text_structure.xml
62.4 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godzinie 16 minut 06</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Jerzy Chróścikowski</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Szanowni Państwo, rozpoczynamy posiedzenie komisji. Jest to nasze sto trzydzieste posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dzisiaj mamy do rozpatrzenia 2 punkty: informacja ministra rolnictwa i rozwoju wsi na temat sprawozdania z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za rok 2018 oraz plan pracy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na najbliższy czas.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Jak rozumiemy, ten czas to jest teraz, chodzi o to, co tam się dzieje, co będzie się jeszcze działo do jesieni, bo potem, po jesieni, to wiadomo, będzie po zbiorach, a do jesieni jeszcze zbieramy i składamy wnioski. Mam nadzieję, że pani prezes i pan minister coś więcej nam przekażą.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Witam bardzo serdecznie pana ministra Tadeusza Romańczuka, sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi; witam panią Marię Fajger, prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; panią Małgorzatę Sztoldman, dyrektor Departamentu Analiz i Sprawozdawczości w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; witam panią Katarzynę Wysocką, doradcę ekonomicznego w Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Najwyższa Izba Kontroli. Jest też z nami pan Grzegorz Anczewski, stały gość, zawsze nas tu odwiedzający, doradca Krajowej Rady Izb Rolniczych. Witam też kolegów senatorów, nasze biuro, sekretariat.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Panie Ministrze, rozumiemy, że taki dokument się ukazał, jest informacja, ale nasza komisja zawsze stara się też dodatkowo zebrać informacje, tym razem o działalności za rok ubiegły. Co roku to robimy, w związku z tym teraz też chcielibyśmy usłyszeć coś więcej. Sami widzimy, jak jest w terenie, ale dokumenty są dokumentami.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Proszę, Panie Ministrze, o krótką informację.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiRozwojuWsiTadeuszRomanczuk">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo! Pozwoli pan przewodniczący, że przekażę głos pani prezes Fajger. Ona bardzo dobrze to przedstawi, lepiej ode mnie.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dziękuję, Panie Ministrze. Nie spodziewałem się, że tak krótko, ale dziękuję.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Proszę, Pani Prezes.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Szanowny Panie Przewodniczący! Panowie Senatorowie! Panie i Panowie!</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Pozwolę sobie posłużyć się krótką prezentacją multimedialną, aby przedstawić sprawozdanie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za rok 2018, a w drugiej części, również w oparciu o prezentację, przedstawię nasze plany na najbliższe miesiące.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak dla przypomnienia powiem o naszych funkcjach. Jesteśmy agencją płatniczą dla polityki rolnej, dla polityki rybackiej, jesteśmy instytucją wdrażającą instrumenty polityki rolnej i rybackiej, mówimy o płatnościach bezpośrednich i organizacji rynków rolnych. W odniesieniu do większości działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich jesteśmy instytucją wdrażającą, tak samo w odniesieniu większości działań programu „Rybactwo i morze” oraz niektórych mechanizmów regulacji rynkowej.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Realizujemy też płatności w ramach budżetu krajowego. Wiadomo, że one się zmieniają, zmieniają się instrumenty wsparcia, zmienia się skala w zależności od potrzeb, więc na bieżąco te wszystkie działania, które w polityce rolnej krajowej są nam zadane, również realizujemy. Oceniamy wnioski i wypłacamy środki finansowe.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Prowadzimy rejestry, które pozwalają nam w sposób dobry i zorganizowany zarządzać tak dużą liczbą wniosków w tak szerokim wachlarzu działań. Mówimy tutaj o takich systemach, jak system identyfikacji i rejestracji zwierząt. To jest ten podstawowy system, który jest nam potrzebny we współpracy z weterynarią. Weterynaria używa tego systemu do ścieżki bezpiecznej „od pola do stołu”, my używamy tego systemu do płatności, które są związane z produkcją zwierzęcą, do ich weryfikacji.</u>
<u xml:id="u-3.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">System identyfikacji działek rolnych i danych przestrzennych GIS to jest podstawowy nasz system, na którym bazujemy przy weryfikacji bardzo wielu, powiedziałabym, zdecydowanej większości wniosków wpływających do naszej instytucji.</u>
<u xml:id="u-3.6" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Prowadzimy ewidencję producentów. To jest to, co nas znakomicie chroni przed podwójnym finansowaniem, ponieważ każdy z naszych wnioskodawców, a potem beneficjentów, ma 1 unikalny, niepowtarzalny numer, którym posługuje się we współpracy z agencją.</u>
<u xml:id="u-3.7" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Mamy również rejestr organizacji charytatywnych, jednostek, które generalnie pracują w obszarze regulacji rynkowych, myślę tu głównie o programach dla szkół. Mamy rejestr grup i organizacji producentów, mamy rejestr upoważnionych gwarantów dla tych naszych beneficjentów działań inwestycyjnych, którzy chcą zrealizować swoje inwestycje również w oparciu o kredyty, a od ubiegłego roku, od jesieni prowadzimy rejestr kół gospodyń wiejskich.</u>
<u xml:id="u-3.8" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak wygląda nasza struktura organizacyjna od samego dołu. Jest 314 biur powiatowych, w każdym powiecie mamy swoje biuro, w każdym województwie jest oddział, więc jest 16 oddziałów regionalnych, i jest centrala na ul. Poleczki w Warszawie.</u>
<u xml:id="u-3.9" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Stan zatrudnienia naszej instytucji to ponad 11 tysięcy osób, z czego ponad 55% pracuje w tych najbardziej zbliżonych do naszych beneficjentów obszarach, a więc w biurach powiatowych, ponad 1/3 w oddziałach regionalnych i 1 tysiąc 200 osób w centrali agencji. Tutaj jest więcej szczegółów, tak aby państwo mogli zobaczyć, w którym oddziale regionalnym jaka liczba pracowników pracuje, zarówno w oddziałach regionalnych, jak i w biurach powiatowych.</u>
<u xml:id="u-3.10" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Programy realizowane w 2018 r. to oczywiście kampania 2018 r. w płatnościach bezpośrednich i w tych płatnościach obszarowych, które towarzyszą tej kampanii, a więc ONW rolnośrodowiskowe i zalesieniowe; kontynuacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, kontynuacja Programu Operacyjnego „Rybactwo i morze” oraz mechanizmy wspólnej organizacji rynków rolnych. My od 1 września 2017 r. przejęliśmy szereg działań po Agencji Rynku Rolnego, rok 2018 był pierwszym pełnym rokiem realizacji tych mechanizmów. Oczywiście w zakresie pomocy krajowej też kontynuacja, ale w niektórych obszarach zupełnie nowe działania.</u>
