text_structure.xml 886 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach i Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsc na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Annę Dynowską i Barbarę Blidę.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pani poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajmowanie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł Anna Dynowska pewnie za chwilę dotrze, bo nie widzę jej na razie na sali.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 45 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1991 r., toteż Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego obecnego posiedzenia o nowy pkt 6 w brzmieniu: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1991 r. Dotychczasowy pkt 6 otrzyma oznaczenie pkt 7.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje również, aby Sejm przystąpił do rozpatrzenia dotychczasowego punktu 1 porządku dziennego: Pismo prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania rządu, jako pierwszego w jutrzejszych obradach w celu umożliwienia posłom bardziej szczegółowego zapoznania się z obszernym sprawozdaniem rządu. W związku z tym dotychczasowy punkt 2 dotyczący projektu budżetu na 1991 r. otrzyma oznaczenie pkt 1.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm — na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu — przystąpił do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym, niż to przewiduje art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WandaSokołowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wnoszę o umieszczenie w porządku dziennym 46 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej pierwszego czytania poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o likwidacji RSW „Prasa-Książka-Ruch” (druk nr 630).</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WandaSokołowska">Intencją ustawodawcy było, aby utworzone na podstawie art. 5 ustawy spółdzielnie pracy miały pierwszeństwo w uzyskaniu wydawnictw oraz innych jednostek organizacyjnych likwidowanej spółdzielni. Na skutek użycia w art. 5 zwrotu, iż wydawnictwa mogą być przekazywane spółdzielniom pracy, doszło do ustalenia dowolnych kryteriów warunkujących przekazywanie tym spółdzielniom wydawnictw oraz innych jednostek organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WandaSokołowska">W celu zapobieżenia nie dającym się odwrócić skutkom błędnych decyzji została podjęta inicjatywa poselska zmiany ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o likwidacji RSW „Prasa-Książka-Ruch”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Chwileczkę. Słucham? Może po moim wyjaśnieniu interwencja pana posła okaże się niepotrzebna.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Projekt ustawy, o której pani poseł wspomniała, został skierowany bezpośrednio do komisji i jeszcze dzisiaj będzie w pierwszym czytaniu. Czy dotarło do pani poseł moje wyjaśnienie?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Poseł Wanda Sokołowska: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#MikołajKozakiewicz">Pan poseł rezygnuje? Tak. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#BarbaraBlida">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Projekt ustawy o popiwku, o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1991 r. otrzymaliśmy w dniu wczorajszym do skrytek. W związku z tym wnioskuję, aby pierwsze czytanie tego projektu ustawy odbyło się na następnym posiedzeniu Sejmu w przyszłym tygodniu, nie zaś dzisiaj. Jest to ustawa bardzo ważna, trzeba się przygotować do debaty, to nie może się odbywać tak ad hoc i w związku z tym proponuję zdjąć ten punkt z porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Kto jeszcze z państwa się zgłasza?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł Izabella Sierakowska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#IzabellaSierakowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z tym, że pierwsze czytanie ustawy o nowelizacji ustawy o likwidacji RSW „Prasa-Książka-Ruch” odbędzie się w komisji, wnoszę o umieszczenie w porządku dziennym tego posiedzenia projektu uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, wniesionego przez posłów zgodnie z art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu do laski marszałkowskiej, o wstrzymaniu przeprowadzenia przetargów i ich realizacji wobec tych wydawnictw i jednostek organizacyjnych byłej RSW, o których przekazanie wystąpiły spółdzielnie pracy powołane w myśl ustawy 22 marca 1990 r. do czasu rozpatrzenia przez Sejm wyżej wymienionej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otrzymaliśmy dwa projekty uchwał: jeden to właśnie uchwała, o której pani poseł mówiła, a drugi to uchwała komisji rolnej. Te uchwały będą rozpatrzone przez Konwent Seniorów podczas pierwszej przerwy, a potem ewentualnie wprowadzimy je do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pan poseł Jacek Soska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja w sprawie punktu pierwszego, to znaczy punktu, który został zmieniony na punkt drugi — proponuję uzupełnić jego treść w następujący sposób: „Pismo prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania rządu i ocena ustępującego rządu”.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JacekSoska">Wydaje mi się, panie marszałku i Wysoka Izbo, że jest to bardzo ważna sprawa, która nie może wejść do porządku dziennego tylko jako pismo i sprawozdanie prezesa Rady Ministrów. Sprawozdanie rządowe, bardzo obszerne, powinno być przeanalizowane i poddane naszej dyskusji plenarnej. Nie mogą to być tylko oświadczenia klubowe, ale dyskusja, w której wszyscy posłowie powinni mieć możliwość zabrania głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Chwileczkę. Pan premier Leszek Balcerowicz prosi o głos, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Proszę Państwa! W związku z wnioskiem o odsunięcie pierwszego czytania projektu ustawy o opodatkowaniu ponadnormatywnych wynagrodzeń chciałem wyjaśnić, że ustawa ta została przekazana do Kancelarii Sejmu około tygodnia temu. To że została złożona na początku grudnia, wynika między innymi z tego, że ujawnienie treści ustawy ma wpływ na zachowania przedsiębiorstw i ma tendencje do wywołania negatywnych zachowań przedsiębiorstw. Odsunięcie pierwszego czytania tej ustawy zwiększa prawdopodobieństwo — wobec faktu, że dotychczasowa ustawa wygasa w tym roku — że nie odbędzie się drugie czytanie przewidywane w koniecznym terminie. Nieodbycie drugiego czytania, proszę państwa, oznacza, że stawia się naszą gospodarkę wobec groźby wybuchu wysokiej inflacji. I chciałbym, żeby świadomość tego faktu przyświecała państwu przy podejmowaniu decyzji.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Ryszard Bugaj, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Sądzę, że rzeczywiście ustawa o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń musi być w trybie pilnym, rozpatrzona przez parlament i zdjęcie jej dzisiaj z porządku dziennego nie daje Izbie szansy jej uchwalenia przed końcem roku, chyba żeby została ona skierowana, tak jak szczerze mówiąc poprzednio przypuszczaliśmy, do pierwszego czytania do komisji. Takie rozwiązanie oczywiście istnieje i wtedy wszyscy ci. którzy by chcieli, mogą starannie się z ustawą zapoznać.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#RyszardBugaj">Jeśli można, chciałbym jeszcze, panie marszałku o jednej sprawie powiedzieć. Dzisiejszy porządek dzienny jest niesłychanie wypełniony. Jest także problem, jakby powiedzieć, zmiany sytuacji politycznej, zmiany rządu. Chciałbym zaproponować, jeżeli chodzi o pierwsze czytanie dotyczące ustawy budżetowej i założeń polityki pieniężnej, założeń polityki gospodarczo-społecznej, rządowego programu prywatyzacji, żebyśmy mogli przyjąć, że dzisiejsza debata nie zamyka debaty nad tymi kwestiami, by — także ze względu na czas, terminy doręczenia tej ogromnej ilości materiałów — Izba mogła przyjąć, że dzisiejsza debata jest pierwszą częścią debaty na ten temat, że w terminie późniejszym, jak sądzę, po exposé nowego premiera do tych zasadniczych wątków moglibyśmy w debacie plenarnej powrócić.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MikołajKozakiewicz">Nie ma więcej zgłoszeń?</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#MikołajKozakiewicz">Musimy teraz rozważyć propozycję posła Soski, żeby po liście premiera wnoszącym o odwołanie rządu, po którym Konwent Seniorów zaplanował tylko oświadczenia klubowe, odbyła się debata plenarna. Chcę podkreślić, że ta decyzja wynikała przede wszystkim z przeładowania całego programu. Poza tym odbędzie się debata nad założeniami do budżetu i polityki społeczno-gospodarczej rządu na rok przyszły, która także umożliwia dyskutowanie na temat prac rządu. Czy ktoś jeszcze popiera wniosek posła Jacka Soski, żeby przeprowadzić debatę plenarną nad sprawozdaniem rządu? Słucham? Może przynajmniej jeden głos popierający, żebym widział, że ktoś popiera. Nie ma głosów popierających.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#MikołajKozakiewicz">Zarządzam wobec tego głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za tym, żeby po liście premiera złożono nie tylko oświadczenia w imieniu klubów, ale żeby dopuścić do plenarnej debaty poselskiej, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#MikołajKozakiewicz">Wniosek posła Soski został przez Sejm odrzucony przy 25 głosach za, 189 — przeciw i 70 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#MikołajKozakiewicz">Słyszeliśmy też argumentację za tym, żeby nie zdejmować z porządku dzisiejszych obrad tzw. popiwku. Zaproponowano dwa wyjścia: albo skierowanie tej ustawy do pierwszego czytania do komisji, albo przesunięcie na następne posiedzenie Sejmu. Poseł wnioskodawca popiera wniosek skierowania do komisji.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za zdjęciem ustawy z porządku dziennego i przesunięciem na…</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł wycofała pierwszy wniosek i popiera wniosek o skierowanie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#MikołajKozakiewicz">Kto opowiada się za tym, żeby skierować tę ustawę do pierwszego czytania do komisji, proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#MikołajKozakiewicz">Wniosek o skierowanie projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1991 r. do pierwszego czytania do komisji został przez Sejm przyjęty 195 głosami za, przy 25 — przeciw i 63 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#MikołajKozakiewicz">I to są, zdaje się, wszystkie zgłoszone wnioski.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny, ze zmianami wprowadzonymi podczas dyskusji, Sejm przyjął.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! W porządku dziennym naszego posiedzenia mamy wiele ważnych spraw i bardzo poważnych debat. Apeluję więc o krótkie, rzeczowe wypowiedzi w dyskusji. Nie wprowadzaliśmy ograniczeń, poza zwyczajowym, ale jeszcze raz apeluję o to, żeby wypowiedzi były krótkie, żebyśmy mogli jutro zakończyć obrady. W przeciwnym razie z góry uprzedzam, że przedłużymy obrady na sobotę.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że Senat nie zgłosił poprawek do następujących ustaw: o pomocy społecznej, o uchyleniu ustawy o planowaniu społeczno-gospodarczym oraz o zmianie niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję również, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny do spraw projektów następujących ustaw: budżetowej na 1991 r. oraz dokumentów z tym projektem związanych; o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat; o podatku od towarów i usług: Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz o notariacie.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy obecnie do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#MikołajKozakiewicz">1) założeń polityki gospodarczo-społecznej na 1991 r. (druk nr 639);</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#MikołajKozakiewicz">2) ustawy budżetowej na 1991 r. (druk nr 640);</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#MikołajKozakiewicz">3) założeń polityki pieniężnej na 1991 r. (druk nr 644);</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#MikołajKozakiewicz">4) rządowego programu prywatyzacji polskiej gospodarki (druk nr 643).</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#MikołajKozakiewicz">W celu przedstawienia założeń polityki gospodarczo-społecznej na rok 1991, proszę o zabranie głosu ministra — kierownika Centralnego Urzędu Planowania Jerzego Osiatyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dwa tygodnie temu, kiedy Wysoka Izba rozpatrywała projekt prawa budżetowego i ustawę o zniesieniu ustawy o planowaniu, rząd wskazywał na potrzebę łącznego traktowania założeń polityki społeczno-gospodarczej i projektu ustawy budżetowej. Nasze wczorajsze doświadczenie ze spotkań z klubami parlamentarnymi wskazuje, że to łączne traktowanie obu dokumentów przysparza Wysokiej Izbie pewnych trudności, że trudno jest znaleźć odpowiednie liczby w budżecie, które wiążą się z projektem założeń polityki społeczno-gospodarczej. Dlatego, jeśli pan marszałek i Wysoka Izba pozwolą, chciałem zaproponować, abym omawiając założenia polityki gospodarczej na przyszły rok, mógł wiązać jednocześnie te założenia z konkretnymi zapisami w projekcie ustawy budżetowej. Mam nadzieję, że uwolni to dalsza dyskusję od niepotrzebnych nieporozumień i zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Polityka gospodarcza na 1991 rok ma przed sobą dwa podstawowe zadania. W obszarze polityki ogólnogospodarczej naszym głównym zadaniem ma być przełamywanie recesji drogą tworzenia podstaw trwałego procesu wzrostu gospodarczego. Temu celowi mają służyć: po pierwsze — szybkie zmiany ustroju gospodarczego, w tym zwłaszcza zmiany własnościowe, po drugie — wzrost inwestycji w wybrane dziedziny infrastruktury, ze szczególnym uwzględnieniem bazy telekomunikacyjnej, przy szerokim wykorzystaniu kredytów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#JerzyOsiatyński">W obszarze polityki makrofinansowej, która obejmuje politykę budżetową, pieniężną, cenową, dochodową, głównym zadaniem ma być umocnienie stabilizacji pieniądza i jego wymienialności.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#JerzyOsiatyński">Podstawowym elementem budowy nowego systemu gospodarczego jest prywatyzacja i inne zmiany własnościowe. W ciągu trzech lat zamierza się sprywatyzować około 50% sektora państwowego. W przyszłym roku zmiany struktury własnościowej będą przebiegały następującymi drogami:</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, zostanie przyspieszony proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, zostanie sprywatyzowanych około 150 do 200 przedsiębiorstw dużych i średnich, a także zdecydowana większość przedsiębiorstw małych. Prywatyzacja pociąga jednak za sobą koszty. W ustawie budżetowej koszty te szacuje się na około 2 bln zł, natomiast przewidywane dochody budżetowe z tego tytułu ocenia się na kwotę około 15 bln zł. To są zapisy korespondujące z tą propozycją w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, składniki majątku przedsiębiorstw zlikwidowanych lub prywatyzowanych będą udostępniane również na zasadzie leasingu lub dzierżawy, co obniży początkowe nakłady kapitałowe i będzie wspierać konkurencyjność otoczenia przedsiębiorstw państwowych i prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie, będzie kontynuowany proces sprzedaży osobom prawnym i fizycznym wydzielonych składników mienia państwowego w toku tzw. małej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#JerzyOsiatyński">Po czwarte, zostanie przeprowadzona inwentaryzacja zasobów mienia komunalnego, co pozwoli samorządom gmin na określenie własnej polityki gospodarczej na przyszłe lata oraz wybór formy organizacyjnej mienia komunalnego, odpowiedniej do potrzeb lokalnych i wymogów efektywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#JerzyOsiatyński">Obok prywatyzowania majątku państwowego w przyszłym roku zostaną wprowadzone nowe formy zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi mające na celu zwiększenie ich wrażliwości na sygnały rynkowe. Podjęta w przyszłym roku komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych poprzez przekształcenie części z nich w spółki akcyjne skarbu państwa ułatwi ich dalszą prywatyzację.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#JerzyOsiatyński">Zarządzanie przedsiębiorstwami skomercjalizowanymi zostanie powierzone radom nadzorczym rekrutującym się z przedstawicieli właściciela majątku (tzn. skarbu państwa), pracowników oraz organizacji zawodowych i instytucji naukowych. Zostaną uruchomione specjalne procedury selekcji i szkolenia tych przedstawicieli. Nastąpią procesy restrukturyzacji w przedsiębiorstwach energetyki i przemysłu węgla, poprzez ingerencję państwa w struktury organizacyjne oraz uporządkowanie metodyki kontroli kosztów i taryf.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#JerzyOsiatyński">W nadchodzącym roku zostanie zakończony proces likwidacji administracyjnych struktur spółdzielczości. Wypracowane zostanie i wdrożone nowe prawo spółdzielcze, umożliwiające włączanie spółdzielczości w nurt przekształceń instytucjonalno-własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#JerzyOsiatyński">Coraz szerzej działający mechanizm rynkowy będzie dostarczał ekonomicznych podstaw do podejmowania przez banki i innych wierzycieli postępowania upadłościowego w stosunku do podmiotów gospodarczych wszystkich sektorów niezdolnych do regulowania swych zobowiązań finansowych.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#JerzyOsiatyński">Drugim elementem nowego systemu gospodarczego jest system wspierania nowej przedsiębiorczości. W przyszłym roku nastąpi intensyfikacja działań związanych z tworzeniem organizacyjnej struktury wspierania drobnego sektora. Jej główne elementy to:</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, system bankowy nastawiony na obsługę małych firm.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, system gwarancji kredytowych, ubezpieczenia kursowego; na ten cel w ustawie budżetowej zaplanowano 4 mld zł na sfinansowanie udziału budżetu w korporacji ubezpieczeń kredytowych oraz 2,4 bln zł na gwarancje kredytowe.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie, tworzenie infrastruktury drobnego sektora będzie wspierane przez specjalizowane instytucje realizujące bezpośrednio pomoc dla tworzonych i już działających przedsiębiorstw, głównie poprzez formy doradztwa, agencje regionalne, tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości, działalność marketingową itd.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#JerzyOsiatyński">Generalna zasada eliminowania subwencji i ulg nie oznacza zaniechania finansowego wsparcia dla drobnego sektora, ale tylko zmianę użytych do tego celu środków. Ważną rolę odgrywają gwarancje kredytowe. Na ten cel, jak już wspomniałem, wyasygnowano w budżecie 2,4 bln zł. Są one bardziej efektywne niż automatycznie przyznawane ulgi. Innym sposobem wspierania rozwoju drobnej wytwórczości, nowej przedsiębiorczości i przełamywania recesji będzie:</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, uczestnictwo budżetu w finansowaniu instytucji tworzących organizacyjną infrastrukturę wspierania sektora drobnego. Na ten cel w projekcie budżetu przeznacza się prawie 1,5 bln zł, w tym na wkłady do Polskiego Banku Rozwoju Spółka Akcyjna 600 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, zachęty dla kapitału zagranicznego w postaci możliwości swobodnego transferu zysku.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie, uelastycznienie zasad przejmowania gruntów i nieruchomości państwowych i komunalnych w dzierżawę i użytkowanie.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie reformy sektora finansowego w 1991 r. nastąpi przełom w rozwoju instytucji tego sektora, stanowiących infrastrukturę gospodarki rynkowej. Zostaną określone reguły funkcjonowania rynku kapitałowego, w tym zasady dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu publicznego. Zostanie utworzona komisja papierów wartościowych jako instytucja nadzorująca przestrzeganie reguł uczciwego obrotu i konkurencji w obrocie publicznym papierami wartościowymi. Zostanie utworzona Warszawska Giełda Papierów Wartościowych jako instytucja wtórnego obrotu papierami wartościowymi.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#JerzyOsiatyński">Szczególnie szybkie zmiany będą następować w systemie bankowym, podejmie działalność kilkadziesiąt nowych banków komercyjnych. Rozwój systemu bankowego będzie polegał na: modernizacji obecnie istniejącej sieci bankowej, komercjalizacji banków państwowych i ich ewentualnej prywatyzacji, a także tworzeniu nowych banków wyspecjalizowanych rodzajowo lub terytorialnie, instytucji samopomocy finansowej, kas kredytowych, wreszcie instytucji ubezpieczeń majątkowych na nowych zasadach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#JerzyOsiatyński">Banki będące spółkami akcyjnymi z dominującym udziałem skarbu państwa będą prywatyzowane w pierwszej kolejności. W przyszłym roku kilka poważnych banków zagranicznych rozpocznie działalność operacyjną w Polsce, uruchamiając własne oddziały lub tworząc joint ventures z innymi bankami.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#JerzyOsiatyński">Zmiany systemu gospodarczego dyktują potrzebę dalszego rozwoju rynku ubezpieczeniowego. Nowy system regulacji tego rynku przyjął podstawowe elementy systemu obowiązującego w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Będzie on stopniowo dostosowywany do bieżących zmian prawodawstwa EWG w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#JerzyOsiatyński">Państwowy Zakład Ubezpieczeń z dniem 1 stycznia przyszłego roku straci ostatnie monopolistyczne przywileje. Nowo powstające zakłady ubezpieczeń mogą mieć dwie formy — spółek akcyjnych lub towarzystw ubezpieczeń wzajemnych nie nastawianych na realizację zysku. Podejmowanie i prowadzenie działalności ubezpieczeniowej będzie możliwe nie tylko przez osoby krajowe, ale także przez osoby zagraniczne lub z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym, roku zostanie dokonana zasadnicza reforma finansów publicznych, która obejmie:</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#JerzyOsiatyński">— po pierwsze, przyjęcie nowego prawa budżetowego, wyodrębnienie budżetu państwa oraz budżetów' gmin, określenie nowych zasad subwencjonowania gmin;</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#JerzyOsiatyński">— po drugie, integrację większości funduszy pozabudżetowych z budżetem państwa;</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#JerzyOsiatyński">— po trzecie, wyodrębnienie skarbu państwa, po czwarte, reformę systemu podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#JerzyOsiatyński">W 1991 r. z systemu budżetowego zostanie wyeliminowane pośrednie ogniwo, jakim były budżety wojewódzkie. Ta zmiana oraz wydzielenie dochodów własnych budżetów lokalnych i bezpośredniego subwencjonowania z budżetu państwa ograniczą zbędne przepływy finansowe wewnątrz systemu budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#JerzyOsiatyński">Likwidacja większości funduszów celowych i włączenie ich dochodów i wydatków bezpośrednio do budżetów będzie sprzyjać integracji systemów finansowych publicznych.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym roku zostanie rozpoczęta generalna reforma systemu podatkowego w celu jego ujednolicenia i uproszczenia oraz zbliżenia do systemów funkcjonujących w gospodarce rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#JerzyOsiatyński">W związku z tym, rząd przedłożył Sejmowi dwa projekty ustaw o fundamentalnym znaczeniu dla zreformowanego systemu podatkowego: ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawę o podatku od towarów i usług — tzw. VAT (Value Added Tax), który zastąpi podatek obrotowy. Przewiduje się, że podatek od towarów i usług zostanie wprowadzony w połowie przyszłego roku. Przewiduje się trzy stawki opodatkowania. Podstawową — w wysokości 18% podstawy opodatkowania, która będzie stosowana także w przypadku importu nie objętego zwolnieniami z opłaty cła; preferencyjną — w wysokości 5% podstawy opodatkowania, obejmującą niektóre artykuły spożywcze; wreszcie — zerową stosowaną przy eksporcie. Eksporter będzie miał prawo zwrotu podatku naliczonego we wcześniejszych fazach produkcji.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#JerzyOsiatyński">Przejściowo, do końca 1992 r., zerowa stawka tego podatku będzie stosowana wobec nawozów, pasz i środków ochrony roślin. Zakłada się również utrzymanie podwyższonego opodatkowania napojów alkoholowych, paliw silnikowych oraz wyrobów tytoniowych i jubilerskich.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie współpracy gospodarczej z zagranicą rząd będzie dążył do liberalizacji i promocji handlu zagranicznego. Podstawowym regulatorem wymiany i instrumentem wywierania presji dostosowawczej na podmioty gospodarcze będzie kurs walutowy. Stabilizacja kursu pozostaje istotnym elementem wspierającym wewnętrzną stabilizację pieniężną. Prowadzona będzie liberalna polityka celna, polegająca na utrzymaniu w 1991 r. zawieszenia stawek celnych, wprowadzonego na drugie półrocze br., aż do momentu wprowadzenia nowej, zliberalizowanej taryfy celnej. Jednak osłona celna produkcji rolnej pozostanie generalnie nie zmniejszona, podczas gdy import pozostałych rodzajów dóbr zostanie zliberalizowany. Jest to kolejny krok mający na celu ochronę interesów rolników. Podjęte zostaną kroki w kierunku zmniejszenia skali kontyngentów zewnętrznych. Wymaga to jednak aktywizacji działań na rzecz stowarzyszenia Polski z EWG. Zostaną podjęte prace nad liberalizacją obrotu dewizowego w celu rozszerzenia zakresu wymienialności pieniądza na waluty obce.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#JerzyOsiatyński">Wzmożona promocja eksportowa na gruncie ustabilizowanego kursu będzie się zasadzać na następujących instrumentach:</u>
          <u xml:id="u-15.36" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, ubezpieczenie kredytów eksportowych chroniących polskich eksporterów od ryzyka politycznego i handlowego. Na ten cel zaprojektowano w ustawie, jak powiedziałem, 2,4 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-15.37" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, ulepszanie infrastruktury handlu zagranicznego przez demonopolizację wielkich przedsiębiorstw handlu zagranicznego, budowę nowych przejść granicznych, modernizację służb celnych, powoływanie przedstawicielstw handlowych.</u>
          <u xml:id="u-15.38" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie, współfinansowanie promocji eksportu w postaci wystaw i innych działań tego typu. W budżecie przewidziano na ten cel skromną kwotę zaledwie 300 mld zł, ale jak Wysoka Izba wie, w budżecie ze wszystkich stron z pieniędzmi jest krucho.</u>
          <u xml:id="u-15.39" who="#JerzyOsiatyński">Po czwarte, zwrot podatku VAT (Value Added Tax) dla eksporterów.</u>
          <u xml:id="u-15.40" who="#JerzyOsiatyński">Po piąte, pomoc w organizacji konsorcjów eksportowo-importowych.</u>
          <u xml:id="u-15.41" who="#JerzyOsiatyński">Istnieje wielka szansa na osiągnięcie porozumień z wierzycielami Polski. Porozumień, które doprowadzą do dostosowania naszych zobowiązań do możliwości gospodarki, drogą znacznej redukcji długu oraz długookresowej restrukturyzacji pozostałej jego części w powiązaniu z obniżeniem stopy procentowej, tak aby obsługa zadłużenia nie przekraczała 2% nominalnej wartości zadłużenia. Dodatnie saldo w obrotach handlowych w przyszłym roku, w wyniku zmian warunków zewnętrznych, najprawdopodobniej nie będzie możliwe do osiągnięcia, a saldo ujemne może osiągnąć poziom miliarda dolarów.</u>
          <u xml:id="u-15.42" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie infrastruktury wszystkie przekształcenia i ulepszenia są przedsięwzięciami długofalowymi i kapitałochłonnymi. Jednak od ich przeprowadzenia może zależeć efektywność działania całej gospodarki. Z tych względów rząd będzie je wspierać umowami pożyczkowymi, m.in. z Banku Światowego i z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. W 1991 r. rozpoczęte zostaną konkretne działania inwestycyjne w gazownictwie i transporcie kolejowym. Niezależnie od tego są przygotowywane wstępne ustalenia do pożyczek związanych z poprawą efektywności ciepłownictwa komunalnego i struktury zarządzania ochroną środowiska.</u>
          <u xml:id="u-15.43" who="#JerzyOsiatyński">I tak w łączności będą tworzone warunki do zwiększenia stopnia dostępności do usług telekomunikacyjnych i pocztowych, poprawy jakości świadczonych usług oraz rozbudowy i unowocześniania systemów łączności. Oddzielona zostanie działalność telekomunikacyjna od pocztowej przez powołanie nowych jednostek organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-15.44" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie telekomunikacji:</u>
          <u xml:id="u-15.45" who="#JerzyOsiatyński">Po pierwsze, zostanie opracowany długofalowy program rozwoju polskiej telekomunikacji ze wskazaniem sposobów jego realizacji oraz źródeł finansowania. Na ten cel uzyskano 300 tys. dolarów USA od amerykańskiej agencji rządowej US Trade Development Programme.</u>
          <u xml:id="u-15.46" who="#JerzyOsiatyński">Po drugie, będzie kontynuowana rozbudowa i unowocześnianie telekomunikacji międzynarodowej oraz modernizacja węzłów warszawskiego i katowickiego. W działaniach tych środki własne instytucji Polska Poczta Telegraf i Telefon, wynoszące ok. 7 mln dol. USA, zostaną zainwestowane w Warszawie, dalsze 7 mln dol. pochłoną prace nad modernizacją węzła katowickiego. W tych pracach współfinansującą na kwotę ok. 5 mln dol. jest firma Simens.</u>
          <u xml:id="u-15.47" who="#JerzyOsiatyński">Po trzecie, będą sukcesywnie uruchamiane i rozwijane nowe usługi telekomunikacyjne, takie jak radiofonia komórkowa, cyfrowe sieci pakietowe do transmisji danych, np. między bankami, ogólnodostępnej sieci przywoławczej itp. Będzie kontynuowana modernizacja węzłów pocztowych oraz rozwój infrastruktury komunikacyjnej poczty. Zostaną uruchomione nowe rodzaje usług. Zostaną stworzone warunki do szybkiego uruchamiania i wzrostu liczby prywatnych komercyjnych rozgłośni radiofonicznych i telewizyjnych.</u>
          <u xml:id="u-15.48" who="#JerzyOsiatyński">W gazownictwie przygotowany i uzgodniony z Bankiem Światowym program zwiększenia wydobycia gazu ziemnego ze źródeł krajowych i rozwój gazyfikacji kraju przewiduje realizację zadań inwestycyjnych i prac geologiczno-poszukiwawczych umożliwiających uzyskanie wzrostu wydobycia gazu ze źródeł krajowych oraz zwiększenie zdolności przesyłowych i dystrybucyjnych systemu gazoenergetycznego. Źródła finansowania tego programu to 250 mln dol. z Banku Światowego i 60 mln dol. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Program ten, uwzględniając uzgodnienia z Bankiem Światowym, przewiduje stopniowe zbliżenie cen krajowych gazu do poziomu cen światowych.</u>
          <u xml:id="u-15.49" who="#JerzyOsiatyński">Przemiany w transporcie będą zmierzać w kierunku dostosowania do europejskiego rynku transportowego oraz podniesienia bezpieczeństwa i sprawności funkcjonowania transportu jako części systemu logistycznego kraju. Konkretne działania polityki gospodarczej w dziedzinie transportu są przedstawione w druku sejmowym nr 639. Tu ograniczę się do powiązania tych zadań ze środkami finansowymi przewidzianymi w budżecie. I tak dotacje do inwestycji PKP zaprojektowano na 2,8 bln zł oraz 420 mld zł w ramach dotacji do inwestycji przedsiębiorstw. Do przewozów pasażerskich budżet dopłaci w 1991 r. około 2,7 bln zł, mimo wzrostu opłat za przejazdy o blisko 50%. Przewiduje się także wykorzystanie gwarancji kredytowych w wysokości 170 mln dol. USA. Te środki powinny umożliwić utrzymanie sprawności eksploatacyjnej 11 tys. km sieci, w tym 7 tys. km sieci AGC połączeń międzynarodowych, elektryfikację dalszych 200 km sieci między szlakami już zelektryfikowanymi, wreszcie ok. 50 mld zł z tej puli będzie przeznaczone na budowę kolei regionalnej na Śląsku.</u>
          <u xml:id="u-15.50" who="#JerzyOsiatyński">Przewidziane w budżecie środki na ulepszenie transportu samochodowego i drogownictwa wynoszą blisko 4,8 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-15.51" who="#JerzyOsiatyński">PKS otrzyma ponadto 910 mld zł dotacji do komunikacji pasażerskiej; dalsze 240 mld zł wyasygnowane zostanie na zakup taboru dla miejskich przedsiębiorstw komunikacyjnych. Inwestycje w tej dziedzinie będą dodatkowo wsparte 5 mln dol. amerykańskiego kredytu z Banku Światowego.</u>
          <u xml:id="u-15.52" who="#JerzyOsiatyński">W gospodarce morskiej zostanie zapoczątkowana restrukturyzacja portów morskich i przedsiębiorstw armatorskich.</u>
