text_structure.xml
69.3 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Otwieram posiedzenie Komisji. Witam posłów i zaproszonych gości.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Na podstawie listy obecności stwierdzam kworum. Porządek obrad otrzymali państwo na piśmie.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Chciałam zgłosić uwagi dotyczące organizacji pracy w naszej Komisji. Otrzymaliśmy zawiadomienie o planowanym posiedzeniu Komisji, przy czym przedstawiony porządek obrad nie precyzuje tematu posiedzenia. Prezentacja treści ekspertyz to bardzo ogólne sformułowanie.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Może byłoby lepiej, gdyby w porządku obrad było doprecyzowane, które ekspertyzy będą prezentowane. Okazuje się, że otrzymaliśmy opinie dotyczące poprawek, które nie zostały jeszcze zgłoszone na forum Komisji. Nastąpiła antycypacja zgłoszenia tychże poprawek, bez naszej wiedzy i bez możliwości przygotowania się do dyskusji na ten temat.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Opinie zostały podobno wysłane pocztą, ale ja tych opinii nie otrzymałam. Nie wiem, dlaczego następuje pośpiech w pracach naszej Komisji, dlaczego wyznacza się trzy posiedzenia w dniach następujących po sobie i to w czasie trwania obrad Sejmu.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Nie ma zatem czasu, żeby dokładnie przeanalizować opinie i przygotować się do zajęcia stanowiska.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Należałoby chyba usprawnić sposób doręczania nam materiałów. Nie miałam możliwości zapoznania się z opiniami, które będą prezentowane. Nie wiedziałam, które z nich będą prezentowane na dzisiejszym posiedzeniu. Okazało się, że nastąpiło jakieś nieporozumienie w przesyłaniu materiałów drogą mailową.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Jest poczta mailowa nadana nam przez Sejm. Sekretariat Komisji korzystał z innej drogi. Te kwestie wymagają wyjaśnienia.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Przede wszystkim nie czuję się dostatecznie przygotowana do dzisiejszej dyskusji, ponieważ otrzymałam opinie przed chwilą i zorientowałam się, że dotyczą kwestii, która w ogóle nie była przedkładana Komisji.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Dziękuję za te uwagi. Dobrze, że pani była uprzejma zwrócić uwagę, iż mówi pani w swoim imieniu.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Jeśli chodzi o prezentację ekspertyz, informuję, że będą omawiane tylko ekspertyzy, które dotyczą projektu zmian Konstytucji RP, zgłoszonego przez LPR, w związku z którym została powołana Komisja. Ekspertyzy, które zamówił poseł Dariusz Kłeczek, będą omawiane w dalszej kolejności.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Być może ze zbytnim wyprzedzeniem otrzymali państwo ekspertyzy dotyczące poprawek, które zapewne zostaną zgłoszone, a które były sygnalizowane na ostatnim posiedzeniu Komisji.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">O ile dobrze sobie przypominam, pani poseł poruszyła temat poprawki zgłaszanej przez pana premiera i dlatego poseł Dariusz Kłeczek wniósł postulat sporządzenia stosownej ekspertyzy.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Być może jest to zamieszanie, które utrudnia pracę pani poseł. Myślę jednak, że moje wyjaśnienia są wystarczające. Proszę odłożyć na bok te ekspertyzy, które dotyczą poprawki jeszcze nie zgłoszonej. Jeśli utrudniło to pracę pani poseł, to bardzo mi przykro.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Istotnie domagałam się oświadczenia posłów, którzy popierają propozycje pana premiera, żeby przedstawili nam temat, którym mamy się zajmować. Niestety, nie poznałam treści tej poprawki. Chciałam dołożyć wszelkiej staranności, żeby być przygotowaną na dzisiaj.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Jak my wszyscy, pani poseł.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Wracam do kwestii umieszczania w porządku obrad tematu opinii, które będą analizowane.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Gdyby pani poseł była uprzejma pozwolić mi skończyć, mogłabym złożyć zapewnienie, że następne zawiadomienia o posiedzeniach Komisji będą zawierały tematy ekspertyz.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Proszę sekretariat Komisji o zwrócenie uwagi na to, żeby tematy ekspertyz były umieszczane w porządku obrad.</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Kiedy przejdziemy do omawiania projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP i będą zgłaszane poprawki, państwo posłowie będą mogli korzystać z zamówionych i dostarczonych ekspertyz.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Opinie dotyczące przyszłej poprawki były wysłane korespondencyjnie, natomiast opinie, które będą dziś analizowane, zostały mi doręczone tuż przed posiedzeniem.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Nie wyobrażam sobie, jak Komisja może pracować nad zmianami w Konstytucji i analizować opinie, które otrzymuje tuż przed posiedzeniem.</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Kategorycznie zgłaszam postulat, żeby analizę tych opinii przełożyć na inny termin. Po prostu musimy mieć czas na zapoznanie się z opiniami. Chciałabym również poznać powody, dla których Komisja ma pracować w tak szybkim tempie.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Rozumiem, że pani poseł zgłasza wniosek formalny o odłożenie posiedzenia Komisji do czasu zapoznania się z opiniami.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Tak.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Ponadto chciałabym dowiedzieć się, dlaczego Komisja ma pracować w tak szybkim tempie.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Muszę panią poseł uspokoić. Nie będziemy pracować dzień po dniu. Jutrzejsze posiedzenie Komisji zostało odwołane.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PoselDariuszKleczek">Prosząc o ekspertyzy, starałem się ułatwić posłom zapoznanie się z ewentualnymi poprawkami, które będą zgłaszane. Moją intencją nie było spowodowanie zamieszania, tylko ułatwienie prowadzenia prac.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#PoselDariuszKleczek">Zgłaszam wniosek przeciwny do wniosku pani poseł Jolanty Szymanek-Deresz. Uważam, że w dniu dzisiejszym powinniśmy prowadzić prace i zapoznać się z tymi ekspertyzami, które uzyskaliśmy. Ułatwi nam to dyskusję na spotkaniu, które odbędzie się pojutrze.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Kto z państwa posłów jest za odłożeniem posiedzenia Komisji?</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Stwierdzam, że Komisja odrzuciła wniosek, przy 1 głosie za, 5 przeciwnych i 1 wstrzymującym się, zatem kontynuujemy posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-13.3" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Porządek obrad otrzymali państwo na piśmie. Czy są uwagi do porządku obrad?</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Interesuje mnie, które konkretnie opinie będą dziś prezentowane.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Panie dyrektorze, jakie opinie będą dziś prezentowane?</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichalKrolikowski">Do Biura Analiz Sejmowych zwrócono się o przygotowanie ekspertyz. Przygotowane ekspertyzy dotyczą dwóch możliwych poprawek, które miały być zgłoszone w trakcie posiedzenia Komisji. Jedna dotyczy zmiany art. 38, druga art. 30.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichalKrolikowski">Zwracam uwagę, że podczas poprzedniego spotkania przekazano państwu dwie ekspertyzy – jedną, dotyczącą skutków cywilnoprawnych, drugą, dotyczącą konsekwencji w zakresie bioetyki, zmiany art. 38. Te ekspertyzy nie były przedmiotem szerszej debaty na forum Komisji.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichalKrolikowski">Gdybym miał zdać relację, jakie ekspertyzy zostały na dzień dzisiejszy przygotowane, poza tymi, które zostały wcześniej doręczone, mamy do czynienia z czterema ekspertyzami. Trzy z nich dotyczą pytania o możliwość i konsekwencje prawne zmiany art. 38 w wersji polegającej na dodaniu ust. 2, zawierającego normę, iż Rzeczpospolita Polska chroni życie dzieci poczętych poprzez ustawodawstwo i wszechstronne wysiłki władz publicznych.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Panie dyrektorze, prosiłam, żeby pan powiedział, które ekspertyzy będą dziś omawiane. Mam na myśli ekspertyzy dotyczące projektu LPR.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#PoselDariuszKleczek">Chciałbym zwrócić uwagę, że nie ma projektu LPR, tylko jest projekt poselski.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przepraszam bardzo. Ma pan rację.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#PoselDamianRaczkowski">Mam pytanie, jak mam rozumieć pkt II porządku obrad. Czy intencją pani przewodniczącej jest zakończenie rozpatrywania projektu ustawy?</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Nie. Intencją prezydium Komisji było rozpoczęcie rozpatrywania projektu ustawy.</u>