<u xml:id="u-3.11" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Pomoc udzielona przez agencję w 2018 r. zamyka się kwotą 24 miliardów 700 milionów zł. Oczywiście największa pula, jak co roku, dotyczy najbardziej powszechnych działań, a więc płatności bezpośrednich, jest to 14 miliardów 600 milionów zł, ponad 7 miliardów w Programie Rozwoju Obszaru Wiejskich, w pomocy krajowej – 1 miliard 860 milionów zł, nieco mniejsze kwoty w regulacjach rynkowych i w programie „Rybactwo i morze”.</u>
<u xml:id="u-3.12" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak ta pomoc udzielana przez agencję restrukturyzacji jest podzielona na nasze województwa. Widać wyraźnie, pokazują to belki na tym wykresie, jaką wielką część zajmują płatności bezpośrednie, jaką część Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, jaką program rybny i programy dotyczące regulacji rynkowych.</u>
<u xml:id="u-3.13" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeśli chodzi o płatności bezpośrednie za 2018 r., to trzeba przypomnieć, że kończyliśmy wypłacać środki w ramach kampanii 2017 r., to było ponad 5 miliardów zł. Terminy ustawowe, które nas obligują, to jest koniec czerwca dla kampanii z poprzedniego roku, a więc w tym czasie wydaliśmy jeszcze 5 miliardów z kampanii 2017 r., oraz 9 miliardów 500 milionów zł z kampanii 2018 r.</u>
<u xml:id="u-3.14" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Mamy, zdaje się, troszkę inne formy PowerPointa i nie widać… Myśmy co innego wpisali, a co innego jest na wykresie. W każdym razie bardzo wyraźnie chciałabym powiedzieć o 2 rzeczach. Rok 2018 był rokiem, w którym płaciliśmy po raz kolejny zaliczki. Zaliczki są wypłacane od 16 października do końca listopada i w tym czasie w płatnościach bezpośrednich 9 miliardów 200 milionów zł trafiło na konta naszych beneficjentów. 97% rolników uzyskało te zaliczki, ponad 61% koperty finansowej trafiło do nich właśnie w tej formule. 1 grudnia rozpoczęliśmy wypłatę płatności końcowych, to między 9,2 a 9,5 to są właśnie te miliony, które poszły już w płatnościach końcowych w pierwszym miesiącu tych płatności, a więc w ostatnim miesiącu 2018 r.</u>
<u xml:id="u-3.15" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jak powiedziałam, to jest kontynuacja realizacji tego programu. W 2018 r. uruchomiono 24 nabory wniosków, wdrażaliśmy je według harmonogramu przygotowanego przez ministerstwo rolnictwa, oczywiście w konsultacji z agencją restrukturyzacji. Ten dobry zwyczaj robienia harmonogramów pozwala też beneficjentom lepiej przygotować się do naborów wniosków, które mamy zaplanowane.</u>
<u xml:id="u-3.16" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">I tak patrząc na 2018 r. w stosunku do tego, jak posuwamy się w zaawansowaniu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, to 889,5 tysiąca, a więc 25% wszystkich wniosków, które od początku realizacji tego programu zostały złożone, złożono właśnie w 2018 r. Podpisaliśmy ponad 980 tysięcy decyzji i umów, tj. ponad 31% wszystkich decyzji i umów od początku realizacji programu. Wypłaciliśmy ponad 7 miliardów 350 milionów, a więc od początku realizacji programu ponad 44,5%. Na dole pozwoliliśmy sobie jeszcze pokazać, jak wyglądał ten progres na przestrzeni kolejnych lat. A tak wygląda realizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, jeśli chodzi o wnioski i umowy w podziale na poszczególne województwa i wypłacane kwoty.</u>
<u xml:id="u-3.17" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">I Program Operacyjny „Rybactwo i morze”. Ten program wystartował nieco później. W nim nie mamy zwyczaju tworzenia harmonogramów, a więc tylko pokażę, że z 684 milionów zł wydatkowanych w ramach tego programu 512 milionów, a więc 3/4 tej kwoty, wypłacono w 2018 r.</u>
<u xml:id="u-3.18" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeżeli chodzi o mechanizmy wspólnej organizacji rynków rolnych, to w tym pierwszym pełnym roku, kiedy realizowaliśmy te mechanizmy jako agencja, wydatkowano 407 milionów zł. Najwięcej, bo ponad 243 miliony, wydano na programy szkolne, a więc „Szklanka mleka”, owoce dla uczniów itp. To jest największy wolumen tej regulacji, tej interwencji.</u>
<u xml:id="u-3.19" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Pomoc krajowa, która zamknęła się w ubiegłym roku w kwocie 1 miliarda 860 milionów zł, jak widać wyraźnie w tych zestawieniach, największa została przekazana rolnikom, którzy zostali poszkodowani głównie w wyniku suszy, ale również, w mniejszej liczbie, w wyniku powodzi. Druga co do wielkości wartość pomocy krajowej to jest dofinansowanie związane z padłymi zwierzętami, czyli ten program utylizacyjny, również kwestia oprocentowania do banków. Po raz pierwszy agencja wypłacała również w pełni dofinansowanie do materiału siewnego. W 2017 r. te płatności kończył jeszcze Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa za Agencję Rynku Rolnego. W 2018 r. po raz pierwszy zapłaciliśmy kołom gospodyń wiejskich, również w ramach budżetu krajowego.</u>
<u xml:id="u-3.20" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Rok 2018 był też bardzo takim ważnym i trudnym rokiem, jeżeli chodzi o realizację zadań związanych z szeroko rozumianą cyfryzacją. W roku 2018 wprowadzony został na szeroką skalę e-wniosek, aplikacja e-wniosek, przez którą 900 tysięcy rolników złożyło swoje wnioski. Ponad 426 tysięcy rolników złożyło swoje wnioski w postaci oświadczeń. To było dosłownie jednokartkowe oświadczenie o braku zmian w stosunku do roku poprzedniego. To pozwoliło nam, powiedziałabym, bardzo zbuforować tę wielką zmianę cywilizacyjną, którą mieliśmy do przeprowadzenia w 2018 r., i to rzeczywiście pozwoliło nam na to, żeby przez aplikację e-wniosek złożonych zostało 99% wszystkich wniosków w kampanii 2018 r.</u>
<u xml:id="u-3.21" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Również w 2018 r. uruchomiliśmy portal IRZplus, portal do rejestracji zdarzeń, które mają miejsce w stadach zwierząt. Widzimy tutaj już bardzo wyraźne zainteresowanie rolników tym portalem, coraz więcej osób korzysta z tego portalu i w drodze elektronicznej, dosłownie nie wychodząc z domu, załatwia wszystkie sprawy, które są związane z obszarem identyfikacji i rejestracji zwierząt.</u>
<u xml:id="u-3.22" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Wdrożyliśmy też pierwszy etap hurtowni danych dla agencji restrukturyzacji, ten przeznaczony głównie do celów sprawozdawczych i monitoringowych.</u>
<u xml:id="u-3.23" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jest jeszcze jedna bardzo ważna rzecz, którą zrobiliśmy w tamtym roku, której może nie widać, ale my bardzo się cieszymy, bo 1 listopada przejęliśmy na własne barki utrzymanie najważniejszego systemu informatycznego od wykonawcy zewnętrznego. Dzięki temu w pełni nim zarządzamy, 24 godziny na dobę przez wszystkie dni roku. To jest dla nas niezwykle istotne, ponieważ możemy na bieżąco realizować zadania, jeżeli chodzi o pewne rzeczy, które mogą się w takich systemach zdarzyć, a przy okazji zaoszczędziliśmy sporą kwotę pieniędzy.</u>
