EugeniuszGrochal">Biorąc za podstawę sytuację w roku bieżącym, zadania kolei w 1968 r. należy ocenić jako bardzo trudne i napięte. Ich realizacja wymagać będzie utrzymania w skali całego roku średniodobowego naładunku w wysokości przekraczającej 1 mln ton, to jest na takim poziomie, jaki dotychczas osiągany był tylko w okresie szczytowych przewozów jesiennych.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#EugeniuszGrochal">Dla realizacji tych zadań przewidziane zostały poważne środki na dalszą rozbudowę, a zwłaszcza modernizację i unowocześnienie urządzeń transportowych oraz zwiększenie potencjału przewozowego kolei.</u>
          <u xml:id="u-108.9" who="#EugeniuszGrochal">Główne kierunki działania polegają przede wszystkim na:</u>
          <u xml:id="u-108.10" who="#EugeniuszGrochal">— zwiększeniu zakresu stosowania trakcji elektrycznej i spalinowej oraz wagonów towarowych o dużej ładowności,</u>
          <u xml:id="u-108.11" who="#EugeniuszGrochal">— dalszej modernizacji i rozbudowie węzłów kolejowych oraz na wzmocnieniu nawierzchni linii kolejowych.</u>
          <u xml:id="u-108.12" who="#EugeniuszGrochal">— rozbudowie i modernizacji zaplecza technicznego transportu kolejowego.</u>
          <u xml:id="u-108.13" who="#EugeniuszGrochal">Między innymi zakłada się elektryfikację dalszych 305 km linii kolejowych. W 1968 r. trakcja elektryczna wykona już 30% pracy przewozowej w ruchu pasażerskim i prawie 40% pracy przewozowej w ruchu towarowym. Dostawa ponad 170 lokomotyw spalinowych, w tym 60 lokomotyw pociągowych, pozwoli zwiększyć również udział trakcji spalinowej.</u>
          <u xml:id="u-108.14" who="#EugeniuszGrochal">Z ogólnej liczby ponad 7.200 wagonów towarowych, które kolej otrzyma w roku przyszłym — około 5.200 sztuk stanowić będą wagony 4-osiowe o dużej ładowności. Dostawy te zabezpieczają wykonanie planowych zadań w przekroju rocznym, jednak ogólną sytuację na kolei należy ocenić jako trudną. Utrzymujące się na przestrzeni wielu ostatnich lat wysokie tempo wzrostu przewozów towarowych spowodowało, że koleje, przy obecnym potencjale przewozowym, osiągnęły już w zasadzie górną granicę swoich możliwości. Nie oznacza to oczywiście, że wszystkie rezerwy wewnętrzne kolei, zwłaszcza dotyczące usprawnień organizacyjno-technicznych, zostały już wyczerpane. Są jeszcze możliwości dalszej poprawy pracy eksploatacyjnej kolei, zwłaszcza poprzez poprawę regularności biegu pociągów, podniesienie dyscypliny pracy i zmniejszenie awaryjności, pełniejsze wykorzystanie posiadanego taboru wagonowego i trakcyjnego. Niemniej jednak trzeba podkreślić, że uruchomienie wewnętrznych rezerw organizacyjno-technicznych jest coraz trudniejsze i wymaga bardziej skoordynowanych wysiłków kolei, jak również jej klientów.</u>
          <u xml:id="u-108.15" who="#EugeniuszGrochal">Wyrazem napięcia pracy przewozowej są trudności w pełnym i terminowym zaspokajaniu potrzeb przewozowych gospodarki narodowej, które wystąpiły w okresie bieżących przewozów jesienno-zimowych. Składa się na to wiele różnorodnych przyczyn, z których za najważniejsze sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności uważa:</u>
          <u xml:id="u-108.16" who="#EugeniuszGrochal">— niewystarczającą wciąż ilość wagonów towarowych, zwłaszcza krytych i platform,</u>
          <u xml:id="u-108.17" who="#EugeniuszGrochal">— wyczerpywanie się zdolności przeróbczych na wielu podstawowych węzłach i stacjach rozrządowych, zwłaszcza na Śląsku.</u>
          <u xml:id="u-108.18" who="#EugeniuszGrochal">Występujące braki wagonów towarowych pociągają za sobą konieczność utrzymywania przez prawie cały rok priorytetu przewozu niektórych ładunków, jak również konieczność stosowania uciążliwego reżimu dostarczania na Śląsk pustych wagonów towarowych dla zabezpieczenia wywozu węgla z kopalń; powoduje to ograniczenia przy podstawianiu wagonów pod naładunek w innych rejonach kraju, wpływa na wzrost nieproduktywnego próżnego przebiegu taboru, rzutuje ujemnie na szereg podstawowych wskaźników techniczno-eksploatacyjnych kolei, a przede wszystkim na obrót wagonu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-108.19" who="#EugeniuszGrochal">Drugim podstawowym czynnikiem, rzutującym w decydującym stopniu na pracę przewozową kolei, jest zdolność przeróbcza węzłów i stacji rozrządowych.</u>
          <u xml:id="u-108.20" who="#EugeniuszGrochal">W ubiegłych latach nakłady inwestycyjne, przeznaczone w planach 5-letnich na rozwój transportu kolejowego, ulegały często ograniczaniu i zmniejszaniu. Przyczyniło się to do opóźnienia realizacji programów rekonstrukcji i modernizacji bazy technicznej kolei, w tym również do przesunięcia na dalsze lata rozbudowy stacji i węzłów kolejowych, modernizacji urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego i łączności oraz rozbudowy zaplecza technicznego służb eksploatacyjnych kolei. Dotyczy to węzłów kolejowych w Lublinie, Poznaniu, Tarnowskich Górach, Niedobczycach, Czarnolesiu, węzła krakowskiego, Tarnowa, Skarżyska i innych.</u>
          <u xml:id="u-108.21" who="#EugeniuszGrochal">Również i w bieżącej pięciolatce przyznane resortowi komunikacji środki, aczkolwiek znacznie wyższe, nie pozwalają odrobić zaległości i włączyć do planu na lata 1966–1970 wielu ważnych dla sprawnej pracy kolei zadań inwestycyjnych, w tym także i rozbudowę węzłów, przesuniętą z poprzedniej pięciolatki, jak na przykład rozbudowa węzła lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-108.22" who="#EugeniuszGrochal">Równocześnie w ramach tych nakładów zachodzi konieczność wygospodarowania środków na pokrycie nowych potrzeb, nie ujętych w planie 5-letnim, co powoduje jeszcze głębsze zmiany w programie rozbudowy sieciowych urządzeń PKP.</u>