          <u xml:id="u-15.53" who="#JerzyOsiatyński">Na cele budowy i restrukturyzacji infrastruktury portów przewiduje się kwotę 400 mld zł. Będą to następujące prace: modernizacja portu na Helu, umocnienie falochronów na Półwyspie Helskim, rozwój bazy promowej w Świnoujściu oraz budowa falochronu w porcie gdyńskim.</u>
          <u xml:id="u-15.54" who="#JerzyOsiatyński">Kontynuowana będzie prywatyzacja stoczni. Rozwijane będą przewozy promowe. Część kolejowa programu wspierana będzie kredytami Banku. Światowego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-15.55" who="#JerzyOsiatyński">Pozostałe przedsięwzięcia w dziedzinie infrastruktury będą finansowane środkami krajowymi przy udziale kapitału zagranicznego niektórych państw oraz międzynarodowych instytucji finansowych.</u>
          <u xml:id="u-15.56" who="#JerzyOsiatyński">Przejdę teraz do ochrony środowiska. Odkładanie na później programów poprawy stanu środowiska, mimo niezwykle trudnej sytuacji gospodarczej, nie jest uzasadnione. Dlatego na ten cel w projekcie budżetu wyasygnowano 1,7 bln zł, z tego 1,3 bln zł na inwestycje finansowane z budżetu ministra ochrony środowiska oraz 430 mld zł w inwestycjach centralnych, głównie na budowę 8 nowych oczyszczalni ścieków. Również inne resorty dysponują pewnymi środkami, które powinny wydawać na rzecz ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-15.57" who="#JerzyOsiatyński">Osiągnięcie celów krótkookresowych będzie realizowane ze środków przewidzianych w budżecie państwa, ale także przez większe niż dotychczas zaangażowanie funduszów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, budżetów gminnych oraz środków przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-15.58" who="#JerzyOsiatyński">Zakłada się, że niemal cały przyrost nakładów w stosunku do lat 1989–1990 w przyszłym roku będzie realizowany dzięki wsparciu z tych źródeł, w tym także w formie kredytu.</u>
          <u xml:id="u-15.59" who="#JerzyOsiatyński">W ramach pobudzania inwestycji i szerszego wykorzystania kredytów zagranicznych przewiduje się stosowanie środków wymienionych w druku nr 639; nie chcę przedłużać tego wystąpienia, zostawię więc je na boku. Jednak ważnym elementem działalności inwestycyjnej jest także realizacja inwestycji centralnych. Na ten cel w projekcie budżetu przewidujemy 4,9 bln zł, z tego 1,7 bln zł na spłaty odsetek od kredytów na inwestycje centralne. Zakłada się, że w 1991 r. inwestycje centralne będą dotyczyły zadań w sferze infrastruktury. Zakłada się również koncentrację środków, na wybranych obiektach; co przy ich wzroście powinno nie dopuścić do dalszego przesuwania znacznie opóźnionych terminów zakończenia tych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-15.60" who="#JerzyOsiatyński">W celu osiągnięcia wzrostu nakładów na inwestycje centralne, niezbędne jest nawiązanie współpracy z kapitałem zagranicznym, zwłaszcza z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-15.61" who="#JerzyOsiatyński">Polityka regionalna państwa w przyszłym roku będzie prowadzona przede wszystkim w odniesieniu do obszarów o szczególnych zagrożeniach, wynikających z przebiegu procesów dostosowawczych, takich jak upadłość przedsiębiorstw, stopa i dynamika bezrobocia, brak infrastruktury gospodarczej itp.</u>
          <u xml:id="u-15.62" who="#JerzyOsiatyński">Dla tych obszarów będą opracowywane przy wsparciu instytucji centralnych i pomocy zagranicznej regionalne programy restrukturyzacji. Ich realizacja będzie wspierana przez państwo poprzez udzielanie gwarancji kredytowych oraz wykorzystanie środków agencji do spraw restrukturyzacji przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-15.63" who="#JerzyOsiatyński">Dotychczas rozpoznane regiony o szczególnych zagrożeniach to okręgi przemysłowe województwa wałbrzyskiego, łódzkiego, katowickiego oraz opóźnione w rozwoju województwa Polski północno-wschodniej, w tym suwalskiego, część łomżyńskiego i białostockiego, a także województwa ciechanowskie i ostrołęckie.</u>
          <u xml:id="u-15.64" who="#JerzyOsiatyński">Obszary lokalnych zagrożeń będą się pojawiać stopniowo w poszczególnych miejscowościach o charakterze monokulturowym.</u>
          <u xml:id="u-15.65" who="#JerzyOsiatyński">Rząd podejmuje szczególne środki mające na celu przeciwdziałanie tym zamierającym ośrodkom i upadającym gałęziom przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-15.66" who="#JerzyOsiatyński">Na finansowanie nauki i postępu technicznego przewidziano w budżecie państwa wydatki w kwocie 8,7 bln zł na wydatki bieżące oraz 1 bln zł na inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-15.67" who="#JerzyOsiatyński">Celem polityki naukowo-technicznej będzie zwiększenie efektywności badań naukowych oraz wywołanie istotnych przemian w organizacji zaplecza badawczo-rozwojowego, jak i samych zespołów badawczych. Temu ma służyć wdrożenie nowego systemu finansowania, którego zasadniczym celem będzie zapewnienie zasady konkurencji w ubieganiu się o środki przy konsekwentnym zachowaniu zasady koncentracji nakładów.</u>
          <u xml:id="u-15.68" who="#JerzyOsiatyński">Przejdę teraz do drugiego podstawowego zadania polityki gospodarczej w przyszłym roku, jakim są działania w dziedzinie polityki makrofinansowej.</u>
          <u xml:id="u-15.69" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie polityki budżetowej zakłada się, że udział wydatków budżetu w dochodzie narodowym do podziału w przyszłym roku będzie się kształtował na poziomie zbliżonym do poziomu z 1990 r. i wyniesie ok. 33%.</u>
          <u xml:id="u-15.70" who="#JerzyOsiatyński">Zakłada się niewielki deficyt budżetu państwa rzędu 0,5% planowanych wydatków. Głównymi źródłami dochodu budżetu państwa pozostaną: podatek dochodowy, podatek obrotowy, który od połowy roku zostanie zastąpiony podatkiem od towarów i usług oraz dywidenda.</u>
          <u xml:id="u-15.71" who="#JerzyOsiatyński">Zostanie utrzymana nominalna stopa podatku dochodowego na obecnym poziomie 40%. Nastąpi dalsze ograniczenie zakresu ulg podatkowych, m.in. zniesione zostaną selektywne ulgi inwestycyjne, które promowały tylko niektóre rodzaje inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-15.72" who="#JerzyOsiatyński">Jednocześnie zostaną zapewnione bardziej korzystne warunki inwestowania wszystkim podmiotom gospodarczym. Od 1 stycznia przyszłego roku planujemy, aby zakupy na cele inwestycyjne były zwolnione z podatku obrotowego. Przeszacowana zostanie wartość majątku trwałego oraz podwyższona wysokość odpisów amortyzacyjnych. Współczynnik przeszacowania w wysokości 2,9 oznacza wzrost wartości tego majątku o 190% w stosunku do stycznia 1990 r. Przewiduje się wprowadzenie zróżnicowanych stawek amortyzacyjnych oraz możliwość przyspieszonej amortyzacji środków trwałych w regionach objętych programami restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-15.73" who="#JerzyOsiatyński">Ulgi podatkowe z tytułu inwestycji służących ochronie środowiska zostaną zastąpione innymi, bardziej efektywnymi formami wspierania takich inwestycji. Nastąpi liberalizacja transferu zysków, ale zniesiony zostanie automatyzm okresowego zwalniania od podatku dochodowego spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Dopuszczona też zostanie możliwość potrącania przez podatników strat danego roku w następnych latach z dochodów przed opodatkowaniem.</u>
          <u xml:id="u-15.74" who="#JerzyOsiatyński">Konstrukcja dywidendy płaconej przez przedsiębiorstwa państwowe nie ulegnie w przyszłym roku zmianie. O jej wymiarze będzie decydować przeszacowanie majątku trwałego oraz obniżenie stopy podstawowej dywidendy do poziomu około 22%.</u>
          <u xml:id="u-15.75" who="#JerzyOsiatyński">Dodatkowym źródłem dochodów budżetowych stanie się w przyszłym roku dochód z tytułu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Z tego tytułu, jak już powiedziałem, dochody budżetu zostaną zasilone kwotą ok. 15 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-15.76" who="#JerzyOsiatyński">Ze względu na kapitałowy charakter tych przychodów, będą one wykorzystywane przede wszystkim na finansowanie wydatków inwestycyjnych, takich jak: infrastruktura, kontynuowane inwestycje centralne, restrukturyzacja, następnie — na obsługę zadłużenia zagranicznego w następujących proporcjach: ok. 5 bln zł na kontynuowanie inwestycji centralnych, 1,4 bln zł na restrukturyzację rolnictwa oraz 8,6 bln zł na obsługę zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-15.77" who="#JerzyOsiatyński">Głównymi czynnikami wzrostu wydatków budżetu państwa w przyszłym roku będą: po pierwsze, wydatki na świadczenia społeczne w związku ze zwiększeniem liczby świadczeniobiorców i rewaloryzacją emerytur i rent pracowniczych oraz rozszerzeniem zakresu świadczeń dla rolników, a także w związku z refundowaniem przez budżet różnicy w wysokości składki na ZUS z tytułu ubezpieczeń pracowników zatrudnionych w uspołecznionych jednostkach produkcji rolniczej. Łącznie wydatki na ten cel w budżecie wynoszą 25,6 bln zł, z tego 13,3 bln zł przeznaczone zostanie na dotacje do funduszu ubezpieczeń społecznych, a 11,7 bln zł na dofinansowanie ubezpieczeń rolników.</u>
          <u xml:id="u-15.78" who="#JerzyOsiatyński">Dalej, dotacje dla funduszu pracy w związku ze spodziewaną skalą bezrobocia wyniosą około 15,2 bln zł. Następnie, wydatki na obsługę zadłużenia zagranicznego, tu chodzi o spłatę odsetek, łącznie wyniosą one ok. 11,2 bln zł, z czego, jak już wspomniałem, 8,6 bln zł będzie finansowane wpływami z tytułu prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-15.79" who="#JerzyOsiatyński">Wreszcie, dotacje dla gospodarki komunalnej oraz dla kolei państwowych. Te pierwsze wyniosą około 2,5 bln zł, natomiast dla PKP łączna kwota dotacji sięgnie 5,5 bln zł, z czego, jak już wspomniałem, 2,8 bln zł na nakłady inwestycyjne i 2.7 na dopłaty do przewozów pasażerskich.</u>
          <u xml:id="u-15.80" who="#JerzyOsiatyński">Do interwencyjnych wydatków państwa na gospodarkę w 1991 r. będą należeć: po pierwsze, dotacje dla przedsiębiorstw, które nominalnie wyniosą około 28,3 bln zł, w tym 7 bln zł do wydobycia węgla oraz 5,6 bln zł do spółdzielczości mieszkaniowej. Realna wielkość tych dotacji zostanie jednak zmniejszona z wyjątkiem dotacji dla kolei państwowych oraz gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Po drugie, środki dla Agencji Rynku Rolnego w wysokości 2.3 bln zł. Następnie: przejęte z funduszu restrukturyzacji przemysłu środki dla Agencji Restrukturyzacji Przemysłu, środki na zwiększenie kapitału założycielskiego Polskiego Banku Rozwoju w wysokości około 600 mld zł oraz subwencjonowanie obciążeń odsetkowych w stosunku do kredytów finansujących postęp biologiczny w rolnictwie, skup masowych produktów rolnych oraz zakup i zagospodarowanie ziemi. Na te cele łącznie przeznacza się kwotę 1,2 bln zł. Dalej — dotacje do pozysku i transportu wapna nawozowego z lokalnych źródeł pozysku w wysokości 650 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-15.81" who="#JerzyOsiatyński">W sferze społecznej działania państwa będą polegać: po pierwsze, na dotowaniu świadczeń społecznych w kwocie 25,6 bln zł; po drugie, na współfinansowaniu świadczeń i innych form pomocy dla bezrobotnych, w łącznej kwocie 15,2 bln zł, z czego 13,8 bln zł wyniosą zasiłki dla bezrobotnych; po trzecie, dofinansowaniu kwotą 500 mld zł kosztów zakupu samochodów i wózków inwalidzkich dla osób niepełnosprawnych i osób opiekujących się nimi. Ponadto 6,3 bln zł zostanie wydatkowane na inne formy pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-15.82" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Kierunki polityki pieniężno-kredytowej przedstawi Wysokiej Izbie za chwilę prezes Narodowego Banku Polskiego, wobec tego przejdę od razu do omówienia polityki cenowej.</u>
          <u xml:id="u-15.83" who="#JerzyOsiatyński">Ograniczenie wzrostu ogólnego poziomu cen w 1991 r. będzie osiągane przede wszystkim przez zrównoważony budżet i kontrolę nad ilością pieniądza z jednej strony oraz stworzenie warunków dla swobodnego rozwoju inicjatywy gospodarczej i wolnej konkurencji z drugiej strony.</u>
          <u xml:id="u-15.84" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym roku zostanie zmniejszony zakres cen urzędowych, które obecnie stanowią około 5% ogółu cen. Zostanie utrzymana kontrola cen umownych, przede wszystkim w odniesieniu do podmiotów wykorzystujących sytuację monopolistyczną dla narzucania uciążliwych warunków umów i dyktowania nadmiernie wygórowanych cen. Niezbędne będzie porządkowanie relacji cenowych w obszarze cen kontrolowanych centralnie, m.in. w celu ograniczenia dotacji. Będziemy dążyli, aby podwyżek cen dokonywać nie metodą skokową, ale — o ile można — dostosowując ceny w sposób płynny do zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Dotyczy to przede wszystkim stopniowej redukcji dotacji do węgla kamiennego. Część zaoszczędzonych tu środków będzie przesunięta na finansowanie procesu likwidacji nieefektywnych kopalń i restrukturyzacji zagrożonych regionów, na co zostanie wydane poza 7 bln zł dotacji do węgla dodatkowo 1,5 bln zł. Ceny innych nośników energii, węgla brunatnego, koksu, gazu, energii elektrycznej, cieplnej, oleju opałowego będą się kształtować przy uwzględnieniu ich relacji do krajowych cen węgla.</u>
          <u xml:id="u-15.85" who="#JerzyOsiatyński">W polityce wynagrodzeń — utrzymujący się brak warunków do uruchomienia w pełni wolnego rynku pracy zmusza do utrzymania w przyszłym roku podatkowego hamulca wzrostu wynagrodzeń, pomimo wad tego instrumentu. Ma on jednak tę zaletę, że chroni przed nieakceptowalnie dużym bezrobociem na skutek nadmiernego wzrostu kosztów płacowych dla przedsiębiorstw. Projekt ustawy o opodatkowaniu ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń został skierowany do Wysokie Izby, wobec tego nie będę się teraz na ten temat bliżej wypowiadał. Mamy nadzieję, że proponowane w tym projekcie rozwiązania będą przeciwdziałać spadkowi płacy realnej.</u>
          <u xml:id="u-15.86" who="#JerzyOsiatyński">Hamulec płacowy będzie rozluźniony aż do całkowitego zniesienia, zależnie od stopnia prywatyzacji przedsiębiorstw, pod warunkiem, że nie zajmują one pozycji monopolistycznej na rynku.</u>
          <u xml:id="u-15.87" who="#JerzyOsiatyński">W sferze budżetowej środki na wynagrodzenia zostaną określone zgodnie z ustawową zasadą zachowania relacji między płacą przeciętną w tej sferze i w państwowych jednostkach sfery produkcji materialnej. Oznacza to podwyższenie wskaźnika relacji wynagrodzeń między sferą budżetową a sferą produkcji materialnej do poziomu 104% z uwzględnieniem zmian w strukturze zatrudnienia. Oznacza to także dokonywanie podwyżek wynagrodzeń co kwartał, stosownie do prognozowanego poziomu płac w sferze produkcji materialnej odrębnie dla płacy liczonej w ciężar kosztów i wypłat z zysku.</u>
          <u xml:id="u-15.88" who="#JerzyOsiatyński">Jednym z instrumentów oddziaływania na poziom dochodów ludności będzie określenie najniższego wynagrodzenia obowiązującego w skali całej gospodarki narodowej za pracę wykonaną w pełnym wymiarze czasu pracy. Wysokość tego wynagrodzenia, ustalana kwartalnie, wyznaczy minimalny poziom zasiłków dla bezrobotnych, a poprzez skorelowanie z najniższą emeryturą — poziom stałych i okresowych zasiłków z pomocy społecznej, tworząc tym samym swoistą linię najniższych dochodów.</u>
          <u xml:id="u-15.89" who="#JerzyOsiatyński">Przejdę obecnie do omówienia głównych założeń polityki społecznej. Podejmowane w tym obszarze działania będą zmierzać: po pierwsze, do tworzenia warunków realnego wzrostu emerytur i rent; po drugie, do ograniczenia negatywnych społecznych konsekwencji bezrobocia; po trzecie, do tworzenia osłony socjalnej dla grup najsłabszych ekonomicznie; po czwarte, do zapewnienia warunków służących niezakłóconemu funkcjonowaniu usług społecznych, mam tu na myśli ochronę zdrowia i oświatę; po piąte, do poprawy warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-15.90" who="#JerzyOsiatyński">W dziedzinie rent i emerytur wprowadzony w bieżącym roku mechanizm ich kwartalnej waloryzacji oraz nowe zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń zostaną uzupełnione nowym wymiarem świadczeń emerytalno-rentowych. Fundusz ubezpieczeń społecznych otrzyma 13,3 bln zł dotacji. Zakłada się likwidację starych portfeli i trwałe zabezpieczenie bytu emerytów i rencistów. Nastąpi modyfikacja obecnego systemu ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych przez rozdzielenie obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowo-chorobowego od obowiązkowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego.</u>
          <u xml:id="u-15.91" who="#JerzyOsiatyński">Świadczenia emerytalno-rentowe będą miały konstrukcję dwuczłonową — część składkową i część uzupełniającą, a ich wymiar będzie odpowiadać co najmniej najniższej emeryturze pracowniczej.</u>
          <u xml:id="u-15.92" who="#JerzyOsiatyński">Dotacje z budżetu na ten cel wyniosą około 11,7 bln zł, podczas gdy dochody ze składek rolników na ten cel wyniosą 2,4 bln zł. Oznacza to, że łączne dochody funduszu ubezpieczeń społecznych rolników osiągną 14,2 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-15.93" who="#JerzyOsiatyński">Dla ubezpieczeń rolniczych zostanie w przyszłym roku powołana kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego jako samodzielna instytucja ubezpieczeniowa na szczeblu centralnym stanowiąca odpowiednik ZUS.</u>
          <u xml:id="u-15.94" who="#JerzyOsiatyński">Prowadzone będą prace nad wprowadzeniem dobrowolnych indywidualnych ubezpieczeń.</u>
          <u xml:id="u-15.95" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym roku ulegnie znacznemu poszerzeniu zakres podmiotowy i przedmiotowy pomocy społecznej. W budżecie przewidujemy na ten cel około 6,3 bln zł. Szacuje się, że z różnych form pomocy społecznej skorzysta około 4,5 mln osób, to jest ponad 1 mln rodzin. W tej liczbie znajdują się również osoby i rodziny objęte rządowymi projektami osłony socjalnej. Przyjmuje się, że prawo do pomocy będzie przysługiwać w roku przyszłym tym osobom i rodzinom, u których dochód na członka rodziny będzie niższy od minimalnej emerytury przy wystąpieniu jednej z określonych w ustawie dysfunkcji społecznych. W ramach programów rządowych wsparciem objęci będą w szczególności: samotne kobiety wychowujące niesprawne dzieci, część bezrobotnych pozbawionych zasiłku, więźniowie po opuszczeniu zakładów karnych, bezdomni, rodziny wielodzietne i osoby samotne o niskich dochodach, które otrzymują m.in. dopłaty do czynszu.</u>
          <u xml:id="u-15.96" who="#JerzyOsiatyński">Poprawie ulegnie funkcjonowanie domów pomocy społecznej i ośrodków opiekuńczych. Szacuje się, że w przyszłym roku liczba bezrobotnych może wzrosnąć o dalsze 500–800 tys. osób, osiągając na koniec przyszłego roku 1,6–2 mln osób przy znacznym zróżnicowaniu terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-15.97" who="#JerzyOsiatyński">Podstawowym instrumentem finansowej pomocy państwa dla bezrobotnych będzie fundusz pracy finansowany z narzutu na fundusz wynagrodzeń oraz z dotacji budżetowych. Przewidujemy, że z tych środków około 100 tys. osób zostanie przyuczonych do zawodu; na to przeznacza się około 1,2 bln zł. Dalej, przypuszczalnie około 110 tys. osób otrzyma pożyczki na rozwój własnej działalności; na to w budżecie przeznacza się 1,350 bln zł z funduszu pracy. Ponadto przy pracach interwencyjnych będzie zatrudnione około 70 tys. osób, na co w budżecie przewidziano 815 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-15.98" who="#JerzyOsiatyński">Zostaną utrzymane, a w razie potrzeby wzmocnione instrumenty chroniące pracę inwalidów, tak aby zminimalizować zagrożenie utraty pracy dla tej grupy społecznej. Przewiduje się utworzenie około 20 tys. stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych. Ogółem dochody funduszu pracy szacuje się na około 19,4 bln zł, w tym 15,2 bln zł wyniesie dotacja z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-15.99" who="#JerzyOsiatyński">Niezbędna jest także poprawa warunków pracy. Zmieniony zostanie system ochrony pracy. Jego podstawą będzie ustawa o ochronie człowieka w środowisku pracy. Będzie ona obowiązywała wszystkich przedsiębiorców i pracowników. Zastosowane zostaną mechanizmy ekonomiczne wymuszające poprawę warunków pracy, a także zakazy i nakazy administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-15.100" who="#JerzyOsiatyński">Zadania w dziedzinie usług społecznych zostały szczegółowo przedstawione w druku sejmowym nr 639. Aby nie przedłużać tego wystąpienia, ograniczę się tylko do podania wydatków budżetowych skierowanych na te cele.</u>
          <u xml:id="u-15.101" who="#JerzyOsiatyński">Głównym źródłem finansowania edukacji pozostanie budżet państwa. Na ten cel zostanie wydane ponad 35,4 bln zł z przeznaczeniem na edukację, w tym około 7,4 bln zł na szkolnictwo wyższe.</u>
          <u xml:id="u-15.102" who="#JerzyOsiatyński">Ze środków samorządów lokalnych będą finansowane przedszkola i te placówki oświatowe, których prowadzenie stało się zadaniami własnymi gminy, Podobnie w przyszłym roku głównym źródłem finansowania ochrony zdrowia pozostanie budżet państwa. Przewiduje się na to 33,4 bln zł, w tym 2,9 bln zł na inwestycje. Jednocześnie zostaną zapoczątkowane działania dla wprowadzenia ubezpieczeń cząstkowych, jako systemu poszerzającego możliwość wyboru świadczeń przez pacjenta.</u>
          <u xml:id="u-15.103" who="#JerzyOsiatyński">W gospodarowaniu środkami budżetowymi w przyszłym roku wprowadzone zostaną nowe zasady regionalnego podziału tych środków z wykorzystaniem zobiektywizowanych kryteriów podziału, takich jak: charakterystyka demograficzna, zagrożenie środowiskowe, zachorowalność czy stan bazy.</u>
          <u xml:id="u-15.104" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym roku nastąpią istotne zmiany w zarządzaniu i finansowaniu sfery kultury, co zostanie spowodowane likwidacją funduszu rozwoju kultury i budżetów wojewódzkich oraz przejściem na zasilanie z budżetu. Łączne wydatki budżetu państwa wyniosą 4,3 bln zł, z czego 3,2 bln zł poprzez budżet Ministerstwa Kultury i Sztuki, a 1,1 bln zł w ramach subwencji do budżetów gmin. Dotyczy to zarówno instytucji artystycznych, filmowych, jak również placówek upowszechniania kultury oraz szkół artystycznych. Zostaną stworzone warunki do rozwoju mecenatu społecznego i prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-15.105" who="#JerzyOsiatyński">Pod bezpośrednim zarządem ministra kultury pozostaną instytucje i placówki o szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej, takie jak: Wawel, Zamek Królewski w Warszawie, Teatr Wielki i Filharmonia Narodowa w Warszawie, Biblioteka Narodowa, muzea narodowe. Jednostki takie będą dalej finansowane z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-15.106" who="#JerzyOsiatyński">Dotacje z budżetu na dofinansowanie działalności zapewnione będą również dla instytucji kultury o znaczeniu wojewódzkim. Grupa ta obejmuje m.in. zdecydowaną większość teatrów dramatycznych, muzycznych, filharmonii, orkiestr symfonicznych.</u>
          <u xml:id="u-15.107" who="#JerzyOsiatyński">Do grupy inwestycji dotowanych z budżetu zaliczać się będą również wojewódzkie domy i ośrodki kultury, ponad 100 muzeów, w większości okręgowych, oraz instytucje ochrony zabytków.</u>
          <u xml:id="u-15.108" who="#JerzyOsiatyński">W polityce mieszkaniowej w budżecie przewidujemy około 15,4 bln zł na wsparcie gospodarki mieszkaniowej. Z tej kwoty dotacje do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej wyniosą około 1,9 bln zł; dotacje do spółdzielczości mieszkaniowej — 5,6 bln zł, a 7,9 bln zł to pomoc dla budownictwa mieszkaniowego, przeznaczona m.in. na umorzenie części kredytów udzielonych przed 1990 r., na waloryzację wkładów na książeczkach mieszkaniowych oraz na pomoc w spłacie oprocentowania kredytów.</u>
          <u xml:id="u-15.109" who="#JerzyOsiatyński">W przyszłym roku w szerszej niż dotychczas skali zostaną wprowadzone systemowe zmiany w sektorze mieszkaniowym zmierzające do przełamania istniejących barier rozwoju budownictwa i oparcia gospodarki mieszkaniowej na trwałych ekonomicznie podstawach.</u>
          <u xml:id="u-15.110" who="#JerzyOsiatyński">W podstawowych ogniwach i strukturach procesu inwestycyjnego nastąpią głębokie przekształcenia organizacyjne i własnościowe sprzyjające proelektywnościowym działaniom oraz konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-15.111" who="#JerzyOsiatyński">Prognozujemy, że można się spodziewać w przyszłym roku oddania do użytku około 120 tys. mieszkań, w tym około 75 tys. w budownictwie wielorodzinnym i 45 tys. w budownictwie jednorodzinnym.</u>
          <u xml:id="u-15.112" who="#JerzyOsiatyński">W toku realizacji znajduje się obecnie 420 tys. mieszkań, w tym 120 tys. w pierwszej i 300 tys. w drugiej z wyżej wymienionych form budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-15.113" who="#JerzyOsiatyński">Rodzinom o niskich dochodach udzielana będzie przez gminy pomoc w pokrywaniu kosztów utrzymania mieszkania. Budżet państwa będzie partycypował w sfinansowaniu tych dotacji w ramach 21 bln zł przeznaczonych na różne formy pomocy społecznej. Ochronie najemcy służyć będzie również dofinansowanie z budżetu kosztów utrzymania około 500 tys. mieszkań w prywatnych zasobach czynszowych.</u>
          <u xml:id="u-15.114" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Biorąc pod uwagę stopień niepewności co do zewnętrznych warunków funkcjonowania gospodarki w przyszłym roku, o tych zewnętrznych uwarunkowaniach w Wysokiej Izbie wielokrotnie tutaj mówiliśmy, a także uwzględniając możliwości wolniejszego niż przyjęto przy konstrukcji budżetu wzrostu gospodarczego, rząd musi się liczyć z możliwością mniejszych dochodów budżetowych, a co za tym idzie, z koniecznością wprowadzenia operatywnych ograniczeń wydatków.</u>
          <u xml:id="u-15.115" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Aksjologia programu gospodarczego na przyszły rok i wobec tego założeń polityki gospodarczej i społecznej w 1991 r. jest aksjologią konsekwencji w działaniu i dalszego uporu w utrzymaniu równowagi budżetowej, w utrzymaniu równowagi, a nawet pewnej nadwyżki w bilansie płatniczym, utrzymaniu tego, co osiągnięto w odchodzącym roku.</u>
          <u xml:id="u-15.116" who="#JerzyOsiatyński">Przedkładając powyższe założenia, rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego rozumie, że w zmienionej sytuacji politycznej mogą one stanowić tylko punkt wyjścia dla decyzji parlamentu, które określą politykę gospodarczą i społeczną przyszłego rządu.</u>
          <u xml:id="u-15.117" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę obecnie o zabranie głosu — w celu uzasadnienia projektu ustawy budżetowej na 1991 r. — podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia rządu przedkładam projekt budżetu państwa na 1991 r. uchwalony przez Radę Ministrów dnia 28 listopada 1990 r. Formalny kształt projektu odpowiada tym zmianom systemowym, jakie w systemie finansowym zaszły w ciągu ostatniego roku. Spośród tych zmian najistotniejsze, najwyraźniej widoczne w budżecie są przede wszystkim zmiany związane z reformą samorządową. A więc wyłączenie budżetów gmin spod zbiorczego pojęcia budżetu państwa i włączenie budżetów wojewodów do budżetu, który do tej pory nazywaliśmy budżetem centralnym, a który zgodnie z nowym prawem budżetowym ma nosić nazwę budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WojciechMisiąg">Istotny wpływ na kształt budżetu ma również proponowana likwidacja większości funduszy celowych, w tym szczególnie likwidacja funduszu obsługi zadłużenia zagranicznego. Począwszy od 1991 r. w budżecie państwa bezpośrednio będą uwidaczniane dochody i wydatki związane z zaciągniętymi i udzielonymi kredytami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WojciechMisiąg">Jeszcze bardziej istotne niż zmiany formy budżetu wydają się, i są na pewno, zmiany w ekonomicznej treści. O ile budżet państwa na 1990 r. był przede wszystkim budżetem okresu stabilizacji gospodarki i temu celowi stabilizacji był w pełni podporządkowany, to budżet państwa na 1991 r. uwzględniać musi konieczność realizacji kilku zadań. Przede wszystkim utrzymania zdobyczy stabilizacji, ale również podtrzymania tendencji wzrostowych. Biorąc dodatkowo pod uwagę, że projekt budżetu przedkładany w sytuacji, gdy niepewność co do zewnętrznych warunków działania jest niewątpliwie większa niż to miało miejsce rok temu, mamy do czynienia z budżetem, który w swojej ocenie, swojej analizie jest wyjątkowo złożony.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#WojciechMisiąg">Nie można uznać działań stabilizacyjnych za zakończone. Mimo tych osiągnięć, które widoczne były w tym roku, mimo to, że po stagnacji w pierwszych miesiącach roku, od czerwca produkcja zaczęła wykazywać tendencje wzrostowe, że utrzymuje się ciągle wysoka dynamika eksportu, musimy pamiętać o pewnych zjawiskach, które świadczą o tym, że właśnie ta stabilizacja do końca nie została doprowadzona. Przypomnę tylko, że od inflacji, która wynosiła w czerwcu 3,4%, w sierpniu spadła poniżej 2%, powracamy znowu do wskaźników w granicach 4–5%. Że od lipca nieprzerwanie, miesiąc po miesiącu, rosną realne płace, a płaca w listopadzie wzrosła o 28%, realnie wyższa niż płaca czerwcowa. Że rosną również w ujęciu realnym zasoby ludności. Biorąc to pod uwagę musimy ten element utrzymania tego, co zostało osiągnięte wkalkulować w przyszłoroczny budżet.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#WojciechMisiąg">Coraz wyraźniej są też widoczne i w budżecie na 1991 r. i chyba jeszcze bardziej we wstępnych przewidywaniach dotyczących tego, co dalej, co po 1991 r., koszty różnorakich działań socjalnych państwa. Pozwólcie państwo, że wymienię kilka najistotniejszych, moim zdaniem, czynników związanych z programem socjalnym, a istotnie wpływających na kształt budżetu, na sytuację finansową państwa.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#WojciechMisiąg">W 1983 r. przeciętna emerytura i renta stanowiła 50% przeciętnej płacy. W 1989 r., przy hiperinflacji wskaźnik ten spadł do 34%. Przewidujemy, że poziom z 1988 r. zostanie już w tym odzyskany, że przeciętna emerytura stanowić będzie w skali całego 1990 r. około 51% przeciętnej płacy, a przewiduje się, że w 1991 r. wskaźnik ten wzrośnie do 64%. Przy czym skutkiem rewaloryzacji i zmian zasad wymiaru, nawet gdyby były one oszczędniejsze od tego, co wynikało z wstępnie dyskutowanego projektu zmian ustawy emerytalnej, wynika, że wskaźnik relacji przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy osiągnie w czwartym kwartale przyszłego roku poziom zbliżony do 70%.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#WojciechMisiąg">Dotacja z budżetu państwa pokryje w przyszłym roku 84,5% wydatków funduszu ubezpieczeń społecznych rolników i około 88% kosztów wypłaty samych świadczeń. Mamy w Polsce ponad 21 mln osób korzystających z ulg bądź zwolnień, z bezpłatnych przejazdów PKP. Ponad połowa społeczeństwa objęta jest grupowymi, zawodowymi preferencjami w tej dziedzinie. O ponad 800% w porównaniu z tym rokiem mają w przyszłym roku wzrosnąć koszty zasiłków dla bezrobotnych. Wiąże się to częściowo i w niemałym stopniu z prognozowanym wzrostem bezrobocia, ale w równie wielkim stopniu jest efektem nieszczelności w systemie przydziału tych zasiłków i związane jest również z ich wysokością. Nierzadkie są przykłady, że pracownicy podejmujący pracę dopiero po kilku miesiącach osiągają poziom płacy wyższy od przysługujących absolwentom zasiłków dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#WojciechMisiąg">Ponad 90% kosztów leków dla uprawnionych pokrywanych jest z budżetu. Ponad 16 bln zł będzie trzeba w przyszłym roku przeznaczyć na zasiłki rodzinne. Przy czym są to zasiłki równo i jednakowo przydzielane osobom o bardzo niskich i bardzo wysokich dochodach na jednego członka rodziny. Chcę przy tym dodać, że Sejm rozpatruje dalsze projekty ustaw rozszerzające zakres działań socjalnych, że w trakcie prac w Sejmie, to co znajduje się w pierwotnych przedłożeniach, czy to poselskich czy rządowych, ulega jeszcze zwiększeniu.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#WojciechMisiąg">W chwili obecnej trwają prace nad ustawą o rehabilitacji inwalidów, nad ustawą o kombatantach, nad ustawą o emeryturach i innych świadczeniach rolniczych. Każda z tych ustaw proponuje rozszerzenie zakresu działań socjalnych i świadczeń państwa. Trzeba od razu powiedzieć, że część tych świadczeń ma być przyznana nie od 1991 r. i nie będzie jeszcze miała bezpośredniego wpływu na budżet przyszłoroczny, ale obrazuje tę samą tendencję — zwiększania obciążeń państwa tego typu wydatkami.