<u xml:id="u-3.24" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">To tak w telegraficznym skrócie przedstawiają się informacje dotyczące sprawozdania za rok 2018. Pozwoliliśmy sobie przygotować dla państwa senatorów materiał papierowy, który oddaję, a jeżeli potrzebne by było więcej danych, to zachęcamy do skorzystania z pełnego materiału na stronach naszej instytucji. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dziękuję, Pani Prezes.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Otwieram dyskusję.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czy ktoś z państwa chciałby zabrać głos?</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#SenatorPrzemyslawBlaszczyk">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#SenatorPrzemyslawBlaszczyk">Ja tak króciutko. Wprowadziliśmy system elektroniczny. Może pani prezes powie, jak to zadziałało. Wiem, że dobrze, że działa. Czy tak jest naprawdę?</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#SenatorPrzemyslawBlaszczyk">I jeszcze może taka kwestia, już nie z 2018 r., bo z przełomu lat 2018/2019, kwestia kół gospodyń, współpracy i funkcjonowania agencji. Gdybyśmy mogli dostać jakąś informację, jak to wygląda, prosiłbym o to. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Kilka pytań i odpowiedź, dobrze?</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, tak, na spokojnie.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#SenatorMarianPoslednik">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#SenatorMarianPoslednik">Ja mam pytanie odnośnie do płatności dla beneficjentów PROW. Tutaj są spore opóźnienia, przynajmniej mam takie sygnały z Wielkopolski, jeżeli chodzi o należne środki dla gmin, a także dla przedsiębiorców. Projekty zostały zrealizowane, a okres oczekiwania na płatności jest długi. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Ja też mam pytanie do pani prezes. Patrzę na realizację PROW, oczywiście najwyższe płatności to jest ONW, bo to wiadomo, że 50% gruntów itd., ale na samym końcu jest wsparcie na szkolenia doradców, można powiedzieć, że naprawdę niewiele, bo tylko 0,3.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">W związku z tym mam pytanie: czy to są programy w trakcie realizacji i dlatego… Wiem, że każdy ośrodek doradztwa, może nie każdy, ale większość ośrodków doradztwa rolniczego podpisała realizację takich zadań. To są projekty, które one realizują w tym czasie…</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
<u xml:id="u-8.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czy one będą realizowane dopiero w latach 2019–2020? Tak?</u>
<u xml:id="u-8.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czy są jeszcze jakieś inne przewidywania, że nagle tutaj więcej środków… Jaki jest plan realizacji wsparcia tych szkoleń doradców? Pytam, bo to też jest dla nas ważna instytucja, doradztwo. Powinniśmy tu jak najwięcej szkoleń przeprowadzać i nie ukrywam, że zależy mi na tym – mówię to, patrząc dzisiaj na wiek kadry, na to, jaki jest stan kadry w ośrodkach doradztwa rolniczego –żeby w tej chwili jak najwięcej młodej kadry przyjmować i tę młodą kadrę szkolić. Mam nadzieję, że też służyłyby temu środki finansowe, gdyż przygotowania na studiach… Jaka to uczelnia by musiała być, żeby szykowała doradców w sensie takim faktycznym? Ja słyszałem, że niektórzy chcą podejmować studia na takich kierunkach, ale jeszcze chyba niema czegoś takiego i żeby dobrze przygotować doradcę, to trzeba naprawdę wielu lat.</u>
<u xml:id="u-8.5" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Stąd moje pytanie: co jeszcze można by ewentualnie zrobić w tej sprawie, czy więcej informacji, czy więcej pracy? A może to jest na rok bieżący i następny, i to zrealizujemy, ale o tym nie zawsze wiemy i nie zawsze pamiętamy. Jeśli tak, to nagłaśniając, należałoby zaznaczyć, żeby te środki możliwie jak najbardziej wykorzystać, bo cóż może być lepszego niż realizacja zadań agencji przez dobrych doradców. Wtedy mamy i plany, i dobrze realizowane, i kontrolowane… To wszystko, agencja jest w zasadzie, tak bym powiedział, przeszyta tym doradztwem rolniczym i bez dobrego doradztwa rolniczego, niestety, można powiedzieć, że to nie działa.</u>
<u xml:id="u-8.6" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Drugie pytanie dotyczy planu finansowego. Patrzę tutaj… Mówimy o załączniku nr 5 o tabeli nr 1, mamy tu przychody i mamy rozchody. I tak patrzę, że jest tak na granicy 75%, co przy wydatkach innych, to już widzimy, a tutaj jest pokazywane… Czy to były akurat mniejsze wpływy od planowanych, czy nie było większej potrzeby i tyle zostało, 75% wydatkowanych i przychodów 75%? Tam mamy kwotę 4 miliardy 110 milionów, a wydatki wynoszą 3 miliardy 92 miliony. W związku z tym plan realizacji w układzie kasowym, zresztą podobnie, jak widzę, memoriałowym, bo państwo akurat nam te tabele przekazaliście… Tak więc jest pytanie, czy nie było potrzeby, czy nie było możliwości wykorzystania więcej. No, skoro przychody i dochody są zbliżone, to rozumiem, że tylko 75%…</u>
<u xml:id="u-8.7" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Proszę.</u>
<u xml:id="u-8.8" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Czy jeszcze ktoś, czy już…</u>
<u xml:id="u-8.9" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Więcej pytań nie ma.</u>
<u xml:id="u-8.10" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Spróbuję po kolei. Koła gospodyń wiejskich to jest to zadanie, które właściwie od początku grudnia realizuje nasza instytucja, prowadząc rejestr kół gospodyń wiejskich oraz oceniając wnioski o płatność i wypłacając te środki. W tej chwili bardzo wyraźnie widzimy, że zmiana ustawy o kołach gospodyń wiejskich na 2019 r. daje kwotę 40 milionów zł do realizacji.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W tej chwili mamy rozpoczęty ten nabór, który zaczął się z początkiem maja i ma trwać do końca października, chyba że pula środków zostanie wyczerpana wcześniej, wtedy prezes agencji ma obowiązek zamknąć taki nabór. Jesteśmy w momencie, w którym złożono wnioski na ponad 20 milionów zł o płatność dla kół gospodyń wiejskich, ponad 10 milionów zł zostało już wypłacone. Monitorujemy to na bieżąco, występujemy o kolejne transze środków finansowych do Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, tak abyśmy na bieżąco mogli oceniać te wnioski i wypłacać środki dla kół gospodyń wiejskich. Jest jeszcze, powiedziałabym, prawie drugie tyle środków, więc mamy nadzieję, że tych środków wystarczy, chociaż intensywność składnia wniosków w pierwszym miesiącu pokazywała, że możemy szybko ten nabór zamknąć. Potem okazało się, że wszystkie te koła w tamtym roku z tego skorzystały, złożyły sprawozdania finansowe, szybko złożyły też wnioski, ale widzimy też dość spory progres, jeżeli chodzi o powstawanie nowych kół gospodyń wiejskich.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak więc mamy nadzieję, że ten instrument już na trwałe wpisze się w realizację zadań naszej instytucji, ponieważ bardzo wyraźnie widać, że dzięki stosunkowo niewielkim środkom finansowym uzyskaliśmy bardzo duży efekt z punktu widzenia społecznego, ponieważ kobiety poczuły… Mówię „kobiety”, ale mężczyźni również mają możliwość należeć do kół i brać udział w pracach kół gospodyń wiejskich.</u>
