text_structure.xml 615 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Senat Rzeczypospolitej Polskiej I kadencja</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 17 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Warszawa</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">1990</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Porządek dzienny</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">17 posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">1. Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">2. Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie ordynacji wyborczej do samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">3. Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie pracowników komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">4. Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">5. Wybory przedstawicieli Senatu do Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">6. Sprawy różne.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Obecni senatorowie:</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">według załączonej do protokołu listy obecności.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy Marszałek Senatu, Andrzej Stelmachowski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę o zajmowanie miejsc. Zaraz zaczynamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Otwieram 17 posiedzenie plenarne Senatu.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jako sekretarzy poproszę Senatorów: Bartłomieja Kołodzieja i Andrzeja Piesiaka. Listę mówców będzie prowadził Pan Senator Bartłomiej Kołodziej i prosiłbym składać karteczki ze zgłoszeniami na jego ręce.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia obejmuje przede wszystkim blok ustaw obejmujących inicjatywę Senatu w sprawie samorządu terytorialnego. W związku z tym mamy na porządku dziennym 4 projekty ustaw, w szczególności: projekt ustawy w sprawie samorządu terytorialnego, projekt ustawy w sprawie ordynacji wyborczej do samorządu terytorialnego, projekt ustawy w sprawie pracowników komunalnych, wreszcie projekt zmian w Konstytucji. Ponadto na porządku dziennym mamy wybory przedstawicieli Senatu do Krajowej Rady Sądownictwa. Czy są uwagi do porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo, Senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Wnoszę o umieszczenie w porządku obrad posiedzenia Senatu w dniu 19 stycznia omówienia stosunku Senatu do stanowiska Krajowej Komisji Wykonawczej — „Solidarności” i Lecha Wałęsy w przedmiocie sposobu załatwienia likwidacji budowy elektrowni atomowej w Żarnowcu. Jest to dosyć istotne rozwiązanie, które zaproponowała — „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Pragnę państwa powiadomić, ci którzy nie wiedzą o tym, że Krajowa Komisja Wykonawcza wyraziła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tu nie chodzi o meritum, chodzi o porządek dzienny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Tak, tylko uzasadnienie. Czy niepotrzebne uzasadnienie? Zakładam wobec tego, że wszyscy państwo znacie stanowisko Krajowej Komisji Wykonawczej i jej apel do Prezydenta. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy są inne propozycje do porządku dziennego? Jeżeli nie ma, to w takim razie sądzę, że ze względu na nagłość sprawy możemy to umieścić. Jeśli nie ma uwag, to porządek dzienny uważam za przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Chciałbym na samym początku powiedzieć, że całość projektów obejmujących wielką reformę samorządową obejmuje nie tylko te cztery projekty, które są projektami ustrojowymi, niezbędne będzie również uchwalenie kilku innych ustaw, co do których rząd podejmie inicjatywę. W szczególności chodzi tu o ustawy, które będą regulowały wprowadzenie w życie reformy samorządowej, ustawy, która rozgraniczy kompetencje organów administracji rządowej i administracji samorządowej, sprawy finansów, a zwłaszcza budżetów komunalnych i izb obrachunkowych. W tej sprawie przedstawiciele rządu obiecali nam dzisiaj pewne informacje.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W takim razie przystąpimy od razu do pkt 1 porządku. Ze względu jednak na procedurę wyborów do Krajowej Rady Sądownictwa, aczkolwiek wybory te przeprowadzimy na końcu, to w celu przygotowania kart do głosowania Chciałbym już teraz zapytać, jakie się składa kandydatury, z tym że ich uzasadnienie i dyskusja będzie w punkcie końcowym. Na razie proponuję, żebyśmy tylko dla celów porządkowych przeprowadzili zgłaszanie kandydatur, a we właściwym punkcie omówienie sprawy i głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto w takim razie zechce zgłosić kandydatury senackie do Krajowej Rady Sądownictwa? Senator Wende, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#SenatorEdwardWende">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#SenatorEdwardWende">Mamy wreszcie ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa, opublikowaną już w Dzienniku Ustaw nr 73 z mocą obowiązującą od 29 grudnia; ustawa ta będzie służyć niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądownictwa jako trzeciej władzy. Wiemy, że różnie z tym bywało. Istnieje taka stara mądrość prawnicza mówiąca, że dobrzy sędziowie dają sobie zwykle jakoś radę ze złym prawem, podczas gdy nawet najlepsze prawo nie będzie dobrze funkcjonowało w rękach złych sędziów. Najgorzej jest oczywiście wówczas, kiedy i prawo, i sędziowie są źli, a taką sytuację mieliśmy do niedawna w bardzo wielu wypadkach.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#SenatorEdwardWende">Proszę Państwa! Musimy dziś wypełnić zadanie, które stawia przed nami ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Przyczynimy się w ten sposób do powstania grona osób, które będzie czuwać, aby nigdy więcej w Polsce nie było sędziów dyspozycyjnych, orzekających na życzenie władzy, sędziów bez sumienia, jak ich nazywamy.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#SenatorEdwardWende">Otóż w skład 24-osobowej Krajowej Rady Sądownictwa ma wejść dwóch senatorów. I musimy ich dzisiaj wybrać. W imieniu Prezydium Senatu — myśmy te propozycje konsultowali — Chciałbym zgłosić pięć osób, z których tylko dwie będą mogły być wybrane, pozostałe trzy będziemy musieli w wyborach tajnych skreślić na kartkach.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#SenatorEdwardWende">Proponuję państwu wybór senatora Lecha Kozioła, adwokata, który obecnie nie wykonuje praktyki zawodowej, bo nie ma czasu. Jest doświadczonym prawnikiem, zna problematykę sądownictwa, od wielu lat walczył o poszanowanie prawa w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#SenatorEdwardWende">Senator Ryszard Juszkiewicz — były wieloletni sędzia, doświadczony prawnik, zna problemy pracy sędziego, że tak powiem, od wewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#SenatorEdwardWende">Senator prof. Tadeusz Zieliński — specjalista prawa pracy, wybitny teoretyk prawa pracy, pracował w przeszłości w wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#SenatorEdwardWende">Senator prof. Stanisław Dembiński, jedyny nie prawnik w tym gronie — pracownik naukowy z Torunia, świeże spojrzenie na problematykę wymiaru sprawiedliwości, wybitny intelektualista. Myślę, że byłby w składzie Krajowej Rady Sądownictwa bardzo przydatny.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#SenatorEdwardWende">I wreszcie senator Leszek Piotrowski — były sędzia, później adwokat, obecnie nie praktykuje, również z powodu braku czasu, doświadczony, odważny prawnik, od wielu lat walczył o poszanowanie prawa oraz praw człowieka w Polsce, zapłacił za to osobiście wysoką cenę.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#SenatorEdwardWende">To jest tych pięciu kandydatów, z których trzech państw będziecie musieli skreślić. Trzech skreślić; dwóch musimy wybrać.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#SenatorEdwardWende">Czy będą jeszcze jakieś inne kandydatury? Państwo ewentualnie z sali moglibyście te kandydatury zgłosić. Potem odbyłoby się głosowanie i, oczywiście, musielibyśmy wybrać komisję skrutacyjną, Panie Marszałku, żeby dokonała obliczenia głosów. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo, Pan Senator Wilk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#SenatorHenrykWilk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#SenatorHenrykWilk">Ja chciałem gwoli demokratyzacji naszych stosunków i poszanowania prawa podkreślić, że wybór tych pięciu kandydatur powstał nie w wyniku decyzji Prezydium Senatu, lecz w wyniku wczorajszego głosowania podczas części senackiej Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Czy są jakieś inne kandydatury? Nie widzę. Wobec tego jest prośba, żeby sekretariat przygotował odpowiednią ilość kart, a my już dokonamy dalszych czynności łącznie z wyborem komisji skrutacyjnej we właściwym punkcie.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przechodzimy do właściwego punktu 1-go, to znaczy do inicjatywy ustawodawczej Senatu w sprawie samorządu terytorialnego. Przed sobą macie państwo druk nr 114. O zabranie głosu poproszę Senatora sprawozdawcę Jerzego Stępnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#SenatorJerzyStepien">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanown: Goście!</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#SenatorJerzyStepien">Komunizm w Polsce mógł się obejść bez parlamentu, wprowadzając tylko jego atrapę Mógł się obejść bez autentycznych demokratycznych wyborów, ale musiał wprowadzić ich atrapę. Musiał także stwarzać pozory praworządności. Ale okazuje się, że nie mógł dopuścić myśli o samorządzie lokalnym, nie mógł nawet dopuścić do istnienia jego atrapy.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#SenatorJerzyStepien">Społeczeństwo obserwując stalinowski czy późniejszy zniewolony, niedemokratycznie wybierany Sejm mogło zachować przynajmniej ideę parlamentu. Natomiast idea samorządu, musiała być wytrzebiona nawet z umysłów.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#SenatorJerzyStepien">Idea ta odżyła publicznie dopiero w czasie I Krajowego Zjazdu „Solidarności”; została za pisana w programie Zjazdu w rozdziale O samorządnej Rzeczypospolitej i dzisiaj, po latach, jako delegat na I Krajowy Zjazd — „Solidarności” z przyjemnością mogę powiedzieć, że tamte sformułowania po latach brzmią świeżo, autentycznie i odpowiadają nawet dzisiejszym potrzebom chwili.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#SenatorJerzyStepien">Kiedy zastanawiałem się, na czym polega istota samorządu, istota samorządu terytorialnego i kiedy czytałem na ten temat różne publikacje, okazało się, że najbliżej istoty okazały się być sformułowania zawarte w ustawie o jednolitym systemie organów władzy państwowej, która została wprowadzona w 1950 r. To była ustawa, która właśnie zlikwidowała samorząd. W art. 38 tej ustawy z dnia 20 lutego 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej zostały zapisane takie normy: — „1. Znosi się związki samorządu terytorialnego. 2. Majątek dotychczasowych związków samorządu terytorialnego z mocy prawa staje się majątkiem państwa”. I to jest właśnie istota rzeczy. Zniesienie wszystkich związków samorządowych, zabranie im całego mienia.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#SenatorJerzyStepien">Jeśli zatem chcemy teraz przywrócić instytucję samorządu terytorialnego, musimy dokonać niejako odwrócenia tego procesu. Musimy powołać na nowo gminy, musimy je wyposażyć w osobowość prawną, dać im odrębne finanse, odrębny budżet, wprowadzić demokratyczne wybory i w sposób sensowny, komplementarny z zadaniami państwa usytuować instytucję samorządu terytorialnego w ramach całego systemu prawnego naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#SenatorJerzyStepien">Cóż zatem jest gminą? Gmina to po prostu ludzie. W art. 1 projektowanej ustawy zapisaliśmy taką treść: — „Mieszkańcy jednostki terytorialnej tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Ilekroć dalej jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę oraz terytorium, o których mowa w ust. 1”. A zatem gmina to ludzie związani węzłem prawnym. To jest oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#SenatorJerzyStepien">W latach pięćdziesiątych i następnych chodziło o to, żeby rządzić zatomizowanym społeczeństwem, żeby rozbić wszelkie jego związki prawne. Teraz chcemy zastąpić to związkiem prawnym mieszkańców danego terytorium.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#SenatorJerzyStepien">Jednym słowem, można tak powiedzieć, że kiedyś istota rządzenia ludźmi na najniższych szczeblach organizacji społecznej zasadzała się na rządzeniu jednostkami, które są zatomizowane. Teraz chcielibyśmy, żeby te jednostki tworzyły związki i w ten sposób rządziły się same.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#SenatorJerzyStepien">Jak powiedziałem, idea ta po raz pierwszy została publicznie wypowiedziana w czasie I Krajowego Zjazdu — „Solidarności”. Następne lata nie sprzyjały, oczywiście, publicznemu mówieniu o tym wszystkim, inne problemy zepchnęły problematykę samorządu terytorialnego na plan dalszy. Dopiero w czasie obrad — „okrągłego stołu” został utworzony specjalny zespół zajmujący się problematyką samorządu terytorialnego. Stronie społecznej przewodniczył pan prof. Regulski, którego należałoby określić ojcem polskiego samorządu terytorialnego. Przedmiotem pertraktacji z przedstawicielami władzy był kształt samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#SenatorJerzyStepien">Rzecz charakterystyczna, o ile w innych sprawach przy — „okrągłym stole” udało się zawrzeć takie czy inne kontrakty, które wprowadzały pewne nowe rozwiązania, o tyle w sprawie samorządu terytorialnego nie udało się uzyskać nic. Porozumienie — „okrągłego stołu” w tej części jest właściwie jednym protokołem rozbieżności.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#SenatorJerzyStepien">Sytuacja po 4 czerwca, wybory do Senatu, te wszystkie fakty pozwoliły nam zdecydowanie przyspieszyć prace nad wprowadzeniem samorządu terytorialnego. Chcę państwu przypomnieć, że 29 lipca 1989 r. odbyła się plenarna debata Senatu poświęcona temu właśnie zagadnieniu. Debata ta — bardzo nośna społecznie, jak się później okazało i ze spotkań z wyborcami, i z artykułów prasowych oraz wystąpień politycznych — zakończyła się przyjęciem uchwały o założeniach przyszłego ustroju samorządu terytorialnego. I właściwie już od początku sierpnia pracowaliśmy w gronie senackim nad tą reformą.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#SenatorJerzyStepien">Kolejne wypadki pozwoliły nam podzielić się z rządem zakresem inicjatywy ustawodawczej. Umówiliśmy się z rządem, że Senat będzie występował z inicjatywą ustawodawczą w zakresie samej ustawy ustrojowej, ustawy o pracownikach komunalnych, ustawy o ordynacji wyborczej oraz zaproponuje potrzebne, konieczne, niezbędne poprawki do Konstytucji. Natomiast całą resztę weźmie na siebie rząd. Od tego momentu podzieliliśmy się zadaniami, oczywiście cały czas konsultując się ze sobą, wymieniając dokumenty, propozycje i ciągle dyskutując, w szczególności z zespołem, którego kierownikiem po powołaniu nowego rządu jest pan prof. Regulski.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#SenatorJerzyStepien">Wprowadzenie samorządu terytorialnego jest elementem reformy całej władzy lokalnej. Ale reforma władzy lokalnej nie polega tylko na wprowadzeniu samorządu terytorialnego, chodzi oczywiście o wszystkie inne organy władzy państwowej czy rządowej w terenie.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#SenatorJerzyStepien">A zatem podział ten miał zasadniczo za zadanie skupienie naszych prac w Senacie nad samym samorządem, natomiast wszelkie inne rozwiązania, które byłyby konieczne do reformy systemu sprawowania władzy lokalnej, po prostu wziął na siebie rząd. Rząd przyjął także na siebie obowiązek przygotowania ustawy o przepisach wprowadzających cały ustrój samorządu terytorialnego. I w ten sposób po podzieleniu się zadaniami, przystąpiliśmy do pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#SenatorJerzyStepien">Na początku pojawiły się olbrzymie trudności. Przecież w Polsce przez 50 lat nie było autentycznego samorządu terytorialnego, nawet jego szczątki, te bezpośrednio po wojnie jeszcze zachowane, właściwie niewiele miały wspólnego z samorządem, bo nie było demokratycznych wyborów, a od 1950 r. w ogóle już, jak mówiłem wcześniej, nie było samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#SenatorJerzyStepien">A zatem pisząc projekty ustaw musieliśmy zaprojektować pewien system funkcjonowania tego samorządu. Wiadomo, jak złą rzeczą jest projektowanie jakichkolwiek systemów. Na szczęście byliśmy w o tyle dobrej sytuacji, że mogliśmy opierać się na doświadczeniach zachodnich i wykorzystać doświadczenia polskie, szczególnie z okresu międzywojennego. Ale ani te, ani te nie dawały się zastosować wprost.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#SenatorJerzyStepien">Na Zachodzie samorząd terytorialny ma wielowiekową tradycję, jest obrośnięty bardzo wieloma rozwiązaniami wynikającymi z pewnych regionalnych właściwości. Nie dało się, jednym słowem, kupić na Zachodzie jakiejś licencji na samorząd i po prostu zbudować według niej naszego polskiego modelu.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast przedwojenne doświadczenia samorządowe, odległe w czasie, już się zestarzały. Dość powiedzieć, że nadzór państwowy nad samorządem terytorialnym w ustawie z 1933 r. był tak silny, że naszym zdaniem — mówię tutaj o zespole autorów i o Komisji Samorządu Terytorialnego — właściwie ubezwłasnowolniał samorząd terytorialny. Tych błędów nie mogliśmy powtórzyć.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#SenatorJerzyStepien">Z drugiej strony, ilekroć rozmawialiśmy na te tematy z ekspertami czy politykami zachodnimi, to powtarzali, m.in. pani Cox, wiceprzewodnicząca Izby Lordów, że my jesteśmy w szczęśliwej sytuacji, bo tworząc samorząd terytorialny możemy budować go bez tych obciążeń, które narosły przez wieki na Zachodzie. Te doświadczenia są pozytywne i negatywne. My jesteśmy w tej chwili w tej sytuacji, że korzystając z wszystkich doświadczeń możemy próbować właśnie bez obciążeń budować coś na nowo.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#SenatorJerzyStepien">A zatem, po pierwsze, chcieliśmy wykorzystać wszystkie pozytywne doświadczenia światowe i nasze historyczne przy budowaniu modelu, a po drugie, musieliśmy być, oczywiście w zgodzie z uchwałą Senatu, w której przyjęto założenia. Dalej, skoro Europa ma wracać do naszego kraju, Europa jako idea — to nie my mamy iść do Europy, tylko Europa jako idea, jej instytucje mają wrócić do naszego kraju, w którym były przecież tyle, tyle wieków — to musieliśmy zachować wszystkie standardy przewidziane dla rozwiązań samorządowych na Zachodzie. I właśnie ten nasz projekt odpowiada także tym standardom.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#SenatorJerzyStepien">Staraliśmy się także napisać te ustawy — w szczególności ustawy o ustroju gminy, ustawy o samorządzie terytorialnym — maksymalnie prostym językiem, dbając o to, żeby były czytelne dla każdego obywatela. To nie może być akt dla prawników, to musi być akt czytelny dla każdego obywatela. Staraliśmy się zatem o prostotę języka. Chcieliśmy także grubą krechą oddzielić praktykę poprzednich lat pisania takiego prawa, które było niezrozumiałe nawet dla prawników.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#SenatorJerzyStepien">I to były te założenia wstępne, które mieliśmy cały czas na uwadze pisząc projekt ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#SenatorJerzyStepien">A teraz przechodząc już do scharakteryzowania podstawowych założeń, jeszcze raz powtórzę: — „Mieszkańcy jednostki terytorialnej tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową”. To jest właśnie gmina. Tę gminę wyposażamy w samodzielność. Samodzielność, jak wynika to z następnych przepisów ustawy, chronioną sądownie. Jeśli w nowej ustawie zasadniczej napisaliśmy, że Rzeczpospolita jest państwem prawnym, to konsekwencje tego musiały, oczywiście, znaleźć wyraz w naszych projektach.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#SenatorJerzyStepien">Jednostka samorządowa, czyli gmina, wyposażona w osobowość prawną musi dysponować własnym budżetem. Dopóki nie było w naszym kraju pieniądza, prawdziwego pieniądza, trzeba było wprowadzić planowanie w gospodarce. W sytuacji kiedy wracamy do pieniądza, do mocnego pieniądza, nie potrzeba żadnych planów, natomiast potrzebny jest budżet dobrze opracowany, według dobrych wzorów, który stanie się planem działalności gminy w danym roku. Oto te podstawowe założenia.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#SenatorJerzyStepien">Wybory do samorządu muszą odbywać się w sposób absolutnie demokratyczny. Myślę, że tej sprawie, czyli modelowi wyborów, zostanie poświęcona znaczna część naszej dzisiejszej debaty, ale nikt chyba nie może mieć żadnych wątpliwości, ani tutaj, na tej sali, ani w ogóle w naszym kraju, że wybory muszą być demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#SenatorJerzyStepien">Przyjęliśmy w naszym projekcie, że wszystkie gminy, niezależnie od tego czy są to gminy miejskie, czy gminy wiejskie, stanowią po prostu gminy. Nie dzielimy zatem w projekcie gmin na miejskie i wiejskie. Mamy jedną gminę i takie jej instytucje, które będą funkcjonowały we wszystkich gminach, niezależnie od tego, czy jest to duże miasto, czy malutka gmina. Oczywiście zasady budowania instytucji są na tyle elastyczne, żeby wewnętrznymi statutami można było rozwiązać wszystkie problemy, całą tę specyfikę, np. wielkich miast, wielkich aglomeracji, ale zasadniczo nie ma różnicy, jest jedna gmina. Nie ma podziału na gminę wiejską i miejską.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#SenatorJerzyStepien">Przyjęliśmy domniemanie kompetencji gminy. Tutaj muszę posłużyć się na moment językiem prawników, bo to jest szalenie ważne, w szczególności przy budowaniu nadzoru, przy budowaniu instytucji, które będą chroniły samodzielność gminy, a jednocześnie będą dawały możliwość kontrolowania, czy gmina działa zgodnie z prawem.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#SenatorJerzyStepien">Otóż w art. 7 przyjęliśmy następujące rozwiązanie: — „Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym to jest to genus</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#komentarz">proximum,</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#SenatorJerzyStepien">nie zastrzeżone ustawą na rzecz innych podmiotów”. Jeśli zatem jest ustawa przyjęta przez Sejm, która jakieś kompetencje zastrzega dla rządu czy dla innych jednostek, to oczywiście te kompetencje są wtedy wyłączone z kompetencji gminy, ale zasadniczo wszystkie sprawy lokalne, sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym są w kompetencji gminy. A zatem istnieje domniemanie kompetencji gminy, natomiast jeśli ktoś kwestionowałby to domniemanie, musi się powołać na konkretny przepis prawa. To nie gmina musi udowadniać, że ma prawo do zajęcia się jakąś sprawą, to rząd, jego agendy muszą udowodnić, że tej sprawy gmina nie może rozwiązywać samodzielnie.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#SenatorJerzyStepien">Wprowadziliśmy także referendum jako instytucję rozstrzygania, jak gdyby o najwyższym autorytecie, w gminie. W art. 12 i następnym są wskazane warunki ważności referendum oraz zakres. W art. 13 jest propozycja, aby takie sprawy, jak samoopodatkowanie mieszkańców na cele publiczne oraz odwołanie władz gminy przed upływem kadencji mogło się odbyć wyłącznie w drodze referendum.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#SenatorJerzyStepien">W art. 18 przedstawione są proporcje, w jakich powinno się wybierać radnych. Uważamy, że ciała duże są ciałami nieoperatywnymi. Na przykład w najmniejszej gminie, do 10 tys. mieszkańców, proponujemy, aby skład rady wynosił 20 osób. W miastach powyżej 100 tys. — 34, przy czym na każde dalsze 100 tys. powinno przypadać 5 radnych, lecz nie więcej niż 100. Żadna rada nie powinna liczyć więcej niż 100 członków, bez względu na wielkość miasta.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#SenatorJerzyStepien">Przewidzieliśmy możliwość występowania pewnych trudności legislacyjnych, rozwiązań legislacyjnych także i w przyszłości, w szczególności w zakresie budowania statutów w gminach szczególnych. Taką gminą szczególną jest gmina uzdrowiskowa. Ma ona swoją specyfikę polegającą na tym, że w gminie tej mieszkają mieszkańcy tej gminy, i oni stanowią tę wspólnotę samorządową, zwartą grupę powiązaną różnymi więziami, a oprócz tego stale przebywa pewna część mieszkańców z innych miast, z innych krajów, którzy nie stanowią wspólnoty — jest to taki przypadkowy, amorficzny zbiór osób. W związku z tym, że pomiędzy tymi społecznościami dochodzi do różnych konfliktów — to wiadomo z praktyki — wzorem ustawodawstwa przedwojennego stworzyliśmy możliwość tworzenia dla tego rodzaju gmin na mocy odrębnych ustaw rozwiązań właściwych. Nie muszą to być tylko rozwiązania dotyczące gmin uzdrowiskowych, mogą dotyczyć w ogóle gmin o jakimś specjalnym charakterze, o pewnych wyraźnych odrębnościach. Wtedy Sejm po prostu zdecyduje, czy trzeba to inaczej uregulować.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#SenatorJerzyStepien">Staraliśmy się bardzo podnieść rangę głównego księgowego, ponieważ wielką wagę przywiązujemy do budżetu. Chcemy, aby księgowy kontrolował budżet, żeby miał dużo w tej sprawie do powiedzenia, nie tylko w takim formalnorachunkowym znaczeniu. Wyposażyliśmy głównego księgowego gminy w prawo kontrasygnowania wszystkich czynności, które prowadzą do powstawania zobowiązań finansowych. Konkretne rozwiązania macie państwo w art. 38, w szczególności ust. 3 i 4.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#SenatorJerzyStepien">Gmina jest osobą prawną, a zatem ma swoją własność, własność komunalną. To, co państwo zabrało właśnie w 1950 r. jednym zdaniem: — „przejmuje się własność komunalną na rzecz państwa”, musimy teraz z mozołem odbudować. To będzie strasznie trudne zadanie, udowadniające, że bardzo łatwo jest zniszczyć, a odbudować po latach jest rzeczą niezwykle trudną.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#SenatorJerzyStepien">W tej ustawie wprowadzamy tylko pewne zasadnicze rozwiązania mówiące o tym, czemu ma służyć mienie komunalne. Natomiast sam sposób komunalizacji pewnej części majątku państwowego musi nastąpić w drodze oddzielnej ustawy, w drodze ustawy o wprowadzeniu tej właśnie ustawy o samorządzie terytorialnym. I tak umówiliśmy się z rządem, że te rozwiązania dotyczące komunalizacji znajdą się w przepisach wprowadzających tę właśnie ustawę.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#SenatorJerzyStepien">Oczywiście trzeba stworzyć w tej ustawie odpowiednie procedury przekazywania tego mienia, ewentualnie rozstrzygania sporów na tym tle, bo może się okazać, że będą takie składniki mienia, które będzie chciała mieć gmina, a których państwo nie będzie chciało wypuścić ze swoich rąk. Ale może być też odwrotnie, że nikt nie będzie chciał wziąć pewnego składnika — ani gmina, ani państwo. Musimy zatem stworzyć odpowiednie procedury, które pozwolą rozstrzygać spory na tym tle.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#SenatorJerzyStepien">Jest cały rozdział, aha, przy okazji mienia komunalnego może jeszcze zatrzymam się nad jedną ważną kwestią. Musieliśmy rozstrzygnąć, czemu ma służyć mienie komunalne, czy ma służyć zaspokajaniu potrzeb publicznych lokalnej społeczności, czy też ma służyć do nieograniczonej działalności gospodarczej. Przyjęliśmy rozwiązania idące w kierunku obecnych rozwiązań zachodnich. Gmina, która zajmuje się działalnością komercyjną, zaniedbuje obowiązki życia zbiorowego. A zatem właściwie ograniczyliśmy możliwość działalności gospodarczej gminy. Myślę, że tej sprawie państwo poświęca w dyskusji wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#SenatorJerzyStepien">Chcemy, żeby budżet miał bardzo wielkie znaczenie, w związku z tym przewidzieliśmy konieczność tworzenia niezależnych od gmin, ale także niezależnych od administracji rządowej ciał — zresztą wzorem rozwiązań zachodnich, w szczególności francuskich — takich regionalnych izb obrachunkowych, które kontrolowałyby działalność finansową gmin, ale także prowadziły konieczny instruktaż i szkolenie. Rozwiązania w tym zakresie są przyjęte w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#SenatorJerzyStepien">Są jednak pewne zadania, których gmina nie jest w stanie zrealizować. W związku z tym przewidzieliśmy możliwość tworzenia związków międzykomunalnych, w szczególności pomiędzy miastami blisko siebie położonymi czy sąsiednimi gminami, które to związki będą w stanie po prostu przy zwielokrotnieniu wysiłków i organizacyjnych, i finansowych rozwiązać pewne wspólne problemy.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast przewidując możliwość występowania sytuacji, w których trzeba będzie stworzyć nawet przymusowe związki gmin, daliśmy taką możliwość tylko Sejmowi, zastrzegając, że przymusowe związki gmin mogą być tworzone wyłącznie w drodze ustawy.</u>
          <u xml:id="u-11.42" who="#SenatorJerzyStepien">Chciałbym zatrzymać się dłużej nad rozdziałem VIII projektu ustawy, zatytułowanym — „Sejmik samorządowy”. Na początku, jeszcze w czasie obrad „okrągłego stołu”, przyjęliśmy — to znaczy nasza strona, bo obrady w tej części zakończyły się protokołem rozbieżności — że budujemy samorząd lokalny na szczeblu podstawowym, właśnie gminnym. Jesteśmy biednym krajem, nie mamy doświadczeń samorządowych, musimy od czegoś zacząć, musimy dopiero zdobywać jakieś doświadczenia. W naszej ustawie jest właśnie zapisany taki projekt, żeby samorząd funkcjonował wyłącznie na szczeblu podstawowym. Innymi słowy, żeby na szczeblu województw nie było jakiejś władzy samorządowej, która przez sam fakt, że istnieje i jest wyposażona w kompetencje władcze po prostu ogranicza kompetencje gminy.</u>
          <u xml:id="u-11.43" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast uznaliśmy za konieczne istnienie na szczeblu wojewódzkim reprezentacji wszystkich gmin. Reprezentację tę nazwaliśmy w projekcie „sejmikiem samorządowym”, którego zadania zostały określone w art. 79. Miałyby one następujący zakres: — „1) ocena działalności gmin i instytucji komunalnych na obszarze województwa, 2) upowszechnianie doświadczeń samorządowych, 3) prowadzenie mediacji w sprawach spornych między gminami, 4) zwoływanie nadzwyczajnych posiedzeń rad gmin [...], 7) dokonywanie oceny działalności administracji rządowej w województwie [tutaj na styku z administracją rządową], 8) wyrażanie opinii w istotnych sprawach województwa, występowanie z wnioskami o uchylenie zarządzeń wojewody sprzecznych z prawem, 9) reprezentowanie interesów komunalnych wobec administracji państwowej”, ewentualnie jakieś inne zadania zlecone odrębnymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-11.44" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast wyposażyliśmy — „sejmik” tylko w dwie kompetencje. Jedna polega na wyrażaniu zgody na zbywanie i zmianę przeznaczenia mienia służącego bezpośrednio dobru publicznemu — wracamy do koncepcji znanej jeszcze prawu rzymskiemu, że własność pewnych przedmiotów, pewnych obiektów nie może być po prostu nie ograniczona w żaden sposób i w związku z tym wyodrębniamy w naszej ustawie kategorię mienia o szczególnym znaczeniu dla zadań publicznych gminy; gdyby w gminie powstała myśl zbycia takiego majątku, uzależniliśmy taką możliwość od zgody — „sejmiku samorządowego”. Wyposażyliśmy go w tę właśnie kompetencję oraz w jeszcze jedną, do której wrócę, kiedy będę referował problemy związane z nadzorem nad gminą.</u>
          <u xml:id="u-11.45" who="#SenatorJerzyStepien">Widzieliśmy także konieczność powołania przymusowego Krajowego Związku Gmin, który nie byłby wyposażony w żadne uprawnienia władcze, powtarzam — w żadne uprawnienia władcze, ale którego istnienie będzie konieczne po prostu w takich istotnych sprawach, jak uczestniczenie na forum międzynarodowym przy wymianie doświadczeń samorządowych między krajami. Dalej, tworzenie więzi między gminami, reprezentowanie wobec władz państwowych, ochrona wspólnych interesów komunalnych. Chcemy po prostu, żeby w kraju było takie centrum, takie lobby samorządowe, które samym swoim istnieniem i działalnością oddziaływałoby na inne podmioty życia publicznoprawnego, które nie miałoby kompetencji w stosunku do samorządu, ale miałoby autorytet płynący stąd, że jest to związek wszystkich gmin.</u>
          <u xml:id="u-11.46" who="#SenatorJerzyStepien">Proponujemy, aby statut tego związku przyjął Sejm w formie ustawy. Przewidujemy także możliwość tworzenia stowarzyszenia gmin na zasadach prawa o stowarzyszeniach, a zatem całkowita dobrowolność.</u>
          <u xml:id="u-11.47" who="#SenatorJerzyStepien">Przy czym — wracając jeszcze na moment do Krajowego Związku Gmin — pisząc te rozwiązania, mieliśmy na uwadze to, że o stopniu zaangażowania się poszczególnych gmin w działalność Krajowego Związku Gmin będą decydowały tylko same gminy. Ale ten Krajowy Związek Gmin musi mieć swój budżet, żeby mógł wykonywać zadania. Wprowadziliśmy więc obowiązek płacenia składek uchwalonych przez Zgromadzenie Krajowego Związku Gmin. Ponieważ statut jest uchwalony przez Sejm, jest to akt zbliżony do ustawy, nie obawiamy się, żeby mogły tu powstać jakieś obawy o zbyt dalekie ingerowanie w działalność gmin — bo ustawą przecież wszystko można zrobić, nawet zlikwidować gminy, jak to zrobiono w latach pięćdziesiątych — ale mamy nadzieję, że Sejm ani tej kadencji, ani przyszłych na taki pomysł, jak ten w latach pięćdziesiątych, nie wpadnie.</u>
          <u xml:id="u-11.48" who="#SenatorJerzyStepien">Rozdział XI poświęcony jest sprawom szalenie ważnym, on właściwie sytuuje cały system, cały ustrój gmin w państwie.</u>
          <u xml:id="u-11.49" who="#SenatorJerzyStepien">Jak powiedziałem wcześniej, nadzór państwa, w szczególności nadzór rządu nad gminami, w okresie przedwojennym był tak daleko idący, że nie można było mówić o pełnej samodzielności gmin. Z drugiej strony, przecież zdajemy sobie sprawę z tego, że Rzeczpospolita Polska nie może być federacją gmin, federacją samorządów, jest państwem. A zatem musimy usytuować gminę w państwie. Gmina to nic innego, tylko pewien sposób administrowania własnymi sprawami. A zatem musimy dokonać pewnej delimitacji kompetencji pomiędzy rząd a samorząd terytorialny. Przy czym ani samorząd, ani rząd nie mogą być ze sobą w stosunkach przeciwieństwa, stosunkach wzajemnego zwalczania się, opozycji. Chodziło nam, i temu staraliśmy się dać wyraz w projekcie tej ustawy, o komplementarność tych właśnie podmiotów publicznoprawnych i administracji rządowej, i administracji samorządowej. To wszystko musi jednak funkcjonować w obrębie całego mechanizmu państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.50" who="#SenatorJerzyStepien">Można powiedzieć tak, że samorząd terytorialny to nie jest czwarta władza w państwie, to jest po prostu element funkcjonowania całego państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.51" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa! Wiadomo, że gminy będą podejmowały decyzje, będą podejmowały uchwały i że będą także w pewnych sprawach decydowały, decydowały na zasadzie zadań zleconych przez administrację rządową. Oprócz zadań własnych gminy, tych wymienionych w art. 8, będą jeszcze zadania zlecone przez administrację rządową. Na przykład przed wojną ksiądz proboszcz był urzędnikiem państwowym w części zleconej mu przez administrację rządową, kiedy sporządzał akty stanu cywilnego. Ustawa o dowodach osobistych może przecież wyposażyć gminę, urzędników gminnych, i na pewno wyposaży, w uprawnienia wydawania dowodów osobistych, prawa jazdy, itd., może paszporty — o różnych rzeczach możemy myśleć. I wtedy urzędnik gminny, burmistrz czy prezydent będzie po prostu działać jako urzędnik państwowy.</u>
          <u xml:id="u-11.52" who="#SenatorJerzyStepien">A zatem wtedy, kiedy będzie działał na zasadach prac zleconych, zleconych przez administrację rządową, państwową, będzie podlegał zwierzchności administracji rządowej na ogólnych zasadach Kodeksu postępowania administracyjnego i jego decyzje będą kontrolowane nie tylko pod względem zgodności z prawem, lecz także pod kątem zgodności merytorycznej i z polityką rządu, i z zasadami oraz pod kątem trafności rozstrzygnięcia merytorycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.53" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast w tych sprawach, w których gmina będzie działała w obrębie zadań własnych, nikt nie może decydować za gminę o podejmowaniu takiej czy innej merytorycznej decyzji. Przy czym jest oczywiste, że przy wydawaniu tych merytorycznych decyzji gmina i jej organy mogą wydawać nie tylko błędne rozstrzygnięcia, lecz także sprzeczne z prawem obowiązującym w kraju. I muszą istnieć organy, które będą stwierdzały tę nieważność.</u>
          <u xml:id="u-11.54" who="#SenatorJerzyStepien">Poszliśmy tutaj wzorem doświadczeń zarówno krajów zachodnich, jak i naszych przedwojennych wprowadzając oczywiście nie tylko pewne modyfikacje, ale też pewien oryginalny sposób zaskarżania tych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-11.55" who="#SenatorJerzyStepien">Model jest taki: jeśli gmina wyda decyzję sprzeczną z prawem w ramach zadań własnych to wojewoda jako organ nadzoru w tym przypadku będzie miał prawo stwierdzania nie ważności tej decyzji, lecz zbadania jej tylko poć kątem zgodności z prawem. Wojewoda nie będzie mógł badać tej decyzji pod kątem jej zgody z celowością, pod kątem celowości wydania takiej decyzji, nie będzie mógł badać pod kątem jej merytorycznej zawartości zgodnej z kryterium dobrego gospodarowania itd., będzie tylko badał ją pod kątem zgodności z prawem Jeśli stwierdzi, że ta decyzja narusza prawo a zatem jest nieważna, będzie mógł uchylić tę decyzję w pewnych bardzo krótkich terminach.</u>
          <u xml:id="u-11.56" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz ta uchylona decyzja, czy uchwała gminy, wróci do gminy. Gmina sama będzie decydowała, czy pogodzić się z tym stwierdzeniem nieważności, czy nie. Jeśli dojdzie do wniosku, że słusznie uchylono tę uchwałę, to oczywiście się z nią pogodzi. Natomiast jeśli nie pogodzi się z takim rozstrzygnięciem, będzie mogła zaskarżyć tę decyzję do sądu.</u>
          <u xml:id="u-11.57" who="#SenatorJerzyStepien">Przyjęty model nadzoru jest taki, że każdy spór z administracją rządową musi trafić do sądu, jeśli strony będą sobie tego życzyły. Skoro Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa, to jest rzeczą naturalną, że wszystkie konflikty, jakie mogą się pojawiać na tym tle, muszą trafić do sądu i sąd niezawisły powinien rozstrzygać.</u>
          <u xml:id="u-11.58" who="#SenatorJerzyStepien">To właśnie jest ten model, który proponujemy.</u>
          <u xml:id="u-11.59" who="#SenatorJerzyStepien">Wyobrażamy sobie jednak, że w pewnych sytuacjach może być tak, że z jakichś powodów została wybrana taka rada, która permanentnie łamie Konstytucję, ustawy i nie reaguje na zwracane jej uwagi, wytknięcia, nawet orzeczenia sądu.</u>
          <u xml:id="u-11.60" who="#SenatorJerzyStepien">Otóż taki stan rzeczy nie może być tolerowany. Jeśli mieszkańcy danej gminy takiej rady nie rozwiążą, nie odwołają w drodze referendum, to wyposażamy Sejm w prawo rozwiązania takiej rady. Tylko Sejm, tylko w oparciu o decyzję Sejmu taka rada może być rozwiązana.</u>
          <u xml:id="u-11.61" who="#SenatorJerzyStepien">Sejm może wydać każde prawo. Przewidujemy także taką możliwość, że z jakichś powodów zarządy np. gminy mogą nie wykonywać swoich zadań. To są raczej teoretyczne możliwości, niż mające praktyczne znaczenie, ale trzeba je brać pod uwagę. Otóż przewidzieliśmy możliwość istnienia zarządu komisarycznego, ale tylko na 3 lata. Decyzję w takiej sprawie mogłaby podejmować tylko Rada Ministrów po zaopiniowaniu przez sejmik samorządowy. Jest to drugie uprawnienie o charakterze prawie władczym, bo opinia sejmiku samorządowego będzie miała tu duże znaczenie, o czym mówiłem wcześniej wymieniając kompetencje sejmiku samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-11.62" who="#SenatorJerzyStepien">I to są te najogólniejsze zasady, konstrukcje, które przewidzieliśmy w tym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-11.63" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa! Chciałbym w tym momencie podziękować bardzo wielu osobom, które pracowały przy opracowaniu tego projektu. Nie jestem w stanie ich wymienić z nazwiska i imienia, ponieważ ekspertów z różnych dziedzin naszego życia — prawa, socjologii, finansów — pracowało kilkudziesięciu. Natomiast o kilku Chciałbym powiedzieć właśnie z tego miejsca.</u>
          <u xml:id="u-11.64" who="#SenatorJerzyStepien">Chciałbym szczególnie gorące podziękowania za pracę nad tym projektem złożyć pani doc. Marii Gintowt-Jankowicz, którą tutaj gościmy na sali, panu doc. Michałowi Kuleszy, panu doc. Zbigniewowi Niewiadomskiemu, którzy wręcz pisali ten właśnie tekst, a także panu mec. Zygmuntowi Murawskiemu, pracownikowi naszej komisji oraz panu prof. Podgórskiemu, który dał właściwie pierwszy autorski projekt tej naszej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-11.65" who="#SenatorJerzyStepien">Chciałbym też wymienić pana prof. Dybowskiego, który kierował gronem kilkunastu prawników, ekspertów zajmujących się problematyką mienia komunalnego. Szczególnie gorące podziękowania złożyć pani prof. Teresie Rabskiej z Poznania, która każdą wersję naszej ustawy, a było ich chyba z 10, recenzowała czasami w ekspresowym trybie, była tutaj czasami po dwa razy w tygodniu i nanosiła różnego rodzaju poprawki.</u>
          <u xml:id="u-11.66" who="#SenatorJerzyStepien">I na koniec, przedkładając projekt tej ustawy pod rozwagę państwa, Chciałbym zwrócić uwagę na pewien element. Wczoraj wysłuchaliśmy przemówienia pana Premiera Mazowieckiego i te treści, które zostały tam zawarte w odniesieniu do samorządu, są absolutnie spójne z tym, co napisaliśmy znacznie wcześniej, przybliżając kolejne redakcje do zamierzonego ideału.</u>
          <u xml:id="u-11.67" who="#SenatorJerzyStepien">Ale to jest oczywiste, że ta reforma samorządu, ta reforma władzy lokalnej, którą proponujemy poprzez zbudowanie samorządu właśnie od początku, ma olbrzymie znaczenie. Ma olbrzymie znaczenie i, kto wie, czy nie ma takiego znaczenia, jak kiedyś ustawa o miastach, która została przyjęta 13 kwietnia 1791 r. w przededniu uchwalenia Konstytucji 3 maja. W tej ustawie w art. 1 napisano: — „Miasta wszystkie królewskie w krajach Rzeczypospolitej za wolne uznajemy. Obywateli takowych miast jako ludzi wolnych, ziemię w miastach przez nich osiadłą, ich domy, wsie i</u>
          <u xml:id="u-11.68" who="#komentarz">territoria,</u>
          <u xml:id="u-11.69" who="#SenatorJerzyStepien">gdzie jakie do których miast prawnie teraz należą, własnością ich dziedziczną być przyznajemy, co nie ma przeszkadzać zaczętym, a nie dokończonym sprawom”. Oczywiście, tu tylko zaczynamy pewne sprawy, nie są one dokończone.</u>
          <u xml:id="u-11.70" who="#SenatorJerzyStepien">I wtedy, proszę państwa, kiedy została uchwalona ta ustawa, 18 kwietnia, działy się dziwne rzeczy w Warszawie. — „Otóż dla charakterystyki chwili wypada wspomnieć — jak pisze Kazimierz Bartoszewski w</u>
          <u xml:id="u-11.71" who="#komentarz">Kronikach dni kwietniowych i majowych w Warszawie roku 1791 —</u>
          <u xml:id="u-11.72" who="#SenatorJerzyStepien">o fakcie, który w dziejach miast naszych piękną zajmuje kartę, a który bądź co bądź ma związek z 3 majem. Uchwalone w dniu 18 kwietnia prawo o miastach głośnym echem odezwało się w całej Polsce. Prawo o miastach pozwalało szlachcie zapisywać się na prawa miejskie. Aby dać wyraz temu połączeniu stanów, zawiadomiono w dniu 29 rano magistrat warszawski, że tegoż dnia Marszałek Sejmu, Stanisław Małachowski, wraz z gronem posłów i dygnitarzy przybędzie zapisać się do ksiąg miejskich. Wieść o mającym odbyć się akcie rozeszła się szybko pomiędzy mieszczaństwem, toteż na rynku Starego Miasta zgromadziło się tysiące ludu miejskiego, a cechy z chorągwiami utworzyły szpaler przed ratuszem. Przed samą dwunastą w południe zajechały pojazdy wiozące Marszałka i dystyngowane osoby. Pan Marszałek złożył akces do prawa miejskiego i wpisać się do księgi obywateli miejskich raczył. Akces ten brzmiał następująco: «Ja, Stanisław Małachowski, Najjaśniejszemu z Królów i Rzeczypospolitej wiernym będę, posłuszeństwo prawom i ustawom sejmowym za najściślejszy biorę obowiązek, zwierzchności miasta Warszawy, w którym do obywatelstwa przyłączony jestem, podległym być chcę i obowiązki wszelkie zachowam. Co wszystko zaręczam tak za siebie, jak i następców swoich»”.</u>
          <u xml:id="u-11.73" who="#SenatorJerzyStepien">Najwięksi dygnitarze ówczesnej Rzeczypospolitej wiedzieli, co to znaczy być obywatelem Rzeczypospolitej, ale także, co to znaczy być posłusznym prawom uchwalonym we własnym mieście.</u>
          <u xml:id="u-11.74" who="#SenatorJerzyStepien">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.75" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ponieważ jest propozycja, żeby najpierw dać przegląd, a później zrobić łączną dyskusję, prosiłbym o przedstawienie sprawy ordynacji wyborczej Pana Senatora sprawozdawcę Stanisława Żytkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#SenatorStanislawZytkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#SenatorStanislawZytkowski">Samorząd terytorialny bez demokratycznej ordynacji wyborczej nie byłby samorządem. To jest warunek</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">sine qua non.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#SenatorStanislawZytkowski">Wybór, powołanie organów władzy gminy stworzyłoby formy władzy autorytarnej, nie stworzyłoby władzy samorządowej. Podstawowym warunkiem, aby samorząd rzeczywiście w gminie zaistniał, jest wiec zapewnienie demokratycznej ordynacji wyborczej. Słabość dotychczasowego, obecnego systemu rad narodowych mimo wzmacniania ich kompetencji płynęła przede wszystkim z faktu ich niereprezentatywności. Z faktu wyłaniania ich w ordynacji wyborczej niedemokratycznej, nie zapewniającej obywatelom możliwości swobodnego zgłaszania kandydatów. Z tego względu Komisja Samorządu Terytorialnego jako podstawowy dokument, obok ustawy o samorządzie terytorialnym, zgłasza pod obrady Izby projekt ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#SenatorStanislawZytkowski">Przystępując do prac nad ordynacją wyborczą zdawaliśmy sobie sprawę z faktu, że istnieją dwa możliwe sposoby rozwiązań ordynacji, że istnieje możliwość przygotowania ordynacji o charakterze większościowym i ordynacji o charakterze proporcjonalnym. Jest to przedmiot sporu w wielu systemach wyborczych, właściwie na całym świecie. Było to również przedmiotem sporu w systemie wyborczym do samorządu terytorialnego w Polsce okresu międzywojennego. Z tego względu komisja przygotowywała w zasadzie równolegle dwa projekty ordynacji wyborczej: i ordynację większościową, i ordynacje proporcjonalną. Ostatecznie, większością głosów komisji, uchwalono, że przedstawiona zostanie ordynacja o charakterze większościowym i tę ordynację panowie senatorowie mają dzisiaj przedłożoną. Tym niemniej wszyscy otrzymali do swoich skrzynek również propozycję ordynacji, która przewiduje rozwiązania o charakterze proporcjonalnym. Przedstawiając ordynację wyborczą będę uważał za swój obowiązek przedstawić obydwa rodzaje rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#SenatorStanislawZytkowski">Obie ordynacje mają wszystkie przepisy podstawowe wspólne, różnią się tylko w rozdziale, w przepisach dotyczących samego aktu głosowania przez wyborcę i ustalania wyników wyborów.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#SenatorStanislawZytkowski">W pierwszym rzędzie omówię podstawowe zasady ogólne. A więc przedkładana przez nas ordynacja wyborcza zakłada powszechność prawa wyborczego, równość, bezpośredniość i tajność, zgodnie z Konstytucją. Ustala 4-letnią kadencję rad gminnych i rad miejskich. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom, którzy ukończyli lat 18. W stosunku do bezpaństwowców, osób, co do których nie stwierdzono obywatelstwo żadnego państwa, ordynacja przewiduje możliwość brania udziału w wyborach, o ile przez ostatnie 5 lat zamieszkują w okręgu danej gminy.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#SenatorStanislawZytkowski">Prawa wyborczego pozbawione są osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo oraz osoby prawomocnym wyrokiem pozbawione praw publicznych. Ponadto w głosowaniu nie biorą udziału osoby odbywające karę pozbawienia wolności, osoby tymczasowo aresztowane i osoby przebywające w zamkniętych zakładach psychiatrycznych.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#SenatorStanislawZytkowski">Podstawowy zasadą biernego prawa wyborczego jest to, aby kandydat miał stałe miejsce zamieszkania w okręgu tej jednostki terytorialnej, do władz której będzie wybierany.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#SenatorStanislawZytkowski">I dalej, zasady prawa wyborczego przewidują pełną wolność kampanii wyborczej, na podobnych zasadach, jak odbywało się to w wyborach do Sejmu i Senatu ubiegłego roku, a więc możliwość organizowania spotkań, wieców. Jedynie w wypadku odbywania tego w miejscach publicznych jest obowiązek zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#SenatorStanislawZytkowski">Istotną sprawą dla przeprowadzenia w sposób prawidłowy wyborów, dla kontroli ich demokratycznego przebiegu jest sposób powoływania komisji wyborczych. Do Państwowej Komisji Wyborczej, według zapisów ordynacji wyborczej, po 1 swoim przedstawicielu mogą zgłaszać partie i organizacje posiadające w obecnym zgromadzeniu narodowym swoje kluby i koła parlamentarne. Ponadto przedstawicieli do państwowych komisji wyborczych mogą zgłaszać zrzeszenia, stowarzyszenia, organizacje społeczne zrzeszające w skali kraju co najmniej 300 tys. członków i Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ — „Solidarność'', Lechu Wałęsie.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#SenatorStanislawZytkowski">Przepis art. 13 nie rozwiązuje — komisja pozostawiła to bez zapisu — kto powołuje Państwową Komisję Wyborczą, z uwagi na pewną dyskusyjność, ale zalecamy i proponujemy, aby Państwową Komisję Wyborczą powoływał Prezydent państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#SenatorStanislawZytkowski">Według podobnych zasad powoływane są wojewódzkie, okręgowe i obwodowe komisje wyborcze. Wojewódzkie komisje wyborcze powoływane są przez wojewódzką radę narodową, okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze — przez rady narodowe stopnia podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#SenatorStanislawZytkowski">Dalsza istotna dla ordynacji wyborczej sprawca to sporządzanie spisów wyborców. Obowiązek przygotowania spisów wyborców obciąża administrację państwową. Ma ona obowiązek przedłożyć te spisy na 25 dni przed wyborami do obwodowych komisji wyborczych, gdzie mają być wyłożone do sprawdzania przez obywateli na okres 14 dni. Okres tych 14 dni przewidywany jest jako okres składania reklamacji. Od decyzji okręgowych komisji wyborczych, rozstrzygających reklamacje obywateli, przysługuje skarga do okręgowej komisji wyborczej, a stąd do sądu rejonowego, który sprawę niezamieszczenia lub nieprawidłowego zamieszczenia będzie rozpatrywał w trybie nieprocesowym.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#SenatorStanislawZytkowski">Dalszym istotnym problemem jest zgłaszanie kandydatów. Obie ordynacje wyborcze — i ordynacja większościowo, i ordynacja proporcjonalna — przewidują zgłaszanie kandydatów na listach. Ten zapis wynikł z faktu, że mimo przyjęcia rozwiązania w ordynacji większościowej, że głosuje się na poszczególne osoby, a nie na listy, wyborca, który nie ma rozeznania co do osób i będzie chciał głosować na listę według przynależności organizacyjnej kandydatów, ma taką możliwość.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#SenatorStanislawZytkowski">Prawo zgłaszania list wyborczych przysługuje: partiom politycznym, zrzeszeniom, stowarzyszeniom, organizacjom, związkom zawodowym, terenowym komitetom obywatelskim; i prawo zgłaszania takich list zostało także zagwarantowane grupom obywateli za niewielkim wymogiem formalnym zebrania 100 podpisów.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#SenatorStanislawZytkowski">Lista musi zawierać co najmniej tylu kandydatów, ile jest mandatów przewidzianych w danym okręgu wyborczym i nie więcej niż dwukrotna liczba kandydatów dla tego okręgu. Równocześnie z listą należy podać pełnomocnika listy, który będzie ją reprezentował. Od odmowy rejestracji listy przysługuje odwołanie do wojewódzkiej komisji wyborczej, której decyzje w tym zakresie są ostateczne.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#SenatorStanislawZytkowski">Rozdział poświęcony głosowaniu gwarantuje jego tajność, zapewnia pilnowanie przez przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej porządku. Natomiast do omówienia samego aktu głosowania przystąpię później, równolegle omawiając i proporcjonalną, i większościową ordynację wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#SenatorStanislawZytkowski">Po ogłoszeniu wyników wyborów w ciągu siedmiu dni od pierwszego ogłoszenia wyników, przysługuje prawo wnoszenia protestów do wojewódzkiej komisji wyborczej, ta przekazuje te protesty do sądu wojewódzkiego, który w składzie trzech sędziów zawodowych rozpoznaje protesty i może albo unieważnić mandat, w takim wypadku wchodzi następny według kolejności kandydat, lub też w ogóle unieważnić wybory w okręgu i wtedy Prezydent musi zarządzić w tym okręgu rozpisanie nowych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#SenatorStanislawZytkowski">I dalej, ordynacja wyborcza przewiduje zasady wygaśnięcia mandatu. Wprowadzono generalną zasadę, że mandat musi wiązać się z zamieszkaniem radnego w gminie, którą reprezentuje. Stąd znalazł się zapis, że w wypadku zmiany miejsca zamieszkania następuje wygaśnięcie mandatu. Ponadto wygaśnięcie mandatu następuje z takich przyczyn, jak: śmierć, zrzeczenie się mandatu lub utracenie prawa wybieralności. Fakt wygaśnięcia mandatu stwierdza zainteresowana rada, której radny jest członkiem, a od jej decyzji przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#SenatorStanislawZytkowski">Tak pokrótce przedstawiają się podstawowe zasady prawa wyborczego wspólne dla obydwu typów ordynacji wyborczej. Sam akt głosowania przez obywateli w ordynacji o charakterze większościowym może się odbywać dwojako. Może to być wybranie jednej z list, włożenie jej do koperty i wrzucenie do urny. W ramach tej listy obywatel może dokonywać skreśleń lub może wrzucić ją bez skreśleń, co będzie oznaczało, że kandydaci wchodzą w porządku preferencyjnym, ustalonym przez przedkładających listę. Ordynacja większościowa zapewnia też możliwość głosowania na osoby, a więc głosowania na osoby z różnych list przedłożonych przez organizacje. W takim wypadku wyborca pozostawia te wszystkie listy, z których będzie wybierał radnych, a pozostałe listy niszczy. Na poszczególnych listach dokonuje skreśleń w ten sposób, że na liście nie może pozostać większa liczba nazwisk niż przysługuje mandatów, liczba nie skreślonych kandydatów nie może być większa niż liczba mandatów przysługująca w danym okręgu. O ile po zsumowaniu wszystkich głosów na listach włożonych do koperty okaże się, że liczba ta jest większa, wówczas głos taki przez obwodową komisję wyborczą zostanie uznany za nieważny.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#SenatorStanislawZytkowski">Obliczenia wyników wyborów w obwodzie, a następnie w okręgu dokonuje się normalną metodą większościową, a więc według ilości głosów otrzymanych przez poszczególnych kandydatów. W wypadku równej ilości miejsc na ostatniej pozycji, gdy nie można rozstrzygnąć, który z kandydatów wchodzi, ordynacja przewiduje rozstrzygnięcie losowe, rzucenie losu przez przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#SenatorStanislawZytkowski">Ordynacja proporcjonalna, którą chcę teraz państwu przedstawić, przewiduje jedynie możliwość głosowania na listy. Wyborca dokonuje wyboru spośród przedłożonych list i tylko tę listę wkłada do koperty. W ramach tej listy może dokonywać skreśleń lub może wrzucić ją bez skreśleń, co oznacza głosowanie według porządku ustalonego przez organizację przedkładającą listę.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#SenatorStanislawZytkowski">Sposób obliczania głosów, ustalania wyników głosowania przy ordynacji proporcjonalnej odbywa się następująco: liczby ważnych głosów oddanych na poszczególne listy dzieli się kolejno przez 1, 2, 3, 4 aż do ilości mandatów przysługujących w danym okręgu wyborczym. Następnie otrzymane w ten sposób ilorazy szereguje się według kolejności. Następnie na poszczególne listy przydziela się odpowiednie ilości mandatów według kolejności ilorazów uzyskanych przez poszczególne organizacje, przez poszczególne listy.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#SenatorStanislawZytkowski">Takie są podstawowe zasady prawa wyborczego. O tym, która ordynacja ostatecznie zostanie przyjęta — ponieważ sprawa jest otwarta, jest dyskusyjna — zadecyduje Wysoka Izba.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#SenatorStanislawZytkowski">Na zakończenie Chciałbym jeszcze zgłosić poprawkę, która umknęła uwagi w trakcie sporządzania projektów, a która dotyczy pewnych istotnych zapisów związanych z kalendarzem wyborczym. Otóż w przedłożonym obecnie Wysokiej Izbie projekcie ordynacji wyborczej przewiduje się, że podział na okręgi wyborcze musi być dokonany co najmniej na 40 dni przed ogłoszeniem terminu wyborów. I tego podziału dokonuje wojewódzka komisja wyborcza. Tymczasem powołanie wojewódzkiej komisji wyborczej przewiduje się później, na co najmniej 35 dni przed ogłoszeniem terminu wyborów. Jest to oczywista niespójność, którą należy usunąć.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#SenatorStanislawZytkowski">W związku z tym Komisja proponuje dokonanie poprawek w zapisach ordynacji wyborczej dotyczących kalendarza wyborczego w następujący sposób: w art. 9, dotyczącym rozpisania wyborów przez Prezydenta, ogłoszenia terminu wyborów, proponujemy wpisać termin 50 dni. Równocześnie w art. 18 ust. 1, określającym powołanie Państwowej Komisji Wyborczej, proponujemy wpisanie również — aby się to odbyło jednym aktem Prezydenta — terminu 50 dni. Powołanie wojewódzkiej komisji wyborczej, przewidziane również w art. 18 ust. 2, proponujemy w terminie 45 dni przed głosowaniem. I następnie podział na okręgi wyborcze, którego dokonuje wojewódzka komisja wyborcza, przewidziany w art. 7 ust. 3, będzie miał termin 14 dni, tak jak tutaj przewidziano. Ten dysonans jest usunięty i dalej proponujemy przesunięcie terminu powołania obwodowych komisji wyborczych w art. 18 ust. 2. nie, to już zostaje, przepraszam państwa bardzo, ten zapis pozostaje w dalszym ciągu bez zmian, pozostaje termin 30 dni. Natomiast w art. 8 ust. 3. podział na obwody, musi być również termin 30 dni, tak żeby obwodowe komisje wyborcze były powołane równocześnie.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#SenatorStanislawZytkowski">To tyle, Wysoka Izbo, dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Z kolei prosiłbym o przedstawienie projektu ustawy w sprawie pracowników komunalnych Pana Senatora sprawozdawcę Tadeusza Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Panie Marszalku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">Nieuchronną konsekwencją powołania do życia samorządu terytorialnego w Polsce będzie podwójny system służby publicznej: samorządowej na podstawowym szczeblu administracji, to jest w gminach i miastach, oraz państwowej na wyższych szczeblach zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pracownicy zwani w projekcie ustawy pracownikami komunalnymi będą zatrudnieni w jednostkach administracyjnych samorządu terytorialnego, a pracownicy państwowi — w urzędach administracji ogólnopaństwowej.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#SenatorTadeuszZielinski">Przewidywany dualizm nie może w żadnym razie doprowadzić do ideowego rozdwojenia służby publicznej, do jej rozwarstwienia pod względem dbałości o interesy całej Rzeczypospolitej. Starorzymska formuła salus rei publicae suprema lex esto stała się, z woli naszych praojców, podstawowym elementem polskiej kultury politycznej. Pamiętać o tym powinni przyszli pracownicy samorządowi, a mówić trzeba o tym już teraz, gdy tworzymy zręby jak gdyby republik samorządowych. Każda z nich będzie cząstką jednolitego organizmu Rzeczypospolitej — jako dobra najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#SenatorTadeuszZielinski">Senat jest szczególnie powołany do sprzeciwiania się naruszeniom tych wszystkich wartości, których symbolem jest przywrócona naszemu państwu nazwa Rzeczypospolita Polska.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#SenatorTadeuszZielinski">Niestety, w kilkanaście zaledwie dni od historycznego dnia zmiany Konstytucji majestat Rzeczypospolitej został tutaj sponiewierany. W dniu 12 stycznia popełniony został za tymi oknami czyn, który spowodował zakłócenie obrad Senatu, a sprawcy tej napaści odeszli bez przeszkód z miejsca przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#SenatorTadeuszZielinski">Mówię o tym wydarzeniu w kontekście debaty nad projektem ustawy o pracownikach samorządowych dlatego, że bierność służb publicznych, powołanych specjalnie do ochrony organów państwa, stanowi w tym wypadku demoralizujący przykład zarówno dla kadry pracowników państwowych, jak też dla przyszłych pracowników samorządu terytorialnego, którym zostanie powierzona troska o interesy ogólne.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pisał Juliusz Słowacki w jednym ze swoich dzieł: — „Polsko ty nasza, myśmy z Twego uczynili nazwiska pacierz, co płacze i piorun, co błyska”. Niech Rzeczpospolita wyraża działaniami swych organów nie tylko łagodność demokratycznego państwa socjalnego, które pochyla się nad każdą potrzebującą pomocy jednostką, lecz niechże będzie również wielką siłą państwa prawnego, zdolnego do zapewnienia swym obywatelom pełni bezpieczeństwa publicznego.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o pracownikach samorządowych, zatytułowany dotychczas: projekt ustawy o pracownikach komunalnych, reguluje w sposób zróżnicowany sytuację trzech grup pracowników komunalnych: po pierwsze, zatrudnionych na podstawie wyboru, po drugie, zatrudnionych na podstawie mianowania i, po trzecie, pozostających w stosunkach pracy opartych na umowach o pracę. Można jeszcze wyróżnić czwartą grupę: głównych księgowych, którzy będą zatrudniani na podstawie powołania regulowanego przez Kodeks pracy.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#SenatorTadeuszZielinski">Na podstawie wyboru ma powstawać m.in. stosunek pracy z wójtem, burmistrzem, sekretarzem gminy, z przewodniczącym sejmiku, jak również z członkami zarządu gminy, miasta, dzielnicy, jeśli z aktów wyboru będzie wynikać obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracowników.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#SenatorTadeuszZielinski">Mianowanymi pracownikami będą kierownicy komunalnych jednostek organizacyjnych oraz kierownicy komunalnych przedsiębiorstw, zakładów i instytucji. Pozycja pracownicza tej grupy będzie zbliżona do statusu służbowego urzędników państwowych.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pozostali pracownicy samorządowi mają być zatrudniani na podstawie umów o pracę, a ich sytuacja kształtować się będzie tak samo, jak sytuacja ogółu pracowników objętych przepisami Kodeksu pracy, jednak z wyjątkami przewidzianymi na ich korzyść w projekcie ustawy o pracownikach komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#SenatorTadeuszZielinski">Według przyjętych założeń, kierownicze zadania w jednostkach wykonawczych samorządu terytorialnego spełniać będzie właśnie kadra pracowników mianowanych. Grupa ta powinna odznaczać się odpowiednimi kwalifikacjami fachowymi, niezbędnymi do sprawnego wykonywania zadań administracyjnych. Proponowany model służby samorządowej zrywa z leninowską koncepcją sprawowania administracji terenowej przez ludzi wyłącznie wybieranych i odwoływanych przez obywateli oraz mających status pracowniczy taki sam, jak pracownicy zatrudnieni na podstawie umów o pracę w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#SenatorTadeuszZielinski">Powojenne losy administracji państwowej w Polsce z całą jaskrawością pokazały do czego prowadzą próby tzw. uspołeczniania administracji, czyli zastępowania fachowego korpusu urzędniczego uprzywilejowaną warstwą amatorów z nomenklatury, mającą uosabiać ideę fasadowego ludowładztwa.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#SenatorTadeuszZielinski">Urzędnicy samorządowi powinni posiadać kwalifikacje nie niższe niż dotychczasowi urzędnicy państwowi zatrudnieni na podstawie mianowania w urzędach terenowych organów administracji państwowej. Reforma administracji terenowej nie powinna w żadnym razie doprowadzić do obniżenia poziomu zawodowego kadry samorządowej. Trzeba jednak liczyć się z niebezpieczeństwem zwalniania gdzieniegdzie pracowników ze względów politycznych, ze szkodą dla fachowości obsady nowo utworzonych urzędów.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#SenatorTadeuszZielinski">Niekorzystnym tendencjom w zakresie liberalizacji wymagań zawodowych w służbie komunalnej może sprzyjać ciągle mała atrakcyjność pracy urzędniczej, uważanej ongiś za wielce zaszczytną, a później stale deprecjonowanej pod pretekstem walki z biurokracją; nierzadko też wyszydzanej w dziełach literackich, w teatrze, radiu i telewizji. Karykaturalnym wizerunkom tych bohaterów towarzyszyły ujawniane co jakiś czas afery korupcyjne ukazujące rzeczywistą naturę tych, którzy urzędy publiczne przemieniali czasem w lukratywne posady, szkodząc opinii ludzi naprawdę uczciwych i ofiarnych, których nie brak w obecnym aparacie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#SenatorTadeuszZielinski">Nie w urzędach kierowanych przez niegodnych ludzi, ale w umysłach i sercach obywateli tęskniących za prawdziwą samorządnością przechowała się narodowość polska. Na nich może dziś liczyć każda nowo powstająca w terenie Pospolita, Samorządna Rzecz.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pracownicy mianowani zostaną podporządkowani w pierwszym rzędzie przepisom ustawy o pracownikach samorządowych, która będzie stanowić podstawę ich szczególnego statusu prawnego w zakresie zarówno unormowań ich obowiązków pracowniczych, jak też praw. W materii ustawą tą nie uregulowanej odnosić się będą do nich — zgodnie z art. 5 Kodeksu pracy i przepisem zawartym w samej ustawie odsyłającym do Kodeksu pracy — przepisy tegoż Kodeksu oraz aktów odrębnych. Posiłkowe zastosowanie znajdą w odniesieniu do tej właśnie grupy, do grupy pracowników mianowanych, przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, do których projekt ustawy odsyła wprost w przypadkach, gdy chodzi o regulacje nadające się do odpowiedniego wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#SenatorTadeuszZielinski">Odpowiednie zastosowanie znajdą w szczególności przepisy o nagrodach jubileuszowych oraz o jednorazowej odprawie dla pracowników przechodzących na rentę lub emeryturę, dalej, przepisy o przeniesieniach służbowych oraz w zakresie nie unormowanym w ustawie o pracownikach komunalnych, przepisy o czasie pracy i częściowo o odpowiedzialności dyscyplinarnej pracowników mianowanych w urzędach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pozycja pracownicza mianowanych pracowników samorządowych pod względem zakresu praw i obowiązków będzie podobna do sytuacji urzędników państwowych. Projektowana ustawa nie przewiduje, w zasadzie, dodatkowych przywilejów na rzecz formującej się nowej kadry pracowników administracji, ale nie pogarsza też w żadnym razie sytuacji pracowników samorządowych. Pod pewnymi względami jest nawet dla tej grupy korzystniejsza od przepisów dotyczących urzędników państwowych.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#SenatorTadeuszZielinski">Projekt znosi ograniczenie wolności związkowej pracowników administracji terenowej. Nie zawiera bowiem przepisu wzorowanego na art. 40 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, mocą którego wyłączone zostało prawo zrzeszania się w związkach zawodowych ogromnej rzeszy pracowników państwowych, urzędników państwowych uznanych administracyjnie za funkcjonariuszy na wysokich stanowiskach, związanych z reguły z tworzeniem polityki, bądź za pracowników, których obowiązki mają wysoce poufny charakter.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wszystkie spory ze stosunków pracy pracowników z wyboru, mianowania oraz powstających na podstawie umów o pracę mają być rozpatrywane w tym samym trybie przed sądami pracy, a nie w postępowaniu administracyjnym. W szczególny sposób unormowana będzie sprawa odpowiedzialności pracowników mianowanych za naruszenia obowiązków służbowych. Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych będą właściwe dwuinstancyjne komisje wyłaniane przez organy samorządowe.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy o pracownikach samorządowych zawiera także przepisy dyskusyjne. Zaliczyć do nich należy przepisy rozdziału IV poświęconego odznaczeniom. Pobrzmiewają w nich echa czasu minionego. Projekt przewiduje nadawanie nowych odznak honorowych i przyznawanie, w trybie określonym w ustawie o pracownikach urzędów państwowych, orderów. Ileż tandetnego patosu, szczodrego nagradzania obywateli orderami, szafowania tytułami honorowymi tudzież innymi wyróżnieniami, które z biegiem lat kompletnie się zdewaluowały, wprowadziło w nasze życie publiczne to zjawisko. Może nadeszła pora na rozstanie się z obyczajami, które złożyły się na swoisty folklor realnego socjalizmu, przypominającego wzory wschodnie. Czy jednak impulsem do tej zmiany ma być dyskutowana dziś ustawa o pracownikach samorządowych, której projekt opiera się na założeniu, że ta nowa grupa pracowników pozostających w służbie publicznej powinna korzystać, w zasadzie, z tych samych uprawnień, co pracownicy państwowi? Myślę, że trzeba dać Sejmowi okazję do odpowiedzi na to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#SenatorTadeuszZielinski">Projekt liczy się z koniecznością zachowania uprawnień nabytych przez dotychczasowych pracowników państwowej administracji terenowej. Szczegółowe warunki zaliczania do okresu pracy w jednostkach samorządu terytorialnego okresu zatrudnienia w innych zakładach pracy zostaną określone w rozporządzeniu wykonawczym.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#SenatorTadeuszZielinski">W sposób jednolity dla wszystkich pracowników komunalnych projekt normuje prawo do zaopatrzenia emerytalnego i rentowego dla pracowników samorządu terytorialnego każdej z trzech wymienionych poprzednio grup, a także dla członków rodzin tychże pracowników.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#SenatorTadeuszZielinski">Projekt w końcowym przepisie reguluje sytuację pracowników zatrudnionych w dotychczasowych jednostkach terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego. Ze względu na konieczność zapewnienia ciągłości funkcjonowania administracji terenowej przepis ten wprowadza zasadę utrzymania w mocy wszystkich stosunków pracy, przewidując, że pracownicy urzędów państwowych w gminach i miastach z dniem wejścia w życie ustawy stają się pracownikami samorządowymi. Projekt dopuszcza jednak możliwość częściowej wymiany kadry w nowo utworzonych jednostkach, w ściśle określonym terminie, na podstawie wypowiedzeń dokonywanych zgodnie z zasadami obowiązującymi przy rozwiązywaniu umów o pracę z powodu likwidacji zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#SenatorTadeuszZielinski">Poddaję pod rozwagę Wysokiej Izbie termin końcowy: 31 grudnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wysoki Senacie! Tak w najogólniejszych zarysach przedstawia się proponowany kształt prawny służby samorządowej. W imieniu Komisji inicjatyw i Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie ten projekt, w brzmieniu druku nr 116, z wnioskiem o jego przyjęcie z poprawką dotyczącą nazwy: pracownik komunalny. Termin ten został wprowadzony do tekstu tego projektu w związku z użyciem tej nazwy w ustawie o samorządzie terytorialnym w art. 33 ust. 5.