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#WojciechMisiąg">Coraz wyraźniejsza staje się więc sprzeczność między rozmiarami programu socjalnego a możliwością wykorzystywania budżetu jako instrumentu polityki antyrecesyjnej, jako instrumentu pobudzania wzrostu gospodarczego. Projekt budżetu, każdy, a więc i ten, musi te dwie tendencje godzić, musi być zarazem budżetem, który umożliwi wywiązywanie się z tego, co ustawowo zapisane i obowiązujące, jak i godzić to z tendencjami, które mają wspomagać procesy wzrostu gospodarczego. Chcę jednak wyraźnie podkreślić, że jeśli stoimy na gruncie, a musimy stać na gruncie utrzymania podstawowych zasad twardej polityki finansowej, to sprzeczność między tymi dwoma czynnikami jest zupełnie jednoznaczna. Gdy, jak powiedziałem, znajdujemy się w sytuacji niepewnego otoczenia zewnętrznego, gdy obciążeni jesteśmy znacznymi kosztami socjalnymi, działania antyrecesyjne przewidziane w budżecie nie mogą polegać na bezpośrednim zwiększaniu subwencji budżetowych kierowanych do równych jednostek produkcyjnych. Nie mogą ze względu na to, że miejsca na to w budżecie nie ma, ale i nie powinny, gdyż taki sposób zasilania sfery produkcyjnej przez rozbudowany system ulg, przez różnorakie i wysokie dotacje okazał się niesprawny i w większym stopniu podtrzymuje funkcjonowanie przedsiębiorstw nieefektywnych, co nie spowoduje wzrostu efektywności produkcji. Z tego względu elementy polityki antyrecesyjnej są, co wynikało i z przedłożenia ministra Osiatyńskiego, i z tego o czym za chwilę, w budżecie rozłożone nieco inaczej. Nastawiamy się nie na bezpośrednie zasilanie, nie na transfer pieniędzy w formie dotacji i ulg, lecz na pewne działania pośrednie, na tworzenie mechanizmów i wspomaganie innych instrumentów finansowych pozwalających na przyspieszenie wzrostu produkcji. Z tego na przykład względu po raz pierwszy w budżecie pojawiają się kwoty wydatków na gwarancje kredytowe, pojawiają się wydatki na ubezpieczenie ryzyka kursowego. Zarówno gwarancje kredytowe, jak i mechanizm podziału ryzyka kursowego między eksporterów i budżet to właśnie tego typu instrumenty wspomagające pewne działania, ale nie polegające na automatycznym udzielaniu dotacji za samo podjęcie pewnej działalności.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#WojciechMisiąg">W budżecie przewidziano również środki na inne tego typu działanie, w tym na bezpośrednią promocję eksportu, a więc na działania ułatwiające wchodzenie eksporterom na inne rynki bądź utrzymanie tych rynków, przewiduje się środki na zwiększenie kapitałów banków, w tym na wkład skarbu państwa do Polskiego Banku Rozwoju, a więc znowu oznacza to działanie pośrednio przez akcję kredytową banków, przez zasilenie instytucji finansowych umożliwiające działanie na sektor produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#WojciechMisiąg">Podobnie traktujemy środki przeznaczane na zasilanie budownictwa mieszkaniowego, w tym środki przeznaczone na wdrożenie nowych form zasilania i finansowania budownictwa mieszkaniowego, na bezpośrednie dotacje dla inwestorów, na uruchomienie instytucji kredytu hipotecznego. Odrębne środki przewidziano w budżecie na działania restrukturyzacyjne, przy czym środki te koncentrowane są w dwóch dziedzinach, które takiego zasilenia koniecznie wymagają: na rolnictwie i na górnictwie węglowym, gdzie restrukturyzacja jest potrzebna pilnie i gdzie przekształcenia własnościowe i organizacyjne wymagają zdecydowanie zasileń finansowych z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#WojciechMisiąg">Pośrednio oddziałują na budżet również inne finansowe instrumenty wspierania wzrostu produkcji. Takim instrumentem jest na przykład przeszacowanie majątku i umożliwienie przyspieszenia amortyzacji majątku, szczególnie w regionach dotkniętych wysokim bezrobociem strukturalnym, jest to bowiem instrument, który pozwala na zwiększenie środków w przedsiębiorstwie, ograniczając zarazem wpływy budżetowe z podatków. Taki sam charakter i taki sam związek z budżetem mają decyzje o utrzymaniu dotychczasowych obniżek i ulg celnych, a także proponowane zmiany w systemie podatku dochodowego, umożliwiające odliczanie z zysków przyszłych okresów strat poniesionych w pierwszym momencie działalności, gdy inwestuje się, gdy uruchamia się nowe rodzaje produkcji.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#WojciechMisiąg">W rezultacie budżet państwa budowany jest przy generalnej zasadzie niezwiększania obciążeń przedsiębiorstw. Co prawda, jak można wyczytać z budżetu, wzrost dochodów po odliczeniu dochodów z prywatyzacji stanowiących inny rodzaj niż obciążenia podatkowe jest nieco szybszy niż wzrost sprzedaży, gdyż wynosi około 49%, podczas gdy sprzedaż rośnie tylko o 46%, ale należy pamiętać, że równolegle likwidujemy obowiązujące dotychczas obciążenia przedsiębiorstw na rzecz centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki i funduszu rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Z tych dwóch tytułów przedsiębiorstwa poniosły w tym roku obciążenia przekraczające 12 bln zł, tej opłaty w przyszłym roku nie ma i o tyle również rosną wolne środki przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#WojciechMisiąg">W sumie dodatni dla przedsiębiorstw jest również łączny efekt wynikający ze zmian wielkości amortyzacji i dywidendy, gdyż przedsiębiorstwa więcej zyskują w globalnym rachunku na zwiększeniu amortyzacji i w związku z tym na zwiększeniu obciążeń podatkowych niż są zobowiązane do wypłat z tytułu dywidendy, której stopę zresztą obniża się z 32 na 22%.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#WojciechMisiąg">Cały plan dochodów zamykający się kwotą 291,6 bln zł uznać należy za realny do wykonania, ale napięty, nie zakładający rezerw, ukrytych dochodów, które mogłyby stanowić tajną broń przy wykonywaniu budżetu. Jest to więc szacunek oparty na solidnych podstawach, szczególnie jeśli chodzi o wpływy podatkowe, bo mniejsza jest możliwość precyzyjnego szacowania dzisiaj wpływów prywatyzacji, ale, jak powiedziałem, jest to szacunek, w którym nie kryją się rezerwy i możliwości znacznego czy nawet istotnego dla budżetu przekroczenia planowanych kwot.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#WojciechMisiąg">Wydatki budżetu, łączną kwotę wydatków budżetu określają trzy czynniki: po pierwsze, poziom dochodu; po drugie, saldo rozliczeń kredytowych z zagranicą, które może zwiększyć możliwości wydatkowe, gdy kredytów uzyskanych jest więcej niż trzeba w danym roku spłacić, ale które to saldo może obciążyć dodatkowo dochody, jeśli przypadających na dany rok spłat jest więcej niż możliwości otrzymania kredytu; po trzecie wreszcie, możliwości krajowego sfinansowania niedoborów, możliwości zaciągnięcia wewnętrznego długu na pokrycie wydatków budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#WojciechMisiąg">Biorąc pod uwagę te trzy czynniki, rząd przedkłada w projekcie budżetu propozycje wydatków na łączną kwotę 293,1 bln zł, co oznacza wydatki o prawie 61% większe niż w roku ubiegłym, ale zarazem o 1,5 bln zł większe od planowanych dochodów. W relacji do całej kwoty wydatków oznacza to, że niedobór budżetu wynosi mniej więcej pół procenta planowanej kwoty wydatków.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#WojciechMisiąg">Przypomnę przy tym, że zgodnie z obowiązującymi nas standardami statystyki funduszu walutowego i ONZ, do wydatków budżetu nie zalicza się spłat kredytów zagranicznych, tak jak do dochodów nie zalicza się środków uzyskanych z kredytów zaciągniętych przez Polskę za granicą.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#WojciechMisiąg">W ramach tej łącznej kwoty 293 bln zł następują istotne przesunięcia struktury w porównaniu z budżetem za 1990 r. Przede wszystkim, co najistotniejsze chyba, radykalnie maleje udział dotacji. Z poziomu 15,7% wydatków budżetowych poświęconych w 1990 r. na dotacje, przechodzimy w 1991 r. do wskaźnika 9,7%. O 157% rośnie tzw. dotacja systemowa dla funduszu ubezpieczeń społecznych. Przypomnę, że dotacją systemową nazywamy te płatności budżetu na rzecz funduszu ubezpieczeń społecznych, które pokrywają koszty świadczeń od tych grup, za które nie opłaca się składki. W szczególności dotacja systemowa przeznaczona jest na wzrost emerytur wojskowych, policyjnych — tu wzrost wynosi 137%, na dodatki kombatanckie ta dotacja również rośnie o 137%, wreszcie na uzupełnienie składek opłacanych przez pracowników gospodarstw rolnych — tu również notujemy w porównaniu z ubiegłym rokiem wzrost o 136%.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#WojciechMisiąg">Chcę równocześnie powiedzieć, że niezależnie od faktu, że w 1991 r. nie przewidujemy wysokiego wzrostu ogólnej dotacji dla funduszu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń społecznych rolników, to wypłaty emerytur i rent z funduszu ubezpieczeń społecznych wzrosną w przyszłym roku w porównaniu z rokiem bieżącym o 81%, wypłaty rent i emerytur rolniczych o 72%, a wypłaty zasiłków rodzinnych o 79%. Jest to, proszę wybaczyć wyrażenie, ale bomba z opóźnionym zapłonem. Obniżenie udziału wydatków budżetowych na świadczenia społeczne w 1991 r. ma charakter zdecydowanie przejściowy. Utrzymanie się tych tendencji musi spowodować w 1992 r. ponowny radykalny wzrost obciążeń budżetu na rzecz funduszy finansujących świadczenia społeczne.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#WojciechMisiąg">Przy takich rozmiarach programu socjalnego i niezbędnych kosztach utrzymania sfery budżetowej nie udało się, mimo pierwotnych takich zamierzeń, zwiększyć udziału wydatków inwestycyjnych w budżecie. Co prawda dzięki temu marginesowi, jaki wytworzył się przy spadku udziału dotacji, utrzymuje się realną wartość nakładów inwestycyjnych na poziomie roku ubiegłego, ale te wydatki, które w budżecie można przeznaczyć na inwestycje, są w tej sytuacji zdecydowanie niższe od potrzeb. Największe kwoty inwestycji proponuje się przeznaczyć na inwestycje w zakresie gospodarki komunalnej — tu kieruje się środki wnoszące prawie 6 bln zł i tu również dużą część stanowią wydatki związane z ochroną środowiska, na ochronę zdrowia prawie 3 bln zł, na oświatę 2,7 bln zł, na obronę narodową — gdzie notujemy duży wzrost wydatków związanych z cenami sprzętu i innego wyposażenia niezbędnego dla obrony narodowej — 1,4 bln zł. Łącznie inwestycje tych czterech działów stanowią 54% łącznej kwoty inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#WojciechMisiąg">Chcę w tym miejscu od razu zasygnalizować, że Rada Ministrów uchwalając 28 listopada 1990 r. projekt budżetu w takim kształcie, w jakim Wysokiej Izbie jest on dziś przedstawiany, upoważniła ministra zdrowia do poczynienia starań umożliwiających zdobycie środków zagranicznych, kredytowych bądź innych wspierających program inwestycji i inne wydatki służby zdrowia. Minister zdrowia takie propozycje resortowi finansów przedłożył i w najbliższym czasie rząd będzie zgłaszał autopoprawkę do projektu ustawy, której sens sprowadza się do zwiększenia wydatków na służbę zdrowia o 1 bln 900 mld zł i wprowadzenie do planu kredytów dodatkowego kredytu wynoszącego 200 mln dol., przeznaczonego właśnie na te potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#WojciechMisiąg">Zachowały swą realną wartość w budżecie nakłady na budownictwo mieszkaniowe, wynoszą one w budżecie na 1991 r. 8 bln zł, a także z nieznacznym wzrostem udziału w łącznej puli wydatków budżetowych wydatki na rolnictwo wynoszące około 10 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#WojciechMisiąg">Bardzo duże środki przeznacza się w budżecie państwa na pomoc społeczną. Łącznie wydatki w tym dziale stanowią 21,5 bln zł. Przy czym istotne jest, że w całej tej kwocie, aż o 215% wyższej niż wydatki na pomoc społeczną w roku bieżącym, 15,2 bln zł, a więc około 60–65% kwoty, stanowi dotacja do funduszu płac. Z pozostałych środków większość przeznacza się na trzy formy tej pomocy społecznej: na stałe i okresowe zasiłki pieniężne, na utrzymanie i inwestycje w domach pomocy społecznej, wreszcie na pomoc głównie w postaci dopłat do czynszów.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#WojciechMisiąg">W sytuacji tych obciążeń budżetowych, o których powiedziałem, a dodać jeszcze należy, że nawet przy przyjętym w budżecie założeniu pomyślnego doprowadzenia do końca negocjacji o restrukturyzacji i redukcji naszego zadłużenia, wydatki na odsetki tylko od kredytów zagranicznych obciążą budżet w przyszłym roku kwotą około 11 bln zł, nie ma oczywiście możliwości wyraźnego, znaczącego wzrostu wydatków na finansowanie pozostałych działów sfery budżetowej. Wzrost ten nie może być duży, tym bardziej że zgodnie z ustawą o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej, na podstawie tego ustawowego zapisu muszą rosnąć wydatki na wynagrodzenia na rok 1991, proponuje się przyjęcie normatywnej relacji dla wynagrodzeń równej 104, tzn. przyjęcie, że przeciętna płaca w sferze budżetowej stanowić będzie 104% przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej. Koszty płacowe i inne koszty, o których mówiłem, wymuszają bardzo oszczędne gospodarowanie środkami na wydatki rzeczowe. Mimo to, zachowujemy jednak realny poziom wydatków bieżących w podstawowych działach sfery budżetowej. Projekt budżetu zestawiony został przy założeniu, że wydatki na oświatę i wychowanie wzrosną o 63%, a więc wyżej niż szacowany wzrost cen i płac, przy czym we wzroście kosztów oświaty i wychowania istotny czynnik stanowi wzrost zatrudnienia. O 55% mają wzrosnąć wydatki na utrzymanie służby zdrowia, o 56% wydatki na obronę narodową, przy czym istotnym czynnikiem jest tutaj obciążenie obrony narodowej kosztami podatkowymi i innymi opłatami, których do tej pory jednostki wojskowe nie ponosiły, wreszcie proponujemy wzrost o 62% wydatków na bezpieczeństwo publiczne.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#WojciechMisiąg">Odrębnego i nieco dłuższego wyjaśnienia wymaga proponowany w projekcie ustawy wzrost wydatków w administracji państwowej o 61%, a więc również powyżej planowanego wzrostu cen i płac. Wynika to przede wszystkim z potrzeb nowo tworzonych w związku z prowadzonymi reformami oraz zmianami systemu i ustrojowego, i finansowego służb, w szczególności biur pracy, urzędów rejonowych, gdzie, co prawda, nie ponosimy praktycznie kosztów zatrudnienia, jako że etaty w zasadniczej części wygospodarowane zostały ze zmniejszenia stanu etatowego urzędów wojewódzkich, ale gdzie jednak konieczne jest poniesienie pewnych kosztów rzeczowych i inwestycyjnych, wzrost służby celnej, wzrost służb podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#WojciechMisiąg">Konieczność zwiększenia zatrudnienia w niektórych sferach, w niektórych segmentach administracji państwowej, konieczność utrzymania wydatków rzeczowych, wymusiła istotne ograniczenia w poziomie inwestycji w tym dziale sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#WojciechMisiąg">Chciałbym przy okazji zwrócić uwagę na drastyczne rozpiętości we wzroście wydatków proponowanych dla jednostek administracji rządowej i dla jednostek administracji państwowej, które nie podlegają Radzie Ministrów i które zgodnie z prawem budżetowym włączają projekty swoich budżetów do zbiorczego budżetu, do budżetu państwa. Otóż na ten łączny wzrost wydatków na administrację państwową o 61% składa się wzrost wydatków administracji rządowej o 51% i wzrost wydatków jednostek nie podporządkowanych Radzie Ministrów o 185%. Aby tę rozpiętość jeszcze lepiej uwidocznić, pozwólcie państwo, że zajmę chwilę przedstawieniem spraw wynagrodzeń w obu tych częściach administracji państwowej. Przeciętna płaca przewidziana dla administracji rządowej na przyszły rok wynosi 1866 tys. zł. Przeciętna płaca w jednostkach nie podporządkowanych Radzie Ministrów według pierwotnych zgłoszeń — 3645 tys. zł, przy czym poszczególne jednostki wyłączone spod rządowej analizy budżetów zgłosiły płace następujące: Najwyższa Izba Kontroli — 5 mln 274 tys., Kancelaria Prezydenta — 4 mln 500 tys., Kancelaria Senatu, bez diet senatorskich — 2 mln 948 tys., Kancelaria Sejmu — 3 mln 430 tys., Państwowa Inspekcja Pracy — 2 mln 995 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#WojciechMisiąg">W 1990 r. płace w tych 5 wymienionych jednostkach były średnio o 28% wyższe niż w administracji rządowej. Przewidywany projekt, gdyby został wprowadzony w życie, spowodowałby wzrost tej różnicy do 95%.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#WojciechMisiąg">Mówiąc inaczej, gdybyśmy dla wydatków tych jednostek zastosowali taki sam przelicznik jak dla administracji rządowej, wówczas — przy utrzymaniu tych rozpiętości płacowych i rozpiętości w poziomie innych wydatków — łączne wydatki 5 wymienionych jednostek w 1992 r. byłyby o 324 mld niższe od zgłoszonych do projektu budżetu. Decyzją Rady Ministrów poinformowaliśmy służby finansowe wszystkich tych jednostek o zaistniałych dysproporcjach, prosząc o ponowne przeanalizowanie swoich budżetów i zgłoszenie ewentualnych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#WojciechMisiąg">Efektem tego były pisma zmniejszające łącznie poziom wydatków tych 5 jednostek o 47 mld zł, co rząd w odpowiedniej autopoprawce przedstawi, ale co — jak jasno wynika z tych liczb — nie ma istotnego wpływu na relacje, o których przed chwilą mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#WojciechMisiąg">Wysoki Sejmie! Saldo kredytów zagranicznych, a więc ten drugi czynnik, o którym mówiłem jako o tym, co kształtuje możliwości wydatkowe budżetu, będzie w przyszłym roku działał niekorzystnie dla nas. Nie mówiąc jeszcze o 200 mln zł kredytu na potrzeby służby zdrowia, o których wspomniałem wcześniej, możemy w tej chwili, jako na sprawy uzgodnione i pewne, liczyć na zasilenie budżetu kredytami o łącznej wartości 4700 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#WojciechMisiąg">Równocześnie przypadające do spłaty raty kredytów obciążają nas w przyszłym roku kwotą 12 bln zł, z czego ponad 10 bln zł przypada na bezpośrednie płatności wobec wierzycieli zagranicznych. Pozostały 1900 mld zł to refundacja naszym bankom ich płatności na rzecz naszego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#WojciechMisiąg">Łącznie więc saldo kredytów otrzymanych i niezbędnych do spłaty wynosi 7,3 bln zł. Zatem do sfinansowania pozostaje kwota 8,8 bln zł. I taka jest skala rzeczywistego niedoboru w budżecie. Takie środki muszą być pokryte innymi źródłami krajowymi.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#WojciechMisiąg">W projekcie budżetu proponujemy częściowe pokrycie tego środkami sektora budżetowego, głównie środkami likwidowanych funduszy celowych, a równocześnie przyznanie Radzie Ministrów upoważnienia do emisji bonów skarbowych, stanowiących formę długu wewnętrznego, pożyczki, którą budżet państwa zaciąga w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#WojciechMisiąg">Bony skarbowe są powszechnie stosowaną formą pokrywania i przejściowych, i bardziej długotrwałych deficytów budżetowych. Chcemy z niej korzystać. Ale musimy mieć pełną świadomość, że bony skarbowe nie są pieniędzmi znikąd, nie są dodatkową kwotą, która pojawia się po to, by wspomóc budżet. Zaciągnięcie przez budżet pożyczki wewnętrznej. zaciągnięcie długu w postaci bonów skarbowych, oznacza bowiem odciągnięcie z banków środków w wysokości mniej więcej 4 bln zł, a zatem pośrednio oznacza konieczność ograniczenia akcji kredytowej banków. Będąc więc z jednej strony środkiem pozwalającym na utrzymanie równowagi budżetowej, powoduje zarazem ograniczenie możliwości kredytowych w sektorze bankowym. Nie jest to więc instrument neutralny dla gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#WojciechMisiąg">Innych możliwości i innych środków finansowania wydatków budżetowych nie znajdujemy, choć trzeba powiedzieć, że równolegle z budżetem pewne wydatki pokrywane będą z utrzymywanych funduszy celowych. Można również liczyć na pewne środki pochodzące z pomocy zagranicznej. Nie są to jednak środki, które możemy w sposób jawny uwzględnić w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#WojciechMisiąg">Od 1991 r. wchodzimy w nowy mechanizm zasilania finansowego gmin. Będzie to już nie dwustopniowy, dwukierunkowy przepływ między budżetem centralnym, budżetami wojewódzkimi i gminami, mający postać bez dotacji lub udziału wyższego stopnia w dochodach budżetów niższego stopnia, ale jednokierunkowy przepływ od budżetu państwa do budżetów gmin w formie subwencji.</u>
          <u xml:id="u-17.39" who="#WojciechMisiąg">Wielkość subwencji skalkulowana została przy dwu istotnych założeniach. Po pierwsze, że utrzymane zostaną zawarte w przedłożeniu rządowym propozycje udziałów gmin w podatkach państwowych. Po drugie, że subwencje muszą być skalkulowane tak, by przy rozsądnej dynamice wydatków zapewnić w zbiorczym budżecie gmin, które jako pomocnicze narzędzie musimy zestawiać, nieznaczną nadwyżkę finansową.</u>
          <u xml:id="u-17.40" who="#WojciechMisiąg">Projekt, z którym wychodzimy, zakłada wystąpienie takiej nadwyżki wynoszącej ok. 1,4 bln zł. W trakcie prac w komisjach przedstawimy komisji samorządowej szczegółowe rozliczenia, pokazujące zarówno sposób szacowania dochodów własnych gmin, jak i szacunki prowadzące nas do kwot przewidywanych wydatków gmin w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-17.41" who="#WojciechMisiąg">Jak powiedziałem, kwota 16 bln zł subwencji dla gmin wynikała z zasad subwencjonowania gmin zamieszczonych w rządowym projekcie ustawy o finansach gmin. Jeżeli przyjęte zostaną, na co wskazuje przebieg ostatniego posiedzenia Senatu, propozycje Sejmu zawarte w ustawie z dnia 29 listopada, spowoduje to wyraźny wzrost dochodów własnych gmin, a zarazem zmniejszenie w takim samym stopniu dochodów budżetu państwa. Będzie to wymagało, i w tej sprawie rząd również złoży odrębną autopoprawkę, zmniejszenia dochodów budżetu państwa i subwencji dla gmin o około 10 bln zł. O tyle bowiem wyższe są dochody własne gmin w wersji ustawy przyjętej 29 listopada w porównaniu z wielkością dochodów własnych, wynikającą z przedłożenia rządowego. O 3,4 bln zł wzrosną dochody gmin z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych, o prawie 5 bln zł wpływy z podatku od płac, gdzie Sejm przyjął udział gmin trzykrotnie wyższy niż w przedłożeniu rządowym; mniej więcej 1 bln zł przynosi gminom zwiększenie udziałów w podatkach od wynagrodzeń w podatku dochodowym od osób fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-17.42" who="#WojciechMisiąg">Można więc powiedzieć, że operacja, której dotyczyć będzie autopoprawka, jest zarówno z punktu widzenia budżetu państwa, jak i budżetów gmin finansowo neutralna, bo oznacza tylko zmianę formy przekazywania pieniędzy z budżetu państwa do budżetów gmin, nie w formie subwencji, lecz w formie zwiększonych udziałów. Ale chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że taka zmiana kwoty subwencji i taka zmiana rozmiarów dochodów własnych powoduje zarazem istotną zmianę w strukturze subwencji. O ile w tej wersji, którą wyprowadzono z przedłożenia rządowego, subwencja wyrównawcza wynosiła około 1,5 bln zł, a więc niecałe 10% łącznej kwoty subwencji, to obecnie przy łącznej kwocie subwencji malejącej do 6 bln zł, subwencja wyrównawcza stanowić będzie już około połowy tej kwoty.</u>
          <u xml:id="u-17.43" who="#WojciechMisiąg">Do projektu ustawy budżetowej należą również, tu antycypujemy rozwiązania nowego prawa budżetowego, plany funduszy celowych.</u>
          <u xml:id="u-17.44" who="#WojciechMisiąg">Przedstawiamy plany wszystkich pozostających funduszy celowych z wyjątkiem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, który jako fundusz posiadający osobowość prawną wyłączony jest spod rygorów prawa budżetowego i swój plan wydatków przyjmuje samodzielnie.</u>
          <u xml:id="u-17.45" who="#WojciechMisiąg">Do uzasadnienia ustawy, również zgodnie z zapisami nowego prawa budżetowego, dołączono bilans finansów publicznych, istotnie różniący się w swej formie i treści od prezentowanego dotąd bilansu finansowego państwa, a także bilans płatniczy, pragnę zwrócić uwagę, po raz pierwszy bez rozbicia na obszary płatnicze, jednolicie w ujęciu dolarowym, zgodnie z wiadomymi decyzjami o przejściu od 1 stycznia na obroty wolnodewizowe z krajami zaliczanymi do tej pory do I obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-17.46" who="#WojciechMisiąg">Projekt ustawy budżetowej, oprócz kwot limitów wydatków zawiera również pewne rozwiązania systemowe. Proszę pozwolić krótko o kilku z nich powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-17.47" who="#WojciechMisiąg">Proponujemy utrzymanie pewnych upoważnień Rady Ministrów, przyznanych jej przez Sejm ustawą budżetową na 1990 r., w szczególności uprawnień do zmniejszania kwot wydatków, gdy wymaga tego utrzymanie równowagi budżetowej, oraz uprawnień do dokonywania przeliczeń kwot dochodów i wydatków budżetu, gdy wystąpią rozbieżności między planowanym a rzeczywistym przebiegiem procesów cenowych i płacowych. To upoważnienie nadal obwarowane jest dwoma warunkami: utrzymania planowanego wyniku budżetu i niezmniejszania realnej wartości wydatków sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-17.48" who="#WojciechMisiąg">Proponujemy następnie przyznanie Radzie Ministrów upoważnień do zwiększania wydatków na prywatyzację, jeśli miałoby to pozwolić na zwiększenie dochodów z prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-17.49" who="#WojciechMisiąg">Proponujemy także przyznanie uprawnienia do dokonania przesunięć w budżecie, jeżeli w wyniku przyjęcia nowych regulacji prawnych dotyczących zasad odpłatności za leki pozwoli to na wygospodarowanie pewnych rezerw budżetowych. Środki stąd uzyskane miałyby być przeznaczone na zwiększenie wydatków na pomoc społeczną.</u>
          <u xml:id="u-17.50" who="#WojciechMisiąg">Zwracamy się również do Sejmu o utrzymanie obowiązującego w tym roku uprawnienia do blokowania części zobowiązań, a więc upoważnienia Rady Ministrów do tego, by w pierwszym okresie roku kontrolowała wykonywanie budżetu, a raczej przyszłe wydatki budżetowe, ograniczając do 70% kwot budżetowych dopuszczalne kwoty zobowiązań zaciąganych przez dysponentów budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.51" who="#WojciechMisiąg">Projekt ustawy budżetowej zawiera również pewne rozwiązania podatkowe. Zgodnie z ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych ustawa budżetowa określa stopę dywidendy na rok przyszły. Proponujemy również ustanowienie ustawą budżetową stawki podatku od wynagrodzeń na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-17.52" who="#WojciechMisiąg">Projekt ustawy budżetowej zawiera wreszcie przepisy upoważniające do emisji bonów skarbowych i obligacji, określa, zgodnie z innymi ustawami, dopuszczalną wysokość gwarantowanych kredytów. Przypomnę, że w budżecie znajduje się tylko kwota, którą wolno przeznaczyć na gwarancje, natomiast potrzebne jest tu określenie, jak duży kredyt może być gwarantowany tymi środkami, które w budżecie są na to przewidziane. Zgodnie z ustawą o policji przedstawiamy stan osobowy poszczególnych korpusów policyjnych. Wreszcie proponujemy jako przepis przejściowy, ale niezwykle istotny, zrównanie w 1991 r., jeżeli chodzi o tryb ściągania zaległych należności Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki zobowiązaniami podatkowymi. Jest to rozwiązanie, które powinno umożliwić bardziej sprawne ściągnięcie zaległych należności i zamknięcie rachunków tego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-17.53" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Budżetu nie można, niestety, zestawiać według potrzeb. Wstępne szacunki potrzeb już przykrojonych, jak się wydawało, do realiów rzeczywistości, dały nam pierwszą przymiarkę, pierwszy projekt budżetu z deficytem 120 bln zł, a więc deficytem, o którego sfinansowaniu jakąkolwiek drogą nie można nawet marzyć. Budżet państwa musi więc być kompromisem, nieraz bardzo bolesnym, między tym, co traktujemy jako potrzeby mniej albo bardziej ważne, a tym co możliwe do sfinansowania w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-17.54" who="#WojciechMisiąg">Konieczne jest zatem bardzo ścisłe przestrzeganie dyscypliny finansowej realizacji tego budżetu, konieczne jest poszukiwanie rezerw, choćby przez rozwiązania legislacyjne w tych sferach, na które zwracałem uwagę na początku mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-17.55" who="#WojciechMisiąg">Te oszczędności wynikające ze zmian systemowych traktujemy jako jedyną w tej chwili rezerwę umożliwiającą wzrost wydatków tam, gdzie wydatki te są małe.</u>
          <u xml:id="u-17.56" who="#WojciechMisiąg">Podczas prac w komisjach przedstawimy: poszczególnym komisjom sejmowym szczegółowe materiały dotyczące poszczególnych części budżetu, w tym bardziej wnikliwą analizę wydatków dotyczących wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-17.57" who="#WojciechMisiąg">Dziękując za uwagę, proszę ponownie o wnikliwe rozpatrzenie projektu i jego akceptację.</u>