<u xml:id="u-9.3" who="#Gloszsali">Nie jesteśmy dyskryminowani.</u>
<u xml:id="u-9.4" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Nie jesteście panowie dyskryminowani, absolutnie.</u>
<u xml:id="u-9.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak więc bardzo wyraźnie widzimy, że to był bardzo dobry impuls aktywizacyjny na obszarach wiejskich. Stosunkowo niewielkie pieniądze dały bardzo dobry efekt, jeżeli chodzi o aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich, i ogromnie się cieszymy z tego, że mamy w tym swój udział. Tak więc, jak powiedziałam, na bieżąco realizujemy te zadnia, zbieramy wnioski, weryfikujemy je i wypłacamy.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Ja mam dodatkowe pytanie.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Liczba kół w Polsce jest znana. Czy jest robiony jakiś bilans, ile jest kół ogólnie, a ile skorzystało z pomocy agencji, tych zarejestrowanych?</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">My widzimy te, które są w naszym rejestrze…</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Pytam, bo wiem, że były działania niektórych wójtów, samorządów, prowadzące do tego, żeby się nie rejestrowały, żeby zostawały… Pamiętamy taką dużą debatę w Sejmie i w Senacie na temat kół gospodyń wiejskich, wypowiedzi pana Serafina i przewodniczącego, którzy nie pozwalali na to, protestowali itd. Czy nadal jest jakaś blokada, czy po prostu ta liczba odpowiada już niewielkiej… Bo mówimy o nowych, tworzonych, ale są przecież stare. Czy jest jakaś baza informacyjna, żeby porównać, ile jest kół, ile jest zarejestrowanych, a ile nowo tworzonych?</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">My tworzymy bazę w oparciu o nasz rejestr, a więc możemy powiedzieć tylko o tych, które się zarejestrowały. Oczywiście…</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Nie ma takiej bazy w kraju?</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">My nie mamy dostępu do innych baz, więc możemy tylko jasno powiedzieć, że w tej chwili już ponad 7 tysięcy kół gospodyń wiejskich jest zarejestrowanych w naszej bazie. O tym możemy mówić. Dostępu do innych baz my nie mamy, więc opieramy się tylko i wyłącznie na danych z naszego rejestru. Wiemy, że są też koła, które do tej pory nie złożyły takich wniosków, jest różnie w różnych miejscach, ale nas cieszy każde nowo zarejestrowane koło.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">No tak, z informacji z terenu mogę powiedzieć tyle, że niektórzy wójtowie mówią, że to nie ma sensu, to się nie opłaca. Tak było w roku ubiegłym. Ciekawe, co będzie w tym roku, bo ten rok jeszcze trwa, więc jeszcze jest okazja, wiele, wiele kół ma możliwość zarejestrowania. Czy te, które w zeszłym roku się nie rejestrowały, mogą się jeszcze zarejestrować?</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, oczywiście, właśnie o tym mówimy, że jest jeszcze…</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Nie jako nowo zakładane, tylko stare, ale takie, które nie korzystały z tego w ubiegłym roku.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, mogą się zarejestrować i mogą składać wnioski o płatność. Bardzo prosimy też o wzmocnienie tej informacji w terenie, żeby rzeczywiście te osoby, które chciałyby się realizować w takiej formule i uzyskać to wsparcie, wiedziały, że jak najbardziej mogą to zrobić. Mamy jeszcze prawie połowę środków wolnych, a więc zapraszamy.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Aplikacja e-wniosek, wszystko to, co nam się zdarzyło w tamtym roku, który był rokiem absolutnie przełomowym… Wielu naszych pracowników, gdy patrzyli na aplikację e-wniosek… Wiemy, że tej aplikacji, tej nowej formule towarzyszyło wiele niepewności, emocji, obaw, czy się uda, czy się nie uda. Możemy powiedzieć, że włożyliśmy bardzo dużo sił i energii w to, żeby dobrze o wszystkim poinformować i żeby jak najwięcej instytucji i organizacji mogło wziąć w tym udział. Mówimy tu o ośrodkach doradztwa rolniczego, o izbach rolniczych, o niektórych samorządach.</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">My oprócz punktów informacji i promocji stworzyliśmy również punkty pomocy technicznej w biurach powiatowych, do których wielu rolników również przychodziło po to, żeby skorzystać z możliwości złożenia tych wniosków. I bez wątpienia złożenie oświadczeń w przypadku małych gospodarstw w sposób znaczący uprościło tę procedurę i mogliśmy zakończyć sukcesem tę pierwszą kampanię.</u>
<u xml:id="u-13.3" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Muszę powiedzieć, że to, co zrobiliśmy w tym obszarze, również w obszarze biznesu IT, uzyskało bardzo prestiżową nagrodę. W tamtym roku zostaliśmy nagrodzeni przez takie stowarzyszenie, które skupia dyrektorów zarządzających obszarem IT, głównie w biznesie. Po prostu zobaczyli oni taką skalę wdrażania nowego narzędzia informatycznego w obszarze, który wielu dyrektorów IT uważa za martwy, mam na myśli rolnictwo i obszary wiejskie, że byli zdumieni, byli zdumieni z tego powodu, że na taką skalę w tak krótkim czasie udało się nam to przeprowadzić. Zostaliśmy nagrodzeni za innowacyjność we wdrażaniu nowego narzędzia. To było dla nas, że tak powiem, bardzo dużą radością, cieszymy się, że zostało to zauważone.</u>
<u xml:id="u-13.4" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">I jak to wygląda w tej chwili? W tej chwili wygląda to w ten sposób, że my bardzo spokojnie możemy już mówić o kampanii 2019 r. Bez problemu zostały złożone wnioski w kampanii 2019 r. Zostawiona została również możliwość składania oświadczeń. Ale jakie tendencje widzimy? Tylko połowa oświadczeń z tamtego roku została złożona w tym roku, tj. ponad 200 tysięcy. Drugie 200 tysięcy złożyło swoje wnioski przez aplikację. A więc wyraźnie widać, że nie ma strachu przed tym narzędziem, nasi rolnicy się tego narzędzia nie boją, chętnie, coraz chętniej z niego korzystają.</u>
<u xml:id="u-13.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">A dla nas na dzisiaj? Na dzisiaj jesteśmy w sytuacji, w której mogliśmy sporą część osób pracujących w biurach powiatowych przesunąć do działań inwestycyjnych i premiowych, do oceny wniosków w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Myślę, że tych osób jest około setki, a może nawet więcej. A mimo to jesteśmy w tej chwili niemal w połowie, jeśli chodzi o kontrolę administracyjną. Przygotowujemy się do wypłaty zaliczek zarówno w przypadku płatności obszarowych, jak i bezpośrednich. A więc wyraźnie widzimy, że to sprawnie działające narzędzie przynosi różnego rodzaju pozytywne efekty.</u>