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#SenatorTadeuszZielinski">Zdaniem państwa senatorów członków Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych, bardziej odpowiednim terminem byłoby: pracownik samorządu terytorialnego lub pracownik samorządowy. Jeżeli Wysoka Izba ten pogląd podzieli, to zarówno w tytule tej ustawy, jak też w projekcie ustawy o samorządzie terytorialnym nazwa pracownik komunalny powinna być zastąpiona jednym z proponowanych tutaj terminów.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#SenatorTadeuszZielinski">W procesie legislacyjnym związanym z przedstawionym projektem musi być zachowany tryb postępowania zapewniający związkom zawodowym możność skorzystania z przedstawienia opinii w sprawie tego projektu w sposób określony w art. 22 ustawy z 8 października 1982 r. o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wysoki Senacie! Ustawa o pracownikach samorządowych stanie się z woli Sejmu i Senatu istotną częścią składową kompleksu ustaw, które określą pełny kształt odrodzonego samorządu terytorialnego w Polsce. Od tej ustawy powodzenie reformy administracji terenowej zależy szczególnie, w niej jest bowiem treść żywa, wyznaczająca prawa i obowiązki ludzi, którym zostanie powierzone wielkie zadanie kierowania siłami samorządu odpowiednio do celu jego założenia, którym jest dobro wspólne.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Z kolei poproszę Panią Senator sprawozdawcę Alicję Grześkowiak, żeby zechciała przedstawić niezbędne poprawki w ustawie konstytucyjnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Chciałabym zacząć od pewnej prośby. Otóż państwo otrzymali dołączony do druku 117 tekst proponowanych zmian Konstytucji. Tekst ten zawiera bardzo wiele błędów spowodowanych przyczynami technicznymi; bardzo przepraszam za te błędy. Prawidłowy tekst zostanie dostarczony państwu — mam nadzieję — jeszcze w czasie mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">W art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zmienionym 30 grudnia 1989 r. stwierdza się, że: — „Polska jest demokratycznym państwem prawnym”. W organizacji i funkcjonowaniu takiego państwa istotne miejsce wyznacza się samorządowi terytorialnemu. Stanowi on formę udziału społeczeństwa w samodzielnym zaspokajaniu potrzeb życia zbiorowego o znaczeniu lokalnym. Mówiono dzisiaj w Wysokiej Izbie na ten temat już bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Samorząd, którego pozycję powinna określać Konstytucja, ogranicza zakres działania administracji państwowej, co stwarza korzystne warunki do jej praworządnego funkcjonowania. W samorządzie, jak mówiono tutaj, widzi się przejaw demokratycznych tendencji ustrojowych, a w jego rodzajach i zakresie spraw przekazywanych do jego kompetencji i stopniu jego samodzielności — miernik podmiotowości politycznej obywateli i ich wolności politycznej w państwie.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Rozbudowane instytucje samorządu terytorialnego uważa się za ostoję praworządności, ponieważ sami zainteresowani rządzą swoimi sprawami, wybierając organy i sprawując nad ich działalnością bezpośrednią kontrolę.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiam projekt ustawy o zmianie Konstytucji. Projekt ten jest po prostu konieczny, ponieważ przedstawione projekty ustaw o samorządzie terytorialnym powodują konieczność zmian w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Projekt ustawy przedstawiany Wysokiej Izbie zawiera propozycje niezbędnych zmian i to tylko w związku z proponowanymi zmianami ustawodawstwa w zakresie terenowych organów władzy, administracji państwowej, wprowadzającymi nowy model samorządów terytorialnych.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Zmiany Konstytucji otwierają drogę przemianom zaproponowanym przez senacką Komisję Samorządu Terytorialnego i realizują w sposób konkretny wprowadzoną w ostatniej nowelizacji Konstytucji w art. 5 zasadę samorządności obywateli.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Proponowane zmiany mają więc przede wszystkim charakter nie programujący, ale dostosowujący zapisy Konstytucji do nowej koncepcji samorządu terytorialnego, opracowanej w przedkładanym razem z projektem ustawy o zmianie Konstytucji pakiecie projektów ustaw samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Rady narodowe, według projektu zmian Konstytucji, przestają być organami władzy i administracji państwowej. Konsekwencją tego jest konieczność bądź skreślenia zapisów Konstytucji, które zawierają regulacje dotyczące rad narodowych, bądź zastąpienia ich nowym pojęciem rad gmin. Projekt zawiera także propozycje niezbędnej zmiany w zakresie terenowego organu administracji rządowej. Wojewodowie zostają uznani za przedstawicieli rządu na swoim terenie, co znajduje wyraz w nowej wersji art. 52 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Przedstawiane propozycje zmian Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą być traktowane jako ostateczne. Stanowią niezwykle ważny, kolejny etap na drodze ewolucyjnego przekształcania konstytucyjnych zasad ustroju państwa. Dają podstawy prawne do realizacji dążeń społeczeństwa polskiego do samorządności.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Komisja Konstytucyjna Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Komisja Konstytucyjna Senatu Rzeczypospolitej Polskiej prowadzą prace nad nową Konstytucją i w niej z pewnością znajdzie ostateczne ujęcie model samorządności lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zanim przedstawię projekt uchwały Senatu w sprawie wszczęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmian w Konstytucji, chciałabym zaprezentować uchwałę Komisji Konstytucyjnej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, która rozważała prezentowany przeze mnie projekt ustawy na swoich posiedzeniach i dnia 18 stycznia 1990 r. podjęła uchwałę następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">„Komisja Konstytucyjna postanowiła wystąpić do Senatu z wnioskiem dotyczącym podjęcia inicjatywy ustawodawczej w sprawie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Komisja dostrzega pilną potrzebę zmiany dalszych przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Komisja zwraca uwagę na konieczność dostosowania przepisów obowiązujących ustaw do zaproponowanych zmian w zakresie terenowych organów administracji, uważając, że inicjatywę w tym zakresie powinien podjąć rząd”.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Wysoki Senacie! Przedstawiam wniosek Komisji Konstytucyjnej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego dotyczący uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i przedstawiam Wysokiemu Senatowi następujący projekt uchwały:</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">„Projekt uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Na podstawie art. 20 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Senat postanawia wnieść do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Jednocześnie Senat upoważnia senator Alicję Grześkowiak do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem”.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić teraz pokrótce szczegóły propozycji ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Mówiłam na wstępie na czym generalnie ten projekt polega. Otóż zmiany przez nas proponowane, jak powiedziałam, polegają na dostosowaniu tekstu Konstytucji do modelu wprowadzonego przez projekty ustaw o samorządzie lokalnym. Te zmiany są konieczne i polegają przede wszystkim na skreśleniu przepisu o zwierzchnim nadzorze Prezydenta nad radami narodowymi, po drugie, na uznaniu wojewodów za jedyny terenowy organ władzy państwowej, mówi o tym proponowany przez nas art. 52, z czym wiąże się zmiana art. 41 pkt 11 Konstytucji, w którym projekt Radzie Ministrów powierza kierowanie pracą terenowych organów administracji państwowej. Natomiast reszta propozycji zmian Konstytucji stanowi przystosowanie zapisów Konstytucji do rozwiązań proponowanych ustaw dotyczących samorządu terytorialnego i polega głównie na wykreśleniu pojęcia — „rady narodowe” i zastąpieniu ich pojęciem — „rady gminne”.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam wielki zaszczyt prosić Wysoką Izbę o zaaprobowanie propozycji przedstawionych przez Komisję Konstytucyjną i Komisję Samorządu Terytorialnego, o aprobatę dla nowego modelu samorządu lokalnego, w tym wypadku o zaaprobowanie zmiany zasad konstytucyjnych, pozwalających na praworządne funkcjonowanie samorządu lokalnego.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Proszę zatem o przy jęcie w głosowaniu projektu uchwały zreferowanej przeze mnie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Z kolei jest prośba, by przedstawiciele rządu dali krótkie informacje co do dalszych zamierzeń od strony rządu, żeby Senat miał obraz całokształtu czynności. Pan prof. Regulski, nasz senator, a jednocześnie sekretarz stanu w Urzędzie Rady Ministrów, może zechce zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Chciałem przede wszystkim w imieniu Premiera Mazowieckiego przeprosić za jego nieobecność. Niestety, grypa dosięgła również jego, a lekarz zakazał mu opuszczać mieszkanie. Chciał wyrazić żal, że nie będzie miał okazji bezpośrednio zabrać głosu i przedstawić swoich poglądów Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Jednak zasadę i rolę samorządu terytorialnego podkreślił wyraźnie w swoim wystąpieniu sprzed kilku dni, w którym wezwał do przyspieszenia wyborów traktując samorząd terytorialny jako jeden z podstawowych filarów nowego ustroju demokratycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Rząd jest więc zdecydowany przeprowadzić autentyczną, głęboką reformę władz lokalnych i odbudować samorząd miast i gmin tak, aby ludzie mogli wziąć sprawy we własne ręce.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Rząd jednak jest jednocześnie odpowiedzialny za zapewnienie funkcjonowania państwa, za bieżące zaspokajanie potrzeb i za ciągłość funkcjonowania aparatu administracji państwowej i innych instytucji. W związku z tym rząd będzie podejmował wszystkie działania, aby reforma, głęboka reforma, dotykająca wszystkich dziedzin życia, przebiegała praktycznie w sposób płynny, z możliwością wyeliminowania wszelkiego rodzaju kłopotów i konfliktów, które po drodze będą wynikały.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Dlatego w pełni popieramy wniosek zawarty w projekcie ustawy o pracownikach komunalnych, mówiący o tym, że z mocy ustawy pracownicy ci będą mieli zapewnioną ciągłość zatrudnienia, że dla ludzi zatrudnionych w obecnych urzędach miejskich i gminnych dzień wyborów nie jest dniem końca pracy, będą oni pracowali nadal i przejdą na nowe pozycje z mocy ustawy.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Rząd jest również za tym, aby nie przeprowadzać obecnie reformy podziału administracyjnego, choć wszyscy wiemy, że jest on niedobry i będzie musiał ulec zmianom. Jednak zmiany podziału na województwa będą mogły być podjęte dopiero wtedy, gdy samorząd gminny umocni się i nabierze rzeczywiście zdolności do samodzielnego działania, a więc za kilka lat.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Co do korekty podziałów gminnych, to wydaje się, że nie jest możliwe przeprowadzenie ich przed wyborami; będzie to zadanie nowo wybranych rad, które w oparciu o pełną reprezentację społeczeństwa będą podejmować decyzje w imię interesów lokalnych przy nawiązaniu współpracy z lokalnymi społecznościami.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Zależy nam również na tym, aby obecni radni, ci, którzy zyskali poparcie społeczne, chcieli kandydować do wstępnych wyborów. W tym miejscu Chciałbym odpowiedzieć na telefon pani radnej z Poznania, która dzwoniła do mnie kilka dni temu: my szanujemy tych radnych, którzy zyskali w bieżącej pracy szacunek miejscowych społeczeństw. Takich radnych jest na pewno dużo, nie wszyscy radni byli źli. W związku z tym chcielibyśmy w celu utrzymania stabilności państwa, aby ci, którzy ten szacunek zdobyli, zechcieli kandydować w nadchodzących wyborach i życzymy im sukcesu. Nie jest ich winą, że rady jako całość nie cieszą się dobrą reputacją społeczną.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Jak pan senator sprawozdawca Stępień powiedział, dokonaliśmy podziału prac między Senat i organy rządowe. Przedstawiona paczka czterech ustaw jest w zasadzie swojej zgodna z ogólną linią reprezentowaną przez poglądy rządu. I w tym zakresie większość poprawek zgłaszanych w trybie roboczym w czasie prac została uwzględniona, tak że możemy przyjąć, iż stanowią one właściwą podstawę do dalszych uzgodnień i prac legislacyjnych. Rada Ministrów nie miała jeszcze możliwości zapoznania się i zajęcia stanowiska w sprawie przedstawianych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Zastrzegamy więc sobie możliwość zgłaszania poprawek i prac szczegółowych, gdyż nie wszystkie poprawki zostały w pełni uwzględnione i satysfakcjonują nas. Niemniej, powtarzam, ogólna zasada, ogólna koncepcja jest w pełni zgodna z przedstawianymi wcześniej poglądami rządu.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Natomiast chciałbym zwrócić uwagę, że to dążenie do stabilizacji kraju, które Premier podkreślał wielokrotnie, powinno znaleźć odbicie również w tym, żeby rady miejskie i gminne były w pełni reprezentatywne w stosunku do miejscowej ludności. Chodzi więc o to, aby wszelkiego rodzaju mniejszości, w tym szczególnie mniejszości etniczne, miały możność uzyskania odpowiedniej liczby mandatów w ramach rad.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Chodzi nam o to, że pełna stabilizacja kraju i pełna demokracja domaga się tego, aby dyskusje o charakterze politycznym czy rozbieżności poglądów odbywały się w łonie samych rad, a nie na zewnątrz. Dlatego chcielibyśmy podkreślić nasze zainteresowanie tym, aby ordynacja wyborcza była tak skonstruowana, aby reprezentanci mniejszości mogli również znaleźć się w składzie rad. Mam osobiście wątpliwości czy przedstawiony projekt ustawy we właściwym stopniu zapewnia tę możliwość.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">W ramach podziału prac rząd przedstawi propozycje dwóch ustaw. Ustawy o administracji państwowej, której założenia zreferuje pan minister Kołodziejski, oraz ustawy wprowadzającej samorząd terytorialny i określającej regulacje okresu przejściowego.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Ostatnia ustawa ma kluczowe znaczenie właśnie dla płynności przejścia. Musimy bowiem zdać sobie sprawę, że dzień wyborów, w którym wejdzie w życie ustawa dyskutowana dzisiaj, w którym muszą wejść w życie również te ustawy, które przedstawi rząd, właściwie rozpoczyna proces realizacji reformy samorządu terytorialnego, a nie kończy go. Chcemy budować nowy samorząd wespół z radami wybranymi w demokratycznym głosowaniu. Bez udziału ludzi reprezentujących społeczeństwa lokalne, niejako odgórnie, tego systemu zbudować nie można. Będziemy mieli więc proces przechodzenia. Proces, który będzie trwał pewien okres. Reforma samorządu jest bowiem częścią reformy państwa i jest uzależniona w swoim kalendarzu od innych decyzji dotyczących innych dziedzin. Przede wszystkim sprawa budżetu. Obecnie parlament dyskutuje nad budżetem i uchwali go. Nie wydaje się możliwe zmienianie budżetu w środku roku. Ten uchwalony obecnie budżet będzie musiał obowiązywać rok cały. A więc nowe zasady finansowania samorządu będą mogły wejść w życie dopiero od 1 stycznia 1991 r. w oparciu o budżety już uchwalone przez nowo wybranych radnych.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Jest oczywiste, że np. reformy oświaty nie można zrobić w maju po wyborach. Można dopiero 1 września. Wiadomo, że reforma służby zdrowia też nie będzie opracowana przed wyborami, tylko będzie wprowadzana sukcesywnie już w okresie powyborczym. Wiadomo, że musimy zmienić system czynszu, aby czynsze pokrywały koszty utrzymania budynku, ale na to, żeby te czynsze wprowadzić, trzeba zmienić sposób organizacji administracji budynków mieszkalnych tak, aby w czynsze nie została przerzucana cała niegospodarność dotychczas działających administracji budynków mieszkalnych; za to ludzie płacić nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">A więc to są elementy, które warunkują sukcesywność wprowadzania reformy. Ustawa, o której mówimy, będzie więc określała tryb przejęcia administracji państwowej przez samorządy, tryb przejścia pracowników administracji państwowej na status pracowników komunalnych, tryb załatwiania spraw w toku, tryb przejmowania we władanie poszczególnych instytucji miejskich i mienia komunalnego, tryb reorganizacji przedsiębiorstw komunalnych i przejmowania ich na własność przez samorządy miejskie. Jest to duża ustawa, regulująca poszczególne kroki, etap w procesie reformy.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Tę ustawę rząd przedstawi w takim terminie, aby mogła być uchwalona i wejść w życie z dniem wyborów. Szczegółowy harmonogram przedstawimy wkrótce po zapoznaniu się z wynikami debaty dnia dzisiejszego i po zajęciu stanowiska przez Radę Ministrów w stosunku do przedłożonych dzisiaj ustaw.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Należy zwrócić uwagę, że w tym okresie, w tym procesie przejścia mamy do pokonania szereg dylematów, których dzisiejsza ustawa nie przesądza w sposób jednoznaczny. Do takich dylematów zaliczyć należy np. problem zarządu wielkimi miastami. Przedłożona dzisiaj ustawa określa rolę gminy niezależnie od jej wielkości. Stwarza pewne warunki, możliwości zastosowania różnych modeli do różnych miast. Ale proponowana dzisiaj ustawa stwierdza, że Warszawa, Kraków i Łódź z mocy ustawy stają się odrębnymi gminami, co oczywiście jest logiczne i pociąga za sobą konieczność oddzielenia funkcji prezydenta miasta Warszawy od funkcji wojewody warszawskiego, a więc reorganizacji obecnych urzędów miast, które spełniają również rolę urzędów wojewódzkich. Mamy jednak szereg głosów, które się domagają, żeby podstawową jednostką samorządową na terenie wielkich miast było nie miasto jako całość, lecz jego część wyodrębniająca się, tam gdzie społeczeństwo w sposób bezpośredni może się zaangażować w rozwiązywanie problemów lokalnych, a więc wyodrębniające się części czy wyodrębniające się dzielnice miast. Wtedy miasto jako całość powinno przyjąć formę związku międzygminnego, związku międzykomunalnego, regulującą tylko sprawy infrastruktury i inne, które wymagają decyzji w skali całego miasta. Natomiast podstawowy ciężar partycypacji społecznej przeniósłby się na szczebel niższy. Jest to dylemat. I my jako rząd nie możemy tu narzucać czegoś społeczeństwu, ono samo musi to określić.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Stąd pozwoliłem sobie zaprosić posłów i senatorów wybranych w Warszawie na spotkanie, na którym razem z reprezentantami społeczeństwa wybranymi w ostatnich wyborach musimy się zastanowić nad formą organizacji miasta Warszawy. Być może, że takie samo spotkanie i te same problemy będą w innych wielkich miastach, gdzie występują dzielnice.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Chciałem również zwrócić uwagę na problem, który może wyniknąć w związku z korektami w przyszłości granic gmin. Otóż, ponieważ te korekty będą następować, może się zdarzyć, że pewne części gminy przejdą z jednej gminy do innej, a tym samym wybrani radni mogą zostać niejako automatycznie przesunięci do sąsiednich rad. W związku z tym, wydaje się, że należałoby dopuścić elastyczną liczbę radnych w gminie, tak aby nie stanąć w sytuacji, że albo trzeba zarządzić dodatkowe wybory, albo kilku radnych, tych o których jest za dużo, pozbawić mandatu. Wydaje się, że taki element należałoby również wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Proszę Senatu! Proszę Wysokiej Izby! Powtarzam raz jeszcze, rząd jest gotów przeprowadzić głęboką reformę i będzie wspierał w tym zakresie parlament i wykonywał wszystkie ustawy parlamentu. Jesteśmy całkowicie zdecydowani, żeby odbudować ten element struktury państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie w tym miejscu na osobistą, małą refleksję. Jeżeli sięgnę myślą wstecz, to akurat rok temu, w styczniu, w małej grupie przygotowywaliśmy tezy, które były przedmiotem dyskusji przy — „okrągłym stole”. Potem tezy te, jak wspomniał senator Stępień, zostały odrzucone, niemniej każdy z nas w czasie kampanii wyborczej obiecał swoim wyborcom, że my ten samorząd mimo ówczesnego oporu ze strony ówczesnego rządu przeprowadzimy i wprowadzimy w życie. Ja obiecałem to moim wyborcom w woj. jeleniogórskim. Jeżeli dzisiaj możemy dyskutować już nad koncepcją ubraną w paragrafy prawne, w formę prawną, to jakże wielką drogę przeszliśmy od tych pierwszych tez sprzed roku, kiedy w sposób nieformalny w podziemiach kościoła na Żytniej na małych kartkach papieru pisaliśmy to, co chcielibyśmy kiedyś w przyszłości osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Myśmy to osiągnęli, my teraz mamy to zrealizować. Dzisiaj patrząc wstecz na osiągnięcia tego roku jestem optymistą. Jeżeli zrobiliśmy tak wielki krok w ciągu tego roku, to, być może, w ciągu następnego potrafimy wspólnymi siłami zbudować samorząd. Zrobić tę wielką reformę, która dotknie każdego z nas, która będzie dotyczyła każdej dziedziny życia.</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Jest to wielkie zadanie. Ale wierzę, wierzę, że parlament, rząd, a przede wszystkim społeczeństwo, które swoją działalnością ma wypełnić te ramy, które my tutaj tworzymy, będzie zdolne zbudować nową Polskę opartą na autentycznej demokracji lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-19.25" who="#PodsekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowSenatorJerzyRegulski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.26" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Z kolei prosiłbym o zabranie głosu Pana Ministra Kołodziejskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Przedmiotem ustawy, której założenia chciałem w syntetycznym skrócie przedstawić, jest terenowa, zespolona administracja rządowa. Traktujemy tę administrację jako integralną część administracji państwowej, w skład której wchodzi również administracja samorządowa jako integralna część administracji terenowej, w skład której oprócz administracji zespolonej wchodzi rządowa administracja specjalna.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Zasadność wydzielenia zasad funkcjonowania tej administracji rządowej wynika z nadrzędnej zasady przyjętej w projekcie ustawy o samorządzie terytorialnym: oddzielenie administracji rządowej od samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Prezentując w najbardziej syntetycznym skrócie podstawowe założenia projektu ustawy, Chciałbym podkreślić, że podstawą są trzy współzależne zasady, być może już dzisiaj banalne, ale jednak znajdujące głębokie konsekwencje w ustaleniach legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Po pierwsze, jest to zasada reformowania państwa jako spójnej całości, co oznacza, że zasadniczy wpływ na rozwiązania dotyczące funkcjonowania administracji rządowej ma system gospodarki rynkowej, aktualnie wprowadzany, oraz nowy model samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Po wtóre, jest to zasada pełnej realizacji idei państwa obywatelskiego poprzez samodzielny i uwłaszczony samorząd terytorialny. Przyjęcie tej idei do projektu ustawy oznacza pełną samodzielność gmin w zakresie zaspokajania wszystkich potrzeb lokalnych, jak i wyraźne rozgraniczenie kompetencji, zadań samorządu terytorialnego i administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">I wreszcie trzecia zasada oznacza komplementarności współdziałanie samorządu terytorialnego i administracji rządowej we wszystkich dziedzinach, które funkcjonują na rzecz zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Sumując konsekwencje tych zasad, wypada powiedzieć, że oznaczają one, iż uwłaszczona i wyposażona w środki gmina samodzielnie realizuje swoje zadania w ramach przyjętego porządku prawnego, za pośrednictwem którego to porządku administracja rządowa realizuje społeczną, ekonomiczną, ekologiczną i przestrzenną politykę rządu.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Przyjmując przedstawione zasady jako punkt wyjścia koncepcji funkcjonowania terenowej administracji rządowej, którą rząd pragnie niebawem przedstawić Sejmowi, chciałem omówić kolejno podstawowe formuły tej koncepcji. Formuły dotyczące funkcji tej administracji, systemu organizacyjnego oraz organizacji przestrzennej. Są to bowiem trzy współzależne dziedziny, które stanowią konstrukcję nośną całej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Podstawowe funkcje administracji rządowej zmieniają się w sposób istotny w okresie obecnie realizowanej przebudowy całego systemu państwowego, systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Jednak już dzisiaj nie ulega wątpliwości, że jako podstawowe dla administracji rządowej można wymienić następujące funkcje:</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Po pierwsze, jest to obsługa obywateli w zakresie określonym porządkiem prawnym. Skala tego problemu jest olbrzymia, dotyczyć będzie wszystkich funkcji, wszystkich zadań powierzonych przez rząd administracji samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Po wtóre, jest to nadzór nad działalnością podmiotów gospodarczych, a więc przedsiębiorstw, fabryk oraz gmin, nadzór wprowadzony zgodnie z kryteriami legalności. Z naciskiem chcemy podkreślić, że tę zasadę: według kryterium legalności, z całą konsekwencją w ustawie przeprowadzamy.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Kryterium celowości w zakresie sprawowania nadzoru ograniczamy jedynie do spraw zleconych samorządowi terytorialnemu. Zakres tych spraw nie został jeszcze rozstrzygnięty ani w projekcie naszej ustawy, ani w ustawie o samorządzie terytorialnym. Będzie on zmienny, będzie wynikiem różnych sytuacji zmiennych w czasie, które niesie rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Ważną funkcją administracji rządowej, ważną także dla należytego funkcjonowania samorządu terytorialnego, jest kształtowanie warunków zewnętrznych funkcjonowania podmiotów gospodarczych, a także funkcjonowania całego systemu samorządności terytorialnej.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Na realizację tej funkcji składa się przede wszystkim organizowanie sprawnych systemów infrastruktury społecznej, technicznej, ekonomicznej o znaczeniu regionalnym. Tych systemów, których z różnych przyczyn nie będzie mógł przejąć samorząd terytorialny zarówno jako samorząd gminny, jak i jako związki funkcjonalne gmin. Mogą się zdarzyć takie sytuacje, takie systemy techniczne infrastruktury technicznej i społecznej, które będą musiały pozostać w dyspozycji rządowej administracji terenowej. Typowym tego przykładem są wielkie systemy ciepłownicze, które nie wiadomo, czy samorząd zechce przejąć. Systemy komunikacyjne o znaczeniu regionalnym, które stwarzają dużo kłopotów w funkcjonowaniu i które, być może, nie wszędzie zostaną przejęte przez samorząd.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Musimy liczyć się w naszej ustawie z nie- obligatoryjnością przejmowania określonych zadań przez samorząd terytorialny. Dlatego w naszej ustawie muszą być te bezpieczniki, które pozwolą na opanowanie całokształtu problematyki rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Myślę także, że wśród ważnych funkcji administracji rządowej terenowej musi być funkcja sprawowania przez państwo funkcji sterowania rozwojem w warunkach gospodarki rynkowej. Funkcja interwencjonizmu państwowego w tym całym zakresie, w którym nie może tego sprawować rządowa administracja centralna.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Już dzisiaj przy pierwszych doświadczeniach z gospodarką rynkową widać, że znaczna część zadań interwencyjnych państwa musi być sprawowana na szczeblu regionalnym przez rządową administrację terenową.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">I wreszcie bardzo ważna funkcja, którą określamy jako harmonizowanie interesów cząstkowych z interesami ogólnospołecznymi. Harmonizowanie poprzez zapobieganie i rozwiązywanie wszystkich sytuacji konfliktowych oraz organizowanie rozwiązań konsensusowych. Jak byśmy patrzyli na samorząd terytorialny, na podmioty gospodarujące, to będą się one kierować, tak jak dotychczas się kierowały, interesem cząstkowym. Suma interesów cząstkowych nigdy nie stanowi o całości interesu ogólnospołecznego.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">A zatem jest problem stworzenia w obu ustawach — w ustawie o samorządzie terytorialnym i w ustawie o administracji państwowej — takiego systemu prawnego, który daje prawne oprzyrządowanie dochodzenia do rozwiązań konsensusowych, pozwala na rozstrzyganie sytuacji konfliktowych. Sąd jest ostateczną instancją, która mogłaby takie sytuacje rozstrzygać.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Wysoka Izbo! Konsekwencją funkcji administracji rządowej, które przedstawiłem, jest konstrukcja systemu organizacyjnego tej administracji. Nie Chciałbym wchodzić w szczegóły, ale o pewnych sprawach trzeba powiedzieć, bo one korelują się w istotny sposób z rozwiązaniami przyjętymi w ustawie o samorządzie terytorialnym i o proponowanych zmianach w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Generalnie biorąc, system organizacyjny terenowej administracji rządowej określa zakres zespolonej i specjalistycznej administracji rządowej oraz relacje między nimi na terenie województwa; określa strukturę zespolonej administracji rządowej i jej kompetencje w stosunku do administracji specjalnej.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Główną konstrukcją nośną systemu organizacyjnego administracji rządowej, którą proponuje projekt ustawy, jest wojewoda. Koresponduje to z zasadą zaproponowaną przed chwilą w noweli konstytucyjnej — wojewoda jako terenowy organ administracji państwowej oraz jako przedstawiciel rządu na terenie województwa. Ta zasada byłaby podstawą funkcjonowania całego systemu organizacyjnego. Oznacza ona, że wojewoda realizując na terenie województwa politykę rządu wypełnia swoje funkcje w całym zakresie, jaki przedstawiłem przed chwilą, w zakresie dotyczącym podstawowej funkcji administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Funkcje te wypełnia poprzez zespoloną administrację rządową, której jest bezpośrednim i jedynym kierownikiem. Ta zasada niepodzielności zespolonej administracji, niepodzielności podległości zespolonej administracji państwowej w wojewodzie i tylko w wojewodzie jest podstawą zasadniczego polepszenia sprawności funkcjonowania administracji rządowej. Nie może tu być żadnych podziałów, żadnych innych sytuacji, które ubezwłasnowolniają wojewodę.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Projekt naszej ustawy zakłada, że na szczeblu podstawowym funkcje administracji rządowej spełnia administracja samorządowa na zasadzie powierzenia czy zlecenia. Jest to zasada, którą powinniśmy, jak sądzę, przyjąć, bo dzięki niej unikamy zdublowania administracji rządowej i samorządowej na szczeblu podstawowym. Gdyby nie ta zasada, musielibyśmy tworzyć na szczeblu podstawowym dwa systemy administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Jak wielka jest skala tego problemu — chciałbym Wysokiej Izbie podać, że w ciągu jednego roku administracja podejmuje 10 mln decyzji. Te 10 mln decyzji przechodzi w większości, przerabiane jest niejako, przez szczebel podstawowy. Z tych 10 mln decyzji około 60 tys. to odwołania, które wchodzą w cały obieg administracyjny jako sprawy do załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">I wreszcie chcieliśmy przyjąć, przyjmujemy w projekcie ustawy, zasadę decentralizacji funkcji wojewody. Wywołuje ona jeszcze dosyć dużo kontrowersji; ciągle jest dopracowywana. Co oznacza ta zasada decentralizacji funkcji wojewody? Oznacza, że sprawy, które nie mogą być sprawnie realizowane ze szczebla wojewódzkiego ze względu na odległość lub zbyt duży zbiór spraw do załatwienia oraz z innych względów, wynikających np. ze specyfiki terenu, będą realizowane przez wojewodę za pośrednictwem rejonów administracyjnych. Rejon administracyjny nie jest przez nas traktowany jako samoistny szczebel podziału administracyjnego, ani szczebel funkcjonowania administracji, ale jako układ pomocniczy, funkcjonalny układ pomocniczy, który pozwoli na sprawniejsze realizowanie funkcji wojewody jako przedstawiciela rządu.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Sumując tę część wypowiedzi chciałem jednoznacznie podkreślić, że przedmiotem funkcjonowania terenowej administracji rządowej jest województwo. Województwo pozostałoby głównym układem, w którym funkcjonuje administracja rządowa, poprzez strukturę organizacyjną i przestrzenną, którą przed chwilą Wysokiej Izbie zarysowałem.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Zdajemy sobie sprawę, że obecny podział terytorialny państwa jest nieracjonalny. Można nawet powiedzieć, że wysoce nieracjonalny, zarówno na szczeblu podstawowym, jak i na szczeblu wojewódzkim. Nie proponujemy jednak wprowadzenia od zaraz zmiany tego podziału. Kierujemy się trzema podstawowymi argumentami. Po pierwsze, nie ma spójnej, przemyślanej, zasadnej naukowo koncepcji takiego podziału. Trzeba ją dopiero wypracować poprzez ekspertyzy specjalistyczne i naukowe. Po drugie, koszty wprowadzenia nowego podziału byłyby znaczne. Jako przykład chciałem powiedzieć, że utworzenie i jednoroczne funkcjonowanie gminy kosztuje w cenach tego roku około miliard złotych. Czyli każda nowa gmina to jest dodatkowy miliard złotych w budżecie państwa. Podziały wojewódzkie jeszcze by te koszty podwyższały. I trzeci argument to obawy przed destabilizacją państwa. Gdybyśmy na przebiegające w tej chwili modelowe zmiany gospodarki i systemu funkcjonowania państwa nałożyli jeszcze nowy podział administracyjny, mogłoby to mieć niekorzystny skutek dla przeprowadzania reform gospodarki i państwa. Jest propozycja, żeby nowy podział administracyjny wprowadzić za kilka lat, wtedy, kiedy będą odpowiednie warunki.</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Sumując, chciałem powiedzieć, że przedstawione przeze mnie założenia ustawy o terenowej administracji rządowej w pełni nawiązują do projektu ustawy o samorządzie terytorialnym przedstawionego na dzisiejszym posiedzeniu Senatu, są także koherentne z proponowanymi zmianami Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przechodzimy do dyskusji. Do dyskusji zapisało się już 20 osób, w związku z czym na razie nie Chciałbym niczego ograniczać, ale jest prośba o pewną zwięzłość wypowiedzi. Liczę, że przed przerwą, którą przewidujemy na godzinę 1-szą — zobaczymy czy mój optymizm się sprawdzi — może by trzy wypowiedzi, panów senatorów Chełkowskiego, Góralczyka i Dietla, się zmieściły.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jako pierwszego poproszę Pana Senatora Chełkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#SenatorAugustChelkowski">Panie Marszałku! Państwo Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#SenatorAugustChelkowski">Chciałem poruszyć dwie rzeczy. Pierwsza dotyczy szczebla pośredniego, tego wojewódzkiego, a druga to pewne poprawki, ale tutaj wszystko to zostało ograniczone do jednej, ponieważ z autorami projektu kilkanaście poprawek uzgodniłem i one będą jako autopoprawki.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#SenatorAugustChelkowski">Pozostaje tylko jedna moja uwaga, zresztą nie jest to chyba tylko moja uwaga, mianowicie w art. 26 czy 27 poprzednim jest stwierdzenie, że pracodawca jest zobowiązany zwolnić do pracy we władzach gminy swojego pracownika, tylko nie jest powiedziane na jakich zasadach finansowych. Ja sądzę, że te zasady muszą być tutaj jasno określone. W gminach będą często pracownicy, którzy będą pracownikami warsztatów, zatrudniających może niewielką ilość osób i tam takie zwolnienia muszą być chyba jednak zrobione na jakiejś zasadzie odpłatności. To jest ta jedna uwaga, która z kilkunastu mi została.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#SenatorAugustChelkowski">Natomiast sprawę szczebla wojewódzkiego Chciałbym poruszyć dlatego, że ona tutaj jest dość niejasna, a w naszych spotkaniach z wyborcami ten problem szczebla wojewódzkiego bardzo ostro występuje. Jako przykład mogę podać kuratorów, którzy właśnie w tej chwili podlegają wojewodzie i na tym polu jest dużo nieporozumień, bo szczebel wojewódzki stał się w tej chwili takim workiem dla ludzi z ginącego aparatu, co powoduje duże sprzeciwy i oburzenie w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#SenatorAugustChelkowski">Mam w takim razie pytanie do pana ministra Kołodziejskiego, jak będzie wyglądała reforma, bo jednak w odczuciu społecznym województwa należą do rad narodowych i one w tym procesie, który w tej chwili tutaj mamy, powinny również zostać zreformowane. Te województwa jak dotąd niewiele się reformują. Stąd powstają te wszystkie trudności. Więc ja bym chciał zapytać, jak będzie przeprowadzana reforma w istniejących województwach, kto będzie ją przeprowadzał na tym szczeblu, w jakim trybie to będzie i kiedy to się zacznie.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#SenatorAugustChelkowski">Ja nie Chciałbym może dodawać wiele więcej do tego. To tyle. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Prośba tylko Panie Senatorze o sformułowanie poprawki. Jednocześnie jest to prośba do wszystkich następnych mówców. Jeżeli jest konkretna propozycja poprawki, to po skonsultowaniu z naszymi obecnymi na sali prawnikami, czy jest to poprawne, prosilibyśmy składać tutaj już propozycje konkretne.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo głos ma Pan Senator Góralczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#SenatorJozefGoralczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#SenatorJozefGoralczyk">Wydaje się, że zbieg w czasie wczorajszego przemówienia pana Premierą Mazowieckiego i dzisiejszej naszej debaty trzeba uznać za traf szczęśliwy. Chodzi o to, że jak na razie ludność oczekuje działań władzy państwowej, która by pomniejszyła uciążliwości wynikające ze złych struktur władzy terenowej. Zwyrodniałość tej władzy, przypadki zwyrodniałości są częstokroć zatrważające; w każdym razie szerzy się korupcja. Otóż ostatnio na zebraniu zauważyłem, czy dało się stwierdzić, że naczelnik nie sprzeda je działki rzemieślnikowi, kierując się sobie tylko znanymi względami, a te względy polegają na tym, że po prostu chodzi mu o to, ażeby wejść w spółkę z tym rzemieślnikiem. Są to bardzo, bardzo częste przypadki że tego rodzaju względy decydują o decyzjach tych, którzy powinni służyć społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#SenatorJozefGoralczyk">Wobec tego trudno się dziwić, że powstałe niejako karykatura gminy zbiorowej, która już przed wojną cieszyła się niezbyt dobrą opinią jako że centralizowała zbytnio władzę. Dzisiejsza gmina, pamiętajmy, ze względu właśnie na układ dwoistości władzy, w przekonaniu i odczuciu społecznym jest ciałem obcym. Jest niekiedy zbyt duża i odległość obywatela od jego przedstawiciela jest zbyt duża.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#SenatorJozefGoralczyk">Dlatego wydaje się, że to, co do dziś dnie służy biurokracji, trzeba przybliżyć do obywateli. Chciałbym przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że dzisiejszy podział administracyjny przewiduje, iż są gminy miejsko-wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#SenatorJozefGoralczyk">Nie chodzi mi o samą nazwę, tylko o to, że w tych ramach mieszczą się stosunkowo duże areały z nieliczną ludnością oraz duża ilość mieszkańców, która posiada mały areał. Wobec tego wszelkie decyzje, które zapadają, biorą pod uwagę interesy tej większości mieszkańców, i trudno się temu dziwić. Zresztą ci mieszkańcy są liczniej reprezentowani.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#SenatorJozefGoralczyk">Dlatego też można nie dzielić gmin m wiejskie i miejskie, ale tam, gdzie występuje przypadek, że miasto ma np. 7 tys. mieszkańców i 100 ha, a wieś dookoła ma 3 tys. mieszkańców i 12 tys. ha, to tego łączyć się nie da bo to jest z krzywdą dla tych 3 tys. mieszkańców i rolnictwa na 12 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#SenatorJozefGoralczyk">Dlatego więc, mimo że pan minister Kołodziejski podał nam tutaj, że to kosztuje miliard złotych, czyli jeżelibyśmy to w tej chwili wyczyścili, kosztowałoby to w skali kraju, około biliona, uważam, że to nie jest koszt tak duży, jak straty, które powoduje powiązanie w jedną całość i zła reprezentacja, absolutnie zła, tych dwóch społeczności. Dlatego też uważam, że zanim dojdzie do wyborów, powinno nastąpić oddzielenie gminy miejskiej od gminy wiejskiej, koniecznie.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#SenatorJozefGoralczyk">Drugą sprawą, którą też poruszałem na ko misjach i która nie bardzo znalazła uznanie jest to, że jednostką, która w tej chwili jako tako jest samorządna, chociaż sołtys jest urzędnikiem państwowym, jest jednak wieś. Wieś parę lat temu — no nie parę lat temu, troszkę więcej jak parę lat — uzyskała prawo do swojego funduszu, do swojego nienaruszalnego funduszu. I aczkolwiek to było kwestionowani i burzone z różnych stron, z różnymi motywami, to jednak było to podstawą, czy w każdym razie umożliwiało inicjatywę. Inicjatywy społeczne, inicjatywy nawet w zakresie ekspansji gospodarczej, jak również cywilizacyjnej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#SenatorJozefGoralczyk">Trzeba zauważyć jeszcze i to, że wieś przejmuje na siebie, własnym sumptem buduje wielkie rzeczy. Jest tylko znikomo zasilani środkami państwowymi. Jeżeli to by się ode -brało, wówczas to, co czynami społecznymi było budowane ongiś, już przestanie być budowane. Dlatego też bezwarunkowo należy pozostawić na wsi to, co wieś już zdobyła. Nie wolno pozbawiać wsi, po prostu, tych funduszów i uszczuplać ich czy podporządkowywać jakiemuś ciału.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#SenatorJozefGoralczyk">Proszę Państwa! Gminy musi cechować ogromna różnorodność. Choćby ze względu na zróżnicowanie terytorialne i liczbę mieszkańców. Toteż wiele ustaleń specyficznych da się ująć jedynie w statucie. Dlatego bardzo poważnie powinien być potraktowany statut, jako że jednolite pojęcie gminy, np. gminy Warszawa i jakiejś gminy wiejskiej, tylko tą drogą, poprzez statut będzie można po prostu skorygować.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#SenatorJozefGoralczyk">Teraz jeszcze kwestia sejmiku wojewódzkiego, zresztą dotyczy to nie tylko sejmiku, ale jednej bardzo ważnej sprawy. A mianowicie zarówno władza gminna, jak i władza państwowa wojewódzka musi być kontrolowana. Kontrolowana społecznie. Dlatego wydaje mi się, że już w tej ustawie należy bezwzględnie zażądać zachowania corocznego absolutorium dla przyszłego wójta, a także dla wojewody. I to udzielanego w głosowaniu tajnym, tak jak to od niedawna zostało ustawowo ustalone.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#SenatorJozefGoralczyk">Uważam, że tego znowu nie należałoby pominąć dlatego, że to jest ogromnie ważna zdobycz, jakby nie było, społeczeństwa względem biurokratycznej przemocy. Uważam, że my i tak jesteśmy skażeni, obarczeni 50-leciem biurokracji i dlatego musimy mieć takie urządzenia, które nam pozwolą wyzbyć się tego skażenia.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#SenatorJozefGoralczyk">Dziękuję uprzejmie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Glos ma z kolei Pan Senator Dietl. Następny, może się jeszcze zmieści przed przerwą, Senator Celiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#SenatorJerzyDietl">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#SenatorJerzyDietl">Wydaje mi się, że nie potrzeba podkreślać epokowego znaczenia tych inicjatyw ustawodawczych, które dotyczą samorządu terytorialnego. Ja w zasadzie zgadzam się z generalną linią tych projektów aktów ustawodawczych. Chciałbym jednak poruszyć kilka spraw. Jest to niesłychanie ważna reforma oddolna, odnosząca się do jednostek terytorialnych, które są definiowane, z jednej strony, jako wspólnota ludzi, a z drugiej strony, jako teren. Wydaje mi się, że ta istotna zmiana, której oczekujemy z takim utęsknieniem, pozwoli wyzwolić pewne inicjatywy społeczne. I o tych inicjatywach chcę parę słów powiedzieć. Inicjatywy w zakresie pozostałych samorządów — samorządu gospodarczego, samorządu spółdzielczego, kulturalnego, na polu kulturalnym i na polu naukowym.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#SenatorJerzyDietl">Ale nie wydaje mi się możliwe, żeby ten samorząd mógł sprawnie działać i żeby w zakresie warunków zewnętrznych administracja państwowa, o której tak ładnie mówił pan minister Kołodziejski, mogła wykonywać swoje funkcje, jeżeli w dalszym ciągu policja, czy milicja, będzie podporządkowana Ministerstwu Spraw Wewnętrznych na tych zasadach, na jakich jest podporządkowana obecnie.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#SenatorJerzyDietl">Dlatego w ramach reformy administracji terenowej trzeba również pomyśleć o stworzeniu policji państwowej podporządkowanej administracji terenowej, państwowej, a równocześnie w pewnym zakresie, pod względem funkcjonalnym, również samorządom terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#SenatorJerzyDietl">Jest powiedziane w projekcie ustawy, że zadania własne samorządów ograniczają się głównie do zaspokajania potrzeb zbiorowych. I żeby ta funkcja mogła być właściwie wykonywana, bardzo przestrzegam przed podejmowaniem przez samorządy terytorialne własnej działalności komercyjnej. Uważam, że samorządy terytorialne, oczywiście, mają swoją własność, mogą posiadać udziały kapitałowe w przedsiębiorstwach, ale nie powinny tych przedsiębiorstw, tzn. przedsiębiorstw nastawionych na zysk, prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#SenatorJerzyDietl">Żeby to zaspokajanie potrzeb było zgodne z oczekiwaniami ludności, musi być spełnionych kilka dalszych warunków. Zaliczam do nich, po pierwsze, uporządkowanie spraw dotyczących mienia komunalnego. I to możliwie szybkie uporządkowanie tych spraw. Dlatego te przepisy przejściowe są tak ważne, ustawa dotycząca tych przepisów przejściowych jest taka ważna.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#SenatorJerzyDietl">Istotne znaczenie ma również to, co stale podkreślam — prywatyzacja, tzw. mała prywatyzacja. Bo ta właśnie mała prywatyzacja w gminach może spowodować ożywienie gospodarcze i podniesienie dochodów gminy.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#SenatorJerzyDietl">Wreszcie istotna jest tutaj sprawa dochodów, bo tylko wtedy gminy będą mogły wykonywać swoje funkcje, kiedy będą miały zapewnione własne dochody.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#SenatorJerzyDietl">Nie wchodząc w szczegóły, wyrażam wątpliwość co do obecnego udziału gmin czy samorządu terytorialnego, czy to co się obecnie nazywa samorządem terytorialnym, w podatkach podstawowych. Uważam, że w przyszłości trzeba widzieć znacznie poważniejsze zwiększenie w podatku dochodowym udziału samorządów terytorialnych, a nawet pewne obniżenie tego udziału w podatku obrotowym czy w przyszłości w podatku od wartości dodanej. Chodzi bowiem o to, żeby system subwencji, czyli tym samym uzależnienia samorządów terytorialnych od budżetu centralnego, jak najbardziej ograniczyć. Wydaje mi się, że niesłychanie ważny jest przepis, który stwierdza, że pewne podstawowe sprawy, a szczególnie sprawy dotyczące samoopodatkowania ludności, powinny być podejmowane w drodze referendum. Uważam, że to referendum powinno być ograniczone tylko do tych spraw, które są wspomniane w ustawie, ale należy to referendum utrzymać.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#SenatorJerzyDietl">Chciałbym wreszcie wspomnieć o tym, że niesłychanie ważna jest sprawa regionalnych izb obrachunkowych. Już w tej chwili, równolegle z realizacją tej ustawy, trzeba pomyśleć o utworzeniu tych izb obrachunkowych, gdyż owe izby, szczególnie w pierwszym okresie funkcjonowania samorządów terytorialnych, będą miały do spełnienia istotne funkcje. Uważam, że autorytet regionalnych izb trzeba jak najbardziej podnieść, stąd też za słuszny uważam przepis, że Prezes Rady Ministrów mianuje kierowników owych biur.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#SenatorJerzyDietl">Wreszcie Chciałbym na zakończenie powiedzieć, że jeśli chodzi o ordynację wyborczą, jestem zwolennikiem wyborów większościowych z następujących powodów: Społeczeństwo, szczególnie w małych gminach, chce głosować na określone osoby, a nie na listy. Tworzenie list może bardzo dzielić społeczeństwo, wywoływać antagonizmy. Nie są to istotne opcje polityczne w wyborach, szczególnie w mniejszych gminach. Forma tego rodzaju wyborów jest prostsza. Ponadto wyrażam opinię, że w niektórych gminach będziemy mieli w ogóle trudności ze znalezieniem odpowiedniej ilości kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#SenatorJerzyDietl">Wydaje mi się, że najsłuszniejsze byłoby stosowanie wyborów większościowych w małych gminach czy gminach wiejskich, a może w dużych gminach — wyborów proporcjonalnych, ale rozumiem, że to by niesłychanie skomplikowało.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#SenatorJerzyDietl">Na zakończenie chcę zwrócić się do całego społeczeństwa, a szczególnie do Komitetów Obywatelskich z apelem, żeby jak najszybciej i jak najintensywniej wzmocniły swoje prace dotyczące poszukiwania właściwych kandydatów na przyszłych radnych samorządów terytorialnych.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#SenatorJerzyDietl">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Jako ostatni przed przerwą ma głos Pan Senator Celiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#SenatorAndrzejCelinski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#SenatorAndrzejCelinski">Co dobrego i użytecznego możemy zrobić — mówię o parlamencie — to dać społeczeństwu szansę wyrwania się z postawy wyuczonej bezradności, umożliwić wyzwolenie wielkiej społecznej energii. A więc nie przeszkadzać, raczej stwarzać możliwości dotychczas ludziom zabrane. I taki był zawsze cel — „Solidarności” — wyzwolenie podmiotowości lokalnych społeczności, podmiotowości grup i obywateli do działań prowadzących do zaspokojenia własnych potrzeb i do realizacji interesów w obrębie lokalnych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#SenatorAndrzejCelinski">Niestety, nie we wszystkim, co dziś się proponuje, dajemy tę nową szansę tak bardzo oczekiwanej i Polakom potrzebnej aktywizacji obywatelskiej. Ustawa o samorządzie terytorialnym, przewidująca poprawne, w mojej opinii, rozwiązania dla gmin wiejskich, jest w pewnych fragmentach, ale dla niej konstytucyjnych, wręcz zabójcza dla odradzającej się obywatelskiej aktywności wielkich miast. Proponuje się, aby miasta bez względu na ich wielkość stanowiły jedną gminę. Stosownie do art. 19 rada gminy Warszawa nie może liczyć więcej niż 100 członków. I dobrze, bo powinna być to rada operatywna. Ale znaczy to, że na 1 radnego będzie przypadać 17 tys. mieszkańców. Dla porównania w gminach wiejskich na 1 radnego będzie przypadać od 500 do 833 mieszkańców. W przypadku rad gromadzkich i dzielnic proporcje są analogiczne.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#SenatorAndrzejCelinski">Pytam, jakie może być wzajemne oddziaływanie w relacji radny—wyborca, jeśli 1 radny ma reprezentować kilkanaście tysięcy mieszkańców? Czy można wówczas odczuwać swój wpływ na to, co się dzieje w mieście, w dzielnicy, we własnym osiedlu? Reprezentantem czyich realnych interesów będzie się czuł taki radny, który ma reprezentować 17 tys. ludzi?</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#SenatorAndrzejCelinski">Można powiedzieć, że przybliżeniu władzy lokalnej do obywateli, i odwrotnie, służyć będą rady gromadzkie na wsi i dzielnicowe rady w mieście. Artykuł 35 pkt 1 projektu ustawy o samorządzie terytorialnym powiada: — „Organizację i zakres działania gromady i dzielnicy określa właściwa rada gminy odrębnym statutem”. A więc rada dzielnicy żadnych określonych uprawnień zapewnionych ustawą nie ma. Ma ich tyle, ile zechce dać jej rada gminy.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#SenatorAndrzejCelinski">Załóżmy więc, że wybierzemy tak mądrych i tak zacnych radnych gminnych w wielkich miastach, że natychmiast zechcą się podzielić władzą z dzielnicą. Przyjmijmy, że rady gminne przekażą szerokie uprawnienia dzielnicom. W tej sytuacji zastosowanie ma art. 51 pkt 3, który powiada: „Gromady i dzielnice nie tworzą własnych budżetów”. Tak więc np. gromada Mokotów, licząca 400 tys. mieszkańców, a więc ósme pod względem liczby ludności miasto w Polsce, nie będzie miała własnego budżetu. Mówił o tym minister Regulski, ale proszę zauważyć, że są jeszcze inne uwikłania projektów, które dzisiaj omawiamy. W art. 12 w punkcie 1 zapisano: — „Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym poprzez wybory i referendum” i dalej. w art. 14 pkt 1: „Referendum przeprowadza rada z własnej inicjatywy lub na wniosek co najmniej 1/10 mieszkańców” uprawnionych do głosowania. Życzę wszystkiego dobrego, zwłaszcza dobrego zdrowia, temu, kto zapragnie zebrać w Warszawie ponad 110 tys. podpisów w sprawie lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#SenatorAndrzejCelinski">Jest jeszcze jeden aspekt tej sprawy, który nam nie powinien pozostać obojętny. Nam, którzy co czwarte zdanie formułujemy wokół słowa podmiotowość. Już raz nasz młody i niedoświadczony ruch popełnił błąd, dokonał zamachu na społeczną aktywność rozwiązując Komitety Obywatelskie po wyborach czerwcowych. Obecnie Komitety się reaktywowały. Prowadzą działalność charytatywną, szkolą się w zagadnieniach samorządności terytorialnej, organizują samopomoc sąsiedzką, sporządzają raporty o stanie dzielnic, osiedli. I tak np. na warszawskim Mokotowie w tego typu pracy zaangażowanych jest z górą 1000 osób. Czy znów ma się okazać, że oni są potrzebni tylko po to, aby przeprowadzić kolejną kampanię wyborczą, czy naprawdę za dużo jest w Polsce ludzi decydujących się na działalność wykraczającą poza interes określony ścianami własnego mieszkania? Ile razy można tych ludzi traktować instrumentalnie, tak jak my, sądzę, że nie do końca, świadomie ich traktujemy.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#SenatorAndrzejCelinski">Proponuję podzielenie wielkich miast na kilka, a nawet kilkanaście gmin, aby gmina nie była większa niż 100 tys. mieszkańców. Osiedla tworzyłyby gromady. Proponuję wprowadzić zapis o obligatoryjnym tworzeniu związków gmin w wielkich miastach. W ich gestii pozostawałyby funkcje ogólnomiejskie. Takie rozwiązanie zapewni mieszkańcom wielkich miast realny wpływ na swoje sprawy, a więc zapewni faktyczną samorządność lokalnym społecznościom.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#SenatorAndrzejCelinski">Dlatego wnoszę, aby w art. 95 w rozdziale XV projektu ustawy o ordynacji wyborczej do organów gmin wykreślić cały ten artykuł jako przesądzający rozwiązanie przeciwne celom zmiany ustroju.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#SenatorAndrzejCelinski">Wnoszę także o przyjęcie przez Senat dezyderatu dla rządu o pilnym przygotowaniu projektu podziału na większą ilość dzielnic takich miast, jak Warszawa, Łódź i Kraków. To się musi dokonać przed wyborami samorządowymi.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#SenatorAndrzejCelinski">I jeszcze dwie drobniejsze sprawy. W art. 96 ustawy ordynacja wyborcza proponuję zmienić datę z 31 marca na 30 kwietnia 1990 r.; powiada się tam: — „Kadencja rad narodowych wybranych w 1988 r. upływa z dniem 31 marca 1990 r.” Apelowałem dwukrotnie do Senatu o przyspieszenie wyborów do samorządów terytorialnych. Uważam jednak, że termin praktycznie biorąc wokół Świąt Wielkiejnocy nie jest terminem ani kampanii wyborczej, ani skutecznych wyborów. Te wybory powinny się odbyć w pierwszych dniach maja, a więc konsekwentnie w projekcie ustawy trzeba zmienić termin upływu kadencji dotychczasowych rad narodowych z 31 marca na 30 kwietnia.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#SenatorAndrzejCelinski">I ostatnia sprawa. Miałem ogromną sympatię z 1981 roku do prof. Kołodziejskiego za Gdańsk. I wobec tego, Chciałbym jednak jedną uwagę krytyczną podnieść, chyba wolno mi. Otóż, prof. Kołodziejski powiedział, że wśród zadań wojewodów jest też i takie, które ma polegać na harmonizowaniu interesów cząstkowych z interesem państwa. Otóż ja myślę sobie tak, że niechże wojewodowie reprezentują wyłącznie interes państwa, niech związki gmin reprezentują interesy cząstkowe, lokalne i niech się ścierają wzajemnie dla dobra regionu, w którym razem przyjdzie im działać.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#SenatorAndrzejCelinski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej chwili zarządzam przerwę do godziny 15-ej. Jako pierwszy po przerwie zabierze głos senator Jan Józef Lipski.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Prezydium będzie proszone za kwadrans 15-ta na krótkie spotkanie.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 13.00 do 15.00)</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Prosimy o zajmowanie miejsc. Zaraz wznawiamy obrady. Proszę Państwa wznawiamy obrady. Jako pierwszy po przerwie obiadowej zechce zabrać głos Pan Senator Jan Józef Lipski, następny będzie Pan Senator Ganowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#SenatorJanJozefLipski">Panie Marszałku! Koleżanki i Koledzy Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#SenatorJanJozefLipski">Przede wszystkim Chciałbym wyrazić radość, że ta ustawa, tak konieczna, przybiera konkretny kształt naszej senackiej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#SenatorJanJozefLipski">Uchwalając ten projekt czynimy najważniejszy, jak dotąd, krok w kierunku realizacji wizji Rzeczypospolitej samorządnej. Tej wizji, która zarysowała się w 1981 r., gdy na zjeździe — „Solidarności” uchwaliliśmy program Rzeczypospolitej samorządnej.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#SenatorJanJozefLipski">Samorządność to nie tylko pragmatyczna koncepcja organizacji życia społecznego, ale i pewna jego filozofia. W epoce zagrożenia podmiotowości człowieka i społeczeństwa przez wszechpotężne państwo w samorządności szuka się metody zbiorowej samoobrony i zarazem wyzwolenia sił twórczych. Ustosunkowanie się do przedstawionych nam tutaj projektów rozpocznę od tej ogólnej ustawy samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#SenatorJanJozefLipski">W art. 8 projektu autorzy przyjęli metodę wyliczenia spraw, instytucji i obszarów życia znajdujących się w sferze działania samorządu terytorialnego. Metoda to słuszna, bo uchyla na dziś i na jutro wiele możliwych wątpliwości. Spis ten jednak odznacza się pewną niejednorodnością. Zieleń komunalna tym m.in. różni. się od oświaty, z punktu widzenia nas interesującego, że gestia samorządu terytorialnego może tu być zupełna. Inaczej jest ze szkolnictwem. Nawet wówczas, gdy szkoła jest własnością samorządu, funkcjonowanie jej podlega, i chyba powinno podlegać, różnorakim regulacjom państwowym, które nie pozwalają np., by każda gmina dopracowała się własnego programu szkolnego, co byłoby bardzo barwne, ale niepraktyczne.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#SenatorJanJozefLipski">W wypadku kultury istnieje nawet problem obrony jej instytucji, np. teatru, przed agresją często niekompetentnej administracji samorządu terytorialnego, a nawet jego ciał przedstawicielskich. Historia dostarcza tu bardzo wielu przykładów. Żywię nadzieję, że kiedyś instytucje kultury będą się bronić nie tylko przez odwoływanie się do centralnej administracji państwowej, ale będą stosować samoobronę przez swój samorząd kultury. Dziś jeszcze do tego daleko, ale proponowałbym, nieco na zapas, ale zarazem wytyczając w ten sposób pewną drogę, po słowach: — „placówek kultury” dodać: — „z poszanowaniem ich własnej autonomii samorządowej”. Jak mówię, byłoby to nieco na zapas, ale wytyczenie kierunku na zapas czasami też jest coś warte.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#SenatorJanJozefLipski">W tymże art. 8 zwraca uwagę brak funkcji obrony ekologicznej, która byłaby zadaniem samorządu terytorialnego oraz ochrony konsumenta. Wydaje mi się, że tych dwóch funkcji samorząd terytorialny pozbyć się nie może. Nie może ich się zrzec.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#SenatorJanJozefLipski">Wydaje się, że potrzebna byłaby pewna gestia kontrolna, a nawet inicjatywa samorządu w dziedzinie organizacji handlu i usług. Znamy całe dzielnice, np. w Warszawie, gdzie bez inicjatywy, prawdopodobnie samorządu, kiedy on się utworzy, istnieje pustynia pod tym względem, gdzie ani prywatna inicjatywa, ani nikt inny nie próbuje zagospodarować tej próżni.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#SenatorJanJozefLipski">Nie rozumiem dlaczego prof. Dietl wyklucza jakąkolwiek działalność komercyjną samorządów. Jeśli nie znajdzie się prywatny przedsiębiorca ani spółdzielnia zakładająca w gminie np. masarnię, to ja nie widziałbym nic złego w inicjatywie komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#SenatorJanJozefLipski">Mamy też tradycje komunalne handlowe, mające cele interwencjonistyczne, np. prezydent Starzyński w latach 30-tych stworzył w Warszawie sieć sklepów komunalnych z myślą o ich ewentualnej funkcji interwencyjnej; sieć ta zresztą na co dzień była znakomicie funkcjonującą, chociaż dosyć rozproszoną, siecią handlową.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#SenatorJanJozefLipski">Dużą wadą ustawy jest nieuregulowanie stosunków między urzędem wojewody a samorządem, co jest tym pilniejsze, że opinia publiczna dość nerwowo obserwuje powściągliwość rządu w polityce personalnej w tej dziedzinie. Wyrównać to należy rozszerzeniem praw sejmiku wojewódzkiego, w ustawie ciała raczej martwego. Proponowałbym, aby w art. 79, gdzie chodzi o uprawnienia sejmiku: — „dokonywanie oceny działań administracji rządowej w województwie” dodać: — „łącznie z prawem zgłaszania wotum nieufności wobec wojewody. Wotum nieufności uchwalane jest większością 2/3 głosów, przy obecności co najmniej połowy członków zgromadzenia”.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#SenatorJanJozefLipski">Myślę, że bez tego prawa sejmik wojewódzki będzie ciałem nie wiadomo do czego służącym i raczej martwym. Ja popieram skądinąd propozycję senatora Józefa Góralczyka, by również wojewoda był wobec sejmiku zobowiązany do corocznego sprawozdania w tym celu, aby uzyskać wotum, aby uzyskać absolutorium. Ta propozycja wydaje mi się zupełnie słuszna.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#SenatorJanJozefLipski">Wydaje mi się również, że sejmik wojewódzki powinien mieć prawo wyrażania opinii o istotnych sprawach województwa. I to w pkt 8, moim zdaniem, powinno się znaleźć. — „Wyrażanie opinii o istotnych sprawach województwa” jest w tym punkcie, ale to jest mało i to nic nie mówi. Proponowałbym dodać: — „Sejmik ma prawo weta wobec decyzji wojewody w sprawach zwykłego zarządu. Weto przyjmowane jest większością 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy członków zgromadzenia. Weto sejmiku wstrzymuje wykonanie decyzji wojewody. Wojewodzie służy prawo zaskarżenia weta w terminie dni 7 do Prezesa Rady Ministrów”. Bez takich uprawnień sejmik będzie zupełną fikcją.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#SenatorJanJozefLipski">Dalsza sprawa tyczy już ustawy o pracownikach komunalnych. Proponuję, aby w miejscu, gdzie jest napisane — nie odnotowałem sobie numeru — „Pracownik komunalny jest zobowiązany stosować się do zakresu czynności ustalonego przez przełożonego” dodać: — „podejmować w tym zakresie terminowe decyzje”. Ktoś powie, że każdy jest zobowiązany do podejmowania terminowych decyzji. Myślę, że w naszej ustawie byłoby to potrzebne ze względu na to, iż regułą jest właśnie coś odwrotnego. I dalej — tak jak w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#SenatorJanJozefLipski">Następnie proponuję, aby wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast byli wybierani bezpośrednio w głosowaniu. Myślę, że jest bardzo wątpliwe, czy naprawdę zostanie wybrane w sposób zupełnie odpowiedzialny i z pełną znajomością rzeczy, kogo się wybiera, 300 tysięcy radnych. Natomiast wydaje mi się, że wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast byliby w taki sposób bardzo odpowiedzialnie wybierani.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#SenatorJanJozefLipski">Na koniec chcę jedno słowo, jedno zdanie polemiki z senatorem Celińskim. Muszę powiedzieć, że projekt likwidacji wielkich miast, a w tym mojego miasta Warszawy, i rozbicia go na szereg dzielnic nie spojonych całością, jaką jest struktura miasta, jest nie do przyjęcia. W szczególności dlatego, że my wszyscy, mieszkańcy Warszawy, ale też Krakowa, Poznania itd., mamy wiele interesów wspólnych wynikających z tego, że mieszkamy w jednym mieście. Natomiast nieprawdą jest to, co powiedział senator Celiński, że 400-tysięczne miasto Mokotów itd.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#SenatorJanJozefLipski">Proszę Państwa! Kto zna Warszawę, ten wie, że nic wspólnego nie mają, żadnych wspólnych interesów nie mają mieszkańcy Ursynowa i mieszkańcy Fortu Mokotowskiego. Jest to zupełna fikcja terytorialna, której jeszcze w ten sposób utwierdzać, rozbijając mniej więcej jednolity organizm miejski Warszawy, byłoby bez sensu. Dziękuję (Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Ganowicz, następny będzie Pan Senator Stępniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#SenatorRyszardGanowicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#SenatorRyszardGanowicz">Proponowałbym, żebyśmy spojrzeli z troszeczkę szerszego punktu widzenia na to, co się dzisiaj dzieje. Otóż w Polsce w 1990 r. wchodzimy w rok niesłychanie rewolucyjnych zmian. Jest to rok procesu, który formalnie zaczął się już 1 stycznia reformą gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#SenatorRyszardGanowicz">Otóż przed nami w roku 1990 stoją dwie olbrzymie rewolucyjne przemiany. Pierwsza, którą odczuwamy na własnej skórze i na skórze własnych wyborców, to zmiana gospodarcza: inflacja, stabilizacja, ratowanie złotówki. Wszystko to wdziera się do budżetu każdego domu. Jest to rzecz, która stresuje całe społeczeństwo nieomal w taki sposób, że boimy się, czy społeczeństwo to wytrzyma.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#SenatorRyszardGanowicz">Niestety, oprócz tego kroku trzeba wykonać i drugi krok. Tym drugim krokiem jest zmiana sposobu rządzenia w Polsce. Ta druga zmiana to właśnie jest to, co przed nami dzisiaj stoi, tzn. zmiana dotychczasowego sposobu zarządzania na sposób rządzenia przez samorząd terytorialny. Jest to rewolucyjna zmiana.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#SenatorRyszardGanowicz">Dlatego proponuję, żebyśmy spojrzeli na to, co się dzieje w Polsce przez pojęcie procesu. I otóż ten proces na naszych oczach się rozgrywa. Postanowiliśmy sobie — taka była intencja rządu, taka była intencja „Solidarności” i Komitetów Obywatelskich i porozumień — „okrągłego stołu” — że te zmiany będziemy robić w miarę możliwości tak, ażeby nie doprowadzić do zmian rewolucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#SenatorRyszardGanowicz">I otóż pytanie, czy nam to się udaje? Do tej pory tak, udaje się nam, ale pamiętajmy, że my nie możemy wymyśleć całego procesu, ten cały proces przebiega troszeczkę poza nami, to znaczy jest wymuszany różnymi czynnikami. Jakie czynniki wymusiły w takim razie to, co nazywa się w tej chwili przyspieszeniem reformy samorządu terytorialnego? Otóż nie wymyśliliśmy tego my, nie wymyślili tego nawet ci politycy, którzy w tej chwili ogłosili konieczność tego. Tak się po prostu zdarzyło tu w Polsce, w tym miejscu, w Europie, w^ ^roku 1990. Otóż ludzie i cała struktura społeczna nie wytrzymują tego rozziewu między reformą gospodarczą, koniecznością stabilizowania złotówki a bardzo prostym faktem, że do tej pory strukturę własnościową, strukturę posiadania, strukturę rządzenia rzeczami materialnymi ma w swoich rękach zupełnie inna grupa społeczna, grupa społeczna, która jest odpowiedzialna za to wszystko, co się stało, i w związku z tym nie do pomyślenia jest, ażeby te dwie sprzeczne instytucje — reforma gospodarcza i ten sposób rządzenia i posiadania mienia w Polsce — mogły współistnieć.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#SenatorRyszardGanowicz">Ta rzecz się zdarzyła nie w wyniku narad i debat, tylko taki jest proces społeczny. W związku z tym myślę, że to, co ja wiem np., że komitety wojewódzkie partii są najczęściej własnością Skarbu Państwa, a są niejednokrotnie wykorzystywane jako miejsca wynajmowane dla spółek, skąd czerpią korzyści organizacje, właśnie ta organizacja, która wcale nie jest w tej chwili akceptowana społecznie, korzysta z majątku, który jest majątkiem wszystkich, narodu. I to są przyczyny, które wymagają od nas podjęcia tego kroku albo bycia w tym kroku rewolucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#SenatorRyszardGanowicz">I otóż myślę, że aby być w zgodzie z tym, że my jesteśmy dalej w etosie „Solidarności”, trzeba to podjąć. I otóż przed Senatem w tej chwili, przed całym parlamentem stoi nie debata nad szczegółem tej ustawy, nie debata nad szczegółem ustawy o ordynacji wyborczej, tylko generalne polityczne rozstrzygnięcie, czy my potrafimy dalej tą sytuacją kierować albo próbować kierować, albo w każdym razie panować nad nią.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#SenatorRyszardGanowicz">I otóż, moim zdaniem, jesteśmy w stanie wziąć udział w tym. Mało tego, musimy w tym wziąć udział i spojrzeć na tę ustawę, czy ona potrafi proces polityczny, proces społeczny prowadzić w warunkach pewnej stabilności.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#SenatorRyszardGanowicz">I otóż myślę, że ten proces, w tej chwili wyartykułowany już nawet politycznie przez pana Premiera Mazowieckiego, przez Lecha Wałęsę, trwać będzie i już jest to przed nami. Brałem udział w budowie tego projektu na tyle, na ile moje umiejętności mi pozwalały. Przejrzałem to i pamiętam całą naszą kampanię, chodziło o pewną strukturę polityczną. I ta struktura polityczna w tym projekcie, moim zdaniem, znajduje bardzo dobre odbicie.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#SenatorRyszardGanowicz">Otóż cała struktura polega na tym, że samorząd gminny jest podstawowy, natomiast wszystkie inne struktury wyższego szczebla — to znaczy takie, jak sejmik wojewódzki — są tylko pewną emanacją samorządu, która ma możliwości mediacyjne, natomiast struktura państwa nie może być naruszona. I tę strukturę państwa reprezentuje wojewoda, który ma być silnym wojewodą, to ma być nasz wojewoda i w związku z tym potrafimy to zrobić.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#SenatorRyszardGanowicz">Krótko mówiąc, jeżeli chodzi o ustawę o samorządzie terytorialnym, to w głównych zarysach politycznych jest taka, za którą będę głosował bez wahania, wiedząc o tym, że trafi jeszcze do Sejmu, do komisji sejmowych i ten proces będzie na tyle długi, że potrafimy to jeszcze skonsultować też z naszymi wyborcami. To jest jedna rzecz.