          <u xml:id="u-17.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.59" who="#WojciechMisiąg">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-17.60" who="#WojciechMisiąg">Zanim ogłoszę przerwę, proszę o odczytanie komunikatów. Przypominam, że od razu po przerwie zbierze się Konwent Seniorów w moim gabinecie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#AnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: wspólne posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Ustawodawczej w sali nr 179, poświęcone pierwszemu czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o likwidacji RSW „Prasa-Książka-Ruch”.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#AnnaDynowska">Także bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji: Samorządu Terytorialnego, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Ustawodawczej, poświęcone m.in. pierwszemu czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, w sali obrad plenarnych.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#AnnaDynowska">Ogłaszam przerwę do godz. 11.40.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 05 do godz. 11 min 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy punkt 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów: 1) założeń polityki społeczno-gospodarczej na 1991 r.; 2) ustawy budżetowej na 1991 r.; 3) założeń polityki pieniężnej na 1991 r.; 4) programu prywatyzacji polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#TadeuszFiszbach">W celu przedstawienia założeń polityki pieniężnej w 1991 r., proszę o zabranie głosu prezesa Narodowego Banku Polskiego pana profesora Władysława Bakę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławBaka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim, mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt założeń polityki pieniężnej na 1991 r. Projekt ten był rozpatrywany przez Radę Ministrów, której uwagi i sugestie zostały uwzględnione w tekście przedłożonym Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WładysławBaka">Przygotowując założenia polityki pieniężnej, kierowaliśmy się proponowaną przez rząd linią polityki społeczno-gospodarczej, mówili o tym dzisiaj ministrowie pan Osiatyński i pan Misiąg, kierowaliśmy się zwłaszcza ustaleniami zawartymi w projekcie ustawy budżetowej, a także w projektach bilansu płatniczego na 1991 r. Staraliśmy się także uwzględnić doświadczenia pierwszego roku realizacji programu stabilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WładysławBaka">Pozwólcie szanowni państwo, że kilka słów poświęcę właśnie tym doświadczeniom. Rok temu Sejm zalecił prowadzenie takiej polityki pieniężnej, która skutecznie przyczyniać się będzie do przezwyciężania hiperinflacji — pamiętamy jak sytuacja wyglądała wówczas — do przywrócenia równowagi gospodarczej, do szybkiej poprawy rynku.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#WładysławBaka">Sejm podjął wówczas ważkie decyzje dotyczące wymienialności złotego na bazie stabilnego kursu walutowego. Ściśle współdziałając z ogniwami rządu, a zwłaszcza z Ministerstwem Finansów, Narodowy Bank Polski prowadził politykę monetarną w sposób zgodny z uchwałą sejmową. Odnosi się to zarówno do kształtowania podaży pieniądza, jak i do stopy procentowej oraz do kursu walutowego. Pragnę podkreślić zwłaszcza, że zerwano — definitywnie mam nadzieję — z doktryną emisji pieniądza pod tzw. potrzeby, z praktyką finansowania deficytu budżetowego przy pomocy złotówek bez pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#WładysławBaka">Nowa polityka pieniężna opiera się na obiektywnych prawach obiegu pieniężnego, na zasadzie ścisłej współzależności dopływu pieniądza z przyrostem produkcji i usług. Kilka słów na temat przebiegu tej polityki w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#WładysławBaka">Wystąpiły trzy fazy. Pierwsza, od stycznia do czerwca, to faza hamowania popytu. W tym czasie w rezultacie wzrostu cen nastąpiło zmniejszenie realnych zasobów pieniądza o 30%. Proszę zwrócić uwagę, że koresponduje to ze zmniejszaniem się produkcji w tym czasie w tej samej mniej więcej skali, czyli harmonia — realna podaż pieniądza i realna produkcja, wzrost czy spadek tej produkcji, została utrzymana.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#WładysławBaka">Faza druga obejmuje okres od lipca do września. Chodziło o ożywienie gospodarcze. Przeszliśmy do polityki stymulowania popytu, do zwiększania kredytu. W rezultacie podaż realna pieniądza zwiększyła się o około 15%, co przyczyniło się do wzrostu aktywności gospodarczej, a zwłaszcza do podejmowania inicjatyw gospodarczych w sektorze prywatnym.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#WładysławBaka">Jednakże przede wszystkim na skutek impulsów zewnętrznych, a także pewnie wskutek tego, że poluzowania w polityce makroekonomicznej okazały się w niektórych punktach nadmierne, poczynając od października zaczęły występować niebezpieczne sygnały nawrotu fali inflacyjnej. Skłoniło to nas do zaostrzenia polityki monetarnej i w październiku oraz w listopadzie dwukrotnie podnoszono stopę procentową tak, ażeby z jednej strony zahamować popyt na kredyty, ażeby skalę tego popytu doprowadzić do możliwości gospodarki, a z drugiej zwiększyć bodźce do oszczędzania.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#WładysławBaka">Do Wysokiego Sejmu należy ocena, czy ten typ działania Narodowego Banku Polskiego był właściwy, zgodny z intencjami. Według mojego przekonania, tak właśnie należało postąpić, było to w pełni koherentne, zbieżne z intencją wyrażoną w założeniach polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#WładysławBaka">Szanowni państwo! Na podstawie upoważnienia sejmowego sektor bankowy ściśle współpracował z Ministerstwem Finansów we wszystkich właściwie dziedzinach realizacji polityki monetarnej. Na gruncie tej współpracy zrodziła się idea selektywnej polityki kredytowej; selektywnej w tym sensie, że po pierwsze silnie promowaliśmy i nadal zamierzamy promować rozwój prywatnej przedsiębiorczości. Jest to zgodne z ogólnym nurtem przemian.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#WładysławBaka">Przy ogólnym wzroście zadłużenia w skali roku o około 250%, kredyty dla sektora prywatnego zwiększyły się blisko 9-krotnie. Był to czynnik pobudzający produkcję tego sektora i neutralizujący ubytki w innych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#WładysławBaka">Sektor bankowy starał się skłaniać przedsiębiorstwa do restrukturyzacji; jego dążeniem było doprowadzenie do eliminacji jednostek nieefektywnych, nie mających perspektywy na odzyskanie zdolności kredytowej. Niestety, na tym polu nie możemy się poszczycić większymi osiągnięciami.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#WładysławBaka">Zjawisko zatorów płatniczych, które tak silnie utrudnia wypreparowanie z organizmu gospodarczego jednostek nieefektywnych, nadal jest obecne. Mógłbym nawet powiedzieć, że tendencja jest niepokojąca, mimo że sektor bankowy imał się różnych sposobów. Wprowadzono ułatwienia kredytowe w postaci weksli dla uregulowania zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#WładysławBaka">W sierpniu, wrześniu zaoferowano tani kredyt na regulowanie zobowiązań przez przedsiębiorstwa. Uruchomiono coś, co można byłoby nazwać handlem długami, przejmowaniem przeterminowanych należności, zakupem przeterminowanych należności przez banki po to, żeby je wyegzekwować od opornych partnerów. W sumie niewiele to dało.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#WładysławBaka">Ta skamielina, która tak bardzo utrudnia przekształcenia strukturalne w gospodarce nadal trwa. Doszliśmy do wniosku, że siłami samego sektora bankowego sprawy nie załatwimy. Oto dlaczego zamierzamy wystąpić do rządu i Sejmu z wnioskami, aby sprawy potraktować znacznie szerzej, ażeby podjąć stosowne decyzje również w innych działach polityki gospodarczej, a także zmienić niektóre elementy w przepisach prawnych, regulujących funkcjonowanie przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#WładysławBaka">Ważnym nurtem polityki pieniężnej było oddziaływanie banku centralnego na stopę procentową. Jak państwo wiecie, w roku bieżącym nastąpiła zasadnicza zmiana w relacji między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Banki komercyjne w niczym nie są krępowane już w tej chwili, jeśli chodzi o samodzielne ustalanie na gruncie umowy ze swoimi klientami stopy procentowej. Bank centralny udziela kredytów bankom, kredytu refinansowego. Ta stopa banku centralnego oczywiście wpływa na praktykę banków komercyjnych. Właśnie dlatego, bardzo konsekwentnie wykonując uchwałę Sejmu, staraliśmy się poprzez mechanizm stopy banku centralnego wprowadzić do praktyki zasadę realnej dodatniej stopy procentowej, to znaczy stosowania stopy procentowej na takiej wysokości, ażeby dla wkładów terminowych nie było uszczerbku, ubytku, by była ona co najmniej równa, a w zasadzie wyższa od stopy inflacji. 1 poczynając od marca ta polityka jest skutecznie wprowadzana w życie. Uważamy, że jest to duży dorobek polityki pieniężnej tego roku i powinna ona być kontynuowana. Jak państwu wiadomo, w okresie bardzo silnego hamowania popytu i ostrego schodzenia, jeżeli chodzi o poziomy wzrostu cen w pierwszym półroczu, kiedy dokonaliśmy wielkiej rzeczy — od 80% wzrostu cen w styczniu do około 3,5% w czerwcu, siłą rzeczy musieliśmy stosować miesięczną stopę procentową. Taka była konieczność, ale jest to bardzo niedogodne, bo zatraca perspektywę dla przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwom jest potrzebna stopa procentowa orientowana na dłuższy okres i dlatego podjęliśmy próbę przejścia od lipca na stopę procentową określaną w stosunku rocznym. Chcieliśmy w ten sposób ułatwić podejmowanie decyzji przedsiębiorstwom. Dość optymistycznie ustaliliśmy tę stopę procentową na poziomie 34%, czyli miesięcznie mniej więcej 2,7%. Niestety w październiku musieliśmy ją podnieść do 43%, w listopadzie do 55%, w rezultacie, jak już sygnalizowałem, ożywiania się impulsów inflacyjnych. Obawiam się, że te tendencje, które wystąpiły w listopadzie i w pierwszych dniach grudnia, nie rokują zbyt dobrze na przyszłość. Aczkolwiek nie tracę nadziei, iż ta 55% stopa może przetrwać przynajmniej przez cały pierwszy kwartał przyszłego roku. Takie jest nasze przekonanie. Oczekujemy również, że konsekwentna realizacja omawianych tu dzisiaj założeń budżetu polityki gospodarczej, a także polityki pieniężnej, pozwoli przystąpić w drugim kwartale przyszłego roku do obniżania stopy procentowej. Naszym dążeniem jest, ażeby sprowadzić ją pod koniec roku do wielkości jednocyfrowej.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#WładysławBaka">Główne cele polityki pieniężnej na 1991 r. są w istocie kontynuacją celów wytyczonych na bieżący rok. Przeczytam, jak formułujemy to w dokumencie, a więc: wygaszenie tendencji inflacyjnej w gospodarce, tak aby w końcu roku osiągnąć stabilizację siły nabywczej na rynku wewnętrznym i po drugie ugruntować wymienialność złotego oraz umocnić jego pozycję w relacji do walut obcych. Nie spotkaliśmy się z krytyką tak określonego celu polityki pieniężnej, ale też wszyscy, którzy nad sprawami dyskutowali, podkreślają, że są to bardzo, bardzo ambitne cele, które mogą się ziścić tylko wówczas, jeżeli synchronizacja i konsekwentna realizacja polityki rządu, polityki pieniężnej, będzie postępowała z miesiąca na miesiąc.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#WładysławBaka">Nadal podstawową zasadą polityki pieniężnej będzie kształtowanie podaży pieniądza w taki sposób, aby jego nadmiar nie stał się samoistnym czynnikiem inflacji, ale jednocześnie z drugiej strony, aby niedostatek pieniądza nie utrudniał funkcjonowania gospodarki. Przy tych założeniach, biorąc pod uwagę w projekcie budżetu to, co się będzie działo, jak się przewiduje, w dziedzinie handlu zagranicznego, a zatem jak maja się kształtować rezerwy międzynarodowe, biorąc pod uwagę jeszcze inne czynniki oceniamy, że w 1991 r. wzrost zasobów pieniądza powinien wynieść około 10%, a jego dynamika powinna być zbliżona do dynamiki dochodu narodowego, do udziału z pewną korektą, która zostanie wyjaśniona w toku dyskusji w komisjach. Oczywiście powiedziałem, że jeśli projekty budżetowe handlu zagranicznego i wszystkie inne zostaną dotrzymane.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#WładysławBaka">Jeśli dynamika dochodu narodowego i produkcji okaże się mniejsza, inne czynniki w tej chwili przewidywane w taki sposób, jak są przewidywane, ukształtują się inaczej i my również będziemy musieli zmienić naszą projekcję w polityce monetarnej.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#WładysławBaka">Oto dlaczego wnosimy do Wysokiej Izby o upoważnienie dla prezesa Narodowego Banku Polskiego, aby czuwając i informując Wysoką Izbę o tendencjach umożliwił bieżącą korektę dostosowania polityki podaży pieniądza, wielkości podaży pieniądza, do zmieniających się warunków.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#WładysławBaka">W 1990 r. Narodowy Bank Polski wypracował nowe, wydaje się, że dość skuteczne metody kształtowania tej podaży pieniędzy, oddziaływania na płynność banków. Jak już powiedziałem, nie ma dyrektyw, są natomiast metody właściwe bankowości centralnej na świecie.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#WładysławBaka">A więc przede wszystkim nadal będziemy wykorzystywać to, co zostało w tym roku wprowadzone — rezerwy obowiązkowe, jakie banki komercyjne muszą lokować w Narodowym Banku Polskim. Wielkość tych rezerw zależeć będzie od tego, jak się będzie kształtować płynność tych banków, jakie będą tendencje na rynku pieniężnym. Jeżeli będzie duże zagrożenie nadmiernym wypływem pieniądza, w granicach upoważnień ustawowych będziemy zwiększać poziom rezerw, jeżeli odwrotnie — będziemy zmniejszać ten poziom.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#WładysławBaka">Po raz pierwszy wprowadzone zostały operacje otwartego rynku — aukcje bonów NBP. Oczekujemy, że w roku przyszłym również na aukcjach sprzedawane będą bony skarbowe, to jest najbardziej nowoczesny i najbardziej akceptowany przez banki system regulowania ich płynności. Bank centralny nie tylko ogranicza możliwości banków komercyjnych w dziedzinie kredytowania, ale również je powiększa.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#WładysławBaka">Wprowadziliśmy nową formułę kredytu, kredyt redyskontowy, który dobrze się przyjął. Wprowadzamy kredyt lombardowy dla banków. W ten sposób będziemy zasilać banki kredytowe w środki wtedy, kiedy uznamy, że takie zasilanie jest możliwe i bezpieczne z punktu widzenia polityki monetarnej.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#WładysławBaka">Mając na uwadze doświadczenia nie tylko Polski, ale także innych gospodarek na świecie w okresach głębokich przesileń i transformacji, Narodowy Bank Polski występuje do Wysokiej Izby o stworzenie możliwości, aby w przypadku zagrożenia nadmierną podażą pieniądza, kiedy zawodzić będą inne narzędzia, bank centralny, mógł stosować ograniczenia ilościowe w odniesieniu do akcji kredytowych banków komercyjnych. Nie jest to żaden powrót do starych praktyk. Takie zasady wyznaczania okresowego pułapu kredytów stosowane są przez najbardziej renomowane klasyczne banki centralne Zachodu, jak Bundes Bank czy Bank Audie.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#WładysławBaka">Jeżeli chodzi o priorytety polityki kredytowej, to przede wszystkim chcę powiedzieć, że system bankowy będzie sprawniej niż dotychczas wykonywał wszystkie zadania związane z kredytem subsydiowanym, który określony został w ustawie budżetowej. Obowiązkiem systemu bankowego będzie postawić do dyspozycji środki kredytowe, aby te kredyty subsydiowane mogły się ziścić.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#WładysławBaka">Większego uporządkowania wymaga jeszcze system umów między ogniwami rządu a systemem bankowym, sektorem bankowym, tak ażeby działanie było sprawniejsze, ażeby banki były zachęcane do angażowania się w realizację kredytów subwencjonowanych. Banki w niczym nie są krępowane, jeżeli chodzi o kierunki kredytowania. Kryterium zdolności kredytowej, efektywności jest wiodące. Taka jest istota banku komercyjnego i będziemy jej konsekwentnie przestrzegać.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#WładysławBaka">Nowym elementem, jaki zaznaczył się mocno w polityce kredytowej roku przyszłego, będzie spora orientacja tej polityki na przekształcenia własnościowe. Temu służyć będzie system gwarancji, o których mówił minister Misiąg. Temu będzie służyć rozwój systemu gwarancji wprowadzanych przez Narodowy Bank Polski. Temu służyć będą nowe instytucje bankowe, jak chociażby Polski Bank Rozwoju, a także instytucje ubezpieczeniowe, ubezpieczające kredyty o sporym ryzyku, ale dające duże szanse powodzenia. Wreszcie zwracamy się do banków i zresztą banki zaczynają to robić na coraz większą skalę, z własnej inicjatywy to także jest rezultat zwiększającego się doświadczenia, ażeby na własny rachunek, podejmując ryzyko również formułowały dla przedsiębiorstw oferty kredytów inwestycyjnych, rozwojowych na długą metę na stałych warunkach. Ryzyko tutaj będzie rozłożone na obie strony. Ale bez takiego podejścia do kredytowania trudno byłoby przejść do fazy ekspansji inwestycyjnej związanej z restrukturyzacją.</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#WładysławBaka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W tej chwili chciałbym zająć się krótko sprawą centralną właściwie dla polityki pieniężnej, dla pieniądza. Myślę o wymienialności złotego na waluty zagraniczne oraz o polityce kursowej. Utrzymanie stałego kursu złotego względem dolara w 1990 r. było bardzo ważnym czynnikiem w walce z inflacją. Czy możemy kontynuować tę politykę? Odpowiedź jest taka. Jest to możliwe, o ile z realizacją tego zadania silnie powiążemy kształtowanie podaży pieniądza krajowego w politykę stopy procentowej. Jest takie powiedzenie, bardzo modne wśród bankowców, że nie można ciastka zjeść i go mieć. Nie można nie przestrzegać zasadniczych reżimów w kształtowaniu podaży pieniądza i wymagać, ażeby był to pieniądz stabilny o stałym kursie. Jest to elementarz bankowości światowej, którego w roku bieżącym zaczęliśmy się uczyć. Oceniamy, że początek jest całkiem niezły, a wręcz dobry. Chodzi o to, aby cenzurka w przyszłym roku wypadła nie gorzej niż w roku bieżącym. Mówiąc konkretnie, nie widać żadnych powodów, aby w ciągu najbliższych tygodni, a nawet miesięcy miało dojść do zmiany kursu złotego względem dolara, ale pod warunkiem, że potrafimy utrzymać w ryzach wypływ pieniądza, tak jak do tej pory, że na tym działaniu potrafimy skonsolidować wszystkie siły.</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#WładysławBaka">Fundusz Stabilizacyjny jest nienaruszony. Rezerwy walutowe utrzymują się na wysokim poziomie, ponad 5 mld dol. Rozpoczynaliśmy rok od rezerw w wysokości 2,5 mld dol. Waluty wymienialne, waluty zagraniczne w Polsce, w tym również dolar nadal są znacznie przewartościowane, mimo że w ciągu tego roku w stosunku do stanu z 1 stycznia straciły na swojej wartości około 60%.</u>
          <u xml:id="u-20.30" who="#WładysławBaka">Średnia płaca liczona w dolarach na początku roku wynosiła w Polsce 70 dol., dzisiaj wynosi 140 dol. Proszę pokazać kraj na zachodzie Europy, bogatszy, biedniejszy, w którym człowiek może utrzymać się za taka kwotę. Oczywiście nie może się utrzymać. Tajemnica zawyżonego kursu dolara w przeszłości jest prosta. Wynikało to z niedorozwoju polskiego handlu zagranicznego oraz z anachronicznej struktury cen. Obydwa te czynniki zaczynamy przezwyciężać. Ponad 40-procentowy wzrost eksportu za waluty wymienialne w tym roku, a także korekty zmiany relacji cen, jakie zostały dokonane w Polsce i są zamierzone, przybliżają nas do właściwych relacji walutowych. W rezultacie mimo znacznego wzrostu cen krajowych przewidywanego na rok przyszły — około 50%, z uwzględnieniem skutków przeniesionych, nie ma bezpośrednich i automatycznych zagrożeń dla kursu walutowego. Ale znowu, powiadam, pod warunkiem trzymania w ryzach polityki monetarnej, konsekwentnego stosowania polityki stopy procentowej realnie dodatniej, otwierania wszelkich możliwości rozwoju eksportu.</u>
          <u xml:id="u-20.31" who="#WładysławBaka">W założeniach polityki pieniężnej przedstawiamy Wysokiemu Sejmowi jak wyobrażamy sobie działania w takim właśnie kierunku.</u>
          <u xml:id="u-20.32" who="#WładysławBaka">Szanowni Państwo! Realizacja polityki pieniężnej zależy nie tylko od wytycznych do tej polityki, od zasad tej polityki, w nie mniejszym stopniu zależy także od funkcjonowania sektora bankowego, tego sektora, który wprowadza to wszystko w życie. I tutaj taka mała dygresja, a właściwie ilustracja.</u>
          <u xml:id="u-20.33" who="#WładysławBaka">We wczorajszej „Rzeczpospolitej” w publikacji, w której dokonuje się oceny 15-miesięcznej działalności rządu, jeden z dyskutantów stwierdził mniej więcej tak: „Jeśli chodzi o bankowość, to tutaj właściwie się nic nie zmieniło. Nic się nie zrobiło”. I w tym samym numerze „Rzeczpospolitej” jest publikacja pt. „W prywatnym banku”. Dziennikarka Banku: „Cisza i spokój, piękne wnętrza. Na chwali sprawną i uprzejmą obsługę w Prosper progu wita gości uśmiechnięta panienka” i dalej „tylko u nich możliwe jest załatwienie kredytu w ciągu jednego dnia”. Ten Prosper Bank — bank prywatny, powstał w tym roku. Można więc powiedzieć, że jeżeli niewiele się zmieniło, to przynajmniej jedno — powstał Prosper Bank. Oczywiście ocena zależy od tego, jakie jest pole obserwacji. Na pewno i jedna ocena subiektywnie ma podstawy, i druga także. A jakie są liczby, bo tym najlepiej zaufać. Na koniec 1989 r. funkcjonowało w Polsce 25 banków i oczywiście około 1600 banków spółdzielczych o lokalnym charakterze, gminnych. Jak sytuacja wygląda dzisiaj? Na koniec listopada 1990 r., czyli w 11 miesięcy później, liczba banków ogólnokrajowych wynosiła już 75, a więc przybyło 50 jednostek, w tym, na co chcę zwrócić uwagę, 30 banków z większościowym udziałem kapitału prywatnego. A więc jest zmiana. Jest bardzo duża zmiana. W niewielu państwach, a właściwie ja nie znam takiego, w którym w ciągu jednego roku nastąpiłaby wręcz erupcja bankowości, tak jak w Polsce. Udzielono też 4 licencji na działalność banku z udziałem kapitału zagranicznego. Dużą satysfakcję może budzić to, że już nie tylko mniejsze banki, ale także te najbardziej renomowane, największe zaczynają się Polską interesować. Wszystko wskazuje na to, że w ciągu najbliższych tygodni, największy bank austriacki Creditanstalt Bankverein otworzy w określonym układzie bank w Polsce. Cieszy również to, że inne wielkie banki i amerykańskie, i europejskie coraz bardziej konkretnie rozmawiają na temat warunków uruchomienia tutaj swojej działalności.</u>
          <u xml:id="u-20.34" who="#WładysławBaka">Wszystko, a więc wielkie zainteresowanie osób prywatnych i jednostek gospodarczych angażowaniem się w organizację banku, wskazuje na to, że w ciągu najbliższego roku ta liczba 75 ulegnie podwojeniu. Zmieni się całkowicie polska bankowość. Oczywiście rozwój ilościowy banków to nie wszystko. Gdybyśmy szli tylko w takim kierunku nie zmieniając infrastruktury, nie zmieniając mechanizmów, prawdopodobnie nie dopracowalibyśmy się szybko konkurencyjnego modelu rynkowego.</u>
          <u xml:id="u-20.35" who="#WładysławBaka">Jestem bardzo daleki od pochwały tego wszystkiego, co jest w bankowości. Mamy pełną świadomość, że nadal podaż usług bankowych jest niedostateczna, że nadal zakres tych usług jest skromny, a ich jakość niska, że nadal brakuje instytucji publicznych, np. instytucji ubezpieczających depozyty czy ryzyko związane z pewnym rodzajem kredytów, że nadal banki, mimo pewnej poprawy, są słabe finansowo, co hamuje ich innowacyjność, co skłania do podwyższania marż ze szkodą dla usług, dla klientów. To wszystko się musi zmienić, to wszystko zaczęło się zmieniać i to wszystko będzie się zmieniać bardzo szybko.</u>
          <u xml:id="u-20.36" who="#WładysławBaka">Narodowy Bank Polski czuje się za to odpowiedzialny. Są trzy kierunki rozwoju i modernizacji bankowości.</u>
          <u xml:id="u-20.37" who="#WładysławBaka">Po pierwsze, dalszy rozwój liczby banków o zróżnicowanym charakterze własnościowym, z dominacją kapitału prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-20.38" who="#WładysławBaka">Po drugie, przyspieszenie procesów prywatyzacji banków państwowych, tak ażeby udział państwa nie był udziałem dominującym, ażeby te banki stały się w pełnym tego słowa znaczeniu bankami samodzielnymi działającymi wyłącznie na podstawie pryncypiów komercyjnych, co wcale nie znaczy, iż w rezultacie analizy nie dojdziemy do wniosku, że w niektórych bankach trzeba będzie zachować określone prerogatywy państwa, tak jak zresztą to jest i w Stanach Zjednoczonych, i w Japonii, i w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-20.39" who="#WładysławBaka">I wreszcie kwestia bardzo ważna i bardzo trudna, ponieważ to jest przezwyciężanie oporu materii — to modernizacja infrastruktury. Sprawą, która najbardziej doskwiera, jest brak sprawnej łączności, telekomunikacji. Banki nie mogą czekać, aż dźwignie się poziom telekomunikacji w Polsce. Dlatego też już zostały podjęte działania w celu utworzenia wydzielonej sieci telekomunikacyjnej. Podpisywane są porozumienia, tworzone joint ventures z najbardziej renomowaną firma światową zajmującą się tymi problemami. Prawdopodobnie już w pierwszym kwartale sieć magistralna, oparta na najnowocześniejszych modułach i rozwiązaniach zostanie zrealizowana. Natomiast sieć magistralna i włączenie się w krwiobieg bankowości światowej wymagać będzie jeszcze trochę więcej czasu. Ale tego czasu nie stracono, ten czas jest intensywnie w tym kierunku wykorzystywany. Przebudowywana jest informatyka bankowa, organizowany centralny ośrodek obliczeniowy, rozliczeniowy, łącznie z izbą rozrachunkową, co zasadniczo usprawni operacje dokonywane w bankach.</u>
          <u xml:id="u-20.40" who="#WładysławBaka">I jeszcze sprawa bardzo ważna, ludzie. Ten szybki rozwój bankowości rodzi zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane. W tej chwili głównym źródłem był Narodowy Bank Polski, który z tego powodu ma bardzo duże kłopoty, gdyż współczynnik odpływu najbardziej wartościowych kadr jest wysoki, ale to jest normalne. To jest jakby koszt wychowania, tworzenia nowego systemu.</u>
          <u xml:id="u-20.41" who="#WładysławBaka">Tak jak zapowiadałem dwa miesiące temu z tej trybuny, już rozpoczęła działalność szkoła bankowa w Katowicach, zorganizowana wspólnie z partnerem francuskim. Szkoleni są dealerzy, bankowcy o różnych specjalnościach.</u>
          <u xml:id="u-20.42" who="#WładysławBaka">Utworzone już zostało studium podyplomowe bankowości i pieniądza w Szkole Głównej Handlowej, dawnej SGPiS, oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Inne szkoły wyższe w tym kierunku również podążają. Wszystko wskazuje na to, że i bariera kadrowa w rozsądnym czasie będzie przezwyciężona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WysokaIzbo">W 1989 r. dokonana została ważna przemiana instytucjonalna. Narodowemu Bankowi Polskiemu jako bankowi centralnemu zapewniono autonomiczność, niezależność od administracji państwa. Sejm potwierdził: ten kierunek przemian w założeniach polityki pieniężnej, umocowane to jest w ustawie i w Konstytucji. Ta orientacja na autonomię banku centralnego sprawdza się w praktyce. Mogła się sprawdzać bardzo dobrze w Polsce, zwłaszcza że sprzyjała temu postawa, codziennie manifestowana w pracy, w rozwiązywaniu problemów ze strony rządu, a zwłaszcza ze strony prezesa Rady Ministrów pana premiera Tadeusza Mazowieckiego oraz pana wicepremiera Leszka Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#WysokaIzbo">Chcę podkreślić, że Europa Zachodnia zmierza w kierunku unii monetarnej, w kierunku wprowadzenia europejskiej uniwersalnej jednostki pieniężnej. Zaawansowane są prace nad stworzeniem europejskiego systemu banków centralnych. Powszechnym dążeniem w tych krajach, przybierającym obecnie realne kształty instytucjonalne jest to, aby polityka pieniężna, polityka monetarna była wolna od politycznych koniunktur, aby niezależnie od ekip sprawujących władzę w poszczególnych państwach reguły tej polityki były wspólne, ażeby umacniały pieniądz europejski.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#WysokaIzbo">Mam wrażenie, że w Polsce w 1990 r. zrobiliśmy istotny krok w takim właśnie kierunku, że dzięki decyzjom Sejmu, dzięki wspólnej pracy przybliżyliśmy się do tych rozwiązań, które są projektowane w Europie. To powinno w przyszłości skrócić naszą drogę do integracji.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#WysokaIzbo">Przyjęcie przedłożonego Wysokiemu Sejmowi dokumentu projektu założeń polityki pieniężnej na 1991 r. byłoby drugim ważnym krokiem na tej drodze. Proszę, bardzo proszę, aby Wysoka Izba zechciała go uczynić. Formalnie wnoszę — na podstawie przepisów ustawy — o uchwalenie przez Wysoką Izbę założeń polityki pieniężnej w brzmieniu przedstawionym przez Narodowy Bank Polski.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#TadeuszFiszbach">W celu przedstawienia programu prywatyzacji polskiej gospodarki, proszę o zabranie głosu ministra przekształceń własnościowych pana Waldemara Kuczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WaldemarKuczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! O potrzebie prywatyzacji gospodarki polskiej, a także o tym, czemu ona ma służyć, nie będę mówił, ponieważ nie ma dziś w Polsce sporu co do tego, że dominujący nadal sektor państwowy powinien zostać zmniejszony do rozmiarów porównywalnych z krajami zachodniej części naszego kontynentu. Chciałbym natomiast zatrzymać się nieco nad problemami, które stwarza prywatyzacja polskiej i zapewne każdej gospodarki postkomunistycznej, które wystąpią prawdopodobnie również w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#WaldemarKuczyński">Pierwszy problem wynika stąd, że prywatyzacja jest przedsięwzięciem nowym, a zarazem bardzo trudnym. Dla jej przeprowadzenia potrzebna jest wiedza teoretyczna, a jeszcze bardziej praktyczna, potrzebne jest istnienie kadry sprzedawców przedsiębiorstw o bardzo wysokich kwalifikacjach, a także wielu organizacji, takich jak firmy audytorskie, wyspecjalizowane firmy prawnicze, jak również banki wyspecjalizowane w obracaniu aktywami majątkowymi. Tej wiedzy i tych specjalistów, a także tych organizacji jest dziś w Polsce znacznie więcej niż rok temu i przybywa, ale ciągle jest za mało.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#WaldemarKuczyński">I stąd właśnie powstaje potrzeba, szczególnie na początku procesu prywatyzacji, szerokiego korzystania z pomocy specjalistów zagranicznych, bez których nie można się obejść, i którzy, oczywiście przy okazji, wnoszą do Polski swoją wiedzę i podnoszą poziom kwalifikacji tych instytucji, służących prywatyzacji, które mają charakter krajowy. I to prowadzi mnie do drugiego bardzo ważnego problemu, mianowicie do problemu pieniędzy na przeprowadzenie prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#WaldemarKuczyński">Prywatyzacja jest wszędzie przedsięwzięciem drogim. Na Zachodzie koszty sprywatyzowania przedsiębiorstwa, od jego oceny do reklamy oferowanych akcji, przekraczają bardzo często 10% wartości kapitału. W Polsce te koszty mogą być nawet znacznie wyższe, ponieważ wiele wydatków ma charakter kosztów stałych, i to po stawkach zachodnich, a kondycja polskich przedsiębiorstw, a zatem również i wartość sprzedaży jest niska. Ponadto dochodzi wiele wydatków dodatkowych na stworzenie systemów sprzedawania akcji, które na Zachodzie istnieją, a których u nas nie ma, ich rejestrowania, a także obracania potem akcjami przez tych, co je nabyli. Tych wszystkich instytucji w Polsce nie ma, muszą one być tworzone jednocześnie i to, oczywiście, w bardzo poważnym stopniu podnosi koszty prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#WaldemarKuczyński">W związku z tym chcę wyraźnie powiedzieć, że pomiędzy przedłożonym przez rząd programem prywatyzacji na rok przyszły a wielkością przyznanych z budżetu środków występuje bardzo ostra dysproporcja. Znając sytuację budżetu w przyszłym roku nie domagaliśmy się zwiększenia tych środków, oceniamy jednak, że aby zrealizować założony program, potrzeba nie 2, a około 5 bln zł. Ta różnica musi być uzupełniona bądź z kredytów zagranicznych, i takie możliwości istnieją, bądź ze środków pomocy zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#WaldemarKuczyński">Jeżeli to uzupełnienie okazałoby się niemożliwe, to prawdopodobnie program w przedłożonym kształcie nie będzie w pełni zrealizowany. W szczególności nie będą zrealizowane koncepcje prywatyzacji przyspieszonej poprzez dystrybucję bonów kapitałowych. To jest koncepcja, która na pierwszy rzut oka jest bardzo prosta i może się wydawać bardzo tania, ale po bliższym przyjrzeniu się okazuje się, że mogą się z tym wiązać bardzo duże wydatki. Nie potrafimy w tej chwili oszacować dokładnie, ile będzie kosztowało stworzenie całego systemu pozwalającego na rozsądne, ekonomiczne wyemitowanie bezpłatnych bonów prywatyzacyjnych, ale wiemy już dzisiaj na pewno, że będą to koszty bardzo wysokie.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#WaldemarKuczyński">Kolejnym problemem, który ma zupełnie inną naturę i właściwie jest problemem podstawowym, jest ogromna dysproporcja pomiędzy rozmiarami aktywów państwowych, które powinny ulec sprywatyzowaniu, a bardzo niewielkimi rozmiarami oszczędności krajowych, które są potencjalnym popytem na rynku prywatyzowanych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#WaldemarKuczyński">Trudno podać dokładną wartość sprzedażną aktywów państwowych do prywatyzacji, ale jest to kwota, powiedzmy, rzędu 80 mld dol., podczas gdy łączna kwota oszczędności, razem z rezerwami znajdującymi się w pończochach, nie przekracza, przypuszczalnie, 10 mld. Z tego na zakup akcji lub majątku w naturze może być przeznaczone, licząc optymistycznie, od 0,5 do 1 mld dol. rocznie, prawdopodobnie nie więcej. Gdyby więc prywatyzację w Polsce oprzeć na wzorach klasycznych, polegających na sprzedaży za realny pieniądz, to przy wszelkich możliwych metodach jej wspomagania poprzez kredyt czy poprzez napływ kapitału zagranicznego i tak trwałaby ona prawdopodobnie kilka dziesięcioleci.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#WaldemarKuczyński">Tak długa perspektywa tkwienia w gospodarce z dominacją własności państwowej, która nie zdała egzaminu, jest oczywiście trudna do przyjęcia. Konieczne jest zatem zastosowanie nowych, niekonwencjonalnych, nigdzie wcześniej w takiej skali nie sprawdzonych, metod prywatyzacji przyspieszonej.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#WaldemarKuczyński">Przedłożony Wysokiej Izbie program uwzględnia tę konieczność, nie rezygnując zarazem z metod już sprawdzonych na Zachodzie. Można powiedzieć, że jest on oparty na dwóch nogach — na prywatyzacji przez sprzedaż aktywów państwowych i na prywatyzacji przez ich dystrybucję za pośrednictwem bezpłatnych bonów, które są rodzajem kapitału sztucznego albo kapitału fikcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#WaldemarKuczyński">W rozłożeniu czasowym widzimy proces prywatyzacji w roku przyszłym następująco. Sprzedaż przedsiębiorstw rozpoczęta w listopadzie tego roku postępowałaby rytmicznie przez cały przyszły rok poprzez wprowadzanie na rynek najpierw co 3, a potem być może co 2 miesiące pakietów przedsiębiorstw zbliżonych co do ilości obecnie sprzedawanej. Do tej pory proces prywatyzacji w Polsce ma, można powiedzieć. charakter przypadkowy, jest oparty na zasadzie dobrowolności, to znaczy rozpoczyna się prywatyzację tych przedsiębiorstw, które zgodziły się prywatyzować, nie ma natomiast obecnie wypracowanej koncepcji systemowego podejścia do prywatyzacji, koncepcji, która polega na związaniu prywatyzacji z pewną polityką sektorową i na stworzeniu takiego stanu rzeczy, w którym można byłoby prywatyzować całe branże według pewnej metody.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#WaldemarKuczyński">Ten stan rzeczy będzie prawdopodobnie istniał jeszcze przez znaczną część przyszłego roku i być może pod jego koniec nastąpi ściślejsze związanie prywatyzacji generalnie z polityką przemysłową, z pewnym wyobrażeniem co do przyszłego sektora państwowego, który oczywiście powinien pozostać w gospodarce polskiej, i również z pewnymi koncepcjami, jeżeli chodzi o sektorową strukturę naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#WaldemarKuczyński">Równolegle z tą klasyczną prywatyzacją większych przedsiębiorstw będzie trwała w przyszłym roku i nabierała tempa prywatyzacja przedsiębiorstw drobniejszych za pośrednictwem rozdziału IV ustawy prywatyzacyjnej. Ten proces można będzie przyspieszyć, w miarę jak zostaną opracowane pewne standardowe metody postępowania, które umożliwią jego decentralizację, i w miarę jak rozwinie się tworzony już terenowy aparat prywatyzacyjny przy urzędach wojewódzkich, a także samodzielny aparat terenowy tworzony przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#WaldemarKuczyński">Zakładamy, że od połowy przyszłego roku zacznie działać giełda, czyli wtórny rynek papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#WaldemarKuczyński">Biorąc pod uwagę fakt, że operacyjność Ministerstwa Przekształceń Własnościowych rośnie, i że powstają również struktury terenowe prywatyzacji, sądzimy, że ta część programu, prywatyzacja klasyczna, tak jak ją widzimy w roku przyszłym, nie budzi większych obaw, jeżeli chodzi o realność przyjętych zamierzeń, przy założeniu oczywiście, że nie pojawi się bariera finansowa.