text_structure.xml 682 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach, Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Romualdę Matusiak i Radosława Gawlika.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Romualda Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Protokół 48 posiedzenia uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Zgodnie z zapowiedzią na 48 posiedzeniu Sejmu Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje dodanie nowego punktu 2 porządku dziennego obecnego posiedzenia w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">„Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszania praw człowieka (druk nr 611)”.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia pozostałych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Informuję Wysoką Izbę, że Senat nie zgłosił poprawek do następujących ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">— o ubezpieczeniu społecznym rolników, — o zawodzie lekarza weterynarii i o izbach lekarsko-weterynaryjnych, — o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Oświadczenie prezesa Rady Ministrów w sprawie składu i programu prac rządu (debata nad oświadczeniem).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Sejm na 48 posiedzeniu w dniu 5 stycznia 1991 r. wysłuchał oświadczenia prezesa Rady Ministrów Jana Krzysztofa Bieleckiego w sprawie składu i programu prac rządu.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Przedstawione przez prezesa Rady Ministrów wnioski w sprawie powołania członków rządu Prezydium Sejmu na podstawie art. 17 ust. 2 pkt 7 regulaminu Sejmu, skierowało w celu zaopiniowania do właściwych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">W dniach 8, S i 10 stycznia bieżącego roku komisje sejmowe odbyły posiedzenia, w toku których spotkały się z poszczególnymi kandydatami.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Informuję Wysoką Izbę, że wszyscy kandydaci uzyskali pozytywne opinie właściwych komisji.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Wysoka Izbo! W tej chwili, jak mnie poinformowano mamy na liście dyskutantów już 60 osób.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Ponieważ Konwent Seniorów nie wypowiadał się w sposób zdecydowany za skróceniem czasu dyskusji, ograniczam się do apelu o wyciągnięcie wniosków z tej liczby, o możliwie zwięzłe wypowiedzi i nie powtarzanie wątków już raz poruszonych w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Otwieram obecnie dyskusję nad oświadczeniem prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Jako pierwszy zabierze głos w imieniu PKLD poseł Włodzimierz Cimoszewicz. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Przygotuje się poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej oczekiwał pierwszego sejmowego wystąpienia premiera Jana Bieleckiego w przekonaniu, że będzie to okazja do zaprezentowania konkretnego programu działań rządu, działań odpowiadających społecznym potrzebom i nadziejom, dostosowanych do realiów Polski początku 1991 roku i uwzględniających naukę płynącą z doświadczeń reformatorskich ostatnich 15 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Uważaliśmy, że jest to oczekiwanie uzasadnione, skoro powołując ten rząd mamy wszyscy wziąć udział w nowym początku, w spełnieniu rozbudzonych ludzkich oczekiwań na przełom, na wyjście z przytłaczającego i coraz trudniejszego do znoszenia na co dzień upadku gospodarczego, z jego dotkliwymi społecznymi konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Kilkakrotnie z tej trybuny zwracaliśmy uwagę poprzedniej ekipie rządowej na te elementy jej programu, bądź dowody potknięć i niepowodzeń, które początkowo rodziły znaki zapytania, a później dawały podstawę do coraz bardziej uzasadnionej krytyki. Nigdy nie podjęto próby korekt ani odpowiedzi na stawiane pytania. Odpowiedzi udzielili więc wyborcy, tracący cierpliwość, wiarę w pozytywne wyniki obserwowanych działań, wreszcie pośrednio odmawiający swojego mandatu dla niezmiennego kontynuowania programu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Tydzień temu formułując kilkanaście zasadniczych pytań, zwróciliśmy uwagę nowemu premierowi na te istotne problemy, które powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w programowym expose.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Po wysłuchaniu pana premiera odczuwamy zawód. Skrupulatna analiza tego wystąpienia pozwala stwierdzić, że w znaczącym stopniu zawiera ono deklarację ogólnych intencji i życzeń nie popartych konkretnymi propozycjami odpowiadającymi na oczekiwane przez ludzi pytanie: jak będą spełniane owe deklaracje.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Rząd chce rozbudzać indywidualne ambicje i narodowe aspiracje, utrwalać równowagę gospodarczą, uzupełniając to myśleniem o przełamaniu recesji. Reforma nie będzie podręcznikowa, ale oddana w ręce praktyków rynku w warunkach sygnalizowanej równocześnie próżni kadrowej i braku odpowiednio przygotowanych ludzi. Rząd spróbuje usprawnić restrukturyzację, będzie przeciwdziałać nastrojom apatii, bezrobotni muszą mieć szanse znalezienia pracy, pracujący muszą mieć realne szanse lepszej płacy za lepszą pracę itd. itd. Mógłbym przytoczyć znacznie więcej podobnych sformułowań z expose premiera, bardzo ono to ułatwia.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Przypominam niektóre z nich po to, by wykazać, że nie stanowią one podstawy do rzeczowej dyskusji. Są zbyt ogólne lub zbyt oczywiste. Co najwyżej można w związku z nimi postawić pewne pytania, na przykład jak rząd chce zrealizować zasadę lepszej płacy za lepszą pracę, utrzymując jednocześnie podatek od ponadnormatywnych wypłat i wynagrodzeń, czyli tak zwany popiwek. Jak setki tysięcy młodych ludzi zagrożonych bezrobociem mają przeobrazić się w rzutkich biznesmenów, co im oferujemy poza apelami.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Przeanalizowaliśmy wystąpienie premiera, szukając w nim elementów kontynuacji i nowości w porównaniu z dotychczasową polityką rządu. Dość łatwo o liczne dowody, że idea kontynuacji jest tu obecna, czy też nawet wszechobecna. Podstawowe założenia reform gospodarczych, udzielenie pierwszeństwa obronie rzekomo osiągniętej równowagi przy werbalnym potraktowaniu kwestii pobudzenia wzrostu gospodarczego, przesiąknięta motywami ideologicznymi koncepcja prywatyzacji i wiele innych przykładów dowodzą, że tak zwany plan Balcerowicza ma być nadal realizowany i to bez żadnych poważniejszych modyfikacji. Jakie są bowiem elementy nowości w propozycjach rządowych? Dostrzegamy je w kilku przypadkach. Są to deklaracje zdające się świadczyć o większym niż dotąd zrozumieniu potrzeb polskiego rolnictwa, gotowości do prowadzenia aktywnej polityki zatrudnienia i wprowadzenia ułatwień kredytowych dla budownictwa. Chociaż we wszystkich tych wypadkach zapowiedzi rządowe są obciążone owym sygnalizowanym już grzechem ogólnikowości lub werbalizmu, odnotowujemy je. Nie zmieniają one jednak naszej zasadniczej oceny o przytłaczającej dominacji tego, co będzie kontynuowane nad tym, co nowe w działalności rządu. Ocena ta podważa zapowiedź, że gabinet premiera Bieleckiego ma być rządem przełomu. Rodzi to pytanie o związek między programem premiera a oczekiwaniami społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Jeżeli dobrze odczytujemy opinie, troski i obawy naszych rodaków, to za sprawę nadrzędną trzeba uznać ożywienie gospodarki, stwarzające szanse na poprawę warunków życia, na umocnienie poczucia bezpieczeństwa socjalnego, na realne rozwiązywanie problemów budownictwa, zatrudnienia, kultury i oświaty, opieki zdrowotnej i ochrony środowiska. W ciągu ostatniego roku wszyscy zapłaciliśmy bardzo wysoką cenę za reformy gospodarcze. Dlatego uzasadnione jest oczekiwanie, że była to dobra inwestycja a koszty zaczną się wkrótce zwracać. Wydarzenia polityczne ostatnich miesięcy dowodzą, że tłumaczenie społeczeństwu, że zrobiło dobry interes, płacąc kilkudziesięcioprocentowym spadkiem stopy życiowej za osiągnięcie dyskusyjnych stabilizacji, nie trafia do przekonania i już nie wystarcza. Kolejny cenowy szok w tym miesiącu wręcz podważa to tłumaczenie.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Większość Polaków dość rozpaczliwie poszukuje nadziei na zwrot w tej sytuacji. Chociaż szybka poprawa jest nierealna, obiecano ją nam. Słowa wypowiadane przez polityków są jak weksle. Bez względu na to, czy mają pokrycie, wyborcy żądają ich zrealizowania. W tej sytuacji odpowiedź rządu sprowadzająca się do podtrzymania dotychczasowej polityki nie może być uznana za wystarczającą.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Rząd premiera Bieleckiego rozpoczyna swoją misję w warunkach nieporównanie mniej korzystnych niż poprzedni gabinet. Składa się na to zniecierpliwienie dużej części społeczeństwa, mniejsze poparcie i mniejsza skłonność do dalszych wyrzeczeń, na jakie rząd może liczyć. Próba niekorygowanej kontynuacji dotychczasowej polityki może w krótkim czasie doprowadzić do protestu społecznego. Jeżeli wyrazi się on w bardziej radykalnej formie, może oznaczać przerwanie reform gospodarczych i zagrożenie dla ciągle jeszcze słabej konstrukcji demokratycznego państwa. Można odnieść wrażenie, że rząd nie docenia tego zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Co zatem rząd powinien zrobić?</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Po pierwsze, zmienić listę priorytetów, wpisując na czołową pozycję działania zmierzające do szybkiego pobudzenia wzrostu gospodarczego. Budowanie gospodarki rynkowej w polskiej rzeczywistości wymaga aktywnej polityki rządu zarówno w przełamywaniu recesji, jak i restrukturyzacji gospodarki. Trzeba przy tym wyjaśnić, czy ten rząd wzorem poprzedniego gotów jest popierać ideę społecznej gospodarki rynkowej, czy też dystansuje się od niej.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Po drugie, biorąc pod uwagę stopień upaństwowienia naszej gospodarki, należy zrezygnować z ideologicznych uprzedzeń wobec przedsiębiorstw państwowych, stworzyć im jednakowe warunki udziału w konkurencji rynkowej, jak innym podmiotom, nie rezygnować z poszukiwania możliwości poprawy ich działania w sferze zarządzania nimi.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Pierwszoplanowym celem prywatyzacji powinno być podnoszenie efektywności gospodarki, a nie realizowanie ideologicznej doktryny, zakładającej zniszczenie sektora państwowego, bez względu na cenę, jaką przyjdzie zapłacić. Prywatyzacja powinna dokonywać się głównie pod wpływem swobodnej gry sił rynkowych. Państwo powinno odgrywać rolę arbitra i kontrolera, stojącego na straży interesu publicznego, a w mniejszym stopniu troszczyć się o przyspieszenie likwidacji własnych przedsiębiorstw. Należy porzucić hasło tzw. uwłaszczenia, jeżeli kryją się za nim pomysły o rozdawnictwie majątku państwowego. Próba zrealizowania ich doprowadzi do zniszczenia rynku kapitałowego już w jego zalążkowym stadium, do spekulacyjnych przesunięć własności na niespotykaną skalę, zagrozi utratą narodowej kontroli nad wspólnie stworzonym majątkiem.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Po trzecie, znacznie śmielej trzeba zakreślić skalę interwencji państwa w sferze produkcji rolnej i budownictwa mieszkaniowego. Sięgajmy do wzorów znanych w państwach o gospodarce rynkowej. Nie zakłóci to logiki naszych reform, umożliwi skuteczniejsze zaspokojenie dwóch spośród najważniejszych ludzkich potrzeb — wyżywienia i mieszkania. Obecne propozycje rodzą obawę, że rząd nie ma w tych sprawach dostatecznie skutecznych koncepcji, co grozi następnym rokiem dreptania w miejscu.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Po czwarte, wychodząc z założenia, że proces sanacji naszej gospodarki dokonać się może tylko kosztem, ale i przy współudziale całego społeczeństwa, należy na jednej płaszczyźnie zestawić teoretyczną prawidłowość przyjmowanych koncepcji i społeczną gotowość wcielania ich w życie. Gotowość ta zależy w szczególności od zachowania społecznego nadzoru nad procesami gospodarczymi — tu swoją rolę ma do odegrania parlament — od respektowania zasady partycypacji społecznej wyrażającej się w poszanowaniu praw samorządu i związków zawodowych, wreszcie od uwzględnienia potrzeb i aspiracji społeczeństwa. Jest to myśl bliska różnym nurtom politycznym i społecznym, w tym także społecznej nauce Kościoła, o czym warto przypomnieć w roku setnej rocznicy papieskiej encykliki „Rerum novarum”.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">W hierarchii potrzeb społecznych bardzo wysoko mieści się łatwy i równy dostęp do oświaty, kultury, opieki zdrowotnej i społecznej. Obecne stanowisko rządu w tych sprawach jest nie do zaakceptowania. Do kategorii nieporozumień należy zaliczyć pogląd, że dopiero teraz kultura polska stała się niezależna. Jest to opinia wręcz obraźliwa. Jeżeli jakiś składnik naszego życia narodowego pozostawał wolny i duchowo niezależny, to była nim polska kultura. Ona odegrała skutecznie rolę łącznika między różnymi epokami w naszej współczesnej historii. Ona także, w tym łatwo wykpiwanym okresie PRL promieniowała z tej ziemi daleko poza granice Polski i spajała nas z Europą.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Rząd nie może ograniczyć się do popierania różnych form mecenatu, zwłaszcza prywatnego. Odpowiedzialność państwa zarówno za stworzenie warunków' do twórczości, jak i jej upowszechniania jest znacznie większa. Dotyczy to także oświaty i nauki. W obu tych sferach należy tworzyć praktyczne gwarancje przestrzegania zasady równych szans w zdobywaniu wiedzy i dostępie do dóbr kultury. Zasada ta musi wyznaczać granice komercjalizacji zarówno oświaty, jak i kultury. Działalność społeczna i opiekuńcza państwa musi być usprawniona i dostatecznie wsparta finansowo. Pogłębiają się jaskrawe nierówności materialne, rozrasta się sfera ubóstwa. Coraz większa jest grupa obywateli, którzy nie mają realnej możliwości sfinansowania swoich elementarnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">To bardzo dobrze, że nasze sklepy są pełne towarów, ale źle, że wielu ludzi niezależnie od swojej pracy i wysiłków może tylko przyglądać się tym towarom. To bardzo dobrze, że dzięki rozwijającym się prywatnym przedsiębiorstwom turystycznym tak łatwo można kupić wczasy na Karaibach, ale jakie to ma znaczenie dla milionów Polaków, których nie stać na wysłanie dzieci na kolonie. Państwo nie może odwrócić się od tych problemów. Państwo ma powinności wobec swoich obywateli. Nikt do tej pory nie dał w wolnej, nieskrępowanej formie przyzwolenia na ograniczenie obowiązków państwa. Może się to stać dopiero w trakcie wyborów parlamentarnych, o ile prawica, przedstawiając otwarcie swą prawdziwą twarz, zdobędzie w nich mandat upoważniający do takiej polityki. Potrzebne są pilne przedsięwzięcia zmierzające do skonstruowania programu i koncepcji organizacyjnych polityki socjalnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Wreszcie uwaga dotycząca polityki zagranicznej. Z wielu względów stabilność i kontynuacja w tej dziedzinie są szczególnie pożądane. Jednocześnie rząd musi być nieporównanie bardziej skuteczny w osiąganiu zarysowanych celów naszej polityki zagranicznej, zwłaszcza w tworzeniu warunków do rozwiązywania naszych problemów gospodarczych. Mimo podejmowanych prób nie osiągnięto sukcesów w redukcji polskiego zadłużenia, zagwarantowanie dostaw ważnych surowców z dotychczasowych źródeł stoi pod znakiem zapytania. Uregulowanie stosunków nie tylko gospodarczych z naszymi najważniejszymi sąsiadami ciągle jeszcze nie spełnia oczekiwań społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Biorąc pod uwagę przedstawione tu przez nas opinie, zastrzeżenia i postulaty Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej stwierdza, że nie jest gotów przyjąć na siebie odpowiedzialności za taki program rządowy, jaki został nam zaprezentowany. Otwarcie mówimy, że expose premiera oceniamy krytycznie.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">W tych wyjątkowych okolicznościach, w jakich przychodzi nam wszystkim spełniać poselskie obowiązki, uznając, że nie czas na grę polityczną i lekceważenie jakichkolwiek szans na pozytywne działanie dla Polski, nie deklarujemy przejścia do programowej opozycji. Gotowi jesteśmy nadal do konstruktywnego współdziałania w konkretnych przedsięwzięciach, które uznamy za słuszne i warte poparcia. Będziemy jednak znacznie bardziej krytyczni wobec działań rządu, o ile nie będą one spełnieniem obecnych zapowiedzi. W tej formule mieści się również nasz stosunek do proponowanego przez premiera składu gabinetu. Nie negujemy kompetencji kandydatów, ale za sprawę zasadniczą uznajemy programy ich działania i sposób sprawowania urzędów. By być w zgodzie z wymogiem obiektywizmu i rzetelności stwierdzamy, że z uznaniem odnosimy się do kwalifikacji i koncepcji wielu kandydatów na ministrów, oczywiście na tyle, na ile mogliśmy zapoznać się z nimi w czasie przesłuchań w komisjach sejmowych. Jednak porównując ich wypowiedzi z expose premiera znajdujemy wiele przykładów na to, że ciągle jeszcze nie uzgodniona pozostaje koncepcja dalszego rozwoju Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Przez kilkanaście miesięcy mówiliśmy rządowi „tak, ale…” Dzisiaj nie możemy powtórzyć tej formuły. Nasze ostateczne stanowisko wobec rządu zależeć będzie od tego, czy po głębokiej analizie sytuacji, potrzeb i możliwości przedstawi on konkretny program i czy przekształci się z rządu realnej kontynuacji i pobożnych życzeń w prawdziwy rząd przełomu.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#PosełWłodzimierzCimoszewicz">Sytuacja w Polsce jest bardzo złożona i trudna. Niepewny jest rozwój wydarzeń w naszym bezpośrednim sąsiedztwie i w Zatoce Perskiej. W tych okolicznościach Polsce potrzebny jest rząd, okres przejściowy nie może być przedłużany. Dlatego mimo krytycznej oceny programu rządu, klub lewicy nie decyduje się głosować przeciwko powołaniu proponowanego gabinetu. Uznaliśmy, że każdy z posłów należący do naszego klubu musi w tej sprawie sam wyważyć racje przemawiające za i przeciw, odpowiedzieć na pytanie — co zrobić, by nie mogąc poprzeć programu rządu jednocześnie nie odebrać prezydentowi i premierowi szansy na spełnienie złożonych społeczeństwu obietnic.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">W imieniu Klubu Poselskiego PSL głos zabierze poseł Józef Zych, przygotuje się poseł Mieczysław Gil.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJózefZych">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Z najwyższą uwagą i troską o dobro naszego narodu, Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego przystąpił do prac parlamentarnych zmierzających do powołania nowego rządu. Miał w pamięci nie tylko lata niepowodzeń w rolnictwie, w tym także rządu Tadeusza Mazowieckiego, ale także obietnice czynione mieszkańcom wsi przez kandydatów na urząd prezydenta. W szczególny sposób zwróciliśmy uwagę na wypowiedzi i przyrzeczenia złożone rolnikom przez prezydenta Rzeczypospolitej pana Lecha Wałęsę. Dostrzegliśmy w nich zapowiedź zmian na lepsze w polityce rolnej. Mieliśmy zatem prawo oczekiwać, że desygnowany przez prezydenta kandydat na premiera będzie o sprawach rolnictwa mówić tym samym językiem co prezydent, a w każdym razie w tym samym duchu. W pierwszym okresie stało się jednak inaczej. Bezpośrednie zetknięcie klubu z kandydatem na premiera przyniosło bolesne rozczarowanie chodzi tu o poglądy pana Jana Krzysztofa Bieleckiego na przyszłość polskiego rolnictwa i jego miejsce w wyżywieniu narodu. Czy w takiej sytuacji można było dziwić się postawie Klubu Poselskiego PSL i powiedzeniu „nie”, gdy chodziło o kandydata na premiera. Sądzę, że postawa klubu była wynikiem realnej oceny sytuacji w rolnictwie i protestem przeciwko nieuwzględnianiu słusznych wniosków rolników już we wstępnej fazie tworzenia rządu. Była także próbą zwrócenia jeszcze raz uwagi na możliwości wyżywienia narodu w oparciu o własne rolnictwo. „Nie” — powiedziane w tej sali kilka dni temu było także przestrogą, iż nasz klub nie zamierza się godzić z pomijaniem przez rząd interesu wsi, rozumianego w kategoriach podstawowych interesów narodu. To „nie” było powiedziane panie premierze otwarcie i uczciwie, z pełnym uzasadnieniem i logiczną konsekwencją. Wynikało także z przeświadczenia, że rządy, urzędy, stanowiska przemijają, a naród trwa; że zmieniały się opcje polityczne i układy, a polski chłop trwał przy swojej ziemi, przy polskiej ziemi, która wyżywiła tyle pokoleń i która zdolna jest wyżywić jeszcze wiele pokoleń Polaków.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Powołany na premiera pan Jan Krzysztof Bielecki przedstawił Sejmowi założenia programowe dla rządu, który mamy powołać. Expose premiera Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego przeanalizował z najwyższą starannością i uwagą. Odnotował w tym wystąpieniu pozytywne elementy odnoszące się do rolnictwa. Jeżeli jest tak jak powiedział premier, a w naszym przekonaniu jest, iż w najgorszym okresie ucisku narodowego polskość, tradycję narodową, ale i prześladowaną własność prywatną przechowała polska wieś — to powinna być ona uznana za prekursora przemian własnościowych w Polsce z wynikającymi stąd wszystkimi konsekwencjami. Jeżeli premier twierdzi dalej, że nie tylko zasługi wsi dla całości narodu i państwa wymagają od nas szczególnej uwagi dla problemów gospodarki rolnej, ale że wymaga tego aktualny i strategiczny interes Polski, to należało oczekiwać sprecyzowania, w jaki sposób realizowana będzie w Polsce strategia rolna.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełJózefZych">Pan premier, ogólnie rzecz biorąc, zapowiedział obronę interesów rolników przed nieuczciwą konkurencją, przed importem rolnym po sztucznie zaniżanych cenach. Ale już nie powiedział o cle zaporowym, o którym mówił nasz klub. W ocenie naszego klubu rząd powinien szybko stworzyć system ochronny naszego rynku artykułów rolnych i żywnościowych przed napływem tańszej, bo dotowanej przez państwa eksportujące, żywności; powinien wspomagać eksport rolno-spożywczy na podobnych zasadach, jak czynią to państwa EWG.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełJózefZych">W swoim wystąpieniu pan premier Bielecki zapowiedział, znów ogólnie, łatwiejszy dostęp rolników do kredytu. W tym miejscu należy przypomnieć, że rok 1990 przyniósł stagnację produkcji rolnej, a przesłanki wskazują, że wkrótce może rozpocząć się niebezpieczna dla państwa recesja w tym zakresie. Konieczne jest zatem stworzenie systemu kredytowego, który uwzględniał będzie długość cykli produkcyjnych w rolnictwie. Potrzebne są więc kredyty o niższej stopie procentowej, przeznaczone na określone cele: produkcyjne, usługowe i socjalne. Kredyty te powinny być ogólnie dostępne.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#PosełJózefZych">Pozytywnie i z uwagą odnosimy się do zapowiedzianego zamiaru powołania przy premierze Rady Rozwoju Wsi, wszakże pod jednym warunkiem, iż rada ta otrzyma także uprawnienia związane z inicjowaniem działań na rzecz rolnictwa. Swoje propozycje, uwagi i opinie rada powinna przedkładać nie tylko premierowi, ale przede wszystkim Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Słuszne poczynania rządu w sprawach dotyczących rolnictwa Klub Poselski PSL będzie wspierać. Co więcej, będzie uczestniczył w ich realizacji. Klub nasz poczuwa się jednak do obowiązku oświadczenia, że są zagadnienia, które, pomimo iż mają pierwszorzędne znaczenie, nie zostały przedstawione przez premiera. Zwracamy uwagę, że rolnik polski przez cały 1990 rok był pozostawiony sam sobie. Wolny rynek bez ingerencji państwa nie gwarantował mu stabilności dochodu. Opowiadamy się zatem w dalszym ciągu za cenami na płody rolne gwarantującymi dalszy rozwój tych gospodarstw, które prowadzą efektywną produkcję. Uważamy, że można i trzeba to osiągnąć przez operatywniejsze działanie Agencji Rynku Rolnego, której na te cele nie może zabraknąć pieniędzy. Jest to w interesie zarówno rolników, jak i konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#PosełJózefZych">Muszą się też znaleźć pieniądze na zwiększenie państwowych rezerw żywności. W 1990 roku nastąpiło gwałtowne rozwarcie nożyc pomiędzy cenami na środki produkcji dla rolnictwa, a cenami płaconymi za płody rolne. Wszystko wskazuje na to, że bez ingerencji państwa w 1991 roku ta dysproporcja jeszcze się zwiększy. Spadł w sposób katastroficzny zakup nawozów przez rolników. W drugim półroczu 1990 roku przemysł chemiczny więcej sprzedał nawozów azotowych na rynki zagraniczne niż na rynek krajowy. Tak się dzieje, ponieważ rolnicy po prostu nie mają pieniędzy na ich zakup. To odbije się na planach globalnej produkcji zbóż, na plonach okopowych, a także pasz objętościowych. Konieczne jest utrzymanie subwencji na nawozy dla rolników, a jej wielkość powinna gwarantować kształtowanie się prawidłowych proporcji pomiędzy cenami na płody rolne, a cenami na nawozy. Jest to w interesie i przemysłu, i rolnictwa, i nas wszystkich. Konieczne jest także zwiększenie kwot przeznaczonych na fundusz restrukturyzacji przemysłu rolno-spożywczego w celu stworzenia możliwości w tym zakresie wszystkim przemysłom spożywczym na wzór przemysłu mleczarskiego. W tym względzie obok systemu dotacji w większym stopniu należy wprowadzić system gwarancji kredytowych udzielanych przez ministra rolnictwa poszczególnym przedsiębiorstwom podejmującym modernizację swoich zakładów i zaciągających na ten cel kredyty w bankach.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#PosełJózefZych">Z uwagą odnotowaliśmy zapowiedź premiera, że rząd zamierza z większym rozsądkiem a nade wszystko celowością przeprowadzać dalszą prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, rozpoczynając od najgorszych. Uważamy, że w obecnej sytuacji, szczególnie przy zwiększającym się bezrobociu oraz wzroście cen produktów spożywczych, nie wolno doprowadzać do bezmyślnego rozbijania przetwórstwa rolno-spożywczego. Przemiany własnościowe w sferze rolnictwa i gospodarki żywnościowej, a więc w PGR, PZZ, spółdzielniach rolniczych, przebiegać powinny z uwzględnieniem wszelkich okoliczności i uwarunkowań, w tym przy rozpoznaniu, czy przyniosą efekty ekonomiczne, poprawę sytuacji załogi, wzrost jakości i wydajności pracy. Powinny być przeprowadzane przy uwzględnianiu stanowiska załogi, związków zawodowych i kierownictwa przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#PosełJózefZych">Wysoka Izbo! Optymistycznie zabrzmiały słowa premiera, że przy tworzeniu rządu, zamierzą on radykalnie poszerzyć klasę polityczną, radykalnie rozszerzyć grupę ludzi zdolnych do sprawowania kierowniczej funkcji w państwie. Pan premier powiada, że w tej dziedzinie nie ma być monopolu. Prawda jest jednak inna. Dążąc do utworzenia rządu fachowców, premier zaprzecza tezie o pluralizmie w życiu politycznym kraju. Niestety, monopol na sprawowanie władzy jest tu dość wyraźny. Jeżeli w warunkach polskich, rząd nie ma być rządem koalicyjnym, to obowiązkiem premiera jest zatroszczenie się o to, aby rząd miał silne oparcie w parlamencie a także jego bezpośrednie poparcie. Doświadczyliśmy już, iż grzechem pierworodnym rządu Tadeusza Mazowieckiego było to, iż nie stworzył mocnego zaplecza politycznego dla swojego rządu.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Przesłuchanie kandydatów na ministrów w Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz wczorajsze spotkanie w naszym klubie z kandydatami na ministrów: finansów i rolnictwa uświadomiły nam, że w niektórych ważnych kwestiach istnieją nadal zasadnicze różnice pomiędzy tym, co na temat rolnictwa i jego wspierania mówi prezydent Rzeczypospolitej i częściowo premier, a tym co uznaje za słuszne i możliwe do realizacji — wicepremier. Należy odnotować, że pan wicepremier Balcerowicz przyznał wczoraj, iż brak programu rolnego źle przysłużył się polskiej gospodarce. Uznał także za możliwe i pożyteczne powołanie wspólnego zespołu ekspertów Banku Światowego, Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa Finansów oraz Klubu Poselskiego PSL w celu bieżącego rozwiązywania problemów rolnictwa. Był to wniosek naszego klubu.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#PosełJózefZych">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego, jak już powiedziałem, dostrzega pozytywne elementy dotyczące rolnictwa w wystąpieniu premiera i niektórych kandydatów na ministrów. Widzi także niekonsekwencje i braki programowe. Z uwagą śledzić będziemy zapowiedzi pozytywnych działań, ocenimy je na podstawie czynów a nie słów. Jeżeli będą uwzględniać interes narodu i wsi, udzielimy im pełnego poparcia. Jeżeli będą sprzeczne z naszą koncepcją wyżywienia narodu i gospodarki rolnej, powiemy zdecydowanie — nie.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#PosełJózefZych">Tworząc nowy rząd, nie wolno także zapominać o wyniku swoistego referendum i opinii społecznej, jaką w odniesieniu do realizowanej polityki gospodarczej rządu Tadeusza Mazowieckiego wypowiedziało społeczeństwo w wyborach prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#PosełJózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego podkreśla, iż w interesie społecznym leży, aby rząd szczególną uwagę zwrócił na usługi rolnicze oraz przetwórstwo płodów rolnych, a także na ochronę środowiska naturalnego. W tej ostatniej sprawie jak dotychczas powinien współdziałać z organizacjami międzynarodowymi oraz wszystkimi naszymi sąsiadami.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Wszelkie uwarunkowania, o których mówiłem, w tym także istniejące po stronie naszego klubu uzasadnione wątpliwości, co do zamiarów rządu, nie pozwalają dziś jeszcze na udzielenie rządowi pełnego klubowego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#PosełJózefZych">Mając świadomość, że Polsce pilnie potrzebny jest rząd, przy wszystkich naszych zastrzeżeniach, nie zamierzamy przeszkadzać w jego powołaniu. O sposobie wyrażenia stanowiska przez poszczególnych posłów naszego klubu, mówić będziemy w czasie posiedzenia klubu, które odbędzie się w czasie najbliższej przerwy.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#PosełJózefZych">Panie Premierze! Jedna jest Polska i jeden jest naród. Obowiązkiem rządu, o powołanie którego pan wnosi, będzie uwzględnianie woli tegoż narodu we wszystkich istotnych sprawach dotyczących Polski i jej gospodarki, w tym także 40% społeczeństwa, zamieszkującego polskie wsie.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#PosełJózefZych">Wyrażamy przekonanie, że nasze intencje oraz potrzeby rolnictwa zostaną należycie zrozumiane i uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">W imieniu OKP głos zabierze poseł Mieczysław Gil, przygotuje się poseł Bronisław Geremek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełMieczysławGil">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Prawie tydzień temu prezes Rady Ministrów złożył oświadczenie w sprawie składu rządu i programu prac tego rządu. Czas ten dobrze i pracowicie spożytkowali posłowie i kandydaci na rządowe stanowiska. To upoważnia mnie do stwierdzenia, że decyzja parlamentu o spowolnieniu procesu zatwierdzenia rządu była ze wszech miar słuszna. Staranność przesłuchań w komisjach sejmowych pozwala mi z satysfakcją i optymizmem mówić o kwalifikacjach kandydatów na ministrów. Daliśmy zresztą temu wyraz w głosowaniu. Przyspieszenia zatem oczekiwać będziemy teraz po zatwierdzeniu rządu, bo mam nadzieję, że to dziś nastąpi i takie wyrażam stanowisko Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełMieczysławGil">Czy jest to wystarczające stwierdzenie do spełnienia pragnień pana premiera, który w swoim expose mówi z zatroskaniem o nadziei, o tym: „aby nie stracili nadziei ci, którzy ją mieli i aby ci, którzy jej nie mieli, mogli ją pozyskać”. Jestem przekonany, że nadziei w ostatnim czasie znów zaczęło przybywać. Nadzieja ta nie opuszczała naszego obozu politycznego, solidarnościowego od 1980 roku. Tak jest i dzisiaj. Zatem kończąc ten wątek, postaram się w sposób uporządkowany ustosunkować do poszczególnych kwestii zawartych w oświadczeniu pana premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełMieczysławGil">Przede wszystkim premier Bielecki zapowiada konkretne działania, konkretne kroki, ale wciąż są to jeszcze kroki, podkreślam — kroki na drodze do pełnej suwerenności państwa, suwerenności gospodarczej także. O tym fakcie powinniśmy pamiętać właśnie tu i teraz i nie tylko w tej Izbie. Nasze polskie poczucie braku skutków od roku wprowadzanych reform winniśmy nakładać na położenie innych, postkomunistycznych krajów, na ich drogę do reform.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełMieczysławGil">W budowaniu nowoczesnej gospodarki rynkowej, w budowaniu demokracji i nowego ładu ekonomicznego, Polska jest dziś dalej, niż którykolwiek kraj z byłego obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełMieczysławGil">Wysoka Izbo! Jestem jednak daleki od samozadowolenia i samouspokojenia. Członkowie mojego klubu, Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, działającego w nowej formule, dokonali bardzo krytycznej analizy zawartych w oświadczeniu pana premiera treści. Katalogując niejako problemy, chciałbym zacząć od polskiej polityki zagranicznej, szczególnie od zapowiadanego w expose dążenia do zawarcia „nowego traktatu ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, normującego całokształt naszych relacji”. Racja. Ale już dziś rodzi się potrzeba aktywizacji naszej tam obecności, szczególnie w życiu gospodarczym, kulturalnym. To dziś potrzebne są już nowe kwalifikacje dla ludzi pracujących w ambasadzie i w polskich konsulatach w Związku Radzieckim, ale nie tylko. Potrzebni są także nowi ludzie oczywiście nie wszyscy. Wzmocnienia wymaga przede wszystkim personel ekonomiczno-handlowy.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełMieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny jest przekonany, że nowy rząd w sposób zdecydowany zaakcentuje równoprawność stosunków gospodarczych ze Związkiem Radzieckim, a także będzie stwarzał dogodne warunki do rozwoju handlu z poszczególnymi republikami. Nie może powtórzyć się bowiem sytuacja z roku ubiegłego, w wyniku której powstała olbrzymia nadwyżka w bilansie ze Związkiem Radzieckim, sięgająca blisko około 4 miliardów rubli transferowych. Dla budżetu państwa było to dodatkowym obciążeniem finansowym, którego wielkość jest trudna do przecenienia. Rząd powinien konsekwentnie kontynuować także rozmowy w sprawie ważnych inwestycji, zwłaszcza surowcowych w Związku Radzieckim, w wyniku których Polska poniosła straty sięgające także blisko 4 miliardów rubli transferowych.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełMieczysławGil">Szczególnej rozwagi w działaniu wymaga problem restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu elektromaszynowego, który w latach siedemdziesiątych przystosowany został w dużej części do potrzeb Związku Radzieckiego i państw RWPG w ramach tak zwanej specjalizacji. Oczekujemy od rządu kompleksowego programu działań w tej materii. Niezbędne jest tu także podjęcie szybkich kroków w kierunku prywatyzacji i demonopolizacji handlu zagranicznego. Tym procesem powinny być objęte wielkie centrale handlu zagranicznego. Nie może tu być jednak mowy o działaniach nierozważnych, mogących przynieść szkodę dla interesów państwa.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełMieczysławGil">W expose premiera nie zauważono, niestety, Polaków mieszkających poza granicami kraju. Szczególny stosunek i pamięć należy się Polakom za wschodnią granicą. Polacy zaś z Zachodu są dla nas „dużą wartością ekonomiczną”, jeśli można użyć takiego określenia.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełMieczysławGil">Ich aktywna obecność w życiu kraju bez wątpienia służyć będzie zbliżeniu się Polski do zachodnich standardów ekonomicznych, technologicznych i cywilizacyjnych; pozwala także uruchamiać mniejszy lub większy biznes.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełMieczysławGil">Jako Obywatelski Klub Parlamentarny uznajemy za konieczne prowadzenie aktywnej i kreatywnej polityki gospodarczej, zwłaszcza przemysłowej. Pozostałość czasu minionego to także ogromne zakłady przemysłowe, dziś mało rentowne, zdekapitalizowane i energochłonne. Tak, jest to pozostałość z czasów komunistycznych, ale pozostałość. To dla takich zakładów należy opracować uproszczony sposób przekształceń własnościowych, pomoc w poszukiwaniu kapitału zagranicznego. Tym zakładom potrzebne jest wsparcie koncepcyjne. Spadek płac w tych zakładach, naturalny, ale powodujący ogromne niezadowolenie u ludzi tam pracujących może stanowić duże zagrożenie dla naszych reform. Do zakładów tych nie może więc wkroczyć beznadzieja. Siłą faktu rząd, ministerstwa muszą tu wykazać aktywność, nie mogą pozostawać obojętne.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełMieczysławGil">Rząd nie może też zachowywać się pasywnie wobec wzrastającego bezrobocia. Przykłady z ostatnich miesięcy, a dotyczące wypłat chociażby zasiłków dla bezrobotnych bez podejmowania próby organizacji robót publicznych spotykały się z krytyką społeczną. Tu, jeśli panie posłanki i panowie posłowie pozwolą, dosłownie dwa zdania pewnej refleksji sprzed kilkunastu dni. Jeden ze znajomych przyjechał ze swojej gminy, i opowiedział mi o tym, że bardzo szybko chciał wyremontować, panie premierze swój dom; w jego gminie zarejestrowanych jest dokładnie 156 bezrobotnych, w większości mężczyźni i w czasie swojego pobytu w tej gminie — podczas urlopu — nie znalazł nikogo, kto by proste prace, takie proste prace fizyczne mógł wykonać za dobrą opłatą, mimo że tych bezrobotnych w gminie jest tak wiele. To świadczy o potrzebie nowych rozwiązań w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełMieczysławGil">Wysoka Izbo! Nie będą to słowa odkrywcze, gdy powiem, że reformy gospodarcze wymagają obudowy społecznej i politycznej. Zrozumienie przez szerokie warstwy społeczne istoty prywatyzowania się polskiej gospodarki to jeden z kluczy do sukcesów. Procesowi temu winna towarzyszyć także reprywatyzacja, staranna, uwzględniająca możliwości finansowe państwa, ale wraz z procesem prywatyzacyjnym tworząca podstawy do powstania nowej warstwy socjologicznie nazywanej klasą średnią. Pobudzanie aktywności gospodarczej Polaków, budzenie ducha przedsiębiorczości, uruchamianie rodzimego kapitału i inicjatywy jest ściśle związane z tymi procesami. Szeroka informacja i sprawność administracyjna są tu niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełMieczysławGil">Osobnym zagadnieniem niezwykle ważnym jest kompleks spraw związanych z polską wsią. W tej kwestii zabiorą jeszcze głos przedstawiciele naszego klubu związani z kołem PSL „Solidarność”. Ja jedynie zwrócę uwagę na zapowiedź powołania Rady Rozwoju Wsi, działającej bezpośrednio przy premierze. Jest to ważna decyzja, ważna w kontekście naszej drogi do Europy. Do Europy tej nie wejdziemy, a raczej Europa nie przyjdzie do nas, gdy cywilizacyjne zacofanie będzie ograniczać możliwości współpracy z kapitałem, gdy blokować będzie napływ tego kapitału i nowoczesnych technologii. Wobec niekonkurencyjności na rynkach europejskich większości naszych wyrobów przemysłowych, polskie rolnictwo ma szanse najszybciej, przy proporcjonalnie najniższych nakładach środków, wpłynąć na rozwój nowoczesnego chociażby przetwórstwa rolno-spożywczego. Dodam, że w ten sposób stworzą się także nowe miejsca pracy. Zachodzi zatem pilna potrzeba ustalenia zadań i kompetencji dla tejże Rady Rozwoju Wsi, czego nie przedstawił jeszcze pan premier w swoim expose.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełMieczysławGil">Expose premiera mało precyzyjnie mówi o zakresie prac związanych z reformą i wspomaganiem sądownictwa, prokuratury i policji. W interesie społecznym leży zdecydowana poprawa skuteczności działania tych instytucji, a tym samym i wiarygodności. Doceniając potrzebę zdecydowanej walki z przestępczością, zwłaszcza gospodarczą, pragniemy zwrócić uwagę, że o jej skuteczności zadecydują nie wysokie kary, lecz stopień wykrywalności przestępstw i maksymalne skracanie okresu dzielącego popełnienie czynu przestępczego od ukarania. Do świadomości społecznej musi dotrzeć prawda, że przestępstwo po prostu się nie opłaca.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#PosełMieczysławGil">Pilnego zakończenia wymagają również prace związane z nowelizacją przepisów dotyczących adwokatury, radców prawnych i notariatu. Nasz klub liczy na współpracę w tej dziedzinie z rządem i jego agendami.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#PosełMieczysławGil">Wysoka Izbo! Obywatelski Klub Parlamentarny nie zamierza prezentować koreferatu. Sygnalizujemy więc jedynie potrzeby, ujawniamy zagrożenia dla programu, wskazujemy pozytywy. Cieszy nas na przykład fakt, że rząd zamierza odgrywać aktywną rolę w tworzeniu szeroko pojętej infrastruktury rynku. Premier zapowiedział wspomaganie inwestycji w zakresie telekomunikacji, energetyki i transportu. Ze swej strony pragniemy zwrócić uwagę, że jest najwyższy czas i dogodny okres na przykład dla racjonalizacji gospodarki energetycznej. Energetyka nigdy nie dysponowała takimi rezerwami mocy i energii, jak obecnie. Istnieje więc możliwość uporządkowania wielu zagadnień, które do tej pory przy napiętym bilansie mocy były niemożliwe lub bardzo trudne do zrealizowania. Przy stosunkowo niewielkich nakładach można na przykład wzmocnić zasilanie północno-wschodnich obszarów Polski, co pozwoliłoby na zrezygnowanie z zakupu energii ze Związku Radzieckiego po cenie znacznie wyższej od krajowej. Niezbędna restrukturyzacja przemysłu stwarza korzystne warunki do szeroko pojętej racjonalizacji użytkowania tej energii. Mamy nadzieję, że obecny rząd szybko zdecyduje się na powołanie postulowanej w uchwale Sejmu agencji racjonalnego użytkowania energii. Związane jest to przecież z funkcjonowaniem w dalszym ciągu przedsiębiorstw państwowych, których udział w gospodarce kraju będzie nadal określony i znaczący.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#PosełMieczysławGil">Wspierając działania rządu, jego wielkie dzieło dynamizowania reform, nie rezygnujemy, o czym już z tej trybuny mówiłem, z prawa do krytyki i merytorycznych dyskusji z rządem. Akceptując przyjętą przez pana premiera zasadę tworzenia rządu w oparciu o kompetencje, a nie przedstawicielstwo polityczne, mamy nadzieję, że okazji do sporów i krytyki nie będzie dużo. Obywatelski Klub Parlamentarny przywiązuje też dużą wagę do właściwych relacji między rządem i parlamentem, a także między parlamentem, rządem, urzędem prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#PosełMieczysławGil">Kierując się tymi zasadami, Obywatelski Klub Parlamentarny uważa, iż przedstawiony przez pana premiera skład jego gabinetu gwarantuje wypełnianie powierzonych mu obowiązków. Będziemy więc w swojej zdecydowanej większości, niemal w całości, głosować za zatwierdzeniem przez Sejm zaproponowanego składu Rady Ministrów. Przed tym rządem stoją bowiem ogromne zadania. Ich realizacja zależy nie tylko od niego, ale także od przezwyciężenia apatii i wyzwolenia energii w społeczeństwie, które, znosząc dotychczasowe wyrzeczenia, pragnie mieć poczucie słuszności polskich reform. Sprawna praca rządu będzie jednak miała fundamentalne znaczenie, czego też życzę rządowi premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">W imieniu Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna głos zabierze pan poseł Bronisław Geremek, przygotuje się poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełBronisławGeremek">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moi koledzy z formułującego się Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna upoważnili mnie do przedstawienia w debacie nad expose premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego stanowiska naszego środowiska. Tworząc przed kilkoma dniami odrębny klub, kierowaliśmy się przekonaniem, że drugie półrocze ubiegłego roku wytworzyło nową sytuację polityczną. Ogłoszenie wojny na górze skutecznie rozbiło ugodę społeczną, która leżała u podstaw przełomu, jaki wniósł w losy naszego kraju rząd Tadeusza Mazowieckiego. Zadekretowany został odgórnie podział ruchu solidarnościowego, z którego się wywodzimy. Trzeba się z tym pogodzić i wyciągnąć właściwe wnioski. Podziały wewnątrz środowisk solidarnościowych są faktem. Chcemy, żeby te podziały były jasne i czytelne. Chcemy, żeby ogniskowały się one wokół odmienności programowych, a nie wokół personalnych ambicji. Dlatego stworzyliśmy nasz klub. Sądzimy, że w ten sposób będziemy służyć realizacji programu solidarnościowego, z którym szliśmy do poprzednich wyborów. Deklarując wierność temu programowi, chcemy też wyraźnie powiedzieć, że jesteśmy przeciwko kontynuowaniu, czy stosowaniu jakichkolwiek kombatanckich zasad w życiu publicznym.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełBronisławGeremek">Nie minione zasługi, ale kompetencje zawodowe i polityczne, zalety umysłu i charakteru, wola i wyobraźnia reformatorska — i tu może lewa strona nie będzie biła brawa.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełBronisławGeremek">— muszą teraz określać przydatność do publicznych funkcji. Pragniemy być reprezentacją ruchu na rzecz reform. To słowo jest nieco zużyte i słabo brzmi, ale jest programem. Odrzuca ono metodę przemocy i rewolucji, ale jednocześnie oznacza wolę transformacji państwa i gospodarki, życia duchowego kraju, żeby się zmieniło i to w całym kraju, także w Makowie i w Ełku, i w Ostrołęce, i w Łomży — to jest problem kraju i to jest wniosek z niedawnych miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełBronisławGeremek">Z tych założeń wychodząc, oceniamy program i skład gabinetu premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. W składzie rządu są ludzie, którzy budzą szacunek lub sympatię, a niekiedy i jedno i drugie, czy to ze względu na kompetencje, czy to ze względu na rodowód. Ale przecież nasza ocena i nasza decyzja dotyczą wyboru politycznego. Powiada się nam, że ma to być rząd fachowców kompetentnych, zwłaszcza w sprawach gospodarczych. Ale jest to przecież rząd partyjny, formułowany na zasadzie przynależności partyjnej. Tworzy ten rząd Porozumienie Centrum, ZChN i Kongres Liberalno-Demokratyczny plus pewien warszawski tygodnik.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełBronisławGeremek">Nie jest to zarzut, jest to konstatacja. W demokratycznych państwach to partie polityczne i koalicje partii politycznych tworzą rządy i nie wstydzą się tego, ale też biorą odpowiedzialność za swój rząd i za swoją politykę. Partie, które ten rząd formułują, wystąpiły przed ponad pól rokiem do kampanii przeciwko działającemu wówczas rządowi. Wysunęły program przyspieszenia, radykalnego przełomu, przewietrzenia Warszawy. Wystarczy porównać słowa z rzeczywistością. Przewietrzył się raczej Gdańsk, nieco mniej tam gęsto.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełBronisławGeremek">Ale sądzę, że w chwili obecnej wypada nam zastanowić się nad tym, w jakiej sytuacji politycznej nowy rząd mamy powołać. Kampania prezydencka jest zakończona i trzeba — stwierdzając, że była to kampania demokratyczna i zakończona — umieć wyciągnąć z niej wnioski w interesie państwa. Święto, święto i po święcie, ale trochę porcelany rozbitej pozostało. I nie można, nie można w tej chwili zapominać o tym. Padły obietnice i te obietnice też spełniać trzeba będzie. Pół roku polityki gospodarczej bez możliwości realizacji i rzeczywistej kontynuacji minęło i stoimy w nowej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełBronisławGeremek">W stosunku do expose pana premiera staje szereg pytań, na które trudno jest w tej chwili odpowiedź sformułować. Zrównoważony budżet i zdrowy pieniądz — tak panie premierze, to jest rzeczywiście wytyczna polityki kontynuacyjnej, którą w pełni popieramy. Ale jaka polityka przemysłowa? Tu jest znak zapytania. Prywatyzacja przecież nie jest jedynym środkiem antyrecesyjnym, i co więcej, nie jest wcale pewne, że rezultatem jej będzie...</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełBronisławGeremek">...zatrzymanie recesji. Mówi się przecież, jeden z kandydatów na ministra mówił, że prywatyzacja w ciągu dwóch najbliższych lat dotyczyć będzie 50°/o przemysłu. W ciągu dwóch lat, a co w ciągu tych dwóch lat z pozostałymi 50%? Jest to pytanie. Jest to pytanie także związane z praktyczną polityką gospodarczą. Jeżeli bowiem popiwek stosowany jest w sektorze państwowym, a nie w gospodarce prywatnej, powstaje dysproporcja płac, która może być źródłem bardzo niepokojących...</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełBronisławGeremek">...społecznych napięć.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełBronisławGeremek">Powiada się nam, że będzie płacić ten rząd weksle zaciągnięte z obietnic. Pytanie, na które chciałoby się uzyskać odpowiedź, to jak, jakimi środkami? Stwierdza się, że w polityce rolnej nastąpią zmiany istotne. To ważne stwierdzenie. Ale głównym problemem znowu jest, jak, w jaki sposób będzie zapewniona budowa gospodarki rynkowej przy jednoczesnym zagwarantowaniu niezbędnych interesów rodzinnego gospodarstwa chłopskiego i restrukturyzacji rolnictwa. Chciałoby się, ażeby padły także i te słowa, że ochrona rodzinnego gospodarstwa rolniczego, tak jak jest ona wpisana w głównym dokumencie jedności europejskiej, w traktacie rzymskim, żeby ona była także i wytyczną polityki rządu.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełBronisławGeremek">Społeczna gospodarka rynkowa zapowiadana była przez rząd pana Tadeusza Mazowieckiego i wydaje się, że nie zawsze w praktyce tego rządu realizowana, tak jak była zapowiedziana. To żadna trzecia droga. Społeczna gospodarka rynkowa jest wszak formułą zaproponowaną przez chrześcijańską demokrację i często praktykowaną przez zachodnie partie socjaldemokratyczne, ale jest to formuła określająca politykę i zakres działań państwowych.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełBronisławGeremek">Pytanie istotne, w jaki sposób ten rząd, ten właśnie charakter socjalny gospodarki rynkowej będzie zapewniał, a to jest problem nie tylko orientacji, ale także i granic niezbędnego interwencjonizmu państwowego w taki sposób, ażeby jednym z elementów politycznego rozumowania była wytrzymałość społeczna, była akceptacja społeczna i poczucie potrzeby kontraktu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#PosełBronisławGeremek">W sytuacji, gdy zarysowała się dawna jedność solidarnościowego obozu, kiedy zatem trudno mówić o istnieniu ugody, która by gwarantowała realizację trudnej polityki gospodarczej, trzeba kontraktów i przede wszystkim takiej umowy społecznej, która wciągnęłaby związki zawodowe, związki przedsiębiorców, związki rolników w układ z rządem, w którym z jednej i z drugiej strony padną gwarancje i padną zobowiązania. I oczekujemy tego.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełBronisławGeremek">W sferze programu pozagospodarczego, tak jak przedstawia expose pana premiera, zasadnicze niepokoje budzi wycofywanie się państwa z wielu dziedzin. Ale chciałbym też powiedzieć, że problem istnienia państwa i spełniania jego funkcji wymaga wyraźnego powiedzenia, o jakie to państwo chodzi. Wymaga także stwierdzenia, że chodzi o państwo, które zrywa z pewną tradycja, tradycją dławionej wolności przez cenzurę i tradycją tłamszonej prawdy w edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#PosełBronisławGeremek">Chcemy zatem, ażeby przywrócenie zasady wolności i zasady prawdy było realizowane w polityce państwa i jednocześnie, żeby ta polityka państwa odpowiadała interesom polskiej kultury i polskiej edukacji. Oczekujemy odpowiedzi na te pytania.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełBronisławGeremek">I wreszcie sprawa reformy administracji państwowej. Do tej pory usłyszeliśmy tylko pewne zapowiedzi. Zapowiedzi osłabienia nietrafnej propozycji tak sformułowanej i tak realizowanej pod poprzednim rządem, koncepcji rejonów. Oczekujemy jednak odpowiedzi, jak będą funkcjonowały rejony, jak zamierza rząd przystąpić do reformy administracji państwowej, podziałów administracyjnych i jak zapewnić samorządowi, który ma być podstawą władzy lokalnej finansowe możliwości działania.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#PosełBronisławGeremek">I wreszcie niepokój budzi także sam sposób i kontekst formowania rządu w ciągu ostatnich dni. Polska potrzebuje rządu silnego, panie premierze. I dlatego też chcielibyśmy stwierdzić jasno, że oczekujemy, że rząd pod pańskim kierownictwem będzie rządem silnym, który będzie służył gruntowaniu polskiej demokracji. Musi być jasność, gdzie są struktury decyzyjne i jaka jest formuła odpowiedzialności władzy wykonawczej przed parlamentem, tak jak przewidują te funkcje przepisy konstytucyjne.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#PosełBronisławGeremek">Niedawno rzecznik urzędu prezydenckiego oświadczył, że pojawiają się projekty — i były mu przedstawiane — przejęcia władzy w państwie przez radę prezydencką czy radę polityczną. Myślę, że nie zdawał sobie sprawy z tego, że to oświadczenie jest doniesieniem o przestępstwie,</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#PosełBronisławGeremek">...a przynajmniej intencji przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#PosełBronisławGeremek">Chciałbym powiedzieć, że w oświadczeniach prezydenta Rzeczypospolitej pana Lecha Wałęsy były jednoznaczne sformułowania o tym, że jest i chce być gwarantem polskiej demokracji. I sądzę, że te stwierdzenia są zobowiązaniem i powinny być zobowiązaniem dla wszystkich instytucji i środowisk w naszym państwie, w tym także tych instytucji i tych środowisk, które skupiają się wokół urzędu prezydenckiego.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#PosełBronisławGeremek">Sądzę, że w oświadczeniach w ciągu tego minionego okresu prezydent Wałęsa określił jasno swoje intencje. I wydaje mi się, że to dla parlamentu jest podstawową wskazówką, jaki ma być kierunek rozwoju funkcji prezydenckiej. Ale chciałbym, żeby również świadomy był tego rząd, że w jego rękach jest formowanie się w tej chwili układu konstytucyjnego, układu władzy i sam sposób formowania rządu budził pewne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#PosełBronisławGeremek">Konkludując. Wiemy, że rząd pana premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego uzyska inwesturę Sejmu. Notujemy z uwagą zapowiedź kontynuacji polityki poprzedniego rządu i wprowadzenia niezbędnych do tej polityki korekt. Sądzimy, że państwo nasze potrzebuje szybko rządu sprawnego i efektywnie działającego, rządu kierującego biegiem spraw państwowych. Mamy nadzieję, że polityka rządu będzie służyć podstawowym interesom Polski i zawsze wówczas może rząd liczyć na pełne poparcie klubu, w którego imieniu występuję. Nie jest naszym zamiarem utrudnianie działań rządu, ale też uważamy za swój obowiązek wyrazić z całą siłą nasz niepokój wobec niezborności przedstawionego nam programu, wobec rozziewu między słowami a czynami, między obietnicami a możliwościami, wobec braku zapowiedzi konkretnych działań w tej bardzo szczególnej sytuacji, kiedy zarówno materia społeczna jest konfliktowa, jak i sytuacja międzynarodowa — myślę tutaj zwłaszcza o grożących niebezpieczeństwach bratnim nam narodom republik bałtyckich — że w tej sytuacji właśnie, która dotyczy najbliższych, dni, tygodni i miesięcy, nie usłyszeliśmy ze strony rządu oświadczeń jasnych, określających jego intencje i jego program.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#PosełBronisławGeremek">To sprawia panie premierze, to sprawia, że przystępować będziemy do głosowania z poczuciem niejasności i niepewności. Każdy z nas będzie musiał sobie udzielić odpowiedzi, czy może na pytanie, na które odpowiedzi do tej pory ze strony rządu nie uzyskał, wystawić weksel. I każdy z nas stosownie do swojej decyzji będzie w głosowaniu uczestniczył.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">W imieniu Klubu Poselskiego PUS głos zabierze pani poseł Wiesława Ziółkowska, przygotuje się poseł Lesław Lech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Posłowie skupieni w Klubie Poselskim Polskiej Unii Socjaldemokratycznej dokonali oceny merytorycznej propozycji pana premiera nie przez pryzmat konkretnego programu, ponieważ mamy świadomość, że nie ma konkretnych programów leżących na półkach z gotowymi rozwiązaniami realizacyjnymi jednoznacznie dobrymi, jak i nie ma gotowych, dobrze wykształconych polityków i kandydatów do rządu właściwego w okresie przebudowy ustroju społeczno-polityczno-gospodarczego, lecz dokonaliśmy tej oceny przez pryzmat odpowiedzi, próby odpowiedzi na trzy pytania.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Pytanie pierwsze: czy premier i kandydaci do jego rządu wyrażają wolę uwzględnienia w swych programach postaw społeczeństwa wyrażonych w trakcie akcji wyborczej, postaw, które można określić jako brak akceptacji dla polityki gospodarczo-społecznej realizowanej w roku ubiegłym. To jest pierwsze pytanie.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Drugie pytanie: czy ten rząd ma szanse usunięcia błędów, na które zwrócili uwagę posłowie PUS, dokonując oceny rządu pana premiera Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełWiesławaZiółkowska">I wreszcie trzecie pytanie: o szanse realizacyjne zamierzeń tego rządu, to znaczy pytanie o to, w jakim horyzoncie czasowym ten rząd będzie funkcjonował.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Odpowiedź na pierwsze pytanie została zawarta w pierwszych słowach wystąpienia pana premiera. Zapowiedział on, że mając na uwadze postawę i wolę społeczeństwa wyrażone w wyborach prezydenckich widzi potrzebę dokonania istotnych zmian w praktyce budowania rynku. Zapowiedział, że sztuka stabilizowania gospodarki zostanie uzupełniona przez myślenie o przełamaniu recesji. Ale opierając się na złożonej deklaracji zmian, rodzą się trzy wątpliwości. Wątpliwość pierwsza, czy rząd ma zamiar dokonać przełamania recesji, czy też rząd uważa, że dominować będzie punkt widzenia oparty na dbaniu o równowagę rynkową przy uznaniu nadrzędności celu budowania rynku.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby! Przecież cel budowania rynku nie może być celem samym w sobie. To jest po pierwsze, a po drugie — jest to zadanie dla kilku rządów. Dlatego też posłowie skupieni w Klubie Poselskim PUS uważają, że nadrzędną regułą powinna być reguła: maksymalnie dużo rynku i bezwzględnie tyle państwa, ile potrzeba, aby przełamać procesy recesyjne. Nie jest to spór o słowa. To jest spór o filozofię gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Druga wątpliwość, związana z faktem, iż za zapowiedzią zmian zawartą w expose dotyczących polityki tegorocznej nie idą zmiany w założeniach polityki gospodarczo-społecznej, jak i w ustawie budżetowej. Czy więc ta rozbieżność nie rodzi wątpliwości co do wiarygodności zamierzeń premiera, jak też co do wiarygodności dokumentów przedłożonych przez poprzedni rząd Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełWiesławaZiółkowska">I wreszcie trzecia wątpliwość. Poszczególni kandydaci do rządu w różny sposób widzieli potrzebę dokonywania zmian w polityce gospodarczo-społecznej. Jedni się zgadzali z potrzebą tych zmian, inni je całkowicie negowali. Jeszcze inni natomiast obiecywali realizację programów znacznie wykraczających poza możliwości budżetowe, poza możliwości finansowe zawarte w ustawie budżetowej. Mam pytanie, czy te sprzeczności, które już są w tej chwili widoczne, panie premierze, będą wpływały na pracę rządu konstruktywnie, czy też hamująco — destruktywnie.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełWiesławaZiółkowska">W świetle tych wątpliwości odpowiedź na pierwsze pytanie — ile w pana programie zawartym w expose jest kontynuacji, a ile nowego, nowego wyzwolonego przez postawy społeczeństwa wyrażone w wyborach, jest bardzo niejasna i bardzo trudna i rodzi liczne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Wreszcie pytanie drugie — czy rząd ma szansę usunięcia błędów rządu, uniknięcia błędów rządu poprzedniego. Błąd pierwszy — rząd poprzedni, zdaniem naszym, nie potrafi! skoncentrować społeczeństwa wokół budowy, przebudowy ustroju społeczno-gospodarczego. Wręcz traktował to społeczeństwo przedmiotowo. Kolejny premier zapowiada całkowicie odmienną filozofię. Mówi o konieczności włączenia szerokich rzesz społeczeństwa, mówi o oczyszczeniu pola dla przedsiębiorczości — to słowo pojawia się aż trzy razy — dla inicjatywy, zdolności, młodości, awansów dla młodego pokolenia, szybkiego kształcenia oficerów rynku. Jest więc szansa, że może nie kto mówi, nie kto robi, ale wreszcie zrealizuje się nasze marzenie, że ważne jest to, co się mówi i co się robi. Ale jest to marzenie wielu Polaków, jest to również moje marzenie. Ale Wydaje mi się, że ono jest tak piękne, tak idealistyczne, że aż prawie nierealne. Niemniej sądzę, że już sam fakt, iż jest ono zawarte w expose premiera zasługuje na uwagę i należy przyjąć bardzo optymistycznie.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Bardziej realna Wydaje się propozycja stworzenia stałej płaszczyzny konfrontacji, komunikowania się między związkami, centralami związkowymi, pracodawcami i pracownikami i rządem w celu stworzenia mechanizmów wczesnego ostrzegania i wczesnego reagowania na pojawiające się konflikty społeczne.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Błąd drugi rządu, to traktowanie podmiotów gospodarczych i gospodarki tak jakby istniała infrastruktura rynkowa. Pan premier zapowiada, proszę Wysokiej Izby, dokonanie przełomu w budowaniu konkurencyjnego systemu bankowego. Zapowiada zmianę filozofii prywatyzacji. Mówi o konieczności doprowadzenia do upadłości przedsiębiorstw, tych najsłabszych. Ale tu znowu rodzi się wątpliwość. Nie ma tam odpowiedzi konkretnej w tej ostatniej kwestii tego trudnego problemu — jak.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Wreszcie premier zapowiada, że bardziej otwarty będzie jego stosunek do parlamentu, że błąd na który wskazywali posłowie Klubu Poselskiego PUS polegający na tym, że reakcje rządu były zbyt opóźnione, ma szanse być w dużym stopniu wyeliminowany, zapowiada również nową politykę informacyjną. Jest więc szansa na to, że rząd uniknie szeregu błędów rządu poprzedniego, ale są również olbrzymie obawy, bo istnieje jeszcze wiele kwestii niewyjaśnionych, niejasnych i wątpliwości związanych z polityką rolną, polityką przemysłową, skutecznością i efektywnością procesów prywatyzacyjnych, które to obszary — nie tylko te — są płaszczyzną dla nowych błędów. Olbrzymi więc wysiłek ze strony pana premiera i całego rządu będzie niezbędny, aby tych poprzednich błędów nie zastępować istotniejszymi być może, albo takimi samymi błędami już nieco innej natury.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Wreszcie pytanie następne — trzecie — chyba najistotniejsze, o realne szanse realizacyjne konkretnych zamierzeń rządu, a właściwe pytanie o horyzont czasowy funkcjonowania tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby! Przecież każdy człowiek — a w parlamencie i w rządzie są normalni ludzie — inaczej funkcjonuje w krótkim horyzoncie czasowym, inaczej w długim horyzoncie, a już zupełnie inaczej i myślę, że źle w warunkach zawieszenia i tymczasowości. U podstaw udzielenia odpowiedzi na to pytanie leży jednak inne pytanie, mianowicie pytanie o to, co jest dla nas najistotniejsze w roku bieżącym. Czy kładziemy główny nacisk na budowanie demokratycznego ustroju politycznego, czy też kładziemy głównie nacisk na uzyskanie postępu w procesach zmian w polityce gospodarczo-społecznej, w procesach zmian budowy nowej gospodarki. Przeciwnicy tego pytania, jest ono nieco uproszczone, mam pełną świadomość tego faktu, powiedzą, że trzeba robić i jedno i drugie. Tak, mają niewątpliwie rację. Jest wiele przesłanek, aby sądzić, że mają rację. Ale w innych warunkach, śmiem twierdzić, a nie w tych warunkach. My jesteśmy, proszę Wysokiej Izby, w specyficznej sytuacji. Mianowicie nie ma, praktycznie rzecz biorąc, grupy społecznej, która byłaby jako tako usatysfakcjonowana. Niezadowoleni są robotnicy, niezadowoleni są rolnicy. Niektórzy mówią, że ta cierpliwość społeczna już się zupełnie wyczerpuje. Niezadowolona jest olbrzymia rzesza i słusznie, emerytów. Jesteśmy również w takiej sytuacji, że budżet państwa jest bardzo szczupły, a gospodarka na tyle niewydolna, że nie można zwiększyć wydatków na sfery budżetowe i nie można popuścić dochodów pracowników przedsiębiorstw uspołecznionych, ponieważ grozi to załamaniem równowagi. W tej sytuacji, wydaje mi się, że bardzo niebezpiecznym i nieodpowiedzialnym złudzeniem, a wręcz czarowaniem, przepraszam za to słowo, jest twierdzenie, że w tym roku da się w jednakowym stopniu uzyskać postęp w budowaniu demokratycznego ustroju politycznego oraz postęp w realizacji celów polityki gospodarczo-społecznej. Ponieważ zupełnie inne szanse są dla realizacji celów tejże polityki wtedy, kiedy mamy w miarę spokojną sytuację, a zupełnie inne wówczas, gdy dokonujemy zmiany rządu dwukrotnie w ciągu jednego roku i gdy dwukrotnie w bardzo krótkim odstępie czasu przeprowadzamy akcje wyborcze. O skutkach tych działań nie muszę tutaj mówić.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełWiesławaZiółkowska">W związku z tym członkowie Klubu Poselskiego PUS uważają, że parlament powinien rozstrzygnąć kwestie, czy najistotniejsze jest dla nas w tym roku budowanie demokratycznego ustroju politycznego, mając pełną świadomość faktu, że jeżeli podejmie się taką decyzję, która w praktyce oznacza szybkie, bardzo krótkie funkcjonowanie rządu, krótkie funkcjonowanie tego parlamentu, nowe wybory parlamentarne, demokratyczny parlament i rząd odzwierciedlający nowy układ sił politycznych w parlamencie, to musimy mieć świadomość tego, że jeśli nawet społeczeństwo przyjmie tę propozycję z uznaniem, ze zrozumieniem to to samo społeczeństwo nie wydłuży swojej cierpliwości, nie wydłuży oczekiwania na efekty w polityce gospodarczo-społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Jeśli natomiast parlament przyjąłby drugie rozwiązanie, to znaczy, że najistotniejsze jest dla nas dokonanie postępu w polityce gospodarczo-społecznej po to, aby chociaż częściowo, chociaż część społeczeństwa, część grup usatysfakcjonować w określonym zakresie, to wówczas trzeba mieć pełną świadomość, że narażamy się jako parlament na oskarżenia, że jest to parlament niedemokratyczny, narażamy się na posądzenia i oskarżenia, że być może, jeżeli postęp w tych procesach gospodarczych i społecznych nie byłby zbyt satysfakcjonujący — a istnieje olbrzymie ryzyko, że może nie być, bo również szereg czynników zewnętrznych może, nie z naszej winy, wpływać na niego negatywnie — to wówczas może być ten parlament posądzony, że jest niedemokratyczny i również winny temu, że nie ma dostatecznego postępu w tych procesach, na który społeczeństwo oczekuje.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Każde rozwiązanie jest tutaj obciążone wadami i błędami, ale jedno jest pewne, że ten parlament powinien dokonać tego wyboru i dopiero wówczas można powiedzieć, czego oczekuje się od rządu, co jest nadrzędnym kryterium oceny tego rządu wówczas, kiedy on będzie schodził ze sceny politycznej.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełWiesławaZiółkowska">W związku z tym, panie i panowie posłowie, Klub Poselski Polskiej Unii Socjaldemokratycznej przyjmuje propozycje składu rządu pana premiera Bieleckiego, mając również liczne wątpliwości i poparcia merytorycznego będzie udzielał temu rządowi w odniesieniu do konkretnych kwestii, w zależności od stopnia zgodności propozycji rozwiązania tych kwestii z poglądami członków Klubu Poselskiego PUS.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">W imieniu Klubu Poselskiego SD głos zabierze poseł Lesław Lech, przygotuje się poseł Bonawentura Ziemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełLesławLech">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie i Panowie Posłowie! Expose premiera można ocenić z różnych punktów widzenia. Gdyby ktoś patrzył na nie, szukając spełnienia obietnic z czasów kampanii prezydenckiej, byłby zawiedziony. W zaprezentowanym programie nie ma bowiem reakcji na hasło radykalnego przyspieszenia przemian. Przeważają elementy świadczące o woli kontynuacji tego, co rozpoczęła poprzednia ekipa. Nie można ukryć wrażenia, że wystąpienie premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego jest typową ilustracją tezy, głoszącej, że sięganiem po władzę rządzą inne prawidła, niż jej sprawowaniem.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełLesławLech">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego nie należał do bezkrytycznych zwolenników idei przyspieszenia. Nie jesteśmy zatem zawiedzeni, bo trzeźwo ocenialiśmy i oceniamy możliwości kraju. Nie dziwi nas zatem, że premier nie obiecuje, iż z dnia na dzień diametralnie i na lepsze odmieni się polska rzeczywistość, że sami — bez pomocy z zewnątrz — podźwigniemy gospodarkę. Takie podejście bierze się z ewolucyjnego traktowania polskich reform. Stronnictwo Demokratyczne było jednym z autorów tej filozofii, nią kierowaliśmy się, współtworząc poprzednią koalicję rządową.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełLesławLech">Dziś filozofia ta pozwala nam poprzeć gabinet Jana Krzysztofa Bieleckiego. Jego program przyjęliśmy jednak z wieloma zastrzeżeniami. Mamy wrażenie, że w części tworzony był pospiesznie, wiele ważnych spraw tylko zamarkowano, a niektórych po prostu do końca nie przemyślano. Część problemów widzimy inaczej. Nasze krytyczne uwagi i propozycje przedstawiamy pod rozwagę rządowi i Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełLesławLech">Wysoka Izbo! Premier stwierdził, że sformułowany przez niego rząd skoncentruje się przede wszystkim na pobudzaniu polskiej gospodarki. Chociaż jest to bardzo ważne zadanie, lepiej byłoby, aby prezes Rady Ministrów wyraźniej zadeklarował się jako zwolennik wypełniania przez nią wszystkich konstytucyjnych funkcji naczelnego organu władzy wykonawczej. Zmiany w systemie prawa w wojsku, policji, sądownictwie są równie potrzebne, jak hamowanie recesji i inflacji. Nikt nie zdejmie z rządu odpowiedzialności za dotrzymanie kroku potrzebom demokracji w tych wszystkich dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełLesławLech">Chcemy, aby ludzie tworzący rząd odważnie i na własny rachunek wykorzystali posiadaną wiedzę w sprawach, które Konstytucja powierza ich pieczy. Dużo się ostatnio mówi i pisze o tym, że dziś ośrodek decyzyjny przesuwa się do Belwederu, że stamtąd będą płynęły dyspozycje dla ministrów. W Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego uważamy, że jeśli mieszczą się one w prawnych możliwościach prezydenta, a przecież po części ma on takowe, to posłowie SD nie zamierzają protestować. W innych przypadkach korzystać będziemy z dostępnych środków parlamentarnych po to, aby przywrócić właściwy — wyznaczony przez ustawę zasadniczą — układ stosunków między głową państwa, rządem i Sejmem.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełLesławLech">Stronnictwo Demokratyczne nie jest zwolennikiem słabego prezydenta. W naszej koncepcji, która przed dwoma laty dała początek obecnej regulacji konstytucyjnej, miał on więcej uprawnień, także w stosunku do rządu. Nie wykluczamy, że w przyszłości wróci się do tamtych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełLesławLech">Dopóki jednak parlament nie uchwali stosownej nowelizacji ustawy zasadniczej, to ewentualne przejmowanie przez urząd prezydenta funkcji zastrzeżonych dla Rady Ministrów jest nie do pogodzenia z zasadą praworządności. Nie chcemy powrotu czasów, kiedy to za decyzje odpowiadał przed parlamentem nie ten, kto je rzeczywiście podejmował.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełLesławLech">Jesteśmy frakcją parlamentarną partii demokratycznej. Wszystkie warstwy polskiego społeczeństwa traktujemy z równym szacunkiem. Nie chcemy, aby dziś stare, klasowe kryteria dzielenia ludzi, zastąpiły nowe. Choćby wymienione przez premiera w expose: „szczególne zasługi polskiej wsi dla zachowania polskości oraz etosu własności prywatnej”. Prawda jest inna: dbali o to ludzie ze wszystkich warstw społecznych. O przechowanie etosu własności prywatnej troszczyli się także rzemieślnicy, kupcy oraz inni indywidualni przedsiębiorcy, przez lata uznawani za „element antysocjalistyczny”. Im zawdzięczamy to, że polski kapitalizm nie zaczyna od zera.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełLesławLech">Stronnictwo Demokratyczne przypomina o tym nie dlatego, aby domagać się dla tych warstw zaszczytów, lecz po to, aby oddać ludziom zwykłą sprawiedliwość.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełLesławLech">Pan premier zapowiedział powołanie rady rozwoju wsi. Ma do tego prawo. My jednak twierdzimy, że nie tędy wiedzie droga do rozwiązania rolniczych problemów. Mówi się wszak, że różnego rodzaju komisje to dobry sposób na zagmatwanie spraw. Nie popieramy procesu obrastania ministerstw i rządu różnego rodzaju ciałami kolegialnymi. Zatrzeć to bowiem może odpowiedzialność za podjęte decyzje i utrudniać ich podejmowanie.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełLesławLech">Premier deklaruje chęć utrzymania dobrych stosunków ze związkami zawodowymi. W okresie reform, które nadal wiązać się będą z wyrzeczeniami, jest to potrzebne. Z drugiej jednak strony, nie można odkładać na później innej ważnej kwestii — to jest zmiany modelu ruchu związkowego w Polsce. Ten, który mamy, charakteryzujący się obecnością kilku ogniw związkowych na terenie jednego zakładu, jest anachronizmem. Utrudnia właścicielowi — tak państwowemu, jak prywatnemu — zarządzanie przedsiębiorstwem. Powinniśmy wziąć przykład z większości krajów Zachodu, w których struktury związkowe znajdują się poza miejscem pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełLesławLech">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego uważa, że silne powiązanie pana premiera i jego gabinetu z „Solidarnością” mogłoby ułatwić co najmniej przedyskutowanie ze związkami zawodowymi takiego kierunku reform.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełLesławLech">Wysoki Sejmie! Dużo niepokojów budzi sytuacja w kulturze, oświacie i ochronie zdrowia. Opowiadamy się przeciw zaznaczającym się w tych dziedzinach skłonnościom do skrajnego oszczędzania, urynkowienia kultury, czy służby zdrowia. Widzimy potrzebę rozwoju mecenatu prywatnego wobec całej sfery kulturowo-cywilizacyjnej. Dziś traktujemy go jednak jako uzupełnienie aktywności państwa. Nie będzie szerszego wsparcia kultury, oświaty, służby zdrowia przez bogate osoby prywatne, jeśli nie zachęci ich do tego system ulg podatkowych, a tej zapowiedzi niestety zabrakło w expose pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełLesławLech">Potrzebne jest również unowocześnienie kształcenia młodzieży. Wskazuje na to dotkliwy brak informatyków, maklerów, finansistów, ludzi przygotowanych do nowoczesnej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełLesławLech">Mamy ustawę o opiece społecznej i na jej podstawie rząd powinien stworzyć system opieki społecznej. Istnieje potrzeba pilnego przedłożenia Sejmowi nowej ustawy emerytalnej, która stworzyłaby podstawy prostego, zrozumiałego dla każdego obywatela systemu emerytalnego, zapewniającego ludziom starym godne warunki pożytkowania dorobku ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełLesławLech">Wysoka Izbo! W programowym wystąpieniu pana premiera, zadziwiająco słabym punktem jest problem polityki mieszkaniowej, społecznie ogromnie ważny.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełLesławLech">Obecny stan gospodarki mieszkaniowej jest katastrofalny. Brak jest wyraźnych działań zmierzających do przezwyciężenia dotychczasowego impasu w tej dziedzinie. Liczba oddawanych mieszkań w 1990 r. osiągnęła poziom roku 1956 i ma wyraźną tendencję spadkową. Nie doszło, mimo zapowiedzi, do stosownej debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#PosełLesławLech">Poprzedni rząd nie miał koncepcji rozwiązania problemu mieszkaniowego. Również pan premier w swym wystąpieniu nie przedstawił nawet ogólnie zarysowanej wizji.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#PosełLesławLech">Bardzo słuszny apel skierowany do ludzi młodych o aktywność gospodarczą, naukową, polityczną może pozostać tylko apelem, gdyż młodzież bez perspektywy mieszkania i zagrożona bezrobociem będzie emigrować. Dotychczasową politykę polegającą na wprowadzeniu rynku mieszkań, przy ich braku, prowadzącą do skrajnego zawyżania czynszów, należałoby zastąpić polityką szczególnych preferencji dla nowoczesnych form budownictwa mieszkaniowego, głównie indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#PosełLesławLech">Wysoki Sejmie! W expose pan premier powiedział: „Myślenie o przełamaniu recesji, myślenie o rozwoju musi uzupełnić sztukę stabilizacji opanowaną w 1990 r.”