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#SenatorRyszardGanowicz">Natomiast jeżeli chodzi o szczegóły, to Chciałbym zwrócić uwagę na sprawę takich gmin, jak Poznań, Warszawa czy inne duże miasta. Otóż stoję w tej chwili wyraźnie na stanowisku politycznym ułatwiającym zarządzanie. Te duże miasta powinny stać się jedną jednostką samorządu terytorialnego. Gmina miasta stołecznego Warszawy nie brzmi wcale źle, a pozwala po prostu skoncentrować się tym mieszkańcom i zarządowi tego miasta, i radzie tego miasta nad ochroną całości. Jest to w zgodzie z tym, co wiem o zarządzaniu takim miastem, w przeciwieństwie do tego, że wiem, co się dzieje w tej chwali w Warszawie, jakie są scysje między poszczególnymi dzielnicami i niemożliwość przełamania tendencji dzielnic zarządzania tylko u siebie.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#SenatorRyszardGanowicz">W związku z tym myślę, że propozycja pana Andrzeja Celińskiego jest mi zupełnie obca. Proponuję, ażeby te duże miasta pozostawić jako polityczne pojęcie gminy i to jest, uważam, dobre.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#SenatorRyszardGanowicz">Włączając się do tej dyskusji nie mogę zapomnieć o Poznaniu. W tej chwili wiem np., ile osób będzie wybieranych do sejmiku samorządowego w Poznaniu. Mogę powiedzieć, że bardzo mi odpowiada koncepcja sejmiku samorządowego wielkopolskiego, do którego np. będzie około 10 delegatów z miasta Poznania, które liczy około 600 tys. ludzi, i około 3 delegatów z miasta Gniezna, które liczy około 60 tys. W ten sposób np. gnieźnianie mogą widzieć, w jaki sposób zagwarantowane są ich prawa. Poznań dziesięciokrotnie większy ma 10 delegatów, a dziesięciokrotnie mniejsze Gniezno ma 3 delegatów. Uważam, że proporcje są prawidłowe, każdy ma odpowiednią reprezentację.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#SenatorRyszardGanowicz">Natomiast wracając do szczegółów, mianowicie do szczegółu dotyczącego drugiej ustawy, ustawy o ordynacji wyborczej, muszę państwu powiedzieć, że z niepokojem obserwuję pewną niewiedzę odnośnie wyborów. Mówimy tu często: wybory proporcjonalne i wybory większościowe i niektórzy ludzie nie przestudiowawszy tego problemu ulegają pewnej demagogii nazwy. Ja nie chcę w tej chwili zabierać się do wykładu, nie czuję się do tego najlepiej przygotowany, aczkolwiek wydaje mi się, że rozumiem, na czym to polega.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#SenatorRyszardGanowicz">Dlatego poddaję uwadze Wysokiego Senatu następującą myśl, ażeby nie przywiązał się zbytnio do wyboru typu ordynacji wyborczej. Dlaczego? Bo politycznie to byłoby błędem, bo skoro my się przywiążemy do jednego z typów, powiedzmy sobie większościowego, moje przypuszczenie wskazuje na to, że Sejm będzie chciał raczej ordynację proporcjonalną. I wtedy, jeżeli się przywiążemy do swojej opcji, to po przyjściu tego inaczej sformułowanego wniosku z Sejmu będziemy mieli niepotrzebny konflikt.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#SenatorRyszardGanowicz">Dlatego moja propozycja jest, żeby przyjąć tę ordynację, która jest tu zaproponowana, ale bez przywiązywania się ambicjonalnego do tego, natomiast ten proces legislacyjny, który się będzie odbywał w Sejmie i w komisjach przyjąć jako ogólnonarodową debatę nad naszym projektem. I wtedy nie obraziwszy się na nikogo, przyjmując ten powrotny projekt, który przyjdzie z Sejmu, spokojnie sobie po obserwacji reakcji społeczeństwa i Sejmu będziemy mogli zgodnie z Konstytucją powiedzieć — tak. Czego życzę i państwu, i sobie, i wszystkim obywatelom, żeby to jak najszybciej nastąpiło.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#SenatorRyszardGanowicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję uprzejmie Panu Senatorowi. Głos ma Senator Henryk Stępniak, następny będzie Senator Kołodziej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#SenatorHenrykStepniak">Panie Marszalku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#SenatorHenrykStepniak">Kiedy wiosną 1989 r. na spotkaniach przedwyborczych mówiliśmy o samorządzie terytorialnym, nikt z nas nie przypuszczał, że za niespełna rok Senat Rzeczypospolitej Polskiej wystąpi z inicjatywą ustawodawczą, której zasadniczym celem będzie stworzenie warunków zaistnienia autentycznego samorządu miast i gmin.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#SenatorHenrykStepniak">Nieobecny dzisiaj z przyczyn zdrowotnych senator ziemi lubelskiej, pan Adam Stanowski, z którym wspólnie prowadziliśmy spotkania przedwyborcze, właśnie w samorządzie widział silnego partnera dla — „Solidarności”, partnera, który będzie brał aktywny udział w przechodzeniu Polski z systemu komunistycznego w system demokratyczny, z gospodarki nakazowo-rozdzielczej opartej na nomenklaturze partyjnej i własności państwowej w gospodarkę rynkową.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#SenatorHenrykStepniak">Myślę, że jednym z zasadniczych celów budowy systemu samorządów jest obalenie jednej z podstaw systemu komunistycznego, jakim jest nomenklatura partyjna. Samorządna gmina jest wielką szansą dla Polski. Szansą dla wielkiej rzeszy ludzi, którzy biorąc odpowiedzialność za losy wsi i miast, w których żyją, odzyskają jednocześnie poczucie bycia u siebie i gospodarowania na swoim.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#SenatorHenrykStepniak">Wszyscy powinniśmy zdać sobie sprawę z doniosłości wydarzenia, jakim będą demokratyczne wybory do samorządów gmin i miast. Po 40 latach koncentracji władzy z mocy ustawy oddajemy ją z powrotem narodowi. Jest to wielki zaszczyt być radnym wybranym w demokratycznych wyborach, ale jednocześnie jest to wielka odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#SenatorHenrykStepniak">Chcę tutaj wykroczyć poza ramy dzisiejszej debaty. W Polsce tej władzy do podziału jest więcej. Myślę tutaj o całej sferze samorządności gospodarczej, spółdzielniach, spółkach, przedsiębiorczości indywidualnej, które ma ją zastąpić nieekonomiczny i niegospodarny sektor państwowy i pseudospółdzielczy, stanowiący obecnie prawie 100% naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#SenatorHenrykStepniak">Myślę, że rząd i parlament znajdzie mocne poparcie w samorządach gmin i miast dla swoich planów demonopolizacji, restrukturyzacji i przekształceń własnościowych polskiej gospodarki. Samorząd staje się fikcją w sytuacji, kiedy nie posiada niezależności finansowej. A ta niezależność może być oparta jedynie na racjonalnym systemie podatkowym oraz istnieniu silnej gospodarki opartej na własności prywatnej i spółdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#SenatorHenrykStepniak">Jestem zdecydowanie za ograniczeniem działalności komercyjnej samorządów. Po prostu uważam, że w jakimś sensie będzie to wynaturzenie tej gospodarki, tzn. w dalszym ciągu będziemy utrzymywali w narodzie pewne poczucie tego, że władza za nas zrobi, samorząd będzie przecież tą władzą, i w ten sposób jak gdyby będziemy hamowali inicjatywę gospodarczą. Jednocześnie takie postawienie sprawy, że samorząd może prowadzić działalność gospodarczą może doprowadzić do pewnej nieuczciwej konkurencji na rynku.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#SenatorHenrykStepniak">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Proponowana koncepcja samorządu terytorialnego posiada cechę, która wydaje mi się mieć decydujące znaczenie w ocenie jej wartości. Mianowicie jest ona dość elastyczna i powinna pozwolić na przeprowadzenie samorządów przez tzw. okres przejściowy, czyli okres, kiedy samorząd będzie funkcjonował w warunkach niepełnych zmian systemowych oraz rzeczywistego regresu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#SenatorHenrykStepniak">Nie ulega wątpliwości, że należało zdecydowanie przeciąć tzw. jednolitość władzy państwowej. Ten projekt to robi. Należy jednak pamiętać, że likwidacja administracji państwowej w gminie nie oznacza likwidacji administracji w ogóle. Pracownicy samorządowi lub komunalni będą zatrudnieni przez samorząd i jest to rzecz oczywista. Problem polega jednak na tym, aby nie dezorganizując urzędów umożliwić nowo wybranym samorządom zatrudnienie tych pracowników komunalnych w sposób samodzielny.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#SenatorHenrykStepniak">Proponowane akty prawne były wielokrotnie analizowane przez senacką Komisję Samorządu Terytorialnego i ulegały ciągłej modyfikacji. Wielokrotnie podejmowaliśmy decyzje dotyczące różnych alternatywnych propozycji rozwiązań. Oczywiście są to tylko propozycje Komisji Samorządu Terytorialnego. O tym, jaki będzie ostateczny kształt tej inicjatywy ustawodawczej, zdecyduje Wysoka Izba.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#SenatorHenrykStepniak">Niemniej jednak istnieje pewien problem szczególnie dyskusyjny ze względu na swoje polityczne znaczenie. Jest to problem ordynacji wyborczej. Ze względu na przyjętą zasadę, proponowane rozwiązanie powinno mieć jednolity charakter dla całej Polski. Stanęliśmy więc przed problemem politycznej oceny sytuacji w różnych środowiskach. Dla małych gmin, gdzie wszyscy się znają, lepszym rozwiązaniem byłaby ordynacja większościowa, czyli głosowanie na osoby. Dla środowisk miejskich lepszym rozwiązaniem byłaby ordynacja proporcjonalna, która pozwala głosować na programy różnych, nawet małych, organizacji politycznych, społecznych czy zawodowych, co w większych środowiskach, w miastach, gdzie nie wszyscy znają kandydatów, ma bardzo ważne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#SenatorHenrykStepniak">Osobiście jestem zwolennikiem ordynacji większościowej, zmodyfikowanej o możliwość zgłaszania wielu różnych list. Ma to szczególne znaczne teraz, kiedy praktycznie w wielu gminach, a powiedziałbym nawet w większości gmin, istnieje próżnia polityczna i może się zdarzyć, że zostanie zgłoszona tylko jedna lista. Pozbawiamy wtedy obywateli możliwości jakiegokolwiek wyboru. Oni po prostu muszą głosować na tę jedną listę albo nie głosować w ogóle. Przypomina mi to dawne dobre czasy, kiedy to dla jedynego słusznego, postępowego programu była tylko jedna alternatywa — bojkot wyborów. Opowiadam się więc za ordynacją większościową.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#SenatorHenrykStepniak">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję uprzejmie Panu Senatorowi. Głos ma Senator Kołodziej, następny będzie Senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Senacka Komisja Samorządu Terytorialnego pracowała pod ciągłą presją społeczną. Z wielu stron dochodziły ponaglenia. Ze strony wybitnych osobistości polskiego życia publicznego, a także ze strony naszych wyborców, słusznie upatrujących w fakcie dalszego funkcjonowania obecnych struktur władzy terenowej, koterii, mafii lokalnych, hamulec demokratycznych przemian.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">W całym kraju rozlega się wołanie o jak najszybsze wybory do samorządów lokalnych. Powtarzam, wołanie o wybory. Bo też i w wyborach przytłaczająca większość społeczeństwa widzi panaceum na wszelkie bolączki naszego życia publicznego, w myśl zasady: źle rządzili oni, teraz my będziemy rządzić lepiej.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Z rozmów z wyborcami wyniosłem przekonanie, że tylko znaczna mniejszość zdaje sobie sprawę z tego, że chodzi tu o gruntowną przebudowę ustroju państwa, że ludzie wybrani do rad samorządowych będą musieli wziąć na swe barki ogromny ciężar odpowiedzialności. Staną się gospodarzami, kierownikami, menedżerami, którzy winą za niepowodzenia nie będą mogli obarczyć tych innych z województwa czy komitetów partii.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Wszyscy musimy sobie uświadomić, że powodzenie rozpoczętego dzisiaj przedsięwzięcia będzie zależeć od przekształcenia naszych postaw, od gruntownych zmian w mentalności. Przestawienie się z pozycji bracza, domagającego się swojej przysłowiowej miski ryżu, egzekwującego od władzy to, co mu się należy, na postawę gospodarza, świadomego również swych obowiązków obywatelskich, nie jest sprawą prostą i nie odbędzie się z dnia na dzień.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Samorządność to nowe prawa. Samorządność to również nowe obowiązki. To konieczność obywatelskiej aktywności. Ten ciężar wezmą na swoje barki ci, których za kilka miesięcy, w trudnym z ekonomicznego punktu widzenia okresie, wybierzemy. Od ich uczciwości, dobrej woli, a nade wszystko umiejętności zależeć będzie bardzo wiele. Dlatego tak bardzo istotne jest, jaki model ordynacji wyborczej przyjmiemy.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">W trakcie prac Komisji rozważane były dwa zasadnicze modele ordynacji, wariant większościowy i proporcjonalny. Każdy z tych wariantów, jak widać również z tej naszej dzisiejszej dyskusji, ma swoich zwolenników i przeciwników. Jestem zdecydowanym zwolennikiem ordynacji większościowej, bo jedynie ona daje możliwość pełnego, świadomego wyboru najbardziej odpowiedzialnych kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">W ordynacji proporcjonalnej głosujemy na siły polityczne, a nie na ludzi. A przecież to konkretni ludzie będą decydować o naszych sprawach. Okres, gdy rządziły partie, mamy szczęśliwie już za sobą. Ważkie dla lokalnych społeczności decyzje muszą zapadać na posiedzeniach rad gminnych, a nie w lokalach partyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Kolejność na listach kandydatów w wyborach proporcjonalnych jest układana według preferencji wewnątrzpartyjnych i w takiej kolejności po obliczeniu wzajemnych proporcji wrzuconych do urny list będą rozdzielane mandaty. Z góry więc wiadomo, że kandydaci umieszczeni na czołowych lokatach to pewniacy, a ci na dalszych to faktyczna dekoracja.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Mamy więc do czynienia z miejscami niemalże mandatowymi i z góry skazanymi na tzw. odstrzał. Załóżmy, że właśnie na takiej dalekiej pozycji wyborca odnajdzie nazwisko człowieka, do którego uczciwości i umiejętności ma pełne zaufanie. Jeśli jednak występuje on w nielubianej drużynie i poprzedzają go na partyjnej liście ludzie skompromitowani, mający pierwszeństwo do mandatu, to co wtedy? Jeśli ponadto na jego ulubionej liście umieszczono osoby niegodne zaufania, czy wówczas wyborca może dokonać wyboru wrzucając do urny tylko jedną listę? Czy istnieje tu w ogóle możliwość wyboru zgodnie z własnym sumieniem? Nie, nie istnieje. W pełni świadomego wyboru można dokonać jedynie przy ordynacji większościowej. Wybrać można prawych, mądrych, odpowiedzialnych, niezależnie od ich przekonań politycznych, mając możliwość wyboru między kandydatami różnych list.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">W wyborach do samorządów lokalnych w przytłaczającej większości gmin, głównie wiejskich i małomiasteczkowych, wyborca będzie znał osobiście kandydatów. Nie ograniczajmy więc jego praw wyborczych, pozwólmy mu głosować na tych, do których ma największe zaufanie.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Działające dziś w Polsce partie to, z jednej strony, te skompromitowane, schodzące bez oklasków ze sceny politycznej, z drugiej zaś, to ugrupowania nowe, dopiero budujące swoje programy, nie zaistniałe jeszcze w świadomości przeciętnego wyborcy. W odróżnieniu od starych demokracji, jak np. Anglia, nie ma w Polsce okręgów, gdzie od lat, czy od pokoleń głosuje się na tę, a nie na inną partię. Wręcz przeciwnie, po doświadczeniach ostatniego 40-lecia, dominuje w społeczeństwie niechęć do wszelkiego partyjniactwa.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Ordynacja większościowa ma jednak jeden zasadniczy mankament, który winniśmy starać się za wszelką cenę wyeliminować. Stawia ona bowiem na przegranych pozycjach mniejszości narodowe, mniejszości posiadające od stuleci poczucie swojej odrębności etnicznej, językowej, religijnej i kulturowej. Mniejszości te mają również często uzasadnione poczucie krzywdy, bo nie zawsze mogły korzystać z pełni przysługujących im praw. Żyjemy w paradoksalnych czasach, gdy, z jednej strony, chcemy budować wspólny europejski dom, myślimy o konfederacji państw i narodów Europy Środkowej, z drugiej zaś, jesteśmy świadkami ożywania postaw skrajnie nacjonalistycznych, również w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Coraz pełniejszym głosem dopominamy się o prawa dla naszych rodaków żyjących w krajach ościennych. Najlepsze, co dla nich możemy zrobić, to wyjść naprzeciw potrzebom i aspiracjom mniejszości mieszkających w naszym kraju. Przemawiają za tym względy polityczne, a nade wszystko moralne.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie! Pozwalam sobie przedstawić Wysokiej Izbie propozycję uzupełnienia projektu ordynacji wyborczej większościowej o dodatkowy artykuł. Artykuł ten powinien znaleźć się po obecnym art. 40.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">„Ustęp 1. Mniejszości narodowe zamieszkałe w okręgu wyborczym mogą zgłaszać listy narodowościowe, oznaczane symbolem «N».</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Ustęp 2. Jeśli zgłoszono więcej niż jedną listę «N» jednej mniejszości narodowej, okręgowa komisja wyborcza łączy zgłoszone listy, a nazwiska kandydatów umieszczane są na karcie do głosowania w porządku alfabetycznym.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Ustęp 3. W przypadku, gdy procent mniejszości narodowej do ogółu mieszkańców okręgu wyborczego przekracza wskaźnik 5, dla kandydatów z listy narodowościowej zagwarantowane są mandaty w ilości proporcjonalnej, nie mniej jednak niż 1 mandat.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Ustęp 4. Przepis ust. 3 nie wyklucza możliwości uzyskania przez kandydatów z listy narodowościowej większej ilości mandatów niż to wynika z zasady proporcjonalności.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Ustęp 5. Okręgowa komisja wyborcza, której zgłoszono listę narodowościową, zobowiązana jest określić i podać do publicznej wiadomości ilość zagwarantowanych dla tejże listy mandatów nie później niż 20 dni przed dniem wyborów. Obliczenia gwarantowanej ilości mandatów należy dokonać na podstawie dokumentów ewidencyjnych ludności i deklarowanej w nich przynależności narodowej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Ustęp 6. Przedstawiciele mniejszości narodowych mogą również realizować swoje bierne prawa wyborcze przez umieszczenie ich nazwisk na innych listach niż narodowościowe”.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Wprowadzenie art. 41 pociąga za sobą konieczność dokonania kilku, dosłownie trzech, drobnych, wręcz kosmetycznych, uzupełnień. I tak w art. 16, w pkt d) — ten artykuł określa zadania okręgowych komisji wyborczych, a pkt d) mówi: — „rejestrowania list kandydatów na radnych” — dodajemy: — „z uwzględnieniem postanowień art. 41”.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">W art. 31 należy dodać nr 42. Tu są wymienione artykuły 40, 41. Obecny 41 staje się 42 i trzeba go tutaj dołożyć.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Artykuł 74, w ust. 1 dodajemy jedno zdanie: — „przy rozdziale mandatów w okręgu, w którym zgłoszone były listy narodowościowe, należy uwzględnić postanowienie art. 41”.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">To są wszystkie dodatkowe poprawki, które trzeba wnieść do projektu. Sądzę, że wprowadzenie art. 41 wraz z niezbędną kosmetyką tekstu wychodzi naprzeciw intencjom rządu i w rezultacie uzyskujemy ordynację dającą możliwość wyboru najlepszych ludzi, z zachowaniem prawa mniejszości narodowych do ich proporcjonalnej reprezentacji w radach.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Piotr Andrzejewski, następny będzie Senator Jerzy Pietrzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Panie Marszałku! Panie, Panowie!</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Czuję się na tej sali zobowiązany również do reprezentowania interesów mniejszości narodowych, zwłaszcza Litwinów, Białorusinów i Ukraińców mieszkających na terenie Polski.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Chcę z tego miejsca, wobec tego, że wieko-pomność dokonywanych zmian, mających odbicie w projektach, była poruszana, zająć się tylko jedną wyrywkową kwestią, a mianowicie zasadnością propozycji uzupełnienia projektu ordynacji wyborczej przez senatora Bartłomieja Kołodzieja w proponowanym piśmie.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Chcę podkreślić zasadność tej propozycji. Jak dotąd niekwestionowaną zasadą było przyjęcie opcji większościowej. I ja za taką opcją też się opowiadam. Myślę, że przy tej większościowej opcji nie możemy zapominać, że nasi bracia, którzy są pochodzenia... bądź przyznają się dzisiaj do innej narodowości, muszą nie tylko zostać dostrzeżeni, ale muszą zostać potraktowani jako partnerzy mający prawo do własnej podmiotowości.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Wynika to z Paktów Praw Człowieka i wynika to z dania świadectwa, wedle którego będziemy się domagać dla Polaków zamieszkałych za granicą takich samych praw wynikających z tych samych zasad praw człowieka, które chcemy dzisiaj, w sposób wzorcowy wcielać w Rzeczypospolitej Polskiej. Z tego powodu przyłączam się do tej propozycji i popieram ją.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma Pan Senator Jerzy Pietrzak, następny będzie Pan Senator Antoni Borowski.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Panie Marszałku! Dostojny Senacie!</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Występujemy z inicjatywą, czy przynajmniej na jej temat dyskutujemy, w sprawie pakietu ustaw dotyczących przywrócenia samorządu terytorialnego w sytuacji, gdy właściwie dogasa w Polsce pokolenie, które ten samorząd znało, które z niego korzystało; znakomita część narodu tego samorządu ani nie zaznała, ani o tej idei samorządowej nie słyszała.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stąd my w Komisji Samorządu Terytorialnego doświadczaliśmy na co dzień faktu, że pewne pojęcia, które odchodzą z mijającą epoką, z systemem, tak zniewoliły nasz umysł, żeśmy tu i ówdzie proponowali rozwiązania, które z ideą samorządową mało miały wspólnego, ale należy podkreślić, że prędzej czy później zawsze ktoś się w tym gremium znalazł, kto istotę idei samorządowej przypomniał. Czy jednak w pełni w tym pakiecie ustaw, projekcie ustaw samorządowych te wszystkie obciążenia psychiczne mijającej epoki przezwyciężyliśmy? Tego nie jestem pewien i o tym zadecyduje dalsza debata, a potem wcielanie tych ustaw w życie.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę Państwa! Z obowiązku nie tylko historyka, ale człowieka, który się wychował w pewnej tradycji samorządowej, wielkopolskiej, jako syn urzędnika samorządowego, w którego rodzinie był i burmistrz małego miasteczka, Chciałbym upomnieć się tu i zwrócić uwagę na drobne rzeczy, które jednak w tej naszej tradycji samorządowej powinny być chyba uwzględnione, zwłaszcza że pan przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego podkreślał, że w tej ustawie z polskiej tradycji samorządowej korzystano. Dlatego wnoszę przynajmniej o rozważenie, czy w art. 27 nie dodać by jednak przy określeniach zastępców burmistrza, a wcześniej wójta tych tradycyjnych określeń: zastępca nazywał się podwójci, a wiceburmistrz, wiceprezydent analogicznie — z pewnymi konsekwencjami także w następnych artykułach.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dalej, czy jednak członków zarządu gminy nie nazwać tak, jak to tradycyjnie bywało, ławnikami? Wreszcie w art. 81, gdy mowa o kolegium sejmiku wojewódzkiego, skoro przywróciliśmy tradycyjną nazwę sejmiku wojewódzkiego — który notabene w swych kompetencjach jest o wiele słabszy, niż ten sejmik wojewódzki, który istniał w Polsce zachodniej — czy te kolegia nie nazwać jednak wydziałem, zwłaszcza że w Polsce zachodniej wydziały sejmiku wojewódzkiego nie były kombinacją przedstawicieli wybranych przez rady gmin i przedstawicieli administracji państwowej, tylko były jednorodne.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dla informacji także podaję, że nie tylko burmistrz, ale cały zarząd gminy według ustaw przedwojennych pochodził spoza rady, więc nie tylko problem wójta czy burmistrza byłby tu w jakiejś mierze aktualny.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Mnie, proszę państwa, interesuje jeszcze jedna kwestia, na którą Chciałbym zwrócić uwagę. Otóż ja Chciałbym traktować ten pakiet projektów ustaw jako początek przywracania idei samorządowej, wcielania jej w życie, bo przecież w Polsce istniał i samorząd powiatowy, i wojewódzki. Oczywiście istnieje dwojakie rozwiązanie idei samorządu wyższego szczebla: każdy członek gminy jest równocześnie członkiem wyższej organizacji samorządowej względnie wyższe stopnie samorządu są tylko związkami organizacji niższych. Tak właśnie było ze związkami wojewódzkimi.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Otóż, znowu tytułem wyjaśnienia, obecny sejmik wojewódzki jest traktowany według projektu ustawy jako reprezentacja rad gmin; to jest art. 78. Natomiast nie ma w tej ustawcie obligatoryjnego związku wojewódzkiego. A więc sejmik nie jest jakąś emanacją związku wojewódzkiego. Wprawdzie rozdział VII przewiduje dobrowolne lub z nakazu ustawowego związki, ale w tej materii istnieje dopiero pewna możliwość i przynajmniej na tym etapie bardzo bym apelował do wszystkich przyszłych radnych, aby o tej idei samorządu wyższego szczebla jednak nie zapomnieli i w formie tych dobrowolnych związków go tworzyli.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pani przewodnicząca Komisji Konstytucyjnej stwierdziła tutaj, że właściwie o ostatecznym kształcie samorządu terytorialnego przesądzi nowa Konstytucja. I w tym kontekście Chciałbym przypomnieć, że o randze idei samorządowej świadczy właściwie i taki fakt, że bardzo popularna, głoszona przez wiele autorytetów prawnych, była koncepcja Senatu pojmowanego jako emanacja samorządu terytorialnego przynajmniej szczebla wojewódzkiego. Myślę, że w tych dyskusjach na temat kształtu naszego ustroju ta koncepcja chyba także odżyje.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kończąc myślę, że kiedy przywracamy samorząd terytorialny, trzeba mieć także świadomość, iż w swej tradycji zawiera on potężny pierwiastek wolnościowy. Trzeba pamiętać, że właśnie samorząd zrodził się jako reakcja na absolutyzm, na centralizm, na silną biurokrację. I myślę, że ten pierwiastek wolnościowy powinien być pielęgnowany.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Z drugiej strony, Chciałbym, aby nie był on przeciwstawiany — tak jak to w tradycji w czasach zaborów i w wielu państwach bywało — władzy rządowej czy władzy państwowej. Oczywiście i jeden, i drugi powinni patrzeć sobie na ręce, ale zarówno idea samorządowa, jak i administracja państwowa, rządowa ma jeden wspólny cel, a więc dobro obywateli, dobro państwa.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wyrażam przekonanie, że wprawdzie samorząd terytorialny na pewno nie będzie główną ostoją i dźwignią rodzimego społecznego rozwoju, to jednak w tym rozwoju będzie odgrywał wybitną rolę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma Pan Senator Antoni Borowski, następny będzie Senator Pyziołek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#SenatorAntoniBorowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#SenatorAntoniBorowski">Podkreślanie ważności wyborów samorządowych trąci już wręcz w tej chwili banałem. Rzecz była oczywista i politycznie postanowiona już w ubiegłym roku, w trakcie kampanii wyborczej do Sejmu i Senatu. Teraz doszło już do sprecyzowania podstawowych dokumentów, a spodziewać się należy, że być może dzisiaj zapadną ustalenia konkretnych terminów.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#SenatorAntoniBorowski">Jestem jednak przekonany, że to zdarzenie jest tak istotne w rozwoju procesu politycznego i społecznego kraju, że nie dość każdej próby przybliżenia i wszechstronnego objaśnienia istoty i wszystkich związanych z tym nadziei, oczekiwań i społecznych skutków. Tym bardziej, że w trakcie kampanii wyborczej, nie mając w pełni sprecyzowanego obrazu działania samorządu, mówiliśmy m.in. że poza naczelnikami, burmistrzami będą również wybierani wojewodowie, co, jak już wiemy w tej chwili, nie będzie miało miejsca. Poza tym już to zostało wspomniane, ale Chciałbym niejako jeszcze zaakcentować, że niezależnie od ogromnych oczekiwań politycznych, jakie wiążemy z faktem wyborów samorządowych, nie powinniśmy mieć wielkich, ogromnych nadziei na natychmiastową poprawę w sensie materialnym. Takie nadzieje w dużej części były wiązane z ubiegłorocznymi wyborami do Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#SenatorAntoniBorowski">Zostało już tu powiedziane, że znów jest to jakiś początek. Nie mamy żadnych doświadczeń samorządowych. Nie można liczyć na jakieś wyrównanie wszystkich krzywd, naszych dolegliwości codziennych, ale musi się zmienić personalnie i strukturalnie tę warstwę władzy, która jeszcze właściwie została nietknięta, a której niejako zużycie moralne stało się już czymś nie do zniesienia i nie do tolerowania. Trzeba tu wyraźnie zaakcentować i wyjaśnić, że zmiany dotyczą przede wszystkim szczebla podstawowego, na szczeblu gminy. Natomiast stopień wojewódzki to już nie samorząd, lecz władza państwowa, o czym przed chwilą wspomniałem. Jest to bardzo ważne, bo chcemy mieć zarówno samodzielny, samorządny związek, samorząd terytorialny, jak również silną władzę państwową. I tutaj dochodzi do momentu, w którym wyraźnie musi być sprecyzowany, w sposób określony, cały rozdział kompetencji między te dwa organy.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#SenatorAntoniBorowski">W tej chwili poza tym nie ma jeszcze wszystkich ustaw, które powinny temu towarzyszyć. Jest to cały ogromny związany z tym pakiet ustaw, które, jeżeli nie zdążymy ich przygotować, muszą być niejako zapowiedziane do wiadomości publicznej.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#SenatorAntoniBorowski">Chciałbym jeszcze ustosunkować się do jednego konkretnego postanowienia zawartego w ustawie o ustroju samorządu terytorialnego, który — muszę w tym miejscu powiedzieć, choć było to już powiedziane — został zapisany ogromnym nakładem dyskusji i, w moim przekonaniu oraz członków Komisji Samorządu Terytorialnego i nie tylko, jest tam wystarczający stopień precyzji w sprawach podstawowych, jak i niezbędny stopień ogólności, który pozwala na szczegółowe rozwiązania, które muszą nastąpić potem. Nie sposób było, w moim przekonaniu, rozstrzygnąć wszystkiego w tej chwili do końca, bo byśmy wyborów samorządowych w tym roku nie zrobili. To sobie trzeba wyraźnie powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#SenatorAntoniBorowski">Ale teraz do tej kwestii szczegółowej — art. 42 pkt 2: możliwość odwołania się do kolegium odwoławczego. Rzecz wygląda w ten sposób, że obywatel w swojej indywidualnej sprawie po uzyskaniu negatywnej odpowiedzi od naczelnika czy zarządu może się odwołać do kolegium odwoławczego. Po pierwsze, nie jest to sprecyzowane, ale można się domyślać, że jest to szczebel gminy, ale co ważniejsze, jest to odwołanie się na tym samym poziomie i szczeblu. Absolutnie nie ma zachowanej tu tzw. dwuinstancyjności. Obywatel będzie się czuł więźniem gminy, przez analogię do znanego powiedzenia ze średniowiecza, obywatel będzie</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#komentarz">communae adscriptus,</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#SenatorAntoniBorowski">będzie przywiązany i takie będzie miał poczucie. Chciałbym to wyraźnie zaakcentować i mam w tej sprawie konkretny wniosek.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#SenatorAntoniBorowski">Chciałbym również ustosunkować się — sądziłem, że sprawa jest na tyle przesądzona, że to nie powróci, ale jednak powróciło, szczególnie w wystąpieniu pana senatora Lipskiego — odnośnie możliwości komercyjnej, handlowej działalności gminy.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#SenatorAntoniBorowski">Proszę Państwa! Można na ten temat mówić dużo, ale można powiedzieć również krótko, że gmina będzie miała tyle innych ogromnych zadań, począwszy od mienia komunalnego, że gdyby jeszcze miała tracić energię na te przedsięwzięcia, to, pomijając zupełnie wszystkie aspekty, zatraci się, nie mówiąc o komercjalizacji, korupcji i tych wszystkich innych sprawach, które niewątpliwie grożą. Chciałbym dosadnie to określić, jest to wręcz próba zaszczepienia czy ustawowego zadekretowania socjalizmu pierwotnego. Prawie na tym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#SenatorAntoniBorowski">Również chciałem się ustosunkować odnośnie kompetencji sejmiku, odnośnie wojewody. Nie Chciałbym jak gdyby pozbawić tego organu możliwości wpływu na wybór wojewody, ale przy tym rozdziale kompetencji, o jakim mówimy, powinien być to wpływ typu wnioskującego.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#SenatorAntoniBorowski">I jeszcze jeden wniosek dotyczący ustawy o pracownikach samorządu terytorialnego. Jest tam art. 23, w którym proponuje się nadawanie zasłużonym pracownikom komunalnym medali. Proszę Wysokiej Izby, wydaje mi się, że jest doskonała okazja przy tak zasadniczej zmianie ustrojowej samorządu, żeby tę medalomanię jednak przeciąć. Ja nie mam nic przeciwko temu, żeby ludzie na swój sposób zasłużeni dostawali odznaczenia państwowe, ale przez zniesienie tych wszystkich przeróżnych medali można tylko podnieść rangę ludzi rzeczywiście zasłużonych, a nie dalej podtrzymywać tę medalomanię, tę fikcję tych zasłużonych, bo mamy pół Polski zasłużonych ludzi i mamy Polskę, jaką mamy. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Edward Pyziołek, następny będzie Wicemarszałek Wielowieyski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#SenatorEdwardPyziolek">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#SenatorEdwardPyziolek">Ponieważ moje wystąpienie pokrywałoby się w dużej mierze z wystąpieniami senatorów Chełkowskiego i Dietla, ograniczę się do uściślenia pytania do ministra Kołodziejskiego. Chodzi mi o to, że intencje rządu dotyczące województw, wojewodów i poszczególnych wydziałów wojewódzkich powinny być przedstawione dużo wcześniej. Bez tego, obawiam się, frekwencja wyborcza będzie bardzo niska. Na tych szczeblach, szczególnie na szczeblach wojewodów, na stanowiskach wojewodów i dyrektorów poszczególnych wydziałów są dotychczas ludzie z nomenklatury i jeżeli nie przedstawi się wyborcom konkretnych zmian w systemie organizacyjnym województw, możemy przegrać kampanię wyborczą, a przede wszystkim frekwencję.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#SenatorEdwardPyziolek">Chodzi mi o to, żeby w projekcie rządowym wyraźnie było powiedziane, kiedy i jakie zmiany w organizacji tego szczebla nastąpią.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#SenatorEdwardPyziolek">I myślę, że — to nie leży w tych ustawach, ale w ustawie o urzędach wojewódzkich powinna znaleźć się jakaś formuła, żeby — tak, jak powiedział senator Ganowicz — wojewoda był naszym wojewodą, tak jak Premier jest naszym Premierem i rząd jest naszym rządem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma Pan Wicemarszałek Wielowieyski, następny będzie Senator Sobieski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Tak przeżywam toczące się w tej chwili debaty w Sejmie, gdzie problem relacji z Senatem tak ostro został postawiony i w dalszym ciągu jest nie rozwiązany. Pozwalam sobie poinformować, chociaż nie jest to w porządku dziennym, że jesteśmy w tym zakresie w impasie i to może tłumaczy moje przejęzyczenie.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">To, że mamy w tej chwili w dużym stopniu demokratycznie wybrany parlament i że mamy własny rząd, który jest akceptowany i popierany przez ogromną większość społeczeństwa, to jest — jak sądzę — dopiero połowa wymiaru problemu społecznego, który przed nami stoi. Dlatego, że przebudowa ustroju w kierunku demokratycznym oznacza przede wszystkim przebudowę systemu administracji i samorządności lokalnej. Widać to zarówno w krajach demokratycznych, funkcjonujących dzisiaj w oparciu o swoje dawne tradycje, widać to bardzo wyraźnie w naszej własnej tradycji — czasy I Rzeczypospolitej. I jak sądzę, istotą tradycji polskiego republikanizmu była samorządność terytorialna, w której sejmik był, w gruncie rzeczy, czymś dużo ważniejszym społecznie od Sejmu. I życie społeczne, życie kraju zależało przede wszystkim od decyzji obywateli na szczeblu lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Jednakże nie tylko demokratyczne wybory — warunek niezbędny, żeby ten nasz samorząd zaczął funkcjonować — nie tylko demokratyczne wybory są konieczne, aby samorząd zaczął działać skutecznie. Musi mieć dobrze opracowane mechanizmy i musi istnieć sytuacja, w której kontakt pomiędzy mieszkańcami a władzą samorządową i pracownikami samorządowymi będzie sprawny, kiedy ten kontakt będzie funkcjonował.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Tak więc jest to problem nie tylko dobrego funkcjonowania gminy wiejskiej czy gminy miejskiej — dużej, małej — lecz również i niższych szczebli, również gromady i osiedla.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">I stwierdzam, że w tym zakresie w projekcie są pewne luki, które trzeba uzupełnić.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Jestem takiego samego zdania, jak autorzy projektu, że w sprawie wielkich miast, których samorządowa organizacja stanowi szczególny, trudny problem, decyzja o tym, jak ma wyglądać struktura gminy miejskiej wielkiego miasta, powinna należeć do samej gminy, do miasta. I nie powinniśmy jej tutaj w pełni przesądzać. Jednakże sygnalizuję, że jest to problem duży i trudny, ponieważ nie jest jasne, jakie dzielnice w tych wielusettysięcznych czy milionowych miastach powinny być organizowane, jaki powinien być zakres działania samorządu dzielnicowego, na ile dzielnica może być podmiotem prawa, jednostką budżetową itd.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Jest rzeczą niewątpliwą, że analogia gromady może być zastosowana do osiedla, czego — moim zdaniem — nie uwydatniono dostatecznie i co spowoduje, że będę tutaj proponował uzupełnienie. Natomiast ogromny zakres problemów administracyjnych, problemów gestii komunalnej, podziału kompetencji między administrację państwową i samorządową, czyli pewnych poruczeń, które tutaj mogą wystąpić, powoduje, że w zakresie wielkich miast, w moim przekonaniu, niezbędne będą dodatkowe regulacje ustawowe.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Reasumując ten fragment, ten punkt mojej wypowiedzi, proponuję, aby w art. 6, 35, 36 i 51 — mówiących o gminie i jej jednostkach pomocniczych — obok gromad i dzielnic dodać pojęcie osiedla, jako niezbędnego ogniwa.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Na pewno jest to jednostka pomocnicza dla władz miasta. I wydaje się, że trudno pomyśleć o sprawnym funkcjonowaniu samorządu i jego kontakcie z mieszkańcami w gminach miejskich właśnie bez osiedla. Powinno to być uwzględnione przy art. 35, który mówi o statutach miejskich, które muszą być przez gminy miejskie opracowane dla swoich struktur podrzędnych czy pomocniczych. I także w art. 51 w zakresie gospodarki finansowej.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Natomiast otwarta jest sprawa dzielnic w wielkich miastach. I w zasadzie rozumiem i przyjmuję jako bardzo ważną wypowiedź pana senatora Celińskiego, który postawił tu problem wielkiego miasta, jakim jest duża dzielnica, np. Mokotów w Warszawie. Takich dużych miast, które dotychczas posiadały w swoim obrębie duże jednostki administracyjne — dzielnice, jest pięć.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Mam propozycję, opracowałem propozycję uzupełnienia art. 37 przepisem, który uzupełniałby tę lukę i przewidywał, że organizację samorządu terytorialnego w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Wrocławiu określi ustawa.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Nie jest konieczne przegłosowanie dziś tej propozycji, ona może być włączona lub może nie być włączona, ponieważ zgadzam się, jak już zaznaczyłem, że to sama gmina miejska w tych miastach zadecyduje, jaką chce mieć strukturę i jak chce ustalić statut swojego samorządu. Jednakże osobiście przewiduję, że wystąpi konieczność takiej regulacji ustawowej, ponieważ dotyczy to milionów ludzi i bardzo złożonego problemu administracyjnego i prawnego.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Jeszcze kilka spraw. Artykuł 20 projektu ustawy przewiduje, że: — „Obradom rady przewodniczy wójt lub burmistrz”. Otóż wydaje mi się to zdecydowanie niesłuszne. I proponuję Wysokiemu Senatowi przyjęcie innego brzmienia tego artykułu Odczytuję mój projekt: — „Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego oraz jednego do trzech wiceprzewodniczących. Wójt, burmistrz lub prezydent nie mogą pełnić funkcji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rady”.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Rzecz jest w tym, że wójtowie i burmistrzowie są szefami, stoją na czele samorządu, na czele zarządu gminy. I w tym zakresie są kontrolowani przez radę. Zgodnie z art. 19 ust. 3 projektu, właśnie rada gminna ma kontrolować zarząd i administrację gminną, na której czele stoją właśnie wójt i burmistrz. Nikt nie powinien być sędzią we własnej sprawie. Dlatego też sądzę, że przewodniczący rad gminnych. nie powinni być wójtami i burmistrzami.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Natomiast nie wydaje mi się słuszne — takie wnioski też były zgłaszane — aby zupełnie oddzielić od siebie dwa ciała: zarząd od rady gminnej. Nie jestem zwolennikiem jakichś idealnych modelowych podziałów między władzę wykonawczą, stanowiącą, kontrolującą. Powiązanie funkcji i zadań występuje tutaj niewątpliwie i oczywiście członkowie zarządu czy również burmistrz, wydaje mi się, mogą być członkami rady.</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Następna sprawa, w art. 19 jest mowa o udzielaniu zarządowi gminy absolutorium. Sądzę, że należy dodać w tym zakresie postanowienie, które określałoby sposób, w jaki rada głosuje, a przede wszystkim skutki ewentualnego nieudzielenia zarządowi absolutorium. Proponuję w art. 19, po ust. 3 dodać ust. 4 w następującym brzmieniu: — „Rada podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia zarządowi absolutorium w głosowaniu tajnym. Nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z odwołaniem zarządu”.</u>
          <u xml:id="u-45.17" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">I odpowiednio w związku z tym należy uzupełnić art. 93 ust. 2 o słowa, że uchwała w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium też jest odpowiednio uwzględniona. Po prostu chodzi o przedkładanie izbie obrachunkowej uchwał w sprawie budżetu. A więc zarówno w sprawie budżetu, jak i w sprawie udzielenia czy nieudzielenia absolutorium zarządowi.</u>
          <u xml:id="u-45.18" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Chciałbym jeszcze dorzucić jedną uwagę do mojego poprzedniego projektu, to znaczy do projektu o</u>
          <u xml:id="u-45.19" who="#komentarz">incompatibilitas,</u>
          <u xml:id="u-45.20" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">czyli o niemożności łączenia funkcji burmistrza czy wójta z funkcją przewodniczącego rady. Mianowicie ten system funkcjonował w krajach bloku komunistycznego do lat siedemdziesiątych i nawet już wtedy został zniesiony. System, w którym szef administracji, przewodniczący prezydium rady narodowej, był równocześnie przewodniczącym tejże rady jako organu lokalnego.</u>
          <u xml:id="u-45.21" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Proponuję, żeby jeśli chodzi o art. 26, który już w debacie był poruszony, chodzi o sprawę radnych-pracowników, którzy powinni być zwalniani z pracy na czas pracy we władzach gminy, żeby po prostu wprowadzić kategorię udzielania im urlopu bezpłatnego. Na miejsce formuły: — „Pracodawca zobowiązany jest zwolnić radnego” należy wprowadzić formułę: — „Pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego”.</u>
          <u xml:id="u-45.22" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">I kończąc, krótka uwaga do tego bardzo poważnego dylematu, który przed nami stoi, to znaczy wyboru kryteriów przy ordynacji wyborczej: czy głosowanie większościowe, czy głosowanie proporcjonalne. Jestem całym sercem za systemem większościowym, który do systemu samorządowego niewspółmiernie lepiej pasuje, który mu odpowiada — powinniśmy dążyć do stworzenia takiego systemu. Wyrażam wszakże obawę, że w dzisiejszych warunkach, warunkach raczej nienormalnych, kiedy jeszcze nasz system nie działa, ledwie go tworzymy — jak to jeden z senatorów, chyba pan senator Ganowicz, w czasie dyskusji na komisji podkreślał — będą występowały tak silne emocje, że istnieje duża obawa, iż nie tylko — jak to pan senator Kołodziej nam przedkładał — problemy mniejszości narodowych mogą nie być dostatecznie reprezentowane przy zastosowaniu tego systemu, ale wszelkie mniejsze grupy religijne, polityczne, ideowe mogą być — nie muszą być, ale mogą być — skazane na zupełne unicestwienie publiczne, na niemożność przebicia się przez tę barierę bezwzględnej większości, którą otrzymują ludzie czy ugrupowania dominujące na tym terenie, mające największą popularność.</u>
          <u xml:id="u-45.23" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Wydaje się, że bezpieczniejszą, spokojniejszą drogą — chociaż na pewno gorszą, jeśli chodzi o potrzeby dobrze funkcjonującego samorządu lokalnego, wyrażającego potrzeby mieszkańców i możliwość indywidualnego wyboru swoich działaczy — na pewno jest większościowy system; jest on lepszy. Ale dzisiaj, w naszym układzie, gdy chcemy budować, i to z wysiłkiem oraz świadomie, dobrze działający system pluralistyczny, który to system pluralistyczny jeszcze się nie wykształcił, ledwie się wykształca, sądzę, że przyjęcie systemu proporcjonalnego byłoby właściwsze.</u>
          <u xml:id="u-45.24" who="#SenatorAndrzejWielowieyski">Podkreślam równocześnie, że przecież od strony i technicznej, i po prostu komunikacji społecznej to nie jest w pełni kontrowersyjne, to nie jest w pełni przeciwstawne. Oczywiście, na listach wyborczych będą ludzie z tego terenu, ludzie dobrze znani i ich osobowości będą decydowały dużo bardziej niż firmy, pod którymi będą występować. Natomiast wprowadzenie systemu proporcjonalnego, jak podkreślam, da również szansę ugrupowaniom, środowiskom, które tej szansy przy systemie większościowym w ogóle by nie miały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Wicemarszałkowi. Obecnie głos ma Pan Senator Sobieski, następny będzie Senator Jan Musiał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#SenatorFranciszekSobieski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#SenatorFranciszekSobieski">Chciałbym odnieść się do problemów, które występują w zapisie artykułów projektu ustawy o obowiązkach i prawach radnych, to znaczy do art. 24, 25 oraz 26 w ustawie o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#SenatorFranciszekSobieski">Obowiązki radnego zarysowane w ujęciu ustawowym można będzie sprecyzować dość łatwo w statutach i regulaminach działania rad. Natomiast prawa radnego winny zostać możliwie jednoznacznie i precyzyjnie określone w ustawie, aby w wyniku jednostronnej interpretacji zapisu ustawowego radni nie byli narażeni na straty większe niż te, jakie wynikają z samej zasady społecznego pełnienia tej pochłaniającej przecież dużo czasu funkcji obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#SenatorFranciszekSobieski">Do praw radnego winny więc należeć: prawa do prawnej ochrony osobistej, nie tylko, jak to ujmuje ustawa w ust. 1 art. 26, w zakresie odpowiadającym ochronie funkcjonariuszy publicznych, ale także prawo do nietykalności, prawo do utrzymania stosunku pracy przez określony czas po ustaniu kadencji, jeśli radny jest pracobiorcą na podstawie umowy o pracę, i prawo do zachowania poziomu wynagrodzenia w celu uniknięcia represji płacowych.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#SenatorFranciszekSobieski">Oddzielnym zagadnieniem jest utrata części dochodów osobistych w wyniku działalności radnego. Do rozwiązania jest problem, czy udzielanie zwolnień od pracy zawodowej w postaci proponowanego tutaj urlopu bezpłatnego ma obejmować wyłącznie czas posiedzeń rady czy także czas obrad komisji i czas niezbędny do zbierania danych, zapoznawania się z projektami uchwał, opracowywania wystąpień itd.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#SenatorFranciszekSobieski">Jeśli udałoby się sprecyzować te uprawnienia w odniesieniu do radnych pracobiorców, to jak rozwiązać ten problem wobec radnych rolników indywidualnych i radnych pracodawców, rzemieślników, właścicieli zakładów przetwórczych i usługowych itp.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#SenatorFranciszekSobieski">W ustawie nie określono uprawnień radnych do pozyskiwania informacji i danych potrzebnych do oceny funkcjonowania instytucji, zakładów, organizacji i stowarzyszeń. Ocen, które w sensie jawności działań winny uzupełniać ustawowe uprawnienia regionalnych izb obrachunkowych, określone w art. 62 i 63 projektu ustawy. Trzeba by tu jednak dopuścić odstępstwo od zakazu pełnienia przez wójtów obowiązków przewodniczących rad, gdyż problemy samokontroli w tym przypadku nie wchodzą w grę.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#SenatorFranciszekSobieski">Powyższe propozycje uprawnień radnego przedkładam Wysokiemu Senatowi do rozpatrzenia w celu włączenia ich w formie uzupełnień do art. 26 projektu ustawy o samorządzie terytorialnym przed przesłaniem tej ustawy do rozpatrzenia Wysokiemu Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#SenatorFranciszekSobieski">Mam jeszcze jedną uwagę do sformułowań ustawy dotyczących utworzenia odpowiedników rad sołeckich w dzielnicach miast, a mianowicie rad dzielnicowych; mówi o tym art. 36, ust. 5 i 6. O ile organem wykonawczym zebrania wiejskiego w gromadzie jest wybierany sołtys, to odpowiednika tej funkcji w dzielnicy ustawa nie wymienia. Nie do przyjęcia byłoby chyba tutaj określenie — „dzielnicowy”.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#SenatorFranciszekSobieski">Propozycja omawiana już na posiedzeniu roboczym OKP Senatu zawiera pewne rozwiązanie, którego autorem jest pan Marszałek Stelmachowski. Jeśli w radzie miejskiej przewodniczącym jest burmistrz lub odpowiednio prezydent miasta, to w dzielnicy przewodniczącego pracom rady dzielnicowej można by nazwać wójtem, co z punktu widzenia liczebności mieszkańców dzielnicy — porównywalnej przecież z liczebnością mieszkańców gminy, a często będącą ich wielokrotnością — jest wystarczająco uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#SenatorFranciszekSobieski">W odniesieniu do ustawy...</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#komentarz">(Marszałek Andrzej Stelmachowski: Ja mówiłem o burmistrzu)</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#SenatorFranciszekSobieski">O burmistrzu? Ale burmistrz jest przewidziany w ustawie, a tu chodzi o dzielnicowego, przewodniczącego pracom rady dzielnicowej, gdzie nie ma właściwie odpowiednika.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#SenatorFranciszekSobieski">Jeżeli chodzi o ustawę o ordynacji wyborczej, to mam pewną uwagę niejako porządkową, a mianowicie w art. 97 projektu ordynacji wyborczej do organów gminy, po słowach: — „wybory rad” proponuję wprowadzić słowo: — „dzielnicowych”, a jeśli przejdzie tutaj propozycja mojego przedmówcy, pana senatora Wielowieyskiego, także — „osiedlowych”. W wyniku tego art. 97 miałby brzmienie: — „Wybory rad dzielnicowych, osiedlowych, gromadzkich i sołtysów winny odbyć się w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy”. Pozostałe współbieżności projektów ustawy o ordynacji wyborczej do organów gmin i o samorządzie terytorialnym można skorelować przez prace senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Biura Prawnego Senatu, o ile Wysoki Senat udzieli tej Komisji upoważnień do przeredagowania tekstów ustaw, bez naruszania ich materii.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#SenatorFranciszekSobieski">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma w tej chwili Pan Senator Jan Musiał, następny będzie Senator Leszek Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#SenatorJanMusial">Panie Marszałku! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#SenatorJanMusial">Mam zasadniczą wątpliwość, czy nie ma sprzeczności między aż krajową reprezentacją gmin a poddaniem ich tak drobiazgowej kontroli, poddaniem ich tak drobiazgowemu nadzorowi administracji państwowej. Wobec tego ostatniego ów związek wydaje się zbędny, wydaje się po prostu bytem ponad potrzebę. Jego kompetencje w odpowiednich częściach powinny realizować sejmiki wojewódzkie i Sejm — ciała przedstawicielskie i wybieralne. A jeśli utrzymamy ów Krajowy Związek Gmin, to wówczas nadzór nad działalnością komunalną dany rządowi, administracji państwowej, budzi właśnie wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#SenatorJanMusial">„Nadzór nad działalnością komunalną” — tak jest zatytułowany rozdział XI. Takie wyodrębnienie działalności komunalnej z samorządowej zdaje się niedwuznacznie wskazywać drogę, jaką chce się ubezwłasnowolnić samorządy. Premier i wojewodowie to władza nadzorcza nad administracją państwową. Danie im jeszcze nadzoru nad samorządami, równoprawnymi wszak podmiotami prawa publicznego, budzi co najmniej pytanie. Nadzór nad samorządnością, nad samorządami powinien mieć pion przedstawicielski, wybieralny. Oczywiście nadzór państwowy może i powinien być zachowany, ale via sądy powszechne. Przecież mamy sądy powszechne. Organami nadzoru (art. 90) powinny być sądy powszechne, parlament, a w sprawach budżetowych, których nie można wyjąć z jednej kieszeni, powinien być jeden gospodarz kasy państwowej; rzeczywiście minister Finansów powinien utrzymać ten nadzór. I w zasadzie ten rozdział XI powinien się kończyć na art. 91. Jeszcze art. 105 o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych byłby z tym skrótem spójny.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#SenatorJanMusial">Tyle owej wątpliwości zasadniczej. Ponadto kilka drobniejszych uwag odnośnie do art. 7 ust. 2: — „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, wydawanie rozstrzygnięć administracyjnych w sprawach, o których mowa w ust. 1, należy do gminy”. Otóż ciało kolegialne, gmina, nie powinno podejmować rozstrzygnięć administracyjnych. Albo należy ten ustęp skreślić, albo przenieść na kogoś odpowiedzialnego jednostkowo.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#SenatorJanMusial">Dalej, art. 64 i 68. Artykuł 64 ust. 3: — „Obowiązek utworzenia związku może być nałożony tylko w drodze ustawy, która określa zadania związku i tryb zatwierdzenia jego statutu”. Zatwierdzenia, dlaczego nie rejestracji? Wystarczyłaby rejestracja. Wtedy w art. 68: — „Statut związku komunalnego podlega rejestracji we właściwym sądzie powszechnym i wpisowi do rejestru, co łączy się z nabyciem osobowości prawnej”. Bo jakże inaczej zostawić bez tego dopowiedzenia. I wtedy ust. 2 należałoby skreślić, a art. 69 przebudować.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#SenatorJanMusial">Jeszcze art. 81 ust. 1: — „Pierwsze posiedzenie sejmiku zwołuje wojewoda w ciągu 14 dni po wyborach komunalnych”. Ta ustawa, ustawa o ustroju samorządów, nie jest tylko okazjonalną ustawą na sezon polityczny, sądzę, że na dłużej się ją przyjmuje. A zatem powierzenie wojewodzie zwoływania sejmików już stwarza możliwości podległości administracji państwowej. Czy nie lepiej byłoby, żeby pierwsze posiedzenie sejmiku zwoływało kolegium sejmiku ubiegłej kadencji, a pierwsze posiedzenie w roku 1990, w drodze wyjątku, wojewoda.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#SenatorJanMusial">To tyle moich uwag. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Leszek Piotrowski, następny będzie Senator Andrzej Piesiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Mam dwa problemy. Zacznę od tego najważniejszego, bo zawsze Konstytucja jako ustawa zasadnicza jest ważniejsza od innych ustaw. Pani senator sprawozdawca, Alicja Grześkowiak, stwierdziła, że proponowane zmiany mają charakter dostosowujący zapisy Konstytucji do nowej koncepcji samorządu terytorialnego opracowanej w przedkładanym razem z projektem ustawy o zmianie Konstytucji projekcie ustaw samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Przedstawione propozycje zmian Konstytucji nie mają być traktowane jako ostateczne. Ja to też tak rozumiem i wiem, że jest to etap w kierunku dostosowywania Konstytucji do zachodzących zmian prawnych, zmian ustrojowych. Są więc wprowadzone zmiany konieczne do wprowadzenia pakietu ustaw samorządowych. Ja tych wszystkich zmian zreferowanych przez panią senator sprawozdawcę nie kwestionuję. Uważam te wszystkie zmiany za trafne i uzasadnione. Poddaję pod rozwagę jednakże, czy instytucja kolegiów do spraw wykroczeń jest problemem samorządowym, czy też tym problemem samorządowym nie jest? Kolegia do spraw wykroczeń w pierwszej instancji działają przy prezydencie miasta, w drugiej instancji — przy wojewodzie. Wydaje mi się więc, że nie może być mowy o zmianie stanu prawnego w zakresie administracji, o wprowadzeniu samorządu bez dotknięcia tego problemu. Ja sobie nie wyobrażam samorządu terytorialnego, który wymierza sprawiedliwość za wykroczenia, karze ludzi i podlega nadzorowi ministra Spraw Wewnętrznych, bo tak to jest dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#SenatorLeszekPiotrowski">W związku z tym sformułowałem wniosek, aby proponowana zmiana Konstytucji objęła również następującą zmianę: w art. 56 ust. 2 skreśla się i w ust. 3 skreśla się: — „oraz kolegiów do spraw wykroczeń”.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Powtarzam w ten sposób po raz któryś swoją koncepcję likwidacji kolegiów do spraw wykroczeń. Natomiast poddaję pod rozwagę, pod dyskusję i domagam się wypowiedzi przede wszystkim pana senatora sprawozdawcy ustawy o samorządzie terytorialnym, czy problem kolegiów do spraw wykroczeń, tak jak ja go widzę, jest problemem samorządowym, czy nie. Jeśli mnie przekona, że nie jest to problem samorządu terytorialnego, lecz jest to problem wymiaru sprawiedliwości, wtedy nie będę stawiał tego wniosku, który został już rozprowadzony. Proszę więc potraktować moje stanowisko jako wyraz moich wątpliwości. Tego wniosku, tego pisma nazwanego wnioskiem, ja w tej chwili nie stawiam jako formalnego wniosku o skreślenie akurat w tym momencie zapisu konstytucyjnego, proszę o dyskusję na. ten temat. Bo dla mnie to jest problem samorządowy — pozostawienie kolegiów do spraw wykroczeń w takim kształcie, w jakim one są obecnie, tzn. w pierwszej instancji przy prezydencie miasta, a w drugiej instancji przy wojewodzie. To był problem numer jeden.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Druga rzecz dotyczy ustawy o pracownikach samorządu terytorialnego. Wbrew temu, co powiedział pan minister Jerzy Regulski, losy pracowników dotychczas zatrudnionych w terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego są uregulowane w dzisiaj omawianej ustawie o pracownikach komunalnych czy też o pracownikach samorządu terytorialnego, przy czym od razu chcę powiedzieć, że jestem za tą drugą terminologią.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#SenatorLeszekPiotrowski">W art. 32 stanowi się, że: — „Z dniem wejścia w życie ustawy pracownicy zatrudnieni w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego stają się pracownikami komunalnymi. Jednakże stosunek pracy ulega rozwiązaniu z tymi pracownikami, z którymi w terminie do dnia [ten termin nie został, jak do tej pory określony] nie zostanie nawiązany stosunek pracy na dalszy okres. Rozwiązanie stosunku pracy następuje za trzymiesięcznym wypowiedzeniem według zasad przyjętych przy likwidacji zakładu pracy”.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Ten przepis jest niedobrze zredagowany, moim zdaniem. Nie może być mowy o zgodności między pierwszym i trzecim zdaniem tegoż zapisu, bo nie może być mowy o nawiązaniu stosunku pracy, kiedy ten stosunek pracy trwa. W związku z tym moja propozycja redakcji art. 32 ustawy o pracownikach samorządu terytorialnego jest taka: — „Z dniem wejścia w życie ustawy następuje rozwiązanie stosunku pracy, z trzymiesięcznym wypowiedzeniem według zasad przyjętych przy likwidacji zakładu pracy, z pracownikami zatrudnionymi w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego, chyba że w okresie wypowiedzenia pracownicy ci staną się w trybie przewidzianym ustawą pracownikami samorządu terytorialnego”.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Rewelacją takiego zapisu byłoby oczywiście to, że nie przez czynność prawną, tylko przez samo wejście w życie ustawy doszłoby do wypowiedzenia stosunku pracy. Ja jednak uważam, że taki zapis jest lepszy od zapisu, który się znajduje do tej pory w rozdanym nam projekcie, nawet z przyczyn, o których mówił pan senator sprawozdawca, Tadeusz Zieliński. Bo chodzi tutaj o rozwiązanie stosunku pracy z pracownikami, którzy okażą się nieprzydatnymi w pracy w samorządzie. Chodzi o tę operację, która... nie chcę używać słowa weryfikacja, ale tą weryfikacją chyba jednak jest. Chodzi o to, żeby dokonać selekcji pracowników. Jedni się będą nadawali do uczynienia z nich pracowników samorządu terytorialnego, a inni takiego waloru mieć nie będą. Uważam, że to moje rozwiązanie jest prawniczo poprawniejsze od tego, które zostało zaproponowane w projekcie, przy czym chętnie bym wysłuchał także innej relacji, bo rzecz jest, według mnie, bardzo trudna i złożona.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#SenatorLeszekPiotrowski">W każdym razie wracam do tego zasadniczego zarzutu w stosunku do art. 32 w proponowanej wersji. Nie może być mowy o nawiązaniu stosunku pracy z kimś, kto jest w tym stosunku pracy. A tak by było, gdyby wszedł w życie art. 32 ustawy o pracownikach samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Jest następująca sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Głos zabrało 16 osób, jest jeszcze 9, czy można uznać listę mówców za zamkniętą? Tak? Nie widzę sprzeciwów. Uważam, że lista mówców jest zamknięta.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej chwili głos ma Pan Senator Piesiak, następny będzie Pan Senator Walerian Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Chciałem króciutko zgłosić uwagę, po pierwsze, do art. 13 projektu ordynacji wyborczej. W ust. 2 proponuję, aby wyraźnie było zapisane, że: „Państwową Komisję Wyborczą powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”; to się pokrywa z autopoprawką komisji i to będzie chyba uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Dalej, moją wątpliwość wzbudza tryb powoływania komisji wyborczych szczebli niższych, czyli ust. 3, 4 i 5 art. 13. W ustępach tych jest proponowany tryb powoływania odpowiednich komisji przez rady narodowe odpowiednich szczebli.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Wydaje mi się, że w przypadku, kiedy w tej samej ustawie zapisujemy, że z dniem 31 marca — lub też z dniem 30 kwietnia — upływa kadencja rad narodowych, wydaje się niecelowe przekazywanie tymże radom narodowym powoływania komisji wyborczych. Dlatego proponuję, aby w ust. 3 zamiast słów: — „powołują wojewódzkie rady narodowe” wpisać słowa: „powołuje właściwy wojewoda” i analogicznie w ust. 4 oraz w ust. 5 zamiast słów: — „powołują rady narodowe stopnia podstawowego” użyć sformułowania: — „powołuje właściwy wojewoda”.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Chciałem zaznaczyć jeszcze, że mieliśmy zaproponować tryb powoływania komisji wyborczych odgórnie po powołaniu Państwowej Komisji Wyborczej. Po konsultacji ze specjalistami stwierdziliśmy, że to bardzo skomplikuje kalendarz wyborczy. Rozwiązanie to, po pierwsze, bardzo usprawni sam tryb powoływania komisji, a po drugie, wydaje się, że odsuniemy komplikacje ewentualnych dyskusji na szczeblach rad narodowych. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Druga sprawa, jeżeli chodzi o projekt ustawy o samorządzie terytorialnym, to art. 26, który mówi o uprawnieniach radnego. Proponuję do art. 26 dodać ust. 4 w następującym brzmieniu: — „Radnemu przysługuje prawo do bezpłatnych przejazdów koleją, autobusami Państwowej Komunikacji Samochodowej oraz środkami komunikacji miejskiej na terenie gminy, w której został wybrany”.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#SenatorAndrzejPiesiak">I króciutkie uzasadnienie. Jeżeli w projekcie ustawy o pracownikach komunalnych w art. 19 zachowujemy, analogicznie do prawa pracowników państwowych, że ci pracownicy oraz ich małżonkowie mają prawo do korzystania z 50% ulgi w opłacie za przejazdy — poza uwagą, czy należy dawać prawo do tej zniżki małżonkom, to jest oddzielna sprawa — jeżeli zachowujemy to prawo, to uważam, że tym bardziej powinniśmy zachować tego typu uprawnienia dla radnych, którzy w stosunku do pracowników komunalnych są w tej sytuacji jakąś władzą.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#SenatorAndrzejPiesiak">To tyle, dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Walerian Piotrowski, następny będzie Senator Jan Kozłowski.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wypowiedziano już na tej sali wiele zdań o historycznym znaczeniu tego momentu, w którym rozpoczynamy proces stanowienia norm samorządu terytorialnego w Polsce, proces, który zostanie ukoronowany aktem wyborczym i rozpocznie życie samorządowe w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wszyscy zdajemy sobie sprawę z historyczności tego momentu, zdajemy sobie sprawę z naszej odpowiedzialności za polityczną słuszność naszej propozycji legislacyjnej i za dalszy kształt życia samorządowego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I z tego punktu widzenia przyłączam się całkowicie do zdania pana senatora Ganowicza, który powiedział, że nasze rozważania, nasze decyzje w tej sprawie muszą mieć charakter polityczny, perspektywiczny, że muszą decydować o kierunkach rozwiązań, a nie o szczegółach, że muszą mieć pewną wariantowość, albowiem wszyscy zdajemy sobie sprawę, że kształt ustawy samorządowej w Polsce będzie w ostatecznym rezultacie dziełem całego parlamentu, a więc i Sejmu, a nie tylko Senatu.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dlatego w tym momencie niejako opowiadając się za wartościami, musimy uwzględniać jak gdyby wszystkie możliwe orientacje w tym zakresie i wybierać z nich to, co najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę, że przedstawiony nam projekt w generalnych zarysach ma na uwadze te nasze senackie uwarunkowania i tę naszą senacką odpowiedzialność za kształt tej ustawy. Dlatego skłonny jestem ten projekt w tych generalnych rozwiązaniach poprzeć. Ale myślę, że gdy chodzi o łączący się z projektem ustawy samorządowej projekt ordynacji wyborczej, to kierując się rozumem, kierując się racjami, a nie tylko sercem, Chciałbym się wypowiedzieć za ordynacją proporcjonalną.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Problem ordynacji proporcjonalnej nie jest tylko problemem mniejszości narodowych w Polsce. To jest problem, o którym mówił pan Marszałek Wielowieyski, problem licznych grup światopoglądowych, politycznych, które przecież istnieją w każdym mieście, w każdej gromadzie i które będą chciały zaznaczyć swoją obecność w tym procesie wyborczym. I nie tylko będą chciały. One mają prawo do zaznaczenia swojej obecności także politycznej. Bo nie łudźmy się, wybory samorządowe będą aktem politycznym. Oczywiście, w proporcjach dotyczących gminy mniejszej czy większej, a jeśli wielkiej, to już na pewno będą wielkim problemem politycznym, będzie to pierwszy po wyborach 4 VI w skali wyborczej przejaw rozwijającego się życia politycznego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dlatego my nie możemy naszej opcji, naszej propozycji inicjatywy ustawodawczej przedstawić tylko w formie jednoznacznej. Optujemy za ordynacją większościową, bo ona jest lepsza, bo ona nam pozwala głosować na człowieka, tak jak się tutaj mówi. Ja myślę, że w tym, że pozwala nam wybrać ludzi najlepszych, pozwala wybrać wyborcy i tylko wyborcy, jest zawarty także pewien mit, bo przecież nim się ten wartościowy człowiek znajdzie na liście wyborczej, ktoś go musi wybrać. Nie on sam, nie ten późniejszy wyborca, ale jakaś grupa wyborców, przynajmniej ta stuosobowa, jakaś organizacja i jakaś partia polityczna i w tym jest zawarty element prelekcji, o którym my zdaje się tutaj nie pamiętamy.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Oczywiście słuszne są zdania, które tutaj mówią, że każdy z systemów wyborczych ma wady, ale myślę, że system proporcjonalnych wyborów jest i demokratyczny, i z systemów demokratycznych najbardziej sprawiedliwy.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie byłoby dobrze, gdyby Senat, pochodzący z jednolitego wyboru, reprezentujący generalnie jedną podstawową orientację polityczną, dzisiaj swoim stanowczym aktem wyboru zamykał jak gdyby drogę do aktywnego udziału i uzyskania mandatu w procesie wyborów do rad narodowych, do rad samorządowych tym orientacjom politycznym, które dzisiaj takiej reprezentacji nie mają i które z przyczyn historycznie zrozumiałych i uzasadnionych takiej reprezentacji nie mogły uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ale myślę, że nie chodzi tylko o grupy polityczne w poszczególnych miastach. To może dotykać także poszczególnych grup społecznych i zawodowych, które przy systemie głosowania większościowego nie zostaną dopuszczone do przedstawicielstwa w samorządzie.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na wczorajszym posiedzeniu klubu pan senator Stępień zilustrował wartości i walory ordynacji proporcjonalnej takim przykładem — pozwoli pan senator, że posłużę się tym przykładem. Są 3 listy, lista A, B, C. Przy ordynacji większościowej lista A uzyskując 60% głosów pozbawi tym samym możliwości uzyskania reprezentacji w samorządzie gminnym wszystkich tych, którzy byli na liście B i C, mimo że łącznie uzyskali oni 40% głosów. Przy ordynacji proporcjonalnej wszystkie te grupy uzyskają odpowiednie przedstawicielstwo, 60%, 30% i 10%. Myślę, że w momencie historycznym inicjowania samorządów w Polsce powinno nam zależeć na tym, by w sprawy samorządu gminy zaangażowało się nie z zewnątrz, lecz poprzez uczestnictwo w radach, całe społeczeństwo — o różnych orientacjach społecznych, a także politycznych. Także politycznych, jeszcze raz podkreślam. Głosowanie do rad narodowych będzie miało w wielu miejscach, a na pewno w całej Polsce charakter polityczny i będzie miało swoją wartość polityczną dla przyszłego życia politycznego w Polsce. To nie jest tak, jak tu powiedział jeden z panów senatorów — pan senator Kołodziej, jeśli dobrze pamiętam — że czas partii politycznych minął. Być może, że on jednak nastaje. A jeżeli kierujemy się na pluralizm życia politycznego w Polsce, to musimy tę możliwość dopuścić, jeśli nie chcemy jej pragnąć.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dlatego ja optuję za ordynacją proporcjonalną, przyłączając się do myśli pana senatora Ganowicza, byśmy w tym zakresie zechcieli pozostawić możliwość wyboru Sejmowi. Byśmy nie deklarowali jednoznacznego wyboru jednej wersji. To jest sprawa politycznie bardzo ważna. Ważna także na styku Sejm i Senat, chociaż nie ulegam żadnej presji wynikającej z sytuacji konfliktu wokół art. 27 ustawy konstytucyjnej. Tu chodzi o coś więcej, tu chodzi o zademonstrowanie naszej jak gdyby otwartości na polityczne wartości każdego z tych systemów.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę, że w sytuacji, w której reprezentujemy tutaj niemal wyłącznie jeden klub, powinniśmy tę otwartość dopuścić i powinniśmy tę otwartość przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jeszcze raz apeluję do Wysokiej Izby o rozważenie tej możliwości w poczuciu odpowiedzialności za rozwój życia samorządowego w Polsce, poczuciu odpowiedzialności za dobry zasiew demokracji w Polsce. To jest sprawa bardzo ważna.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Druga kwestia, którą tutaj chciałem podnieść, to problem kolegiów odwoławczych w ustawie o samorządzie terytorialnym. Wydaje mi się, że ta sprawa nie jest dostatecznie dopracowana, że ustawa powinna zawierać sposób powoływania kolegium, chociaż jest: rada powołuje kolegium odwoławcze, ale powinna określić skład tego kolegium. To nie może pozostać — tak mi się przynajmniej wydaje — do statutów gminy. To jest kwestia bardzo ważna, albowiem te kolegia będą orzekać o niezwykle ważnych prawach obywatela gminy, o całej rozległej sferze gospodarki przestrzennej, o podatkach lokalnych. Jest problem kwalifikacji tych kolegiów, jest problem, czy one mają się składać z członków rady, czy także mogą być powoływane spoza rady. Jest problem trybu postępowania i problem ich składu. Wiemy wprawdzie, tres faciunt collegium, ale to jest bardzo mało jako dyrektywa ustalenia właściwego składu kolegiów odwoławczych, takiego składu, który gwarantowałby respektowanie prawa, tego stanowionego w części także przez gminę, i tego stanowionego w części także przez państwo, przez Sejm i Senat, albowiem również w sprawach własnych gminy burmistrz będzie orzekał na podstawie nie tylko prawa miejscowego, ale także prawa ogólnie obowiązującego. I stąd też ta troska, którą się kieruję wypowiadając te uwagi.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Myślę, że nim zgłosimy jakiekolwiek wnioski w tym zakresie~:~, powinniśmy wysłuchać zdania Komisji Samorządu Terytorialnego, zdania przewodniczącego tej Komisji. Ja wiem, że problem nie został doprowadzony do końca z tej racji, że powstało zagadnienie, czy to kolegium umieścić w ramach gminy, czy przenieść je poza gminę, czy w jakikolwiek sposób podporządkować sejmikowi. To jest sprawa bardzo ważna, ale myślę, że wymaga ona rozwiązania także w naszym projekcie wychodzącym z tej sali, wychodzącym z Senatu.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I teraz już do kwestii może nie tak ważnej, ale która budzi pewne zastrzeżenia i pewne wątpliwości, a przynajmniej wymaga odpowiedzi na pytanie. Mianowicie w projekcie zmian Konstytucji postanowiono zmienić odpowiednio do wprowadzanej ustawy art. 52. Mnie chodzi o zdanie drugie ust. 1 art. 52. Powiedziano tam, w ślad za dawną normą konstytucyjną, przeredagowując ją tylko do sytuacji samorządowej, że: — „wojewodowie sprawują administrację państwową na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalanymi przez organy nadrzędne”.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Chciałem zaproponować, byśmy te organy nadrzędne zastąpili rządem. Jeżeli wojewoda jest przedstawicielem rządu na swoim terenie, jeżeli sprawuje administrację państwową, to może działać tylko na podstawie prawa i zgodnie z kierunkami politycznymi ustalanymi przez rząd. Wojewoda nie jest przedstawicielem jakichkolwiek innych organów nadrzędnych, jest przedstawicielem rządu. Ale gotów jestem odstąpić od tego wniosku, jeżeli są jakiekolwiek racje przemawiające za utrzymaniem dotychczasowej wersji konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę, że dokonując ewentualnie tej modyfikacji pozostaniemy w zgodzie z tematyką samorządową i z koniecznością odpowiedniego nowelizowania norm konstytucyjnych w tym zakresie, w jakim to jest niezbędne dla logiczności całego systemu.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I jeszcze jedna uwaga. Niestety polemiczna wobec bliskiego mi kolegi, senatora Leszka Piotrowskiego. Sądzę, że ten wniosek dotyczący według wniosku art. 39, a według posiadanego przeze mnie tekstu art. 33 ustawy o pracownikach komunalnych, ten wniosek nowelizacji nie jest politycznie szczęśliwy. Oznaczałby bowiem, że z chwilą wejścia w życie ustawy setki tysięcy pracowników komunalnych czy samorządowych otrzymują ustawowe wypowiedzenie pracy, że od tego rozpoczyna się jak gdyby działalność samorządu. Efekt polityczny takiego prawa byłby bardzo negatywny.</u>