<u xml:id="u-13.6" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Płatności w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jeżeli mówimy o opóźnieniach, to wygląda to tak. Jeżeli chodzi o działania gminne, to tylko przypomnę, że działania dedykowane samorządom lokalnym są w ramach umów delegowania realizowane przez samorządy województw, a więc te wszystkie zadania dotyczące dróg lokalnych, wodociągów, kanalizacji, scaleń, jeżeli są to województwa, w których scalenia mają miejsce, ale również w lokalnych grupach działania, te wszystkie wnioski tam są weryfikowane. My jesteśmy w tym procesie niejako na początku i na końcu, a więc my dajemy dokumentację, wzory, procedury, zlecenia płatności obsługujemy poprzez formy płatności, a wszystkie inne procesy pomiędzy pierwszym a ostatnim dzieją się w samorządach województw albo w lokalnych grupach działań, jeżeli chodzi o działania związane z Leaderem. Jeżeli trzeba, to ja poproszę o informację i sprawdzę, na jakim etapie jest konkretna sprawa czy konkretna sytuacja. Podobnie jest w przypadku przedsiębiorstwa. Jeżeli mogłabym potem poprosić o indywidualną informację, o który wniosek chodzi, to ja przygotowałabym odpowiedź na ten temat, na jakim etapie my jesteśmy w przypadku jednego czy drugiego wniosku.</u>
<u xml:id="u-13.7" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeśli chodzi o wsparcie dla doradców, to za chwilę będę mówiła o planach na ten rok. My w tych działaniach dotyczących transferu i innowacji, w przypadku niektórych z tych działań musieliśmy przechodzić przez procedurę zamówień publicznych. To jest kompletnie nowa procedura, musieliśmy włożyć troszkę czasu i energii w to, żeby się tego wszystkiego nauczyć i to przetransponować. To wszystko już w tej chwili jest w trakcie realizacji. A za chwilę kolejne nabory w tych obszarach dotyczących transferu i innowacji w tym roku również będą realizowane. O tym za chwilę powiem. To są kwestie dotyczące i doradców, i szkolenia.</u>
<u xml:id="u-13.8" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W planie finansowym, jeżeli chodzi o 75% realizacji tego planu, to powiem tak. Staramy się realizować nasz plan finansowy na takim poziomie, żeby rzeczywiście każdemu wydatkowi się przyglądać. Wszyscy pamiętamy o tym, że tamten rok był wyjątkowy, rekordowy, jeżeli chodzi o klęski żywiołowe, i budżet państwa musiał znaleźć niebagatelne, historycznie wielkie środki finansowe, więc na każdy wydatek patrzymy tak, że jeżeli jest konieczny, to go podejmujmy, jeżeli nie jest konieczny, to go nie realizujemy. Ale bardzo wyraźnie widać, że te środki finansowe, które były realizowane, chociażby w postaci niespełna 2-miliardowej wypłaty w związku z suszą… No, to też pokazuje, że jeżeli my tego nie wydamy, to one się tam nie zmarnują i pójdą do tych, którzy być może bardziej tych środków potrzebują.</u>
<u xml:id="u-13.9" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
<u xml:id="u-13.10" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, w tej chwili taką mamy filozofię zarządzania programem i bieżącym funkcjonowaniem. Naprawdę, jeżeli nie musimy wydawać, to po prostu nie wydajemy.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">To wszystko, tak?</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak.</u>
<u xml:id="u-14.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czy są jeszcze pytania co do tej pierwszej części?</u>
<u xml:id="u-14.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Jeśli nie ma, to przejdziemy do drugiej.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Przedstawię teraz wszystko to, co jest w naszych planach na ten rok. Ja tylko przypomnę, że my posiadamy dokument o charakterze strategicznym, strategię funkcjonowania agencji na lata 2016–2020. W niej mamy wpisane 3 obszary strategiczne i tymi 3 obszarami strategicznymi posługujemy się w codziennym planowaniu i potem realizacji zadań, a są to zapewnienie prawidłowego, sprawnego i skutecznego wydatkowania środków pochodzących z funduszy europejskich oraz środków krajowych, utrzymanie wysokich standardów obsługi wnioskodawcy i beneficjenta oraz zapewnienie efektywnej i racjonalnej kosztowo realizacji powierzonych zadań. To jest też po części odpowiedź na poprzednie pytanie.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W ramach obszaru systemu wsparcia bezpośredniego, w tej chwili, a więc w kampanii 2019 r., wpłynęło 1 milion 300 wniosków, 1 milion 100 tysięcy wniosków poprzez aplikację e-wniosek, tj. o ponad 23% więcej niż w kampanii 2018 r. W kampanii 2019 r. oczywiście, tak jak w latach poprzednich, przygotowujemy się do realizacji zaliczek w płatnościach bezpośrednich. Od 16 października do ostatniego dnia listopada jesteśmy w tym obszarze zaliczek. Tu planujemy ok. 9 milionów, to jeszcze w zależności od kursu, który będzie z końcem września widoczny, i będziemy wypłacać środki finansowe w postaci zaliczek w płatnościach bezpośrednich.</u>
<u xml:id="u-15.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich jest sprawa, która w tej chwili jest sprawą nową. Mianowicie przygotowujemy się do płatności zaliczkowych w ramach płatności obszarowych, a więc w ramach działania ONW, działań rolnośrodowiskowych i rolnośrodowiskowo-klimatycznych i działań zalesieniowych. Wszystkie te działania PROW, o które wnoszą rolnicy, którzy mają do tego prawo, albo też chcą realizować te zadnia z wnioskiem o płatności bezpośrednie, również od 16 października do 30 listopada… To będzie rok, w którym po raz pierwszy będziemy wypłacali tego rodzaju zaliczki. Zakładamy, że kolejny ponad 1 miliard zł w ramach tych płatności powędruje na konta rolników między 16 października a końcem listopada.</u>
<u xml:id="u-15.3" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Kontynuacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w działaniach innych niż te obszarowe to są kolejne nabory wniosków. Do tej pory w tym roku, w roku 2019 zostały zrealizowane 103 nabory wniosków. Kolejne 17 naborów już zostało rozpoczętych, a za chwilę też pokażę, że kolejne 17 będzie czekało na nas na jesieni i na początku zimy jeszcze tego roku.</u>
<u xml:id="u-15.4" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Mówimy też o realizacji płatności w PROW. Tutaj w pierwszym półroczu wydatkowaliśmy 3 miliardy 230 milionów zł. Zakładamy, że ok. 7 miliardów, ponad 7,5 miliarda zł w ramach działań PROW globalnie zostanie wypłacone w tym roku beneficjentom.</u>
<u xml:id="u-15.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Trwają też nabory – mówię o tym wszystkim, co w tej chwili na bieżąco robimy – dotyczące obszarów leśnych i poprawy żywotności lasów, to do końca lipca. Trwa nabór dotyczący restrukturyzacji małych gospodarstw dla tych rolników, którzy są na obszarach dotkniętych ASF – do 27 lipca, są też nabory ciągłe w ramach lokalnych grup działania oraz pomocy technicznej.</u>