. Jeżeli działalność rządu będzie faktycznie podporządkowana temu hasłu, to można żywić nadzieję na sukces nowego gabinetu. Realizacja tego kierunku wymaga m.in. energicznego działania w sferze polityki prywatyzacyjnej i finansowo-kredytowej. Proponujemy w pierwszym okresie położyć szczególny nacisk na prywatyzację małych przedsiębiorstw produkcyjnych, by dać szansę indywidualnym inwestorom, nie posiadającym dużych kapitałów, na stworzenie zakładów np. typu rodzinnego. Wspomagać to powinna odpowiednia polityka kredytowa i fiskalna. Potęga gospodarcza wielu krajów Zachodu wzrosła właśnie dzięki małym i średnim firmom i nadal na nich się opiera.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#PosełLesławLech">Premier w expose zobowiązał się, że będzie sprzyjał drobnej wytwórczości. Będzie czuwać, aby obietnica ta została dotrzymana, bo na lepszą koniunkturę czekają rzemieślnicy z trudem utrzymujący swoje zakłady, odradzające się kupiectwo, czekają tysiące ludzi z inicjatywą, chcący swe umiejętności i kapitały zaangażować w produkcję i usługi.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#PosełLesławLech">Popierając zasygnalizowane kierunki działania postulujemy ponadto:</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#PosełLesławLech">— skończyć z dofinansowaniem przez państwo wielkich zakładów-bankrutów; zaoszczędzone pieniądze natomiast przeznaczyć na politykę promowania rozwoju o ileż efektywniejszej prywatnej przedsiębiorczości;</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#PosełLesławLech">— ukształtować stabilne reguły podatkowe pozwalające na właściwe skalkulowanie ryzyka działalności gospodarczej;</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#PosełLesławLech">— ujawnić sposoby wykorzystania funduszów z Zachodu nadsyłane na cele wspierania prywatnej przedsiębiorczości i przedstawić Sejmowi najwłaściwszy, zdaniem rządu, sposób rozdziału tych środków;</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#PosełLesławLech">— jak najszybciej uchwalić tak długo odwlekaną amnestię podatkową obejmującą zasoby pieniężne unieruchomione dziś w rękach ludności, pod warunkiem, że zostaną przeznaczone na inwestycje gospodarcze;</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#PosełLesławLech">— stworzyć jak najkorzystniejsze warunki, prawno-ekonomiczne do rozwoju sieci banków drobnych wytwórców oraz zapewnić dostęp do kredytów o oprocentowaniu zachęcającym do inwestowania i szybkiego tworzenia nowych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#PosełLesławLech">Wysoki Sejmie! Pan premier w swoim expose wiele uwagi poświęcił polityce zagranicznej, i słusznie, gdyż jej skuteczność warunkować będzie także powodzenie reform gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#PosełLesławLech">Konieczne staje się osiągnięcie porozumienia wszystkich liczących się sił politycznych, spójności poczynań prezydenta, parlamentu i rządu w sprawach polityki zagranicznej. Na sprawy międzynarodowe nie należy patrzeć przez pryzmat sentymentów i iluzji. Jeżeli można uznać, że polityczną suwerenność osiągnięto, to do gospodarczej jeszcze nam daleko, chociażby ze względu na naszą słabość ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#PosełLesławLech">Podstawowe znaczenie dla Polski będą miały stosunki z dwoma sąsiadami: Niemcami i Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#PosełLesławLech">W stosunkach z Niemcami oczekujemy w perspektywie na dwustronną umowę o stosunkach wzajemnych i otwarcia ich granicy wschodniej. Są jeszcze sprawy trudniejsze, a wśród nich kwestia sukcesji Niemiec w odniesieniu do umów międzynarodowych zawartych między Polską a dawną Niemiecką Republiką Demokratyczną. Warto się zastanowić, czy nie wymaga otwarcia negocjacji i rzetelnego traktatowego uregulowania sprawy rozgraniczenia wód w Zatoce Pomorskiej.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#PosełLesławLech">Bardzo skomplikowane i wielopłaszczyznowe są nasze stosunki ze Związkiem Radzieckim. Potrzebna jest nowa wizja polskiej polityki wschodniej, uwzględniającej realia, a więc z jednej strony — istnienie Związku Radzieckiego a z drugiej — tendencje niepodległościowe republik, zwłaszcza bezpośrednio z nami sąsiadujących.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#PosełLesławLech">Należałoby bezzwłocznie zastąpić układ z 21 kwietnia 1945 r. nowym, zawierającym postanowienia odpowiadające obecnej sytuacji we wzajemnych stosunkach.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#PosełLesławLech">Ze spraw mających dla Polski istotne znaczenie wyjaśnić trzeba sprawę enklawy Królewca. Plany zasiedlenia tego terytorium obywatelami radzieckimi — niemieckiego pochodzenia, z polskiego punktu widzenia oznaczają, niezależnie od wysuwanych motywów, regermanizację części byłych Prus Wschodnich.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#PosełLesławLech">Nie można też zapominać o zainteresowaniu Polski możliwością użytkowania portu w Elblągu jako portu morskiego.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#PosełLesławLech">Dla wychodźstwa tworzone są obecnie warunki bliskiej z nim współpracy. Zabiegając o wsparcie naszych poczynań gospodarczych przez liczące się grupy osób polskiego pochodzenia, rząd powinien stwarzać wszelkie możliwości jak najlepszej więzi Polonii z macierzą. Rozstrzygnijmy wreszcie spory i kontrowersje wywołane przez propozycję podwójnego obywatelstwa.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#PosełLesławLech">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego poparł formułę rządu opartego na tożsamości myślenia jego członków, a nie kompromisie politycznym sił reprezentowanych w parlamencie. W proponowanym składzie znalazł się nasz kolega partyjny. Uważamy, że przesądził o tym fakt, iż po prostu pasował do koncepcji pana premiera. Nie czujemy się zatem częścią koalicji rządowej. Uważamy zresztą, że dziś takiej koalicji w Sejmie nie ma, bo nikt nie zabiegał o jej zbudowanie. Mamy świadomość, że powołany dziś gabinet zrodziła nie specjalnie utworzona większość parlamentarna, lecz polityczna wymowa wyników wyborów prezydenckich. Może to być dla rządu źródłem kłopotów, jeżeli nie będzie on budował takiej większości wokół konkretnych inicjatyw, których nie da się zrealizować bez Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#PosełLesławLech">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego poprze wszystkie te działania gabinetu, które służyć będą demokracji, efektywności w gospodarce i nowoczesności w sferze kulturowo-cywilizacyjnej. W innych wypadkach Rada Ministrów nie znajdzie akceptacji w Klubie Poselskim SD.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">Pan poseł Bugaj? Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Pan poseł był łaskaw w którymś momencie powiedzieć, iż istnieją plany zasiedlenia rejonu Kłajpedy ludnością pochodzenia niemieckiego. Myślę, że poruszanie takich spraw wymaga pełnej odpowiedzialności za słowo. Albo pan poseł coś wie na ten temat konkretnego, albo myślę, że w świat z tego miejsca nie powinny padać tak pochopne informacje. Bardzo bym prosił, albo pan poseł ma coś w tej sprawie konkretnego i wtedy powie, albo żeby nie poruszał pochopnie takich rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#Marszałek">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełWaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, nie chciałem zakłócać porządku debaty, kiedy występują przedstawiciele klubów, ale skoro już ten porządek został zakłócony, chciałbym zwrócić uwagę na to, że trudno się ustrzec pewnej refleksji po wystąpieniu pana prof. Geremka. Gdyby pan profesor rok temu szczerze ujawnił swoje poglądy, to przypuszczam, że rząd Tadeusza Mazowieckiego nie przetrwałby nawet tygodnia.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#komentarz">(Poseł Bronisław Geremek: Byłoby szkoda!)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Nie należy wykorzystywać tej okazji do dyskusji i polemik. Obecnie głos zabierze pan poseł Bonawentura Ziemba w imieniu Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”, a jako ostatni przed przerwą pan poseł Zbigniew Kostrzewa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełBonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji w imieniu Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”, pragnę rozpocząć swoje wystąpienie od nawiązania do głównej tezy expose, w której premier zapowiada, że skoncentruje się na przebudowie gospodarki i że będzie to kontynuacja dotychczasowego kierunku, nadanie reformom wyższej dynamiki, decyzje niepopularne będą przynosiły szybsze pozytywne rezultaty. Tak sformułowana teza zawiera w sobie istotne elementy oceny polityki poprzedniego rządu. Jest w niej zawarta pozytywna ocena kierunku przemian oraz negatywna dynamiki procesu reform, a także efektywności stosowanych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełBonawenturaZiemba">Zapewnienie społeczeństwa, że nowy rząd nada większą dynamikę przemianom i podejmie niezbędne działania, aby wcześniej osiągnąć pozytywne wyniki i złagodzić społeczne koszty dochodzenia do gospodarki rynkowej, zasługują na uwagę i wsparcie ze strony Sejmu i środowisk politycznych i społecznych zainteresowanych sukcesem nowego rządu. Jedną z form tego wsparcia powinna być pogłębiona analiza realizacji dotychczasowego rządowego programu przebudowy gospodarki. Taka rzetelna ocena może tylko pomóc obecnemu rządowi w wypracowaniu własnego programu, oby takiego, który mógłby być zaakceptowany przez większą część społeczeństwa oraz liczące się siły społeczne.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełBonawenturaZiemba">Myślę, że rząd pana premiera Bieleckiego winien skorzystać z ocen dokonywanych w tej Izbie. Przypomnę, że za największy mankament rządzenia uznaliśmy nadmierne podporządkowanie całego programu jednemu celowi, jakim było szybkie zdławienie inflacji i sprowadzenie uzdrowienia gospodarki do liberalizacji cen, wysokich podatków i drogich kredytów, gdy tymczasem reformy systemowe powinny wyprzedzać działania antyinflacyjne. Wówczas bolesne decyzje mogłyby kreować pozytywne procesy dostosowawcze w przedsiębiorstwach i w całej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełBonawenturaZiemba">Kompletny brak polityki przemysłowej, mieszkaniowej oraz mało klarowna polityka odnośnie do wsi i rolnictwa, nadmierny fiskalizm, sztywna polityka kredytowa powiększyły koszty stabilizowania gospodarki i dochodzenia do gospodarki rynkowej. Recesji i spadkowi poziomu życia coraz większych grup obywateli nie towarzyszyły zmiany strukturalne, a rosnącemu bezrobociu wzrost wydajności. Powstaje więc pytanie, czy program przedłożony w expose, zakładający niezbędne zmiany systemowe oraz w polityce gospodarczej stwarzają gwarancje, że deklarowane przyspieszenie wypracowania strategii rozwoju gospodarczego oraz wzrostu skuteczności reform staną się realne.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#PosełBonawenturaZiemba">Na pozytywne odnotowanie zasługuje położenie akcentu na inicjatywy oddolne w procesie prywatyzacji oraz na pobudzanie prywatnej przedsiębiorczości, nadanie dynamiki procesowi tworzenia rynku kapitałowego, reformom systemu bankowego, na wprowadzenie nowoczesnego systemu podatkowego oraz na gwarancje kredytowe dla małego biznesu.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#PosełBonawenturaZiemba">Trudno dziś wyrokować, czy w zapowiadanym. tempie da się te zamiary zrealizować i z jakim skutkiem. Moje wątpliwości, a nawet obawy budzi sposób postawienia kwestii ożywienia sektora państwowego. Pan premier stwierdził, że zna klucz do ożywienia przedsiębiorstw państwowych. Tym kluczem ma być własność i konkurencja. Przygotowując wielką prywatyzację, rząd stawia na powszechne uwłaszczenie obywateli. Strategiczny kierunek takiego działania wydaje się być słuszny, jednak jest to proces, który musi być rozłożony w czasie ze względu na rozliczne uwarunkowania.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#PosełBonawenturaZiemba">Dziś sektor państwowy, który nadal jest dominujący wymaga oparcia jego działań w pełni na mechanizmach rynkowych. Wymaga to zmian w statusie przedsiębiorstw i w ich wewnętrznym układzie sił. W programie nowego rządu problem ten według mojego zdania, może się mylę, nie został jasno i wyraziście ujęty.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#PosełBonawenturaZiemba">Słabością programu rządowego jest też brak jasnej intencji w zakresie polityki celnej, poza deklaracją pana premiera wprowadzenia ceł zaporowych, chroniących gospodarkę rolną i żywnościową. Wydaje się, że na równi z gospodarką żywnościową powinien być chroniony przemysł lekki. Tego postulatu nie muszę chyba uzasadniać.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#PosełBonawenturaZiemba">Pilnych działań wymagają zahamowanie recesji, spadek dochodów realnych ludności oraz ożywienie gospodarki. Wiele polskich rodzin już dziś żyje na granicy ubóstwa. Ostatnie lawinowe podwyżki cen proces ten pogłębiają. Ten stan grozi nieobliczalnymi konsekwencjami społecznymi, moralnymi i zdrowotnymi, a szczególnie wśród młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#PosełBonawenturaZiemba">Nie negując słuszności działań zmierzających do obrony równowagi gospodarczej, nie sądzę, żeby ją można utrzymać jedynie przez: „odpowiedzialną politykę płac i zdrową politykę kredytową”. Czy odpowiedzialna polityka płac to taka polityka, która stopień represyjności opodatkowania uzależnia od formy własności przedsiębiorstw? Czy zdrowa polityka kredytowa to taka, która zakłada wysokie oprocentowanie kredytów, tłumiące przedsiębiorczość i podnoszące barierę popytu i która pogłębia recesję?</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#PosełBonawenturaZiemba">W programie rządu brak jest choćby ogólnego zarysu kierunku przekształceń strukturalnych. Sam rynek tego problemu nie rozwiąże. To rząd winien mieć taki program, jako część ogólnego programu przebudowy systemowej i strukturalnej gospodarki. Zwracam uwagę na fakt oczywisty, że bez przebudowy struktury rzeczowej gospodarki nie uda się długo zbudować systemu rynkowego. Cechą gospodarki rynkowej jest nastawienie na zaspokajanie potrzeb ludności i to głównie potrzeb konsumpcyjnych. Struktura polskiej gospodarki nie była w przeszłości i nie jest nadal dostosowana do zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych obywateli. Sądzę, że rząd więcej zrobi dla systemu rynkowego, jeśli skupi swoją uwagę na zmianie struktury gałęziowej, niż na tworzeniu tak zwanej infrastruktury rynkowej. Tak stawiając sprawę, mam świadomość, że oba procesy muszą zachodzić równolegle.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! W oświadczeniu pana premiera widoczne są dysproporcje pomiędzy zamiarami tworzenia infrastruktury rynku, a bardzo mizernymi działaniami w zakresie przekształceń struktury rzeczowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#PosełBonawenturaZiemba">Panie Premierze! Na poparcie zasługuje pańska zapowiedź zmian w polityce państwa wobec wsi i rolnictwa. Cieszy zwłaszcza deklaracja wspierania produkcji rolnej, dostrzeganie potrzeby rozwoju przemysłu rolno-spożywczego oraz sprzyjanie powstawaniu drobnych zakładów pracujących na rzecz rolnictwa. Rozwój powoływanych przez rolników drobnych zakładów prywatnych i spółdzielczych, których produkcja bazuje na surowcach odtwarzalnych, dla których to zakładów przewiduje pan gwarancje kredytowe i tanie kredyty — o czym mówiliśmy z panem na spotkaniu w klubie — może stworzyć szanse aktywizacji wsi i małych miasteczek, dając zatrudnienie nie tylko sprzedającym swoje nierentowne gospodarstwa, o czym pan także wspominał, ale może, aktywizując te miejscowości, wpłynąć w sposób znaczący na zahamowanie bezrobocia i cofanie recesji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#PosełBonawenturaZiemba">Chciałbym zauważyć, że nasz kraj ma warunki surowcowe, kadrowe, potencjał intelektualny oraz tradycje predestynujące nas do rozwoju nie tylko przemysłu rolno-spożywczego, ale również chemicznego, głównie farmaceutycznego oraz lekkiego, z natury przemysłów rentownych, mogących w krótkim czasie osiągnąć wysokie efekty.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Ograniczony czas mojego wystąpienia nie pozwala mi na pełniejsze ustosunkowanie się do wielu problemów poruszanych w expose pana premiera, choćby do problemu polskiej pracy, która to praca w ostateczności kreuje rodzimy kapitał. Myślę, że przy tej okazji warto zauważyć, że wyłącznie przez dobrą organizację polskiej pracy możemy w społeczeństwie rozbudzić optymizm i ukazać szanse na przyszłość. Obcy kapitał nie zastąpi polskiej pracy, a zjawić się może tylko wtedy i tylko tam, gdzie pracą własną społeczeństwa zostaną stworzone odpowiednie warunki. Aby wejść do struktur gospodarczych Europy musimy najpierw uruchomić polską pracę. Czas gratulacji dla Polski, jak nam oświadczono w czasie wizyty w Brukseli w parlamencie europejskim, się skończył. Zaczyna się dla nas okres wytężonej pracy. Powinniśmy o tym pamiętać teraz i w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#PosełBonawenturaZiemba">Naszemu dążeniu do wejścia do EWG — o czym mówił pan premier — winna towarzyszyć świadomość, że proces ten będzie długi i od nas samych w ostateczności będzie zależeć kiedy i z czym do tej Europy wejdziemy. Sądzę, że naród polski ma do zaoferowania Europie określone wartości nie tylko materialne, ale również duchowe i kulturalne. Wejście do wspólnot europejskich nie może się odbyć za cenę rezygnacji z naszej tożsamości i suwerenności.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Na zakończenie pragnę powiedzieć, a czynię to z dużą przykrością, proszę mi wierzyć, że zbulwersował mnie fragment sobotniej wypowiedzi pana premiera sprowadzający zasługi Kościoła do walki z systemem totalitarnym. Nie miejsce ani czas mówić o wielopłaszczyznowej roli Kościoła katolickiego w Polsce teraz i w przeszłości. Warto jednak pamiętać, pozostając tylko przy sprawach gospodarczych, że Kościół, nauka społeczna Kościoła wniosła pionierski wkład w rozwój teorii gospodarowania, określiła rolę praw naturalnych człowieka, w tym prawa do własności i posiadania jako niezbędnego warunku wolności i demokracji. Nauka społeczna Kościoła odegrała ogromną rolę nie tylko w stworzeniu podstaw do gospodarki rynkowej, ale również w okresie jej funkcjonowania dostarczyła i dostarcza przesłanek do kształtowania pożądanych postaw społecznych, etosu pracy, do budowania struktur demokratycznych. W takim społeczeństwie, jak polskie, budując wielkie programy przebudowy systemowej winniśmy o tym pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#PosełBonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Deklaracja premiera, że czyny a nie słowa będą dewizą jego rządu oraz zapowiedź zdecydowanych działań na rzecz rozwoju gospodarki, co potwierdzili kandydaci na ministrów w trakcie tzw. przesłuchań, skłaniają Klub Poselski Stowarzyszenia „Pax” do opowiedzenia się za składem rządu zaproponowanym przez pana premiera. Oczywiste jest wszakże, że w przyszłości będziemy korzystać z prawa do krytycznego ustosunkowywania się do tych fragmentów programu, które wydają się nam już dziś nieprzekonywujące.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#Marszałek">Jako ostatni przed przerwą zabierze głos poseł Zbigniew Kostrzewa z Klubu Niezależnych Posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Klub Niezależnych Posłów ma dzisiaj zająć stanowisko wobec expose prezesa Rady Ministrów, pana Jana Krzysztofa Bieleckiego w sprawie składu i programu prac nowego rządu. Oświadczenie pana premiera wygłoszone w tej Izbie w dniu 5 stycznia i przeprowadzone w ostatnich dniach w komisjach sejmowych rozmowy z kandydatami na ministrów miały nam dać odpowiedź na pytanie, jaki będzie to rząd, jego struktura, a przede wszystkim jego program. Czy i na ile jest to kontynuacja programu dotychczasowego, z zachowaniem jego strategii i filozofii, a co najwyżej z kosmetycznym makijażem., czy może to będzie jakiś radykalny zwrot i zmiana z włączeniem bliżej niesprecyzowanych katalizatorów.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Wydaje się, że nowy rząd, kładący główny nacisk na sferę gospodarki, stawia sobie podstawowy cel — nadania reformom nowych impulsów, zdynamizowania jej programu i innego rozłożenia akcentów. Podstawowe trzy cele, jakie prezentował premier Balcerowicz, to jest jeszcze większa stabilność pieniądza, rzeczywista i szybka prywatyzacja i szersza, większa liberalizacja w handlu zagranicznym — to są te trzy zasadnicze kanony w gospodarce Rzeczypospolitej. Ale realizacja programu reformy gospodarczej niesie w sobie także zagrożenia, określone koszty, krytykę i społeczne niepokoje. Spadek poziomu życia i zjawisko bezrobocia to bezpośrednie i najdotkliwsze skutki reformy.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Z pewną jednak nadzieją trzeba przyjąć zapowiadaną zmianę podejścia do walki z bezrobociem. Dokładne rozpoznanie problemu, stworzenie systemu pozwalającego na likwidację bezrobocia fikcyjnego z jednoczesną zwiększoną pomocą dla bezrobocia realnego, tworzenie zastępczych rynków pracy, stwarzanie warunków reorientacji zawodowej przy generalnym założeniu, że formułowanie zasad polityki społecznej w tym względzie musi być jasne i prowadzone przy udziale i współuczestnictwie załóg pracowniczych, to ważny element w tonizowaniu skutków reformy.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Z niedowierzaniem, ale i z zadowoleniem pozytywnie trzeba odnotować pewne zapowiadane przez premiera korekty w polityce rolnej. Ogromna, niedoceniana dotychczas w pełni rola polskiej wsi w ogólnonarodowym dorobku i jej zasługi dla narodu i państwa, to ten akapit w expose premiera, który każe wierzyć, że nowy rząd nie będzie tym razem traktował tych zapowiadanych zmian jako elementu li tylko deklaratywnej taktyki. Czas pokaże, jak dalece wieś, stając się europejską zachowa swój polski charakter.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Zmiana taktyki w zakresie strategii gospodarczej zapowiadana jest także w innych dziedzinach gospodarki — w przemyśle, budownictwie, transporcie etc. Miejmy nadzieję, że rząd fachowców, kompetentnych, zwłaszcza w sprawach gospodarczych będzie realizował filozofię reformy akceptowanej przez społeczeństwo. Od dzisiaj będą się liczyły nie słowa, lecz czyny.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Ale o sukcesie gospodarczym decyduje stabilizacja polityczna i społeczna zgoda. Mocno dzisiaj nadszarpnięte zaufanie do poprzedniej ekipy rządowej, funkcjonująca tu i ówdzie apatia, zmęczenie i symptomy braku nadziei w ogóle, to zjawiska, których, panie premierze, lekceważyć nie wolno. I nie ma pan, niestety racji, kiedy powiada pan w swoim expose, że to opinia głęboko niesłuszna, iż przyczyną dystansowania się dużej części obywateli naszego kraju od uczestnictwa w aktywnym życiu publicznym jest brak społecznego zainteresowania dla działalności politycznej. To prawda, niestety, prawda. Ludzie są zmęczeni politycznymi walkami i to na różnych poziomach naszego publicznego życia. I nie zawsze, niestety, wiarygodnie brzmią deklaracje, że to walka o programy, a nie o najzwyklejsze w świecie stołki. Po prostu opinia społeczna widzi w tym grę nie zawsze czystą, a także nie zawsze dla niej zrozumiałą.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Tworzące się zróżnicowanie polskiej politycznej sceny, jej podziały, są konieczne i niezbędne. I apele o jedność są apelami naiwności. Dlatego rodząca się demokracja i polityczny pluralizm nie mogą być tylko hasłami. Deklaracje rządu o współpracy z wszystkimi siłami politycznymi należy więc przyjąć z satysfakcją. Z tym większą uwagą śledzić będziemy zapowiadany radykalny zwrot w sposobie traktowania środków masowej informacji, prawdziwie niezależnych środków komunikowania się. Traktujemy to jako jeden z podstawowych warunków wiarygodności tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Nowy rząd koncentruje swoją uwagę na problematyce gospodarczej i słusznie. Ale pozostaje przecież cała sfera budżetowa, nauka, oświata, służba zdrowia, kultura, etc. Zapowiadana decentralizacja finansowania tych dziedzin, to słuszny kierunek, ale póki co dziedziny te wymagają także, a może przede wszystkim nowej, jasnej polityki, bardziej precyzyjnej i zrozumiałej. I dynamicznego przyspieszenia, tym razem bez pejoratywnego znaczenia tego słowa. Choćby reforma opieki zdrowotnej. Małe kroki reformatorskie to za mało. Ciągle jeszcze i polityczne i merytoryczne koncepcje tej reformy nie wychodzą poza sterty opracowanych ekspertyz zalegających biurka i regały ministerialnych gabinetów. Czas najwyższy zacząć je po prostu realizować.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Na marginesie chciałbym poinformować pana premiera Balcerowicza, że — sądzę że wie — wczoraj Komisja Zdrowia odrzuciła projekt budżetu dotyczący ochrony zdrowia. Był nie do przyjęcia. Rygorystyczne, nieprzejednane stanowisko pana premiera Balcerowicza każe się zastanowić, czy taka pasywna postawa pozwala na rzeczywiste zobiektywizowanie zjawiska, bo co prawda wypada się z panem premierem Balcerowiczem zgodzić, że w służbie zdrowia istnieją rezerwy, że niekiedy mamy do czynienia z niegospodarnością i marnotrawstwem, choćby leków, często wypisywanych lekką rączką, ale jest także prawdą, że w niektórych np. szpitalach psychiatrycznych w naszym kraju na jednym łóżku spać musi kilku chorych. Może więc trzeba nomen omen psychiatrycznego, świeżego spojrzenia. Miejmy więc nadzieję, że kandydat na ministra zdrowia, psychiatra, pan dr Władysław Sidorowicz zmieni pana spojrzenie na problemy ochrony zdrowia. Ktoś powiedział, że o kulturze człowieka decydują: ilość zużytej pasty do zębów i liczba przeczytanych książek. Niech reformatorzy gospodarki nie zapominają o tej naiwnej i banalnej prawdzie zafascynowani li tylko gospodarką rynkową.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Klub Niezależnych Posłów pragnie już na zakończenie przekazać jeszcze jedną uwagę. Z niekłamanym ubolewaniem chcę zwrócić uwagę, że w obecnym rządzie nie ma niestety, kobiety i nie traktuję tego jako tylko feministycznych umizgów pod adresem polskich kobiet, które przecież zasługują chyba na to, żeby mieć swoją reprezentantkę tym razem już przecież nie z klucza.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#PosełZbigniewKostrzewa">Klub Niezależnych Posłów generalnie akceptuje linię polityki nowego rządu, ale bacznie i krytycznie będzie obserwował jego praktyczne poczynania. Akceptuje także personalne propozycje składu nowej Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Zebranie Klubu Poselskiego PSL odbędzie się 11 stycznia, po ogłoszeniu pierwszej przerwy w obradach, w sali 106.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Koło Porozumienia Centrum spotyka się w pierwszej przerwie w sali posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Zebranie Klubu Poselskiego Unia Demokratyczna odbędzie się w czasie pierwszej przerwy, w sali 171.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Ogłaszam przerwę do godziny 12.35.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min 05 do godz. 12 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsca przy mnie, a panie i panów posłów gorąco zapraszam do zajmowania miejsc na sali sejmowej. Minęła już godzina i winny skończyć się już zebrania klubów.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję nad expose prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Tadeusza Nowackiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, kolejnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Puzewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełTadeuszNowacki">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Pan premier Bielecki, mówiąc w expose o zadaniach swego rządu, na jednym z pierwszych miejsc wymienił potrzebę nadania reformom nowej dynamiki i wyraźnego określenia oblicza gospodarki, jej zdecydowanej przebudowy, bo dotychczasowe przemiany nie dały jeszcze oczekiwanych wyników, a wiele spraw pozostawało do załatwienia. I z tym trzeba się zgodzić. Zapowiedział jednocześnie kontynuację reform rządu Mazowieckiego, wystawiając mu tym samym uczciwą i pozytywną opinię. Jeśli prawidłowo odczytujemy tę intencję, cieszy ona nas bardzo, zgadza się bowiem z wyrażoną przez nas z tej trybuny oceną pracy pana premiera Mazowieckiego, który w ciągu 15 miesięcy rzec można, zaczynając od zera, potykając się i popełniając błędy, bo inaczej nie można było, budował fundamenty ładu demokratycznego, tworzył zręby i warunki dla wolnej gospodarki, wcielał w życie nowoczesną filozofię rządzenia państwa prawa, państwa obywatelskiego. Jest więc co kontynuować.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełTadeuszNowacki">Otwarte pozostaje pytanie, jak modyfikować proces trudnych reform, aby z jednej strony — nie zaprzepaścić dorobku wicepremiera Balcerowicza i nie nakręcać inflacji, z drugiej — ulżyć społeczeństwu znajdującemu się w coraz gorszej sytuacji materialnej, ograniczyć bezrobocie, rozprawić się z recesją, bardziej sprzyjać rolnictwu, prowadzić bardziej skuteczną politykę społeczną itd. Na to otwarte, jak powiedziałem pytanie, w expose, niestety, nie znajdujemy odpowiedzi. Cieszą nas zamiary i intencje premiera w kwestii stworzenia warunków dla ludzkiej energii i przedsiębiorczości, zwłaszcza dla osób młodych i dynamicznych, które w warunkach własności i konkurencji, będą stanowić istotny impuls dla ożywienia gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#PosełTadeuszNowacki">Podobnie w zakresie prywatyzacji i małej prywatyzacji. Te zapowiedzi budzą nadzieje na realne przyspieszenie przynajmniej w niektórych dziedzinach. Zabrakło tu może kilku słów na temat prywatyzacji, a więc oddania tam, gdzie jest to możliwe upaństwowionych zakładów i firm, ich często jeszcze żyjącym właścicielom lub spadkobiercom.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#PosełTadeuszNowacki">Wysoka Izbo! Pan premier wyraził wysoce optymistyczny pogląd, że wbrew obiegowym opiniom, obywatele naszego kraju interesują się na ogół polityką i pragną działać publicznie, a rząd będzie w tej sytuacji stwarzał warunki do takiej działalności i wspierał rozwój partii politycznych. Rozumiemy, że jest to potwierdzenie zasad wolności, tolerancji, pluralizmu i współuczestnictwa, zasad tak mocno akcentowanych w kampanii prezydenckiej. Te wartości zawsze były nam bliskie. Wskazujemy je przy każdej okazji. Politycy, którzy się do nich odwołują, budzą nasze zaufanie. Są to wartości prawdziwie chrześcijańskie, na których z natury rzeczy budujemy program naszej Unii i jej tożsamość. Stoimy na stanowisku, że nie ma wprawdzie chrześcijańskiej polityki ani chrześcijańskiego ustroju społecznego, są natomiast chrześcijanie w życiu politycznym i społeczno-gospodarczym. Dbają oni o to, aby wartości chrześcijańskie przenikały całość życia społeczno-politycznego.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#PosełTadeuszNowacki">Opowiadając się za jednością w różnorodności, staramy się budować podstawy obywatelskie ludzi wyrosłych we wszystkich trzech głównych nurtach chrześcijaństwa, które historia splotła na naszej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#PosełTadeuszNowacki">Z dziedzictwa bogatej historii, z dziedzictwa dawnej Rzeczypospolitej wielu narodów płynie nasz stosunek do dzisiejszej polskiej demokracji, wymagającej łączenia sił wszystkich chrześcijan — obywateli Rzeczypospolitej. Tak więc i tu klimat pluralizmu jest najbardziej twórczy i owocny, zaś wszelkie szowinizmy, fundamentalizmy, integryzmy, nietolerancja i brak poszanowania dla odmienności i mniejszości narodowych, politycznych i religijnych, szkodzą nam samym i Polsce w oczach Europy. Tylko wolność sumienia rodząca tolerancję, jak uczy Ojciec Święty — Jan Paweł II w orędziu na 24 Światowy Dzień Pokoju, prowadzi do zrozumienia i pojednania, nawet jeśli czasami wydaje się to zbyt trudne.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#PosełTadeuszNowacki">Mówimy to w ważnej chwili formowania nowego rządu, który między innymi sterować powinien Polską ku pełnej harmonii i współżycia z wszelkimi mniejszościami, ku harmonii przenikającej również przez granice i budzącej poza nimi reakcje wzajemności. Jesteśmy przekonani, że taki właśnie kurs obierze pański rząd — panie premierze.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#PosełTadeuszNowacki">Wysoki Sejmie! Mimo, iż w powszechnym odczuciu najistotniejszą rolę odgrywa w chwili obecnej problematyka gospodarcza, nie można umniejszać w żadnym razie roli podstawowych problemów polityczno-ustrojowych, chociażby dlatego że efekty przyjętych w tej sferze rozwiązań, będą w istotny sposób wpływać także na sferę ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#PosełTadeuszNowacki">Coraz częściej pojawia się określenie — III Rzeczpospolita. Również w expose pana premiera znalazło się to stwierdzenie, iż w chwili dokonania wyboru prezydenta w głosowaniu powszechnym, Polska wstąpiła w tę właśnie fazę rozwoju. Nie negując wagi tego wydarzenia dla kształtowania się nowej formy państwa, zauważyć trzeba, iż proces ten rozpoczął się już wcześniej, a jego kolejnymi etapami były czerwcowe wybory do parlamentu, powołanie rządu premiera Mazowieckiego, uchwalona w grudniu 1989 roku nowelizacja podstawowych zasad Konstytucji wraz ze zmianą nazwy i godła oraz ubiegłoroczne wybory samorządowe.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#PosełTadeuszNowacki">Budowa nowego kształtu państwa jest więc w naszej rzeczywistości rozłożonym w czasie ewolucyjnym procesem, który trwa. Czeka nas podstawowe zadanie — uchwalenia nowej Konstytucji, przeprowadzenia w pełni demokratycznych wyborów parlamentarnych. Nie przesądzając kolejności tych działań, a w konsekwencji uchwalenia nowej Konstytucji, oczywiste jest także że codzienne działanie organów państwa Sejmu i Senatu, prezydenta i rządu kształtować będą określony model ustrojowy, rzutujący na przyszłe rozwiązania konstytucyjne. Otóż z całym naciskiem oświadczyć chcemy, że jakiekolwiek względy nie mogą osłabiać zasad demokracji, wytyczających pryncypia oraz konkretne rozwiązania ustrojowe. Zawsze i wszędzie, a szczególnie w okresach przejściowych istniały pokusy i padały argumenty preferujące równie przejściowe rozwiązania w mniejszym lub większym stopniu odstępujące od zasad demokracji. Naszym zdaniem racjom tym nie można ulec. Historia nie tylko u nas pokazała, iż doraźne korzyści rozwiązań autorytarnych są w ostatecznym rachunku nieopłacalne, oddalają budowę w pełni demokratycznego ustroju, a także nader często prowadzą do utrwalenia się niedemokratycznych instytucji i praktyk. Życie polityczne każdego państwa, a tym samym państwa kształtującego swój ustrój jest z reguły znacznie bogatsze niż wynikałoby to z zakresu kompetencji organów państwowych, ale znów oczywistym być musi, że w żadnym razie nie może naruszać to zasad konstytucyjnych ani stwarzać konkurencyjnego systemu. Muszą być zachowane właściwe, determinowane Konstytucją proporcje między systemem organów państwowych, a mniej lub bardziej trwałymi strukturami porozumień i konsultacji politycznych.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#PosełTadeuszNowacki">Wysoka Izbo! W polityce zagranicznej, w naszym przekonaniu, nie zostało w expose pana premiera wyeksponowane — tak jak na to zasługuje ze względu na powagę sytuacji międzynarodowej — co uważamy za najistotniejsze — utrzymanie równowagi w stosunkach z mocarstwami i sąsiadami, szczególnie bacząc, aby relacje niemiecko-radzieckie nie stały się bliższe niż polsko-radzieckie oraz niż stosunki Polski z poszczególnymi republikami wchodzącymi w skład Związku Radzieckiego. Z kolei wspólnota dziejów naszych oraz narodów Litwy, Białorusi i Ukrainy determinuje konieczność jak najbliższych przyjaznych kontaktów z bezpośrednimi sąsiadami w obliczu niepewnego jutra w skali Europy i świata.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#PosełTadeuszNowacki">Nie znamy, a często nie zdajemy sobie sprawy ze skali zagrożeń. Jest w nas niepokój, czy wybuchnie wojna w Zatoce Perskiej i jakie przyniesie skutki także dla polskiej gospodarki. W obliczu zagrożeń pamiętajmy, że mimo podziałów, mimo różnorodności poglądów i postaw są sprawy, które dla dobra kraju muszą nas łączyć, co do których nie może być targów.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#PosełTadeuszNowacki">Na koniec dwa zdania o kandydatach na ministrów. Jak wiadomo wszystkie proponowane przez pana premiera osoby uzyskały akceptację komisji, choć było wiele wątpliwości i znaków zapytania, zwłaszcza w kontekście zapowiedzi, że najistotniejszym kryterium w tworzeniu gabinetu fachowców będzie fachowość. Otóż nasz klub nie do wszystkich kandydatów jest przekonany, że spełniają oni te kryteria. Ostatecznie jednak to czyny i fakty, a nie słowa i wrażenia decydować będą za jakiś czas o ocenie przystępującego dziś do pracy rządu.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#Wicemarszałek">Obecnie głos zabierze pan poseł Zbigniew Puzewicz z Klubu Posłów Wojskowych, kolejnym mówcą będzie pan poseł Ryszard Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Klub Posłów Wojskowych świadomy ekonomicznych i społecznych uwarunkowań, a także szansy i zagrożeń naszej gospodarki oczekuje w przedstawionej przez pana premiera strategii ekonomicznej przebudowy kraju, wizji stabilnej i silnej Polski. Dostrzegamy bardzo ścisły związek pomiędzy gospodarczym ładem naszego państwa, a jego bezpieczeństwem zewnętrznym i możliwościami obrony.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Klub Posłów Wojskowych jednoznacznie opowiada się za polityką zagraniczną naszego państwa opartą na zasadzie pokojowych stosunków ze wszystkimi sąsiadami. Fakt wychodzenia ze struktur Układu Warszawskiego przyjmujemy jako naturalny proces utrwalający suwerenność naszych sił zbrojnych, nowego politycznego oblicza naszej ojczyzny, zmieniającej się rzeczywistości europejskiej. Mamy jednak świadomość istniejących i mogących zaistnieć zagrożeń. Europejski porządek pokojowego współistnienia jest jeszcze młody, kształtujący się i daleki od sielankowego klimatu.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Demokratyczne przemiany utrwalają należną pozycję naszego państwa w kręgu europejskich wartości. Jest sprawą naszej narodowej rozwagi i odpowiedzialności, by proces ten przebiegał możliwie najsprawniej. Nie dostrzegamy obecnie bezpośrednich zagrożeń, oceniając jednak realnie międzynarodową sytuację musimy umieć oceniać zjawiska rzutujące na poczucie polskiego bezpieczeństwa. Nie mamy większego wpływu na rozwój sytuacji nad Zatoką Perską, jednak negatywne skutki ewentualnego konfliktu odczujemy głęboko niezależnie od dzielącej nasz kraj geograficznej odległości. Nie możemy również wykluczyć groźnej dla nas destabilizacji za naszą wschodnią granicą. Dziś już o tych zagrożeniach musimy myśleć samodzielnie. Stawia to nas w zupełnie nowej sytuacji. Jest to niezwykle odpowiedzialne ogólnonarodowe zadanie wymagające nowego podejścia do problemów obronności i bezpieczeństwa państwa. Uważamy bowiem, iż nadszedł czas, aby konstrukcji systemu obronnego Rzeczypospolitej Polskiej nie utożsamiało się tylko z jego częścią militarną. Istnieje więc konieczność określenia ogólnej filozofii związanej z bezpieczeństwem państwa. Filozofię tę powinno wypracować rządowo-parlamentarne gremium w postaci chociażby Rady Bezpieczeństwa Narodowego, która by przejęła funkcję faktycznie nie funkcjonującego Komitetu Obrony Państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Występuje też pilna potrzeba rozpoczęcia prac nad nową doktryną obronną. Dokument ten nie może być tworzony przez gremia wojskowe. Treść jego powinna wynikać z implikacji polityki zagranicznej rządu oraz przyjętej koncepcji bezpieczeństwa państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Krytycznie odnosząc się do spotykanych w przeszłości działań noszących znamiona militaryzacji, opowiadamy się za przekazaniem części zadań obronnych organom cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Kształtowanie potencjału obronnego państwa winno odbywać się na możliwie szerokiej płaszczyźnie społecznej, bowiem sam naród winien sobie zapewnić bezpieczeństwo. Dlatego też uważamy, że powołany w dniu dzisiejszym rząd powinien kontynuować zakres prac komisji powołanej przez poprzedni rząd dla rozpatrzenia całokształtu spraw związanych z obronnością kraju.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Prosimy pana premiera, aby w możliwie krótkim czasie rozpatrzyć powołanie instytucji w miejsce dawnego Komitetu Przemysłu Obronnego, która byłaby w stanie koordynować działania na rzecz ratowania tego, co w latach poprzednich już zostało w tym zakresie osiągnięte. Oczywiście instytucja ta określałaby kryteria optymalizacyjne zmian tego przemysłu w świetle istniejących potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Wysoka Izbo! Jednym z bardzo ważnych elementów systemu obronnego państwa jest właściwie zaprojektowana i zorganizowana obrona cywilna. Niestety, brak jest do chwili obecnej rządowej koncepcji rozwiązania tego problemu. Obrona cywilna związana jest przecież nie tylko z dobrze funkcjonującym systemem edukacji w obronie społeczeństwa, ale również z całokształtem wysiłków organizacyjnych i zasileń materialnych. Potrzebne jest określenie w tej mierze zadań organom samorządowym i podmiotom gospodarczym. Infrastruktura obronna, zwłaszcza we wschodniej części naszego kraju wymaga starannych studiów i podjęcia stosownych działań.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Wysoka Izbo! Potrzeba istnienia silnego wojska nie jest dziś kwestionowana. By mogło ono w sposób należyty rozwijać swą zdolność obronną winno być dobrze zorganizowane i wyposażone. Z pełnym zrozumieniem przyjmujemy ograniczenia wynikające z trudności państwa. Jednocześnie jednak powinniśmy sobie uświadomić realny stan obronności kraju i jego sił zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Klub Posłów Wojskowych z troską odnosi się do przedłużającego się okresu niedostatku w sferze obronności. Ostatnie lata przyniosły ponad 30% spadek realnych wydatków na obronność. Rozumiemy i uwzględniamy ekonomiczne możliwości naszego kraju, ale mamy też obowiązek lojalnie ostrzegać społeczeństwo wtedy, gdy pewne nieprzekraczalne granice, naszym zdaniem, są przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Nowoczesna armia mogąca sprostać wymaganiom współczesnego pola walki musi mieć odpowiednie środki na sprzęt i szkolenie. Wydatki wojskowe liczone na jednego mieszkańca w państwach europejskich wynoszą około 600 dolarów, w Czechosłowacji prawie 300 dolarów, w Polsce natomiast obecnie poniżej 50 dolarów.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Aktualna sytuacja polityczna, w jakiej znalazł się nasz kraj powoduje zwolnienie tempa modernizacji naszej armii. Napotykamy określone trudności w realizacji zakupów nowoczesnego sprzętu bojowego. W krajach zachodnich nie możemy uzyskać jeszcze zgody na te zakupy, zaś w Związku Radzieckim napotykamy w tym względzie bardzo poważne trudności. W tej sytuacji uważamy, że rząd winien zwrócić szczególną uwagę na rozwój myśli technicznej i rodzimego przemysłu obronnego. Dlatego ważkim zagadnieniem jest prawne regulowanie systemu powiązań systemu ekonomiczno-finansowych obronności z gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Wysoka Izbo! Ostatnie miesiące przyniosły wiele poświadczeń sprawnego wtapiania się wojska w tok ustrojowych i strukturalnych przemian państwa. Kształtuje się nowy model organizacyjny sił zbrojnych, który winien być, naszym zdaniem, oparty na koncepcji narodowej obronności. Nowy model wychowawczy eksponujący pełnię narodowej tradycji, tradycji patriotycznych i obywatelskich, swobodę wyznań, usunięcie barier światopoglądowych, praktyczne urzeczywistnienia apolityczności — to są, naszym zdaniem, najważniejsze wyznaczniki trwałego procesu umacniania narodowego charakteru armii.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Specyfika służby wojskowej nakłada na żołnierzy zawodowych szereg ograniczeń, zarówno w sferze praw politycznych i obywatelskich. Mieliśmy wiele spotkań z kadrą zawodową. Posłowie wojskowi mieli możliwość oceny tego stanu i uważamy, iż mimo pełnego zrozumienia warunków ekonomicznych naszego państwa trzeba podkreślić że sytuacja materialna życia naszej kadry żołnierzy jest nieproporcjonalna do warunków i specyfiki służby wojskowej. Armia — sądzimy — winna mieć zapewnioną trwałość zasad, regulujących jej powinności i miejsce w porządku prawnym państwa. Wszelka niepewność, jak chociażby ta związana z niedawno odrzuconym projektem rządowym nowych rozwiązań emerytalnych powoduje że opuszczają armię ludzie młodzi, dynamiczni, a motywacje innych do służby wojskowej są wystawione na ciężką próbę. Dlatego z dużą nadzieją oczekujemy akceptacji przez rząd naszych propozycji i projektów pragmatycznej ustawy wojskowej regulujących podstawowe prawa i obowiązki żołnierzy zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Wysoka Izbo! Klub Posłów Wojskowych popiera propozycje działań wynikających z exposé premiera i dzisiejszej dyskusji, dających szanse na szybką i konsekwentną realizację strategicznych reform państwa, gospodarki, życia publicznego. Opowiadamy się za zdecydowanym postępem w tych dziedzinach, zdając sobie sprawę, jak ścisła jest zależność między silnym gospodarczo i ekonomicznie państwem, a stanem jego obronności i bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#PosełZbigniewPuzewicz">Mamy nadzieję, że rząd uwzględni w należytym stopniu poruszoną problematykę i stworzy odpowiednie warunki do skutecznego umacniania obronności i bezpieczeństwa kraju. Sądzimy również, że Sejm w swojej działalności legislacyjnej jeszcze w bieżącej kadencji uwzględni problematykę wynikającą z inicjatyw rządowych i poselskich a związanych z I obronnością kraju. Z tym przekonaniem Klub Posłów Wojskowych opowiada się za powołaniem rządu w składzie przedstawionym przez pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#Wicemarszałek">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Gajewskiego z Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Kaszubski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełRyszardGajewski">Pani Marszałek! Panie Premierze; Wysoka Izbo! „Oto formujemy gabinet normalny, już nie pierwszy ani też ostatni w demokratycznym państwie”. Ten fragment expose premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego uświadamia nam, iż wkraczamy właśnie w kolejny etap polskich przemian demokratycznych. Nie będzie to na pewno etap łatwy. Jak widać jednak z treści wypowiedzi premiera ogrom zadań, przed jakimi staje, stanowi dlań wyzwanie, które gotów jest podjąć wraz z gronem dobranych nie tyle według zasad politycznych, co merytorycznych fachowców.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełRyszardGajewski">Tekst expose stanowiący przedmiot dzisiejszej debaty odpowiada dosyć precyzyjnie na pytanie: co rząd zaproponowany przez Jana Krzysztofa Bieleckiego zamierza zrobić; nie odpowiada jednak na pytanie, jak zamierza osiągnąć zakładane cele. Jest to zadanie dla nowo powołanych ministrów i kierowanych przez nich resortów.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełRyszardGajewski">Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, w imieniu którego przemawiam, pragnie wyrazić nadzieję, iż zarówno sam prezes, jak i cała Rada Ministrów podołają wyzwaniom chwili, osiągając odczuwalne społecznie pozytywne efekty zamierzonych działań. Niech mi będzie wolno jako reprezentantowi organizacji katolicko-społecznej stwierdzić, iż w deklaracji intencji rządu znajduję wiele momentów wskazujących na oparcie przedstawionego programu na jednej z podstawowych zasad katolickiej nauki społecznej, jaką jest zasada pomocniczości, streszczająca się pokrótce w słowach: „tyle wolności, ile tylko można, tyle interwencji państwa, ile niezbędnie potrzeba”. Wydaje się, iż w chwili obecnej zakres owej interwencji winien być jednak znacznie szerszy niż by to wynikało z klasycznie pojmowanej doktryny liberalnej. Mamy nadzieję, iż względy dobra wspólnego szczególnie w zakresie polityki gospodarczej, a może zwłaszcza polityki socjalnej, stanowić będą ważny odnośnik w poczynaniach rządu.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełRyszardGajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wydaje się, iż poszczególne tezy oświadczenia prezesa Rady Ministrów nie powinny budzić większych kontrowersji, stanowiąc propozycje bardziej niż dotąd zdecydowanych kroków na drodze ku demokratycznej suwerenności i gospodarce rynkowej. Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego zamierza być rządem kontynuacji i przemiany. Kontynuacji zasadniczych kierunków podjętych przez poprzednią ekipę; przemiany w tempie reform, ich zakresie i determinacji.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełRyszardGajewski">W przedłożonym programie wyraźne są przesunięcia niektórych akcentów, na przykład w kwestii prywatyzacji i jej instytucjonalnego oprzyrządowania, w kwestii systemu bankowego, polityki kredytowej i podatkowej itp. Cieszy szczególnie zwrócenie uwagi na problemy polskiej wsi i gospodarki rolnej, włącznie z zapowiedzią obrony pozycji polskiej produkcji rolnej na naszym rynku żywnościowym i demonopolizacji otoczenia rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełRyszardGajewski">Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego popiera inicjatywę powołania Rady Rozwoju Wsi. Działając bezpośrednio przy premierze i skupiając przedstawicieli zainteresowanych żywotnie środowisk ma ona szanse na istotny, opiniodawczy wpływ na politykę rolną rządu. Wydaje się również cennym pomysł stworzenia „stałych zasad współdziałania i negocjacji między rządem a centralami związkowymi, pracodawcami i pracownikami w przedsiębiorstwie”. W sytuacji postępującego zagrożenia socjalnego takie forum uzgadniania interesów i poszukiwania kompromisów może spełniać funkcjonalną rolę w solidarnym współdziałaniu na rzecz dobra wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełRyszardGajewski">Odnośnie do polityki społecznej może budzić zastrzeżenia przesuwanie akcentów odpowiedzialności i aktywnej roli państwa w stronę „inicjatyw pozarządowych”. Mogą one i powinny spełniać pewne zadania, ale ich rola winna być jedynie pomocnicza i uzupełniająca. Z satysfakcją przyjęliśmy zapowiedź aktywnej polityki rządu w zakresie przekwalifikowania tych pracowników, którzy zechcą lub będą zmuszeni zmienić zawód czy miejsce pracy, oraz zapowiedź interwencyjnych pociągnięć w zakresie tworzenia zastępczych rynków pracy. Niepokój bowiem budzi dominująca dziś pasywna polityka państwa wobec problemu bezrobocia, ograniczająca się często jedynie do wypłacania zasiłków, notabene często wyższych niż płaca, co nie wpływa mobilizująco na pobudzanie aktywności zawodowej bezrobotnych i prowadzi do częstych na tym polu nadużyć.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#PosełRyszardGajewski">Panie i Panowie Posłowie! Klub Poselski PZKS oczekuje zdecydowanych kroków rządu w zakresie budownictwa mieszkaniowego. Pięknych słów bowiem i deklaracji było już na ten temat naprawdę wiele, a pospolitość skrzeczy, stając się dziś bodaj najboleśniejszym problemem, zwłaszcza młodego pokolenia, którego optymizm związany z otwierającymi się perspektywami zawodowymi, mocno gaśnie w konfrontacji z problemem podstawowym, jakim jest własny kąt. Nie jest to tylko problem kredytów, ale może przede wszystkim problem pozyskiwania i uzbrojenia terenu.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#PosełRyszardGajewski">Może warto rozważyć wykorzystanie do tych celów rosnącą wolną siłę roboczą. Według deklaracji premiera „Pragnieniem rządu będzie, aby negatywne skutki reform nie stały się powodem kryzysu polskiej rodziny”.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#PosełRyszardGajewski">Wysoka Izbo! Ten kryzys już trwa i pogłębia się. Zadaniem rządu winno stać się zahamowanie tego trendu i dążenie do poprawy sytuacji w tym zakresie. Wymaga to naszym zdaniem określonych pociągnięć organizacyjnych. Dlatego też korzystając z okazji rozmów konsultacyjnych, zgłosiłem w imieniu PZKS prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, panu Lechowi Wałęsie inicjatywę utworzenia ministerstwa do spraw rodziny, urzędu występującego w rządach wielu krajów europejskich, kompleksowo zajmującego się problematyką rodzinną. Sądzę, iż rozpatrując ewentualne zmiany w strukturze rządu należy poważnie wziąć pod uwagę możliwość powołania proponowanej przez nas instytucji.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#PosełRyszardGajewski">Panie i Panowie Posłowie! Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego ocenia, iż jednym z poważniejszych błędów rządu Tadeusza Mazowieckiego była fatalna polityka informacyjna. W tym kontekście wysoko oceniamy deklarację prowadzenia przez nowy gabinet otwartej polityki informacyjnej, pomagającej zrozumieć sens i istotę dokonywanych reform jak najszerszym kręgom społecznym. Oczekujemy również na realizację zapowiedzi kierunków polityki rządu wobec środków masowej informacji, w tym zwłaszcza na praktyczne kroki rozbijające istniejące na tym polu monopole.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#PosełRyszardGajewski">Wydaje się, iż odwołując się do polskich tradycji i doświadczeń w budowaniu nowego systemu warto nawiązać nie tyle może i nie tylko do ostatniej dekady; mamy przecież chlubne tradycje gospodarcze II Rzeczypospolitej, z jej reformą monetarną, Centralnym Okręgiem Przemysłowym, Gdynią.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#PosełRyszardGajewski">Polski Związek Katolicko-Społeczny popiera generalnie kierunek regionalizacji, tworzenia możliwie samodzielnych wspólnot terytorialnych z kompetencjami pozwalającymi na prowadzenie odpowiedzialnej polityki lokalnej. Jednak proces dochodzenia do odpowiedniej struktury terytorialnej nie będzie prosty i wymaga szczególnej rozwagi, uwzględniającej chociażby problemy narodowościowe.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#PosełRyszardGajewski">Wysoka Izbo! Procesom „wzmacniania policji” towarzyszyć winien równoległy proces lepszego, bardziej operatywnego wykorzystania istniejącego już stanu zatrudnienia, który nie jest bynajmniej tak nikły, jak mogłoby się wydawać. Wzmocnieniu bezpieczeństwa mogłoby służyć wykorzystanie przynajmniej do służby patrolowej, wyposażonych w odpowiednie umocowania ustawowe, jednostek Wojska Polskiego. Podzielając pogląd pana premiera o potrzebie rewizji programów uniwersyteckich, stwierdzić należy, iż nie tylko programy tego szczebla edukacji wymagają niezbędnych korekt i uzupełnień. To samo dotyczy programów szkół podstawowych i średnich, dzisiaj często zbyt przeładowanych i nie uwzględniających wymogów czasu.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#PosełRyszardGajewski">Problemy ekologiczne wymagają, co wiemy nie od dziś, podjęcia wreszcie zdecydowanych działań na rzecz realizacji choćby tych ustaw, które już obowiązują.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#PosełRyszardGajewski">Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego poprze inicjatywę utworzenia instytucji, egzekwującej na co dzień przestrzeganie prawa w tym zakresie. Mogłaby to być na przykład Najwyższa Izba Kontroli Ekologicznej dysponująca kompetencjami kontrolnymi i represyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#PosełRyszardGajewski">Wysoka Izbo! Rządowi Jana Krzysztofa Bieleckiego przyjdzie działać w komplikującej się coraz bardziej sytuacji międzynarodowej. Wymagać będzie wielkiego kunsztu prowadzenie takiej polityki zagranicznej, która pozwoli na stworzenie dla Polski nowego systemu bezpieczeństwa i przyjaznych stosunków z sąsiadami próbującymi zagospodarowywać poszerzający się obszar własnej wolności, przeżywającymi jednak także niekiedy rozwój tendencji nacjonalistycznych i mającymi głębokie problemy wewnętrzne. Nie ułatwia to bynajmniej rozwoju takich struktur wzajemnych, jakich moglibyśmy sobie życzyć. Pokładamy jednak nadzieję, iż doświadczenie i autorytet, jakim cieszy się proponowany minister spraw zagranicznych, pozwolą na kompetentne i odpowiedzialne prowadzenie polskich spraw na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#PosełRyszardGajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proponowane przez pana premiera kandydatury członków Rady Ministrów uzyskały akceptację poszczególnych komisji sejmowych. Ma to być rząd czynu, rząd kompetentnych fachowców, trzymających się mocno polskich realiów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#PosełRyszardGajewski">Posłowie Polskiego Związku Katolicko-Społecznego poprą gabinet w składzie zaproponowanym przez pana premiera, życząc obejmującym funkcje rządowe sukcesów, na które oczekuje społeczeństwo i które są tak potrzebne na progu III Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#Wicemarszałek">Obecnie głos zabierze pan poseł Tadeusz Kaszubski z Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Marek Dziubek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełTadeuszKaszubski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Nasz klub nie podziela tego pesymizmu, jaki dominował w niektórych wystąpieniach. Uważam, że mamy szanse, aby nasz kraj uporał się z problemami gospodarczymi, z recesją i z innymi uciążliwymi zjawiskami.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#PosełTadeuszKaszubski">Bardzo bym chciał, żeby panu się powiodło.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#PosełTadeuszKaszubski">I tak, jak pan to powiedział, żeby nie utracili nadziei ci, którzy ją mieli, a ci, którzy jej nie mieli, żeby ją odzyskali, zależeć będzie od odpowiedzialności, operatywności i gospodarności pańskiego rządu.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#PosełTadeuszKaszubski">Panie premierze, jest pan świadom wielkich zagrożeń, jest pan również świadom nastrojów panujących w naszym społeczeństwie. Rząd poprzedni uzyskał pewne efekty w kształtowaniu gospodarki wolnorynkowej, ale społeczeństwo za te efekty zapłaciło olbrzymią cenę, co w kampanii wyborczej wyraziło się zupełną dezaprobatą do tej polityki. Jest więc pan w sytuacji bardzo trudnej, jak spełnić to marzenie, które pan wyraził w swoim pierwszym zdaniu expose. Ale jest szansa. Jest szansa, tylko trzeba będzie wyzwolić wszystkie siły twórcze tkwiące w naszym społeczeństwie. Widzę tę szansę w mądrze poprowadzonej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#PosełTadeuszKaszubski">Program prywatyzacji, który już kilkakrotnie wertowałem, jest dość przekonywający. Szczególnie ta pierwsza faza — prywatyzacja małych i średnich zakładów stwarza możliwości ożywienia naszej gospodarki. Ożywienie gospodarki jest rzeczą dominującą i dlatego nie będę mówił o innych sferach naszego życia, jak o zdrowiu, oświacie, nauce, kulturze, bo wszystko będzie wynikać z tego, czy nam się uda ożywić naszą gospodarkę, czy też będzie to proces długotrwały i nie zawsze z powodzeniem realizowany.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#PosełTadeuszKaszubski">Również wzmocnienie kapitału w rękach społeczeństwa, jakim będą bony prywatyzacyjne, umożliwi społeczeństwu nabycie akcji i przez podporządkowanie przedsiębiorstw poszczególnym realnym, konkretnym właścicielom — jestem przekonany — że gospodarkę ożywimy. Wzrośnie jej produkcja, wzrosną dochody do budżetu z lepiej prosperujących przedsiębiorstw, a to z kolei da możliwość, aby te sfery, o których wspomniałem, były lepiej traktowane. Czyli odnośnie do przemysłu, to jestem optymistą. Tylko, aby nasz kraj rozwijał się harmonijnie, to trzeba do przemysłu dołączyć drugą, nie mniej ważną dziedzinę, jaką jest rolnictwo. Otóż w tej dziedzinie jestem pełen czarnego optymizmu, panie premierze, bo każdy tydzień,… przepraszam — pełen czarnego pesymizmu oczywiście, panie premierze, pogarsza funkcjonowanie naszego rolnictwa. Praca w gospodarstwach staje się nieopłacalna, tylko rolnicy nie mają dokąd uciekać, bo gdyby mieli, to na pana oczach rozegrałby się dramat, że rolnictwo, które tak twardo w rękach rolnicy hołubili przez dziesiątki lat, teraz by pan zauważył, że byłoby porzucane, bo uciążliwości pracy w rolnictwie są straszne.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#PosełTadeuszKaszubski">Niedawno byłem we włocławskich Azotach. I tam zwrócono mi uwagę, że na skutek przewidywanych podwyżek gazu przedsiębiorstwo będzie zmuszone podnieść drastycznie ceny nawozów. Mogą to być podwyżki nawet 100-procentowe.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#PosełTadeuszKaszubski">Panie premierze, jeżeli my nie umożliwimy zakupu nawozów każdemu gospodarstwu rolnemu, to powrócimy do ekstensywnej produkcji, czyli nasza wydajność z 50 spadnie do 25 kwintali, zabraknie nam kilkanaście lub kilkadziesiąt milionów ton zbóż, trzeba będzie wysupłać sporo milionów dolarów. Automatycznie, gdy produkcja zbóż maleje, natychmiast zmaleje hodowla i nasz rynek żywnościowy, który dotychczas jest jako tako stabilny, będzie bardzo zagrożony. Nie możemy do tego dopuścić, myśląc racjonalnie, bo niektórzy optymiści mówią tak: no, to się żywność sprowadzi. Można żywność sprowadzić, np. masło się sprowadza i jest ono w cenie 3,5 marki za kg, a koszt wyprodukowania tego masła wynosi 25 marek.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#PosełTadeuszKaszubski">Panie Premierze! Na tym przykładzie chcę w drastyczny sposób przedstawić, że państwo bogate, aby zniszczyć rywala może zalać kraj eksportem żywności taniej i te dostawy żywności początkowo będą korzystne, ale gdy gospodarka i pewne jej dziedziny runą, wtedy dostawca żywności powie — no, moi kochani, teraz będziecie płacić według kosztów i z zyskiem. Czyli przykład masła niech będzie ostrzeżeniem dla pana, że z importem żywności trzeba być ostrożnym.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#PosełTadeuszKaszubski">W ogóle jest dziwna sytuacja, proszę państwa. Rolnik, jak już wspomniałem, chętnie rzuciłby gospodarstwo i przeniósł się na jakąś inną korzystną posadę, bo miałby wolną sobotę, wolną niedzielę, urlopy itd., ale nie ma gdzie. Rolnikowi zaczyna się nie opłacać produkować. Ludzie w mieście wydają 70% swoich zarobków na żywność. Te dwie grupy społeczne — konsumenci i producenci — są bardzo niezadowolone. Muszą być oczywiście niezadowolone, skoro wokół rolnictwa istnieje żelbetonowy pierścień monopoli, który dławi rolnictwo, pośrednicy przechwytują zyski, rolnik ma niewiele, miasto musi płacić dużo, bo pośrednik musi zbijać fortuny na krzywdzie rolnika i wyzysku mieszkańców miast.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#PosełTadeuszKaszubski">Panie Premierze! Nasze rolnictwo trzeba unowocześnić. Mamy szansę, mamy dużo urodzajnej ziemi i mamy pracowitych, doświadczonych, zawziętych rolników. Jak zrobić, jak stworzyć tę szansę. Mam taką propozycję. Będziemy sprzedawać akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw, a jak państwo wszyscy dokładnie pamiętacie przez 40 lat brało się ze wsi, by budować socjalistyczny przemysł i zawsze się sugerowało, że wieś nie nadąża za przemysłem, teraz zaistniała chwila społecznej sprawiedliwości — trzeba oddać wsi dochody, które się ze wsi przez 40 lat wypompowało. I dlatego proponuję, by połowę kapitału ze sprzedaży akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw skierować na wieś i unowocześnić polskie rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#PosełTadeuszKaszubski">Mamy również szansę, jeśli chodzi o nasze rolnictwo, mam na myśli produkcję żywności zdrowej, coraz bardziej cenionej na świecie. Panie Premierze! to jest też problem ważny.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#PosełTadeuszKaszubski">Bo jeśli na rynkach światowych nie są konkurencyjne takie nasze wyroby przemysłowe, jak telewizory czy „Polonezy”, to znakomicie konkurencyjna może być żywność, tylko, jak powiadam, konieczne są przemiany strukturalne i unowocześnienie rolnictwa. Są regiony kraju mało skażone. Trzeba by tam stworzyć warunki produkcji zdrowej żywności. Nasze instytuty naukowe powinny się nastawić na to, aby wyhodować odmiany odporne na choroby, plenne. Na naszej wsi jest trochę rąk do pracy, chętnych do produkcji, choć produkcja żywności jest bardzo pracochłonna, ale bardzo opłacalna i możemy rozwijając na europejską skalę produkcję zdrowej żywności — stworzyć szansę dla naszego eksportu. Mówiłem już o tym kilkakrotnie, bo boli mnie, że nie wykorzystujemy szans, jakie mamy, że szukamy innych dróg, by wzbogacić nasze państwo, a tę dziedzinę naszej gospodarki, jaką jest rolnictwo, jakoś pomijamy i my, rolnicy w Sejmie musimy stale staczać formalne boje o to, by rząd zainteresował się rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#PosełTadeuszKaszubski">Panie Premierze! Jeśli nasze PSL ma wspierać pana działanie i chciałbym by to działanie było efektywne, by panu się powiodło, by pan opanował recesję, by rozkwitł przemysł, by rozkwitło rolnictwo, by kraj pod pana rządami rozwijał się harmonijnie, to jeśli my mamy poprzeć pana i pana rząd, to gorąco pana proszę, żeby pan polskie rolnictwo potraktował wyjątkowo, bo ono na to zasługuje, choćby przez to, że jedyne w Europie Środkowej oparło się kolektywizacji, a więc w pana tym zbożnym dziele chciałbym życzyć panu powodzenia i wszystkiego najlepszego.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#Wicemarszałek">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełRomanNiegosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ mamy w tej chwili 63 zgłoszenia do dyskusji, składam wniosek formalny o zamknięcie listy mówców i o przestrzeganie przez posłów 5-minutowego czasu wystąpień. Jeżeli tak się stanie, to o godz. 19 zakończymy dyskusję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#Wicemarszałek">Panie pośle, przyjmuję ten wniosek i obecni na sali zapewne również, tylko w tej chwili nie mamy quorum na sali i nie możemy przegłosować obu wniosków. Będziemy kontynuowali dyskusję, a w tym czasie może posłowie powrócą na salę.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#Wicemarszałek">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Dziubka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Edmund Jagiełło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#PosełMarekDziubek">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie, Panowie Posłowie! Występuję przed państwem w imieniu Porozumienia Centrum i jego koła parlamentarnego, świadom roli jaką nasze ugrupowanie odegrało i odgrywa w dokonujących się przemianach.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#PosełMarekDziubek">Porozumienie Centrum jest tym ugrupowaniem politycznym, które zdecydowanie i jednoznacznie stawiało, stawia i stawiać będzie na przyspieszenie zmian ustrojowych w Polsce. Było również tym ugrupowaniem, które powiedziało, że gwarancję tych zmian stanowi osoba Lecha Wałęsy, na stanowisku prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Obecnie nadszedł czas realizacji zapowiedzianego programu. Będziemy robić wszystko, aby stał się on faktem.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#PosełMarekDziubek">Pan premier Jan Krzysztof Bielecki w swoim expose posługuje się formułą przełomu i kontynuacji, a w swoim pierwszym oświadczeniu powiedział, że winien to być również rząd przyspieszenia. Naszym zdaniem, zdaniem Porozumienia Centrum, akcent w działaniu rządu powinien być położony na elementy przełomu i przyspieszenia. Takiej linii politycznej będziemy udzielać poparcia. Tego domaga się również społeczeństwo. Wbrew jego woli nie można zaś prowadzić polityki gospodarczej, winna ona zawsze uwzględniać nastroje i oczekiwania społeczne. Uważamy, że rząd fachowców formowany przez Jana Krzysztofa Bieleckiego ma szansę spełnić to zadanie. Zdając sobie sprawę, jak ważne ze względów ogólnonarodowych jest szybkie powołanie tego gabinetu, zdecydowaliśmy się wesprzeć go, desygnując do jego składu dwóch specjalistów w przekonaniu, iż będą oni mogli realizować główne elementy naszego programu. Jednym z zasadniczych jego elementów jest walka z patologicznymi zjawiskami w życiu społeczno-gospodarczym. To tu właśnie nomenklatura potwierdza swoje pozycje gospodarcze i polityczne.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#PosełMarekDziubek">Nasze poparcie dla rządu pana premiera Bieleckiego wynika z przekonania, które w czasie wyborów prezydenckich wyraziło również społeczeństwo. Program gospodarczy winien być generalnie kontynuowany, lecz przy zdecydowanych korektach. Polsce jest potrzebny program przedsiębiorczości, a nie wyrzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#PosełMarekDziubek">Warunkiem zmian ustrojowych, budowy państwa prawa wbudowanego w strukturę Europy, funkcjonującego wedle mechanizmów gospodarczych gwarantujących dobrobyt społeczeństwu, winny być wolne i demokratyczne wybory do parlamentu. Uważam, iż wolny i demokratyczny parlament powinien powitać Ojca Świętego Jana Pawła II podczas jego tegorocznej pielgrzymki do ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#PosełMarekDziubek">Wychodząc z tych założeń, posłowie z Porozumienia Centrum będą głosowali za rządem utworzonym przez pana premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. Nie łamiemy raz danego słowa, od początku formowania tego gabinetu, powiedzieliśmy premierowi, że uzyska przy wszystkich zastrzeżeniach nasze poparcie.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#PosełMarekDziubek">Kończąc, chciałbym się odnieść do wystąpienia pana posła Geremka — przedstawiciela Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna. Zaznaczyliśmy wyraźnie, że rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego jest jego rządem autorskim, a nie Porozumienia Centrum. Podchodząc do sprawy arytmetycznie, to do jego składu desygnowaliśmy dwóch naszych specjalistów, których kompetencje zostały dobrze ocenione w komisjach sejmowych. Co do wystąpienia z OKP części posłów i senatorów i utworzenia własnego klubu, to nasza interpretacja tego faktu jest zdecydowanie odmienna, ale ze względu na powagę sytuacji nie będziemy prowadzili w tym miejscu polemiki.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#Wicemarszałek">Obecnie głos zabierze pan poseł Edmund Jagiełło z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Szymborski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PosełEdmundJagiełło">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Niepokój mój i moich wyborców — chciałem wypowiedzieć w trakcie debaty nad budżetem państwa i otrzymać jeszcze odpowiedzi od ówczesnych ministrów. Niestety, Wysoka Izba dwukrotnie na wniosek posła Ujazdowskiego przerwała najważniejszą debatę budżetową. Dzisiaj uwagi te adresuję do pana premiera i kandydatów na ministrów finansów i przekształceń własnościowych. Dzisiaj doszedł nowy fakt.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#PosełEdmundJagiełło">Sejmowa Komisja Zdrowia odrzuciła proponowany budżet na ochronę zdrowia narodu jako alarmująco niski. Na ciągle stawiane stereotypowe pytanie przez ministra finansów — skąd wziąć pieniądze, komu zabrać, aby dodać służbie zdrowia, wskazuję miejsce, gdzie ich szukać.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#PosełEdmundJagiełło">W dniu 14 grudnia br. minister przekształceń własnościowych pan Waldemar Kuczyński przed Wysoką Izbą potwierdził, że koszty prywatyzacji mogą stanowić do 20% wartości prywatyzowanego majątku narodowego. W 1991 roku w budżecie państwa na ten cel przeznaczono 2 bin zł, czyli 200 mln dolarów. Jest faktem, że bardzo duże kwoty idą do kieszeni prywatnych firm doradczych — londyńskich, duńskich i ich polskich przedstawicieli (np. do firmy Amhurst Brown Col.). Dane te i inne — można to sprawdzić w dzienniku „Rzeczpospolita” z dnia 29 i 30 listopada 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#PosełEdmundJagiełło">Biorąc pod uwagę wartość majątku narodowego prywatyzowanego w najbliższych latach, sięgającą 200 bilionów złotych może zaistnieć sytuacja, że straty budżetu państwa mogą osiągnąć astronomiczną sumę około 14 bilionów złotych, czyli 4 miliardy dolarów.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#PosełEdmundJagiełło">Mam obawę, czy kilka firm doradczych i ich udziałowcy w ciągu kilku lat nie staną się właścicielami bilionowych fortun zabranych skarbowi państwa. Nie chciałbym się przekonać, że Ministerstwo Przekształceń Własnościowych może być uznane za największego pasera Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#PosełEdmundJagiełło">W związku z tym stawiam pytanie ministrowi przekształceń własnościowych, jakie były, są i będą kryteria i tryb doboru firm do tej elitarnej grupy, wykonującej tę intratną operację finansową. Dlaczego zagraniczne, a nie polskie, dlaczego przede wszystkim prywatne a nie resortowe, czyli firmy pracujące bezpośrednio na rachunek skarbu państwa, tym sposobem biliony złotych mogłyby trafić do skarbu państwa a tym samym do dyspozycji między innymi ministra zdrowia czy ministra rolnictwa, czy na tworzenie nowych stanowisk pracy dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#PosełEdmundJagiełło">Należy przy tym podkreślić, że obecnie Najwyższa Izba Kontroli ma ograniczone możliwości kontrolowania spółek i nie ma żadnych możliwości kontrolowania samorządów.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#PosełEdmundJagiełło">Stawiam pytanie: czy prawdą jest, że doradcy zagraniczni zarabiają dziennie do 900 dolarów. Pytania można mnożyć.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#PosełEdmundJagiełło">Mam wielką prośbę do pana premiera o przeanalizowanie tej tak ważnej, publicznej sprawy i poinformowanie opinii publicznej o jej faktycznym stanie.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#PosełEdmundJagiełło">Można by poszukać również pieniędzy do budżetu państwa w innej i skuteczniejszej polityce celnej, przez zwiększenie zatrudnienia w służbach celnych, a tym samym zwiększenie operatywności, przez interwencyjną politykę celną, np. względem importowanych produktów rolnych. Okazuje się, że tymczasem przez taką, a nie inną politykę celną napędzamy rozwój gospodarki i rolnictwa innym.