<u xml:id="u-21.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są jeszcze uwagi do porządku obrad?</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Przedstawiony został porządek obrad dzisiejszego posiedzenia. Interesuje mnie, czym konkretnie będziemy się dziś zajmować. Nie otrzymałam takiej informacji w korespondencji pisemnej. Tuż przed posiedzeniem otrzymałam plik opinii i nie wiem, które z nich będą dziś analizowane.</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Wobec tego ogłaszam 5-minutową przerwę w obradach.</u>
<u xml:id="u-23.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">[Po przerwie]</u>
<u xml:id="u-23.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Wznawiam obrady. Uwagi pani poseł były słuszne i dziękuję za nie. Informuję państwa, że przedmiotem dzisiejszej analizy będą następujące opinie i ekspertyzy dra Leszka Boska:</u>
<u xml:id="u-23.3" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">– „Czy sprecyzowanie konstytucyjnej ochrony życia przez słowa «od momentu poczęcia do naturalnej śmierci» obejmie ochronę życia ludzkiego powstającego w zapłodnieniu pozaustrojowym oraz ochronę przeciwko interwencji w genomie ludzkim zmierzającej do osiągnięcia zmian genetycznych?”.</u>
<u xml:id="u-23.4" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">– „Jakie zmiany w polskim ustawodawstwie zwykłym są niezbędne dla zapewnienia ochrony godności i podstawowych praw istoty ludzkiej w okresie prenatalnym w sferze zastosowań biologii i medycyny, wyznaczane przez standardy międzynarodowe?”.</u>
<u xml:id="u-23.5" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">W pkt I porządku dziennego będziemy omawiali te dwie wymienione przeze mnie ekspertyzy. W pkt II przystąpimy do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy z druku nr 993.</u>
<u xml:id="u-23.6" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są uwagi do tak przedstawionego porządku obrad?</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Kiedy będziemy analizować opinie, które otrzymaliśmy, a których dziś nie omawiamy?</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">W przyszłości.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">W trakcie rozpatrywania projektu ustawy?</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Nie sądzę.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Jeśli pkt II porządku dziennego przewiduje rozpatrzenie projektu...</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Ale poprawki jeszcze nie zostały zgłoszone na posiedzeniu Komisji. Gdy będą zgłoszone, zastanowimy się nad tym, kiedy zapoznać się z ekspertyzami.</u>
<u xml:id="u-29.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są uwagi do porządku dziennego? Nie ma uwag, zatem stwierdzam, że porządek obrad został przyjęty.</u>
<u xml:id="u-29.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przystępujemy do realizacji pkt I porządku obrad. Proszę dyrektora Biura Analiz Sejmowych o omówienie pierwszej ekspertyzy.</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Przepraszam serdecznie za to nieporozumienie związane z ekspertyzami. Odpowiadając na państwa zainteresowanie dotyczące zaniechania ustawodawczego w zakresie wprowadzenia do porządku prawnego regulacji wyznaczających uznane w prawie międzynarodowym standardy ochrony godności i praw podstawowych istoty ludzkiej w okresie prenatalnym w sferze zastosowań biologii i medycyny, Biuro Analiz Sejmowych przedkłada dwie ekspertyzy dra Leszka Boska z Uniwersytetu Warszawskiego.</u>
<u xml:id="u-30.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Jedna z nich dotyczy zaniechań legislacyjnych i potrzeb dotyczących działań ustawodawcy, także w kontekście zmiany art. 38 lub zmiany innych artykułów konstytucji. Druga ekspertyza ma charakter precyzujący i odpowiada na pytanie, jak dodanie słów „od momentu poczęcia” odnosi się do objęcia treścią normatywną tych przestrzeni problematycznych w sferze zastosowań biologii i medycyny, o których mowa jest we wcześniejszej ekspertyzie.</u>
<u xml:id="u-30.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">W szczególności druga ekspertyza odnosi się do kwestii, czy pojęcie poczęcia obejmuje jedynie formę naturalnego poczęcia, czy też obejmuje przedmiotowo zakres życia ex uter, czyli życia powstającego poza ustrojem matki.</u>
<u xml:id="u-30.3" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Pierwsza ekspertyza, pochodząca z 9 stycznia 2007 r., jest podzielona na trzy części. Część pierwsza analizuje regulacje prawnomiędzynarodowe, ze szczególnym uwzględnieniem regulacji europejskich w zakresie zastosowań biologii i medycyny. Fundamentalne znaczenie dla tej problematyki ma Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny, która została podpisana przez Polskę 4 kwietnia 1997 r., jednak nie została ratyfikowana.</u>
<u xml:id="u-30.4" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Część druga ekspertyzy określa zakres ochrony istoty ludzkiej w prawie polskim, w sferze zastosowań biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.5" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Część trzecia wskazuje na najistotniejsze niezbędne i zalecane zmiany w ustawodawstwie zwykłym w sferze zastosowań biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.6" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Jeśli chodzi o regulacje prawnomiędzynarodowe, fundamentalną rolę odgrywają regulacje Rady Europy, w tym Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie z 1997 r. Trzeba zwrócić uwagę na to, że Konwencja ma wyjątkowe znaczenie.</u>
<u xml:id="u-30.7" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po pierwsze, należy do kategorii aktów prawa międzynarodowego, czyli nie jest dokumentem deklaratywnym. Jest dokumentem, który ma pozycję normatywną. W przypadku ratyfikacji ma bezpośrednie zastosowanie w porządku prawnym państwa – strony konwencji.</u>
<u xml:id="u-30.8" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po drugie, jest pierwszym aktem prawa międzynarodowego, który określa tak szeroko zakres podstawowych zasad z zakresu zastosowania biologii i medycyny. Towarzyszą temu późniejsze dokumenty Unii Europejskiej oraz dyrektywa wykonawcza, które wprowadzają na zasadach właściwych dla wtórnego prawa europejskiego pewne standardy bioetyczne, także w porządku prawa polskiego.</u>
<u xml:id="u-30.9" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Istnieje niezgodność między wewnętrznym prawem polskim a postanowieniami owej dyrektywy, co rodzi możliwość powoływania się potem na postanowienia dyrektywy.</u>
<u xml:id="u-30.10" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po trzecie, u podstaw Konwencji leży przekonanie, że niewłaściwe wykorzystywanie biologii i medycyny może bezpośrednio zagrażać godności ludzkiej, a regulacje gwarancyjne obowiązujące w poszczególnych państwach mogą się okazać niewystarczające do jej ochrony i w związku z tym Konwencja wprowadza taki poziom ochrony.</u>