<u xml:id="u-15.6" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeśli chodzi o planowane nabory, które będziemy za chwile uruchamiać, to planujemy je w obszarze tematycznym dotyczącym rozwoju gospodarstw, to jest październik, listopad. To jest obszar, w którym chcielibyśmy rozpocząć kolejny nabór wniosków dla grup producentów. Na wrzesień 2019 r. planujemy płatności dla tych rolników, którzy są objęci systemem małych gospodarstw i którzy chcą trwale przekazać swoje gospodarstwo innym osobom. To są zawsze bardzo niewielkie płatności, ale utrzymujemy ten mechanizm.</u>
<u xml:id="u-15.7" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Wsparcie inwestycji i modernizacja gospodarstw rolnych w typie E, o czym tak często mówimy, również w kontekście tej pogody, jaką mamy także w 2019 r., a więc kwestie dotyczące nawodnień. Nabór planowany jest na wrzesień 2019 r. Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk – to też październik 2019 r. I inwestycje dla gospodarstw, które leżą na obszarze Natury 2000 – to jest listopad 2019 r.</u>
<u xml:id="u-15.8" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W obszarze wzmacniania przedsiębiorczości też planujemy kilka naborów. Rozpoczęcie działalności pozarolniczej dla rolników, którzy znajdują się na obszarze dotkniętym ASF – w sierpniu tego roku; dla wszystkich innych – we wrześniu tego roku. Również rozwój usług rolniczych to jest działanie, które cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. Była jeszcze możliwość zrealizowania kolejnego naboru na to działanie i we wrześniu 2019 r. też będziemy ten nabór uruchamiać.</u>
<u xml:id="u-15.9" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W obszarze rozwoju terytorialnego, tak jak w przypadku działań delegowanych, te wszystkie sprawy są bardziej w gestii samorządów województw. My dajemy możliwości tylko w postaci procedur, niezbędnych dokumentów i oczywiście jest koperta środków finansowych dedykowana przez ministerstwo rolnictwa. I jeśli chodzi o te wszystkie nabory, które są ogłaszane w ramach poszczególnych działań, to już odsyłam do stron internetowych samorządów województw, bo one są różnie w różnych województwach realizowane.</u>
<u xml:id="u-15.10" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W obszarze transferu wiedzy i innowacji – to jest to, o czym zaczęliśmy rozmawiać jeszcze przy okazji omawiania poprzedniego punktu – będziemy rozpoczynać wsparcie w zakresie kształcenia zawodowego i nabywania umiejętności, tutaj kolejny nabór zaplanowany jest na sierpień 2019 r., usługi doradcze planujemy na wrzesień, kolejny nabór w obszarze współpracy, a więc tych wszystkich działań dedykowanych obszarom innowacji, planowany jest na listopad i grudzień 2019 r., również dotyczący systemów jakości, to z kolei na wrzesień 2019 r., a jeśli chodzi o działania informacyjne, promocyjne, to listopad. Chcemy również jeszcze raz uruchomić działanie dotyczące odporności ekosystemów leśnych – to we wrześniu 2019 r.</u>
<u xml:id="u-15.11" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">W programie „Rybactwo i morze” ogłosiliśmy w tym roku 15 naborów, przed nami 4 następne. I tak po kolei „Infrastruktura i budowa przystani” – na sierpień i wrzesień, kwestie wyładunku i wykorzystania całości odpadów – na wrzesień i październik, „Promowanie kapitału ludzkiego” – na lipiec, a środki dotyczące obrotu w obszarze tematycznym „Wspieranie obrotu i przetwarzania” – druga połowa lipca.</u>
<u xml:id="u-15.12" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Te nabory jeszcze są planowane, ale – tak jak powiedziałam – w Programie Operacyjnym „Rybactwo i morze” instytucja zarządzająca, czyli Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, nie prowadzi takiej praktyki harmonogramów, a więc zakładam, że być może jeszcze jakieś nabory w drugiej połowie roku mogą się pojawić.</u>
<u xml:id="u-15.13" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Nowe mechanizmy, a więc te, które są związane z rynkami rolnymi, dla nas nowe, w naszym kraju już nie takie nowe, ale dla agencji od półtora roku wdrażane… Wczoraj zakończyliśmy nabór dotyczący nadzwyczajnych środków wspierania rynku w sektorach jaj i mięsa drobiowego. Tu mamy informację, że są tu 43 wnioski, ale dzisiaj już wiemy, że jest to już ok. 70 wniosków. Unia Europejska wspiera je w kwocie 6 milionów, ale to jest 50% tego wsparcia. Do dyspozycji mamy 12 milionów, drugie 6 milionów z budżetu krajowego. W tej chwili trwa weryfikacja wniosków i do końca września będziemy wypłacać te środki.</u>
<u xml:id="u-15.14" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Ogółem na działania stabilizujące rynki rolne wypłaciliśmy w tym roku 152 miliony, w planie mamy jeszcze 493 miliony.</u>
<u xml:id="u-15.15" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeżeli chodzi o pomoc krajową, to wpłynęło blisko 70 tysięcy wniosków o dopłatę do materiału siewnego. Tu widzimy pewien progres, jeśli chodzi o rolników, którzy się o to ubiegają. Do 30 września zostanie ustalona stawka jednostkowa na hektar i wtedy rozpoczniemy płatności.</u>
<u xml:id="u-15.16" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Druga rzecz, która w ramach wsparcia krajowego bez wątpienia będzie prowadzona, to jest refundacja do 50% kosztów wydatków poniesionych w ramach programu bioasekuracji. Na ten program jest dedykowane 16 milionów. Mówię o tych działaniach, które są jakby inne niż standardowe, bo utylizacja, dopłaty do kredytów i wiele innych działań prowadzimy, powiedziałabym, rokrocznie. Trzeba tu jeszcze powiedzieć, że patrząc na sytuację, jaką mamy za oknami, bierzemy pod uwagę to, że bez wątpienia może nam wrócić w drugiej połowie roku wypłata środków dla rolników, którzy zostaną poszkodowani szeroko rozumianymi klęskami, bo wiosną mieliśmy obszary, które zostały dotknięte powodzią, a w tej chwili obszary, które są dotknięte suszą. Tak więc bez wątpienia musimy być gotowi na ten mechanizm, który w tamtym roku również wdrażaliśmy, dla rolników, którzy zostali dotknięci różnego rodzaju klęskami.</u>
<u xml:id="u-15.17" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Ogółem na pomoc krajową w 2019 r. mamy zaplanowane 556 milionów zł. Do tej pory wypłaciliśmy 151 milionów. Wydawałoby się, patrząc na plan półroczny, że to są kwoty małe, ale proszę pamiętać o tym, że w ramach niewygasów wypłacaliśmy jeszcze ostatnią transzę dla rolników, którzy zostali dotknięci suszą, był tu też materiał siewny, i tę pulę w obszarze niewygasów zamknęliśmy kwotą 820 milionów zł. 820 milionów zł zweryfikowanych i wypłaconych środków przez naszą instytucję w I kwartale… W porównaniu z latami poprzednimi to jest kwota często większa niż cała roczna wypłata z pomocy krajowej. Tak to nam przyrasta.</u>