          <u xml:id="u-54.22" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wprawdzie rację ma kolega Leszek Piotrowski gdy mówi, że i tak ten problem w jakiś sposób wisi, bo przecież projekt przedstawiony przez pana senatora Zielińskiego w imieniu Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych mówi, że ten stosunek pracy ulega rozwiązaniu, jeżeli nie zostanie na nowo nawiązany w terminie, jak zaproponowano, do 31 grudnia, to poza niejasnością jurydyczną jest to jednak zupełnie coś innego. Oznacza to bowiem nie generalne rozwiązanie umowy o pracę z wszystkimi, a potem nawiązanie z niektórymi, lecz udzielenie samorządowi terytorialnemu czasu na zastanowienie się, na refleksję, czy ten aparat administracyjny w takim kształcie jest nam, gminie samorządnej, potrzebny. I ja bym nie widział w tym problemu weryfikacji, ja bym widział w tym przejaw samorządności gminy i o takie rozumienie tego postanowienia ustawy apelowałbym do pracowników samorządów, dzisiejszych pracowników rad narodowych. Musimy pamiętać, że gdy latem ubiegłego roku inicjowaliśmy debatę samorządową w Senacie, to powiedzieliśmy do tych pracowników, w interesie miast i gmin, w interesie państwa, że reforma samorządowa, że wprowadzenie samorządu nie jest skierowana przeciwko nim.</u>
          <u xml:id="u-54.23" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dzisiaj pan Regulski tę intencję rządu — a sądzę, że powinna to być w dalszym ciągu także intencja Senatu — potwierdził. Kontynuujemy stosunek pracy. Będą konieczne zmiany, ale to nie jest to samo, co natychmiastowe z mocy ustawy wypowiedzenie umowy o pracę. I o odstąpienie od tej wersji, może jurydycznie bardziej poprawnej, Chciałbym tutaj wnosić.</u>
          <u xml:id="u-54.24" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę zresztą, że i ta wersja, chociaż nieco skomplikowana, jest prawniczo poprawna — już kończę — bo przecież w istocie rzeczy oznacza, że ten stosunek pracy może być potwierdzony na szczególnych, korzystnych dla pracownika zasadach lub rozwiązany w terminie do dnia 31 grudnia, ale nie natychmiast i nie z mocy prawa.</u>
          <u xml:id="u-54.25" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję uprzejmie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-54.26" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Jan Kozłowski, następny będzie Senator Zbigniew Rokicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#SenatorJanKozlowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#SenatorJanKozlowski">Zadania, jakich podjęliśmy się wspólnie ze społeczeństwem, naszym elektoratem, w czasie wyborów do Sejmu i Senatu w ubiegłym roku, które wspólnie z niższą izbą naszego parlamentu i za pośrednictwem rządu Tadeusza Mazowieckiego staramy się wprowadzić w życie, natrafiają na trudności w realizacji. Do wykonywania tych zadań nie są bowiem zdolne ani obecne rady narodowe, ani obecny upolityczniony aparat wykonawczy w gminach i województwach.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#SenatorJanKozlowski">Powszechnie wiadomo, że rady narodowe wyszły z niedemokratycznych wyborów i nie mają żadnego poparcia w społeczeństwie. Rady te są faktycznie bezradne i nie potrafią pobudzać ani też realizować inicjatyw społecznych, są w izolacji i jako takie są również bezradne wobec bezdusznego, zbiurokratyzowanego i w poważnej mierze skorumpowanego aparatu urzędniczego. Ten, taki oto, administracyjny aparat szczebla gminnego i wojewódzkiego opiera się wszelkim zmianom proponowanym przez społeczność lokalną, opiera się reformom wdrażanym przez obie izby parlamentu i rząd Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#SenatorJanKozlowski">Przyspieszenie wyborów do samorządów lokalnych i, co za tym idzie, dokonanie zmiany aparatu władzy wykonawczej w gminach i województwach jest zatem ze wszech miar uzasadnione. Projektowane zmiany ustrojowe mają na celu także niezbędne pełne upodmiotowienie społeczeństwa oraz uwiarygodnienie jego przedstawicielstwa i odbiurokratyzowanie władzy wykonawczej. Stąd wydaje się, że wybory większościowe, pozwalające głosować na konkretne osoby, szczególnie w gminach wiejskich oraz małych i średnich miastach, spełnią te oczekiwania.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#SenatorJanKozlowski">Należy przypomnieć, że społeczeństwo już w analogiczny sposób głosowało na nas w wyborach do Senatu.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#SenatorJanKozlowski">Uważam, że przeprowadzenie wyborów w drugiej połowie kwietnia ze względu na Święta Wielkanocne, które przypadają w tym okresie, jest po prostu niemożliwe i należy je wyznaczyć co najmniej na pierwszą połowę maja. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Głos ma Senator Zbigniew Rokicki, następny będzie Senator Andrzej Szczypiorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#SenatorZbigniewRokicki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#SenatorZbigniewRokicki">Najpierw może uwaga dotycząca ordynacji. Ja nie sądzę, żeby w wyborach do rad powtórzył się efekt wyborów do Senatu. Ja właśnie dlatego opowiadam się za wariantem większościowym, żeby móc skreślić na liście Komitetu Obywatelskiego w mojej gminie tego kandydata, którego nie będę chciał mieć w radzie. To tyle na temat ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#SenatorZbigniewRokicki">Chciałbym zgłosić dwa wnioski. Po pierwsze, wniosek, który zgłosił senator Wielowieyski, ale zrobił to tylko ustnie, nie sformalizował go. Chodzi o zwolnienia od pracy zawodowej radnych. Chciałbym, aby w art. 26 w ust. 2: — „zwolnić radnego od pracy zawodowej” zastąpić słowami: — „udzielić radnemu urlopu bezpłatnego”. Moja uwaga dotyczy również propozycji senatora Piesiaka dotyczącej ulg na przejazdy. Proponuję, żeby przestać już szukać w końcu niczyich pieniędzy. Wszystkie pieniądze są czyjeś i wyrywanie ich jest zuchwałą kradzieżą. Z jakiej racji prywatne przedsiębiorstwo, przewoźnik, ma przyznawać ulgę komuś dlatego, że jest radnym i to z całkiem innej gminy. To samo dotyczy pokrywania kosztów udziału radnego w pracy rady. Koszta te powinna zwracać rada, tzn. cała społeczność gminy.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#SenatorZbigniewRokicki">Mój drugi wniosek dotyczy kilkakrotnie poruszanej tutaj sprawy prowadzenie komercyjnej działalności gospodarczej przez gminę. Kilku senatorów opowiedziało się przeciw takiej działalności. Nikt jednak nie skonkretyzował tego w formie wniosku. Regulacja tego problemu w trakcie działalności komisji zmieniała się w kolejnych roboczych wersjach ustawy. Za zakazem opowiadali się eksperci. Zapis ograniczający działalność był przyjmowany i odrzucany często przewagą jednego głosu. W obecnym projekcie przedłożonym Wysokiej Izbie zawarto rozwiązanie kompromisowe. Ja w komisji przystałem na to rozwiązanie, ale w uzasadnieniu przewodniczący naszej komisji zinterpretował zapis jako umożliwiający nieograniczoną działalność gospodarczą. Nie wiem, czy chciał mnie sprowokować do zgłoszenia poprawki, w każdym razie to właśnie spowodowało, że poprawkę zgłaszam.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#SenatorZbigniewRokicki">Poprawka ta brzmi: w art. 10 dopisać ust. 2 w brzmieniu: — „Gmina nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej”. I teraz spróbuję nakłonić państwa do głosowania za tym wnioskiem. Na dzisiejszym posiedzeniu zajmujemy się ustrojem gminy, ale jak tylko zakończymy tę pracę, natychmiast powrócimy do naszego głównego permanentnego zajęcia — do naprawiania gospodarki. W tej sprawie, w sprawie reform gospodarczych, zgodziliśmy się jednomyślnie — choć nie wszyscy, jak sądzę, z pełnym przekonaniem — że główną wadą naszej gospodarki jest jej upaństwowienie. Senator Dietl usilnie próbuje sprywatyzować przynajmniej małe przedsiębiorstwa, z mizernym jak na razie skutkiem. A tymczasem zanosi się na to, że wszystko, co ewentualnie uda się nam odebrać kolektywnemu właścicielowi — państwu, przejmie kolektywny właściciel — gmina. Analogia pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym i komunalnym jest oczywista. I tu, i tam władza oraz administracja zajmuje się produkcją. Przedsiębiorstwo komunalne jest własnością wszystkich mieszkańców gminy. Oznacza to, że tak samo — może prawie tak samo — jest niczyje, jak przedsiębiorstwo państwowe, i będzie równie nieefektywne. Kto nie wierzy, niech sprawdzi; przykładów nie trzeba daleko szukać.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#SenatorZbigniewRokicki">Rada i administracja gminna dołożą wszelkich starań, żeby to — „nasze wspólne” — państwo słyszą te cudzysłowy — przedsiębiorstwo ochronić. Zwolnią z podatku, przyznają dotację, złożą korzystne zamówienie, a pieniądze na to wydrą prywatnemu konkurentowi produkującemu te same garnki, tylko przy o połowę mniejszych kosztach. Prywatny przedsiębiorca zwinie interes i przeniesie się do sąsiedniej gminy, skłonna zaś do robienia gminnych interesów gmina poleci do budżetu państwa po ratunek, powołując się na sprawiedliwość społeczną.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#SenatorZbigniewRokicki">W tym miejscu senator Lipski powiedziałby — dobrze, ale jeżeli konkurentów nie ma, dlaczego gmina nie może założyć przedsiębiorstwa w myśl zasady: lepsze gminne, niż żadne. Otóż nie, zacytuję słowa, które były powiedziane na tej sali: — „Tylko powszechne rozbudzenie inicjatywy gospodarczej może wyprowadzić kraj z kryzysu”. Oduczyliśmy się przedsiębiorczości, unikamy ryzyka.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#SenatorZbigniewRokicki">Szanowni Państwo! Mamy do czynienia z pustą przestrzenią, którą należy wypełnić efektywnie funkcjonującym kapitałem i pracą. Zadaniem naszym tutaj i instytucji gminnych tam jest wytworzenie w tej przestrzeni ssania, a nie zapełnienie jej starymi, zetatyzowanymi strukturami. To ssanie to ulga podatkowa, kredyt, tereny budowlane i w końcu reklama.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#SenatorZbigniewRokicki">Mówię na ten temat nie pierwszy raz. Na jednym ze spotkań z działaczami samorządowymi usłyszałem: pan chyba nie wierzy w samorząd. Był to komentarz do mojego braku zaufania do zdolności przedsiębiorczych, do prowadzenia przedsiębiorstw samorządu. Wierzę w samorząd i jestem, podobnie jak tamta miła pani, jego entuzjasta, ale usiłuję być realistą. I uważam za naiwność sądzić, że nowa władza gminna będzie absolutnie odporna na korupcję. Tyle razy powiedzieliśmy sobie o konieczności zmiany systemu. Nie poprzestawajmy więc na zmianie ludzi. Zgoda na komercyjną działalność instytucji powołanych do sprawowania władzy to ustawowe zadekretowanie korupcji. I to nie jest prognoza, to jest zapis dotychczasowych doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#SenatorZbigniewRokicki">Dlaczego nie chcę, żeby gmina zarabiała pieniądze — spytał któryś z kolegów w komisji. Proszę państwa, dążymy do sytuacji, w której bogaci obywatele będą finansować swoje struktury samorządowe, swoją władzę, uchwalając podatki. Starajmy się nie dopuścić do sytuacji, w której bogata władza, posiadająca własne dochody, będzie uzależniać od siebie potrzebujących pomocy biednych obywateli. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Glos ma Pan Senator Andrzej Szczypiorski, następny będzie Senator Andrzej Tomaszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Proszę mi wybaczyć, że nie będę się zajmował zagadnieniami szczegółowymi, nie jestem prawnikiem i nie mam przygotowania fachowego, aby ustosunkowywać się do konkretnych przepisów zawartych w ustawie o samorządzie terytorialnym. Chciałem podzielić się kilkoma uwagami ogólniejszej natury na ten temat — i wydaje mi się to istotne w tej dzisiejszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Ustawa o samorządzie terytorialnym wydaję mi. się jednym z najdonioślejszych — jeśli nie najdonioślejszym — aktów prawnych, jakie nasz parlament ma w nowej Polsce uchwalać. Samorząd terytorialny jest bowiem fundamentem demokratycznych, struktur państwa. Stąd, jak słusznie podkreśli! dzisiaj pan senator Stępniak, władza totalitarna nie żywiła żadnej litości dla samorządu, nawet jego pozorów nie zachowała w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Rzeczpospolita Polska powraca do zasad demokratycznych, a zatem po bez mała 60 latach znów będziemy mieli w naszym kraju samorząd terytorialny. A bez niego wszelkie dysputy o demokracji, o państwie obywatelskim i o suwerenności społeczeństwa pozostałyby pustym gadulstwem.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Powiedziałem, że Polska wraca do zasady samorządności gmin po bez mała 60 latach i to jest oczywista prawda, bo przed wybuchem wojny w roku 1939, już od połowy lat trzydziestych, samorząd terytorialny w ówczesnym państwie polskim był znacznie ograniczony i poddawany coraz surowszej kontroli administracji rządowej. Z takim szacunkiem i czcią wspominany dzisiaj przez nas prezydent m. st. Warszawy, człowiek wielkich zasług i wielkiego męstwa, Stefan Starzyński, nie był przecież prezydentem Warszawy z wyboru, był prezydentem komisarycznym, bo po roku 1934 samorząd terytorialny w Warszawie już praktycznie nie funkcjonował w sposób prawdziwie demokratyczny.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Stąd właśnie dzisiejsze zetknięcie się z tą problematyką jest niejako pierwszym spotkaniem Polaków z samorządnością. Już niemal nikt nie może pamiętać tych spraw z osobistego doświadczenia. Ostatni żyjący dzisiaj jeszcze radni gmin i miast z tamtej epoki są starcami, a przez wszystkie minione lata uczyniono wielki wysiłek, aby sprawy samorządu terytorialnego z ludzkiej pamięci wymazać, a wyobrażenia o samorządzie gruntownie zafałszować.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">O cóż idzie w kwestii samorządu terytorialnego i na czym polega cała sprawa z punktu widzenia filozofii demokratycznego państwa? Idzie po prostu o to, aby obywatele tego państwa wzięli w swoje ręce odpowiedzialność za los zbiorowy. Idzie o to, aby gmina, to znaczy określone terytorium, na którym mieszka określona liczba mieszkańców i na którym znajdują się określone urządzenia użyteczności publicznej, sama decydowała o swoim losie, o swoich zamiarach, o planach swego rozwoju, o najwłaściwszym wykorzystaniu duchowych i materialnych sił lokalnej społeczności.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Jest to zmiana rewolucyjna, ponieważ wymaga od milionów ludzi zupełnie nowych zachowań i zupełnie nowego stosunku do życia publicznego. Przez. kilka dziesięcioleci obywatel PRL przywykł, że wszechobecne państwo i jego aparat urzędniczy decydowało niemal o wszystkim. Obywatel PRL mieszkał w państwowym mieszkaniu, kupował w państwowym sklepie państwowy chleb i państwowe mleko, pracował na państwowej posadzie, spał na państwowym łóżku i mogło się zdawać, że oddycha państwowym powietrzem. Niemal wszystko pozostawało w gestii państwa, a obywatel nie był podmiotem życia publicznego, ale przedmiotem wszechobecnej manipulacji.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Towarzyszyło nam, i to zrozumiałe, poczucie zniewolenia, wyobcowania i kompletnej bezradności, a także jako naturalna reakcja na taki stan rzeczy, obojętność na sprawy publiczne, lekceważenie własności, która była w gruncie rzeczy niczyja, oraz niechętny lub zgoła wrogi i pełen wzgardy stosunek do każdego urzędu. Obywatel, który czuł się nieustannie wyzyskiwany i oszukiwany przez aparat państwa usiłował w swojej bezbronności i bez radności oszukiwać państwo, trwonić wspólny majątek i lekceważyć przepisy prawa.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Samorząd terytorialny wprowadza nas w świat zupełnie nowej rzeczywistości politycznej, moralnej i obyczajowej. Ten świat wymaga czynnego udziału obywatela w życiu publicznym, nakłada na obywatela wiele obowiązków, żąda od niego stałej czujności, obecności i uczestnictwa. W świecie samorządu terytorialnego każdy mieszkaniec gminy troszczy się o czystość ulicy, bo to jest jego ulica, głowi się i spać po nocach nie może, czy powinien jutro dać swój głos za rozbudową ośrodka zdrowia, czy raczej za budową kładki na rzece, która innym skróci drogę do pracy; czy pojutrze powinien myśleć o nowym szkolnym budynku, czy może jednak o kilku dodatkowych autobusach.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Samorząd terytorialny to jest wolność wyboru decyzji dla wszystkich bez wyjątku obywateli i dźwiganie ciężarów tej decyzji, aby okazała się trafna i pożyteczna dla dobra publicznego. Więc już nie wszechobecne państwo, ale sami ludzie muszą na własny rachunek żyć, gospodarzyć, budować przyszłość dla siebie i dla swoich dzieci. Ustawa o samorządzie terytorialnym jest więc rewolucyjnym aktem prawnym, jeśli idzie o struktury państwa polskiego, i jest rewolucyjnym wyzwaniem wobec wszystkich obywateli tego państwa.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Taka przemiana wymagała przygotowań. Trwały one kilka miesięcy. W ciągu tych miesięcy wielkie trzęsienie ziemi przetaczało się i wciąż się przetacza poprzez nasz region Europy. Czas nagli. Tak oto znajdujemy się w obcęgach dwóch konieczności. Z jednej strony, ustawa musi być uchwalona w spokoju i rozwadze, bo jest aktem o olbrzymiej doniosłości, wiąże się z nią termin rozpisania wyborów do samorządu. Z drugiej znów strony, społeczeństwo, choć wciąż cierpliwe, wykazuje jednak coraz większe zaniepokojenie powolnością przeobrażeń systemowych.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Przykład krajów ościennych działa na polską wyobraźnię, a przecież chcemy zachować ewolucyjny rytm przemian. I nie chcemy zachowań gwałtownych. Musimy się jednak liczyć z nastrojami. Nastroje te, z jednej strony, wskazują na wciąż wielkie zaufanie do nowej władzy centralnej, a zatem do rządu, Sejmu i Senatu, z drugiej jednak, świadczą o kończącej się cierpliwości wobec niższych szczebli władzy państwowej. To zrozumiałe, bo wiele zmieniło się na górze i niemal nic nie zmieniło się na dole. W gminie dalej rządzą ci sami ludzie w tych samych strukturach. Nie ma wprawdzie Polskiej. Zjednoczonej Partii Robotniczej, nie ma także Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, ale pozostał Kazek, Józek i Franek, ci sami od lat, którzy zamieniali się gabinetami, wędrowali w tym nomenklaturowym szczelnie zamkniętym kręgu pomiędzy urzędem gminy, komendą milicji, prezesurą GS-u i dyrekcją lokalnej fabryki octu. O tych praktykach wie cała Polska i cała Polska ma ich dosyć. Dlatego wybory do samorządu terytorialnego muszą się odbyć możliwie naj- śpieszniej, aby cierpliwość społeczna nie wyczerpała się. Pewnych ludzi trzeba po prostu rozliczać dla ich własnego dobra. Rozliczenie w majestacie prawa, w majestacie nowej ordynacji wyborczej zapobiega temu co źle, co niemoralne i co niegodne, a mianowicie ślepym porachunkom, nad którymi już nikt nie będzie w stanie zapanować. Trzeba zatem pogodzić konieczną troskę o kształt ustawy z koniecznym przyśpieszeniem terminu wyborów. Wcale nie jest dobrze, kiedy na ulicy zaczyna się mówić o ślamazarności parlamentu i kunktatorstwie rządu, a już się tak mówi.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">To mając na względzie wnioskuję, aby rozważyć możliwość przeprowadzenia wyborów do samorządu terytorialnego w pierwszej dekadzie kwietnia, a nie w pierwszej dekadzie maja. W obecnej sytuacji naszego regionu Europy i w obecnej sytuacji Polski miesiąc to bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Na koniec dwie uwagi szczegółowe. Sprawa pierwsza to problem wyboru wójta lub burmistrza spoza grona rady gminnej czy miejskiej. Przeciwko takiemu zapisowi w ustawie pragnę zaprotestować. Argumenty, że nam trzeba tu i ówdzie menedżerów na najwyższym stanowisku w gminie nie są wcale przekonywające. Menedżera można zaangażować na stanowisko dyrektora w zarządzie miejskim, ale nie można go czynić najwyższym urzędnikiem samorządu, skoro nie pochodzi z wyboru. Jest to zaprzeczenie zasady demokratycznej i otwiera — nie da się ukryć — drogę dla rozmaitych nomenklaturowych manipulacji. I wcale nie jest istotne, że to będzie inna niż dotąd nomenklatura, innego np. obozu politycznego czy innej barwy ideowej. Nomenklatura zawsze jest złem i zawsze jest agresywnym, obcym ciałem na strukturach demokracji. Wójt i burmistrz muszą, moim zdaniem, pochodzić z wyboru obywateli gminy. Jest rzeczą niedopuszczalną odstępstwo od tej zasady.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Słyszałem w kuluarach, że czasem tak bywa, iż w gminie X przydałby się na wójta ktoś, kto mieszka za rzeką, a tam już jest inna gmina, więc go wybrać nie można. Co to jest za argument? To źle świadczy o tej gminie, jeśli spośród własnych obywateli nie mogłaby wybrać swojego najwyższego przedstawiciela. Ją zresztą w takie argumenty po prostu nie wierzę, bo zawsze znajdą, się ludzie godni i rozumni, którym złoży się na barki ciężary takiego urzędu. Trzeba tylko chcieć. Ja myślę, że ten zapis trzeba jasno sformułować zgodnie z zasadami demokracji. To jest sprawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">I sprawa druga: polemiczną uwagą pod adresem dzisiejszej wypowiedzi pana senatora Celińskiego. Senator Celiński postulował, aby ograniczyć gminy do 100 tys. mieszkańców. Senator Celiński postuluje w ten sposób, aby zlikwidować miasto stołeczne Warszawę po 700 latach istnienia. Aby zlikwidować królewskie stołeczne miasto Kraków, aby zlikwidować miasto Poznań, zlikwidować wszystkie stolice tysiącletniego państwa polskiego. To gdzie ja będę mieszkał? W gminie Mokotów będę mieszkał, tak? Tak jak państwo nie może być luźną federacją gmin, tak wielkie miasto nie może być luźną federacją dzielnic. Chcę zwrócić uwagę, że my tutaj dotykamy także tradycji historycznej, do której się odwołuję i którą my szanować powinniśmy.</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">I ostatnia sprawa, sprawa dotycząca ustawy o urzędnikach komunalnych. Mnie w tej ustawie brakuje jednego niezmiernie istotnego przepisu. Tam się mówi m.in. o tym, że urzędnik powinien być pilny, powinien być rzetelny, powinien być punktualny. Sądzę jednak, że w ustawie powinien być wyraźny zapis, który mówi, że każdy urzędnik zobowiązany jest do wydania decyzji w zawitym terminie, a od tej decyzji służy obywatelowi odwołanie. Przecież każdy urzędnik każdego szczebla to jest przedstawiciel określonej władzy, która wydaje decyzję dotyczącą obywatela. I cały tragizm biurokracji — nie tylko w Polsce, ale wszędzie na świecie — nie polega na tym, że urzędnicy wydają złe decyzje, tylko na tym, że się uchylają od wydawania decyzji, że sprawy albo leżą w szufladzie, albo metodą tzw. spychotechniki wędrują coraz wyżej.</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Otóż wydaje mi się, że w tym szczegółowym przepisie musi być wyraźnie powiedziane, że urzędnik każdego szczebla zobowiązany jest do podjęcia stosownej decyzji, za którą ponosi odpowiedzialność, w określonym terminie. I nie potrzeba już wtedy pisać, że on ma być pilny i rzetelny. Jak będzie zobowiązany do podejmowania decyzji, to będzie pilny i będzie rzetelny.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#SenatorAndrzejSzczypiorski">Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma Pan Senator Andrzej Tomaszewicz, następny będzie Senator Stanisław Żak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#SenatorAndrzejTomaszewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#SenatorAndrzejTomaszewicz">W jaki sposób mamy wybierać radnych w naszych gminach wiejskich i miejskich jest sprawą niezmiernie istotną i ważną. W zasadzie, jak już tutaj kilkakrotnie słyszeliśmy, istnieją na ten temat dwie koncepcje, dwie ordynacje. Proporcjonalna, której zwolennikiem i promotorem jest prof. Regulski, i większościowa, którą mamy w projekcie ustawy. Osobiście uważam, że zarówno jedna ordynacja, jak i druga posiada swoje dodatnie i ujemne strony. Z pewnością ujemną stroną koncepcji proporcjonalnej jest chyba przede wszystkim nadmierne upolitycznienie samorządu. W sytuacji, kiedy poszczególne partie, ugrupowania, stronnictwa będą miały własne listy wyborcze, gdzie będą właściwie nazwiska ustawiane według pewnej kolejności, gdzie do rad będą wchodzić tylko przedstawiciele, najwyżej po kilku, po prostu z góry listy, to już będzie budziło szereg niesnasek, kontrowersji, kłótni, awantur. Szczególnie w gminach mniejszych, w środowiskach, gdzie nie są jeszcze skrystalizowane siły polityczne, społeczne, może to doprowadzić do tego, że jeszcze przed wyborami siły te mogą rozpaść się, rozlecieć i nie wziąć udziału w wyborach.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#SenatorAndrzejTomaszewicz">Trzeba pamiętać również i o tym, że przy dość dużej obojętności, apatii zmęczonego przecież społeczeństwa może się zdarzyć, że nie będzie nawet chętnych na te ostatnie miejsca na listach wyborczych. Wybrane w ten sposób rady często mogą się więc składać z ludzi zupełnie przypadkowych, co więcej, nie znanych danej społeczności.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#SenatorAndrzejTomaszewicz">Dlatego też, szczególnie w sytuacji małych gmin wiejskich, osad, miasteczek, uważam, że chyba lepsze są wybory większościowe, kiedy głosuje się na konkretnych kandydatów, ludzi znanych w danej społeczności, co pozwoli wybrać ludzi przede wszystkim najlepszych, ale co najważniejsze, ludzi kompetentnych. A chyba kompetencja w sytuacji, kiedy samorząd będzie miał teraz do spełnienia tak ważne zadania, jest rzeczą dość istotną i chyba nawet ważniejszą od przynależności partyjnej czy od poglądów politycznych.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#SenatorAndrzejTomaszewicz">Tak więc mimo pewnych zastrzeżeń skłaniam się ku koncepcji ordynacji większościowej z uwzględnieniem tych projektów, które zgłosił senator Kołodziej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma teraz Senator Stanisław Żak, następny będzie Senator Marcin Krzanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#SenatorStanislawZak">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#SenatorStanislawZak">Chcę przede wszystkim powiedzieć, że ustawa, którą dzisiaj otrzymaliśmy do zaaprobowania, do przegłosowania, jest dziełem, jest owocem wielkiego wysiłku zespołu ludzi, którym za ten wysiłek należy się ogromna wdzięczność i szacunek. I ten szacunek wyrażam.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#SenatorStanislawZak">To, co powiem, nie ma charakteru podważania, krytykowania, ma to raczej charakter zgłoszenia pewnych wątpliwości odnośnie do samego funkcjonowania niektórych sektorów owego samorządu terytorialnego. Chodzi o sprawę, której dotknął pan senator Jan Józef Lipski, mianowicie o sprawę oświaty. Wprawdzie w rozdziale II — „Zakres działania i zadania gminy” mówi się o tym, że gmina zajmuje się także oświatą, szkołami, przedszkolami, bibliotekami komunalnymi, zajmuje się również służbą zdrowia, ale też organizacją targowisk i hal oraz cmentarzami komunalnymi. Rozumiem, że jest to bardzo ogólne ujęcie pewnych ogólnych zadań, celów, którymi samorząd ma się zajmować. Pewnie ustali to szczegółowo ustawa Ministerstwa Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#SenatorStanislawZak">Chciałbym jednak zgłosić pewne wątpliwości i pewne zastrzeżenia. Byłoby chyba bardzo źle, gdyby oświata, myślę konkretnie o szkole została oddana całkowicie samorządowi. Postawiłbym sprawę tak, że samorząd byłby zobowiązany do zapewnienia warunków funkcjonowania szkoły, natomiast wyłączyłbym z gestii samorządu nauczyciela, który musiałby być, moim zdaniem, na pensji z budżetu państwa. Po prostu dlatego — powiem drastycznie — żeby nauczyciel nie musiał zbierać jesienią grzybków z dziećmi urzędnikowi z gminy, co się dzieje do dziś. Myślę, że nauczyciel mógłby podlegać — skoro mają przestać istnieć inspektoraty — kuratorowi. Dlatego zgłaszam tę właśnie wątpliwość, że oświata, szkoła została ujęta bardzo ogólnikowo. I różnie się może z tym zdarzyć.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#SenatorStanislawZak">I jeszcze jedna sprawa, ale to już raczej propozycja do rozważenia przez autorów ustawy i w kontekście rozważań, które tutaj wielu z mówców snuło na temat kolegiów.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#SenatorStanislawZak">Wysoki Senacie! Czy nie warto rozważyć istnienia w samorządzie instytucji, która mogłaby się nazywać sąd rozjemczy albo sędzia pokoju. Myślę, że w ten sposób mogłoby się zdarzyć, iż wiele spraw, które trafią z gminy do sądu, mogłoby być rozstrzygniętych na miejscu. I to wszystko. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jako ostatni w dyskusji głos zabierze Pan Marcin Krzanowski. Chciałem tylko powiedzieć, że dwie osoby złożyły wnioski na piśmie bez uzasadnienia, więc przed głosowaniem damy im jeszcze chwilę czasu na uzasadnienie tych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę uprzejmie Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Maciej nie Marcin, ale też pięknie.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Łączymy z dyskutowaną ustawą ogromne nadzieje. Widzimy w niej znaczącą cezurę w naszym życiu publicznym. Nie mówimy przy tym głośno o obawach, które przemykają się w różnych naszych rozmowach poza tą izbą. Obawach, czy znajdziemy dość ludzi porządnych, mądrych, z inicjatywą, a do tego chętnych do nie udawanej pracy dla dobra swych gmin, gotowych do poświęcenia prywatnego czasu dla ogółu. Obawach, czy uda się przełamać pewien chłód w uczuciach społecznych, bierność sporego odsetka społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Sądzę, że pewne nadzieje w tej sprawie można by widzieć w rysującej się szansie rozbudzenia życia politycznego. I tu wybory do rad gminnych mogłyby stać się czynnikiem stymulującym życie społeczne polskiej prowincji. Ale bardziej wtedy — i tu mam pogląd odwrotny niż pan senator Tomaszewicz — gdyby przyjęto ordynację proporcjonalną, głosowanie na jedną tylko, wybraną listę — listę partii czy grupy osób, z którą dany wyborca się identyfikuje. Przyjęcie tego typu ordynacji sprawiłoby, że również po wyborach kontakt wyborców z radnymi — realizacja zasady, że obywatele danej gminy samorządzą się przez swych przedstawicieli — byłby bliższy ideałom.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Nie dzieje się tak, gdy wybrany nie wie, kto właściwie swoje zaufanie mu wyraził. A tak to się dzieje przy ordynacji większościowej. Innymi słowy, przy wszystkich plusach i minusach tak proporcjonalnej, jak i większościowej ordynacji, w naszej aktualnej sytuacji pożyteczniejsza zdaje mi się ordynacja proporcjonalna. Przypuszczam, że wybory przeprowadzone według tej ordynacji miałyby korzystny wpływ na aktywność społeczną Polski gminnej.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Na koniec sprawa techniczna. Proszę sobie zdać sprawę z tego, że spora część społeczeństwa — czy ta, która jest nam niechętna, czy ta, która jest obojętna — zareaguje na to, co dzisiaj mówimy, tylko w jeden sposób: ceny rosną, a oni nowe koszty. Bo jednak będzie troszkę kosztów: nowe tabliczki, nowe pieczątki. Dlatego proponowałbym, żeby w przepisach przejściowych przewidzieć — podobnie jak to miało miejsce przy zmianie Konstytucji, przy zastępowaniu PRL Rzeczpospolitą Polską — ażeby jeszcze przez jakiś czas mogły funkcjonować obie nazwy: miejska rada narodowa i rada miasta. To byłby zabieg uspokajający. Na pewno i tak zmiany by zaistniały znacznie szybciej niż przed 1995 czy 1996 rokiem.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Z wielką satysfakcją w czasie niedawnej wizyty wraz z panem wicemarszałkiem Wielowieyskim i Fiszbachem w oddziałach Nadwiślańskich Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zaobserwowaliśmy, że wszystkie orły mają korony wykonane przez żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#SenatorMaciejKrzanowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Dyskusja nasza dobiegła końca. Wobec tego Chciałbym tylko zapytać, czy ktoś z członków rządu chciał jeszcze zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzStanuwUrzedzieRadyMinistrowJerzyKolodziejski">To zależy od Pana Marszałka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To od panów zależy. Ale widzę — Pan Minister Kołodziejski. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sekretarz Stanu w Urzędzie Rady Ministrów</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JerzyKolodziejski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#JerzyKolodziejski">Ponieważ dostałem kilka pytań bezpośrednio skierowanych do mnie oraz wyrażono kilka wątpliwości, chciałem bardzo krótko odpowiedzieć na to, co było przedmiotem pytań i wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#JerzyKolodziejski">Pytanie pierwsze, które znalazło się w głosach kilku dyskutantów, można sformułować w ten sposób: kto, kiedy i jak przeprowadzi reformę administracji rządowej?</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#JerzyKolodziejski">Odpowiadam krótko. Reformę administracji rządowej przeprowadzi rząd Tadeusza Mazowieckiego. Kiedy? Zaraz po uchwaleniu przez Sejm ustawy o terenowej zespolonej administracji państwowej. A więc równolegle z reformą samorządu terytorialnego. Być może nawet trochę wyprzedzająco w stosunku do tej reformy.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#JerzyKolodziejski">Podstawą tej reformy — a więc odpowiedź na pytanie: jak — będzie ta właśnie ustawa, którą Sejm, mam nadzieję, uchwali. Ustawa współzależna — co wynikało już z mojej wypowiedzi — z ustawą o samorządzie terytorialnym. Założenia tej ustawy już przedstawiłem, wobec tego nie będę wracał do tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#JerzyKolodziejski">Natomiast wystąpiła tutaj troska o zasadność, prawidłowość personalną, fachową wyboru wojewodów. Tę fachowość i zasadność zapewnia reguła, która jest zapisana w ustawie o samorządzie, w ustawie o administracji rządowej, że wojewodę powołuje i mianuje Premier. Premier będzie miał w swoim ręku decyzje o doborze kadry na szczeblu wojewódzkim. Nie będzie uwikłany, tak jak teraz, w sytuacje polityczne, w struktury polityczne, które w tej chwili decydują, czy współdecydują o wyborze wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#JerzyKolodziejski">W związku z tym była tutaj kwestia powolności zmian personalnych. Tak, rzeczywiście te zmiany personalne na szczeblu wojewodów są powolne, ale przecież wiadomo, że o zmianach na stanowisku wojewody współdecydują rady narodowe. I cały ten skomplikowany proces powoływania wojewodów i odwoływania wojewodów, zgodnie z ustawą o systemie rad narodowych, musi być jednak w tej chwili dokonywany. To oczywiście spowalnia proces. Nowa ustawa stworzy nową formułę powoływania wojewodów, wicewojewodów, w ogóle urzędników szczebla wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#JerzyKolodziejski">Jakie zmiany są dokonywane w tej chwili w administracji rządowej na szczeblu wojewódzkim? Czy są dokonywane i jakie? Dokonywane są tylko te zmiany, które nie są sprzeczne z naszymi wyobrażeniami o funkcjonowaniu administracji rządowej szczebla wojewódzkiego, a więc z tymi zasadami, które zostały ujęte, określone jako podstawa ustawy o administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#JerzyKolodziejski">Jakie to są zmiany? Po pierwsze, jest to decentralizacja ze szczebla wojewódzkiego na szczebel podstawowy, w takim zamierzeniu, że administracji szczebla wojewódzkiego, a więc urzędu wojewody, przyszłego urzędu wojewody, będzie znacznie i to znacznie liczebnie mniejsza od obecnej. Wobec tego można pozwolić sobie w tej chwili na tę decentralizację. Jest to także decentralizacja zadań, uprawnień i przedsiębiorstw. Różnie to przebiega w różnych województwach, w Gdańsku np. proces decentralizacji poszedł bardzo daleko, w innych województwach jest hamowany przez istniejące struktury.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#JerzyKolodziejski">Po wtóre, jest to funkcjonalizacja urzędów polegająca na tym, że łączy się pokrewne wydziały, z drugiej strony, organizuje się jednostki administracyjne, a więc wydziały i biura, które są związane z nowymi potrzebami. Typowym tego przykładem jest likwidacja wydziałów ds. wyznań przez łączenie z wydziałami organizacyjnymi. Typowym tego przykładem jest powoływanie właśnie w tej chwili biur ds. zatrudnienia, które mają opanować rysujące się już bezrobocie, oraz biur ds. pomocy społecznej, które są powoływane zgodnie z ustawą, którą Sejm już zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#JerzyKolodziejski">A więc proces zmian jest podyktowany przyszłymi zasadami funkcjonowania administracji państwowej. Nic ponadto robić nie możemy, żeby nie popadać w chaos ciągłych zmian, tym bardziej, że zmiany zgodnie z nową ustawą będą już dokonywane, mam nadzieję, za dwa miesiące.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#JerzyKolodziejski">I jeszcze uwaga do wątpliwości pana senatora Andrzeja Celińskiego, owo harmonizowanie. Ja wiem, że słowo jest skompromitowane — harmonizacja i dalszy rozwój to słowa z okresu wczesnego Gierka — ale jest to polskie słowo i, moim zdaniem, prawie niczym nie zastępowalne. Najbardziej oddaje kojarzenie różnych interesów cząstkowych z interesem ogólnospołecznym. I to kojarzenie musi być zapisane w funkcjach administracji państwowej. Jeśli tego nie będzie, to rozszalały żywioł różnych interesów cząstkowych nie pozwoli na sklecenie żadnej całości, żadnego sprawnie funkcjonującego systemu. Im bardziej złożona jest rzeczywistość, tym jest bardziej systemowa, tym bardziej wymaga harmonizacji, uzgadniania różnych celów i uzgadniania rozwiązań technicznych, technologicznych, organizacyjnych, które idą w tym samym kierunku, tworzą tę samą całość. Na tym polega istota tego zadania czy tej funkcji administracji rządowej, którą proponujemy.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#JerzyKolodziejski">To byłyby te pytania i wątpliwości, na które chciałem odpowiedzieć. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę Państwa! Proponuję następujące</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#komentarz">modus procedendi.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Mamy zgłoszonych 12 wniosków zawierających nieraz po kilka poprawek do ustawy samorządowej, 8 wniosków do ordynacji, 3 wnioski do ustawy o pracownikach komunalnych i 1 do Konstytucji. Proponuję, że byśmy zrobili półgodzinną przerwę z prośbą, żeby właściwe komisje zechciały się możliwie szybko ustosunkować, które z tych wniosków można by przyjąć jako autopoprawki i w ten sposób mielibyśmy usprawnione głosowanie nad poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Półgodzinna przerwa nie ma być przerwą, w moim rozumieniu, na kolację, z której tak szybko się nie wraca, więc bardzo proszę, żeby wszyscy państwo zechcieli przyjść punktualnie za pół godziny, czyli o wpół do siódmej i wtedy przeprowadzimy cały ten zabieg głosowania. I bardzo proszę, żebyśmy się wszyscy stawili, bo teraz przejdziemy do fazy kulminacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję, pół godziny przerwy. Jeszcze komunikaty pana sekretarza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Komunikat pierwszy. Prosimy wszystkich państwa, aby w przerwie odebrali przy stole Biura Prac Senackich swoje życiorysy, przygotowane do „Informatora Parlamentarnego” obecnej kadencji, a następnie zwrócili je po autoryzacji i ewentualnym uzupełnieniu.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Komunikat drugi. Posiedzenie Komisji Konstytucyjnej odbędzie się dnia 24 stycznia o godz. 10 w sali 217.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Komunikat trzeci: 24 stycznia o godz. 16 odbędzie się posiedzenie senackiej Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych; sala zostanie ustalona w późniejszym terminie.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Kolejny komunikat. 24 stycznia o godz. 14.30 w górnej palarni na tyłach loży prasowej Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Gospodarki Narodowej. Porządek obrad: rozpatrzenie uchwalonych przez Sejm ustaw o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości i o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#SenatorAndrzejPiesiak">25 stycznia o godz. 16 mamy spotkanie senackiego OKP. I 26 stycznia o godz. 11 plenarne posiedzenie Senatu.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 17.55 do 18.35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Teraz kolejno będą zabierali głos senatorowie sprawozdawcy w celu ustosunkowania się do poprawek.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę o zabranie głosu Pana. Senatora Stępnia w celu ustosunkowania się do poprawek, które zostały zgłoszone do ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#SenatorJerzyStepien">Panie Marszałku! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#SenatorJerzyStepien">Tych autopoprawek jest sporo. Bardzo proszę zatem wziąć tekst proponowanej ustawy i na początek zaproponuję wpisanie autopoprawek.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#SenatorJerzyStepien">Artykuł 8 ust. 1 pkt 6 otrzymuje nowe brzmienie: — „pomocy społecznej, a w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych”. To był wniosek senatora Brzezińskiego.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#SenatorJerzyStepien">Punkt 8, po słowie — „oświaty” znika przecinek i piszemy: — „i kultury”. Dalej wszystko zostaje bez zmian. To jest wniosek pani senator Radziwiłł.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#SenatorJerzyStepien">Artykuł 19 ust. 2 pkt 4. Bardzo wiele osób zwróciło na to uwagę, to dowód, że wszyscy bardzo uważnie żeśmy to czytali. Znika art. 31 ust. 3, a w to miejsce wpisujemy: — „art. 42 ust. 2”. Oczywista pomyłka przy przepisywaniu tekstu. Artykuł 42 ust. 2 w art. 19 ust. 2 pkt 4. Tak jest, kolegia odwoławcze.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#SenatorJerzyStepien">Następna autopoprawka. Przyjmujemy wniosek pana senatora Wielowieyskiego w tym przedmiocie. W art. 19 po ust. 3 dopisujemy ust. 4 przed samym art. 20: — „Uchwalę w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi rada podejmuje w glosowaniu tajnym”. I zdanie drugie: — „Nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z odwołaniem zarządu”. Ta definicja jest niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#SenatorJerzyStepien">Czy mogę przejść do następnej? Jeszcze raz czytam: Po ust. 3 w art. 19, przed samym art. 20 dopisujemy ust. 4 w następującym brzmieniu: „Uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi rada podejmuje w głosowaniu tajnym. Nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z odwołaniem zarządu”.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#SenatorJerzyStepien">Artykuł 33 ust. 5 przed samym art. 34: — „pracowników komunalnych” zastępujemy określeniem — „pracowników samorządowych”, żeby pozostawać w zgodzie z propozycją tytułu ustawy. Tu można się, oczywiście, zastanawiać, czy to tak powinno być, bo — „samorządowi” to nie tylko samorząd terytorialny, ale ponieważ z treści ustawy wynika, że chodzi tylko o tych pracowników, więc już po prostu tylko dla czystości. To pan senator Zieliński proponował.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#SenatorJerzyStepien">Teraz będzie dość dużo tekstu. W art. 36... Aha, jeszcze na chwileczkę wrócimy do art. 6, przepraszam. To. jest konsekwencja przyjęcia nowego brzmienia art. 36. Po wyrazie — „miejskie” na końcu zdania, po wyrazach „dzielnice miejskie” likwidujemy kropkę, otwieramy nawias i wpisujemy „osiedla”, zamykamy nawias i kropka.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz już do art. 36, pomiędzy ust. 5 a ust. 6, który teraz będzie 7, wpisujemy nowy pkt 6. Radzę to zrobić na dole strony, bo jest trochę pisania. To jest autopoprawka, która wynika z kilku wniosków, które zmierzają do precyzyjniejszego uregulowania problematyki dzielnicy, osiedla. Proponujemy wpisać: — „Organem uchwałodawczym w dzielnicy i osiedlu jest rada”. Tutaj najpierw, w 5-ce jeszcze, przepraszam w 5-ce jeszcze: — „Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada”. Tak. I teraz dopisujemy, przepraszam, do tego ust. 5 drugie zdanie, przepraszam, na początku troszeczkę... Drugie zdanie do ust. 5: — „Statut może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców”. Czyli teraz ust. 5 brzmiałby tak: — „Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada, a wykonawczym zarząd składający się z 3 do 5 członków wybieranych przez radę w głosowaniu tajnym. Statut może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców”.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz piszemy ust. 6: — „Organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd składający się z 3 do 5 członków wybierany przez radę w głosowaniu tajnym lub przez ogólne zebranie. Na czele zarządu...” Albo wybiera rada w głosowaniu tajnym, albo zebranie, albo ogół mieszkańców, czyli ogólne zebranie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy nie prościej byłoby — „wybieranych przez radę lub ogólne zebranie”?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#SenatorJerzyStepien">W głosowaniu tajnym? Bardzo proszę. — „Organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd składający się z 3 do 5 członków wybierany przez radę w głosowaniu tajnym [przepraszam] wybierany przez radę lub przez ogólne zebranie w głosowaniu tajnym. Na czele zarządu stoi burmistrz lub przewodniczący”. W niektórych dzielnicach mielibyśmy burmistrzów, jeśli by tak statut to przewidywał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#SenatorJerzyRegulski">To jest powtórzenie z pkt 5.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#SenatorJerzyStepien">Zaraz, zaraz — tak. Jest rada, a wykonawczym — zarząd składający się z 3 do 5 członków wybieranych przez radę w głosowaniu tajnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#SenatorJerzyPietrzak">Czy zarząd ma być wybierany przez ogólne zebranie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak, tak. Jeśli to jest jakaś mała dzielnica lub osiedle, to tak. Jeśli statut przewidzi gdzieś istnienie jakiejś małej dzielnicy albo osiedla, to tutaj generalnie już statut jednocześnie będzie mówił, czy ten zarząd wykonawczy będzie się wybierało przez ogólne zebranie, czy przez wybraną radę.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#SenatorJerzyStepien">Jeśli Kraków będzie chciał mieć 100 dzielnic — nie sądzę żeby chciał. Przecież tutaj w ustawie niczego nie nakazujemy, prawda. Dajemy tylko możliwość.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa! Jeszcze ten punkt spróbujemy zredagować na nowo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustęp 5 i 6.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#SenatorJerzyStepien">Ustęp 5 i 6, bo widzę, żeśmy nie do końca dopracowali. I zaproponujemy później trochę, na sam koniec.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast art. 38 ust. 4 mamy tak: — „Główny księgowy, który odmówił kontrasygnowania czynności...”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#SenatorJozefGoralczyk">Tego w ogóle nie trzeba pisać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#SenatorJerzyStepien">Tu będzie nowa treść: — „Główny księgowy, który odmówił kontrasygnowania czynności, wykona jednak czynność [tam brakuje — „a”, wykona jednak czynność, skreślamy — „polecenie”] na podstawie pisemnego [przepraszam, skreślamy — „polecenie” wpisujemy — „czynność”] polecenia [zakreślamy „potwierdzenia żądania”, przepraszam — „na podstawie pisemnego polecenia” zakreślamy — „potwierdzenia” i następny wyraz — „żądania” — to skreślamy; „potwierdzenia żądania” zakreślamy i piszemy — „polecenia” przecinek], powiadamiając jednocześnie o odmowie kontrasygnaty radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową”. Reszta pozostaje tak jak było.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#SenatorJerzyStepien">Jeszcze raz czytam to zdanie: — „Główny księgowy, który odmówił kontrasygnowania czynności, wykona jednak czynność na podstawie pisemnego polecenia, powiadamiając jednocześnie o odmowie kontrasygnaty radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#SenatorGabrielaCwojdzinska">Przepraszam bardzo, czy można kontrasygnować czynność?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#SenatorJerzyStepien">To jest redakcja specjalistów od finansów. Może to jest jakieś pojęcie szersze, obejmujące nie tylko dokument. Proszę państwa, jeśli nawet jeszcze coś, to będą to tylko redakcyjne poprawki, poprzesuwamy przecinki czy coś takiego. Istota się już tutaj nie zmieni. Chcieliśmy to tylko jakoś stylistycznie poprawić.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#SenatorJerzyStepien">Artykuł 41: — „Obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest wykonywanie zarządu”. Tam brakuje słowa — „jest” i litery „z” na początku słowa zarząd. I dalej bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#SenatorJerzyStepien">Mamy autopoprawkę dopiero w art. 81.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepraszam, można się wtrącić? Jeżeli już, to konsekwentnie w art. 43 powinno być: — „wewnętrznego ustroju gminy, gromady, dzielnicy (osiedla)”.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Głośniej Panie Marszałku)</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W takim razie, jeszcze w art. 43, jeśli chcemy być konsekwentni, to w ust. 2 pkt 1 trzeba powiedzieć, że: — „wewnętrznego ustroju gminy, gromady, dzielnicy (osiedla)”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak, gdziekolwiek będzie użyty wyraz — „dzielnica”, będziemy konsekwentnie dopisywali — „osiedle”, bo to jest konsekwencja przyjętego rozwiązania. I tutaj oczywiście mamy taki przypadek — art. 43 ust. 2 pkt 1.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli w nawiasie trzeba dodać — „osiedla” — dzielnicy (osiedla).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#SenatorJerzyStepien">Artykuł 81 — ta problematyka musi być uregulowana częściowo w ustawie: przepisy wprowadzające. W związku z tym możemy uwzględnić jako autopoprawkę wniosek w tej części pana senatora Musiała: — „Pierwsze posiedzenie sejmiku zwołuje kolegium sejmiku poprzedniej kadencji...” Artykuł 81 ust. 1: — „Pierwsze posiedzenie sejmiku zwołuje kolegium sejmiku poprzedniej kadencji”. Państwo niektórzy zauważą, że nie mamy jeszcze sejmików poprzedniej kadencji. I dlatego tę sprawę uregulujemy w ustawie: przepisy wprowadzające i tam trzeba będzie wpisać jakiś organ, np. wojewodę. To pierwsze zebranie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie musimy w ustawie, ale w ordynacji wyborczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#SenatorJerzyStepien">Albo właśnie tak — w ordynacji wyborczej możemy to wpisać, bo przecież tam są zawarte zasady wyborów. W każdym razie nie w tej ustawie. Natomiast tutaj możemy wprowadzić na stałe taką zasadę: „Pierwsze posiedzenie sejmiku zwołuje kolegium sejmiku poprzedniej kadencji”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Reszta zostaje: — „w ciągu 14 dni...”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak, reszta zostaje: — „w ciągu 14 dni po wyborach komunalnych”.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(Głos z sali: — „Samorządowych”)</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#SenatorJerzyStepien">— „Samorządowych”. Dobrze, — „samorządowych”.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz ust. 2: — „Na pierwszym posiedzeniu sejmik wybiera kolegium składające się z przewodniczącego i jego 2 zastępców oraz 6 członków, określając jego zadania”. Powtarzam: — „Na pierwszym posiedzeniu sejmik wybiera spośród [przepraszam, — „spośród” zakreślamy] kolegium składające się z przewodniczącego i jego 2 zastępców oraz 6 członków, określając ich zadania”. Nie, wybiera kolegium, skreślamy — „spośród”, piszemy obok — „kolegium” i w ten sposób...</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#komentarz">(Marszałek Andrzej Stelmachowski: To znaczy z zewnątrz można wybrać te osoby. Tak?)</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#SenatorJerzyStepien">Nie, nie chcemy. Oczywiście to jest słuszna uwaga: — „spośród siebie”, tak: — „wybiera spośród delegatów kolegium” — tak powinno być, tak: „spośród delegatów kolegium składające się z przewodniczącego, jego 2 zastępców...”</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa! Teraz tak, art. 94 otrzymuje nową numerację — 93. Zamieniamy kolejność artykułów. Artykuł 93 i teraz w ust. 1 proponujemy następującą treść. Artykuł 94 dostaje numerację 93. Obecny 93 będzie 94, ale do tego przejdę, na razie tylko tym zajmiemy się na moment i proponujemy następującą treść: — „Jeżeli prawo uzależnia ważność [zakreślamy — „moc prawną”].</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#komentarz">(Głos z sali:</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#SenatorJerzyStepien">Skreślamy).</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#SenatorJerzyStepien">Przepraszam, skreślamy. — „Jeżeli prawo uzależnia ważność uchwały władzy gminnej od zatwierdzenia lub zaopiniowania [przepraszam zatwierdzenia, zaopiniowania lub uzgodnienia, po prostu zmieniamy kolejność, od zatwierdzenia — to jest pierwszy człon, zaopiniowania — dwa lub uzgodnienia] jej przez inny organ”. Skreślamy — „sejmik lub” — te dwa wyrazy skreślamy, — „sejmik lub”; po prostu sejmik jest też innym organem. Kropkę zamieniamy na przecinek i teraz skreślamy następne wyrazy: — „art. 93 stosuje się odpowiednio do tych organów” — to skreślamy. — „Artykuł 93 stosuje się odpowiednio do tych organów” — to zakreślamy, stawiamy przecinek i dalsza część pozostaje bez zmian, z tym, że oczywiście piszemy — „zajęcie stanowiska” z małej litery. Z tych dwóch zdań robimy jedno zdanie i ono będzie miało teraz taką treść: „Jeżeli prawo uzależnia ważność uchwały władzy gminnej od zatwierdzenia, zaopiniowania lub uzgodnienia jej przez inny organ, zajęcie stanowiska powinno nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od daty doręczenia tej uchwały”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#SenatorZofiaKuratowska">Panie Marszałku! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#SenatorZofiaKuratowska">Mnie się wydaje, że to, co w tej chwili robimy, jest czymś niedopuszczalnym, dlatego że my poprawiamy ustawę, oczywiście na wniosek pana senatora, czyli komisji, ale piszemy, jedni słyszą jedną część zdania, drudzy drugą. To naprawdę nie jest możliwe, ażebyśmy tutaj — nie wiem ilu nas jest, 80 parę osób — w tej chwili tworzyli prawo samorządowe. Komisja musi jednak, musi nam przedstawić na piśmie gotowy projekt do głosowania z naniesionymi poprawkami, dlatego, że w ten sposób to naprawdę jest niemożliwe; każdy coś dodaje, jakieś słowo. Nie wydaje mi się, żeby była możliwa w ogóle taka procedura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Niemniej jednak proponuję, ponieważ już kończymy, dojdźmy do końca, a potem, oczywiście, jeżeli takie będzie życzenie, możemy przejść sobie do czegoś innego, a w międzyczasie tutaj wyczyścimy to i przed ostatecznym głosowaniem wszyscy dostaną ostateczny tekst do zaaprobowania. Ale w warunkach, kiedy jesteśmy przy ostatnich artykułach, może wysłuchajmy do końca. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#SenatorJerzyStepien">Ostatnie poprawki. — „Jeżeli prawo uzależnia ważność uchwały władzy gminnej od jej zatwierdzenia [to — „jej” zmienimy i teraz już będzie poprawne stylistycznie — „jej zatwierdzenia”], zaopiniowania lub uzgodnienia przez inny organ, zajęcie stanowiska powinno nastąpić nie później niż w terminie 14 dni...”. — „Jej” wyrzucamy, — „jej” przesunęliśmy na początek i teraz jest już dobrze. Dalej: — „zajęcie stanowiska powinno nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od daty doręczenia tej uchwały”.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#SenatorJerzyStepien">Jeszcze raz, proszę państwa? Dobrze, teraz art. 96.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#komentarz">(Głos z sali: A 93?)</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#SenatorJerzyStepien">Przepraszam, tak, wracamy do art. 93, który teraz przybiera numerację 94 i w ust. 2 — to jest konsekwencja autopoprawki na wniosek pana senatora Wielowieyskiego, przyjętej przez nas — piszemy tak: — „W tym samym terminie uchwałę budżetową [bez zmian, i teraz wstawiamy] i uchwałę w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium przedkłada się regionalnej izbie obrachunkowej”. Czyli po słowach: „uchwałę budżetową” piszemy: — „i uchwałę w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium przedkłada się regionalnej izbie obrachunkowej”. Wstawiamy tylko taką treść: — „i uchwałę w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium”.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz, proszę państwa, art. 96: — „Jeżeli stwierdzenie nieważności dotyczy uchwały budżetowej, budżet w zaskarżonym zakresie nie może być wykonywany do chwili rozstrzygnięcia sprawy przez sąd administracyjny”. To jest zdanie pierwsze. I teraz proponujemy dopisać zdanie drugie o następującej treści: — „Przepis art. 53 ust. 2 stosuje się odpowiednio”. Chodzi o to, że wtedy realizuje się plan, projekt budżetu. Do art. 96 dopisujemy zdanie drugie; po słowach: — „sąd administracyjny” dopisujemy zdanie: — „Przepis art. 53 ust. 2 stosuje się odpowiednio”. Ten art. 53 ust. 2 mówi, że: — „Do czasu uchwalenia budżetu przez radę, jednak nie później niż do 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu przedłożony radzie”. I zdanie drugie: „Przepis art. 53 ust. 2 stosuje się odpowiednio”.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#SenatorJerzyStepien">I teraz mamy już ostatnią autopoprawkę, proszę państwa. Artykuł 98 ust. 2: — „Jeżeli nie można stwierdzić nieważności z powodu upływu terminu, a istnieją jej przesłanki, orzeka się o niezgodności uchwały z prawem”. To jest treść dotychczasowa.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#SenatorJerzyStepien">I dalej: — „W sprawie skutków takiego orzeczenia przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio”. Ja zaraz powoli jeszcze raz to przeczytam. Po tym zdaniu w ust. 2 stawiamy kropkę i piszemy: — „W sprawie skutków takiego orzeczenia przepisy KPA stosuje się odpowiednio”.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#SenatorJerzyStepien">Przepraszam, jest jeszcze jedna króciusieńka, literówka właściwie w art. 106, ostatnia strona. Ostatnia autopoprawka. Zdanie drugie: — „Z zastrzeżeniem przepisu [jest art. 31 ust. 3, zakreślamy to 31 ust. 3 i piszemy] art. 42 ust. 2 kontrolę instancyjną w tym zakresie...” i już dalej bez zmian. Artykuł 106 ostatnia strona. Zdanie drugie tego artykułu: — „Z zastrzeżeniem przepisu art. 42 ust. 2” — zakreślamy 31 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#SenatorJerzyStepien">Teraz wracamy na moment do art. 36 i piszemy go na nowo, proponuję na samym dole, ust. 5 miałby teraz następującą treść: — „Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada, a wykonawczym — zarząd [to jest całkiem nowa treść], składający się z 3 do 5 członków wybieranych przez radę spośród jej członków w głosowaniu tajnym. Na czele zarządu stoi burmistrz lub przewodniczący”.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#SenatorJerzyStepien">Ustęp 6 zostałby tak jak jest, bez zmian. I teraz dodajemy ust. 7 do tego artykułu: — „Statut może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców”.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa! Ja poprzednim razem zaproponowałem przerwanie pisania i zapowiedziałem, że zaproponujemy całkiem nową redakcję po chwilowym zastanowieniu się. I teraz właśnie tę nową redakcję mamy: — „Statut może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Ogólne zebranie mieszkańców wybiera zarząd osiedla”.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#SenatorJerzyStepien">I to są wszystkie autopoprawki. Natomiast teraz Chciałbym się ustosunkować do wniosków, których nie przyjęliśmy jako autopoprawek, w związku z tym muszą być głosowane. Która jest pierwsza, przepraszam, do głosowania? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Więc pierwszy wniosek, w kolejności takiej, jak było mniej więcej zgłaszane, pana senatora Chełkowskiego do projektu ustawy o samorządzie. W art. 26 ust. 2 — państwo macie już te wnioski na kartkach rozdane w trakcie posiedzenia. Jeszcze raz powtarzam, art. 26 ust. 2, po wyrazach „władz gminy” wprowadzić zdanie — „ekwiwalent za utracone wynagrodzenie pokrywany jest z budżetu gminy”.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Przepraszam, czyja to jest poprawka?)</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#SenatorAndrzejPiesiak">To jest wniosek zgłoszony przez pana senatora Augusta Chełkowskiego. Jest na kartkach, bardzo proszę spojrzeć. Ponieważ komisja nie zgłosiła w autopoprawkach, trzeba to było podać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#SenatorJerzyStepien">Do tego wniosku, jeśli można. Katalog uprawnień sformułowaliśmy w art. 26 i uważamy, że w przypadku gmin powinien tak wyglądać. Były różne wnioski w tej sprawie, żeby np. radni jeździli za darmo autobusami komunikacji publicznej, tak jak to było dotychczas. Naszym zdaniem, nie powinni jeździć za darmo, natomiast jeśli rada postanowi w swoim statucie, że będą zwracane koszty przejazdów tymi autobusami, to będą po prostu zwracane. To wynika z ust. 3: — „Radnemu przysługują diety na zasadach ustalonych przez radę oraz zwrot kosztów podróży służbowych”. Czyli nie dajemy generalnego przywileju jeżdżenia tymi środkami, natomiast rada może zwracać, oczywiście, koszty także tych przejazdów.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#SenatorJerzyStepien">Chcę zwrócić uwagę, że w tej chwili mamy komunikację publiczną podporządkowaną gminom, ale w przyszłości może być różnie. Mogą być linie prywatne też publiczne, w tym sensie, że przewożące ogół mieszkańców. I wtedy te rzeczy muszą chyba być inaczej uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#SenatorJerzyStepien">Katalog wymieniliśmy, w związku z tym ten wniosek musi być po prostu przegłosowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo Pan Senator Zieliński wpadkowo, ale króciuteńko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Ja rozumiem, że w tej chwili ma być głosowany wniosek w sprawie przynależności, które ma radny z tytułu przejazdów. Chciałbym zwrócić uwagę na...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wynagrodzenie za pracę, nie przejazdy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Otóż według art. 26 ust. 2 w dotychczasowym brzmieniu: — „Pracodawca zobowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach władz gminy”. Na temat wynagrodzenia za ten czas nie ma tutaj żadnego postanowienia. W chwili obecnej obowiązuje jeszcze na razie ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, która przewiduje, że: — „Kierownik zakładu pracy obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu [i tutaj są wymienione czynności] wzięcia udziału w sesji rady narodowej, posiedzeniu prezydium lub komisji rady albo w innych pracach organizowanych przez prezydium rady. Za czas zwolnienia radny zachowuje prawo do wynagrodzenia i wszystkich świadczeń z zakładu pracy, jak za czas przepracowany”.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">I teraz jest pytanie: czy należy wprowadzić taką samą normę, czy też pójść po linii tych wniosków, które tutaj były zgłaszane, m.in. wnioski, aby radny otrzymał urlop bezpłatny.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Chciałbym zauważyć, że jeżeli ta ustawa o systemie rad narodowych zostanie uchylona, a na pewno zostanie uchylona, brak będzie normy prawnej i sytuacja będzie taka, że radny nie będzie miał automatycznie prawa do wynagrodzenia. Będzie to wynikać z art. 80 Kodeksu pracy, który przewiduje, że: — „Pracownikowi wynagrodzenie należy się za czas niewykonywany tylko wtedy, jeżeli przepis szczególny tak przewiduje”. Takiego przepisu nie ma, wobec tego wynagrodzenia nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#SenatorTadeuszZielinski">Jest teraz pytanie, czy uwzględnić wnioski, które zmierzały do udzielenia pracownikowi zwolnienia bezpłatnego — dlaczego nie urlopu bezpłatnego, zaraz powiem — czy też obciążyć budżet gminy. Były takie wnioski pana senatora Chełkowskiego i pana senatora Sobieskiego. Więc jest do rozstrzygnięcia problem istotny.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#SenatorTadeuszZielinski">Mam tu pewne wątpliwości, czy można mówić o urlopie bezpłatnym dla radnego. Proszę państwa, art. 73 Kodeksu pracy wyraźnie przewiduje, że urlop bezpłatny otrzymuje pracownik, który jest wybrany, m.in. może być wybrany do rady narodowej, i ma wykonywać czynności w charakterze pracownika. I to jest urlop bezpłatny. W tym przypadku chodzi o zwolnienie od pracy. Urlop dotyczy przecież pewnej jednostki czasowej większej niż parę godzin. Tu chodzi o doraźne zwolnienia od pracy, a więc tu nie można operować pojęciem urlopu bezpłatnego.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#SenatorTadeuszZielinski">Zatem do rozstrzygnięcia pozostaje sprawa, po pierwsze, czy radny powinien mieć jakiś ekwiwalent za pracę na tych sesjach i z tytułu udziału w tych innych czynnościach, a jeżeli tak, to kto miałby to pokrywać: czy z budżetu gminy, czy z funduszu zakładu pracy. Trzecia możliwość: nie otrzymywałby żadnego wynagrodzenia, a więc ponosiłby wydatki z własnej kieszeni. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze, zatem mamy taką sytuację, że mamy do przegłosowania poprawkę jednozdaniową. Może pan przypomni jeszcze raz jej brzmienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">W art. 26 ust. 2 po wyrazach: — „władz gminnych” wprowadzić zdanie: „ekwiwalent za utracone wynagrodzenie pokrywany jest z budżetu gminy”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli sprawa jest jasna, czy chcemy dać ekwiwalent temu radnemu za utracony zarobek, czy nie?</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#komentarz">(Glos z sali: Jeśli można, jeszcze chwileczkę)</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie, nie róbmy już polemiki, sprawa jest jasna.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tym, żeby taki ekwiwalent przyznać, proszę bardzo. Proszę o policzenie głosów. Ja też za. 48 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 1 głos przeciw, 2 głosy przeciw.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 12 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli poprawka przeszła. Dopisujemy to zdanie w brzmieniu, które tutaj zostało przytoczone.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę następną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Zgodnie z sugestią przewodniczącego komisji, pana Stępnia, zgrupowaliśmy w tej chwili wnioski dotyczące uprawnień radnych.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następny wniosek z tej grupy również dotyczy art. 26. Propozycja dodania ust. 4. To jest wniosek, który ja zgłaszałem — senator Andrzej Piesiak. Proponuje się dodać w art. 26 ust. 4 w brzmieniu: — „Radnemu przysługuje prawo do bezpłatnych przejazdów koleją, autobusami PKS oraz środkami komunikacji miejskiej na terenie gminy, w której został wybrany”.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#komentarz">(Glos z sali:</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#SenatorAndrzejPiesiak">A tramwaje?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tramwaj jest środkiem komunikacji miejskiej. Rozumiem, że komisja jest przeciw. Wniosek jest taki. Wiemy o co chodzi.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tym, żeby radnemu przyznać prawo bezpłatnych przejazdów na terenie gminy? 