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#WaldemarKuczyński">Ścieżka druga natomiast, czyli prywatyzacja poprzez dystrybucję bonów kapitałowych, nie będzie najprawdopodobniej uruchomiona wcześniej niż w II połowie przyszłego roku. Nie będę te i ścieżki dokładnie opisywał, zakładając, że Wysoka Izba miała czas się z nią zapoznać. Chcę natomiast powiedzieć, że to, czym dysponujemy w tej chwili, to jest jedynie pewna określona, ale jednak generalna architektura dystrybucji bonów kapitałowych, a nie plan aplikacyjny. Tego planu po prostu nie można było w tym momencie stworzyć i przedłożyć Wysokiej Izbie. Żeby do takiego planu dojść, trzeba wykonać wiele prac szczegółowych, które zostały albo będą rozpoczęte w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych, przy czym w tych pracach muszą być w szerokim zakresie zaangażowani różnego rodzaju specjaliści z krajów zachodnich, mający niezbędną wiedzę choćby po to, by stworzyć te instytucje pośredniczące, o których jest mowa w projekcie, a które w Polsce nie istnieją. Nie istnieje również wiedza i nie istnieją również praktycy, którzy mogliby te instytucje stworzyć, a także nie ma organizacji, nie ma, że tak powiem, fachowców, którzy mogliby potem tymi instytucjami zarządzać.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#WaldemarKuczyński">Tak więc zarówno przy tworzeniu planu aplikacyjnego, jak i potem przy kierowaniu całą tą strukturą prywatyzacji dystrybucyjnej potrzebny będzie szeroki udział partnerów zachodnich i o taką pomoc już wystąpiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#WaldemarKuczyński">Nie wydaje nam się, żeby w toku tych prac szczegółowych ogólna koncepcja, która została Wysokiej Izbie przedstawiona, okazała się niewłaściwa ekonomicznie czy wręcz niewykonalna. Tak nie sądzimy. Nie można natomiast wykluczyć, że wprowadzone będą do niej zmiany, np. gdy chodzi o skalę dystrybucji i o jej procentowy rozkład. Dlatego cyfry, które w tym programie się znajdują, i procenty, w tym momencie powinny być traktowane bardziej jako, że tak powiem, ilustracja niż jako projekt decyzji, która powinna związać, powiedzmy, ręce przyszłemu rządowi. W tej sprawie prosilibyśmy o zostawienie przyszłemu rządowi, jeśli on tę koncepcję przyjmie, dość dużego marginesu elastyczności, ponieważ chodzi tu o coś zupełnie nowego, o robienie czegoś, co jest zupełnie inne. Ta koncepcja może się okazać bardzo trwałym i bardzo cennym polskim wkładem w to bezprecedensowe dzieło prywatyzacji gospodarki niemal całkowicie państwowej i potem może być wzorem także dla innych krajów. Ze względu jednak na to, że jest to nowość, wiąże się z nią również spore ryzyko popełnienia błędów, które mogą być początkowo niewidoczne, ale które potem przez całe lata mogą dawać niedobre następstwa gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#WaldemarKuczyński">Stąd też niezwykle istotne jest zachowanie bardzo dużej ostrożności i wnikliwości w przygotowaniu planu aplikacyjnego. I tym właśnie, że tak powiem, apelem i w pewnym sensie przestrogą pod adresem mojego następcy, jeżeli chodzi o przygotowanie tej koncepcji prywatyzacji przyspieszonej, która jest niezbędna, chciałbym zakończyć, oczywiście jeżeli przyszły rząd zdecyduje się realizować zaproponowaną przez nas propozycję. Jest to, że tak powiem, pewna oferta pod adresem przyszłego rządu.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#TadeuszFiszbach">Zanim otworzę oficjalnie dyskusję nad tym punktem porządku dziennego, chciałbym poinformować, że do dyskusji zgłosiło się 45 posłów.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu już wcześniej było poinformowane o tak licznym zainteresowaniu przedłożonymi sprawami, dlatego też po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów, na podstawie art. 71 ust. 1 regulaminu Sejmu ograniczyło czas przemówień posłów w dyskusji w trakcie debaty budżetowej do 7 minut. Nie dotyczy to wystąpień w imieniu klubów i jednego wystąpienia w imieniu komisji rolnej, o co komisja prosiła. Bardzo prosiłbym posłów zabierających głos w dyskusji o uwzględnienie tego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję nad założeniami polityki gospodarczej i społecznej, projektem ustawy budżetowej i założeniami polityki pieniężnej oraz programem prywatyzacji polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej części będą wystąpienia klubowe i komisji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Józefa Oleksego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Rajtar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JózefOleksy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd przedstawiając projekt budżetu wykonał ustawowy obowiązek w terminie. Otrzymaliśmy obfite dokumenty obrazujące ogrom przemian, które toczą się od roku w Polsce. Ale rząd ten złożył dymisję, którą będziemy rozpatrywać jutro.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JózefOleksy">Dyskusja o przyszłorocznym budżecie państwa zawiśnie więc jak gdyby w próżni. Od jutra bowiem może nie być przez pewien czas adresata uwag i propozycji ze strony Sejmu. Jednocześnie wiadomo, iż niełatwo było projekt ten przygotować, gdyż zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków oprzeć się on musi na zobowiązaniach i należnościach państwa zapisanych w rozlicznych, przyjmowanych również przez nasz Sejm, ustawach. Niewielka więc chyba była, jest i będzie swoboda rządu w kształtowaniu znaczących pozycji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JózefOleksy">Realizowana w Polsce strategia przemian gospodarczych w swej nieubłaganej logice kreśli obraz 1991 r. jako czas dalszych trudności odczuwalnych zarówno przez obywateli, jak i podmioty gospodarcze. Jest niezmiernie ważne, by ludzie w Polsce dowiedzieli się, dzięki m.in. tej debacie, z czym muszą się liczyć w przyszłym roku, co będzie koniecznym wyrzeczeniem, a co źródłem nadziei na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JózefOleksy">Rząd nie tai w dokumentach trudności, które stoją przed nami.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JózefOleksy">Zbyt łatwo jednak przyczyny tych trudności sprowadza się głównie do szczególnej niepewności zewnętrznych uwarunkowań naszej polityki ekonomicznej. Przejście na rozliczenia w walutach wymienialnych z krajami I obszaru płatniczego zostało dawno zdecydowane. Następstwa gospodarcze zjednoczenia Niemiec należało mniej optymistycznie kreślić jeszcze pół roku temu. Skutki załamania stosunków handlowych ze Związkiem Radzieckim mają charakter nie tylko rozliczeniowo-walutowy. Kryzys w Zatoce Perskiej nie zaowocował jeszcze na szczęście radykalnym skokiem cen ropy naftowej. Prawdą jest natomiast, iż kumulowanie tych trudności może być poważnym źródłem niepewności gospodarowania w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JózefOleksy">Dzieło, które rozpoczął rząd Tadeusza Mazowieckiego jest w toku. W swej istocie jest nieodwracalne. Musi jednak podlegać bacznej obserwacji i, tam gdzie trzeba, roztropnej weryfikacji.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JózefOleksy">Debata budżetowa to tylko w części rozmowa o proporcjach rozdziału środków na różne cele i źródła pozyskiwania tych środków. De facto, myślę że nie unikniemy też wątków związanych z generalnym spojrzeniem na koncepcje ekonomiczne realizowane w Polsce. Będzie na to czas w komisjach sejmowych. Nowy rząd zapewne zajmie stanowisko i przedłoży, oby jak najrychlej, własną wizję procesów ekonomicznych i sposobów sterowania nimi. Jest to pilne. Sejm zatwierdzając budżet na rok przyszły musi uzyskać pełną orientację, za jakie decyzje i zmiany bierze na siebie współodpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JózefOleksy">W projekcie budżetu nie znajdujemy odpowiedzi na bardzo ważne pytanie: dlaczego nastąpiły tak znaczne odchylenia od programu stabilizacyjnego rządu? Gdyby osiągnięto zapowiedziane wskaźniki np. co do poziomu inflacji, skali bezrobocia czy stopnia spadku produkcji, dzisiejszy budżet bazowałby na innej podstawie. Brak odpowiedzi na to pytanie zmniejsza nieco wiarygodność szacunków i prognoz dziś zapowiadanych. W projekcie przyjmuje się na przykład wzrost dochodu narodowego podzielonego prawie o 13%, a wzrost poziomu cen detalicznych o 52%. Są to szacunki. Nie ma jednak gwarancji, że ceny nie wzrosną o 70% i więcej, a dochód narodowy o połowę mniej.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#JózefOleksy">Przewiduje się na przykład ekspansję eksportową w handlu z II obszarem płatniczym i wręcz załamanie eksportu do I obszaru, utrzymując jednocześnie stabilność kursu walutowego. Ekspansję eksportową uzależnia się od energicznego egzekwowania upadłości niewypłacalnych jednostek, co ma przecież tylko pośredni ze sobą związek. Prawdą jest, iż postępujący proces przekształceń instytucjonalno-własnościowych winien skłonić przedsiębiorstwa do intensyfikacji ich działań dostosowawczych, ale nie stanie się to szybko i w jednym roku. Z drugiej strony zakłada się ogólny spadek eksportu o 8,5% oraz wzrost importu o 21%, co w rezultacie, jak czytamy, ma zamknąć się deficytem salda obrotów zagranicznych na sumę ponad 1,1 mld dol.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#JózefOleksy">Tymczasem w aneksie do założeń polityki gospodarczej nie wyklucza się scenariusza stagnacji gospodarczej, a nawet dalszego spadku produkcji i dochodu narodowego. Zapowiada się tam w takim przypadku „podjęcie radykalnych działań” nie precyzując na czym miałyby one polegać poza nadzwyczajnymi pełnomocnictwami dla rządu w kwestii przesunięć w wydatkach i dochodach.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#JózefOleksy">Przedstawiony projekt budżetu strzeże generalnej zasady równowagi budżetowej. Czyni to tak stanowczo, iż fiskalizm polityki gospodarczej będzie również w przyszłym roku źródłem powszechnie odczuwanych wątpliwości przez społeczeństwo. Mimo polityki drenażu i mimo zamiaru przejęcia przez budżet całości przychodów z prywatyzacji, projekt zamyka się deficytem 8,8 bln zł, jakkolwiek dwuczęściowo jest ten deficyt wyliczany. Pomijając już fakt, że nie bardzo wiadomo, skąd bierze się szacunek dochodu z prywatyzacji rzędu 15 bln zł, i pan minister Kuczyński tego nie rozjaśnił, wątpliwość budzi również kwota 2 bln zł nadwyżki budżetowej z bieżącego roku, która również ma pokryć część deficytu. Nie ma pewności, że nadwyżka taka powstanie. Sejm nie zna przewidywanego zamknięcia budżetu za 1990 r., a tylko jego części. Wiele wskazuje na to, że nie będzie podstaw do przewidywania takiej nadwyżki, a wówczas trzeba będzie zastąpić tę pozycję pokrycia deficytu odpowiednio większą emisją bonów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#JózefOleksy">Przewidziane dochody w kwocie 292 bln zł oznaczają dynamikę dochodów bieżących o około 150%. Wzrost dochodów jest więc niższy nawet od wskaźnika inflacji. Oznacza to, że na 1991 r. trudno zakładać jakąkolwiek poprawę wskaźnika efektywności gospodarowania. W porównaniu z rokiem bieżącym struktura dochodów pogarsza się. Udział dochodów bieżących spada do 94,9% i to mimo założonego wzrostu produkcji i poważnego zaostrzenia polityki podatkowej. Przypomnę tylko, że dynamikę podatku obrotowego przyjęto na 193%, dywidendy na 183%, a podatku dochodowego 180%. Zaostrzenie podatkowe jest tu więc wyraźne.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#JózefOleksy">Wydatki budżetu po uwzględnieniu obsługi kredytów zagranicznych mają przekroczyć 300 bln zł i porównywalnie z 1990 r. miałyby się kształtować na poziomie 161%. Jeśli odjąć od tego subwencje dla gmin, to na zadania finansowane z budżetu państwa zamierza się przeznaczyć kwotę tylko o 52% większą niż w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#JózefOleksy">Za pozytywne i konieczne należy uznać wzrosty wydatków na pomoc społeczną, gdy dynamika wzrostu sięga 315%, czyli wzrost o 15 bln zł. Znacząca wśród wydatków budżetowych jest dynamika obsługi zadłużenia zagranicznego, która wraz z promocją handlu zagranicznego wzrasta o 12,4 bln zł, czyli o 241%. Coraz więc bardziej palące staje się oczekiwanie na zapowiadaną redukcję polskiego zadłużenia i wytchnienie w obciążeniach spłatami.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#JózefOleksy">W budżecie zastosowano konsekwentnie zasadę ograniczania dotacji dla przedsiębiorstw. Trzeba to uznać za logiczny i pozytywny kierunek, chociaż powoduje to z drugiej strony skutki obciążające ludność, co jest nieuchronne. Utrzymanie nominalnego poziomu dotacji oznacza w tym budżecie ich głęboki realny spadek o 1/3 ich wartości. Prawie całkowite skasowanie dotacji do artykułów żywnościowych odbije się odpowiednio na kieszeni obywateli.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#JózefOleksy">Dobrze, że wysoko rosną dotacje do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, bo aż o 244%. Ta ostatnia pozycja, tak ważna dla codziennego życia społeczeństwa, nie może być oceniona całościowo przez Sejm, brak jest bowiem jakiejkolwiek oceny kierunków gospodarki budżetowej samorządu terytorialnego. Sejm, kierując większość dotacji do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, pozbawiony jest możliwości oceny sytuacji w tym dziale usług dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#JózefOleksy">Wydzielenie budżetów gmin z budżetu państwa nie może oznaczać braku orientacji w tym, co dzieje się w terenie. Na dobrą sprawę obecnie nie ma żadnych możliwości sprawdzenia, czy subwencja ustalana jest prawidłowo. Pociesza informacja podana przez pana ministra Misiąga, iż w ramach obrad komisji takie informacje o gospodarowaniu w gminach tymi funduszami będą przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#JózefOleksy">W uzasadnieniu wydatków bieżących sfery budżetowej podano, że pokryte zostaną nie tylko skutki inflacji, lecz także koszty przyrostu bazy usług społecznych. W rzeczywistości w licznych przypadkach środki, jakie pozostaną na wydatki rzeczowe będą rażąco niższe od stopnia inflacji, a jednostki wykonujące zadania popadną w gorszą sytuację niż dotychczasowa. Pocieszający jest natomiast w wydatkach sfery budżetowej widoczny dla ludzi priorytet dla płac oraz zapowiadana poprawa proporcji płacowej pomiędzy działami.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#JózefOleksy">Wysoka Izbo! Wymowa społeczno-gospodarcza projektu budżetu państwa, a więc i polityki finansowej, która legła u jego podstaw, jest następująca. Wycofując się słusznie z dotacji do żywności i wydatnie podnosząc podatek obrotowy, zwiększa się obciążenie ludności kosztami bilansowania budżetu. Z kolei zaostrzając dywidendy i podatek dochodowy stosuje się drenaż przedsiębiorstw, co czyni wysoce wątpliwą zapowiedź szybszego wychodzenia z recesji. Skala obciążenia podatkiem dochodowym rzędu 40% i skasowanie prawie wszystkich ulg inwestycyjnych nie stworzy przedsiębiorstwom zachęt do rozwoju, udział zaś obciążeń akumulacji i zysku rosnący do 65,9% przy prognozowanej inflacji mówi sam za siebie. Nie po raz pierwszy rodzi się pytanie, jak wychodzić z recesji i iść do przodu w warunkach drastycznego realnego obniżania środków pozostawianych przedsiębiorstwom z zysku, przy równoczesnym wysokim oprocentowaniu kredytów?</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#JózefOleksy">Przedstawione dzisiaj instrumenty antyrecesyjne będą mogły zadziałać, ale wobec małej, myślę, na początku grupy producentów. Na pytanie postawione przed chwilą przedsiębiorstwa muszą uzyskać przed nowym rokiem konkretną odpowiedź. Wiara w magiczne działanie prywatyzacji nie załatwia wszystkiego, a jeśli już, to nie od razu. Znikać winna swoiście ideologiczna niechęć do przedsiębiorstw państwowych, zwłaszcza tych, które przecież pozostaną takimi bez swojej woli przez wiele jeszcze lat, a winny być dobrze gospodarującymi dla dobra społeczeństwa podmiotami. Wyraźniejsze powinny być założenia do tworzenia polskiej klasy średniej poprzez kapitał rodzimy, który nie powstanie bez trwałego ożywienia wszystkich podmiotów gospodarczych niezależnie od formy własności.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#JózefOleksy">Czasem można odnieść wrażenie jakby bankructwa przedsiębiorstw państwowych stawały się upragnionym celem polityki gospodarczej, a nie skutkiem rzeczywiście występujących prawidłowości ekonomicznych. To wrażenie trzeba rozwiać, jeśli chcemy, by społeczeństwo rozumiało wszystkie aspekty transformacji do kapitalizmu, którą przeżywamy.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#JózefOleksy">Nie znalazły też należytego odbicia tak drastycznie społecznie przedstawione w ostatnim czasie problemy polskiego rolnictwa. Wieś polska po raz kolejny odczytać musi niezrozumienie jej specyfiki. Nie dały efektu liczne dyskusje i spory o nową politykę rolną. Przedstawione instrumenty wspomagania w budżecie nie wystarczą, dlaczegóż więc muszą odrodzić się obawy rolników o byt gospodarstw i ich produkcji? Najsłuszniejsze racje modelu gospodarczego nie będą skuteczne, jeżeli nie będzie im towarzyszyło zrozumienie tych, którzy skutki danej polityki osobiście odczuwają. Trzeba mieć nadzieję, że w ostatecznym kształcie budżetu znajdzie wyraz racja stanu wsi i rolnictwa. Nowy rząd musi z wielu zresztą powodów przedstawić rolnikom zrozumiałą koncepcję swojej polityki wobec wsi.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#JózefOleksy">Wysoka Izbo! Budżet jest zawsze zwierciadłem stanu gospodarki i jej szans na przyszłość. Ten budżet rysuje obraz kłopotów, jest on jednak realistyczny i rzeczowy, dyskusja nad nim w komisjach nie powinna być życzeniowa. Na dziś nic nie da pokazanie najsłuszniejszych i pilnych potrzeb, jeśli dochody nie mają z czego wzrosnąć, a wydatki muszą być poniesione.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#JózefOleksy">Jestem pewien, że wszyscy dyskutując w komisjach, najbardziej odczuwają palący charakter wielu nie zaspokojonych potrzeb, które jak mówił minister Misiąg, aż na 120 bln zł przewyższyłyby możliwości wydatków, że tak rozumując dojdziemy do kształtu budżetu, który godzić będzie w sobie wyjście na przeciw najważniejszym sprawom społecznym, a jednocześnie uchroni model rozwoju gospodarki, który przecież w tej Izbie, kiedy rząd Tadeusza Mazowieckiego go przedstawiał, jednomyślnie akceptowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#JózefOleksy">Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej będzie się jednak domagać bardziej dynamicznej koncepcji rządu przede wszystkim w uzyskiwaniu wzrostu produkcji. Nie może być tak, że wciąż bardziej opłaca się handlować i spekulować niż produkować. Generalnie jednak posłowie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej rozumieją, iż poza możliwościami i niezbędnymi przesunięciami pole manewru na dziś nie jest wielkie. Wszyscy jednak musimy mieć w pamięci, iż gotowość społeczeństwa do ponoszenia ofiar będzie tym mniejsza, im bardziej w czasie będzie odsuwać się odczuwalność sensu zmian w codziennym życiu konkretnych ludzi. Za to poczucie społeczeństwa odpowiada nie tylko rząd, ale i cały nasz parlament.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Jana Rajtara z Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Rusecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanRajtar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu przemawiam, ma nader krytyczny, choć nie wyłącznie krytyczny, stosunek zarówno do założeń polityki gospodarczo-społecznej, jak i do projektu ustawy budżetowej. Zawartość tych dokumentów dowodzi, że nie przewiduje się — mimo niepowodzeń dotychczasowej polityki i powszechnego z niej niezadowolenia — dokonania istotniejszych zmian w sposobie rządzenia, w tym zwłaszcza w sposobie regulowania procesów gospodarczych. Nadal ma być stosowana restrykcyjna polityka pieniężno-finansowa, nadal też głównym regulatorem działalności gospodarczej ma być wolny rynek. Stwierdza się wprawdzie, że rząd docenia znaczenie i widzi konieczność aktywności państwa w sferze gospodarczej, ale zarazem jest przeciwny narzucaniu kierunków inwestowania, stymulowaniu rozwoju wybranych dziedzin produkcji i neutralizowaniu skutków zmian relacji cenowo-kosztowych. Rząd uznaje, że podstawą racjonalnych decyzji alokacyjnych mogą być jedynie obiektywne sygnały rynkowe. Uważa zarazem, że funkcjonowanie całej gospodarki może już obecnie być oparte na rachunku, który oddaje prawdziwe korzyści i koszty.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JanRajtar">Nie ulega wątpliwości, że nasz rynek nie jest jeszcze na tyle dojrzały i sprawny, by mógł prawidłowo spełniać przypisywane mu przez rząd funkcje alokacyjno-informacyjne. Istniejący układ cen jest wciąż mocno zdeformowany. Głównie wskutek arbitralnego ustalania kursu walutowego, stopy procentowej i stawek celnych, stosowania restrykcyjnej polityki płacowej, a więc zaniżania ceny siły roboczej, nadmiernego opodatkowania działalności gospodarczej oraz utrzymywania się praktyki opierania cen zbytu na formule kosztowej.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#JanRajtar">Trudno więc oczekiwać, by na podstawie sygnałów płynących z rynku można było dokonywać prawidłowego, to jest optymalnego wyboru kierunków produkcji, inwestycji, technik wytwórczych, modelu spożycia czy sposobu blokowania oszczędności. W pełni potwierdzają to doświadczenia naszych rolników, którzy w warunkach silnej zmienności czasowej i przestrzennej cen i niestałości koniunktury często nie są w stanie podjąć trafnej decyzji i wytyczyć kierunków rozwoju swych gospodarstw. I dlatego tak uporczywie, choć bezskutecznie, zabiegamy o ograniczenie żywiołowości rynku rolnego i nasilenie przedsięwzięć interwencyjnych m.in. w postaci rezerw, cen gwarantowanych czy zamówień rządowych.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JanRajtar">Pozytywnie natomiast trzeba ocenić zmianę podejścia rządu do celów działania. I choć nadal duże znaczenie przywiązuje się, i słusznie, do ograniczania inflacji i utrwalania równowagi rynkowej, to jednak za cel podstawowy polityki gospodarczej uznano przeciwdziałanie recesji oraz ożywianie tak działalności produkcyjnej, inwestycyjnej, jak popytu i konsumpcji. W szczególności przewiduje się stosunkowo wysoki wzrost spożycia z dochodów osobistych oraz nakładów inwestycyjnych, a także odczuwalny wzrost produkcji i dochodu narodowego wytworzonego. Na uwagę zasługuje także zamiar wydatnego obniżania tempa inflacji z około 260% w roku bieżącym do 32% w roku przyszłym. Niestety, niewiele jest w omawianych dokumentach przesłanek, które mogłyby nas przekonać o realności powyższych przewidywań. Z pewnością mało wiarygodna jest prognoza wzrostu cen. Skoro ostatnio ceny te rosną bez wyraźnych impulsów kosztowych co miesiąc o około 5%, co w skali roku daje przyrost o 80%, jest mało prawdopodobne by na podobnym poziomie utrzymała się stopa inflacji w I kwartale roku przyszłego, kiedy to mają nastąpić istotne podwyżki cen paliw, usług mieszkaniowych, a także kosztów amortyzacji.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#JanRajtar">Wszystko wskazuje na to, że dynamika wzrostu cen będzie dużo wyższa, co najmniej dwukrotnie niż się zakłada. W tej sytuacji zapewne konieczne będzie podwyższenie kursu walutowego, co z kolei może wywołać kolejne reperkusje cenowe, a także produkcyjne. Nie bardzo wiadomo, w jaki sposób zostanie sfinansowany przewidywany wzrost spożycia z dochodów osobistych o 12%. Oczekuje się bowiem tylko nieznacznego wzrostu płac realnych — o 2% w sferze produkcji materialnej i nieco wyższy w sferze budżetowej. Zarazem nie ma widoków na to, by odczuwalnie wzrosły dochody w rolnictwie. Wynikałoby stąd, że wzrost spożycia stanie się głównie udziałem ludności żyjącej z pracy poza sektorem uspołecznionym i rolnictwem oraz z emerytur i świadczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#JanRajtar">Można również żywić obawy co do realności przewidywanego wzrostu produkcji. Wprawdzie w warunkach, gdy występują olbrzymie rezerwy potencjału wytwórczego, zwiększenie produkcji o 4% nie jest zamierzeniem wygórowanym, wcale jednak nie jest pewne, czy nie pojawią się ponownie bariery typu finansowego, zaopatrzeniowego i popytowego jako następstwo restrykcyjnej polityki pieniężno-kredytowej i płacowej. W dodatku wzrost produkcji może zostać utrudniony z powodu ograniczenia możliwości eksportowych, nadmiernego importu towarów konkurencyjnych oraz narastających zagrożeń instytucjonalnych i niepewności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#JanRajtar">Zdaniem rządu, głównymi czynnikami wzrostu mają być szybkie zmiany ustroju gospodarczego, w tym szczególnie przemiany własnościowe oraz wzrost inwestycji w wybranych dziedzinach infrastruktury. Wymienia się ponadto takie czynniki, jak pobudzanie konkurencji, uruchomienie rynku kapitałowego i rynku pracy, stabilizacja pieniądza i inne. Są to niewątpliwie czynniki ważne, ale mało twórcze w okresach krótkich; poza tym mogą one działać dwukierunkowo, tzn. mogą bądź wzmagać aktywność gospodarczą, bądź ją osłabiać. W szczególności nasilenie prywatyzacji i konkurencji nie musi prowadzić do ogólnego ożywienia. Może bowiem spowodować zamrożenie działalności inwestycyjnej w przedsiębiorstwach państwowych, które obecnie akumulują dominującą część środków, jakie w skali kraju mogą być przeznaczone na inwestycje i dynamizację wzrostu. W 1991 r. wartość tych środków może wynieść blisko 200 bln zł, to jest ponad 20% dochodu narodowego podzielonego. Jest zatem bardzo ważnym zadaniem, by środki te w całości wyzyskać dla przyspieszenia rozwoju gospodarczego. Potrzebne jest w tym celu uruchomienie międzysektorowego transferu tych środków, w szczególności zasilenie nimi sektora prywatnego. Dotychczas mieliśmy do czynienia z sytuacją odmienną. To środki zaoszczędzone przez gospodarstwo domowe i prywatne jednostki gospodarcze służyły finansowaniu sektora uspołecznionego. Mamy jednak nadzieję, zgodnie z tym, o czym mówił prezes Baka, że w przyszłości polityka w tym zakresie ulegnie radykalnej zmianie.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#JanRajtar">Trzeba przy okazji stwierdzić, że przyspieszona ostatnio prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych ma charakter ekstensywny. Nie tylko nie pobudza działalności inwestycyjnej w sektorze prywatnym, ale przeciwnie może ją hamować, gdyż absorbuje znaczną część oszczędności prywatnych. Przewiduje się, że w roku przyszłym zasoby pieniężne ludności zostaną z tego powodu uszczuplone o 15 bln zł. Niestety, w wyniku tych inwestycji nie przybędzie ani jedno miejsce pracy. Można się jedynie pocieszać tym, że owe środki, zasilając budżet państwa, zostaną z kolei przeznaczone na finansowanie inwestycji infrastrukturalnych przyczyniających się istotnie do poprawy Ogólnych warunków gospodarowania i bytowania.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#JanRajtar">Trudno przewidzieć, czy powiedzie się zamierzony manewr prywatyzacyjny. Stąd też przewidywane w budżecie zadania inwestycyjne są nie tylko skromne, kształtują się na poziomie roku bieżącego, stanowiąc ok. 8% ogółu wydatków budżetowych, ale w dodatku oparte na niepewnych źródłach finansowych. Mimo wszystko środki na realizację tych zadań należy koniecznie zapewnić. Są to bowiem jedne z najważniejszych przedsięwzięć włączających budżet w silne aktywizowanie rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#JanRajtar">Niestety, w omawianych dokumentach nie zawarto wyraźniej zarysowanego programu wspierania zapobiegania deformacjom, jakie towarzyszą dokonywanym reformom. W szczególności brak jest programu poprawy efektywności, stymulowania postępu technicznego i przyspieszania zmian strukturalnych, a więc tych procesów, które decydują o sprawności naszej gospodarki i jej zdolnościach rozwojowych. Zupełnie pominięto kwestię rezerw wytwórczych, których wyzyskanie ma także istotne znaczenie dla przyspieszenia wzrostu i obniżki kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#JanRajtar">Szczególny niepokój budzi zapowiedź dalszego wzrostu bezrobocia do blisko 2 mln osób. Ma to pociągnąć za sobą olbrzymi wzrost wydatków budżetowych z ok. 3 do 21 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#JanRajtar">Jest wręcz paradoksem, że rząd, którego program, jak się stwierdza w założeniach, „zmierza do wyzwolenia pełni sił twórczych każdego człowieka”, dopuszcza możliwość pozostania bez pracy tak ogromnej rzeszy ludzi. Co gorsza, nie jest to chyba szacunek pełny, gdyż nie uwzględnia wzrostu bezrobocia ukrytego w rolnictwie wskutek zahamowania migracji.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#JanRajtar">Ograniczenie bezrobocia jest naszym podstawowym obowiązkiem. Z pewnością byłoby pożyteczniej, gdyby środki budżetowe zamiast na zasiłki zostały przeznaczone na tworzenie miejsc pracy, zwłaszcza w sektorze prywatnym na terenach mniej rozwiniętych gospodarczo. Możliwości oddziaływania państwa w tym względzie są bardzo duże. Należy żałować, że nie zostały w porę wyzyskane.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#JanRajtar">Jest zastanawiające, że w rozważanych dokumentach niewiele miejsca poświęca się możliwościom i sposobom pobudzania rozwoju i modernizacji produkcji przemysłowej, budowlanej i rolnej, a więc tych dziedzin, które decydują o stanie naszej gospodarki i poziomie życia ludności. Uwaga jest skoncentrowana na układzie regulacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#JanRajtar">W założeniach sprawom rolnictwa poświęca się zaledwie trzy zdania. Ten dość obojętny stosunek do rolnictwa znajduje odbicie w projekcie budżetu. W ujęciu realnym wsparcie rolnictwa środkami budżetowymi będzie vs roku przyszłym mniejsze niż w roku bieżącym. W szczególności ulegną zmniejszeniu o 15–20% wydatki na wspieranie rozwoju produkcji rolnej. Łączne wydatki budżetowe, tj. wraz z dopłatami do emerytur i rent, węgla, inwestycji, kredytów, wyniosą ok. 22 bln zł, czyli niespełna 8% ogółu wydatków budżetowych. W tym wydatki służące wspieraniu produkcji wyniosą ok. 11 bln zł, czyli niespełna 4% ogółu wydatków budżetowych. Można szacować, że wydatki na wspieranie rozwoju rolnictwa stanowić będą niecałe 6% rolniczej produkcji końcowej. Do niedawna udział ten przekraczał 20%.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#JanRajtar">Z niepokojem należy odnotować likwidację dopłat do nawozów mineralnych. Już w tym roku ich zużycie wydatnie spadło, jak się szacuje o 1/3. Spodziewany wzrost cen energii wywoła z pewnością dalszy silny wzrost cen nawozów, zwłaszcza azotowych, co może pociągnąć za sobą jeszcze silniejsze zmniejszenie ich zakupów i zużycia nawet o 1/2. Ze zrozumiałych względów nie można do tego dopuścić. Stąd też wskazane byłoby zachowanie subwencji nawozowych. Niepokoi nas założenie, że ceny detaliczne żywności będą rosły w roku przyszłym w porównaniu z obecnym znacznie wolniej niż ceny pozostałych produktów, i usług. Ceny żywności mianowicie wzrosną o 36%, podczas gdy ceny towarów przemysłowych i usług konsumpcyjnych — o 66%.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#JanRajtar">Tendencja relatywnego tanienia żywności, utrzymująca się także w tym roku, musi spowodować istotne ograniczenia możliwości wzrostu cen zbytu produktów rolnych, a tym samym poprawy opłacalności dochodowości gospodarstw rolnych. Szacuje się, że przyrosty pieniężne ze sprzedaży produktów rolnych w skupie uspołecznionym wzrosną zaledwie o 10%, czyli w ujęciu realnym spadną o ponad 25%. Można wątpić, czy sprzedaż poza siecią uspołecznioną będzie na tyle dynamiczna, by skompensować ten ubytek.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#JanRajtar">Pogarszanie się relacji wymiennych i spadek dochodów realnych może pogłębić już zaznaczającą się tendencję do długotrwałej recesji produkcyjnej w rolnictwie. Tymczasem spodziewany wzrost wydatków konsumpcyjnych ludności musi być zrównoważony znaczącym wzrostem podaży produktów rolnych o około 6%. Tego wzrostu nie możemy uzyskać w drodze importu. Musimy zatem podjąć działanie ożywiające rozwój rolnictwa krajowego.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#JanRajtar">Główne działania powinny zmierzać do podtrzymywania cen rolnych. Jest oczywiste, co potwierdzają dotychczasowe doświadczenia, że środki, jakimi dysponuje na ten cel Agencja Rynku Rolnego, są dalece niewystarczające. Środki te stanowią zaledwie 4% wartości produkcji towarowej podstawowych ziemiopłodów. Chcąc skutecznie interweniować na rynku rolnym, trzeba by zwielokrotnić ten udział, a przynajmniej podnieść go do 10%.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#JanRajtar">Należy wątpić w celowość likwidacji dopłat do mleka spożywczego. Wspieranie konsumpcji mleka było i powinno być nadal świadectwem prowadzenia racjonalnej polityki wyżywieniowej, korzystnej tak dla społeczeństwa, jak i dla rolnictwa. Zaniechanie tej działalności dowodzi rezygnacji z prowadzenia takiej polityki.