<u xml:id="u-30.11" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">W szczególności zwracam uwagę na art. 18 Konwencji, który reguluje wprost problem badań na embrionach in vitro i wyraźnie wskazuje, że jeśli prawo zezwala na prowadzenie takich badań, to należy zapewnić odpowiednią ochronę tym embrionom, a tworzenie embrionów ludzkich dla celów naukowych jest, zgodnie z tą Konwencją, zabronione.</u>
<u xml:id="u-30.12" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Doktor Leszek Bosek bardzo dokładnie omawia w ekspertyzie poszczególne przepisy Konwencji. Ponieważ ekspertyza została przekazana państwu już wcześniej, nie będę szczegółowo omawiał poszczególnych jej elementów. Zwrócę jedynie uwagę na dwie kwestie.</u>
<u xml:id="u-30.13" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po pierwsze, w jakiejś mierze przeszła niezauważona w lutym 2006 r. przez ustawodawcę polskiego dyrektywa wykonawcza Komisji Europejskiej do wcześniej uchwalonej dyrektywy unijnej w sprawie niektórych wymagań technicznych dotyczących dawstwa, pobierania i badania tkanek oraz komórek ludzkich.</u>
<u xml:id="u-30.14" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ważne jest to, że w tej perspektywie, zarówno w dokumentach Rady Europy, jak też w dokumentach Unii Europejskiej istnieje rozpoznanie godności istoty ludzkiej w dziedzinie zastosowań naukowych w sferze biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.15" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po drugie, istnieją minimalne standardy graniczne, które są uznawane za prawidłowe dla państw członkowskich lub państwa-strony Konwencji.</u>
<u xml:id="u-30.16" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Po trzecie, można na tej podstawie stwierdzić, że istnieje standard międzynarodowy regulacji tej przestrzeni zastosowań nauki, który powinien być – zgodnie z ideą wspólnego porządku prawnego – realizowany także w państwie polskim.</u>
<u xml:id="u-30.17" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Doktor Leszek Bosek sugeruje, że regulacje polskie niedostatecznie rozpoznają status istoty ludzkiej i jej ochrony w zakresie zastosowań postępów naukowych w sferze biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.18" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Dla autora kluczowe znaczenie mają dwa przepisy konstytucyjne – art. 30 i 38. Brzmienie tych przepisów nie przesądza, że godność lub życie istoty ludzkiej w okresie prenatalnym podlega ochronie konstytucyjnej. Nie przesądza bowiem, czy określenie „każdy człowiek” obejmuje także embrion.</u>
<u xml:id="u-30.19" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Autor odwołuje się do referowanego już państwu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który do tej pory konsekwentnie stoi na stanowisku, że Konstytucja RP chroni życie każdego człowieka, także w fazie prenatalnej. W związku z tym można – zdaniem autora – twierdzić, że istnieje możliwość ochrony embrionu także w perspektywie zastosowań postępów nauki w sferze biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.20" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Oznacza to, że ustawodawstwo zwykłe nie rozpoznaje standardu konstytucyjnego w pełni. Dotyczy to zaniechań w kilku dziedzinach, w szczególności w dziedzinie prawnokarnej. Trzeba zwrócić uwagę, że istnieje rażąca – zdaniem autora – dysharmonia pomiędzy standardem ochrony życia człowieka w Kodeksie karnym a standardem ochrony życia i zdrowia dziecka poczętego. Takim pojęciem posługuje się Kodeks karny i konsekwentnie rozpoznaje to pojęcie orzecznictwo Sądu Najwyższego.</u>
<u xml:id="u-30.21" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Chodzi o to, że Kodeks karny nie przewiduje przestępstwa, które polega na stworzeniu niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia dziecka poczętego. Art. 157a Kodeksu karnego, który mówi o tym, że kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, jest przez niektórych interpretowany jako przepis stworzony dla ochrony życia dziecka poczętego w sposób naturalny – in uter.</u>
<u xml:id="u-30.22" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Są kierunki interpretacyjne, że nie obejmuje on ochrony życia ex uter, czyli będącego głównym przedmiotem zabiegów medycyny i biologii, gdy chodzi o najnowsze postępy naukowe.</u>
<u xml:id="u-30.23" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ewidentne luki ustawy karnej uzupełnia częściowo ustawa o zawodzie lekarza i dentysty, ale zdaniem autora nie do końca wyraźnie. Trzeba zwrócić uwagę na to, że ustawa z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek i tkanek narządów, który implementuje do prawa polskiego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady z 2004 r., nie gwarantuje ochrony istocie ludzkiej przed ingerencjami genetycznymi lub medycznymi w okresie prenatalnym.</u>
<u xml:id="u-30.24" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Art. 2 ust. 2 tej ustawy wyraźnie wyłącza jej stosowanie do pobierania, przeszczepiania komórek rozrodczych, gonad, tkanek zarodkowych i płodowych oraz narządów rozrodczych i ich części.</u>
<u xml:id="u-30.25" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Omawiając regulacje polskie – zdaniem autora – nie można pominąć ustawy Prawo własności przemysłowej, która implementuje omówioną wyżej dyrektywę Unii Europejskiej o wynalazkach biotechnologicznych. Zgodnie z tą ustawą embrion nie jest przedmiotem własności przemysłowej. Niedopuszczalne jest również patentowanie procesów uprzedmiotowiających człowieka.</u>
<u xml:id="u-30.26" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ze względu na swój cel ustawa nie sankcjonuje jednak czynów wymierzonych w godność istoty ludzkiej i nie wpisuje się w pewien standard międzynarodowy w tym zakresie.</u>
<u xml:id="u-30.27" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Konkluzją opinii jest ogólna ocena stanu prawnego, dotycząca zarówno regulacji norm konstytucyjnych, jak i ustawowych. W zakresie norm konstytucyjnych autor postuluje jednoznaczne rozsądzenie na poziomie konstytucji o podmiotowości człowieka przed narodzeniem. Jego sugestią jest ingerencja albo w art. 38, zgodnie z treścią projektu poselskiego, albo ingerencja ustawodawcza w art. 30 i przesądzenie przysługiwania godności, podmiotowości człowieka przed narodzeniem.</u>
<u xml:id="u-30.28" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Autor proponuje również szereg rozwiązań szczegółowych, odpowiadających dostrzeżonym zaniechaniom ustawodawczym na płaszczyźnie ustawowej.</u>
<u xml:id="u-30.29" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Druga opinia jest znacznie krótsza. Została ona przygotowana 16 stycznia 2007 r. Dotyczy oceny, czy pojęcie „od momentu poczęcia” obejmuje ochronę życia ludzkiego powstającego w zapłodnieniu pozaustrojowym, a także ochronę przeciwko interwencji w genomie ludzkim, która zmierza do osiągnięcia zmian genetycznych.</u>
<u xml:id="u-30.30" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Relacjonując podstawowe konkluzje autora, należy stwierdzić, że autor wpisuje się w swoich rozważaniach we wszystkie dotychczasowe wątki, które były prezentowane na forum Komisji. Nie będę po raz kolejny powtarzał pewnych argumentów, ale pragnę zwrócić uwagę, że autor wyjaśnia pewną wątpliwość, dotyczącą tego, czy pojęcie poczęcia jest w stanie objąć moment powstania zarodka.</u>
<u xml:id="u-30.31" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">W literaturze z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego pojawiły się dwa poglądy. Jeden pogląd łączył pojęcie poczęcia z momentem połączenia dwóch komórek męskiej i żeńskiej, niezależnie od warunków, w których do tego połączenia dochodzi, i powstania nowego organizmu.</u>