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#PosełEdmundJagiełło">Reasumując, uważam, że minister finansów i minister przekształceń własnościowych nie do końca te właśnie źródła przeanalizowali pod względem oszczędności naszych wspólnych pieniędzy i pod kątem interesów państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#PosełEdmundJagiełło">Jeszcze jedna bardzo ważna kwestia, z którą zwracam się do pana premiera. W trakcie debaty nad ustawą o opiece społecznej, zgłosiłem przed Wysoką Izbą propozycję utworzenia resortu do spraw rodziny. Ta propozycja pozostała wtedy bez echa. Proszę pana premiera o rozpatrzenie tej propozycji, zbieżnej ze stanowiskiem uczestników ogólnopolskiej konferencji na temat „Kobieta w Polsce współczesnej, szanse i zagrożenia” — zawartym w liście do pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#Wicemarszałek">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymborskiego — niezrzeszonego, kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełJanuszSzymborski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pojawiły się ostatnio dwie przeciwstawne koncepcje co do zagrożenia stabilizacji w Polsce. Bliższy jest mi pogląd, że to sytuacja społeczno-gospodarcza zdecyduje o stabilizacji politycznej, a nie odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełJanuszSzymborski">Jednym z ważnych czynników destabilizujących, jest, moim zdaniem, rosnące poczucie zagrożenia zdrowia narodu i każdego obywatela z osobna. Wynika to z kumulacji wieloletnich zaniedbań, narastania zagrożeń przy utrzymującym się przeświadczeniu decyzyjnych kręgów finansowych, że sytuacja nie jest jeszcze nadzwyczajna. Próby ukazywania dramatyzmu sytuacji traktowane są jako mieszczące się jeszcze w ramach utartego, obowiązującego od lat schematu przetargów o wyrywanie maksymalnej ilości pieniędzy dla jednego z resortów, dla resortu służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełJanuszSzymborski">Ustalony budżet zakłada tymczasem, po raz pierwszy, od 45 lat, wyrażony na piśmie, ograniczenie świadczeń medycznych, co w przełożeniu na język bardziej zrozumiały oznacza zmniejszenie szans, bądź całkowite wyeliminowanie możliwości ratowania zdrowia i życia wielu ludzi. Rozszerza się krąg ludzi, którzy będą zmuszeni dokonywać wyborów moralnych o podjęciu lub zaniechaniu leczenia, gdy to leczenie jest możliwe, ale kosztuje i gdy będzie dotyczyć nas samych, naszych najbliższych, dzieci. Dlatego nadzieję wzbudziła deklaracja pana premiera w expose rządowym, że ten rząd będzie dążył do zrealizowania obietnicy przedwyborczej pana prezydenta, by odpisy z budżetu państwa między innymi na ochronę zdrowia, były porównywalne z odpisami w krajach wysoko uprzemysłowionych. Ten suchy zapis pozbawiony łatwo narzucających się przy takich okazjach określeń o humanizmie, o wadze i roli zdrowia, zwrócił uwagę każdego, kto wcześniej zapoznał się z rozlicznymi uwarunkowaniami sytuacji zdrowotnej, każdego, kto próbował kiedyś współuczestniczyć na różnych szczeblach decyzyjnych w poprawie tej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełJanuszSzymborski">Kraje wysoko uprzemysłowione nawet te o najszerszej gospodarce rynkowej ustaliły od lat niezbędny wskaźnik odpisu dochodu narodowego przeznaczonego na ochronę zdrowia. Choć w wielu krajach jest ten odpis bardzo wysoki, przekraczający 10% dochodu, to minimalny, niezbędny dla funkcjonowania ochrony zdrowia ustalono na 6% — taki jest między innymi w' Hiszpanii. U nich oznacza to kilkaset dolarów na każdego obywatela, u nas 6% dochodu oznaczałoby około 100 dolarów na mieszkańca, a nie 50–75 dolarów, jak jest obecnie, to jest 4,3% dochodu narodowego. Pod tym względem nigdy nie byliśmy i nie jesteśmy państwem nadopiekuńczym, choć 33 biliony złotych w budżecie ochrony zdrowia to nie jest mało, to jest kwota ogromna w dzisiejszej sytuacji ekonomicznej, ale kwota ta nie zapewnia nawet dotychczasowego poziomu świadczeń, praktycznie paraliżuje możliwość podjęcia głębszych reform strukturalnych, chociaż wymusza, co jest oczywiste, konieczne kroki racjonalizujące wydatki bieżące. Stąd taka nadzieja związana ze wspomnianą deklaracją pana premiera, bo była to jedyna deklaracja nawiązująca do kampanii przedwyborczej, gdybyśmy nie mieli tych nadziei, gdyby nie było realnych podstaw do tego, żeby te odpisy były porównywalne, to pan premier chyba by nie użył tego określenia w swoim expose. Dlatego w czasie ostatnich dni szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, jak ta, wydawałoby się, przesądzona sprawa będzie realizowana, jakie korekty do projektu budżetu zaproponuje kandydat na stanowisko wicepremiera i ministra finansów. To, że nie przewiduje się żadnych korekt, nie stanowiło może zbyt wielkiego zaskoczenia, zwłaszcza iż racje ekonomiczne są znane, choć nie uzasadniają aż tak wielkiego 6,5 bilionowego niedoszacowania wydatków na ochronę zdrowia. Gorzej, gdy w ekonomicznych szacunkach projektu budżetu ochrony zdrowia znajdują się poważne nieścisłości.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełJanuszSzymborski">Przerażające jest to, że jedną z przesłanek trudnych decyzji ekonomicznych na tak wysokim szczeblu, na najwyższym szczeblu, jest ocena sytuacji ochrony zdrowia narodu nie na podstawie merytorycznych danych opracowanych przez różne agendy rządowe, parlamentarne, naukowe, społeczne, uściślonych w narodowym programie zdrowia, który przecież stał się dokumentem rządowym, nie na tej podstawie, lecz jest to ocena pochodząca z wąskiego, zakreślonego własnymi oczami kręgu; uproszczone osądy i osobiste uprzedzenia przenoszone na całe środowisko medyczne. Takie oceny nie tylko fałszują rzeczywistość. Takie oceny powodują, że nie jest dziwne, iż obecnie możemy w minimalnym stopniu liczyć na pomoc zagraniczną.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#PosełJanuszSzymborski">Niestety, tryb przesłuchań kandydatów uniemożliwił niektórym posłom wyrażenie sprzeciwu wobec takich postaw w formie głosowania w komisjach sejmowych. Tak więc część z nas głosując w całości na proponowany przez pana premiera skład rządu, uczyni to, pokonując wyjątkowe opory natury zarówno merytorycznej, jak etycznej.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#Wicemarszałek">Obecnie głos zabierze pani poseł Barbara Blida z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie pani poseł Alicja Kornasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełBarbaraBlida">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Gospodarka narodowa osiągnęła taki stan recesji, w którym należy powiedzieć: czas przestać niszczyć, trzeba zacząć budować. Sytuacja przedsiębiorstw państwowych była i jest zawiła, a przez nieoczekiwane zwroty polityki podatkowej — dla niektórych wręcz tajemnicza i dziwaczna. W ostatnim 20-leciu przedsiębiorstwa państwowe były królikiem doświadczalnym, na którym eksperymentowano w kolejnych etapach reform gospodarczych. Fiskalna polityka podatkowa zabierała prawie wszystkie wypracowane w przedsiębiorstwach środki, pozbawiając je w ten sposób możliwości modernizacji, unowocześnienia technologii.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#PosełBarbaraBlida">Kolejne reformy systemu płac coraz dalej odsuwały płace od bieguna wydajnej i rzetelnej pracy. Przyjęta ostatnio kolejna ustawa o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych, którą nazwałam największym absurdem ekonomicznym od 1982 r., nakazuje przedsiębiorstwom państwowym płacenie za wszystko, tylko nie za pracę. Płaciliśmy za liczbę dzieci, za podwyżkę cen, a nigdy za wzrost produkcji i wydajności, a podobno przedsiębiorstwa miały i mają być samodzielne. Przypisuje się im winę za wszystkie plagi, jakie dotknęły gospodarkę, zapominając o tym, że kolejne ekipy krępowały je kolejnymi niedorzecznymi regułami. To tak jakbyśmy gimnastykowi skrępowali ręce i nogi, a potem kazali mu wykonać ćwiczenia na koniu z łękami.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#PosełBarbaraBlida">Pan premier w swoim expose stwierdził, że: „kluczem do ożywienia sektora państwowego i wyprowadzenia go na ścieżkę długofalowego wzrostu jest własność i konkurencja”. Trudno jest mi się bezkrytycznie zgodzić z tym twierdzeniem. Na znaczącą zmianę struktury własności w kluczowych gałęziach przemysłu nie można liczyć z wielu powodów, m.in. z braku rodzimego kapitału, zatorów w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych. I tu ponownie apeluję o niezwłoczną decentralizację systemu decyzyjnego, gdyż wnioski o sprywatyzowanie leżą w tym ministerstwie po kilka miesięcy, zaś rozdawnictwo akcji byłoby samobójstwem prywatyzacji, czyli powrotem do komuny.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#PosełBarbaraBlida">Trudno również w tym miejscu nie zapytać po raz kolejny: Czy hierarchia kolejki do prywatyzacji musi być nie zmieniona, czy na pewno słuszne jest prywatyzowanie na siłę tych dobrych przedsiębiorstw? Czy nie należałoby odwrócić kolejności i wprowadzić formy umożliwiające szybsze i powszechniejsze sprywatyzowanie się tych przedsiębiorstw, które tego chcą, oraz słabszych i upadających? Osobiście jestem za korektą dotychczasowych opcji. Czy potrzebne jest dodatkowo aż takie napędzanie do prywatyzacji, jak nakazuje to ustawa o popiwku? Czy daje nam to gwarancję wzrostu produkcji. Moim zdaniem klucz do wzrostu gospodarczego leży w dwóch obszarach: w racjonalnym systemie podatkowym i w rozwoju budownictwa. Postaram się to krótko uzasadnić. Czytelny, racjonalny, niefiskalny system podatkowy dający wszystkim sektorom porównywalność warunków jest gwarancją rozwoju przedsiębiorczości, dążenia do modernizacji, pobudzania wydajności, a także, co jest bardzo ważne w naszych warunkach, wzrostu wpływów do budżetu nie z racji ogłaszania coraz to nowych tytułów podatkowych, ale w wyniku wzrostu produktywności przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa państwowe dają blisko 90% wpływów do budżetu. Co zastąpi te wpływy, jeżeli nie zagwarantują ich właśnie przedsiębiorstwa państwowe. Nie oczekują one na preferencje podatkowe, chcą równych warunków startu i sprawiedliwej oceny wyników. Nie chcą być prowadzone za rączkę. Preferencje podatkowe, preferencyjne kredyty oraz odsunięcie spłacania kredytów do czasu, aż nowa inwestycja zacznie na siebie zarabiać, należy moim zdaniem, zapewnić podmiotom tworzącym nowe miejsca pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#PosełBarbaraBlida">Regres gospodarczy zrodził bezrobocie. W naszym kraju, gdzie przewiduje się jego wielkość na 1991 r. na poziomie dwóch milionów osób, bezrobocie przestało mieć charakter strukturalny. Może być niebezpieczne dla każdego rządu. Aktualne warunki nie motywują do inwestowania. Przedsiębiorczość ogranicza się do handlu, który daje zysk poszczególnym osobom, ale nie tworzy nowych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#PosełBarbaraBlida">Nie liczyłabym również na szybki i znaczny wpływ kapitału zagranicznego. Po pierwsze, nasze niedoskonałe, niestabilne prawo nie stwarza gwarancji bezpieczeństwa dla kapitału. A po drugie, może mi ktoś logicznie wytłumaczy, jaki interes ma zachodni kapitał w inwestowaniu w tworzenie u nas konkurencji dla swojej nadprodukcji, szczególnie w przemyśle. Raczej zainwestuje w to, co da mu możliwość zbycia towarów i szybkiego odzyskania zainwestowanych środków, oczywiście z odpowiednim zyskiem, niż utopienie go w niepewne co do wyniku, długo trwające procesy inwestycyjno-restrukturyzacyjne naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#PosełBarbaraBlida">Drugim elementem klucza do wzrostu gospodarczego jest budownictwo. W całym cywilizowanym świecie nakręcanie koniunktury gospodarczej i wzrostu następowało przez ożywienie budownictwa. Jest ono bowiem konsumentem produkcji prawie wszystkich gałęzi przemysłu, hutnictwa, chemii i innych dziedzin. Jeżeli jest to nośnik postępu, czynnik pobudzający pozostałe gałęzie przemysłu, jako pierwszemu należy mu umożliwić wyjście z recesji. Tymczasem na 1991 r. zakłada się dalszy spadek liczby oddawanych mieszkań do wielkości 120 tys., to jest na poziomie roku 1958, a deklarowana wielkość kredytów w banku PKO nie zapewnia finansowania nawet dla tej ilości. Bezwzględnie najważniejsze staje się niezwłoczne ustalenie warunków kredytowania i finansowania budownictwa mieszkaniowego oraz infrastruktury technicznej.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#PosełBarbaraBlida">Zagrożeniem dla procesów gospodarczych w kraju jest również sytuacja ekonomiczna w górnictwie. Katastrofa ekonomiczna w górnictwie liczy się już nie na miesiące, ale na dni, co najwyżej tygodnie. Rząd musi znaleźć rozwiązanie pokrycia zadłużenia kopalń z tytułu błędnie przyjętych założeń w ustawie budżetowej w 1989 r. w wysokości około 3 bln złotych, który to problem nie rozwiązany może rozłożyć nie tylko górnictwo, ale i całą gospodarkę. Zaniedbania z tego okresu spowodowały oprócz zmniejszenia wydobycia węgla również znaczne pogorszenie warunków pracy z tytułu wymuszonej, fałszywej oszczędności w kosztach wydobycia. Monokultura energetyczna oparta na węglu kamiennym, czy nam się to podoba czy nie, przez najbliższe 10–15 lat będzie odgrywała istotną rolę w naszej gospodarce. Nie byłoby problemu górnictwa, gdyby nie było węgla, ale on jest i nowy rząd będzie musiał z nim coś zrobić.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#PosełBarbaraBlida">Stan napięć społecznych na Śląsku jest tak ogromny, że wybuchu społecznego niezadowolenia można spodziewać się właśnie z tej strony. Nie jest to oczywiście wynik działalności rządu Tadeusza Mazowieckiego, ale dzięki jego działaniom, społeczności śląskiej w sposób jaskrawy problem ten kolejny raz został uświadomiony. Kiedy pije się wodę, która przypomina ścieki i oddycha powietrzem ciężkim od ciężkich metali i siarki, a ziemia rodzi płody ne nadające się do spożycia, to nie możemy się dziwić, że śląska społeczność w sposób tak gwałtowny domaga się gruntownej zmiany sytuacji, kończącej wieloletnie upośledzenie pod każdym względem tego regionu traktowanego zawsze jak kolonia wewnętrzna.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#PosełBarbaraBlida">W wystąpieniach moim przedmówców poruszono wiele istotnych problemów, których rozwiązanie będzie miało zasadniczy wpływ na zahamowanie procesów recesyjnych w gospodarce, jak i stworzenie szansy dla wzrostu gospodarczego. Poruszyłam tylko niektóre, w moim przekonaniu, równie ważne, co do których w podjętych działaniach rząd powinien się odnieść w sposób bardziej zdecydowany niż wynikałoby to z expose pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#Wicemarszałek">Proszę o zabranie głosu panią poseł Alicję Kornasiewicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie pani poseł Anna Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Zabierając głos w debacie nad oświadczeniem pana premiera, chciałam głównie skoncentrować się na tej części, która dotyczyła problematyki eksportowej. Muszę przyznać, że odczuwam pewne rozczarowanie spowodowane brakiem informacji na temat polityki gospodarczej państwa w dziedzinie eksportu. Wiemy, że rok poprzedni charakteryzował się bardzo dużym wzrostem eksportu, ocenia się, że ok. 35%. I był niejako sukcesem w stosunku do lat poprzednich. Na taki wynik miała wpływ reorientacja sprzedaży, wynikająca z następujących przyczyn: zmniejszył się eksport do tzw. krajów socjalistycznych i nastąpiły przesunięcia towarowe do krajów walut wymienialnych; recesja w kraju ograniczyła popyt przedsiębiorstw krajowych; bardzo ostry popiwek, jak również wskaźnik indeksacji poniżej 1, zwłaszcza w pierwszej połowie roku również zmniejszyły popyt. I ostatnia, może główna przyczyna — ostra dewaluacja złotówki, która nastąpiła na początku roku.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Jeśli dokonamy analizy, to wynika, że kurs wzrósł 19-krotnie, wskaźniki cen wzrosły 14-krotnie, zaś przeciętne wynagrodzenie tylko 10-krotnie. To wszystko było w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Należy zadać pytanie, czy powtórzy się sytuacja w roku bieżącym? W ciągu minionego roku ceny wzrosły o 250%. Równocześnie dolar w stosunku do walut zachodnich stracił około 25%. W tej sytuacji w drugiej połowie roku stymulacja proeksportowa zawarta w kursie uległa bardzo dużemu zmniejszeniu. Obecny kurs nie zawiera zachęt sprzedaży eksportowej, w porównaniu z możliwościami zbytu w kraju. W ciągu 1990 r. nie nastąpiła żadna restrukturyzacja produkcji, aby przystosować gospodarkę do wymiany eksportowej. W 1990 r. nastąpiła tylko reorientacja sprzedaży. Restrukturyzacja przemysłu i produkcji jest ciągle przed nami.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Chciałabym postawić następującą tezę. Gdyby były warunki do szybkiej restrukturyzacji produkcji, można by utrzymać kurs dolara na poziomie 9.500 zł. Czyli gdyby nastąpiła poprawa jakości produkcji, obniżka kosztów i możliwość uzyskania lepszych cen transakcyjnych. Te trzy czynniki ciągle nie występują? Dlaczego? Ponieważ ciągle jeszcze silna monopolizacja produkcji nie skłania do obniżki kosztów. Brak jest strategii prywatyzacji, strategii proeksportowej. Jako jeden z przykładów może być takt wyłączenia, czy niewłączenia do procesu prywatyzacji bardzo szeroko rozumianego sektora handlu zagranicznego. W tej sytuacji stajemy, czy też staniemy przed koniecznością zdewaluowania złotego, co będzie nieszczęściem w skali gospodarczej. Będzie to oznaczało wyższy koszt importu, a więc wyższy koszt produkcji, czyli wzrost inflacji kosztowej. Oznacza to wzrost stopy procentowej, która spowodowałaby dalsze tendencje do ograniczenia inwestycji, a przecież powinna iść w odwrotnym kierunku, jeśli mamy stwarzać zachęty inwestycyjne i tworzyć bazy produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Dlatego też powinny być przeprowadzane konieczne i bardzo ostre działania demonopolizacyjne, jak również powinna być realizowana prywatyzacja nastawiona na wzmocnienie, czy tworzenie nowych struktur proeksportowych. Uważam, że należałoby nawet zastanowić się nad preferencjami w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! Konieczność rozwoju proeksportowego dla gospodarki kraju jest głównym czynnikiem powodującym jej ciągły wzrost. A oto argumenty, dlaczego nie wolno nie zauważać tego faktu w polityce gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Po pierwsze — rok 1990 zaświadczył, że eksport jest elementem wyciągania kraju z recesji. Gdyby nie tak duży eksport, to recesja gospodarcza byłaby znacznie większa.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Po drugie — import ropy jest już wyłącznie wolnodewizowy. Szacuje się, że będziemy potrzebowali około 3 mld dolarów. No i skąd brać pieniądze? Musimy posiadać rezerwy wolnodewizowe, by utrzymać wymienialność złotego.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Po trzecie — nawet przy założeniu bardzo optymistycznym redukcji naszego zadłużenia, obsługa jego pochłonie około 1 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Po czwarte — rozwijając działania antymonopolistyczne przez import potrzebujemy również dewiz.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Po piąte — uczestnictwo w Europie oznacza trwałą politykę szybkiego wzrostu wymiany niż wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">A więc tworzenie trwałych struktur proeksportowych nie jest działaniem sezonowym, czy krótkoterminowym, musi być wytyczną polityki przynajmniej do końca tego wieku.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Jest sprawą bezdyskusyjną, że sprawa kursu złotego jest jedną z trzech centralnych spraw w gospodarce. Opowiadając się za polityką kursu względnie trwałego chcę podkreślić, że muszą być spełnione pozostałe dwa warunki, o których wspomniałam na początku. Jeśli te dwa warunki nie są spełnione, to trzeba wprowadzić albo zmianę kursu, albo subwencje, bo stoimy w tej chwili przed decyzjami rezygnacji z eksportu. Należy oczekiwać zrywania kontraktów handlowych, w pierwszej kolejności na wyroby materiało-chłonne, następnie na artykuły rolno-spożywcze i w dalszej kolejności na inne towary.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Eksport będzie malał w tym roku. A co mamy w zamian? Pozwoliłam sobie na przedstawienie tego problemu, bo nie znalazłam informacji na ten temat w pana expose.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! Cieszy zapowiedź pana prezesa Rady Ministrów, że nowe regulacje w zakresie kapitału zagranicznego winny zapewnić otwartość naszej gospodarki na takie inwestycje. Bazując na publikacjach prasowych oraz informacjach, które pojawiły się w czasie debat podatkowych na temat projektu nowelizacji ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, chciałabym zwrócić uwagę na pewne zmiany w ustawie, które moim zdaniem świadczą raczej o odwrotnych intencjach. O ile wprowadzenie zasady pełnego transferu zysku, przyspieszonej amortyzacji oraz przenoszenia strat w poczet przyszłych zysków należy przyklasnąć, to o tyle eliminacja 3-letnich wakacji podatkowych jest zdecydowanym krokiem wstecz. Mam nadzieję, że projekt ustawy, na który już od kilku miesięcy czekamy, będzie zgodny z intencjami pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Na temat głębokiej recesji otrzymujemy często nieprecyzyjne i sprzeczne ze sobą informacje, szczególnie jeśli chodzi o sektor państwowych, versus prywatny. Oczekuje się jednocześnie pobudzenia gospodarki - przez zmiany strukturalne, czemu ma służyć proces prywatyzacji. Proces ten ma to do siebie, że wymaga znacznych sum inwestowanych przez obywateli, o co w warunkach recesji i obniżania dochodów realnych raczej trudno. Z drugiej strony wiadomo, iż znaczna część społeczeństwa posiada sporo oszczędności, zdobytych w różnych okresach, w różny sposób, nie zawsze w pełni zgodny z obowiązującym w przeszłości prawem. Ten kapitał i te oszczędności stanowią znaczną rezerwę, która mogłaby być przeznaczona zarówno na inwestycje bezpośrednie, jak i na portfelowe, czyli na uruchomienie nowych, mniejszych i większych zakładów produkcyjnych i usługowych, czy też na zakup akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. Duża część posiadaczy owych oszczędności, a może i fortun, chętnie wydobyłaby i przeznaczyła te środki na oficjalną działalność gospodarczą, która wpłynie na ożywienie gospodarki i w rezultacie na poprawę kondycji społecznej państwa. Dla wykorzystania tych możliwości konieczna jest jednak amnestia podatkowa. Uważam, że tematu tego nie należy i nie można pomijać.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! Kolejny temat, który tylko chciałabym zasygnalizować, związany jest z systemem podatkowym, o którym pan premier wspominał w swoim expose, że winien być to system jasny, zrozumiały i przejrzysty dla każdego. Natomiast ustawy, które omawiamy w Wysokiej Izbie i pracujemy nad nimi, nie zawsze mogą mieć miano ustaw przejrzystych. Chciałabym tylko, aby znalazło odzwierciedlenie powiązania polityki mieszkaniowej z polityką podatkową.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#PosełAlicjaKornasiewicz">Ostatnią sprawą, którą chciałabym poruszyć, to kwestia składu osobowego rządu. Dobierając kandydatów, kierował się pan przede wszystkim kryteriami fachowości w ramach zaakceptowanej społecznej filozofii reform. Żałuję, że tych kryteriów nie spełniła żadna kobieta. Kiedy pewnego razu na komisji przesłuchującej kandydatów na ambasadorów zapytałam przedstawiciela resortu, kiedy przedstawi kandydatów kobiety, usłyszałam odpowiedź, że system, jaki mieliśmy w przeszłości, nie stwarzał warunków dla kobiet, w związku z tym, bardzo trudno jest w tej chwili o takie kandydatki. W kraju demokracji, jaki teraz mamy, równe szanse awansu kobiet nie powinny być tylko pustymi słowami.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#Wicemarszałek">Proszę o zabranie głosu panią Annę Dynowską, niezrzeszoną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełAnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Stawiamy na wydajność, a nie na wyrzeczenia — powiedział 4 stycznia br. powołany na urząd premiera Jan Krzysztof Bielecki. Nie była to jednak zapowiedź zmiany kierunku w polityce nowego rządu, wszystkie złudzenia w tym zakresie rozwiewa expose nowego premiera. Premier zapowiedział kontynuację procesu radykalnych reform gospodarczych, a nawet jego zdynamizowanie. Nowy premier, wywodzący się z kręgu liberałów, zapowiada, że tylko tyle interwencji państwa, ile jest niezbędne. Czy zatem tylko stworzenie możliwości i warunków dla wyzwolenia ludzkiej energii i przedsiębiorczości? Głównie tak. Co nie oznacza wcale braku postrzegania zagrożeń dla reform, czy lekceważenia obciążeń, jakie spadną oczywiście na społeczeństwo i na tym etapie transformacji na gospodarkę rynkową.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełAnnaDynowska">Dla nowego premiera myślenie o Polsce to przede wszystkim myślenie o jak najszybszej przebudowie jej gospodarki. Wszystko inne jest jakby mniej ważne, jakby drugoplanowe. Osobiście uważam, że jest to bardzo słuszny punkt widzenia. Premier powiedział w swym expose: „gospodarka tworzy materialne podstawy suwerenności kraju i pomyślności obywateli. Skuteczność naszych działań w tej sferze zaważy na losach całego dzieła naprawy Rzeczypospolitej”. Bardzo bym chciała, żebyśmy te słowa wzięli głęboko do serca. Nowy premier uchodzi za pragmatyka. Za pragmatyków uchodzi także większa część członków proponowanego przez niego rządu. Reprezentuje on inny sposób myślenia, nawet o tych samych sprawach od swego poprzednika, który ten proces przeobrażeń zapoczątkował.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełAnnaDynowska">Premier Bielecki postrzega reformy przede wszystkim jako intensyfikację indywidualnych i zespołowych działań ludzkich. Mówi o wydajności, wielokrotnie przedsiębiorczości, konkurencji, wspartych tylko niezbędnymi działaniami państwa. Proces przeobrażeń to nie tylko wyrzeczenia, o konieczności których mówił chyba nazbyt wiele premier Mazowiecki. Nowy premier nie kładzie akcentu na ten często nieunikniony skutek uboczny radykalnych reform. Proponuje myślenie o przełamaniu recesji i o rozwoju. Tyle nowy premier.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełAnnaDynowska">Chciałabym przypomnieć o apelu, z którym zwrócił się do Wysokiej Izby prezydent Rzeczypospolitej mówiący o konieczności konsolidacji wokół działań nowego rządu. Ten rząd jest Rzeczypospolitej potrzebny, szczególnie teraz, w tym bardzo trudnym okresie transformacji. Zaakceptowaliśmy premiera, wszystkie komisje sejmowe wypowiedziały się pozytywnie o kandydatach na członków rządu, rozumiem więc, że dzisiejsza debata powinna mieć taki charakter uściślający, jakieś wnioski dla nowego premiera oraz w pewnym sensie polityczny. Chciałabym zacząć od tego drugiego.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełAnnaDynowska">Mówiąc o nowym rządzie, o jego programie, który zapowiedział w swoim expose pan premier Bielecki, chciałabym kontynuować wypowiedź mojej koleżanki, pani poseł Ziółkowskiej, która zadała jedno, niezwykle istotne pytanie dla programu rządu i chyba przyszłości Rzeczypospolitej na najbliższy okres — jak długo ten rząd będzie pracował? Czy program przedstawiony w expose premiera Bieleckiego, jest to program działań długofalowych rządu, bo niektóre z zapowiedzianych spraw można zrealizować za wiele lat. Są to sprawy, które prawdopodobnie będą realizowane jeszcze przez wiele ekip. Dochodzenie do rynku jest procesem bardzo trudnym, bardzo jednak długotrwałym. Podstawowe pytanie to, czy ten rząd ma być rządem przejściowym, tylko do czasu wyborów parlamentarnych, które kiedyś nastąpią? Są to, proszę państwa, podstawowe pytania. My możemy tutaj wrzucać premierowi najróżniejsze postulaty, ale jeżeli nie zadamy sobie tego podstawowego pytania — jak długo ten rząd ma pracować, to my nie powinniśmy w ogóle dyskutować o programie tego rządu. Czy ma być to rząd, który przez 2–3 miesiące ma kontynuować to, co robił poprzedni rząd, czy ten rząd ma zaproponować nowe rozwiązania. Nie wiadomo, jaki będzie przyszły parlament, nie wiadomo, jakie siły będą w nim reprezentowane, jakie siły będą miały w tym parlamencie większość. To jest podstawowe pytanie i dziś poza jedną, jedyną wypowiedzią pani poseł Ziółkowskiej, dyskusji o tej sprawie mi zabrakło. Osobiście uważam, że debata nad expose premiera powinna być kontynuacją debaty na temat kalendarza politycznego. To jest sprawa, uważam, podstawowa.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#PosełAnnaDynowska">Osobiście bardzo bym chciała, żeby premier Bielecki i jego rząd mieli możliwość zrealizowania tego bardzo ambitnego programu w tej części, która nazywa się kontynuacja, i w tej części, którą premier nazwał jako przełom.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#PosełAnnaDynowska">Chciałabym powiedzieć parę słów co do samego expose. W tym expose pan premier mówił o tym, że rząd będzie prowadzić edukację ekonomiczną głównie dla tworzenia oficerów rynku. Uważam, że edukacja ekonomiczna potrzebna jest całemu społeczeństwu, bo tylko to jest gwarantem zrozumienia przez społeczeństwo procesu reform, konieczności i skutków, które z tymi reformami się wiążą. Brak edukacji ekonomicznej w programie działań poprzedniego rządu uważam, że był przyczyną niezrozumienia jego bardzo niepopularnych decyzji, które poprzednia ekipa musiała podejmować. I chciałabym w tym miejscu zwrócić się do pana premiera z bardzo głębokim apelem o to, ażeby ta edukacja ekonomiczna była przeprowadzana już od zaraz, natychmiast, ponieważ społeczeństwo nie rozumie reform, a jak nie rozumie, to nie akceptuje — jest to podstawowe prawidło psychologiczne. Jest to rzecz niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#PosełAnnaDynowska">Druga sprawa, na którą chciałabym zwrócić uwagę, jest to sprawa związana z czymś, co się nazywa bardzo popularnie w Sejmie sprawą rewindykacji i sprawą reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#PosełAnnaDynowska">Komisja sejmowa Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej 30 listopada ubiegłego roku uchwaliła dezyderat do prezesa Rady Ministrów, który nie został zrealizowany przez poprzedni rząd, a który jest dla mnie oraz dla moich kolegów zajmujących się zarówno rewindykacjami, jak i reprywatyzacją, sprawą nie mniej ważną aniżeli sam proces prywatyzacji. W tym dezyderacie postulujemy powołanie międzyresortowego zespołu, który tą problematyką się zajmie, uporządkuje, skataloguje wszystkie tytuły związane z rewindykacjami i zacznie poważnie myśleć o reprywatyzacji, albo ten temat zamknie. Są to sprawy, które społeczeństwo w tej chwili niepokoją, nie ma żadnych koncepcji rozwiązań, nie możemy uchwalać kolejnych ustaw, które do tych spraw nawiązują. Nie znając rachunku ekonomicznego, jaki wiąże się zarówno z reprywatyzacją ewentualnie zaspokojeniem pewnych roszczeń rewindykacyjnych, nie wiemy, w jaki sposób obciąży to budżet państwa. Jest to sprawa, która jest, jak mówię, tak samo ważna, jak emerytury i renty i prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#PosełAnnaDynowska">Trzecią sprawą, o której chciałabym jeszcze powiedzieć, to jest sprawa, która w zasadzie dopiero wczoraj została wywołana przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Jak się dowiedziałam, sejmowa komisja proponuje powołanie wicepremiera do spraw rolnictwa. Bardzo popieram ten pomysł komisji. Uważam, że jest to o wiele mądrzejsze i wiele bardziej pragmatyczne rozwiązanie, aniżeli powołanie zapowiadanej przez pana premiera w expose rady rozwoju wsi. Poglądy partii politycznych i ich programy powinny być reprezentowane w parlamencie. Tworzenie natomiast tego typu rad rozwoju wsi powoduje, że proces decyzyjny jest przesuwany na nieokreślone ciała, o nieokreślonych kompetencjach, a więc nie ponoszące jakichkolwiek odpowiedzialności. Za ten program ma odpowiadać rząd i Sejm. I posłowie, tak myślę, z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, chcieliby w tym procesie uczestniczyć w sposób bardziej bezpośredni, aniżeli przy tego typu instytucjach. W sejmowej komisji są przedstawiciele wszystkich partii i opcji reprezentowanych na polskiej wsi i chyba tu jest to miejsce najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#PosełAnnaDynowska">I ostatnia sprawa, co do której chciałabym się zwrócić do pana premiera, jest to sprawa kobiet. Na I ogólnopolskiej konferencji poświęconej kobietom w Polsce zobowiązano posłów — uczestników tej konferencji do wystąpienia do premiera o powołanie ministra — członka Rady Ministrów do spraw rodziny i kobiet. Zgodnie z konwencjami międzynarodowymi dotychczas funkcjonuje pełnomocnik rządu do spraw kobiet. Okazało się, że nawet na tej konferencji nie był obecny. Jest to sprawa bardzo ważna i w liście skierowanym przez posłów, uczestników tej konferencji do pana premiera — chciałam tylko o tym liście przypomnieć — napisaliśmy i wyłuszczyliśmy powody, dla których widzimy konieczność powołania tego typu ministra, nie proponujemy tworzenia ministerstwa, tylko ministra — członka Rady Ministrów do spraw kobiet i rodziny.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#Wicemarszałek">Proszę uprzejmie pana posła, który przed chwilą tutaj do mnie był łaskaw podejść o złożenie oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełKrzysztofDowgiałło">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jak podają rozgłośnie radiowe, w dniu dzisiejszym oddziały komandosów radzieckich przystąpiły do zajmowania głównych budynków publicznych w stolicy Republiki Litewskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełKrzysztofDowgiałło">Nasz sąsiad od kilkunastu miesięcy dobijający się w pokojowy, a zdeterminowany sposób, należnej sobie niepodległości, znalazł się w stanie najgorszego zagrożenia. W tej sytuacji jest naszym oczywistym obowiązkiem podniesienie głosu protestu w imię tych samych praw narodowych, o które sami walczyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełKrzysztofDowgiałło">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna zwraca się do wszystkich klubów parlamentarnych o przyłączenie się do naszego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#Wicemarszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#Wicemarszałek">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Samorządu Terytorialnego, a także Komisji Prac Ustawodawczych w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Bezpośrednio po tym wspólnym posiedzeniu odbędzie się posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">I drugi komunikat — posiedzenie podsumowujące podkomisje do spraw przekształceń w spółdzielczości, odbędzie się w sali kinowej, w nowym Domu Poselskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#Wicemarszałek">Jako pierwszy po przerwie zabierze głos pan poseł Jerzy Rusecki ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#Wicemarszałek">Proszę państwa gorąco proszę o punktualne przybycie, bo chcielibyśmy po przerwie przegłosować wnioski formalne pana posła Romana Niegosza.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#Wicemarszałek">Zarządzam przerwę do godziny 15.45.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min 10 do godz. 15 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady. Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy dyskusję nad expose prezesa Rady Ministrów. Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Ruseckiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Andrzeja Wieczorkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PosełJerzyRusecki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Mamy na tym posiedzeniu Wysokiej Izby powołać rząd. Rząd fachowców, rząd autorski, jak to się podkreśla w prasie. Myślę, że podobnie fachowy i autorski był rząd poprzedni kierowany przez premiera Mazowieckiego. Jest jednak wielka różnica między tymi gabinetami. Tamten rząd obejmował władzę w euforii jako pierwszy rząd postkomunistyczny. Badania opinii społecznej wykazywały wielkie zaufanie i poparcie ogromnej części społeczeństwa. Jak bardzo to poparcie zmalało po kilkunastu miesiącach sprawowania rządów wykazały wybory prezydenckie przegrane przez premiera, kandydata na prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#PosełJerzyRusecki">Jak wiadomo, w pierwszej turze wyborów w województwie katowickim, które reprezentuję, z panem Tymińskim przegrał zarówno pan Mazowiecki, jak i dzisiejszy prezydent pan Wałęsa. O czym to świadczy? Mam nadzieję, że nie znajdą się tacy, którzy będą twierdzić, że społeczeństwo naszego województwa nie dojrzało do demokracji. Świadczy to o tym, że społeczeństwo śląskie jest po prostu u kresu wytrzymałości, że fatalne warunki życia, brak zrozumienia i pomocy centrum w rozwiązywaniu problemów regionu społeczeństwo odreagowuje na kartce wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#PosełJerzyRusecki">Mamy wreszcie demokrację, prawdziwe wybory, w których społeczeństwo może okazać, co naprawdę czuje i myśli. Każda mądra władza reaguje na wyniki wyborów, jest to bowiem najważniejszy sprawdzian, jest to czuły barometr polityczny. Mam nadzieję, że ten rząd również zareaguje na wskazania tego barometru politycznego, który na Górnym Śląsku zaczyna wskazywać na burzę. Jest to tym bardziej ważne, że nowy rząd nie będzie miał już takiego kredytu zaufania, że na swą wiarygodność i zaufanie społeczne musi sobie ciężko zapracować i tym zasadniczo różni się od rządu poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#PosełJerzyRusecki">Wysoki Sejmie! W expose pana premiera było jedynie kilka konwencjonalnych słów na temat ogromnie ważny, a jednocześnie wielce zaniedbany w naszym kraju, a mianowicie na temat ochrony środowiska. Nie pojawiło się w ogóle pojęcie ekorozwoju, zrównoważonego i harmonijnego rozwoju godzącego sprawy gospodarcze z ochroną środowiska, rozwoju, w którym człowiek, jego życie i zdrowie są wartościami nadrzędnymi. Nie można sobie wyobrazić, aby w dzisiejszych czasach w expose premiera jakiegokolwiek rozwiniętego państwa zachodniego brakło tego pojęcia, aby takie myślenie i wartości nie znalazły wyraźnego podkreślenia. Wyrażam jednak nadzieję, że było to zwykłe przeoczenie, że ten typ nowoczesnego i globalnego myślenia będzie temu premierowi i temu rządowi bliski, a co najważniejsze że będzie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#PosełJerzyRusecki">Wysoki Sejmie! Z uwagi na ogromną ilość zgłoszeń do dyskusji pragnę swoje wystąpienie znacznie skrócić, nie będę więc rozwijał podjętych tematów. Pragnę wskazać, że oprócz zestawu najważniejszych problemów, które rząd ma do rozwiązania, z których bezspornie najważniejszym jest pobudzenie i ożywienie gospodarki, należy jeszcze sporządzić nową mapę polityczną Polski, mapę polityczną regionów Polski, w których pański poprzednik, panie premierze, przegrał w wyborach prezydenckich najbardziej i najwyraźniej. Zastanowić się, co tamtejsze społeczeństwo bolało i denerwowało najbardziej i wyciągnąć z tego właściwe wnioski, a przede wszystkim podjąć szybkie i skuteczne działania zaradcze. Myślę, że najlepiej uczyć się na cudzych błędach. I jeszcze jedno końcowe zdanie.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#PosełJerzyRusecki">Panie Posłanki, Panowie Posłowie! Wojna w Zatoce Perskiej wisi na włosku. Według ostatnich informacji, dzisiejszych informacji, sytuacja na naszych wschodnich graniach, na Litwie zwłaszcza, przybiera bardzo niebezpieczny obrót — nastąpiła według informacji zbrojna interwencja. Uważam, że w tej sytuacji, z uwagi na zewnętrzne zagrożenia, naszym obowiązkiem, niezależnie od zgłaszanych uwag krytycznych, jest jak najszybsze powołanie nowego rządu.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Wieczorkiewicza z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, następnie pana posła Jana Rzymełkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Zabierając głos w debacie nad expose wygłoszonym przez pana premiera Bieleckiego, chciałbym odnieść się do kilku wątków, które związane są z rozwojem naszych stosunków gospodarczych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Dotychczasowa praktyka potwierdza dobitnie, że społeczne koszty wychodzenia z kryzysu zależeć będę od warunków obsługi zadłużenia, napływu kredytów, nowoczesnych technologii, a także wynegocjowanego dostępu do rynków zachodnich, a więc tempa przyrostu eksportu i importu.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Jak wspomniałem, jednym z żywotnych dla Polski problemów jest zadłużenie. Stanowi ono obciążenie dziś, ale będzie także problemem dla wielu następnych pokoleń Polaków. Wielkość zadłużenia zbliża się już do granicy 50 mld dolarów, a więc za chwilę przekroczy możliwości obsługi i spłaty nawet w XXI wieku. Ten wielki wymiar sprawia, że zadłużenie winno być przedmiotem wspólnej i realistycznej, chciałbym tutaj podkreślić, realistycznej strategii nie tylko resortów gospodarczych, ale całego rządu, strategii cieszącej się przyzwoleniem społecznej reprezentacji, jaką jest Wysoka Izba.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Ponawiam zatem pogląd, który przedstawiłem w czasie ubiegłorocznej debaty nad polityką zagraniczną Rzeczypospolitej, iż rząd powinien zaprezentować Sejmowi w możliwie krótkim czasie podstawowe cele i kierunki oddłużania, bieżącej i przyszłej obsługi długu dotyczące wszystkich grup wierzycieli i zadań wynikających z tego dla rządu i poszczególnych resortów. Takie przedłużenie Wydaje się niezbędne, bowiem dotychczasowe działania naszej administracji są mało skuteczne nie tylko w wymiarze realnej redukcji, ale także w wymiarze wsparcia politycznego przez rządy zachodnie dla wspomnianej redukcji długu. Można odnieść wrażenie, że polskie zadłużenie jest elementem gry politycznej, bowiem redukcja długu ma charakter polityczny i zależy od decyzji politycznych. Jest to wyraźne w odniesieniu do Polski, bowiem 2/3 naszych długów należy do obecnie bardzo nam przyjaznych rządów, a parlamenty tychże krajów są władne podejmować odpowiednie decyzje. Nie byłoby to działanie precedensowe. Ostatnie wydarzenia związane z kryzysem w Zatoce Perskiej wskazują, iż owe decyzje mogą być podejmowane nawet w trybie awaryjnym.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Jeżeli Polska ma się dalej rozwijać w sposób demokratyczny, znaleźć swoje miejsce we wspólnym europejskim domu, a swoje intencje potwierdziliśmy już rozpoczęciem negocjacji o stowarzyszenie z EWG w grudniu ub.r., przystąpieniem do licznych międzynarodowych organizacji systemu ONZ i poza ONZ, decyzja w sprawie redukcji długu powinna być podjęta już teraz. Jeżeli nie dojdzie do wynegocjowania rozwiązania w wielkim stylu zawierającego odstąpienie od kapitalizacji odsetek, redukcję zadłużenia oraz karencję w spłatach — polski dług będzie wzrastał, a szanse jego spłacenia w dającej się przewidzieć przyszłości będą coraz mniej realne.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">W moim odczuciu, jeśli w najbliższych tygodniach nie zdołamy osiągnąć redukcji zadłużenia, to deklaracja naszych wierzycieli i politycznych sojuszników będzie w znacznej mierze pusta i trzeba o tym mówić głośno i wyraźnie, a także zastanowić się nad dalszą strategią w tej dziedzinie. Jedną z takich koncepcji może być międzynarodowa konferencja na temat planu odbudowy i rekonstrukcji Europy Środkowej na wzór powojennego planu Marshalla.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Nowe koncepcje są także niezbędne ze względu na to, iż zrozumienie naszej bieżącej sytuacji płatniczej, rozwoju wewnętrznej sytuacji ekonomicznej nie zawsze jest wystarczające u naszych partnerów. Dlatego sądzę, iż zbliżające się negocjacje z Międzynarodowym Funduszem Walutowym nie mogą odbywać się na ubiegłorocznych zasadach jako rozmowy wąskiego grona specjalistów przy poinformowaniu Sejmu i innych sił społecznych ex post o przyjętych warunkach, nie powinny być prostą ekstrapolacją na rok bieżący, ale minimum trzyletnim programem, który zostałby zweryfikowany przez niezależnych ekspertów nie związanych z Międzynarodowym Funduszem Ekonomicznym. Nasz kryzys ma bowiem podłoże strukturalne i nie może być w sposób trwały rozwiązany przez serię szybkich, doraźnych posunięć, tym bardziej, że społeczeństwo polskie — sądząc po przebiegu kampanii prezydenckiej — nie jest już w stanie zaakceptować ponoszenia kosztów o wielkiej skali i w długim okresie. Nasi wierzyciele dobrze wiedzą, że jeżeli chcą odzyskać swoje należności, a Polsce życzą stabilnego i demokratycznego rozwoju, powinni dać naszej gospodarce potrzebny jej „oddech”.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Reasumując, chcę powtórzyć, że wszystkie działania w sferze zadłużenia, w sferze traktatowej wspierane przez polską dyplomację, winny wynikać z długofalowej strategii zaakceptowanej przez Sejm, bowiem ich skutki daleko wybiegają poza obecną, a i z pewnością także poza kolejne kadencje Sejmu — na następne pokolenia. Takie działania upewnią społeczeństwo o jego suwerenności, a także o rzetelności podejmowanych decyzji, zmniejszą także w tym wypadku wielką odpowiedzialność rządu, zwiększą także wiarygodność działań rządu wobec partnerów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Innym fragmentem wystąpienia pana premiera, do którego chciałbym się odnieść, w sprawie która została zaledwie zasygnalizowana jest polityka wobec zagranicznego kapitału. Z zadowoleniem przyjmuję deklarację pana premiera o stabilizacji warunków do działania zagranicznych inwestorów, ale chciałbym zwrócić uwagę na wielowymiarowość problemu, na jego aspekty ekonomiczne, ale także społeczne, od których nie można abstrahować, o ile te fakty społeczne tworzą fakty polityczne. Oczekujemy na kolejną ustawę o spółkach z udziałem zagranicznym, akceptujemy udział kapitału zagranicznego w prywatyzacji, mamy nawet agencję do spraw inwestycji zagranicznych, która jest centralnym organem administracji państwowej, ale śmiem twierdzić, iż nie mamy zwartej, makroekonomicznej koncepcji polityki rządu uwzględniającej rolę i miejsca kapitału zagranicznego w gospodarce polskiej jako całości, ani też jako czynnika rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki, czy regionów słabiej rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym podkreślić, że pozyskiwanie zagranicznych inwestycji jest bardzo ważnym, ale nie jedynym zewnętrznym źródłem finansowania rozwoju gospodarczego, powinno być zbilansowane z rozmiarami przewidywanych kredytów zagranicznych, depozytów, a z drugiej strony uwzględniać możliwości absorpcyjne i strategię rozwoju gospodarki polskiej. Nie znalazłem także opracowań rządowych, które w sposób kompleksowy przedstawiałyby dotychczasowe doświadczenia także ujemne, które wskazywałyby na oddziaływanie kapitału zagranicznego na możliwości tworzenia i funkcjonowania kapitału polskiego, do którego to kapitału pan premier przywiązuje w swoim expose wielką wagę. Oczekuję więc, że zgodnie z zapowiedzią o przedłożeniu ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym, przedłożenie rządowe nie ograniczy się tylko do projektu ustawy, ale będzie to okazja do szerokiego przedstawienia Sejmowi polityki, jaką rząd będzie w tym zakresie prowadził.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Innym ważnym zagadnieniem, które nie znalazło szerszego rozwinięcia w expose pana premiera Bieleckiego, jest kształt i miejsce polityki europejskiej w pracach przyszłego rządu. Historyczna decyzja podjęta przez poprzedni rząd o rozpoczęciu rozmów na temat stowarzyszenia Polski z EWG już się materializuje. Rozmowy są obecnie koordynowane przez MSZ, ale prace prowadzone są w różnych resortach i często bez zrozumienia wagi zagadnienia. Będąc z delegacją parlamentarną Sejmu na spotkaniu z parlamentarzystami Parlamentu Europejskiego dowiedzieliśmy się ze zdziwieniem, że w ważnych rozmowach przygotowawczych do rozpoczęcia negocjacji nie wzięli udziału z niewiadomych powodów przedstawiciele ministerstwa rolnictwa. Jest to sprawa, która nie może się powtórzyć szczególnie w świetle wypowiedzi przedstawicieli wszystkich klubów podnoszących wagę rolnictwa w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PosełAndrzejWieczorkiewicz">Biorąc pod uwagę, iż istnieje realna szansa na podpisanie umowy o stowarzyszeniu Polski z EWG do końca pierwszej połowy bieżącego roku, zwracam się do pana premiera z sugestią o pilne powołanie swojego pełnomocnika, być może w randze sekretarza stanu w Urzędzie Rady Ministrów, dla zorganizowania urzędu, który w okresie kilku lat stowarzyszenia nie tylko będzie czuwał nad realizacją umowy o stowarzyszeniu, ale także przygotuje infrastrukturę dla pełnego członkostwa Polski w EWG z końcem lat dziewięćdziesiątych. Potwierdzi to także naszą zdecydowaną orientację europejską. Można wskazać, że w analogicznej sytuacji Hiszpania, kiedy była krajem aplikującym do EWG, powołała ministra do spraw EWG i ministrem do spraw EWG był obecny przewodniczący grupy kontaktowej w Parlamencie Europejskim pan Ponset, co potwierdził, że było to jednym z najważniejszych ministerstw, jakie w tym czasie działało w Hiszpanii i ministerstwo to wprowadziło Hiszpanię do EWG. Bezpośredni nadzór pana premiera nad proponowanym urzędem można uzasadnić wieloma sprawami, ale przede wszystkim tym, że dzisiejsze EWG dwunastu, za kilka lat będzie ugrupowaniem osiemnastu, a może nawet dwudziestu czterech państw w ramach tzw. europejskiej strefy ekonomicznej, bowiem już obecnie trwają intensywne rozmowy EWG z państwami EFTA. Jest także obserwowana próba instytucjonalizacji KBWE — jej trzeciego koszyka ekonomicznego. Czyli inaczej mówiąc będzie to bez wątpienia nasz najważniejszy partner handlowy i polityczny. Bezpośredni nadzór pana premiera nad tymi sprawami jest także ważny z tego powodu, że już obecnie interesy polityczne i ekonomiczne Europy nie zawsze są zbieżne z interesami innych ugrupowań regionalnych. Zachodzi więc potrzeba ich koordynacji na szczeblu znacznie wyższym niż szczebel resortowy i tą sugestią dla pana premiera chciałbym zakończyć swoje wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Rzymełkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jacka Soskę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#PosełJanRzymełka">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Skuteczność tego rządu szczególnie uwidaczniać się będzie w skutecznym rozwiązywaniu istotnych problemów województwa katowickiego, między innymi w zakresie restrukturyzacji przemysłu, rehabilitacji i ochrony środowiska oraz polityki narodowościowej państwa w relacji do mniejszości narodowych.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#PosełJanRzymełka">Sądzę, że konieczna jest zmiana pewnych stereotypów dotyczących Górnego Śląska. Moja mała ojczyzna nie jest wcale ziemią miodem płynąca, a w odczuciu jej mieszkańców, przeciwnie — jest to umęczona ziemia z poczuciem krzywdy. Stary stereotyp, że Śląsk truje Polskę jakoby z własnej winy uwidocznił się nawet w tej Izbie, która przegłosowała, aby opłaty i kary za zanieczyszczenie środowiska były odprowadzane do centrum i nie mogą zostać tam, gdzie powstają te zanieczyszczenia. Przecież środowisko przyrodnicze na Górnym Śląsku nie zostało zniszczone wolą jego mieszkańców, a planową gospodarką sterowaną przez centrum. Przedsiębiorstwom zabiera się większość funduszy, że nawet gdyby chciały, a ta świadomość już istnieje, nie są w stanie wygospodarować własnych funduszy na ochronę środowiska. Kluczem do ekologii Górnego Śląska i ważnych jego problemów jest względna suwerenność ekonomiczna makroregionów i chciałbym, aby słowa pana premiera o autonomicznych regionach Europy dotyczyły również przyszłej wewnętrznej struktury naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#PosełJanRzymełka">Chciałbym, aby ten rząd rozpoczął stopniowe wyrównywanie krzywdzących dysproporcji budżetowych w zakresie ochrony zdrowia, oświaty, nauki i kultury. Mieszkańcy woj. katowickiego nie rozumieją dlaczego otrzymują na głowę mieszkańca zdecydowanie mniej niż inne aglomeracje, takie jak Warszawa, Łódź i Kraków. Konieczne jest też wykorzystanie potencjału intelektualnego mieszkańców aglomeracji GOP. Przecież tam nie mieszkają tylko robotnicy, ale tam jest wielki potencjał ludzi wykształconych, są wyższe uczelnie, setki instytutów naukowych, a w wielu decyzjach ministerialnych potrzebna jest szczególnie autentyczna znajomość specyfiki tego regionu.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#PosełJanRzymełka">Panie Premierze! Chcielibyśmy znać pełnomocnictwa i przyszłość komisji rządowej do spraw Śląska powołanej w trakcie kampanii wyborczej przez poprzedniego premiera, komisji powołanej bez konsultacji z ponad 40 posłami tej Izby i kierowanej przez posła spoza Śląska nie znającego specyfiki tego regionu.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#PosełJanRzymełka">Polityka informacyjna o Śląsku powinna ulec zmianie. Należy obiektywnie i systematycznie informować opinię publiczną całego kraju o jego problemach, a nie tylko o wypadkach górniczych, zanieczyszczeniu środowiska czy mniejszości niemieckiej. Mniejszości niemieckiej nie należy traktować w kategoriach sensacji. Jest ona faktem, faktem wymagającym obiektywnego wyjaśnienia. Natomiast z wielu doniesień prasowych obywatel centralnej Polski dowiaduje się, że jakoby na Górnym Śląsku, Opolszczyźnie mieszkała mniejszość niemiecka i przybysze ze Wschodu. Chcę podkreślić, tu z wysokiej trybuny, że na Górnym Śląsku mieszkała od wielu wieków i mieszka nadal autochtoniczna polska ludność pragnąca być współgospodarzem tej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#PosełJanRzymełka">Panie Premierze! Dobrosąsiedzkie stosunki z sąsiadami są nam konieczne. Tworząc traktaty z sąsiadami, nie powinniśmy zapominać o Polakach za granicą. Prawa mniejszości narodowych w Polsce nie powinny być większe od praw polskich mniejszości za granicą. Powinna w tym względzie być symetryczność. Nie zapominajmy o mieszkających za granicą z wyboru i nie z własnej winy obywatelach, których językiem matki był język polski.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#PosełJanRzymełka">Panie Premierze! Wyrażam zadowolenie ze sformułowania w expose, że nowe mechanizmy rynkowe muszą współgrać z nowym podejściem do problemów ekologicznych. Tak, ale jak należy zbudować ekologicznie zdrowy rozwój gospodarczy Polski? Potrzebna jest polityka ekologiczna państwa, całego rządu, a nie tylko ministerstwa ochrony środowiska, polityka, którą akceptują ministrowie finansów i przemysłu, polityka wyprzedzająca działania ekologiczne.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#PosełJanRzymełka">Nasze elity polityczne i gospodarcze muszą uświadomić sobie, że nie ma możliwości utrwalenia przemian demokratycznych i poprawy stanu gospodarki w warunkach obniżających się parametrów jakości życia: długości życia, umieralności niemowląt, rosnącej śmiertelności i zachorowalności, narastającego skażenia środowiska, w tym również żywności. Pomoc Zachodu może ulec zmniejszeniu, jeśli Polska nadal będzie jednym z większych producentów zanieczyszczenia środowiska w Europie.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#PosełJanRzymełka">Konieczne jest nowe ustawodawstwo ekologiczne i to na miarę europejską, tak aby mechanizmy i normy ekologiczne były kompatybilne z normami EWG. Musimy stopniowo stosować zasady, że kto korzysta ze środowiska, płaci odpowiednio za to korzystanie, kto zaś niszczy, truje, ten odpowiada, sądy zaś rozstrzygają spory. Liberalizm gospodarczy zapowiadany przez pana wymaga czujności ekologicznej ze strony rządu. Demokratyczny ustrój, gospodarka rynkowa i ekorozwój muszą być podwalinami przyszłej Polski, traktowanymi równoprawnie. Zanieczyszczenie środowiska, zatruwanie jego elementów, nawet nie z własnej woli, to powolne zabijanie. Nie będzie spokoju społecznego w kraju bez skutecznego rozwiązania problemów ekologicznych rejonów skażonych, bo poziom życia, poziom zdrowotności rodziny i najbliższych staje się jednym z najważniejszych problemów przeciętnego Polaka. Paradoksem jest to, że tam gdzie są nasze skarby ziemi, tam standard życia jest najniższy.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#PosełJanRzymełka">W budżecie państwa powinien być tytuł: rehabilitacja środowiska. Minister ochrony środowiska powinien mieć fundusz na rehabilitację środowiska, bo inaczej jest czy będzie ministrem od gospodarowania środowiskiem, a nie jego naprawy, co jest w Polsce konieczne. W wielu dokumentach, ustawach, przemówieniach o ochronie środowiska mówi się tak, jakby w Polsce było wiele obszarów dziewiczej przyrody do chronienia. Mówimy ciągle o ochronie przyrody. U nas jest najwięcej obszarów zdegradowanych, zniszczonych, tym przodujemy w Europie, obszarów wymagających rehabilitacji i w tym dziale kryją się możliwości nowych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#PosełJanRzymełka">Prawdziwe zainteresowanie rządu ekologią uwidacznia się w kwotach budżetu państwa na realną ochronę i rehabilitację środowiska. Nie popadajmy w zachwyt, że jest to 0,8% budżetu państwa. W tych 0,8% jest wiele działań inwestycyjnych, gospodarczych w środowisku, a realnych sum przeznaczonych na poprawę stanu naszego środowiska jest niewiele. W głównym układzie 27 działów ochrona środowiska nie figuruje, podobnie jak w budżetach wojewódzkich. Jest ona ukryta w różnych działach, tak że przy głosowaniu nad budżetem państwa nie wiadomo dokładnie ile przeznacza się kwot na realną poprawę ochrony środowiska. Konieczne jest, wydaje mi się, po zakończeniu kryzysu w Zatoce Perskiej, wprowadzenie opłaty ekologicznej od paliw — która już czeka w kolejce — opłaty o niskim procencie nie wpływającym istotnie na cenę paliwa. Uważam również, że polityka ekologiczna powinna być również w szerszym zakresie przedmiotem starań naszej dyplomacji. Dowodem braku tych starań były konferencje międzynarodowe Rady Europy, w których, niestety, niezbyt aktywnie uczestniczyli nasi dyplomaci, w przeciwieństwie do przedstawicieli parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#PosełJanRzymełka">Panie Premierze! W expose wiele miejsca poświęcił pan sprawom finansowo-ekonomicznym. Proszę o spowodowanie, aby przy istotnych ustawach — ja zresztą, w tej Izbie mówiłem to kilka razy — przy podziale budżetu centralnego na inwestycje centralne, posłowie otrzymywali pewien modelowy rachunek symulacyjny skutków finansowych głosowania na dany wariant czy na inny wariant. Na przykład przy obecnych inwestycjach centralnych w zakresie komunikacji budzi wątpliwość przeznaczanie tak wielkiej kwoty ponad 700 mld zł na kontynuowanie inwestycji metra warszawskiego. Wydaje się, że większy zysk dla kraju, dla Polski, da szybkie kontynuowanie autostrady A-4 łączącej Kraków z Wrocławiem, czy odcinka drogowej trasy średnicowej na Górnym Śląsku, czy regionalnego ruchu kolejowego, którego obciążeniem milionami pasażerów, tonami surowców i materiałów jest ogromne. Jest to po prostu zysk dla Polski — oszczędność paliwa, czasu, zachowanie czystego środowiska itd. O tym posłowie powinni otrzymać od danego ministra pewien rachunek, co się bardziej opłaca w inwestycjach centralnych. Głosowanie ad hoc, tak jak poprzednim razem na inwestycje centralne, nie doprowadziło do niczego. Cały kraj zyska przez optymalizację wydatków na inwestycje centralne, dotychczas często decydowane arbitralnie przez urzędników ministerialnych.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#PosełJanRzymełka">Wysoka Izbo! Wejście do Europy to również rozwój nauki i nowoczesnych technologii i potencjału naukowego. Należy umożliwić szybszy awans kadry naukowej i porównywalnie większe ich zarobki. Nasz system awansu naukowego musi być bardziej dostosowany zarówno pod względem czasu, jak i finansowo do przodujących krajów Zachodu. Inaczej będzie postępowało „wykrwawienie” naszego potencjału fachowców i naukowców, co było jednym z największych mankamentów poprzednich rządów komunistycznych.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#PosełJanRzymełka">Konkludując, panie premierze, wyrażam nadzieję, że działaniem nowego rządu spowoduje pan, że słowa, które budziły dotychczas zachwyt Polaków, dymią kominy Śląska, wali stalowy młot — przejdą do lamusa.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Soskę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie panią poseł Barbarę Labudę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#PosełJacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zabieram głos w imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, która po przesłuchaniu kandydata na ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej w nowo tworzonym rządzie premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego większością głosów pozytywnie zaopiniowała osobę pana Adama Tańskiego. W imieniu tejże komisji pragnę poinformować Wysoką Izbę, iż ocena nasza i wynik głosowania są zasługą samego kandydata na stanowisko ministra, a przede wszystkim dzięki jego konkretnemu ustosunkowaniu się do palących, nie cierpiących zwłoki problemów występujących w rolnictwie, gospodarce żywnościowej i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#PosełJacekSoska">Opiniując ministra, dajemy mu na starcie kredyt zaufania dla jego chęci działania. O ile będą to zapowiedzi i starania skuteczne, komisja — w miarę możliwości — będzie na bieżąco wspomagać, a jednocześnie zdecydowanie korygować i przeciwdziałać brakowi tych działań. Za efekty polityki rolnej i żywnościowej odpowiedzialny jest nie tylko i wyłącznie minister, ale rząd z premierem włącznie.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#PosełJacekSoska">Niespełna miesiąc temu Wysoka Izba przyjęła uchwałę naszej komisji obligującą rząd do przedstawienia skonkretyzowanego programu rolnego na rok 1991. Czekamy z niecierpliwością i sądzimy, iż nowy rząd wkrótce taki program przedstawi i wskaże również środki w budżecie na jego realizację.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#PosełJacekSoska">Na każdą dziedzinę gospodarki i jej efektywność znacząco wpływają finanse. Z tego też względu powodzenie wszelkich działań zależy w dużej mierze od ministra finansów i jego resortu.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#PosełJacekSoska">O ile komisja pozytywnie ustosunkowała się do kandydata na ministra rolnictwa, to po spotkaniu z kandydatem na ministra finansów, nie mając prawnych podstaw do wydania opinii, ma wiele zastrzeżeń. Wielu posłów z naszej komisji po przesłuchaniu pana Leszka Balcerowicza ma obawy, iż będzie kontynuowana w dalszym ciągu polityka nie sprzyjająca rolnictwu.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#PosełJacekSoska">Z nadzieją, ale i z wielką niepewnością komisja podchodzi do stwierdzenia premiera w jego expose o aktualnie strategicznym interesie Polski, jakim jest rolnictwo. Między innymi premier zapowiedział: „Rząd będzie skutecznie bronić naszych rolników przed nieuczciwą konkurencją z zagranicy, przed importem rolnym po sztucznie zaniżonych cenach” oraz „będziemy wspomagać nasz eksport rolny i jego organizacje”. Te deklaracje premiera nie znalazły potwierdzenia w wypowiedziach ministra finansów na posiedzeniu naszej komisji w dniu wczorajszym.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#PosełJacekSoska">Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, podzielając jednak stanowisko premiera o strategicznym znaczeniu rolnictwa w polskiej gospodarce, zwraca się do Wysokiej Izby, a przede wszystkim do pana premiera, z wnioskiem i prośbą o powierzenie ministrowi rolnictwa i gospodarki żywnościowej funkcji wicepremiera. Mamy nadzieję, iż powierzenie funkcji wicepremiera panu Adamowi Tańskiemu umożliwi mu prowadzenie partnerskich rozmów z równorzędnym partnerem panem Leszkiem Balcerowiczem. Efektywność tych rozmów może być gwarantem rozwiązywania nabrzmiałych problemów nie tylko w gospodarce żywnościowej i w rolnictwie, ale i w całej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#PosełJacekSoska">Dziękując za uwagę, proszę w imieniu naszej komisji o poparcie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu panią poseł Barbarę Labudę z Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Jana Czaję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#PosełBarbaraLabuda">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie Posłanki, Panowie Posłowie! Chciałabym zabrać głos w jednej tylko sprawie, ale bardzo ważnej, dla której zabrakło miejsca w expose pana premiera, w kwestii, o której rzadko mówią politycy w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#PosełBarbaraLabuda">Pan premier odniósł się w swym wystąpieniu do wielu grup i środowisk, mówiąc o tym, jak wyobraża sobie politykę rządu wobec trudności, z jakimi się zderzają. Pan premier nie wspomniał jednak o najliczniejszej grupie obejmującej przeszło 51% ogółu ludności w naszym kraju, a mianowicie o kobietach i ich sprawach. A przecież problemy, z jakimi się one borykają są szczególnie ciężkie, zwłaszcza dzisiaj, w okresie reform, bo to właśnie kobiety ponoszą największe koszty tych reform.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#PosełBarbaraLabuda">Wprawdzie ustawodawstwo polskie przyznaje kobietom równe z mężczyznami prawa we wszystkich dziedzinach życia, a więc prawo do pracy, awansu, wynagrodzenia, wypoczynku, zabezpieczenia socjalnego i udziału w życiu publicznym, jednakże szara rzeczywistość dowodzi, że kobiety mają głównie prawo do obowiązków, a zwykła codzienność pozostaje w jaskrawej sprzeczności z formalnymi gwarancjami prawnymi. Generalnie kobiety zarabiają mniej, awansują rzadko, ich obecność w życiu publicznym jest nikła, zaś słabo rozwinięty system usług instytucji socjalnych sprawia, że muszą łączyć kilka funkcji jednocześnie: wychowawczą, opiekuńczą, zawodową i zarobkową. To są truizmy, ale ten stan rzeczy rzutuje na obawy kobiet, by zmieniający się system polityczny i gospodarczy nie przyniósł dodatkowych zagrożeń zarówno ich praw socjalnych, jak i obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#PosełBarbaraLabuda">Dziś, gdy stary porządek znika, nowy jeszcze nie nadszedł, a państwo dobrowolnie wycofuje się ze swej dotychczasowej roli głównego pracodawcy i opiekuna, przed milionami kobiet staje pytanie, jak się odnaleźć w tej nowej sytuacji, jak się do niej przystosować i gdzie szukać oparcia.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#PosełBarbaraLabuda">Naturalnie kobiety, podobnie jak i inni obywatele w naszym kraju, muszą przede wszystkim same sobie pomóc, ale również przed rządem stawia to trudne zadanie poszukiwania nowoczesnych rozwiązań tych nowych problemów i nowych konfliktów, tych, które powstają oraz stwarzania kobietom rzeczywistych możliwości rozwoju i wyboru różnych dróg życiowych.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#PosełBarbaraLabuda">Dokonujące się u nas przemiany niosą ze sobą nowe, nierozpoznane jeszcze problemy, ale też otwierają inne, lepsze perspektywy życiowe. Trzeba pomóc dostrzec te perspektywy. Dlatego z prawdziwą przyjemnością dowiedziałam się z dzisiejszych doniesień prasowych, że pan premier zdecydował się na powołanie urzędu ministra ds. kobiet, dowodząc tym, że zdaje sobie jednak sprawę z konieczności ochrony praw i interesów kobiet, mimo że w swym expose o tym nie wspomniał.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#PosełBarbaraLabuda">Kobiety oczekują od dawna na to, że we władzach państwa znajdzie się wreszcie miejsce dla strażnika ich interesów. Skutecznie tę rolę spełniać może tylko i wyłącznie samodzielna instytucja, specjalnie powołana do tego celu. Uważam, że jej uprawnienia powinny zostać określone w trybie ustawy. Nie chodzi tu o zamykanie kobiet w getcie ich własnych spraw. To getto od dawna już istnieje. Przeciwnie, chodziłoby o to, aby pomóc kobietom z niego wyjść. Takie urzędy samodzielne istnieją w większości państw zachodnich. Działają one skutecznie, zajmują się rozpoznawaniem problemów dotyczących kobiet i nie tylko, bo dotyczy to także żartujących tu, w tej chwili, na sali panów posłów, proponują konkretne rozwiązania tych problemów, przedstawiają programy pomysłów rozwiązania tych problemów, niosą kobietom realną, wymierną pomoc, a jednocześnie dbają o to, na czym nam wszystkim bardzo zależy, aby były wszędzie reprezentowane. Myślę, że jest to potrzebne także w naszym kraju, w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Czaję z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Tadeusza Kijonkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#PosełJanCzaja">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie będę mówił o sprawach partykularnych, chociaż może należałoby o sprawach mężczyzn powiedzieć, będę jednak mówił o sprawach polityki.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#PosełJanCzaja">Otóż w swoim expose pan premier powiedział, że obecnej zmiany rządu nie należy interpretować w kategoriach walki o władzę.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#PosełJanCzaja">Chcę w to głęboko wierzyć. Pragnąłbym, aby społeczeństwo zostało przekonane właśnie logiką zmian, korektą programu, ożywieniem gospodarki, przyspieszeniem, aby nie uznało zmiany za jedyną logikę. Rząd będzie miał niełatwe zadanie, aby to udowodnić, a warunki startu ma nieporównalnie trudniejsze niż te sprzed 15 miesięcy. Jeśli rząd uzna, że jest tylko ciałem administrującym gospodarką, jeśli mnożyć się będą deklaracje o jego tymczasowości, jeśli powstawać będą pozaparlamentarne struktury, to los rządu i szanse dalszych przemian będą wątpliwe i niepewne. Zderzą się one z ogromnymi oczekiwaniami społecznymi zrodzonymi jeszcze w toku kampanii prezydenckiej, wywołają zniechęcenie i frustrację.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#PosełJanCzaja">Nie ma nic piękniejszego niż wolność i swoboda, także w gospodarce, ale w naszych warunkach, gdy istnieje konieczność kierowania przez państwo przemianami gospodarczymi, pełna liberalna gospodarka nie jest możliwa. Cóż zresztą pozostałoby rządowi — już i tak, jak się wydaje, ograniczonemu w nowych układach władzy — jeśli świadomie ograniczy swoją rolę. W tych warunkach na leseferyzm jest jeszcze za wcześnie i to właśnie mogłoby uruchomić owe wilcze prawa, o których mówił pan premier.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#PosełJanCzaja">Wysoka Izbo! Chcę powtórzyć to co wydaje się oczywistą prawdą. Dla Polski najważniejsza jest teraz demokracja i gospodarka rynkowa. Demokracja bez przymiotników. Nie była nią socjalistyczna, nie będzie prezydencka. Jedynym przymiotnikiem, który się nie poddaje jest słowo parlamentarna. Mimo trudnych chwil jesteśmy na dobrej drodze, aby ukształtować taką demokrację. Powszechne wybory prezydenckie były ważnym etapem, a wolne wybory parlamentarne winny być jej ukoronowaniem.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#PosełJanCzaja">Nie jestem przekonany o konieczności mnożenia różnego rodzaju rad: politycznych, doradczych, konsultacyjnych, prezydenckich, rad rozwoju wsi. Jak wykazała historia, ów system radziecki po prostu nie sprawdza się.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#PosełJanCzaja">W gospodarce trzeba zrobić dalszy decydujący krok. Szybka i w miarę powszechna prywatyzacja może ożywić gospodarkę. Szczególnie tu konieczne jest przyspieszenie — również na zasadzie nadzwyczajnych środków. Trzeba również, wbrew żenującym fobiom, powiązać bardziej polską gospodarkę ze światem. Bez tego Polska opóźnień nie nadrobi. Jak najprędzej powinniśmy zmienić ustawę o obcych inwestycjach w Polsce, w zapowiadanym w expose kierunku.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#PosełJanCzaja">I jeszcze jedno, panie premierze. Polska telekomunikacja wychodzi poza granice jakiegokolwiek komicznego prawdopodobieństwa. To świat groteski. Jeśli chcemy ściągnąć obcy kapitał, to ta sprawa jest absolutnie najważniejsza. Musimy poprawić telekomunikację. Podobne rzeczy, choć tu, jak mi się wydaje, nastąpiła minimalna zmiana, poprawa, mógłbym powiedzieć o systemie bankowości.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#PosełJanCzaja">Jako przedstawiciel Klubu Poselskiego PSL nie mogę nie wygłosić jeszcze jednej sentencji. Otóż z uporem maniaka nasz klub powtarza, że w Polsce, gdzie ciągle prawie 40% ludzi mieszka na wsi, wbrew chłopom rządzić nie można. Doświadczenia poprzedniego rządu i jego premiera są tu chyba aż nadto oczywiste. Dlatego cieszy wyraźna zmiana akcentów i szersze uwzględnienie spraw wsi i rolnictwa w expose pana premiera Bieleckiego. Chodzi jednak o to, aby nastąpiła rzeczywista zmiana polityki i aby potwierdziły ją odczucia rolników.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#PosełJanCzaja">Wysoka Izbo! Pan premier Bielecki rozpoczął swoje expose od sprawy wycofania wojsk radzieckich z Polski. To nadaje rangę sprawie. Mnożą się jednocześnie informacje o trudnościach w rokowaniach na ten temat ze stroną radziecką. Otóż chcę powiedzieć, panie premierze, że pan, ale i pan prezydent, biorąc pod uwagę częste deklaracje na ten temat w okresie kampanii prezydenckiej, musicie się liczyć ze społeczną oceną skuteczności waszych działań w tym względzie. Nie może być tak, aby suwerenne państwo, zdecydowane wolą swoich przywódców i wolą społeczeństwa, w nowej Europie nie miało możliwości wyegzekwowania swojej woli od obcych czynników na swym własnym terytorium. Obawiam się i trzeba to brać pod uwagę, że w wypadku trudności, należy liczyć się ze wzrastającą społeczną presją na rzecz rozwiązania tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#PosełJanCzaja">Skoro jestem przy sprawach polityki zagranicznej, to pragnę przypomnieć, że nie należałem do przesadnych apologetów polityki poprzedniego rządu, ale obiektywnie uznaję, że przywróciła ona Polsce podmiotowość międzynarodową i suwerenność oraz generalnie odpowiadała na wyzwania europejskie i światowe. Pewność, że sprosta ona weryfikacji Sejmu, kazała zapewne panu ministrowi spraw zagranicznych składać wizytę w Wielkiej Brytanii akurat w okresie powoływania rządu przez parlament. Teraz choćby po to, aby nie stwarzać dwuznacznych sytuacji dla MSZ, głosowanie składu rządu powinno być pozytywne.</u>
          <u xml:id="u-62.11" who="#PosełJanCzaja">Mówiąc o polityce zagranicznej nowego rządu, mam nadzieję, że będzie to polityka kierująca się interesami, wolna zaś od jakichkolwiek pokus nowej ideologizacji. Interesy, tak jak i obrona, na wszystkich azymutach. Brak odreagowania w spojrzeniu na Wschód, realizm wobec Zachodu. Sformułowanie dotyczące bezpieczeństwa Polski zawarte w expose stara się wypełnić próżnię, która tu powstała. Jest więc doskonałe, prowokujące rzeczywistość, która powinna je tylko potwierdzić. Brak mi może w tym świadomości siły wewnętrznej, a ona jest pierwszym czynnikiem bezpieczeństwa państwa, ją więc powinniśmy zwiększać i akcentować, bo jeśli będziemy uwzględniać tylko czynniki zewnętrzne, to znowu będziemy przedmiotem na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-62.12" who="#PosełJanCzaja">Przestrzegałbym przed enumeratywnym wyliczaniem priorytetowych dla nas państw, zwłaszcza dlatego że kolejność ta różnie była wymieniana w ciągu ostatnich 15 miesięcy. W każdym zaś wypadku wymieniłbym stolicę Apostolską, czego nieuwzględnienie w expose uważam jedynie za przeoczenie.</u>
          <u xml:id="u-62.13" who="#PosełJanCzaja">Za słuszne uważam, zwłaszcza w okresie dramatycznego wyzwania dla pokoju, jakim jest sytuacja wokół Kuwejtu i Zatoki Perskiej, podkreślenie poszanowania dla moralności i prawa międzynarodowego. Nie mogę tu również pominąć sytuacji w państwach bałtyckich — na Litwie, Łotwie i Estonii, szczególnie zaś na Litwie. Będzie w tej sprawie propozycja specjalnego oświadczenia Sejmu i Senatu. Chcę tylko powiedzieć, że stosowanie przemocy do tłumienia wolnościowych dążeń tych narodów, zwłaszcza w kontekście ciągle żywej pamięci niesławnego paktu Ribbentrop — Mołotow, może budzić najwyższy niepokój.</u>
          <u xml:id="u-62.14" who="#PosełJanCzaja">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Widzę optymizm i wiarę w powodzenie bijące z expose pana premiera Bieleckiego. Wiarę w zdolności ludzkie, aktywność, sens pracy — te wartości, które nie zawsze były akcentowane nad Wisłą. Choćby dla tych wartości, w uzupełnieniu innych, które program zawiera, lub które zostaną sformułowane w jego szczegółowym rozwinięciu, na przykład w zakresie polityki społecznej i bezrobocia, co zresztą zawiera exposé, program ten wart jest poparcia. Wszystkiemu towarzyszyć musi jednak świadomość, że jakakolwiek działalność publiczna, a działalność premiera i rządu w szczególnym stopniu, poddana zostanie obiektywnej ocenie społecznej.</u>