          <u xml:id="u-108.23" who="#EugeniuszGrochal">Do tego rodzaju dodatkowych zadań, których realizacja związana jest z nowymi potrzebami przemysłu i eksportu, należą między innymi inwestycje komunikacyjne związane z obsługą: zagłębia siarkowego, Rybnickiego Okręgu Węglowego, rejonu Police — Świnoujście.</u>
          <u xml:id="u-108.24" who="#EugeniuszGrochal">Sytuacja ta powoduje dalsze opóźnienia realizacji programu rekonstrukcji organizacyjno-technicznej pracy rozrządowej, polegającego na koncentracji tych czynności na zmniejszonej liczbie stacji wyposażonych w odpowiednie i wysoko wydajne urządzenia techniczne.</u>
          <u xml:id="u-108.25" who="#EugeniuszGrochal">Obecnie mamy w kraju ponad 100 stacji, na których odbywa się rozrząd i zestawianie pociągów towarowych, podczas gdy na przykład na kolejach francuskich takich stacji jest 40, a w NRF — 62.</u>
          <u xml:id="u-108.26" who="#EugeniuszGrochal">Nadmierna ilość stacji rozrządowych sprawia, że wagon towarowy w trakcie swej drogi jest wielokrotnie rozrządzany, a ponadto zbyt długi jest czas postoju wagonu na tych stacjach, wśród których przeważająca większość jest niedostatecznie wyposażona technicznie.</u>
          <u xml:id="u-108.27" who="#EugeniuszGrochal">W rezultacie utrudnia to osiągnięcie zakładanej w planach dalszej poprawy szeregu podstawowych wskaźników pracy eksploatacyjnej kolei, a zwłaszcza obrotu wagonu towarowego, który ma decydujący wpływ na zdolność przewozową kolei.</u>
          <u xml:id="u-108.28" who="#EugeniuszGrochal">Resort komunikacji sporządził program skoncentrowania pracy rozrządowej na 55 stacjach, jednak przystąpienie do jego realizacji wymaga uprzedniej gruntownej modernizacji i rozbudowy przynajmniej kilku podstawowych stacji rozrządowych.</u>
          <u xml:id="u-108.29" who="#EugeniuszGrochal">Zwiększone potrzeby gospodarki narodowej na usługi transportowe powodują, że przewozy ładunków na PKP kształtują się w okresie ostatnich lat na poziomie znacznie wyższym od ustaleń obecnego planu 5-letniego, a mianowicie: — w roku 1966 — o 1,5 mln ton, w roku 1967 — o 3,0 mln ton, w roku 1968 — o 3,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-108.30" who="#EugeniuszGrochal">Stwarza to szczególne trudności transportowe na Śląsku, który należy już obecnie do najbardziej intensywnie pracujących rejonów kolejowych Europy.</u>
          <u xml:id="u-108.31" who="#EugeniuszGrochal">Maksymalne zwiększenie potencjału przewozowego kolei, szczególnie na Śląsku, ma istotne znaczenie dla pełnego i sprawnego zaspokajania stale wzrastających potrzeb przewozowych gospodarki narodowej. Zaspokojenie tych potrzeb uzależnione jest również w znacznej mierze od pracy klientów kolei.</u>
          <u xml:id="u-108.32" who="#EugeniuszGrochal">Ograniczenie występującego obecnie zjawiska nadmiernego przetrzymywania wagonów pod czynnościami ładunkowymi, pełniejsze wykorzystanie możliwości przewozowych kolei w niedziele i święta, zmniejszenie nasilającego się obecnie masowego uszkadzania wagonów przy za- i wyładunku towarów — to także ważne czynniki, na których koncentrować się powinna uwaga Polskich Kolei Państwowych, jak i klientów korzystających z usług kolei.</u>
          <u xml:id="u-108.33" who="#EugeniuszGrochal">Dynamika wzrostu przewozów pasażerskich nie jest tak wysoka jak przewóz ładunków, niemniej jednak przewozy te rosną i w związku z tym konieczne są przedsięwzięcia, zmierzające do poprawy warunków podróżowania.</u>
          <u xml:id="u-108.34" who="#EugeniuszGrochal">Dostawa wagonów osobowych przebiega obecnie zgodnie z przyjętymi założeniami. Jednak wielkość tych dostaw nie pozwala na odpowiednio szybkie wyeliminowanie wagonów o drewnianej konstrukcji nadwozia. Wagony te powinny być w możliwie krótkim czasie zastąpione nowoczesnym taborem stalowym.</u>
          <u xml:id="u-108.35" who="#EugeniuszGrochal">Niedostateczne są również wysiłki samej kolei zmierzające do doskonalenia rozkładu jazdy pociągów pasażerskich, lepszego jego przystosowania do potrzeb społeczeństwa, do poprawy informacji, kultury obsługi pasażerów oraz do lepszej koordynacji transportu samochodowego i kolejowego.</u>
          <u xml:id="u-108.36" who="#EugeniuszGrochal">Wykonanie trudnych zadań planu roku 1968 wymagać będzie zwiększonych wysiłków ze strony kolei a także pomocy ze strony innych resortów, które powinny zabezpieczyć pełne i terminowe dostawy dla kolei ujętych w planie materiałów, części zamiennych, maszyn, taboru i innych urządzeń niezbędnych dla zwiększenia potencjału przewozowego transportu kolejowego.</u>
          <u xml:id="u-108.37" who="#EugeniuszGrochal">Mimo występowania w planach przewozowych wielu napięć i trudności, sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności, po szczegółowej analizie i dyskusji nad projektem planu 1968 r. resortu komunikacji, uważa przyjęte kierunki za słuszne i zapewniające wykonanie podstawowych zadań przewozowych w roku 1968.</u>