14 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 28 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 8 głosów, 20 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wniosek nie przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następna poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jest poprawka, która również dotyczy uprawnień radnego, zgłoszona przez senatora Franciszka Sobieskiego. Państwo otrzymaliście to na piśmie. Również do art. 26. Panie Marszałku, czy ja mam odczytywać cały ten tekst?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy odczytywać cały tekst? Czy macie państwo go przed oczyma? Bo on jest dosyć rozległy.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustęp 2 właściwie jest skonsumowany. Chodzi tylko o ust. 1: — „Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych” i do zachowania stosunku pracy i uprawnienie do otrzymywania informacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">A trzeci?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To jest inny artykuł. Co komisja na to, krótko?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#SenatorJerzyStepien">My upieramy się jednak przy tym tekście, który zapisaliśmy, bo co to znaczy informacji? Jeśli chodzi o wewnętrzne struktury gminy, to jest to oczywiste. Natomiast jeśli chodzi o inne instytucje, to nie jest to system rad narodowych, gdzie rada gminna była władzą i z tego tytułu mogła we wszystko wchodzić, bo to była władza państwowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, a co się tyczy ust. 1 — ta ochrona prawna przewidziana jak dla funkcjonariuszy publicznych?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#SenatorJerzyStepien">To jest przecież w art. 26 ust. 1: — „Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych”. I to wystarczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jeszcze o głos prosi Pan Senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Gdy chodzi o poprawkę zaproponowaną przez pana senatora Franciszka Sobieskiego: art. 26 ust. 1, to myślę, że niezależnie od wyjaśnień, jakich udzielił pan senator przed chwilą, nie możemy w ogóle tej materii dyskutować, albowiem kwestia nietykalności osobistej, prawo nietykalności osobistej przysługuje każdemu człowiekowi, niezależnie od wszystkiego, nawet gdy nie jest radnym ani posłem, ani senatorem. Natomiast kwestia zgody na stosowanie tymczasowego aresztu, mylnie tutaj nazwana organami porządkowymi, jest kwestią materii konstytucyjnej. Kwestia zgody Sejmu i Senatu na aresztowanie posłów i senatorów jest uregulowana w Konstytucji. I myślę, że nie możemy tej materii regulować w taki czy inny sposób w ustawie o samorządzie terytorialnym. Dlatego proszę, by ten wniosek nie został uwzględniony, albowiem nie mamy podstaw do wkraczania w materię konstytucyjną.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Historycznie biorąc żadne ustawy konstytucyjne państwa polskiego tego rodzaju nietykalności radnym nie przyznawały. Myślę, że merytorycznych racji ku temu nie ma. Raptem kilkaset tysięcy osób uzyskałoby ten szczególny status, który ustawy konstytucyjne przyznają tylko przedstawicielom najwyższego organu państwowego. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Czy sprawa jest dojrzała do głosowania? Kto jest za tymi poprawkami? Nie widzę. Aha, wnioskodawca wycofuje, dobrze. W takim razie jedziemy dalej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Wniosek pana senatora Andrzeja Wielowieyskiego państwo macie na kartce. Część wniosku została zgłoszona jako autopoprawki, natomiast wniosek dotyczący art. 20 odczytam: — „Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1—3 wiceprzewodniczących; wójt, burmistrz lub prezydent nie mogą pełnić funkcji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rady”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#SenatorJerzyStepien">Problem jest szerszy. Musimy sobie uświadomić, że dotyka on całej problematyki usytuowania zarządu w obrębie rad. I tutaj mieliśmy kilka wniosków, których komisja nie uwzględniła, bo ma swoje wyrobione stanowisko w tej sprawie, precyzyjnie zapisane w projekcie. Ale chcę zwrócić uwagę, że w tej sprawie mogą być 4 różne uregulowania. Albo burmistrz jest wybierany z grona członków rady, to jest jedna opcja. Albo rada może powołać burmistrza spoza swojego kręgu, czyli osoba z zewnątrz, i to w zupełnie innej koncepcji ustawia organ wykonawczy. Oczywiście, gdyby burmistrz mógł być wybierany z zewnątrz, to w tej sytuacji nie mógłby być członkiem, przewodniczącym rady i w naszej koncepcji, zapisanej w art. 20, obradom rady przewodniczy wójt lub burmistrz, jeśli jest członkiem rady. W przeciwnym razie rada wybiera stałego przewodniczącego. To jest wyraz tej koncepcji. I jeszcze może być taka opcja, że albo jest, może być członkiem rady, albo może być spoza rady. Myśmy właśnie stanęli na gruncie tego rozwiązania. Jeszcze pan senator Lipski — troszeczkę wybiegam do przodu, ale to dotyka tej problematyki — proponuje, aby burmistrz czy prezydent byli wybierani w wyborach bezpośrednich przez ogół mieszkańców gminy w oddzielnym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#SenatorJerzyStepien">My uważamy, że tego rodzaju wybory organu zarządzającego, jakim jest burmistrz, dałyby mu kolosalną przewagę nad pozostałymi członkami rad, to by wzmocniło nieprawdopodobnie jego pozycję i on byłby właściwie organem niezależnym od rady, bo nie rada by go mogła odwołać, tylko ogół mieszkańców. Konsekwencją wyborów bezpośrednich, przez ogół, jest odwołanie przez wszystkich, prawda? Czyli to ten organ wykonawczy byłby tu prezydentem gminy. A ponieważ nie da się amerykańskiego systemu politycznego dla olbrzymiego państwa federacyjnego przenieść do gminy, bo tam, w gruncie rzeczy, rada jest tym organem najwyższym, w związku z tym my nie mogliśmy przyjąć jako autopoprawek poprawek zaproponowanych przez panów senatorów, w szczególności przez pana senatora Lipskiego, i stoimy na gruncie naszej koncepcji, czyli rada wybiera burmistrza spośród siebie czy spoza swojego grona — niech decyduje rada. Jeśli to będzie mała rada w niewielkiej gminie, to niech ona sobie wybierze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze. Czy jest dostatecznie jasne, nad czym dyskutujemy? Nie jest jasne? Chodzi po prostu o to, czy wójt i burmistrz ma być przewodniczącym, czy też, ze względu na swe funkcje, zawsze powinien być wybierany inny przewodniczący, a on nie ma przewodniczyć. Więc poprawka Wicemarszałka Wielowieyskiego zmierza do tego, żeby wójt i burmistrz nigdy nie przewodniczyli, tylko inni.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tą poprawką? 34 głosy za.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 26 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 3 głosy wstrzymujące się.</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Poprawka wobec tego przeszła w brzmieniu proponowanym przez pana wicemarszałka Weielowieyskiego.</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następna poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Poprawka pana senatora Musiała; mamy to na kartkach. Tutaj jest kilka poprawek.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Pierwsza propozycja jest taka: w art. 7 ust. 2 — proszę sobie otworzyć art. 7 ust. 2 — po słowach: — „należy”, na końcu tego ustępu, skreślić „gminy”, a dodać — „kompetentnego pracownika komunalnego”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#SenatorJerzyStepien">Jesteśmy przeciwni, to byłaby federacja pracowników gminy. Te wszystkie decyzje muszą być wydawane w imieniu gminy po prostu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, rozumiem. Kto jest za tą poprawką? Nie widzę, 1, przepraszam, 1.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę, że dalej nie musimy głosować.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następna jest, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następna poprawka. W art. 64 ust. 3 zastąpić słowo — „zatwierdzenia” słowem — „rejestracji”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#SenatorJerzyStepien">Bardzo niebezpieczna propozycja. Trzeba ją odczytywać razem z ust. 3. Jeśli my przewidujemy przymusowy, obowiązek, możliwość założenia związku przymusowego tylko w formie ustawy, to może się okazać, że ustawą zostanie założony związek, ale ten związek przyjmie sobie statut np. sprzeczny z prawem i wtedy nie będzie można tego skontrolować, bo wystarczy zarejestrować i związek istnieje. Jeśli przewidujemy aż akt ustawy w celu założenia związku przymusowego, to siłą rzeczy o treści statutu powinien też zdecydować Sejm czy organ uprawniony do zatwierdzania. Ktoś musi kontrolować, czy ten statut jest po prostu zgodny z prawem.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#komentarz">(Głos z sali:</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#SenatorJerzyStepien">Sądy powszechne).</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#SenatorJerzyStepien">A to jest już inna koncepcja, bo pan chce przerzucić w ogóle na sądy obowiązek rejestrowania, to jest po prostu inna koncepcja. Myśmy przyjęli inną koncepcję.</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast niezatwierdzenie czy niezarejestrowanie przez władzę administracyjną zawsze może być zaskarżone do sądu. Tak więc w konsekwencji zawsze ta sprawa, jeśli będzie rozstrzygnięta nie po myśli organu administracyjnego, trafi do sądu. Ale nie chcemy sądów obciążać kolejnymi sprawami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze, głosujemy zatem.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tą poprawką? 1, więc też chyba jest to za mało.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie wiem, czy w takim razie autor podtrzymuje poprawkę do art. 68, bo ona jest konsekwencją tej koncepcji. Rezygnuje pan? Dobrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jeszcze jedna część wniosku pana senatora Jana Musiała. Jest wniosek, aby skreślić cały rozdział IX dotyczący związków krajowych. To jest rozdział IX, art. 85 do 87. Jest wniosek, aby z ustawy wykreślić artykuły 85, 86, 87.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#SenatorJerzyStepien">W dyskusji przewijały się dwie tendencje, aby wyposażyć Krajowy Związek Gmin w jakieś kompetencje władcze nad gminami. I druga, żeby właśnie je zupełnie zlikwidować. Naszym zdaniem, obydwie są niesłuszne. Krajowy Związek Gmin to organizacja zrzeszająca wszystkie gminy — tak było i przed wojną, i tak jest na całym świecie, w krajach, które mają samorząd. Są to zwykle bardzo potężne instytucje, to prawda, ale nie wyposażone w uprawnienia władcze. Natomiast likwidacja tego, to bardzo niebezpieczna rzecz, bo właściwie nie ma na szczeblu kraju jakiegoś lobby samorządowego, które wpływa na ustawodawstwo, które reprezentuje ruch samorządowy na forum międzynarodowym, są kongresy międzynarodowe itd.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#SenatorJerzyStepien">Tak, że my jesteśmy przeciwko obydwu tym wnioskom. Optujemy za pozostawieniem treści zapisanej w projekcie ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, więc wiemy już o co chodzi.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za wnioskiem, żeby skreślić cały ten rozdział? 7 głosów.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Widoczna większość. To już nie będziemy liczyli.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jakie są następne poprawki?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następna poprawka to poprawka senatora Zbigniewa Rokickiego do art. 10. Poprawka brzmi w ten sposób: w art. 10 dodać ust. 2 w brzmieniu: — „Gmina nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze. Sprawa jest jasna. Chodzi o tzw. działalność komercyjną, chodzi tu o jej zakaz. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#SenatorJerzyStepien">Przyznam szczerze, że, przepraszam bardzo, czy tylko ja, czy panowie może chcą zabierać jeszcze głos w tej sprawie, nie? Króciutko. Mnie się osobiście podoba ten wniosek, ale stanowisko komisji było takie, jakie zapisaliśmy. My w gruncie rzeczy to wypowiadamy, tylko nie tak wyraźnie. My formułujemy ten zakaz poprzez wskazanie, czemu ma służyć mienie komunalne. Mienie komunalne ma służyć zaspokajaniu potrzeb lokalnych. Natomiast tu został sformułowany wyraźny zakaz. Nie przyjęliśmy tego jako autopoprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ale, jeżeli panowie nie przyjęli wyraźnego przepisu, że może być działalność komercyjna, to jest tu jakiś mankament.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę sięgnąć do art. 46: — „Mienie komunalne służy wykonywaniu zadań o charakterze użyteczności publicznej, mających na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej”.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#SenatorJerzyStepien">Ta sprawa w komisji była głosowana. Ja np. byłem za wprowadzeniem takiego wyraźnego zakazu, ale w komisji zostałem przegłosowany przez kolegów.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast kiedy mam referować stanowisko komisji, to mówię, że jest takie, jakie zostało zapisane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Rozumiemy o co chodzi.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za poprawką senatora Rokickiego? 32 głosy za.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 17 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 18 głosów wstrzymujących się, przepraszam, 11 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stwierdzam, że poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#SenatorJerzyRegulski">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#SenatorJerzyRegulski">W moim przekonaniu, procedować w sposób równomierny. Ponieważ pan senator Stępień wyrażał poglądy osobiste, a nie tylko poglądy komisji, uważam, że należało dopuścić głos przeciwny, ponieważ w tym procesie nie było możliwości porównania różnych opinii. Pan senator Stępień w tym przypadku wykroczył poza uprawnienia przewodniczącego komisji, który referuje pogląd komisji, i wyraził własny pogląd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#SenatorJerzyStepien">Przepraszam bardzo, ale ja powiedziałem, jakie jest stanowisko komisji i powiedziałem także, jaki jest mój osobisty pogląd. Więc nie rozumiem, jakie miałbym tutaj popełnić nadużycie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#SenatorJerzyRegulski">Dopuścić głosy przeciwne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#SenatorJerzyStepien">A, w tym sensie. Więc nie przyjmuję tego zarzutu do siebie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zarzut jest do mnie. Myślę jednak, że w tej sytuacji na przyszłość się poprawię</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#komentarz">(oklaski i wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Myślę jednak, że w tej sytuacji wszyscy wiedzieli za czym głosują i myślę, że problemu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następną poprawkę proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jeszcze wracamy do art. 26. Propozycja do ust. 2, aby skreślić słowa: „zwolnić od pracy zawodowej” i zastąpić słowami: — „udzielić radnemu urlopu bezpłatnego”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sądzę, żeśmy ten problem omówili już. Kto jest autorem? Pan senator Rokicki. Już sprawa jest załatwiona.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następną poprosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Wnioski pana senatora Jana Józefa Lipskiego. Pierwszy wniosek jest ogólny, brzmi w ten sposób: — „Wnoszę o przeredagowanie tak, aby wójt, burmistrz i prezydent miasta wybierani byli w bezpośrednich wyborach na te funkcje”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#SenatorJerzyStepien">Jest przeciwna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy jeszcze są jakieś głosy? Zdaje się, że sprawa jest jasna. Chodzi o to, czy ma być bezpośredni wybór, czy też poprzez radę.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za poprawką senatora Lipskiego? 6 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Chyba dalej nie musimy, jeszcze na wszelki wypadek, kto jest przeciw? Widoczna większość. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następny wniosek do art. 8. Wniosek o dodanie do art. 8 punktu o zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. Wniosek, żeby dodać: „kontroli ekologicznej, ochrony konsumenta”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli tu są dwie rzeczy. Sprawa ochrony środowiska i sprawa ochrony konsumenta. Proszę bardzo, co komisja na to?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#SenatorJerzyStepien">My to widzimy troszeczkę inaczej. Kontrola ekologiczna to jest sprawa tzw. policji administracyjnej. To właśnie, jak gmina będzie coś źle robiła w tej sprawie, to ktoś powinien ją skontrolować. Jeśli ona miałaby się sama kontrolować, to byłaby po prostu sprzeczność sama w sobie. Tak że jesteśmy przeciwko.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast druga sprawa czego dotyczy?</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Ochrony konsumenta)</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#SenatorJerzyStepien">Też jesteśmy przeciwko. To powinny czynić różnego rodzaju inne organizacje oraz gmina na zasadach ogólnych, określonych w przepisach. My nie widzimy potrzeby wyróżniania tu tej właśnie działalności. Chyba że ustawa konkretnie nałoży na gminę taki obowiązek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jest zapytanie do Pana Senatora Lipskiego, żebym ja był pewny, co do intencji. Czy Panu chodzi w ogóle, Panie Senatorze, o ochronę środowiska, czy też o kontrolę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#SenatorJanJozefLipski">Chodzi mi o to, że jeżeli na terenie gminy znajduje się fabryka zanieczyszczająca powietrze, należąca do państwa, do prywatnego właściciela, diabli wiedzą do kogo, to żeby gmina miała....</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo Pan Senator Stępień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#SenatorJerzyStepien">Jest ustawa o ochronie środowiska. Jeśli ta ustawa zostanie zmieniona i na gminę zostanie nałożony taki obowiązek płynący z ustawy, to tak, nawet jako zadanie przymusowe. Natomiast w tej sytuacji nie widzimy możliwości. Jakimi środkami by gmina miała to robić? Grzywny wymierzać, zamykać zakłady? Tego gmina nie może robić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli poddaję pod głosowanie wniosek, bo tu będą dwa: żeby gmina również zajmowała się kontrolą ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#SenatorZbigniewRokicki">Chciałbym zabrać głos jeszcze przed głosowaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo, byłem oślepiony reflektorem, nie widziałem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#SenatorZbigniewRokicki">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#SenatorZbigniewRokicki">W tej chwili sprawą o wiele pilniejszą byłoby chronić producentów, bo konsumować nie bardzo mamy co. Ale ja nie stawiam wniosku o ochronę producenta.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze, kto jest za tym wnioskiem co do ochrony środowiska? 13 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Proszę przeliczyć. 29 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 15 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli wniosek nie przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W sprawie ochrony konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tym, żeby to dopisać. Kto jest za? 1.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To chyba dalej nie mamy co głosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następny wniosek pana senatora Lipskiego: — „Wnoszę o dodanie w art. 8 pkt 8 po słowach «placówek kultury» z poszanowaniem ich autonomii samorządowej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Z poszanowaniem ich autonomii, rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja? Przepraszam najmocniej Panie Senatorze Zieliński, musimy to skończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#SenatorJerzyStepien">Jesteśmy przeciwni. Bo znowu to jest koncepcja, w jaki sposób. Generalnie jesteśmy przeciwni. Artykuł 8 mówi, jakimi sprawami zajmuje się gmina, a wszystkie podmioty, które tam są w tej gminie, muszą być równouprawnione. Szanowanie ich podmiotowości, odrębności, samodzielności musi wynikać z innych przepisów prawa — z ustawy o stowarzyszeniach itd., ale nie z tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak. Kto jest za tym wnioskiem? 2 głosy.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To chyba jednak uznamy, że ten wniosek nie uzyskał aprobaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Może wszyscy się wstrzymają.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wszyscy się wstrzymają?</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw, wobec tego? Widoczna większość. Jednak więcej niż 2.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Idziemy dalej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następny wniosek dotyczy art. 79. Wniosek jest następujący: — „Wnoszę o nadanie pkt 7 art. 79 następującego brzmienia: «Do zadań sejmiku należy dokonywanie oceny administracji rządowej w województwie, łącznie z prawem zgłaszania wotum nieufności wobec wojewody; wotum nieufności uchwalane jest większością 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy członków sejmiku≫”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo, co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#SenatorJerzyStepien">Przepraszam państwa, ale w tej sprawie muszę powiedzieć parę zdań. To jest w ogóle kwestia koncepcji tego ciała, które proponujemy powołać.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#SenatorJerzyStepien">Sejmik samorządowy to nie jest spadkobierca wojewódzkiej rady narodowej. To jest zupełnie inna administracja, niezależna od administracji rządowej, kierująca się zupełnie innymi zadaniami, inaczej funkcjonująca i budowana na innych zasadach. Administracja rządowa budowana jest od góry, natomiast system samorządowy budowany jest od dołu. I robiliśmy wszystko, żeby sejmik samorządowy nie miał uprawnień władczych ani w stosunku do gmin, bo by je po prostu ograniczał, odbierałby im samodzielność, ani w stosunku do administracji, bo to jest po prostu zupełnie inny pion.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#SenatorJerzyStepien">I tak na początku zastanawialiśmy się, czy by nie wpisać — i wpisaliśmy do jednego z kolejnych projektów ustawy — właśnie punktu mówiącego o wotum nieufności. Ale później zdaliśmy sobie z tego sprawę. Nawet było tak, że sejmik samorządowy może zgłosić wotum nieufności w stosunku do wojewody. Prezes Rady Ministrów w ciągu dwóch tygodni musi zająć stanowisko. Ale później uświadomiliśmy sobie, że wprowadzenie takiej instytucji na linii samorząd—wojewoda, w takim ustawieniu właśnie, spowoduje, że to także wojewoda będzie miał prawo zgłaszać wotum nieufności w stosunku do organów samorządowych. I tu widzimy pewne niebezpieczeństwo wynikające po prostu z siły administracji rządowej. Ponieważ są to dwie niezależne od siebie administracje i instytucje, dwa niezależne piony życia politycznego, publicznego, nie chcemy, aby jeden i drugi wzajemnie sobie coś dyktowali. Natomiast niech sobie patrzą na ręce, niech się wzajemnie oceniają, niech zajmują stanowiska — to wszystko napisaliśmy, ale bez jakichś uprawnień władczych.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#SenatorJerzyStepien">Wyrażenie wotum nieufności, aczkolwiek nie jest decyzją odwołania wojewody, w naszej tradycji jest to tak silne zajęcie stanowiska, że jest to casus Berii, gdyby Prezes Rady Ministrów nie odwołał takiego wojewody. A nie chcemy tego. Chcemy, żeby była silna administracja rządowa i żeby były silne samorządy z ich instytucjami. A zatem tego rodzaju koncepcja, w gruncie rzeczy, zmierza do zburzenia tego właśnie modelu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Profesor Góralczyk, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#SenatorJozefGoralczyk">Ten punkt pokrywa się z moim wnioskiem. Do przepisu art. 79 ust. 1 proponuję dodać pkt 11 w brzmieniu: — „udzielenie wotum zaufania wojewodzie w głosowaniu tajnym”. Czyli to jest istotnie to samo, co pan proponuje, tylko że krócej, inaczej ujęte. Ale rzecz polega na tym, że jednak musi być to, co dzisiaj staje się samoobroną społeczeństwa. Ja sądzę, że to trzeba zachować mimo to że sądzimy, iż po wyborach będzie cudownie. Nie będzie jeszcze cudownie. Tak, jak w aparacie rządowym, tak samo w tym aparacie będą bardzo różni ludzie i dlatego to zabezpieczenie musi się zostawić. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze, sytuacja jest jasna, możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tą poprawką? 19 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 28 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 17 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej sytuacji poprawka nie przeszła. I te, które są z tym związane, rozumiem. To już załatwiliśmy. Wobec tego następna poprawka, senatora Borowskiego, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Poprawka senatora Antoniego Borowskiego do art. 42 ust. 2. Propozycja jest taka, aby ust. 2 art. 42 przyjął brzmienie: — „Od decyzji administracyjnych wydawanych przez wójta lub burmistrza w sprawach należących do zadań własnych gminy służy odwołanie do kolegium odwoławczego przy sejmiku wojewódzkim, a w sprawach zleconych do wojewody”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tu też, przeproszę państwa, będę musiał powiedzieć trzy zdania. Mianowicie sprawa jest taka, że tu chodzi o to, że gmina może prowadzić dwa rodzaje zadań, zadania własne i zadania zlecone przez administrację rządową. To jest jasne, prawda? I teraz, jeśli my wprowadzimy możliwość odwoływania się od uchwał rady w sprawach własnych do organu usytuowanego poza radą, to się okaże, że merytoryczne decyzje właściwie będą podejmowane poza radą, dlatego, że możliwość odwołania się poza radę daje możliwość podejmowania merytorycznej decyzji komuś, kto jest poza radą. A zatem nasza koncepcja zmierza do tego, żeby ten system — co prawda ułomny, musimy się z tym zgodzić, jest to jeden ze słabszych punktów tej całej konstrukcji, ponieważ ten cały system odwoławczy jest zachowany w obrębie rady. W związku z tym nic nie stoi na przeszkodzie, żeby uchwała nieważna została zaskarżona przez organ nadzoru pod kątem niezgodności z prawem, to jest zawsze możliwe. Natomiast nie chcielibyśmy, żeby jakiś organ poza radą decydował o merytorycznych sprawach wewnątrz gminy. I to jest wyraz tej koncepcji i bardzo jej bronimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za poprawką senatora Borowskiego? 9 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? A jednak widoczna większość, czyli poprawka upadla.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Poprawka senatora Trochimiuka. Ponieważ nie zabierał Pan głosu w dyskusji, może króciuteńko zechce Pan uzasadnić poprawkę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#SenatorMieczyslawTrochimiuk">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#SenatorMieczyslawTrochimiuk">W całym projekcie ustawy proponuję zamienić nazwę — „gromada” na nazwę „sołectwo”. Mógłbym zgodzić się na nazwę gromada, gdyby udało się przywrócić dawny sens definicji gromady, czyli zbiorowości wiejskiej powiązanej więzią solidarności i zamieszkującej pewien określony obszar ziemi. Jednakże obecnie nazwa gromada tyczy wyłącznie materii społecznej, nie zaś terytorialnej. Natomiast sołectwo traktuje o terytorium. Komuniści tuż po wojnie chytrze posłużyli się nazwą gromada likwidując przedwojenny samorząd gminny i tworząc gromadzkie rady narodowe. To komunistyczne echo słyszę jeszcze nadal. Dlatego proponuję posługiwanie się nazwą sołectwo, która politycznie jest neutralna. Zresztą w projekcie ustawy mówi się o radzie sołeckiej, a nie gromadzkiej. Ponadto istnieją wsie, które składają się z kilku sołectw i nazwa sołectwo jest tu w powszechnym użyciu, nie zaś gromada. Według mnie użycie nazwy gromada, a nie sołectwo stanowiłoby ingerencję ciał ustawodawczych w obiektywne procesy językowe, co nie wydaje mi się uzasadnione. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#SenatorJerzyStepien">Komisja jest przeciwna. Po pierwsze, to nie komuniści wprowadzili to pojęcie, tylko ono istniało przed wojną, a komuniści właśnie wprowadzili pojęcie sołectwa jako pewnego terytorium. Sołectwo zawsze w języku polskim to był urząd sołtysa ewentualnie jakieś apanaże związane z tym stanowiskiem, jeśli takie były. Tak więc my chcemy wrócić do dawnej tradycji, która, mamy nadzieję, nie wygasła jeszcze w języku społeczeństwa wiejskiego i jesteśmy przeciwko tej propozycji. Poza tym chcę zwrócić uwagę, że my wracamy do pojęć, które już dawno zniknęły z naszego języka: burmistrz, wójt; przywracamy te słowa, one, w gruncie rzeczy, funkcjonują jeszcze i to jest wyraz tej tendencji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Myślę, że sprawa dojrzała do przegłosowania. Panowie senatorowie, proszę was tutaj do stołu. Panie Senatorze Zieliński, panowie utrudniacie głosowanie. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#komentarz">(Senator Mieczysław Trochimiuk: Ad vocem proszę.)</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ale króciuteńko.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie mówię, że komuniści wprowadzili termin gromada, mówiłem na wstępie o dawnym znaczeniu tego terminu.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze. Przystępujemy do glosowania, tylko proszę o podejście do stołu.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za wnioskiem senatora Trochimiuka? 10 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 24 głosy przeciw.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wstrzymujących się nie będę liczył w tej sytuacji, bo wniosek na pewno nie przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-181.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I ostatnie są poprawki senatora Góralczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Wnioski pana senatora Góralczyka do art. 54 ustawy. Propozycja dodania ust. 3 w następującym brzmieniu: — „Środki finansowe pochodzące z opłat wymienionych w ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o podatkach i opłatach lokalnych pobieranych z obszaru poszczególnych gromad, które na mocy innych przepisów nie podlegają zaliczeniu do dochodów gminy jako całości, pozostają jako fundusz gromadzki w dyspozycji rady sołeckiej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Panie Senatorze! Mnie się wydaje, że wniosek jest słuszny, ale on należy do przepisów wprowadzających i przejściowych, bo chodzi o to, co było w przeszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#SenatorJozefGoralczyk">Mnie chodzi o zachowanie, bo tego, co już uzyskali ludzie, nie wolno im odbierać. To jest prawo do gospodarowania własnymi środkami i popierania swojej własnej roboty tymi środkami, które już były raz przyznane. Dlatego upieram się bardzo, bardzo, bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze. Co na to komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#SenatorJerzyStepien">My uważamy, że ta problematyka w ogóle należy do zakresu zupełnie innych ustaw związanych z finansami. Natomiast coś takiego mogłoby znaleźć się najwyżej w przepisach przejściowych, w okresie pomiędzy obecnym stanem rzeczy a innymi uregulowaniami, ale nie w tej ustawie ustrojowej, która ma rozwiązywać generalnie pewne rzeczy, bo w przeciwnym razie będziemy musieli rozwiązywać wiele innych spraw finansowych.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#SenatorJerzyStepien">Rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#SenatorJerzyStepien">Kto jest za wnioskiem sformułowanym przez senatora Góralczyka? 14 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#SenatorJerzyStepien">Kto jest przeciw? Trzeba policzyć, bo nie jest to oczywiste. 29 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#SenatorJerzyStepien">W tej sytuacji nie pytam już, kto się wstrzymał. Rozumiem, że poprawka nie przeszła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następna poprawka. W art. 36 ustawy dodać w związku z autopoprawkami ust. 8 w brzmieniu: — „Zebranie wiejskie udziela sołtysowi rocznego absolutorium”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak. Proszę bardzo, stanowisko komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#SenatorJerzyStepien">To jest sprzeczność sama w sobie, bo zebranie wiejskie jest formą demokracji bezpośredniej, a absolutorium to jest nic innego, tylko odwołanie właściwie tego organu wykonawczego. Myśmy to zapisali. Ten, kto powołuje sołtysa, ma prawo go odwołać. To jest tylko po prostu nazwanie tej samej instytucji innymi słowami. Jesteśmy przeciwko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem. Poddajemy w takim razie wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za wnioskiem? 5 głosów za wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Widoczna większość.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wniosek upadł.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Punkt trzeci wniosku pana senatora jest tylko wnioskiem pod adresem ustawodawcy, który będzie opracowywał przepisy przejściowe i wprowadzające. Rozumiem, że i ten odrzucony też tam może się zmieścić. Wreszcie ostatni był już przesądzony głosowaniem, bodajże nad wnioskiem senatora Lipskiego.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do tej ustawy byłyby to wszystkie poprawki. Czy myśmy przeoczyli jakąś, czy to już wszystkie? Nie widzę żadnych głosów.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Powstaje teraz dramatyczne pytanie. Czy mamy czekać aż się wszystko to przepisze, czy jesteśmy skłonni przegłosować całość? Przegłosować całość? Dobrze. W takim razie przegłosujemy.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za całością ustawy? Tak, z przyjętymi poprawkami. Przeliczmy. 60 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 2 głosy przeciw.</u>
          <u xml:id="u-190.9" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 5 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-190.10" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stwierdzam, że ustawa została uchwalona. Projekt ustawy, przepraszam, został uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-190.11" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przechodzimy wobec tego do drugiej ustawy, to znaczy do ustawy o ordynacji wyborczej. Tutaj mamy nieco mniej poprawek. Wydaje mi się, że najbardziej fundamentalne zagadnienie, które musimy przegłosować, bo od niego będzie zależało szereg dalszych poprawek, to jest, czy przyjmujemy większościowy, czy proporcjonalny system wyborczy.</u>
          <u xml:id="u-190.12" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem, że w tej sprawie stanowiska zostały już sprecyzowane. Mogę tylko zapytać Pana Senatora Stępnia, jakie jest ostateczne stanowisko komisji po dyskusji w tym przedmiocie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#SenatorJerzyStepien">Stanowisko komisji zostało zawarte w projekcie ustawy. Jesteśmy, jako komisja, za większościowym systemem głosowania, przeprowadzenia wyborów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak jest. Wobec tego poddaję pod głosowanie tę zasadę. Kto jest za systemem...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#SenatorWladyslawFindeisen">Ja w sprawie formalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#SenatorWladyslawFindeisen">Była zgłoszona bardzo istotna poprawka pana senatora Kołodzieja do ordynacji większościowej, która zmienia jej obraz przynajmniej w relacji do mniejszości narodowych. Ja bym sugerował, żeby najpierw przegłosować tę poprawkę, dowiedzieć się wobec tego, o jakiej większościowej ordynacji myślimy i wtedy rozstrzygać, która ordynacja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Najmocniej przepraszam. Sądzę, że jest jednak inaczej, bo jeżeli przegłosujemy proporcjonalną, to poprawka ta będzie bezprzedmiotowa. Natomiast jeżeli przegłosujemy większościową, to nie przesądza to korektur. Chodzi mi o pewną zasadę. Potem pomówimy o wyjątkach. Może tak się umówimy, bo szereg poprawek jest związanych z pewnym systemem. Więc najpierw musimy system przesądzić, a potem dopiero przejdziemy do konkretnych artykułów. Jeżeli będzie proporcjonalna, to w ogóle inny tekst bierzemy pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli, kto jest za większościową ordynacją? 43 głosy za.</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 17 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wstrzymujących się ilu? 4 głosy wstrzymujące się.</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej sytuacji przyjmujemy za podstawę większościowy system, czyli ten tekst, który mamy, i na tym tle dopiero rozpoznajemy poprawki do tekstu.</u>
          <u xml:id="u-196.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy są jakieś autopoprawki. Proszę nie przeszkadzać, łaskawie. Czy są jakieś autopoprawki komisji do tej ustawy, do tego tekstu? Nie ma, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jest jedna. Ja może odczytam tę autopoprawkę komisji. Państwo to mieli rozdane. Autopoprawka komisji do art. 13 ust. 2. To jest druk nr 115. Artykuł 13 ust. 2, na końcu dopisuje się zdanie, czyli po słowach: „Każdy z wymienionych podmiotów jest reprezentowany w komisji przez 1 osobę” dodaje się zdanie: — „Państwową Komisję Wyborczą powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepraszam, ja rozumiem, że to powinno być po słowie — „przy przewodniczącym NSZZ «Solidarność» powołuje Prezydent”. Tamto zdanie nie ma orzeczenia, więc sens byłby tylko wtedy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Nie, to jest nowe zdanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ale tamto zdanie nie ma końca, więc rozumiem, że musi być właśnie w pierwszym zdaniu. Na końcu pierwszego zdania: — „Państwową Komisję w składzie...” itd. itd. To musi być w tym miejscu, bo wtedy pierwsze zdanie będzie bez końcówki. Nie może tak być.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#SenatorGabrielaCwojdzinska">Prosimy podać artykuł jeszcze raz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Przepraszam, w takim razie jeszcze jedna autopoprawka komisji. Artykuł 13 ust. 2 zaczyna się słowami: — „Powołuje się Państwową Komisję Wyborczą w składzie...” itd. Na końcu tego artykułu: — „Państwową Komisję Wyborczą powołuje Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej”. Na końcu tego ust. 2.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#SenatorJerzyStepien">Chodzi o to, że tę Państwową Komisję Wyborczą powołuje Prezydent. Była taka koncepcja, żeby już później te niższe komisje wyborcze... żeby komisje wyborcze powoływały niższe komisje wyborcze. Ale przy tym tempie, w jakim chcemy zrobić te wybory, po prostu spowodowałoby to zablokowanie na tych szczeblach w dół i po prostu nie byłoby to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#komentarz">(Głos z sali:</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#SenatorJerzyStepien">Zacznijmy może ten rozdział od słów: „Prezydent powołuje Państwową...” itd.).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pan do tego głosu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#SenatorJerzyStepien">Proszę państwa, art. 13 miałby takie brzmienie: — „Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej powołuje Państwową Komisję Wyborczą w składzie...” — to jest ust. 2 — i wtedy wyjaśnią się te wszystkie nieporozumienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem, że to jest ta autopoprawka. W takim razie... Do tego jeszcze jedno, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jeszcze jedna sprawa. Tutaj pan przewodniczący komisji przychylił się do wniosku, który ja zgłaszałem, jeżeli chodzi o powoływanie niższych szczebli — to również państwo mieliście na kartce — czyli ust. 3. I komisja, rozumiem, zgłasza to jako autopoprawkę. Ustęp 3 w art. 13 zamiast słów: — „powołują wojewódzkie rady narodowe” wpisujemy: — „powołuje właściwy wojewoda”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Ustęp 3 art. 13. I konsekwentnie w ust. 4 i ust. 5 zastępujemy rady narodowe stopnia podstawowego i właściwe rady stopnia podstawowego sformułowaniem — „właściwy wojewoda”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#SenatorJerzyStepien">Chodzi o to, że łatwiej będzie skontrolować administrację rządową i jednoosobowe organy, niż te ustępujące rady narodowe, które mogą po prostu bojkotować wiele tych konkretnych czynności. I to może się gdzieś zadławić biurokratycznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem. To jest autopoprawka. Jeszcze ją przegłosujemy w ramach tych ogólnych. Chyba, że ktoś ma inne zdanie i żąda, żeby to odrębnie przegłosować. Proszę bardzo, Pan Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#SenatorAntoniBorowski">Proponowałbym wykreślić słowo — „właściwy”, bo to jest niepotrzebne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, to można, bo wiadomo, że tylko ten, na którego terenie jest. Rozumiem. To jest autopoprawka, tak?</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak jest)</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To teraz idziemy kolejno poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Jeszcze autopoprawki w art. 8 ust. 3. W art. 8 ust. 3 liczbę 35 zastępujemy liczbą 30, czyli: — „nie później niż w 30 dniu przed dniem głosowania”. To jest jedno.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następnie art. 9, zaraz poniżej, liczbę 45 zastępujemy liczbą 50, czyli: „nie później niż w 50 dniu przed dniem wyborów”.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#SenatorAndrzejPiesiak">I następna autopoprawka, art. 18 ust. 1, komisja proponuje brzmienie: „Państwowa Komisja Wyborcza powinna być powołana najpóźniej na 50 dni przed głosowaniem, wojewódzkie komisje wyborcze na 45 dni przed głosowaniem, a okręgowe komisje wyborcze najpóźniej na 35 dni przed głosowaniem”. Nie dyktuję, gdyż państwo macie to wszystko na kartkach. To są wszystkie autopoprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To są autopoprawki. Teraz rozpatrujemy poprawki. Pierwsza jest senatora Kołodzieja, tak? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Pierwsza poprawka zgłoszona przez senatora Bartłomieja Kołodzieja. Ja podaję łącznie z wnioskiem senatora Lecha Kozioła. Jeżeli senator Lech Kozioł na to się zgadza, to senator Kołodziej zgłasza to jako autopoprawkę do swojego wniosku. Ponieważ było to odczytywane, państwo macie na kartce, ja nie będę całości odczytywał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Chodzi o sprawę mniejszości narodowych. Proszę bardzo, co komisja na to?</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W naszej komisji zdania na ten temat były podzielone. Właściwie nie doszliśmy do jakiegoś stanowiska w tej sprawie. Myślę, że tę sprawę musimy bardzo dokładnie przemyśleć i przedyskutować.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ja Chciałbym najpierw zadać pytanie osobom, które znają się na problematyce praw człowieka i materii konstytucyjnej, bo boję się, że my tutaj zahaczamy niebezpiecznie o granice praw człowieka. Czy mógłbym w tej sprawie prosić Panią Senator Grześkowiak o wypowiedź?</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Najpierw Pani Senator Grześkowiak, potem Senator Kozioł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Chciałabym zwrócić uwagę na potrzebę zgodności wszystkich aktów, które my tworzymy, z prawami człowieka. Otóż w paktach praw człowieka, w międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych zapisane są również prawa człowieka w sferze wyborów i jakby zasady wyborów. Jednym z praw najważniejszych, eksponowanych tutaj, jest prawo do wyborów. Musi to być prawo równe. Jest napisane wyraźnie, że tutaj nie mogą być brane pod uwagę: pochodzenie, narodowość, rasa itd. Oznacza to, że nie może być dyskryminacji w wyborach — chodzi o prawo wyborcze — ze względu na narodowość, ale również oznacza to, że w ogóle nie różnicuje się, bo każdy ma jednakowe prawo wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Chciałabym zwrócić uwagę, że nasza Konstytucja w art. 95 stanowi, że: „Prawo wybierania ma każdy obywatel, który ukończył lat 18, bez względu na płeć, przynależność narodową i rasową, wyznanie, wykształcenie...” itd. Otóż zasada równości, a więc nieróżnicowania zasad ze względu na rozmaite okoliczności, rozmaite czynniki, również i narodowość, jest jedną z podstawowych zasad kształtujących, składających się na ogólną zasadę równości wszystkich ludzi wobec rozmaitych instytucji czy w życiu publicznym. Radzę więc rozważyć to jednak w kontekście przepisów, o których mówiłam, zwłaszcza zasady równości wszystkich bez względu na narodowość.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Natomiast inną rzeczą jest to, by zapewnić efektywny udział, ale to jest inna sprawa. Jeżeli my wprowadzimy jako pewne zasady prawa wyborczego różnicowanie, to zwracam uwagę na to, że tu panuje zasada równości bez względu na narodowość, rasę, wyznanie, przekonania polityczne itd. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senator Kozioł chciał w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Po poprawkach zgłoszonych przez pana senatora Bartłomieja Kołodzieja, które w 6-ciu ustępach proponowały odpowiednie uregulowanie — odrębne głosowanie mniejszości narodowych, zgłosiłem dodatkowo poprawkę o takiej treści: ”W okręgach, gdzie ludność narodowości polskiej stanowi mniejszość, przepisy powyższe stosuje się także do ludności narodowości polskiej”. Ten przepis, który proponuję, miał wykazać, że odrębne uregulowanie tej sprawy nie jest w gruncie rzeczy potrzebne. Dlatego chcę oświadczyć, że jeśli poprawka pana senatora Kołodzieja — będę głosował przeciwko tej poprawce — nie przejdzie, to oczywiście moja poprawka jest całkowicie niepotrzebna, jednakże jeżeli ta poprawka przejdzie, będę domagał się dodatkowo przegłosowania tego ust. 7.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ja także, zgodnie z tym, co mówiła już pani senator Grześkowiak, uważam, że w życiu publicznym nie powinno się dzielić ludzi na wierzących i niewierzących, Polaków, Niemców, kobiety, mężczyzn, kolorowych, białych. Ta sprawa przypomina mi</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#komentarz">casus,</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">który był głośny kilka lat temu w Sądzie Najwyższym w Stanach Zjednoczonych, gdzie biały student na podstawie ustawy przeciwrasistowskiej wygrał proces z uniwersytetem, na który nie został przyjęty, bo obowiązywały tam jakieś normy, że kilku kolorowych studentów należało przyjąć, a on miał większą ilość punktów.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tą swoją poprawką wykazuję, że istotnie są takie okręgi w Polsce, gdzie kilkadziesiąt procent ludności jest to ludność innej narodowości, gdzie Polacy są mniejszością, a jednak nie próbowaliśmy tworzyć dla nich specjalnych preferencji. Wydaje mi się, że dla nikogo nie będzie chlubą, że będzie wybrany do samorządu tylko dlatego, że jest Grekiem z pochodzenia, Rosjaninem, Białorusinem czy Polakiem.</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Samorząd terytorialny wybierany jest po to, ażeby wybrać najlepszych obywateli do właściwego zarządzania danym terenem. Istnieją całe państwa składające się z wielu narodowości, które nie tworzą takich przepisów, odrębnych dla innych narodowości, m.in. Kanada, Stany Zjednoczone. Wydaje mi się, że stwarzanie takich odrębnych przepisów pogłębia różnice, które są między tymi narodowościami, a te różnice w prawach obywatelskich i w życiu publicznym nie powinny się manifestować. W życiu prywatnym powinny się manifestować inną kulturą, wzajemnym szacunkiem, językiem, nauką itd. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pan Senator Kołodziej chciał powiedzieć parę słów' w obronie swego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#SenatorBartlomiejKolodziej">Proszę Państwa! Ja spodziewałem się ataków na mój projekt z pozycji prawników fundamentalistów, że jest to naruszenie praw człowieka. Otóż to jest bardzo bałamutne twierdzenie. I ja tutaj zapytam panią senator Alicję Grześkowiak, czy nie dopatruje się naruszenia praw człowieka w zasadzie proporcjonalnego głosowania? Przecież tam nikt nie ma... tam ten, który jest na pierwszym miejscu listy ma zupełnie inne prawa, niż ten, który jest na ostatnim miejscu listy, prawda? Czy można zakwestionować cały system głosowania z pozycji praw człowieka w tym przypadku? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pan Senator Piotrowski Walerian, tak? I potem Andrzejewski. Dziękuję. Pan Senator Andrzejewski za chwileczkę. Pani Senator Grześkowiak ad vocem, ale króciutko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Proszę Państwa! Ja jednak muszę ad vocem, ponieważ usłyszałam, po pierwsze, o fundamentalizmie, a uważam, że w dziedzinie praw człowieka nigdy fundamentalizmu nie dość i że jest naszym obowiązkiem być fundamentalistami w dziedzinie praw człowieka, niezależnie od tego, o czyje prawa chodzi. Prawa człowieka powinniśmy zawsze respektować. Natomiast jeżeli chodzi o wyjaśnienie, że moje stanowisko jest bałamutne, to ja bardzo przepraszam, to już jest pewna ocena. Gdyby pan senator Kołodziej obserwował moje zachowanie, to zauważyłby, że ja wstrzymałam się od głosu, więc proszę mi nie przypisywać bałamutnego tłumaczenia, jest to tłumaczenie zgodne z prawami człowieka. A prawa człowieka naprawdę opierają się na zasadzie równości wszystkich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Tak się dzieje, proszę państwa, że dzisiaj na prawa człowieka powołują się wszyscy, tylko że nie jest to powoływanie się formalne, tylko za każdym stoi jakaś racja i weryfikacja. Czy chodzi nam o efekt instrumentalny, czy o efekt rzeczywisty?</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Tak się składa, że w Polsce mniejszości narodowe postrzegają się jako pozbawione praw właściwej reprezentacji i w życiu państwowym, i w życiu samorządowym. Prawa człowieka mają to do siebie, że są różne i winny być interpretowane komplementarnie, to znaczy wzajem się uzupełniając. Prawa mniejszości w paktach praw człowieka były widocznie zbyt mało reprezentacyjne dla tego, co dzisiaj jest przedmiotem uwagi obrońców praw człowieka, skoro w końcowym dokumencie wiedeńskim, podpisanym przez Polskę, o wielkim znaczeniu dla światowego ruchu obrońców praw człowieka, dopisano specjalny</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#komentarz">passus,</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">a mianowicie, że rządy — jest to zobowiązanie arbitralne, nie podlegające wątpliwości co do konieczności wcielenia go w system prawny, w praktykę naszych państw. Mianowicie rządy, cytuję: — „stworzą warunki dla popierania etnicznej, kulturowej, językowej i religijnej tożsamości mniejszości narodowych”.</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Są i inne przepisy — nie będę ich tu cytował i państwa zanudzał — które komplementarnie nie zmierzają do tego, żeby nas pozbawić tego, od czego się praktycznie odżegnujemy, tej</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#komentarz">urawniłowki,</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">tylko żeby właśnie przez podniesienie możliwości reprezentacji mniejszości do pewnej pewności w ordynacji wyrównać ich sytuację w dzisiejszym państwie polskim.</u>
          <u xml:id="u-224.7" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Stąd wydaje mi się, ze powoływanie się na prawa człowieka winno uwzględniać wszystkie prawa człowieka, a nie tylko prawo do równości, bo tam gdzie tej równości nie ma, nierównym potraktowaniem tę równość się właśnie przywraca.</u>
          <u xml:id="u-224.8" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Stąd myślę, że przy większościowym systemie te poprawki, które proponuje pan senator Kołodziej, mają głęboką rację. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Myślę, że problem jest już dostatecznie wyjaśniony. Jeszcze? Ale już króciutko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#SenatorJerzyStepien">Moim zdaniem, my jesteśmy oczywiście nie w tak skomplikowanej sytuacji, jak Rzeczypospolita przed wojną, gdzie właśnie z uwagi na tego rodzaju problemy, właściwie w 4 okręgach Rzeczypospolitej były różne ordynacje wyborcze i, w gruncie rzeczy, właściwie było 5 sposobów wyborczych z uwagi na mniejszości narodowe, ale chcę zwrócić uwagę na to, że wniosek pana senatora Kołodzieja, w gruncie rzeczy, prowadzi do dzielenia i wyraźnego określania się ludzi co do swojej przynależności narodowej. To nie jest takie proste. Ja rozmawiałem z nim wcześniej i pytałem, na jakiej podstawie ma się określać, kto jest takiej czy innej narodowości. Mówi, są spisy w gminach. Nie. Jest bardzo wiele takich rodzin, które są mieszane i dzieci nie do końca powiedzą nawet rodzicom właściwie, z czym one są bardziej duchowo związane, z jaką narodowością. Natomiast tutaj będziemy od nich żądali albo, inaczej, przedstawiciele mniejszości będą żądali od nich wyraźnego określenia się — czy są takiej, czy innej narodowości. Uważam, że jest to bardzo niebezpieczne.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#SenatorJerzyStepien">Myślę, że myśmy dlatego przyjęli ordynację wyborczą większościową, żeby eliminować możliwość manipulacji przy wyborach listami itd., ale w ten sposób przyjęcie tego modelu wyborczego, przeciwko któremu głosowałem, przeciwko któremu wczoraj na OKP zdecydowanie się wypowiadałem, uderza rykoszetem w mniejszości narodowe. Wniosek pana Kołodzieja próbuje ratować sytuację, ratować sytuację w jeszcze gorszy sposób.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#SenatorJerzyStepien">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przystępujemy do głosowania. Panie Senatorze, proszę przysiąść na chwilę.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za wnioskiem senatora Kołodzieja? 13 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 35 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 13 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-227.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Poprawka upadła.</u>
          <u xml:id="u-227.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następne są poprawki pana senatora Celińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Pierwszy wniosek pana senatora Celińskiego, wniosek o skreślenie art. 95 w rozdziale XV ordynacji wyborczej. Proponuję, żeby komisja się wypowiedziała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo komisja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#SenatorJerzyStepien">Bardzo uważnie słuchałem uzasadnienia tego wniosku. Absolutnie podzielam całą argumentację socjologiczną zawartą w uzasadnieniu tego wniosku. Natomiast z tych faktów natury socjologicznej i trafnych spostrzeżeń oraz wniosków nie można wyciągnąć prawnie takich wniosków, jakie pan Celiński wyciągnął.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#SenatorJerzyStepien">Po pierwsze, w ordynacji wyborczej dla potrzeb obecnych wyborów musimy z Warszawy, Krakowa i Łodzi zrobić jedne gminy, tzn. miasta, bo do dzisiaj one nie są miastami. Warszawa, Kraków i Łódź nie są miastami. Prezydent Warszawy jest wojewodą, tak jak mówił pan senator Regulski, pan minister.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#SenatorJerzyStepien">Otóż, jeśli byśmy chcieli... ja jestem absolutnie za tym, żeby w przyszłości mieszkańcy Warszawy — zawęzijmy ten problem do mieszkańców Warszawy — wypowiedzieli się, czy chcą mieć odrębne dzielnice z mieniem komunalnym, z odrębnymi budżetami, czy nie. Ale, moim zdaniem, ten problem może być rozstrzygnięty tylko przez mieszkańców Warszawy, a nie przez Sejm czy Senat, które nie mają w ogóle żadnego aparatu, żeby zbadać ten problem.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#SenatorJerzyStepien">Więc my powinniśmy, moim zdaniem, stworzyć taką fikcję urbanistyczno-administracyjną dla potrzeb tych wyborów, stworzyć z tych miast jedne gminy, przeprowadzić wybory, a następnie wybrani radni mający autentyczne więzi ze swoimi wyborcami potrafią znakomicie określić, w konsultacji właśnie z mieszkańcami, jak to powinno wyglądać.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#SenatorJerzyStepien">Nie jest prawdą, że nasza ustawa nie daje możliwości utworzenia dzielnic w Warszawie i w tych wszystkich miastach. Myśmy znając ten problem, znając z licznych opracowań, ekspertyz przygotowywanych przez rząd, poza tym z bezpośrednich rozmów, wprowadzili pewnego rodzaju unormowanie prawne, które jest elastyczne. Proszę sięgnąć do art. 5 ustawy o samorządzie terytorialnym. Mówi on: — „Tworzenie, łączenie i znoszenie gmin, ustalanie ich nazw i granic oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów...”. A zatem istnieje możliwość uregulowania tego szybko w drodze nawet rozporządzenia Rady Ministrów, jeśli będą ku temu przesłanki. Właśnie poprzez tworzenie gmin w dzielnicach Warszawy. A następnie te gminy mogą stworzyć związek międzykomunalny, a gdyby tego nie stworzyły, to ustawą specjalną, której uchwalenie przewidujemy, o przymusowym związku gmin, można je do tego po prostu zmusić. Tak więc nasze rozwiązanie jest uniwersalne.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast jeśli w ordynacji wyborczej nie znalazłyby się te przepisy, które proponujemy, mielibyśmy quasi-dzielnice i musielibyśmy tworzyć gminy z tych źle podzielonych dzielnic Warszawy. Wyda je się, że byłby to zabieg bardzo sztuczny i niepotrzebny w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#SenatorJerzyStepien">Natomiast nie przyjmuję absolutnie zarzutu, że nasze rozwiązanie prowadzi do petryfikacji, do stworzenia jednej gminy z Warszawy. To nieprawda. Na drugi dzień po wyborach rada narodowa Warszawy może zarządzić w tej sprawie referendum, może przeprowadzić konsultacje, w następnym tygodniu wystąpić do Rady Ministrów o utworzenie gmin odpowiednio podzielonych. Rada Ministrów wyda w tej sprawie specjalne rozporządzenie. W następnej kolejności gminy zrobią związek międzykomunalny. Jak nie zrobią, to rząd może wnieść inicjatywę ustawodawczą do Sejmu i Sejm przyjmie, jestem przekonany, taką właśnie ustawę i sprawy się rozwiąże.</u>
          <u xml:id="u-230.7" who="#SenatorJerzyStepien">Albo może stanąć na takim stanowisku, na jakim stanął rząd pani Margaret Thatcher, który parę lat temu rozpędził Wielką Radę Londynu i zarządza Londynem bezpośrednio, a w Londynie po prostu są gminy w dzielnicach. Jeśli taka koncepcja zostanie przyjęta, to oczywiście... Już się skracam. Jesteśmy przeciwko tej poprawce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy sprawa jest dostatecznie jasna? Jeżeli tak, to poddaję pod głosowanie poprawkę, żeby skreślić art. 95, czyli nie robić głosowań do rad miejskich Krakowa, Łodzi i Warszawy, tylko do dzielnic.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tą poprawką? 2 głosy.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Widoczna większość. To już nie będziemy liczyć.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Poprawka nie przeszła.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Druga poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Następna poprawka do art. 96, jeżeli chodzi o datę. Wniosek jest taki: „Kadencja rad narodowych wybranych w roku 1988 upływa z dniem 30 kwietnia 1990 r.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#SenatorJerzyStapien">Komisja nie zajmowała stanowiska, to jest zagadnienie polityczne, nie prawne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Polityczne czy prawne, musimy zająć stanowisko. Jeżeli chcemy, żeby wybory były w maju, musimy powiedzieć: 30 kwietnia. Komisja pierwotnie zajęła stanowisko: 31 marca, co oznacza, że wybory mają być w kwietniu. Rozumiemy o co chodzi. Praktycznie przesądzamy pośrednio, czy wybory mają być w kwietniu, czy w maju. Projekt przewiduje wybory w kwietniu. Pan senator uważa, że powinny być w maju i wobec tego kadencja rad narodowych powinna upływać, jego zdaniem, 30 kwietnia.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za poprawką senatora Celińskiego? 35 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Łącznie 9 głosów przeciw.</u>
          <u xml:id="u-235.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 13 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-235.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej sytuacji poprawka przeszła. Kadencja rad upływa z dniem 30 kwietnia.</u>
          <u xml:id="u-235.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Następna poprawka senatora Madeja. Prosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Senator Jerzy Madej proponuje, aby art. 31 pkt c) brzmiał...</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#komentarz">(Marszałek Andrzej Stelmachowski: Który artykuł?)</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Artykuł 31 pkt c). Wniosek jest taki, aby brzmienie było następujące: — „Grupy obywateli w myśl zasad określonych w art. 41...” Rozumiem, że bez 40? Brzmienie aktualne jest takie: — „Grupy obywateli w myśl zasad określonych w art. 40 i art. 41...” Senator Madej wnioskuje, aby pozostawić tylko art. 41. Dobrze rozumiemy wniosek? Tak.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#SenatorAndrzejPiesiak">Zdaje się, że problem jest o wiele poważniejszy. Chodzi o to, że — „w myśl zasad określonych” powinno być o wiersz niżej, tak żeby się odnosiło do wszystkich, to znaczy 100 podpisów, nie tylko do grup obywateli, ale również do organizacji i partii politycznych. Zdaje się, że taka była intencja, prawda?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#SenatorJerzyStepien">Taka była intencja, żeby wszyscy musieli zebrać te 100 podpisów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senator Madej, jeszcze prośba o wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#SenatorJerzyMadej">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#SenatorJerzyMadej">Oczywiście. To znaczy to się wiąże z tą wątpliwością, jak należy interpretować art. 31 i 40. Bo w art. 31 jest napisane, że prawo zgłaszania list mają partie polityczne, zrzeszenia, stowarzyszenia, organizacje i c) grupy obywateli, czyli mówimy o trzech.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#SenatorJerzyMadej">W art. 40 jest napisane: — „Listy mogą być zgłaszane bądź przez naczelne władze wykonawcze organizacji [...], bądź przez ich terenowe władze wykonawcze”. Jeżeli zgłaszają władze, to po co jeszcze podpisy 100 obywateli na liście? To jest moja wątpliwość. Albo to zgłaszają obywatele niezależnie od organizacji i wtedy w art. 41 jest: — „Do zgłoszenia listy wymagane są podpisy 100 wyborców danego okręgu”. To jest po prostu, moim zdaniem, niejednoznaczne. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#SenatorJerzyStepien">Można? Otóż pierwotny tekst był taki, że oczywiście tych 100 podpisów nie musiały zbierać partie, ale po dyskusji przyjęte zostało stanowisko, że dla partii nie należy w obecnej sytuacji robić żadnych wyjątków i dlatego zasada zbierania podpisów została także rozciągnięta na partie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli senator ma rację, również w art. 40, który jest zbędny w tym wypadku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#SenatorFranciszekSobieski">Mam propozycję. W nagłówku art. 31 jest powiedziane: — „Prawo zgłaszania list kandydatów z uwzględnieniem zasad określonych w art. 40 i 41 mają...” Wobec tego, te artykuły należy skreślić i sprawa jest wyjaśniona.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#SenatorFranciszekSobieski">Tak jest, pan ma rację. Czyli trzeba by na początku skreślić art. 40, który w tym kontekście jest naprawdę niepotrzebny i te — „grupy obywateli w myśl zasad określonych” to jest powtórka i to jest niepotrzebne. Prawda?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#SenatorJerzyStepien">Wydaje mi się, że tak. Po prostu ten art. 40 przeszedł z rozpędu jeszcze z poprzedniej redakcji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak. Rozumiemy więc, że komisja przychyla się do tego.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ponieważ najklarowniejszy jest wniosek senatora Sobieskiego, wobec tego robimy tak. Przeczytam przepis: — „Prawo zgłaszania list kandydatów z uwzględnieniem zasad określonych w art. 41” nic więcej, potem są wymienione te rzeczy i po słowach: — „grupy obywateli” resztę się skreśla i wtedy będzie wiadomo, że są równe prawa dla wszystkich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#SenatorJerzyStepien">I trzeba skreślić art. 40.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Też, też, też. — „W myśl zasad określonych w art. 40 i 41” też się skreśla po — „grupach obywateli” i w ten sposób mamy jasność.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#SenatorFranciszekSobieski">Artykuł 40 trzeba skreślić, bo on jest w tej sytuacji bez sensu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Cały art. 40?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#SenatorFranciszekSobieski">Tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy mamy to przegłosować, czy uznajemy za autopoprawkę? Przyjmujemy jako autopoprawkę, rozumiem. Artykuł 40 w ogóle się skreśla, przez to numeracja się też zmieni. Będziemy mieli o jeden mniej. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Teraz ostatnia, to jest poprawka Senatora Sobieskiego.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wniosek pana senatora Sobieskiego do art. 97. Na końcu, na drugiej stronie, na ostatniej stronie. Wniosek jest taki: — „Wybory rad osiedlowych, dzielnicowych, gromadzkich i sołtysów winny odbyć się w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy”.</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#SenatorJerzyStepien">Popieramy ten wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#SenatorMieczyslawTrochimiuk">Tam powinna być poprawka słowna. Bądźmy konsekwentni, albo rady sołeckie, albo rady gromadzkie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#SenatorJerzyStepien">Wybory rad gromadzkich. Czym innym jest rada gromadzka, a czym innym jest sołtys. Sołtys jest organem wykonawczym gromady, tak jak było w Polsce w ciągu ostatnich paru wieków i teraz ta ustawa wejdzie w życie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#SenatorMieczyslawTrochimiuk">Ale tutaj jest mowa na początku ustawy o samorządach terytorialnych o radach sołeckich. Proszę zobaczyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#SenatorJerzyStepien">Jeśli będzie gdzieś taka sytuacja, to po prostu potraktujemy to jako błąd redakcyjny i wyczyścimy. Konsekwencja jest. To musi być konsekwencja tamtego przyjęcia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem, że autopoprawka jest taka, że brzmienie będzie takie: — „Wybory rad gromadzkich, dzielnicowych (osiedlowych) oraz sołtysów winny się odbyć w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy”. Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak właśnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze. To przyjmujemy jako autopoprawkę.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę państwa, to byłby w zasadzie koniec. Ja rozumiem również, i to jest już konsekwencja tego, cośmy przyjęli, że konsekwentnie tam, gdzie jest mowa o sejmikach, będziemy mówili nie wojewódzkie, tylko samorządowe. Rozumiem również, że konsekwentnie wszędzie będzie Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, bo w jednym miejscu jest Prezydent państwa. To jeszcze ze starego... Rozumiem, że wszędzie przyjmujemy terminologię — „sejmiki samorządowe” i terminologię — „Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej”. Prawda?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#SenatorJerzyStepien">Tak, oczywiście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To przyjmujemy jako autopoprawkę do wyczyszczenia. To konsekwencja tego, cośmy już przedtem przyjęli.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę państwa, w tej sytuacji pozostaje nam przegłosować projekt ustawy jako całość. Łącznie z przyjętymi poprawkami i autopoprawkami.</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za? 48 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 3 głosy przeciw.</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 4 osoby wstrzymujące się.</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stwierdzam, że ustawa przeszła.</u>
          <u xml:id="u-260.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przechodzimy do ustawy w przedmiocie pracowników komunalnych. Tu mamy — proszę bardzo, czy Pan prof. Zieliński chciałby tu coś powiedzieć odnośnie do zgłoszonych poprawek?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">Są dwie autopoprawki i zaledwie trzy poprawki do ustawy o pracownikach komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Pierwsza poprawka dotyczy zmiany nazwy ustawy oraz zastąpienia wyrazami „pracownik samorządowy” wyrazów — „pracownik komunalny”. Jest to poprawka, która wynika w konsekwencji zmiany, która została dokonana w art. 33 ust. 5 ustawy o samorządzie terytorialnym. A więc poprawka w tytule oraz w treści projektu ustawy, wyrazy: — „pracownik komunalny” zastępuje się wyrazami — „pracownik samorządowy”.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#SenatorTadeuszZielinski">Druga autopoprawka dotyczy art. 32. Jest propozycja, aby po wyrazach: „do dnia” dodać wyrazy — „31 grudnia 1990 r.” Czyli według komisji artykuł 32 powinien brzmieć: — „Z dniem wejścia w życie ustawy pracownicy zatrudnieni w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego stają się pracownikami komunalnymi. Jednakże stosunek pracy ulega rozwiązaniu z tymi pracownikami, z którymi w terminie do dnia 31 grudnia 1990 r. nie zostanie nawiązany stosunek pracy na dalszy okres”. Dalej bez zmian. Tu poprawiam, że stają się pracownikami samorządowymi; to była z mojej strony pomyłka.</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#SenatorTadeuszZielinski">Nie wiem czy kolejno referować te zmiany?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czy z urzędu nie zechciałby Pan Senator przyjąć jeszcze jednej autopoprawki? Chodzi o art. 33 — kiedy ustawa wchodzi w życie. Proponuję, żeby przyjąć podobną klauzulę, jak przy ustawie o samorządzie, to znaczy: — „Ustawa wchodzi w życie w terminie i na zasadach określonych ustawą przepisy przejściowe i wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym”. Czy byłaby zgoda na taką klauzulę, bo chyba równocześnie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Oczywiście. Tak jest. Są dalsze poprawki. Do art. 14 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych poprawka zgłoszona przez pana senatora Lipskiego i poparta w wystąpieniu pana senatora Szczypiorskiego. Artykuł 14 ust. 2, czyli pkt 2: — „Do obowiązków pracownika komunalnego należy wypełnianie z należytą starannością zgodnych z prawem poleceń służbowych przełożonego”. Pan senator Lipski proponował, aby dodać: „oraz podejmowanie terminowych decyzji”. Pan senator Szczypiorski precyzował to w inny sposób — bardzo podobny zresztą — że każdy pracownik komunalny powinien wydać w terminie zawitym decyzję, a stronie przysługuje od tej decyzji odwołanie.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">Chciałbym, Wysoki Senacie, zauważyć, że ta zmiana jest niepotrzebna, zbyteczna, ponieważ terminy do wydawania decyzji przez organy administracyjne są określone w Kodeksie postępowania administracyjnego i także w tym Kodeksie określone są sankcje za niezachowanie tych terminów, jak również za naruszenie obowiązków służbowych. Myślę, że tutaj ten przepis w takiej redakcji absolutnie nie mógłby być przyjęty, także i z tej przyczyny, że decyzji nie wydają wszyscy pracownicy komunalni, tylko pracownicy mianowani. A zatem także i z tych przyczyn formalnych ta poprawka wydaje mi się niepotrzebna, zbyteczna z uwagi na uregulowanie tej sprawy w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Wnoszę o nieuwzględnienie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dobrze, czyli tutaj mamy do czynienia z tą poprawką pana senatora Lipskiego wspartą przez senatora Szczypiorskiego. Czy podtrzymują Panowie te poprawki? Słucham? Nie ma ich? Jeszcze lepiej.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za tą poprawką wobec tego? Okazało się, że nikt.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W tej dosyć osobliwej sytuacji sądzę, że możemy przyjąć, iż poprawka nie przeszła.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I jeszcze mamy poprawkę senatora Borowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Przepraszam, art. 23 ust. 1 w dotychczasowym brzmieniu: — „Za osiągnięcia w pracy zawodowej pracownikowi komunalnemu może być nadana odznaka honorowa «Zasłużony Pracownik Komunalny&gt;”. Ja w swoim wystąpieniu na początku dzisiejszego posiedzenia Senatu odniosłem się, w zasadzie, krytycznie do praktyki nadawania różnych odznaczeń i tworzenia nowych. Staliśmy jednak na stanowisku w komisji, a także w zespole redagującym projekt ustawy o pracownikach samorządowych, że sytuacja tych pracowników nie powinna być w tej chwili gorsza, niż pracowników państwowych.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">Chciałbym zauważyć, że pracownicy państwowi mieli zapewnioną i nadal mają zapewnioną odznakę honorową — „Zasłużony Pracownik Państwowy”, z którą to odznaką wiążą się pewne uprawnienia przewidziane w art. 33 ustawy o pracownikach państwowych. Urzędnik państwowy wyróżniony, w myśl właśnie tych przepisów, może być awansowany do wyższej grupy wynagrodzenia, na wyższe stanowisko poza przewidzianymi terminami przeszeregowania.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Jestem zdania, że w tej chwili tej sprawy, która ma charakter bardziej generalny, nie powinno się ruszać. Być może, zostanie ona poruszona także i w Sejmie w trakcie debat nad projektem ustawy o pracownikach samorządowych, ale nie sądzę, aby w tej chwili należało ten generalny, szerszy problem załatwiać cząstkowo poprzez wyłączenie takiego przepisu, który stanowi, w gruncie rzeczy, prosty odpowiednik art. 31 ust. 2 ustawy z 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#SenatorTadeuszZielinski">Chodzi o to, aby osoby zatrudnione w administracji terenowej, w samorządowej administracji, korzystały z tych uprawnień, z jakich korzystają pracownicy państwowi i to na zasadzie nienaruszalności uprawnień nabytych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Sytuacja jest jasna. Kto wobec tego jest za wnioskiem senatora Borowskiego, żeby skreślić te odznaczenia? 30 głosów.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 10 jest przeciw.</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 12 głosów wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czyli rozumiem, tylko zaraz, czy skreślamy cały art. 23? Czy oba przepisy? Jaka była intencja wnioskodawcy?</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Artykuł 23 ust. 2, to znaczy: — „Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określa...” Tak, w tej sytuacji on musi w całości odpaść, prawda? W całości dlatego, że ust. 2 jest konsekwencją ust. 1, czyli cały art. 23.</u>