<u xml:id="u-30.32" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Drugi pogląd łączył owo pojęcie poczęcia z momentem implantacji. Ten pogląd jest zdecydowanie mniejszościowy. Prezentowany jest przed dwóch znaczących autorów w literaturze prawa cywilnego i rodzinnego.</u>
<u xml:id="u-30.33" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Zdaniem autora ekspertyzy pojęcie poczęcia jest wystarczająco precyzyjne i wystarczająco intuicyjnie prawidłowe, aby – gdyby było zastosowane na poziomie normy konstytucyjnej – obejmowało, jako pojęcie mające niezależną treść normatywną, każdą formę powstania życia – in utero oraz ex utero, niezależnie od momentu implantacji.</u>
<u xml:id="u-30.34" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Zmiana, o której mowa, będzie – zdaniem autora – prawidłowa w perspektywie oceny zgodności prawa polskiego z Konwencją o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny oraz protokołów dodatkowych.</u>
<u xml:id="u-30.35" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Zwracam uwagę na jeszcze jeden wątek. Autor stwierdza: „Podkreślić należy, iż nawet najdoskonalsza regulacja konstytucyjna nie zagwarantuje samodzielnie należytej ochrony nasciturusowi in vitro”. Dlatego też drugą ekspertyzę należy czytać łącznie z pierwszą, która określa szereg koniecznych zmian w zakresie problematyki ustawowej.</u>
<u xml:id="u-30.36" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Zdaniem autora, przesądzenie w art. 38, iż dziecko poczęte jest człowiekiem, uzasadniać będzie ocenę tych interwencji genetycznych z punktu widzenia art. 30 Konstytucji RP, który gwarantuje każdemu poszanowanie przyrodzonej godności.</u>
<u xml:id="u-30.37" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">W obu ekspertyzach autor wskazuje na konieczność rozważania ochrony życia człowieka przed narodzeniem w kontekście treści art. 30 Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-30.38" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ekspertyzy doktora Leszka Boska, łącznie z ekspertyzą doktora Romana Trzaskowskiego, przedstawioną państwu w zarysie na poprzednim posiedzeniu Komisji, są dopełnieniem poprzednio przedstawianych dokumentów, które koncentrowały prace Komisji, zgodnie z życzeniem Komisji, wokół zagadnień relacji art. 4a ustawy o planowaniu rodziny z art. 38 Konstytucji RP i jego ewentualną zmianą.</u>
<u xml:id="u-30.39" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Celem tych ekspertyz jest przekazanie państwu wiarygodnej i szerokiej informacji o tym, że jakakolwiek zmiana w art. 38 lub innym, który dotyczy godności człowieka, będzie miała konsekwencje w systemie prawnym, dotyczące nie tylko art. 4a ustawy o planowaniu rodziny. W szczególności będzie dotyczyć standardów konstytucyjnych odnoszących się do podmiotowości prawnej człowieka w perspektywie prawa cywilnego, a więc wszelkich uprawnień, odpowiedzialności i roszczeń.</u>
<u xml:id="u-30.40" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ostatnie ekspertyzy doktora Leszka Boska podkreślają, że zmiany będą dotyczyć szeregu punktów, w których ustawodawstwo zwykłe, ze względu na standard ochrony godności i podmiotowości istoty ludzkiej przed narodzeniem, będzie musiało ulec zmianie, gdy mowa o regulacjach ustanawiających standardy w zakresie zastosowań postępów nauki w sferze biologii i medycyny.</u>
<u xml:id="u-30.41" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Tyle tytułem prezentacji. Jestem gotów udzielić bardziej szczegółowych informacji, gdyby państwo wyrazili takie życzenie.</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Otwieram dyskusję. Kto z państwa posłów chciałby zabrać głos?</u>
</div>
<div xml:id="div-32">
<u xml:id="u-32.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Nie jestem pewna, czy dobrze zrozumiałam pana wywód, dlatego chciałabym uściślić swoje rozumowanie i pana wypowiedź.</u>
<u xml:id="u-32.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Czy autor opinii sugeruje, że poprzez dodanie do art. 38 Konstytucji RP określenia „od chwili poczęcia” należy bardziej koncentrować się na wykładni tego przepisu poprzez art. 30, który mówi o godności? Czy w związku z tym, dopuszczając zmianę art. 38, musimy również zmienić art. 30 Konstytucji RP?</u>
</div>
<div xml:id="div-33">
<u xml:id="u-33.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są jeszcze pytania? Jeśli nie ma, proszę dyrektora Michała Królikowskiego o zabranie głosu.</u>
</div>
<div xml:id="div-34">
<u xml:id="u-34.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wymaga dużej staranności. Jeśli jej zabrakło, to bardzo przepraszam.</u>
</div>
<div xml:id="div-35">
<u xml:id="u-35.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Nie znam opinii pisemnej, dlatego poprosiłam o uściślenie.</u>
</div>
<div xml:id="div-36">
<u xml:id="u-36.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Są dwie możliwości interpretacji art. 38, które istnieją w literaturze. Zdecydowana większość, opierając się na referowanym państwu orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącym standardu ochrony życia, uznaje ową ogólną formułę zawartą w art. 38, jako wypowiedź dotyczącą przyznania prawnej ochrony życia każdemu człowiekowi niezależnie od fazy biologicznej jego rozwoju.</u>
<u xml:id="u-36.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Są nieliczni autorzy, którzy zajmują stanowisko przeciwne. Doktor Leszek Bosek stoi na stanowisku, że głównym walorem zmiany przepisu art. 38 będzie jednoznaczne przesądzenie wątpliwości interpretacyjnych na rzecz stanowiska, że ochrona życia przysługuje każdemu człowiekowi niezależnie od fazy jego rozwoju.</u>
<u xml:id="u-36.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Drugi element, jaki pojawia się w ekspertyzie, to relacja art. 38 z art. 30 Konstytucji RP, który mówi o godności człowieka i o jej roli, jako fundamentu katalogu praw i wolności. Art. 30 ma szczególne znaczenie dla katalogu praw i wolności, którym konstytucja się posługuje.</u>
<u xml:id="u-36.3" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Nie można zatem mówić o art. 38 bez dostrzegania jego relacji z art. 30. To w art. 30 pojawia się podstawowa wypowiedź o przyznaniu godności człowiekowi i o powiązaniu z człowiekiem pewnego zakresu uprawnień i wolności. Istotne jest stwierdzenie, że w tym zakresie pewne wolności i prawa mają charakter wartości konstytucyjnych.</u>
<u xml:id="u-36.4" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Doktor Leszek Bosek, aprobując zmianę art. 38 Konstytucji RP, dokonuje delikatnej sugestii, że prawidłowym miejscem rozstrzygnięcia tego rodzaju wątpliwości jest art. 30, nie art. 38.</u>
</div>
<div xml:id="div-37">
<u xml:id="u-37.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Czy w drodze interpretacji art. 30, czy też zmian korespondujących ze zmianami art. 38?</u>
</div>
<div xml:id="div-38">
<u xml:id="u-38.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Może z pomocą przyjdzie nam profesor Włodzimierz Wróbel?</u>
</div>
<div xml:id="div-39">
<u xml:id="u-39.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Przeczytam państwu pewien fragment.</u>
<u xml:id="u-39.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">„Na marginesie tylko zauważyć należy, iż proponowane brzmienie art. 38 jest wysoce niefortunne. Istotą inicjatywy ustawodawczej, jak wynika z uzasadnienia, nie jest bowiem «wycinkowe» zagwarantowanie nasciturusowi prawa do życia, lecz ogólne konstytucyjne rozstrzygnięcie, iż człowiekiem w rozumieniu polskiego porządku konstytucyjnego jest istota ludzka od momentu poczęcia. [...] Dlatego wydaje się, że mocniej uzasadniona byłaby zmiana brzmienia art. 30 Konstytucji. Możliwe byłoby jego doprecyzowanie w następujący sposób: «Przyrodzona i niezbywalna godność przysługuje każdemu człowiekowi od momentu poczęcia».[...] Ewentualnie warto rozważyć dookreślenie art. 38 w następujący sposób: «Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi od momentu poczęcia prawną ochronę życia». To brzmienie przepisu lepiej eksponuje intencję ustawodawcy”.</u>