          <u xml:id="u-108.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Paweł Pytel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#PawełPytel">Wysoki Sejmie! Komisja Komunikacji i Łączności z dużą uwagą i gospodarską troską analizuje roczne plany gospodarcze, obejmujące całokształt spraw związanych z dalszym rozwojem usług łączności świadczonych społeczeństwu i gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#PawełPytel">W naszym kraju łączność odgrywa poważną rolę, zapewniając szybkie przekazywanie na odległość różnorodnych informacji potrzebnych do prawidłowej działalności przemysłu, transportu, jak również do kierowania życiem politycznym i gospodarczym kraju oraz do zaspokojenia potrzeb kulturalnych całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#PawełPytel">Rola łączności stale wzrasta, co uwydatnia się w szybkim rozwoju na świecie telefonii, telegrafii i telewizji oraz szeregu nowo powstałych dziedzin łączności, jak zdalne sterowanie i inne.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#PawełPytel">Rosną przy tym wymagania dotyczące ilości, szybkości, i niezawodności przekazywania informacji, co wymaga stałej rozbudowy i unowocześniania sieci telekomunikacyjnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#PawełPytel">Dla realizacji tych założeń plan na 1968 r. zakłada dalszy rozwój urządzeń telefonii miejscowej, przede wszystkim poprzez dalszą rozbudowę pojemności telefonicznych central automatycznych o 65.200 numerów.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#PawełPytel">W celu podniesienia poziomu telefonizacji kraju, zakłada się przyrost 58 tys. abonentów sieci telefonicznej użytku publicznego, przy czym w pierwszej kolejności przewiduje się maksymalne zaspokojenie potrzeb gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#PawełPytel">Jakkolwiek w 1968 r. zostanie znacznie zwiększony potencjał technicznych środków dla ruchu telefonicznego i telegraficznego, jakkolwiek krajowa sieć telegraficzna zarówno ruchu publicznego, jak i abonencka zostanie zautomatyzowana, to jednak plan rozwoju usług telekomunikacyjnych jest planem napiętym, gdyż wzrost usług wyprzedza rozwój środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#PawełPytel">Szybkie tempo rozwoju całej gospodarki narodowej zrodziło narastające nieustannie potrzeby dalszego wzrostu usług telekomunikacyjnych, których realizacja wymaga poważnego rozwoju środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#PawełPytel">Stałe, sukcesywne stwarzanie społeczeństwu miast i wsi oraz instytucjom działającym na tym terenie coraz to lepszych warunków korzystania z usług łączności wymaga równoległego do dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej, dalszego rozwoju urządzeń łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.9" who="#PawełPytel">Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że przed resortem łączności stoją nowe długofalowe zadania wytyczone w bieżącym planie 5-letnim i w planie perspektywicznym rozwoju łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.10" who="#PawełPytel">Okres bieżący charakteryzuje masowy rozwój środków łączności i konieczność w związku z tym zastosowania nowoczesnych, wysokiej jakości środków technicznych, bez użycia których łączność nie może wykonać swych zadań. W dużych węzłach telekomunikacyjnych, gdzie ilość numerów central znacznie wzrosła, dotychczasowy system strowgerowski, jakkolwiek w ostatnich latach zmodernizowany, nie może sprostać zadaniom. Jest więc konieczne przejście na nowoczesny, wysokiej jakości system central krzyżowych, przystosowanych do współpracy w układach wielocentralowych.</u>
          <u xml:id="u-110.11" who="#PawełPytel">Prace te są w stosunku do pilności potrzeb opóźnione, co wpływa ujemnie na automatyzację ruchu telefonicznego, a zwłaszcza międzymiastowego.</u>
          <u xml:id="u-110.12" who="#PawełPytel">Z uwagi na wyjątkowo trudną sytuację i czas zwracam się z tej trybuny do Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o podjęcie niezbędnej decyzji w celu stworzenia warunków do dalszego rozwoju środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.13" who="#PawełPytel">W teletransmisji potężna ilość łączy wymaga nowych konstrukcji kabla, a także urządzeń telefonii nośnej wysokiej krotności i ekonomicznych urządzeń telefonii nośnej na bliskie odległości, co jest niezwykle istotne dla rozwiązania podstawowych zagadnień łączności kraju.</u>
          <u xml:id="u-110.14" who="#PawełPytel">Stale wzrastające tempo rozwoju łączności nie znajduje pełnego oparcia w przemyśle krajowym. Mimo poważnych osiągnięć, przemysł nasz nie jest w stanie zabezpieczyć dostawy urządzeń niezbędnych do realizacji planów rozwoju łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.15" who="#PawełPytel">Niezbędne jest stworzenie warunków do pełnego zrealizowania programu rozwoju łączności, co zależy nie tylko od działalności samego resortu łączności, lecz również od prawidłowego ukształtowania współpracy z innymi resortami, a głównie z resortem przemysłu maszynowego i resortem budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-110.16" who="#PawełPytel">Z doświadczeń wynika, że nawet niewielkie opóźnienia w realizacji budownictwa kubaturowego lub braki w dostawach sprzętu i urządzeń mogą zahamować uruchomienie wielkich obiektów.</u>
          <u xml:id="u-110.17" who="#PawełPytel">Dalszy rozwój łączności uzależniony jest od poprawy jakości sprzętu produkowanego przez przemysł krajowy.</u>