          <u xml:id="u-266.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">I ostatnia poprawka senatora Piotrowskiego</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#SenatorTadeuszZielinski">Ostatnia poprawka dotyczy art. 32, według którego: pracownicy zatrudnieni w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej mieliby z mocy ustawy stać się pracownikami samorządowymi. Pan senator Leszek Piotrowski zaproponował zmianę idącą w tym kierunku, że z dniem wejścia w życie ustawy miałoby nastąpić rozwiązanie stosunku pracy za 3-miesięcznym wypowiedzeniem, według zasad przyjętych przy likwidacji zakładu pracy, z pracownikami zatrudnionymi w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego — chyba że w okresie wypowiedzenia pracownicy ci staną się w trybie przewidzianym ustawą pracownikami samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#SenatorTadeuszZielinski">Uważam, że poprawka ta nie jest uzasadniona. Myślę, że dotychczasowa redakcja art. 32 pozwala na zreorganizowanie struktur zatrudnienia w administracji terenowej bez nagłego wstrząsu. Poprawka pana senatora Piotrowskiego mogłaby doprowadzić do zakłócenia w funkcjonowaniu administracji państwowej w określonym dniu. Formuła przyjęta w art. 32 projektu jest formułą otwartą, która zapewnia możliwość dokonywania wymiany kadry w administracji poprzez indywidualne rozpatrywanie każdej konkretnej sprawy. Jestem zdania, że nie można w sposób globalny odnieść się do wszystkich pracowników administracji terenowej. Uważam, że wielu pracowników dotychczasowej administracji w terenie będzie mogło przejść do pracy w administracji samorządowej, a osoby, które powinny być zwolnione, otrzymają wypowiedzenia w normalnym trybie bez utrudnień, które przewidziane są w Kodeksie pracy, bowiem zastosowany byłby taki sam tryb, jaki obowiązuje przy wypowiadaniu umów z powodu likwidacji zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#SenatorTadeuszZielinski">Muszę wyrazić pewien żal, że w trakcie dzisiejszej debaty nie przejawiła się jakaś głębsza troska o tych ludzi, którzy w dotychczasowych jednostkach administracji państwowej stopnia podstawowego dźwigali ciężar zadań publicznych. Sądzę, że wielu spośród tych ludzi należy się uznanie i szacunek, w żadnym razie nie można sprowadzić ich wszystkich do jakiegoś wspólnego mianownika i w jednym dosłownie dniu, jednym pociągnięciem pióra Prezydenta Rzeczypospolitej doprowadzić do tego, że w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie ustawy przestaną być pracownikami w urzędach administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#SenatorTadeuszZielinski">To jest nie do przyjęcia, w moim przekonaniu. Te zwolnienia muszą być dokonywane indywidualnie, przy rozpatrywaniu wszelkich spraw i, co jeszcze z całym naciskiem chcę podkreślić, przy poszanowaniu woli samych zainteresowanych. To nie może być tak, żeby był jakiś automatyzm i ludzie nie mieli możności wypowiedzenia się, czy nadal chcą być zatrudnieni w administracji terenowej, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#SenatorTadeuszZielinski">Sądzę, że istnieje możliwość dokonywania także zwolnień w drodze wypowiedzeń indywidualnych, a także rozwiązywania tych stosunków pracy na mocy porozumienia stron. I to wszystko powinno dokonać się w ostatecznym terminie do 31 grudnia 1990 roku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Możemy przystąpić do głosowania. Senator jeszcze prosi o głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#SenatorLeszekPiotrowski">Wobec tej argumentacji cofam wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Poprawka wycofana. Wobec tego wszystkie poprawki do tej ustawy zostały uwzględnione, to znaczy już załatwione. Wobec tego powinniśmy poddać pod głosowanie całość ustawy, łącznie z przyjętymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za? 55 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 2 głosy wstrzymujące się.</u>
          <u xml:id="u-270.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stwierdzam, że projekt ustawy został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-270.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pozostaje nam jeszcze ustawa o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Proszę bardzo, tu mamy jedną poprawkę. Wniesiona była jedna poprawka. Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Ja mam dwie poprawki, dwa wnioski, więc proszę bardzo o wyjaśnienie, o wniosek którego z panów senatorów Piotrowskich chodzi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senator Leszek Piotrowski, który zgłaszał poprawkę odnośnie kolegiów do spraw wykroczeń, wycofał ją.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. W takim razie przedstawiam stanowisko w sprawie wniosku pana senatora Waleriana Piotrowskiego. Pan senator wnosi o to, by w art. 52 ust. 2 zdanie drugie Konstytucji, wyrazy: — „organy nadrzędne” zastąpić wyrazem — „rząd”.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komisja Konstytucyjna dyskutowała wczoraj nad tym problemem, zasięgaliśmy również na ten temat opinii ekspertów. Otóż w art. 52 ust. 1 — w nowym art. 52 ust. 1 Konstytucji — celowo zostało użyte pojęcie — chodzi o artykuł in fine</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#komentarz">—</u>
          <u xml:id="u-272.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">„organy nadrzędne”, ponieważ chodzi tu o pojęcie zbiorcze, które będzie obejmować nie tylko rząd, ale również i inne podmioty, które mają prawo wskazywać wojewodom kierunki sprawowania administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-272.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Eksperci twierdzą, że takie kierunki może ustalać wojewodom również Premier oraz również odpowiedni minister resortowy. Poza rządem wojewodowie mają swoje organy nadrzędne, także w postaci Premiera, który nie jest rządem, bo rząd to jest Rada Ministrów, oraz w każdym zakresie może to być odpowiedni minister resortowy — w ramach swojego działania również może ustalać kierunki. Nie musi to być zawsze rząd in</u>
          <u xml:id="u-272.6" who="#komentarz">corpore,</u>
          <u xml:id="u-272.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">czyli cała Rada Ministrów. Dlatego proponuję, by wniosek pana senatora Waleriana Piotrowskiego nie został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-272.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Pan senator Walerian Piotrowski, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Problemu nie stawiałem stanowczo i ostatecznie. Rozumiem, że kwestia wymaga głębszego zbadania, a ponieważ nie ustanawiamy Konstytucji na wieczne czasy, lecz przeciwnie — w dalszym ciągu jest ona Konstytucją przejściową, wniosek wycofuję uznając, że problem ten nie będzie stanowił żadnej przeszkody we właściwym funkcjonowaniu i wykonywaniu zadań przez wojewodów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Z urzędu miałbym tylko do Pani Senator Grześkowiak jeszcze jedno pytanie. Chodzi o to, kiedy ustawa ta ma wejść w życie? W warunkach, kiedy przyjęliśmy, że kadencja rad narodowych kończy się 30 kwietnia, proponuję, żeby przyjąć, że ustawa wchodzi w życie z dniem 1 maja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Termin ten musi być zsynchronizowany z terminami wejścia w życie pozostałych ustaw samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Nie jestem tego pewny, dlatego, że to musi być jednocześnie zsynchronizowane z wyborami, więc żeby nie było powiedziane, że rady jeszcze istnieją, a wybory już są do niekonstytucyjnego organu. Tak, że mam tu wątpliwość. Zaryzykujemy 1 maja. W razie czego Sejm jeszcze może zmienić.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Może do 3 maja)</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">3 maja? Nie, to nie jest ta ranga zmiany. Czyli rozumiem, że ustawa wchodzi w życie z dniem 1 maja 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-275.4" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Kto jest za przyjęciem ustawy w brzmieniu, które mamy tutaj przed oczyma? Kto jest za? Przeliczymy. 59 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-275.5" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-275.6" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Kto się wstrzymał? Też nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-275.7" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Czyli uchwała została podjęta jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-275.8" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Proszę Państwa! W ten sposób przyjęliśmy pakiet ustaw dotyczących reformy samorządowej, rozumiem, że łącznie z tekstem uchwał, do których jako załączniki są dołączone projekty ustaw, czyli łącznie z propozycjami senatorów sprawozdawców.</u>
          <u xml:id="u-275.9" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">Czy w tym przedmiocie byłyby jakieś wątpliwości? Teksty mają państwo przed sobą. Tam jest wszędzie powiedziane, że zgłaszamy inicjatywę w trybie art. 20 ust. 4 Konstytucji i upoważnia się konkretnych senatorów do pilotowania sprawy. Czy w tym zakresie są jakieś wątpliwości? Nie widzę. Rozumiem, że te wstępne uchwały też zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-275.10" who="#SenatorAlicjaGrzeskowiak">W ten sposób został nam jeszcze punkt dotyczący wyborów do Krajowej Rady Sądownictwa. Trzeba nam przede wszystkim wybrać komisję skrutacyjną. Czy są jakieś propozycje? Proszę bardzo, Pan Senator Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#SenatorAntoniBorowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#SenatorAntoniBorowski">Nie wiem dlaczego na samym początku przy prezentowaniu kandydatów nie zostało powiedziane — bo nie wszyscy chyba byli wczoraj na senackim OKP — że takie prawybory już się wczoraj odbyły. Nie wiem, czy niektóre osoby z wczorajszych kandydatur życzyłyby sobie — że tak powiem — powtórnego prezentowania. I dla samej lojalności wobec tych osób należało to wcześniej powiedzieć, bo mówię — nie wszyscy byli wczoraj na OKP. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jaki jest wniosek Pana Senatora, że życiorysy wszystkich mamy przedstawiać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#SenatorAntoniBorowski">Nie, Panie Marszałku, tylko powiedzieć, kto w tych wczorajszych wyborach OKP został niejako już wybrany.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#SenatorAntoniBorowski">Przecież wyboru dokonuje Senat, a klub może mieć tylko preferencje. I wszyscy, którzy byli, wiedzą, jakie były preferencje. Nie, ja nie mogę narzucać tych wewnętrznych rzeczy plenum Senatu.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#SenatorAntoniBorowski">Jakie są propozycje co do osób do komisji skrutacyjnej? Wobec tego z urzędu pozwolę sobie poprosić obu panów sekretarzy, których mam tu pod ręką. I może jeszcze gdyby Senator Obertaniec zechciał nas wesprzeć, to byśmy mieli piękną trójkę. Jest senator Obertaniec? To Czapski wobec tego, jest? Dobrze, świetnie. Czy są inne kandydatury do komisji skrutacyjnej? Nie widać.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#SenatorAntoniBorowski">Kto jest za tą komisją skrutacyjną — muszę jednak formalnie przegłosować. Widoczna większość. Nie będziemy liczyli. Komisję mamy.</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#SenatorAntoniBorowski">Czy ktoś chce zabrać głos merytorycznie przed przegłosowaniem? Nie widzę. Wobec tego proszę na kartkach, które zostały rozdane, skreślić trzy nazwiska, tak żeby zostały tylko dwa.</u>
          <u xml:id="u-278.5" who="#SenatorAntoniBorowski">Proszę komisję skrutacyjną o zebranie głosów.</u>
          <u xml:id="u-278.6" who="#SenatorAntoniBorowski">Wszyscy oddali głosy? W takim razie komisja zechce zasiąść tutaj gdzieś do liczenia, gdzie wam wygodniej.</u>
          <u xml:id="u-278.7" who="#SenatorAntoniBorowski">W takim razie poproszę pana senatora Andrzejewskiego o przedstawienie swego wniosku, który był zasygnalizowany przy ustalaniu porządku dziennego. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Panie Marszałku, Panie, Panowie!</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Stanowisko Krajowej Komisji Wykonawczej — „Solidarności” i Lecha Wałęsy w przedmiocie problemu likwidacji budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu zostało wywołane zakresem roszczeń społecznych w tym zakresie i gotowością poświęcenia życia przez członków — „Solidarności” głodujących dla uregulowania tego zagadnienia. Inicjatywa ta — moim zdaniem, a mam nadzieję, że nie tylko moim — wymaga dzisiaj zajęcia stanowiska przez Senat. Dla przypomnienia, stanowisko to wyraża dezaprobatę dla stanowiska Wojewódzkiej Rady Narodowej, nazywając decyzję Rady Narodowej, odmawiającej przeprowadzenia referendum w województwie gdańskim, dosyć mocnym określeniem — prowokacja wobec społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Krajowa Komisja Wykonawcza i Lech Wałęsa zwrócili się z apelem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, aby skorzystał w trybie nadzoru ze swoich uprawnień i zmienił tę decyzję na decyzję o przeprowadzeniu referendum. Tyle gwoli przypomnienia.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Nie spotkało się to z reakcją Prezydenta, który nie znalazł podstaw do ingerowania w kwestie, które, jego zdaniem, należą do gestii Wojewódzkiej Rady Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Sam problem likwidacji budowy elektrowni jądrowej — „Żarnowiec” był problemem, który stał się roszczeniem strony opozycyjno-solidarnościowej przy — „okrągłym stole”.</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Osobiście uważam, że nie powinno się łączyć zagadnienia likwidacji budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu z rozstrzygnięciem co do całości losów energetyki jądrowej w naszym kraju. Jest to konkretna sprawa, konkretnej inwestycji. Nie powinna mieć tu zastosowania zasada</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#komentarz">pars pro toto.</u>
          <u xml:id="u-279.7" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Powstaje jednocześnie problem naszej wiarygodności co do spełnienia oczekiwań społecznych związanych z koniecznością rozwiązania tej kwestii. Brak załatwienia sprawy Żarnowca przesłania dzisiaj piętrzeniem emocji racjonalną ocenę bilansu strat i zysków z tytułu przyszłego rozwoju energii jądrowej w Polsce. Faktem jest, że 150 tys. podpisów zebrano pod żądaniem wywiązania się władz ze zobowiązań „okrągłego stołu” w tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-279.8" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Faktem jest, że uporczywa i groźna głodówka w tej intencji jest rzuceniem na szalę życia ludzkiego w obronie wiarygodności złożonych obietnic przy — „okrągłym stole”. I los ludzi, którzy dzisiaj w obronie naszej wiarygodności są gotowi poświęcić życie, uważam, że obciąża sumienie tych, którzy się do tego sumienia w tym zakresie poczuwają.</u>
          <u xml:id="u-279.9" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Chcę przypomnieć, że są to ludzie, dzięki którym m.in. znajdujemy się dzisiaj w Senacie i w Sejmie. Jest tam człowiek, który towarzyszył naszemu Premierowi w stoczni i w wychodzeniu ze stoczni po strajku. Swoim protestem zapisuje dzisiaj kolejną kartę ofiary gwałtu na woli społecznej. A ich ewentualna śmierć miałaby rangę symbolu poświęcenia i ofiary przeciwko pogwałceniu praw ludzkich o decydowaniu o swoim losie.</u>
          <u xml:id="u-279.10" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Boję się, żeby nie zostało to potraktowane w emocjach społecznych tak, jak ofiara Jana Palacha. Brak emocji w tej sprawie, według mnie, źle świadczy o tych, którzy koniecznie chcą być czyści umyciem rąk w obliczu poświęcenia życia ludzkiego w obronie prawa decydowania przez społeczeństwo województwa gdańskiego o swoim losie. Obojętność dowodzi, że nadal żyjemy w świecie zaprogramowanym przez postawę Ponejusza Piłata.</u>
          <u xml:id="u-279.11" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Ze względów merytorycznych, politycznych i moralnych złożyłem wniosek o ewentualne podjęcie przez Senat rezolucji następującej treści. Proszę skontrolować prawidłowość tego sformułowania. Brzmiałoby ono tak:</u>
          <u xml:id="u-279.12" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">„Senat wyraża aprobatę dla stanowiska Krajowej Komisji Wykonawczej «Solidarność» i Lecha Wałęsy w przedmiocie likwidacji budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu i zwraca się z apelem do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku o reasumpcję stanowiska w sprawie przeprowadzenia referendum w tej sprawie i o zarządzenie referendum mieszkańców województwa gdańskiego na temat likwidacji bądź kontynuacji tej inwestycji”.</u>
          <u xml:id="u-279.13" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Byłoby to zarazem odwołaniem się do przyjętego projektu o wprowadzeniu demokracji bezpośredniej w postaci referendum jako instytucji decydującej w rozwiązaniach ustaw samorządowych. Cóż, mogę tylko odwołać się do tej argumentacji. Jeżeli którykolwiek z tych argumentów trafi państwu do przekonania, proszę o poparcie tego tekstu i przyjęcie uchwały. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę, Pań Senator Celiński, następnie Pan Senator Lech Kaczyński i Pan Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#SenatorAndrzejCelinski">Ja chciałem prosić o sprawdzenie kworum w tej chwili na sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę o sprawdzenie kworum.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo tymczasem Senator Lech Kaczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#SenatorLechKaczynski">Panie Marszalku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#SenatorLechKaczynski">Ja oczywiście popieram wniosek senatora Andrzejewskiego. Byłem jednym z wnioskodawców uchwały Krajowej Komisji Wykonawczej.</u>
          <u xml:id="u-283.2" who="#SenatorLechKaczynski">Jednak dla ścisłości muszę zwrócić uwagę na to, że Krajowa Komisja Wykonawcza nie podejmowała uchwały, która by dokładnie dotyczyła likwidacji elektrowni w Żarnowcu. My chcemy po prostu, żeby społeczeństwo naszego województwa — to znaczy województwa gdańskiego, tego, które ja reprezentuję w Senacie — mogło się w tej sprawie wypowiedzieć. Istotnie, wniosek nie uzyskał odpowiedniej większości. Uzyskał większość — brakowało 3 głosów do tego, aby uzyskał większość 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-283.3" who="#SenatorLechKaczynski">Też gwoli prawdy i ścisłości, niezależnie od tego, że ja ten wniosek pana senatora gorąco popieram, trzeba powiedzieć, że nie jest tak, iż wszyscy uczestnicy głodówki są członkami — „Solidarności”. Mogłoby to sugerować, iż w istocie — „Solidarność” zorganizowała tę akcję, która będąc akcją bez wątpienia subiektywnie niezwykle szlachetną, ma też pewne znamiona swoistego szantażu wobec władz, a w jakimś sensie także i wobec części społeczeństwa, na pewno wobec związku, który reprezentujemy.</u>
          <u xml:id="u-283.4" who="#SenatorLechKaczynski">Rzeczywiście jeden z członków tej grupy głodującej jest członkiem „Solidarności”, jest aktywistą znanym w okresie strajków, w tym okresie człowiekiem bardzo dzielnym i zasłużonym. Nie chciałbym odmawiać dzielności także pozostałym uczestnikom głodówki. Są to bez wątpienia wielce zdeterminowani młodzi ludzie, ale choćby ze względu na wiek i brak statusu pracownika, przynajmniej jeżeli chodzi o niektórych z nich, nie wiem na pewno, czy aby są oni członkami — „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-283.5" who="#SenatorLechKaczynski">W żadnym wypadku zaś — „Solidarność” tego strajku głodowego, tej głodówki, nie organizowała. Powtarzam, ja nie twierdzę, że pan senator Andrzejewski coś takiego powiedział, ale z jego wypowiedzi niektórzy mogliby tego rodzaju wnioski wyciągnąć, że było to związane może nie tyle z władzami krajowymi, ale w każdym razie z jakimiś władzami „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-283.6" who="#SenatorLechKaczynski">Nie. Nie było. Jest to inicjatywa tej grupy młodych ludzi, na pewno zasługujących ze względu na twardość swoich przekonań i swoją determinację na wielki szacunek, ale jest to inicjatywa tylko i wyłącznie ich. Niezależnie od tego muszę powiedzieć, że poparcie Senatu dla wniosku senatora Andrzejewskiego miałoby w tej chwili bardzo poważne znaczenie zarówno ze względów politycznych, jak i, w moim przekonaniu, z podstawowego względu humanitarnego.</u>
          <u xml:id="u-283.7" who="#SenatorLechKaczynski">Wszyscy głodujący są ludźmi pełnoletnimi czy też prawie pełnoletnimi. Natomiast są to wszystko ludzie bardzo młodzi, na pewno kierujący się w niemałym stopniu emocjami. Ich śmierć byłaby naprawdę ofiarą nadmierną, nie do przyjęcia i w istocie nikomu niepotrzebną. Sądzę, że uchwała Senatu byłaby tutaj jednym ze środków, który mógłby tych młodych ludzi przekonać, że nie są sami, że także najwyższe w naszym kraju gremia, po pierwsze, pamiętają o nich, a po drugie, nie zgadzając się, być może, z metodami, popierają ich podstawowy postulat, czyli postulat tego rodzaju, aby społeczeństwo naszego województwa, to znaczy województwa gdańskiego, mogło zadecydować o dalszych losach zakładu pracy, który jest silnie związany z warunkami ich życia i ze stanem ich bezpieczeństwa, przynajmniej w subiektywnym odczuciu ludzi.</u>
          <u xml:id="u-283.8" who="#SenatorLechKaczynski">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Proszę bardzo Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#SenatorStanislawDembinski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#SenatorStanislawDembinski">Istnieją niewątpliwie dwa problemy. Problem pierwszy, to jest problem energetyki jądrowej w Polsce, i problem drugi, to jest problem energetyki jądrowej w woj. gdańskim. Emocje związane z tym drugim problemem dominują ostatnio w sposób zdecydowany. Można się zgodzić z tym, że nikt w Polsce dotychczas nie otrzymał pełnego i całościowego opracowania problemu perspektyw na najbliższe kilkadziesiąt lat bilansu energetyki w Polsce, z uwzględnieniem aspektu ekologicznego. Jest to bardzo dziwna i niepokojąca sytuacja, gdyż kraj bez energii nie może być w pełni niepodległy. Natomiast kraj bez ochrony środowiska w ogóle może przestać istnieć.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#SenatorStanislawDembinski">Lobby pro-i antyjądrowe przedstawiają argumenty i opracowania, które nie cieszą się wystarczającym autorytetem. I słuszny był, moim zdaniem, w tych warunkach protest, o którym tutaj mowa. Ale protest ten osiągnął już, moim zdaniem, zamierzony cel, mianowicie rząd zawiesił budowę elektrowni w Żarnowcu. Tego samego zdania jest pan prof. Zbigniew Wierzbicki, którzy jest przewodniczącym niezależnego stronnictwa — „Ruch Zielonych”, i który w otwartym liście do uczestników głodówki w Gdańsku we wczorajszej — „Gazecie Wyborczej” stwierdza to samo.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#SenatorStanislawDembinski">Jednym słowem, uważam, że zaistniały już w tej chwili konieczne warunki, by całość tego problemu, wielkiego problemu energetyki polskiej, w szczególności problemu energetyki jądrowej w woj. gdańskim, bez emocji i lokalnych uprzedzeń móc teraz opracować. Wyrażam przekonanie, że opracowanie takie winno być powierzone ciałom, które posiadają niekwestionowany autorytet. Na przykład wyobrażam sobie, że nasz rząd mógłby zwrócić się do wyspecjalizowanych agend Organizacji Narodów Zjednoczonych o sporządzenie ekspertyzy sytuacji energetycznej w Polsce w aspekcie ekologicznym. Może być inaczej, może polskie zamierzenia winny uzyskać recenzję niezależnych gremiów europejskich.</u>
          <u xml:id="u-285.4" who="#SenatorStanislawDembinski">Powiem tak: energetyka jądrowa w Polsce to nie tylko problem polski. Innymi słowy, opinia ciał o uznanym autorytecie w pierwszym rzędzie winna dotyczyć dalszych losów elektrowni w Żarnowcu. Żeby więc ten fragment podsumować, wyrażam przekonanie, że trzeba się zastanowić nad przedstawieniem Polakom opinii, co do której większość będzie uważała, że jest opinią posiadającą autorytet i jest opinią naprawdę gremiów niezainteresowanych.</u>
          <u xml:id="u-285.5" who="#SenatorStanislawDembinski">Proszę Państwa! Ja uważam, że w tej ciągle niejasnej merytorycznie sytuacji, która w tej chwili istnieje — mówię o tych merytorycznych argumentach pro i contra — nie powinniśmy czynić idących za daleko i przesądzających sprawę kroków.</u>
          <u xml:id="u-285.6" who="#SenatorStanislawDembinski">Jeżeli Wysoki Senat uważa za stosowne, żeby w tej sytuacji złożyć jakieś oświadczenie, to ja uważam, że w tym oświadczeniu powinno być powiedziane co następuje:</u>
          <u xml:id="u-285.7" who="#SenatorStanislawDembinski">Po pierwsze, należy podziękować wszystkim tym, którzy swoim postępowaniem doprowadzili do zawieszenia tej budowy. To jest ogromny sukces i za to jesteśmy im wdzięczni, bo ta sprawa przebiegała w sposób niedostatecznie wyjaśniony z merytorycznego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-285.8" who="#SenatorStanislawDembinski">Po drugie, widziałbym takie postawienie, takie posunięcie: Senat mógłby zobowiązać się do doprowadzenia do pełnego wyjaśnienia celowości takich czy innych rozwiązań w oparciu o zasięgnięcie opinii odpowiednich gremiów.</u>
          <u xml:id="u-285.9" who="#SenatorStanislawDembinski">I wreszcie, po trzecie, i to jest być może w dniu dzisiejszym najważniejsze, Senat powinien gorąco zaapelować do tych młodych ludzi, którzy w tej chwili odmawiają przyjmowania posiłków, żeby zechcieli uznać swoją misję za dokonaną. Powinniśmy im złożyć wyrazy szacunku, podziękowania i poprosić gorąco, żeby potraktowali to, co do tej pory uzyskali za satysfakcjonujący ich rezultat.</u>
          <u xml:id="u-285.10" who="#SenatorStanislawDembinski">Ja nie będę, proszę państwa, mówił o tym, co ja myślę o rozwiązywaniu takich spraw za pomocą wojewódzkich referendów i takich rzeczy. Nie będę tutaj, proszę państwa, mówił o potencjalnym stanowisku górników na Śląsku, którym np. powinniśmy wybudować kilka nowych kominów, jeżeli energetyka jądrowa w Polsce nie ruszy.</u>
          <u xml:id="u-285.11" who="#SenatorStanislawDembinski">W każdym razie moja propozycja uchwały Senatu jest taka, jaką w tych trzech punktach przedstawiłem. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-285.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Czy jeszcze ktoś chciałby zabrać głos? Proszę, Senator Walerian Piotrowski.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zanim Pan Senator dojdzie, chciałbym tylko poinformować, że jak wynika z protokołu komisji skrutacyjnej, w głosowaniu wzięło udział 58 senatorów; wszystkie głosy ważne. Poszczególni kandydaci do Krajowej Rady Sądownictwa uzyskali następującą ilość głosów: Lech Kozioł — 25 głosów, Ryszard Juszkiewicz — 32 głosy, Tadeusz Zieliński — 23 głosy, Stanisław Dembiński — 13 głosów i Leszek Piotrowski — 20 głosów. W tej sytuacji komisja skrutacyjna stwierdza, że członkami Krajowej Rady Sądownictwa z ramienia Senatu zostali wybrani: senator Ryszard Juszkiewicz i Lech Kozioł.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#SenatorWalerianPiotrowski">W tej bardzo poważnej sprawie Chciałbym przede wszystkim wyrazić solidarność z wnioskami senatora Dembińskiego, ale nie tylko po to tutaj przyszedłem.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Przed paroma minutami, czy kilkunastoma minutami zakończyliśmy podejmowanie decyzji ustawowych w przedmiocie inicjatywy dotyczącej systemu samorządnego, samorządu terytorialnego i położyliśmy bardzo wielki nacisk oraz włożyliśmy bardzo wiele starań i sił, wysiłku intelektualnego w tym kierunku, by uchronić władzę terytorialną, władzę samorządową przed jakimkolwiek naciskiem innej władzy.</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#SenatorWalerianPiotrowski">I sądzę, że gdybyśmy dzisiaj podejmowali jakikolwiek apel pod adresem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku w kierunku skłonienia jej do zarządzenia referendum, to niejako zaprzeczylibyśmy naszym poprzednim deklaracjom. Podważylibyśmy zaufanie co do tego, czy w przyszłości w bardzo możliwych przypadkach tego rodzaju strajków i postaw, i protestów nie będziemy się posługiwać podobnymi argumentami, by autorytetem naszej pozycji w państwie skłonić władzę terenową, samorządową do takiego zachowania, co do którego z własnej woli nie miałaby chęci.</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Myślę, że wzgląd na poszanowanie samodzielności tamtej władzy powinien nas skłaniać do tego, byśmy uchwały zmierzającej do wywarcia wpływu poprzez nasz autorytet na stanowisko tamtej władzy nie podejmowali. I to jest pierwsza, myślę, że jednak ważna, sprawa, bo dotyczy systemu funkcjonowania władzy w państwie, dotyczy problemu podziału władz i niezależności każdej z nich.</u>
          <u xml:id="u-287.5" who="#SenatorWalerianPiotrowski">A drugi problem, tak bardzo tutaj akcentowany przez pana senatora Andrzejewskiego, to kwestia naszej odpowiedzialności moralnej za życie tych młodych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-287.6" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Jest oczywiste, że musimy uczynić wszystko, by to życie uratować. Ale ja sądzę, że gdyby tego się nie udało uczynić — jeszcze raz podkreślam, trzeba uczynić wszystko — to nie można obciążać nas moralną odpowiedzialnością za ich ewentualną śmierć, ponieważ trzeba postawić podstawowe pytanie, czy mieli prawo, w pewnym sensie pośrednim, targnąć się na własne życie dla osiągnięcia tego celu, skoro osiągnięcie tego celu było możliwe również innymi, bardziej pokojowymi środkami.</u>
          <u xml:id="u-287.7" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Jest to w naszym kraju pewien precedens, a w każdym razie wydarzenie doprowadzone już tak daleko i znajdujemy się w bardzo trudnej sytuacji. Ale głosowanie za wnioskiem pana senatora Andrzejewskiego oznaczałoby otwarcie pewnej drogi, przed którą powinniśmy uchronić naszą młodzież, przed którą powinniśmy uchronić każdego. Powinniśmy gruntować przekonanie, że życie ludzkie ma wielką wartość, bardzo wielką wagę i że człowiek nie ma prawa do pozbawienia się życia, jeżeli nie działa w sytuacji bezpośredniej konieczności obrony największego dobra, a tej sytuacji bezpośredniej konieczności obrony w taki sposób w tym przypadku nie ma.</u>
          <u xml:id="u-287.8" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Powiedział już pan senator Dembiński, że osiągnięto wiele, że zadanie protestów tych i innych zostało osiągnięte. Osiągnięto zawieszenie budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu. Rząd pracuje nad rozstrzygnięciem tego problemu, radzi się, zamawia ekspertyzy. I myślę, że także naszym obowiązkiem jest dążenie do tego, by problemy społeczne były rozstrzygane z sercem, ale i w pełnym poczuciu odpowiedzialności za racjonalność podejmowanych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-287.9" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Dlatego skłaniam się w szczególny sposób do propozycji zawartej w punkcie trzecim wniosków pana senatora Dembińskiego, a niestety — i myślę, że w sposób również odpowiedzialny — sprzeciwiam się apelowi skierowanemu do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, zmierzającemu do tego, by ugięła się pod naciskiem i zarządziła referendum, by nasz argument, pozycja Senatu, była tym ostatnim elementem, który by ją do tego skłonił. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Rozumiem, że nie ma innych wniosków. Mamy dwa konkurencyjne wnioski: Senatora Andrzejewskiego i Senatora Dembińskiego. Tylko czy mamy dokładny tekst rezolucji senatora Dembińskiego? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, proszę bardzo, może Pan Senator zechce...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#SenatorStanislawDembinski">Ja to rzeczywiście mam tylko naszkicowane, ale wyobrażałbym to sobie w ten sposób, że Senat wyraża podziękowanie wszystkim tym, którzy doprowadzili do decyzji zawieszenia budowy elektrowni w Żarnowcu. To jest pkt 1.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#SenatorStanislawDembinski">Punkt 2. Senat będzie czynił usilne starania, by spowodować pełne wyjaśnienie celowości takich lub innych rozwiązań w oparciu o opinie ciał posiadających pełen autorytet.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#SenatorStanislawDembinski">Punkt 3. Senat zwraca się z bardzo gorącym apelem do osób prowadzących głodówkę, by uznali swą słuszną misję za spełnioną.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#SenatorStanislawDembinski">To brzmi dosyć surowo, ale, być może, ktoś z państwa senatorów zechciałby pomóc mi to zredagować bardziej elegancko. Ale idea jest taka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pan Lech Kaczyński chciał?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#SenatorLechKaczynski">Ja chciałem tylko zaprotestować przeciwko jednemu słowu: — „słuszna” misja. Słuszna to znaczy, że co, należy przy pomocy głodówek wymuszać tego rodzaju decyzje?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#SenatorWalerianPiotrowski">Ja bym proponował skreślenie — „podziękowanie”. To także jest element aprobaty dla sposobu działania w demokratycznym państwie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pan Senator jeszcze chciał, przepraszam. Już nie. Czy Pan Senator Dembiński ewentualnie dokonałby tych korekt?</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Tak, ja się zgadzam, że sformułowanie — „słuszna misja”, jest niewłaściwe. Natomiast nie zgadzam się, że nie jesteśmy winni podziękowania tym osobom, które doprowadziły do zawieszenia budowy elektrowni w Żarnowcu. To był pkt 1. Natomiast w pkt 3 pan senator Kaczyński słusznie mówi, żeby nie używać słów — „słuszna misja” tylko — „misja”. Pan senator Piotrowski miał uwagę do — „podziękować” w pkt 1.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozumiem. Proszę państwa, mamy te dwie konkurencyjne rezolucje. Ja rozumiem, że to nie jest akt prawny, więc możemy później, gdyby któraś z nich przeszła, upoważnić do pewnego redakcyjnego wyczyszczenia. Myśl jest znana.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto z państwa jest za rezolucją zaproponowaną przez senatora Andrzejewskiego? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest za rezolucją senatora... Zaraz, nie to, jednak musimy prawidłowo. 6 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-294.5" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw tej formule?</u>
          <u xml:id="u-294.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-294.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">24 głosy przeciw. Kto się wstrzymał? 14 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-294.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">To znaczy rzeczywiście 44. Kworum nie ma, a nie wiem, czy wszyscy głosowali.</u>
          <u xml:id="u-294.9" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na wszelki wypadek weźmy drugą.</u>
          <u xml:id="u-294.10" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">A kto byłby w tej sytuacji za rezolucją senatora Dembińskiego?</u>
          <u xml:id="u-294.11" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">19 i 16, to ile to jest? 35.</u>
          <u xml:id="u-294.12" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto jest przeciw? 6 jest przeciw.</u>
          <u xml:id="u-294.13" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kto się wstrzymał? 5 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-294.14" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">No więc jest to rezolucja... W warunkach braku kworum, to może byśmy to zatytułowali jednak jako uchwała zebranych senatorów, grupy zebranych senatorów, co? Proszę bardzo. Senator Findeisen.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#SenatorWladyslawFindeisen">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#SenatorWladyslawFindeisen">Mnie się wydaje, że podjęcie tej rezolucji jako rezolucji Senatu byłoby bardzo ważne. To jest jakaś szansa powstrzymania tych czworga, w tej chwili już więcej niż czworga, głodujących. Nie można tej szansy nie podjąć. Kilka osób z naszego grona nie doczekało przedstawienia propozycji pana senatora Dembińskiego i wyszło po wysłuchaniu propozycji pana senatora Andrzejewskiego.</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#SenatorWladyslawFindeisen">Ja bym sugerował, żebyśmy spróbowali jednak ściągnąć resztę, tych kilku senatorów, na salę, może nam się uda uzyskać kworum i ponownie przegłosować te rezolucje. Jest to dziwny projekt, ja sobie z tego zdaję sprawę, ale w zeszłym tygodniu byłem już bliski wyjazdu do tych głodujących. Rzeczywiście oni są zdesperowani i poszukanie jakiejś szansy z naszej strony jest konieczne. Jeżeli się jutro ukaże w prasie, że myśmy mieli rezolucję, która mogła się przyczynić, ale nie podjęliśmy jej dlatego, że kilku senatorów wyszło na kawę czy na papierosa, to będzie bardzo źle.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zatem zaczekajmy jeszcze chwilę, bo chodzi o 4 osoby, może się uda je ściągnąć z kuluarów. Proszę bardzo, Pan Senator Wilk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#SenatorHenrykWilk">Panie Marszałku! Drodzy Państwo!</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#SenatorHenrykWilk">Ja rozumiem, że czekamy na dojście tych 4—3 osób, żeby ewentualnie głosować w sposób prawomocny. Miałbym tylko jedno pytanie, podejmując w tej chwili jako Senat — jeśli dojdzie te 4 czy 5 osób i głosowanie będzie prawomocne oraz będzie taki wynik jak zakładamy — taką decyzję, ogłosimy ją jako decyzję Senatu, chociaż dyskutowałbym, czy powinniśmy ją podejmować i co będzie, jeśli ci młodzi ludzie nie zareagują? Jak w ogóle wyjdzie Senat? Gdybyśmy mieli w tej chwili rozpoznanie, że to jest autentyczna szansa, że nasze oświadczenie, iż dla dobra sprawy, mimo że my mamy pogląd taki, że niestety ci młodzi ludzie nas terroryzują, bo tak to trzeba powiedzieć. Ale my nie mamy w tej chwili żadnej pewności, głosując w ten sposób, żeby tych młodych ludzi uratować, że oni nas posłuchają. Po prostu, jakie są przesłanki tego, żeby mieć takie przeświadczenie, żeby aż posuwać się do takiej decyzji? Czy my mamy takie podstawy? Obawiam się, że jeśli takich podstaw nie ma, jeśli oni nas nie usłuchają, to będzie jeszcze jeden minus dla uchwał naszego Senatu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wobec tego proszę bardzo, ale już powoli kończmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#SenatorAntoniBorowski">Rzeczywiście krótko. Nie możemy jednak. Ja się nie zgadzam z argumentacją pana senatora Wilka wygłoszoną przed chwilą. Chcę powiedzieć, że ryzykowali to również i Wałęsa, i inne osobistości wcale nie wiedząc, czy posłuchają, czy nie posłuchają. My się po prostu musimy w jakiś sposób do tego ustosunkować. Trudno, taka jest nasza rola i przewidywanie, czy prowokowanie, czy podejrzewanie, że nie posłuchają, co by miało stanowić jakieś tutaj przeciwstawienie się temu, uważam, że nie jest to argumentacja właściwa. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Powstaje tylko następująca sprawa. Uchwały Senatu jako Senatu nie ma i, niestety, nie może być jako taka potraktowana. Jest tylko pytanie, czy zebrani zgadzają się, że środki masowego przekazu przekażą tego rodzaju intencję znacznej grupy senatorów. Czy jest consensus na to?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#SenatorPiotrAndrzejewski">Chyba, że będzie list podpisany imiennie przez senatorów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie, nie musi być. Grupa 46 senatorów zwraca się z tym — i w ten sposób mielibyśmy sprawę załatwioną. Może nie wszyscy byli za, tych 35, którzy głosowali za. Jest to grupa 35 senatorów.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę bardzo Pan Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#SenatorJerzyStepien">Nie wiem, czy mój wniosek jest sensowny, ale może w tej sytuacji podpisalibyśmy to oświadczenie zapraszając wszystkie osoby, które mogłyby to zrobić, np. jeszcze jutro, jeżeli są w Warszawie. Wtedy ta grupa senatorów byłaby może nawet większa; byłaby szansa uzyskania większej ilości podpisów niż te 46. To nie jest formalna uchwała Senatu, ale jeszcze mogłyby się podpisywać różne inne osoby z naszego grona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Mnie się zdaje, że to przedłuży i rozmydli sprawę, Panie Senatorze. Ja rozumiem, że jest</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#komentarz">consensus,</u>
          <u xml:id="u-304.2" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">żeby to podać do wiadomości. Oczywiście w redakcji, którą jeszcze prosimy, żeby senator Dembiński wyczyścił dokładnie stylistycznie.</u>
          <u xml:id="u-304.3" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proszę Państwa! W ten sposób wyczerpaliśmy porządek dzienny. Przypominam, że następne posiedzenie plenarne Senatu będzie 26, czyli za tydzień, o 11.00, a dnia poprzedniego o godzinie 16.00 posiedzenie OKP Senatu.</u>
          <u xml:id="u-304.4" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dziękuję. Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-304.5" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-304.6" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwały</u>
          <u xml:id="u-304.7" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o samorządzie terytorialnym</u>
          <u xml:id="u-304.8" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na podstawie art. 20 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Senat postanawia wnieść do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-304.9" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jednocześnie upoważnia senatora Jerzego Stępnia do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-304.10" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej Projekt przyjęty uchwałą Senatu z dnia 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.11" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa z dnia...o samorządzie terytorialnym Rozdział I</u>
          <u xml:id="u-304.12" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy ogólne</u>
          <u xml:id="u-304.13" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 1 1. Mieszkańcy jednostki terytorialnej tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.</u>
          <u xml:id="u-304.14" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Ilekroć dalej jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę oraz terytorium, o których mowa w ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-304.15" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 2 1. Gmina jest podstawową formą organizacji życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-304.16" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym.</u>
          <u xml:id="u-304.17" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Gmina posiada osobowość prawną.</u>
          <u xml:id="u-304.18" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 3</u>
          <u xml:id="u-304.19" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.</u>
          <u xml:id="u-304.20" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 4</u>
          <u xml:id="u-304.21" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Gmina powinna mieć zdolność samodzielnego wykonywania zadań komunalnych i obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na więzi społeczne i gospodarcze lub układ urbanistyczny.</u>
          <u xml:id="u-304.22" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 5 1. Tworzenie, łączenie i znoszenie gmin, ustalanie ich nazw i granic oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi mieszkańcami.</u>
          <u xml:id="u-304.23" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przepisy ustawy niniejszej nie naruszają honorowych praw miejskich, nadawanych w odrębnym trybie.</u>
          <u xml:id="u-304.24" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 6 1. W gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: gromady oraz dzielnice miejskie i osiedla.</u>
          <u xml:id="u-304.25" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Gromadę lub dzielnicę (osiedle) tworzy rada gminy w drodze uchwały po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi mieszkańcami.</u>
          <u xml:id="u-304.26" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział II</u>
          <u xml:id="u-304.27" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zakres działania i zadania gminy Art. 7 1. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawą na rzecz innych podmiotów.</u>
          <u xml:id="u-304.28" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, wydawanie rozstrzygnięć administracyjnych w sprawach, o których mowa w ust. 1, należy do gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.29" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 8 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:</u>
          <u xml:id="u-304.30" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) lokalnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 2) ładu przestrzennego i gospodarki terenami, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, czystości w miastach i osiedlach, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepłownictwa, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, zwłaszcza placówek lecznictwa otwartego i urządzeń sanitarnych, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 7) komunalnego budownictwa mieszkaniowego, 8) oświaty i kultury, w tym szkół, przedszkoli, bibliotek komunalnych i placówek kultury, 9) targowisk i hal, 10) zieleni komunalnej, 11) cmentarzy komunalnych, 12) porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej, 13) utrzymania komunalnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-304.31" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Ustawy mogą określać, które zadania gmin mają charakter obowiązkowy.</u>
          <u xml:id="u-304.32" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 9 1. Na gminy i ich organy może być nałożony obowiązek wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej (zadania zlecone).</u>
          <u xml:id="u-304.33" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, może wynikać tylko z ustawy bądź z umowy.</u>
          <u xml:id="u-304.34" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zadania zlecone finansowane są ze środków administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-304.35" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 10 1. W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć wyspecjalizowane jednostki pozostające w jej strukturze organizacyjnej oraz jednostki prawnie wyodrębnione, w tym przedsiębiorstwa, albo zawierać umowy z innymi podmiotami.</u>
          <u xml:id="u-304.36" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Gmina nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.</u>
          <u xml:id="u-304.37" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 11</u>
          <u xml:id="u-304.38" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wykonywanie zadań przekraczających finansowe, techniczne lub organizacyjne możliwości jednej gminy następuje w drodze współdziałania międzykomunalnego.</u>
          <u xml:id="u-304.39" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział III Władze gminy</u>
          <u xml:id="u-304.40" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 12 1. Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem władz gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.41" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów gminnych określa odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-304.42" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 13 1. Do wyłącznej właściwości referendum należy podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach:</u>
          <u xml:id="u-304.43" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne, 2) odwołania władz gminy przed upływem kadencji.</u>
          <u xml:id="u-304.44" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Referendum może być zwołane w każdej sprawie ważnej dla gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.45" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 14 1. Referendum przeprowadza rada z własnej inicjatywy lub na wniosek co najmniej 1/10 mieszkańców uprawnionych do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.46" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do ważności referendum wymagany jest udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.47" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Szczegółowe zasady i tryb zwoływania oraz przeprowadzania referendum określa statut gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.48" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 15 1. Uchwały władz gminnych zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu organu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.</u>
          <u xml:id="u-304.49" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 16 1. Z zastrzeżeniem art. 13 organem stanowiącym w gminie jest rada gminy zwana dalej radą.</u>
          <u xml:id="u-304.50" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W miastach rada przybiera nazwę: rada miejska.</u>
          <u xml:id="u-304.51" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 17</u>
          <u xml:id="u-304.52" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kadencja władz gminy trwa 4 lata.</u>
          <u xml:id="u-304.53" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 18</u>
          <u xml:id="u-304.54" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W skład gminy wchodzą radni w liczbie:</u>
          <u xml:id="u-304.55" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">— dwudziestu w gminach do 10 000 mieszkańców, — dwudziestu dwóch w gminach do 15 000 mieszkańców, — dwudziestu czterech w gminach do 20 000 mieszkańców, — dwudziestu sześciu w gminach do 30 000 mieszkańców, — dwudziestu ośmiu w gminach do 50 000 mieszkańców, — trzydziestu w gminach do 75 000 mieszkańców, — trzydziestu dwóch w gminach do 100 000 mieszkańców, — trzydziestu czterech w gminach powyżej 100 000 mieszkańców oraz pięciu na dalsze sto tysięcy mieszkańców, lecz nie więcej niż stu.</u>
          <u xml:id="u-304.56" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 19 1. Do właściwości rady należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej.</u>
          <u xml:id="u-304.57" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do wyłącznej właściwości rady należy:</u>
          <u xml:id="u-304.58" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) uchwalanie statutu gminy, 2) wybór zarządu, stanowienie o kierunkach jego działania, przyjmowanie sprawozdań z jego działalności i coroczne udzielanie mu absolutorium, 3) powoływanie sekretarza gminy (dyrektora bądź sekretarza miejskiego) i głównego księgowego gminy, 4) powoływanie kolegiów odwoławczych do rozpatrywania spraw, o których mowa w art. 42 ust. 2, 5) uchwalanie budżetu gminy, 6) uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, 7) uchwalanie programów gospodarczych, 8) ustalanie zakresu działania gromady i dzielnicy (osiedla) oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania, 9) podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach, 10) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, a w szczególności dotyczących:</u>
          <u xml:id="u-304.59" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) nabycia, zbycia, obciążenia, wydzierżawienia oraz najmu nieruchomości gruntowych na okres dłuższy niż trzy lata, b) przyjmowania i odrzucania spadków i zapisów, c) zaciągania długoterminowej pożyczki, d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd w roku budżetowym, e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę, f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich, g) wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji, h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych instytucji gminnych oraz wyposażenia ich w majątek, 11) określanie wysokości sumy, do której zarząd gminy może samodzielnie zaciągać zobowiązania, 12) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia umownych zadań zleconych, 13) podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielania na ten cel odpowiedniego majątku, 14) podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników, 15) nadawanie honorowego obywatelstwa gminy, 16) stanowienie w innych sprawach, zastrzeżonych ustawą do kompetencji rady.</u>
          <u xml:id="u-304.60" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Rada kontroluje działalność zarządu i administracji gminnej; może powołać w tym celu komisję rewizyjną.</u>
          <u xml:id="u-304.61" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi rada podejmuje w głosowaniu tajnym. Nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z odwołaniem zarządu.</u>
          <u xml:id="u-304.62" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 20</u>
          <u xml:id="u-304.63" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1—3 wiceprzewodniczących. Wójt, burmistrz lub prezydent nie mogą pełnić funkcji przewodniczącego rady.</u>
          <u xml:id="u-304.64" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 21 1. Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.</u>
          <u xml:id="u-304.65" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Na wniosek co najmniej 1/4 liczby członków rady przewodniczący zobowiązany jest zwołać posiedzenie w każdym czasie.</u>
          <u xml:id="u-304.66" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 22 1. Rada może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.</u>
          <u xml:id="u-304.67" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W skład komisji mogą wchodzić osoby spoza rady.</u>
          <u xml:id="u-304.68" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Komisje podlegają radzie, przedkładają jej plan pracy oraz sprawozdanie z działalności.</u>
          <u xml:id="u-304.69" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 23</u>
          <u xml:id="u-304.70" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady określa statut.</u>
          <u xml:id="u-304.71" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 24 1. Radny reprezentuje wyborców i przed nimi ponosi odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-304.72" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, przyjmuje zgłaszane postulaty i przedstawia je władzom gminy do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.73" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 25</u>
          <u xml:id="u-304.74" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Radny jest obowiązany brać udział w pracach rady i jej organów oraz ciał samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.</u>
          <u xml:id="u-304.75" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 26 1. Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.</u>
          <u xml:id="u-304.76" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Pracodawca zobowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach władz gminy. Ekwiwalent za utracone wynagrodzenie pokrywany jest z budżetu gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.77" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Radnemu przysługują diety na zasadach ustalonych przez radę oraz zwrot kosztów podróży służbowych.</u>
          <u xml:id="u-304.78" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do członków komisji spoza rady.</u>
          <u xml:id="u-304.79" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 27 1. Organem wykonawczym gminy jest zarząd.</u>
          <u xml:id="u-304.80" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W skład zarządu wchodzą: wójt, burmistrz albo prezydent jako przewodniczący oraz ich zastępcy i członkowie.</u>
          <u xml:id="u-304.81" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Burmistrz stoi na czele zarządu w tych gminach, których siedziba władz znajduje się w miejscowości posiadającej prawa miejskie.</u>
          <u xml:id="u-304.82" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców przewodniczącym zarządu jest prezydent. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent był organem wykonawczo-zarządzającym.</u>
          <u xml:id="u-304.83" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Ilekroć w ustawie jest mowa o burmistrzu, należy przez to rozumieć także prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-304.84" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 28</u>
          <u xml:id="u-304.85" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Członkostwa zarządu nie można łączyć z zatrudnieniem w administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-304.86" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 29 1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 cały skład zarządu, w liczbie nie przekraczającej 7 członków, wybiera rada spośród swoich członków w głosowaniu tajnym.</u>
          <u xml:id="u-304.87" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Nie dotyczy to wójta i burmistrza, którzy mogą być powoływani spoza członków rady 3. Wójta i burmistrza wybiera się w oddzielnym, tajnym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-304.88" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Zastępcę albo zastępców wójta lub burmistrza wybiera rada spośród członków zarządu.</u>
          <u xml:id="u-304.89" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 30 1. Zarząd wykonuje uchwały rady i podejmuje zadania gminy określone przepisami prawa.</u>
          <u xml:id="u-304.90" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do zadań zarządu należy w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-304.91" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) przygotowywanie projektów uchwał rady, 2) określanie sposobu wykonywania uchwał, 3) gospodarowanie mieniem komunalnym, 4) wykonywanie budżetu, 5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników komunalnych jednostek organizacyjnych, 6) wykonywanie zadań zleconych określonych odrębnymi przepisami.</u>
          <u xml:id="u-304.92" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. W realizacji zadań własnych gminy zarząd podlega wyłącznie radzie.</u>
          <u xml:id="u-304.93" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 31 1. Wójt lub burmistrz organizują pracę zarządu, kierują bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentują ją na zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-304.94" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli rada nie postanowi inaczej, wójt i burmistrz pełnią funkcje za wynagrodzeniem.</u>
          <u xml:id="u-304.95" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 32 1. W sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, wójt i burmistrz podejmują czynności należące do kompetencji zarządu.</u>
          <u xml:id="u-304.96" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Czynności podjęte w trybie, o którym mowa w ust. 1, wymagają zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu.</u>
          <u xml:id="u-304.97" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 33 1. Zarząd wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.98" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Organizację i zasady funkcjonowania urzędu określa regulamin organizacyjny uchwalony na wniosek zarządu przez radę.</u>
          <u xml:id="u-304.99" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Kierownikiem urzędu jest wójt lub burmistrz albo działający w jego imieniu sekretarz gminy (sekretarz lub dyrektor miejski), który prowadzi sprawy gminy w zakresie ustalonym przez zarząd kierując się wskazówkami i poleceniami wójta lub burmistrza.</u>
          <u xml:id="u-304.100" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych z zastrzeżeniem postanowień art. 30 ust. 2 pkt 5.</u>
          <u xml:id="u-304.101" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Szczegółowe zasady zatrudniania i zwalniania oraz nagradzania i pociągania do odpowiedzialności dyscyplinarnej pracowników samorządowych określa odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-304.102" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 34</u>
          <u xml:id="u-304.103" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sekretarz gminy (sekretarz miejski lub dyrektor) i główny księgowy gminy uczestniczą w pracach zarządu bez prawa głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.104" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 35 1. Organizację i zakres działania gromady i dzielnicy (osiedla) określa właściwa rada gminy odrębnym statutem.</u>
          <u xml:id="u-304.105" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W sprawach nie uregulowanych statutem do gromady i dzielnicy stosuje się odpowiednio przepisy niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-304.106" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 36 1. Organem uchwałodawczym w gromadzie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym — sołtys.</u>
          <u xml:id="u-304.107" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Sołtys wybierany jest w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, przy nieograniczonej liczbie kandydatów, przez ogół mieszkańców gromady uprawnionych do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.108" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.</u>
          <u xml:id="u-304.109" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Rada sołecka liczy od 3 do 7 członków.</u>
          <u xml:id="u-304.110" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada, a wykonawczym — zarząd, składający się z 3 do 5 członków, wybieranych przez radę spośród jej członków w głosowaniu tajnym. Na czele zarządu stoi burmistrz lub przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-304.111" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">6. Rada liczy od 9 do 30 członków. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów określa odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-304.112" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">7. Statut może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Ogólne zebranie wybiera zarząd osiedla.</u>
          <u xml:id="u-304.113" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 37</u>
          <u xml:id="u-304.114" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Odrębności ustroju gmin, które wykonują zadania o szczególnym charakterze, określają właściwe ustawy. Dotyczy to w szczególności gmin uzdrowiskowych.</u>
          <u xml:id="u-304.115" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 38 1. Oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd (pełnomocnik), o ile statut nie stanowi inaczej.</u>
          <u xml:id="u-304.116" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności gminy zarząd może udzielić wójtowi lub burmistrzowi upoważnienia do dokonywania określonych czynności jednoosobowo.</u>
          <u xml:id="u-304.117" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata głównego księgowego gminy lub osoby przez niego upoważnionej.</u>
          <u xml:id="u-304.118" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Główny księgowy, który odmówi kontr- asygnowania czynności, wykona jednak czynność tę na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiając jednocześnie o odmowie kontrasygnaty radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową.</u>
          <u xml:id="u-304.119" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 39 1. Kierownicy jednostek organizacyjnych pozostających w strukturze gminy działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa do zarządzania mieniem tych jednostek, udzielonego przez zarząd gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.120" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do czynności przekraczających zakres pełnomocnictwa potrzebna jest zgoda zarządu.</u>
          <u xml:id="u-304.121" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 40</u>
          <u xml:id="u-304.122" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W wypadku zgłoszenia pisemnego sprzeciwu przeciwko zamierzonej czynności zarządu gminy chociażby przez jednego z jego członków, czynność taka może być podjęta na podstawie uchwały rady uchwalonej w głosowaniu imiennym.</u>
          <u xml:id="u-304.123" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 41</u>
          <u xml:id="u-304.124" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest wykonywanie zarządu zgodnie z zadaniami mienia publicznego oraz ochrona tego mienia z zachowaniem szczególnej staranności.</u>
          <u xml:id="u-304.125" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 42 1. Decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje wójt lub burmistrz albo osoba przez niego upoważniona.</u>
          <u xml:id="u-304.126" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Od decyzji administracyjnych wydawanych przez wójta lub burmistrza w sprawach należących do zadań własnych gminy służy odwołanie do kolegium odwoławczego, a w sprawach zleconych — do wojewody.</u>
          <u xml:id="u-304.127" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział IV</u>
          <u xml:id="u-304.128" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy gminne</u>
          <u xml:id="u-304.129" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 43 1. Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia przepisów powszechnie obowiązujących na obszarze gminy, zwanych dalej przepisami gminnymi.</u>
          <u xml:id="u-304.130" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Na podstawie niniejszej ustawy organy gminy mogą wydawać przepisy gminne w zakresie :</u>
          <u xml:id="u-304.131" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) wewnętrznego ustroju gminy oraz gromady i dzielnicy (osiedla), 2) organizacji urzędów i instytucji gminnych, 3) zasad zarządu mieniem gminnym, 4) zasad i trybu korzystania z gminnych urządzeń użytku publicznego.</u>
          <u xml:id="u-304.132" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. W zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.</u>
          <u xml:id="u-304.133" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 3, mogą przewidywać karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.</u>
          <u xml:id="u-304.134" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 44 1. Przepisy gminne ustanawia rada w formie uchwały.</u>
          <u xml:id="u-304.135" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W przypadku nie cierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać zarząd w formie zarządzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.136" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zarządzenie, o którym mowa w ust. 2, podlega zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu rady. Traci moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu rady.</u>
          <u xml:id="u-304.137" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 45 1. Przepisy gminne ogłasza się przez obwieszczenie w miejscach publicznych oraz w inny sposób miejscowo przyjęty, a także przez ogłoszenie w lokalnej prasie, chyba że przepisy prawa lub statutu stanowią inaczej.</u>
          <u xml:id="u-304.138" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przepisy gminne wchodzą w życie w dniu obwieszczenia, o ile nie postanowiono wyraźnie o terminie późniejszym.</u>
          <u xml:id="u-304.139" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Urząd gminy prowadzi zbiór przepisów gminnych dostępny do powszechnego wglądu w jego siedzibie w godzinach przyjęć.</u>
          <u xml:id="u-304.140" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Przepisy gminne, o których mowa w ust. 1, podlegają opublikowaniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.</u>
          <u xml:id="u-304.141" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział V</u>
          <u xml:id="u-304.142" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Mienie komunalne</u>
          <u xml:id="u-304.143" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 46 1. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do gmin i ich związków oraz mienie innych komunalnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-304.144" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Mienie komunalne służy wykonywaniu zadań o charakterze użyteczności publicznej, mających na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-304.145" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 47</u>