<u xml:id="u-39.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Z punktu widzenia celu projektodawców taka uwaga została przez pana dra Leszka Boska poczyniona.</u>
</div>
<div xml:id="div-40">
<u xml:id="u-40.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są jeszcze pytania? Nie ma zgłoszeń.</u>
<u xml:id="u-40.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy pan profesor zechciałby uzupełnić wypowiedź pana dyrektora?</u>
</div>
<div xml:id="div-41">
<u xml:id="u-41.0" who="#WlodzimierzWrobel">Nie ma takiej potrzeby, gdyż kwestia została wyjaśniona.</u>
</div>
<div xml:id="div-42">
<u xml:id="u-42.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy ktoś z państwa posłów chciałby zabrać głos?</u>
</div>
<div xml:id="div-43">
<u xml:id="u-43.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Mam wiele wątpliwości, ponieważ sugestia zawarta w ekspertyzie otwiera nowe pole dyskusji. Mam wątpliwości, ale wolałabym je przeanalizować, przemyśleć, odnieść do innych ocen. Fakt, że tę opinię otrzymałam tuż przed posiedzeniem Komisji, uniemożliwia mi ostateczne sformułowanie stanowiska.</u>
<u xml:id="u-43.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Podkreślam, że to otwiera nowe pole dyskusji. Po raz pierwszy zostaje postawiona kwestia, że jeśli zmieniamy art. 38 Konstytucji RP, to należałoby również zastanowić się nad treścią zmiany art. 30, który traktuje bardziej ogólnie prawa i wolności osobiste.</u>
<u xml:id="u-43.2" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">To rozumowanie wydaje się całkiem logiczne. Skoro bowiem zmieniamy część szczegółową, to należałoby odnieść się do części ogólnej bądź przeprowadzić analizę, czy zmiana części szczegółowej zawiera się już w interpretacji art. 30, czy też jest niezbędna.</u>
<u xml:id="u-43.3" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Nie możemy być obojętni wobec tak postawionej tezy. Bliskie mi jest rozumowanie, że art. 30, jako normujący kwestie ogólne, zawierałby w swojej interpretacji rozumienie art. 38 tak pojmowane, jak przedkładają to wnioskodawcy.</u>
<u xml:id="u-43.4" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Chciałabym poruszyć jeszcze jedną kwestię. Otóż w opinii stwierdza się, że zmiana art. 38 powinna rodzić dalsze konsekwencje ustawodawcze. Zrozumiałam, że pan profesor widzi dwa obszary ochrony życia w sferze konstytucyjno-cywilistycznej i w sferze karnej i dostrzega duży dysonans między tymi obszarami ochrony.</u>
<u xml:id="u-43.5" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Czy zatem Komisja nie powinna sięgnąć do analizy konsekwencji zmian konstytucyjnych? Uważam, że powinniśmy mieć wiedzę na temat tego, jakie zmiany w dalszej kolejności będą niezbędne.</u>
<u xml:id="u-43.6" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Wydaje mi się, że pan profesor, jako znawca dziedziny prawa karnego, mógłby nam tę kwestię wyjaśnić.</u>
</div>
<div xml:id="div-44">
<u xml:id="u-44.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Odnoszę się do pewnego nieporozumienia, które, być może, wynika ze sposobu mojego referowania. Jeszcze raz podkreślam, że pan doktor Leszek Bosek twierdzi, iż wprowadzenie pojęcia „od momentu poczęcia” precyzuje sposób interpretacji danego przepisu. Nie jest tak, że ta konkretna zmiana wprowadza w zakresie zastosowań biologii, medycyny i w zakresie prawa cywilnego całkowitą nowość normatywną.</u>
<u xml:id="u-44.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Tezą ekspertyz jest raczej to, że już w obecnych zapisach i w obecnym sposobie interpretowania art. 38, który potwierdzi owa zmiana, domaganie się zmiany ustawodawczej jest zasadne i prawidłowe.</u>
<u xml:id="u-44.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Na to wskazywał również profesor Włodzimierz Wróbel w trakcie poprzedniego posiedzenia Komisji. Pan profesor wskazywał, że fundamentalnym problemem jest, iż na gruncie obecnie obowiązującego brzmienia art. 38 można mówić o poważnym zaniechaniu ustawodawcy w zakresie prawidłowego standardu ochrony życia przed narodzeniem.</u>
<u xml:id="u-44.3" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Pani poseł stwierdziła, że w ekspertyzach prezentowane jest jednoznaczne stanowisko, że to właśnie ta zmiana powoduje konieczność zmian ustawodawczych. Tymczasem stanowisko autora w tym zakresie jest takie, jak przed chwilą wyjaśniłem.</u>
</div>
<div xml:id="div-45">
<u xml:id="u-45.0" who="#WlodzimierzWrobel">Mogę tylko potwierdzić to, co przekazał pan dyrektor. Analiza wszystkich tych opinii i literatury przedmiotu wskazuje, że propozycja zmiany w art. 38, w zdecydowanej większości doktryny i orzecznictwa karnego oraz cywilnego przekonuje, że zmiana ma charakter czysto interpretacyjny, a nie wprowadza nowości.</u>
<u xml:id="u-45.1" who="#WlodzimierzWrobel">Mówiliśmy o tym wielokrotnie na posiedzeniach Komisji. Jak rozumiem ekspertyzę dra Leszka Boska, powstaje tylko pytanie, gdzie to doprecyzować. Jeśli to będzie doprecyzowanie na poziomie art. 38, to oczywiście, posługując się zasadami wykładni systemowej, trzeba będzie w ten sam sposób rozumieć pojęcie człowieka używane w innych przepisach, także w art. 30.</u>
<u xml:id="u-45.2" who="#WlodzimierzWrobel">Można taką technikę dopuścić, natomiast zdaniem autora ekspertyzy, a także innych autorów wypowiadających się w dyskusji dotyczącej nowelizacji Konstytucji RP, miejscem właściwym do dokonywania tego typu doprecyzowywania podmiotowości człowieka jest art. 30.</u>
<u xml:id="u-45.3" who="#WlodzimierzWrobel">Zdaniem niektórych ekspertów, także moim, niekoniecznie wymaga to zmiany w trybie art. 38. Rozstrzygnięcie wątpliwości interpretacyjnej obecnie istniejącej – czy życie w fazie prenatalnej podlega ochronie jako życie człowieka – w art. 30 przesądza o interpretacji pozostałych przepisów konstytucji, także art. 38 i nie wymaga to szczególnego doprecyzowania.</u>
<u xml:id="u-45.4" who="#WlodzimierzWrobel">Wręcz przeciwnie, podkreśla się, że dopisanie w art. 30 i art. 38 wyrazów „od momentu poczęcia” czy wprowadzenie kategorii podmiotowej dziecka poczętego może rodzić inne wątpliwości interpretacyjne. Powstaje pytanie, czy jeśli w przepisach mówiących o zdrowiu człowieka nie będzie dodana ta kategoria, będzie to oznaczać, że nie ma ochrony konstytucyjnej zdrowia dziecka poczętego.</u>
<u xml:id="u-45.5" who="#WlodzimierzWrobel">Zawsze jest tak, że jeśli chce się coś doprecyzowywać, pojawiają się problemy z kategoriami pominiętymi w innych przepisach. Jest to problem bardziej techniki legislacyjnej niż merytorycznego rozstrzygnięcia.</u>
<u xml:id="u-45.6" who="#WlodzimierzWrobel">Odnosząc się do pytania o konsekwencje w innych dziedzinach prawa, mogę stwierdzić, że absolutnie zgadzam się z opinią dra Romana Trzaskowskiego, opisującego ewentualne konsekwencje, które już na gruncie konstytucyjnym powinny być realizowane w obrębie prawa cywilnego. W tej sferze mamy bardzo niepełną ochronę, zawierającą wiele niekonsekwencji i luk w zakresie podmiotowości dziecka poczętego.</u>
<u xml:id="u-45.7" who="#WlodzimierzWrobel">Konieczne są także zmiany w sferze działań medycznych, naukowych, dotyczących początków życia ludzkiego. Brak regulacji w tych obszarach jest rażący. Chodzi przede wszystkim o regulacje o charakterze norm administracyjnych. Sankcje karne mogą się pojawić wówczas, kiedy najpierw nastąpi jakaś regulacja sfery zakazu bądź nakazu w tym zakresie. Kwestia uregulowań prawnokarnych jest rzeczą wtórną, ale oczywiście ich także brakuje.</u>
<u xml:id="u-45.8" who="#WlodzimierzWrobel">Wyrażając swój pogląd w tym zakresie, chciałbym stwierdzić, że ekspertyzy doktora Leszka Boska i doktora Romana Trzaskowskiego pokazują, jak wielkim spłaszczeniem problemu jest analiza inicjatywy zmiany konstytucji w perspektywie wyłącznie przepisów aborcyjnych.</u>