          <u xml:id="u-62.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Sroczyński: Czy mogę ad vocem, pani marszałek?)</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Panie pośle, jest tylu dyskutantów, że proszę — naprawdę bardzo krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#PosełJanSroczyński">Bardzo krótko. Panie Premierze! Wysoka Izbo! Chciałem się zwrócić do pana premiera z następującą prośbą w imieniu grupy posłów. Mianowicie, od półtora roku słyszymy spory między grupą rolników, którzy przedstawiają swoje, Wydaje się słuszne, racje i te racje są wysłuchiwane przez rząd, nie realizowane, albo realizowane w stopniu niedostatecznym, dochodzi do sporów i ta sprawa nie jest załatwiona — zwracam się z prośbą do pana premiera, ażeby grupa specjalistów w rządzie przeprowadziła jakiś rachunek symulacyjny i ostatecznie parlament poinformowała, kto ma rację i jak to powinno przebiegać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Kijonkę, niezrzeszonego, a następnie pana posła Stanisława Mazana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#PosełTadeuszKijonka">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! To odczucie, że rok najbliższy może być tylko trudniejszy niż poprzedni, dominuje i narasta, bo minął już czas łatwej nadziei. Dramatyzm polskiego życia w okresie dziejowego przełomu, który dziś przeżywamy, wyrażają rozliczne sprzeczności między skalą dziś już pełnej wolności politycznej, a coraz bardziej katastrofalnym stanem naszej gospodarki. Toteż do istniejących napięć i zagrożeń doszły nowe, jako wynik narastającej frustracji, skoro rezerwy proste społecznej odporności wyczerpują się gwałtownie, zaś stopień rozczarowania i lęku o przyszłość postępuje z coraz większą determinacją. A przecież odczuwamy już pierwsze skutki nowych, zapalnych wydarzeń w świecie.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#PosełTadeuszKijonka">W wystąpieniu programowym premiera Bieleckiego centralna uwaga skoncentrowana została, co zrozumiałe, na problemach przebudowy gospodarki. To bez wątpienia walne pole bitwy o kształt przyszłej Polski po osiągnięciu pełnej suwerenności, bo tu rozstrzyga się nasz los. Lecz jeśli nawet na tym obszarze krzyżują się główne problemy i mnożą nowe niewiadome, reforma polskiego życia nie może zostać zawężona do tych granic, zaś myślenie technokratyczne nacechowane doraźnością zdominować wizji Polski prawdziwie demokratycznej, czyli państwa obywatelskiego, realizującego wszystkie potrzeby i aspiracje narodu, państwa, w którym system wartości nie jest podporządkowany wyłącznie celom materialnym.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#PosełTadeuszKijonka">Wbrew pozorom sfera aspiracji materialnych i duchowych nie musi pozostawać w sprzeczności, lecz winna uzupełniać się i wzajemnie określać na miarę dziedzictwa tysiącletniego państwa, w tym jego kultury, wreszcie znów jednej, niepodzielnej i niezależnej. Dobrze, iż w wystąpieniu pana, panie premierze, znalazły się słowa: „Niezależność odsłania jednak swoje drugie oblicze, okazując się zależnością od wszechwładnego rynku, który unifikuje gusty ludzi w skali całego globu. Dlatego walka o kulturę prawdziwie niezależną, to znaczy o artystyczną indywidualność i oryginalność wciąż trwa”. Tak, trwa, choć niestety coraz więcej oznak niepowodzeń i porażek jako wynik zapóźnień i braków, ale i nowych potęgujących się zagrożeń, które tu, co najwyżej, można zasygnalizować.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#PosełTadeuszKijonka">Wysoki Sejmie! Kolejne raporty o stanie kultury polskiej potwierdzały, że poziom społecznego uczestnictwa w kulturze ulega zaniżeniu i postępującej degradacji. Był to wynik nie tylko wieloletniej indoktrynacji ideologicznej oraz centralistycznego systemu zarządzania kulturą, nacechowanego wszechobecnością i wszechingerencją państwa. Nakładał się na to coraz gorszy stan bazy materialno-technicznej, nie mówiąc o istniejącej mapie przestrzennej polskiej kultury z rozległymi obszarami pozbawionymi jakichkolwiek placówek. Dyskryminacja w dostępie do kultury obejmowała przede wszystkim polską prowincję, w tym głównie wieś. A przecież polski system oświaty przez całe lata kształcił „ślepych, głuchych i nieobecnych”, skoro blisko 3/4 społeczeństwa odebrało edukację kulturalną na poziomie elementarnym.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#PosełTadeuszKijonka">Jakie więc są, muszą być konsekwencje tego stanu w sytuacji, gdy kultura i jej konsumpcja stały się z dnia na dzień obszarem swobodnego działania mechanizmów wolnorynkowych i żywiołowej komercjalizacji. Tym bardziej, gdy towarzyszy temu postępująca pauperyzacja materialna środowisk predysponowanych do szerokiego uczestnictwa w kulturze. Jest więc tak, że kompetentni, odczuwający aspiracje na wyższym poziomie dysponują coraz bardziej ograniczonymi środkami, z kolei potrzeby masowe w warunkach wolnego rynku nie mogą być wyższe niż poziom edukacji, który decyduje o popycie. Istnieje więc oczywisty, bezpośredni związek między poziomem przygotowania, a dokonywanym wyborem, to prawda, że za własne pieniądze. Toteż nie może być inaczej niż jest, więc kicz, tandeta i porno wypierają wartości autentyczne.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#PosełTadeuszKijonka">Do prawdziwego rynku sztuki i kultury jeszcze nam bardzo daleko, natomiast blisko do katastrofalnych strat, które w skali państwa ujawniła także zbyt pospieszna i powierzchowna reforma samorządowa. To symptomatyczne, że przede wszystkim likwidowane są wydziały kultury i to także na szczeblu wojewódzkim, lecz nie w tym rzecz, iż jako pierwsze poszły na ścięcie, lecz w tym, jak nowe samorządy dysponują, to prawda, że ubożuchnymi środkami przeznaczonymi na kulturę. A przecież oczekiwana nowa reforma administracyjna, która ma doprowadzić do szerokiej autonomii wydzielonych regionów w nawiązaniu do historycznych granic, to także wielka szansa uformowania się nowej policentrycznej mapy kultury polskiej, kultury wielu samodzielnych, suwerennych centrów.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#PosełTadeuszKijonka">Jak na razie przeważają pasje likwidatorskie i porachunki personalne nad gospodarską troską o stan kultury na macierzystym terenie. A przecież jednocześnie ze świadczeń na rzecz kultury coraz bardziej czuje się zwolniony przemysł państwowy, zaś forsowany na oślep program prywatyzacji musi spowodować niechybny upadek wielu placówek, często jedynych na tym terenie. Ten proces może być szczególnie groźny na Śląsku, gdzie samo górnictwo węglowe utrzymuje kilkadziesiąt dobrze wyposażonych, pełnosprawnych placówek. Kto to w przyszłości przejmie i utrzyma? Kto temu podoła i do jakiego stopnia ten bliżej nieokreślony nowy mecenat prywatny. Na razie jesteśmy świadkami strat i żywiołowej likwidacji. Z dnia na dzień giną placówki kultury, których nikt nie chce, jeśli nawet prosperowały wzorowo. Topnieją w oczach biblioteki i księgarnie, giną antykwariaty, rozpadają się latami gromadzone księgozbiory, odchodzą z kultury często najlepsi. Towarzyszy temu często rozpad prasy kulturalnej i związany z nią obieg informacji, który nigdy nie był gorszy niż dziś.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#PosełTadeuszKijonka">Szczególnie zagrożona jest jednak kultura wydawnicza i literacka. Znane, zasłużone oficyny w warunkach obowiązującego systemu podatkowego i konkurencji firm nastawionych wyłącznie na zysk, nie są w stanie sprostać dotychczasowym zadaniom wobec kultury narodowej i znajdują się na granicy upadku, a tylko te oficyny były przygotowane do wydań pozycji wymagających wysokich nakładów pracy, rozbudowanych serii i krytycznych edycji zbiorowych. Stan zagrożenia ambitnej książki polskiej osiągnął stopień alarmujący.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#PosełTadeuszKijonka">Wysoki Sejmie! Mam pełną świadomość, że ograniczone środki na kulturę są wynikiem katastrofalnego stanu polskiej gospodarki. Tym bardziej jednak niezbędne są działania zmierzające do ochrony kultury narodowej, tych jej działów i wartości, które stanowią o jej tożsamości. Właśnie w systemie wolnego rynku muszą znaleźć się dziedziny i wartości chronione, tak jak to dzieje się w krajach cywilizacyjnie i gospodarczo rozwiniętych. Te problemy musimy widzieć nie tylko w perspektywie narastających zagrożeń stanu posiadania, ale realnych niebezpieczeństw wynikających z procesu unifikacji, czy też amerykanizacji rynku kultury, ze wszystkimi nieodwracalnymi skutkami. Można nie podołać wezwaniom gospodarczym świata na miarę naszych ambicji, ale tym bardziej musimy strzec suwerenności narodowej kultury, tej, która wyrasta z polskiej tradycji i historii, a która wielokrotnie pozwalała nam ocalić duchową niepodległość. A skoro powołujemy się na wzory przodujących krajów świata, zważmy, jak intensywnie formułują one programy kulturalne, by w warunkach Europy zjednoczonej nie ulec presji wielkich języków i gospodarczych potęg. Nasze wejście do Europy nie może odbywać się w sytuacji zatracania własnej tożsamości, także dlatego, że nasze oryginalne dziedzictwo, wyrastające ze wspólnych korzeni, jest potrzebne wolnej Europie jako żywy polski wkład.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#PosełTadeuszKijonka">Niezbędna jest więc wizja rozwoju naszej kultury narodowej, określenie zadań i powinności państwa oraz jego mecenatu. A w takim razie nie mogą to być zadania zakreślone w skali jednego resortu. Właśnie dlatego że tyle nowych zagrożeń, choć bardzo nam ciężko, musimy zdobyć się na narodowy program kultury, suwerennej i wolnej, lecz nie pozostawionej sobie. Po prostu dlatego, żeby Polska była Polską i Polską pozostała.</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Mazana z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Marka Pola.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#PosełStanisławMazan">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Chciałbym swoje wystąpienie rozpocząć od przytoczenia wypowiedzi premiera Szwecji pana Carlsona, który przed ostatnią wizytą w Polsce, udzielając wywiadu, powiedział: „Największym osiągnięciem każdego parlamentu jest wybór dobrego rządu”. Uważam, że opinia ta jest absolutnie adekwatna i do naszych warunków. W naszym społeczeństwie również nie ma rozdzielności oceny pracy rządu od pracy parlamentu i pracy parlamentu od pracy rządu. Jeżeli jest w miarę dobrze, to jest sukces jednego i drugiego ciała, a jeżeli nie ma sukcesu, to jest negatywna opinia o pracy i parlamentu i rządu.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#PosełStanisławMazan">Nasza Wysoka Izba w tym składzie staje po raz drugi przed zadaniem powołania rządu. Po powołaniu rządu pana premiera Mazowieckiego przez wiele miesięcy miałem nadzieję, że razem, i rząd, i parlament zdamy pozytywnie egzamin przed społeczeństwem. Jednak w ostatnich miesiącach ubiegłego roku popełnione zostały, według mnie, dwa zasadnicze grzechy główne, a mianowicie pozostawienie dwóch gałęzi gospodarki, takich jak rolnictwo i górnictwo własnemu losowi, i to się pomściło. Efekty tej sytuacji mamy dzisiaj — ogromne podwyżki cen żywności, ogromne podwyżki cen na nośniki energii itp.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#PosełStanisławMazan">Stawiam sobie dzisiaj pytanie: czy skutki tych błędów są do nadrobienia? Uważam, że tak, z wyjątkiem straconego czasu, którego nikt nigdy nadrobić nie może.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#PosełStanisławMazan">Pan premier Bielecki w swoim wystąpieniu programowym przyrzekł wsi korzystniejsze warunki ekonomiczne przez kredytowanie, ochronę rynku, powołanie rady rozwoju wsi, nie wymieniając więcej.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#PosełStanisławMazan">Panie premierze, pragnę stwierdzić, że są to zapowiedzi bardzo konkretne i konieczne, ale pod jednym warunkiem, który musimy spełnić razem, a mianowicie: pod warunkiem zmiany budżetu. Jeżeli my, jako Wysoka Izba, uchwalimy budżet taki jak w pierwszym czytaniu projektu, o tych kierunkach jego wydatków, to wtedy pana premiera zapowiedzi na rzecz wsi staną się obietnicą bez pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#PosełStanisławMazan">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Stworzenie warunków do własnej produkcji żywności w kraju nie jest ukłonem w stronę wsi. Jest to nasz obowiązek w stosunku do całego społeczeństwa i na koszt tego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#PosełStanisławMazan">Następną opinię pragnąłbym wyrazić w sprawach handlu, a szczególnie handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#PosełStanisławMazan">Wysokie, mało wysokie — drastyczne podwyżki urzędowe niektórych cen, a szczególnie cen nośników energii powodują, że nasza produkcja w kraju staje się bardzo droga. Jeżeli taką politykę w dalszym ciągu będziemy prowadzić, dojdziemy do takiej sytuacji, że nic się u nas nie opłaci produkować, a wszystko się opłaci importować, tylko jak długo i za co.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#PosełStanisławMazan">Panie Premierze! Z pełną wiarą w pana, z pełną wiarą w rząd, który będziemy powoływać, ale mam wniosek, aby w wypadku konieczności bardzo wysokich podwyżek cen urzędowych, ten problem był opiniowany przez właściwe komisje sejmowe. Dzisiaj jest taka sytuacja, że my jako posłowie, dowiadujemy się nieraz ostatni z prasy, z radia i z telewizji, co drożeje i ile. Mam na myśli ceny urzędowe.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#PosełStanisławMazan">I na zakończenie jeszcze jedna refleksja, dotycząca bezrobocia. W ustawie budżetowej i jej części opisowej, dosyć lekko zakłada się, że na koniec 1991 roku będziemy mieli 2 miliony bezrobotnych. Mnie się to, panie premierze, czyta bardzo trudno z tego względu, że gdzie się rozglądniemy wokół siebie, w każdej wsi, w każdym mieście, ile my mamy na każdym kroku do zrobienia. I planując poważne kwoty na zasiłki, znów wnioskuję, ażeby to spokojnie rozważyć, a może by z części tych środków utworzyć fundusz płac, dając go samorządom po to, żeby mogły zatrudniać ludzi do prac publicznych.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Pola z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Andrzeja Łapickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#PosełMarekPol">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Szczupłość czasu przeznaczona na dyskusję, pozwala mi odnieść się tylko do dwóch problemów, które w moim odczuciu zostały w expose premiera niedocenione, a stanowią niezbędny warunek skuteczności działania powstającego rządu.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#PosełMarekPol">Pierwszym jest problem przełamania recesji gospodarczej. Wyczuwalne pobudzenie produkcji polskich podmiotów gospodarczych konieczne jest nie tylko dla poprawy ekonomicznych wyników państwa. Wynikające z pobudzenia konsekwencje dla przedsiębiorców i zatrudnionych, budżetu państwa i z niego żyjących są, moim zdaniem, jednym z nielicznych czynników, jakie mogą zapewnić rządowi niezbędną akceptację społeczną. Akceptację, bez której realizacja nawet najsłuszniejszych a niepopularnych często przedsięwzięć jest po prostu niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#PosełMarekPol">Jest oczywistą zasadą, że naród jest na tyle zasobny, na ile sam potrafi wytworzyć dóbr i usług. Ceną częściowych sukcesów programu stabilizacyjnego w roku 1990 był gwałtowny spadek produkcji i utrzymywanie się jej na groźnie niskim poziomie. Równocześnie aktywność gospodarcza obywateli zmierza wyraźnie w kierunku handlu, a odchodzi od produkcji. Zarówno statystyka, jak i codzienne obserwacje pokazują, że wśród likwidowanych zakładów prywatnych dominują wytwórcze, a wśród nowo tworzonych — handlowe.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#PosełMarekPol">Cieszy oczywiście, że następuje ożywienie w działalności handlowej, która była jednym z wielu słabych ogniw naszej gospodarki, ale gdyby te proporcje w rozwoju produkcji i handlu miały się dalej utrzymywać, trudno oczekiwać nie tylko zakładanego niewielkiego wzrostu gospodarczego, ale przede wszystkim tak niezbędnego poparcia społecznego dla programu.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#PosełMarekPol">Nie napawa optymizmem fakt, że rozwój prywatnego handlu w podstawowej swej części oparty jest na imporcie dóbr ze strefy wolno-dewizowej. Nie wyobrażam sobie na dłuższą metę funkcjonowania zadłużonego już dziś państwa, zalanego sympatycznymi skądinąd wyrobami z Zachodu, z kulejącą własną sferą wytwórczą, tak w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#PosełMarekPol">Jeszcze groźniejsza jest możliwość dalszego załamania się rynku zbytu dla polskich wytwórców. Zalany towarami zagranicznymi rynek krajowy, niemożliwe do uniknięcia perturbacje w handlu ze Wschodem, mogą zostać wzmocnione dodatkowo przez załamanie się eksportu na Zachód.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#PosełMarekPol">Kurs dolara, wysoko nadwartościowy w pierwszym półroczu 1990 roku, dla wielu eksporterów przestał być już opłacalny. Przy braku zapowiedzi jego korekty, eksport w pierwszym półroczu spaść może znacznie. Nie podpisuje się przecież umów na z założenia nieopłacalny eksport. Powroty natomiast na utracone rynki są z reguły trudne, albo wręcz niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#PosełMarekPol">Kurs dolara i chyba najbardziej liberalna polityka ceł w całej Europie, czynią z nas doskonały rynek zbytu dla wielu firm zachodnich. Można zrozumieć, wprowadzone w roku ubiegłym złagodzenia ceł, eksport rósł gwałtownie, import spadał, a nieplanowana nadwyżka pierwszego nad drugim, ogołacając rynek, stawała się groźna dla państwa. Kursu dolara z różnych względów nie chciano zmieniać. Oby tylko lekarstwo zastosowane i stosowane zbyt długo i ostro aplikowane, nie pogorszyło na stałe chorego już mocno organizmu naszego kraju. Obyśmy z nieplanowanej i pobudzającej inflację nadwyżki w bilansie płatniczym nie popadli gwałtownie w głęboki deficyt handlowy. Skutków takiego załamania nie przeżyje żaden rząd.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#PosełMarekPol">Przy okazji — w handlu międzynarodowym ułatwienia w dostępie do rynku, a tym bardziej rynku 37-milionowego państwa mają z reguły wysoką cenę. Mam nadzieję, że nasi negocjatorzy w sprawie redukcji zadłużenia wykorzystują ten argument w prowadzonych rozmowach.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#PosełMarekPol">Panie premierze, na nic zdadzą się najsłuszniejsze nawet koncepcje gospodarcze, jeżeli brak wzrostu produkcji lub co gorsza jej spadek, uczynią z dużej grupy społeczeństwa przeciwników pana programu. To stwierdzenie można oczywiście zadedykować każdemu gabinetowi rozpoczynającemu działalność.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#PosełMarekPol">I drugi istotny problem, którego w expose zabrakło. Jest to sprawa horyzontu czasowego, na jaki program rządu jest budowany. Inaczej bowiem buduje się plany na 2, 3 czy 4 miesiące, inaczej na okresy dłuższe. Słowa premiera, że gabinet zamierza pracować do wyborów parlamentarnych i pracować ze świadomością, że po nim nie potop, a nowy rząd Rzeczypospolitej, niczego nie wyjaśniają, dopóki nie jest znany termin wyborów parlamentarnych, a skrajne poglądy w tej sprawie mieszczą się pomiędzy dwoma miesiącami a półtora roku.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#PosełMarekPol">Premier w swoim wystąpieniu nie skorzystał z wzorów swego poprzednika, kilkakrotnie mówiącego Wysokiej Izbie, kiedy powinna się rozwiązać. Jednak ta kurtuazja, może albo narazić rząd na śmieszność, gdy z zapałem podejmie sygnalizowane w expose konieczne działania i zniknie wraz z parlamentem za 60 czy 90 dni, albo wywołać perturbacje w państwie, gdy gabinet działający w oczekiwaniu rychłego rozwiązania okaże się z konieczności rządem urzędującym w końcu dłużej niż np. gabinet premiera Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#PosełMarekPol">Postanowiliśmy, że decyzję o terminie rozwiązania Sejmu podejmiemy do końca marca br. Okoliczności dziś są inne niż te, które towarzyszyły podejmowaniu tej uchwały. Dzisiaj decyzja taka ma oprócz znaczenia politycznego i znaczenia dla procesu tworzenia prawa gospodarczego. również znaczenie dla sprawnego funkcjonowania państwa i rządu. Dlatego też uważam, że nie wolno przez kolejne dwa miesiące pozostawiać bez rozstrzygnięcia, czy powołany dzisiaj rząd ma w znaczeniu czasu jego funkcjonowania rolę epizodyczną, czy okres jego zakładanego trwania nakłada nań obowiązek podjęcia działań poważnych i o dłuższym horyzoncie. Decyzja o terminie wyborów parlamentarnych powinna zapaść jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#PosełMarekPol">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z powyższym, pozwalam sobie niniejszym zgłosić formalny wniosek do Prezydium Sejmu o zorganizowanie w jak najkrótszym czasie specjalnej debaty parlamentarnej w tej sprawie. Każdy termin, byle jednoznacznie określony, ma swoje zalety. Ma oczywiście i wady, ale brak decyzji w tej sprawie jest dla rządu, państwa i społeczeństwa najgorszy.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#PosełMarekPol">Moim zdaniem, wiele przesłanek dla decyzji o wyborze terminu wyborów, którą powinniśmy podjąć już, wskazuje, iż rozsądnym byłoby ogłoszenie wyborów na drugą połowę września br. Do przesłanek tych zaliczam poważne potraktowanie powstającego rządu, który, jak dowiadujemy się z prasy, do końca marca ma uzgodnić z misją Międzynarodowego Funduszu Walutowego nowy, trzyletni program dostosowawczy dla Polski. Tym samym, to właśnie rząd premiera Bieleckiego de facto przesądzi o strategii naszej gospodarki na całe lata.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#PosełMarekPol">Kolejną przesłanką jest uznanie faktu, że społeczeństwo zmęczone walką polityczną w czasie wyborów prezydenckich bardziej teraz liczy na poprawę swojej sytuacji materialnej, niż na kolejne, polityczne igrzyska. Kilkumiesięczny okres od daty wyznaczenia terminu do samych wyborów jest również konieczny dla zmobilizowania i skrystalizowania organizacyjnego i programowego licznych, póki co słabych i rozbitych ugrupowań politycznych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#PosełMarekPol">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem przekonany, że rychłe określenie terminu samorozwiązania się parlamentu jest dziś potrzebne nie tylko rządowi dla prowadzenia właściwie zaangażowanej działalności, ale jest nieodzowne samemu parlamentowi. Potrzebne to jest nam, posłom, abyśmy w sposób godny mogli opuścić ten gmach i spotkać się z rzetelną i obiektywną, a nie dyktowaną emocjami i czyimiś chwilowymi interesami politycznymi, oceną naszej kadencji. Myślę, że na taką rzetelną i obiektywną ocenę pracą w tym Sejmie sobie zasłużyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Łapickiego z Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna, następnie pana posła Jana Dudziaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#PosełAndrzejŁapicki">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Bardzo mi się podobało w expose pana premiera wyakcentowanie niezależności kultury. Chciałbym tylko pozwolić sobie zasygnalizować małą różnicę — rozumiem niezależność kultury wyłącznie jako niezależność w sferze ducha. Pan premier, obawiam się, również w sferze finansowej.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#PosełAndrzejŁapicki">Osiągnięta po wielkiej, pięknej walce i wyrzeczeniach niezależność duchowa kultury jest jedną z największych zdobyczy, jedną z największych wartości naszego społeczeństwa, a zarazem była ona jednym z najważniejszych czynników sprawczych niezależności, niepodległości naszej ojczyzny. Co do tego nie ma dyskusji. Niezmiernie natomiast dyskusyjne, wydaje mi się, mówienie o niezależności finansowej kultury. Jak rozumiem, niezależności od państwa, któremu pan premier przydzielił w tej materii w swoim expose rolę skromną. Któż więc ma tę kulturę finansować. Mecenasi? Jacy? Gdzie jest prywatny mecenas, który sfinansuje Teatr Wielki czy Narodowy? Gdzie jest mecenas, który sfinansuje Filharmonię Narodową? Idźmy dalej — a raczej schodźmy niżej — kto sfinansuje teatr czy filharmonię w Lublinie, Białymstoku czy Rzeszowie? Prywatni sponsorzy? Wolne żarty! Schodźmy jeszcze niżej, nie mówmy już o kulturze wysokiej, o sztuce wysublimowanej, nie mówmy o orkiestrach, które mają grać Pendereckiego, czy Lutosławskiego, o teatrach, które mają grać Słowackiego, czy Fredrę — mówmy o rozpadających się bibliotekach, o walących się muzeach, o zamykanych klubach na głuchej prowincji, jedynych często ośrodkach kultury w promieniu 100 i więcej kilometrów.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#PosełAndrzejŁapicki">Bez interwencjonizmu państwowego, oczywiście finansowego, a także bez czułej opieki samorządów kultura padnie.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#PosełAndrzejŁapicki">W ostatnim okresie kulturze groziło kilka poważnych ciosów, ale w porę podtrzymana przez miłosierne ręce resortu przetrzymała — nie bez strat zresztą — 1990 rok w jakiej takiej kondycji. Obdarzona niechcianą niezależnością finansową padnie definitywnie.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#PosełAndrzejŁapicki">I nie tędy wiedzie droga do Europy. A szkoda, bo powtórzę truizm: kultura polska jest najlepszym naszym towarem eksportowym, jeżeli już tylko mamy patrzeć na nią z punktu widzenia finansowego liberalizmu.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#PosełAndrzejŁapicki">Europa dobrze wie, co znaczy kultura dla społeczeństwa i wszędzie, a przynajmniej w bardziej liczących się kulturalnie krajach — w Niemczech, Anglii, a szczególnie we Francji kultura jest obficie dotowana. Nie stwarzajmy mitów, że kultura może na siebie zarobić. To jest po prostu niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#PosełAndrzejŁapicki">I wydaje mi się, pragnę wierzyć, że chyba pan premier w swoim expose, z konieczności skrótowo traktując sprawy kultury, mówiąc o jej niezależności miał jednak na myśli tylko sferę ducha. W innym wypadku czekałaby nas nieuchronna degradacja kultury, a co za tym idzie degradacja duchowa społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Andrzeja Dudziaka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie panią poseł Zofię Wilczyńską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#PosełJanDudziak">Pani marszałek imię zmieniła, ale o mnie chodzi.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#PosełJanDudziak">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Otwierając trzecią dziesiątkę mówców, z konieczności tylko wybiórczo mogę potraktować temat.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#PosełJanDudziak">W expose pana premiera znalazło się szereg bardzo istotnych tez i stwierdzeń dotyczących przyszłej polityki gospodarczej. Z satysfakcją przyjmuję, że naczelną tezą jest wy raźne opowiedzenie się pana premiera za rozwojem przedsiębiorczości i wydajności. Dla nowego rządu oznacza to generalny wyznacznik całokształtu jego polityki i wynikających z niej działań realizacyjnych w sferze gospodarki. Z przemówienia pana premiera nie wynika w jakim stopniu program gospodarczo-społeczny nowego rządu ma być kontynuacją dotychczasowej polityki, a w jakim stopniu zamierza ją skorygować. Znajdujemy jedynie, bardziej lub mniej wyraźne, sygnały zmian i komponowania nowych elementów w koncepcję programową wypracowaną przez poprzedni gabinet. Szczegółowe odniesienie się do nich wydaje się możliwe dopiero wtedy, gdyby rząd przedłożył konkretne propozycje zmian w założeniach polityki gospodarczo-społecznej i w projekcie ustawy budżetowej na rok bieżący.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#PosełJanDudziak">Szczęśliwie się składa, że expose pana premiera zbiegło się z okresem rozpatrywania w komisjach sejmowych projektu budżetu państwa oraz projektu założeń polityki pieniężnej na rok 1991. To pozwala na sprawdzenie, czy zapowiedzi zawarte w expose będą mogły być zrealizowane w ramach proponowanej przez rząd i Narodowy Bank Polski polityki pieniężnej i czy nowy rząd nie powinien jeszcze raz rozważyć tego problemu. Na tle dyskusji w komisjach sejmowych nasuwają się bowiem uzasadnione obawy, czy wspomniane w expose ważne cele gospodarcze uda się osiągnąć, przy utrzymaniu dotychczasowej zasady stosowania dodatniej bankowej stopy procentowej. W pogoni za stopą inflacji stała się ona samoczynnym instrumentem pobudzania inflacji od strony kosztowej, co było jedną z głównych przyczyn znacznego przekroczenia wskaźnika cen, przewidzianego na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#PosełJanDudziak">Uważam, że stosowana stopa procentowa jest jedną z podstawowych przyczyn obezwładniających pożądaną przedsiębiorczość, z wyjątkiem działalności spekulacyjnej. Była też ona jedną z istotnych przyczyn recesji gospodarczej na przełomie lat 1989–1990 i w pierwszych miesiącach ubiegłego roku. Po pewnym uspokojeniu w tej dziedzinie późnym latem i wczesną jesienią, pojawiły się jaskółki nadziei na ożywienie gospodarcze. Jednakże ponowny skokowy wzrost stopy procentowej w listopadzie i grudniu ubiegłego roku nadzieję tę zniweczył i spowodował ponowny regres w produkcji. Obawiam się, że przy utrzymaniu takiej polityki może nastąpić teraz trzeci etap procesu. Zachodzi obawa, że nie tylko nie zrealizuje się zamiaru nowego rządu ożywienia gospodarki, ale może nastąpić dalszy regres gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#PosełJanDudziak">Należało więc rozważyć, czy w przyjętym kierunku polityki pieniężnej nie wprowadzić poważnej korekty. Można by przecież przeciwdziałanie deprecjacji depozytów i kredytów przy pomocy dodatniej stopy procentowej zastąpić przez ich waloryzację przy pomocy wskaźnika inflacji. To, w moim przekonaniu, chroniłoby nas skuteczniej przed natychmiastowym podwyższaniem kosztów i dalszym pobudzaniem inflacji. Stopie procentowej powinno się przywrócić właściwą jej funkcję, a sprawę deprecjacji kapitału rozwiązywać inną drogą.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#PosełJanDudziak">Zdaję sobie sprawę, że tak radykalna zmiana polityki bankowej wymaga bardzo wnikliwego rozważenia. Jednakże w mojej ocenie byłaby celowa, w przeciwnym razie bardzo trudno będzie pobudzić ekspansywną przedsiębiorczość i rozwój gospodarki. Bez kredytów inwestycyjnych, a także obrotowych nie ruszymy z miejsca, a jeśli tak, to ruch ten będzie powolny, daleki od potrzeb i oczekiwali. Aktualne zasady i warunki kredytowania są bowiem bardzo trudne i obawiam się, że nie do zaakceptowania w dłuższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#PosełJanDudziak">Można oczywiście kontynuować politykę wysokiej dodatniej stopy procentowej i wymuszać branie kredytów drogich, ale musimy pamiętać, że za wszystko to trzeba natychmiast płacić podwyżkami cen i ich skutkami. Sztywne utrzymywanie zasad tej polityki skłania do przewidywań, że inflacja w roku 1991 może być znacznie wyższa, niż się zakłada.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#PosełJanDudziak">Wysoka Izbo! Na tle tego, co powiedziałem proponuję, aby w toku prac nad budżetem i polityką pieniężną właściwe komisje sejmowe gruntownie zbadały ten temat, tym bardziej że w opinii wielu ekspertów szansy wyjścia z recesji upatruje się także w zmianie dotychczasowych rozwiązań w omawianym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#PosełJanDudziak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przełamanie recesji gospodarczej to zadanie pierwszoplanowe. Duża część społeczeństwa oczekuje ze strony rządu działań przełomowych w tym zakresie. Być może powinien zostać sformułowany doraźny program przełamania recesji, a jeśli nie, to ukonkretniony zamiar szybkiego uruchomienia takich mechanizmów i instrumentów ekonomicznych, które nie dopuszczą do podtrzymywania, a tym bardziej utrwalania się równowagi recesyjnej, tym bardziej że w pierwszym kwartale roku bieżącego tendencje i zjawiska recesyjne mogą się zaostrzyć.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#PosełJanDudziak">Na pewno niesłuszne są te opinie, które w expose pana premiera dostrzegły bierne podejście do spraw walki z recesją gospodarczą, ale słuszne są te, które oczekiwały wyeksponowania całego, systemowo powiązanego zespołu działań zmierzających do jej zdecydowanego przełamywania.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#PosełJanDudziak">Na zakończenie, Wysoka Izbo, chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jeden problem. W dotychczasowej polityce gospodarczej pojawiały się działania, które mając pozornie antyinflacyjny charakter powodowały różnorodne zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki. Można przykładowo wskazać tu na prowadzoną przez budżet politykę utrzymywania nadwyżek dochodów nad wydatkami za wszelką cenę, czemu towarzyszyły znaczne zaległości w uruchamianiu dotacji dla kontrahentów budżetu. Dzięki temu powstawała pozorna nadwyżka w budżecie państwa, ale jednocześnie między przedsiębiorstwami potęgowały się zatory płatnicze, częściowo tylko łagodzone przy pomocy wysoko oprocentowanych kredytów bankowych. Zatory te powodowały w wielu wypadkach konieczność ograniczenia wielkości produkcji. Chodziłoby więc o to, by konkretyzując gospodarcze tezy zawarte w expose pana premiera, eliminować te wszystkie działania, które nie będą mieć charakteru realnie wspierającego pozytywne rezultaty dotychczasowej polityki gospodarczej i zamiarów prowadzących do ożywienia polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu panią poseł Zofię Wilczyńską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Andrzeja Bondarewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#PosełZofiaWilczyńska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Ustosunkowanie się do expose pana premiera wymaga przede wszystkim znajomości tego dokumentu i zastanowienia się do jakiego momentu lub jakiej części tegoż expose chciałoby się odnieść.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#PosełZofiaWilczyńska">Chciałabym zwrócić uwagę między innymi na tak zwany problem pobudzania naszej społeczności, naszego narodu do aktywnego udziału w życiu i wydarzeniach naszego państwa. W dobie ciągłych i ogromnych przeobrażeń na rzecz demokracji, stabilizacji rzeczywiście nie można stać z boku. Wyzwalanie właśnie tej przedsiębiorczości, inwencji, rozumienia tego jest koniecznością. Pozwolę sobie na bardzo krótki cytat właśnie z expose: „Będziemy przeciwdziałać nastrojom apatii w naszym kraju. Nikt nie może się czuć zagubiony i osamotniony”. Myślę, szanowni państwo, że częstotliwość wydarzeń, tak zwanych igrzysk politycznych, zmiany społeczne, gospodarcze, ciągle pogarszająca się sytuacja ekonomiczna nie pozwalają ludziom żyjącym w naszym kraju być zagubionymi lub apatycznymi, gdyż każdy dzień u nas to walka o to, by przeżyć.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#PosełZofiaWilczyńska">Jestem jednak przekonana, że ta apatia obejmuje szeroką, bardzo szeroką rzeszę emerytów, rencistów, rodziny wielodzietne, rodziny z trudem wychowujące dzieci lub rodziny, na których utrzymaniu są czy to dzieci specjalnej troski, czy to osoby niepełnosprawne. Niejednokrotnie zresztą Wysokiej Izbie przedstawiałam sytuację tych rodzin. Jest — i popieram w całym tego słowa znaczeniu tę propozycję — konieczność powołania urzędu do spraw rodziny, o co po raz pierwszy zwróciło się forum w sprawach dzieci, o co zresztą zabiegała konferencja w sprawach kobiet i o dziwo do tejże kampanii dołączyła się dzisiaj również Unia Demokratyczna z prawej mojej strony.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#PosełZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! Każdy z nas pamięta zapewne w tej sali swoje pierwsze wystąpienie. Sala, tradycją parlamentarną owiana, nie pozwala nam zapomnieć pierwszej tremy. Ja również to pamiętam. Otóż 24 sierpnia 1989 r., po raz pierwszy w tej właśnie sali odezwałam się jakby w imieniu ludzi i dzieci niepełnosprawnych. W dalszym ciągu nie widzimy ich na ulicach miast, nie widzimy ich w życiu codziennym. Już wtedy postulowałam o zniesienie barier architektonicznych, a więc schody, podjazdy, windy, bezpieczne miejsca na ulicach, odpowiednio dostosowane. Dlatego tak bardzo się cieszę, że właśnie w swoim expose pan premier zwrócił na to szczególną uwagę. Mam jednocześnie nadzieję, że nie będą to tylko i wyłącznie obiecanki. Mam nadzieję, że współpraca między resortami wpłynie na to, że właśnie ten niepełnosprawny nie będzie czekał 4 lata na wózek, nie będzie czekać od 2 do 3 lat na słuchawki pozauszne czy uszne i inne niezbędne przedmioty. W każdym państwie jest opracowany system opieki państwa nad tą grupą ludzi i czas nadszedł, by i u nas taki system powstał, ale nie tylko powstał, lecz aby zawarte w nim zamierzenia były realizowane.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#PosełZofiaWilczyńska">Cieszę się ogromnie, że pragnieniem rządu będzie, aby negatywne skutki recesji nie stały się powodem kryzysu polskiej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#PosełZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! Wiem, że setki rodzin żyje już w tej chwili na pograniczu nędzy, a do tych rodzin dołączają się właśnie wspomniani emeryci i renciści. I zachodzi konieczność opracowania takiej pomocy socjalnej, zresztą również tutaj była o tym mowa, która by pozwoliła chociażby na przeżycie, jak to popularnie się mówi. Największa jednak w tym rola samorządów terytorialnych i instytucji do tego powołanych, by dzielić tym co jest sprawiedliwie, ale i z ogromną godnością. Dlatego jeszcze raz popieram wystąpienia tych posłanek i posłów, którzy proszą o powołanie ministerstw do tego uprawnionych.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#PosełZofiaWilczyńska">Panie i Panowie! Żeby jednak pewne problemy naświetlić, to musi m.in. dobrze, ale i sprawiedliwie, demokratycznie, ale i powszechnie działać prasa, radio i telewizja. Nie odnoszę się do tych instytucji tylko w kontekście poruszonych przeze mnie problemów, ale do całości pracy tych instytucji. Na przykład telewizja, najczęściej ta, powiedzmy, parlamentarna nie zawsze taka była, jak jest; mieliśmy niejednokrotnie tego przykłady, a więc odpowiednie kierowanie kamerą, odpowiedni wydawałoby się przy tym komentarz, a słowa odpowiednio dobrane mają wpływ na społeczeństwo i to ogromny. Informacje podawane po raz pierwszy chwytają. Nie wiem jednak dlaczego, jeśli jest tzw. dementi, to jest bezbarwne, szare i tak konstruowane, żeby ta druga strona niezbyt zrozumiała. Naszej telewizji życzę sprawdzonych, udokumentowanych wiadomości podawanych w eter.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#PosełZofiaWilczyńska">A jeszcze o pracy Sejmu, przez który pan jako poseł został powołany na premiera, chciałabym dwa słowa powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#PosełZofiaWilczyńska">Szanowni Państwo! Sejm ten, jak żaden inny, dawał i daje z siebie kompletnie wszystko. Trzeba jednak powiedzieć i pokazać społeczeństwu, ot, chociażby taką sprawę, jak się tworzy projekt ustawy — ile instytucji bierze w tym udział, organizacji, stowarzyszeń, osób zaproszonych, udział pośredni i bezpośredni każdego z nas, każdego posła. Osądza się pracę Sejmu według frekwencji i to jest bardzo dziwne. Bardzo ważna jest obecność posłów na posiedzeniu Sejmu, ale właśnie w tym czasie są komisje, zespoły, wizyty w instytucjach, konsultacje etc.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#PosełZofiaWilczyńska">Pytanie — jak dotrzeć do społeczeństwa z tą prawdziwą informacją o pracy Sejmu. Co zrobić, żeby społeczeństwo zrozumiało naszą sytuację, naszą wielogodzinną pracę poza posiedzeniami. A tak dla porównania spójrzmy na pracę chociażby tak bardzo kontrowersyjnego Sejmu Ustawodawczego, którego kadencja trwała 5 i pół lat — nie odnoszę się do jego twórczości merytorycznej, odnoszę się do częstotliwości pracy.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#PosełZofiaWilczyńska">W praktyce Sejm Ustawodawczy przez 5 i pół lat zbierał się na 12 sesjach, trwających razem 1210 dni, co stanowiło 60,2% jego 5,5-letniej kadencji, Sejm ten zebrał się 108 razy, a więc przeciętnie co 18–19 dni. Pozostałe zaś dni tego kontrowersyjnego Sejmu były przeznaczone na to, by poseł był w terenie. Większość posiedzeń plenarnych trwała około 4 godzin, nie więcej jak 8. Wydano 360 ustaw. Panie i panowie posłowie, nie wzoruję się na treściach, jak powiedziałam, merytorycznych tego Sejmu, ale dla porównania podaję częstotliwość spotkań. My zaś do chwili obecnej wydaliśmy chyba około 200 ustaw, odbyliśmy niezliczoną ilość posiedzeń komisji, wiele było interpelacji, wizytacji. Myślę, że społeczeństwo powinno o tym wiedzieć, a więc pracę Sejmu i posła należałoby również pokazać od przysłowiowej kuchni. Takiej dobrej telewizji, pozytywnych wydarzeń, panu premierowi, rządowi, a nam — prawdziwej oceny i cierpliwości, zrozumienia życzę.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bondarewskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Herberta Gabrysia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#PosełAndrzejBondarewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nikt oczywiście nie ma wątpliwości, że budowanie nowego ustroju w Polsce zostało w znacznym już stopniu zaawansowane, lecz do zrobienia chyba zostało jeszcze więcej, niż już dokonano. Najwięcej do zrobienia pozostało jednak w sferze świadomości społecznej. Ciąży na nas ponad 40 lat kierowania każdym krokiem obywatela, kierowania często brutalnego — z jednej strony, ale z drugiej — dla wielu niezwykle wygodnego.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#PosełAndrzejBondarewski">Proces budowania społeczeństwa zasobnego, energicznego, z wielką samodzielnością i odpowiedzialnością każdego obywatela w zasadzie nigdy się nie zakończy. Chodzi teraz o to, by nie zostały zmarnowane te wszystkie wyrzeczenia i zmiany, które już przeobraziły nasz kraj, które zaczynają przynosić efekty, przesuwając ciężar rozwoju ze sfery państwowej na dynamiczniejszą formę gospodarowania. Większość z nas chyba się zgodzi z tezą, że prywatyzacja jest jednym, choć bardzo ważnym, ale tylko środkiem do celu, jakim jest wyrwanie się z apatii społecznej, własna zaradność połączona z dobrem ogólnym i zdecydowana poprawa gospodarności całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#PosełAndrzejBondarewski">Oczywiście moje wystąpienie, jak i poszczególnych posłów jest tylko przyczynkiem do expose pana premiera, w którym to przyczynku mogą zasygnalizować te sprawy, które, moim zdaniem, wymagają zajęcia stanowiska i działania. Chciałem więc poruszyć trzy kwestie, których nie znalazłem w wystąpieniu pana premiera lub które zasygnalizowane były w sposób, moim zdaniem, zbyt słaby.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#PosełAndrzejBondarewski">Po pierwsze — uporządkowania wymaga cała sfera działalności państwowej. Dokonaliśmy wspólnie ogromnego wysiłku legislacyjnego. Poganiał nas czas. Stąd też fundamentalne ustawy, wielkie przemiany w warunkach nowego gospodarowania nie były zsynchronizowane z przebudową szeregu instytucji i urzędów, które by podołały nowym zadaniom.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#PosełAndrzejBondarewski">Reforma systemu administracyjnego, samorządowego, nowe warunki działalności gospodarczej stają się źródłem nowych zahamowań, kłopotów, a często i udręki biurokratycznej w naszej ciągle niewydolnej administracji. Wystarczy tu wspomnieć kilka przykładów. Nadal szereg samorządów terytorialnych nie dysponuje przekazanym mieniem. Proces decyzyjny w tym zakresie posuwa się tak opieszale, że trudno nawet przewidzieć, kiedy ulegnie zakończeniu. Decyzje administracyjne w większości wypadków zapadają po przekroczeniu wszelkich terminów zakreślonych przez Kpa. Samorządy terytorialne nadal nie mogą lub nie umieją funkcjonować normalnie i sprawnie, przy tym pojawiają się przypadki, że same siebie ubezwłasnowolniają — przykład Warszawy jest tu szczególnie znamienny, spory o władzę, kompetencje hamują jakiekolwiek działania. Do niektórych burmistrzów i prezydentów miast trudniej się dostać na rozmowę niż do ministra. Urzędnicy nie bardzo wiedzą, kto odpowiada i kto Wydaje decyzje w poszczególnych sprawach, dotyczy to, niestety, także niekiedy i szczebla centralnego. Urzędy skarbowe „duszą” się od petentów zdenerwowanych, sfrustrowanych i ruganych przez urzędników, którzy własną niekompetencję pokrywają arogancją. Mówił pan premier, że chciałby doczekać się uśmiechniętej urzędniczki — szczególnie w tych urzędach trudno o uśmiech. Urzędy celne to następna gehenna tych, którzy chcą wpłacić do kasy państwowej często wielkie pieniądze. Jest to odczuwane jako brak jakiegokolwiek szacunku dla człowieka, jest to odstraszanie od działalności, do której się powszechnie namawia.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#PosełAndrzejBondarewski">Pozyskiwanie terenów dla budownictwa to następne nieporozumienie. Zamieraniu tego budownictwa towarzyszy niepokojące zjawisko, że dla każdego inwestora schody, jakie musi pokonać są często za wysokie, a już szczególnie, gdy chce budować na terenach, gdzie nie ma szczegółowych planów zagospodarowania przestrzennego. To wszystko wymaga uporządkowania. To hamuje dalszy rozwój i tworzy atmosferę, że albo nic, albo niewiele się zmienia.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#PosełAndrzejBondarewski">Proponuję zwolnienie na pewien czas zmian prawnych, i płynności przemian, które nie mogą być odczuwane jako utrudnienia życiowe, uporządkowanie sfery praktyki życia codziennego, zwiększenie poczucia stabilizacji.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#PosełAndrzejBondarewski">Druga sprawa, która nie została dla mnie wyjaśniona w pana expose, to zdanie mówiące o praworządności. Jest ona dość dziwnie skonstruowana. Zrozumiałem, że rząd dystansuje się od politycznego odwetu i hołdować będzie dochodzeniu sprawiedliwości przed sądem. Bardzo to pięknie. Tylko, moim zdaniem, w państwie prawnym, zasada ta jest zupełnie oczywista i prosta.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#PosełAndrzejBondarewski">Wszyscy, niezależnie od tego, czy popełniali przestępstwa przed 4 czerwca 1989 r., czy później, nie mogą liczyć na pobłażliwość prawa. Jest to kanon wynikający z zasady legalizmu i ta właśnie zasada winna być eksponowana. To samo dotyczy ciągłego wspominania o spółkach nomenklaturowych. Sądzę, że gdyby nomenklatura przestała w ogóle istnieć, to czasem niektórym zabrakłoby tematu. O tym nie trzeba mówić, trzeba po prostu likwidować te zjawiska, które są nielegalne. Tak jak trzeba wziąć się poważnie za przestępczość zwykłą oraz za lekceważenie przepisów w każdym miejscu, nawet na drogach publicznych. To także wymaga większego wysiłku, czasem nie legislacyjnego, lecz po prostu zwykłego działania.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#PosełAndrzejBondarewski">Nie wolno, jak to wynikało z wypowiedzi jednego z głównych policjantów, mówić, że wzrost przestępczości, to wynik spuścizny po milicji. Przecież każde kłamstwo jest odbierane jako kontynuacja bzdury i kamuflaż swej nieudolności.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#PosełAndrzejBondarewski">Wreszcie trzecia sprawa, zupełnie pominięta w wypowiedzi pana premiera. Ponad 15 milionów Polaków zamieszkuje poza granicami kraju. Jest to jedna trzecia narodu, która ma ogromne zasługi dla naszego bytu narodowego, dla naszej kultury, dla wiedzy w świecie o kraju nad Wisłą. Jest to wartość, która nie może być zlekceważona. Stosunek rządu do tej części naszego narodu jest ogromnie ważny. Można tak ułożyć współdziałanie macierzy z wychodźstwem, by mieć w świecie kilka milionów ambasadorów życia codziennego, i można, tak jak to czyniły poprzednie rządy ze względów politycznych, odciąć się od emigracji, lekceważyć ją, zniesławiać lub dzielić i skłócać. Jestem przekonany, że pominięcie tej sprawy w wypowiedzi pana premiera nie oznacza nic innego, jak zwykle przeoczenie, po prostu zbyt dużo materiału.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#PosełAndrzejBondarewski">Wyrażam jednak przekonanie, że nadal nasz rząd będzie się zajmował tymi wszystkimi problemami, które dotyczą wychodźstwa, w pełni sobie zdając sprawę z jego zróżnicowania i z tego, że są Polacy za granicą, którzy mogą wspomóc nasze wysiłki w dążeniu ku nowoczesności, jak i ci, którzy od nas oczekują wsparcia. Ta działalność musi ulegać intensyfikacji, zapominać nam o niej nie wolno. Nie wyobrażam sobie, żebyśmy mogli sprawy Polaków za granicą powierzyć wyłącznie Senatowi i „Wspólnocie Polskiej”.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#PosełAndrzejBondarewski">Proszę pana premiera, aby zachowana została instytucja komisji międzyresortowej do spraw Polaków za granicą.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#PosełAndrzejBondarewski">Komisja Łączności z Polakami za Granicą będzie pilnie obserwować i stymulować dynamicznie rozwijające się kontakty i działanie kraju na rzecz tej części narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#PosełAndrzejBondarewski">Chciałbym też, panie premierze, aby ta bogata debata nie była tylko po prostu mówieniem samych słów, żeby ona znalazła odbicie w normalnej działalności rządu, żeby Sejm i posłowie odczuwali to, że mówiąc o poszczególnych problemach, nawet przyczynkowo, rząd bierze je pod uwagę. I nawet, jeżeli nie może dziś ich wdrożyć, to będzie szanował i wdrażał w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#PosełAndrzejBondarewski">Życzę oczywiście rządowi wszelkiej pomyślności w rządzeniu w okresie jego kadencji, by można było ją uznać za jak najbardziej udaną.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Herberta Gabrysia z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie panią poseł Dorotę Kempkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#PosełHerbertGabryś">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Istotną cechą, jakościowo wyróżniającą zmianę rządu od dotychczasowych, jest to, iż nie wywołało to społecznego wstrząsu. Część polityków odnosi to wprost do koncepcji gospodarczej filozofii programu zwanego programem Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#PosełHerbertGabryś">Zadaje sobie pytanie: czy konsekwencja, albo, jak niektórzy twierdzą, upór w ortodoksyjnym jego realizowaniu to szansa czy za powiedź klęski gabinetu Jana Krzysztofa Bieleckiego?</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#PosełHerbertGabryś">Expose premiera zdaje się gwarantować oczekiwane korekty. Premier zapowiada istotne zmiany w budowaniu rynku. Jeśli istotnym sukcesem rządu premiera Mazowieckiego było otwarcie polskiego rynku dla producentów świata gospodarki rynkowej, to nowy gabinet winien bezwzględnie uzyskać równość w traktowaniu interesów polskiej gospodarki, w polityce kredytowej, podatkowej i celnej.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#PosełHerbertGabryś">Gospodarka państwowa, niezależnie od tego jak bardzo nawiedzeni politykierzy będą ją dyskryminować, stanowi bowiem podstawę dochodów budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#PosełHerbertGabryś">Premier zapowiada, iż rząd będzie skutecznie bronić naszych rolników przed nieuczciwą konkurencją z zagranicy. Odbieram to jako zapowiedź równego traktowania kredytowego i podatkowego, a także w polityce celnej polskiego rolnika i zagranicznego przedsiębiorcy rolnego. Podstawową siłą motoryczną gospodarki jest polityka kredytowa. Jej niestabilność w ostatnim okresie, niedostępność i nierówność traktowania sektorów gospodarczych, to najistotniejsza przyczyna głębokiej recesji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#PosełHerbertGabryś">W listopadzie 1990 r. Narodowy Bank Polski zalecił bankom zmniejszenie kredytów dla jednostek gospodarki uspołecznionej. I to było jedyne kryterium. Gdzie tu równość sektorowa i gdzie szacunek dla uchwalonej przez ten Sejm pieniężnej polityki państwa?</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#PosełHerbertGabryś">Sądzę, że najistotniejszym elementem w konstruowaniu polityki gospodarczej winna być gwarancja stałej, w dłuższym niż dotychczas okresie, stopy oprocentowania kredytów redyskontowych. Czytelna, stabilna i dostępna jednako dla wszystkich form własności gospodarka kredytowa, to bowiem najistotniejszy element dla oczekiwanego pobudzenia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#PosełHerbertGabryś">Z wielką nadzieją odbieram zapowiedź ministra przemysłu, że pragnie zdecydowanie przystąpić do konstruowania programu przemysłowego Polski.</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#PosełHerbertGabryś">Klęska budownictwa i przemysłu państwowego pod rządami poprzednich ministrów winna być ostateczną przestrogą. Koszty teoretyzowania i arogancji decyzyjnej w materii gospodarczej rozkładają się przede wszystkim na społeczeństwo. To gospodarka państwowa, póki co, stanowi o kondycji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#PosełHerbertGabryś">Przedstawiony i pozostawiony przez poprzedni rząd agresywny mechanizm przeszacowania majątku państwowego i skrócenia czasu odpisów amortyzacyjnych uderzy przede wszystkim społeczeństwo po kieszeni, a posłuży politykom za ideologiczny przykład wyższości sektora prywatnego nad państwowym. Te regulacje, panie premierze, winny ulec sprostowaniu. Zapełnianie kasy budżetu państwa winno odbywać się przez wykorzystanie istniejących możliwości w mechanizmach propodażowych, a nie tylko fiskalnych.</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#PosełHerbertGabryś">Ucieczka od postrzegania rzeczywistości z nadzieją, że prywatyzacja rozwiąże samoistnie i natychmiast problemy podwyższenia efektywności ekonomicznej majątku narodowego, prowadzi przecież do gospodarczej klęski.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#PosełHerbertGabryś">Po raz kolejny stawiam pytanie: jak pan, panie premierze, chce pobudzić gospodarkę narodową wobec braku jasnej koncepcji przekształceń własnościowych dużych, państwowych jednostek gospodarczych, z równoczesną ich dyskryminacją w polityce kredytowej i podatkowej?</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#PosełHerbertGabryś">Propozycja ustawowa zróżnicowania opodatkowania przyrostu wynagrodzeń w zależności od formy własności spowoduje albo nieracjonalną prywatyzację, odległą od kryteriów ekonomicznych, albo w przyszłości konflikty społeczne o niespotykanej dynamice.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#PosełHerbertGabryś">Przypomnę panu, panie premierze, stan klęski przemysłu wydobywczego. Determinacja pracowników śląskich kopalń, mieszkańców obszaru klęski ekologicznej, wobec braku nadziei na poprawę, stać się może powodem klęski polityki społecznej pańskiego rządu.</u>
          <u xml:id="u-80.14" who="#PosełHerbertGabryś">Prezydent Rzeczypospolitej zapowiadał w kampanii wyborczej otwartą politykę regionalną. Śląsk oczekuje od pana, panie premierze, jej realizacji:</u>
          <u xml:id="u-80.15" who="#PosełHerbertGabryś">— w odejściu od dyskryminującej Śląsk polityki budżetowej, — w rzeczowych, a nie deklaratywnych dokonaniach ochrony ekologicznej, — w gwarantującej racjonalność społeczną i ekonomiczną polityce przemysłu, w szczególności śląskiego górnictwa, — w należnych nakładach dla ochrony zdrowia ludzi z obszarów klęski ekologicznej.</u>
          <u xml:id="u-80.16" who="#PosełHerbertGabryś">Rząd premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego z natury przyjętych zobowiązań będzie negocjował warunki kredytowe z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i to na okres co najmniej trzech najbliższych lat. Jeśli przyjąć, że może to być rząd przejściowy, stać się może, że te uzgodnienia będą decydować o kondycji państwa przez okres dłuższy, niż jego trwanie. Konieczne się zatem staje, i z całą stanowczością to postuluję, aby te negocjacje były społecznie jawne. Zadłużenie i warunki jego spłaty dotyczą całego społeczeństwa. Nie wolno zatem taić tych ustaleń w tym zakresie i pozostawiać w rękach kilku najbardziej nawet oświeconych członków rządu.</u>
          <u xml:id="u-80.17" who="#PosełHerbertGabryś">Pan poseł Geremek mówił o konieczności jasności, rzetelności i uczciwości umowy społecznej w przekształcaniu polskiej rzeczywistości. Myślę, że to podstawa powodzenia działań każdego rządu. To rząd dla narodu, a nie odwrotnie. Zapominanie o tym choć na chwilę — zniszczyć może to, co kosztem społecznych wyrzeczeń uzyskano do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-80.18" who="#PosełHerbertGabryś">Wysoka Izbo! Chleb z demokracją smakuje, a jakże. Boję się jednak, że demokracja przy niedostatku chleba może się po prostu nie obronić.</u>
          <u xml:id="u-80.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu panią poseł Dorotę Kempkę z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Andrzeja Borowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#PosełDorotaKempka">Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Przepraszam, że mówię z miejsca, ale na temat kobiet mówiło już 7 osób. Dlatego wycofuję swój głos w dyskusji, bo problemy, o których chciałam mówić były już poruszane — bardzo szczegółowo na ten temat mówiła pani poseł Barbara Labuda.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#PosełDorotaKempka">Natomiast w imieniu tych wszystkich, którzy organizowali ogólnopolską konferencję nt. „Kobieta w Polsce współczesnej, szanse i zagrożenie”, chciałabym podziękować panu premierowi za to, że podał do wiadomości, że chce uruchomić urząd ds. rodziny i kobiet. O to myśmy na konferencji wnioskowali. Za to dziękuję. Rezygnuję ze swego głosu.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Borowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Janusza Dobrosza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#PosełAndrzejBorowski">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Powołując dzisiaj nowy rząd Rzeczypospolitej stajemy wobec innych realiów politycznych niż przed rokiem. Rok temu rząd pana Mazowieckiego był euforią dla nas i dla całego polskiego społeczeństwa. Wszyscy pamiętamy, że miał on poparcie prawie 80% Polaków. Mimo bardzo trudnego startu, mimo drastycznych metod zwalczania inflacji, mimo iż każdy psioczył i narzekał, wyciągał ostatnie grosze w celu spłacenia zaciągniętych wcześniej kredytów — poparcie dla polityki tamtego rządu nie malało. Myślę, że każdy z nas bardzo łatwo odpowie dlaczego. Rząd pana Mazowieckiego do połowy roku 1990 był ostatnią nadzieją Polaków na drodze do lepszego jutra. Nadzieja ta szczególnie na wsi zgasła bardzo szybko.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#PosełAndrzejBorowski">Dzisiaj wybieramy nowy rząd pod kierownictwem pana premiera Bieleckiego, któremu życzę chociaż połowy tego poparcia społecznego. Ja jestem jednak pesymistą, podobnie jak wielu moich rozmówców z ostatniego tygodnia.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#PosełAndrzejBorowski">Zwracając się dzisiaj do pana premiera i pańskim kolegów kandydatów do funkcji ministerialnych, chciałbym zadać kilka pytań, dość często w ostatnim okresie przytaczanych i komentowanych. W swoim oświadczeniu, jak i wygłoszonym ostatnio expose wielokrotnie podkreślał pan, że pański gabinet rządowy będzie składał się z fachowców, pragmatyków, ludzi znających swoje rzemiosło. Czy chciał pan przez to powiedzieć, że ludzie w rządzie pana Mazowieckiego byli ludźmi niekompetentnymi, których ten Sejm zatwierdził, tym bardziej że kandydaci do funkcji ministerialnych potwierdzili prawie w stu procentach, iż będą kontynuować strategię polityczną swoich poprzedników.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#PosełAndrzejBorowski">W swym pierwszych oświadczeniu następnie powiedział pan, że będzie pan pierwszym premierem III Rzeczypospolitej Polskiej. Przepraszam najmocniej, którym zatem premierem był pan Mazowiecki? A może inaczej, od kiedy historycy mają zapisać powstanie III Rzeczypospolitej — czy od czasu wyboru prezydenta, czy od czasu powołania pana na stanowisko premiera, czy może jednak od czasu zmiany ustawy zasadniczej dokonanej przez ten Sejm? Są to moje uwagi i zastrzeżenia formalne powstałe po wysłuchaniu pana wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#PosełAndrzejBorowski">Jako członek Polskiego Stronnictwa Ludowego, który również nie poparł pana kandydatury na premiera, chciałbym przedstawić kilka powodów, którymi ja i moi koledzy kierowaliśmy się, nie udzielając tego poparcia. Wiadomo, dotyczą one głównie problemów wsi i polityki rolnej, ale nie tylko. Szereg spraw zostało już dzisiaj poruszonych w wystąpieniu klubowym naszego przewodniczącego, jak również niektóre zostały uwzględnione w expose pana premiera, z czego — nie ukrywam — jesteśmy radzi. Szkoda, że nie usłyszeliśmy tego na spotkaniu z nami w klubie.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#PosełAndrzejBorowski">Chciałbym generalnie podkreślić jedną rzecz, że każdy rząd w Polsce, który nie uzna polskiego rolnictwa jako koła zamachowego naszej gospodarki, ma już dzisiaj dni swego rządzenia policzone. Każdy rząd, który nie uzna Polski za kraj rolniczy lub ewentualnie rolniczo-przemysłowy nie będzie długo funkcjonował. Najbliższym tego przykładem był ostatni rząd pana Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#PosełAndrzejBorowski">Życzyłbym sobie i wszystkim rolnikom w Polsce, ażeby były minister finansów i obecny kandydat na to stanowisko, pan Balcerowicz, zrozumiał błędy popełnione w swym planie, a chciałbym podkreślić, iż w trakcie przesłuchania przyznał, iż takowe zostały popełnione i uwzględnił specyfikę tej gałęzi w dalszym zarządzaniu gospodarką. Chciałbym w to uwierzyć. Jednak już dzisiaj są inne realia i inna rzeczywistość, patrząc chociażby na projekt budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#PosełAndrzejBorowski">Panie i Panowie Posłowie! Przyjeżdżam ze zrozpaczonej Opolszczyzny, gdzie dzisiaj wiele wsi nie ma wody, wsi opolskiej, która słynie przecież z gospodarności i która znajduje się w czołówce krajowej pod względem produkcji rolniczej. Wiem, że takich wsi bez wody dzisiaj w Polsce są tysiące. W tych wsiach są setki rozpoczętych i niejednokrotnie bardzo poważnie zaawansowanych inwestycji wodociągowych wraz ze stacjami pomp i uzdatniania wody. Do tej pory w większości te inwestycje były finansowane z budżetu państwa, zgodnie z ustawą o zaopatrzeniu wsi i rolnictwa w wodę. Dzisiaj minister finansów jakoby zapomniał o takiej pozycji w budżecie. Dzisiaj resort finansów uważa, że to co zostało już wykonane może ulec zniszczeniu, bo jakże inaczej się stanie, kiedy finansowane te inwestycje będą przez samorząd. Przecież samorządy otrzymały groszowe subwencje. Z potrzebnych 14 bln zł otrzymały niecałe 6 bin zł. Proszę powiedzieć, kto będzie finansował z tego wodociągi. Proszę powiedzieć dzisiaj polskiej wsi, skąd ma brać wodę do picia i karmienia inwentarza. Do tej pory bierze ją z rzek, które w 70% są ściekami.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#PosełAndrzejBorowski">Dlatego wnoszę do pana premiera, pana ministra finansów, komisji rolnictwa i komisji budżetowej o umieszczenie w budżecie państwa pozycji, środków finansowych umożliwiających zakończenie tych zaawansowanych inwestycji wodociągowych. Przecież wszyscy nie zwrócimy się do pani poseł Stolzman o sfinansowanie z fundacji kościelnej.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#PosełAndrzejBorowski">Drugim problemem dotyczącym wsi, a który chciałbym poruszyć, to sprawa kultury, kultury na wsi, o której tu już wspominał poseł Łapicki, jako kultury ogólnej. Dzisiaj wieś polska stoi na skraju bankructwa kulturalnego. Kompletne zubożenie samorządów doprowadziło do tego, że sieć placówek kulturalnych, domów ludowych, bibliotek wiejskich i klubów „Ruchu” została lub w najbliższym czasie zostanie zlikwidowana.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#PosełAndrzejBorowski">Chciałbym podkreślić, że bardzo dobrze rozumiem prawa wolnego rynku, jestem w stanie zrozumieć wolny rynek w kulturze — w kulturze wiejskiej już miałbym problem — lecz nie mogę i nie potrafię zrozumieć, jak można to uczynić w ciągu jednego roku. Przecież rok 1990 dla kultury wiejskiej był najtrudniejszym rokiem od czasów powojennych. Bulwersujące wypowiedzi ministerstwa kultury mówiące, że środki finansowe będą kierowane jedynie na dużą kulturę w Warszawie i do większych aglomeracji miejskich są nie do przyjęcia. Wieś ma radzić sobie sama, jak się wówczas stwierdzało. A na wsi radzą sobie w ten sposób, że sprzedają lub likwidują te placówki, tworząc z nich sklepy, bary i budki z piwem. Chłopom więc z kultury pozostaje telewizor i to niejednokrotnie z jednym programem, bo drugi nie wszędzie dociera oraz przy okazji gazeta z tygodniowym opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#PosełAndrzejBorowski">I wreszcie ostatnia sprawa, o której wspomniał częściowo pan poseł Geremek.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#PosełAndrzejBorowski">W swym expose pan premier wspomina o sytuacji administracyjnej państwa, o samorządach i rejonach administracji rządowej. Niejasność koncepcji w tym zakresie spowodowała, że chciałbym ten jakże szeroko dyskutowany temat poruszyć i prosić o bardzo konkretne ustosunkowanie się pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#PosełAndrzejBorowski">Ustawa kompetencyjna i ustawa o powołaniu urzędów rejonowych spowodowała bardzo wiele zadrażnień i wzajemnych animozji pomiędzy samorządami, urzędami wojewódzkimi i urzędami rejonowymi.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#PosełAndrzejBorowski">Brak jasnego obrazu co do dalszych zmian administracyjnych państwa, brak wzajemnych podległości poszczególnych urzędów z góry powoduje, iż te zadrażnienia i wzajemne zarzucanie sobie niekompetencji, stają się dzisiaj bardzo poważnym problemem, który powinien być rozstrzygnięty natychmiast.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#PosełAndrzejBorowski">Ustawa kompetencyjna generalnie nie jest przestrzegana i wielokrotnie dochodzi do sytuacji komiksowych, jak to miało miejsce w jednym z rejonów, gdzie wójtowie i burmistrzowie w sposób tajny głosując, odwoływali kierownika urzędu rejonowego.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#PosełAndrzejBorowski">Panie premierze, proszę o poczynienie szybkich kroków w celu ujednolicenia omawianego problemu i umocnienia tym samym władzy administracyjnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Dobrosza z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#PaniMarszałek">Panie Prezesie Rady Ministrów! Polska jest krajem, gdzie ze szczególną wyrazistością mają możliwości wpływu na życie społeczne i gospodarcze mity. Takimi ugruntowanymi mitami była w historii mesjańska rola narodu polskiego, obcy monarchowie na tronie I Rzeczypospolitej, czy ostatnio kandydaci na prezydenta Polaków z czwartego wymiaru. Swe mity miała też gospodarka socjalistyczna. Lekarstwem na jej niedomogi miało być uspołecznione rolnictwo, bodźce ekonomiczne pana Jaszczuka, WOG czy ostatnia atestacja stanowisk pracy.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#PaniMarszałek">Okazuje się, że w nowej, suwerennej Polsce takim' mitem, jedynym lekarstwem na słabość naszej gospodarki ma być prywatyzacja, stając się celem samym w sobie.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#PaniMarszałek">Odczytując w wielu fragmentach pozytywnie expose prezesa Rady Ministrów, za niezbyt klarowny fragment przyjmuję część poświęconą prywatyzacji. Nie wiem do końca, czy w całej rozciągłości podziela nowy szef rządu mityczną filozofię prywatyzacji swoich poprzedników, czy, jak sądzę, nie starczyło czasu na zaprezentowanie prywatyzacji, jako tylko znaczącego elementu całej polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#PaniMarszałek">Opowiadając się za przemyślaną i sprawnie realizowaną prywatyzacją we wszystkich dziedzinach wytwórczości, usług, trzeba pamiętać, że ma to służyć zwiększaniu efektywności ekonomicznej. Takiemu celowi należy podporządkować tempo, zakres i formy prywatyzacji oraz wymogi stawiane nabywcy prywatyzowanego majątku.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#PaniMarszałek">W istniejących warunkach, prywatyzacja winna być drogą swoistego uwłaszczenia pracowników przedsiębiorstw i przekazania w ich ręce znacznego pakietu akcji, a nie zaś proponowanych 10%. Tylko tak przeprowadzona prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych stworzy szansę bezkolizyjnej przemiany samorządów pracowniczych w zorganizowany nadzór właścicieli zainteresowanych wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstwa i troską o nie. Nie sądzę natomiast, by troskę o kondycję i przyszłość polskich przedsiębiorstw wykazywali zagraniczni specjaliści od wyceny i prywatyzacji, których dniówka, jak niosą słuchy, wynosi kilkumiesięczne uposażenie tych, którzy jutro mogą nie mieć miejsca pracy w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#PaniMarszałek">Za bardzo istotne należy uznać przemiany w spółdzielczości. Czeka nas kolejna, mam nadzieję, kompleksowa, nowelizacja Prawa spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#PaniMarszałek">Proponowane przez poprzedni rząd trendy przekształceń spółdzielczości świadczą o absolutnym niezrozumieniu idei spółdzielczości. Propozycja przekształcenia spółdzielni w spółki prawa handlowego jest kolejną propozycją z obszaru idei fix, a przecież spółdzielnie mają odmienną konstrukcję prawną, zadania i formy współwłasności. W tej formie trudno byłoby założyć i tak wykorzystać „Bezpieczną Kasę” pana Grobelnego.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#PaniMarszałek">Spółdzielnie z natury rzeczy nie są nastawione na przewagę funkcji kapitałowej, jak spółki akcyjne. Skoro tak, a oglądamy się na zachodnie wzorce, to trzeba się obiektywnie przyjrzeć spółdzielczości w Niemczech, w Danii czy w Szwecji.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#PaniMarszałek">Potrzebne jest odnacjonalizowanie spółdzielczości, ale czy nowa ustawa nie mogłaby tego problemu rozwiązać przez rewaloryzację wkładów spółdzielców. Obecnie na skutek wieloletniej inflacji wkłady członkowskie ulegały dezaktualizacji. Fikcja wkładów udziałowych, nie zawiniona przez udziałowców, a z drugiej strony — wyolbrzymiania funduszów zasobowych prowadziła i prowadzić może w przyszłości do zerwania więzi zaufania członków do własnej organizacji spółdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#PaniMarszałek">Skoro dziś oddaje się spadkobiercom majątek, który nacjonalizowała ludowa władza, ich rodzicom czy dziadkom, którzy za ówcześnie żelazną kurtyną żyli i bogacili się, współczując rodakom w kraju, czy nie sprawiedliwiej i rozsądniej byłoby spółdzielcom, rolnikom, rzemieślnikom rewaloryzować ich wkłady, które pierwotnie choć nie wysokie, nie były takie znów symboliczne. Bez poczucia bycia współwłaścicielem części Rzeczypospolitej, jak mówił w kampanii wyborczej prezydent, grozi nam ciągle kręcenie się w kółko.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#PaniMarszałek">Nadal nie ma klarownej koncepcji prywatyzacji w sferze państwowego rolnictwa. Poprzednia ekipa rządowa posługiwała się ogólnikami, mam nadzieję, że ta nowa zerwie z tą praktyką, której zarówno chłopskie, jak i państwowe rolnictwo ma serdecznie dosyć.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#PaniMarszałek">Przyjmuję z zadowoleniem słowa pana premiera doceniającego etos polskiej wsi, która w nowej Rzeczypospolitej miała ostatnio wrażenie, że lepiej było się poddać socjalizacji wsi, a nie bronić indywidualnego rolnictwa, bo może teraz w ramach prywatyzacji i chłopu by się coś dostało. Uznając za słuszną politykę celną wobec subwencjonowanej przez państwa EWG żywności, która nieuczciwie pozbawiła polskiego chłopa szans rozwoju, trzeba sobie jasno powiedzieć, że trudne będzie odrobienie strat ostatniego roku. Polska kura przyjmie wyzwanie nawet kury z Izraela, ale musi mieć równy start. Koguty mamy lepsze.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#PaniMarszałek">Polskiej wsi potrzebna jest dziś wizja rolnictwa i choćby miała być gorzka, musi być uczciwa i prawdziwa. Tu nowy rząd musi tłumaczyć każdą swoją decyzję, arogancja spod Mławy i ministerstwa rolnictwa nie może się powtórzyć. Polski chłop jest w stanie dalej ponosić wyrzeczenia w imię lepszej przyszłości i dobrobytu Rzeczypospolitej, nie zniesie jednak kłamstwa i sterowanej przez określone koła pogardy, serwowanej mu w prasie, radiu i telewizji. Nie tylko chłop, ale każdy obywatel Polski, ciężko pracujący fizycznie, nie zaakceptuje rządu, który z przymrużeniem oka będzie patrzył na powstające nieuczciwą drogą olbrzymie fortuny nowobogackich rekinów finansjery, którzy w normalnie funkcjonującym państwie nie odwiedzaliby „Mariotta”, tylko sami byliby odwiedzani w miejscach odosobnienia.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#PaniMarszałek">To właśnie chrześcijańskie wartości, tak mocno w nas tkwiące, nie mogą nam pozwolić na to, by spokojnie patrzeć na coraz szerszą grupę ubogich ludzi. Społeczna nauka kościoła mówi: bogaćcie się, oczywiście uczciwie, ale też mówi: pomagajcie słabym, by nie łamać im charakteru i godności. To również zadanie nowego rządu i tych, którzy tak bezkrytycznie szermują liberalizmem.</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#PaniMarszałek">Cieszy fakt, że coraz dalej w polityce zagranicznej odchodzimy od idealizmu i kosmopolityzmu. Ten fragment wypowiedzi szefa rządu najbardziej mi odpowiada. Nigdy jednak za wiele ostrożności, dlatego też podzielam obawy posła Lesława Lecha, dzisiaj zgłoszone, co do przyszłości obwodu kaliningradzkiego Królewca. Nie liczmy naiwnie na to, że o jego przyszłym charakterze będą nas sąsiedzi informowali. Dotychczasowe działania i penetracja tam niemieckiego kapitału wobec sytuacji na Litwie, dzisiaj mówi bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#PaniMarszałek">W złożonej sytuacji politycznej, która na świecie coraz bardziej się komplikuje, a konflikt na Bliskim Wschodzie może wpłynąć na radykalne posunięcia u naszego wschodniego sąsiada, pragmatyzm prezydenta, prezesa Rady Ministrów i ministra Skubiszewskiego, autentyczny ich pragmatyzm, daje mimo wszystko w tych realnych warunkach pewność narodowi, że interes państwa i narodu, jest w dobrych rękach.</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#PosełAndrzejKern">Andrzej Kern, OKP. Chciałbym zwrócić się do państwa z pewną prośbą, z pewnym apelem. Sygnały, które do nas docierają z Litwy, są coraz groźniejsze. Zaczyna się pożar. Krajowi, który bezpośrednio graniczy z nami, grożą poważne rzeczy. Ginie wolność, którą sobie wymarzyli. Być może najbliższe godziny rozstrzygną o losie tego małego dzielnego kraju.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#PosełAndrzejKern">Z sygnałów, które do nas docierają, wiemy, że Litwini polskiego pochodzenia zapomnieli waśni i jednoczą się z Litwinami w obronie wartości najwyższych. W tym momencie potrzebny jest nam rząd. Jego decyzje, które zapadną, może będą miały jakiś wpływ na to, co się dzieje, może będziemy mogli decyzjami naszego rządu złagodzić cierpienia naszych litewskich braci. W tej sytuacji apeluję do państwa, do koleżanek i kolegów, o zrezygnowanie z głosu, o zaprzestanie debaty w tym stanie...</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#PosełAndrzejKern">...i proszę o to, żebyśmy po przerwie przystąpili do powołania nowego rządu.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że Komisja Spraw Zagranicznych Sejmu i Senatu w związku z sytuacją na Litwie, o której już była mowa, i którą poruszył pan poseł, przygotowuje oświadczenie. Do tej sprawy po przerwie wrócimy.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Odbywają się też w tej chwili obrady Konwentu Seniorów, przedstawię w takim razie Konwentowi Seniorów, jeżeli jeszcze obraduje, wniosek pana posła, żeby zajął stanowisko i Wysoka Izba po przerwie w stosunku do tego wniosku zajmie stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Ogłaszam przerwę do godziny 18.30.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 do godz. 18 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#Marszałek">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#Marszałek">Proszę o zajęcie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#Marszałek">Wysoka Izbo! Pragnę przede wszystkim poinformować, że naszym obradom przysłuchuje się deputowany do litewskiego parlamentu pan Czesław Okińczyc.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#Marszałek">Konwent Seniorów w związku z wydarzeniami na Litwie przedstawia projekt następującego oświadczenia ustalony przez Komisje Spraw Zagranicznych Senatu i Sejmu. Jest to wspólne oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#Marszałek">„Sejm i Senat Rzeczypospolitej przyjmują z najwyższym niepokojem napływające z Wilna wiadomości o rozwoju sytuacji na Litwie. Zbrojne formacje radzieckie zajmują przy użyciu siły budynki publiczne w stolicy. Zagrożony jest wybrany w wolnych wyborach parlament. Są doniesienia o ofiarach w ludziach. W tej sytuacji deklarujemy gotowość udzielenia Litwie wszelkiej pomocy humanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#Marszałek">Sejm i Senat Rzeczypospolitej potwierdzają swoje zdecydowane stanowisko o prawie Litwinów i innych narodów do wolności. Litwa była państwem niepodległym, jednym z tych, których byt został przerwany niesławnym paktem Ribbentrop-Mołotow. Jest to zatem problem o znaczeniu międzynarodowym. Stosowanie przemocy dla stłumienia dążeń wolnościowych narodów musi przywoływać w społeczeństwie polskim najczarniejsze wspomnienia i najgorsze obawy o dalszy rozwój sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#Marszałek">Polska pozostaje żywotnie zainteresowana zachowaniem pokoju i tolerancji w naszym regionie. Stan taki leży w interesie całej Europy.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#Marszałek">Sejm i Senat Rzeczypospolitej uważają, że wszelkie sprawy sporne winny być rozstrzygane przy pomocy środków wyłącznie pokojowych, zwłaszcza przez rozmowy i rokowania pomiędzy zainteresowanymi stronami.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#Marszałek">Oczekujemy od najwyższych władz ZSRR dotrzymania składanych deklaracji o stworzeniu pokojowych warunków do decydowania przez narody o swoim bycie politycznym”.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#Marszałek">Kto jest za przyjęciem tego oświadczenia, proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (293) Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? (20)</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#Marszałek">Sejm znakomitą większością głosów — 293 — przyjął oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-90.14" who="#Marszałek">Proszę marszałka Tadeusza Fiszbacha o objęcie przewodnictwa w obradach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Powracamy do rozpatrzenia punktu porządku dziennego: Oświadczenie prezesa Rady Ministrów w sprawie składu i programu prac rządu (debata nad oświadczeniem).</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad expose prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę Państwa! Chciałbym poinformować, że Prezydium Sejmu i Konwentowi Seniorów znany jest apel posła Kerna. Nasze stanowisko wobec tej propozycji było zgodne, że nad tak ważną sprawą, jak expose premiera, jeśli nawet w wypowiedziach kumulują się wnioski i propozycje w odniesieniu do spraw związanych z budżetem, i z wystąpieniem premiera, to słuszne jest, aby ta debata była kontynuowana. Byliśmy w tym zgodni i debatą będziemy kontynuować.