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#JanRajtar">Oczywiście, zdajemy sobie sprawę z tego, że spełnienie naszych postulatów nie będzie łatwe. Trudno liczyć na powiększenie dochodów budżetowych. Są one ustalone na poziomie wyższym niż w roku bieżącym, w ujęciu realnym — mam tutaj nieco inne wyliczenie niż pan poseł Oleksy — co musi spowodować odczuwalny wzrost obciążenia jednostek gospodarczych, zwłaszcza uspołecznionych, które nadal będą dźwigać główny ciężar finansowania budżetu. Istnieje wprawdzie pewna rezerwa w postaci znikomego lub zerowego opodatkowania tzw. gospodarki ukrytej, ale nie należy możliwości tej przeceniać.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#JanRajtar">Z pewnością są możliwe korekty po stronie rozchodów, jakkolwiek dziedzin oczekujących na dodatkowe wsparcie jest wiele, w tym zwłaszcza nauka, ochrona środowiska, kultura czy służba zdrowia. Należałoby zweryfikować wydatki na administrację, na wzrost płac w sferze budżetowej ponad poziom parytetowy, na dopłaty do samochodów, do gospodarki komunalnej, mieszkaniowej, a także na inne cele. Zapewne będzie to przedmiotem szczegółowych debat w komisjach budżetowych. W istocie jednak głównym źródłem zwiększonych możliwości budżetowych mógłby być dodatkowy wzrost przychodów, osiągnięty w następstwie przyspieszenia wzrostu produkcji i poprawy efektywności. Gdyby nie wystąpiła recesja, mielibyśmy do dyspozycji dodatkowe przychody budżetowe rzędu 60–65 bln zł. I to jest podstawowy argument na rzecz przyspieszania wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#JanRajtar">Jeśli prawdziwa byłaby opinia rządu, że wzrośnie rola budżetu jako podstawowego instrumentu polityki gospodarczej państwa, a co za tym idzie — rola Sejmu w kształtowaniu i kontroli gospodarki środkami publicznymi, to powinno się ono uzewnętrznić w postaci decyzji stymulujących właśnie wzrost i poprawę efektywności naszej gospodarki, w tym również gospodarki rolnej. Mamy nadzieję, że w tym kierunku będzie zmierzać polityka nowego rządu.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Ruseckiego z Klubu Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Bonawentura Ziemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JerzyRusecki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj projekt ustawy budżetowej, założeń polityki pieniężnej i polityki gospodarczo-społecznej oraz programu prywatyzacji polskiej gospodarki, a więc podstawowe dokumenty określające i determinujące gospodarkę polską w 1991 r. Dzieje się to w sytuacji dość szczególnej. Jesteśmy w przededniu dymisji rządu. Rządu, który wspólnie z parlamentem podjął ogromne zadanie zmiany systemu politycznego i społeczno-gospodarczego naszego państwa, który wszedł na trudną i nieznaną drogę prowadzącą od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Skutki społeczne i polityczne tych decyzji i działań dobitnie uwypukliły wyniki wyborów prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#JerzyRusecki">Przegrana pana premiera była również przegraną tego rządu, zwłaszcza polityki gospodarczej rządu, a ściślej biorąc jej skutków społecznych. Można ocenić, że cierpliwość społeczna jest już na wyczerpaniu, że frustracje i obawy społeczne, wynikające zwłaszcza z recesji gospodarczej, spadku stopy życiowej, są ważnym zjawiskiem, które trzeba uwzględnić przy programowaniu wszelkich działań i zadań na rok przyszły. Myślę, że nowy rząd te zjawiska i fakty uwzględni przy opracowywaniu polityki gospodarczej, nie znamy jednak dzisiaj ani personalnego składu rządu, ani jego programu. Rozmawiamy więc o polityce gospodarczo-społecznej, o budżecie bez strony najbardziej zainteresowanej, tj. bez nowego rządu, który politykę tę będzie musiał realizować.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#JerzyRusecki">Nie wiemy dzisiaj, jak dalece nowy rząd będzie miał odmienne koncepcje rozwiązywania niektórych problemów i co będzie chciał zmienić w dyskutowanych dzisiaj dokumentach. Debatujemy więc nad swoistym prowizorium budżetowym, nie w sensie formalnoprawnym, wynikającym z obowiązującego prawa budżetowego, ale w sensie politycznym. Obradujemy nad nową koncepcją budżetu i planu, nie w pełni zamkniętą i wymagającą uściśleń i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#JerzyRusecki">Wysoka Izbo! Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, analiza i ocena zjawisk gospodarczych bieżącego roku wskazuje na pilną potrzebę wprowadzenia korekt do aktualnie realizowanego programu gospodarczego rządu. Oczywiście pryncypia, pod stawowe założenia muszą się ostać, zwłaszcza że za nimi stoi Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy z miliardami obiecanych dolarów, które — notabene — spływają dość niemrawo i jak na razie nie stanowią wystarczającego bodźca dla naszej gospodarki. Konieczne są, naszym zdaniem, bardziej zdecydowane działania dla przezwyciężenia recesji i ożywienia gospodarki, szybszego rozwoju małych form przedsiębiorczości, rozwoju rzemiosła, prywatnego handlu i usług, uporządkowania procesu prywatyzacji, ustalenia realnego i pozytywnego programu dla rolnictwa, przezwyciężenia stagnacji w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#JerzyRusecki">Największym zagrożeniem dla gospodarki jest utrzymująca się recesja gospodarcza. Głównym środkiem przezwyciężenia recesji ma być w 1991 r. prywatyzacja i komercjalizacja sektora państwowego. Przewiduje się, że dopiero po upływie 3 lat uda się sprywatyzować około 50% przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#JerzyRusecki">Wydaje się, że zachodzi potrzeba prowadzenia dalszej restrukturyzacji, jednakże głównie poprzez szersze stosowanie zróżnicowanej polityki podatkowej. Celowe jest szersze stosowanie ulg inwestycyjnych oraz innych przedsięwzięć umożliwiających wspieranie przedsiębiorczości, co pozwoliłoby na zapobieżenie nadmiernemu bezrobociu w kraju. Mogłoby to być mniej kosztowne niż rosnące wydatki z tytułu zasiłków dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#JerzyRusecki">Chciałbym również odnieść się do kilku bardziej szczegółowych spraw. Na str. 7 „Założeń polityki społeczno-gospodarczej” informuje się, że nastąpią procesy restrukturyzacji w energetyce i przemyśle węglowym przez ingerencję państwa w struktury organizacyjne oraz uporządkowanie metodyki kontroli kosztów. Uważam, że problem restrukturyzacji jest zbyt poważny i naglący, zwłaszcza na Górnym Śląsku i w woj. wałbrzyskim, aby mógł być potraktowany tak hasłowo i enigmatycznie. Nie ma jasno określonej polityki ekonomicznej rządu, jaka ma być już w ramach gospodarki rynkowej w roku przyszłym prowadzona, jak również nie określono instrumentów i metod dla poprawy tragicznego stanu środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#JerzyRusecki">W założeniach polityki gospodarczo-społecznej na 1991 r. słusznie wskazuje się na skomplikowany i niebezpieczny rozwój czynników zewnętrznych. Szczególne znaczenie ma tutaj rozwój sytuacji w Zatoce Perskiej, jak również możliwość załamania się stosunków gospodarczych ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#JerzyRusecki">Wydaje się, że w tej sytuacji potrzebne byłoby przedstawienie Sejmowi dwóch wariantów rozwiązań, w tym również wariantu przewidującego niekorzystny rozwój sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#JerzyRusecki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W projekcie ustawy budżetowej ustalono dochody budżetu państwa na rok przyszły w wysokości 291 bln 627 mld zł. W porównaniu z rokiem bieżącym stanowi to wzrost o około 100 bln zł. Taki wzrost dochodów budżetu państwa wynika, jak sądzę, przede wszystkim z planowanej stopy inflacji. Planuje się więc, co wynika z założeń polityki gospodarczej na rok przyszły, że inflacja wyniesie około 30% rocznie. Taki wskaźnik inflacji planowany na 1991 r. wydaje się być mało prawdopodobny. Należy liczyć się z inflacją przynajmniej dwukrotnie wyższą, zakładając utrzymanie obecnej polityki gospodarczej. Następujące przesłanki wskazują na znacznie wyższą — niż planowana na 30% — inflację: około 5% inflacja miesięczna w ostatnim kwartale 1990 r., zapowiedź dalszej liberalizacji cen w roku następnym, a zwłaszcza podwyższenie cen węgla, energii elektrycznej, c.o., gazu; wyczerpywanie się wytrzymałości społecznej wielkich grup zawodowych, jak górnicy, kolejarze, pracownicy komunikacji miejskiej i wynikające stąd żądania podwyżek płac; niewielkie, ale jednak pobudzające inflację poluzowanie płac w pewnych sektorach gospodarki, również w sektorze prywatnym.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#JerzyRusecki">Te wszystkie przesłanki przy nadal jeszcze monopolistycznej strukturze gospodarki oraz większej recesji w przemysłach rynkowych tworzą automat inflacyjny słabo kontrolowany przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#JerzyRusecki">Należałoby więc wariantowo przedstawić prognozę budżetu państwa przy znacznie wyższej niż założono w tym projekcie budżetu inflacji. Planowane zwiększenie dochodów budżetu państwa wynika nie tylko ze wzrostu inflacji, lecz również z obciążenia przedsiębiorstw podatkami. Sektor uspołeczniony ma dostarczyć 246 bln zł, a więc o 57% więcej niż w roku bieżącym. Sektor prywatny ma dostarczyć 11 bln zł, taki był plan na 1990 r., zrealizowany zresztą tylko w 60%.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#JerzyRusecki">Z analizy spodziewanych wpływów budżetowych wynika, że dochody uzyska się wskutek jeszcze większego fiskalizmu podatkowego, a nie w wyniku rozwoju gospodarczego, W tym kontekście krytycznie można ocenić proponowaną od 1 stycznia 1991 r. zmianę form opodatkowania rzemiosła, bez odpowiedniego przygotowania tak zakładów rzemieślniczych, jak i urzędów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#JerzyRusecki">Wysoki Sejmie! Struktura wydatków budżetu państwa na 1991 r. odbiega w wielu punktach od struktury w 1990 r. Nastąpi relatywny spadek dotacji do artykułów żywnościowych, tylko 37 mld zł. Niewielka kwota przypadnie Agencji Rynku Rolnego, bo tylko nieco ponad 2 bln 200 mld zł. Niedoinwestowane pozostaną takie dziedziny, jak gospodarka mieszkaniowa, nauka, kultura, służba zdrowia. W strukturze planowanych wydatków zamierza się przeznaczyć 13,8 bln zł na zasiłki dla bezrobotnych i tylko 6,4 bln zł na aktywną walkę z bezrobociem. Te ogromne kwoty są wielką ceną, jaką niestety trzeba płacić za recesję gospodarczą. Tak wielka kwota przeznaczona na bezrobocie zbliżona jest do wydatków na obronę narodową, na którą planuje się wydać ponad 23 bln zł. Wysokie są kwoty wynikające z kosztów prywatyzacji — 2 bln zł. Wydatnie wzrosną koszty administracji państwowej, co też niepokoi i wzbudza kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#JerzyRusecki">Jednocześnie, jak oceniamy, struktura wydatków budżetu państwa w 1991 r. jest pasywna i nie wynikają z niej żadne przesłanki dla poprawy sytuacji w latach następnych. Nie ma zwiększenia wydatków np. na naukę, na nowe technologie, by móc zebrać owoce w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#JerzyRusecki">Reasumując należy stwierdzić:</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#JerzyRusecki">Po pierwsze, budżet nie ma zdecydowanego charakteru narzędzia walki z inflacją, są nawet tendencje przeciwne, np. szybki rozwój wydatków administracyjnych wyprzedzający inflację może być traktowany jako inflacjogenny.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#JerzyRusecki">Po drugie, zmiany w budżecie mają charakter pasywny dostosowywania się do inflacji. Nie widać w tej prezentacji wyraźnie zaznaczonych pozytywnych celów polityki budżetowej i sposobów jej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#JerzyRusecki">Po trzecie, budżet nie realizuje w zadowalający sposób postulatów społecznych, ponieważ maleją wydatki na naukę, dotacje na spółdzielczość mieszkaniową, wydatki na kulturę fizyczną i na turystykę. Wprawdzie rośnie poważnie pozycja wydatków na opiekę społeczną, ale nie wydaje się, aby mogło to zaspokoić wszystkie potrzeby w dobie rosnącego bezrobocia i ubóstwa.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#JerzyRusecki">Po czwarte, w budżecie nadal nie dostrzega się chęci oddziaływania na wprowadzenie pozytywnych przemian w rolnictwie, np. wydatki na Agencję Rynku Rolnego stanowią tylko 0,77% wydatków budżetowych, co wydaje się dalece niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#JerzyRusecki">Kończąc, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego wyrazić przekonanie, że przedstawione Wysokiej Izbie uwagi i wnioski zostaną wykorzystane w dalszych pracach nad doskonaleniem budżetu i programu gospodarczego rządu.</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Bonawenturę Ziembę z „Pax”. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#BonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dyskusji nad założeniami polityki gospodarczo-społecznej oraz projektem ustawy budżetowej na 1991 r. za istotny punkt odniesienia przyjmuje się doświadczenia i efekty realizacji programu stabilizacyjnego w roku bieżącym. Również i w dzisiejszej debacie ten punkt odniesienia został przyjęty przez kolegów posłów zabierających przede mną głos.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#BonawenturaZiemba">W trakcie realizacji programu stabilizacyjnego zyskaliśmy nowe doświadczenia i nową wiedzę o tym, jak należy, a jak nie należy dokonywać przekształcania gospodarki scentralizowanej w gospodarkę rynkową. Ta nowa wiedza stanowi cenne doświadczenie, które powinno być w pełni wykorzystane w dalszej kontynuacji programu tworzenia w Polsce systemu gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#BonawenturaZiemba">Generalny kierunek zmian nie został zakwestionowany. Istotne zastrzeżenia dotyczą jedynie sposobu jego realizacji. Zasadne wydaje się być pytanie, czy program na przyszły rok wykorzystuje wiedzę i zdobyte doświadczenie i czy chroni nas przed błędami, które popełniliśmy dotychczas?</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#BonawenturaZiemba">Polska reforma jest pierwszą próbą przekształcania gospodarki scentralizowanej w gospodarkę rynkową. Jest to proces, jak pokazuje doświadczenie, bardzo skomplikowany i porównywany przez ekonomistów do procesu zamiany jajecznicy w świeże jajko.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#BonawenturaZiemba">Panie premierze! Jest to droga prób i błędów, innej prawdopodobnie nie ma, ale nie samo popełnianie błędów jest grzechem, ale ich powtarzanie. Efekty i doświadczenia minionego roku są różne — i dobre, i złe. Moi przedmówcy wskazywali na nie dość dokładnie. W związku z tym nie będę tych opinii powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#BonawenturaZiemba">Sądzę jednak, że istnieje potrzeba uściślenia ogólnej oceny i wskazania, jaki jest bilans mijającego roku w zakresie przebudowy gospodarki. Głębsza analiza efektów pozytywnych i skutków negatywnych skłania do wyrażenia poglądu, że te zjawiska, które uznajemy za pozytywne są względnie słabe i z upływem czasu coraz słabsze. Natomiast zjawiska uznawane powszechnie za negatywne są silne i z tendencją do wzrostu tej siły. Dla przykładu, pozytywnym zjawiskiem i sukcesem tego roku jest wygaszenie inflacji. Jednakże inflacja jest nadal wysoka, 3–5% miesięcznie, i z widoczną tendencją do wzrostu. Podobnie wygląda sytuacja z równowagą. Przywrócenie jej jest niewątpliwym osiągnięciem polityki rządu w bieżącym roku. Jednakże doświadczenie pokazuje, że jest to równowaga bardzo płytka, osiągnięta przy niezwykle niskim poziomie zapasów i konsumpcji i każde drgnięcie popytu może ją łatwo zakłócić.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#BonawenturaZiemba">Wzrost oczekiwań inflacyjnych u konsumentów i wzrost popytu we wrześniu bieżącego roku potwierdza tę ocenę. Stan równowagi i niską inflację osiągnięto przy bardzo głębokiej recesji. Każda więc próba ożywienia gospodarki może — choć nie musi — przekształcić stan równowagi w nierównowagę oraz pobudzić nową wysoką falę inflacji.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#BonawenturaZiemba">Widać więc wyraźnie, że nasze największe sukcesy nie mają cech trwałości. W gospodarce dominują raczej tendencje do osłabiania równowagi, a nie do jej utrwalania, tendencje do wzrostu inflacji, a nie do jej spadku. Przyczyna leży w sposobach, jakimi osiągnięto równowagę, jakimi zgaszono inflację. Nie sądzę, żeby w poważnej ocenie i w poważnym bilansie osiągnięć bieżącego roku te kwestie mogły być pominięte.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#BonawenturaZiemba">Z kolei te zjawiska, które powszechnie uznajemy za negatywne, jak recesja, bezrobocie, są głębokie i z widoczną tendencją do utrwalania się oraz do wyraźnego wzrostu — vide przewidywane zwiększone bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#BonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Jeśli sformułowane uwagi są prawdziwe, to nie może nikogo dziwić społeczna ocena programu stabilizacyjnego wyrażona przy urnach wyborczych 25 listopada. Społeczeństwo wyraziło swój sprzeciw nie dlatego, jak to się dziś często słyszy, że rząd nie udzielił mu dostatecznych wyjaśnień o przebiegu procesów gospodarczych. Ocena społeczna była oceną za niedoinformowanie i zlekceważenie procesów demokratycznych, choć i ten aspekt jest ważny. Gdyby taka była prawda, to nowy rząd byłby w sytuacji wręcz luksusowej. Wystarczyłoby zmienić politykę informacyjną, a robić to samo i tak samo.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#BonawenturaZiemba">Otóż nie sądzę, żeby ta diagnoza miała cokolwiek wspólnego z prawdą. Zaufanie społeczne można odzyskać nie przez lepsze tłumaczenie dotychczasowej polityki, ale przez zmianę treści i form tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#BonawenturaZiemba">Konsekwencją przyjęcia takiej zasady było przywracanie równowagi tymi metodami, które prowadzą do niej szybko. Ponieważ nie dało się szybko zwiększyć produkcji i podaży, obcięto dochody, podniesiono ceny, zwiększono oprocentowanie kredytu, o czym mówił prof. Baka, i uzyskano natychmiastowy efekt w postaci gwałtownego spadku dochodów i popytu.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#BonawenturaZiemba">Strategię postępowania wyznaczała więc zasada — albo szybko, albo wcale. W grę wchodziło to, co dawało szybkie efekty stabilizacyjne. Społeczeństwo przypomniało ważną prawdę, że w kierowaniu gospodarką czy w ogóle życiem publicznym, trzeba liczyć się nie tylko z pieniędzmi, ale w równym stopniu z nastrojami i wytrzymałością tego społeczeństwa. Społeczeństwo nie udziela i nie udzieli nikomu, żadnej ekipie ani żadnej instytucji, kredytu zaufania bez ograniczeń i bezterminowo.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#BonawenturaZiemba">Osobiście wydaje mi się, że w aktualnej sytuacji należałoby rozważyć możliwość zawarcia jakiejś swoistej umowy społecznej między przyszłym rządem a związkami zawodowymi, siłami politycznymi co do sposobu realizacji skorygowanego programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#BonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Sygnały ostrzegawcze płynęły do rządu od dawna. Wysyłali je rolnicy z Mławy, kolejarze ze Słupska, kierowcy, portowcy i ostatnio górnicy. Mnożyły się więc dramatyczne dowody odrzucania przez społeczeństwo realizowanej polityki prowadzącej do niesprawiedliwości i głębokich rozwarstwień społecznych, recesji i stagnacji, spadku poziomu życia i zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego. Mimo to nie skorygowano na czas realizowanej polityki, czekamy na działanie rynku, tego rynku, którego jeszcze w Polsce nie ma.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#BonawenturaZiemba">Dziś już nie ulega wątpliwości, że korekta programu stabilizacyjnego stała się wręcz koniecznością. Potrzebny jest nowy program rozwoju gospodarki przy istotnym udziale państwa, program nie rezygnujący także z metod pozaekonomicznego oddziaływania. Mam tu na myśli np. podejmowanie decyzji dotyczących przedsiębiorstw nieefektywnych, materiałochłonnych, energochłonnych, gdzie kontynuowanie produkcji prowadzi do marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#BonawenturaZiemba">W związku z tym nasuwa się pytanie, czy przedłożone założenia programu gospodarczo-społecznego oraz projekt ustawy budżetowej zakładają taką korektę? Odpowiedź jest niejednoznaczna — oczywiście pewną korektę zakładają te programy, niemniej jednak trzeba by się zastanowić, czy proponowane zmiany są dostateczne. Mówili zresztą o tym bardzo konkretnie moi przedmówcy. Osobiście uważam, że zaproponowane zmiany idą w oczekiwanym kierunku, jednakże ich dynamika, jak się wydaje, jest zdecydowanie za mała.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#BonawenturaZiemba">W uzasadnieniu do projektu ustawy budżetowej na str. 5 przedstawiono wskaźniki makroproporcji rzeczowych. Zakłada się, że podaż dóbr materialnych wzrośnie w porównaniu z rokiem bieżącym o 5,4%. Jest to oczywiście poprawa, tylko że przy takim wzroście podaż stanowić będzie nadal tylko 87,5% jej poziomu z 1989 r. Ponadto przyrost ten będzie i pochodził w dużym stopniu z importu, który wzrasta o 21% i osiąga poziom z 1989 r. Mając import na poziomie 1989 r. wytwarzać będziemy w roku przyszłym produkcję globalną i dochód narodowy o 13,5% niższy niż w 1989 r. Oznacza to wyjątkowo wysoki wzrost importochłonności wytwarzanego dochodu narodowego oraz niezwykle wysoką importochłonność przyrostu tego dochodu. Na 1% przyrostu dochodu w roku przyszłym import ma wzrastać o ponad 5%. Taka wysoka importochłonność nie musi być zła, jeśli tworzy perspektywy znacznego wzrostu eksportu, tego jednak nie wiemy, program bowiem ogranicza się do okresu rocznego.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#BonawenturaZiemba">Ponadto zawarte na str. 5 uzasadnienia liczby wskazują na brak postępu w efektywności na przełomie lat 1989/1991.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#BonawenturaZiemba">Produkcja globalna ma się zwiększyć w tempie równym tempu wzrostu dochodu narodowego; znaczy to, że nie zmieni się wysoka dziś materiałochłonność produkcji, co z kolei oznacza brak postępu w przekształcaniu struktury produkcji i struktury gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#BonawenturaZiemba">Imponująco wyglądają wskaźniki wzrostu dochodu narodowego podzielonego, który zwiększa się o 12,9%, i spożycia, które wzrasta o 11,7%, a z dochodów osobistych — nawet o 12,7%.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#BonawenturaZiemba">Trzeba jednak pamiętać, że zakładany na rok przyszły poziom, choć dużo wyższy niż w bieżącym roku, pozostaje nadal znacznie niższy niż w 1989 r. I tak, dochód podzielony rosnąc o 12,9% będzie stanowił tylko 87,9% jego poziomu z 1989 roku; spożycie tylko 82,6%, a spożycie z dochodów osobistych stanowić będzie 84,6% w stosunku do 1989 n Widać więc wyraźnie, że utracone efekty w roku bieżącym będą trudne, a właściwie niemożliwe do odrobienia w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#BonawenturaZiemba">W ocenie wskaźników wzrostu zawartych w uzasadnieniu warto też podkreślić inny aspekt. Odnoszenie ich do poziomu z 1989 r. jest zasadne, ale do oceny społecznego ich odbioru trzeba je również odnosić do 1978 r., bowiem wytworzony w 1989 r. dochód był na poziomie dochodu właśnie z 1978 r. Mówiąc o tym trzeba jednak pamiętać, że wówczas dochód narodowy podzielony był wyższy od wytworzonego.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#BonawenturaZiemba">Proszę państwa, pauperyzacja społeczeństwa zaczęła się więc dziesięć lat temu i do dziś nie osiągnięto poziomu spożycia z 1980 r. W 1990 r. nastąpił gwałtowny spadek dochodu narodowego i spożycia. Zmęczenie społeczne wywołane tym faktem trwa jednak nie pierwszy rok, ale lat dziesięć i choć nie ponosi za to winy w żadnym stopniu obecny rząd, to trzeba o tym pamiętać i wyciągać z tego faktu wnioski przy opracowywaniu nowej koncepcji rozwoju gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#BonawenturaZiemba">Zakładany więc postęp w 1991 r. w mojej ocenie nie jest wystarczający i dlatego zawarte w projekcie wskaźniki wzrostu dochodu narodowego i produkcja powinny zostać ponownie przeanalizowane z udziałem nowego rządu.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#BonawenturaZiemba">Powszechnie oczekuje się bardziej energicznych działań w przezwyciężaniu recesji oraz przyspieszaniu restrukturyzacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#BonawenturaZiemba">Należy ubolewać, że kwoty zapisane w budżecie tegorocznym na restrukturyzację nie w pełni, o ile jestem dobrze zorientowany, zostały wykorzystane. Sądzę, że istnieją liczne możliwości mocniejszego pobudzenia gospodarki. Doświadczenia wielu państw pokazują, że bieda ma swoje źródła nie tyle w braku zasobów, ile w braku przedsiębiorczości. Wolno jest więc stwierdzić, że jest to praktycznie niewyczerpalne źródło bogactw wielu narodów. My również powinniśmy sięgnąć do tego źródła.</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#BonawenturaZiemba">Dotychczasowe działania w zakresie pobudzania przedsiębiorczości pozbawione są kompleksowości i mają charakter odcinkowy. Przede wszystkim brakuje kompleksowego programu pobudzania rozwoju sektora prywatnego, o którym mówił przed chwalą mój przedmówca, co jest konieczne do wyjścia z recesji i stanowi szansę dla aktywnej części społeczeństwa, a zwłaszcza młodego pokolenia. Potrzebne są również nowe rozwiązania kredytowe. O niektórych mówił już prof. Baka, ale wydaje mi się, że nie są one w pełni satysfakcjonujące i zabezpieczające wzrost szczególnie małych przedsiębiorstw, drobnych, gospodarki prywatnej.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#BonawenturaZiemba">Większą dynamikę należy nadać procesowi prywatyzacji oraz stworzenia rynku kapitałowego i w tym zakresie rzeczywiście zamiary są słuszne. Obok preferowanej przez rząd prywatyzacji kapitałowej, należy zdecydowanie przyspieszyć tzw. małą prywatyzację, która ze wszech miar jest pożądana i w krótkim czasie może zaowocować ożywieniem gospodarki i przywrócić wiarę w sens dokonywanych reform.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#BonawenturaZiemba">Rządowy program prywatyzacji na 1991 r. w zasadzie przewiduje pluralistyczne formy przekształceń własnościowych, niemniej jednak w konsekwencji będą się liczyć działania, a nie programy. Sejm winien ustosunkować się do działań, a nie do programów, a te są mizerne, gdy chodzi o małą prywatyzację w roku bieżącym. Tu muszę powiedzieć, że i Wysoka Izba, my wszyscy nie jesteśmy trochę bez winy, bo przekazując uprawnienia samorządom nie wyposażyliśmy ich jednocześnie w możliwość realizacji tej małej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#BonawenturaZiemba">Wysoki Sejmie! Przedstawione uwagi pozwalają na sformułowanie wniosku o potrzebie podjęcia prac zmierzających do korekty programu gospodarczego oraz projektu budżetu na rok przyszły. Problemem jest brak czasu. W tej sytuacji wydaje się, że są dwie możliwości: albo Sejm przesunie termin uchwalenia budżetu, albo jest możliwość uchwalenia prowizorium budżetowego. Wydaje się jednak, że to drugie rozwiązanie byłoby niekorzystne dla przedsiębiorstw, dlatego że skróciłoby czas podejmowania decyzji. Dlatego Klub Poselski Stowarzyszenia „Pax” opowiada się za uchwaleniem budżetu na 1991 r. przy uwzględnieniu stanowiska nowego rządu i wyjaśnieniu się niektórych spraw związanych z niejasną dziś sytuacją w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#TadeuszFiszbach">Wprawdzie zapowiedziałem posła Ryszarda Zielińskiego, ale lepiej chyba będzie, jeśli zabierze pan poseł głos po przerwie obiadowej, jeśli można prosić. A obecnie proszę panie poseł o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#AnnaDynowska">Także bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej odbędzie się posiedzenie GKP w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#AnnaDynowska">Dziś wieczorem natomiast, po zakończeniu obrad plenarnych, odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej w sali górnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#AnnaDynowska">Ogłaszam przerwę do godziny 15.25. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JacekSoska">Panie marszałku, chciałbym zwrócić uwagę, że jest tak ważna dyskusja budżetowa, a nie mamy żadnego ministra finansów na sali. Chodzi o to, żeby po przerwie chociaż wiceminister był.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan wicepremier Balcerowicz był obecny, ale przed chwila wyszedł. Miał prawe. Teraz mamy przerwę.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 55 do godz. 15 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Powracamy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego. Na liście mówców mamy w tej chwili 43 osoby.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Zielińskiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, a następnie pana posła Tadeusza Kaszubskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#RyszardZieliński">Pani Marszałek! Wysoka, niezbyt kompletna, Izbo! Pozwolę sobie w omawianej materii jedynie na kilka bardzo krótkich uwag ogólnych, zagłębianie się bowiem w meritum już na początku naszej debaty wymagałoby powtarzania niektórych wygłoszonych tu już stwierdzeń.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#RyszardZieliński">Otóż przedłożony projekt budżetu i towarzyszące mu dokumenty powodują dyskusję, którą prowadzimy w zupełnie nadzwyczajnych warunkach i okolicznościach, którą prowadzimy na nowym zakręcie polskiej historii. Projekt przedkłada ustępujący rząd na użytek — przynajmniej w zasadzie — rządu następnego. Przy czym — być może — ta zmiana rządu zapoczątkuje ponowne zmienianie modelu gospodarki czy polityki społecznej w Polsce, czego jakby nie bierzemy pod uwagę debatując. A zatem cyzelując instrument, którego projekt otrzymaliśmy, instrument który może zupełnie nie przylegać do ręki, która będzie nim manipulować, postępujemy nieco surrealistycznie.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#RyszardZieliński">Niemniej jednak musimy sprawę potraktować formalnie. Rząd wywiązał się ze swego obowiązku przedłożenia w terminie projektu budżetu, Sejm musi w przewidzianych terminach, zapewne po żmudnej jeszcze pracy nad materią projektu, uchwalić budżet, mimo świadomości, że w istocie rzeczy uchwalamy coś na kształt prowizorium budżetowego, jedynie tak go nie nazywając.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#RyszardZieliński">Przedłożony projekt jest owocem ogromnej pracy, wcale nie tylko jego bezpośrednich autorów. Jest pochodną dzieła przeobrażania Polski, dzieła które zostało podjęte i w swoim zrębie już osiągnięte podczas ostatnich kilkunastu miesięcy. Jest instrumentem bardzo trudnej walki o kontynuację tego historycznego dzieła, o dojście do uciekającego wciąż jak w bajce celu.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#RyszardZieliński">Toteż ten budżet, nawet w samej swej konstrukcji jest zupełnie niepodobny do budżetów z epoki Polski Ludowej. Mówiąc na marginesie, obrazuje drogę, jaką — owszem — potykając się, ale już przeszliśmy. Jednak przedłożony projekt pod przemożnym ciśnieniem rzeczywistości nie daje żadnego niemal pola manewru na wypadek jakichś zasadniczych reorientacji polityki gospodarczej, daje jedynie bardzo nikłe pole manewru na wypadek nieoczekiwanych konieczności zdarzających się również w ramach rutynowej realizacji. W sumie jest to oczywiście budżet kontynuacji, kontynuacji parającej się z trudnościami, kontynuacji założeń przyjętych przed kilkunastu miesiącami.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#RyszardZieliński">Co prawda, w trakcie kampanii wyborczej słyszeliśmy zapewnienia, że chodzi właśnie o kontynuację, że nie zejdziemy z drogi ku gospodarce rynkowej, ani nie odejdziemy od tamowania inflacji, od stabilizowania pieniądza, lecz równocześnie, z różnych stron wyborczego współzawodnictwa, słyszeliśmy co najmniej o korektach. Na korekty niemal wszyscy są gotowi, ale w trakcie walki wyborczej słyszeliśmy o korektach w bardzo różnych rozmiarach i o bardzo różnej głębokości, niekiedy tak wielkiej, że burzącej całą dotychczasową filozofię gospodarowania w przejściu od przeszłości ku rynkowej przyszłości. Jeżeli przyszłoby wypełnić wszystkie niedyskredytowane podczas kampanii nadzieje wyborców, to z filozofii proponowanego budżetu nie zostałyby nawet strzępy.