<u xml:id="u-45.9" who="#WlodzimierzWrobel">Dyskusja wokół przepisów aborcyjnych jest bardzo wąskim wycinkiem problemu. Na dodatek jest to dyskusja obciążona pewną debatą o charakterze medialnym. Mamy szereg obciążeń kulturowych w tej debacie, które jeszcze bardziej zawężają pole spojrzenia na tę kwestię.</u>
<u xml:id="u-45.10" who="#WlodzimierzWrobel">W tej perspektywie, z pewnych sytuacji absolutnie wyjątkowych, które prawo dopuszcza, chce się konstruować ogląd całości problemu. To także spłaszcza całą dyskusję. Kiedy na zagadnienie ochrony początków życia ludzkiego będziemy patrzeć w perspektywie biomedycyny, bioetyki i wszystkich problemów, jakie wiążą się z rozwojem naukowym, to okaże się, że bez refleksji nad podmiotowością człowieka, także w fazie początków jego życia, nie jesteśmy w stanie sensownie regulować tej kwestii.</u>
<u xml:id="u-45.11" who="#WlodzimierzWrobel">To jest najbardziej prawidłowa perspektywa patrzenia na tę problematykę, wolna od uprzedzeń. Wydaje się istnieć dość szeroki konsens społeczny w rozpoznaniu zagrożeń. Ujawnia się on w aktach prawa europejskiego i w podejmowanych konwencjach, których Polska nawet nie ratyfikowała.</u>
<u xml:id="u-45.12" who="#WlodzimierzWrobel">Istnieje pewien konsens społeczności międzynarodowej w zakresie oceny pewnych zachowań stanowiących zagrożenie dla życia ludzkiego, a związane z jego początkami. Tworzy się pewne standardy minimalne i nakłada się obowiązek ich wdrażania, ale żeby sensownie dyskutować o tych standardach minimalnych, nie da się spojrzeć na to zagadnienie, pomijając kwestię podmiotowości i godności początków życia ludzkiego.</u>
<u xml:id="u-45.13" who="#WlodzimierzWrobel">Z tej perspektywy spojrzenie na całą debatę w kontekście art. 30 Konstytucji RP jest znacznie płodniejsze i ujawnia rzeczywistą pełną gamę problemów.</u>
<u xml:id="u-45.14" who="#WlodzimierzWrobel">Jeśli chodzi o zmiany, które ewentualnie nastąpiłyby w art. 30, to ich konsekwencje dla ustawodawstwa zwykłego są takie same, w sensie konieczności dokonania zmian, jak konsekwencje zmian w art. 38.</u>
<u xml:id="u-45.15" who="#WlodzimierzWrobel">Nie jest tak, że dokonanie zmiany w art. 30, przesądzenie godności przysługującej człowiekowi od początku życia, od chwili poczęcia, oznacza automatyczną konieczność uchylenia jakichś przepisów czy automatyczny obowiązek natychmiastowego wprowadzenia pewnych przepisów. Niewątpliwie podkreśla obowiązek ustawodawcy dostrzeżenia tego, że istnieje piląca potrzeba rozpoczęcia debaty legislacyjnej i wprowadzenia uregulowań w tym zakresie, bo niebezpieczeństwa są ogromne i rozpoznane.</u>
<u xml:id="u-45.16" who="#WlodzimierzWrobel">Istnieje konsens wokół kwestii, jak te regulacje powinny wyglądać.</u>
</div>
<div xml:id="div-46">
<u xml:id="u-46.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Czy pan profesor nie uważa, że powinniśmy zapytać ekspertów, którzy uważali, że kwestia ochrony życia ujęta w art. 38 Konstytucji jest kwestią bardziej interpretacyjną niż normatywną, o relacje art. 38 z art. 30 Konstytucji RP, czy też wystarczy nam dyskusja, którą dziś prowadzimy?</u>
<u xml:id="u-46.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Okazuje się, że do tej pory tylko fragmentarycznie rozpoznawaliśmy zmianę art. 38, a dziś otwiera się szersza perspektywa.</u>
</div>
<div xml:id="div-47">
<u xml:id="u-47.0" who="#WlodzimierzWrobel">Lektura ekspertyz przekonuje mnie, że ta perspektywa jest przez nich dostrzegana. Nie wszyscy autorzy opinii byli pytani w szerszym kontekście o to, jakie konsekwencje mogą mieć zmiany dokonane w art. 38. Temat części ekspertyz był bardzo wąsko zakreślony, wobec tego nie wymagał sięgnięcia do szerszego kontekstu konstytucyjnego.</u>
<u xml:id="u-47.1" who="#WlodzimierzWrobel">Osobiście nie dostrzegam, żeby był tu jakiś bardzo istotny problem, jeżeli chodzi o relacje między art. 38 a art. 30 i ewentualną zmianę optyki patrzenia ustawodawcy, co powinno stanowić główny przedmiot zmiany – czy art. 30, czy art. 38 Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-47.2" who="#WlodzimierzWrobel">Istota problemu sprowadza się do tego, gdzie doprecyzować, czym jest człowiek, w którym przepisie. Jeśli nastąpi to w art. 38, będzie to argument systemowy i przesądzenie interpretacji art. 30. Jeśli zmianę wprowadzi się w art. 30, będzie to rzutować znacznie silniej i bardziej konsekwentnie na interpretację pozostałych przepisów konstytucyjnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-48">
<u xml:id="u-48.0" who="#PoselDariuszKleczek">Jeżeli art. 38 stanowiłby tylko doprecyzowanie i rozwiązanie wątpliwości chociażby tych sędziów Trybunału Konstytucyjnego, którzy zgłosili zdanie odrębne, rozumiem, że nie stałoby to na przeszkodzie dokonania nowelizacji również art. 30 Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-48.1" who="#PoselDariuszKleczek">Komisja została powołana do nowelizacji Konstytucji RP. Rozumiem, że rozszerzenie nowelizacji na art. 30 byłoby czymś naturalnym.</u>
</div>
<div xml:id="div-49">
<u xml:id="u-49.0" who="#WlodzimierzWrobel">Nie jestem znawcą prawa parlamentarnego. Trzeba by rozstrzygnąć, czy taka możliwość modyfikacji poprawki jest dopuszczalna, ale nie czuję się kompetentny, aby odpowiedzieć na to pytanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-50">
<u xml:id="u-50.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Proszę dyrektora Michała Królikowskiego o udzielenie odpowiedzi na to pytanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-51">
<u xml:id="u-51.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Problem, który pan poseł zarysował, został prawidłowo wskazany. Dotyczy kwestii, czy ewentualna zmiana zakresu nowelizacji Konstytucji RP, która pierwotnie została zarysowana jako zmiana art. 38, może objąć art. 30. W literaturze ten problem nazywa się zagadnieniem dopuszczalności głębokości poprawek w trakcie pracy w komisji.</u>
<u xml:id="u-51.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Dziś jest ze mną pan Wojciech Odrowąż-Sypniewski, naczelnik Wydziału Analiz Ustrojowych i Parlamentarnych Biura Analiz Sejmowych. Byłoby zasadne, gdyby pan naczelnik przedstawił informację w tym zakresie.</u>
</div>
<div xml:id="div-52">
<u xml:id="u-52.0" who="#PrzedstawicielBiuraAnalizSejmowychKSWojciechOdrowazSypniewski">W moim przekonaniu nie ma zagrożenia naruszenia zasady mówiącej o zakresie dopuszczalnych poprawek. To jest zasada, która wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego badającego zakres poprawek zgłaszanych w trakcie procesu ustawodawczego wówczas, gdy stawiany jest zarzut, iż ustawa nie doszła do skutku w ustawowym trybie, w trybie wyznaczonym przepisami Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-52.1" who="#PrzedstawicielBiuraAnalizSejmowychKSWojciechOdrowazSypniewski">To orzecznictwo w swojej genezie wiązało się z poprawkami senackimi, ale jest też szereg orzeczeń dotyczących poprawek zgłaszanych w trakcie procesu ustawodawczego.</u>
<u xml:id="u-52.2" who="#PrzedstawicielBiuraAnalizSejmowychKSWojciechOdrowazSypniewski">Istota zagadnienia wiąże się z tym, jak należy rozumieć zakres projektu. Zakres dopuszczalnych poprawek wyznaczany jest zakresem materii regulowanej w projekcie. Ową materie w przypadku druku nr 993 wyznacza postulowane brzmienie art. 38 Konstytucji RP i uzasadnienie wskazujące motywy, które skłoniły wnioskodawców do przedłożenia projektu.</u>
<u xml:id="u-52.3" who="#PrzedstawicielBiuraAnalizSejmowychKSWojciechOdrowazSypniewski">Ewentualna modyfikacja treści art. 30 w zakresie, który zmierzałby do przesądzenia podmiotowości człowieka w okresie prenatalnym, dotyczy tej samej kwestii. Mimo iż zmiana dotyczyłaby innej jednostki redakcyjnej, pozostawałaby w kręgu tej samej problematyki. Nie jest tak, że poprawki muszą dotyczyć ściśle tych jednostek redakcyjnych, które zostały objęte pierwotnym projektem.</u>