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest prośba Prezydium Sejmu, aby w wystąpieniach ograniczyć się do spraw ważnych — choć wszystkie są ważne, ale żeby unikać powtórzeń i w ten sposób usprawnić przebieg dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Romana Neya z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Rokita.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#PosełRomanNey">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie! Skracam swoje wystąpienie do jednego wniosku, mianowicie na tle dyskusji, jaka toczy się nad expose pana premiera, kilka słów chciałem powiedzieć na temat wykorzystania nauki i postępu naukowo-technicznego, bo na ten temat, nie wiem, czy świadomie czy nieświadomie, pan premier nie zabrał głosu. Mianowicie, we wszystkich państwach rozwiniętych problem nauki i postępu naukowo-technicznego traktowany jest jako integralna część gospodarki, jako po prostu infrastruktura, o której pan premier szeroko mówił przy innych działach, zaś badania naukowe są traktowane jako integralna część kultury.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#PosełRomanNey">U nas od lat jest to problem nie rozwiązany i bardzo często nauka była traktowana jako kwiatek do kożucha. Wszystkie działania rządowe — wielu ekip poprzednich — dotychczas odnosiły się tylko do formalnych zmian w planowaniu i finansowaniu badań. Nigdy nie postawiono przed nauką i postępem technicznym zadań, ani nie zapytano o uzyskane wyniki. Polska jest obecnie w sytuacji, kiedy stara się wejść do Europy. Otóż jeżeli my nie stworzymy systemu wykorzystującego wyniki badań naukowych i nie postawimy zadań przed nauką i techniką, to co najwyżej, proszę państwa, wejdziemy do przedpokoju, a nie do Europy. Dlatego też kieruję apel do pana premiera, aby zajął się tą sprawcą.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#PosełRomanNey">Chciałem równocześnie nadmienić, że nauka i postęp techniczny, a głównie wysokie technologie mogą być znakomitą nicią przewodnią wchodzenia do nas także i z kapitałem a także transmisji — do nas kapitału i od nas wysokich technologii na zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#PosełRomanNey">Proszę się nie śmiać, takich technologii jest sporo, natomiast są one wdrażane poza granicami, ale bardzo rzadko w kraju. Zwracam się zatem do pana premiera, aby rząd pod jego kierownictwem zajął się tą problematyką.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Kern: Ad vocem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, w kwestii formalnej pan poseł Andrzej Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#PosełAndrzejKern">Panie Marszałku! Apelu nie kierowałem do Konwentu Seniorów, tylko kierowałem do koleżanek i kolegów z prośbą, żeby w sytuacji, która się wytworzyła, umożliwić rządowi podjęcie najpilniejszych decyzji i dlatego też apelowałem o rezygnację z głosów w dyskusji. Dlatego bym prosił pana marszałka, żeby pan marszałek zechciał zwrócić się do koleżanek i kolegów posłów, którzy są zapisani na liście, z zapytaniem czy rezygnują z głosu. Jeśli zrezygnują, będzie dobrze; jeśli nie, to przyjmiemy to do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za przypomnienie sugestii zawartej w wypowiedzi. Część posłów zareagowała już na ten apel i zrezygnowała z głosu. Sądzę, że będą jeszcze inni.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#PosełStefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie Marszałku! W tej sytuacji stawiam wniosek formalny i proszę o kontynuowanie dziś debaty, niezależnie od tego jaka liczba kolegów zrezygnuje z głosu, do zakończenia w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proponuję, żebyśmy się do tego wniosku w tej chwili odnieśli.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy byłyby w tej kwestii inne wnioski? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zatem przystępujemy do przegłosowania wniosku formalnego zgłoszonego przez posła Myszkiewicza-Niesiołowskiego.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Ilu jest posłów do wypowiedzi?)</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chcę poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili jest jeszcze 37 zgłoszeń do dyskusji,...</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">...więc gdyby przyjąć czas, który przeznaczył na swoje wystąpienie poseł Roman Ney, to, jak sądzę, można to pogodzić. Później zdolność percepcji w odbiorze ważnych kwestii jest również mniejsza, ale poddam wniosek pod głosowanie, niczego nie sugerując, być może w kolejnej części obrad do sprawy jeszcze wrócimy.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poddają wniosek posła Myszkiewicza-Niesiołowskiego pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za tym, aby zakończyć debatę w dniu dzisiejszym — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (180) Kto jest przeciw? (69)</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (41)</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek formalny zgłoszony przez posła Myszkiewicza-Niesiołowskiego został przez Wysoką Izbę przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zatem kontynuujemy debatę, podtrzymując apel posła Łopuszańskiego.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie zabierze głos poseł Wojciech Zarzycki, jako że poseł Jan Rokita zrezygnował z wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poseł Wojciech Zarzycki z Klubu Poselskiego PSL, kolejnym mówcą będzie posłanka Maria Stolzman.</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#PosełWojciechZarzycki">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! Chciałbym odnieść się do oświadczenia prezesa Rady Ministrów Jana Krzysztofa Bieleckiego w sprawie składu i programu prac rządu dotyczącego wsi i rolnictwa — wykazując dalszy brak polityki rolnej. Myślę, że nieodzowne jest zobrazowanie zagrożeń konkretnymi przykładami.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#PosełWojciechZarzycki">Wielokrotnie z tej trybuny jako poseł-rolnik wyrażałem negatywne opinie dotyczące sytuacji wsi i rolnictwa. Przestrzegałem przed utrwaleniem się bardzo niekorzystnych tendencji, jakie od co najmniej roku ujawniały się w wielu dziedzinach. Nastąpiło bardzo poważne zmniejszenie zakupów środków plonotwórczych, to jest nawozów. Nastąpił znaczny spadek nabywania kwalifikowanego materiału siewnego, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych i dodatków mineralnych. Zahamowane zostały inwestycje inwentarskie w gospodarstwach. Poziom sprzedaży nawozów mineralnych obniżył się ze 185,7 kg NPK w 1989 r. do 77 kg NPK na hektar użytków rolnych w 1990 r. Taki poziom nawożenia mieliśmy w 1965 roku, przed uruchomieniem zakładów w Puławach, Włocławku i Policach.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#PosełWojciechZarzycki">Wprowadzenie podwyżek cen węgla, energii elektrycznej, paliwa oraz podniesienie cen gazu przyniosły kolejny, około dwukrotny wzrost cen nawozów. Ponadto zmiany zasad rozliczeń importowanych nawozów potasowych z cen rublowych na dolarowe spowodują również około 5-krotny wzrost ich cen. Grozi to jeszcze wyraźniejszym spadkiem ich zakupu, a w konsekwencji znacznym spadkiem plonów w 1991 roku i w latach następnych. Uznając docelowo potrzebę likwidacji systemu dotacji do środków produkcji, uważam za konieczne utrzymanie ich w bieżącym roku jako okresie dostosowawczym do uzyskania właściwych relacji cenowych środków produkcji do produktów rolnych. Opowiadam się za przeniesieniem dotacji ze sfery produkcji do rolnika. Powinna ona stanowić jeden z czynników opłacalności produkcji. Brak tej opłacalności, w tym mleka, a mówię to na przykładzie woj. sieradzkiego, a więc regionu typowo rolniczego, spowodował wyprzedaż bydła mlecznego i cieląt, czego szczególnie niepokojącym skutkiem jest spadek skupu mleka od 18 do 30 proc. Przypomnę tutaj o równie drastycznym zjawisku braku możliwości zbytu ziemniaków — jako wynik tak zwanej afery alkoholowej — a także wełny i owiec, czyli braku ochrony własnego rynku rolnego. To wszystko ograniczyło możliwości pokrywania kosztów bieżącej produkcji gospodarstw rolnych i utrzymania obecnego potencjału produkcyjnego, a tym bardziej jego przekształceń strukturalnych dostosowanych do wymogów i reguł wolnego rynku.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#PosełWojciechZarzycki">Zestawienie zasygnalizowanych symptomów skłania do dramatycznej refleksji nad przyszłością suwerenności polskiego rolnictwa i szans jego konkurowania z bardzo wysoko subwencjonowanym rolnictwem EWG.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#PosełWojciechZarzycki">Ostatnie wybory prezydenckie potwierdziły fakt, że około 80% społeczeństwa nie zaakceptowało polityki gospodarczej rządu, na czym zaważyła przede wszystkim opinia o braku polityki rolnej rządu. Dziś, kiedy oczekujemy co w tej polityce się zmieni, to zresztą obiecywali wszyscy kandydaci na prezydenta, rząd zaproponował nam zmianę, o czym już wcześniej mówiłem, w postaci likwidacji dotacji do nawozów i środków ochrony roślin. Czy w tym ma się wyrażać ta nowa interwencyjna polityka w stosunku do rolnictwa? Bądźmy wszyscy rzecznikami koncepcji samowystarczalności żywnościowej, koncepcji realnej, biorącej pod uwagę naturalne właściwości rolnictwa do odtwarzania produkcji, w czym zresztą wyraża się jego wyższość nad innymi działami gospodarki. Ale dzisiaj nie chodzi już tylko o odtwarzanie, a zwielokrotnienie możliwości produkcyjnych z wykorzystaniem nadwyżki na eksport włącznie.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#PosełWojciechZarzycki">Z uporem powtórzę raz jeszcze myśl, że rolnictwo może i powinno stać się siłą napędową dla całej gospodarki, szczególnie w jej wychodzeniu z kryzysu. Tymczasem odstępuje się od dotowania nawozów i środków ochrony roślin mających największy wpływ na koszty produkcji rolnej. Nic nie mówi się o subwencjonowaniu oleju napędowego, również znaczącego czynnika kosztów produkcji. Wszystko to spowoduje wzrost cen żywności i tak już wysokich, bo spotęgowanych niewspółmiernie przez przetwórców, pośredników i handlowców w sytuacji niskich cen skupu. Te stanowią około 1/4 ceny wyrobu nabywanego przez konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#PosełWojciechZarzycki">W dniu wczorajszym podczas posiedzenia komisji rolnictwa pan Balcerowicz, kandydat na ministra finansów potwierdził raz jeszcze kontynuację żelaznej zasady swego programu, która nie przewiduje możliwości wprowadzania znaczących korekt, o które zabiegają od wielu miesięcy posłowie PSL. Przypomnę te elementarne oczekiwania: minimalne ceny gwarantowane, cła zaporowe, niższe oprocentowanie kredytów, dotacje do nawozów. Koronnym argumentem pana Balcerowicza za utrzymaniem dotychczasowego kursu politycznego i ekonomicznego wobec rolnictwa jest rzekomo brak pieniędzy. Uważam, że pieniądze niezbędne na sfinansowanie niektórych palących potrzeb rolnictwa można uzyskać m.in. przez ściągnięcie należnych sum zawłaszczonych nieuczciwie przez ludzi biorących udział w aferze alkoholowej. Zresztą nie tylko w tej aferze.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#PosełWojciechZarzycki">Za samowystarczalność żywnościową odpowiedzialny powinien być nie tylko minister rolnictwa i rolnicy, ale również cały rząd i wszystkie liczące się siły społeczno-polityczne w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#PosełWojciechZarzycki">Wyciągnijmy wreszcie wnioski z tej prostej przecież analizy sytuacji, której skutków wielokrotnie doświadczaliśmy w przeszłości. Tym bardziej że dzisiaj w szybkim tempie zbliżamy się do momentu krytycznego — do drastycznego i ciągle powiększającego się, bijącego rekordy międzywojenne, rozwierania się nożyc cen na środki do produkcji rolnej w porównaniu do płodów rolnych. Za bliską już zapaść ekonomiczną rolnictwa, nieodległą, jeżeli nie zniweluje się ewidentnych zagrożeń, zapłaci społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#PosełWojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wsi nie można odbierać tylko przez pryzmat produkcji rolnej. Wieś to po prostu większa część Polski z dysparytetem socjalnym wyrażającym się brakiem wody, wodociągów, kanalizacji, telefonów. Dlatego też nie rozumiem, jak w imię źle pojętej opłacalności znikają ze wsi kluby rolnika, kioski z gazetami. Czy normalny jest fakt, że w mojej rodzinnej gminie i wielu innych likwiduje się placówki pocztowe istniejące od okresu międzywojennego, podstawowy atrybut cywilizacji XX wieku. Nie można tak pojmować opłacalności, bo zyskując srebrniki traci się podstawowe wartości i degraduje 40% społeczeństwa zamieszkującego wieś. Całe społeczeństwo powinno znać prawdę o obecnych realiach i przyszłości wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź. Obecnie głos zabierze posłanka Maria Stolzman z Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna, kolejnym mówcą będzie poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#PosełMariaStolzman">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Chciałam tylko powiedzieć, że w naszym klubie umówiliśmy się, że ja zabiorę głos w sprawach rolnych. Głos ten miał dotyczyć wykorzystania pomocy pozabudżetowej dla rolnictwa, głównie pomocy zagranicznej, jak też polityki informacyjnej tego resortu. Pozwolę sobie te uwagi przekazać na piśmie panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#PosełMariaStolzman">Również moje uwagi dotyczące, w moim pojęciu, potrzebnych zmian w pracy resortu rolnictwa, przekażę jego nowemu szefowi, żeby naszej debaty nie przedłużać.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź. Obecnie głos zabierze poseł Wiesław Kaczmarek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#PosełWiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Ponieważ wiele spraw dotyczących systemu podatkowego, prywatyzacji, kapitału zagranicznego, które chciałem poruszyć, zostało już omówionych, skorzystam również z takiej formy, jaką zaproponowała pani posłanka Stolzman.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#PosełWiesławKaczmarek">Natomiast tylko jedna drobna dygresja odnośnie do expose pana premiera — króciutko. Otóż pan premier w swoim expose zastosował takie pojęcie — oficerowie rynku. W trakcie studiów na Politechnice Warszawskiej przekonywano mnie, że jako inżynier będę oficerem produkcji, to już było stosowane. Myślę, panie premierze, że o warunkach życia żołnierzy i wygrywanych bataliach i bitwach często decydują sierżanci i kaprale. I chciałbym, żeby pan również z tym problemem sobie poradził.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Władysław Serafin z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Jacek Piechota.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#PosełWładysławSerafin">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do pana premiera mam jedną rzecz. Powołanie pana ministra Balcerowicza na urząd ministra finansów jest zapowiedzią kontynuacji polityki ekonomicznej w stosunku do niektórych elementów gospodarki w naszym państwie. Myślę, że dobrze by było, gdyby w porę nastąpiła korekta. Dlatego zdecydowanie czasami opowiadamy się przeciwko takim rozwiązaniom.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#PosełWładysławSerafin">Mam jedną końcową uwagę. Panie premierze, proszę wziąć pod uwagę, że jest czas i pora zmieniać i wprowadzić korekty, mimo że grozi nam kontynuacja takiego samego programu. Rok doświadczeń wystarcza. Do wyrażenia tych obaw zmusza mnie m.in. przegrany proces ministra finansów ze związkiem kółek rolniczych o ceny kierunkowe, zmusza mnie również opinia wielu ekspertów-ekonomistów, że można w Polsce tworzyć ten ład gospodarczy inaczej, żeby nie było czynnej opozycji w tym roku ze strony szczególnie rolników. Proszę o wyciągnięcie wniosków z rocznych doświadczeń nowej rzeczywistości w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jacek Piechota z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Michał Chałoński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#PosełJacekPiechota">Panie Marszałku! Panie Premierze! Koleżanki i Koledzy Posłowie! Muszę powiedzieć, że tak obszerna, długa debata nad expose pana premiera spowodowała, że swoje wystąpienie właściwie odłożyłem na bok z tego względu, iż wszystkie tezy były omawiane, a dotyczyły one przede wszystkim kwestii traktowania w naszej gospodarce przedsiębiorstw państwowych w sytuacji, kiedy tyle mówimy o równorzędnym traktowaniu wszystkich sektorów, tyle mówimy o własności, o pracownikach tych największych zakładów uspołecznionych — trudno jednak mówić o równorzędnym traktowaniu w systemie podatkowym przy naszych ustawach „popiwkowych” itd. Ale o tym wszystkim mówiła w sposób doskonały, wyczerpujący posłanka Barbara Blida i z jej tezami w pełni się zgadzam. Dlatego nie chcę tych wszystkich kwestii powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#PosełJacekPiechota">Pragnę tylko zadać, czy postawić jedno retoryczne pytanie skierowane dzisiaj do premiera z gorącą prośbą o przemyślenie i jak najszybsze ustosunkowanie się nowo powołanego rządu do kwestii może nieco odmiennej od toku naszej debaty, od naszych wystąpień — do kwestii dotyczącej zakładów, które w naszych rygorystycznych podatkowych warunkach starały się działać, uznając i szanując w pełni prawo, chociaż nie zawsze oczywiście z jego normami się zgadzając, ale pragną w pełni przewidzieć skutki podwyżek płac, ile, jakie zobowiązania wobec skarbu państwa będą one musiały wnieść.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#PosełJacekPiechota">Muszę powiedzieć, że zobowiązali mnie do zadania tego pytania pracownicy skupieni w związkach zawodowych w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego, w stoczni, której kondycja ekonomiczna jest chyba najlepsza wśród stoczni w Polsce, ale stoczni, która bardzo dokładnie wypełniając postanowienia ustawy popiwkowej na rok 1990 uznała, iż tylko w określonych widełkach może podnieść płace, w związku z tym ma ona dzisiaj, mimo najlepszej kondycji ekonomicznej, najniższe średnie wynagrodzenie ze stoczni krajowych.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#PosełJacekPiechota">Pracownicy stoczni dzisiaj pytają, czy rząd, zapowiadając kontynuację i przełom, będzie kontynuował egzekwowanie od przedsiębiorstw państwowych wszystkich zobowiązań wobec skarbu państwa. Pytanie i wątpliwości te biorą się z tego względu, iż stocznia szczecińska różnie na przestrzeni dziejów była traktowana, często znacznie gorzej w stosunku do stoczni bliższych jakby sercu stolicy, czy bliższych sercu nowej stolicy.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#PosełJacekPiechota">Stąd obawy pracowników, czy zobowiązania pozostałych stoczni będą wyegzekwowane i czy przypadkiem nie okaże się, że te zakłady pracy, które w pełni wywiązywały się ze wszystkich zobowiązań, dzisiaj zostaną jakby ukarane za to, gdyż w innych przedsiębiorstwach, które nie będą w stanie swoich zobowiązań wobec skarbu państwa pokryć, skarb państwa od wyegzekwowania tych zobowiązań po prostu odstąpi. O udzielenie odpowiedzi zwrócę się na piśmie do wicepremiera Balcerowicza, ale w momencie oczywiście kiedy zostanie on na tę funkcję powtórnie powołany. Opowiadam się za tym, iż z prawem nie zawsze musimy się zgadzać, możemy mieć wątpliwości, możemy dyskutować, ale skoro przyjęliśmy tak rygorystyczne zasady w Sejmie już tej kadencji, na początku ubiegłego roku, to zadaniem rządu jest w pełni je, niestety, wyegzekwować.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Michał Chałoński z Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna, kolejnym mówcą będzie poseł Wincenty Leszczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#PosełMichałChałoński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziś wypowiadamy się w sprawie zaproponowanego gabinetu i jego programu. W swym expose pan premier powiedział: „Obecnej zmiany rządu nie należy interpretować w kategoriach walki o władzę, zmianę tę należy rozumieć w kategoriach ogólnego interesu nowoczesnego i demokratycznego państwa”. Postarajmy się to zrozumieć.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#PosełMichałChałoński">Przedstawione expose w znacznej części, zwłaszcza w zakresie polityki gospodarczej i zagranicznej, zapowiada kontynuację polityki ustępującego rządu, a także realizację zapowiedzianych i przygotowanych reform. Intencje rządu w tym zakresie weryfikuje obecność w nim przede wszystkim dwóch członków poprzedniej ekipy, pana wicepremiera Leszka Balcerowicza i pana ministra Krzysztofa Skubiszewskiego, co dowodzi rozsądku politycznego nowego premiera.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#PosełMichałChałoński">Z radością witamy w szeregach rządu przedstawicieli liberalnej opcji gospodarczej. Niepokój, a nawet sceptycyzm, zarówno w odczuciach społecznych, jak i naszym, członów Forum Prawicy Demokratycznej, wywołuje wyraźna sprzeczność między zapowiadanymi zmianami w programie i tempie reformy gospodarczej w prezydenckiej kampanii wyborczej — nie muszę przypominać gwałtowności, z jaką atakowano poprzednią ekipę za rygory gospodarcze — a obecnie zapowiadanym i wprowadzanym tempie w programie kontynuacji. Ta rozbieżność między zapowiadanym a realizowanym stanowi w naszej ocenie niebezpieczne salto.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#PosełMichałChałoński">Expose premiera w sposób zasadniczo realistyczny wskazuje na bariery i hamulce, jakie napotykało i napotyka dzieło reform, choć nie zawsze udziela satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie o sposoby ich przezwyciężania. W porównaniu do ocen polityki poprzedniego rządu oraz licznych obietnic, jakie padły w trakcie kampanii poprzedzającej wybory ze strony obozu politycznego skupionego wówczas wokół Lecha Wałęsy, oświadczenie powołanego przezeń premiera cechuje ostrożność sądów i ocen. Ewolucja stylu polityki w takim właśnie kierunku leży w najszerzej pojętym interesie Polski. Niemniej zmiana stylu prowadzenia polityki nie zniweluje natychmiast negatywnych skutków kampanii wyborczej i nie zwróci utraconego czasu. Propaganda instrumentalnie wykorzystała uciążliwe skutki reform, które nowy rząd, jak się obecnie okazuje, będzie generalnie kontynuować. Podważone zostało zaufanie do prowadzonej polityki gospodarczej oraz nastąpiło obudzenie niewiary w jej skuteczność. Umożliwiło to wprawdzie dojście do władzy, ale utrudni odbudowanie pełnego zaufania w skuteczność niezbędnych reform i ideę kontynuacji.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#PosełMichałChałoński">W związku z powyższym uzasadniona w pełni jest nasza ostrożność wobec zapowiedzianych działań nowego gabinetu. Wyrazem tej ostrożności jest powstrzymanie się od udzielenia aprobaty. Jesteśmy gotowi udzielać poparcia działaniom rządu na miarę ich zgodności z deklarowanym programem. Nie uchylamy się jednak od krytycznej oceny sposobów ich realizacji, braku konsekwencji, czy też łatwych ustępstw wobec nastrojów rewindykacyjnych. Kryteriami oceny z naszej strony będą przede wszystkim tempo i charakter prywatyzacji, redukcja inflacji, zrównoważony budżet, czytelna polityka podatkowa, postęp w zakresie likwidowania dotacji i ostatecznego uwolnienia cen. Ze stanowczym sprzeciwem z naszej strony spotka się zaprzepaszczenie czegokolwiek, co już zostało osiągnięte.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wincenty Leszczyński z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Marian Żenkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#PosełWincentyLeszczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy zaakceptować pierwszy autorski rząd w demokratycznym państwie prawnym. Przedstawione przez premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego założenia oraz kierunki jego działania w mojej ocenie nie budzą atmosfery społecznego zaufania. Szczególnie nie sprzyjają łagodzeniu napięć i zagrożeń w środowisku wsi i małych miast.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#PosełWincentyLeszczyński">Po drugiej wojnie światowej wieś polska dźwigała na swych barkach główny ciężar odbudowy kraju, budowy przemysłu, miast i osiedli. Doktrynalna niechęć do rolnictwa indywidualnego przekształcona została w brutalną polityczną i ekonomiczną walkę o jego uspołecznienie. W różnych okresach historii powojennej przyjmowała ona różne formy — obowiązkowe dostawy, nadmierne obciążenia finansowe, opóźnianie dostępu rolników do społecznej służby zdrowia oraz ubezpieczeń społecznych. W tych trudnych warunkach chłop polski zawsze pracował na rachunek i ryzyko własne. Może dlatego, że nigdy go nie łudzono obietnicami łatwego chleba, mógł on mimo upokorzeń i stwarzanych mu trudności przetrwać po dzień dzisiejszy. Obecnie pozostało ekonomiczne zagrożenie bytu rolników. W przedstawionym oświadczeniu pana premiera, jak również w dyskutowanym w Sejmie projekcie budżetu na rok 1991 brak jest dostatecznych i konkretnych sformułowań zniesienia tego zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#PosełWincentyLeszczyński">Jakże łatwo by wymieniać błędy popełnione w przeszłości i te, które wciąż trwają i świadczą o zgubnym na przyszłość niedowartościowaniu rolnictwa, które było i jest nadal terenem nieprzemyślanych eksperymentów, braku zaufania, a nawet dyskryminacji. Nie można znów na nowej, historycznej drodze przemian i wychodzenia z kryzysu niesprawiedliwie obciążać rolników, ponieważ upokorzenia ekonomiczne i cywilizacyjne zaniedbania w poprzednich okresach doprowadziły ich do granic wytrzymałości. Obecnie istnieje pilna konieczność zagwarantowania im stabilności gospodarowania przez zapewnienie właściwych dochodów, wspomagających niejednokrotnie nadludzki wysiłek, umożliwiających odpowiedni poziom produkcji, jej unowocześnianie i poprawę jakże zacofanych warunków życia i pracy. W tych zmaganiach rolnicy nie mogą być pozostawieni sami sobie.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#PosełWincentyLeszczyński">Rząd winien dążyć do zastosowania rozwiązań uwzględniających zarówno dobro samych rolników, jak i dobro ogółu. Społeczeństwo w miastach winno być świadome, że pogarszające się warunki ekonomiczne na wsi nie służą dobrze działaniu zmierzającemu do zwiększania rodzimej produkcji żywności, która jest najlepszym gwarantem bezpieczeństwa żywnościowego wszystkich obywateli naszego państwa. W interesie jednych i drugich istnieje niezaprzeczalna potrzeba sprawiedliwego podziału dochodu narodowego. Niesprawiedliwością jest, gdy biorą więcej ci, którzy nic pożytecznego do tego dochodu nie wnieśli.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#PosełWincentyLeszczyński">Rząd, ma obowiązek przejęcia na siebie ciężaru łagodzenia sprzeczności, jakie istnieją między producentami i konsumentami żywności. Z jednej strony, z punktu widzenia sprawiedliwego podziału dochodu narodowego, rząd winien czuwać nad tym, aby ceny za produkty przynosiły producentom nie tylko zwrot kosztów produkcji, lecz także czysty zysk. Z drugiej zaś — winien czuwać nad takim poziomem cen żywności, by nie była ona trudno dostępna dla jej konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#PosełWincentyLeszczyński">W tym kontekście, szczególnej opieki i wspomagania wymagają najsłabsze ekonomicznie grupy społeczeństwa, a więc emeryci, renciści, rodziny wielodzietne oraz wiele innych osób poszerzających szybko sferę ubóstwa.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#PosełWincentyLeszczyński">Dążenie rolników do osiągania warunków i perspektyw rozwoju rolnictwa i wsi nie może być uważane za klasowy, chłopski egoizm, lecz za warunek ogólnonarodowego dobra wspólnego. W przeciwnym razie zatraci się humanistyczny i ekonomiczny sens pracy ludzkiej i szacunek dla niej jako źródła twórczego działania człowieka.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#PosełWincentyLeszczyński">Mieszkańcy miast z małym zrozumieniem patrzą na wieś i nie są w stanie pojąć prawdziwego jej położenia. Powodem tego jest brak uczciwej informacji, że ceny jakie oni płacą za żywność, są kilkakrotnie większe od tych, jakie otrzymują rolnicy, ponieważ produkty te są obciążone wciąż rosnącymi kosztami przetwórstwa i dystrybucji, a także podatkami. Dlatego prawdziwa ludzka solidarność winna wykluczać wszelkie formy egoizmu grupowego, jakie istnieją w społeczeństwie. Dotyczy to także tych wszystkich praktyk, w których przedkłada się nieuzasadnione i partykularne interesy ponad dobro wspólne.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#PosełWincentyLeszczyński">Nie jestem przeciwnikiem przemian, jednak niepokoi mnie to, że zachodzące obecnie w Polsce przekształcenia systemu totalitarnego w demokratyczny zaczynają polegać na tworzeniu systemu demokracji pozornej, kierowanego odgórnie przez uprzywilejowane elity polityczne. Prowadzi to do podziałów ludzi na grupy nieprzejednanych wrogów, które stawiają sobie za cel fanatyczną walkę aż do całkowitego zniszczenia przeciwnika. Sytuacja ta pozostawia otwarte pole do nierozważnych inicjatyw inspirowanych gniewem i egoistycznymi ambicjami. Zastępowanie starej elity władzy, która opierała się na sile ideologicznego dyktatu i sile aparatu przemocy, przez nową elitę gospodarczą opartą na sile pieniądza i kapitału, budzi zaniepokojenie wielu grup społecznych, szczególnie tych, które ponoszą największe koszty tych przemian, a więc sfer ekonomicznie najsłabszych, mieszkańców wsi i miast. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-110.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zapowiedziany poseł Marian Żenkiewicz zrezygnował z zabrania głosu. Proszę o zabranie głosu posła Jana Lityńskiego z Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna, kolejnym mówcą będzie poseł Edward Rzepka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#PosełJanLityński">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Nasza debata toczy się w sytuacji szczególnej, ponieważ musimy powołać rząd, kiedy sytuacja międzynarodowa jest niezwykle trudna. I z tego względu musimy się bardzo głęboko zastanowić nad tym, jaki będzie to rząd i jak silny będzie to rząd. Kandydaci na ministrów otrzymali poparcie w komisjach. To dobrze wróży. To jest dobry prognostyk dla pracy tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#PosełJanLityński">Jednocześnie należy się obawiać, że nie jakość pracy tego rządu będzie decydować o jego powodzeniu. Są bowiem dwa czynniki, które budzą niepokój. Jeden czynnik — to jest kwestia samodzielności tego rządu, jego pozycji politycznej, czy będzie on rzeczywiście podmiotem tych decyzji politycznych, które przewiduje Konstytucja? Dotychczasowy rozwój sytuacji budzi daleko idące wątpliwości. I właśnie ten czynnik, wzmocnienia samodzielności rządu, nakazywałby wzywanie Wysokiej Izby do głosowania za tym rządem, aby właśnie wzmocnić uprawnienia konstytucyjne rządu, a przez to także uprawnienia Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#PosełJanLityński">Jednakże jest także czynnik drugi — nazwałbym go czynnikiem oczekiwań. Prezydencka kampania wyborcza stworzyła wrażenie jakby można było tę drogę, która jest przed nami, przebyć łatwiej i prościej. I dotyczy to kampanii wyborczej nie tylko, a może nawet nie przede wszystkim kampanii wyborczej obecnego prezydenta Lecha Wałęsy. Dotyczy to w równej mierze kampanii wyborczej innych kandydatów, pana posła Cimoszewicza, pana posła Bartoszcze, czy pana Tymińskiego. I sytuacja jest bardzo niebezpieczna, dlatego że poziom społecznych oczekiwań, poziom wymagań wzrósł bardzo i nie wiem, czy jakikolwiek rząd będzie w stanie sprostać tym oczekiwaniom.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#PosełJanLityński">Jeżeli obserwuje się sytuację w NSZZ „Solidarność”, to widzi się bardzo wyraźnie, że związek ten kolejny raz — to jest mój związek, z którego wyrosłem — szykuje się do objęcia roli quasi-partii politycznej. Chce wysunąć własnych kandydatów. W związku z tym, zamiast umowy społecznej pomiędzy związkami zawodowymi a rządem, możemy mieć do czynienia z kolejną walką o głosy w najbliższych, mam nadzieję, że szybko nadchodzących wyborach. Jest to niebezpieczne. I dlatego też dziwię się, że lewa strona sali — muszę to powiedzieć z pewnym bólem — tak bardzo oklaskiwała przemówienie prof. Geremka, kiedy on mówił o konieczności stosowania fachowych kryteriów, dlatego że lewa strona sali pochodzi właśnie z tego obozu politycznego, który nie stosował kryteriów fachowości, w wyniku czego rząd premiera Mazowieckiego, a obecnie rząd premiera Bieleckiego otrzymuje taką właśnie trudną schedę. I wydaje mi się, że ta krótka pamięć lewej strony sali też nie najlepiej wróży. Nie najlepiej wróży szczególnie w sytuacji, kiedy obserwuje się drugi związek zawodowy, drugą centralę związkową — OPZZ, której program jest pełen obietnic bez pokrycia, której program jest wynikiem wiary w wszechobecność państwa w gospodarce, że interwencją państwa i rozdawnictwem można załatwić wszystko. Otóż nie można załatwić wszystkiego.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#PosełJanLityński">Życzę powodzenia rządowi pana premiera Bieleckiego, dlatego że powodzenie rządu pana premiera Bieleckiego będzie także powodzeniem Polski. I bardzo bym chciał, aby rząd pana premiera Bieleckiego w tym składzie, mimo że mam wątpliwości co do całości składu, uzyskał inwestyturę. Jednakże te czynniki, o których mówiłem, a szczególnie ten drugi czynnik skłania mnie do tego, aby przy tym głosowaniu wstrzymać się od głosu, dlatego że uważam, że ten rząd będzie musiał podejmować w przyszłości niepopularne, ale mam nadzieję, że optymalne decyzje. Będę chciał bronić tych decyzji. I wydaje mi się, że będę znacznie bardziej wiarygodny, jeżeli będę w lojalnej opozycji wobec tego rządu, a nie będę popierał go na samym początku.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Edward Rzepka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Rostek. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#PosełEdwardRzepka">Panie marszałku, ufając, iż brak mojej aprobującej wypowiedzi nie zachwieje podstawami nowego rządu, rezygnuję z zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Kazimierza Rostka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Lech Kozaczko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#PosełKazimierzRostek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Zdecydowałem się wystąpić, ponieważ zabieram głos w imieniu koła PSL „Solidarność”. Nie udało nam się w przerwie spotkać, nie mam tytułu do tego, żeby zrezygnować ze swego wystąpienia. Postaram się w miarę krótko.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#PosełKazimierzRostek">Występując w imieniu koła PSL „Solidarność” chciałbym ustosunkować się głównie do tej części expose pana premiera Bieleckiego, która dotyczy wsi polskiej, polskiego rolnictwa. Z satysfakcją odnotowujemy te akcenty, w których pan premier wskazuje na konieczność aktywnej roli państwa w zakresie osłony polskiego rolnictwa przed nieuczciwą konkurencją z zewnątrz. Oczekujemy na przedstawienie skutecznego sposobu realizacji tego celu.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#PosełKazimierzRostek">Skrótowy wycinek expose dotyczący rolnictwa nie daje nam odpowiedzi na ile deklaracje programowe kandydata na prezydenta, pana Lecha Wałęsy o konieczności modyfikacji programu gospodarczego w dziedzinie rolnictwa będą realizowane. Nie muszę państwa przekonywać, jak bardzo polska wieś czeka na realizację tej zapowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#PosełKazimierzRostek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Muszę to dziś tu, w swoim imieniu oraz w imieniu koła PSL „Solidarność” powiedzieć, iż po wczorajszych przesłuchaniach w komisji rolnictwa kandydatów na ministra rolnictwa oraz ministra finansów nie widzimy w przedstawionych przez nich koncepcjach wyraźnych, czytelnych modyfikacji programu gospodarczego w dziedzinie rolnictwa. To wzbudza nasz poważny niepokój. Uważamy bowiem, iż obecny rok będzie jednym z najtrudniejszych dla polskiego rolnictwa, będzie rokiem przełomu, w którym zadecyduje się, czy rolnictwo będzie kulą u nogi polskich reform, czy też ich drożdżami. Dlatego też oczekujemy od rządu w najbliższych tygodniach skonkretyzowanych propozycji potwierdzających zapowiadaną w kampanii prezydenckiej korektę programu w dziedzinie rolnictwa. Do chwili obecnej największe ciężary ponosiły te sektory gospodarki, gdzie już wcześniej, to jest przed reformą, sytuacja rynkowa była bliska równowagi i stopień konkurencyjności był największy. Mam tu na myśli rolnictwo i rzemiosło. Można powiedzieć, że rolniczy charakter naszej gospodarki i społeczeństwa nie znalazł odbicia w charakterze polskiej reformy gospodarczej. Nie ma ona swego rolniczego piętna. Każdy kraj ma swoją specyfikę. Dotychczasowe koszty przebudowy polskiej gospodarki, podobnie jak i koszty, które ponosi polskie rolnictwo traktuje się jako nieuniknione i konieczne. Coraz więcej osób to kwestionuje, szczególnie wśród rolników.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#PosełKazimierzRostek">Uzasadnione jest pytanie rolników, dlaczego ta grupa społeczna jako całość zanotowała w 1990 r. większy spadek dochodów realnych niż pracujący poza rolnictwem? Można powiedzieć, że zostali ukarani za to, iż zapewnili znacznie większy stopień nasycenia rynku, niż inne sektory. Rolnicy zaczynają dostrzegać, że Polska znalazła się wśród krajów o najniższym udziale wydatków na wspieranie rolnictwa. Czy możemy sobie na to pozwolić? Nie. I dlatego rząd winien jasno określić:</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#PosełKazimierzRostek">— po pierwsze — jak widzi rozwiązanie problemu kredytowania w rolnictwie przy przewidywanej inflacji;</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#PosełKazimierzRostek">— po drugie — ile zamierza przeznaczyć środków na wspomaganie eksportu rolnego i jego organizację;</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#PosełKazimierzRostek">— po trzecie — czy środki przeznaczone w budżecie na Agencję Rynku Rolnego zabezpieczą w podstawowym zakresie jej działania?</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#PosełKazimierzRostek">Naszym zdaniem w tym przejściowym okresie niezbędne jest poszerzenie działań Agencji Rynku Rolnego, co winno znaleźć swe odbicie we wzroście kwot przeznaczonych na działanie agencji.</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#PosełKazimierzRostek">Za ważne zagadnienie uważamy stwarzanie możliwości dla osadnictwa rodzinnego na wyludniających się obszarach wiejskich, gdzie istnieją warunki dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#PosełKazimierzRostek">Reasumując, możemy powiedzieć tak: rolnicy nie boją się groźby zaciskania pasa, boją się totalnej niepewności. Taka totalna niepewność nie jest cechą cywilizowanej gospodarki rynkowej. W cywilizowanej gospodarce rynkowej ta przyszłość jest przejrzysta. Dlatego też trzeba im tę perspektywę pokazać.</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#PosełKazimierzRostek">Zapowiedź modyfikacji programu gospodarczego w dziedzinie rolnictwa, w którą w czasie kampanii prezydenckiej, znaczna część rolników uwierzyła, musi stać się faktem. Taka jest potrzeba polskiej racji stanu.</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Lech Kozaczko z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Cieśla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#PosełLechKozaczko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę od motta Bruna Jasieńskiego ze „Zmowy obojętnych”, tak jak je pamiętam, i chciałbym, żeby ono było również mottem mojego wystąpienia:</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#PosełLechKozaczko">„Nie bój się przyjaciół, mogą cię tylko</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#PosełLechKozaczko">Nie bój się wrogów, mogą cię tylko zabić.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#PosełLechKozaczko">Bój się obojętnych, bo za ich milczącą zgodą dzieją się największe zbrodnie świata”.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#PosełLechKozaczko">Dziś, mając w pamięci to motto, można postawić pytania: czy Polska, jako kraj słaby gospodarczo i militarnie między dwoma tak potężnymi sąsiadami, jak Związek Radziecki i Niemcy, może zachowywać się jako ten obojętny widz? Czy taki kraj jak nasz, w takich uwarunkowaniach może ostać się jako niepodległy bez podkreślania i ugruntowywania na każdym kroku najwyższej rangi praw człowieka i prawa narodów do samostanowienia.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#PosełLechKozaczko">Tylko uzyskanie powszechnej akceptacji dla prawa narodów do samostanowienia jako fundamentalnej zasady współżycia narodów może być gwarantem naszej niepodległości. Dlatego nie możemy milcząco akceptować użycia siły militarnej jako argumentu przeciw racjom Litwinów, Łotyszów, Estończyków, Białorusinów, Ukraińców, Gruzinów lub innych narodów, zabiegających o swe prawa do suwerenności. Deklaracje tych narodów o suwerenności przyjęliśmy z radością jako ważny krok na drodze do ich niepodległości i ku budowie nowej Europy wolnych narodów. Potwierdziliśmy to również naszymi sejmowymi i senackimi uchwałami. Musimy to jasno i wyraźnie wypowiadać. Jeśli kiedykolwiek ugniemy się przed siłą wobec racji, to narażamy tym samym i nasz byt jako byt niepodległego i suwerennego państwa i będziemy kolejną ofiarą użycia brutalnej siły. Nie raz już tego doświadczały narody Europy Środkowowschodniej. Nie chcemy i nie namawiamy nikogo do dochodzenia swych praw siłą. Daliśmy zresztą tego przykład w minionym dziesięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#PosełLechKozaczko">Dochodząc swych praw, nie odpowiadaliśmy przemocą na przemoc. Ale tym większą wagę przywiązujemy do tego, by prawo do samostanowienia budziło powszechny szacunek, i tym bardziej musimy się domagać szanowania tego prawa, tak dla siebie, jak dla innych narodów. A tego, jak i odniesienia się do praw mniejszości narodowych, zabrakło mi w wystąpieniu pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Cieśla z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Bohdan Pilarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#PosełStanisławCieśla">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z wiadomych powodów chciałbym moje wystąpienie ograniczyć do kilku tylko elementów i ustosunkować się w nim do tych części expose pana premiera, które do tej pory w debacie poselskiej nie znalazły odzewu.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#PosełStanisławCieśla">Na uwagę, moim zdaniem, zasługuje w oświadczeniu pana premiera Bieleckiego zapowiedź ilościowego ograniczenia administracji.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#PosełStanisławCieśla">Trzeba sobie postawić pytanie: czy nasze państwo może być i powinno być silne administracją. Również i administracja przyczynia się do siły państwa, ale nie swoją ilością, ale jakością i sprawnością działania. Nasze ministerstwa i inne urzędy przepełnione są ponad miarę urzędnikami, gdy jednak petent ma załatwić jakąś konkretną sprawę, wtedy napotyka się różnego rodzaju niemożliwości: brak kompetencji, brak znajomości konkretnych przepisów prawnych, a czasem nawet wręcz niechęć w stosunku do petenta.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#PosełStanisławCieśla">Czas więc ku temu, by zdecydowanie ograniczyć liczbę ludzi siedzących za biurkami, nadmiernie rozbudowane kręgi kontroli, uprościć do niezbędnego minimum system sprawozdawczości. Pozostawionych w pracy urzędników państwowych należałoby wyposażyć w odpowiednie kompetencje, pozwalające im na sprawne i szybkie działanie.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#PosełStanisławCieśla">Za pieniądze zaoszczędzone na administracji można by poprawić częściowo na przykład infrastrukturę rolną, bądź rozwinąć przemysł przetwórstwa artykułów rolnych, czy też podnieść nieco poziom opieki zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#PosełStanisławCieśla">Godna uwagi jest również zapowiedź regulacji dotyczących zasad i wysokości zasiłków dla bezrobotnych. Moim zdaniem, nadal jest zbyt szeroki krąg osób uprawnionych do korzystania z zasiłków. Bezwzględnie należy pomagać tym, dla których praca była i jest koniecznością, a którzy nie mogą jej uzyskać. Należy jednak położyć kres wyłudzaniu grosza społecznego przez różnego rodzaju naciągaczy. Zachowana powinna być także rozsądna proporcja między najniższym zasiłkiem dla bezrobotnych, a najniższą płacą, na korzyść tej ostatniej.</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#PosełStanisławCieśla">Cieszy mnie także dostrzeżenie przez premiera skomplikowanych zagadnień związanych z funkcjonowaniem policji. Wzrastająca liczba przestępstw, występująca nieraz techniczna przewaga złoczyńców nad ścigającą ich policją każą poważnie zastanowić się nad tym problemem. Rozwiązanie tej sprawy nie leży jednak tylko w dodatkowych finansach. W resorcie spraw wewnętrznych kłopoty wiążą się nie tyle może z brakiem pieniędzy, co z ich niewłaściwym rozdysponowaniem między centralę, komendy wojewódzkie a komisariaty policji. Szczebel wojewódzki jest zbyt rozbudowany kosztem jednostek podstawowych, których działalność najbardziej bezpośrednio wpływa na stan bezpieczeństwa publicznego. Resort powinien przekazać zdecydowanie więcej pieniędzy, jak również przenieść fachowych i kompetentnych funkcjonariuszy do jednostek podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-120.7" who="#PosełStanisławCieśla">Wysoka Izbo! Teraz chciałbym przejść do tych fragmentów wystąpienia pana premiera, które budzą, moim zdaniem, pewne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-120.8" who="#PosełStanisławCieśla">O wysiłkach na rzecz moralnego odnowienia narodu jest mowa tylko przy okazji stosunków Państwo — Kościół. I są one widziane jako jedna z funkcji Kościoła. Uważam, że sam Kościół nie jest w stanie dokonać tego dzieła. Konieczne jest tutaj współdziałanie kościoła, państwa i przynajmniej części jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-120.9" who="#PosełStanisławCieśla">Z pewną rezerwą podchodzę też do zapowiadanych zmian w oświacie, w programach nauczania. W którą stronę te zmiany mają iść? Jest prawdą, że programy są nieodpowiednie. Dzieci i młodzież ucząca się są przemęczone, obciążone ponad miarę swoich możliwości. Brak jest im odpowiedniej ilości czasu wolnego na rozwijanie swoich zainteresowań, uprawianie sportu, na pomaganie rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-120.10" who="#PosełStanisławCieśla">W exposé premiera jest mowa o potrzebie kształcenia tzw. oficerów gospodarki rynkowej, ekonomistów, menedżerów, maklerów, biznesmenów itd. Owszem, tacy ludzie też nam są potrzebni w dzisiejszych czasach. Niepokoi mnie jednak, że pan premier ani jednym słowem nie wspomina o przedmiotach, czy naukach humanistycznych. Nie możemy sobie pozwolić na to, żeby tę dziedzinę wiedzy zaniedbać. W ostatnich dziesiątkach lat już zbyt wiele spustoszeń na tym polu poczyniono. Każdy człowiek, bez względu na to, czy ma wykształcenie techniczne, ekonomiczne, czy przyrodnicze, powinien posiadać również spory zasób wiedzy humanistycznej. W naszym życiu nie możemy zatracić właściwych proporcji między „być” a „mieć”. Humanistyka służy rozwijaniu w nas pierwiastka „być”. Przejście na znaczącą dominację „mieć” nad „być”, stawianie na ekonomię, skrajny liberalizm, zysk, posiadanie, robienie karier za wszelką cenę, a pozostawienie gdzieś na boku spraw etyki i sumienia zbyt wiele by nas kosztowało, nie byłoby pójściem naprzód, lecz cofnięciem się na drodze rozwoju moralnego. A chyba rozwój moralny społeczeństwa ma pierwszeństwo przed rozwojem materialnym. Jeżeli rozwój duchowy człowieka nie wyprzedza jego rozwoju materialnego, a przynajmniej nie idzie z nim w parze, to jest to bardzo niebezpieczna droga. Prymas Wyszyński w jednym ze swoich kazań ostrzegał przed nawrotem ducha kapitalizmu, przed antyhumanitarną filozofią materialistyczną, mówiąc między innymi: „Prymat materializmu ekonomicznego grozi zawężeniem horyzontów i dążeń osoby ludzkiej, uboży energie myślowe i twórczość intelektualną, filozofię, literaturę i sztukę. W następstwie czyni jednostronnymi dążenia narodu i przynosi szkodę kulturze narodowej”.</u>
          <u xml:id="u-120.11" who="#PosełStanisławCieśla">W sprawach kultury mówili już wyczerpująco pan poseł Łapicki i dwóch innych posłów. Jeszcze o sprawach mieszkalnictwa. Nie podzielam także stanowiska pana premiera w sprawie budownictwa mieszkaniowego, szybkiego i radykalnego urynkowienia gospodarki mieszkaniowej. Własne mieszkanie jest podstawą prawidłowego rozwoju każdej rodziny. Brak mieszkań powoduje szereg negatywnych skutków nie tylko na płaszczyźnie rodzinnej, lecz także indywidualnej i społecznej. Bez szybkiego rozwiązania problemu mieszkaniowego będziemy mieli ciągły odpływ z kraju młodych, zdolnych ludzi. Opiekuńcza funkcja państwa w tej dziedzinie nie może zaniknąć całkowicie, ani też nie może się zmniejszać zbyt gwałtownie. Musi ona być odwrotnie proporcjonalna do stopnia zamożności obywateli. Póki tej zamożności nie ma, państwo ma obowiązek zajmować się sprawami bytowymi swoich obywateli. Wśród tych potrzeb sprawa posiadania własnego mieszkania przez każdą rodzinę jest jedną z najważniejszych.</u>
          <u xml:id="u-120.12" who="#PosełStanisławCieśla">Na zakończenie chciałbym życzyć panu premierowi i rządowi, który wkrótce powołamy, sukcesów na drodze ku przebudowie naszej polskiej rzeczywistości. Chciałem życzyć dużo odwagi, ale jednocześnie rozwagi.</u>
          <u xml:id="u-120.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bohdan Pilarski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Sroczyński.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Posła Bohdana Pilarskiego nie ma na sali, zatem proszę o zabranie głosu posła Jana Sroczyńskiego z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Bugaj. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#PosełJanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Pomijając wstęp, chcę podkreślić, że nieubłagana konieczność zmusza nas do surowej i drastycznej oszczędności. Jednakże istnieją dziedziny działalności, w stosunku do których zasada ta nie może być bezwzględnie przestrzegana ze względu na dobro narodu lub nawet ludzkości. Mam tu na myśli wynalazki, odkrycia naukowe lub szczególnej wartości dzieła kultury.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#PosełJanSroczyński">Panie i Panowie Posłowie! Panie Premierze! Niedawno w klinice kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej profesor Religa — kardiochirurg — dokonał setnej transplantacji serca i liczne grono jego uratowanych od śmierci pacjentów pochodzących z całej Polski czciło ten ogromny sukces medycyny polskiej, rangi światowej, apelując do całego narodu, aby stworzyć możliwości kontynuacji tego wspaniałego dzieła, które jest zagrożone brakiem środków. Przeszczepianie serca wymaga bowiem znacznych nakładów finansowych, które sięgają wraz z długim leczeniem immunosupresyjnym około 500 mln zł. Takich nakładów finansowych nie może udźwignąć ubogi budżet Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, walczącego z trudnościami zapewnienia licznych potrzeb bieżących. Wysoki koszt przeszczepu serca wiąże się, jak wspomniałem, z postępowaniem immunosupresyjnym polegającym na wielotygodniowym i przewlekłym wstrzykiwaniu bardzo drogich, importowanych leków, które zapobiegają odrzuceniu przeszczepionego narządu. Leczenie to ponadto powoduje dramatyczne obniżenie odporności na zakażenie i niebezpieczne, nierzadko śmiertelne powikłania.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#PosełJanSroczyński">Polski immunolog prof. Czaplicki, również pracownik Śląskiej Akademii Medycznej znalazł lek, wyciąg z grasic jagnięcych, skutecznie i bez powikłań ubocznych zapobiegający odrzucaniu przeszczepu każdego narządu, także serca. Stanowi to wielkiej rangi odkrycie wyprzedzające, jak się szacuje, 2–3 lata naukę światową. Zostało ono już sprawdzone jako skuteczne postępowanie u ludzi przy transplantacji serca i nerek. Na kontynuację badań w tym zakresie i na pełne wdrożenie metody niezbędne są również środki, które pozwoliłyby na komercjalizację leku, a w niedalekiej przyszłości przyniosłyby znaczne oszczędności i umożliwiłyby współpracę z ośrodkami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#PosełJanSroczyński">Pan premier w swoim expose, jako pierwszy od bardzo długiego czasu, mówił o większych nakładach na naukę i na zdrowie, a również o popieraniu ludzi zdolnych, twórczych i obdarzonych inicjatywą. Zespół, który mam zaszczyt rekomendować legitymuje się takimi zaletami, wyróżniającymi go w skali światowej. Brak środków grozi uniemożliwieniem i uwiądem dalszej jego działalności, mimo współpracy z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#PosełJanSroczyński">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Zwracam się z gorącą prośbą o wydzielenie z rezerwy budżetowej kwoty rzędu około 20 mld zł, która umożliwiłaby kontynuację tego wielkiego dzieła. Prośbę tę kieruję do wysokiego gremium w imieniu licznej rzeszy chorych oczekujących na dobrodziejstwo przeszczepu, a zwłaszcza ludzi młodych rokujących długie jeszcze lata twórczej działalności zawodowej. Nie jest to prośba regionalna. Klinika kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej koordynuje na szczeblu krajowym akcje przeszczepów serca i dalszy rozwój tej działalności będzie dobrodziejstwem dla wszystkich obywateli naszego kraju wymagających tego zabiegu.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poseł Ryszard Bugaj jest nieobecny, jak sądzę, z uwagi na prace komisji, którą kieruje; a zatem proszę o zabranie głosu posła Pawła Chrupka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie posłanka Irena Chojnacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#PosełPawełChrupek">Panie Marszałku! Rezygnuję z mojego głosu.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Irenę Chojnacką z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Bohdan Osiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#PosełIrenaChojnacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagą wysłuchałam expose pana premiera. Muszę stwierdzić, że nie spełniło ono moich oczekiwań, ale zdaję sobie sprawę z faktu, że expose z różnych powodów nie mogło zawierać rozwiązań poszczególnych problemów, a jedynie wskazania do programu działania przyszłego rządu. Dlatego też sądzę, że koniecznością było odbycie szerokiej debaty poselskiej, która wskazuje na zagrożenia oraz proponuje konkretne rozwiązania dotyczące wyeliminowania tych zagrożeń. Posłowie w swoich wypowiedziach wskazują na kierunki działalności gospodarczej, społecznej i politycznej. Treść tej debaty rząd powinien przyjąć jako wytyczne do opracowania programu działania. Zdajemy sobie sprawę z faktu, że Sejm, powołując rząd, staje się jednocześnie odpowiedzialny za pracę tego rządu, za jego sukces lub porażkę. I to jest właśnie uzasadnienie odbycia tej szerokiej, głębokiej debaty.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#PosełIrenaChojnacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie będę ustosunkowywała się do zagadnień gospodarczych, ponieważ wielu z moich kolegów i koleżanek te zagadnienia poruszało bądź zamierza to poruszyć. Chcę natomiast wypowiedzieć się na temat tego fragmentu expose, który dotyczy funkcjonowania administracji zarówno terenowej, jak i centralnej. To, co pan premier powiedział w swoim expose zabrzmiało bardzo optymistycznie. Właśnie na takie działanie rządu czekają moi wyborcy. Cieszę się, że pan premier zauważył, że asekuranctwo urzędników, uchylających się od podejmowania decyzji, hamuje rozwój naszej gospodarki. Dotyczy to zarówno administracji terenowej, chociaż chciałabym podkreślić z całą mocą, że bardziej dotyczy to administracji centralnej.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#PosełIrenaChojnacka">W swojej działalności poselskiej mam dosyć często do czynienia z urzędnikami administracji centralnej i muszę z przykrością stwierdzić, że czasami urzędnik państwowy wkłada naprawdę wiele wysiłków w to, żeby sprawy nie załatwić. O ile prościej byłoby, gdyby zamiast tłumaczyć petentowi dlaczego niemożliwe jest załatwienie danej sprawy, skierował swoją energię w innym kierunku i skoncentrował swój wysiłek na tym, by tę sprawę załatwić. Chcę jednak podkreślić, że nie wszyscy urzędnicy postępują w ten sposób. Wielu urzędników administracji centralnej i terenowej to fachowcy wysokiej klasy, którzy w wielu przypadkach, dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu, pomagają, doradzają i załatwiają sprawy jak należy.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#PosełIrenaChojnacka">Sprawnie funkcjonująca administracja zależy od właściwej organizacji, jak również w dużym stopniu od człowieka — jego fachowości i wiedzy. Mam nadzieję, że zapowiedziana przez pana premiera poprawa funkcjonowania administracji nie będzie polegała na mnożeniu liczby wiceministrów i urzędników, lecz na usprawnieniu organizacyjnym — na przekazaniu kompetencji do podejmowania decyzji na niższe szczeble oraz skróceniu obiegu dokumentów pomiędzy poszczególnymi komórkami funkcjonalnymi resortu. Obecnie zdarza się, że nawet drobne sprawy uzgadniane są w czterech lub pięciu departamentach, a ich załatwianie trwa całymi miesiącami, a są przypadki że i ponad rok — mam na to dowody, panie premierze.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#PosełIrenaChojnacka">Skuteczność przemian gospodarczych, politycznych i społecznych jest ściśle związana ze sprawnością działania państwa. W dotychczasowych przemianach najmniej uwagi poświęcano usprawnieniu organizacji i zarządzania na poszczególnych szczeblach administracji państwowej, chyba że weźmiemy pod uwagę to, że zlikwidowano resort, potem go powołano, łączono, rozłączano, bo innych usprawnień nie zauważyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#PosełIrenaChojnacka">Wierzę głęboko, że o zatrudnieniu na stanowiskach urzędników państwowych nie będą decydowały przekonania polityczne, lecz wiedza i fachowość. Życzę zarówno panu premierowi, jak i swoim wyborcom, by w urzędach pojawili się uprzejmi i sprawni urzędnicy, tak jak pan premier zapowiedział to w swoim expose.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest zgłoszenie ad vocem. Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#PosełJaninaKuś">Pani poseł, jestem przedstawicielem administracji i naprawdę skorzystam z takiego przysłowia: nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. A proszę zajrzeć do przepisów tworzonych właśnie tutaj, w tej sali, na przepisy skomplikowane, i naprawdę pracownik administracji, żeby mógł cokolwiek załatwić, jakąkolwiek sprawę, musi zaglądać do wielu przepisów, a są one niespójne. Dlatego proszę mieć na uwadze nie tylko uśmiech pracownika administracji, ale i jego merytoryczne przygotowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeszcze raz pani poseł prosi o głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#PosełIrenaChojnacka">Chciałam tylko powiedzieć, jeżeli pani poseł nieuważnie słuchała, że moja wypowiedź dotyczyła przede wszystkim wiedzy, fachowości pracowników administracji szczebla centralnego, którzy między innymi tworzą przepisy wykonawcze i od nich zależy, żeby one były spójne, i od nich zależy, by sprawnie funkcjonowała administracja terenowa. A na tym nam wszystkim bardzo zależy.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#PosełJaninaKuś">Pani poseł, było to kiedyś, ale nie w tej chwili. W tej chwili administracja samorządowa to ma bardzo dużo sama do wykonania, a naprawdę nie korzysta z usług administracji państwowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obu paniom trzeba przyznać rację,...</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">...bo urzędnicy pracują ofiarnie i ciężko, ale trzeba też wprowadzać technikę, lepszą organizację pracy i usprawnienia. Administracja zdaje sobie z tego sprawę doskonale. My wiemy o tym. A zatem dajmy spokój tej sprawie, ważnej skądinąd.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bohdan Osiński, niezrzeszony, kolejnym mówcą będzie poseł Wojciech Mojzesowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#PosełBohdanOsiński">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Rok temu ogromna większość osób w tej sali głosowała za przyjęciem ustaw dotyczących zagadnień gospodarczych i finansowych. Ze swej strony wyrażam żal, że propozycje modyfikacji tego planu, które obecnie zgłosił pan premier Bielecki, nie zostały wprowadzone pół roku temu, gdy było już widać, że konieczne jest wniesienie do niego szeregu poprawek. Propozycję takich poprawek zgłaszało wielu posłów, nie były one, niestety, brane pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#PosełBohdanOsiński">Aby zapewnić wybór rządu pana premiera Bieleckiego znaczną większością głosów, stawiam formalny wniosek, aby Wysoka Izba zechciała uczynić w dniu dzisiejszym czy jutrzejszym odstępstwo od art. 29 pkt 2 regulaminu Sejmu, który przewiduje, że na wniosek prezesa Rady Ministrów skład Rady Ministrów głosowany jest łącznie i ustaliła, że poszczególne kandydatury na stanowiska w rządzie będą głosowane indywidualnie.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#PosełBohdanOsiński">Podam jedynie krótką motywację. Wniosek mój motywuję tym, że jest grupa posłów, która nie będzie głosowała za rządem pana premiera Bieleckiego jedynie z uwagi na powierzenie stanowiska wicepremiera rządu panu doc. Balcerowiczowi. Popieram i będę popierał program reform polskich, ale uważam, że pan wicepremier Balcerowicz popełnia zbyt dużo błędów i to kraj za dużo kosztuje.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wojciech Mojzesowicz z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym się zwrócić do pana premiera: panie premierze, obserwując naszą politykę dotychczas kontynuowaną, mam nadzieję, że zacznie pan zauważać, że w Polsce jeszcze istnieje bardzo dobre rolnictwo, stosunkowo nie najgorszy przemysł, że u nas ludzie potrafią jeszcze coś robić, że dzisiaj jeszcze możemy wyciągnąć wnioski, które pozwolą nam na to, że powiemy, że jednak mimo wszystko sami coś potrafimy zrobić, bo pomoc, którą nam się deklaruje, jest pomocą mizerną, prawie dzisiaj żadną. Mówiąc dzisiaj społeczeństwu, że można oczekiwać na wsparcie, które, powiedzmy, przyjdzie nie wiadomo kiedy, prowadzi to do tego, że gospodarczo zaczynamy się pogrążać.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Panie Premierze! Może przyjść taki czas, że towary dzisiaj wprowadzane na nasz rynek z nadprodukcji krajów nam, powiedzmy, sprzymierzonych, krajów zachodnich, które mają nam pomagać — za rok, za dwa będą nam sprzedawać o wiele drożej, na co nas nie będzie stać. Uważam, że podstawowym zadaniem każdego rządu i parlamentu jest zapewnienie narodowi podstawowej egzystencji. A mimo wszystko podstawową egzystencję możemy narodowi zapewnić sami. Owszem, należy skorzystać z dóbr nauki, techniki, proponowanych nam z Zachodu, ale nie można doprowadzić do całkowitego uzależnienia się. Uważam, że gospodarka nasza może sprostać podstawowym zadaniom, które powinna w stosunku do społeczeństwa — pod kierunkiem rządu i parlamentu — spełnić.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Franciszek Stefaniuk z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Pietkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Przyjęliśmy do wiadomości zapowiedź, że proponowany przez pana premiera skład rządu stanowi zespół fachowców, nie mający żadnych znamion politycznych. Oby tak było. Jeśli więc fachowcy, to mam jasność i żadnych zabiegów politycznych o sprawy wsi i rolnictwa czynić nie muszę. Fachowiec to taki człowiek, który potrafi trafnie i właściwie ocenić sytuację. Jako rolnicy mamy nadzieję, że ci przyszli fachowcy zatrzymają falę upadającej produkcji rolnej, że jeśli fachowcy, to wiedzą, że trzeba wprowadzić mechanizm zaporowy dla nieopłacalności produkcji rolniczej, to znaczy ceny gwarantowane, że ci fachowcy zadbają o kredyty dostępne rolnikom, a nie tylko pośrednikom handlowym. I tę litanię musiał bym wymieniać.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Myślę, że pan premier z tej dzisiejszej debaty nauczył się na pamięć, jakie są potrzeby rolnictwa, bo moi poprzednicy w dyskusji wymieniali to, jak litanię, powtarzając potrzeby wsi.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Jeśli fachowcy i ludzie rozsądni, to przyjmą do wiadomości również takie głosy ze wsi, jakie słyszałem na spotkaniach poselskich: panie pośle, czy pan zdaje sobie sprawę, że wielu rodzinom wiejskim już na chleb pieniędzy nie starcza. Jeśli fachowcy i ludzie rozsądni, to nie poczytają mi tego za demagogię.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Fachowcy powinni wiedzieć, że rolnik jako jedyny producent w całokształcie gospodarki nie ma żadnego wpływu na kształtowanie cen na produkty przez siebie wytworzone. Stąd myślę, że znajdzie się miejsce na mądry interwencjonizm państwowy. Rząd fachowców nie powinien zapomnieć o takich potrzebach na wsi, jak wodociągi i reelektryfikacja. Pod uwagę należy wziąć problem upadającej kultury na wsi.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie chcę przedłużać, bo powielam tylko tematy poruszane w tej Izbie i w tej dyskusji, ale chcę powiedzieć, że chłopom polskim zawsze mówiono: musicie przetrwać ten trudny okres. I trwali. Od kolektywizacji, rozkułaczania aż do wielkiej nadziei przemian ustrojowych. I trwali, stanowiąc jedyną strukturę prywatnej własności. A gdy dotrwali do okresu sprzyjającego tej własności, to znaleźli się na krawędzi upadku nadziei. Myślę, że jeśli rząd fachowców będzie działał, pamiętając, że sprawa żywności to sprawa całego narodu, a chłop to też człowiek, to chłopską depresję konkretnymi przemianami potrafi rozwiać. Jeśli to nie nastąpi, to nikt mi nie „wciśnie”, że to rząd fachowców — to nie będzie rząd fachowców.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jerzy Pietkiewicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Aleksander Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! Analizując expose premiera trzeba zauważyć, że trudno polemizować z celami tam przedstawionymi. Jest to oczywiste. Te cele są słuszne. Kiedy się mówi o potrzebie wzrostu produkcji, efektywności tej produkcji w rolnictwie, w przemyśle, w usługach, gdzie się stawia na przedsiębiorczość, to jest niepodważalne i trudno mieć jakieś zastrzeżenia. Problem tylko pojawia się, kiedy myślimy o konkretyzacji tych celów, ujęciu ich w czasie.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Przede wszystkim zacznę od ogólnej uwagi, że należy wyraźnie określić na czym polega polityka kontynuacji, a na czym polega polityka korekt i przełomu. To musi być jasne. To trzeba ludziom wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#PosełJerzyPietkiewicz">A teraz pragnę zwrócić uwagę na dwie podstawowe sprawy, choć to już moi przedmówcy omawiali, szczególnie jeśli chodzi o PSL „Solidarność”, oczywiście nie tylko, i ja się z tym zgadzam. Chciałbym, aby pan premier i rząd wziął to głęboko do serca, szczególnie że pochodzę z regionu północno-wschodniego, jest to region rolniczy i kontakty z rolnikami są właśnie takie, że ciągle się spotyka z krytyczną oceną dotychczasowej polityki rządu. Trzeba by było przedstawić rolnikom program bardziej przejrzysty, założenia polityki rolnej, żeby oni rozumieli, o co chodzi. Należy przekonać wieś do nowej polityki.</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Przede wszystkim, w moim przekonaniu, jeśli chodzi o rolnictwo trzeba postawić na demonopolizację otoczenia rolnictwa wraz z przedstawieniem harmonogramu działań. Trzeba dokonać restrukturyzacji przemysłu, który będzie pracował na rzecz rolnictwa, i to w poważnym zakresie, tak żeby ceny środków produkcji nie były takie, jak dotąd. W tym popierać drobną wytwórczość, przemysł rolno-spożywczy, przede wszystkim prywatny, udzielając odpowiednich kredytów i stosując ulgi podatkowe. W ten sposób, sądzę, że dojdziemy do nowego.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#PosełJerzyPietkiewicz">W podobny sposób trzeba podejść do sprawy rzemiosła, drobnej wytwórczości. Politykę w tym zakresie należy ukierunkować na popieranie prywatnej własności, przedsiębiorczości, stosując odpowiednie mechanizmy kredytowe i podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#PosełJerzyPietkiewicz">W moim przekonaniu, aby przełom mógł nastąpić w tych dziedzinach, szczególnie jeśli chodzi o rolnictwo, jego otoczenie, to musi to znaleźć odbicie w budżecie, jak też w skierowaniu zagranicznych kredytów na cele polityki rolnej, o której tutaj mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-139.6" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Przechodząc do innych kwestii, zacznę od budownictwa mieszkaniowego. Jest to sprawa bardzo paląca i uważam, że rząd powinien w szybkim czasie przygotować założenia tej polityki. Jak sądzę, będziemy odchodzić od wielkich przedsiębiorstw budujących domy i przejdziemy do popierania przedsiębiorczości prywatnej w tym zakresie, tej mniejszej. Myślę, że to będzie bardziej efektywne.</u>
          <u xml:id="u-139.7" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Natomiast co do bezrobocia, to częste są głosy wyborców, że ustawa regulująca tę materię jest zbyt liberalna, że trzeba by było wprowadzić pewne zmiany prawne, tak aby wyeliminować tzw. „niebieskich ptaków”, żeby niepotrzebnie nie dawać środków tym, którzy na nie nie zasługują. Myślę, że można by im było zorganizować roboty publiczne zamiast płacić zasiłki dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-139.8" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Odnosząc się do polityki informacyjnej, pragnę zauważyć, panie premierze, że jest to sprawa bardzo ważna i trzeba, aby działania, które rząd zamierza podjąć w tym względzie były czytelne dla społeczeństwa. Stąd też polityka informacyjna musi ulec zmianie, aby nie popełniać błędów, które popełniano w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-139.9" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Na zakończenie problematyka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, z tej racji, że docierają do mnie różne głosy również ludzi młodych z tego resortu, którzy się skarżą, że w tym resorcie niewiele się zmieniło, że są tam układy już zastane, pewne pokoleniowe sytuacje, gdzie jest dziadek, ojciec, syn, że mamy do czynienia z korupcją. W sytuacji, kiedy zmiany przez 45 lat praktycznie nie następowały, to mamy do czynienia z utrwaleniem pewnych zjawisk negatywnych społecznie, przede wszystkim chodzi o sprawę korupcji, o związki tych ludzi, przynajmniej części tego aparatu, z uwłaszczającą się nomenklaturą. Młodzi pracownicy tego resortu uważają, że czas skończyć z zajmowaniem stanowisk przez tzw. byłą rezerwę kadrową, szczególnie jeśli chodzi o szczebel średni i dokonać zmian w tym zakresie. Ci młodzi oczekują, że panowie pułkownicy, podpułkownicy i majorzy szybko odejdą.</u>
          <u xml:id="u-139.10" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Jest sprawą zasługującą na pochwałę, że rząd wystąpił z inicjatywą, z propozycją wydzielenia Urzędu Ochrony Państwa w osobną instytucję, że nie będzie on w ramach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w przyszłości jak rozumiem, ponieważ dotąd jest sytuacja niezdrowa, w przeszłości było jeszcze gorzej, kiedy było to superministerstwo. Już wcześniej występowałem z tej trybuny i poruszałem ten temat. Sądzę, że ta sprawa znajdzie odpowiedni dla siebie finał i Urząd Ochrony Państwa będzie podlegał bezpośrednio premierowi.</u>