          <u xml:id="u-110.18" who="#PawełPytel">Najostrzej trudności tego typu występują w zakresie teletransmisji. Dostarczone przez przemysł wielomilionowej wartości urządzenia telefonii 60-krotnej zostały ze względu na złą jakość odrzucone; również wiele zainstalowanych już urządzeń telefonii 12-krotnej nie osiąga normatywnych parametrów i mimo wysiłków personelu eksploatacyjnego i zaplecza technicznego nie pracuje należycie, powodując niewykonanie gospodarczych planów resortu łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.19" who="#PawełPytel">Trzeba zdecydowanie stwierdzić, że gwarancją poprawy stanu sieci telekomunikacyjnej jest wspólna praca zaplecza techniczno-eksploatacyjnego resortu łączności i przemysłu nad niezawodnością pracy urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-110.20" who="#PawełPytel">Na podstawie dotychczasowych doświadczeń oraz na gruncie wytycznych partii i rządu w zakresie rozwoju techniki, należy przedsięwziąć szereg kroków, mających na celu usunięcie trudności hamujących rozwój techniki w dziedzinie łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.21" who="#PawełPytel">Resort łączności, w ramach współpracy z przemysłem, biurami projektowymi i placówkami naukowo-badawczymi Polskiej Akademii Nauk, powinien prowadzić dalsze prace nad opracowaniem kompleksowych harmonogramów przygotowania i wprowadzania do eksploatacji nowych środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-110.22" who="#PawełPytel">Aktywny udział resortu łączności w pracach Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej zapewnia nam stały dostęp do czołowych osiągnięć technicznych nie tylko w zakresie łączności międzynarodowej, ale także wewnątrzkrajowej. Konieczne jest jednak znaczne rozszerzenie form uzyskiwania pomocy zagranicznej, przy ścisłym powiązaniu tej pomocy z planami naszych prac naukowo-badawczych i rozwojowych. Chodzi o szybkie rozwiązywanie konkretnych zagadnień z dziedziny przekształcania polskiej łączności w nowoczesny system umożliwiający wszechstronny rozwój naszej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-110.23" who="#PawełPytel">Prace nad rozwiązaniem tych problemów na pewno przyniosą konkretne wyniki, ale w świetle potrzeb gospodarczych kraju zarysowuje się konieczność znacznego zwiększenia efektywności prac wszystkich placówek i komórek zaplecza naukowo-technicznego zarówno resortu łączności, jak i przemysłu. Opanowanie produkcji pełnego asortymentu urządzeń telekomunikacyjnych zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie rozwiniętego przemysłu elektrotechnicznego i teletechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-110.24" who="#PawełPytel">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie mówić o łączności i jej problemach, o trudnych zadaniach tego resortu i środkach przeznaczonych na ich realizację. Ścisły związek pomiędzy zadaniami przemysłu maszynowego i łączności musi prowadzić do uruchomienia wszystkich rezerw, czego można oczekiwać od doświadczonej i ofiarnej rzeszy pracowników łączności i jej kierownictwa.</u>
          <u xml:id="u-110.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JanKarolWende">Jako ostatni zabierze głos poseł Władysław Orlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#WładysławOrlewski">Wysoki Sejmie! Realizacja zadań inwestycyjnych służby zdrowia w ciągu ostatnich kilku lat przedstawia się w wysokim stopniu niepokojąco. Stopień wykonania tych zadań z roku na rok się obniża i tak: w 1964 r. wynosił on 93,4%, w 1965 r. — 89%, w 1966 r. — 84,2%, w ciągu 10 miesięcy 1967 r. — 55,5%. Generalną przyczyną tego zjawiska jest niepełne wykonywanie robót budowlano-montażowych, które w 1964 r. wynosiło 88,9%, w 1965 r. — 80,7%, w 1966 r. — 76,7%, a w ciągu 10 miesięcy 1967 r. — 57,4%.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#WładysławOrlewski">Ten stan rzeczy nie pozostaje oczywiście bez wpływu na znaczne opóźnianie terminów oddawania do użytku obiektów przeznaczonych dla lecznictwa. W pierwszym rzędzie rzutuje to na lecznictwo zamknięte. W ubiegłej pięciolatce wskutek ograniczenia limitów i opóźnienia realizacji inwestycji uzyskano tylko 1040 łóżek szpitalnych na zaplanowane 23,700. Wynosi to 75% wykonania planu.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#WładysławOrlewski">W roku 1966 przewidywano oddanie do użytku, łącznie z poślizgiem z ubiegłego roku, 3.662 łóżka, a otrzymano jedynie 2.066 łóżek, co wynosi 56% wykonania planu. Zamiast 13 nowych szpitali, przekazano do użytku tylko 7, przy czym zaznaczyć trzeba, że cykle budowy szpitali rozciągają się na wiele lat — od 4 do 8, a nawet do 10 lat.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#WładysławOrlewski">W ubiegłym roku tylko plan inwestycyjny lecznictwa psychiatrycznego wykonany został w ponad 100%. Wiadomo jednak, że budownictwo pawilonów psychiatrycznych jest nieskomplikowane, oparte na typowej dokumentacji.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#WładysławOrlewski">Przy oddawaniu szpitala do użytku należy przestrzegać całkowitego wykończenia budynku pod względem funkcjonalnym.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#WładysławOrlewski">Również plan inwestycyjny w lecznictwie otwartym w 1966 roku nie został wykonany, bowiem zamiast 27 przychodni lekarskich oddano do użytku tylko 18. Natomiast zrealizowano plan rozbudowy żłobków i inwestycje w dziedzinie pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#WładysławOrlewski">Niekorzystnie przedstawia się realizacja planu inwestycyjnego służby zdrowia na wsi, gdzie — jak wiadomo — na 15 mln ludności tylko część korzysta z ubezpieczeń społecznych. Z planowanych 129 ośrodków zdrowia przekazano do eksploatacji 83, co wynosi 65% wykonania. Ustalony przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w bieżącej pięciolatce plan budowy 600 wiejskich ośrodków zdrowia jest w dużym stopniu zagrożony.</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#WładysławOrlewski">W okresie 10 miesięcy 1967 r. realizacja inwestycji uległa dalszemu obniżeniu w porównaniu do lat poprzednich. Wysokość nie wykorzystanych w ciągu roku nakładów na prace budowlano-montażowe wynosi ponad 250 mln zł. Rezerwy poślizgowe nie przekraczają 50 mln zł. Z tego wynika, że co rok roboty montażowo-budowlane wartości około 200 mln zł, nie wykonane w roku poprzednim, muszą być finansowane z limitu roku planowego w drodze skreślenia inwestycji nowo rozpoczynanych.