<u xml:id="u-15.18" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Chciałabym jeszcze powiedzieć o pewnej rzeczy, która jest in plus, ale też sprawia, że jeśli chodzi o nasze plany, to musimy trzymać rękę na pulsie. Otóż dobrze się zdarzyło, że na 2019 r. mamy zwiększenie pomocy de minimis i to jakby w 2 obszarach. Jeden obszar to jest obszary pomocy dla Polski, bo to jest 295 milionów 900 tysięcy euro, tu widzimy, że Polska ma tę pulę większą, ale zwiększyła się też pula jednostkowa z 15 tysięcy euro do 20 tysięcy euro, oczywiście w tych 3 latach podatkowych, bo tak się liczy pomoc de minimis. Tu szczególnie prosiły o to już od dłuższego czasu duże gospodarstwa, które dość szybko wykorzystywały tę pulę. Tak więc ta pula została zwiększona. Ale cóż trzeba powiedzieć? Tak duża pomoc w zakresie suszy, materiału siewnego, a także w zakresie bioasekuracji, prowadzi do tego, że my już w tej chwili, rejestrując, na bieżąco realizując sprawozdania z udzielonej pomocy de minimis, a agencja jest bez wątpienia największym podmiotem udzielającym pomocy de minimis, ale nie jedynym, już dzisiaj, czyli 9 lipca, widzimy, że jesteśmy na poziomie 87% realizacji pomocy de minimis w tym roku. A więc musimy bardzo bacznie monitorować i na bieżąco przygotowywać raporty do ministerstwa rolnictwa. Robimy to nawet szybciej, niż wymaga tego wytyczna w tym obszarze.</u>
<u xml:id="u-15.19" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">I obszary, które dotyczą transformacji cyfrowej, a więc wszystkiego tego, co dzieje się w obszarze cyfrowym w naszej instytucji. Przygotowujemy się do opracowania wniosku o pomoc i wniosku o płatność dotyczących wybranych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, będziemy realizować drugi etap wdrażania hurtowni danych dla PROW, rozpoczęliśmy prace nad elektronicznym wdrażaniem obiegu dokumentów wewnątrz instytucji i elektronicznych list zleceń płatności. Rozszerzamy również możliwości, funkcjonalności portalu ogłoszeń, który mamy, a który funkcjonuje dla Programu Operacyjnego „Rybactwo i morze”. Budujemy również zintegrowany system informatyczny do obsługi pomocy krajowej.</u>
<u xml:id="u-15.20" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">I to w telegraficznym skrócie to, co my mamy w planie. A jak będzie wyglądała realizacja, to życie pokaże. Będziemy gotowi do każdego zadania.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dziękuję, Pani Prezes.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czy kolega chciałby zabrać głos?</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Jeśli nie, to ja muszę zabrać głos. Zostało nas tylko dwóch, część osób już wyszła, ale kworum jeszcze jest.</u>
<u xml:id="u-16.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Szanowni Państwo! Pani Prezes!</u>
<u xml:id="u-16.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Powiem tak. Przypadkowo wpadł mi w ręce długopis z napisem „25 lat Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa”. To w tym roku. Słowa uznania i podziękowania dla wszystkich prezesów, dla pani również i dla wszystkich pracowników od komisji, bo z tego, co wiem, wynika, że święto już trwa, miałem okazję być u was, ale finał będzie bodajże we wrześniu.</u>
<u xml:id="u-16.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jesienią, planujemy na początku października.</u>
<u xml:id="u-16.6" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Na początku października. Czyli wtedy będą uroczyste podsumowania tych 25 lat. Dzisiaj jeszcze raz mogę wyrazić słowa uznania.</u>
<u xml:id="u-16.7" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Wspomniała pani o takim ważnym wydarzeniu, które jest w trakcie realizacji, mianowicie o informatyzacji. W związku z tym przypomniałem sobie to spotkanie w Lublinie, bo ja jestem akurat z lubelskiego, pamiętam, ile tam było zabiegania o Lublin. W każdym razie cała centralna informatyczna jest w Lublinie czy została już przeniesiona?</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Trzeba powiedzieć, że my pracujemy w obszarze IT w 2 miejscach, pracujemy w Lublinie i pracujemy w Warszawie.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">No, ja rozumiem, że musi to być, ale czy ten oddział, który kiedyś był otwierany, nadal jest bazą…</u>
<u xml:id="u-17.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jest, funkcjonuje, on jest dedykowany głównie pisaniu prostych narzędzi informatycznych w zależności od potrzeb. Proszę zauważyć, że my mamy w tej chwili taką sytuację, że nawet jak zaczynamy jakiś szybki projekt pomocowy, chociażby z pomocy krajowej, to już nikt nie pyta, kiedy agencja będzie miała gotowy system. Przygotowaliśmy w ten sposób… Chyba z półtora roku temu rozpoczęła się budowa takiej platformy dotyczącej pomocy krajowej, która jest podstawą, pewnym szkieletem w przypadku każdego rodzaju pomocy. My go tylko doprecyzowujemy specyficznymi wymaganiami związanymi z konkretną formą pomocy. I było tak, że nikt o to nie zapytał. Jeśli chodzi o koła gospodyń wiejskich, startowało to w listopadzie, a z końcem grudnia była wypłata środków. Oczywiście my to robimy przez systemy informatyczne, a nikt nie pytał, kiedy system zostanie zbudowany. To jest związane m.in. z tym, że Lublin pracuje nad narzędziami informatycznymi. Ale nad utrzymaniem systemu bardziej pracuje Warszawa.</u>
<u xml:id="u-17.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Czyli Lublin nadal ma szansę i perspektywę pracować…</u>
<u xml:id="u-17.4" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Pracuje, pracuje. Dzisiaj podpisałam kolejne umowy dotyczące zatrudnienia, bo wyłoniło się kilka osób, które w Lublinie zaczynają pracę.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Tym bardziej że jest problem na rynku informatyków. Myślę, że w Lublinie jest łatwiej niż Warszawie.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Pamiętam o tym, bo jak otwieraliśmy to jeszcze z panem prezesem Obajtkiem, to mówiliśmy o tym, że jest to rozwiązanie, które trzeba wprowadzać w tych regionach, gdzie jeszcze są kadry, ludzie, gdzie można ich znaleźć łatwiej i taniej, jak to mówiliśmy zawsze, i efektywniej tę sytuację wykorzystywać.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Drugim problemem, który w tym roku już rozwiązywaliśmy, bo pani już wspomniała o pomocy de minimis, ale rozwiązywaliśmy również w ten sposób, że były przesunięcia dotyczące kredytów klęskowych… Rolnicy nadal sygnalizują, że nie zrealizowali, nie wzięli kredytów klęskowych za rok ubiegły, które mieli możliwość zaciągnąć. Pytanie, właśnie w ramach tego planu finansowego: czy jeszcze będą jakieś możliwości? Pytam, bo widzimy następną falę. Co będzie z tymi kredytami klęskowymi?</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Ciągle jeszcze rozmawiamy o zaspokojeniu potrzeb tych rolników, którzy zostali dotknięci klęskami w tamtym roku. My znaleźliśmy jeszcze, już w tej chwili nie pomnę, jakąś tam drobną kwotę i zaproponowaliśmy ministerstwu rolnictwa przesunięciu jej na tę akcję. Mam nadzieję, że ona też… W tym tygodniu jest posiedzenie Sejmu, tak? Prawdopodobnie Komisja Finansów Publicznych, nie chcę mówić, że na pewno, ale wydaje mi się, że będzie pracowała również nad tym zwiększeniem. A co przyniesie nam to wszystko, co się dzieje w 2019 r.? W tej chwili jeszcze nie jest to nawet wyszacowane.</u>