          <u xml:id="u-139.11" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Mam nadzieję, że uwagi, które przedstawiłem, znajdą uznanie u premiera, jak również u Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-139.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Aleksander Małachowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Bień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#PosełAleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trudno, stało się, nadeszła noc. Wysoka Izba miała do dyspozycji cały dzień, teraz nadeszła moja pora.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#PosełAleksanderMałachowski">Ponieważ mam parę rzeczy przykrych do powiedzenia, to chcę zacząć od wyrazów uznania pod adresem pana premiera, że za jego sprawą został wreszcie dopuszczony do kierowania państwem lekarz psychiatra. Wydaje mi się, że dawno nam to było potrzebne. Ufam, że kaftan bezpieczeństwa nie będzie nadużywany.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#PosełAleksanderMałachowski">Proszę państwa, to co mam do powiedzenia, powiem w debacie budżetowej, bo spraw jest dużo, a tak się składa, że tegoroczny budżet będzie rysował równocześnie mapę, przyszłą mapę polityczną kraju — jest niezwyczajnym budżetem i dlatego to przełożę na potem.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#PosełAleksanderMałachowski">Chcę tu wyrazić parę niepokoi. Pierwszy mój niepokój to sprawa kalendarza politycznego, a my jesteśmy ciągle bez kalendarza politycznego, bez ordynacji wyborczej i dyskutujemy nad trwałością rządu, o której nic właściwie nie wiemy. Bo inne wymagania musimy postawić rządowi, jeśli to jest rząd przejściowy, przelotny — jak mówią niektórzy, rząd na pół roku, czy nawet na krócej, a inne wymagania, jeśli porozumiemy się co do tego, że — co posłanka Ziółkowska tutaj rozumnie przedstawiła — trzeba się zdecydować, co wybieramy, czy postępy i jakieś gwałtowne przyspieszenia w dziedzinie gospodarczej, czy też postępy i gwałtowne przyspieszenia w dziedzinie demokratyzacji władzy. Połączenie tych rzeczy może być dosyć trudne. Nie mamy tej świadomości i dlatego ta sprawa wydaje mi się bardzo istotnym niedopatrzeniem, i sądzę, że powinniśmy w najszybszym czasie wznowić debatę nad tą podstawową dla przyszłości kraju sprawą. To się łączy także z inicjatywą pana prezydenta co do tych rad politycznych, czy rady środowisk politycznych, jak ja mu to proponowałem. Wydaje mi się, że to jest bardzo ważne i że będziemy musieli w najszybszym czasie do tego wrócić.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#PosełAleksanderMałachowski">Drugi mój niepokój, to jest sprawa przemysłu socjalistycznego. Proszę państwa, my w ciągu najbliższych kilku lat będziemy mieli jeszcze do czynienia z przeważającą formą własności państwowej, a to oznacza po prostu trwanie tego przemysłu socjalistycznego, który w najlepszym razie zostanie sprywatyzowany w ciągu 2 — -3 lat. Tego się szybciej nie da zrobić, a zapewne niektóre dziedziny zostaną na trwałe we władaniu państwa, jak na przykład niektóre dziedziny przemysłu zbrojeniowego, czy przemysł lotniczy — a być może zostaną w ogóle na trwałe we władaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#PosełAleksanderMałachowski">Otóż bardzo wiele, panie premierze, mówi się o tych wszystkich formach prywatyzacji, o tych wszystkich działaniach przekształcających, a jakby na uboczu zostały sprawy tego przemysłu państwowego, który dalej jest przemysłem drogim, prawdopodobnie przemysłem najbardziej energochłonnym i materiałochłonnym na świecie, ale który stanowi olbrzymią część tej gospodarki. Wydaje mi się, że powinno się jednak już dzisiaj mówić, co z nim zrobić. Podam tylko jeden przykład — olbrzymi przemysł lotniczy, który albo zostanie zainwestowany, albo się rozpadnie. To nie może tak być, żeby w przemyśle tak ważnym, mającym tak wiele zakładów i tak wielu ludzi zatrudniającym dochodziło do jak gdyby kończenia się produkcji. Tam nie ma perspektyw, ten przemysł wymaga dużych pieniędzy. Trzeba się zdecydować na to, co dalej. I sądzę, że takich gałęzi przemysłu jest więcej. I to mnie bardzo niepokoi, że ta sprawa została całkowicie jak gdyby pominięta w tych wszystkich rozważaniach przyszłego rządu.</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#PosełAleksanderMałachowski">Ale jest jeszcze ważniejsza sprawa, która niepokoi mnie najbardziej, to jest sprawa stosunku nowego rządu do samorządów. W tej chwili jest to najbardziej nabrzmiała sprawa w Polsce. W moim przekonaniu, po stanowisku premiera Balcerowicza najważniejsze stanowisko w kraju to stanowisko ministra administracji publicznej. I z tego co wiem, przy pierwszych przymiarkach rządowych mecenasa Olszewskiego, był projekt, ażeby powołać właściwego człowieka na stanowisko ministra administracji publicznej, ponieważ ile rad w Polsce, tyle konfliktów. Mamy 2,5 tys. nabrzmiałych, ropiejących wrzodów i one muszą być w jakiś sposób wyleczone, bo inaczej nastąpi pełny rozpad administracji samorządowej i państwowej. Są to sprawy w tej chwili bardzo bolesne, finansowe. Mam już sygnały, że samorządy są znowu bez pieniędzy, że ten system nie działa, że istnieją olbrzymie deficyty. Te deficyty oznaczają kredyty, te kredyty oznaczają gigantyczne odsetki — kto to ma potem płacić. Sprawa ta wydaje mi się zaniedbana w tych propozycjach rządowych i w expose pana premiera. Wydaje mi się, że powinien zostać natychmiast mianowany minister bez teki, który objąłby przyszłe samorządy, i że rząd powinien przystąpić natychmiast do organizacji ministerstwa administracji publicznej, które powinno przejąć na siebie ciężar tych kolosalnych problemów, bo za tą nieudolnością rejonów obecnie pracujących, za tą nieudolnością władz samorządowych kryją się potężne ludzkie dramaty, ludzkie problemy, i ta sprawa będzie ciążyć na rządzie pana premiera. I nierozwiązanie tej sprawy, panie premierze, sprawia, że ja nie mogę panu podpisać weksla in blanco. Dlatego wstrzymam się od głosowania na pańską rzecz, choć mam dla pana wiele sympatii i życzę panu, ażeby się panu udało. I z chwilą kiedy zobaczę, że pan rozwiązał ten ważny problem, chętnie będę pana w każdej dziedzinie popierał. Ale Wydaje mi się, że to jest sprawa bardzo ważna.</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Bień z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Wuttke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#PosełTadeuszBień">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Największy klub naszej Izby, Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej zaprotestował dzisiaj przed południem przeciwko jednej z koncepcji zawartej w expose pana premiera, przeciwko uwłaszczeniu społeczeństwa. I chcę powiedzieć, że ten sprzeciw klubu budzi moje zdziwienie i z kolei ja chcę się temu protestowi kategorycznie sprzeciwić. Klub Lewicy Demokratycznej reprezentuje tę formację polityczną, która w przeszłości, w minionych latach dopuszczała się samouwłaszczenia wbrew prawu, korzystając z monopolu władzy. W związku z tym protest tego klubu jest pozbawiony podstaw.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#PosełTadeuszBień">Zwracam się do pana premiera, żeby był uprzejmy konsekwentnie wdrożyć właśnie ten punkt, jeden z punktów swojego programu. Realizacja tego punktu stać się może istotnym i może decydującym elementem ożywienia, inicjatywy, indywidualnej inicjatywy obywatelskiej, może przywrócić nadzieję społeczeństwu. O realizacji tego mówił prezydent w programie wyborczym i pan to również ujął w programie. Życzę panu zrealizowania tego punktu. To będzie podstawą, myślę, sukcesu Polski, sukcesu tego rządu, sukcesu nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jerzy Wuttke z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#PosełJerzyWuttke">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! W Polsce dokonał się oczywisty przełom w budowie demokracji politycznej, w ruchu samorządowym. Naturalne jest zatem dążenie do stworzenia podwalin pod budowę demokracji finansowo-podatkowej. Liczę na zrozumienie przez nowy rząd konieczności generalnej przebudowy systemu podatkowego w Polsce. Centralizm podatkowy, szczególnie z punktu widzenia województw i regionów, które dużo do budżetu dają, a mało otrzymują, jest nie do utrzymania w przyszłości. Decentralizacja władzy administracji państwowej winna być normalną konsekwencją przełomu demokratycznego. Stwierdzenie premiera zawarte w wygłoszonym expose: „współczesna Europa jest coraz bardziej kontynentem autonomicznych regionów, a nie antagonistycznych państw”, ma charakter przełomowy, również w tej sali zostało wygłoszone po raz pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#PosełJerzyWuttke">Podobnie Rzeczpospolita może stać się państwem zbudowanym na zasadzie ojczyzny ojczyzn. Może być państwem jednolitym, ale regionalnym. Społeczności regionalne pragną uznania swej podmiotowości i stworzenia rzeczywistych możliwości samodzielnego kształtowania swej lokalnej polityki ku pożytkowi własnemu i dla dobra Rzeczypospolitej. Oskarżanie tu i ówdzie tych społeczności regionalnych o dążenia separatystyczne nie służy sprawie budowania rzeczywistej wspólnoty narodowej i państwowej.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#PosełJerzyWuttke">Istotną konsekwencją przełomu demokratycznego, który się dokonał, winno być konsekwentne rozwiązywanie problemów mniejszości narodowych. Jako przewodniczący komisji sejmowej oczekuję od nowego rządu udzielania pomocy mniejszościom narodowym w zagospodarowywaniu już istniejącego pola wolności. Problem polega nie tylko i nie tyle na uzyskaniu praw, ile na umiejętności korzystania z tych praw na miarę aspiracji i potrzeb tych grup ludności.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#PosełJerzyWuttke">Konieczne jest budowanie zaufania przez konkretne decyzje poszczególnych resortów i administracji w terenie. Dlatego z nadzieją witam między innymi zapewnienie premiera co do radykalnego zwrotu w sposobie traktowania środków masowej informacji, w których problematyka między innymi mniejszości narodowych traktowana była incydentalnie i bardziej sensacyjnie niż merytorycznie.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#PosełJerzyWuttke">Liczę również na bardziej zdecydowane niż dotąd działania szefa urzędu Rady Ministrów wspierającego działania komisji sejmowej ze strony kluczowego stanowiska rządowego.</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#PosełJerzyWuttke">Jestem przekonany, że minister kultury i sztuki jasno deklarujący swe zrozumienie dla problemów kultury narodowej, regionalnej, lokalnej, wesprze prace komisji sejmowej w zakresie należnej troski o dobra i wartości kultury również wszystkich mniejszości narodowych.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#PosełJerzyWuttke">Funkcjonowanie kultury narodowej w najbliższej przyszłości wiąże się między innymi z cytowaną obietnicą premiera porównywalnych z krajami wysoko uprzemysłowionymi odpisów z budżetu. Liczę również, że nowy minister kultury i sztuki znajdzie właściwe formy nowego dialogu z wicepremierem Balcerowiczem.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#PosełJerzyDyner">Po wielu wystąpieniach posłów, którzy, w moim przekonaniu, mówili o wszystkim i o niczym, straciłem ochotę na wystąpienie, gdyż w zasadzie, w większości bardzo dobre wystąpienia przewodniczących klubów mogłyby zamknąć tę dyskusję. I nie nad tym dokumentem, czy wystąpieniem chciałbym panie premierze, dyskutować. Mam nadzieję, że w swoim końcowym wystąpieniu ustosunkuje się pan do tych wystąpień, określi datę, kiedy przedłoży pan — w krótkim, mam nadzieję, terminie jako fachowiec przy współpracy fachowców — dokumenty, które skorygują program poprzedniego rządu — takie dokumenty określające poszczególne dziedziny gospodarki zostały nam przedłożone. Jak mniemam będzie pan je zmieniał, gdyż sam miał pan krytyczny stosunek do wielu zapisów tam zawartych i chciałbym, aby jasno z tych dokumentów wynikało, w jakich aspektach to, co jest określone programem Balcerowicza, będzie kontynuowane, w których mechanizmach, którymi się chce posługiwać państwo, nastąpi radykalna zmiana.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#PosełJerzyDyner">Chciałem jednak zaznaczyć, że już pan odniósł pewien sukces, gdyż dzięki pana wystąpieniu nastąpiło pewne urealnienie poglądów między innymi wśród posłów, mianowicie to co dzisiaj zostało zaprezentowane i zostało zaprezentowane przez przedstawiciela Unii Demokratycznej świadczy o tym, że wielu zmieniło swoje radykalne poglądy i potwierdza tezę, iż punkt siedzenia zmienia punkt widzenia. Nie życzę panu takich sprzymierzeńców, jakich miał rząd Mazowieckiego, którzy myśląc, że robią mu wielką przysługę, a w gruncie rzeczy zrobili mu niedźwiedzią przysługę — nie dopuszczali przez długi okres w parlamencie do konstruktywnej krytyki poprzedniego rządu. Sądzę, iż wiele krytycznych słów, które pan usłyszał w dniu dzisiejszym, raczej potraktuje pan bardzo przychylnie po to, abyśmy wspólnie pod koniec naszej kadencji, zarówno rząd, jak i parlamentarzyści nie musieli schodzić chyłkiem z areny politycznej.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Informuję, że lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać, czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby się wypowiedzieć. Nie widzę, dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Może nieco wybiegnę z informacją, ale chciałbym poinformować, że jutro rozpoczniemy obrady wystąpieniem premiera, jeśli zaś chodzi o godzinę, też trochę wcześniej poinformuję — zamierzamy rozpocząć obrady o godzinie 10.</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W celu złożenia oświadczeń zgłosili się posłowie: Janusz Dobrosz, Tadeusz Biliński i Janina Kuś.</u>
          <u xml:id="u-148.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu posła Janusza Dobrosza z Klubu Poselskiego PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#PosełJanuszDobrosz">Panie Marszałku! Panie Premierze! Ponad 40 lat prawie całkowitego braku kontroli społecznej spowodowało częściowe przyzwyczajenie się obywateli do zjawisk patologii i bezsilności. Zjawiska te zarówno w sensie materialnym, jak i organizacyjnym, także obecnie często traktowane są obojętnie, zwłaszcza że przedstawione osobno i wyrywkowo nie budzą grozy. W dwóch publikacjach zamieszczonych w popularnym wrocławskim tygodniku redaktor Wiesław Gałązka skupił się wyłącznie na sytuacji związanej z transportem i lokalizacją tak zwanych toksycznych środków przemysłowych w Polsce. Przedstawiona tam prawdopodobna katastrofa pociągu przewożącego chlor nie jest wynikiem fantazji, lecz dziennikarską wersją danych przetworzonych przez komputer we wrocławskim wojewódzkim inspektoracie obrony cywilnej. Z komputerowych wyliczeń wynika, że katastrofa wywołana rozbiciem trzech cystern chloru w okolicach centrum Wrocławia, przy aktualnym stanie zabezpieczenia przed katastrofą pociągnęłaby za sobą prawdopodobnie liczbę 9700 zabitych i 47 tysięcy ciężko rannych.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#PosełJanuszDobrosz">Raporty wielu służb informują, że przy transporcie środków przemysłowych nie zawsze stosuje się specjalne oznakowanie ładunków. Brak takich oznakowań powoduje konieczność laboratoryjnego rozpoznania rodzaju trucizn, co wymaga czasu, naraża ludzi i grozi wybuchem w przypadku nie zastosowania odpowiednich środków. Pomiędzy producentami, przewoźnikami i odbiorcami niebezpiecznych ładunków często nie ma koordynacji. Przypadek niesprawnego pociągu z chemikaliami cofniętego z Białegostoku do ZSRR świadczy nie tylko o kłopotach w organizacji transportu ładunków niebezpiecznych, ale także o niedokładnych kontrolach takich przewozów już na granicy. Brak rygorów w przestrzeganiu wyznaczonych dróg powoduje, że często o zmianie trasy decyduje kierowca, kierując się na przykład oszczędnością paliwa.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#PosełJanuszDobrosz">Podczas posiedzenia wojewódzkiego komitetu obrony prezydent Wrocławia postulował rozważenie zakazu przewozu ładunków niebezpiecznych przez miasto. Niestety, nie zawsze i nie wszędzie jest to możliwe. W Polsce, kraju dwóch autostrad, większość obwodnic jest dopiero w planach, a mapa drogowa większych aglomeracji mówi sama za siebie. Nie tylko stan dróg i taboru przedstawia wiele do życzenia. Policyjne kontrole baz transportowych ukazują beznadziejną sytuację w tym zakresie. Zastrzeżenia budzi także sposób załadunku i stosunkowo łatwy dostęp do wagonów na węzłach kolejowych, o czym świadczą kradzieże ładunków, między innymi spirytusu metylowego z cystern.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#PosełJanuszDobrosz">Na to wszystko nakłada się niemożliwość szybkiego zaopatrzenia ludności w indywidualne środki ochrony, gdyż są one zdeponowane w magazynach obrony cywilnej, a ich ilość nie zaspokaja potrzeb. Na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń nie przygotowana jest służba zdrowia i policja. Pogotowie ratunkowe nie posiada nawet masek przeciwgazowych. W tej sytuacji szczególnie groźnie wygląda nielegalny wwóz do Polski silnie trujących odpadów z państw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#PosełJanuszDobrosz">Coraz większy niepokój budzi także brak szerszych informacji dotyczących wycofywania radzieckiej broni chemicznej z terytorium byłej NRD. Mimo że ustalono już oficjalnie ze stroną radziecką trasy wycofywania wojsk, społeczeństwo Oławy i okolic, gdzie stacjonują oddziały lotnicze ZSRR, podaje szereg faktów sugerujących, że poza polską kontrolą już występują grożące nieobliczalnymi skutkami zdarzenia, zwłaszcza że jednostki te stacjonują w bliskiej odległości od rzeki Oławy, głównego źródła wody pitnej aglomeracji wrocławskiej.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#PosełJanuszDobrosz">Tu ostrożności organów władzy samorządu i społeczeństwa nigdy dość, a przecież, generalnie rzecz biorąc, społeczeństwo nie jest przygotowane do przetrwania większych kataklizmów. Wpłynął na to system szkoleń obrony cywilnej, nierzadko prowadzony w minionych latach przez ludzi o stosunkowo niskim poziomie intelektualnym. System ten traktowany jako pozostałość nastrojów zimnej wojny, lekceważony przez ogół spowodował, ze przeciętny obywatel nie zna nawet zasad ochrony osobistej, nie wie, jak zareagować na sygnały alarmowe, łatwo podda się niebezpiecznej panice. Zgodnie z sugestiami wojewódzkiego komitetu obrony i wojewody wrocławskiego Rada Ministrów pilnie musi podjąć prace nad opracowaniem zasad przygotowania i funkcjonowania systemu ostrzegawczego przez:</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#PosełJanuszDobrosz">— jednoznaczne wytypowanie i oznakowanie tras tranzytowych do przewozu toksycznych środków przemysłowych do krajów sąsiednich, — zapewnienie bezpieczeństwa transportu tych środków po drogach kołowych i szlakach kolejowych oraz łączności z ich przewoźnikami, — wyposażenie w indywidualne środki ochrony dróg oddechowych i skóry, sił przeznaczonych do prowadzenia akcji ratunkowych, — nowoczesne wyposażenie sekcji ratownictwa chemicznego i radiacyjnego, — wyposażenie w aparaturę kontrolno-pomiarową całodobowych służb dyżurnych, — opracowanie zasad finansowania wszystkich przedsięwzięć z tym związanych, — poważne traktowanie przez społeczeństwo nowoczesnego systemu szkoleń obrony cywilnej.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#PosełJanuszDobrosz">W powodzi bieżących problemów, powołany przez nas nowy rząd nie może zapomnieć w swych pracach o elementarnym bezpieczeństwie swych obywateli, gdyż zaniechanie tych działań może mieć nieobliczalne, tragiczne skutki. Nikt nie wie, komu bije dzwon.</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Biliński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#PosełTadeuszBiliński">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Przy realizacji budownictwa mieszkaniowego spółdzielnie korzystają z kredytów udzielanych przez oddziały wojewódzkie Banku PKO. Do niedawna oddziały w pełni kredytowały poszczególne zadania. Kredyt był udzielany sukcesywnie przez cały cykl procesu inwestycyjnego, a członek spółdzielni wnosił wkład mieszkaniowy dopiero przed zasiedleniem przydzielonego mu mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#PosełTadeuszBiliński">Obecnie oddziały wojewódzkie ograniczają wysokość kredytowania do wysokości 1,5 mln zł na 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania. Jako uzasadnienie podaje się konieczność zmniejszenia ryzyka niespłacania zaciągniętych kredytów. Odmawianie przez banki pełnego kredytowania kosztów budowy powoduje, że otrzymujący lokale spółdzielcze członkowie zobowiązani są przez spółdzielnie do natychmiastowych, dodatkowych opłat odpowiadających różnicy między rzeczywistym kosztem budowy, a kwotą udzielonego przez bank kredytu. Szczególnie w ostatnim czasie kwoty te są duże — wielkości 50, 100 mln zł, a na wet większe. Wywołuje to głęboki sprzeciw znacznej części spółdzielców. Dla wielu spółdzielców, szczególnie młodego pokolenia, są to bariery niemożliwe do pokonania. Z konieczności, wynikającej z sytuacji niezawinionej przez spółdzielcę, zmuszony on jest do rezygnacji z przysługującego mu prawa otrzymania mieszkania. Takich przypadków jest już bardzo wiele, a nie powinny mieć miejsca w państwie prawnym.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#PosełTadeuszBiliński">Wysoka Izbo! Dotychczasowe prośby, apele spółdzielców o dokonanie zmian w polityce kredytowej, o zwiększenie kredytowania, nie przynoszą, poza nielicznymi przypadkami, zasadniczej poprawy sytuacji. Coraz powszechniejsze jest zjawisko wypadania z kolejki mieszkaniowej ludzi mniej zamożnych, najczęściej ludzi młodych, co powoduje ich głębokie frustracje, właściwie bunt.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#PosełTadeuszBiliński">Nieodzowne są więc szybkie zmiany w polityce kredytowej. Państwo musi zadbać o to, aby polityka mieszkaniowa, jej zasady, jej mechanizmy były spójne z polityką kształtowania poziomu materialnego społeczeństwa, jego obywateli. Każdy obywatel powinien mieć szansę pozyskania dla siebie mieszkania, a raz otrzymaną już nigdy nie powinien stracić. Podobna sytuacja występuje także w indywidualnym budownictwie mieszkaniowym. Ograniczone kredytowanie uniemożliwia często przez wiele lat kontynuowanie budowy.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#PosełTadeuszBiliński">Wobec powyższego, dla rozwiązania tak wielce drażliwej społecznie sprawy, postuluję pod adresem ministra finansów o odstąpienie od zasady stałej wysokości kredytowania 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania w wysokości 1,5 mln zł i przejście do kredytowania o zmiennej wysokości, odpowiadającej wzrostowi kosztów budowy, np. dwom średnim miesięcznym wynagrodzeniom w gospodarce uspołecznionej na 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania. Byłoby to w zasadzie zgodne z pierwotnym założeniem ustalenia granicy 1,5 mln zł na 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania, a także zgodne z uzasadnionymi oczekiwaniami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze pani poseł Janina Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#PosełJaninaKuś">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa z dnia 24 lutego 1990 roku o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 roku — Dz. U. nr 14 poz. 90 — wprowadza zmiany do art. 48 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku. Pozwólcie, że zacytuję: „za następcę rolnika uważa się zstępnego, który ma zdolność do czynności prawnej i nie przekroczył 55 lat, i nie jest inwalidą I lub II grupy, albo inwalidą III grupy całkowicie niezdolnym do pracy w gospodarstwie rolnym i pracuje w przekazywanym gospodarstwie po ukończeniu 16 roku życia co najmniej od 5 lat”. To znaczy następcą jest osoba mająca 21 lat i więcej. Te zmiany są bardzo krzywdzące dla rolników; rodzice, którzy chcą przepisać gospodarstwo rolne dziecku mającemu np. 18, 19, 20 lat mogą przekazać tylko w formie darowizny, gdyż dzieci nie są jeszcze następcami. Wiąże się to z wysokimi opłatami cywilno-prawnymi np. 1 mln 400 tys. zł, jeżeli jest to następca, a 5 mln zł przy darowiźnie.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#PosełJaninaKuś">Nie muszę również informować, jak trudno jest przekonać młodych ludzi, aby pozostali na wsi i chcieli w obecnych warunkach prowadzić gospodarstwo rolne. W wielu wypadkach przejmują gospodarstwa podupadłe i słabe.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#PosełJaninaKuś">Oświadczenie kieruję na ręce pana marszałka do ministerstwa rolnictwa i komisji rolnictwa z prośbą o ponowne przeanalizowanie i uwzględnienie np. dwóch lat stażu pracy w gospodarstwie rolnym — będzie wtedy możliwość przekazania gospodarstwa 18-latkom.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym lista zgłoszeń w celu złożenia oświadczeń została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sekretarza Radosława Gawlika o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Jest jeden komunikat. Jutro o godz. 9 w gabinecie marszałka Sejmu odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Zarządzam przerwę do jutra, tj. do 12 stycznia, do godz. 10. Dobranoc państwu.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min 45)</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 10 min 05)</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą: marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#Marszałek">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rutkowskiego i Edwarda Mullera.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#Marszałek">Kontynuujemy debatę nad oświadczeniem prezesa Rady Ministrów w sprawie składu i programu prac rządu.</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#Marszałek">W dniu wczorajszym Sejm odbył debatę nad oświadczeniem prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#Marszałek">Proszę obecnie o zabranie głosu prezesa Rady Ministrów Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie i Panowie Posłowie! Z uwagą wysłuchałem wczoraj wszystkich głosów w debacie nad moim expose. Dziękuję za słowa poparcia i wdzięczny jestem za krytykę. Sądzę, że ta wielogodzinna wymiana zdań to kolejne ważne wydarzenie w rozwoju młodej polskiej demokracji. Rząd, którym pokieruję będzie się starał wykorzystać w bieżącej pracy wszystkie uwagi i propozycje, które padły podczas tej debaty.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Czeka nas teraz wielka wspólna praca. Nasz program to demokracja i gospodarka rynkowa. Potrzeba woli i konsekwencji w realizacji tych zadań, które spełniają się w codziennym doświadczeniu obywateli i mogą stać się sygnałami zmian, że po prostu idzie na lepsze. Z tym większą wdzięcznością odnotowuję więc aprobatę sejmowych komisji i klubów dla kandydatów na ministrów. Odbieram to jako wyraz zaufania dla propozycji rządu, wybranego według kryterium kwalifikacji, dla ekipy rozumiejących się w ramach wspólnej filozofii reformy ministrów.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! Nie czekając na zatwierdzenie przez Sejm składu gabinetu, podjąłem już pewne kroki zapowiedziane w expose. Jednym z nich była decyzja o rozpoczęciu demonopolizacji Komitetu do Spraw Radia i Telewizji. Jest to wyraz wagi, jaką przywiązuję do unormalnienia środków masowego przekazu. Najlepszym sposobem, aby odzyskały one wiarygodność w oczach społeczeństwa, jest ich niezależność i profesjonalizm.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Panie i Panowie Posłowie! Wczorajszy głos pana profesora Wieczorkiewicza, posła z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, o przyczynach kryzysu i problemach, które trzeba pilnie rozwiązać, zwalnia mnie od szczegółowego wymieniania zasad i celów realizowanej polityki gospodarczej. Całość dyskusji, pomimo wielu akcentów krytycznych, dowiodła, że nie ma sprzeczności pomiędzy wolą Sejmu a stanowiskiem rządu, jeśli chodzi o potrzebę działań antykryzysowych i ożywiających przedsiębiorczość. Zarysował się jednak wyraźny spór dotyczący strategii. Istota dylematu, wokół którego koncentrowała się dyskusja, sprowadza się do pytania, w co lepiej inwestować pracę i pieniądze. Czy możemy ożywić gospodarkę, zwiększyć jej efektywność i rozbudzić ekonomiczną aktywność obywateli poprzez reanimację dotychczasowych struktur, podtrzymywanie monopolu własności państwowej, czy może raczej, mając świadomość ryzyka, postawić na jej restrukturyzację?</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Jestem przekonany, że podtrzymywanie i finansowanie deficytowych struktur gospodarczych to marnowanie wysiłku i pieniędzy, to droga donikąd, odłożenie problemu i bariera dla reform. Prywatyzacja nie jest wyborem ideologicznym, jak sugerowali to niektórzy posłowie. Jest to konieczny warunek odrodzenia gospodarki rynkowej w Polsce. Naszą dewizą jest pragmatyzm, z którego wynika taktyka godzenia długofalowych celów i aktualnych realiów. Zdajemy więc sobie dobrze sprawę z gospodarczych niebezpieczeństw i społecznych skutków przekształceń własnościowych. Rozumiemy w związku z tym, że państwo w dzisiejszych polskich warunkach musi dopomóc w budowaniu rynku. Mając to na uwadze, przykładamy duże znaczenie do prowadzenia spójnej polityki przemysłowej, rolnej i polityki ożywiającej przedsiębiorczość.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! Uważnie notowałem wszystkie uwagi i wątpliwości zgłaszane podczas wczorajszej dyskusji. Usłyszałem liczne głosy dopominające się zwiększenia udziału państwa w procesie reformy. Myślę podobnie i umocniliście mnie państwo w tym przekonaniu. Interwencja państwa konieczna jest jednak tylko tam, gdzie przyspiesza odbudowę instytucji rynkowych oraz tam, gdzie w procesie przekształceń mogłyby wystąpić czasowo negatywne skutki. Spodziewam się ważnych rozstrzygnięć już w pierwszym kwartale br. Mam nadzieję, że uda się w tym czasie uregulować z naszymi wierzycielami sprawę redukcji zadłużenia. Liczę na uzyskanie środków z Banku Światowego, przeznaczonych na restrukturyzację przemysłu i jego prywatyzację. Spodziewam się także materializacji środków na utworzenie lokalnych biur pracy, co pozwoli państwu prowadzić zapowiedzianą w expose aktywną politykę zatrudnienia. Również w pierwszym kwartale rząd zamierza przystąpić do realizacji projektów telekomunikacyjnych i związanych z umożliwieniem finansowania budownictwa mieszkaniowego poprzez instytucję hipoteki.</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Osobny wysiłek rządu i polskiej dyplomacji skierowany zostanie, aby zarysowała się wyraźnie droga stowarzyszenia Polski ze Wspólnotą Europejską. Wiąże się z tym nasze niebezpodstawne oczekiwanie ściślejszej współpracy z naszymi zachodnimi partnerami w dziele odbudowy polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Panie i Panowie Posłowie! Rząd w pełni docenia znaczenie rolnictwa i zna skalę jego problemów. W najbliższym czasie zaproponujemy parlamentowi autokorektę projektu budżetu, zwiększając sumę dotacji podmiotowych służących rozwojowi tego sektora.</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Odpowiadając na zgłoszoną wczoraj propozycję utworzenia urzędu drugiego wicepremiera — ds. rolnictwa pragnę podkreślić, że rozumiem motywy, którymi kierowała się komisja sejmowa. Rząd rozumie trudne problemy polskiej wsi, a ja jako premier gwarantuję, że będą one przedmiotem stałej uwagi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Doceniam też w pełni troskę, z jaką posłowie mówili wczoraj o potrzebach kultury. Rozwijanie instytucji prywatnego mecenatu nie oznacza oczywiście zupełnej rezygnacji ze świadczeń państwa na rzecz tej ważnej dziedziny życia społeczeństwa. Musimy jednak odrzucić rolę jedynego, państwowego mecenasa, tak jak kultura sama odrzuciła narzuconą jej rolę jednolitego instrumentu w rękach władzy. Naturą kultury jest różnorodność i jeśli nie chcemy jej zacierać, konieczne są również różnorodne i zdecentralizowane źródła jej finansowania. Zarówno jednak w kulturze, jak i w innych sferach, jak to się mówi, budżetowych, konieczna jest także reforma dotycząca zarówno struktur, jak i źródeł finansowania. Pan poseł Łapicki, mówiąc tak pięknie o kulturze, powiedział również o kwestii jej duszy. Ja może uważam się za technokratę, ale technokrata też może mieć duszę, a myślę że nawet i serce.</u>
          <u xml:id="u-157.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-157.11" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">I dlatego, Wysoka Izbo, o wiele wcześniej niż byłem wybrany na urząd premiera, a nawet zanim byłem posłem, kierując się tym sercem opiekowałem się ludźmi niepełnosprawnymi, szczególnie dziećmi, więc też próbuję to trochę zrozumieć, może po swojemu.</u>
          <u xml:id="u-157.12" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! Jednym z pierwszorzędnych zadań rządu jest ochrona bezpieczeństwa państwa i jego obywateli. Przyjmuję wszystkie uwagi wypowiedziane tu wczoraj na ten temat. Solidaryzuję się jednocześnie z wczorajszym oświadczeniem Sejmu i Senatu odnośnie do wydarzeń na Litwie, które budzą nasze najwyższe zaniepokojenie.</u>
          <u xml:id="u-157.13" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Panie i Panowie Posłowie! Na zakończenie pozwolę sobie uzupełnić naszą dyskusję o jeden wątek, wczoraj na tej sali nieobecny. Dotyczy on konsekwentnego budowania państwa prawa, co wiąże się z koniecznością szybkiej likwidacji wielu zjawisk patologicznych — korupcji, masowego przemytu, drugiego obiegu gospodarki… Poprawie ulec musi także jakość pracy w naszym kraju. Z dużą uwagą wysłuchałem wczoraj głosów wskazujących na niewłaściwą relację średniej płacy do wysokości zasiłku dla bezrobotnych. Prowadzi to często do nadużyć. Zasiłek nie może być jałmużną, ale nie może też zachęcać do nadużywania opiekuńczej polityki państwa.</u>
          <u xml:id="u-157.14" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">I na koniec uwaga już całkiem osobista. Raz jeszcze okazało się, że punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Jako poseł zajmujący miejsce 369 przyzwyczaiłem się, że lewicę mam po prawej stronie, a prawicę zaś po lewej. Gdy wczoraj zająłem miejsce premiera, wsłuchując się w dyskusję myślałem, że to się odwróci. Tymczasem właśnie po mojej obecnej lewej stronie rozległ się głos dopominający się społecznej nauki Kościoła, z prawej zaś strony usłyszałem hasła obrony praw pracowników i sektora państwowego.</u>
          <u xml:id="u-157.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-157.16" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Chyba, Wysoka Izbo, to dowód, że w tym parlamencie wszystko jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-157.17" who="#komentarz">(Wesołość na sali obrad, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-157.18" who="#PrezesRadyMinistrówJanKrzysztofBielecki">Panie i Panowie Posłowie! Zdaję sobie sprawę, że w tym krótkim wystąpieniu zdołałem zawrzeć odpowiedź tylko na niektóre pytania, spośród wszystkich, jakie wczoraj padły na tej sali. Mam nadzieję, że odpowiedzi szczegółowej udzieli cały rząd, który pod moim kierownictwem zamierza od zaraz zabrać się do pracy. Aby stało się to możliwe, wnoszę — zgodnie z regulaminem obrad — o akceptację przedstawionej Wysokiej Izbie propozycji składu gabinetu.</u>
          <u xml:id="u-157.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#Marszałek">Dziękuję panu prezesowi Rady Ministrów. Przystępujemy do powołania rządu. Przypominam, że zgodnie z art. 31 i 79 ust. 1 regulaminu, Sejm powołuje rząd bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów, przy czym głosowanie odbywa się łącznie, zgodnie z art. 29 ust. 2 regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#Marszałek">Informuję Wysoką Izbę, że poseł Bohdan Osiński wycofał swój wniosek o odstąpienie od tej zasady.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#Marszałek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana regulaminem liczba posłów. Głosujemy jedynie przez podniesienie rąk, bez użycia urządzenia do obliczania głosów.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#Marszałek">Zarządzam obliczanie głosów przez sekretarzy Sejmu i proszę posłów sekretarzy: Romualdę Matusiak, Krzysztofa Grzebyka, Adama Grabowieckiego, Ziemowita Gawskiego, Radosława Gawlika, Annę Dynowską, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów w poszczególnych sektorach.</u>
          <u xml:id="u-158.4" who="#Marszałek">Proszę również posłanki i posłów o trzymanie podniesionych rąk przy głosowaniu przez czas umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-158.5" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania. Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-158.6" who="#Marszałek">Głosować będziemy przedstawiony przez Prezydium Sejmu projekt uchwały w sprawie wniosku prezesa Rady Ministrów o powołanie składu rządu. Projekt uchwały zawarty jest w doręczonym posłom druku nr 697.</u>
          <u xml:id="u-158.7" who="#Marszałek">Czy wszyscy posłowie sekretarze już są na stanowiskach?</u>
          <u xml:id="u-158.8" who="#Marszałek">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem przedstawionego projektu uchwały, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-158.9" who="#Marszałek">Kto jest przeciw, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-158.10" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-158.11" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy Marka Rutkowskiego i Edwarda Mullera o obliczenie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-158.12" who="#Marszałek">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-158.13" who="#Marszałek">Ogółem w głosowaniu wzięło udział 338 posłów, większość bezwzględna wynosi 170 posłów. Za uchwałą głosowało 272 posłów, przeciw uchwale 4 posłów, wstrzymało się od głosowania 62 posłów.</u>
          <u xml:id="u-158.14" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę, a tym samym powołał:</u>
          <u xml:id="u-158.15" who="#Marszałek">Leszka Balcerowicza — na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i ministra finansów;</u>
          <u xml:id="u-158.16" who="#Marszałek">Michała Boniego — na stanowisko ministra pracy i polityki socjalnej;</u>
          <u xml:id="u-158.17" who="#Marszałek">Wiesława Chrzanowskiego — na stanowisko ministra sprawiedliwości;</u>
          <u xml:id="u-158.18" who="#Marszałek">Jerzego Eysymontta — na stanowisko ministra — kierownika Centralnego Urzędu Planowania;</u>
          <u xml:id="u-158.19" who="#Marszałek">Adama Glapińskiego — na stanowisko ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa;</u>
          <u xml:id="u-158.20" who="#Marszałek">Roberta Głębockiego — na stanowisko ministra edukacji narodowej;</u>
          <u xml:id="u-158.21" who="#Marszałek">Piotra Kołodziejczyka — na stanowisko ministra obrony narodowej;</u>
          <u xml:id="u-158.22" who="#Marszałek">Dariusza Ledworowskiego — na stanowisko ministra współpracy gospodarczej z zagranicą;</u>
          <u xml:id="u-158.23" who="#Marszałek">Janusza Lewandowskiego — na stanowisko ministra przekształceń własnościowych;</u>
          <u xml:id="u-158.24" who="#Marszałek">Henryka Majewskiego — na stanowisko ministra spraw wewnętrznych;</u>
          <u xml:id="u-158.25" who="#Marszałek">Macieja Nowickiego — na stanowisko ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa;</u>
          <u xml:id="u-158.26" who="#Marszałek">Marka Rostworowskiego — na stanowisko ministra kultury i sztuki;</u>
          <u xml:id="u-158.27" who="#Marszałek">Krzysztofa Skubiszewskiego — na stanowisko ministra spraw zagranicznych;</u>
          <u xml:id="u-158.28" who="#Marszałek">Władysława Sidorowicza — na stanowisko ministra zdrowia i opieki społecznej;</u>
          <u xml:id="u-158.29" who="#Marszałek">Jerzego Ślęzaka — na stanowisko ministra łączności;</u>
          <u xml:id="u-158.30" who="#Marszałek">Adama Tańskiego — na stanowisko ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej;</u>
          <u xml:id="u-158.31" who="#Marszałek">Ewarysta Waligórskiego — na stanowisko ministra transportu i gospodarki morskiej;</u>
          <u xml:id="u-158.32" who="#Marszałek">Andrzeja Zawiślaka — na stanowisko ministra przemysłu;</u>
          <u xml:id="u-158.33" who="#Marszałek">Krzysztofa Żabińskiego — na stanowisko ministra — szefa Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-158.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.35" who="#Marszałek">Wysoka Izbo! Po wytężonej, wielogodzinnej debacie mamy nowy rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-158.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.37" who="#Marszałek">Sejm potwierdził to swoim głosowaniem: 272 za, 4 przeciw i 62 wstrzymujących się. To jak na taką ogromną debatę, z tyloma zastrzeżeniami i uwagami, wynik bardzo pozytywny.</u>
          <u xml:id="u-158.38" who="#komentarz">(Wesołość na sali obrad)</u>
          <u xml:id="u-158.39" who="#Marszałek">Nie kryjemy, że wśród zapisanych do dyskusji 68 mówców znaleźli się również ci, którzy wcześniej nie mogli zabrać głosu w przerwanej debacie budżetowej i wszystkie swoje uwagi i zastrzeżenia zawarli w obecnych przemówieniach z okazji expose premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. Musimy pamiętać, że na napisanie tego expose premier nie miał więcej czasu niż 6 dni. Było to bardzo krótki czas. Co więcej, w zaproponowanej przezeń nowej ekipie tylko 4 ministrowie pochodzili z dawnego rządu i mieli doświadczenie z pracy rządowej, którym ewentualnie mogli służyć nowemu premierowi. Nie dziwi więc nas, że tak wiele spraw w tym expose zabrakło, a wiele innych zostało potraktowane przezeń powierzchownie lub przynajmniej w sposób nie w pełni udokumentowany.</u>
          <u xml:id="u-158.40" who="#Marszałek">Co jest naprawdę ważne, to chęć udzielenia nowemu rządowi przez Sejm pomocy, deklarowane przez Sejm życzliwe poparcie we wszystkim, co nie będzie sprzeczne z odrębnymi interesami grup zawodowych i społecznych reprezentowanych w Sejmie. Nie będzie to, jak słyszeliśmy od posłów, pomoc automatyczna, ale chętna, nie będzie to pomoc łatwa, ale możliwa i gotowa do zrozumienia wzajemnych racji. Oznacza to, że warunkiem harmonijnej współpracy między Sejmem i rządem musi być szeroko otwarty kanał komunikacji wzajemnej, prowadzone na co dzień porozumiewanie się i współdziałanie. Tylko taka współpraca i współdziałanie wzajemne będzie warunkiem możliwie bezkolizyjnego działania rządu.</u>
          <u xml:id="u-158.41" who="#Marszałek">Nie mamy wątpliwości, że nowi ministrowie będą musieli wielu rzeczy się nauczyć, nie wątpimy też, że będą uczyli się szybko. Tego potrzebuje rząd, ale tego również potrzebuje Polska. Wszyscy wiemy, że w obecnej sytuacji krajowej i zagranicznej nie ma czasu do stracenia, co więcej, ani ten Sejm, ani ten rząd nie ma zbyt wiele czasu przed sobą. Czas oddany nam przez historię do dyspozycji trzeba wyzyskać w stopniu maksymalnie możliwym dla dobrego imienia obu instytucji, a co najważniejsze, dla dobra kraju. Najtrudniejsze jak zwykle stanie przed rządem po akcie zatwierdzenia przez Sejm, kiedy nowi ministrowie zestawią długą listę zamówień, potrzeb i skarg poselskich z tej najdłuższej w historii Sejmu debaty, z możliwościami, jakie zastaną w swoich resortach, w skarbie państwa i w całej polskiej rzeczywistości. Stanie przed nimi trudne zadanie dokonania wyboru, bo na wszystko na pewno nie starczy, kiedy zderzą się ze sobą dezyderaty i żądania poszczególnych grup społecznych i dziedzin życia ze strategicznymi potrzebami i celami całej gospodarki narodowej i całego życia państwowego.</u>
          <u xml:id="u-158.42" who="#Marszałek">Życzymy rządowi gorąco, aby dokonał tego wyboru trafnie, aby potrafił zminimalizować koszty społeczne i aby potrafił uniknąć licznych zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-158.43" who="#Marszałek">Oby niezależnie od tego, jak długo wypadnie działać dzisiaj powołanemu rządowi, a tego nikt dzisiaj nie wie, zapisał się on w najnowszej historii Polski jako rząd umiejętnie kontynuujący to co zastał dobrego w spadku po swym poprzedniku i niemniej umiejętnie korygujący lub uzupełniający to, co takiej korekty wymaga. Ten Sejm będzie go w takich poczynaniach wspierał. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-158.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.45" who="#Marszałek">Ogłaszam obecnie półgodzinną przerwę, po której wszystkich posłów proszę o powrót na salę, bo będziemy głosowali.</u>
          <u xml:id="u-158.46" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej w sali nr 217 A (II piętro) oraz posiedzenie Komisji Zdrowia w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Przerwa do godziny 11.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 do godz. 11 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę państwa o zajmowanie miejsc. Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia o no wy punkt 6. Byłoby to sprawozdanie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Druk sprawozdania zostanie posłankom i posłom doręczony w trakcie obrad Sejmu. Są tu dwie poprawki, które ewentualnie, jeżeli Wysoka Izba przyjęłaby tę zmianę porządku dziennego, przegłosowalibyśmy na końcu tego punktu porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszenia praw człowieka (druk nr 611).</u>
          <u xml:id="u-160.5" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">W celu uzasadnienia projektu ustawy proszę o zabranie głosu pana senatora Tadeusza Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! 4 stycznia 1944 r. wkroczyła na ziemie polskie Armia Czerwona. Ofensywa wojsk sowieckich miała położyć kres męczeństwu narodów Rzeczypospolitej i przywrócić utraconą wolność. Niestety, wyzwolenie kraju spod okupacji faszystowskiej było dla Polaków początkiem nowej niedoli, nowych zmagań o zachowanie niepodległego bytu. Ludność Polski, która poniosła tyle cierpień w czasach wojny z Trzecią Rzeszą niemiecką i pomogła aliantom odnieść zwycięstwo, znalazła się pod obcymi rządami sojusznika ze wschodu, który natychmiast podjął walkę z oficerami i żołnierzami Armii Krajowej, będącej wówczas częścią składową sił zbrojnych wielkiej koalicji antyhitlerowskiej. Rozpoczął się kolejny akt polskiego dramatu. Dramatu, który pochłonął w samych tylko latach 1944–1948 2,5 tys. osób skazanych na śmierć (1/3 z tych osób została stracona), od 100 do 150 tys. uwięzionych, zgładzonych bez procesów, zamęczonych w śledztwach, zabitych w różnego rodzaju pacyfikacjach i bratobójczych walkach, które przyniosły straty po obu stronach.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#SenatorTadeuszZieliński">W orbitę okrutnego terroru włączone zostały z początku głównie połowę sądy wojskowe, które wydawały wyroki śmierci, nie podlegające zaskarżeniu i wykonywane natychmiast. Później, od wiosny 1946 r., zaczęto tworzyć wojskowe sądy okręgowe, a następnie rejonowe sądy wojskowe. W końcu zadanie sankcjonowania bezprawnych działań organów bezpieczeństwa powierzone zostało sądownictwu powszechnemu i prokuraturze PRL, w szczególności wyznaczanym specjalnie do tych zadań dyspozycyjnym sędziom i prokuratorom. Wspomnieć również trzeba, że u progu omawianego okresu powstał też szczególny sąd wojskowy — Korpusu Bezpieczeństwa Wojskowego z pierwszą siedzibą w Lublinie.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#SenatorTadeuszZieliński">Walka z przeciwnikami narzucanego siłą ustroju toczyła się w pierwszym okresie bezwzględnej walki z narodem często bez zachowania form nawet z pozoru legalnych. Bezprawie to znalazło aprobatę w ówczesnym Sejmie Ustawodawczym. Z tej oto trybuny padły słowa ukazujące bez osłonek niepraworządne oblicze tamtego państwa: „Nadszedł czas aby siły Urzędu Bezpieczeństwa, milicja i wojsko z bronią w ręku pozbyły się wszystkich reakcjonistów. Mam tu na myśli” — oświadczył mówca z aparatu władzy „nie tylko tych, co ukrywają się w lasach, ale także tych, którzy siedzą na tej sali”. Tu mówca skierował wzrok na posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, tego stronnictwa, które było wówczas ostatnim bastionem II Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#SenatorTadeuszZieliński">Wymiar owej „ludowej” sprawiedliwości był sprawowany w latach najcięższych prześladowań, to jest w okresie od 1944 do 1948 roku, na podstawie dekretów wydawanych w trybie pozaparlamentarnym. Pierwszy z tych aktów — dekret z 31 sierpnia 1944 r. był wymierzony bezpośrednio przeciwko faszystowsko-hitlerowskim zbrodniarzom oraz zdrajcom narodu polskiego, ale stał się równocześnie okrutnym orężem w likwidowaniu akowców, którym zarzucano współpracę z hitlerowskim okupantem.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#SenatorTadeuszZieliński">W dniu 30 października 1944 r. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego wydał dekret o ochronie państwa z mocą wsteczną od 15 sierpnia 1944 r. Dekret ten przewidywał sankcje do kary śmierci włącznie we wszystkich 11 przepisach.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#SenatorTadeuszZieliński">W dniu 23 września 1944 r. wprowadzono również dekretem PKWN Kodeks karny Wojska Polskiego. Na podstawie przepisów tego dekretu osoby prowadzące działalność polityczną sprzeczną z linią PKWN mogły być karane śmiercią.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#SenatorTadeuszZieliński">W trybie dekretowym wprowadzono w 1944 r. także zmiany w ustroju sądów i prokuratur wojskowych. Sądy wojskowe skazywały odtąd na śmierć lub długoletnie kary więzienia osoby cywilne za działalność anty ustrojową. Protestowali bezskutecznie przeciw tej procedurze w 1946 r. posłowie opozycyjni, zarzucając, iż jest niezrozumiałe, aby po upływie dwóch lat od czasu zakończenia działań wojennych obowiązywał wyjątkowy przepis, że obywatel nie będący wojskowym podlega za przestępstwa polityczne sądom wojskowym, gdzie procedura jest zbyt rygorystyczna i sztywna, dopasowana do dyscypliny wojskowej, gdzie wszystko otoczone jest tajemnicą. Ten stan rzeczy, Wysoki Sejmie, zbliżony do stanu wojennego trwał w sumie blisko 10 lat!</u>
          <u xml:id="u-161.7" who="#SenatorTadeuszZieliński">Na swoiste prawodawstwo stanu nadzwyczajnego złożyły się ponadto 3 dalsze dekrety z 1945 r.:</u>
          <u xml:id="u-161.8" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po pierwsze, dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa. Dekret ten został w 1946 r. zastąpiony tzw. Małym kodeksem karnym.</u>
          <u xml:id="u-161.9" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po drugie, dekret o postępowaniu doraźnym.</u>
          <u xml:id="u-161.10" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po trzecie, dekret o komisji specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-161.11" who="#SenatorTadeuszZieliński">Dnia 3 stycznia 1946 r. wymienione dekrety zostały jednomyślnie zatwierdzone przez Krajową Radę Narodową na wniosek Bolesława Bieruta. Warto zauważyć, że na tej samej sesji zatwierdzono globalnie aż 59 dekretów bez jednego głosu sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-161.12" who="#SenatorTadeuszZieliński">Odejście od demokratycznej formy stanowienia prawa przyniosło wkrótce swe tragiczne owoce. Za działalność antypaństwową, rzeczywistą bądź bezpodstawnie przypisaną, skazano na śmierć lub długoletnie więzienie tysiące osób, bez zapewnienia im możliwości obrony. Po rozgromieniu patriotycznej opozycji w pierwszych czterech latach powojennych, represje polityczne przybrały postać skazań na podstawie przepisów prawa karnego powszechnego, najpierw Kodeksu karnego z 1932 roku, a później z 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-161.13" who="#SenatorTadeuszZieliński">W całym okresie panowania reżimu komunistycznego w Polsce procesy polityczne były prowadzone w trybie naruszającym z reguły zasady prawidłowego wymiaru sprawiedliwości. Zwłaszcza w pierwszym dziesięcioleciu tzw. utrwalania władzy ludowej w Polsce nie zapewniano oskarżonym prawa do obrony, wymuszano zeznania torturami, ferowanie wyroków powierzano posłusznym sędziom, którzy wykonywali bez skrupułów zadanie likwidacji oskarżonych w majestacie prawa. Skazańcy umierali bez ostatniej pociechy, jaka jest udziałem żołnierza ranionego w bitwie, bez sławy. Nie powiewał nad nimi sztandar wolnej Polski, za którą oddawali swoje młode życie. Nie wiadomo nawet, gdzie śpią teraz snem wiecznym, snem srebrnym o rycerskiej szpadzie.</u>
          <u xml:id="u-161.14" who="#SenatorTadeuszZieliński">Na odrażający, wstrząsający obraz ówczesnego sądownictwa złożyły się z jednej strony procesy jawne, pokazowe, które były starannie wyreżyserowane i kończyły się ustalonymi z góry wyrokami skazującymi tych, którzy przyznali się pod przymusem do popełnienia zarzuconych czynów. Z drugiej zaś strony były procesy niejawne, kapturowe, prowadzone od 1950 r. w sekcji tajnej Sądu Apelacyjnego, a następnie Sądu Wojewódzkiego m.st. Warszawy. Skazywano w nich przeważnie oskarżonych, którym obawiano się wytoczyć procesy jawne z udziałem obrońców z wyboru. W tym postępowaniu rozpoznano w latach 1950–1954 łącznie 505 spraw. Stalinowska teoria o zaostrzającej się walce klasowej powodowała, że represje w miarę upływu czasu nie zanikały częstokroć, lecz w niektórych fazach rządów stalinowsko-bierutowskich w Polsce nawet się nasilały. Dodajmy, że po proklamacji stanu wojennego w 1981 r. pojawiły się represje polityczne na nowo.</u>
          <u xml:id="u-161.15" who="#SenatorTadeuszZieliński">Wysoki Sejmie! W ramach ograniczonego w czasie wystąpienia parlamentarnego nie sposób opisać rozmiaru zjawisk, które ukształtowały system bezprawia popełnionego na narodzie polskim w tym niezwykle tragicznym okresie naszych dziejów. Przypomnienie elementarnych prawd o zbrodniach, w których uczestniczyli ludzie noszący mundury oficerów wojska polskiego i sędziowskie togi, było tutaj konieczne, bo przecież na tej sali powstawało prawo wymierzone przeciw patriotom polskim, z tej trybuny wygłaszano oskarżenia pod adresem tych, którzy nie zrezygnowali z walki o niepodległość, stąd płynęły potoki słów o dobrodziejstwach rządów komunistycznych w Polsce. O tych zbrodniach, które zapoczątkowały, a następnie utrwaliły erę komunizmu w naszym kraju należało powiedzieć także dlatego, ponieważ nadal odzywają się głosy, że w skomplikowanej sytuacji powojennej polscy komuniści poprowadzili swój naród w sposób najlepszy z możliwych. Nie wdając się w dociekania na temat międzynarodowych i politycznych uwarunkowań przyczyn zmiany ustroju Rzeczypospolitej w 1944 r., trudno zgodzić się z oceną, że sposób podporządkowania Polski Związkowi Radzieckiemu kosztem cierpień milionów ludzi był „najlepszy z możliwych”.</u>
          <u xml:id="u-161.16" who="#SenatorTadeuszZieliński">Inicjatywa ustawodawcza Senatu zmierza do potępienia tamtych sposobów przemiany ustroju i metod stosowanych przez aparat represji, z tzw. ludowym wymiarem sprawiedliwości na czele. Środki, jakimi ten aparat się posługiwał, doprowadziły do ujarzmienia narodu i upodlenia sędziów, którym w tym szkodliwym, zbrodniczym systemie wypadło działać.</u>
          <u xml:id="u-161.17" who="#SenatorTadeuszZieliński">W celu przywrócenia wiary w sprawiedliwe wyroki historii i dania satysfakcji ofiarom represji oraz pozostałym po nich rodzinom, Senat Rzeczypospolitej Polskiej proponuje uznanie za nieważne ex lege (mocą ustawy) wszystkich orzeczeń wydanych przez organy ścigania, organy wymiaru sprawiedliwości albo przez organy pozasądowe, jeżeli czyn zarzucany lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego lub stanowił wyraz korzystania z praw i wolności człowieka, a także orzeczeń, które wydano z powodu takiej działalności.</u>
          <u xml:id="u-161.18" who="#SenatorTadeuszZieliński">Rozwiązania przyjęte w projekcie nawiązują do postulatów sformułowanych przez Radę Legislacyjną w opinii z 30 marca 1990 r. o konieczności uznania jednym aktem ustawowym za nieważne orzeczeń, na podstawie których obywatele naszego kraju byli w przeszłości niesłusznie represjonowani.</u>
          <u xml:id="u-161.19" who="#SenatorTadeuszZieliński">Obecnie ofiary wspomnianych prześladowań ubiegają się o uchylenie skazujących orzeczeń w trybie indywidualnym, za pomocą wniosków o rewizje nadzwyczajne bądź wniosków o wznowienie postępowania. Skasowanie niesłusznego orzeczenia następuje zatem w wyniku zastosowania nadzwyczajnych środków procesowych, które zostały przewidziane w celu korygowania błędnych rozstrzygnięć zdarzających się w każdym normalnie funkcjonującym wymiarze sprawiedliwości. Wymienione środki procesowe nie są jednak właściwym sposobem naprawienia krzywd powstałych w wyniku zbrodniczych działań aparatu przymusu. Skazania, których dotyczy nasz projekt, następowały z reguły w warunkach urągających fundamentalnym zasadom sądzenia ludzi za czyny sprzeczne z prawem, a same prawa, na podstawie których wymierzano oskarżonym kary śmierci lub długoletniego więzienia, były złe same w sobie, bo naruszały naturalne prawa ludzkie, godziły w prawo każdego narodu do oporu, do sprzeciwu wobec narzuconego przez obce mocarstwo ustrojowi.</u>
          <u xml:id="u-161.20" who="#SenatorTadeuszZieliński">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy celowo nie określa szczegółowo stanów faktycznych, do których odnosi się ogólna norma unieważniająca interesujące nas orzeczenia. Nie jest to wadą projektu, lecz zdaniem ekspertów jego zaletą. Czołowi znawcy prawa karnego i postępowania karnego, których powołaliśmy jako ekspertów, przestrzegali przed wprowadzeniem do ustawy kazuistycznych przepisów określających za nieważne orzeczenia wydane na podstawie wyczerpująco wyliczonych w ustawie przepisów karnych. Próba stworzenia takiego katalogu nie powiodła się, okazało się bowiem w toku wielomiesięcznych wnikliwych dociekań, że wyroki za działalność polityczną były ferowane bardzo często na podstawie tych samych przepisów, jakie były podstawą skazań za przestępstwa pospolite. Nasza formuła zapobiega niebezpieczeństwu unieważnienia wyroków za czyny kryminalne, a nawet za zbrodnie popełniane przez przestępców faszystowsko-hitlerowskich, konfidentów gestapo itd.</u>
          <u xml:id="u-161.21" who="#SenatorTadeuszZieliński">Za nieporozumienie uważam zarzut, że omawiany projekt jest może nazbyt ogólny i jako taki nie odpowiada jakoby wymaganiom prawa karnego, które musi odznaczać się ścisłością określenia czynów zabronionych pod groźbą kary. Projekt, który mam zaszczyt Wysokiej Izbie tutaj rekomendować, nie jest projektem ustawy wprowadzającej jakąś odpowiedzialność, przeciwnie, jest to projekt aktu anulującego skutki nieprawidłowych represji karnych. Trzeba dodać, że przedmiotem skazań były czyny bliżej nieokreślone i dlatego też trzeba unieważniać orzeczenia dotyczące tychże właśnie skazań, które nie określały bliżej czynów zarzucanych oskarżonym. Projekt trafnie przewiduje, że sądy będą w każdej konkretnej sprawie badać na podstawie akt, czy zarzucany lub przypisany skazanemu czyn odpowiadał kwalifikacji zachowania na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego lub na rzecz praw człowieka. Takie orzeczenia będą uznawane za nieważne w zasadzie niezależnie od tego, jaki przepis został przez organ represjonujący skazanego w tamtych czasach zastosowany. W przypadkach, gdy wyrok był wydany z rażącym pogwałceniem procedury, np. w więzieniu sekcji tajnej, sąd stwierdzi nieważność orzeczenia już z powodu tej wadliwości.</u>
          <u xml:id="u-161.22" who="#SenatorTadeuszZieliński">Omawiany projekt zawiera też uregulowania nadające się do dyskusji. Są w nim także pewne usterki redakcyjne, które powstały wskutek zgłaszania na gorąco z sali na plenarnym posiedzeniu Senatu poprawek do tekstu przygotowanego przez właściwą komisję senacką. Dotyczy to, niestety również tytułu projektowanej ustawy. Sądzę jednak, że w toku prac w komisji sejmowej projekt tego niesłychanie trudnego aktu może być ulepszony przy dalszej pomocy ekspertów, naukowców, a także praktyków z Ministerstwa Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego, z którymi to organami współpracowaliśmy. Zakresem projektu zostały objęte orzeczenia za okres już od 9 maja 1943 r., co może być dyskusyjne (to jest data powstania pierwszej dywizji piechoty im. Tadeusza Kościuszki), aż do 31 grudnia 1989 r. Senat nie ograniczył zasięgu czasowego ustawy do 1956 roku, stwierdzając, że w Polsce procesy polityczne nie skończyły się definitywnie z upływem okresu stalinowskiego, lecz trwały przez cały czas realnego socjalizmu, przybierając jedynie w kolejnych fazach tego okresu różne natężenia i formy prawne.</u>
          <u xml:id="u-161.23" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pragnę dodać, że prezentowany dzisiaj akt liczy się ze złożonością sytuacji, w jakiej zapadały orzeczenia za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, zwłaszcza w pierwszym okresie, w którym ginęli też polscy komuniści i niejednokrotnie przypadkowa ludność cywilna, nie biorąca bezpośrednio udziału w walce o zachowanie konstytucyjnego ustroju II Rzeczypospolitej. Projekt odrzuca niemoralną zasadę „cel uświęca środki” i wyłącza spod działania ustawy czyny, popełnione wprawdzie z pobudek politycznych, ale z naruszeniem zasady, iż dobro poświęcone nie może pozostawać w rażącej dysproporcji wobec dobra będącego bezpośrednim celem działania, a użyty środek musi być współmierny do zamierzonego lub osiągniętego skutku. Tak więc na przykład orzeczenia skazujące za gwałty, zamachy przeciw życiu, nie ulegałyby uznaniu za nieważne. Śmierć ludzi poległych w starciach z opozycją zbrojną to drugie oblicze polskiego dramatu, dramatu „Popiołu i diamentu”. Trzeba dodać, że walki staczane między zbrojnymi formacjami były konfliktami, do których należało stosować po obu stronach reguły przyjęte w cywilizowanym świecie i to bez względu na to, czy w Polsce toczyła się na określonych terenach wojna domowa, czy też nie, jak utrzymują historycy, między innymi profesor Kersten i profesor Turlejska. Zgodnie z tymi regułami, potwierdzonymi później w 1949 roku przez 4 konwencje genewskie, nie wolno było zabijać ani maltretować pokonanych przeciwników i zadawać cierpień ludności cywilnej.</u>
          <u xml:id="u-161.24" who="#SenatorTadeuszZieliński">Senat uznał, że zadośćuczynienie krzywd nie byłoby zupełne, gdyby ustawa nie przewidziała świadczeń pieniężnych na rzecz ofiar represji bądź członków ich rodzin. Wychodząc z założenia o ciągłości państwa, Senat opowiedział się za odpowiedzialnością odszkodowawczą skarbu państwa w granicach określonych przepisami Kodeksu postępowania karnego, które już dzisiaj są podstawą odszkodowań za niesłuszne skazanie. W gruncie rzeczy nie zmienia się tutaj żadna podstawa, Senat przewidział tylko jedno dodatkowe świadczenie, a miano wicie koszty upamiętnienia ofiar, które zginęły w wyniku wyroków skazujących na śmierć. W gruncie rzeczy cały dotychczasowy system odszkodowawczy pozostaje.</u>
          <u xml:id="u-161.25" who="#SenatorTadeuszZieliński">Dokładne określenie skutków finansowych, jakie powstaną w związku z roszczeniami odszkodowawczymi, nie jest możliwe, bowiem jak wyjaśnił minister sprawiedliwości w piśmie z 3 stycznia br., brak jest danych statystycznych co do wszystkich skazań, w szczególności skazań w latach 1944–1955 w sprawach politycznych, które należały wówczas do sądów wojskowych. Z danych natomiast dotyczących skazań za czyny o charakterze politycznym przez sądy powszechne wynika, że w latach 1947–1956 za te czyny skazano łącznie ok. 10 tys. osób. Według oceny Ministerstwa Sprawiedliwości w latach 1944–1956 mogło dojść do niesłusznych skazań kilkudziesięciu tysięcy osób Obecnie w związku z rozpoznawanymi sprawami na skutek rewizji nadzwyczajnych przyznawane są odszkodowania rzędu kilkudziesięciu milionów złotych. Pragnę dodać, że w listach, które były kierowane do komisji senackiej, wielu prześladowanych w przeszłości akowców wyrażało nadzieję, że obecny parlament przywróci im cześć i skasuje zbrodnicze wyroki. Deklarowali oni równocześnie, że nie będą dochodzić odszkodowań, a zatem nie można liczby skazań mnożyć przez jakieś cyfry, może się bowiem okazać, że wielokrotnie ofiary tych prześladowań poprzestaną na uznaniu wyroków za nieważne. Byłbym zatem przeciwny demonizowaniu tej sprawy kosztów, myślę, że nie jest to zagadnienie tak poważne, jak to się może na pierwszy rzut oka wydawać Wysoki Sejmie! W czasach beznadziei wywołanej terrorem, jaki rozpętał się na ziemiach Polski po utracie naszej suwerenności na rzecz Związku Radzieckiego, były premier rządu emigracyjnego w Londynie Stanisław Mikołajczyk, jako przywódca ówczesnej opozycji wypowiedział prorocze słowa, które warto dziś przywołać na tej sali: „Do nas należy zwycięstwo, bo matki Polki dały nam życie i razem z modlitwą uczyły nas patriotyzmu, bo wyrośliśmy wśród tych samych pól, łąk i lasów, które splotły nas jedną miłością i tymi samymi pragnieniami, bo programy i ideologia, którym hołdujemy, są rezultatem działań i pragnień praw dziwie demokratycznej większości narodu”.</u>
          <u xml:id="u-161.26" who="#SenatorTadeuszZieliński">Dzisiaj, gdy zapowiedź zwycięstwa w pełni się ziściła, wyciągnijmy wnioski z historii tego strasznego okresu, kiedy to z nieba biły łuny pożarów, a w rodzimych więzieniach ginęli najlepsi synowie i córki tej ziemi. To wzniecona przez naszych wrogów nienawiść wzajemna doprowadziła do walk bratobójczych i morderstw sądowych. Zbrodnie te głębokim kładą się cieniem na dziejach wymiaru sprawiedliwości w Polsce, bo ich sprawcami byli przecież polscy sędziowie i polscy prokuratorzy. Niechże teraz Sejm Rzeczypospolitej odda cześć ofiarom niepraworządności i zobowiąże nowe polskie sądy do potwierdzenia swymi postanowieniami nieważności orzeczeń, które tyle zła wyrządziły naszemu narodowi.</u>
          <u xml:id="u-161.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję bardzo, panie senatorze.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Może sekundę, pani poseł, chciałam tylko przed otworzeniem debaty przekazać dwie informacje. Pierwsza informacja — w imieniu prezesa Rady Ministrów chcę przeprosić Wysoką Izbę za nieobecność członków rządu w czasie posiedzenia Sejmu. Ze względu na trudną sytuację polityczną udali się oni do swoich obowiązków. To jest pierwsza rzecz. I druga rzecz, już porządkowa. Chciałam Wysoką Izbę poinformować, że jest taka propozycja Prezydium Sejmu, abyśmy dzisiaj toczyli debatę bez przerwy obiadowej, najwyżej z półgodzinną przerwą, byśmy ewentualnie wcześniej skończyli obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Sprzeciwu nie słyszę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#PosełWandaSokołowska">Chciałam tylko zgłosić pytanie do pana senatora, które mnie bardzo dręczy i proszę o wnikliwą na nie odpowiedź. Czy z dobrodziejstw proponowanej ustawy mogliby skorzystać pracujący na rzecz obcego wywiadu ludzie typu pan Kukliński czy pan Spasowski, czy ich to również obejmie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę Państwa! Wysoka Izbo! Otwieram debatę nad przedstawionym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Do głosu w tej chwili zapisanych jest 9 mówców. Naturalnie na zakończenie poprosimy o zabranie głosu pana senatora jako przedstawiającego wniosek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo jako pierwszego pana posła Andrzeja Kerna z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jest to wystąpienie klubowe, jako następny głos zabierze pan poseł Juliusz Braun.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#PosełAndrzejKern">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Popierając w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego samą ideę ustawy, czynię to z ambiwalentnymi uczuciami. Jako prawnik do ustawy tej muszę zgłosić cały szereg zastrzeżeń, poczynając od jej tytułu, a kończąc na braku precyzji pewnych sformułowań. Te uwagi odkładam do pracy w komisji. Wydaje mi się, że tutaj przed Wysoką Izbą przy pierwszym czytaniu przede wszystkim należy podkreślić wysoki walor moralny samej idei projektu. Mamy ustawy, które tworzymy ze względu na potrzeby gospodarcze, polityczne, społeczne, ale są również ustawy, które tworzymy z potrzeby serca. Ta ustawa do takich właśnie należy.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#PosełAndrzejKern">Projekt dotyczy orzeczeń wydawanych w latach 1943–1989, a więc w czasach oktrojowanej suwerenności, a obejmuje cały szereg pokoleń: pokolenie tych, którzy zrodzeni na początku stulecia przeżyli koszmar dwóch wojen światowych, którzy przeżyli radość dnia, gdy wybuchła Polska i ta radość 20-lecia wolności musiała im wystarczyć na całe życie; pokolenie, któremu towarzyszyła cały czas pieśń-skarga, ale i pieśń-nadzieja: „Czy zginąć nam przyjdzie na polach, czy w tajgach Sybiru nam zgnić, z trudu naszego i znoju Polska powstanie by żyć” — dotyczy to pokolenia Kolumbów rocznik 20, którzy edukację swoją odbywali w podziemnych szkołach i uniwersytetach, a którym przyszło najważniejszy egzamin życia zdawać na barykadach płonącej i opuszczonej przez wszystkich Warszawy; dotyczy pokolenia Kolumbów rocznik 30, którzy po wydarzeniach października 1956 roku próbowali budować w Polsce socjalizm z ludzką twarzą, a zakończyli wyrokami i więzieniami; dotyczy pokolenia, które tworząc Komitet Samoobrony Społecznej KOR i Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, wydało walkę na śmierć i życie totalitaryzmowi; dotyczy wreszcie tych, którzy nie pogodzili się nigdy z wprowadzeniem stanu wojennego i podjęli walkę trudną, ale jak się okazuje, zwycięską. Te wszystkie pokolenia spina jedna klamra — wierność przyrzeczeniu: „wszystko co nasze Polsce oddamy”. Myślę, że Sejm III Rzeczypospolitej uchwalając ostatecznie tę ustawę, po przepracowaniu jej przez Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą, odda hołd tym wszystkim pokoleniom i na miarę swoich możliwości spłaci dług, jaki wobec nich zaciągnęliśmy. Dzięki ich ofiarom, dzięki ich poświęceniom możemy być dzisiaj wolni i możemy oddychać.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Juliusza Brauna z Klubu Parlamentarnego Unii Demokratycznej, jest to wystąpienie klubowe, a następnie pana posła Ryszarda Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#PosełJuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nikt nie potrafi dziś dokładnie powiedzieć, ile osób z przyczyn politycznych skazały sądy w Polsce w latach stalinowskich. Te sądy działały na mocy przepisów narzuconych obcą siłą, ale choć przywoływanie imienia Najjaśniejszej Rzeczypospolitej w tych bezprawnych wyrokach było nadużyciem, to przecież jednak w nagłówku każdego wyroku wypisane były słowa mówiące, iż to w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, później w imieniu PRL te wyroki są wydawane.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#PosełJuliuszBraun">Dziś stajemy wobec wezwania do historycznego rozrachunku. W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej mamy oddać cześć i przywrócić dobre imię tym, których tego dobrego imienia próbowano pozbawić właśnie za to, że dla Polski walczyli i dla Polski pracowali.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#PosełJuliuszBraun">Już jesienią 1989 r., a więc krótko po wyborach, Senat — wyższa izba naszego parlamentu, wybrana w wyborach w pełni demokratycznych — przyjął uchwałę stwierdzającą konieczność uznania za bezprawne wyroków, jakie z przyczyn politycznych zostały wydane w latach stalinowskich. Różne były czyny skazanych i różni ludzie znaleźli się wtedy w więzieniach. Byli wybitni działacze opozycji, walczący o demokratyczny kształt Polski zniewolonej przez komunizm. Byli żołnierze ruchu oporu z lat drugiej wojny światowej, których usiłowano pozbawić czci, traktując ich na równi ze zbrodniarzami hitlerowskimi. Symboliczny jest tu znany powszechnie los Kazimierza Moczarskiego. Ale więźniem jako wróg „władzy ludowej” mógł stać się niemal każdy. Z opowiadań mojej matki, powtarzanych w domu, a zasłyszanych pod bramą więzienia, gdzie spędzała długie godziny z paczką albo czekając na widzenie, pamiętam na przykład historię częstochowskiej zakonnicy, którą na kilka lat więzienia skazano za to, że wywiesiła żółto-białą flagę papieską, określoną przez sąd mianem flagi obcego mocarstwa.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#PosełJuliuszBraun">Tylko niewielka część skazanych doczekała się rehabilitacji w krótkim okresie odwilży po październiku 1956 r. Wielu nie chciało wracać do tych dramatycznych wydarzeń z przeszłości, inni nie chcieli prosić o rehabilitację władz PRL, bo nie wypierali się czynów, za które ich skazano. Przeciwnie, uważano, że te czyny stanowią powód do dumy. Powodem do dumy jest bowiem aktywny sprzeciw wobec narzuconego Polsce totalitarnego ustroju, wobec komunistycznego bezprawia. Powodem do dumy jest śmiała obrona praw należnych wolnemu obywatelowi.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#PosełJuliuszBraun">Wysoki Sejmie! Ustawa, którą przedstawia dziś Senat, uznaje za nieważne wszystkie wyroki za czyny związane z obroną wolności Polski i z obroną praw człowieka. Skutków tego, co się stało, nie da się odwrócić. Nie da się usunąć z pamięci setek tysięcy polskich rodzin tego, co się stało, nie da się wyrównać krzywd. Nikt nie przywróci życia zamordowanym na mocy bezprawnych wyroków, nie przywróci lat spędzonych w więzieniach, nic nie odwróci losu dzieci wychowanych bez ojca czy matki, nic nie przywróci straconych szans, ale można dokonać aktu o znaczeniu zarówno symbolicznym jak prawnym, aktu sprawiedliwości zamykającego pewien rozdział naszych dziejów. Wymazując wyroki z akt sądowych, pozostawiamy je w historii jako świadectwo i jako przestrogę. Dokonanie tego prawnego aktu jest obowiązkiem naszego Sejmu, Sejmu okresu przejściowego, bo przecież jeszcze kilkanaście miesięcy temu wydano nam legitymacje Sejmu PRL, a dziś stanowimy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#PosełJuliuszBraun">Ten akt sprawiedliwości ma — jak powiedziałem — także znaczenie formalne, znaczenie prawne. Stąd konieczność troski o należyty kształt zapisów ustawy, którą nam Senat przedłożył. Na dyskusję o bardzo wielu szczegółach będzie czas w komisji, do której — jak wierzę — Sejm tę ustawę skieruje. Chciałbym więc podnieść z tego miejsca tylko dwie sprawy generalne.</u>
          <u xml:id="u-167.6" who="#PosełJuliuszBraun">Pierwsza sprawa to kwestia zakresu czasowego działania ustawy. W pierwotnym zamyśle Senatu miała ona dotyczyć tylko orzeczeń wydanych w latach stalinowskich za czyny związane z szeroko pojętą działalnością na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego i w obronie praw człowieka. Przesunięcie horyzontu czasowego aż po rok 1989, co dokonało się już na plenarnym posiedzeniu Senatu, a także wprowadzenie zasady unieważnienia orzeczeń również z przyczyn tylko formalnych nie wydaje się uzasadnione. W moim przeświadczeniu osłabia to historyczny wymiar aktu, o którym dyskutujemy. Nie byłoby dobrze, gdyby na mocy tej samej ustawy dokonano unieważnienia wyroków ludzi prześladowanych za to, że występowali w obronie praw człowieka i praw narodu, i przestępców pospolitych, których wyroki wydane zostały z naruszeniem procedury. Oczywiście, wyroki wydane z naruszeniem procedury powinny być uchylone, sprawy powinny być ponownie rozpatrzone, ale już na mocy innych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-167.7" who="#PosełJuliuszBraun">I druga sprawa — sprawa odszkodowań. Wymaga ona, jak sądzę, głębokiej refleksji ustawodawcy, ale nie tylko ustawodawcy. Źle by się stało, gdyby rozważana dziś ustawa miała się stać przyczyną fali roszczeń materialnych kierowanych ku tej jakże słabej finansowo Rzeczypospolitej, którą wspólnym wysiłkiem staramy się budować.</u>