</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#WładysławOrlewski">Dość optymistycznie natomiast przedstawia się w ostatnich latach udział środków społecznych — SFOS, czyny społeczne itp. — w ogólnej kwocie nakładów przeznaczonych na realizację zamierzeń inwestycyjnych służby zdrowia. Środki te w 1963 r. wynosiły 112 mln zł, w 1965 r. — 233 mln zł, a w 1966 r. — 274 mln zł. Niestety, zbyt późne niejednokrotnie uruchomienie tych środków uniemożliwia prawidłową realizację budowy zamierzonych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#WładysławOrlewski">Należy zastanowić się, jakie przyczyny powodują trudności w realizacji inwestycji resortu zdrowia. Wiadomo, że inwestycje te charakteryzują się dekoncentracją nakładów, bardzo przewlekłym trybem realizacji i nieosiąganiem efektów w przewidzianym terminie. Niepełna realizacja limitów budowlano-montażowych powoduje narastanie z roku na rok nowych poślizgów, które w znacznym stopniu de aktualizują roczne plany oddawania inwestycji do użytku we właściwym terminie i z kolei zmuszają do skreślania inwestycji nowych, już przygotowanych do rozpoczęcia.</u>
          <u xml:id="u-112.10" who="#WładysławOrlewski">Jedną z wielu przyczyn powodujących trudności w realizacji inwestycji służby zdrowia jest niewłaściwa praca biur projektowych przygotowujących nieodpowiednią, często nie dostosowaną dokumentację do potrzeb danego obiektu, dokumentację, zawierającą błędy ujawniające się w czasie budowy. Niejednokrotnie też opracowanie dokumentacji ulega opóźnieniom. Należałoby rozszerzyć agendy biura projektów Ministerstwa Zdrowia. W pierwszym rzędzie trzeba przystąpić do opracowania projektów typowych dostosowanych do potrzeb terenu i specyfiki poszczególnych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-112.11" who="#WładysławOrlewski">Zdarza się, że konieczne jest dokonywanie korekt w projektach w związku z dostawą innej aparatury i urządzeń od tych, które były pierwotne przewidziane, co pociąga rzecz prosta za sobą zakłócenia w realizacji danej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-112.12" who="#WładysławOrlewski">Inną przyczyną trudności jest niedostateczne przygotowanie przedsiębiorstwa budowlanego do prowadzenia robót, zwłaszcza robót trudniejszych, wymagających bardziej wykwalifikowanej kadry pracowników. Dlatego też prace wykonane w stanie surowym realizowane są znacznie sprawniej, a prace instalacyjne i wykończeniowe — w sposób gorszy i bardziej opieszały. Niemały wpływ na to zjawisko ma obowiązujący system bodźców, w wyniku którego premie i nagrody łatwiejsze są do osiągnięcia przy robotach mniej skomplikowanych.</u>
          <u xml:id="u-112.13" who="#WładysławOrlewski">Występujący nagminnie w przedsiębiorstwach budowlanych brak wykwalifikowanych specjalistów w dużym stopniu wpływa w sposób ujemny na wykonawstwo robót. Dość często spotykamy się ze znanym nam zjawiskiem, iż po ostatecznym ukończeniu robót i przekazaniu obiektu do użytku ujawniają się najrozmaitsze usterki, będące dowodem niedbałego i złego wykonawstwa. W pierwszym 23917 posiedzenie z 19 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-112.14" who="#WładysławOrlewski">Projekty: uchwały o NPG i ustawy budżetowej na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-112.15" who="#WładysławOrlewski">Poseł Orlewski rzędzie dotyczy to robót instalacyjno-wykończeniowych, które mają wielkie znaczenie dla funkcjonalności szpitala czy przychodni.</u>
          <u xml:id="u-112.16" who="#WładysławOrlewski">Dla usprawnienia realizacji inwestycji służby zdrowia niezbędne jest:</u>
          <u xml:id="u-112.17" who="#WładysławOrlewski">Po pierwsze — zabezpieczenie rocznych limitów oraz mocy przerobowej i fachowej kadry dla wykonawstwa planu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-112.18" who="#WładysławOrlewski">Po drugie — uzyskanie pełnego porozumienia i kompleksowego uzgodnienia realizacji planów inwestycyjnych między resortami zdrowia i budownictwa, zwłaszcza w przypadkach inwestycji szpitalnych.</u>
          <u xml:id="u-112.19" who="#WładysławOrlewski">Po trzecie — przestrzeganie zasady niewprowadzania zmian funkcjonalnych w trakcie samej budowy.</u>
          <u xml:id="u-112.20" who="#WładysławOrlewski">Po czwarte — poprawienie jakości i terminowości dostarczanej dokumentacji oraz zorganizowanie właściwego i skutecznego nadzoru nad przebiegiem robót.</u>
          <u xml:id="u-112.21" who="#WładysławOrlewski">Po piąte — przy ustalaniu funduszu płac w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych uwzględnianie większej pracochłonności i trudności, cechujących specjalistyczne budownictwo szpitalne.</u>
          <u xml:id="u-112.22" who="#WładysławOrlewski">Po szóste — rozszerzenie agend biura projektów służby zdrowia, które dotychczas jest w stanie zaspokoić zaledwie 25% zapotrzebowania resortu na dokumentację; w przeciwnym razie wiele inwestycji przewidzianych do rozpoczęcia w latach 1968–1970, na skutek braku dokumentacji, nie zostanie wykonanych w planowanych terminach.</u>