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#RyszardZieliński">Sfinansowanie zupełnie nowego wymiaru polityki interwencjonizmu państwowego, np. sfinansowanie jej w większej mierze niż to ma już miejsce w projekcie, w stosunku do rolnictwa, albo powiększenie go w stosunku do służb społecznych, prowadziłoby nieuniknienie do deficytu budżetowego, nie zakładanego w projekcie, zgodnie z podstawą filozofii przygotowanego budżetu, czyli prowadziłoby do całkowitej zmiany zasad, na których projekt został oparty. A to z kolei wymagałoby albo sięgnięcia przez skarb państwa do kredytów bankowych, czyli do nawrotu emisji pustego pieniądza, albo diametralnej zmiany polityki cenowej, czyli o wiele wyższego ich wzrostu niż zakładany w projekcie czy komentowany nawet przez pesymistów. A to byłoby chyba zupełnie nierealne w świetle stanu zamożności społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#RyszardZieliński">Nie znamy jeszcze przyszłego rządu i jego zamiarów w zakresie wyważenia proporcji między kontynuacją a nowym kierunkiem gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#RyszardZieliński">Jesteśmy, proszę państwa, lepszą czy gorszą reprezentacją społeczeństwa, które w swej mniej więcej połowie, tej zdecydowanej na aktywność wyborczą, wołało zaryzykować zmiany niż pracować nad kontynuacją drogi, jaką ufnie przyjęło we wrześniu ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#RyszardZieliński">Akceptując, z mniejszymi czy większymi, ale jedynie korektami, przedłożone projekty w istocie rzeczy zaakceptujemy tylko formalny instrument pracy państwowej a w zasadzie pewien rodzaj praktycznego prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#RyszardZieliński">Podstawowym z dyskutowanych dokumentów wydają mi się założenia polityki społeczno-gospodarczej, sam bowiem budżet jest tylko bardzo pracowitym tłumaczeniem na język praktyki tych właśnie założeń. Ale właśnie one mogą się zmienić najbardziej przy nowym rządzie. Nie sądzę zaś, by w istniejącym stanie kraju nasz Sejm chciał uniemożliwić wszelkie zmiany. Zapewne zechce je jedynie urealniać.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#RyszardZieliński">Pracujemy nad dokumentami, które z pewnością nie będą w nie zmienionej formie miały pisanego im, całorocznego żywota. Niemniej jednak sądzę, że korygując ie w dalszym trybie pracy, mając świadomość wszystkiego co właśnie pozwoliłem sobie powiedzieć, winniśmy postępować tak, jakby nas obowiązywała zasada pełnej kontynuacji tzw. planu Balcerowicza, w ramach której mieściłyby się tylko najkonieczniejsze retusze, głównie w sferze preferencji polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#RyszardZieliński">Opowiadając się za takim duchem dalszej dyskusji prac w komisjach, proponujemy skierować jak najszybciej projekty do komisji. Być może w drugim lub trzecim czytaniu przekonamy się, że w większym niż wielu z nas się obawia stopniu będziemy mieli przy nowym rządzie do czynienia z korygowaną kontynuacją niż z nową rewolucją. Co daj nam Panie Boże. Amen.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Kaszubskiego z PSL, a następnie pana posła Jacka Andrzejewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#TadeuszKaszubski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam przed sobą projekt i uzasadnienie ustawy budżetowej, w której w postaci liczb zawarte są losy naszego społeczeństwa i całej naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#TadeuszKaszubski">Należałoby zadać pytanie, jaki cel ma ustawa budżetowa, którą mamy uchwalić? Oczywiście, dla każdego byłoby rzeczą niezwykle pocieszającą i dobrą, gdyby ta ustawa zakładała rozkwit naszej gospodarki, gdyby zakładała chociaż maleńki, ale wzrost poziomu życia, gdyby ta ustawa zakładała pewną stabilizację naszej skołatanej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#TadeuszKaszubski">Liczby, z którymi się zapoznawałem wielokrotnie spowodowały, że jestem pełen pesymizmu, nie mogę dostrzec tych rzeczy, o których wspominałem i które by ta ustawa zawierała. Oczywiście, moje wystąpienie będzie trochę odmienne od wystąpienia koleżanek i kolegów, bo ja nie mam zamiaru omawiać całej ustawy, ale chciałbym odnieść się do dwóch spraw, do miejsca rolnictwa w ustawie budżetowej i do wynagrodzeń, wzrostu cen i podatków ludności. Tylko te dwie sprawy chciałbym omówić.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#TadeuszKaszubski">Proszę państwa, wydawałoby się, że nie trzeba nikogo przekonywać, czym jest dla gospodarki narodowej rolnictwo, szczególnie w dzisiejszym czasie, kiedy Polskę otaczają z jednej strony głodne kraje, a z drugiej bogate, zasobne, które wzbogaciły się na rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#TadeuszKaszubski">I wydawałoby się, że ta prosta prawda sama przez się będzie zrozumiana przez przedstawicieli rządu i nie trzeba będzie o niej mówić, a sytuacja wymaga, żeby wprost o niej krzyczeć, bo jeżeli rolnictwo, ten szczególny dział naszej gospodarki, jest potraktowany gorzej, jak np. dwa maleńkie fragmenty w budżecie: utrzymanie zasobów spółdzielczych mieszkań i dopłata do samochodów, które dają 8,1 bln zł, a rolnictwo 6,5 bln zł, to nie ma porównania i nie ma dyskusji, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#TadeuszKaszubski">Rolnictwo jest nie wykorzystane, rolnictwo mogłoby produkować bardzo dużo, mogłoby produkować taniej, tylko jakoś nikt nie chcę zauważyć, że jest ono otoczone pierścieniem monopoli i pośredników, którzy dławią jego działanie i powodują, że ceny towarów kupowanych przez społeczeństwo są tak wysokie, bo w te ceny wszystko się ładuje — i bałagan organizacyjny, i niegospodarność, i marnotrawstwo, i przerosty administracyjne. Wszystko wchodzi w te ceny i potem przerażenie nas ogarnia, jak się dowiadujemy, że kilogram szynki kosztuje 50 tys., skoro kilogram żywca kosztuje 5 razy mniej.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#TadeuszKaszubski">Przerażenie ogarnia rolnika, który widzi, ile kosztuje kilogram kaszanki, który musi kupić. To są absurdy, to są zjawiska patologiczne, nie znane chyba nigdzie w świecie. I wydawałoby się, że te sprawy rząd dostrzeże, bo przecież jest rzeczą kapitalną, żeby poprzez unowocześnienie polskiego rolnictwa uruchomić w pełni jego rezerwy, spowodować obniżkę cen towarów, za które ludność płaci, ożywiając rolnictwo ożywić całą gospodarkę narodową. Oczywiście, jest to możliwe, ale trzeba, jak powiadam, skruszyć wreszcie te monopole i pośredników, którzy przechwytują całe zyski, dyktują ceny i kpią sobie w żywe oczy z olbrzymich kosztów, jakie społeczeństwo ponosi na skutek ich wygórowanych zysków.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#TadeuszKaszubski">I właśnie w przedłożonym projekcie budżetu nie dostrzegłem żadnych konkretnych środków, które dawałyby nadzieję, że te konieczne przemiany, jak unowocześnienie rolnictwa, poprawienie infrastruktury, restrukturyzacji, znajdą odbicie. Jeżeli na restrukturyzację rolnictwa rząd przeznacza 1 bln 400 tys. zł, a na restrukturyzację kolei 2,8 bln zł, to o czym tu mówić, proszę państwa. O czym tu mówić?</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#TadeuszKaszubski">Jeżeli patrzę na inwestycje budżetu centralnego czterech resortów i widzę, że dla przemysłu planuje się 1,5 bln zł, dla ministerstwa zdrowia 80 mld zł, dla kolei 1,4 bln zł, a dla rolnictwa 10 mld zł, to, proszę państwa, nie ma o czym mówić. Po prostu w projekcie ustawy budżetowej nie ma rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#TadeuszKaszubski">I należy sobie zadać pytanie, czy to rolnictwo dla kogoś jest tak wielką przeszkodą, że rozmyślnie i z premedytacją dąży się do zlikwidowania tej przeszkody? A może ono stanowi przeszkodę dla ekspansji zachodnich krajów w podbicie rynków środkowej Europy? To trzeba powiedzieć konkretnie: słuchajcie, nasze rolnictwo ma paść, oprzemy wyżywienie narodu na imporcie żywności, i sprawa załatwiona. Trzeba grać uczciwie, czysto, klarownie, bo to co się dzieje, jest niezrozumiałe dla nas, posłów, a dla rolników w szczególności.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#TadeuszKaszubski">Tak nie może być. Ja się pod tą ustawą nie podpiszę, bo ona dyskryminuje rolnictwo w sposób karygodny. Taki dział, tyle rezerw, mógłby się stać źródłem złotych dopływów do gospodarki. Mamy teraz takie wspaniałe możliwości wyeksportowania olbrzymiej ilości towarów, unowocześnienia, szybko by się zwróciło. Cały wysiłek narodu powinien być skierowany na rolnictwo i odbudowę infrastruktury. Rzeźnie, młyny, paszowniki, przetwórnie, chłodnie, zamrażarnie, to powinno być robione szybko, bo z tymi towarami możemy być konkurencyjni na Zachodzie, a wyda je mi się, że trochę musimy poczekać, by polski telewizor kolorowy stał się konkurencyjny dla japońskich czy innych. Natomiast nasza żywność może być konkurencyjna i przecież mówię to nie z sentymentu dla rolnictwa, ale z racjonalnych przesłanek, że tu właśnie jest to koło zamachowe, które mogłoby ożywić rozwój gospodarczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#TadeuszKaszubski">Jakoś się to pomija, lekceważy, to jest nic. Nie mogę się z tym zgodzić i protestuję przeciwko takiemu potraktowaniu rolnictwa w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#TadeuszKaszubski">Proszę państwa, może o rolnictwie tyle. Popatrzmy teraz, co ustawa prezentuje w odniesieniu do losu każdej polskiej rodziny. Ano, prezentuje dość pesymistyczny obraz. Zakłada się w projekcie ustawy wzrost wynagrodzeń o 55%, ale zaraz niżej mówi się, że usługi i towary wzrosną o 52%, czyli w efekcie społeczeństwu niewiele zostanie. Siedem stron dalej mówi się, że podatki od ludności wzrosną o 175%, a prognozowanie takiego wzrostu podatków wynika z planowanego podniesienia zarobków ludności, czyli to co już zjadła podwyżka cen towarów i usług jeszcze raz się odnosi do tego planując 175% wzrostu podatków od ludności.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#TadeuszKaszubski">Proszę państwa, to jest dokument, który planuje dalsze katastrofalne ubóstwo polskiego narodu. Nie mogę się z tym zgodzić. Tak być nie może.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#TadeuszKaszubski">Z obserwacji, z wyjazdów w teren, z kontaktów z ludźmi widzę, że ten poziom życia nie może dalej się obniżać, chyba że chcemy biologicznie unicestwić nasz naród. Ogromne przecież są wyrzeczenia narodu, jakże bardzo spadło spożycie! Czasem zaglądam do sklepów, tam się nie kupuje baleronów, szynki, polędwicy, tam się kupuje serdelowa, kaszankę, salceson i inne tańsze wyroby. Po raz pierwszy w życiu spotkałem się z kradzieżą bochenka chleba w sklepie, a to chyba dostatecznie mówi jaki jest poziom życia naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#TadeuszKaszubski">Proszę państwa, otacza nas jakiś zaklęty krąg, mamy przed oczyma taki zespół zjawisk, które nas przerażają. Z jednej strony pełne półki towarów w sklepach, pełne magazyny w hurtowniach, w przedsiębiorstwach, osiągnięta została bariera popytu przez społeczeństwo, a z drugiej strony kurczenie się produkcji, bezrobocie, zamieranie przemysłu i produkcji. Trzeba by pomyśleć, szkoda że nie ma głównego adresata, czy nie można by spróbować pofolgować trochę tych stalowych mechanizmów blokujących płace. Może by podwyższyć płace, ale nie tak jak tu wymieniłem z tych przykładów, ale konkretnie, żeby ludzie mogli trochę więcej kupować, żeby te magazyny się opróżniły, żeby przedsiębiorstwa mogły rozwinąć produkcie, co wchłonęłoby trochę bezrobotnych, ożywiło gospodarkę. Ja w ogóle, ponieważ miałem najwyższe mniemanie o naszym ministrze finansów, że jest to człowiek odważny, kompetentny, śmiały, muszę trochę skorygować tę wysoką opinię o nim, bo tak wyczuwam, proszę państwa, że jego działanie teraz determinuje obawa przed powrotem inflacji, że te wszystkie nadal obowiązujące rygory, które doprowadzają do ruiny przedsiębiorstwa, wysokie podatki, że cały ten mechanizm fiskalny skierowany jest nie ku ożywieniu gospodarki, lecz ku zapewnieniu dochodów w budżecie, jakby za rok miało się to wszystko rozlecieć i upaść.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#TadeuszKaszubski">Otóż, panie ministrze, odwagi, trzeba popróbować, poobserwować te zjawiska. Jeżeli nadal wystąpi groźne zjawisko inflacji, to przecież ma pan znakomite doświadczenie w tym, jak pan w styczniu „załatwił” inflację. Czyli trzeba by popróbować, może by właśnie to pofolgowanie rygorów finansowych w dziedzinie płac ożywiło gospodarkę. I właśnie to pragnąłbym podsunąć. Oczywiście gdyby powaga ministerialna nie ucierpiała, to natychmiast by się znaleźli tu obok mnie tacy, co by powiedzieli: tak się mądrzysz, a skąd wziąć środki na ożywienie gospodarki?</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#TadeuszKaszubski">Pokusiłem się trochę o podsunięcie pewnych projektów,...</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#TadeuszKaszubski">...a więc, proszę państwa, wydaje mi się, że środki znalazłyby się przede wszystkim przez stopniowe ożywianie gospodarki. Uważam, że to jest główny powód — ożywiająca się gospodarka, wzrost produkcji, wzrost podatków obrotowego, dochodowego i innych mogłoby to stopniowo zasilać budżet w środki. Ale to jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#TadeuszKaszubski">Uważałbym proszę państwa, że należałoby popatrzyć na te czyste wielkie fortuny wyrosłe z brudnych dochodów i skontrolować je, sprawdzić i w wypadkach uzasadnionych skonfiskować, i do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#TadeuszKaszubski">Proponowałbym ograniczyć wydatki w ministerstwach, zatrudnienie urzędników, część zbytecznych samochodów sprzedać na przetargach. dokonać oszczędności w codziennym funkcjonowaniu. Proszę państwa, wybaczcie, jestem pełen szacunku dla Izby wyższej, ale jak czytam, że zaplanowano wydatki o 850% wyższe niż w roku ubiegłym, to chyba lekka przesada. Poza tym trzeba uruchomić, przyspieszyć prywatyzację i sprzedaż majątku narodowego po jego rzetelnej wycenie i na przetargach, żeby maksymalne kwoty wpływały do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#TadeuszKaszubski">Proszę państwa, obmyślając tę sprawę jestem przekonany, że można by znaleźć źródła dochodów do budżetu, które dla każdej polskiej rodziny i dla tego rolnictwa, o którym najpierw mówiłem, mogłyby dużo dobrego spowodować. Życzę rządowi powodzenia w szukaniu rezerw, tych o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako następnego wypowiadającego się w imieniu klubu proszę pana posła Jacka Andrzejewskiego z Klubu Niezależnych Posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JacekAndrzejewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Klubu Niezależnych Posłów chciałbym przekazać kilka uwag dotyczących proponowanych ustaw. Budżet państwa stanowi konkretyzację i finansowe podsumowanie założeń polityki gospodarczej rządu, którą zamierza on realizować w roku budżetowym. Projekt ustawy budżetowej przedstawiony został Sejmowi niemal równocześnie ze złożeniem dymisji przez rząd Tadeusza Mazowieckiego. Stawia to Sejm w szczególnie trudnej sytuacji. Z jednej bowiem strony niezbędnym warunkiem spójności przyszłej polityki gospodarczej oraz wiarygodności uchwalonego przez Sejm budżetu jest umożliwienie przedstawienia projektu budżetu przez nowo utworzony rząd, z drugiej jednak strony nie sposób przerwać bieżącego chociażby finansowania działalności sfery budżetowej, co mogłoby nastąpić w sytuacji nieuchwalenia przez Sejm budżetu we właściwym terminie.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#JacekAndrzejewski">W tej sytuacji zaproponować można Sejmowi przyjęcie prowizorium budżetowego obejmującego pierwszy kwartał 1991 r., który z jednej strony umożliwi funkcjonowanie sfery budżetowej, z drugiej zaś przedstawienie nowemu rządowi projektu budżetu państwa adekwatnego do jego polityki gospodarczej. Wysuwając ten postulat, pragnę jedynie zgłosić parę uwag merytorycznych związanych z aktualnym projektem.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#JacekAndrzejewski">Z punktu widzenia oddziaływania państwa na aktywność gospodarki na uwagę zasługuje przede wszystkim planowany na przyszły rok ujemny wynik budżetu — około 1,5 bln zł. Powinien on przyczynić się pozytywnie do szybszego wyjścia gospodarki z fazy stagnacji. Uważam bowiem, że nie planowana w budżecie na 1990 r. nadwyżka około 2,1 bln zł była jednym z powodów głębszej recesji gospodarczej w porównaniu z planowaną. Przyjęcie ujemnego wyniku budżetu, przy jednoczesnym założeniu, że będzie on finansowany emisją bonów skarbowych, wydaje się konieczne w aktualnym stanie gospodarki, niezależnie od innych założeń polityki gospodarczej. Emisja bonów skarbowych spełni jednak swój ekonomiczny cel jedynie wówczas, gdy umożliwiony będzie wtórny obrót nimi, co z kolei wiąże się z koniecznością jak najszybszego uruchomienia instytucji rynku kapitałowego.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#JacekAndrzejewski">W warstwie makroekonomicznej moje główne zastrzeżenia budzą założenia dotyczące przyszłorocznego poziomu inflacji — około 32% wzrostu cen netto oraz stabilizacji kursu złotego względem dolara na poziomie 1990 r. Aczkolwiek obniżenie inflacji do 1% w skali miesięcznej w IV kwartale przyszłego roku wydaje się z wielu względów pożądane, to jednak ani doświadczenia tego roku, ani lat poprzednich takich możliwości nie potwierdzają. Wręcz przeciwnie, łagodny spadek poziomu inflacji w kolejnych kwartałach sugeruje, że więcej jest w tych założeniach życzeń rządu niż wiarygodnej analizy. Od wielu lat nic nie wskazuje na to, aby w przyszłym roku miało być inaczej; inflacja w IV kwartale jest wyższa w porównaniu np. z III kwartałem. Zastanawia również zakładana niższa dynamika cen napojów alkoholowych o 28% w porównaniu z dynamiką ogółu towarów i usług — około 32%. Wiadomo przecież, że w 1990 r. cena względna tej grupy towarów uległa obniżeniu. Nie wyjaśnione zostały przyczyny utrzymania się tej tendencji, tym bardziej że — jak powszechnie wiadomo — jest to bardzo istotne źródło zasilania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#JacekAndrzejewski">Przyjęcie stałego kursu złotego do dolara wydaje się być zgodne z założeniami spadku eksportu o 8,5% i wzrostu importu o 21,1%. Na dynamikę obu strumieni będzie wpływała przede wszystkim sytuacja w wymianie z byłymi krajami socjalistycznymi po przejściu w rozliczeniach z nimi na waluty wymienialne. Ta jednak jest od nas w dużym stopniu niezależna. Polityka kursowa w aktualnym stanie gospodarki powinna być przede wszystkim nastawiona na promocję eksportu i przez to na poprawę sytuacji na rynku pracy. Już obecnie, bez uwzględnienia skutków planowanego wzrostu cen krajowych, wiele przedsiębiorstw ogłasza nieopłacalność produkcji eksportowej. Ewentualny spadek eksportu może mieć znacznie głębsze konsekwencje dla bezrobocia w porównaniu z przyjętymi w projekcie budżetu założeniami. Utrzymanie oficjalnego kursu dolara na stałym poziomie grozi również, szczególnie w obliczu zjawisk zaistniałych na krajowym rynku walutowym w końcu 1990 r., trwałym oderwaniem kursu oficjalnego od rynkowego, co byłoby niezgodne z podstawowymi założeniami nowej polityki gospodarczej rządu.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#JacekAndrzejewski">Zastrzeżenie budzi przyjęte założenie pogarszania się w przyszłym roku wskaźników rentowności przedsiębiorstw. Z projektu nie wynika zresztą, czy dotyczy to ogółu przedsiębiorstw czy tylko uspołecznionych. Trudno go obronić przy uwzględnieniu innych założeń przyjętych w projekcie, w tym zamykanie przedsiębiorstw nieefektywnych, komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Budżet państwa powinien uwzględnić również konsekwencje finansowe wcześniej przyjętych ustaw. Nie wydaje się, by we wszystkich przypadkach postulat ten był w projekcie uwzględniony. Posłużę się tylko jednym przykładem. Wydatki na wynagrodzenia i pochodne w szkolnictwie wyższym mają być zgodnie z projektem o 62,8% wyższe w przyszłym roku niż w bieżącym. Wzrost ten nie wydaje się jednak w pełni zabezpieczać środków finansowych na przyspieszony wzrost wynagrodzeń w dziale w porównaniu ze sferą produkcyjną, co wynika z polityki płacowej względem pracowników budżetowych, likwidacji stanowiska docenta i zatrudnienia byłych docentów na stanowisku profesora nadzwyczajnego, zmniejszenia pensum dydaktycznego nauczycieli akademickich i związanego z tym wzrostu zatrudnienia w tym dziale. Dwa ostatnie procesy wynikają z ustawy o szkolnictwie wyższym z 27 września 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#JacekAndrzejewski">Sądzę, że Klub Niezależnych Posłów proponuje przesłać przedstawione projekty ustaw do właściwych komisji w celu ich przedyskutowania.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Soskę z PSL, a następnie pana posła Mariana Kowala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę zabrać głos w imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej na temat skierowanych do niej założeń polityki rolnej celem wydania opinii.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#JacekSoska">Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej po rozpatrzeniu rządowych założeń polityki rolnej i na podstawie opinii ekspertów negatywnie opiniuje wniesione założenia. Przez blisko rok komisja oczekiwała z wielką niecierpliwością na program rolny rządu. Nie były to tylko oczekiwania komisji i posłów, ale przede wszystkim wsi i producentów, jak również całego społeczeństwa jako konsumentów żywności.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#JacekSoska">Po otrzymaniu zatwierdzonych przez Radę Ministrów założeń polityki rolnej jesteśmy zobowiązani przedstawić Wysokiej Izbie naszą opinię na temat tego dokumentu. Tworzenie programów jest przywilejem partii politycznej, jak również rządu, który równocześnie ten program musi realizować. Komisja uważa, że w obecnej sytuacji potrzebne są dwa kierunki w programie rozwoju rolnictwa:</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#JacekSoska">Pierwszy — program działań doraźnych ukierunkowanych na wyprowadzenie rolnictwa z zapaści spowodowanej przez niewłaściwą politykę rządu w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#JacekSoska">Drugi — program działań długofalowych w warunkach zbliżających się do normalności z uwzględnieniem: wyższej efektywności, postępu, obniżenia kosztów produkcji, osiągnięcia konkurencyjności na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#JacekSoska">Przedłożone założenia nie spełniają ani jednego, ani drugiego wymogu. W istocie zgodnie z tytułem są podstawą do przygotowania takich programów, jakie można stosować w warunkach normalnych. Zdając sobie sprawę z obecnej sytuacji politycznej — dymisji rządu, zmian personalnych, w przyszłości być może częstych, uważamy, że przyjęcie programu długofalowego może być odłożone, ale jego podstawowe kierunki powinny być zatwierdzone. Natomiast realizacja programu doraźnego musi być natychmiastowa. Przy konstrukcji programu doraźnego należałoby zwrócić uwagę na dwa zasadnicze zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#JacekSoska">Po pierwsze, w warunkach gospodarki rynkowej, w wersji liberalnej zaproponowanej przez rząd, rolnictwa jest i pozostanie partnerem słabym i z góry musi przegrywać. Przegrywać z rynkiem światowym z powodu importu tańszej, subwencjonowanej niejednokrotnie powyżej 50% wartości, żywności z krajów EWG. W założeniach wprawdzie akcentuje się specyfikę rolnictwa wynikającą z długich cykli produkcyjnych, uzależnień naturalnych itp., jednakże nie zwraca się uwagi na fakt podstawowy, tj. na strukturalne usytuowanie rolnictwa jako partnera słabego, który musi być trwale chroniony, przy czym mechanizmy ochronne muszą być wmontowane w politykę rolną bez względu na sytuację polityczną kraju. Nie może to być przedmiotem nieustannych przetargów! O trwałej ochronie rolnictwa muszą zadecydować podstawowe siły polityczne w Sejmie wypracowując consensus w tej sprawie. Sądzimy, że klimat ku temu jest obecnie korzystniejszy niż przed rokiem. W przypadku rezygnacji z trwałej koncepcji ochrony rolnictwa należy liczyć się z drastycznym spadkiem produkcji rolnej, nie później niż po dwóch latach, degradacją rolników jako grupy społecznej itd. Uruchomi to łańcuch negatywnych sprzężeń zwrotnych. Zachwieje równowagę rynku i całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#JacekSoska">Ochronę rolnictwa Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej widzi w podwójnym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#JacekSoska">Po pierwsze, musi ono korzystać ze wsparcia finansowego w ramach budżetu państwa i budżetów terenowych, co nie oznacza powrotu do systemu dotacyjnego. Istnieje bowiem wiele form i możliwości interwencji państwa bez naruszeń generalnych zasad rynku i cenotwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#JacekSoska">Po drugie, ochrona przed napływem, importem czy darami, dotowanej żywności przez eksporterów, które podcinały i podcinają szansę jego rozwoju o własnych siłach. Wymaga to natychmiastowego ustanowienia ceł ochronnych na żywność importowaną. Mamy świadomość, że polityka celna nie może naruszać interesów konsumentów, musi być jednak na nowo przemyślana, zweryfikowana i ściśle skorelowana z działaniami Agencji Rynku Rolnego. Nie powinna ona być sztywna. Jej elastyczność powinna wynikać ze zmienności rynku. Uzyskane dochody z ceł i opłat eksportowych powinny z nadwyżką zrównoważyć dotacje budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#JacekSoska">Drugie natomiast zasadnicze zagadnienie programu doraźnego w warunkach gospodarki rynkowej, po przejściu z gospodarki scentralizowanej, powinno uwzględnić zależność rolnictwa od ogólnej koniunktury gospodarczej, a więc tempa wzrostu czy spadku dochodu narodowego i poziomu realnych dochodów ludności. Wpływają one bowiem istotnie na barierę popytu na produkty żywnościowe i w efekcie dławią możliwości rozwojowe rolnictwa. Powszechnie wiadomo, że popyt na żywność zmniejszył się o 1/3. Żadna gałąź gospodarki narodowej nie może rozwijać się, jeżeli nie ma popytu na jej wyroby. Z kolei obniżenie dochodów rolników oznacza spadek popytu na przemysłowe środki produkcji. Zawężając rynek na wyroby przemysłowe doprowadza się do ogólnej recesji. Uważamy, że nasze rolnictwo powinno tworzyć rynek dla przemysłu. Zahamowanie tej destrukcji i zapoczątkowanie ożywienia powinno być jednym z celów programu doraźnego. O tym, jakie powinny tu zadziałać mechanizmy mieliśmy nadzieję dowiedzieć się z założeń przedłożonych przez rząd, który powinien naprawiać swoje błędy sprzed roku.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#JacekSoska">Członkowie komisji rolnictwa rozumieją, że nie uda się wywołać ożywienia w rolnictwie bez ożywienia w całej gospodarce. Wykorzystać należy efekty mnożnika, jakie w skali całej gospodarki może dać rolnictwo. Realna jest obniżka wydatków na żywność w budżetach rodzinnych w warunkach większej produkcji tańszej żywności. Uruchomić to może dodatkowy popyt konsumpcyjny na cele pozarolnicze, podnoszący istniejącą barierę popytu.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#JacekSoska">Uzasadniając to, Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej kieruje się przede wszystkim strategiczną podstawą zachowania krajowej produkcji żywności na poziomie gwarantującym egzystencję biologiczną mieszkańców naszego kraju. Mając na uwadze pogarszające się warunki całej gospodarki, 40-procentową recesję, bezrobocie, spadek realnych dochodów miejskich, możemy mieć słuszne obawy, że czynniki zewnętrzne oddziaływają w kierunku ograniczenia roli polskiego rolnictwa w gospodarce. Tak więc każdy dzień bez podjęcia działań w tym kierunku jest wysoce szkodliwy nie tylko dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#JacekSoska">Rząd i resort rolnictwa musi więc wypracować nowy projekt strategicznej polityki rolnej na 1991 r. uwzględniając środki w budżecie przed jego ostatecznym zatwierdzeniem.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#JacekSoska">Wysoka Izbo! Komisja opracowała szczegółowo przedstawione założenia rolne, szanując jednak czas Wysokiej Izby nie chcemy przedstawiać wszystkiego.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#JacekSoska">Komisja pragnie przytoczyć fakt, że wydała 14 opinii i 11 dezyderatów pod adresatem rządu. Otrzymała tylko odpowiedzi, oczekiwała natomiast skutków.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#JacekSoska">W imieniu komisji rolnictwa pragnąłbym prosić Wysoką Izbę o przyjęcie uchwały następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#JacekSoska">W związku z tym, że przedstawione Sejmowi przez rząd założenia polityki rolnej są zbyt ogólne — nie określono w nich pola rzeczywistej działalności rządu, zakresu jego interwencji i środków, jakie realnie będzie miał do dyspozycji — Sejm zobowiązuje rząd do przedstawienia nowej wersji założeń polityki rolnej i programu działań na 1991 r. Rząd przedłoży Sejmowi nową wersję tego dokumentu w terminie poprzedzającym drugie czytanie w Sejmie ustawy budżetowej na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#JacekSoska">Założenia polityki rolnej powinny w szczególności uwzględniać:</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#JacekSoska">Po pierwsze, propozycje działań zmierzających do zahamowania spadków produkcji zwierzęcej ze szczególnym uwzględnieniem pogłowia bydła i produkcji mleka.</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#JacekSoska">Po drugie, określenia warunków kredytowania rolnictwa w kierunku proporcjonalnego obniżania zmiennej stopy oprocentowania kredytów w celu wzrostu ich efektywności.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#JacekSoska">Po trzecie, cele i sposoby interwencjonizmu państwowego w rolnictwie w powiązaniu z eksportem i importem artykułów rolno-spożywczych oraz rolę Agencji Rynku Rolnego jako instrumentu polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#JacekSoska">Po czwarte, kompleksowe traktowanie produkcji rolniczej w powiązaniu ze sferą przedprodukcyjną i przetwórczą.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#JacekSoska">I po piąte, opracowanie i przedstawienie Sejmowi projektów aktów prawnych regulujących najistotniejsze problemy rolnictwa, m.in. ustawę o gospodarstwie rolnym oraz przekształceniach w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielczości rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#JacekSoska">W imieniu komisji rolnictwa pragnę prosić Wysoką Izbę o przyjęcie takiej uchwały, która spowoduje, że będziemy mogli nie w tym roku, ale wtedy gdy zostaną przedstawione konkretne materiały podjąć dyskusję czy debatę rolną na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, może powielimy projekt uchwały. Sprawa jest na tyle ważna, że kluby powinny się wypowiedzieć. Po zapoznaniu się przez posłów z projektem poddamy go pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Kowala z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Alicję Bieńkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#MarianKowal">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Negatywna ocena stanu opieki zdrowotnej w Polsce, utrzymująca się od wielu lat, powodowała i powoduje niezadowolenie wśród pacjentów, środowiska medycznego, jak i ośrodków władzy atakowanych bez przerwy o zwiększenie środków finansowych. Na to wszystko nakłada się pogorszenie stanu zdrowia społeczeństwa, głównie wskutek opóźnienia niezbędnej pomocy i deficytu właściwych leków.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#MarianKowal">System leczniczy nie spełnia przypisywanej mu roli zapobiegawczej polegającej na kształtowaniu zdrowotnych postaw i zachowań pacjentów, na dokonywaniu wczesnej diagnostyki i interwencji poprzedzającej pojawienie się powikłań chorób.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#MarianKowal">Zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną wzrasta z powodu: po pierwsze, zmian demograficznych, gdzie działają takie czynniki, jak przyrost i starzenie się populacji; po drugie, złych postaw zdrowotnych, takich jak nieprawidłowe odżywianie, palenie tytoniu, zbyt wysokie spożycie alkoholu; po trzecie, pogarszającego się stanu środowiska — wzrostu zanieczyszczeń, gorszych warunków sanitarnych, urbanizacji i stresów.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#MarianKowal">Dlatego musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy wolno nam skazywać nasze społeczeństwo na dalsze pogarszanie stanu zdrowia, które nieuchronnie nastąpi przy ograniczaniu i tak niewspółmiernie w porównaniu z innymi krajami niskich wydatków na ochronę zdrowia przy jednoczesnym wzroście bezrobocia i zmniejszeniu się płac realnych.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#MarianKowal">Wysoka Izbo! Wiele już do tej pory mówiło się z tego miejsca na temat problemów służby zdrowia. Sądzę, że po rolnictwie był to najczęściej powtarzający się temat. I z przykrością muszę stwierdzić, że tak jak i w dziedzinie rolnictwa, nie przyniósł on pożądanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#MarianKowal">Przedstawiony nam projekt budżetu państwa ustala wydatki na ochronę zdrowia w kwocie 33 431 mld zł, co daje 11,4% udziału w wydatkach budżetowych; przy 11,9% udziału według przewidywanego wykonania 1990 r. Oznacza to kolejny rok ograniczania wydatków na ochronę zdrowia, których poziom w przeliczeniu do dochodu narodowego czy na osobę możemy porównać do Turcji.