          <u xml:id="u-167.8" who="#PosełJuliuszBraun">Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna z wielką satysfakcją wita inicjatywę ustawodawczą zmierzającą do unieważnienia orzeczeń wydanych wobec osób walczących w obronie bytu narodowego, w obronie demokracji i swobód obywatelskich w naszym kraju. Wnoszę o przekazanie projektu do Komisji Sprawiedliwości i do Komisji Ustawodawczej z wnioskiem o możliwie szybkie przygotowanie ostatecznej wersji i przedstawienie jej Sejmowi w drugim czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-167.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Zielińskiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, jest to wystąpienie klubowe, a następnie pana posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#PosełRyszardZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rzadko równie czytelne zdarzają się uzasadnienia projektów ustawodawczych jak to, które przed chwilą słyszeliśmy z ust pana senatora. Senacki projekt trafia naszym zdaniem w mielizny tkwiące w nurcie zmierzającym do Polski prawa. Czyniąc mozolnie sprawiedliwość, nie wolno przeoczyć niczego, bowiem sprawiedliwość wybiórcza jest zaprzeczeniem samej siebie.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#PosełRyszardZieliński">Projekt zmierzający do generalnego unieważnienia orzeczeń i decyzji, będących produktem rewolucyjnego terroru z pierwszych lat powojennych, względnie produktem „zaostrzonej walki klas” w różnych okresach, zasługuje na wielką życzliwość Wysokiej Izby i na wielką uwagę choćby z tej przyczyny, że tak jak został skonstruowany, dotyczy, wydaje im się, laikowi, jednak dwóch materii: Po pierwsze — represji wymierzanych ludziom walczącym przeciw zaprowadzeniu, umocnieniu i funkcjonowaniu ustroju komunistycznego, nazywanym w tym projekcie „żołnierzami niepodległości”. Po 1945 roku ludzie ci nie złożyli broni lub ją podnieśli, skutkiem czego byli skazywani na śmierć, zabijani również bez wyroków, więzieni lub prześladowani na inne sposoby, co w ograniczonej tylko mierze wynikało z potrzeb toczącej się, nigdy przecież nie zadeklarowanej, wojny domowej, a co natomiast było owocem polityki terroru stosowanej w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. Ale to tylko pierwsza i wyczerpana właściwie już w wystąpieniach przedmówców historyczna materia, w którą trafia projekt ustawy mającej na celu przywrócenie sprawiedliwego osądu bojownikom przegranej wówczas sprawy, ponoszącym ponad miarę ciężar swej (i nie tylko swej) klęski. Skoro jednak po paru dziesięcioleciach ich sprawa wcale nie okazała się przegraną, można i należy formalnie stwierdzić, że postępowano z nimi bezprawnie, że nawet ówczesnego prawa używano w stosunku do nich jako instrumentu terroru. Można to stwierdzić, można to uchwalić, co będzie miało wymiar moralny i co będzie sprawą kryształowo czystą, o ile na sąsiedniej płaszczyźnie traktowania ich krzywdzicieli nie przekroczymy pewnych granic, na przykład poprzez stosowanie odpowiedzialności zbiorowej w stosunku do określonych kategorii wykonawców czy funkcjonariuszy aparatu przemocy. Ale przedłożony nam projekt ustawy nie ogranicza się do tej stosunkowo prostej materii, zajmuje się również — choćby w samym swoim tytule, ale i w tekście też — drugą materią, to znaczy znacznie szerszym kręgiem spraw. Zarówno w tytule jak i w treści mówi w ogóle o krzywdach wynikłych z naruszenia praw człowieka i sfery wolności. Oczywiście, że zamiast rozbrojenia, prześladowanie ludzi, którzy nie zaniechali oporu po Jałcie, stanowiło jaskrawe naruszenie praw człowieka, ale krąg takich naruszeń był o wiele szerszy, o czym pamiętają projektodawcy ustawy, tylko że, moim zdaniem, nie zawsze konsekwentnie i w tym właśnie leży problem, przez który Wysoka Izba musi się przegryźć.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#PosełRyszardZieliński">Dzisiejsze pokolenie pamięta łamanie praw człowieka dotyczące obecnej generacji. Zostało także z grubsza uświadomione o zbrodniach dokonanych na pokoleniu lat czterdziestych i pięćdziesiątych, ale tylko o tych najjaskrawszych, świadczonych odkrywanymi coraz to nowymi, nieznanymi przedtem grobami. Natomiast bardzo mgławicowo przedstawia się współczesna świadomość całego morza krzywd wyrządzonych w cieniu owych najjaskrawszych zbrodni. Kto z nieokraszonych jeszcze siwizną Polaków zdaje sobie sprawę ze skali nieprawości wyrządzonych przez różne nadzwyczajne rodzaje sądów oraz przez pozasądowe organy wyszukujące sobie ofiary w imię ideologii? Niewyobrażalna dziś wręcz skala zjawiska, bezlik orzeczeń różnych komisji do walki z tym czy z owym może, ale nie musi, znaleźć się w spektrum proponowanej ustawy, zależnie od interpretacji zaproponowanych w tekście przepisów, a także zależnie od dzisiejszej aktywności ongiś poszkodowanych. Zatem może warto wyraźniej się opowiedzieć, czy chodzi nam o sprawiedliwość dla bezpośrednich tylko ofiar walki z narzuconym ustrojem, czy o wykraczające poza deklaracje, realne w sferze prawa zadośćuczynienie znacznie szerszemu gronu pokrzywdzonych w prawach człowieka. Jeśli zdecydowalibyśmy się na drugą wersję, projekt ustawy, mimo przemawiających do przekonania zastrzeżeń pana senatora, winien jednak w pewnych partiach stać się chyba bardziej kazuistyczny. Duch projektu jest deklaratywny. Określone orzeczenia staną się ipso facto nieważne, ale stwierdzenie nieważności w konkretnych sprawach wymaga wniosku, więc aktywności pokrzywdzonego lub jego spadkobierców. Jest to zasada słuszna, tyle że jeżeli tytuł ustawy traktować dosłownie, odnosi się do mnóstwa ludzi. Były lata, w których różne organy pozbawiały ludzi wolności i mienia celem przyspieszenia przebudowy ustroju i wcale nie chodziło tylko o latyfundystów i latyfundia. Tysiącom ludzi zrujnowano życie, zdrowie, wyzuto ich z mienia, zniszczono warsztaty pracy, ograbiono wymierzonymi z sufitu domiarami, wreszcie unicestwiono ich fałszywymi oskarżeniami, wykonując zadania zlecane różnym organom dla planowego eliminowania ze społeczeństwa różnych kategorii obywateli w myśl importowanej zasady walki klas, zaostrzonej w praktyce ponad granice prawa, nawet tego wówczas stanowionego. Ograniczając się wyłącznie do wyroków oraz orzeczeń i decyzji pozasądowych, ale pozostawiających po sobie jakiś formalny ślad, a pomijając całe fale brutalnych faktów obywających się bez dokumentacji, pragnę przypomnieć choćby tylko liczne serie dętych procesów wymierzonych w poszczególne środowiska, celem ich było zastraszenie u progu Polski Ludowej i wymuszenie uległości wobec dyktatury. Taka była szeroka otoczka eksterminacji czynnie walczących o niepodległość. Nasuwa mi się pierwszy z brzegu przykład — paradoksalne procesy o szpiegostwo lub o „szeptaną propagandę” prowadzone na przykład przeciw grupie byłych przemysłowców naftowych z Podkarpacia, ludzi jak najdalszych od czynnej walki, ale stanowiących drażniący relikt niszczonej struktury społecznej. Środowisk tak uderzanych w ich prawa ludzkie, w prawa człowieka, były dziesiątki. A całe okresy zaostrzania polityki karnej jako wydumane remedium na bolączki społeczne czy nie obfitowały w łamanie praw człowieka?</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#PosełRyszardZieliński">Autorzy projektu widzą iunctim niszczenia ludzi walczących o przywrócenie niepodległości oraz niszczenie społecznego kontekstu tej walki w osobach ludzi jedynie tylko ukształtowanych przez poprzednie etapy historii. Byłbym za zwiększeniem pola satysfakcji, jakie w wyniku przyjęcia takiej ustawy odniosą kręgi ludzi ongiś krzywdzonych, natomiast podchodziłbym z namysłem do tworzenia satysfakcji innych niż moralne, tzn. do satysfakcji materialnych, czyli do art. 10 tego projektu, a szczególnie do jego passusu mówiącego o równowartości odszkodowania w wysokości równej wartości za skonfiskowane mienie. Skutki i realność art. 10 warto bardzo dokładnie przeanalizować.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#PosełRyszardZieliński">Mam jeszcze jedną uwagę szczegółową. Z pkt. 1 art. 4 wynika wątpliwość, czy organizacje zgłaszające wniosek o unieważnienie jakiegoś konkretnego orzeczenia mogą to czynić według własnego rozeznania (stylistyka artykułu wskazuje, że tak), czy też wyłącznie za zgodą zainteresowanego, bo jeśli bez zgody, to narażą go na ryzyko nie uwzględnienia wniosku, a zatem jakby na ponowne skazanie…</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#PosełRyszardZieliński">Opowiadam się gorąco w imieniu swoim i kolegów za przyjęciem tego projektu do portfela prac sejmowych i za powierzeniem go odpowiednim komisjom do bardzo dokładnej i starannej analizy.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#PosełJanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Płomienne wystąpienia polityczne mieli moi przedmówcy. Znakomicie uczynił to pan senator wnioskodawca i wszyscy właściwie przedmówcy. Ja jednak jako jurysta chcę powiedzieć o swoich wątpliwościach, jakie mam po lekturze i analizie tego projektu ustawy. Od początku w tej Izbie opowiadałem się za rządami mądrego prawa. Chciałbym uczynić kilka uwag ogólnych, właśnie pokazując te wątpliwości jurydyczne, bo przecież tu o rozstrzygnięcie tych wątpliwości chodzi.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#PosełJanuszSzymański">Pragnę stwierdzić, że projektowana regulacja prawno-ustawowa, ma się odnosić do prawa karnego, nazywanego w doktrynie za prof. Wolterem „prawem nieprzekraczalnych granic”. Zarzucalność, strona przedmiotowa musi wynikać z naruszenia ściśle określonego czynu zabronionego. Jeśli prawodawca w pewnym okresie inaczej kształtuje granice lub znosi karalność określonego zachowania bądź chce proklamować inny stosunek do zachowania, które do tego momentu podlegało karze, to powinien to wyraźnie ustanawiać, a tego projekt nie czyni. Język aktu prawnego domaga się, aby terminologia danego aktu prawnego uwzględniała co najmniej terminologię tej dziedziny prawa, do której dany akt prawny należy. Niedookreśloność przedmiotu, w stosunku do którego ma być stosowana procedura nieważności, spowoduje, że sądy nie będą interpretowały, lecz formułowały wolę ustawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#PosełJanuszSzymański">Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, że jest rzeczą bezsporną, że każde praworządne państwo powinno naprawić skutki nadużywania prawa. I jest to poza dyskusją. O ile jako notorium przyjąć trzeba, że w Polsce w minionym okresie tego rodzaju zjawiska dyskryminacji politycznej miały miejsce, to wątpliwości rodzą się co do tego, czy to założenie jako cel regulacji prawnej zostało należycie, obiektywnie sformułowane, a proponowane środki prawne odpowiadają temu założeniu. Dla ilustracji zauważyć można, że wskazanego w projekcie ustawy okresu od 9 maja 1943 r. do 31 grudnia 1989 r. nie można byłoby potraktować jednolicie i w zgodzie z rzeczywistością dowodzić, że np. akty sądowej represji miały miejsce w 1989 r. Pozostawiając na boku kwestie interesujące historyków (bo przecież jestem prawnikiem) — oceny przeszłości, próby periodyzacji — stwierdzić trzeba, że prawodawca może uznać się kompetentnym do dokonania politycznej oceny nie tylko określonych zjawisk, ale także i okresów, do wyrażania nowej filozofii prawa, nowej filozofii ustrojowej. Ta wola prawodawcy może znaleźć różny wyraz prawny uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zawierającej taką ocenę ustawy o abolicji czy amnestii, również ustawy uznającej nieważność orzeczeń skazujących za określone czyny. W tym ostatnim jednak wypadku przedmiot rzeczowy, zakres regulacji musi być wyraźnie określony — jakie konkretnie czyny ze względu na motywy działania miałaby objąć ustawa. Konieczne jest przy tym wyraźne wskazanie, o jakie zjawiska lub przypadki chodzi, aby w procesie stosowania prawa, na skutek jego niejasności, nie tworzyć pola do arbitralności rozstrzygnięć, a w konsekwencji naruszania zasady demokratycznego państwa prawa.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#PosełJanuszSzymański">Projekt uzasadnia potrzebę ustawowej regulacji również względami praktycznymi i jest to zrozumiałe. Nie określa jednak szacunkowo skali zjawiska. Również procesowe przesłanki stwierdzenia nieważności (art. 1 ust. 4) budzą zastrzeżenia. Miejsce rozpoznawania spraw, zwłaszcza w latach wojny 1943–1945, trzeba oceniać inaczej, aniżeli w okresie ukształtowania się władzy państwowej na obszarze państwa polskiego. Natomiast przesłanka wymieniona w art. 1 ust. 4 pkt 2 projektu występuje w Kodeksie postępowania karnego jako tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza zawarta w art. 388 Kpk. a więc przyczyna, którą sad odwoławczy ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu, bez względu na granicę środka odwoławczego, i w razie stwierdzenia tych uchybień, uchylić orzeczenie. Powtarzam — uchylić orzeczenie. Uchybienia te stanowią podstawę do wznowienia postępowania na podstawie art. 474 § 2 Kodeksu postępowania karnego. Projektowana ustawa miałaby w pewnych, nie dających się bliżej określić, kategoriach spraw nieważnością postępowania zastępować bezwzględną przyczynę odwoławczą.</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#PosełJanuszSzymański">Przedstawiony projekt w myśl regulaminu powinien w uzasadnieniu zawierać konkretne skutki finansowe, tymczasem nie wypowiada się on zupełnie w tej sprawie, jakkolwiek przewiduje w art. 8 i 9 odszkodowania, zaś w art. 10 zwrot mienia i przedmiotów skonfiskowanych na rzecz skarbu państwa, a w razie niemożności zwrotu wypłacenie ich równowartości.</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#PosełJanuszSzymański">Brak oceny skali spraw, jakie miały podlegać rozpoznaniu na podstawie projektu ustawy, nie pozwala na orientację co do rozmiarów odszkodowań, które w budżecie państwa musiałyby znaleźć pokrycie. Gdyby istotnie, jak to twierdzi uzasadnienie projektu ustawy, skala zjawiska miała być duża, to oczywiście i obciążenia budżetowe państwa musiały by być duże.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#PosełJanuszSzymański">Pragnę zapytać pana senatora wnioskodawcę, jaki musiałby być tutaj udział budżetu państwa? Chcę podkreślić, że pan prof. Adam Strzembosz, I prezes Sądu Najwyższego, komentując tenor prac, jakie toczyły się w Ministerstwie Sprawiedliwości nad tego rodzaju projektem, stwierdził w wywiadzie dla „Palestry”, że bezwzględnie ustawodawca musi wziąć pod uwagę możliwości finansowe państwa. Wywiad udzielony „Palestrze” był zamieszczony w numerze 8 i 9 z 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#PosełJanuszSzymański">Wysoka Izbo! W konkluzji powyższych uwag pragnę stwierdzić, że skierowany do laski marszałkowskiej senacki projekt ustawy wykazuje poważne mankamenty legislacyjne i dziwi mnie osobiście, że Senat posiadający znakomite siły prawnicze, zdecydował się skierować w takiej formie ten projekt ustawy. Wyrażam jednak głębokie przekonanie, że Sejm rozpatrując projekt tej ustawy wyeliminuje jego zasadnicze wady i ustanowi rządy mądrego prawa.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Lecha Paprzyckiego, niezrzeszonego, a następnie pana posła Witolda Chrzanowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#PosełLechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Wystąpienie w tym miejscu tej debaty jest szczególnie dla mnie „niekorzystne”, bo zabieram głos po tak wyśmienitym prawniku, jakim jest pan poseł Szymański i przed równie wyśmienitym prawnikiem i parlamentarzystą, jakim jest pani poseł Dynowska. Wchodzimy w tę część debaty, którą prowadzą już prawnicy. Jest to dla prawników niezwykle interesujące, natomiast przypuszczam, że dla znacznej części tu obecnych, chociaż jest nas stosunkowo mało, jest to już mniej interesujące. Tymczasem dzieje się tak, że mamy do czynienia z aktem normatywnym, z jakim nie miało do czynienia żadne z dotychczasowych pokoleń prawników, poczynając od 1918 r., i przypuszczać należy, że tego rodzaju akt normatywny za naszego życia i najbliższych pokoleń również się nie pojawi. Jest to akt normatywny, który z teoretycznego punktu widzenia musi wzbudzać w najlepszym tego słowa znaczeniu emocje — i wzbudza, i ja również w tym tonie chciałbym kilka zdań sformułować.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#PosełLechPaprzycki">Co do potrzeby wydania tego aktu normatywnego nie może być żadnej wątpliwości, natomiast konieczne jest zwrócenie uwagi wszystkich, również nie prawników na fakt, iż tutaj dokonujemy czy dokonamy pewnego zabiegu legislacyjnego właśnie o szczególnym rodzaju, posługujemy się bowiem w tym akcie normatywnym określeniem nieważność postępowania. Jesteśmy w o tyle dobrej sytuacji, że obowiązująca procedura karna nie posługuje się określeniem nieważności postępowania, gdyż niewątpliwie nieważność postępowania jest instytucją prawa procesowego. Dobrze się dzieje, że dzisiaj nie ma jeszcze nieważności postępowania w procedurze karnej, gdyż jest ona planowana już w sformułowanym projekcie zmian w Kodeksie postępowania karnego. Nieważność postępowania również istniała w Kodeksie postępowania karnego z 1928 r., na co słusznie pan poseł Szymański zwrócił uwagę. Chcę powiedzieć, że ja również czytając ten projekt musiałem na to zwrócić uwagę, zastanowić się nad treścią tej instytucji i przed sformułowaniem dzisiejszej swojej oceny zastanowić się nad tym, co zamierzamy uczynić. Otóż w XX-wiecznej praktyce legislacyjnej w naszym kręgu kultury prawnej podobny akt normatywny był wydany. Zakres był podobny, oczywiście dotyczył zupełnie innej sytuacji, i tam również posłużono się instytucją nieważności postępowania. Jeżeli bowiem spojrzymy na przepisy ust. 1–3 art. 1 i oddzielnie na przepisy art. 1 ust. 4 i art. 2, to bez trudu, nawet nie mając przygotowania prawniczego, stwierdzimy, że dotyczy to w istocie zupełnie innych instytucji. Art. 1 ust. 1–3 mówi o „odjęciu bezprawności społecznego niebezpieczeństwa czynu społecznej szkodliwości, czynu pewnych zachowań, które zostały popełnione z określonego motywu”. Ten motyw został zapisany w ust. 1, natomiast ust. 4 art. 1 i art. 2 mówi o okolicznościach wydania orzeczeń przez najróżniejsze organy sądowe i pozasądowe, ale funkcjonujące zgodnie z obowiązującym wówczas prawem, orzeczeń wydanych z naruszeniem podstawowych zasad praworządnego procesu karnego, bez względu na to, jak było to zapisane w obowiązującym wówczas prawie. I oczywiście ktoś, kto pamięta kodeks z 1928 r. i przywiązany jest do teoretycznych rozwiązań procedury — zresztą, każdy prawnik musi być do tego przywiązany — wyrazić musi sprzeciw. Natomiast w sytuacji, kiedy polskie prawo karne, procedura karna nie posługuje się instytucją nieważności, wydaje mi się, że nie ma innego wyjścia jak posłużenie się właśnie tą nazwą i nadanie nowej treści tej instytucji poprzez możliwość przyjęcia, iż nieważność postępowania, nieważność orzeczenia dotyczy zarówno przyczyn materialno-prawnych jak i przyczyn procesowych. Inne rozwiązanie oczywiście jest możliwe i takie próby były podejmowane, jednak wydaje się, że nie mogą one doprowadzić do tego, o co chodziłoby nam w tym postępowaniu legislacyjnym. Oczywiście, jeśli chodzi o same sformułowania, zawarte zwłaszcza w art. 1, to wydaje mi się, że na tle obowiązującej części ogólnej Kodeksu karnego istnieje konieczność legislacyjnego udoskonalenia zapisów, uczynienia ich bardziej precyzyjnymi. Jednakże jest to kwestia, którą zajmie się komisja czy podkomisja, która na pewno w związku z tym projektem będzie miała dużo pracy. Przy czym, proszę państwa, ja mam tę przewagę nad wszystkimi tu obecnymi, że orzekając w Izbie Karnej Sądu Najwyższego, sądzę sprawy obecnie słusznie nazwane rehabilitacyjnymi, bo w takim trybie one się toczą, i muszę państwu powiedzieć, że napotykamy na coraz większe trudności w słusznym rozstrzygnięciu w tych sprawach wobec treści obowiązującego prawa, zasad, w myśl których możemy dokonać zmiany tych orzeczeń i uniewinnienia, wtedy kiedy nie ma wątpliwości, że powinno to nastąpić. Dotyczy to w szczególności orzeczeń wydanych od 1943 r., do połowy lat pięćdziesiątych, zwłaszcza wobec oskarżonych czy skazanych w owym czasie, którzy już nie żyją. Patrząc na art. 1 znajdujemy datę wyjściową, od której by należało orzekać tę nieważność orzeczeń — 9 maja 1943 r. W uzasadnieniu projektu nie znajdujemy powodu, dla którego ta data została przyjęta, oprócz tego, że wtedy powstała I Dywizja im. Tadeusza Kościuszki. Oczywiście, to nie zarzut, że powstała I Dywizja i że ludzie walczyli na froncie wschodnim, bo przypuszczam, że tak samo ginęło się na froncie wschodnim jak na innych frontach. Domyślam się, że do twórców projektu nie dotarła informacja, która powoduje, że ta data 9 maja 1943 r. jest w pełni uzasadniona. Otóż okazuje się, że sądy wojskowe I Dywizji I Korpusu I Armii do 1944 r., a więc również i na terenach wyzwolonych w 1944 r., orzekały na podstawie przepisów prawa materialnego karnego i procesowego — są dokumenty, a więc można sprawdzić, choć mało kto wie o tych aktach normatywnych, chociaż na pewno nie ustawowych — wydanych przez Zarząd Polityczno-Wychowawczy I Korpusu Sił Zbrojnych w Związku Radzieckim. Oczywiście, kierujący tymi Siłami Zbrojnymi doszli do wniosku, że nie ma powodu do kontynuowania prawnego istnienia Rzeczypospolitej przedwojennej, istniał bowiem Kodeks karny wojskowy z 1936 r. i odpowiednia procedura, oni natomiast wydali tego rodzaju przepisy, które oczywiście nie są prawem karnym i tamte orzeczenia dotyczą norm, które nigdy normami prawa karnego nie były. Muszę powiedzieć, że nie znajduję jednak zrozumienia dla daty końcowej — 31 grudnia 1939 roku. Może nie dlatego, że już 19 lat wcześniej sądziłem i wydaje mi się, że żadne z moich orzeczeń chyba nie powinno tutaj znaleźć się wśród tych, o których jest powiedziane w art. 1. Odnoszę wrażenie, patrząc na tę praktykę, również i moją krótką w Sądzie Najwyższym, że 1956 rok jest to data ostateczna. Nie znaczy to, że po 1956 roku nie ma orzeczeń, które powinny ulec zmianie, a oskarżeni w tych procesach winni być uniewinnieni. Jednakże nie można zapominać o tym, że istnieją nadzwyczajne, ale zwykłe, przewidziane przez Kodeks postępowania karnego unormowania, które pozwalają na dokonanie zmiany tych orzeczeń, o ile zostały one niesprawiedliwie wydane.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli chodzi o zapisy, które mówią o nieważności orzeczeń z przyczyn proceduralnych, naturalnie stanowią one zupełnie inną kategorię niż te, które wynikają z przyczyn materialnych, ale są one, moim zdaniem, tutaj niezbędne, chociaż same zapisy w pewnych momentach budzą wątpliwości co do ich technicznej strony, bo jeżeli posługujemy się określeniem: „w sekcjach tajnych”, to o ile dobrze pamiętam, taka nazwa nie funkcjonowała. Może tutaj trzeba by jakiś inny zapis uczynić, żeby nie było wątpliwości, o jakie rozstrzygnięcia chodzi. To samo dotyczy określenia: „sąd polowy”, czy tak zwany sąd okręgowy. Nie wiem, czy ten zapis akurat jest najszczęśliwszy, ale to jest kwestia do sprawdzenia.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#PosełLechPaprzycki">Artykuł 3 dotyczy trybu postępowania w tych sprawach i tutaj chciałbym skorzystać z okazji, i jeszcze raz powiedzieć o tym, o czym już mówiłem. Mianowicie tutaj przewiduje się właściwość sądu wojewódzkiego jako sądu pierwszej instancji, który będzie rozpoznawał tego rodzaju wnioski. Na szczęście nikt nie wpadł ani w Senacie, ani mam nadzieję również tu na sali nikt nie wpadnie na pomysł, żeby te sprawy powierzyć Sądowi Najwyższemu, chociaż z teoretycznego punktu widzenia na pewno tak powinno być, że tym się powinien zająć Sąd Najwyższy. Ale korzystając z tej okazji, a jestem człowiekiem zdecydowanie złośliwym, chciałbym państwu przypomnieć to, co kilka miesięcy temu państwo zrobiliście, pomimo tego że namawiałem, żeby tego nie robić. Oczywiście teoretycy mieli rację, państwo również jesteście przekonani o tym, że mieli rację. W tej chwili Izba Karna Sądu Najwyższego ma ponad 600 rewizji do rozpoznania, w tym ponad 300 rewizji — powiedzmy — rehabilitacyjnych. Jest 13 sędziów orzekających. Sąd Najwyższy nie może w Izbie Karnej zająć się tym, do czego państwo ten sąd dopiero co powołaliście, a mianowicie wyjaśnianiem treści przepisów prawnych. Nie można zebrać, co brzmi prawie że śmiesznie, orzeczeń, które można byłoby opublikować w urzędowym zbiorze, dlatego że Sąd Najwyższy dzięki Wysokiej Izbie nie ma czasu zająć się tym, czym się powinien zająć. Miejmy nadzieję, że te sprawy rehabilitacyjne odejdą i za pół roku, za rok będziemy się mogli zająć tym, do czego między innymi jesteśmy powołani w Izbie Karnej. W każdym razie, proszę państwa, to dobrze, że będzie się tym zajmował sąd wojewódzki. Odwołania będą kierowane do sądu apelacyjnego. Sąd Najwyższy w związku z treścią przepisu art. 1, nawet udoskonalonego, zapewne nie będzie miał okazji zająć się wykładnią tego przepisu, ponieważ z prawnego punktu widzenia przepis ten nie będzie budził wątpliwości. Będą budziły wątpliwości fakty.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#PosełLechPaprzycki">Artykuły 3 i 4 mówią o zakresie, w jakim będą rozpoznawane te sprawy w sądzie wojewódzkim, o osobach i instytucjach uprawnionych do zgłaszania wniosków. Oczywiście musimy zdawać sobie sprawę z tego, że to nie będą takie sobie króciutkie, malutkie sprawy, będą to poważne procesy. Dotyczyć one będą przecież ustalenia motywów zachowań sprzed kilkudziesięciu lat. Już dzisiaj w czasie rozpoznawania tych spraw w ramach rewizji nadzwyczajnych spotykamy się z niezwykłą trudnością w ich ustaleniu. Są przecież dziesiątki, setki spraw, których uczestnicy, zarówno „sprawcy” jak i skazani, i ci, którzy kwestionowali fakty, nie żyją i w tej chwili praktycznie rzecz wziąwszy ustalenie motywu czasami będzie po prostu niemożliwe. Trzeba liczyć się z tym, że sądy wojewódzkie, sądy apelacyjne napotkają znaczne trudności.</u>
          <u xml:id="u-173.5" who="#PosełLechPaprzycki">Pewne wątpliwości, nie co do zasady, ale co do sposobu rozwiązania, budzą przepisy odnoszące się do odszkodowania. Podstawowa zasada w tym względzie, sformułowana w rozdziale 50 Kodeksu postępowania karnego, mówiąca o zakresie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tutaj została przeniesiona z tym jednym rozszerzeniem, dotyczącym upamiętnienia tych osób. Muszę powiedzieć, że mam tutaj wątpliwości, czy rzeczywiście to powinno nastąpić, ale nie chciałbym być wzięty za tego, który chce cokolwiek odjąć osobom, które przecież poniosły tak znaczne szkody.</u>
          <u xml:id="u-173.6" who="#PosełLechPaprzycki">Mam wątpliwości, i to zasadnicze, dotyczące art. 6 a mówiącego o podawaniu do publicznej wiadomości treści orzeczeń. Oczywiście nie zwrócę uwagi, bo to nie wypada, na koszty, które z tym się wiążą, a to przecież skarb państwa będzie musiał płacić dzisiaj wolnej prasie za opublikowanie tych orzeczeń, ale ja nie widzę uzasadnienia dla podawania informacji, które, niestety, w ogóle nie będą czytane. Mamy zupełnie innego rodzaju doświadczenie z okresu ustawy z 1985 roku o szczególnej odpowiedzialności karnej, kiedy też się ogłaszało, zupełnie oczywiście nieporównywalne orzeczenia, co pociągało za sobą olbrzymie koszty, a tego i tak nikt nie czytał.</u>
          <u xml:id="u-173.7" who="#PosełLechPaprzycki">Muszę powiedzieć, że czytając niektóre przepisy, nie bardzo mogę zrozumieć ich treść. Dotyczy to w szczególności art. 11 ust. 4, gdzie sformułowania na pewno zawierają interesującą treść, tylko że dla mnie jest to treść niezrozumiała. Przypuszczam, że w toku prac komisji zostanie to udoskonalone. Dotyczy to również art. 13, gdzie występują kwestie już zupełnie marginesowe, aczkolwiek są zapisane w sposób dość dziwny.</u>
          <u xml:id="u-173.8" who="#PosełLechPaprzycki">Zająłem sporo czasu poświęconego tej debacie, ale mam nadzieję, że już państwo zapomnieli poprzednie wystąpienie i że moje chociaż zostanie przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-173.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Przed udzieleniem głosu następnemu mówcy chciałam poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili jeszcze zgłosiło się 9 mówców. Potem poproszę o krótką, 15-minutową przerwę i przejdziemy do następnych punktów porządku dziennego, to jest do głosowań nad zgłoszonymi przez Senat poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Witolda Chrzanowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#PosełWitoldChrzanowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Omawiana dziś ustawa dotyczy osób skrzywdzonych, będących już, niestety, w wieku starczym. Wielu z nich nie doczekało tego ustawowego rozstrzygnięcia. Zwłoka w uchwaleniu tej ustawy może spowodować, że na wieczną wartę odejdą w poczuciu doznanej i nie naprawionej krzywdy kolejni skrzywdzeni. Pośpiech jednak nie może spowodować, że z tej Izby wyjdzie ułomny akt prawny, a projekt, moim zdaniem, nie jest dopracowany. Stąd wniosek o skierowanie go do odpowiednich komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#PosełWitoldChrzanowski">Wysoki Sejmie! W kilku zdaniach chcę się odnieść do uchybień w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#PosełWitoldChrzanowski">Po pierwsze, przewiduje on zadośćuczynienie również wobec osób pozbawionych wolności bez orzeczenia właściwych organów, a także w stosunku do rodzin poległych w walce o niepodległy byt państwa polskiego. Zabrakło mi tu rozszerzenia przepisów ustawy na osoby skrytobójczo zamordowane przez władze bezpieczeństwa. Uwagę tę kieruję pod adresem komisji sejmowej, natomiast do Prokuratora Generalnego w imieniu moich wyborców zwracam się z prośbą o wszczęcie z urzędu dochodzenia o ustalenie sprawców śmierci zamordowanych w latach 1945–1948 trzech braci Gójskich z Mławy, Godlewskiego i jego syna Jerzego oraz Bernarda Zielińskiego z Działdowa, Franciszka Nygowskiego i Jana Brzozowskiego z gminy Szreńsk oraz w podobnych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#PosełWitoldChrzanowski">Po drugie, Senat w uzasadnieniu stwierdza, że zakres działania ustawy rozciąga się również na skutki działań tzw. komisji do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym. Jednak nie wskazano na tryb postępowania w tych sprawach i metodę naprawienia krzywd. Konieczne są tu uzupełnienia, bowiem metody działania tych komisji częstokroć były równie dotkliwe jak wyroki sądowe. Pozwolę sobie przywołać tu przykład szefa komisji z Olsztyna, prof. Andrzeja Burdy, późniejszego prokuratora generalnego, członka Trybunału Stanu, członka komisji KC PZPR do wyjaśnienia przyczyn konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej. Jeszcze w 1987 r. chwalił się towarzysz profesor jak to, w mojej ocenie szantażem, doprowadził do pozbawienia w 1947 roku mandatu poselskiego profesora Stefana Wilamowskiego.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#PosełWitoldChrzanowski">Trzecia, bardzo delikatna sprawa. W uzasadnieniu ustawy Senat zakłada, że: „wśród działań będących walką o niepodległość — jako cel ostateczny — były i takie działania, które mogły godzić w interesy ludności” i podaje jako przykład „zabójstwo człowieka w celu uzyskania żywności lub środków finansowych dla potrzeb organizacji”. Te sugestie Senatu rozmijają się z odczuciami środowisk kombatanckich, przynajmniej żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich z mojego terenu. Podkreślają oni, że nie musieli sięgać do środków, które opisane zostały w uzasadnieniu ustawy. Ludność, szczególnie wiejska, samorzutnie wspierała ich, mimo zagrożenia kara za współdziałanie. Notowane były natomiast przypadki, że zwykłe bandy szabrowników podszywały się pod konspiracyjne organizacje niepodległościowe. Było to na rękę ówczesnym władzom, które również pospolitym bandytom skwapliwie przypisywały działalność konspiracyjną o charakterze politycznym, bz działalność Armii Krajowej i innych organizacji niepodległościowych zdyskredytować w oczach ludności cywilnej, i w ten sposób zantagonizować ich, i odciąć od źródeł zaopatrzenia czy schronienia. Zachodzi zatem potrzeba takiego sprecyzowania ustawy, by ze zwykłych szabrowników po 40 latach nie uczynić męczenników narodowej sprawy. Sądzę, że pewnym zabezpieczeniem byłoby dopuszczenie do składów sędziowskich ławników wybranych z grona osób rekomendowanych przez organizacje kombatanckie.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#PosełWitoldChrzanowski">Wysoka Izbo! Był okres, gdy i tu w Sejmie moralnie maltretowano najlepszych synów narodu polskiego, nazywając ich zdrajcami, bandytami i szkodnikami, pozbawiając ich mandatów poselskich czy wyrażając zgodę na aresztowanie posłów w tym czasie, kiedy mieli oni prawo oczekiwać największej ochrony od Sejmu. Czas najwyższy, by parlament Rzeczypospolitej w formie uchwały lub oświadczenia odciął się od spadku po tamtych czasach.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#PosełWitoldChrzanowski">Pozwalam sobie zgłosić dwa wnioski:</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#PosełWitoldChrzanowski">Pierwszy — o powołanie sejmowej komisji specjalnej, która zbadałaby zasadność wszystkich przypadków pozbawienia mandatu poselskiego, począwszy od czasów Krajowej Rady Narodowej. W uzasadnionych przypadkach uchwałą Wysokiej Izby należy symbolicznie przywrócić mandaty poselskie wszystkim tym byłym posłom, którzy zostali ich pozbawieni w wyniku walki politycznej.</u>
          <u xml:id="u-175.8" who="#PosełWitoldChrzanowski">I drugi — o parlamentarną rehabilitację Stanisława Mikołajczyka i Polskiego Stronnictwa Ludowego. PSL i jego przywódca wielokrotnie byli poniżani i obrażani w powojennym polskim Sejmie. Nie rozwijam tego problemu z uwagi na brak czasu oraz z tego powodu, że Towarzystwo im. Stanisława Mikołajczyka Oddział Wojewódzki w Ciechanowie wystąpiło w tej sprawie z pisemnym wnioskiem do marszałka Sejmu oraz do marszałka Senatu.</u>
          <u xml:id="u-175.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Jeśli chodzi o powołanie komisji nadzwyczajnej, może pan poseł byłby tak uprzejmy złożyć ten wniosek na piśmie, poddamy go pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Annę Dynowską, niezrzeszoną, a następnie pana posła Zbigniewa Drelę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#PosełAnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Senatorze! Potrzeba uchwalenia ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa oraz z powodu naruszania praw człowieka jest oczywista. Chciałabym z tego miejsca podziękować Senatowi za podjęcie inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie. Co prawda w pełni podzielam wątpliwości, a raczej zastrzeżenia natury prawnej, jakie zgłosili do projektu tej ustawy moi przedmówcy, a zwłaszcza mój szanowny przedmówca, pan poseł Paprzycki. Wątpliwości te jednak w sposób najbardziej w tej Izbie kompetentny zostaną zapewne wyjaśnione w toku prac nad ustawą w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#PosełAnnaDynowska">Chciałabym się skoncentrować na jednej tylko sprawie wynikającej z projektu omawianej ustawy — na kwestii odszkodowań od skarbu państwa za szkody poniesione przez osoby, wobec których wydano te orzeczenia, oraz na kwestii zadośćuczynienia za doznane krzywdy wynikłe z wydania takich orzeczeń Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wydaje mi się, że zwracając uwagę Wysokiej Izby na sprawy wynikające z projektu omawianej ustawy, nie będą wzywać Wysokiej Izby do naruszania zasad Prawa karnego, zasad odszkodowania za niesłuszne skazanie, ale praktycznie do tego moją wypowiedź chcę sprowadzić. W uzasadnieniu projektu omawianej ustawy, na co zresztą zwrócił uwagę pan senator w swoim wystąpieniu, nie są określone skutki finansowe. Pan senator Zieliński powiedział, że skutki te są niemożliwe do ustalenia. Projekt omawianej ustawy wychodzi z tzw. założenia ciągłości państwa i uważa, że rekompensata materialna za doznane krzywdy, których praktycznie żadne pieniądze nie są w stanie naprawić, bo pewnego rodzaju krzywd nie da się naprawdę za żadne pieniądze, powoduje, że przepisy art. 8 i następnych projektu omawianej ustawy powinny być uchwalone. Osobiście uważam, bez względu na to, że nie można określić wielkości skutków finansowych, że te przynajmniej skutki finansowe, które wynikają z orzeczeń Sądu Najwyższego wydawanych w procesach rehabilitacyjnych, gdzie następuje uniewinnianie osób, są bardzo wysokie. Skala zjawiska wywołanego uchwaleniem tak powszechnej ustawy, obejmującej jednak ogromną rzeszę społeczeństwa, zwłaszcza że projekt omawianej ustawy odsyła wprost do rozdziału 50 Kodeksu postępowania karnego, mówiącego o tym, że w razie śmierci poszkodowanego prawo do żądania odszkodowania przechodzi na małżonka, dzieci, rodziców, mimo upływu wielu lat od czasu, kiedy nastąpiło wydanie orzeczeń dziś przez nas uznanych za nieważne, może spowodować ruinę naszego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#PosełAnnaDynowska">Cieszę się, że pierwsze czytanie projektu tej ustawy odbywa się niejako równolegle z pracami nad projektem budżetu na rok bieżący. W bardzo dramatyczny sposób przebiegała pierwsza, rozpoczęta w Wysokiej Izbie, dyskusja nad projektem ustawy budżetowej na 1991 r. Nie ma skąd brać, nie wiadomo komu bardziej są potrzebne pieniądze. 15 bilionów zł z prywatyzacji musi łatać dziurę w budżecie, a nie takie powinno być przeznaczenie tych środków finansowych. I nagle będziemy uchwalać prawo, które spowoduje ogromną skalę roszczeń finansowych. Zdaję sobie sprawę z tego i bardzo głęboko nad tym ubolewam, że nie powinno być kompensaty moralnej bez kompensaty finansowej, ale Wydaje mi się, że w tym wypadku tak być musi, dlatego że nie możemy spowodować ruiny w budżecie, dlatego że bardzo wielu ludzi w tym kraju, szczególnie młode pokolenie, uważa, że praktycznie nie możemy wracać bez przerwy do historii i kosztami materialnymi wynikającymi z głębokiej przeszłości obciążać podatników choćby z mojego pokolenia. Wydaje mi się, że skutki finansowe tej ustawy obciążą kilka pokoleń, natomiast projekt omawianej ustawy wskazuje, że w ciągu roku osoby te są uprawnione do zgłoszenia roszczenia, a oczywiście skarb państwa do wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia niejako natychmiast. Chciałabym się temu sprzeciwić, z ogromnym jednak bólem, z osobistą przykrością, ale jednak sprzeciwić się, bo kiedyś powinniśmy się zastanowić nad tym, jakie są skutki finansowe wydawanych przez nas ustaw. Dobrze się także stało, że ta dyskusja toczy się niejako po debacie nad expose nowego premiera — szefa nowego rządu i powinna nam towarzyszyć także troska o stan finansowy państwa przy rozstrzyganiu tych spraw, o których tu dziś jest mowa.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#PosełAnnaDynowska">Wysoka Izbo! Chciałabym powiedzieć, że osobiście uważam, iż satysfakcja moralna powinna obejmować ludzi, którym skonfiskowano mienie. I w tej kategorii nie chciałabym praktycznie nic zmieniać w projekcie rozwiązań proponowanych przez Senat. Natomiast chciałabym, raz jeszcze to podkreślam, sprzeciwić się zasadzie wypłacania odszkodowań oraz zadośćuczynienia za doznane krzywdy wynikłe z wydania kwestionowanych dziś przez nas orzeczeń. Ponieważ ustawa ta trafi do komisji sejmowych, chciałabym, ażeby już dzisiaj Wysoka Izba rozstrzygnęła, czy mamy wydać ustawę, która będzie zadośćuczynieniem moralnym, przywróci cześć osobom represjonowanym przez wiele lat, skasuje wyroki, których dziś wstydzą się wszyscy prawnicy w tym kraju, czy też przywrócenie wielu godnym Polakom należnej im czci i skasowanie tych niechlubnych wyroków będzie się wiązało z tym, że obciążymy dodatkowo — i to w dziś jeszcze niewiadomej wysokości — budżet państwa. Stąd też chciałabym złożyć wniosek formalny, ażeby Wysoka Izba przed skierowaniem projektu przedmiotowej ustawy do komisji sejmowej rozstrzygnęła tę sprawę jednoznacznie, czy to ma być ustawa, która obejmuje także odszkodowania i zadośćuczynienia, czy w tym kierunku powinny iść prace Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej, bo te komisje będą głównie rozpatrywać projekt tej ustawy, czy też prace komisji powinny być skierowane tylko na doszlifowanie pewnych wątpliwości, o których tutaj mówili moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Drelę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a jako następnego pana posła Szczepana Balickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#PosełZbigniewDrela">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Określenie „prześladowani i represjonowani” zawiera w sobie morze ludzkich cierpień w trakcie brutalnych, sadystycznych przesłuchań, w trakcie psychicznego dręczenia, w trakcie długich godzin, dni, miesięcy i lat pobytu w więzieniu, w trakcie wyczekiwania na wykonanie wyroku śmierci. Jest to cena płacona za dążenie do niepodległego bytu państwa i narodu, za prawo narodu do własnego języka, kultury, niezależnego rozwoju gospodarczego, niezależnej myśli politycznej.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#PosełZbigniewDrela">Dziś z niepokojem śledzimy tragiczne wydarzenia na Litwie, współczujemy temu narodowi w jego cierpieniach, a przecież nasz wspólny dramat zaczął się w czasach, gdy część elit obydwu narodów, zdominowana przerostem własnych ambicji, realizowała indywidualną politykę kosztem dobra i integralności wspólnego państwa. Utrata międzynarodowego znaczenia wielkiego niegdyś państwa nastąpiła dość łatwo. Utrzymanie niepodległości w tej nowej sytuacji okazało się nazbyt trudne, a koszt odzyskania utraconej z czasem niepodległości przeogromnie duży — setki tysięcy istnień ludzkich i pasmo 200 lat cierpień narodu.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#PosełZbigniewDrela">Siedząc zachowanie elit politycznych w Polsce w obecnej dobie — w okresie prezydenckiej kampanii wyborczej i po kampanii po dzień wczorajszy — odnoszę wrażenie, że względy ambicjonalne biorą chwilami górę nad dobrem narodu i państwa. Stojąc na dość wątłej platformie niepodległego bytu, łatwo jest spaść powtórnie w znane nam dobrze morze cierpień i bólu.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Szczepana Balickiego z Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”, a jako następnego pana posła Jacka Szymanderskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#PosełSzczepanBalicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Niewiele jest chyba ustaw, które by miały za sobą tak powszechne przekonanie o ich słuszności. Przez 40 z górą lat zapadały wyroki, które były zdecydowanie dezaprobowane przez ogół społeczeństwa. Jest to zjawisko bardzo charakterystyczne, powiedziałbym więcej, jest ono nawet unikalne w skali obozu socjalistycznego. W innych bowiem krajach, przynajmniej w jakichś okresach, udawało się władzy pociągnąć za sobą pewną część opinii społecznej, jak to było na przykład bezpośrednio po rewolucji październikowej. Były takie wypadki, że było trochę tłumów, które krzyczały, żądając krwi kontrrewolucjonistów. U nas tego zjawiska nie było w ogóle. Mało tego, następowało coś wręcz przeciwnego, a mianowicie zanikanie różnic w społeczeństwie i współczucie dla wszystkich ofiar nawet wtedy, kiedy w stosunku do nich miano kiedyś bardzo dużo zastrzeżeń. Pewnym przykładem może służyć tutaj dokonany na osobie Adama Doboszyńskiego mord sądowy, powszechnie uznany nawet przez te środowiska, które w stosunku do jego ugrupowania odnosiły się jak najbardziej krytycznie. To wskazuje, w jak ogromnej sprzeczności pozostawała oficjalna doktryna w stosunku do przekonań społeczeństwa. Równocześnie jednak ten akt sprawiedliwości budzi pewne, daleko nawet idące, zastrzeżenia z punktu widzenia techniki legislacyjnej. Mało tego, jego uzasadnienie nawet pomija pewien ważny argument przemawiający za nim, na jego korzyść. W uzasadnieniu mówiono, że szereg wyroków z ówczesnych czasów uchylano w drodze rewizji nadzwyczajnych czy wznowienia postępowania, ale to są środki indywidualne, nadzwyczajne, a istnieje potrzeba aktu, który by to zrobił generalnie. Tak, to jest słuszny argument, ale jest jeszcze inny nie mniej ważny. W tym czasie wydano wiele aktów normatywnych, które już a limine były sprzeczne z przekonaniem prawnym społeczeństwa. Klasycznym przykładem jest tu przesławna 18 w Mkk, przepis, który nakazywał doniesienie władzom o wszystkich przejawach w działalności antypaństwowej, przy czym, proszę państwa, nie wyłączał od tego nawet osób, które normalnie mają prawo odmówić zeznań w sądzie. Mało tego, dodawał przeuroczą perełkę do naszego powojennego ustawodawstwa, mianowicie że najbliższa rodzina, to znaczy matka, która nie doniosła na syna, brat, który nie doniósł na brata itd. może, nie musi, skorzystać z nadzwyczajnego złagodzenia kary, to znaczy przy wymiarze kary za tę „winę” sąd może troszkę kierować się sercem. Proszę państwa, tutaj więc ta ustawa jako zasada jest jak najbardziej słuszna, natomiast, powtarzam, z punktu widzenia techniki legislacyjnej wzbudza ona daleko idące zastrzeżenia. Zostały one już wyrażone w znakomity sposób przez moich przedmówców, nie będę więc tutaj niczego powtarzał, podsumuję to tylko w ten sposób, że ustawa musi być bardziej adekwatna w tym sensie, o jakim mówiła teoria psychologiczna Petrażyckiego, to znaczy musi lepiej, dokładniej wyrażać myśl ustawodawcy, aby żaden desygnat nie wykraczał poza jej myśl. Trzeba na przykład, coś zrobić z tymi wyłączeniami, choćby z art. 2, które dotyczyły ewidentnych przestępstw. Formalnie wydanie tych wyroków było nieważne, ale przestępcy byli, bo przecież w tym czasie istniały normalne przestępstwa, było wielu ludzi zdemoralizowanych przez okupację, dokonywali oni gwałtów, rozbojów, popełniali morderstwa itd. Trzeba więc to zredagować w taki sposób, by ci ludzie, czy ich potomkowie, nie mogli skorzystać z dobrodziejstwa tej ustawy. Trudne, naprawdę trudne zadanie stoi przed komisjami, które będą to rozpatrywały.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#PosełSzczepanBalicki">A teraz jeszcze tylko na marginesie tej ustawy chciałbym powiedzieć coś, co nie łączy się bezpośrednio z jej treścią, a mianowicie chciałbym postawić pytanie — skąd się wziął ten ogrom zbrodni, te setki tysięcy niewinnych ludzi represjonowanych niejednokrotnie w potworny sposób, torturowanych, więzionych przez długie lata, skazywanych na śmierć? Wydaje mi się, że przed naszym systemem prawnym stoi zadanie dokładnego zbadania tej kwestii, wskazania winnych. Mówił o tym już wielokrotnie, nawet dawał przykłady, kolega Ujazdowski. Ktoś może powiedzieć, że to należy do historyków, to prawda. Ale pamiętajmy, że tu chodzi także o pewne sprawy formalne, o uznanie tego za bezprawne działanie. A poza tym — proza życia — historycy, uczeni nie mają uprawnień, które byłyby niekiedy konieczne do przeprowadzenia takich ustaleń, na przykład uczeni pod rygorem art. 247 nie mogą nikogo przesłuchać, żadnego świadka. Mogą najwyżej wziąć go na nieobowiązującą rozmowę. Wydaje mi się, że te potrzeby w pewnej mierze pragnie zrealizować ustawa, którą niedługo będziemy rozpatrywali, o rozszerzeniu kompetencji Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich także na zbrodnie stalinowskie. Ale myślę, że tam nie zostanie powiedziane ostatnie słowo w tej sprawie. Ważne jest, by zarówno nasza obecna legislatywa, jak i nasi następcy z XI i dalszych kadencji, mieli tę sprawę na uwadze. Narodowi należy się prawda o tym, dlaczego na jego żywym ciele popełniona została taka zbrodnia.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Szymanderskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jana Sroczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#PosełJacekSzymanderski">Pani Marszałek! Proszę Państwa! Mam wątpliwości, które — myślę — pan senator raczej łatwo rozstrzygnie, ale przypuszczam, że są to poważne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#PosełJacekSzymanderski">Zacznijmy od konkretu, od tych odszkodowań. Uzasadnienie jest takie, że stoimy na gruncie ciągłości państwa polskiego. Jeżeli stoimy na gruncie ciągłości państwa polskiego, to miejmy też jasną świadomość konsekwencji takiego faktu. To znaczy, jeżeli uważamy za zbrodnie stalinowskie na przykład akcję pacyfikacyjną z lutego i marca 1946 r. wykonywaną przez Wojsko Polskie, przez suwerenną instytucję państwa polskiego, to znaczy w sposób prawny i formalny przyklepujemy jak gdyby, czy w każdym razie uznajemy pewien powtarzany w historiografii Polski Ludowej fakt, a wcale nie koniecznie udowodniony, że w latach czterdziestych mieliśmy do czynienia z wojną domową, z polsko-polską wojną domową, w której uczestniczyły suwerenne polskie instytucje przeciwko reszcie polskiego społeczeństwa. Otóż chcę zwrócić uwagę, że taki krok jest niewiarygodnie ryzykowny, że przyjęcie tego typu interpretacji jest w tej chwili bardzo groźne. Wiemy też, że trudno byłoby to historycznie uzasadnić. Przez wiele lat byłem pracownikiem Instytutu Historii Polski i pod kierownictwem pani prof. Kerstenowej i pani prof. Turlejskiej wspólnie właśnie tym problemem się zajmowaliśmy. Dużo łatwiej jest wytłumaczyć, że była to wcina polsko-radziecka a nie polsko-polska, że była to wojna, w której uczestniczyły instytucie, występujące wprawdzie pod imieniem Rzeczypospolite i Polskiej, ale w gruncie rzeczy będące niesuwerennymi instytucjami państwa polskiego. Były to polskojęzyczne oddziały armii radzieckiej, tak jak były również oddziały ukraińskojęzyczne, gruzińskojęzyczne i inne. Słowem, nie była to wojna domowa.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#PosełJacekSzymanderski">Chcę zwrócić uwagę, że przyjęcie takiej interpretacji jest tym bardziej groźne, że projekt przewiduje, iż nasza ustawa ma sięgać aż do roku 1989. Pan Lech Paprzycki powiedział rzecz oczywistą, że sprawy z lat osiemdziesiątych powinny być rozpatrywane w normalnym trybie przewidzianym w istniejących kodeksach dla wyroków wydanych w sposób niewłaściwy. Chcę zwrócić uwagę, że jeżeli przyjmiemy tę datę i tę ustawę, to stan wojenny, co dla nas szczególnie istotne, również uznamy za polską wojnę domową, to znaczy uznamy, że wszystko co stało się 13 grudnia i później, było suwerennym aktem państwa polskiego przeciwko swoim obywatelom itd. itd. To też jest interpretacja groźna, dlatego że tym samym, proszę państwa, zaczynamy w ogóle dyskusję na temat winy i kary, na temat, o którym tutaj już ktoś z panów posłów wspominał. Co więcej, nie ma żadnych dowodów na to, że to wszystko były rzeczywiście polsko-polskie wojny, a nie właśnie wojny polsko-radzieckie. Koledzy z PSL mówili chociażby o konieczności w ogóle rehabilitacji Mikołajczyka i całej grupy. Patrząc na historię możemy powiedzieć, że to właśnie Mikołajczyk był ostatnim suwerennym reprezentantem państwa polskiego, społeczeństwa polskiego, które chciało się układać z radzieckimi zwycięzcami co do praw narodów w tym kraju. I przegrał pod naciskiem policyjnym, po prostu przegrał w starciu fizycznym, nie w starciu politycznym. Później w gruncie rzeczy nie ma suwerennych instytucji państwa polskiego, to znaczy takich, które byłyby wykreowane w oparciu o suwerennie wyrażoną wolę tego narodu czy obywateli tego państwa. Dlatego, proszę państwa, żeby nie przeciągać tej sprawy, chciałbym bardzo gorąco poprzeć wniosek, który tutaj padł, by powołać specjalną komisję, która zajęłaby się tymi sprawami. Nie sposób jest załatwić spraw zbrodni stalinowskich jedną ustawą. Zaczyna się w tym momencie dyskusja, bardzo słusznie ktoś wnioskował o odszkodowania dla tych, którzy nie byli skazani przez sądy, dla represjonowanych, na temat których nie ma żadnych sądowych śladów. Wreszcie, jest to podstawowa sprawa naszej filozofii państwowej — czy my uznajemy te czasy za czasy wojny domowej, czy za czasy wojny polsko-radzieckiej? Myślę, że ten podstawowy dylemat powinien zostać przez nas świadomie rozstrzygnięty i na gruncie tego rozstrzygnięcia moglibyśmy wtedy dyskutować o rozliczeniu przeszłości w sposób znacznie bardziej kompetentny.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Aleksandra Małachowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#PosełJanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pan senator sprawozdawca oraz moi szanowni przedmówcy przedstawili szczegółowo problematykę stanowiącą osnowę projektu ustawy. Nie chciałbym powtarzać tych wszystkich informacji i argumentów, które za tą ustawą przemawiają. Pragnę tylko krótko zabrać głos jako bezpośredni świadek i podmiot tych dramatycznych wydarzeń stalinowskiego terroru. Przeżywałem ten straszny okres i dlatego gorąco popieram przedstawiony projekt ustawy w imieniu moich kolegów z Polski Walczącej i własnym.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Aleksandra Małachowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jacka Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#PosełAleksanderMałachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę się tu wypowiedzieć nie jako poseł, ale jako świadek historii. Mianowicie wydaje mi się, że w stalinowskim systemie zbrodni były dwa rodzaje tępienia ludzi: jeden — sądowy, drugi — pozasądowy. Należałem do kilkudziesięciotysięcznej rzeszy młodzieży z Armii Krajowej, która została w 1944 roku aresztowana przez polskie władze bezpieczeństwa i wywieziona do Rosji. Spędziliśmy tam od roku do pięciu lat, pracując w kopalniach, w tajdze, wykonując ciężkie prace. Przeżyliśmy tam rzeczy przykre, wielu z nas nigdy stamtąd nie wróciło. Ta ustawa nie przewiduje takiej sytuacji, że represjonowani byli ludzie nie skazani. Podaję to pod rozwagę komisji, która będzie opracowywać tekst tej ustawy, że istniała także forma wyroku bez wyroku, to znaczy skazana została pewna grupa ludzi, wyrok był zbiorowy — młodzież należącą do Armii Krajowej należało internować i wywieźć. To orzeczenie, o którym tu kilkakrotnie mówiono, było zbiorowe, dotyczyło pewnej kategorii ludzi, kto pod nie podpadał — za ryja i w transport.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#PosełAleksanderMałachowski">Myślę, że istnieje konieczność rozwiązania tego problemu, ale jest druga strona tej sprawy, która mnie napawa pewnym niepokojem. Oczywiście, zasady prawa karnego przewidują, że człowiekowi niesłusznie represjonowanemu należy się odszkodowanie, ale czy my, dzisiaj już ludzie z tego najstarszego żyjącego pokolenia, mamy prawo wystawiać młodemu pokoleniu rachunek za nasze konflikty sprzed pół wieku? Czy tu nie powinno być przyjęte jakieś przedawnienie? Nie wiem, może to wymaga deklaracji środowisk ludzi pokrzywdzonych, ale ja ze swej strony uważam, że nie powinno się płacić odszkodowania, bo to nie jest tak, jak pani posłanka Dynowska powiedziała, że jest to tylko kwestia budżetu, z którego wynika, że nie stać nas na tego rodzaju świadczenia. Mnie się Wydaje, że to jest poważniejsza sprawa, bo czy my mamy prawo wystawiać rachunek pokoleniu wnuków? Mnie się wydaje, że nie, że powinniśmy z tego zrezygnować. Dlatego wnoszę o rozpatrzenie tej jednej sprawy, bo jeżeli nie będzie odszkodowań, to oczywiście sprawa zrównania w prawach jest mniej istotna, choć mogą być pewne problemy emerytalne, bo przecież wielu z nas doznało w Rosji bardzo poważnych szkód na zdrowiu, ja na szczęście byłem i krótko, i nie doznałem jakichś szczególnych szkód, więc nie mógłbym tutaj czuć się w jakiś sposób zainteresowany tą sprawą, ale spotkało to wielu moich kolegów i generalnie sądzę, że te sprawy powinny być rozważone.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Kuronia z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#PosełJacekKuroń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zacznę od drobnego ad vocem wypowiedzi jednego z panów posłów, który właśnie zabierał głos w tej debacie. Wydaje mi się mianowicie, że nie wolno pod żadnym pozorem dumy narodowej Polaków budować na obrażaniu innych narodów. Mam tu na myśli pomysł, że to u nas było pięknie, a były takie narody, które się cieszyły z przelewu krwi. Proponuję, bijmy się we własne piersi, bo w cudze to łatwo.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#PosełJacekKuroń">To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#PosełJacekKuroń">Po drugie, co do samej sprawy. Jestem tu o tyle niekompetentny, że nie jestem prawnikiem i o tyle kompetentny, że jak dobrze pójdzie, wkrótce zostanę zrehabilitowany i wystąpię o odszkodowanie za te moje 9 lat i może jakąś spółkę założę.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#komentarz">(Poseł Adam Michnik: Nomenklaturową.)</u>
          <u xml:id="u-189.5" who="#PosełJacekKuroń">Nomenklaturową właśnie. Otóż ja rozumiem tę ustawę i ją popieram, wiem, że ona przecież niczego nowego do przepisów prawnych nie wnosi, tyle tylko, że zdejmuje z pleców całego aparatu sądowniczego olbrzymią pracę, którą musiałby ten aparat wykonywać rozpatrując każdą sprawę z osobna. Ta ustawa pozwala pewne oczywiste sprawy załatwiać zbiorowo i to mi się wydaje słuszne. Natomiast niepokoi mnie związana z tym, też wynikająca z kodeksu, sprawa odszkodowań. Niepokoi mnie ona z wielu różnych powodów i pozwolę sobie ich nie rozwijać, na żądanie mogę w każdej chwili wyjaśnić, dlaczego budzi ona mój żywy niepokój, żywy sprzeciw, nie tylko z przyczyn budżetowych i tych, o których mówił pan poseł Aleksander Małachowski. Zaproponowałbym po prostu — i z tym zwrócę się do komisji, która będzie nad tą sprawą pracowała — takie rozwiązanie, że oczywiście nikt nie może nikomu zakazać występowania o odszkodowanie i że w momencie, kiedy sąd przyzna odszkodowanie, to dany człowiek może je otrzymać, a powinien je otrzymać wówczas, kiedy jest niezdolny do pracy z powodu starości, choroby lub z jakiejkolwiek innej przyczyny. Krótko mówiąc, żebym właśnie ja, młody i prężny, a także inni mnie podobni z licznego grona — bo proszę zwrócić uwagę, że tu wszyscy internowani się zgłoszą po te pieniądze, bo tak to wyjdzie z tej całej konstrukcji, która nam się tu buduje — poczekali na to, aż nie będą mieli z czego żyć, wtedy zwrócą się o wypłacenie tego odszkodowania. To można różnie rozwiązać, sądzę, że prawnicy potrafią to zrobić, ale wydaje mi się, że będzie to i słuszne, i sprawiedliwe.</u>
          <u xml:id="u-189.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego. Jako ostatni zgłoszony do dyskusji zabierze głos pan poseł Maciej Bednarkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zostałem sprowokowany do zabrania głosu przez przedmówców. Padła tu propozycja, aby ta ustawa nie rodziła żadnych zobowiązań i żeby to była ustawa o przywróceniu czci. Chciałem się zapytać, jak można przywrócić coś, czego się nie utraciło? Bo ci ludzie nigdy czci nie stracili. To jest postawienie zagadnienia na głowie. Kto im zabrał cześć? Wyrok był oczywiście nieprawidłowy, represjonowała obca władza i nie można mówić o ustawie o przywróceniu czci, bo ci ludzie nigdy tej czci nie stracili! Jest to nieporozumienie takie stawianie zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Druga kwestia, troska o pieniądze. Pan poseł Małachowski pytał, czy można pokoleniu wnuków kazać płacić za dziadków? Mało tych dziadków było i mało tych wnuków pewnie, jest, ale w tym ogólnym znaczeniu. Wysoka Izbo, ja stawiam zagadnienie inaczej, czy można pozbawiać pokolenie wnuków słusznych odszkodowań na rzecz skarbu państwa od winnych przestępstw? Bo u nas tak się złożyło, że gruba kreska odkreśliła wszystko, a mam nadzieję, że nowy prokurator generalny w oparciu o dokumenty zebrane przez poprzednika przedstawi nam wyniki chyba toczącego się śledztwa, bo na pewno takie musiało być wszczęte przeciwko winnym przestępstw i strat naszego narodu. Pytam się więc, czy człowiek popełniający przestępstwo bądź pracujący w zbrodniczym aparacie ma prawo (ja już nudzę tym Izbę), do generalskiej emerytury. Czy to, co on wtedy otrzymywał za zbrodniczą działalność powinno być podstawą wymiaru emerytury? Przepraszam bardzo, przecież wiemy, że na pewnych stanowiskach niektórzy nie robili nic innego, tylko popełniali zbrodnie i czy wtedy to jest podstawa do wymiaru emerytury? Dlaczego to nie zostało jeszcze do tej pory załatwione? Uważam, że pokolenia wnuków nie wolno pozbawiać słusznych odszkodowań poprzez dalsze niesłuszne wypłaty tym, którzy doprowadzili nasz kraj do nieszczęścia.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Następna rzecz, to kwestia końcowej daty — czy to ma być 31 grudnia 1989 r., czy wcześniej, czy mamy poprzestać na 1956 r.? Oczywistą jest rzeczą, że zbrodnie i przestępstwa przeciwko państwu polskiemu trwały nadal. Ograniczając zakres działania tej ustawy do 1956 r. osiągniemy to, że nasi następcy będą musieli opracować ustawę obejmującą dalsze lata Raz zróbmy to porządnie, obejmijmy ustawą wszystkie działania przeciwko narodowi i państwu polskiemu, nie wprowadzajmy sztucznej granicy, bo w 1956 r. coś się skończyło, tak chciał zrobić Gomułka i tak zrobił, spuścił zasłonę. Najpierw w czasie wypadków październikowych obiecał to narodowi, a potem tę kartę zamknął. My mamy obowiązek objęcia ustawą całego minionego okresu, nawet jeżeli ktoś nie może znaleźć przykładu z grudnia 1989 r., to nic nie szkodzi, bo wiele takich było w październiku. Pamiętajmy, że ostatni więzień polityczny siedział w kryminale właśnie do grudnia 1989 r. Nie wiem, czy on będzie objęty tą ustawą, ale raz należy zrobić porządek, nie dzielić tego na kawałki. Zresztą, w moim przekonaniu — i to jest oczywiste dla każdego prawnika i o tym trzeba mówić — dekret o stanie wojennym z 12 grudnia był dekretem łamiącym prawo, łamiącym ówcześnie obowiązującą Konstytucję. Rada Państwa nie była uprawniona do wydawania dekretu w czasie sesji Sejmu. Wiadomo, że wydanie tego dekretu było rażącym złamaniem ówczesnej Konstytucji. Nie wszyscy członkowie Rady Państwa podpisali ten dekret, ale byli tacy, którzy go podpisali.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Jest również kwestia odpowiedzialności, i to jest alfabet dla studenta II roku wydziału prawa, że odpowiedzialność ponosi także podżegacz i pomocnik, przecież to jest oczywiste. A teoria grubej kreski mówi, że nic się nie stało. Przepraszam bardzo, najbardziej tragiczne wypadki w grudniu 1981 r., ofiary śmiertelne w kopalni „Wujek” w jakimś sensie wywodzą się z tegoż dekretu. Pragnę podkreślić jeszcze jedną rzecz, przecież od grudnia 1981 r. do chwili obecnej nie upłynęło przedawnienie dla całej grupy przestępstw, również ilościowo olbrzymich, dotyczących pozbawienia człowieka wolności, bo że dekret nie był zgodny z Konstytucją, jest to oczywiste, że nie był zgodny z umowami międzynarodowymi i z Kartą Praw Człowieka i Obywatela (art. 6, 7, 8 pkt 2, 11 i 15) też jest oczywiste, jak i to, że ją złamał. A więc jest pełna podstawa do prowadzenia śledztwa i mam wrażenie, że takie śledztwo już jest prowadzone, a wtedy — powiedzmy to sobie wyraźnie — jest kwestia odszkodowań również od sprawców.</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#PosełKazimierzUjazdowski">I jeszcze jedna rzecz. Niektórzy twierdzą, że to będzie nas za dużo kosztowało. Wysoka Izbo, w tej chwili toczy się szereg postępowań o rewizje nadzwyczajne i szereg takich postępowań zostało zakończonych. Na mocy tychże wyroków zostały zasądzone różne odszkodowania — większe, mniejsze, niektóre bardzo poważne. Jeżeli nie będzie tej ustawy, to dalej będą wnoszone rewizje nadzwyczajne. Czy to będą jakieś inne pieniądze? Przecież to są dokładnie te same pieniądze, tylko jest kwestia, czy będą one płacone na skutek rewizji nadzwyczajnych, czy na skutek proponowanej ustawy, ale dziura w skarbie państwa jest. A czy ktoś uwzględnił w zeszłorocznym budżecie koszty zasądzone poprzez rewizje nadzwyczajne? Czy ktoś je policzył? Przecież nikt tego nie zrobił, a wypłacamy te zasądzone kwoty z tegoż budżetu, do którego ich nie wliczono. Natomiast uważam, że zupełnie inną kwestią jest to, kto się po te pieniądze zgłosi, a kto się nie zgłosi. Jest to kwestia człowieka, który ma zasądzone te pieniądze, ba, kwestia złożenia wniosku. Może nie wszyscy będą chcieli składać wniosek o odszkodowanie? Może ci, którzy mają dobrą sytuację finansową tego wniosku składać nie będą, ale w każdym bądź razie nie mówmy, że jest to olbrzymia strata dla skarbu państwa, bo może w troszeczkę wolniejszym tempie te same pieniądze skarb państwa musiałby i tak i tak wypłacić.</u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Jako ostatniego ze zgłoszonych mówców proszę o zabranie głosu pana posła Macieja Bednarkiewicza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym się wypowiedzieć bardzo krótko w dwóch kwestiach. W moim przekonaniu będą to kwestie natury czysto formalnej.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Po pierwsze, w związku z wnioskiem pani poseł Dynowskiej (nie ma pani poseł), chcę Wysoką Izbę poinformować o moim stanowisku do wniosku o ograniczenie w dniu dzisiejszym głosowania tylko do rozstrzygnięcia, czy ustawa ma być przekazana do komisji w pełnym zakresie, czy też w ograniczonym. Otóż tego rodzaju wniosek jest niedopuszczalny wobec treści art. 36 ust. 2 regulaminu, który określa, co my możemy zrobić przy pierwszym czytaniu — mamy tylko i wyłącznie możliwość skierowania projektu do komisji albo odrzucenia go. Nie mamy żadnej możliwości dokonywania oceny i dzielenia ustawy na jakieś części oraz przesądzania o ich charakterze. Ust. 3 art. 36 regulaminu określa możliwość ewentualnego zwrotu projektu ustawy przez komisję za pośrednictwem Prezydium Sejmu do wnioskodawcy.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">I kwestia druga, ta która budzi tutaj najwięcej kontrowersji, a dotyczy odszkodowań. Chciałbym, żebyście państwo sobie uświadomili, że ten projekt ustawy odwołuje się do normy prawnej, która obowiązuje w Rzeczypospolitej Polskiej, a mianowicie do 50 rozdziału Kodeksu karnego. Skoro ustawa odwołuje się do normy prawnej, to wszelkiego rodzaju ograniczanie, o którym tutaj była mowa, musiałoby być związane z likwidacją, z zawieszeniem, bądź z ograniczeniem przede wszystkim tej normy, to znaczy rozdziału 50 Kodeksu karnego. I w związku z tym dwie uwagi.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Pierwsza zasada odszkodowań i zadośćuczynienia jest elementem istotnym każdego systemu prawnego, zarówno w zakresie prawa karnego jak i cywilnego. Chcę państwu przypomnieć, że przecież nie tylko Kodeks karny zapewnia zadośćuczynienie czy odszkodowanie. Również powołując się na Kodeks cywilny można wystąpić do skarbu państwa o odszkodowanie za postępowanie i działanie funkcjonariuszy. Chcę tylko zwrócić uwagę na to, że obydwa systemy prawne, zarówno prawa cywilnego jak i karnego, znają, określają i konkretyzują instytucje odszkodowań i zadośćuczynień, i nie może być tak, że ta ustawa będzie to prawo ograniczała, czyli inaczej mówiąc, że doprowadzimy do tego, iż ustawa, która ma dać w większym zakresie możliwość zrealizowania tej rekompensaty, w rzeczywistości będzie zmniejszała swoim zakresem działanie tego, co zgodnie z obecnym prawem i tak przysługuje.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">I wreszcie druga kwestia, tych wszystkich, którzy się okropnie boją o funkcjonowanie naszego budżetu, informuję, że po pierwsze, konsekwencje finansowe wypływające z przestrzegania 50 rozdziału Kodeksu karnego są uwzględniane w budżecie każdego roku; po drugie, minister sprawiedliwości informuje i zawsze informował o stanie spraw związanych z zadośćuczynieniem i rehabilitacjami, i na dzień dzisiejszy, o ile wiem, w ministerstwie jest kilka tysięcy takich wniosków, wobec tego nie jest to dla nikogo żadnym zaskoczeniem; wreszcie po trzecie, zgodnie z tą ustawą i zgodnie z Kodeksem karnym jest powiedziane, że zadośćuczynienie się wypłaca, ale nigdzie nie jest powiedziane, że jest jakaś kwota stanowiąca podstawę do jakiegoś przelicznika i że ta suma jest jednoznacznie określona. Sąd ustala wysokość zadośćuczynienia i wydaje mi się, że zarówno od sytuacji i kondycji państwa, jak i od tego o czym słusznie mówił poseł Kuroń, czyli od sytuacji i kondycji finansowej uprawnionej osoby zależeć będzie wysokość odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Te dwie uwagi chciałem Wysokiej Izbie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Lista mówców zgłoszonych do debaty została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Proszę w takim razie o zabranie głosu pana senatora Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jeden z panów posłów prosił mnie, żebym się trochę streszczał w tym wystąpieniu, bo są jeszcze dzisiaj do załatwienia bardzo ważne sprawy. Chciałbym do tej prośby ustosunkować się pozytywnie, niemniej jednak problem jest bardzo obszerny i nie wiem, czy mi się to uda.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pragnę na wstępie wyjaśnić, że projekt senacki jest rezultatem wspólnych prac Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych Senatu, Departamentu Prawnego Ministerstwa Sprawiedliwości, a także opiera się na założeniach sformułowanych przez Radę Legislacyjną w opinii z 30 marca 1990 roku. Opieraliśmy się także na opiniach szeregu najwybitniejszych ekspertów, profesorów prawa karnego, zarówno materialnego jak i procesowego. Mówię o tym dlatego, ponieważ padły tutaj krytyczne uwagi, moim zdaniem w znacznej części słuszne, że projekt jest niedopracowany pod względem legislacyjnym. Chcę jeszcze raz wyjaśnić, że te niedostatki projektu są rezultatem bardzo wadliwej praktyki parlamentarnej, która istnieje zarówno w tej Izbie jak i w Izbie senackiej, mianowicie na posiedzeniu plenarnym sypią się do projektów poprawki, które czasem wypaczają sens ustawy i doprowadzają do niespójności całego aktu prawnego i właśnie w tym przypadku tak się stało.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#SenatorTadeuszZieliński">Chcę powiedzieć, że uwzględniliśmy także materiał prawno-porównawczy w postaci analogicznych aktów, a mianowicie węgierskiej ustawy z 14 marca 1990 r., czechosłowackiej ustawy z 23 kwietnia 1990 r. i ustawy Republiki Litewskiej z 2 maja 1990 r. Wspominam o tych aktach dlatego, ponieważ rozwiązane są w nich także problemy odszkodowawcze i sądzę, że nie powinno być tak, iż nasz akt prawny odbiegałby bardzo istotnie od rozwiązań tych sąsiednich krajów na niekorzyść ofiar represji.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pierwsza sprawa to koncepcja unieważnienia orzeczeń wydanych przeciwko osobom represjonowanym za działalność polityczną lub na rzecz praw człowieka. Muszę powiedzieć, w odpowiedzi panu posłowi Paprzyckiemu, że ta koncepcja jest powszechnie uznana we wszystkich tutaj przeze mnie wymienionych aktach i w pełni była także aprobowana przez Radę Legislacyjną i naszych ekspertów. Nie była także kwestionowana podczas konferencji naukowej w dniu 10 stycznia 1991 r., a więc dwa dni temu, z udziałem sędziów Sądu Najwyższego. Najwcześniej też była przyjęta w dekrecie radzieckim z 1989 r. Dodałbym jeszcze, że koncepcja unieważnienia orzeczeń czy też uznania ich za nieważne i pozbawione skutków prawnych była przyjęta w dekrecie z 6 czerwca 1945 r. i dotyczyła orzeczeń sądowych wydanych w okresie okupacji niemieckiej. Tu wprawdzie przesłanka uznania orzeczeń za nieważne była inna, bo formalna czy, powiedziałbym, natury prawa państwowego. Niemniej jednak koncepcja nieważności przewija się przez wszystkie te akty, które się pojawiały. Zresztą, koncepcja uchylenia orzeczeń jest w gruncie rzeczy bardzo podobna do tej senackiej, z tą różnicą, że sądy nie wydawały postanowień stwierdzających, że w konkretnych sprawach orzeczenie było nieważne z mocy ustawy.</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#SenatorTadeuszZieliński">Chciałbym może jeszcze na początku tego mojego wystąpienia nawiązać do wypowiedzi pana posła Szymanderskiego. Pragnę wyjaśnić, że Senat projektując tę ustawę, nie chciał wdawać się w ocenę ani legalizmu działania ówczesnej władzy, ani w kwestię jej legitymizacji i też bardzo starannie unikał tego, by nie określić daty powstania państwa, które już nie było kontynuacją II Rzeczypospolitej. Założenie było jedno, dekrety i inne akty będące podstawą skazań były zbrodnicze z punktu widzenia praw człowieka, ale istniały i dlatego winny być zniesione. Nie wdawaliśmy się w ocenę, czy była wojna domowa. Rzeczywiście historycy stoją na stanowisku, że te konflikty zbrojne, jakie wówczas miały miejsce między dwiema polskimi przecież stronami, były konfliktami o charakterze wojny domowej. Tego założenia nie przyjmowaliśmy. Uważamy, że problem jest otwarty przede wszystkim dla historyków, a także dla teoretyków prawa państwowego. Stoimy na stanowisku, że obecna władza stojąc na gruncie tych wartości, o które walczyli ludzie skazywani od 1944 r. może i powinna dzisiaj swoim suwerennym aktem znieść te wszystkie wyroki, nie rehabilitować, bo to nie jest rehabilitacja skazanych, ale po prostu uznać, że te wyroki były nieważne jako sprzeczne z prawami człowieka.</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#SenatorTadeuszZieliński">Przechodzę teraz do bardzo istotnego zarzutu, wysuniętego przez pana posła Szymańskiego, który stwierdził, że przedmiot ustawy jest nieokreślony. Zarzut ten uważam za błędny z kilku powodów.</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po pierwsze, nie można, proszę państwa, bezprawia tamtego okresu oceniać w płaszczyźnie pojęć normalnego prawa karnego. Młodzi prawnicy nie są dziś w stanie ogarnąć wyobraźnią rozmiaru i form bezprawia. Było to morze nieprawości. Prof. Wolter, którego nazwisko zostało tutaj przywołane, mój zresztą przed wielu laty promotor w przewodzie doktorskim, rozkładał bezradnie ręce wobec zjawisk tamtego okresu. Mówił, że wszystko to co się dzieje nie mieści się w jego pojęciach. Podkreślam z całym naciskiem, bo to jest niesłychanie ważne, przedmiot skazań był z reguły całkowicie nieokreślony, przypisywane czyny były właśnie ogólnikowo określane jako działania przeciwko ustrojowi albo fałszywie jako działania bandyckie. Kwalifikacja prawna była albo żadna, albo błędna. W pierwszym okresie orzekali ludzie nie mający pojęcia o prawie. Byli to częstokroć oficerowie radzieccy, którzy cyrylicą podpisywali się pod tymi wyrokami, błędnie powoływali się na różne przepisy. Wniosek z tego jest oczywisty. Skoro przedmiot skazań był nieokreślony, to rekonstrukcja czynu jest dziś możliwa tylko na podstawie takiej formuły, jaką przyjął Senat. Czymże bowiem, Wysoka Izbo, było działanie określane w aktach oskarżenia albo w wyrokach jako działalność przeciwko ustrojowi, jak nie działaniem w dzisiejszym rozumieniu na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Myślę, że popełniamy pewien błąd ahistoryzmu. Nie zdajemy sobie sprawy, że to bezprawie dokonywało się w zupełnie innych warunkach. Myślimy starymi pojęciami i stąd ta niezdolność przyjęcia pewnej nowej konstrukcji.</u>
          <u xml:id="u-195.7" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po wtóre z zarzutem pana posła Szymańskiego dlatego się nie zgadzam, że cały jego wywód odnosi się do sytuacji zgoła innej, odwrotnej niż ta, którą się tutaj zajmujemy. Pan poseł ma rację, że nie można skazywać ludzi za czyny, których istota nie jest określona. Jest to tzw. zasada nullum crimen sine lege. W interesujących nas jednak w projekcie przypadkach nie chodzi przecież o skazywanie, lecz o anulowanie, unieważnianie orzeczeń skazujących. I dodam jeszcze, że właśnie dlatego, iż wtedy sądy nie precyzowały ściśle znamion czynów, dziś trzeba objąć ogólną, pojemną formułą wszystkie bezprawne wypadki. W gruncie rzeczy przyjmuję wywód pana posła jako nieświadomą obronę tamtych orzeczeń, podjętą z mylnych, formalnie praworządnościowych przesłanek. Jeżeli przyjęlibyśmy tę koncepcję, to ogromna liczba orzeczeń ewidentnie skazujących za działalność polityczną byłaby nie do podważenia, bo działalność polityczna była w tych orzeczeniach zakamuflowana, zamaskowana słowami sentencji.</u>
          <u xml:id="u-195.8" who="#SenatorTadeuszZieliński">Po trzecie, wątpliwości te uważam za chybione również dlatego, że w latach 1944–1956 nie było w ówczesnym wymiarze sprawiedliwości jednoznacznego kwalifikowania czynów jako przestępstwa pospolite i jako przestępstwa polityczne. Na podstawie tych samych przepisów — na mocy dekretu z 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla zbrodniarzy faszystowsko-hitlerowskich — skazywano akowców i gestapowców. Na podstawie tych samych przepisów Kodeksu karnego skazywano nieraz i politycznych i kryminalnych przestępców. Niewykonalny byłby postulat sformułowania takich przepisów, na podstawie których represjonowani byli ludzie za działalność polityczną i tylko za tę działalność. Gdyby sądy, zwane wówczas ludowymi, skazywały patriotów zawsze na podstawie tych samych przepisów karnych i tylko na ich podstawie oraz wskazywały zawsze tę podstawę w sentencji orzeczenia, to sprawa byłaby jasna. Ale tak nie było. Niemożliwe więc było przyjęcie koncepcji uznania za nieważne orzeczeń wydanych na podstawie tylko określonych przepisów, na podstawie pewnego katalogu. Doszlibyśmy do jakiegoś absurdu. Podniosłaby się fala rewindykacji ze strony autentycznych zbrodniarzy faszystowsko-hitlerowskich, którzy zostali straceni na podstawie dekretu z 31 sierpnia 1944 r., bo ten dekret był stosowany i do nich, i także do naszych patriotów. I dlatego propozycja senacka zakłada, że sąd w każdej konkretnej sytuacji będzie stwierdzał na podstawie akt, że zarzucany lub przypisany czyn wyczerpywał znamiona działania na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Wielokrotnie będzie to bardzo łatwe, bo użycie w orzeczeniu formuły: „działanie przeciwko ustrojowi” będzie wskazywało, że jest to działanie na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Bardzo często wynikać to będzie także z kwalifikacji prawnej wskazanej w orzeczeniu. Mówiłem o dekretach wymierzonych przeciwko opozycji politycznej i one będą właśnie najczęściej wskazówką dla sądów. Jeżeli jednak z akt wynikać będzie, że na przykład oskarżonemu akowcowi fałszywie przypisano przestępstwo pospolite, to rzeczą sądu będzie stwierdzić, jak było naprawdę.</u>
          <u xml:id="u-195.9" who="#SenatorTadeuszZieliński">Chciałbym tu przy okazji ustosunkować się do pierwszego pytania, które zostało mi postawione. Czy np. płk Kukliński będzie mógł skorzystać z dobrodziejstw tej ustawy, jak i inni ludzie, wskazani imiennie? Chcę, Wysoka Izbo, podkreślić, że my tutaj w parlamencie nie możemy dokonywać ani rehabilitacji personalnej, ani potępiać personalnie pewnych ludzi. To będzie rzeczą niezawisłych sądów. One w każdej konkretnej sprawie będą musiały wydać stosowne postanowienie. To jest sprawa interpretacji sądowej. My dajemy normę ogólną i tę normę będzie musiał wypełnić sąd odpowiednią treścią w każdej konkretnej sprawie. Chcę dodać, że wkraczanie władzy ustawodawczej w sferę kompetencji zastrzeżonych dla sądów stanowi w jakimś sensie odejście od zasady trójpodziału władzy i dlatego też dążymy do tego, aby ta zasada była jednak poszanowana, aby pozostawić sądom ostateczny głos w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-195.10" who="#SenatorTadeuszZieliński">Proszę państwa, chciałbym teraz odnieść się do zakresu czasowego ustawy. Miałem wiele wątpliwości do daty 9 maja 1943 r., która została przyjęta przez Senat na skutek poprawki zgłoszonej na posiedzeniu plenarnym Senatu, ale po wysłuchaniu wypowiedzi pana posła Paprzyckiego doszedłem do przekonania, że jest w tym jakaś racja, żeby ten okres zaczął się w dniu 9 maja 1943 roku. Sądzę, jednak, że jest to jeden z tych problemów, które mogą być rozpatrzone na posiedzeniu odpowiedniej komisji sejmowej. Końcowa data oczywiście może być uznana za dyskusyjną, ale tutaj pan poseł Ujazdowski mnie wyręczył, bo wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, że okres stalinowski nie był jedynym okresem niepraworządności i dlatego trzeba przesunąć tę datę nawet na dzień 31 grudnia 1989 roku, bowiem po 1956 roku były okresy zaostrzających się represji. Ostatnio jeden z sędziów Sądu Najwyższego w rozmowie ze mną słusznie przypomniał, że na przykład proces gdański przeciwko Michnikowi i innym toczył się w warunkach urągających regułom praworządnego wymiaru sprawiedliwości. Można by wręcz powiedzieć, że toczył się według najlepszych „wzorów stalinowskich”.</u>
          <u xml:id="u-195.11" who="#SenatorTadeuszZieliński">Dlaczego obawiamy się dać zadośćuczynienie także młodszym pokoleniom, które były prześladowane przez reżim komunistyczny w latach osiemdziesiątych? To prawda, że ze zbrodniami tamtego okresu nie mogą się równać represje z tego nowszego okresu naszej historii, ale bezprawie jest zawsze bezprawiem, a sprawiedliwość jest dla wszystkich. I myślę, że niepraworządność zarówno ta dawna, najbardziej rażąca, jak i ta nowa, mniej jaskrawa, ma jednak mimo wszystko ten sam rodowód. Nam chodziło o rozliczenie z całym okresem komunistycznej niepraworządności i tutaj podzielam punkt widzenia pana posła Ujazdowskiego. Oczywiście, w komisji sejmowej można do sprawy zakresu czasowego powrócić, jednakże wydaje mi się, że propozycja senacka jest słuszna.</u>
          <u xml:id="u-195.12" who="#SenatorTadeuszZieliński">Wreszcie sprawa kosztów. Proszę państwa, skala tego zjawiska jest całkowicie nieokreślona. Dysponuję pismem ministra sprawiedliwości z 3 stycznia 1991 roku, zwracaliśmy się bowiem jeszcze jako komisja senacka do Ministerstwa Sprawiedliwości o podanie przybliżonych kosztów, jakie może pociągnąć za sobą ta inicjatywa. Stoję osobiście na stanowisku, i dałem temu wyraz wielokrotnie w czasie obrad Senatu, że każda inicjatywa ustawodawcza powinna przedstawiać wyliczenie finansowych skutków, jakie za sobą pociągnie. Jednakże tutaj nie tylko ścisłe, dokładne, ale nawet przybliżone określenie skutków finansowych jest niemożliwe. Myślę, że będą nawet pewne oszczędności związane z tą ustawą, mianowicie wprowadza ona uproszczoną procedurę, a w związku z tym koszty mogą być w pewnym stopniu nawet mniejsze niż dotychczasowe, bowiem w chwili obecnej rewizję nadzwyczajną rozpatruje się w trybie bardziej żmudnym i bardziej skomplikowanym. W zasadzie niewiele się zmieni, gdy idzie o obciążenie skarbu państwa kosztami, bo teraz właśnie na podstawie procesów rehabilitacyjnych wypłacane są w gruncie rzeczy te same odszkodowania, jakie będą wypłacane w oparciu o przepisy rozdziału 50 Kodeksu postępowania karnego. Gdyby Wysoka Izba uznała, że odszkodowań tych nie będzie się płacić ofiarom tych prześladowań, to mielibyśmy do czynienia z bardzo wyraźnym regresem w stosunku do stanu obecnego i z pewnym paradoksem, że osoby ubiegające się o rewizję nadzwyczajną w sprawach o przestępstwa pospolite mogłyby otrzymać odszkodowanie i zadośćuczynienie przewidziane w rozdziale 50 Kodeksu postępowania karnego, natomiast osoby represjonowane za tę dawną działalność nie mogłyby uzyskać właściwych odszkodowań. Chciałbym dodać, że ustawy, które wymieniłem tutaj na wstępie, w szczególności ustawa czechosłowacka i ustawa węgierska, przewidują odszkodowania na rzecz ofiar represji. Byłoby rzeczą bardzo niepożądaną, gdyby Sejm Rzeczypospolitej uchwalił ustawę, która w porównaniu z aktami prawnymi sąsiadujących z nami krajów byłaby mniej korzystna dla ofiar tych prześladowań.</u>