          <u xml:id="u-112.23" who="#WładysławOrlewski">Możliwości usprawnienia działalności inwestycyjnej służby zdrowia były rozpatrywane w bieżącym roku w Wydziale Administracyjnym Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz przez Prezydium Rządu. Podjęto szereg decyzji mających na celu poprawę sytuacji na odcinku projektowania wykonawstwa robót inwestycyjnych oraz zwiększenia zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-112.24" who="#WładysławOrlewski">Korzystając z tego, że jestem przy głosie, chciałbym zwrócić uwagę na zjawisko, które jest w pewnym stopniu problemem o znaczeniu społecznym — a mianowicie pragnąłbym kilka słów powiedzieć na temat wzrostu absencji chorobowej w ostatnim okresie.</u>
          <u xml:id="u-112.25" who="#WładysławOrlewski">W roku 1966 krzywa absencji chorobowej miała tendencję zwyżkową i wyniosła 4,03%, co odpowiada, według obliczeń resortu zdrowia, 1.271 dniom czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, przypadającym w roku na stu pracowników.</u>
          <u xml:id="u-112.26" who="#WładysławOrlewski">Analizując ogólnokrajowe wskaźniki absencji chorobowej na przestrzeni ostatnich 15 lat, obserwujemy, że wskaźniki roczne sięgały cyfry 3 i nie przekraczały cyfry 4. W 1963 r. nastąpił pewien wzrost do 4,01% — spowodowany zresztą panującą epidemią grypy. W roku 1966 wskaźnik ten osiągnął wysokość 4,63%.</u>
          <u xml:id="u-112.27" who="#WładysławOrlewski">Natomiast w pierwszej połowie bieżącego roku zaznaczył się dalszy wzrost, dochodzący do 4,33%.</u>
          <u xml:id="u-112.28" who="#WładysławOrlewski">Należałoby się zastanowić, jakie są najistotniejsze przyczyny zwyżki absencji chorobowej. Pierwsze miejsce zajmują, począwszy od 1961 roku, wypadki poza pracą i one właśnie — moim zdaniem — wymagałyby dokładnego przeanalizowania i zastanowienia się, gdyż wzrosły o 70% w ciągu ostatnich 10 lat i stanowią obecnie 14,2% ogółu absencji chorobowej. Jednocześnie stwierdza się, że absencja spowodowana wypadkami przy pracy nie ulega na ogół zwiększeniu i wynosi 4,3%. Razem więc wypadki poza pracą i wypadki w czasie pracy stanowią 18,5% i są przyczyną bez mała 1/6 absencji chorobowej.</u>
          <u xml:id="u-112.29" who="#WładysławOrlewski">Następnymi z kolei przyczynami powodującymi absencję chorobową są (podam kilka tylko chorób): choroby narządu oddechowego, stanowiące 11%, choroby układu krążenia i serca — 8,6%, gruźlica — 7,1%, choroby układu nerwowego — 7%, grypa — 4,9%, choroby skórne — 4,3%, gościec stawowy — 3,6%, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy — 3%, a choroby psychiczne i psychonerwice — 2,6%.</u>
          <u xml:id="u-112.30" who="#WładysławOrlewski">Na te przyczyny absencji chorobowej częściowo ma wpływ środowisko pracy. Według danych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi środowisko pracy i sama praca są przyczyną od 20 do 30% absencji chorobowej. W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wykorzystywanie środków przeznaczonych na bhp. Nietrudno stwierdzić, że na zwiększenie absencji chorobowej wpływają wiek i płeć pracownika. Jest jasne i nie ulega dyskusji, że absencja chorobowa rośnie z wiekiem chorego. U kobiet pracujących kumulacja pracy zawodowej z pracą domową oraz opieka nad dziećmi warunkują niewątpliwie zwiększenie wskaźnika absencji.</u>
          <u xml:id="u-112.31" who="#WładysławOrlewski">Niezależnie od absencji uzasadnionej względami chorobowymi ma miejsce również absencja nieuzasadniona, która w pewnych dziedzinach sięga do 5%.</u>
          <u xml:id="u-112.32" who="#WładysławOrlewski">Nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, a więc nie związana z chorobą, dowodzi braku zdyscyplinowania naszego społeczeństwa i wymaga większego niż dotąd zainteresowania się tym zjawiskiem kierownictwa zakładów pracy i związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-112.33" who="#WładysławOrlewski">Na absencję nieuzasadnioną względami chorobowymi w pewnym stopniu mają wpływ lekarze przemysłowej i podstawowej służby zdrowia. Należy zwrócić uwagę na zbytni nieraz liberalizm przy wydawaniu nieuzasadnionych zwolnień od pracy.</u>
          <u xml:id="u-112.34" who="#WładysławOrlewski">W ramach kontroli prowadzonej przez zakłady pracy i związki zawodowe zwrócić należałoby szczególną uwagę na tych pracowników, którzy zbyt często i bez uzasadnienia, zwłaszcza w dni poświąteczne nadużywają możliwości korzystania ze zwolnień od pracy — jak to na przykład ma miejsce u przewlekłych alkoholików, którzy nierzadko doznają urazów w stanie zamroczenia alkoholowego.</u>
          <u xml:id="u-112.35" who="#WładysławOrlewski">Aby skutecznie przeciwdziałać wzrostowi absencji chorobowej, należy dążyć do wzmożenia działalności profilaktycznej, gdyż dla każdego jest zrozumiałe, że im bardziej będzie rozwinięta profilaktyka i skuteczniejsze zapobieganie chorobom, tym mniejsza będzie zachorowalność i niższa absencja chorobowa.</u>
          <u xml:id="u-112.36" who="#WładysławOrlewski">Oczywiście, niemałe znaczenie w procesie obniżenia wskaźników absencji mają takie elementy, jak: higiena osobista, czystość, woda, żywienie, wypoczynek i temu podobne, które mniej zależą od służby zdrowia, a w większym stopniu od innych czynników, nie mających związku z pracą lekarzy. Nie można obarczać odpowiedzialnością za zwiększanie absencji wyłącznie resortu zdrowia i lekarzy, gdyż zagadnienie profilaktyki wykracza poza ramy służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-112.37" who="#WładysławOrlewski">Droga do poprawy prowadzi przede wszystkim przez zwiększenie godzin pracy i etatów w przemysłowej służbie zdrowia; nie osiągnie się lepszych rezultatów bez pogłębienia współdziałania tej służby z kierownictwem zakładów pracy i ze związkami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-112.38" who="#WładysławOrlewski">Osłabienie dyscypliny pracy, urbanizacja i industrializacja naszego kraju oraz postępujące starzenie się społeczeństwa mają poważny wpływ na wzrost absencji pracowników.</u>