          <u xml:id="u-304.146" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nabycie mienia komunalnego następuje:</u>
          <u xml:id="u-304.147" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) z mocy prawa lub przez przekazanie mienia gminie na podstawie przepisów ustawy: Przepisy przejściowe i wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym, 2) przez przekazywanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy w trybie, o którym mowa w art. 5, 3) w drodze czynności prawnych, 4) w wyniku własnej działalności gospodarczej, 5) w innych wypadkach określonych odrębnymi przepisami.</u>
          <u xml:id="u-304.148" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 48 1. Podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa, z zastrzeżeniem postanowień ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-304.149" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zmiana przeznaczenia oraz zbycie nieruchomości służącej do powszechnego użytku lub bezpośredniego zaspokajania potrzeb publicznych wymaga zgody sejmiku samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-304.150" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 49</u>
          <u xml:id="u-304.151" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Gromada i dzielnica (osiedle) zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym statutem. Statut ustala również zakres czynności dokonywanych samodzielnie przez organy gromady lub dzielnicy (osiedla) względem przysługującego im mienia.</u>
          <u xml:id="u-304.152" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 50</u>
          <u xml:id="u-304.153" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych komunalnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.154" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VI</u>
          <u xml:id="u-304.155" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komunalna gospodarka finansowa</u>
          <u xml:id="u-304.156" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 51 1. Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu gminy, zwanego dalej budżetem.</u>
          <u xml:id="u-304.157" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Budżet jest podstawowym planem działalności gminy, uchwalanym na rok kalendarzowy.</u>
          <u xml:id="u-304.158" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Gromady i dzielnice (osiedla) nie tworzą własnych budżetów.</u>
          <u xml:id="u-304.159" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 52 1. Projekt budżetu przygotowuje zarząd, uwzględniając zasady prawa budżetowego i wskazówki rady.</u>
          <u xml:id="u-304.160" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Projekt budżetu wraz z informacją o stanie mienia i objaśnieniami zarząd przedkłada radzie najpóźniej do końca listopada roku poprzedzającego rok budżetowy i przesyła projekt do wiadomości regionalnej izbie obrachunkowej.</u>
          <u xml:id="u-304.161" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Budżet jest uchwalany do końca roku poprzedzającego rok budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-304.162" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 53 1. Procedurę uchwalania budżetu oraz rodzaje i szczegółowość materiałów informacyjnych towarzyszących projektowi określa rada.</u>
          <u xml:id="u-304.163" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do czasu uchwalenia budżetu przez radę, jednak nie później niż do 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu przedłożony radzie.</u>
          <u xml:id="u-304.164" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. W przypadku nieuchwalenia budżetu w terminie powyższym, budżet gminy ustala regionalna izba obrachunkowa.</u>
          <u xml:id="u-304.165" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 54 1. Zwyczajnymi dochodami gminy są:</u>
          <u xml:id="u-304.166" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) podatki, opłaty i inne należności określone w odrębnych ustawach jako dochody gminy, 2) dochody z majątku gminy, 3) subwencja ogólna z budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-304.167" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Nadzwyczajnymi dochodami gminy mogą być:</u>
          <u xml:id="u-304.168" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) nadwyżki budżetowe z roku ubiegłego, 2) dotacje celowe na realizację doraźnych zadań zleconych, 3) wpływy z samoopodatkowania mieszkańców, 4) pożyczki, 5) spadki, zapisy, darowizny, 6) inne dochody, a w szczególności z imprez, loterii i tym podobnej działalności.</u>
          <u xml:id="u-304.169" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 55 1. Subwencje ogólne są ustalane dla gmin według zobiektywizowanych kryteriów, które określa odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-304.170" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Minister Finansów ustala wysokość i rozdziela subwencje ogólne na rzecz każdej gminy bezpośrednio z budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-304.171" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 56 1. Suma pożyczek krótkoterminowych nie może przekroczyć 5% wydatków planowanych na dany rok.</u>
          <u xml:id="u-304.172" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zarząd gminy może samodzielnie zaciągać krótkoterminowe pożyczki tylko do wysokości ustalonej corocznie przez radę. Pożyczka spłacana jest w roku budżetowym, w którym została zaciągnięta.</u>
          <u xml:id="u-304.173" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 57 1. Wydatki budżetu nie mogą przekraczać dochodów.</u>
          <u xml:id="u-304.174" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Dochody nadzwyczajne, o których mowa w art. 54 ust. 2 pkt 2—5, mogą być wykorzystane tylko zgodnie z ich przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-304.175" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 58 1. Dyspozycja środkami pieniężnymi budżetu winna być oddzielona od kasowego jej wykonania.</u>
          <u xml:id="u-304.176" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wydatki dokonywane są w miarę wpływów dochodów budżetowych w granicach uchwalonych przez radę.</u>
          <u xml:id="u-304.177" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 59 1. Za prawidłową gospodarkę budżetową odpowiada zarząd.</u>
          <u xml:id="u-304.178" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Kasową obsługę budżetu prowadzi bank wskazany przez radę gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.179" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 60</u>
          <u xml:id="u-304.180" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwały władz gminnych dotyczące zobowiązań finansowych są podejmowane bezwzględną większością głosów członków tych władz.</u>
          <u xml:id="u-304.181" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 61 1. Gospodarka finansowa gminy jest jawna.</u>
          <u xml:id="u-304.182" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wójt i burmistrz są zobowiązani do niezwłocznego ogłaszania budżetów lokalnych i sprawozdań z ich wykonania w trybie przewidzianym dla przepisów gminnych.</u>
          <u xml:id="u-304.183" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Do obowiązków zarządu należy informowanie mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społeczno-gospodarczej i wykorzystywaniu środków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-304.184" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 62 1. Fachową kontrolę gospodarki finansowej gmin i ich związków sprawują regionalne izby obrachunkowe.</u>
          <u xml:id="u-304.185" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Prezesów regionalnych izb obrachunkowych powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Finansów po porozumieniu z Krajowym Związkiem Gmin.</u>
          <u xml:id="u-304.186" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 63</u>
          <u xml:id="u-304.187" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Odrębna ustawa określa:</u>
          <u xml:id="u-304.188" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) sposób powoływania, organizację i szczegółowe zasady działania izb obrachunkowych, 2) podatki, opłaty i należności uznane za dochody gminy, 3) ogólne zasady procedury budżetowej w gminach, gospodarki finansowej i rachunkowości publicznej oraz jednolitą klasyfikację budżetową, 4) warunki zaciągania pożyczek przez gminy, 5) organizację i szczegółowe zasady działania komunalnego funduszu wyrównawczego.</u>
          <u xml:id="u-304.189" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VII</u>
          <u xml:id="u-304.190" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Związki i porozumienia komunalne Art. 64 1. W celu wspólnego wykonywania zadań gminy mogą tworzyć związki międzygminne (związki komunalne).</u>
          <u xml:id="u-304.191" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Uchwały o utworzeniu związku podejmują rady zainteresowanych gmin.</u>
          <u xml:id="u-304.192" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Obowiązek utworzenia związku może być nałożony tylko w drodze ustawy, która określa zadania związku i tryb zatwierdzenia jego statutu.</u>
          <u xml:id="u-304.193" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 65</u>
          <u xml:id="u-304.194" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Związek posiada osobowość prawną.</u>
          <u xml:id="u-304.195" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 66</u>
          <u xml:id="u-304.196" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">O zamiarze przystąpienia do związku gmina informuje sejmik samorządowy oraz wojewodę.</u>
          <u xml:id="u-304.197" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 67 1. Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych gmin bezwzględną większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-304.198" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Statut związku powinien określać:</u>
          <u xml:id="u-304.199" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) nazwę i siedzibę związku, 2) uczestników i czas trwania związku, 3) zadania związku, 4) organy związku, zakres i tryb ich działania, 5) zasady korzystania z urządzeń związku, 6) zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywaniu strat związku, 7) zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych, 8) zasady likwidacji związku, 9) inne zasady określające współdziałanie.</u>
          <u xml:id="u-304.200" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 68 1. Statut związku komunalnego podlega zatwierdzeniu przez Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-304.201" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zatwierdzenie statutu winno nastąpić w ciągu 2 miesięcy od dnia jego przedstawienia. Po bezskutecznym upływie tego terminu statut uważa się za zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-304.202" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 69 1. O zatwierdzeniu statutu związku ogłasza się w — „Monitorze Polskim”.</u>
          <u xml:id="u-304.203" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Związek nabywa osobowość prawną z datą ogłoszenia statutu w „Monitorze Polskim”.</u>
          <u xml:id="u-304.204" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zmiana statutu następuje w trybie przewidzianym dla jego ustanowienia.</u>
          <u xml:id="u-304.205" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 70</u>
          <u xml:id="u-304.206" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rejestr związków prowadzi Minister Finansów.</u>
          <u xml:id="u-304.207" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 71</u>
          <u xml:id="u-304.208" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku, zwane dalej zgromadzeniem. W zakresie zadań powierzonych związkowi zgromadzenie wykonuje kompetencje przysługujące radzie gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.209" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 72 1. W skład zgromadzenia wchodzą wójtowie i burmistrzowie gmin uczestniczących w związku.</u>
          <u xml:id="u-304.210" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Za zgodą rady gmina może być reprezentowana w związku przez innego członka władz gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.211" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Statut może przyznawać określonym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. Dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada.</u>
          <u xml:id="u-304.212" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 73</u>
          <u xml:id="u-304.213" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów członków zgromadzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.214" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 74 1. Członek zgromadzenia może wnieść pisemny sprzeciw w stosunku do uchwały zgromadzenia w terminie 7 dni od daty jej podjęcia.</u>
          <u xml:id="u-304.215" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonywanie uchwały.</u>
          <u xml:id="u-304.216" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Wniesienie sprzeciwu wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.</u>
          <u xml:id="u-304.217" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 75 1. Organem wykonawczym związku i reprezentującym go na zewnątrz jest zarząd związku.</u>
          <u xml:id="u-304.218" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Skład zarządu związku określa jego statut.</u>
          <u xml:id="u-304.219" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków.</u>
          <u xml:id="u-304.220" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Dopuszczalny jest wybór członków zarządu spoza członków zgromadzenia w liczbie nie przekraczającej 1/3 składu zarządu związku, o ile statut tak postanowi.</u>
          <u xml:id="u-304.221" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Do przewodniczącego zarządu związku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wójta i burmistrza.</u>
          <u xml:id="u-304.222" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 76 1.Gminy mogą zawierać porozumienia komunalne w sprawie powierzenia jednej z nich zadań określonych w porozumieniu.</u>
          <u xml:id="u-304.223" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Gmina wykonująca zadania objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania.</u>
          <u xml:id="u-304.224" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 77</u>
          <u xml:id="u-304.225" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W zakresie umownie nie uregulowanym do porozumień komunalnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-304.226" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VIII Sejmik samorządowy Art. 78</u>
          <u xml:id="u-304.227" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Gminy z obszaru województwa wyłaniają wspólną reprezentację w postaci sejmiku samorządowego, zwanego dalej sejmikiem.</u>
          <u xml:id="u-304.228" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 79 1. Do zadań sejmiku należy:</u>
          <u xml:id="u-304.229" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) ocena działalności gmin i instytucji komunalnych na obszarze województwa, 2) upowszechnienie doświadczeń samorządowych, 3) prowadzenie mediacji w sprawach spornych między gminami, 4) zwoływanie nadzwyczajnych posiedzeń rad gmin, 5) wyrażanie zgody w sprawach, o których mowa w art. 48 ust. 2, 6) podejmowanie uchwał w sprawie rozwiązania zarządu gminy w trybie określonym w art. 100 ust. 2, 7) dokonywanie oceny działalności administracji rządowej w województwie, 8) wyrażanie opinii w istotnych sprawach województwa, 9) występowanie z wnioskami o uchylenie zarządzeń wojewody sprzecznych z prawem, 10) reprezentowanie interesów komunalnych wobec administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-304.230" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Sejmik podejmuje nadto uchwały w sprawach określonych odrębnymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-304.231" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Czynności określone w ust. 1 pkt 3—5 oraz w pkt 9 między sesjami sejmiku wykonuje kolegium sejmiku.</u>
          <u xml:id="u-304.232" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 80</u>
          <u xml:id="u-304.233" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1. Wyboru delegatów do sejmiku dokonują rady gmin spośród swoich członków:</u>
          <u xml:id="u-304.234" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) w gminie do 20 000 mieszkańców — jednego delegata, 2) w gminie od 20 001 do 50 000 mieszkańców — dwóch delegatów, 3) w gminie od 50 001 do 100 000 mieszkańców — trzech delegatów, 4) w gminie liczącej ponad 100 000 mieszkańców — po jednym dodatkowym delegacie przypadającym na każde rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż 10 delegatów z danej gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.235" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zasady i tryb przeprowadzania wyboru delegatów określa odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-304.236" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 81 1. Pierwsze posiedzenie sejmiku zwołuje kolegium sejmiku poprzedniej kadencji w ciągu 14 dni po wyborach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.237" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Na pierwszym posiedzeniu sejmik wybiera spośród delegatów kolegium składające się z przewodniczącego i jego dwóch zastępców oraz sześciu jego członków, określając jego zadania.</u>
          <u xml:id="u-304.238" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 82 1. Co najmniej raz w roku wojewoda i sejmik informują się wzajemnie o swojej działalności.</u>
          <u xml:id="u-304.239" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Na sesjach plenarnych delegaci mają prawo składania interpelacji do wojewody, który jest obowiązany udzielić na nie odpowiedzi nie później niż w ciągu 30 dni.</u>
          <u xml:id="u-304.240" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Sejmik uchwala regulamin prac oraz określa zadania kolegium i tryb jego działalności.</u>
          <u xml:id="u-304.241" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 83 1. Koszty działalności sejmiku ponoszą gminy opłacając składki w wysokości proporcjonalnej do ilości mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-304.242" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wojewoda zapewnia sejmikowi możliwość korzystania z niezbędnych lokali.</u>
          <u xml:id="u-304.243" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 84 1. Budżet oraz wysokość składek uchwala sejmik.</u>
          <u xml:id="u-304.244" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przepisy o gospodarce finansowej gmin stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.245" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział IX</u>
          <u xml:id="u-304.246" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Krajowy Związek Gmin Art. 85 1. Gminy z mocy prawa tworzą Krajowy Związek Gmin, zwany Związkiem.</u>
          <u xml:id="u-304.247" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Gmina samodzielnie decyduje o aktywach i nakładach na Związek Gmin, z wyjątkiem składek członkowskich, których wysokość określa statut Związku Gmin.</u>
          <u xml:id="u-304.248" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 86 1. Do zadań Związku Gmin należy w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-304.249" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) ochrona wspólnych interesów komunalnych i reprezentowanie ich wobec władz państwowych, 2) podejmowanie przedsięwzięć szkoleniowych i instruktażowych oraz analiza działalności gmin i innych podmiotów komunalnych, 3) organizacja wymiany doświadczeń, 4) tworzenie więzi między gminami, 5) reprezentacja na forum międzynarodowym.</u>
          <u xml:id="u-304.250" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 87 1. Organizację, szczegółowy zakres działania oraz tryb pracy Związku Gmin określa statut.</u>
          <u xml:id="u-304.251" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Statut Związku Gmin uchwala Sejm w drodze uchwały.</u>
          <u xml:id="u-304.252" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział X Stowarzyszenia gmin</u>
          <u xml:id="u-304.253" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 88 1. W celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów gminy mogą tworzyć stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-304.254" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Organizację, zadania oraz tryb pracy stowarzyszenia określa jego statut.</u>
          <u xml:id="u-304.255" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Do stowarzyszeń gmin stosuje się odpowiednio przepisy prawa o stowarzyszeniach.</u>
          <u xml:id="u-304.256" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XI</u>
          <u xml:id="u-304.257" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nadzór nad działalnością komunalną Art. 89 1. Nadzór nad działalnością komunalną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem, z zastrzeżeniem postanowień ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-304.258" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W sprawach zleconych nadzór sprawowany jest ponadto na podstawie kryterium celowości — w zakresie zgodności z polityką rządu, oraz rzetelności i gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-304.259" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 90</u>
          <u xml:id="u-304.260" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organami nadzoru są: Prezes Rady Ministrów i wojewoda oraz — w zakresie spraw budżetowych — regionalna izba obrachunkowa.</u>
          <u xml:id="u-304.261" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 91</u>
          <u xml:id="u-304.262" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność komunalną tylko w przypadkach określonych ustawami.</u>
          <u xml:id="u-304.263" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 92</u>
          <u xml:id="u-304.264" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, dokonywania wizytacji administracji komunalnej i uczestnictwa w posiedzeniach władz gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.265" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 93 1. Jeżeli prawo uzależnia ważność uchwały władzy gminnej od jej zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska powinno nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od daty doręczenia tej uchwały lub jej projektu.</u>
          <u xml:id="u-304.266" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli organ, o którym mowa w ust. 1, nie zajmie stanowiska w sprawie, z upływem ostatniego dnia terminu uchwałę uważa się za przyjętą w brzmieniu przedłożonym przez gminę.</u>
          <u xml:id="u-304.267" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 94 1. Zarząd gminy jest zobowiązany do przedkładania wojewodzie odpisów uchwał rad gminnych w terminie 7 dni od daty ich podjęcia.</u>
          <u xml:id="u-304.268" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W tym samym terminie uchwałę budżetową, a także uchwałę w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium przedkłada się regionalnej izbie obrachunkowej.</u>
          <u xml:id="u-304.269" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 95 1. Uchwała władzy gminnej sprzeczna z prawem lub podjęta z naruszeniem istotnych wymogów formalnych jest nieważna. O nieważności orzeka organ nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-304.270" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Rozstrzygnięcie w przedmiocie nieważności zapada w terminie nie dłuższym niż 30 dni od daty doręczenia uchwały w trybie określonym w art. 94.</u>
          <u xml:id="u-304.271" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie prawne.</u>
          <u xml:id="u-304.272" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające nieważność uchwały wstrzymuje jej wykonanie.</u>
          <u xml:id="u-304.273" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Jeżeli brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności uchwały obarczonej mniej istotnymi uchybieniami prawnymi, uchybienia te podaje się w uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego.</u>
          <u xml:id="u-304.274" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 96</u>
          <u xml:id="u-304.275" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jeżeli stwierdzenie nieważności dotyczy uchwały budżetowej, budżet w zaskarżonym zakresie może być wykonywany do chwili rozstrzygnięcia sprawy przez sąd administracyjny. Przepis art. 53 ust. 2 stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.276" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 97 1. Po upływie terminu wskazanego w art. 95 ust. 2 organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały władzy gminnej. W tym przypadku organ nadzoru może jednak zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-304.277" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, decyzja o wstrzymaniu wykonania uchwały należy do sądu.</u>
          <u xml:id="u-304.278" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 98 1. Nie stwierdza się nieważności uchwały po upływie jednego roku cd daty jej podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały organowi nadzorczemu w terminie określonym w art. 93.</u>
          <u xml:id="u-304.279" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli nie można stwierdzić nieważności z powodu upływu terminu, a istnieją jej przesłanki, orzeka się o niezgodności z prawem. Przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego co do skutków takiego orzeczenia stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.280" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 99 1. Jeżeli uchwała władzy gminnej w sprawie z zakresu zadań zleconych przez administrację rządową (art. 9 ust. 1) jest niezgodna z polityką rządu (art. 89 ust. 2), wojewoda może wstrzymać jej wykonanie i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, wskazując zaistniałe uchybienia oraz termin załatwienia sprawy.</u>
          <u xml:id="u-304.281" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli uchwała władzy gminnej podjęta na nowo nie uwzględnia wskazówek, o których mowa w ust. 1, wojewoda może ją uchylić i wydać zarządzenie zastępcze, powiadamiając o tym kolegium sejmiku i właściwego ministra.</u>
          <u xml:id="u-304.282" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zarządzenie zastępcze wchodzi w życie w terminie 30 dni od daty jego wydania, chyba że w tym czasie minister wyda inne rozstrzygnięcie w sprawie.</u>
          <u xml:id="u-304.283" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4.Przepisy ust. 1—3 stosuje się odpowiednio do działań i czynności faktycznych podejmowanych przez gminę w wykonaniu zadań zleconych.</u>
          <u xml:id="u-304.284" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 100 1. W razie powtarzającego się naruszania Konstytucji lub ustaw, Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów może rozwiązać radę gminy. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządza wówczas nowe wybory.</u>
          <u xml:id="u-304.285" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd gminy, wojewoda wzywa radę gminy do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie przynosi skutku — występuje z wnioskiem do sejmiku o rozwiązanie zarządu gminy. Do czasu wyboru nowego zarządu jego funkcje pełni osoba wyznaczona przez kolegium sejmiku. Sejmik podejmuje uchwałę bezwzględną większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-304.286" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 101 1. W sytuacji przedłużającego się i nie rokującego nadziei na szybką poprawę braku skuteczności zarządzania lokalnego Prezes Rady Ministrów może zarządzić ustanowienie zarządu komisarycznego na czas określony, nie dłużej jednak niż na trzy lata.</u>
          <u xml:id="u-304.287" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów władzom gminnym i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy oraz po wysłuchaniu opinii sejmiku.</u>
          <u xml:id="u-304.288" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody zaopiniowany przez sejmik.</u>
          <u xml:id="u-304.289" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Najpóźniej na miesiąc przed ustanowieniem zarządu komisarycznego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządza wybory do władz gminnych.</u>
          <u xml:id="u-304.290" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 102 1. Dotyczące gminy rozstrzygnięcie organu nadzorczego, a także rozstrzygnięcie, o którym mowa w art. 93, podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego z powodu niezgodności z prawem w terminie 30 dni od daty doręczenia tego rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-304.291" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rozstrzygnięć organów związków i porozumień komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-304.292" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Do złożenia skargi uprawniona jest gmina, której interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawą wniesienia skargi jest uchwała zarządu lub rady.</u>
          <u xml:id="u-304.293" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Do postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.</u>
          <u xml:id="u-304.294" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z datą wydania przez sąd orzeczenia lub z upływem terminu do wniesienia skargi.</u>
          <u xml:id="u-304.295" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 103 1. Przepisy o nadzorze nad gminami stosuje się odpowiednio do sejmików oraz do związków i porozumień komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-304.296" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W sprawach związków i porozumień komunalnych wykraczających poza granice województwa organy nadzorcze działają w zakresie swojej właściwości miejscowej i za pośrednictwem organów nadzorczych właściwych ze względu na siedzibę władz związku lub porozumienia, chyba że statut przekazuje uprawnienia nadzorcze Prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-304.297" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 104</u>
          <u xml:id="u-304.298" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Postępowanie sądowe w sprawach, o których mowa w artykułach poprzedzających, jest wolne od opłat sądowych.</u>
          <u xml:id="u-304.299" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 105 1. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą władzy gminnej, może — po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia — zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-304.300" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeśli w sprawie orzekał już sąd administracyjny na zasadach określonych w przepisach poprzedzających.</u>
          <u xml:id="u-304.301" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Przepisy o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych stosuje się odpowiednio. W sprawie wezwania do usunięcia naruszeń stosuje się przepisy o niewydaniu w terminie decyzji administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-304.302" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Art. 98 stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.303" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 106</u>
          <u xml:id="u-304.304" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy rozdziału niniejszego nie dotyczą wydawanych przez władze gmin i ich związków decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Z zastrzeżeniem przepisu art. 42 ust. 2 kontrolę instancyjną w tym zakresie oraz nadzór pozainstancyjny i kontrolę sprawowaną przez sąd administracyjny określają przepisy odrębne o postępowaniu administracyjnym.</u>
          <u xml:id="u-304.305" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XII Przepis końcowy Art. 107</u>
          <u xml:id="u-304.306" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa wchodzi w życie w terminie i na zasadach określonych ustawą z dnia ..</u>
          <u xml:id="u-304.307" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy przejściowe i wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-304.308" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uzasadnienie 1. Projektowana reforma ustroju terenowego zakłada, z jednej strony, likwidację totalitarnej pozostałości, jaką są rady narodowe, wmontowane w system władzy państwowej, utworzony ustawą z dnia 20 II 1950 r. o terenowych organach władzy państwowej (Dz. U. nr 14 poz. 130), a z drugiej, daleko idącą zmianę struktur administracji państwowej w połączeniu z odtworzeniem samorządu terytorialnego — starej europejskiej idei, materializującej się ciągle efektywnie w krajach rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-304.309" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przedłożony projekt ustawy obejmuje wyłącznie ostatnią kwestię. Gmina to, według art. 1 projektu, mieszkańcy danej jednostki terytorialnej połączeni z mocy prawa we wspólnotę samorządową wyposażoną w osobowość prawną (art. 2 ust. 3), majątek (mienie komunalne, gminne), dysponującą wyodrębnionym, samodzielnym budżetem (art. 46 i 51) i demokratycznie wybierającą wszystkie swoje władze (m.in. art. 29). Gmina jest podmiotem publicznoprawnym i prywatnoprawnym, którego samodzielność chroniona jest prawem (art. 2 i 3).</u>
          <u xml:id="u-304.310" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Projekt ustawy odchodzi od tradycyjnego podziału na gminy wiejskie i miejskie (art. 5), tworząc nowy, uniwersalny układ zewnętrznych odniesień gminy oraz elastyczny system organów wewnętrznych. Szanuje natomiast tradycję w nazewnictwie (wójt, burmistrz, prezydent) oraz respektuje zwyczaj nadawania miastom praw honorowych (art. 5 ust. 2).</u>
          <u xml:id="u-304.311" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Samorząd tworzony jest wyłącznie na szczeblu podstawowym. Przewidywane projektem sejmiki samorządowe nie są niczym innym jak tylko oddolną reprezentacją samych gmin, nie wyposażoną w żadne uprawnienia władcze w stosunku do administracji rządowej i bez takich uprawnień w stosunku do gmin, z dwoma potwierdzającymi tę regułę wyjątkami (art. 48 ust. 2 i art. 100 ust. 2).</u>
          <u xml:id="u-304.312" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W naszym kraju od ponad 50 lat nie było doświadczeń samorządowych. Te należy dopiero zdobywać mozolnie na najniższym szczeblu władzy lokalnej. Dlatego założony w projekcie dynamiczny model sejmiku samorządowego może w przyszłości ulegać zmianie w kierunku tworzenia ustawami samorządu również na wyższych szczeblach (art. 79 ust. 2). Dziś jesteśmy na to za biedni.</u>
          <u xml:id="u-304.313" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wszystkie inne struktury ponadpodstawowe (związki komunalne, stowarzyszenia gmin, Krajowy Związek Gmin) nie mają w stosunku do gmin jak i administracji rządowej żadnych uprawnień władczych.</u>
          <u xml:id="u-304.314" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Samorząd nie jest — „czwartą władzą” w państwie. Pozostając wmontowaną w struktury państwa formą decydowania w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym (art. 7) nie jest przeciwstawiony także administracji rządowej i na podstawie ustaw (art. 9) komplementarnie uczestniczy wraz z nią w sprawowaniu administracji publicznej.</u>
          <u xml:id="u-304.315" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 7 projektu stwarza domniemanie kompetencji gminy w sprawach lokalnych, które może uchylić tylko wyraźny przepis ustawy. Wyrazem wmontowania samorządu w struktury demokratycznego państwa prawnego jest przyjęty w projekcie system nadzoru państwowego nad gminami, wyłącznie legalnego, w zakresie zadań własnych gminy i kontrolowanego na drodze procesu przed sądem w każdym przypadku kwestionowania stanowiska gminy (rozdział XI).</u>
          <u xml:id="u-304.316" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Gmina może prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko w zakresie użyteczności publicznej (art. 10 ust. 2 i art. 46). Tak zwana działalność komercyjna gminy została wyłączona w obawie przed zbytnim koncentrowaniem się na takiej działalności i przez to zaniedbywaniem zadań podstawowych, publicznych, pod pozorem poszukiwania zwiększonych środków na tę ostatnią działalność. W dyskusji w trakcie prac nad projektem podnoszono także wielokrotnie, że uprzywilejowana pozycja aparatu gminnego może prowadzić sama przez się do dyskryminowania na rynku innych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-304.317" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. System organów gminy został zbudowany z myślą o maksymalnie dużej elastyczności możliwych statutowych rozwiązań. Wyraźnie natomiast postanowiono w art. 20 o niepołączalności stanowisk przewodniczącego rady i wójta.</u>
          <u xml:id="u-304.318" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Artykuły rozdziału III oddzielają uprawnienia wszystkich członków wspólnoty (referendum, wybory), uprawnienia rady i zarządu oraz uprawnienia burmistrza (wójta). Art. 105 projektu ustawy przewiduje możliwość zaskarżenia uchwały władzy gminnej do sądu administracyjnego przez każdego, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały tą uchwałą naruszone.</u>
          <u xml:id="u-304.319" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wyraźnie podniesiono rangę głównego księgowego. Powołuje go rada, ma on obowiązek kontrasygnowania czynności, które mogą pociągać za sobą zobowiązania pieniężne (art. 38 ust. 3 i 4).</u>
          <u xml:id="u-304.320" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">6. Odejście od gospodarki centralno-nakazowej do rynkowej implikuje konieczność nowego spojrzenia na budżet. W okresie, kiedy pieniądz nie pełnił swoich funkcji, rynek musiał zastąpić plan. Obecnie, kiedy pieniądz staje się powszechnym miernikiem wartości, znika planowanie w rozumieniu dotychczasowym, zastępuje je budżet, który jest niczym innym jak — „podstawowym planem działalności gminy” (art. 51).</u>
          <u xml:id="u-304.321" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 55 projektu przewiduje konieczność istnienia w budżecie centralnym (państwowym) kwoty subwencji ogólnych przewidzianych na wspieranie gmin według zobiektywizowanych kryteriów. Kryteria te musi ustalić odrębna ustawa, która dostosuje zasady budowania budżetów gmin do nowego systemu finansowego całego państwa (art. 55). Subwencje oraz inne dochody własne gminy (zwyczajne i nadzwyczajne) będą tworzyć na szczeblu gminy samodzielny budżet.</u>
          <u xml:id="u-304.322" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jest natomiast zrozumiałe, że chwila wejścia w życie ustawy nie może być jednocześnie chwilą początku obowiązywania nowych zasad finansów komunalnych. Konieczny jest okres przejściowy, który powinien być ściśle określony w ustawie wprowadzającej niniejszą ustawę. Dotyczy to również komunalizacji mienia, a także w szczególności delimitacji na dzień wejścia w życie tej ustawy kompetencji administracji rządowej i samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-304.323" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nową, konieczną instytucją funkcjonowania systemu finansów komunalnych są regionalne izby obrachunkowe, które będąc organami niezależnymi od gmin, prowadziłyby fachową kontrolę gospodarki finansowej rad, a także służyły im instruktażem. Izby byłyby także w zakresie budżetu organem nadzoru w rozumieniu przepisów rozdziału XI.</u>
          <u xml:id="u-304.324" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">7. Gminy mogą tworzyć w celu wykonywania wspólnych zadań, na zasadach dobrowolności, związki międzykomunalne (art. 64). Obowiązek stworzenia takiego związku w pewnych szczególnych sytuacjach mógłby wynikać wyłącznie z ustawy (art. 64 ust. 3). Przymusowe związki międzykomunalne zostały pomyślane przede wszystkim jako formuła rozwiązania problemu wielkich aglomeracji: Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Trójmiasta, a także Warszawy czy innych największych miast. Gdyby w przyszłości, na podstawie stanowiska w tej sprawie wyrażonego przez samych ich mieszkańców za pośrednictwem nowo wybranych radnych, Rada Ministrów zdecydowała się utworzyć oddzielne gminy w dzielnicach, może to uczynić w oparciu o przepis art. 5 w związku z art. 64.</u>
          <u xml:id="u-304.325" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Krajowy Związek Gmin, konieczny dla właściwego reprezentowania interesów gmin wobec instytucji centralnych, a także w życiu międzynarodowym, pomyślany został jako reprezentacja obowiązkowa; gminy mogłyby jednak samodzielnie decydować o stopniu zaangażowania się w jego działalność. Spoczywałby na nich natomiast obowiązek płacenia składek. Z tego powodu projekt przewiduje nadanie Związkowi statutu w drodze uchwały Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-304.326" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">8. Rzeczywistą pozycję gminy wobec państwa wyznacza zakres nadzoru nad samorządem.</u>
          <u xml:id="u-304.327" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W odniesieniu do zadań zleconych gminie ustawami lub umowami musi być on — co oczywiste — merytoryczny, natomiast co do zadań własnych przybiera postać kontroli legalności (pod względem zgodności z prawem). Decyzje stwierdzające nieważność wydawać będą organy administracji rządowej, ale gmina w każdym przypadku może odnieść się do sądu. W państwie prawa tylko prawo, stosowane przez niezawisły sąd, może być płaszczyzną rozstrzygania sporów.</u>
          <u xml:id="u-304.328" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W przypadkach patologicznego działania rad czy zarządów projekt przewiduje środki nadzwyczajnej kontroli (art. 100 i 101) stosowane przez Sejm bądź Prezesa Rady Ministrów. Ustawa rozwiązuje także trudny problem zachowania dwuinstancyjności niejako w — „obrębie” samej gminy. Odwołania w zakresie zadań własnych byłyby kierowane do specjalnie w tym celu powołanego przez radę kolegium odwoławczego.</u>
          <u xml:id="u-304.329" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do polskiej części europejskiego domu wracają idee, które muszą w naszych zastosowaniach odpowiadać europejskim standardom.</u>
          <u xml:id="u-304.330" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy proponowanej ustawy są zgodne z wymogami EWG, a także z Deklaracją Samorządu Terytorialnego przyjętą na kongresie Międzynarodowego Związku Władz Lokalnych w 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-304.331" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przy redagowaniu projektu były także brane pod uwagę historyczne doświadczenia polskiego samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-304.332" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o ordynacji wyborczej do organów gminy</u>
          <u xml:id="u-304.333" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na podstawie art. 20 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Senat postanawia wnieść do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o ordynacji wyborczej do organów gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.334" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jednocześnie upoważnia senatora Lecha Ko-zioła do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-304.335" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej Projekt przyjęty uchwałą Senatu z dnia 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.336" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa z dnia... ordynacja wyborcza do organów gminy Rozdział I Zasady ogólne Art. 1 Ustawa niniejsza reguluje tryb przeprowadzenia wyborów do:</u>
          <u xml:id="u-304.337" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) rad gmin, 2) rad dzielnic (osiedli) i rad w gromadach, 3) sejmików samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.338" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 2 1. Rady gmin oraz rady dzielnicowe wybierane są w głosowaniu powszechnym, równym w ramach poszczególnych okręgów, bezpośrednim, z obowiązkiem tajności każdego aktu głosowania, przy nieograniczonej ilości list kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-304.339" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Głosowanie odbywa się wyłącznie w obwodach otwartych: zakazane jest tworzenie jakichkolwiek zamkniętych obwodów.</u>
          <u xml:id="u-304.340" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 3</u>
          <u xml:id="u-304.341" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Prawo wyborcze w okręgu wyborczym przysługuje wyłącznie osobom w tymże okręgu zamieszkałym.</u>
          <u xml:id="u-304.342" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 4</u>
          <u xml:id="u-304.343" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kadencja organów wymienionych w art. 1 trwa cztery lata.</u>
          <u xml:id="u-304.344" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział II</u>
          <u xml:id="u-304.345" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Czynne i bierne prawo wyborcze Art. 5 1. Wybranym może być każdy, komu przysługuje prawo wybierania.</u>
          <u xml:id="u-304.346" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Prawo wybierania członków rad gmin ma każdy obywatel polski, mający w dniu glosowania ukończone 18 lat. Prawo to przysługuje również osobom, których obywatelstwo żadnego innego państwa nie zostało stwierdzone, jeżeli od co najmniej 5 lat stale zamieszkują na terytorium polskim.</u>
          <u xml:id="u-304.347" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Nie mają prawa wyborczego osoby:</u>
          <u xml:id="u-304.348" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo prawomocnym orzeczeniem sądu, w czasie trwania ubezwłasnowolnienia, b) pozbawione praw publicznych prawomocnym wyrokiem sądu, w czasie trwania pozbawienia praw.</u>
          <u xml:id="u-304.349" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Nie biorą udziału w głosowaniu osoby:</u>
          <u xml:id="u-304.350" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) odbywające karę pozbawienia wolności lub aresztu, b) tymczasowo aresztowane, c) przebywające w zamkniętych zakładach dla psychicznie chorych, jeżeli z powodu stanu zdrowia muszą pozostawać w tych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-304.351" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Na członków rad wymienionych w art. 1 nie mogą kandydować osoby powołane do właściwych terytorialnie komisji wyborczych ani zasiadający w nich mężowie zaufania.</u>
          <u xml:id="u-304.352" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 6 1. Na kandydatów do rad wymienionych w art. 1 głosuje się osobiście i bezpośrednio.</u>
          <u xml:id="u-304.353" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Żołnierze służby zasadniczej mogą głosować tylko w miejscu swojego stałego zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-304.354" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział III</u>
          <u xml:id="u-304.355" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Okręgi wyborcze i obwody głosowania Art. 7 1. Członkowie rady samorządu terytorialnego wybierani są w okręgach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-304.356" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Okręgi wyborcze — ich liczbę, granice i numery porządkowe oraz liczbę członków rad samorządu wybieranych w poszczególnych okręgach ustala wojewódzka komisja wyborcza stosując następujące reguły:</u>
          <u xml:id="u-304.357" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a. Na obszarach wiejskich okręgiem wyborczym może być sołectwo lub kilka sołectw.</u>
          <u xml:id="u-304.358" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Niedopuszczalne jest dzielenie sołectwa pomiędzy dwa lub więcej okręgi wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-304.359" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">b. Granice administracyjne miast, dzielnic, gmin przyjmuje się według stanu na dzień zarządzenia wyborów.</u>
          <u xml:id="u-304.360" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">c. Liczbę członków rady samorządu wybieranych w okręgu ustala się dzieląc liczbę mieszkańców zamieszkujących teren działania dotychczasowej rady stopnia podstawowego przez całkowitą liczbę członków samorządu wskazaną w art. 19 i 20 ustawy z dnia o samorządzie terytorialnym (Dz. U. nr  poz.  ). Następnie liczbę mieszkańców okręgu dzieli się przez tak otrzymany iloraz. Wynik tego dzielenia ulega stosownemu zaokrągleniu tak, aby odpowiadał stałym wielkościom określonym w art. 19 i 20 ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-304.361" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Uchwałę wojewódzkiej komisji wyborczej, ustalającej okręgi wyborcze oraz liczby członków samorządu terytorialnego wybieranych w poszczególnych okręgach, podaje się do wiadomości wyborców poprzez rozplakatowanie obwieszczeń najpóźniej na 30 dni przed dniem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.362" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 8 1. Okręgi wyborcze dzieli się dla przeprowadzenia głosowania na obwody głosowania. Niedopuszczalne jest tworzenie obwodu wchodzącego w skład więcej niż jednego okręgu. Dozwolone jest zaniechanie podziału okręgu na obwody i utworzenie jednego obwodu głosowania, pokrywającego się z okręgiem wyborczym, jeśli nie narusza to warunków art. 7 ust. 2 niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-304.363" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Podziału okręgów na obwody dokonuje okręgowa komisja wyborcza przestrzegając następujących zasad:</u>
          <u xml:id="u-304.364" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) obwód liczy od 500 do 3000 mieszkańców, b) odległość miejsca zamieszkania wyborcy od lokalu obwodowej komisji wyborczej nie może przekraczać 5 km, c) można tworzyć obwody w zakładach służby zdrowia, z wyjątkiem zakładów zamkniętych dla psychicznie chorych, i w zakładach pomocy społecznej, w których stale przebywają wyborcy, nawet jeżeli ich liczba jest mniejsza niż 500.</u>
          <u xml:id="u-304.365" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Uchwały dotyczące liczby granic i numerów obwodów głosowania oraz siedzib obwodowych komisji wyborczych podaje się do wiadomości wyborców poprzez rozplakatowanie obwieszczeń nie później niż w 35 dni przed dniem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.366" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział IV Zarządzenie wyborów Art. 9</u>
          <u xml:id="u-304.367" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wybory do rad samorządu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Zarządzenie winno być ogłoszone w — „Dzienniku Ustaw” nie później niż w 50 dniu przed dniem wyborów. Zarządzenie powinno zawierać kalendarz wyborczy z oznaczeniem dnia, miesiąca i roku, w którym upływają terminy przewidziane w niniejszej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-304.368" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 10 1. Zarządzenie wyborów wyznacza dzień głosowania, jeden dla całego państwa. Dniem tym powinna być niedziela.</u>
          <u xml:id="u-304.369" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Dzień głosowania nie może wypaść później niż na 30 dzień po zakończeniu kadencji samorządu, do którego wybory są zarządzane.</u>
          <u xml:id="u-304.370" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział V Kampania wyborcza</u>
          <u xml:id="u-304.371" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 11</u>
          <u xml:id="u-304.372" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wszystkie zgromadzenia zwoływane przez wyborców, kandydatów na członków rad samorządu, partie polityczne, zrzeszenia, stowarzyszenia, związki zawodowe oraz komitety i grupy obywatelskie w okresie wyborczym, tj. od dnia zarządzenia wyborów aż do dnia głosowania, nie wymagają zezwolenia organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-304.373" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 12 1. Zgromadzenia przedwyborcze na drogach i placach publicznych powinny być zgłaszane przez osobę zwołującą zgromadzenie organowi administracji państwowej stopnia podstawowego właściwemu ze względu na miejsce planowanego zgromadzenia, nie później niż na 24 godziny przed rozpoczęciem zgromadzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.374" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, może być dokonane pisemnie lub ustnie i powinno zawierać imię, nazwisko i adres osoby zwołującej zgromadzenie oraz jej oświadczenie o przedwyborczym charakterze zgromadzenia. Organ przyjmujący zgłoszenie niezwłocznie wydaje poświadczenie o zgłoszeniu zgromadzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.375" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VI Komisje wyborcze Art. 13</u>
          <u xml:id="u-304.376" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dla przeprowadzenia wyborów powołuje się:</u>
          <u xml:id="u-304.377" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) Państwową Komisję Wyborczą, 2) wojewódzkie komisje wyborcze, 3) okręgowe komisje wyborcze, 4) obwodowe komisje wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-304.378" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej powołuje Państwową Komisję Wyborczą w składzie: przewodniczący, dwaj zastępcy, sekretarz oraz 15—20 członków, wskazanych przez partie polityczne oraz organizacje posiadające w dniu zarządzenia wyborów swoje kluby i koła w Zgromadzeniu Narodowym, przez zrzeszenia, stowarzyszenia, organizacje, związki i centrale związków zawodowych zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, a zrzeszające co najmniej 300 000 członków oraz Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ — „S”. Każdy z wymienionych podmiotów jest reprezentowany w Komisji przez 1 osobę.</u>
          <u xml:id="u-304.379" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Wojewódzkie Komisje Wyborcze w składzie: przewodniczący, dwóch zastępców, sekretarz oraz 8—12 członków powołują wojewodowie według zasad określonych w ust. 2. Prawo zgłaszania przedstawicieli do wojewódzkich komisji wyborczych przysługuje terenowo właściwym władzom wykonawczym wymienionych organizacji oraz komitetom obywatelskim szczebla wojewódzkiego. Wątpliwości co do właściwości terenowej rozstrzyga naczelna władza wykonawcza danej organizacji. Prawo do posiadania swoich przedstawicieli w wojewódzkiej komisji wyborczej mają również organizacje i stowarzyszenia o właściwości lokalnej, jeśli obejmuje ona teren danego województwa.</u>
          <u xml:id="u-304.380" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Okręgowe komisje wyborcze w składzie: przewodniczący, dwóch zastępców, sekretarz i 8—12 członków powołują wojewodowie według zasad określonych w ust. 3. W skład okręgowej komisji wyborczej mogą być powołane także osoby wskazane w końcowej części ust. 3. Organizacje i stowarzyszenia desygnujące takie osoby nie muszą spełniać warunku posiadania określonej liczby członków. Reguła ta odnosi się także do ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-304.381" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Obwodowe komisje wyborcze w składzie: przewodniczący, zastępca, sekretarz i 4—8 członków powołują właściwi wojewodowie według zasad, o których mowa w ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-304.382" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">6. Prawo posiadania swoich przedstawicieli w okręgowych i obwodowych komisjach wyborczych mają też przedstawiciele terenowych komitetów obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-304.383" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 14</u>
          <u xml:id="u-304.384" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do zadań Państwowej Komisji Wyborczej należy:</u>
          <u xml:id="u-304.385" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) sprawowanie nadzoru nad ścisłym przestrzeganiem przepisów ordynacji wyborczej, b) rozpatrywanie odwołań od decyzji wojewódzkich komisji wyborczych, c) ustalanie wiążącej wykładni przepisów wyborczych, d) wykonywanie innych obowiązków wynikających z przepisów niniejszej ustawy, a odnoszących się do procesu wyborczego, e) podanie do wiadomości publicznej zbiorczych wyników wyborów.</u>
          <u xml:id="u-304.386" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 15 1. Do zadań wojewódzkich komisji wyborczych należy:</u>
          <u xml:id="u-304.387" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) sprawowanie nadzoru nad ścisłym przestrzeganiem przepisów ordynacji wyborczej przez okręgowe i obwodowe komisje wyborcze, b) rozpatrywanie skarg na działalność komisji wyborczych niższego szczebla, c) dokonanie podziału na okręgi wyborcze i ustalanie ilości mandatów w okręgach, d) przyjmowanie protestów wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.388" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wojewódzkie komisje wyborcze udzielają w miarę potrzeby wyjaśnień oraz instrukcji komisjom niższego szczebla.</u>
          <u xml:id="u-304.389" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 16</u>
          <u xml:id="u-304.390" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do zadań okręgowych komisji wyborczych należy:</u>
          <u xml:id="u-304.391" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) nadzór nad ścisłym przestrzeganiem przepisów ordynacji wyborczej na swoim terenie oraz udzielanie w miarę potrzeby wyjaśnień i instrukcji obwodowym komisjom wyborczym, b) dokonanie podziału na obwody głosowania, c) rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych, d) rejestrowanie list kandydatów na radnych, e) publiczne ogłaszanie zarejestrowanych list kandydatów, f) dostarczanie obwodowym komisjom kart do głosowania wraz z urzędowymi kopertami, g) ustalanie i ogłaszanie wyników wyborów do samorządu w okręgu, h) wydawanie osobom wybranym zaświadczeń o wyborze, i) przesłanie materiałów z przeprowadzonych wyborów nowo wybranym samorządom.</u>
          <u xml:id="u-304.392" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 17</u>
          <u xml:id="u-304.393" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do zadań obwodowych komisji wyborczych należy:</u>
          <u xml:id="u-304.394" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) wyłożenie spisów wyborców do powszechnego wglądu i przyjmowanie reklamacji dotyczących spisu, b) przeprowadzenie głosowania w obwodzie, c) ustalenie wyników głosowania w obwodzie i ich ogłoszenie, d) przesłanie protokołów wyników głosowania wraz z innymi materiałami z przeprowadzonego głosowania właściwym terytorialnie komisjom wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.395" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 18 1. Państwowa Komisja Wyborcza powinna być powołana najpóźniej na 50 dni przed głosowaniem, wojewódzkie komisje wyborcze ha 45 dni przed głosowaniem, a okręgowe komisje wyborcze najpóźniej na 35 dni przed głosowaniem.</u>
          <u xml:id="u-304.396" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Obwodowe komisje wyborcze winny być powołane najpóźniej na 30 dni przed głosowaniem.</u>
          <u xml:id="u-304.397" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 19 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej po zasięgnięciu opinii Sejmu i Senatu ustala regulamin Państwowej Komisji Wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.398" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Państwowa Komisja Wyborcza ustala regulamin pozostałych komisji wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-304.399" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Gdyby któryś z członków komisji wyborczej jakiegokolwiek stopnia z przyczyn od siebie niezależnych nie mógł brać udziału w pracach komisji, komisja wyborcza wyższego stopnia (Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku Państwowej Komisji Wyborczej) powoła w to miejsce inną osobę spośród kandydatów zgłoszonych przez tę organizację, która utraciła swojego przedstawiciela.</u>
          <u xml:id="u-304.400" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Prezydent Rzeczypospolitej ustala wzór pieczęci komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.401" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 20 1. Pracownik, który wchodzi w skład komisji wyborczej, na czas pełnienia obowiązków w komisji wyborczej otrzymuje urlop bezpłatny.</u>
          <u xml:id="u-304.402" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Osobom wchodzącym w skład komisji wyborczych przysługują diety, zwrot kosztów podróży oraz zryczałtowana rekompensata za utracone zarobki na zasadach określonych przez Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-304.403" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 21</u>
          <u xml:id="u-304.404" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komisje wyborcze po zakończeniu działalności są rozwiązywane przez te organy, które je powołały.</u>
          <u xml:id="u-304.405" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VII Spisy wyborców Art. 22 1. Terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego sporządzają w trzech egzemplarzach spisy wyborców zamieszkałych na terenie objętym ich właściwością. Spis wyborców sporządza się oddzielnie dla każdego obwodu głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.406" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W spisie wyborców wymienia się nazwisko, imię ojca, datę urodzenia i miejsce zamieszkania. Spis wyborców powinien być opatrzony pieczęcią organu sporządzającego spis i podpisem odpowiedzialnej za to osoby.</u>
          <u xml:id="u-304.407" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Spisy wyborców sporządza się na podstawie w pełni zaktualizowanej ewidencji ludności.</u>
          <u xml:id="u-304.408" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. W spisach ludności umieszcza się osoby:</u>
          <u xml:id="u-304.409" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) zameldowane na pobyt stały na terenie obwodu głosowania, b) zameldowane na pobyt czasowy na terenie obwodu głosowania, pod warunkiem, że osoba ta jest zameldowana na stałe w zasięgu terytorialnym samorządu, którego skład wybierany jest w tym obwodzie; o objęciu tych osób spisami wyborców zawiadamia się właściwy dla miejsca stałego zamieszkania organ sporządzający spis wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.410" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Dla obwodów głosowania utworzonych na podstawie art. 8 ust. 2 lit. c) spisy wyborców sporządzane są na podstawie wykazów dostarczanych przez kierowników wymienionych tam zakładów.</u>
          <u xml:id="u-304.411" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 23</u>
          <u xml:id="u-304.412" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Spisy wyborców należy nie później niż 25 dnia przed dniem głosowania przesłać do obwodowych komisji wyborczych w dwóch egzemplarzach oraz w jednym egzemplarzu do terytorialnej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.413" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 24 1. Niezwłocznie po otrzymaniu i jeszcze przed wyłożeniem spisu obwodowa komisja wyborcza sprawdza czy przy sporządzaniu spisu wyborców nie naruszono przepisów niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-304.414" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Obwodowa komisja wyborcza może z urzędu dokonać sprostowań w spisie wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.415" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 25 1. Spisy wyborców powinny być wyłożone w lokalach obwodowych komisji wyborczych codziennie przez 7 godzin w ciągu 14 dni, poczynając od 25 dnia przed dniem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.416" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W czasie wyłożenia spisów każdy uprawniony do głosowania może je przeglądać, sporządzać wyciągi i wnosić reklamacje.</u>
          <u xml:id="u-304.417" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 26 1. Reklamacje wnosi się z uzasadnieniem:</u>
          <u xml:id="u-304.418" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) z powodu pominięcia w spisie osoby uprawnionej do głosowania, b) z powodu umieszczenia w spisie osoby nie uprawnionej do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.419" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Reklamacje wnosi się na piśmie lub ustnie do protokołu ze wskazaniem powodu.</u>
          <u xml:id="u-304.420" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Obwodowa komisja wyborcza rozstrzyga reklamacje niezwłocznie, nie później niż w 3 dni od złożenia reklamacji.</u>
          <u xml:id="u-304.421" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 27</u>
          <u xml:id="u-304.422" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Obwodowa komisja wyborcza rozstrzygając reklamację:</u>
          <u xml:id="u-304.423" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) uzupełnia spis, b) skreśla ze spisu osobę, której reklamacja dotyczy zawiadamiając ją o tym, c) pozostawia reklamację bez uwzględnienia doręczając reklamującemu decyzję wraz z uzasadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-304.424" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 28 1. Od decyzji nie uwzględniającej reklamacji reklamujący może wnieść zażalenie do okręgowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.425" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W przypadku wniesienia reklamacji do okręgowej komisji wyborczej stosuje się odpowiednio przepis art. 27.</u>
          <u xml:id="u-304.426" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 29 1. Od decyzji okręgowej komisji wyborczej nie uwzględniającej zażalenia składającemu za żalenie przysługuje skarga do właściwego, ze względu na miejsce sporządzenia spisu, sądu rejonowego. Do skargi należy załączyć zaskarżoną decyzję wraz z uzasadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-304.427" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Sąd rozpatruje sprawę w postępowaniu nieprocesowym. Rozprawa powinna się odbyć w terminie 3 dni od daty wniesienia skargi. Postanowienie kończące postępowanie sąd uzasadnia i doręcza osobie, która wniosła skargę oraz organowi sporządzającemu spis wyborców. Postanowienie sądu jest ostateczne.</u>
          <u xml:id="u-304.428" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 30 1. Wyborca zmieniający miejsce zamieszkania po sporządzeniu spisu wyborców zostaje na swoje żądanie wpisany do spisu i dopuszczony do głosowania w obwodzie nowego miejsca zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-304.429" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wpisu dokonuje obwodowa komisja wyborcza nowego miejsca zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-304.430" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, przysługuje wyborcy na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego na jego żądanie przez obwodową komisję wyborczą dotychczasowego miejsca zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-304.431" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Wzór zaświadczenia o prawie do głosowania ustala Państwowa Komisja Wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-304.432" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VIII Listy kandydatów Art. 31</u>
          <u xml:id="u-304.433" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Prawo zgłaszania list kandydatów z uwzględnieniem zasad określonych w art. 40 mają:</u>
          <u xml:id="u-304.434" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) partie polityczne, b) zrzeszenia, stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe zarejestrowane na podstawie przepisów prawa oraz terenowe komitety obywatelskie, c) grupy obywateli, w myśl zasad określonych w art. 40 i art. 41.</u>
          <u xml:id="u-304.435" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 32</u>
          <u xml:id="u-304.436" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Listy kandydatów winny być zgłaszane do okręgowej komisji wyborczej nie później niż na 25 dni przed terminem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.437" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 33</u>
          <u xml:id="u-304.438" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Lista nie może zawierać większej ilości kandydatów niż ilość mandatów będących do obsadzenia w okręgu wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.439" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 34</u>
          <u xml:id="u-304.440" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.441" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 35</u>
          <u xml:id="u-304.442" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kandydatem może być tylko osoba stale zamieszkująca na terenie działania gminy, do rady której kandyduje.</u>
          <u xml:id="u-304.443" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Lista winna zawierać nazwisko, imię, datę urodzenia, zawód, miejsce pracy i stanowisko każdego kandydata.</u>
          <u xml:id="u-304.444" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 37</u>
          <u xml:id="u-304.445" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do listy dołącza się pisemną zgodę każdego kandydata wraz z jego oświadczeniem, że nie kandyduje w innym okręgu wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.446" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 38</u>
          <u xml:id="u-304.447" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nazwiska kandydatów na listach winny być oznaczone kolejnymi numerami w porządku alfabetycznym.</u>
          <u xml:id="u-304.448" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 39</u>
          <u xml:id="u-304.449" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zgłoszenie listy powinno zawierać wskazanie pełnomocnika uprawnionego do reprezentowania listy wobec komisji wyborczych i organów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.450" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 40 1. Do zgłoszenia listy wymagane są podpisy 100 wyborców danego okręgu.</u>
          <u xml:id="u-304.451" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Autentyczność podpisu może być kwestionowana tylko przez oświadczenie osoby, której ten podpis się przypisuje. Stwierdzenie, że osoba podpisana nie mieszka na terenie okręgu wyborczego może opierać się tylko na dokumentach ewidencji ludności.</u>
          <u xml:id="u-304.452" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 41</u>
          <u xml:id="u-304.453" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Okręgowa komisja wyborcza nie może odmówić zarejestrowania listy zgłoszonej przez grupę obywateli, jeżeli mimo zakwestionowania jednego lub wielu podpisów ilość pozostałych podpisów spełnia wymagania art. 40.</u>