<u xml:id="u-52.4" who="#PrzedstawicielBiuraAnalizSejmowychKSWojciechOdrowazSypniewski">Jeśli w trakcie rozpatrywania regulacji z zakresu prawa administracyjnego, prawa budowlanego posłowie dochodzą do wniosku, że nowa instytucja wymaga jakiejś innej zmiany, to taka zmiana jest wprowadzana i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego to nie jest kwestionowane.</u>
</div>
<div xml:id="div-53">
<u xml:id="u-53.0" who="#PoselAnnaSobecka">Chciałam dopytać pana dyrektora, czy dobrze zrozumiałam jego wypowiedź. Czy na podstawie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego sytuacja przedstawia się tak, że gdybyśmy znowelizowali art. 38, to automatycznie art. 30 powinien być znowelizowany?</u>
</div>
<div xml:id="div-54">
<u xml:id="u-54.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Nie. Treścią stanowiska zajmowanego przez ekspertów jest następująca teza. Miejscem właściwym dla dokonania zmiany normatywnej, przesądzającej wątpliwości interpretacyjne odnoszące się do podmiotowości człowieka w okresie prenatalnym, jest zarówno art. 38, jak i art. 30 Konstytucji RP. Artykuł 30, w ocenie ekspertów, jest miejscem bardziej właściwym, gdyż w sposób bardziej pełny i naturalny wyraża intencję projektodawców.</u>
<u xml:id="u-54.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Ponieważ druk nr 993 dotyczył zmiany art. 38, powstaje problem, czy można tę zmianę wprowadzić do art. 30, ze względu na ograniczenia głębokości poprawek. Odpowiedź brzmi, że nie ma poważnych ograniczeń. Można takie działanie podjąć.</u>
</div>
<div xml:id="div-55">
<u xml:id="u-55.0" who="#PoselAndrzejManka">Czy zdaniem pana profesora lepsza byłaby zmiana w art. 30 niż w art. 38?</u>
</div>
<div xml:id="div-56">
<u xml:id="u-56.0" who="#WlodzimierzWrobel">Byłoby to zdecydowanie lepsze rozwiązanie dla realizacji zamierzeń projektodawców.</u>
</div>
<div xml:id="div-57">
<u xml:id="u-57.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zabrać głos w tym punkcie?</u>
</div>
<div xml:id="div-58">
<u xml:id="u-58.0" who="#PoselAnnaSobecka">Czy na tym etapie możemy zgłosić wniosek o nowelizację art. 30 Konstytucji RP?</u>
</div>
<div xml:id="div-59">
<u xml:id="u-59.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKancelariiSejmuTomaszOsinski">Punkt II porządku dziennego przewiduje przystąpienie do rozpatrywania projektu ustawy, a więc do jednostek redakcyjnych. Będzie to odpowiedni moment, żeby zgłosić taką poprawkę do treści projektu ustawy.</u>
</div>
<div xml:id="div-60">
<u xml:id="u-60.0" who="#PoselFranciszekStefaniuk">W takiej sytuacji proponuję, żeby rozpatrywanie pkt II porządku obrad przełożyć na następne posiedzenie Komisji. Musimy spokojnie przeanalizować wszystkie propozycje. Część posłów optuje za wprowadzeniem poprawki „od momentu poczęcia do naturalnej śmierci”. Inna poprawka miałaby dotyczyć art. 30, który brzmiałby następująco: „Rzeczpospolita Polska chroni życie dzieci poczętych przez ustawodawstwo i wszechstronne wysiłki władz publicznych”.</u>
<u xml:id="u-60.1" who="#PoselFranciszekStefaniuk">Należałoby rozważyć te dwie propozycje zanim przystąpimy do rozpatrywania projektu ustawy. To jest wniosek formalny.</u>
</div>
<div xml:id="div-61">
<u xml:id="u-61.0" who="#PoselDamianRaczkowski">Chciałbym poprzeć wniosek posła Franciszka Stefaniuka. Intencją mojego wcześniejszego pytania była troska o to, czy musimy na dzisiejszym posiedzeniu głosować nad projektem ustawy.</u>
</div>
<div xml:id="div-62">
<u xml:id="u-62.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Jakie jest stanowisko Biura Legislacyjnego?</u>
</div>
<div xml:id="div-63">
<u xml:id="u-63.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Wydaje mi się, że najlepszym tokiem postępowania byłoby przejście do rozpatrywania projektu ustawy. Gdybyśmy przystąpili do rozpatrzenia art. 1 projektu ustawy, wówczas mogłaby zostać zgłoszona poprawka do art. 1, obejmująca nowelizację art. 30 Konstytucji RP. Podkreślam, że taka poprawka może zostać zgłoszona po rozpoczęciu prac nad tekstem.</u>
<u xml:id="u-63.1" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Później prace nad projektem można zawiesić i zakończyć dzisiejsze posiedzenie, aby państwo posłowie mieli możliwość przemyślenia sprawy.</u>
</div>
<div xml:id="div-64">
<u xml:id="u-64.0" who="#PoselDariuszKleczek">Jeśli poseł Franciszek Stefaniuk wnosi o przerwanie obrad już na tym etapie, to mój wniosek jest przeciwny. Celowe wydaje mi się przystąpienie do pracy nad tekstem i zgłoszenie w dniu dzisiejszym poprawek. Byłoby wskazane, abyśmy mogli dyskutować nad konkretnymi poprawkami i przeanalizować ekspertyzy, które już zostały zamówione, a nie zostały dopuszczone tylko dlatego, że poprawki oficjalnie nie zostały zgłoszone.</u>
<u xml:id="u-64.1" who="#PoselDariuszKleczek">W związku z tym w pkt II porządku obrad powinno nastąpić zgłoszenie poprawek i dyskusja nad poprawkami. Nie wydaje mi się celowe głosowanie w dniu dzisiejszym nad konkretnymi poprawkami.</u>
</div>
<div xml:id="div-65">
<u xml:id="u-65.0" who="#PoselFranciszekStefaniuk">W tym momencie wycofuję swój wniosek o przerwanie obrad, lecz zapowiadam, że zgłoszę go w dalszej części posiedzenia.</u>
</div>
<div xml:id="div-66">
<u xml:id="u-66.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przechodzimy do pkt II porządku obrad, obejmującego rozpatrzenie poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 993).</u>
<u xml:id="u-66.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są uwagi do tytułu ustawy? Nie ma uwag.</u>
<u xml:id="u-66.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przechodzimy do rozpatrzenia art. 1. Czy są uwagi do zdania wstępnego?</u>
</div>
<div xml:id="div-67">
<u xml:id="u-67.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Proponujemy uzupełnić tzw. metryczkę, a także wykreślić wyraz „następujące” w art. 1 projektu ustawy.</u>
</div>
<div xml:id="div-68">
<u xml:id="u-68.0" who="#PoselAndrzejManka">Czy jeśli zakończymy obrady po rozpatrzeniu art. 1 projektu ustawy, będzie istniała możliwość powrotu do rozpatrywania art. 1 na następnym posiedzeniu Komisji? W obecnym brzmieniu projektu ustawy art. 1 wprowadza zmianę jedynie w art. 38 Konstytucji.</u>
<u xml:id="u-68.1" who="#PoselAndrzejManka">Przepraszam, wycofuję pytanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-69">
<u xml:id="u-69.0" who="#PoselDariuszKleczek">Ponieważ był taki moment w czasie debaty parlamentarnej, że głosowaliśmy nad wnioskiem o natychmiastowe przejście do drugiego czytania, chciałbym w imieniu grupy posłów, którzy podpisali ten wniosek, zgłosić nowe brzmienie art. 38 Konstytucji.</u>
</div>
<div xml:id="div-70">
<u xml:id="u-70.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Dotychczas rozpatrzyliśmy zdanie wstępne. Za chwilę przejdziemy do rozpatrzenia proponowanych zmian w art. 38 Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-70.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są uwagi do poprawek zgłoszonych przez Biuro Legislacyjne? Nie ma uwag.</u>
<u xml:id="u-70.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Przechodzimy do proponowanego brzmienia art. 38 Konstytucji RP. „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawo do ochrony życia od momentu poczęcia”.</u>
<u xml:id="u-70.3" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy są uwagi?</u>
</div>
<div xml:id="div-71">
<u xml:id="u-71.0" who="#PoselDariuszKleczek">Wniosek o natychmiastowe przejście do drugiego czytania podpisało 50 posłów. W ich imieniu chciałbym zgłosić nowe brzmienie art. 38. „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia od momentu poczęcia do naturalnej śmierci”.</u>
<u xml:id="u-71.1" who="#PoselDariuszKleczek">Mam pytanie do Biura Legislacyjnego, czy przy okazji rozpatrywania art. 1 projektu ustawy mogę zgłosić nowe brzmienie art. 30 Konstytucji RP? Czy to jest właściwy moment?</u>
</div>
<div xml:id="div-72">