          <u xml:id="u-112.39" who="#WładysławOrlewski">Na zakończenie pragnę wyraźnie podkreślić, że przy rozważaniu problemu wzrostu absencji chorobowej w zakładach pracy — nie może być mowy o jakimkolwiek uszczuplaniu uprawnień ubezpieczonych oraz o stwarzaniu trudności ludziom chorym w uzyskiwaniu uzasadnionych zwolnień od pracy, bowiem każdy człowiek chory w Polsce Ludowej musi otrzymać wszystko, co jest niezbędne dla jak najszybszego przywrócenia mu zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-112.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#JanKarolWende">Wznowienie obrad nastąpi jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#JanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#JanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AndrzejŻabiński">Posiedzenie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego odbędzie się w dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#AndrzejŻabiński">Posiedzenie Komisji Komunikacji i Łączności odbędzie się jutro, tj. 20 grudnia o godz. 9 w sali nr 67 w Domu Poselskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, 20 grudnia, do godz. 10.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#JanKarolWende">Zamykam posiedzenie i życzę przyjemnego wieczoru.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 55)</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Mielczarek i Ryszarda Bieńczaka.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok, nad projektem ustawy budżetowej na 1968 rok oraz nad sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Barbara Gruszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#BarbaraGruszkiewicz">Wysoki Sejmie! Rozwój eksportu maszyn i urządzeń stanowi ważny element w naszej gospodarce narodowej i jest jednym z podstawowych zadań handlu zagranicznego i przemysłu. Powinien on zapewnić dalszą poprawę struktury całego naszego eksportu i ukształtować w stosunkach z zagranicą korzystną dla naszego kraju sytuację handlową i płatniczą.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#BarbaraGruszkiewicz">Założone w Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 zadania w dziedzinie eksportu maszyn i urządzeń stanowią jedno z ważnych ogniw warunkujących osiągnięcie wytyczonego celu gospodarczego — pod warunkiem, że zostaną w pełni zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#BarbaraGruszkiewicz">Tempo przyrostu eksportu ogółem ma osiągnąć w roku 1968 — 7%, zaś tempo przyrostu eksportu w grupie maszyn i urządzeń — 13%.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#BarbaraGruszkiewicz">Oznacza to, między innymi, wzrost wartości eksportu maszyn indywidualnych do krajów socjalistycznych o ponad 14% i do krajów kapitalistycznych o 26%.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#BarbaraGruszkiewicz">Podkreślenia wymaga również planowany w 1968 r. wzrost udziału maszyn indywidualnych w eksporcie inwestycyjnym do krajów socjalistycznych i kapitalistycznych. Charakteryzują go odpowiednie wskaźniki 65% i 64%.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#BarbaraGruszkiewicz">Planowane na rok 1968 zadania eksportu — niższe od przyjętych w planie 5-letnim — są realne i możliwe do osiągnięcia. Kryją jednak w sobie liczne napięcia, które w trakcie realizacji planu należy konsekwentnie łagodzić i likwidować.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#BarbaraGruszkiewicz">Szczególnej uwagi wymagają: zwiększenie eksportowych możliwości przemysłu poprzez dalszy szybszy rozwój specjalizacji, zacieśnianie współpracy handlu zagranicznego i przemysłu, dalsza poprawa pracy samego handlu zagranicznego. Przemysł maszynowy powinien realniej planować i konsekwentniej wprowadzać specjalizację produkcji wyrobów finalnych, jak również zespołów, podzespołów i części.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#BarbaraGruszkiewicz">Specjalizacja taka bowiem jest jednym z zasadniczych warunków zwiększenia wydajności, podnoszenia jakości i nowoczesności produkowanych wyrobów i skracania okresu nowych uruchomień. Pozwala także szybciej rozszerzyć asortyment wyrobów dla eksportu.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#BarbaraGruszkiewicz">W przemyśle elektromaszynowym stopień specjalizacji jest niski. Przykładem niech będzie przemysł obrabiarkowy, który, mimo że osiągnął poważny dorobek produkcyjny i dysponuje liczną, wyspecjalizowaną kadrą techniczną, nie może między innymi z powodu niskiego stopnia specjalizacji zaspokoić szybko rosnących potrzeb dotyczących ilości, jakości oraz właściwego asortymentu obrabiarek dla kraju i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#BarbaraGruszkiewicz">Zapotrzebowanie krajowe na obrabiarki pokryte zostanie w 1968 roku w 45,8%, gdyż na 25.370 obrabiarek, przemysł otrzyma tylko 10.410 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#BarbaraGruszkiewicz">Z punktu widzenia eksportu, pilnym zadaniem do rozwiązania jest przyśpieszenie wyprofilowania produkcji w tych zakładach przemysłu elektromaszynowego, których wyroby już obecnie znajdują chętnych nabywców na rynkach zagranicznych. Niejednokrotnie przemysł nie jest w stanie wyprodukować na eksport większej ilości niektórych dobrych jakościowo asortymentów tylko dlatego, że jego produkcja jest niewyprofilowana. Część swych zdolności produkcyjnych musi przeznaczać na wytwarzanie różnych innych wyrobów, które z powodzeniem przekazać można innym zakładom.