<u xml:id="u-19.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Rozumiemy, tylko mówię, że chodziło o… Czyli jeszcze coś się znajdzie, że ludzie jeszcze dostaną…</u>
<u xml:id="u-19.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, tak wydaje się, że tam jeszcze druga transza tych kredytów klęskowych zostanie uruchomiona.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dobrze. Jeśli tak, to ja miałbym tyle pytań.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Rozumiem, że wszystkie cele, które są założone, będą realizowane. O oświacie również pani wspomniała, tak że rozumiem, że to nasze doradztwo będzie w miarę możliwości wspierane przez agencję restrukturyzacji i odwrotnie, agencja restrukturyzacji będzie miała wsparcie poprzez dobre plany, dobre realizacje projektów budżetu, tzw. biznesplanów, i wniosków, co do których nie dość, że będzie pomoc w napisaniu, to jeszcze może będzie pomoc w rozliczeniu.</u>
<u xml:id="u-20.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tak, to jest kolejny etap, to jest kolejny etap.</u>
<u xml:id="u-20.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Kolejny etap to jest właśnie to rozliczanie.</u>
<u xml:id="u-20.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">I sprawa grup producenckich, która cały czas się kłania. Te sprawy jeszcze się toczą, rozstrzygnięte, nierozstrzygnięte… Cały czas są te same monity o te grupy producenckie, również m.in. ode mnie, z Lublina.</u>
<u xml:id="u-20.5" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Owoców i warzyw, jak rozumiem.</u>
<u xml:id="u-20.6" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Tak, tak. Tutaj to jest ten problem, który cały czas istnieje. Tak jak pan minister zawsze twierdził, jest to problem Brukseli, m.in. kontroli Brukseli w sprawie podjętych działań, ale rozumiem, że jest to jeszcze rozpatrywane, bo tam są odwołania sądowe, z tego, co wiem…</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Na różnych etapach są działania dla grup producenckich owoców i warzyw. Trzeba też powiedzieć, że my ze swojej strony też walczymy o to, żeby korekta finansowa mogła być jak najmniej dotkliwa dla kraju.</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dobrze.</u>
<u xml:id="u-22.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Nie ma działania jednego, ale zapytam o taką sprawę. Uchwaliliśmy ustawę o pomocy rolnikom w taki sposób, że w sytuacjach bardzo trudnych ekonomicznie, można powiedzieć, prawie bankructwa jest możliwość wsparcia się kredytem na przekształcenie kredytu, na wydłużenie okresu spłat. Oczywiście jest też drugi wariant, to jest tzw. przekazanie gospodarstwa do KOWR. Taka możliwość też jest. Czy jest to już wdrażane, czy nie jest wdrażane? Pytam o możliwość robienia biznesplanów, zatwierdzania. Bo to ośrodki doradztwa rolniczego mają to prowadzić. Czy Komisja Europejska jeszcze wnosi uwagi, czy już nie wnosi i będzie to realizowane? Ta tzw. akredytacja…</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Nie umiem odpowiedzieć, bo to jest procedowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. To na szczeblu ministerstwo – Komisja Europejska trwają prace czy też ewentualnie jest to wyjaśniane. Trudno mi jest powiedzieć.</u>
<u xml:id="u-23.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">W takim razie będziemy pytać pana ministra.</u>
<u xml:id="u-23.2" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Gdy dostaniemy budżet, dostaniemy rozkaz, to będziemy to wdrażać.</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Podnosiliśmy ten temat już parę razy i cały czas dostajemy informację, że ładnie ogłosiliście, uchwaliliście ustawę, a jak przychodzi co do czego, to pracownicy ośrodka doradztwa rolniczego mówią, że jeszcze nie mogą realizować, bo ponoć nie mają tzw. akredytacji Komisji Europejskiej.</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Jeżeli to odbywa się w formule pomocy publicznej, to musimy dostać zgodę Komisji Europejskiej na wdrożenie tego rodzaju pomocy ze środków publicznych, nawet krajowych.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Prośba, żebyśmy pukali, gdzie można, aby pomóc tym rolnikom. Jeśli chodzi o KOWR, to jest inny temat. Będę miał posiedzenie… KOWR to jest następny temat, który podnosimy, jest on bolączką dla rolników, którzy byli, ja to nazywam, wpuszczani w pułapkę, że musieli przejmować gospodarstwa rolne… znaczy wykupywać ziemię w ramach skorzystania z prawa pierwokupu. Terminy są krótkie, powiedzmy, 5, 10 lat, niektórzy mają duże zobowiązania. Tu jest właśnie ten temat, żebyśmy pomyśleli również o tym – ale to już jest sprawa KOWR – jak ewentualnie im rozłożyć, żeby oni nie padli, bo te zobowiązania finansowe, które są nakładane w przypadku klęsk, które nam się trafiają… No jest możliwość przesunięcia, ale to jest tylko w przypadku klęski, tyle że niektórzy nie mieli dużych klęsk…</u>
<u xml:id="u-26.1" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">A też mają problem.</u>
<u xml:id="u-26.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">…a mają takie zobowiązania… Są inne względy ekonomiczne, nie zawsze ta produkcja rolnicza gwarantuje taką wysoką rentowność, żeby dawała możliwość spłaty kredytów, które zaciągali. No ale to już pytanie nie do pani prezes. Gdyby był pan minister, to jemu zadałbym to pytanie. Rozumiem, że następnym razem, przy najbliższej okazji porozmawiamy o KOWR.</u>
<u xml:id="u-26.3" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Tak że na dzień dzisiejszy nie ma pytań.</u>
<u xml:id="u-26.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Bardzo dziękuję, Pani Prezes. Jeszcze raz życzymy dalszych efektów dobrej pracy. Podziękowania za te 25 lat, na pani ręce to spływa, ale dziękujemy wszystkim prezesom.</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Tylko przez przypadek na moje, bo ja jestem dwudziestym trzecim prezesem tej instytucji, więc przede mną było 22 prezesów i każdy ciężko pracował. Przez te 25 lat wypłaciliśmy 330 miliardów 500 milionów zł.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dobrze. To dziękujemy.</u>
<u xml:id="u-28.1" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">W związku z tym, że wyczerpaliśmy porządek obrad, zamykam posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.</u>
<u xml:id="u-28.2" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dziękuję państwu.</u>
<u xml:id="u-28.3" who="#PrezesAgencjiRestrukturyzacjiiModernizacjiRolnictwaMariaFajger">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-28.4" who="#PrzewodniczacyJerzyChroscikowski">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-28.5" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 16 minut 58</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>