<u xml:id="u-72.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Jak zrozumiałem przebieg dyskusji, zmiana w art. 30 miałaby zastąpić lub uzupełnić zmianę w art. 38. Jeśli te zmiany są powiązane ze sobą, taką poprawkę można zgłosić już w tym momencie.</u>
<u xml:id="u-72.1" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Prosimy o zgłaszanie poprawek na piśmie.</u>
</div>
<div xml:id="div-73">
<u xml:id="u-73.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Czy pan poseł ma przygotowaną poprawkę na piśmie?</u>
</div>
<div xml:id="div-74">
<u xml:id="u-74.0" who="#PoselDariuszKleczek">Tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-75">
<u xml:id="u-75.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Trzeba rozważyć zagadnienie, czy precyzując art. 30 Konstytucji RP, należy dokonywać podobnego zabiegu legislacyjnego w odniesieniu do art. 38, czy też dokonać tej zmiany w jednym z artykułów.</u>
</div>
<div xml:id="div-76">
<u xml:id="u-76.0" who="#PoselDariuszKleczek">Moją intencją, jako osoby zgłaszającej poprawkę, jest nowelizacja art. 38 i art. 30. Byłoby to zatem nadanie nowego brzmienia obu artykułom.</u>
</div>
<div xml:id="div-77">
<u xml:id="u-77.0" who="#PoselFranciszekStefaniuk">Warto zastanowić się nad przeniesieniem proponowanych zmian z art. 38 Konstytucji RP do art. 30 Konstytucji RP.</u>
<u xml:id="u-77.1" who="#PoselFranciszekStefaniuk">Czy poprawka, którą pan poseł chce zgłosić, spełnia wymogi formalne?</u>
<u xml:id="u-77.2" who="#PoselFranciszekStefaniuk">Chciałbym podkreślić, że to Klub Parlamentarny PSL dostrzegł konieczność rozszerzenia proponowanej zmiany art. 38 o wyrazy „do naturalnej śmierci”.</u>
</div>
<div xml:id="div-78">
<u xml:id="u-78.0" who="#PoselDariuszKleczek">Pod tą poprawką podpisało się 50 posłów, praktycznie z wszystkich ugrupowań, poza SLD.</u>
</div>
<div xml:id="div-79">
<u xml:id="u-79.0" who="#PoselFranciszekStefaniuk">Zgłaszam wniosek o przerwanie prac nad projektem ustawy i zakończenie obrad w dniu dzisiejszym.</u>
</div>
<div xml:id="div-80">
<u xml:id="u-80.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Myślę, że na tym moglibyśmy zakończyć dzisiejsze posiedzenie Komisji.</u>
<u xml:id="u-80.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Biuro Legislacyjne ma pytanie, czy pan poseł zgłasza poprawkę na piśmie? Informuję, że sekretariat Komisji powinien otrzymać poprawkę na piśmie. Członkowie Komisji muszą mieć możliwość zapoznania się z nią.</u>
</div>
<div xml:id="div-81">
<u xml:id="u-81.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsinski">Jak rozumiem, poseł Dariusz Kłeczek zgłosił poprawkę do art. 38 Konstytucji, natomiast sugerował pan również poprawkę do art. 30 Konstytucji, która to poprawka jeszcze nie została zgłoszona.</u>
</div>
<div xml:id="div-82">
<u xml:id="u-82.0" who="#PoselDariuszKleczek">Przed zamknięciem obrad chciałbym zgłosić tę poprawkę. Ponieważ dyskusje, które będą się toczyć w przerwie obrad naszej Komisji, powinny obejmować szerszy zakres naszych prac, zgłaszam drugą część swojej poprawki. Proponuję, aby art. 30 otrzymał nowe brzmienie: „Źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność przysługująca człowiekowi od chwili poczęcia. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.</u>
<u xml:id="u-82.1" who="#PoselDariuszKleczek">Po zgłoszeniu poprawki do art. 38 i art. 30 Konstytucji RP mamy materiał do dyskusji.</u>
</div>
<div xml:id="div-83">
<u xml:id="u-83.0" who="#PoselAnnaSobecka">Chciałabym zapytać pana dyrektora o pewną kwestię. Otóż w proponowanym brzmieniu art. 38 zawarte są słowa „od momentu poczęcia do naturalnej śmierci”. Czy proponowane brzmienie art. 30 nie powinno być następujące: „Przyrodzona i niezbywalna godność przysługuje każdemu człowiekowi od momentu poczęcia do naturalnej śmierci. Stanowi ona źródło wolności i praw człowieka. Jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.</u>
<u xml:id="u-83.1" who="#PoselAnnaSobecka">Czy wyrazy „do naturalnej śmierci” nie powinny być wprowadzone również do treści art. 30?</u>
</div>
<div xml:id="div-84">
<u xml:id="u-84.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Odnoszę wrażenie, że rozpoczęliśmy dyskusję nad poprawką. Jeśli chcemy zakończyć posiedzenie Komisji po zgłoszeniu poprawek przez posła Dariusza Kłeczka, powinniśmy to zrobić w tym momencie. Do dyskusji przejdziemy na następnym posiedzeniu.</u>
</div>
<div xml:id="div-85">
<u xml:id="u-85.0" who="#PoselAnnaSobecka">Pani przewodnicząca, zadałam to pytanie, żeby upewnić się, czy moje rozumowanie jest prawidłowe. Pan poseł Dariusz Kłeczek jest upoważniony do zgłaszania poprawek, ale na posiedzeniu Komisji każdy z posłów ma prawo wnosić poprawki i zadawać pytania.</u>
</div>
<div xml:id="div-86">
<u xml:id="u-86.0" who="#PoselMalgorzataBartyzel">Obawiam się, że pomyliliśmy pojęcia. Godność człowieka dotyczy człowieka również po śmierci. Popełnilibyśmy poważny błąd, wprowadzając wyrazy „do naturalnej śmierci”. Obowiązuje nas ochrona człowieka także po śmierci.</u>
<u xml:id="u-86.1" who="#PoselMalgorzataBartyzel">Czym innym jest ochrona prawna żywego człowieka, a czym innym ochrona godności, która trwa dłużej niż życie.</u>
</div>
<div xml:id="div-87">
<u xml:id="u-87.0" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Zabieram głos w kwestii porządkowej. Otrzymaliśmy dziś trzy opinie odnoszące się do poprawek, które nie pojawiły się na forum Komisji. Chciałabym zapytać o celowość sporządzania opinii prawnej do poprawek, które nie zostały przedłożone Komisji.</u>
<u xml:id="u-87.1" who="#PoselJolantaSzymanekDeresz">Przypominam, że na poprzednim posiedzeniu Komisji oponowałam przeciwko sporządzaniu takich opinii w sytuacji, kiedy nie znamy treści poprawek.</u>
</div>
<div xml:id="div-88">
<u xml:id="u-88.0" who="#PoselDariuszKleczek">Ponieważ pojawiła się propozycja nowego brzmienia art. 38 Konstytucji RP i treść art. 38 miałaby być rozdzielona na dwa ustępy, ta poprawka może się pojawić w toku prac Komisji jako rozwiązanie legislacyjne, zatem wyprzedzająco poprosiłem o ekspertyzę tylko po to, żeby zastanowić się, czy zgłosić tę poprawkę, czy nie.</u>
<u xml:id="u-88.1" who="#PoselDariuszKleczek">Po zapoznaniu się z ekspertyzami zdecydowałem się nie zgłaszać poprawki. Każdy z posłów, będący członkiem Komisji może zgłosić tę poprawkę. Mam nadzieję, że nie wykroczyłem poza zakres prac Komisji.</u>
<u xml:id="u-88.2" who="#PoselDariuszKleczek">Ekspertyzy są aktualne, choć dziś nie dyskutujemy nad nimi.</u>
</div>
<div xml:id="div-89">
<u xml:id="u-89.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Bardzo trudno jest mi odpowiedzieć na pytanie pani poseł Anny Sobeckiej. Na pewno dwie kwestie są warte zauważenia. Po pierwsze, w art. 30 pojawia się pojęcie niezbywalnej godności. To pojęcie funkcjonuje w perspektywie eutanazji. Jest problem, co to znaczy naturalna śmierć.</u>
<u xml:id="u-89.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichalKrolikowski">Druga kwestia dotyczy relacji pomiędzy zmianą art. 30 i art. 38. Należy zastanowić się, czy zmiana ma dotyczyć obu artykułów, czy jednego z nich. Te zagadnienia pozwoliłbym sobie, jeśli taka będzie wola Komisji, rozwinąć na następnym posiedzeniu.</u>
</div>
<div xml:id="div-90">
<u xml:id="u-90.0" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Poseł Franciszek Stefaniuk zgłosił wniosek o zakończenie obrad. Kto z państwa opowiada się za zakończeniem obrad?</u>
<u xml:id="u-90.1" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Stwierdzam, że Komisja przyjęła wniosek o zakończenie obrad, przy braku głosów przeciwnych i 1 wstrzymującym się.</u>
<u xml:id="u-90.2" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Jutrzejsze posiedzenie Komisji zostało odwołane.</u>
<u xml:id="u-90.3" who="#PrzewodniczacaposelJadwigaWisniewska">Informuję, że wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszych obrad. Zamykam posiedzenie Komisji.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>