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#BarbaraGruszkiewicz">Rozwój eksportu wymaga stałego zacieśniania współpracy handlu zagranicznego i przemysłu. Szerzej należy upowszechniać i wykorzystywać doświadczenia osiągnięte w wyniku pogłębionej współpracy central handlu zagranicznego z producentami wyrobów eksportowanych, przede wszystkim w zakresie bieżącego informowania przemysłu o potrzebach rynków zagranicznych i warunkach sprzedaży. Współdziałanie to powinno mieć również na celu zapewnienie rytmiczności dostaw wyrobów eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#BarbaraGruszkiewicz">Jak już wspomniałam poprzednio konieczna jest dalsza poprawa pracy samego handlu zagranicznego. Dotyczy to zwłaszcza działalności aparatu handlu zagranicznego na rynkach naszych głównych odbiorców — rynkach socjalistycznych. Wprowadzane w tych krajach zmiany w planowaniu i zarządzaniu gospodarką wytworzyły nowe dla naszego handlu warunki sprzedaży przede wszystkim wyrobów przemysłu maszynowego. Organizacje naszego handlu zagranicznego muszą szybko dostosowywać się do tych warunków, docierać bezpośrednio do potencjalnych nabywców, wychodzić naprzeciw ich zapotrzebowaniom oraz badać perspektywy zbytu maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#BarbaraGruszkiewicz">Te poruszone przykładowo problemy wysuwają się — moim zdaniem — na czoło wielu innych, które trzeba będzie równocześnie rozwiązywać w toku realizacji zadań planowanych na lata 1968 i 1969.</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Ciupiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JózefCiupiński">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W obecnej debacie sejmowej nad planem i budżetem państwa pragnę poruszyć jeden problem z zakresu opieki zdrowotnej nad społeczeństwem. Stronnictwo Demokratyczne sprawom tym poświęca wiele uwagi. Ochrona zdrowia obywateli, oprócz aspektów humanitarnych, posiada również podstawowe znaczenie dla ekonomiki państwa. Gospodarka narodowa ponosi poważne straty z tytułu absencji chorobowej. Nasuwa się w tym miejscu pytanie, czy przyczyną tego zjawiska jest niedostateczna opieka zdrowotna? Truizmem byłoby twierdzenie, że powszechność świadczeń ludowego państwa na ochronę zdrowia obywateli nie ma żadnego odpowiednika w naszej przeszłości. Wyrazem tego jest rosnąca liczba kadr medycznych, liczne ośrodki zdrowia w miastach i rozbudowująca się sieć ośrodków zdrowia na wsi. Rozwija się systematycznie lecznictwo podstawowe, specjalistyczne, przemysłowe i szpitalne, osiągnęliśmy dobre wyniki w dziedzinie opieki nad matką i dzieckiem.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#JózefCiupiński">Nie oznacza to jednak, że każdy dział opieki zdrowotnej jest traktowany proporcjonalnie do jego wagi. Taka sytuacja jest w dziedzinie opieki profilaktyczno-leczniczej nad młodzieżą szkolną.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#JózefCiupiński">W bieżącym roku szkolnym, szkolna służba zdrowia powinna objąć opieką profilaktyczno-leczniczą ponad 8 mln uczniów szkół podstawowych i średnich. Stanowi to ponad 25% ludności naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#JózefCiupiński">Właściwe pokierowanie rozwojem psychicznym i fizycznym szybko rosnącego młodego organizmu ucznia -jest sprawą najwyższej wagi. W tym bowiem okresie kształtuje się jego charakter, dobre lub złe nawyki, a także kondycja fizyczna na przyszłe lata życia, działalności i pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#JózefCiupiński">W wyniku przeprowadzonych w ubiegłym roku szkolnym wyrywkowych badań 512 tys. dzieci ze szkół województwa wrocławskiego stwierdzono, że: 7% uczniów ma niedobory wagi i wzrostu, 5% — wady postawy i budowy, 5% — wady wzroku, a spory odsetek cierpi na schorzenia laryngologiczne, reumatyczne i nerwowe.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#JózefCiupiński">W Poznaniu wyłoniono 12% dzieci z wadami postawy, 3% z chorobą reumatyczną i aż 9% z wadami wzroku. Podobnie kształtuje się sytuacja w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#JózefCiupiński">Wysoki odsetek dzieci z wadami postawy i wzroku jest między innymi konsekwencją nierozwiązanego dotychczas problemu właściwego doboru ławek szkolnych i racjonalnego oświetlenia klas. Na przykład, w woj. gdańskim, w 40% szkół podstawowych oświetlenie klas nie odpowiadało ustalonym normom.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#JózefCiupiński">Prawdą jest, że stan sanitarny szkół polepsza się z roku na rok, ale też ciągle jeszcze w znacznej ilości szkół, zwłaszcza w małych miastach i na wsiach, brak jest podstawowych urządzeń sanitarnych. W woj. lubelskim było w ubiegłym roku szkolnym aż 12% takich szkół. W kilkudziesięciu szkołach woj. katowickiego brak było wody. Pragnę też zwrócić szczególną uwagę, że stan sanitarny nowych szkół, a zwłaszcza internatów, budzi w licznych przypadkach zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#JózefCiupiński">Szkoły i internaty to zbiorowiska ludzi młodych, w których dobry lub zły przykład odgrywa decydującą rolę w kształtowaniu nawyków higienicznych. Wytwarzanie i gruntowanie tych nawyków u młodzieży jest naczelnym postulatem higieny szkolnej. Szczególne znaczenie ma to w małych miastach i na wsi. W zbiorowiskach tych występuje większa możliwość szerzenia się chorób zakaźnych i inwazyjnych. I niestety, prawdą jest, że w wielu szkołach występuje niepokojąco masowe zjawisko chorób pasożytniczych.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#JózefCiupiński">Gdzie leży przyczyna takiego stanu rzeczy?</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>