          <u xml:id="u-195.13" who="#SenatorTadeuszZieliński">Jeszcze parę słów na temat konkretnych uwag, jakie tutaj zgłosili posłowie. Chciałbym panu posłowi Małachowskiemu wyjaśnić, że ustawa przewiduje sytuacje, o których pan poseł mówił. Mam tu na myśli art. 11 ust. 3 ustawy, który przewiduje, że przepisy art. 8 i 10 mają odpowiednie zastosowanie wobec osób pozbawionych wolności bez orzeczenia właściwych organów. Mam tylko wątpliwości, czy dobrze się stało, że Senat Rzeczypospolitej taki przepis umieścił w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-195.14" who="#SenatorTadeuszZieliński">Proszę państwa, ta ustawa nie zamyka całego okresu bezprawia, to jest jeden z najdonioślejszych aktów sprawiedliwości dziejowej, ale na tej ustawie nie może się skończyć cały ten proces ustawodawczy. Stoi jeszcze przed nami problem rozliczenia ze sprawcami tych morderstw sądowych. W Senacie rozważaliśmy koncepcję tzw. Trybunału Rzeczypospolitej. Powstało wiele wątpliwości prawnych wokół tej koncepcji, niemniej jednak problem jest i trzeba będzie się nim zająć, a na razie chodzi o to, by załatwić te najpilniejsze sprawy dotyczące uznania za nieważne orzeczeń, które zostały wydane przeciwko patriotom polskim.</u>
          <u xml:id="u-195.15" who="#SenatorTadeuszZieliński">W gruncie rzeczy byłyby to wszystkie uwagi, które pozwoliłem sobie państwu dodatkowo przekazać. Sądzę, że projekt ustawy istotnie musi trafić do właściwej komisji, która poprawi zarówno usterki natury legislacyjnej jak i merytorycznej. Sądzę, że nie można zwlekać z wydaniem tej ustawy, ponieważ państwa sąsiadujące z Polską, o czym kilkakrotnie mówiłem, mają analogiczne akty, chociaż później niż nasz kraj wkroczyły na tę drogę. Dodam, że Senat Rzeczypospolitej podjął uchwałę o zamiarze podjęcia stosownej inicjatywy ustawodawczej na ten temat 1 grudnia 1989 roku i wiele miesięcy upłynęło, zanim ten projekt trafił do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-195.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Dziękuję, panie senatorze.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Na tym kończymy debatę nad tym projektem ustawy. Po przerwie, którą zaraz ogłoszę, przejdziemy do podjęcia przez Wysoką Izbę decyzji o ewentualnym skierowaniu tego projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Zarządzam teraz 20-minutową przerwę, do godziny 14, i bardzo proszę o punktualne przybycie na salę, gdyż przejdziemy do głosowań.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#WicemarszałekOlgaKrzyżanowską">Zarządzam przerwę do godziny 14.</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 40 do godz. 14 min 15)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady. Niechaj pracuje gong zwołujący posłów na miejsce ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kontynuujemy rozpatrywanie punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszenia praw człowieka.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że poseł Anna Dynowska zgłosiła wniosek, aby Sejm przed skierowaniem projektu tej ustawy do komisji rozstrzygnął sprawę rezygnacji z wypłacania odszkodowań za poniesione szkody i zadośćuczynienia za krzywdy doznane przez osoby represjonowane.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest wniosek formalny i powinniśmy go przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy jest wniosek przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Bednarkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Maciej Bednarkiewicz. Panie marszałku, ja w swoim wystąpieniu wskazywałem na brak podstawy prawnej tego rodzaju wniosku. Przypominałem treść art. 36 ust. 1, 2 i 3 oraz wskazywałem na pewną logikę tych przepisów regulaminu, które określają zasady pierwszego czytania. Jeszcze raz przypominam Wysokiej Izbie, że zgodnie z ust. 1 tego artykułu, pierwsze czytanie projektu obejmuje — to jest enumeratywnie wyliczone w przepisie — uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, co miało miejsce, pytania posłów i odpowiedź wnioskodawcy oraz dyskusję. Ten przepis w ogóle nie przewiduje możliwości podejmowania jakichkolwiek decyzji o charakterze merytorycznym, nie przewiduje też możliwości składania wniosków co do zakresu ustawy. Wyraźnie o tym świadczy ust. 2 art. 36, który mówi, że pierwsze czytanie projektu na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem przez Sejm projektu do komisji albo jego odrzuceniem w całości. Dokładnie czytam treść tego przepisu: „Jeżeli w ust. 2 użyte jest sformułowanie: «albo odrzucenie projektu w całości», to nie ma możliwości prawnej odrzucenia tego w części”. Wynika to wyraźnie z treści przepisu. Zdając sobie jednak sprawę z tego, jaka intencja przyświecała wypowiedzi i wnioskowi pani poseł Dynowskiej, wskazałem na to, że ust. 3 art. 36 daje możliwość wyrażenia swojej woli przez Sejm w stosunku do wnioskodawcy, ażeby ten ograniczył swój projekt. I to przewiduje ust. 3, który pozwala na to, ażeby komisja, do której Sejm skieruje projekt — może go nie skierować, ale jeżeli skieruje — zwróciła się do Prezydium Sejmu o dokonanie korekty tego projektu, ale może to zrobić tylko komisja. Reasumując, uważam, że wobec wyraźnego brzmienia w ust. 2 art. 36 intencji i zakresu pojęcia pierwszego czytania, o którym mowa w ust. 1 art. 36, nie ma formalnej podstawy do głosowania tego rodzaju wniosku.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Uwagę pana marszałka kieruję teraz na treść przepisu, który reguluje sytuacje, w których można mówić o formalnych wnioskach, i kiedy, i w jaki sposób te formalne wnioski mogą być składane. Ten wykaz, który jest zawarty w art. 75, w moim przekonaniu również nie przewiduje możliwości, ażebyśmy przy pierwszym czytaniu głosowali wniosek, który w gruncie rzeczy jest, po pierwsze, wnioskiem merytorycznym, a po drugie, zmierzającym do tego, ażeby ograniczyć inicjatywę ustawodawczą do pewnej części. To się kłóci z istotą pierwszego czytania i z istotą prac legislacyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pani poseł Anna Dynowska — wnioskodawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#PosełAnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Co prawda regulamin nasz nie przewiduje takiej sytuacji, z jaką spotykamy się przy zgłaszaniu tego typu wniosków, ale chciałabym, po pierwsze, powołać się na casus ordynacji wyborczej, gdzie doszło do podjęcia przez Wysoką Izbę niejako identycznej, kierunkowej decyzji dla komisji sejmowej, która będzie rozpoznawała sprawę i będzie przygotowywała ostateczny tekst ordynacji wyborczej do Sejmu. Przypominam, że rozstrzygaliśmy wtedy sprawę wniosku pana posła Niesiołowskiego dotyczącego skonstruowania ordynacji w takim a nie innym systemie. Mój dzisiejszy wniosek wycofałabym, gdyby nie wypowiedź przedstawiciela wnioskodawców dyskusji. Pan senator Zieliński powołał się na to, że zarówno senacka komisja przygotowująca projekt dziś omawianej ustawy, jak i Senat występowali do właściwych organów o podanie skutków finansowych wprowadzenia rozstrzygnięć proponowanych w projekcie ustawy. Pan senator zapewnił mnie, a przecież czynił to jako przedstawiciel inicjatora projektu ustawy, że nikt nie jest w stanie podać skutków finansowych. Wskazując na niezwykle poważne konsekwencje budżetowe oraz powołując się na wystąpienia kolegów — moich przedmówców w debacie na temat tej ustawy twierdzących, że skutki te będą bardzo wysokie — i na to, że mój wniosek nie dotyczy spraw związanych z konfiskatą mienia przy wyrokach, które dziś chcemy uznać za nieważne, dopuszczając możliwość albo zwrotu skonfiskowanego mienia, albo odszkodowania, ograniczyłam swój wniosek tylko do tego, aby odszkodowania i zadośćuczynienia proponowane w art. 8 projektu omawianej ustawy nie znalazły się w ostatecznym jej tekście. Projekt tej ustawy zostanie skierowany do Komisji Sprawiedliwości liczącej 20 posłów. Uważam, że tej sprawy nie powinniśmy rozstrzygać na sali posiedzeń w drugim czytaniu, a powinniśmy dać kierunkowe wskazówki Komisji Sprawiedliwości i oczywiście Komisji Ustawodawczej, która będzie współdziałać przy pracy nad ostatecznym tekstem tej ustawy, żeby nie powodować rozbijania ustawy podczas drugiego czytania w Sejmie. Wydaje mi się, że ten casus oraz to, że mój wniosek wcale nie zmierza do niwelowania inicjatywy ustawodawczej — inicjatywa ustawodawcza jest złożona, Wysoka Izba miała dzisiaj ten projekt w pierwszym czytaniu — wskazuje, iż jest to po prostu kierunkowa wskazówka dla komisji, do których będzie skierowany projekt ustawy. Raz jeszcze powołuję się na casus ordynacji wyborczej oraz na zasadę, że to co nie jest w regulaminie zabronione, jest dozwolone. Regulamin nie może normować wszystkich, jakże różnych spraw, które wynikają z toku prac komisji sejmowych nad poszczególnymi projektami ustaw. Nadal podtrzymuję swój wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest to ważna kwestia, ja mam też wątpliwości, których źródłem jest nasza niewiedza dotycząca zakresu powinności czy też świadczeń wiążących się w przyszłości z przyjęciem tej decyzji. Nasza komisja mogłaby zasięgnąć informacji i przybliżyć nam opinie na temat następstw i konsekwencji tej ustawy także w wymiarze finansowym.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł Bednarkiewicz chciałby jeszcze raz zabrać głos. Jest to ważna sprawa, więc dopuszczę pana posła do głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Przepraszam bardzo, ale proszę to potraktować jako mój głos stanowiący odpowiedź na to, co powiedziała pani poseł Dynowska.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Jak wcześniej powiedziałem, doskonale rozumiem intencje pani poseł, tylko wobec tego raz jeszcze proszę o wysłuchanie ze spokojem treści ust. 3 art. 36.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Przeczytam ten przepis, dlatego że pani poseł powołała się tutaj na tego rodzaju argument, jakobyśmy przy stosowaniu przewidzianej regulaminem procedury ograniczali prawa. Otóż przepis ten brzmi: „Prezydium Sejmu na wniosek komisji może zwrócić się do wnioskodawcy o ponowne opracowanie projektu z uwzględnieniem zmian postulowanych przez komisję oraz przedstawienie skutków, zwłaszcza finansowych, tych zmian. Wniesiony projekt Prezydium Sejmu kieruje wprost do komisji”. Przecież regulamin przewiduje taką sytuację, o której pani poseł mówi. Dlaczego więc mamy łamać regulamin i rozstrzygać to dzisiaj, zanim po normalnej analizie przeprowadzonej podczas prac komisji zbierzemy dane w trybie przewidzianym przez regulamin? Ja tego po prostu nie rozumiem. Jeżeli natomiast powołujemy się na zasadę, że wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone, to proszę bardzo, ale art. 75 ust. 2, który enumeratywnie w 12 punktach wyszczególnia dopuszczalne wnioski formalne, nie przewiduje wniosku o ograniczenie projektu ustawodawczego. Chcę państwu zwrócić uwagę, że jest to precedens, który grozi nam przy każdym projekcie rozstrzyganiem podczas pierwszego czytania o ograniczeniu ustawy, zanim fachowcy się wypowiedzą, zanim się zapytamy ekspertów, zanim komisje będą merytorycznie nad nim pracowały. Ja nie widzę możliwości zaakceptowania tego rodzaju koncepcji, zwłaszcza że zasada kierunkowych wskazań, o której tu mówiono, jest kompletnie obca regulaminowi. Nigdzie, w żadnym przepisie ani ustawy, ani regulaminu, ani Konstytucji nie ma zasady, że podczas pierwszego czytania Izba ma w sposób decydujący ukierunkowywać prace komisji.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Przypominam Wysokiej Izbie, że to co się stało przy pierwszym czytaniu projektu ustawy o ordynacji wyborczej, związane było ze szczególną sytuacją wynikającą z faktu, że były dwie inicjatywy ustawodawcze i w ramach tych dwóch inicjatyw podjęta była przez Izbę uchwała. Ja tak to rozumiałem, a tu nie ma inicjatywy uchwałodawczej. Jeśli pani poseł uważa, że rzeczywiście trzeba byłoby rozstrzygnąć ten problem, nic nie stoi na przeszkodzie, aby poprzez odpowiednie postępowanie inicjujące przygotować uchwałę sejmową. Tego rodzaju uchwałę można przedstawić Sejmowi natomiast nie można tego zrobić w trybie pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zaraz pani poseł się wypowie.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowska: Ja krótko, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przed wypowiedzią pani poseł Dynowskiej zwracam się z prośbą o poszukiwanie consensusu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#PosełAnnaDynowska">Panie marszałku, moja wypowiedź właśnie do tego zmierza, ponieważ intencją mojego wniosku było przyspieszenie prac nad ustawą, natomiast pan poseł Bednarkiewicz wdaje się w ulubione spory regulaminowe, a ja nie chcę Wysokiej Izbie zajmować czasu takimi sprawami i oczywiście wycofuję swój wniosek, natomiast konsekwencja tego będzie taka, że prezydium komisji zwróci się do Senatu z pytaniem o skutki finansowe i dostanie odpowiedź, że...</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali obrad)</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#PosełAnnaDynowska">...po prostu są one nieznane, natomiast opóźni to prace, które nad tą ustawą powinny być szybko podjęte. Ale ja wniosek wycofuję.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym podziękować pani poseł za zajęcie takiego stanowiska. Jeszcze gruntownie wszystko rozważmy, bliżej i dokładniej przyjrzyjmy się tej sprawie. Jej waga podyktowała takie rozwiązanie w obu wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę Państwa! Wysoka Izbo! Chciałbym poinformować, że wnioski posła Witolda Chrzanowskiego dotyczące powołania komisji nadzwyczajnej uległy modyfikacji i zostaną przekazane do Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich celem ich rozpatrzenia, a więc pan poseł poszedł tą samą drogą w zmianie swojego wniosku. Zatem i w tej sprawie nie podejmiemy dzisiaj decyzji.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszenia praw człowieka do Komisji Sprawiedliwości oraz do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (druki nr 687, 687-A, 695 i 695-A).</u>
          <u xml:id="u-205.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Janusza Błaszczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o stanowiskach Senatu (są dwa stanowiska Senatu) w sprawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Pierwsze sprawozdanie dotyczy druku nr 695 i druku nr 687 (to jest stanowisko Senatu). Stanowisko Senatu w tym temacie dotyczy generalnie dwóch artykułów — art. 7, który mówi o zwolnieniach od podatku od nieruchomości, i art. 17, który dotyczy tzw. opłaty miejscowej, czyli opłaty klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#PosełJanuszBłaszczyk">W art. 7 Senat zaproponował, po pierwsze, przywrócenie w ust. 1 pkt 1 zapisu z projektu rządowego, tzn. tekstu: „nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów władzy państwowej, administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz wymiaru sprawiedliwości i organów kontroli państwowej z wyjątkiem budynków i ich części, zajętych na cele mieszkalne lub gospodarcze”. Komisje odniosły się generalnie do art. 7, wychodząc z założenia, że wobec silnego ograniczenia dochodów własnych gmin każde zwolnienie, a te zwolnienia mnożą się, powoduje ograniczenie dochodów własnych gmin i stanęły na stanowisku równości wszystkich wobec prawa, co zaproponował w swoim stanowisku minister Regulski, że wszyscy, którzy są najemcami, z wyjątkiem tylko szczególnych przypadków, mają płacić te podatki. Przypominam, że włączono do opodatkowania zarówno budynki mieszkalne na wsi, lokale spółdzielcze, jak i inne budynki mieszkalne, wszystko to powłączano i w tej chwili jest to opodatkowane. W związku z tym w stosunku do art. 7 komisje przyjęły jednoznaczne stanowisko, że proponują odrzucić te wszystkie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Drugi temat dotyczy art. 17, który mówi o opłacie lokalnej. Senat proponuje przywrócenie opłaty lokalnej. Połączone komisje zajęły stanowisko zgodne ze stanowiskiem Senatu, z tym że w stosunku do poprzedniego zapisu komisji i do zapisu rządowego wyłączono pkt 2 dotyczący opłat od osób, które są w sanatoriach, to znaczy że te osoby będą płaciły opłatę klimatyczną.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#PosełJanuszBłaszczyk">O to panu posłowi chodziło?</u>
          <u xml:id="u-206.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Może teraz jeszcze poproszę o syntezę w kilku zdaniach, a później będziemy dyskutować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Proszę państwa, muszę jako poseł sprawozdawca powiadomić, że część posłów zgłosiła wniosek mniejszości do art. 7 ust. 1. Komisje proponują odrzucić pkt 1 w ust. 1 art. 7, natomiast wnioskodawcy proponują przywrócić ten punkt w tej części, która dotyczy nieruchomości zajętych na potrzeby organów administracji, o których przed chwilą mówiłem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy. Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Posiadam jedno zgłoszenie do dyskusji. Proszę o zabranie głosu posła Bogdana Szczygła z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#PosełBogdanSzczygieł">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Zwracam się z prośbą o przyjęcie odmiennego stanowiska niż zajęte przez komisję w sprawie poprawki Senatu do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych dotyczącej opłaty miejscowej. Dla umotywowania swojego stanowiska chciałbym przedstawić następującą argumentację. Na całym świecie gminy turystyczne, bo o takie chodzi, czerpią korzyści i bogacą się przyjmując jak największą ilość turystów. Tworzą one całą infrastrukturę usługową, handlową, rozrywkową, również hazardową tylko po to, aby wyciągnąć jak najwięcej pieniędzy od przyjeżdżających na ich teren turystów. Ale jest to wyciąganie pieniędzy na zasadzie coś za coś, czyli pieniądze za towar, usługę, rozrywkę, a nasza opłata miejscowa co daje w zamian? Nic. Ktoś może powiedzieć, że czyste powietrze, ale niekiedy i to jest wątpliwe. Tworzenie tej całej infrastruktury daje możliwość zatrudnienia miejscowej ludności, co też przynosi określone korzyści. Na całym świecie klęską dla miejscowości turystycznych jest brak pogody, bo wtedy turyści nie przyjeżdżają, tak jak to jest od 4 lat w Alpach, a u nas ogłasza się stan klęski żywiołowej, bo przyjechali wczasowicze.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#PosełBogdanSzczygieł">Sprawa pobierania opłaty miejscowej jest szczególnie bulwersująca dla mieszkańców Śląska, gdyż mieszkają oni w skandalicznych warunkach. Każdy mieszkaniec Śląska połyka rocznie przynajmniej jedną cegłę pyłów i sadzy, nie licząc innych, nawet rakotwórczych substancji, a gdy pojedzie na wczasy czy do sanatorium, musi płacić za świeże powietrze. W sejmowym projekcie była przynajmniej określona górna kwota (1300 zł), jaką wolno pobierać, a w poprawce senackiej nie ma ograniczenia kwotowego i nie będzie żadnego hamulca dla samorządów w określeniu wysokości opłat miejscowych. Na marginesie tej sprawy zwrócę uwagę Wysokiej Izby na jeszcze jeden fakt. Telewizja ogólnopolska podaje raz w tygodniu zanieczyszczenie środowiska w Warszawie i w Krakowie, twierdząc, że tylko tam robi się takie pomiary, gdy tymczasem telewizyjne aktualności katowickie codziennie podają takie komunikaty, tylko kogo to w Polsce interesuje, jak wygląda sytuacja ekologiczna na Śląsku. Wygodniej jest tych przerażających danych nie podawać, lepiej ukarać tych ludzi opłatą miejscową przy wyjeździe poza ten teren.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#PosełBogdanSzczygieł">Wnoszę formalny wniosek o odrzucenie poprawki Senatu zawartej w pkt. 3 a dotyczącej art. 17 i proszę o poparcie mego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, jest kolejne zgłoszenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#PosełFranciszekRusnarczyk">Franciszek Rusnarczyk, województwo nowosądeckie. Myślę, że wyznanie iż pochodzę z tego województwa samo za siebie mówi. Oczywiście jestem przeciwny wnioskowi pana posła Szczygła, ale nie dlatego że nie uznaję jego argumentacji, a dlatego że użyte tutaj przez niego argumenty obrócą się przeciw tym, w imieniu których on występuje. Chciałbym powiedzieć, że, owszem, tak jest na świecie, ale nie u nas. U nas dopiero chcemy, żeby tak było, że jeżeli ma się pewne walory, to zakrzątnąwszy się koło tego z tych walorów można czerpać zyski. U nas dotychczas takiej możliwości nie było. My jesteśmy w sytuacji kogoś, kto, powiedzmy, ma bardzo potrzebną maszynę, w której zepsuła się jakaś część i stoi on przed dylematem, czy tę część związać sznurkiem i mimo że nie będzie najlepiej działała jednak pozwolić pracować maszynie, czy też uznać, że tę część należy wyrzucić, a maszynę zatrzymać. Owszem, można z tej opłaty zrezygnować. Na terenie naszego województwa znajduje się 25% bazy sanatoryjnej. Rocznie przybywa na nasz teren kilkanaście milionów turystów, a na stałe mieszka kilka milionów ludzi. Można z tego zrezygnować, tylko wobec tego kieruję wniosek do Komisji Samorządu Terytorialnego o uwzględnienie skutków finansowych tej decyzji i przyznanie województwu nowosądeckiemu odpowiednich dotacji, które zapewnią takie funkcjonowanie naszego województwa, które przecież nie tylko nam służy. Absolutnie nie występuję tutaj w imię partykularnych interesów. Chodzi mi właśnie o możliwość korzystania z dóbr tego województwa przez wszystkich, którzy z nich chcą korzystać. Podam tylko jeden przykład. Wzdłuż doliny Popradu z Nowego Sącza do Piwnicznej funkcjonuje czerwona linia autobusowa. Pierwszym skutkiem takiej decyzji będzie zlikwidowanie tej linii, następne będą dotyczyły ochrony środowiska — ścieków, społecznie organizowanych ogromnych akcji sprzątania Tatr itd., a więc nie jest to wniosek, którego realizacja rzeczywiście daje coś tym, którzy tutaj mówili, że powinno być coś za coś. Przepraszam, powiem również tak, że to nie prawda, iż jest nic za nic czy coś za coś. Za to co mamy, co jeszcze uratowaliśmy, również zapłaciliśmy. Dziś można narzekać na zanieczyszczenia przemysłowe, na wiele różnych rzeczy. Nie chcę tutaj wymieniać, bo byłoby mi wstyd, górale są biedni, ale honorowi. Nie będę mówił, że nasze województwo jest biedne czy bogate, powiem tylko, że my nigdy nie mieliśmy wielkiej siły przebicia i nie chciałbym, żeby raz jeszcze się okazało, że racja mocniejszego zawsze lepszą bywa.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi Rusnarczykowi za zabranie głosu.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeszcze mam jedno zgłoszenie. Bardzo proszę panią poseł Grażynę Staniszewską o zabranie głosu.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł Pańko zgłasza się również?</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#komentarz">(Poseł Walerian Pańko: Jedno zdanie, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-213.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeżeli jedno zdanie, to proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#PosełWalerianPańko">Pan poseł Szczygieł powiedział, że opłata miejscowa w poprawce Senatu nie ma pułapu. Otóż w art. 17 proponowanym przez Senat jest powiedziane: „Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych” itd… Chodzi o tę opłatę klimatyczną, ale przecież trzeba czytać ustawę, którą uchwaliliśmy, i w której piszemy w art. 18: „Stawka opłaty miejscowej nie może przekroczyć 1.350 złotych” (dziennie oczywiście).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję za wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#PosełGrażynaStaniszewska">Panie Marszałku! Drodzy Państwo! Wbrew pierwszemu wnioskodawcy chciałam państwa prosić jednak o poparcie wniosku komisji. Jest to powtórny wniosek komisji o przywrócenie tejże taksy klimatycznej. Proszę zwrócić uwagę na jedno, że miejscowości, które chcą służyć obywatelom tego kraju takimi rzadkimi usługami jak właśnie świeże powietrze, zmuszone są ograniczać produkcję na swoim terenie właśnie po to, żeby te oazy świeżego powietrza gdzieś się jeszcze zachowały. I w związku z tym wpływy do budżetu gminy są ograniczone. Jeżeli my, wbrew temu co się dzieje na całym świecie, zlikwidujemy taksę klimatyczną, a dochody za usługi sanatoryjne, są obłożone całym szeregiem zwolnień i ulg, a więc niemożnością ściągnięcia tak wysokich dochodów jak z działalności produkcyjnej, to tak jak byśmy po prostu chcieli wyeliminować te resztki gmin, które usiłują się stać gminami turystycznymi. Ja również pochodzę z takiego województwa i wiem, jak ogromnie te gminy borykają się z tym, pod jaką są presją, również członków rad, by uruchomić działalność gospodarczą, która przyniesie gminie dużo większe zyski niż rozwój usług sanatoryjnych czy turystycznych. Gdybyśmy tę taksę zabrali, to rozumiem, że dążylibyśmy w ten sposób do zupełnego wyeliminowania takich oaz, do których ludzie ze Śląska mogą jeszcze raz w roku przyjechać i pooddychać świeżym powietrzem.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#PosełGrażynaStaniszewska">Mówiliśmy już o tym w trakcie obrad komisji, że zupełnie inną sprawą jest, proszę państwa, ustanowienie innych funduszy, jakichś dodatków dla osób mieszkających na terenach klęski ekologicznej. To jest zupełnie inna sprawa i bezwzględnie Ślązakom, i nie tylko Ślązakom, ale i mieszkańcom innych terenów tego rodzaju dopłata się należy. Jednak byłoby nieporozumieniem, gdybyśmy biorąc pod uwagę wąską grupę ludności z terenów zagrożonych ekologicznie, pozbawiali możliwości rozwoju gminy turystyczne, czy specjalizujące się w świadczeniach sanatoryjnych, bo w ten sposób z taksy klimatycznej zwolnilibyśmy i obcokrajowców, którzy mają ogromne pieniądze i też przyjeżdżają na ten teren, jak i ludzi znad morza, którzy mają świetne warunki tylko oddychają troszeczkę innym powietrzem, ale również bardzo zdrowym.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#PosełGrażynaStaniszewska">Bardzo bym więc państwa prosiła o utrzymanie jednak wniosku komisji i zatwierdzenie tej taksy klimatycznej, po to żeby nie eliminować gmin turystycznych i gmin sanatoryjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Rozumiem, że króciutko.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#PosełBogdanSzczygieł">Ad vocem, tylko taka mała refleksja. Wszyscy tutaj mówimy, że zmierzamy do Europy, ale i pan poseł Rusnarczyk, i pani poseł Staniszewska potwierdzili, że na całym świecie tak się nie dzieje, a my chcemy tutaj w pewnych elementach w tym dążeniu do Europy robić jakieś wyjątki. Bardzo mnie to dziwi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Jeszcze ad vocem proszę.)</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł Barbarę Blidę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#PosełBarbaraBlida">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Debatowaliśmy na ten temat przez dwa kolejne posiedzenia. Nie chodzi o to, żebyśmy sobie udawadniali, czy my jako Ślązacy jesteśmy bardziej pokrzywdzeni mieszkając na Śląsku w tych warunkach, w jakich mieszkamy. Już to przedstawialiśmy z tej trybuny sejmowej i chyba wszyscy wiedzą, że nie ma takiego drugiego regionu w kraju, w Europie, na świecie, gdzie żyłoby się w tak podłych i trudnych warunkach ekologicznych.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#PosełBarbaraBlida">Rozumiem również, że gminy chcą się rozwijać, że potrzeba pieniędzy na to, żeby budować sanatoria, domy wczasowe i inne obiekty. Mówiliśmy już o tym wszystkim. Nie chodzi o kłótnie i o dochodzenie do tego, kto w kraju jest bardziej pokrzywdzony. Ja naprawdę uważam, że dobrze byłoby, gdyby Sejmowi udało się wyeliminować z ustawy opłaty klimatyczne, co wcale nie znaczy, że urząd gminy nie może zażądać od tego, komu dzierżawi sanatoria czy domy wczasowe takich środków, które by mu zrekompensowały brak tej opłaty klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#PosełBarbaraBlida">Chciałam tylko serdecznie prosić panie posłanki i panów posłów w imieniu tych wszystkich, którym przyszło mieszkać w takich warunkach jak Ślązakom, o odrzucenie poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeszcze są dwa zgłoszenia, ale proszę króciutko z miejsca, bo wiemy o co idzie i każdy już ma wyrobiony pogląd w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#PosełMarianStarownik">Marian Starownik, PSL. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby tylko na jedną sprawę — w ustawie o subwencjach i dotacjach dla gmin, którą Wysoka Izba niedawno przyjęła, problemy zagrożenia środowiska i jeśli chodzi o Śląsk to sprawy jego zadymienia, narażenia ludzi na swego rodzaju działanie przemysłu zostały uwzględnione, gdyż zwiększono pewne przeliczniki dla tych gmin i dla tych miejscowości i one otrzymały ekstra subwencje na ochronę środowiska. Natomiast gminy, w których jest baza turystyczna, sanatoria, są to najczęściej gminy biedne i jak mówiła posłanka Staniszewska, najczęściej nie mogą rozwijać żadnego przemysłu, dlatego też na dzisiaj te gminy nie mają żadnych innych możliwości pozyskania środków. Zwracam się więc do Wysokiej Izby, żeby jednak poparła wniosek komisji i przyjęła poprawkę Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeszcze są dwa zgłoszenia i na tym moglibyśmy zakończyć dyskusję. Proszę bardzo o krótkie wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#PosełWojciechSołarewicz">Tym razem naprawdę jedno zdanie. Chciałem prosić Wysoką Izbę o przyjęcie poprawki mniejszości, znajdującej się na drugiej stronie druku nr 695, z argumentacją, która została przedstawiona w czasie drugiego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi Solarewiczowi. Proszę bardzo, poseł Kijonka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#PosełTadeuszKijonka">Tadeusz Kijonka, ziemia bytomska. Wysoki Sejmie! Tutaj istnieje sprzeczność interesów, których nie da się łatwo rozważyć. Strony mają, jedna i druga, poważne argumenty, które dają się uzasadnić, natomiast musimy tutaj pamiętać o jednym podstawowym fakcie — nie ma żadnego dodatku i żadnej premii za życie i mieszkanie w warunkach nie tylko szkodliwych dla zdrowia, ale wręcz powodujących skrócenie życia, co w sposób jednoznaczny dowodzi statystyka. W Bytomiu przekroczone są dopuszczalne normy skażenia środowiska, w niektórych miejscach nawet 150 razy. Nie ma z tego tytułu żadnej rekompensaty. To się da także ekonomicznie uzasadnić, jakie Śląsk z tego powodu ponosi straty. Ślązacy wyjeżdżający w inne rejony mają poczucie głębokiej krzywdy społecznej i tak to będą odbierali, jeśli w ich przypadku taksa klimatyczna zostanie utrzymana. Chcę o tym powiedzieć, żeby to było jasne. Od lat ta kwestia jest podnoszona jako podstawowy zarzut. Proszę o zrozumienie tej sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Więcej zgłoszeń nie widziałem.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o uwagę, proszę, pan poseł Radosław Gawlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#PosełRadosławGawlik">Radosław Gawlik. Ja w sprawie formalnej. Wnioskuję o zamknięcie dyskusji. Argumentacja jednej i drugiej strony została wyczerpana. Myślę, że Wysoka Izba ma już pogląd na tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#PosełRadosławGawlik">Proponuję przejść do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o przegłosowanie wniosku formalnego.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za jego przyjęciem? (203)</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (8)</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (10)</u>
          <u xml:id="u-229.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma guorum. Nie, za szybko były zadawane pytania.)</u>
          <u xml:id="u-229.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-229.7" who="#komentarz">(Głosy z sali: Powtórzyć głosowanie!)</u>
          <u xml:id="u-229.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Powtórzyć? Są usterki na linii? Mogę powtórzyć. Za szybko podawałem, tak, słusznie. Już raz mi zwracano uwagę, że nie nadąża technika.</u>
          <u xml:id="u-229.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł Sobierajski uporczywie dopomina się o głos.</u>
          <u xml:id="u-229.10" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-229.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chwileczkę, panie pośle, ja już zarządziłem głosowanie i przegłosujemy tę sprawę, będę mówił wolniej.</u>
          <u xml:id="u-229.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem wniosku formalnego?</u>
          <u xml:id="u-229.13" who="#komentarz">(Poseł Czesław Sobierajski: Mam prawo, proszę państwa, zabrać głos, bo wcześniej podnosiłem rękę.)</u>
          <u xml:id="u-229.14" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie. Głosujemy.)</u>
          <u xml:id="u-229.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie pośle, my już wszystko wiemy, bo były głosy za i przeciw, i jeszcze poseł sprawozdawca naświetlił tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-229.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-229.17" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem wniosku formalnego o zamknięcie dyskusji? (251) Kto jest przeciw? (10)</u>
          <u xml:id="u-229.18" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (10)</u>
          <u xml:id="u-229.19" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-229.20" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zamykamy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-229.21" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-229.22" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-229.23" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-229.24" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce dotyczącej art. 7 ust. 1 Senat proponuje cztery zmiany merytoryczne, które głosować będziemy oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-229.25" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pierwsza z tych zmian, oznaczona lit. a zmierza do rozszerzenia zwolnienia z podatku nieruchomości zajętych na potrzeby organów władzy państwowej, administracji rządowej oraz wymiaru sprawiedliwości i organów kontroli państwowej.</u>
          <u xml:id="u-229.26" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki, z tym że w sprawozdaniu przedstawiają wniosek mniejszości o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-229.27" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle — zwracam się do posła sprawozdawcy czy trzeba jeszcze coś wyjaśnić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Nie, myślę, że ten temat jest znany, był już rozpatrywany poprzednio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszej kolejności głosować będziemy wniosek komisji.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Ale dalej idący jest wniosek komisji o odrzucenie poprawki Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Tak. Proszę nie przerywać mi toku myśli.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">A więc zapytuję, kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (186) Kto jest przeciw? (47)</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (40)</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Przeszedł.)</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ja słucham głosu sekretarzy. Sekretarze potwierdzają, a więc stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 1 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-233.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania kolejnego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-233.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Myślę, że drugi wniosek też jest czytelny. Chodzi o zwolnienie stacji wodociągowych z podatku od nieruchomości. W trakcie dyskusji na posiedzeniu komisji ustaliliśmy, że stacje wodociągowe znajdujące się na pograniczach gmin, zwalniamy z podatku od nieruchomości, Senat proponuje, żeby te stacje płaciły ten podatek. Komisje wnioskują o odrzucenie poprawki Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Którego to artykułu dotyczy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Siódmego, cały czas mówimy o siódmym artykule.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Aha, czyli art. 7 ust, 1 pkt 5, tak, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Pierwsza była głosowana zmiana oznaczona lit. a, a teraz będziemy głosować zmianę oznaczoną lit. b.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (245) Kto jest przeciw? (7)</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (18)</u>
          <u xml:id="u-239.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 7 ust. 1 pkt 5 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-239.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce do art. 7 ust. 1, oznaczonej literą c, Senat zmierza do skreślenia pkt 8 dotyczącego wyłączenia z podatku nieruchomości lub ich części zajętych na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży. Poprawka oznaczona lit. d ma charakter porządkowy. Obie te poprawki głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-239.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-239.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-239.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-239.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawek Senatu do art. 7 ust. 1 oznaczonych lit. c i d, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (246) Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-239.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (16)</u>
          <u xml:id="u-239.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 7 ust. 1 oznaczone literami c i d odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-239.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W kolejnej poprawce do art. 7 ust. 1, oznaczonej literą e, Senat proponuje dodać nowe punkty 10–13, przewidujące zwolnienie z podatku:</u>
          <u xml:id="u-239.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— budynków lub ich części oraz gruntów przydzielonych do bezpłatnego korzystania osobie, która przekazała w zamian za emeryturę lub rentę gospodarstwo rolne państwu;</u>
          <u xml:id="u-239.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— budynków lub ich części zajętych na cele opieki społecznej, oświaty i wychowania, służby zdrowia oraz kultury;</u>
          <u xml:id="u-239.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— budynków lub budowli oraz gruntów stanowiących własność lub będących w posiadaniu spółdzielni inwalidów, a zajętych na ośrodki rehabilitacyjno-lecznicze. Poprawka oznaczona lit. f ma charakter porządkowy. Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-239.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł sprawozdawca chciał coś dodać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Nie, tu się decydujemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawek Senatu do art. 7 ust. 1, oznaczonych lit. e i f, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (203) Kto jest przeciw? (29)</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (35)</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 7 ust. 1 dotyczące dodania nowych pkt. 10–13 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W kolejnej poprawce do art. 7, oznaczonej jako pkt 2, Senat zmierza do dodania ust. 3 upoważniającego radę gminy do wprowadzenia ulg w podatku od nieruchomości. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Chciałbym tylko Wysokiej Izbie przypomnieć, że w ust. 2 jest zapis: „Rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia niż określone w ust. 1”, czyli może wprowadzić ulgi i to jest tylko powtarzanie się, po prostu czysta stylistyka nie mająca żadnego znaczenia, dlatego komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 7 dotyczącej dodania ust. 13, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (255) Kto jest przeciw? (2)</u>
          <u xml:id="u-243.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (9)</u>
          <u xml:id="u-243.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą dodania w art. 7 ust. 3 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-243.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce Senat zmierza do dodania nowego art. 17 dotyczącego opłaty miejscowej pobieranej od osób fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-243.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawka czwarta ma charakter techniczny.</u>
          <u xml:id="u-243.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obie te poprawki głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-243.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie poprawki trzeciej, dotyczącej nowego art. 17 z wyjątkiem pkt. 2 w ust. 2 tego artykułu oraz o przyjęcie poprawki czwartej.</u>
          <u xml:id="u-243.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Ust. 2 mówi o zwolnieniach proponowanych zarówno w wersji rządowej jak i w poprzedniej wersji komisji; pkt 2 w ust. 2 mówi, że nie będą płaciły opłaty klimatycznej osoby przebywające w sanatoriach. Natomiast w tej chwili stanowisko komisji jest takie, żeby te osoby płaciły opłatę klimatyczną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie trzeciej poprawki Senatu dotyczącej nowego art. 17 z wyłączeniem pkt. 2 w ust. 2 tego artykułu oraz o przyjęcie poprawki czwartej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (188) Kto jest przeciw? (44)</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (30)</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął trzecią poprawkę Senatu dotyczącą art. 17 oraz czwartą poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-245.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie przystępujemy do głosowania wniosku komisji o odrzucenie pkt. 2 w ust. 2 proponowanego przez Senat nowego art. 17.</u>
          <u xml:id="u-245.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy możemy głosować?</u>
          <u xml:id="u-245.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-245.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie pkt. 2 w ust. 2 nowego art. 17, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (152) Kto jest przeciw? (7)</u>
          <u xml:id="u-245.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (96)</u>
          <u xml:id="u-245.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek komisji o odrzucenie przez Sejm pkt. 2 w ust. 2 proponowanego przez Senat nowego art. 17 nie uzyskał wymaganej większości dwóch trzecich głosów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Czyli osoby przebywające w sanatoriach nie będą płaciły taksy klimatycznej, taki to ma skutek.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Janowski: To trzeba się zastanowić przed czasem, a nie po.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Teraz będziemy głosować o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy tak, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Po prostu będziemy głosować o przyjęcie rozwiązania, że osoby przebywające w sanatoriach nie będą płaciły opłaty klimatycznej, czyli o przyjęcie pkt. 2, głosowaliśmy za jego odrzuceniem, ale skoro go nie odrzuciliśmy to nie znaczy, że głosowaliśmy za.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Są dwa głosowania, ponieważ nie odrzuciliśmy pkt. 2, więc trzeba teraz głosować za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Proszę państwa, mówiłem, że głosowaliśmy poprawkę o odrzucenie pkt. 2. Ponieważ nie przeszła ta poprawka, czyli automatycznie byliśmy przeciwni temu, żeby osoby przebywające w sanatoriach płaciły opłatę klimatyczną, teraz musimy ze względów formalnych przyjąć tę poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Tak.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W czasie głosowania nie ma dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale ja w tej sprawie.)</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#PosełRadosławGawlik">Relacjonujący jakby zmienia tutaj sens tego, co przegłosowaliśmy. Proszę spojrzeć na druk nr 695, w tym druku są wymienione w pkt. 3 dotyczącym art. 17 ust. 1 i 2 pkt. 1, 3 z pominięciem pkt. 2, 4 i 5 i przegłosowaliśmy to z pominięciem tego punktu, więc nie ma potrzeby przegłosowywania sprawy, o której sprawozdawca mówił w tej chwili, to już jest przyjęte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Nie, z czysto formalnego punktu widzenia tak nie jest, ponieważ nie przyjęte zostało odrzucenie poprawki, czyli nie zostało to odrzucone, więc musi być przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chwileczkę. Głosowaliśmy nad wnioskiem naszej komisji, który dotyczył odrzucenia tej poprawki Senatu. Ten wniosek nie uzyskał wymaganej większości dwóch trzecich głosów. Teraz odniesiemy się do tej samej sprawy, ale pozytywnie, to znaczy będziemy głosować za przyjęciem tej poprawki Senatu i aby ją przyjąć, trzeba będzie osiągnąć powyżej 50% głosów za.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#PosełJanJanowski">Panie Marszałku! Proszę o wyjaśnienie przed głosowaniem co się stanie, jeżeli teraz nie przyjmiemy tego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosowanie dotyczy pkt. 3 art. 17 ust. 2 pkt 2.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Teraz ustosunkujemy się do sprawy przyjęcia poprawki Senatu i tutaj wymagane jest 50% głosów za.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (201) Kto jest przeciw? (18)</u>
          <u xml:id="u-256.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (32)</u>
          <u xml:id="u-256.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawka Senatu dotycząca art. 17 ust. 2 pkt 2 została przyjęta. Sejm ją uwzględnił.</u>
          <u xml:id="u-256.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Senat przedstawił dodatkowe poprawki zawarte w druku nr 687-A.</u>
          <u xml:id="u-256.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje sejmowe ustosunkowują się do tych poprawek w sprawozdaniu zawartym w druku 695-A. W pierwszej poprawce z tego druku Senat proponuje dodanie nowego art. 22 ustalającego odrębny termin wpłaty podatku od nieruchomości w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-256.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Następna poprawka ma charakter porządkowy. Obie poprawki będziemy głosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-256.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł sprawozdawca chciałby coś dodać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Proszę państwa, krótkie wyjaśnienie. Ponieważ cały ciąg legislacyjny się przedłużył, a w ust. 6 ustawy o podatkach lokalnych mieliśmy zapis, że deklaracje należy składać właściwemu — ze względu na miejsce — organowi gminy do dnia 15 stycznia, jest to już nierealne na dzień dzisiejszy, w związku z tym przedłużamy ten termin do 15 lutego. W związku z logicznym ciągiem zapisu w pozostałych artykułach też trzeba ten termin zmienić.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#PosełJanuszBłaszczyk">I jeszcze jedna sprawa. W związku z tym że przegłosowaliśmy opłatę klimatyczną, miałbym już w tej chwili prośbę do Biura Legislacyjnego. W drukach sprawozdania, które państwo macie, trzeba będzie nadać inną numerację artykułom. Prosiłbym o uporządkowanie Poseł Janusz Błaszczyk tego, po prostu ze względów formalnych, bo art. 21 będzie miał teraz nr 23 itd.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#PosełJanuszBłaszczyk">To jest oczywiste.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu dotyczących nowego art. 22, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (240) Kto jest przeciw? (4)</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (17) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu dotyczące art. 22.</u>
          <u xml:id="u-258.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W ostatniej poprawce Senat proponuje no we brzmienie art. 24 dotyczącego daty wejścia w życie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-258.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, pan poseł sprawozdawca ma głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Proszę państwa, ta poprawka wynika znowu z tego samego powodu, o którym mówiłem wcześniej. W tej chwili trudno byłoby pobierać wstecz opłaty klimatyczne, które będą obowiązywały, w związku z tym proponuje się, że ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i ma zastosowanie do opłat należnych po tym dniu oraz do należnych podatków poczynając od roku kalendarzowego, czyli opłaty lokalne będą później, a podatki normalnie od 1 stycznia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki do art. 24, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (245) Kto jest przeciw? (1)</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 24.</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-260.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeszcze przed nami sporo spraw.</u>
          <u xml:id="u-260.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o utworzeniu Komitetu Badań Naukowych (druki nr 685 i 698).</u>
          <u xml:id="u-260.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panów posłów proszę, aby pozostali na miejscach.</u>
          <u xml:id="u-260.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Marka Bartosika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#PosełMarekBartosik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stanowisko Senatu zostało przedstawione w druku nr 685. W druku tym jest formalny błąd, źle jest podana nazwa ustawy, ponieważ jednak nie ma wątpliwości, o który dokument chodzi, proponuję rozpatrzyć to mimo tej usterki formalnej.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#PosełMarekBartosik">Senat zgłosił dwie poprawki — pierwszą, mającą znaczenie merytoryczne, drugą, mającą wyłącznie znaczenie porządkowe.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#PosełMarekBartosik">Pierwsza poprawka merytoryczna brzmi następująco: „W art. 15 ust. 6 po wyrazach: «w art. 14 ust. 2 pkt skreśla się jedynkę”». Cytuję brzmienie ust. 6 art. 15 z poprawką Senatu: „Środki finansowe, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 3 i 4” — bo 1 się skreśla — „mogą być przeznaczane na honoraria wynikające z umów cywilnych, chyba że Komitet postanowi inaczej”. Środki wspomniane w art. 14 ust. 2 pkt 1 są przeznaczone na następującą sprawę, cytuję art. 14 ust. 2: „Środki finansowe, o których mowa w ust. 1, są przeznaczone na: 1) finansowanie lub dofinansowanie statutowej działalności poszczególnych jednostek naukowych i jednostek badawczo-rozwojowych oraz badań własnych szkół wyższych”. Poprawka Senatu oznacza zatem zablokowanie możliwości finansowania za pomocą funduszu honorariów działalności statutowej jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych oraz badań własnych szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#PosełMarekBartosik">Druga poprawka dotyczy skreślenia w art. 27 sformułowania: „w terminie do dnia 31 grudnia 1990 r.”. Jest to konsekwencją pewnego opóźnienia w procesie legislacyjnym. Charakter tej poprawki jest oczywisty.</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#PosełMarekBartosik">Stanowisko komisji sformułowane jest w druku nr 698, cytuję: „Komisje: Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Ustawodawcza po rozpatrzeniu powyższej uchwały na posiedzeniu w dniu 10 stycznia 1991 r. wnoszą: Wysoki Sejm raczy przyjąć proponowane przez Senat poprawki”.</u>
          <u xml:id="u-261.5" who="#PosełMarekBartosik">Panie marszałku, wnoszę o kolejne przegłosowanie poprawek Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy ktoś z państwa pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-262.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-262.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce Senat proponuje wyłączenie środków finansowych przeznaczonych na finansowanie statutowej działalności jednostek naukowych, jednostek badawczo-rozwojowych oraz na badania własne szkół wyższych ze środków, które mogą być przeznaczone na honoraria wynikające z umów cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-262.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-262.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-262.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 15 ust. 6, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (206) Kto jest przeciw? (24)</u>
          <u xml:id="u-262.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (23)</u>
          <u xml:id="u-262.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-262.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Druga poprawka, dotycząca art. 27, ma charakter techniczny i zmierza do usunięcia terminu, który na skutek trwającego procesu legislacyjnego stał się nieaktualny.</u>
          <u xml:id="u-262.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-262.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-262.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 27, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (236) Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-262.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-262.17" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę do art. 27.</u>
          <u xml:id="u-262.18" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o utworzeniu Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-262.19" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (druki nr 686 i 696).</u>
          <u xml:id="u-262.20" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji panią poseł Wiesławę Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Senat wniósł 4 poprawki, w tym 2 poprawki merytoryczne. Z tych 4 poprawek komisje proponują przyjąć 2 poprawki i 2 odrzucić. Ze względu na czas, proponuję Wysokiej Izbie przyjęcie takiego sposobu procedowania, że objaśnię każdą poprawkę przed głosowaniem.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Poprawka pierwsza dotyczy zarówno podmiotów osób fizycznych, jak i osób prawnych i dotyczy merytorycznie kwestii wliczania kosztów reprezentacji i reklamy do kosztów uzyskania przychodów. Wysoka Izba przyjęła propozycję rządową i komisji sejmowej, aby wliczać do kosztów uzyskania przychodów koszty reprezentacji i reklamy tylko do określonych kwot, powyżej tych kwot koszty te byłyby ponoszone z zysku. Senat proponuje rozróżnienie między kosztami reklamy i promocji oraz kosztami reprezentacji i postuluje, aby koszty promocji w całości pokrywane były z kosztów, natomiast koszty reprezentacji aby obciążały zysk. Ze względu na to, że trudno jest rozdzielić to co jest kosztem reprezentacji, od tego co jest kosztem promocji, a wreszcie jeszcze od tego co jest kosztem reklamy i to rozdzielić w taki sposób, aby jednoznacznie określać, gdzie co powinno być wliczone, co do kosztów, a co winno być pokrywane z zysku, komisje proponują, aby tę poprawkę Senatu odrzucić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pani poseł przyspieszyła tempo naszej pracy, niemniej muszę zapytać, czy ktoś chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie.)</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Raz jeszcze chciałbym przypomnieć — jest to wymóg protokólarny — że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W punkcie a pierwszej poprawki, dotyczącej art. 12 i 13 ustawy o podatku dochodowym oraz w punktach a i b drugiej poprawki, dotyczącej art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Senat zmierza do uznania wszystkich kosztów promocji za koszty uzyskania przychodów.</u>
          <u xml:id="u-264.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-264.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-264.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-264.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawek Senatu dotyczących art. 12 i 13 ustawy o podatku dochodowym oraz art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (240) Kto jest przeciw? (4)</u>
          <u xml:id="u-264.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (12)</u>
          <u xml:id="u-264.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu, dotyczące art. 12 i 13 ustawy o podatku dochodowym oraz art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-264.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W punkcie b poprawki pierwszej, dotyczącej art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz w punkcie c poprawki drugiej, dotyczącym art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Senat zmierza do rozszerzenia obniżek podatku na całe przetwórstwo rolno-spożywcze z wyjątkiem wytwarzania spirytusu oraz wyrobów spirytusowych i tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-264.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-264.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisja wnosi o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-264.17" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pani poseł sprawozdawca pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-264.18" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Poprawka ta dotyczy ulg inwestycyjnych. Wysoka Izba przyjęła propozycję rządową, oznaczającą praktycznie rezygnację z ulg inwestycyjnych z wyjątkiem jednej ulgi, dotyczącej mleczarstwa. Senat, wychodząc naprzeciw żądaniom rolników, aby ułatwić ulokowanie nadwyżek w rolnictwie, przedstawił propozycję rozszerzenia tychże ulg na cały przemysł rolno-spożywczy, z wyjątkiem przemysłu spirytusowego i tytoniowego. Komisja proponuje przyjąć poprawki Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz art. IG ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (241) Kto jest przeciw? (5)</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu do art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz do art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce, dotyczącej art. 6 ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, Senat zmierza do nałożenia na ministra finansów obowiązku ogłoszenia w Dzienniku Ustaw jednolitych tekstów wszystkich nowelizowanych ustaw, a nie tylko ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.</u>
          <u xml:id="u-266.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-266.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Komisje uzasadniają swój wniosek tym, że pozostałe ustawy, o które nie wnioskuje komisja, uległy dotychczas niewielkim zmianom, to po pierwsze, a po drugie, mają bardzo krótki okres funkcjonowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 6 ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (230) Kto jest przeciw? (9)</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (18)</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 6 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-268.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W czwartej poprawce, dotyczącej art. 7 ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, Senat proponuje, aby ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 1 stycznia 1991 r. Sejm uchwalił datę wejścia ustawy w życie z dniem 1 stycznia 1991 r. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-268.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Poprawka ta nie wymaga objaśnień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 7 ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (241) Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (8)</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 7.</u>
          <u xml:id="u-270.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-270.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-270.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (druki nr 700 i 703).</u>
          <u xml:id="u-270.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#PosełAdamZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Senat zgłosił w istocie dwie poprawki, komisje proponują jedną przyjąć, jedną odrzucić. Mamy też wniosek mniejszości, który zmierza do odrzucenia obu tych poprawek, ale ze względów formalnych. Ponieważ, jak rozumiem, w pierwszej kolejności będziemy głosowali wniosek mniejszości jako dalej idący, jeśli Wysoka Izba i pan marszałek pozwoliliby, zacząłbym od przedstawienia wniosku mniejszości, a po jego przegłosowaniu przedstawiałbym uzasadnienie dalszych wniosków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie profesorze, zapytam najpierw, czy ktoś chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#PosełAdamZieliński">Przedstawiam wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#PosełAdamZieliński">Proszę państwa, ustawa, którą Sejm przyjął, dotyczyła dwóch zagadnień. Senat uznał, że słusznie wprowadzono do niej poprawki, ale doszedł do wniosku, że są jeszcze dwie dalsze poprawki, które wymagałyby wprowadzenia i zaproponował to. W związku z tym powrócił problem, z którym się tu już parę razy mocowaliśmy, a mianowicie art. 27 Konstytucji, to znaczy czy Senat może w trybie oceny ustawy nowelizacyjnej przyjętej przez Sejm zająć się problemami, którymi Sejm się w ogóle nie zajmował. Na posiedzeniu komisji zarysowały się jakby trzy stanowiska. Jedno, które jest reprezentowane we wniosku mniejszości i polega na tym, że Senat nie może tego czynić w związku z tym należy odrzucić te poprawki. Zaprezentowane zostały również dwa odmienne poglądy, które spowodowały, że komisja proponuje jednak rozpatrzyć merytorycznie te sprawy, przedstawiono mianowicie jeden pogląd, że generalnie rzecz biorąc, Senat jednak ma takie uprawnienia, i drugi, że choć Senat w zasadzie takich uprawnień nie ma, to jednak w drobnych i oczywistych sprawach, ponieważ były już precedensy tego typu, sprawę trzeba objąć ewentualną korektą przez Sejm. Mniejszość komisji reprezentuje więc ten bardziej tradycyjny pogląd. Proponuję to przegłosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje przedstawiają w sprawozdaniu wniosek mniejszości zmierzający do odrzucenia wszystkich poprawek.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-274.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem mniejszości o odrzucenie wszystkich poprawek Senatu, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (163) Kto jest przeciw? (77)</u>
          <u xml:id="u-274.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (15)</u>
          <u xml:id="u-274.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek mniejszości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#PosełAdamZieliński">Proszę Państwa! Przepraszam bardzo, tutaj decyduje większość kwalifikowana, dlatego że to jest odrzucenie poprawki Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czyli wniosek mniejszości nie uzyskał dwóch trzecich głosów?</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#komentarz">(Poseł Adam Zieliński: Nie potrafię powiedzieć, czy uzyskał.)</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek mniejszości został odrzucony. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#PosełAdamZieliński">Skoro wniosek mniejszości został odrzucony, przystępujemy teraz do przegłosowania obu wniosków komisji.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#PosełAdamZieliński">Pierwszy wniosek komisji zmierza do przyjęcia poprawki, która dotyczy następującej kwestii. Jak państwo pamiętacie, w przyjętej przez nas uchwale przewiduje się, że nieruchomości państwa i nieruchomości gminy będą zbywane w drodze przetargu. Będzie to odbywało się w taki sposób, że biegli wycenią wartość nieruchomości i następnie rozpocznie się przetarg. Nabywcą będzie ten, kto da więcej na ogólnych zasadach przetargu. Wówczas kiedy przyjmowaliśmy nowelizację, uznaliśmy, że byłoby jednak rzeczą niesprawiedliwą, gdyby nie przewidzieć, że będą pewne sytuacje szczególne, polegające na tym, że może chodzić o nieruchomości, które kiedyś były przejęte przez skarb państwa i były właściciel, od którego przejęto tę nieruchomość, zechce teraz z powrotem do tej nieruchomości wrócić. Przyjęliśmy więc taką zasadę, że w takim przypadku byłemu właścicielowi nieruchomości przysługuje pierwszeństwo nabycia w cenie ustalonej przez biegłych, to znaczy według wartości nieruchomości. Nieruchomość taka nie byłaby już wówczas poddawana przetargowi. Senat uważa, że ponieważ rzecz dotyczy dość dawnych zdarzeń, przyznanie takiego uprawnienia samym tylko właścicielom może okazać się iluzoryczne i proponuje, żeby objąć tym przywilejem również spadkobierców byłego właściciela. Obie komisje proponują, żeby tę poprawkę przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">A zatem w pierwszej poprawce Senat proponuje dodać nową zmianę pierwszą, polegającą na uzupełnieniu przepisu art. 28 ust. 4 o wyrazy: „lub ich spadkobierców”.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawka druga ma charakter porządkowy.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obie poprawki głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-278.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu dotyczących zmiany pierwszej, to jest artykułu 28, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (181) Kto jest przeciw? (42)</u>
          <u xml:id="u-278.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (34)</u>
          <u xml:id="u-278.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu dotyczące zmiany pierwszej, to jest artykułu 28.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#PosełAdamZieliński">Druga propozycja Senatu ma charakter bardziej formalny. Zmierza ona w istocie do poprawienia ustawy o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy. Rzecz polega na tym, że istniał taki fundusz gospodarki gruntami, który był w szczególny sposób zarządzany i służył szczególnym celom. Ten fundusz tą ustawą, która weszła w życie 1 stycznia 1991 roku, został zniesiony. W tej ustawie wymieniono, jakie fundusze celowe zostają zniesione i przewidziano, że finansowanie celów, dla których te fundusze były uruchomione, będzie następowało na ogólnych zasadach budżetowych, odpowiednio ze środków budżetu państwa lub budżetów gmin. Równocześnie jak gdyby pewnym superfluktuum postanowiono ponowelizować różne ustawy, w których były wzmianki o tych funduszach, zresztą, szczerze mówiąc, zupełnie niepotrzebne, nowelizujące te różne ustawy, zapomniano o jednym z przepisów. Senat proponuje, żeby w tej chwili przy okazji poprawić tamtą ustawę. Komisje to analizowały i doszły do wniosku, że ta generalna klauzula, która powoduje, że w ogóle uchyla się te fundusze, powoduje, że także i ten przepis, który Senat proponuje, że tak powiem, zmienić, automatycznie został już zmieniony z dniem 1 stycznia, w związku z czym komisje proponują odrzucenie tej poprawki Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję. A zatem komisje wnoszą o odrzucenie poprawki, w której Senat proponuje nową zmianę trzecią, dotyczącą art. 66 ust. 1 i 2 i zmierzającą do zastąpienia wyrazów: „z funduszu gospodarki gruntami”, wyrazami: „odpowiednio ze środków budżetu państwa lub budżetu gminy”.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu dotyczącej zmiany trzeciej, to jest art. 66 ust. 1 i 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (244) Kto jest przeciw? (1)</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (4)</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą zmiany trzeciej, to jest art. 66 ust. 1 i 2 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest jeszcze czwarta poprawka. Ma ona charakter porządkowy i polega na zastąpieniu wyrazów: „punkt 4” wyrazami: „punkt 3”. Komisje wnoszą o jej przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-280.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przegłosujemy.</u>
          <u xml:id="u-280.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? (240)</u>
          <u xml:id="u-280.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (1)</u>
          <u xml:id="u-280.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (5)</u>
          <u xml:id="u-280.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął czwartą poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-280.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-280.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Są jeszcze oświadczenia i na tym skończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-280.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#PosełWłodzimierzKrajewski">Panie marszałku, proszę o wyjaśnienie prawne, czy nasze głosowanie nad wnioskiem mniejszości musiało mieć kwalifikowaną większość dwóch trzecich głosów, czy wystarczyła zwykła większość, bo jeśli wystarczyła zwykła większość, to wtedy nasze pierwsze głosowanie nad uwzględnieniem wniosku mniejszości było ważne.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan profesor wyjaśni to wysoce autorytatywnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#PosełAdamZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie ważne jest, kto zgłasza wniosek. Ważne jest, co jest treścią tego wniosku. Otóż treścią wniosku mniejszości było odrzucenie poprawek Senatu. Co zaś do obowiązujących zasad odrzucania poprawek Senatu, wiążą nas przepisy Konstytucji i na to nie ma rady, więc odrzucić możemy dwoma trzecimi głosów bez względu na to, czy to jest wniosek mniejszości, czy wniosek większości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W celu złożenia oświadczenia zgłosił się poseł Eugeniusz Czykwin oraz poseł Marian Zenkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-284.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu Eugeniusza Czykwina z Unii Chrześcijańsko-Społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#PosełEugeniuszCzykwin">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W ostatnim czasie w wystąpieniach posłów, w publikacjach jawnych i tajnych powraca problem Białostocczyzny i zamieszkującej tam ludności białoruskiej. Z żalem muszę stwierdzić, że również z trybuny sejmowej wypowiedziane zostały ostatnio słowa obrażające tę ludność. Jako prawosławny Białorusin pragnę oświadczyć, po pierwsze, jesteśmy narodem, który posiada własną świadomość i kulturę, a jako obywatele państwa polskiego mamy, podobnie jak inni, niezbywalne prawo do postępowania zgodnie z własnym sumieniem; po drugie, obecne tereny Białostocczyzny wieku XVI i XVII należały do najważniejszych centrów życia kulturowego i politycznego w Wielkim Księstwie Litewskim.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#PosełEugeniuszCzykwin">Supraśl, Zabłudów, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, to miejscowości, w których istniały szkoły, duże prawosławne klasztory, działały drukarnie. Złożona i trudna historia tej ziemi nie jest na szczęście obciążona konfliktami narodowościowymi, których skala byłaby choćby zbliżona do tych, jakie powstawały na pograniczu Polski i innych sąsiednich narodów. Dzisiaj nie tylko język, kultura i wiara ludności zamieszkującej ten region odróżniają go od reszty kraju. Odróżniają go też, niestety, fakty, które ludzi, dla których ta ziemia jest ich małą ojczyzną, napawają głęboką troską. Fakty te to wygasanie aktywności produkcyjnej tych terenów, to już masowe przekazywanie przez rolników ziemi na tzw. Państwowy Fundusz Ziemi, to prawdziwa katastrofa demograficzna białoruskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#PosełEugeniuszCzykwin">Dysproporcje w rozwoju tego regionu w porównaniu z resztą kraju, a nawet z drugą, zachodnią częścią województwa, są widoczne gołym okiem i stale się pogłębiają. Przyczyną tego stanu rzeczy nie jest na pewno mniejsza pracowitość, zaradność czy ilość potu wylewanego przez białoruskiego chłopa, porzucającego dzisiaj masowo swoją ojcowiznę, ten skrawek ziemi, na której wbrew wszelkim przeciwieństwom trwał od wieków.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#PosełEugeniuszCzykwin">W swoim wystąpieniu sejmowym starałem się zwrócić uwagę Wysokiej Izby i rządu na rzeczywiste i najbardziej pilne problemy tej ziemi. Niestety, część posłów wyklaskując mnie, nie uznała za stosowne nawet o nich usłyszeć. Również najbardziej pilne potrzeby, choćby dokończenie dwóch niewielkich inwestycji w szkolnictwie, sformułowane w dezyderatach Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych po jej wyjazdowym posiedzeniu w Białymstoku, nie znalazły zrozumienia rządu. I po trzecie, prowadzona przez wiele lat polityka, która w konsekwencji doprowadziła do powstania tak znacznych dysproporcji w rozwoju terenów zamieszkałych przez Białorusinów, seria pożarów cerkwi, działanie służb specjalnych, skrajne wypowiedzi i publikacje niektórych osób utożsamianych z obozem władzy skutecznie niwelują wiele pozytywnych, choćby w sferze kultury, działań i inicjatyw rządu, wywołują w tej ludności obawy i poczucie zagrożenia, które wzmaga działanie instynktu samoobrony. Dlatego zwracam się z apelem do pana premiera i nowego rządu o życzliwość dla Białorusinów na wschodzie Polski, o zrozumienie ich pragnienia spokojnego życia, pielęgnacji własnego języka, kultury, wiary ojców. Nie oczekujemy przywilejów, lecz domagamy się równoprawnego traktowania i poszanowania naszych obywatelskich praw.</u>
          <u xml:id="u-285.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie. Bardzo proszę posła Mariana Żenkiewicza z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W okresie trudności finansowych i gospodarczych, jakie przeżywa nasz kraj, wymagana jest wyjątkowo precyzyjna i dobrze przemyślana polityka Narodowego Banku Polskiego oraz pozostałych banków. Dotyczy to m.in. procesów inwestycyjnych w gospodarce narodowej, których głównym stymulatorem jest kredyt i stopa procentowa. Tymczasem z wywiadu udzielonego czasopismu „Wybrzeże” przez pana Janusza Lazarowicza, dyrektora londyńskiej firmy brokerskiej Brackenbury, wynika co następuje: po pierwsze, posiadane przez Narodowy Bank Polski dewizy pożyczane są firmom zagranicznym, które czerpią z tego odpowiednie korzyści, natomiast korzyści, jakie ma z tego tytułu Narodowy Bank Polski, tzn. odsetki, nie rekompensują strat, jakie ponosi gospodarka narodowa wskutek trudności w dostępie do kredytów; po drugie, Narodowy Bank Polski stracił ostatnio około 20 mln dolarów, a Bank Polska Kasa Opieki SA stracił kilka milionów dolarów, pożyczając je firmie Drexel Burnham Lambert zaledwie na miesiąc lub dwa przed jej bankructwem. Obecnie możliwe jest odzyskanie tylko części tej sumy, co może jednak trwać latami, nie mówiąc już o należnych odsetkach. O nieprawidłowości funkcjonowania tej firmy świadczy fakt, że jej były dyrektor, Robert Miliken, został skazany w listopadzie ub. roku na 10 lat więzienia i 600 mln dolarów grzywny. W związku z tym, że są to kwoty niebagatelne, przewyższające znacznie np. straty, jakie poniósł skarb państwa wskutek afery alkoholowej, uważam że konieczne jest, aby prezes Narodowego Banku Polskiego publicznie na forum Wysokiej Izby przedstawił wyczerpujące odpowiedzi na następujące pytania:</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#PosełMarianŻenkiewicz">1. Czy wspomniane informacje, podane przez pana Janusza Lazarowicza są prawdziwe? A jeśli tak, to jakie były przyczyny i uwarunkowania tych operacji, kto ponosi odpowiedzialność za powstałe straty i w jakim stadium znajduje się całokształt postępowania w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#PosełMarianŻenkiewicz">2. W jaki sposób prowadzona jest gospodarka walutami zagranicznymi, będącymi w posiadaniu naszych banków i jakie to przynosi korzyści gospodarce narodowej?</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#PosełMarianŻenkiewicz">3. Czy możliwe jest zdynamizowanie procesów inwestycyjnych i przeciwdziałanie recesji przez zaangażowanie w większym stopniu i zwiększenie szybkości obrotu własnych środków dewizowych, będących w posiadaniu państwa?</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Zwracam się do pana marszałka z wnioskiem formalnym o podjęcie stosownych działań w tej sprawie i doprowadzenie do jak najszybszego jej wyjaśnienia. W tym celu tekst niniejszego oświadczenia składam do Kancelarii Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-287.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła sekretarza Edwarda Mullera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Komunikat. Posiedzenie Komisji Przekształceń Własnościowych odbędzie się zgodnie z planem prac komisji, to jest w środę, 16 stycznia o godz. 11.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Materiały na posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej w dniu 16 stycznia br. i na posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej w dniu 17 stycznia br. do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce narodowej, zostały włożone do skrytek poselskich.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 702.</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Na tym kończymy 49 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-289.5" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-289.6" who="#SekretarzposełEdwardMuller">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia Sejmu zostaną posłanki i posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-289.7" who="#SekretarzposełEdwardMuller">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-289.8" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-289.9" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15.45)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>