          <u xml:id="u-304.454" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 42</u>
          <u xml:id="u-304.455" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Listy zgłaszane przez organizacje wymienione w art. 31 ust. 1 lit. a) i b) winny być opatrzone nazwą, odpowiadającą nazwie organizacji zgłaszającej.</u>
          <u xml:id="u-304.456" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 43 1. Listom zgłaszanym przez grupy obywateli komisja wyborcza nadaje nazwę — „lista obywatelska” wraz z nazwą podaną przez zgłaszającego i ewentualnie symbolem.</u>
          <u xml:id="u-304.457" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Nazwy list obywatelskich muszą się wyraźnie odróżniać od nazw list organizacji uprawnionych do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.458" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 44</u>
          <u xml:id="u-304.459" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Okręgowa komisja wyborcza rejestruje listę nie później niż w 3 dni po jej zgłoszeniu.</u>
          <u xml:id="u-304.460" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1. W razie stwierdzenia niezgodności listy z przepisami niniejszej ustawy albo uznania niestosowności nazwy listy obywatelskiej, okręgowa komisja wyborcza nie później niż w 3 dni od zgłoszenia listy wzywa pełnomocnika listy do bezzwłocznego usunięcia wskazanych wadliwości.</u>
          <u xml:id="u-304.461" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Decyzję tę pełnomocnik może w ciągu 2 dni zaskarżyć do wojewódzkiej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.462" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Wojewódzka komisja wyborcza rozstrzyga sprawę ostatecznie w ciągu 3 dni od wpłynięcia skargi.</u>
          <u xml:id="u-304.463" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 46</u>
          <u xml:id="u-304.464" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W razie nieusunięcia wadliwości w terminie 5 dni od wezwania, okręgowa komisja wyborcza wydaje decyzję o odmowie zarejestrowania listy. Przepisy art. 45 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.465" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 47</u>
          <u xml:id="u-304.466" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Bezzwłocznie po upływie terminu zgłaszania list okręgowa komisja wyborcza opatruje listy numerami w porządku odpowiadającym kolejności ich zgłaszania. O przydzieleniu numeru komisja informuje pełnomocnika listy.</u>
          <u xml:id="u-304.467" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 48 1. Naczelne władze organizacji wymienionych w art. 31 ust. 1 lit. a) i b) mogą złożyć do Państwowej Komisji Wyborczej nie później niż 10 dni przed upływem terminu zgłaszania list wniosek o przydzielenie numeru jednolitego dla wszystkich okręgów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-304.468" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Państwowa Komisja Wyborcza nie później niż na 5 dni przed upływem terminu zgłaszania list przydziela numery w porządku odpowiadającym kolejności wpłynięcia wniosków.</u>
          <u xml:id="u-304.469" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej o przydziale numerów winna być podana do wiadomości komisjom wyborczym nie później niż na 2 dni przed upływem terminu zgłaszania list.</u>
          <u xml:id="u-304.470" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział IX</u>
          <u xml:id="u-304.471" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Głosowanie</u>
          <u xml:id="u-304.472" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 49 1. Glosowanie jest tajne.</u>
          <u xml:id="u-304.473" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Obowiązkiem komisji wyborczej jest stworzenie warunków gwarantujących pełną tajność głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.474" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Zachowanie tajności aktu głosowania jest obowiązkiem każdego wyborcy, a jego niedopełnienie uważa się za niedozwoloną agitację.</u>
          <u xml:id="u-304.475" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 50</u>
          <u xml:id="u-304.476" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Każdemu wyborcy przysługuje jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-304.477" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1. Głosowanie przeprowadza obwodowa komisja wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-304.478" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Głosowanie odbywa się tylko w lokalu obwodowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.479" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Od chwili rozpoczęcia głosowania do chwili ustalenia jego wyników w lokalu powinni być: przewodniczący lub jego zastępca i co najmniej dwaj członkowie obwodowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.480" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 52</u>
          <u xml:id="u-304.481" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Od chwili rozpoczęcia prac komisji do chwili ustalenia wyników głosowania w lokalu obwodowej komisji wyborczej może być obecny pełnomocnik każdej listy lub wskazany przez niego mąż zaufania.</u>
          <u xml:id="u-304.482" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 53</u>
          <u xml:id="u-304.483" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej czuwa nad utrzymaniem porządku w czasie głosowania oraz nad zapewnieniem tajności głosowania i może w tym celu wydawać odpowiednie zarządzenia porządkowe. W celu zapewnienia wykonania zarządzeń przewodniczącego może on po uprzednim porozumieniu się z okręgową komisją wyborczą zażądać od odpowiednich organów państwowych przydzielenia straży.</u>
          <u xml:id="u-304.484" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 54</u>
          <u xml:id="u-304.485" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Od zarządzeń przewodniczącego innych niż zażądanie przydzielenia straży służy odwołanie do całej komisji. Odwołanie winno być rozpatrzone bezzwłocznie.</u>
          <u xml:id="u-304.486" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 55 1. Wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek i agitowanie w jakikolwiek inny sposób w dniu głosowania w budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy, jest zabronione.</u>
          <u xml:id="u-304.487" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 56</u>
          <u xml:id="u-304.488" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przed rozpoczęciem głosowania obwodowa komisja wyborcza sprawdza, czy urna jest pusta, czy na miejscu znajdują się spisy wyborców oraz potrzebna do głosowania ilość kart i kopert, jak również czy w lokalu komisji znajduje się pomieszczenie zapewniające tajność głosowania. Po dokonaniu tych czynności komisja zamyka i pieczętuje urnę wyborczą pieczęcią komisji.</u>
          <u xml:id="u-304.489" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 57 1. Od chwili zapieczętowania aż do zakończenia głosowania urny otwierać nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-304.490" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Głosowania przerywać nie wolno. Gdyby wskutek nadzwyczajnych wydarzeń czynności wyborcze były na czas przejściowy uniemożliwione, obwodowa komisja wyborcza może przedłużyć je lub odroczyć do dnia następnego. Zarządzenie takie powinno być natychmiast przesłane do wiadomości właściwej okręgowej komisji wyborczej oraz podane do wiadomości publicznej w sposób przyjęty w danej miejscowości.</u>
          <u xml:id="u-304.491" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. W razie przerwania głosowania komisja pieczętuje urnę i oddaje ją na przechowanie przewodniczącemu. Po podjęciu głosowania komisja stwierdza protokolarnie czy pieczęcie nie zostały naruszone.</u>
          <u xml:id="u-304.492" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 58 1. Głosowanie odbywa się przy pomocy jednostronnie zadrukowanych kart do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.493" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Karta do głosowania zawiera numer i nazwę zarejestrowanej listy oraz nazwiska kandydatów w kolejności alfabetycznej.</u>
          <u xml:id="u-304.494" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Karty do głosowania w okręgu wyborczym nie mogą się różnić formatem, kolorem i rodzajem czcionki wydrukowanego tekstu.</u>
          <u xml:id="u-304.495" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 59 1. Głosowanie odbywa się bez przerwy między godziną 6.00 a 22.00.</u>
          <u xml:id="u-304.496" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. O godzinie 22.00 przewodniczący zarządza zamknięcie lokalu komisji; od tej chwili głosować mogą tylko ci, którzy weszli do lokalu przed godziną zamknięcia.</u>
          <u xml:id="u-304.497" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Obwodowa komisja wyborcza może zarządzić wcześniejsze zamknięcie lokalu wyborczego po oddaniu głosów przez wszystkich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.498" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 60 1. Przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający tożsamość wyborcy. Głosujący nie posiadający dokumentu tożsamości może powołać się na świadectwo dwóch wiarygodnych dla komisji osób.</u>
          <u xml:id="u-304.499" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Decyzja komisji w sprawie tożsamości jest ostateczna.</u>
          <u xml:id="u-304.500" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Komisja sprawdza, czy głosujący figuruje w spisie wyborców i celem zapobieżenia wielokrotnemu głosowaniu stawia znak przy jego nazwisku.</u>
          <u xml:id="u-304.501" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Komisja wręcza głosującemu kopertę oraz karty do głosowania wszystkich list zarejestrowanych w danym okręgu wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.502" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 61 1.Głosujący po dokonaniu przez komisję czynności, o których mowa w art. 60 przechodzi do pomieszczenia zapewniającego tajność głosowania, w którym dokonuje się aktu głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.503" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Akt głosowania polega na:</u>
          <u xml:id="u-304.504" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a)wybraniu spośród wszystkich otrzymanych do głosowania tych kart, na których znajdują się nazwiska kandydatów, na których głosujący postanowił oddać swój głos, w ten sposób można wybrać jedną lub więcej kart do głosowania, b) możliwości skreślenia na wybranej karcie lub kartach nazwisk poszczególnych kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-304.505" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Jeżeli glosujący wybrał więcej niż jedną z kart do głosowania, łączna ilość nieskreślonych nazwisk nie może przekraczać ilości mandatów będących do obsadzenia w danym okręgu. W przeciwnym wypadku głos jest nieważny.</u>
          <u xml:id="u-304.506" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Pozostałe karty głosujący niszczy przerywając na pół i wrzuca do przeznaczonej na to skrzynki, która musi znajdować się w pomieszczeniu zapewniającym tajność głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.507" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Po dokonaniu aktu głosowania wyborca wkłada kartę lub karty do głosowania do koperty, opuszcza pomieszczenie zapewniające tajność głosowania i w obecności komisji wrzuca kopertę do urny.</u>
          <u xml:id="u-304.508" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 62</u>
          <u xml:id="u-304.509" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Osoby niepełnosprawne mogą korzystać przy głosowaniu z pomocy innych osób z wyłączeniem członków komisji, pełnomocników list i mężów zaufania.</u>
          <u xml:id="u-304.510" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział X</u>
          <u xml:id="u-304.511" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustalenie wyników głosowania w obwodzie Art. 63 1. Obwodowa komisja wyborcza niezwłocznie po zakończeniu głosowania przystępuje do ustalania jego wyników.</u>
          <u xml:id="u-304.512" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przy wszystkich czynnościach związanych z ustalaniem wyników głosowania mogą być obecni pełnomocnicy i mężowie zaufania poszczególnych list.</u>
          <u xml:id="u-304.513" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 64 1. Przewodniczący otwiera urnę wyborczą, po czym liczy koperty w niej złożone nie otwierając ich.</u>
          <u xml:id="u-304.514" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Ustala przy pomocy spisu wyborców ilość oddanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-304.515" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Gdyby liczba kopert w urnie różniła się od ilości głosujących, komisja podaje w protokole przypuszczalną przyczynę tej niezgodności.</u>
          <u xml:id="u-304.516" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 65 1. Po ustaleniu ilości oddanych głosów obwodowa komisja wyborcza przystępuje do obliczania ilości głosów oddanych na poszczególne listy.</u>
          <u xml:id="u-304.517" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Przewodniczący otwiera każdą kopertę, wyjmuje z niej kartę lub karty do głosowania, bada ważność i odczytuje treść. Czynności te obserwują i sprawdzają pozostali członkowie komisji. Dwaj członkowie komisji czynią stosowne notatki. Takie same notatki mogą czynić pełnomocnicy i mężowie zaufania. Przy dokonywaniu tych czynności komisja pracuje wspólnie, zakazany jest podział komisji na grupy, podzespoły itp.</u>
          <u xml:id="u-304.518" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 66 1. Nieważne są karty:</u>
          <u xml:id="u-304.519" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) wrzucone do urny bez kopert lub w kopertach nie urzędowych, b) na których skreślono wszystkie nazwiska kandydatów, c) dwie lub więcej, jeżeli wyborca nie dokonał skreśleń, o których mowa w art. 61 ust.</u>
          <u xml:id="u-304.520" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2 lit. b), d) inne niż urzędowe.</u>
          <u xml:id="u-304.521" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Pusta koperta oznacza głos nieważny.</u>
          <u xml:id="u-304.522" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Nieważność oddanego głosu stwierdza obwodowa komisja wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-304.523" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 67 1. Obwodowa komisja wyborcza w protokole ze swoich czynności wymienia liczbę:</u>
          <u xml:id="u-304.524" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) uprawnionych do głosowania, b) oddanych głosów, c) głosów nieważnych, d) głosów ważnych, e) głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów z oznaczeniem przy każdym kandydacie numeru jego listy.</u>
          <u xml:id="u-304.525" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Protokół musi być podpisany przez obecnych członków komisji. Mogą go również podpisać pełnomocnicy i mężowie zaufania poszczególnych list. Następnie protokół łącznie z kartami zawierającymi oddane głosy i spisami wyborców winien być niezwłocznie dostarczony przez przewodniczącego lub jego zastępcę do okręgowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.526" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Jeżeli członek komisji uważa, że protokół jest niezgodny z rzeczywistością, należy jego uwagi umieścić w protokole.</u>
          <u xml:id="u-304.527" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Jeżeli pełnomocnik lub mąż zaufania listy uważa, że protokół jest niezgodny z rzeczywistością, przysługuje mu prawo wniesienia uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów, które należy dołączyć do protokołu. Protokół winien zawierać wzmiankę o dołączonych do niego zarzutach względnie ich braku.</u>
          <u xml:id="u-304.528" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 68 1. Karty do głosowania komisja opakowuje, umieszcza na opakowaniu napis oraz pieczęć danego obwodu.</u>
          <u xml:id="u-304.529" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zdjęcie pieczęci z opakowania zawierającego karty z oddanymi głosami może być dokonane tylko przez okręgową komisję wyborczą po stwierdzeniu stanu pieczęci. Przy tej czynności mogą być obecni pełnomocnicy i mężowie zaufania.</u>
          <u xml:id="u-304.530" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W czynności, o której mowa w art. 67 ust. 2 mogą uczestniczyć pełnomocnicy list lub mężowie zaufania.</u>
          <u xml:id="u-304.531" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 70</u>
          <u xml:id="u-304.532" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Równocześnie z przekazaniem protokołu do okręgowej komisji wyborczej kopia protokołu ma być podana do wiadomości publicznej przez umieszczenie jej na drzwiach lokalu obwodowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.533" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XI</u>
          <u xml:id="u-304.534" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustalenie i ogłoszenie wyników wyborów Art. 71</u>
          <u xml:id="u-304.535" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Niezwłocznie po otrzymaniu materiałów z obwodowych komisji wyborczych okręgowa komisja wyborcza bada protokoły tych komisji, poprawia oczywiste arytmetyczne pomyłki i ustala wynik głosowania w okręgu.</u>
          <u xml:id="u-304.536" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 72 1. Po ustaleniu wyników głosowania okręgowa komisja wyborcza sporządza dla całego okręgu zestawienie liczbowe:</u>
          <u xml:id="u-304.537" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) uprawnionych do głosowania, b) głosujących, c) głosów nieważnych, d) głosów ważnych, e) głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów z oznaczeniem przy każdym nazwisku właściwego numeru listy.</u>
          <u xml:id="u-304.538" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 73 1. Okręgowa Komisja Wyborcza przydziela mandaty kolejno, poczynając od kandydata, który otrzymał największą ilość głosów, aż do wyczerpania mandatów, które są do rozdzielenia w danym okręgu wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-304.539" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Jeżeli przy przydzielaniu ostatniego z mandatów okaże się, że dwóch lub więcej kandydatów otrzymało taką samą ilość głosów, to wszyscy ci kandydaci otrzymują mandaty i odpowiednio zwiększa się liczbę mandatów.</u>
          <u xml:id="u-304.540" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 74</u>
          <u xml:id="u-304.541" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Okręgowa komisja wyborcza ze swych czynności sporządza protokoł.</u>
          <u xml:id="u-304.542" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 75</u>
          <u xml:id="u-304.543" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na podstawie protokołu z wyborów w okręgu okręgowa komisja wyborcza ogłasza wyniki wyborów niezwłocznie po zakończeniu swoich czynności. Oryginał protokołu przekazuje do Państwowej Komisji Wyborczej, jego kopię podaje do publicznej wiadomości przez umieszczenie jej na drzwiach lokalu okręgowej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.544" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 76</u>
          <u xml:id="u-304.545" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wzór protokołu ustala Państwowa Komisja Wyborcza; winien on poza nazwiskami osób wybranych zawierać numer i oznaczenia list, z których osoby te wybrano.</u>
          <u xml:id="u-304.546" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 77</u>
          <u xml:id="u-304.547" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Okręgowa komisja wyborcza w terminie najdalej 3 dni po ogłoszeniu wyników wyborów w okręgu wydaj e członkom samorządu zaświadczenia o wyborze.</u>
          <u xml:id="u-304.548" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 78</u>
          <u xml:id="u-304.549" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie później niż w 12 dni po głosowaniu Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza wyniki wyborów do samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-304.550" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XII</u>
          <u xml:id="u-304.551" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Sprawdzanie ważności wyborów Art. 79 1.Pełnomocnicy zgłoszonych do komisji wyborczych list kandydatów mogą nie później niż w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia przez Państwową Komisję Wyborczą wyników wyborów wnieść protest przeciw wyborowi członka rady samorządu lub ważności wyborów.</u>
          <u xml:id="u-304.552" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2.Protest wnosi się do terenowo właściwej wojewódzkiej komisji wyborczej, która przesyła go do terenowo właściwego sądu wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-304.553" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 80 1. O ważności oprotestowanych wyborów rozstrzyga ostatecznie właściwy miejscowo sąd wojewódzki w składzie 3 sędziów zawodowych, na posiedzeniu jawnym przy udziale skarżącego oraz przedstawicieli właściwej komisji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.554" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Sąd ma prawo badania dokumentów wyborczych, przesłuchiwania świadków oraz prowadzenia uznanego za właściwe postępowania dowodowego.</u>
          <u xml:id="u-304.555" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 81 1. Sąd wojewódzki unieważnia mandat członka rady samorządu terytorialnego, jeżeli zostanie stwierdzone, że naruszono przy jego wyborze przepisy niniejszej ustawy lub dopuszczono się przestępstwa przeciw wyborom.</u>
          <u xml:id="u-304.556" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W przypadku unieważnienia mandatu członka rady samorządu odpowiednia komisja wyborcza ogłasza wybór na członka rady samorządu następnego kandydata, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów.</u>
          <u xml:id="u-304.557" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1. Sąd wojewódzki unieważnia wybory w okręgu lub obwodzie, jeżeli zostanie stwierdzone, że przy wyborach w tym obwodzie lub okręgu dopuszczono się takich naruszeń ordynacji wyborczej lub takich przestępstw przeciw głosowaniu, które mogły mieć wpływ na wyniki wyborów.</u>
          <u xml:id="u-304.558" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Bezzwłocznie po ogłoszeniu wyroku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządza w danym obwodzie lub okręgu ponowne wybory.</u>
          <u xml:id="u-304.559" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Wybory przeprowadza ta sama komisja, chyba że stwierdzone uchybienia odnoszą się do działalności komisji. W takim przypadku Państwowa Komisja Wyborcza powoła nową komisję w trybie przewidzianym przez niniejszą ustawę.</u>
          <u xml:id="u-304.560" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Jeżeli uchybienia stanowiące podstawę wyroku sądu dotyczą spisu wyborców, odpowiedni organ sporządza nowy spis wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.561" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XIII</u>
          <u xml:id="u-304.562" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wygaśnięcie mandatu członka rady samorządu oraz zmiana przynależności terytorialnej Art. 83 1. Wygaśnięcie mandatu członka rady samorządu następuje wskutek:</u>
          <u xml:id="u-304.563" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">a) śmierci, b) zrzeczenia się mandatu, c) utraty prawa wybieralności, d) zmiany stałego miejsca zamieszkania i opuszczenia terenu danej jednostki samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-304.564" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wygaśnięcie mandatu członka rady samorządu stwierdza samorząd, do którego on należał.</u>
          <u xml:id="u-304.565" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Uchwała stwierdzająca wygaśnięcie mandatu członka rady samorządu może być zaskarżona z powodu niezgodności z prawem do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-304.566" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 84</u>
          <u xml:id="u-304.567" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W przypadku wygaśnięcia mandatu członka rady samorządu mandat ten zostaje obsadzony przez kandydata o kolejno największej liczbie uzyskanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-304.568" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 85</u>
          <u xml:id="u-304.569" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Członkowie rady samorządu terytorialnego w okresie kadencji oraz zgodnie z zasadami prawa wyborczego niniejszej ustawy są niezależnie od zmian podziału administracyjnego związani z tym samorządem, na którego obszarze mieszkają. W razie zmiany granic (dzielnic, osiedli) stają się członkami rad działających na terenie miejsca zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-304.570" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wybory do sejmików wojewódzkich Art. 86 1. Delegatami sejmików samorządowych zostają członkowie rad gminnych wybrani w głosowaniu tajnym przez rady, których są członkami.</u>
          <u xml:id="u-304.571" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Delegat na sejmik samorządowy jest równocześnie członkiem rady, która go wybrała. W wypadku wygaśnięcia mandatu radnego, będącego delegatem na sejmik samorządowy, z przyczyn wymienionych w art. 84, a także art. 88 właściwa rada niezwłocznie dokona wyboru uzupełniającego.</u>
          <u xml:id="u-304.572" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 87</u>
          <u xml:id="u-304.573" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kadencja sejmików samorządowych trwa od czasu ich wyboru do chwili wyboru sejmików wojewódzkich przez rady kolejnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-304.574" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 88</u>
          <u xml:id="u-304.575" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W czasie trwania kadencji właściwa rada może odwołać swojego delegata do sejmiku wojewódzkiego większością 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy członków rady.</u>
          <u xml:id="u-304.576" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XV</u>
          <u xml:id="u-304.577" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wybory do rad gromadzkich Art. 89 1. Wybory do rad w gromadach (sołeckich) oraz sołtysów odbywają się na zebraniach wiejskich, w których biorą udział wszyscy mieszkańcy uprawnieni do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.578" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zebranie wyborcze zwołuje wójt w sposób zwyczajowo przyjęty z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-304.579" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. W zebraniu winna brać udział co najmniej połowa uprawnionych do głosowania. W braku kworum zwołuje się następne zebranie w terminie co najmniej tygodniowym, na którym dokonuje się wyborów bez względu na ilość obecnych.</u>
          <u xml:id="u-304.580" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 90 1. Rada sołecka liczy od 3 do 7 członków, stosownie do uchwały zebrania.</u>
          <u xml:id="u-304.581" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Kandydatów na radnych i na sołtysa może zgłosić każdy uczestnik zebrania uprawniony do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-304.582" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Wyborów dokonuje się w głosowaniu tajnym.</u>
          <u xml:id="u-304.583" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Obliczenia głosów dokonuje komisja skrutacyjna, uprzednio wybrana, w składzie 2—5 osób.</u>
          <u xml:id="u-304.584" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Z przebiegu wyborów sporządza się protokół.</u>
          <u xml:id="u-304.585" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział XVI Przepisy końcowe</u>
          <u xml:id="u-304.586" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 91</u>
          <u xml:id="u-304.587" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Koszty wyborów pokrywane są z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-304.588" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 92</u>
          <u xml:id="u-304.589" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Organa administracji państwowej obowiązane są udzielić pomocy komisjom wyborczym w przeprowadzaniu ich czynności. Instytucje państwowe obowiązane są na żądanie okręgowej komisji wyborczej udostępnić lokale dla potrzeb komisji wyborczych oraz zapewnić możliwość urządzenia tych lokali.</u>
          <u xml:id="u-304.590" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 93</u>
          <u xml:id="u-304.591" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pisma w sprawach wyborczych są wolne od opłat skarbowych i sądowych. Pisma komisji wyborczych są wolne od opłat pocztowych.</u>
          <u xml:id="u-304.592" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 94</u>
          <u xml:id="u-304.593" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Dla celów najbliższych wyborów obszary Krakowa, Łodzi i Warszawy traktuje się jako integralne gminy.</u>
          <u xml:id="u-304.594" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 95</u>
          <u xml:id="u-304.595" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Kadencja rad narodowych wybranych w 1988 r. upływa z dniem 3Q kwietnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.596" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 96</u>
          <u xml:id="u-304.597" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Wybory rad w gromadach (sołeckich) oraz sołtysów, a także rad dzielnicowych i osiedlowych winny się odbyć w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-304.598" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 97</u>
          <u xml:id="u-304.599" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-304.600" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uzasadnienie</u>
          <u xml:id="u-304.601" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Nie ma idealnych systemów wyborczych, spełniających jednocześnie oczekiwania wszystkich potencjalnych wyborców.</u>
          <u xml:id="u-304.602" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przedłożony projekt ordynacji wyborczej wybrał opcję większościową, umożliwiającą wybór takich kandydatów, którzy mają największe poparcie ogółu w swoim okręgu wyborczym. System wyborów proporcjonalnych jest w istocie rzeczy głosowaniem na programy i reprezentujące je ugrupowania, tym samym — „upolitycznianiem” działalności gmin. Wybory większościowe preferują wyłącznie konkretnych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-304.603" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Projekt przewiduje w art. 94 potraktowanie — dla potrzeb tych wyborów — Warszawy, Krakowa i Łodzi jako gmin. W rzeczywistości te trzy miasta są w sensie prawnym zlepkiem źle wyodrębnionych dzielnic, zarządzanych przez prezydentów będących, w rozumieniu obecnego prawa, wyłącznie wojewodami. Zdaniem Senatu, dokonany zabieg jest konieczny dla wyboru radnych, którzy mając autentyczne więzi z mieszkańcami Warszawy, Krakowa i Łodzi, mogliby przesądzić o najkorzystniejszym podziale na dzielnice w nieodległej przyszłości i zdecydować wraz z Radą Ministrów, czy należy w tych miastach wyodrębniać dzielnice jako gminy z własnymi budżetami i mieniem komunalnym, czy też nadać dzielnicom status wewnętrznych jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej.</u>
          <u xml:id="u-304.604" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o pracownikach samorządowych</u>
          <u xml:id="u-304.605" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na podstawie art. 20 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Senat postanawia wnieść do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.606" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jednocześnie upoważnia senatora Tadeusza Zielińskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-304.607" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej Projekt przyjęty uchwałą Senatu z dnia 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.608" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa z dnia... o pracownikach samorządowych</u>
          <u xml:id="u-304.609" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział I Przepisy ogólne</u>
          <u xml:id="u-304.610" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 1</u>
          <u xml:id="u-304.611" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa określa prawa i obowiązki pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach samorządu terytorialnego, w szczególności: w organach gminy, miasta, dzielnicy, w ich jednostkach organizacyjnych, w gromadzie, w związkach i porozumieniach komunalnych, w sejmikach wojewódzkich, w stowarzyszeniach gmin i w Związku Gmin oraz w komunalnych przedsiębiorstwach, zakładach i innych instytucjach.</u>
          <u xml:id="u-304.612" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy gminne określają porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy w jednostkach organizacyjnych gminy w sposób zapewniający obywatelom załatwianie spraw w czasie dla nich dogodnym.</u>
          <u xml:id="u-304.613" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział II nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy</u>
          <u xml:id="u-304.614" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 3 1. Pracownikiem samorządowym może być osoba, która:</u>
          <u xml:id="u-304.615" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) jest obywatelem polskim, 2) ukończyła 18 lat życia i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 3) posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku, 4) ma odpowiednie wykształcenie.</u>
          <u xml:id="u-304.616" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Rada gminy określa w drodze uchwały:</u>
          <u xml:id="u-304.617" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) kwalifikacje wymagane do zatrudnienia na danym stanowisku, 2) zasady dokonywania oceny kwalifikacyjnej pracownika samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-304.618" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 4 1. Pracownikami samorządowymi są:</u>
          <u xml:id="u-304.619" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) wójt, burmistrz, jego zastępca (zastępcy), członkowie zarządu gminy, miasta, dzielnicy, sekretarz gminy, dyrektor zarządu miasta, przewodniczący sejmiku, jego zastępcy i członkowie kolegium, a także członkowie zarządu stowarzyszenia gmin oraz Związku Gmin, jeżeli statut tak stanowi, 2) kierownicy komunalnych jednostek organizacyjnych oraz kierownicy komunalnych przedsiębiorstw, zakładów i instytucji, 3) główny księgowy, 4) inni pracownicy zatrudnieni w jednostkach samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-304.620" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Stosunek pracy z osobami, o których mowa w ust. 1 pkt 1 nawiązuje się na podstawie wyboru, z osobami wymienionymi w ust. 1 pkt 2 — na podstawie mianowania, z głównym księgowym przez powołanie, a z osobami, o których mowa w ust. 1 pkt 4 — na podstawie umowy o pracę.</u>
          <u xml:id="u-304.621" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Sposób nawiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi na podstawie wyboru regulują przepisy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-304.622" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Mianowania pracowników samorządowych dokonuje zarząd gminy lub organ określony przez statut.</u>
          <u xml:id="u-304.623" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Organ uprawniony do powołania głównego księgowego oraz do zawierania umów o pracę określa statut.</u>
          <u xml:id="u-304.624" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 5</u>
          <u xml:id="u-304.625" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przed podjęciem pracy pracownik samorządowy z wyboru, mianowany i główny księgo wy składa pisemne ślubowanie następującej treści: — „Ślubuję uroczyście, że na powierzonym mi stanowisku będę wykonywać sumiennie zlecone mi zadania, przestrzegać porządku prawnego, służyć państwu i społeczności lokalnej wykazując życzliwość dla obywateli i zrozumienie dla ich interesów oraz będę strzec tajemnicy państwowej i służbowej”.</u>
          <u xml:id="u-304.626" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 6</u>
          <u xml:id="u-304.627" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia nie mogą być zatrudnione w tym samym organie, urzędzie gminy lub wyspecjalizowanej jednostce pozostającej w strukturze organizacyjnej gminy, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek służbowej podległości.</u>
          <u xml:id="u-304.628" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 7 1. Pracownikami samorządowemu mianowanemu można zlecić czasowe wykonywanie innej pracy niż określona w akcie mianowania, przenieść go czasowo do pracy w innej miejscowości, a w wypadku utraty przez tego pracownika zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, przenieść go na niższe stanowisko. Art. 10 ust. 1, 3, 4, 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. nr 31, poz. 214, z 1984 r. nr 35, poz. 187, z 1988 r. nr 19, poz. 132 i z 1989 r. nr 4, poz. 24 oraz nr 34, poz. 178 i 182) stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.629" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Organ uprawniony do podjęcia czynności, o których mowa w ust. 1 określa statut.</u>
          <u xml:id="u-304.630" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 8</u>
          <u xml:id="u-304.631" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W razie tymczasowego aresztowania pracownika samorządowego stosuje się odpowiednio przepis art. 11 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.632" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 9 1. Wójt może zawiesić w pełnieniu obowiązków pracowniczych na czas nie przekraczający 3 miesięcy pracownika samorządowego mianowanego, jeżeli zostało wszczęte przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne.</u>
          <u xml:id="u-304.633" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W okresie zawieszenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących na podstawie stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-304.634" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 10 1. Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym może nastąpić w drodze wypowiedzenia w razie:</u>
          <u xml:id="u-304.635" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) reorganizacji jednostki samorządu terytorialnego połączonej ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia, 2) niezawinionej utraty uprawnień do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, 3) trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia pracownika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych albo gdy pracownik odmawia przejścia do takiej pracy, 4) nabycia prawa do emerytury.</u>
          <u xml:id="u-304.636" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. W wypadku ustania zatrudnienia z przyczyny, o której mowa w ust. 1 pkt 1, pracownikowi mianowanemu przysługuje wynagrodzenie z funduszów gminy przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-304.637" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Okres wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi mianowanemu wynosi 3 miesiące i kończy się ostatniego dnia miesiąca.</u>
          <u xml:id="u-304.638" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Przed rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikiem mianowanym w wypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 2 organ, który nawiązał stosunek pracy, zasięga opinii zakładowej organizacji związkowej, która może zgłosić w terminie 5 dni umotywowane zastrzeżenia. O rozwiązaniu stosunku pracy zawiadamia się organizację związkową.</u>
          <u xml:id="u-304.639" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 11</u>
          <u xml:id="u-304.640" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pracownik samorządowy mianowany może rozwiązać stosunek pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W okresie wypowiedzenia pracownik może być zwolniony z pełnienia obowiązków z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.641" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 12</u>
          <u xml:id="u-304.642" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Stosunek pracy z pracownikiem mianowanym może ulec rozwiązaniu także w drodze porozumienia stron.</u>
          <u xml:id="u-304.643" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 13</u>
          <u xml:id="u-304.644" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z pracownikiem samorządowym mianowanym i do wygaśnięcia tego stosunku stosuje się odpowiednio art. 14 ust. 1—4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.645" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział III</u>
          <u xml:id="u-304.646" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Obowiązki i prawa pracownika samorządowego Art. 14 1. Pracownik samorządowy jest obowiązany stosować się do zakresu czynności ustalonego przez przełożonego i wykazywać inicjatywę w służbie.</u>
          <u xml:id="u-304.647" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Do obowiązków pracownika samorządowego należy wypełnianie z należytą starannością zgodnych z prawem poleceń służbowych przełożonego.</u>
          <u xml:id="u-304.648" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Jeżeli w przekonaniu pracownika samorządowego polecenie służbowe jest niezgodne z prawem, pracownik ten powinien przedstawić przełożonemu swoje zastrzeżenia; w razie pisemnego potwierdzenia polecenia powinien je wykonać, zawiadamawiając jednocześnie wójta o zastrzeżeniach.</u>
          <u xml:id="u-304.649" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Pracownikowi samorządowemu nie wolno wykonywać poleceń, których wykonanie stanowiłoby przestępstwo lub groziłoby niepowetowanymi stratami.</u>
          <u xml:id="u-304.650" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 15</u>
          <u xml:id="u-304.651" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pracownik samorządowy nie może wykonywać zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z jego obowiązkami służbowymi albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność.</u>
          <u xml:id="u-304.652" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 16 1. Pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-304.653" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Wynagrodzenie pracownika samorządowego z wyboru, głównego księgowego i pracownika mianowanego nie może być niższe od wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę.</u>
          <u xml:id="u-304.654" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady wynagrodzenia pracowników samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.655" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 17</u>
          <u xml:id="u-304.656" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rada gminy mając na względzie wykazywaną w pracy inicjatywę pracownika samorządowego oraz jakość pracy może przyznawać nagrody. Może także określać dodatki do wynagrodzeń i ich wysokość.</u>
          <u xml:id="u-304.657" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 18 1. Pracownikom samorządowym wymienionym w art. 4 ust. 1 pkt 1—3 przysługuje dodatek za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowe oraz jednorazowa odprawa przy przechodzeniu na rentę lub emeryturę. Art. 22 ust. 1, art. 23 oraz art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się odpowiednio.</u>
          <u xml:id="u-304.658" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia warunki, w jakich do okresu pracy w jednostkach samorządu terytorialnego wlicza się okres zatrudnienia w innych zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-304.659" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 19</u>
          <u xml:id="u-304.660" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pracownikowi samorządowemu wymienionemu w art. 4 ust. 1 pkt 1—3 oraz jego małżonkowi przysługuje prawo do korzystania z 5O°/o ulgi w opłacie za przejazd koleją oraz autobusami Państwowej Komunikacji Samochodowej.</u>
          <u xml:id="u-304.661" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do świadczeń przysługujących pracownikowi samorządowemu w związku z podróżą służbową lub przeniesieniem do pracy w innej miejscowości stosuje się odpowiednio przepisy o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.662" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 21</u>
          <u xml:id="u-304.663" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Pracownikowi samorządowemu przysługują świadczenia emerytalne i rentowe na zasadach określonych w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-304.664" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 22</u>
          <u xml:id="u-304.665" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Do czasu pracy pracownika samorządowego oraz do wyboru przysługującego pracownikowi pomiędzy wynagrodzeniem za zatrudnienie poza normalnymi godzinami pracy a wolnym czasem stosuje się odpowiednio przepisy art. 29 oraz art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.666" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział IV</u>
          <u xml:id="u-304.667" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Odznaczenia art. 23</u>
          <u xml:id="u-304.668" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W zakresie nadawania — „Złotego Krzyża Zasługi” i — „Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski” stosuje się odpowiednio art. 32 i 33 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.669" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział V</u>
          <u xml:id="u-304.670" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna pracowników samorządowych Art. 24 W sprawach odpowiedzialności porządkowej i dyscyplinarnej pracowników samorządowych w kwestiach nie uregulowanych w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.671" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 25</u>
          <u xml:id="u-304.672" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Karę porządkową w postaci upomnienia udziela bezpośredni przełożony pracownika samorządowego. Pracownik może w ciągu 3 dni od zawiadomienia go o ukaraniu odwołać się do wójta.</u>
          <u xml:id="u-304.673" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 26 1. Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych są powołane komisje dyscyplinarne I i II instancji.</u>
          <u xml:id="u-304.674" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Komisja dyscyplinarna I instancji składa się z członków wybranych — w liczbie wskazanej w statucie — przez radę gminy spośród pracowników samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.675" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3. Komisja dyscyplinarna II instancji składa się z członków wybranych — w liczbie wskazanej w statucie — przez radę gminy spośród radnych.</u>
          <u xml:id="u-304.676" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4. Przewodniczących i wiceprzewodniczących komisji dyscyplinarnych wybierają spośród siebie członkowie tych komisji.</u>
          <u xml:id="u-304.677" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5. Komisje dyscyplinarne orzekają w zespołach trzyosobowych.</u>
          <u xml:id="u-304.678" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">6. Zespół orzekający wyznacza przewodniczący komisji dyscyplinarnej.</u>
          <u xml:id="u-304.679" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">7. Członków komisji dyscyplinarnych powołuje się na okres kadencji rady.</u>
          <u xml:id="u-304.680" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">8. Obsługę administracyjną komisji dyscyplinarnych zapewnia wójt.</u>
          <u xml:id="u-304.681" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 27 1. Rzecznika dyscyplinarnego w sprawie dyscyplinarnej wyznacza wójt spośród pracowników mianowanych.</u>
          <u xml:id="u-304.682" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Rzecznik dyscyplinarny jest związany wskazaniami organu, który go wyznaczył.</u>
          <u xml:id="u-304.683" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 28</u>
          <u xml:id="u-304.684" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określa szczegółowy tryb postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi, wydawania i wykonywania orzeczeń tych komisji oraz zasady wznowienia postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi, wydawania i wykonywania orzeczeń tych komisji.</u>
          <u xml:id="u-304.685" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rozdział VI Przepisy końcowe Art. 29</u>
          <u xml:id="u-304.686" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W kwestiach nie uregulowanych w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-304.687" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 30</u>
          <u xml:id="u-304.688" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jeżeli niniejsza ustawa używa w znaczeniu ogólnym określeń — „rada gminy”, „zarząd gminy”, — „wójt”, odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do rady miejskiej, zarządu miasta, burmistrza i prezydenta oraz do innych jednostek samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-304.689" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 31</u>
          <u xml:id="u-304.690" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Z dniem wejścia w życie ustawy pracownicy zatrudnieni w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego stają się pracownikami samorządowymi. Jednakże stosunek pracy ulega rozwiązaniu z tymi pracownikami, z którymi w terminie do dnia 31 grudnia 1990 r. nie zostanie nawiązany stosunek pracy na dalszy okres. Rozwiązanie stosunku pracy następuje za trzymiesięcznym wypowiedzeniem według zasad przyjętych przy likwidacji zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-304.691" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 32</u>
          <u xml:id="u-304.692" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa wchodzi w życie w terminie i na zasadach określonych ustawą z dnia ..</u>
          <u xml:id="u-304.693" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przepisy przejściowe i wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-304.694" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uzasadnienie</u>
          <u xml:id="u-304.695" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Swoistość roli i zadań samorządu terytorialnego, odmiennych od celów i zadań organów administracji państwowej, a także zakładów pracy w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy przemawia za tym, że potrzebna jest szczególna regulacja stosunków pracy pracowników samorządowych, zatrudnionych w jednostkach samorządu terytorialnego. Celowi temu służy projektowana ustawa o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.696" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Prawa i obowiązki pracowników samorządowych są podobne, ale nie tożsame z prawami i obowiązkami pracowników administracji państwowej. Dlatego też w projekcie ustawy uregulowano samodzielnie te problemy, które są swoiste dla pracowników samorządowych, w zakresie zaś, w którym regulacja prawna nie wymaga odstąpienia od unormowań dotyczących pracowników państwowych, posłużono się metodą odesłań do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Dzięki zastosowaniu tej metody projektowana ustawa zachowuje niezbędną zwięzłość, przy równoczesnym wyczerpaniu całej materii normatywnej poprzez stosowne odesłania, o których już wspomniano.</u>
          <u xml:id="u-304.697" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W rozdziale II uregulowano zagadnienia związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikami samorządowymi, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-304.698" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1. Zdefiniowano pojęcie pracowników samorządowych, obejmujące cztery ich kategorie, tj.: zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania, powołania oraz umowy o pracę.</u>
          <u xml:id="u-304.699" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Inaczej niż w przepisach o pracownikach urzędów państwowych uregulowano sposób nawiązywania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi, stanowiąc, że stosunek pracy na podstawie wyboru nawiązuje się stosownie do przepisów o samorządzie terytorialnym, mianowania zaś i powołania dokonuje zarząd gminy lub inny organ określony w statucie. Wobec tego, że jednostki samorządu terytorialnego nie są organami administracji państwowej, choć mogą wykonywać czynności zlecone z zakresu administracji państwowej, uznano, iż czynności w sprawach wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi mianowanymi dokonują właściwe organy gminy w formie czynności prawnej, a nie w formie decyzji administracyjnej, która — jak ma to miejsce w odniesieniu do pracowników administracji państwowej — podlega, po wyczerpaniu toku instancji, zaskarżeniu do sądu administracyjnego. W konsekwencji spory dotyczące wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne (sądy pracy).</u>
          <u xml:id="u-304.700" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zamieszczona w rozdziale III regulacja praw i obowiązków pracownika samorządowego odbiega w sposób istotny od regulacji tej materii w Kodeksie pracy, zbliżona jest natomiast do unormowań zamieszczonych w przepisach o pracownikach urzędów państwowych. Za taką właśnie regulacją przemawia znacznie szerszy niż w typowych zakładach pracy rozmiar zadań i obowiązków jednostek samorządu terytorialnego względem społeczności lokalnej na terenach działania tych jednostek. Z tych samych przyczyn unormowanie praw pracowników samorządowych w zakresie wynagrodzenia za pracę i innych związanych z nią świadczeń zostało optymalnie zbliżone do unormowań dotyczących pracowników państwowych. Dokonywanie czynności w tych sprawach powierzono w zasadzie właściwym organom gminy bądź innej jednostki samorządu terytorialnego jako podmiotu samodzielnego i samorządnego. W celu przybliżenia unormowań dotyczących pracowników samorządowych w odniesieniu do pracowników państwowych, a, także w celu zapobiegnięcia rozbieżności w ustalaniu wynagrodzeń w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego, przewidziano, że — w drodze wyjątku — zasady wynagradzania pracowników samorządowych ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-304.701" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przewidzianą w rozdziale IV odpowiedzialność porządkową i dyscyplinarną ograniczono do pracowników samorządowych mianowanych. Uznano bowiem, że w odniesieniu do pracowników z wyboru tego rodzaju odpowiedzialność kolidowałaby z istotą i charakterem funkcji sprawowanych z wyboru. Co do pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nie zachodzi potrzeba regulacji szczególnej, bowiem zakres wspomnianej odpowiedzialności w stosunku do tych pracowników regulują wprost przepisy Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-304.702" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Zgodnie z zasadą samorządności i samodzielności jednostek samorządu terytorialnego projektuje się uregulowanie liczby członków i składu komisji dyscyplinarnych w statucie właściwej jednostki samorządu terytorialnego, pozostawiając jednak Radzie Ministrów określenie szczegółowego trybu postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi, a także wzruszania wydawanych przez nie orzeczeń. Taka jednolita i obowiązująca we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego regulacja zapobiegnie rozbieżnym praktykom lokalnym i stworzy niezbędne gwarancje ochrony praw obwinionych w postępowaniu dyscyplinarnym. Wzorem projektu ustawy o samorządzie terytorialnym regulacja szczegółowa poszczególnych rozdziałów projektu ustawy o pracownikach samorządowych odnosi się do gminy i jej organów, stosownie jednak do normy zamieszczonej w przepisach rozdziału V — przepisy końcowe, regulację tę stosuje się także do innych jednostek samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-304.703" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">W przepisach końcowych zamieszczono także odesłanie do odpowiedniego stosowania Kodeksu pracy w kwestiach nie uregulowanych inaczej w projektowanej ustawie. Kodeks ten nie będzie mieć w zasadzie pełnego zastosowania w odniesieniu do pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, w odniesieniu zaś do innych pracowników o tyle, o ile co innego nie wynika z przepisów projektowanej ustawy oraz powołanych w nich przepisów ustawy o pracownikach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-304.704" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ostatni artykuł projektu ustawy ma charakter przepisu przechodniego. Jako zasadę przyjęto w nim, że pracownicy zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy w dotychczasowych terenowych organach administracji państwowej stopnia podstawowego stają się pracownikami samorządowymi. Regulacja ta usuwa lukę, jaka powstałaby z chwilą wejścia w życie ustawy w braku takiej regulacji. Ze względu jednak na to, że istnieje możliwość, iż nie wszyscy z tych pracowników okażą się przydatni do pracy w jednostkach samorządu terytorialnego ze względu na zakres i rodzaj stojących przed tym samorządem zadań, przyjęto, że w okresie ustalonym w ustawie powinno nastąpić od nowa nawiązanie z nimi stosunku pracy na dalszy okres. Stosunek pracy z tymi pracownikami, z którymi nie zostanie nawiązany od nowa, ulega rozwiązaniu. Jednakże w celu zapewnienia należytej ochrony ostatnio wymienionym pracownikom wprowadzono wymaganie rozwiązania stosunku pracy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-304.705" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała</u>
          <u xml:id="u-304.706" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</u>
          <u xml:id="u-304.707" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Na podstawie art. 20 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Senat postanawia wnieść do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-304.708" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Jednocześnie upoważnia się senator Alicję Grześkowiak do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-304.709" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej Projekt przyjęty uchwałą Senatu z dnia 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.710" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa z dnia... o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1 W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1976 r. nr 7, poz. 36, z 1980 r. nr 22, poz. 81, z 1982 r. nr 11, poz. 83, z 1983 r. nr 39, poz. 175, z 1987 r. nr 14, poz. 82, z 1988 r. nr 19, poz. 129, z 1989 r. nr 19, poz. 101 i nr 75, poz. 444) wprowadza się następujące zmiany:</u>
          <u xml:id="u-304.711" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) w art. 2 ust. 2 wyrazy — „do Sejmu, Senatu i do rad narodowych” zastępuje się wyrazami — „do Sejmu i Senatu”;</u>
          <u xml:id="u-304.712" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2) w art. 32 f) ust. 1 pkt 1, w art. 94 ust. 1, w art. 96, 100, 101 i 102 użyte w różnych przypadkach wyrazy — „rady narodowe” zastępuje się użytymi w odpowiednich przypadkach wyrazami — „rady gmin”;</u>
          <u xml:id="u-304.713" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">3) art. 32 h) skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-304.714" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">4) tytuł rozdziału 5 otrzymuje brzmienie: — „Organy administracji państwowej”;</u>
          <u xml:id="u-304.715" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">5) w art. 41 pkt 11 po wyrazie — „administracji” dodaje się wyraz „państwowej”;</u>
          <u xml:id="u-304.716" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">6) oznaczenie i tytuł rozdziału 6 skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-304.717" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">7) art. 43—51 skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-304.718" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">8) art. 52 otrzymuje brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-304.719" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">„Art. 52. 1. Wojewodowie są przedstawicielami rządu na swoim terenie. Wojewodowie sprawują administrację państwową na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalanymi przez organy nadrzędne.</u>
          <u xml:id="u-304.720" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">2. Zadania z zakresu terenowej administracji państwowej mogą być powierzone organom samorządu terytorialnego”;</u>
          <u xml:id="u-304.721" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">9) art. 53—55 skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-304.722" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">10) w art. 59 ust. 3 wyrazy — „wybierani przez rady narodowe” zastępuje się wyrazem — „wybieralni” i dodaje się zdanie: — „Zasady i tryb wyboru ławników sądów powszechnych i szczególnych oraz ich kadencję określa ustawa”;</u>
          <u xml:id="u-304.723" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">11) w art. 59 ust. 4 skreśla się.</u>
          <u xml:id="u-304.724" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Art. 2</u>
          <u xml:id="u-304.725" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 maja 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.726" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uzasadnienie</u>
          <u xml:id="u-304.727" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zawiera propozycje niezbędnych zmian w związku z proponowanym nowym modelem samorządów terytorialnych. Zmiany Konstytucji otwierają drogę przemianom i realizują w sposób konkretny wprowadzaną w ostatniej nowelizacji Konstytucji w art. 5 zasadę samorządności obywateli.</u>
          <u xml:id="u-304.728" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Proponowane zmiany mają więc przede wszystkim charakter dostosowujący zapisy Konstytucji do nowej koncepcji samorządu terytorialnego, opracowanej w przedkładanym razem z projektem ustawy o zmianie Konstytucji pakiecie projektów ustaw samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-304.729" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Rady narodowe według projektu przestają być organami władzy. Konsekwencją tego jest konieczność bądź skreślenia przepisów Konstytucji, które zawierają regulacje dotyczące rad narodowych, bądź zastąpienia ich nowym pojęciem — „rad gmin”.</u>
          <u xml:id="u-304.730" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Projekt zawiera także propozycję niezbędnej zmiany w zakresie terenowych organów administracji państwowej. Administrację tę sprawują wojewodowie, którzy są przedstawicielami rządu na swoim terenie. Zadania z zakresu terenowej administracji państwowej mogą być powierzone organom samorządu terytorialnego. Zmiany te znajdują wyraz w nowej wersji art. 52 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-304.731" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przedstawione propozycje zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią niezwykle ważny, kolejny etap na drodze ewolucyjnego przekształcania konstytucyjnych zasad ustroju państwa. Dają one podstawy prawne do realizacji dążeń społeczeństwa do samorządności.</u>
          <u xml:id="u-304.732" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Komisja Konstytucyjna Sejmu i Komisja Konstytucyjna Senatu prowadzą prace nad nową Konstytucją i w niej z pewnością znajdzie miejsce ostateczne ujęcie modelu samorządności lokalnej Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-304.733" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała</u>
          <u xml:id="u-304.734" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wyboru senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa</u>
          <u xml:id="u-304.735" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa dokonuje wyboru następujących senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa:</u>
          <u xml:id="u-304.736" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">1) senator Ryszard Juszkiewicz, 2) senator Lech Kozioł.</u>
          <u xml:id="u-304.737" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Treść</u>
          <u xml:id="u-304.738" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">17 posiedzenia Senatu w dniu 19 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-304.739" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Otwarcie posiedzenia*</u>
          <u xml:id="u-304.740" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Powołanie sekretarzy</u>
          <u xml:id="u-304.741" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Przyjęcie porządku dziennego [Marszałek A. Stelmachwski.........................5](#bookmark1) [senator P. Andrzejewski..............................](#bookmark2)5 [Marszałek A. Stelmachowski.......................5](#bookmark5) Zgłoszenie kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa [senator E. Wende........................................7](#bookmark6) Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie samorządu terytorialnego</u>
          <u xml:id="u-304.742" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator J. Stępień.......................................8](#bookmark10)</u>
          <u xml:id="u-304.743" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie ordynacji wyborczej do samorządu terytorialnego senator S. Żytkowski.................................20 Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie pracowników komunalnych [senator T. Zieliński....................................25](#bookmark14) Inicjatywa ustawodawcza Senatu w sprawie zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [senator A. Grześkowiak.............................29](#bookmark16) Łączna debata podsekretarz stanu J. Regulski.................32 sekretarz stanu J. Kołodziejski..................37 [senator A. Chełkowski...............................](#bookmark20)41 [senator, J. Góralczyk.................................42](#bookmark22) [senator J. Dietl...........................................44](#bookmark24) [senator A. Celiński.....................................46](#bookmark26)</u>
          <u xml:id="u-304.744" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator J. J. Lipski.....................................49](#bookmark29)</u>
          <u xml:id="u-304.745" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator ](#bookmark31)R Ganowicz...................................52 [senator H. Stępniak ...................................55](#bookmark33) senator B. Kołodziej ...................................57 [senator P. Andrzejewski ............................60](#bookmark37) [senator J. Pietrzak .....................................61](#bookmark76) [senator A. Borowski ...................................63](#bookmark40) [senator E. Pyziołek ....................................65](#bookmark42) [senator A. Wielowieyski .............................65](#bookmark44) senator F. Sobieski ....................................69 [senator J. Musiał ........................................71](#bookmark48)</u>
          <u xml:id="u-304.746" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator L. Piotrowski ..................................72](#bookmark50)</u>
          <u xml:id="u-304.747" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator A. Piesiak ......................................74](#bookmark52)</u>
          <u xml:id="u-304.748" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator W. Piotrowski ................................76](#bookmark270)</u>
          <u xml:id="u-304.749" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator J, Kozłowski ..................................80](#bookmark55) [senator Z. Rokicki ......................................81](#bookmark57)</u>
          <u xml:id="u-304.750" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator A. Szczypiorski .............................83](#bookmark59)</u>
          <u xml:id="u-304.751" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">[senator A. Tomaszewicz ...........................87](#bookmark61) senator S. Żak ...........................................88 [senator M. Krzanowski ..............................89](#bookmark65) sekretarz stanu J. Kołodziejski ..................91 Komunikaty [senator A. Piesiak .....................................93](#bookmark70) Dyskusja i głosowanie nad poprawkami do projektów uchwal senator J. Stępień .....................................93 [senator Z. Kuratowska ..............................99](#bookmark92) Przyjęcie uchwały w sprawie ustawy o samorządzie terytorialnym ......................118 Przyjęcie uchwały w sprawie ustawy o ordynacji wyborczej do organów gminy .133 Przyjęcie uchwały w sprawie ustawy o pracownikach samorządowych ..............137 Przyjęcie uchwały w sprawie ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej .................................................139 Wybory przedstawicieli Senatu do Krajowej Rady Sądownictwa ................................139 Sprawy różne [senator P. Andrzejewski ........................140](#bookmark223) [senator L. Kaczyński .............................142](#bookmark285) [senator S. Dembiński ............................143](#bookmark287) Ogłoszenie wyników wyborów przedstawicieli Senatu do Krajowej Rady Sądownictwa 145 Sprawy różne (cd.) [senator W. Piotrowski .............................145](#bookmark114) [senator W. Findeisen ..............................143](#bookmark190) [senator H. Wilk ........................................149](#bookmark300) [senator A. Borowski ................................149](#bookmark209) [senator J. Stępień ...................................150](#bookmark200) Zamknięcie posiedzenia Uchwały Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o samorządzie terytorialnym ............................................151</u>
          <u xml:id="u-304.752" who="#MarszalekAndrzejStelmachowski">Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o ordynacji wyborczej do organów gminy ..................176 Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o pracownikach samorządowych .....................................196 Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wniesienia do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianach w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ......205 Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 stycznia 1990 r. w sprawie wyboru senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa ..........................................208</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>