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#MarianKowal">W styczniu tego roku w trakcie debaty sejmowej nad budżetem 1990 r. zwracałem uwagę na zbyt niskie środki przeznaczane na ochronę zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#MarianKowal">Prognoza Ministerstwa Finansów zakładała, że średni wzrost cen w roku bieżącym w stosunku do roku ubiegłego wyniesie 630%, a zaplanowane na rok bieżący wydatki bez wydatków na wynagrodzenia wzrastały w warunkach porównywalnych w stosunku do 1989 r. w budżecie centralnym tylko o 406%, a w budżetach terenowych zaledwie o 277%. Podkreślałem wtedy, że przy zachowaniu ubiegłorocznego poziomu i zakresu świadczeń oraz utrzymaniu się prognozy w zakresie kształtowania się wzrostu cen, zapewnione przez Wysoką Izbę na 1990 r. środki na finansowanie zakładów służby zdrowia wystarczą jedynie do końca trzeciego kwartału. Faktyczny wzrost cen był dużo wyższy. W samych lekach wyniósł on ponad 1000%. Sytuacja ta spowodowała konieczność podjęcia już na początku roku radykalnych oszczędności w realizacji wydatków w zakresie remontów oraz zakupie sprzętu i aparatury medycznej, a następnie kolejno — leków, szczepionek, sprzętu jednorazowego użytku i różnych usług. Wiele jednostek służby zdrowia już od września ogranicza finansowanie jedynie do płac, wydatków na żywienie chorych oraz częściowo leków. Występują znaczne nieuregulowania zobowiązań zakładów służby zdrowia wobec dostawców energii, materiałów, leków, bielizny, środków czystości itp. Szacuje się, że zadłużenie z tego tytułu na koniec roku wyniesie, a nawet przekroczyć może kwotę 3 bln zł, co stanowi 30% przewidywanych wydatków rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#MarianKowal">I tylko dlatego, że powstanie tego zadłużenia było możliwe, nie doszło jeszcze do zamykania placówek służby zdrowia. Kwoty tych zadłużeń nie uwzględnili eksperci Ministerstwa Finansów w przewidywanym wykonaniu, co sprawia, że już na starcie 1991 r. służba zdrowia wchodzi ze zobowiązaniami płatniczymi w wyżej wymienionej wysokości, jak również zostały zaniżone potrzeby na 1991 r., gdyż celowości poniesionych wydatków, a tym samym zobowiązań powstałych, nie można kwestionować. Po odjęciu od planowanych wydatków budżetowych na 1991 r. w wysokości 33 bln 431 mld zł kwoty na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń w wysokości 20 bln 31 mld zł, pozostanie suma 13 bln 400 mld zł na pozostałe wydatki, tj. leki, żywienie, sprzęt jednorazowego użytku, remonty, energia, środki czystości i inne związane z eksploatacją. Po odjęciu od niej zadłużenia, pozostanie kwota 10 bln 410 mld zł, która — być może — wystarczy tylko na leki, na które prognozowane wydatki wynoszą 10–12 bln zł. A przecież wydatki na leki stanowią jedynie 42% wydatków rzeczowych ponoszonych przez służbę zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#MarianKowal">Musimy pamiętać, że służba zdrowia to ogromna organizacja gospodarcza — blisko 15 tys. różnego typu obiektów, w tym 670 szpitali, ponad 250 tys. łóżek. Obiekty wyposażone są w skomplikowane urządzenia techniki medycznej z zastosowaniem najbardziej nowoczesnej, skomputeryzowanej technologii. To największa baza hotelowa w Polsce, największa gastronomia i największe pralnictwo. I bez tego nie może ona funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#MarianKowal">Jeszcze kilka zdań na temat inwestycji. W budżecie na 1991 r. przyznano kwotę 2 bln 975 mld zł, przy przewidywanym wykonaniu 2 bln 835 mld zł, co daje 5% wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#MarianKowal">Na str. 7 uzasadnienia do projektu ustawy przeczytałem, że ceny inwestycyjne wzrosną o 40%. Nie mówiąc już, jaki mam stosunek do prognoz cenowych przedstawianych nam przez Ministerstwo Finansów, oznacza to drastyczne zmniejszenie wydatków na inwestycje. Zapłacona kwota nie zapewni możliwości kontynuowania realizowanych inwestycji, zwłaszcza tak potrzebnych obiektów szpitalnych, będących w większości przypadków w końcowej fazie realizacji, a także uniemożliwi dokonanie zakupu niezbędnego sprzętu i aparatury medycznej dla funkcjonujących placówek.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#MarianKowal">Środki przydzielone na realizację inwestycji w ostatnich latach były znacznie niższe od potrzeb. Drastycznie problem ten wystąpił w roku bieżącym, gdzie przyznane środki stanowiły 50% potrzebnych funduszy. A na rok 1991 proponuje się pokrycie potrzeb zaledwie w 28%.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#MarianKowal">Wszystko to bardzo niekorzystnie odbija się na tempie realizacji poszczególnych zadań inwestycyjnych, których okres realizacji niejednokrotnie przekracza 10 lat, a także powoduje ogromne straty materialne w wyniku niszczenia rozpoczętych obiektów czy niepotrzebnych kosztów ich zabezpieczenia.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#MarianKowal">Przedkładając powyższe proszę panie posłanki i panów posłów o zmianę przedstawionych przez ministra finansów założeń i zabezpieczenie odpowiednich środków pozwalających na normalne funkcjonowanie placówek służby zdrowia i ich niezamykanie.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#MarianKowal">Jednocześnie zwracam się do marszałka Sejmu o spowodowanie, aby debata nad aktualnym stanem służby zdrowia odbyła się jak najwcześniej.</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Alicję Bieńkowską z Klubu Niezależnych Posłów, a następnie panią poseł Janinę Kuś.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę wszystkich państwa o przestrzeganie czasu wypowiedzi — 7 minut.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AlicjaBieńkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podobnie jak mój szanowny przedmówca, chciałam zaznaczyć. że środki finansowe zaplanowane na wydatki bieżące w ochronie zdrowia na 1991 r. budzą niepokój. Rodzi się w ogóle pytanie — czy pozwolą na normalne funkcjonowanie placówek służby zdrowia? Na podstawie bowiem rozeznania potrzeb proponowano wstępnie sumę 2-krotnie wyższą. Oznacza to, że prawdopodobnie nastąpi znaczny regres, biorąc zwłaszcza pod uwagę ogromny wzrost cen m.in. leków czy aparatury medycznej.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#AlicjaBieńkowska">Ponadto czynnikiem bardzo niekorzystnie rzutującym na fundusze służby zdrowia, jak już wspomniał kolega, są długi zaciągnięte w bieżącym roku, które będą wymagały spłaty w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#AlicjaBieńkowska">Następną bardzo ważną kwestią jest już obecnie występujący niedobór środków na refundację leków wydawanych bezpłatnie czy ze zniżką. Problem ten przysparzał wiele kłopotów w roku bieżącym. Z pewnością w 1991 r. ulegnie znacznie większemu nasileniu.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#AlicjaBieńkowska">Bardzo poważną sprawą jest również kwestia kontynuacji inwestycji rozpoczętych, a także bieżących remontów, gdyż większość budynków służby zdrowia to przecież stare budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#AlicjaBieńkowska">Wobec tak niepomyślnych prognoz finansowych, myślę że koniecznością staje się wprowadzenie odpłatności za pewne świadczenia medyczne, jak choćby opłacanie za pobyty w sanatoriach. Uważam również, że w tak trudnej sytuacji ekonomicznej resortowe służby zdrowia stają się luksusem.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#AlicjaBieńkowska">Inną kwestią, którą chciałabym poruszyć jest problem bezrobocia. Wzrost liczby bezrobotnych i sum wydatkowanych z budżetu państwa na zasiłki dla nich wymaga, uważam, bardziej ofensywnej działalności. Mam na myśli przede wszystkim energiczniejsze niż dotychczas tworzenie nowych miejsc pracy również z uwzględnieniem inwalidów, znajdujących się właściwie w najgorszej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#AlicjaBieńkowska">Najsłabszym ogniwem jest sprawa organizowania robót publicznych i interwencyjnych. Przed nimi bronią się zarówno bezrobotni, jak i administracja, dla której organizacja tych prac jest ogromnym problemem. Efektem tego są brudne, zaniedbane ulice, które czekają na sprzątanie. Kiedyś przyczyną tej sytuacji miał być brak rąk do pracy, dzisiaj, pomimo narastającej liczby bezrobotnych, problem nadal pozostał. Wprawdzie bezrobocie jest drażliwą sprawą, jednak środki przeznaczone na łagodzenie jego skutków powinny być użytkowane z wielką rozwagą.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#AlicjaBieńkowska">Nieprawidłowością jest to, iż zasiłek dla bezrobotnego zbliża się do wynagrodzenia otrzymywanego za pracę. Sytuacja taka jest antymotywacją do pracy i nie sprzyja podejmowaniu zatrudnienia. Myślę, że wymaga w przyszłości korekty.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Janinę Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie panią poseł Wiesławę Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#JaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ podczas spotkań z wyborcami zadawano mi pytania dotyczące kredytowania rolników indywidualnych, dlatego nie tylko sama, ale w imieniu grupy posłów zwracam się z prośbą do pana prezesa Narodowego Banku Polskiego o udzielenie następujących informacji.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#JaninaKuś">Jak zostały wykorzystane w bieżącym roku kredyty preferencyjne dla rolników indywidualnych o stałym oprocentowaniu? Ile kredytów przekazano przez BGŻ i banki spółdzielcze, a ile przez inne? Czy w ciągu roku zmieniała się wysokość oprocentowania kredytów? W jakim procencie zostały one wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem na intensyfikację działalności rolniczej, a w jakim na inne cele? Dlaczego ograniczone są kredyty na skup płodów rolnych? Informacje te powinny być bezpośrednią odpowiedzią dla zainteresowanych rolników, jak i administracji terenowej zajmującej się tymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#JaninaKuś">Dementowane będą również opinie i komentarze na temat niewłaściwego przydzielania kredytów.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Henryka Szarmacha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej nie zajął stanowiska w kwestii omawianych dzisiaj dokumentów w istocie rzeczy nie z powodów czasowych czy merytorycznych, ze względu na złożoność materii i świadomość dokonywania trudnych wyborów, ale głównie dlatego, że nie ma odpowiedzi na dwie zasadnicze kwestie, a mianowicie: po pierwsze, co będzie zawarte w expose rządowym nowego premiera, zaproponowanego przez nowego prezydenta; i po drugie, w jakim stopniu w tym exposè i w programie rządu będzie zawarta realizacja obietnic przedkładanych przez obecnego prezydenta-elekta w trakcie kampanii wyborczej społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WiesławaZiółkowska">Odpowiedź na te dwa pytania jest tym bardziej istotna, że sytuacja, w której dyskutujemy o założeniach polityki społeczno-gospodarczej w roku bieżącym i o ustawie budżetowej na rok przyszły jest diametralnie różna od tej, z jaką mieliśmy do czynienia w roku ubiegłym, czyli w grudniu 1989 r. Jest ona różna chociażby z dwóch powodów. Powód pierwszy to fakt, że jesteśmy już bogatsi o doświadczenia z jednego roku prób transformowania naszego ustroju społeczno-gospodarczego i dobrze wiemy, że ta atmosfera, w której podejmowaliśmy w roku ubiegłym decyzje i akceptowaliśmy program Balcerowicza, przekonanie, że jest tylko jeden, jedyny, słuszny i możliwy do zrealizowania program, jest w tej chwili już znacznie bardziej osłabione W tej chwili wiemy, że kierunek rynkowy jest nieodwracalny, różne są natomiast możliwości, metody, narzędzia i tempo realizacji tychże zmian rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#WiesławaZiółkowska">Możliwe są generalnie, aby nie przedłużać, trzy opcje.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#WiesławaZiółkowska">Pierwsza opcja to jest właśnie opcja monetarna, którą konsekwentnie stawiał i nadal stawia ustępujący rząd. Jest to opcja oparta głównie na bardzo restrykcyjnej polityce fiskalnej, monetarnej, opcja, która zakłada, że głównym źródłem bodźców, pozytywnych zachowań jednostek gospodarczych, w tym przede wszystkim państwowym, ma być przymus ekonomiczny, natomiast rola państwa jest ograniczona do minimum w procesie restrukturyzacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#WiesławaZiółkowska">Opcja druga, którą nazwałabym lapidarnie parlamentarną, polega na tym, jest to zbyt uproszczone rozumowanie, ale gwoli krótkiego czasu muszę to uczynić właśnie w taki sposób, że parlament ten od początku chyba domagał się większego zakresu interwencjonizmu państwowego, a w ogóle domagał się interwencjonizmu państwowego, to znaczy świadomego ingerowania państwa w procesy zmian strukturalnych w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie opcja trzecia, którą nazwałabym opcją wyborczą albo prezydencką, od opcji nie są wolni również niektórzy nasi parlamentarzyści w dzisiejszej debacie sejmowej, sprowadza się głównie do żądania czy do proponowania rozluźnienia reguł finansowych, a przede wszystkim reguł dochodowych, polityki dochodowej, a więc opcja, która opowiada się za wyraźnym wzrostem płac i ten wzrost płac niejako oferuje, obiecuje.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#WiesławaZiółkowska">W tej sytuacji, proszę państwa, wiemy, że nie ma jednej możliwej drogi realizacji programu rynkowego, że jest ich kilka, jest to kwestia wyboru i tego wyboru musimy dokonać świadomie.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#WiesławaZiółkowska">Wiemy również, i to jest ta druga zmiana, która powoduje, że w innych warunkach dokonujemy w tej chwili wyborów, w innych warunkach dyskutujemy o kierunkach polityki społeczno-gospodarczej przyszłego roku, mianowicie to, że społeczeństwo podczas wyborów prezydenckich dało wyraz temu, że w niewielkim stopniu, niestety, popiera tę politykę, którą wybraliśmy i którą akceptowaliśmy przez cały mijający rok.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#WiesławaZiółkowska">Mając na uwadze te wszystkie ograniczenia, o których mówiłam, zadaję sobie pytanie, na ile różny jest ten budżet od budżetu roku ubiegłego, czyli roku bieżącego, na ile odmienne są założenia polityki społeczno-gospodarczej?</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#WiesławaZiółkowska">I tak jak zapowiadano, jest to w istocie rzeczy kontynuacja, z tym że uczciwie trzeba przyznać, że na str. 3 Założeń polityki gospodarczo-społecznej rząd jasno formułuje, że pierwszym celem tejże polityki jest wspieranie długofalowego wzrostu gospodarczego. Drugim niejako albo i równorzędnym celem, zaraz po tym zdaniu wymienionym, jest wyzwalanie sił twórczych każdego człowieka, każdego zespołu, całego społeczeństwa. I mam pytanie, czy tak powinny wyglądać roczne cele polityki gospodarczo-społecznej? Czy są to cele zrozumiałe, jasne dla tej Izby, i co więcej, zrozumiałe i jasne dla społeczeństwa? Co one oznaczają dla społeczeństwa? Co one oznaczają? Czyż przypadkowo nie byłoby jaśniejsze postawienie wprost kwestii, że celem jest osiągnięcie wzrostu dochodu narodowego, np. o 4 czy 3% i osiągnięcie poziomu dochodów realnych ludności, np. wzrostu tych dochodów o 2%, czy wreszcie uzyskanie, utrzymanie ich na poziomie roku bieżącego?</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#WiesławaZiółkowska">Rząd, jak wiemy, w aneksie proponuje, że dochód wytworzony wzrośnie o 4%, płace realne o 2%. W tej chwili mamy taką sytuację, że społeczeństwo już dowiedziało się, że będą gwałtowne wzrosty cen, już jest zaniepokojone; wie o tym, że wzrosną czynsze o 100%, następnie w ciągu roku jeszcze o 50%, wie o tym, że wzrośnie energia. A gdybyśmy tak jeszcze do tego wprost powiedzieli, że trzeba stworzyć, czy w ustawie budżetowej czy w innej dokumentacji, ale myślę, że głównie tam, zabezpieczenia, że ten poziom dochodów realnych społeczeństwa musi być jakoś zagwarantowany, żeby ono nie musiało żyć w obawie, że to nie będzie 2% wzrostu, ale 20 czy 30% spadku.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#WiesławaZiółkowska">A więc sobie i Wysokiej Izbie zadaję pytanie, czy tak powinny wyglądać cele polityki społeczno-gospodarczej, jak sformułował to rząd? Czy przypadkowo nie są to jednak cele same w sobie? A sądzę, że tak jest, że to nie mogą być, tak jak rząd formułuje, cele same w sobie, że te cele to jest jednak to, o czym mówiłam przed chwilą. To jest pierwsza kwestia, jak powinny być one postawione.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie kwestia druga, jest takie obiegowe powiedzenie: diabeł tkwi w szczegółach. I w istocie rzeczy, my się z tym zgadzamy, że rząd powinien stwarzać warunki do tendencji wzrostowych, do wykorzystywania sił twórczych społeczeństwa Natomiast teraz pytanie, jakimi konkretnymi narzędziami, jakimi konkretnymi instrumentami będzie posługiwał się rząd? I cóż nam oferuje rząd? Otóż oferuje nam po pierwsze, ze głównym narzędziem to są zmiany instytucjonalno-własnościowe. I ja się z tym zgadzam. Rzeczywiście, jest to dotąd nie wykorzystany obszar proefektywnościowych zmian w naszej gospodarce. Można dyskutować, jak to konkretnie robić, można mieć wątpliwości skąd się wziął np. bon o wartości 1 mln zł dla każdego obywatela, można dyskutować dlaczego jeszcze nie ma rozporządzeń wykonawczych, można wreszcie zadawać sobie jeszcze wiele pytań, które wiążą się z prywatyzacją, ale trzeba wprost powiedzieć, że kierunki prywatyzacji przedstawione przez rząd w przedłożonym dokumencie, są już o wiele trafniejsze i dokument ten jest znacznie bardziej dopracowany aniżeli wszystkie poprzednio nam dostępne dokumenty w tej kwestii. Jest tu wyraźny postęp.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejne instrumenty, którymi rząd proponuje nam posługiwać się w przyszłym roku to jest twarda polityka monetarna, twarda polityka budżetowa, kredytowa, dochodowa i wolne ceny. Co to znaczy? To znaczy wprost, że ceny po prostu będą wolne i, jak wynika z tego, bez dotacji prawie. Ja oczywiście protestuję przeciwko temu, zastanawiam się i poddaję pod rozwagę Wysokiej Izbie, czy w tych warunkach, w jakich jesteśmy stać nas na to, ażebyśmy od razu zeszli z wszystkich dotacji do produktów spożywczych, np. dotacji do mleka i chleba? Poddaję to pod rozwagę. Jestem generalnie za likwidowaniem dotacji, za urealnianiem rachunku ekonomicznego, tylko czy w tym momencie i całkowicie właśnie na te dwa podstawowe produkty? To jest pierwsze pytanie I czy w ogóle dotacje ma ustalać Sejm czy rząd? Czy rząd ma mieć takie kompetencje jak są zapisane w tej chwili w ustawie, że rząd ustala dotacje, a oprócz tego może je zmienić, tę dotację również.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#WiesławaZiółkowska">Chciałabym tutaj zwrócić uwagę na pewien niejako brak konsekwencji, ponieważ w tejże samej ustawie budżetowej parę paragrafów dalej mówi się o tym, że Sejm ustanawia ile etatów jest w policji, co więcej są to etaty podzielone na oficerów, podoficerów itd. Czy z jednej strony Sejm decyduje o liczbie etatów dla policji w podziale na grupy, ale z drugiej strony nie decyduje o kwestiach zasadniczych dla tego społeczeństwa, chociażby o tych dotacjach do żywności?</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejny problem, który wiąże się z tą sprawą polityki monetarnej. Już w tej chwili troszeczkę inaczej wygląda polityka kredytowa. Przypominam sobie bardzo ostrą walkę w sali kolumnowej z panem ministrem Misiągiem, którego odsądzałam od czci i wiary, próbując przekonać, że konieczna jest jednak polityka kredytowa w odniesieniu do rolnictwa i do skupu. W tej chwili już wiemy, że pewne gwarancje są, że są tam środki na pokrycie skutków tego obniżonego kredytu dla rolnictwa. Pytanie tylko, czy znowu o szczegółach tych operacji powinna decydować sama Rada Ministrów i sam minister finansów, czy powinno to być jakimś załącznikiem do całego programu tegorocznego, czy rolnicy nie powinni już wiedzieć na wstępie, na początku roku, co im się oferuje i na jakich zasadach? Polityka kredytowa to jest najistotniejszy instrument, który zostawił sobie rząd, w oddziaływaniu na efektywne funkcjonowanie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie następna kwestia, kolejny bardzo istotny zespół to jest polityka dochodowa. To jest problem, na który zwracałam uwagę Wysokiej Izby już od początku swoich wystąpień w Sejmie. Chcę powiedzieć jasno i jednoznacznie, tej polityki dochodowej nadal nie ma. Wiem, że znacznie łatwiej rzucić hasło „polityka dochodowa”, znacznie zaś trudniej jest zrealizować, ale też wiem, że pana premiera i rząd stać na to instrumentarium i stać nas na politykę dochodowy, tym bardziej że przecież ten rząd wywodzi się z tych źródeł, które oferowały społeczeństwu współuczestnictwo. Dlaczegóż więc w takim razie teraz temu społeczeństwu, przedstawicielom tego społeczeństwa, związkom zawodowym na przykład, odmawia się udziału w dyskusji na temat, ile mają wynosić wskaźniki korekcyjne funduszu płac z tytułu wzrostu cen, dlaczego jest to ciągle działanie gabinetowe? Jeśli nie miały to być dyskusje comiesięczne, bo uważam, że byłyby to nierealne dyskusje, to niech to będzie ustalenie polityki np. na okres kwartału, czy pół roku. Dlaczegóż nie chcemy tego robić, oczekujemy buntu i tego, że ludzie będą wyrażali swoje niepokoje w postaci strajków? Nie ma tej polityki i bez jasnej polityki dochodowej żaden rząd nie jest w stanie przeprowadzić tego społeczeństwa przez ten trudny proces transformacji ustroju gospodarczego, powtarzam, żaden rząd, nawet kolejne zmieniające się bardzo często.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#WiesławaZiółkowska">I muszę przy tej okazji wyrazić swoje głębokie niezadowolenie z faktu, że ustawa o popiwku została przekazana do komisji sejmowej. Jest to głębokie nieporozumienie. Proszę Wysokiej Izby, to jest jedna z najistotniejszych ustaw, która w zasadzie nawiązuje albo wprost jest powiązana z obietnicami składanymi w trakcie kampanii wyborczej. Bardzo obawiam się o los tej ustawy i o to, czy wobec braku tej debaty parlamentarnej w pierwszym czytaniu nad tą ustawą i wobec różnicy zdań, którą przewiduję na tej sali, Wysoka Izba przyjmie tę ustawę w następnym tygodniu.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#WiesławaZiółkowska">Trzeci zespół narzędzi, który oferuje rząd, to jest udział rządu, to znaczy ta kwestia, w jaki sposób rząd ma aktywnie uczestniczyć w procesie transformacji systemowej gospodarki, transformacji strukturalnej gospodarki, na czym ma polegać ten interwencjonizm. Rząd nadal nam proponuje interwencjonizm na minimalnym wręcz poziomie, mówiąc że wszystko ma zdziałać rynek, rynek którego w istocie rzeczy, wszyscy dobrze wiemy, do końca nie ma, bo ani kapitałowego, ani prawidłowego rynku pracy nie ma; rząd będzie tylko inspirował i wspomagał inwestycje infrastrukturalne. Mówi również o tym, że będzie ingerował w struktury organizacyjne energetyki i węgla i na tym się sprawa kończy, a ja pytam — dlaczego? Dlaczego, skoro rząd proponuje, że likwiduje własność państwową, likwiduje swoje udziały i mówi, że przekształca przedsiębiorstwa w spółki państwowe, stopniowo będą prywatyzowane, dlaczego w tej chwili rząd nie może, wykorzystując np. kredyty zagraniczne, tworzyć nowych miejsc pracy aktywnie, tworzyć nowych zakładów też ograniczając swój udział w tym procesie, ale aktywnie inspirując ten proces. Dlaczego? Dlaczego rząd w programie mówi, że będzie ograniczał swoją ingerencję w zakresie tworzenia miejsc pracy tylko do niektórych dziedzin i zawodów — tych bardzo tradycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#WiesławaZiółkowska">W tych założeniach i w ustawie budżetowej jest jeszcze bardzo wiele pytań, ale nie chciałabym nadmiernie przedłużać swojego czasu, jeszcze więc tylko jedna kwestia blokowania wydatków. Jest to chyba nieporozumienie, panie ministrze, ponieważ pamiętam Prawo budżetowe, w którym zapisaliśmy wprost, że prawo do blokowania wydatków ma Rada Ministrów tylko w szczególnych przypadkach, gdy grozi to brakiem równowagi, zagraża budżetowi, ale tylko wówczas, kiedy uzyska na to zgodę właściwej komisji sejmowej do spraw budżetu.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby! Bez wyjaśnienia tych wszystkich kwestii, o których tu powiedziałam, bez uzyskania odpowiedzi na pytania, które zadałam na wstępie, a więc jaki program nowego rządu, ile w tym programie składanych obietnic prezydenckich będzie realizowanych, bez tego mój klub nie mógł wyrazić opinii w kwestii ustawy budżetowej i założeń polityki społeczno-gospodarczej, ale po uzyskaniu odpowiedzi na te pytania, na pewno przedłoży Wysokiej Izbie kompetentne w tej kwestii stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Henryka Szarmacha z PSL, a następnie pana posła Mariana Popisa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#HenrykSzarmach">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pan poseł Kowal i pani poseł Bieńkowska rozpoczęli serię wystąpień związanych ściśle ze służbą zdrowia, niech mi zatem również wolno będzie dołączyć do kolegów. Dzisiejsza debata budżetowa ma szczególny wymiar, ponieważ Wysoka Izba przesądzi o wyborze priorytetowych kierunków polityki budżetowej państwa na rok następny, co jest tym trudniejsze, że na obciążenia ekonomicznymi uwarunkowaniami kryzysu gospodarczego nakładają się społeczne koszty restrukturyzacji gospodarki i wychodzenia z tego kryzysu. W warunkach dokonywania tak trudnych wyborów, poza dyskusją powinny być dwa priorytety: zapewnienie z jednej strony bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa zdrowotnego i poczucie tego bezpieczeństwa przez obywateli.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#HenrykSzarmach">Na tle reprezentowanego przez rząd projektu budżetu na 1991 r. w głębokim przekonaniu sejmowej komisji zdrowia, w imieniu której występuję, bezpieczeństwo zdrowotne naszego narodu jest poważnie zagrożone. Już w bieżącym roku służba zdrowia borykała się z ogromnymi trudnościami finansowymi, o tym wiemy wszyscy. Stale napływały i w dalszym ciągu, niestety, napływają niepokojące informacje o braku pieniędzy na funkcjonowanie szpitali, wyżywienie chorych, czy nawet wypłatę na wynagrodzenia dla pracowników. Szczególnie jednak dramatyczny wyraz miały przypadki zagrożenia wyłączenia niektórych stacji pogotowia ratunkowego oraz oddziałów szpitalnych, ze względu na brak środków. Znacznie jednak groźniejsza sytuacja może mieć miejsce w roku przyszłym, gdyby parlament uchwalił budżet dla ochrony zdrowia w kwotach proponowanych przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#HenrykSzarmach">Nie chciałbym być złym prorokiem. Eksperci oceniają, że zakłady służby zdrowia przejdą na przyszły rok z zadłużeniem około 2,5 do 3 bln zł, o czym już wspomniał poseł Kowal. Zadłużenia te dotyczyć będą w szczególności należności za leki, sprzęt, aparaturę, energię i usługi oraz innych wydatków eksploatacyjnych. W projekcie budżetu na rok przyszły nie uwzględnia się konieczności spłaty tych zadłużeń. Najbardziej niepokojące jest jednak to, że za podstawę rozmiarów wydatków budżetowych na rok przyszły przyjęto tylko kwotę 21,6 bln zł wydatków tegorocznych, obciążonych, niestety, długami, tzn. takich, które nie wystarczały często na wyżywienie chorych, eliminując zupełnie zakup niezbędnego sprzętu jednorazowego użytku i remontów kapitalnych i zabezpieczających. Wydatki na ochronę zdrowia na rok przyszły w kwocie 33,6 bln zł, a bez kwot przewidzianych na rewaloryzację wynagrodzeń, które pozostaną w rezerwie rządu, tylko 30 bln zł, stanowi 50% autentycznych potrzeb na służbę zdrowia w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#HenrykSzarmach">Szczególnie rażąco przedstawia się sytuacja w wydatkach na bieżącą eksploatację, wspomniane już leki, remonty i wyżywienie chorych. A więc proza. Na ten cel przewiduje się kwotę 13,4 bln zł. I gdyby uwzględnić pełne pokrycie wydatków na leki w szpitalach i wydawanych z aptek w kwocie 12 bln zł, to na działalność całego systemu opieki zdrowotnej, tj. utrzymanie czystości, opłaty za energię i ciepło, zaopatrzenie w sprzęt i artykuły sanitarne, wyżywienie i transport oraz inne wydatki, pozostaje zaledwie kwota 1,4 bln zł. Nie będzie zatem przesadą, a właściwie trzeba by powiedzieć, że nie będzie żartem, jeżeli powiem, że kwota ta nie wystarczy nawet na spłatę zadłużeń z tego roku. Czyżby miało to oznaczać, że działalność służby zdrowia zostanie sparaliżowana ze względu na brak środków? Czy chcemy dokonać takiego właśnie wyboru?</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#HenrykSzarmach">Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Zdrowia pragnie tylko przypomnieć, że sytuacja zdrowotna ludności Polski przedstawia się katastrofalnie na tle krajów Europy. Wśród 29 krajów umieralnością mężczyzn w wieku 35 do 54 lat ustępujemy jedynie Węgrom, a umieralność z powodu chorób układu krążenia uległa potrojeniu. Wśród ostrych chorób zakaźnych szczególnie niepokojące jest rozpowszechnienie się wirusowego zapalenia wątroby oraz ostrych zatruć pokarmowych. Pojawił się także nowy, poważny problem w postaci AIDS, a w powietrzu wisi następny związany z falą imigrantów, którzy koczują w antysanitarnych warunkach w miejscach publicznych. Mamy pełną świadomość, jakimi konsekwencjami zdrowotnymi grozić może pogłębienie niedoborów środków i tak od lat nie dofinansowanej służby zdrowia. Musimy być świadomi tego, że przyjęcie proponowanej przez rząd wersji wydatków na ochronę zdrowia będzie wymagało negatywnych zmian w zakresie działania systemu opieki zdrowotnej, wprowadzenia drastycznego, a właściwie bardzo drastycznego ograniczenia świadczeń. Konieczna byłaby zatem rezygnacja z wszelkiej działalności profilaktyczno-zapobiegawczej, w tym strategicznych zmian wynikających z narodowego programu zdrowia, takich jak: wstrzymanie realizacji programów zdrowotnych, tj. poprawy opieki nad noworodkami, ochrony serca, diagnozowania i leczenia chorób nowotworowych; rezygnacja z przeprowadzenia zabiegów przeszczepu serca i wątroby, ograniczenie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne; radykalne ograniczenie stosowania leków w szpitalach i ustawowe nawet ograniczenie dostępności leków wydawanych z aptek.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#HenrykSzarmach">Wymienione tylko przykładowo, a bardzo dokuczliwe ograniczenia społeczne mogą okazać się, niestety, znacznie dalej idące. Możemy na przykład stanąć przed alternatywą wyłączenia z działalności kilkudziesięciu szpitali ze względu na brak środków lub świadomego postawienia wszystkich szpitali i innych zakładów opieki zdrowotnej przed widmem bankructwa finansowego w drugiej połowie przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#HenrykSzarmach">Sejmowa Komisja Zdrowia ma pełną świadomość dylematu, przed jakim stoimy — zapewnić z jednej strony równowagę budżetową, z drugiej zaś sfinansować liczne i niezaspokojone wciąż potrzeby społeczeństwa. Trudny istotnie jest w takich warunkach wybór. Chcielibyśmy jednak, by Wysoka Izba miała pełną świadomość konsekwencji takiego wyboru. Zwracamy się zatem z gorącym apelem do Wysokiego Sejmu, aby w toku dalszych prac nad projektem budżetu dokonać takich przesunięć w wydatkach budżetowych, by oszczędności na zdrowiu nie spowodowały nieodwracalnych strat społecznych, a w konsekwencji finansowych.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Popisa ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Jacka Szymanderskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#MarianPopis">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przykłady społeczeństw wysoko rozwiniętych wyraźnie dowodzą, że znaczącą rolę we współczesnym świecie odgrywa sfera kulturowo-cywilizacyjna, do której zaliczyć można kulturę, naukę, oświatę, technikę, służby prawne i socjalne, ochronę środowiska, służbę zdrowia. W obecnym okresie przemian zachodzących w naszym kraju, to co nazywamy nadbudową, wymaga szczególnej troski ze strony państwa, samorządów terytorialnych i całego społeczeństwa. Tymczasem w świetle ustawy budżetowej na 1991 r., której pierwsze czytanie odbywa się na dzisiejszym posiedzeniu Wysokiej Izby, nie wygląda to wcale zadowalająco. Od 1 stycznia 1991 r. przewiduje się likwidację 32 spośród 41 istniejących funduszy celowych, a ich dochody i zadania zostaną przejęte przez budżet państwa. Wprawdzie zachowuje się — zgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenie w sferze budżetowej — relacje wynagrodzenia tej sfery do przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej, to jednak udział wydatków budżetu państwa w 1991 r. na kulturę, szkolnictwo wyższe, oświatę, naukę, ochronę zdrowia, kulturę fizyczną nie jest wystarczający na ich rozwój, a tylko — być może — na przetrwanie. W tych warunkach rząd nie przedstawia żadnych poczynań, które pozwalałyby zarówno na najbardziej właściwe wykorzystanie istniejącego potencjału w tych sferach gospodarki, jak i stwarzanie możliwości aby go pomnażać.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#MarianPopis">Wysoka Izbo! W dziale „kultura i sztuka” widoczny jest wyraźny spadek udziału państwa w wydatkach ogółem z 1,34% planu na 1999 r. i 1,22% przewidywanego wykonania w tym roku do 1,05% w projekcie budżetu na 1991 r. Należy przy tym podkreślić, iż przewidywane wykorzystanie w 1990 r. planowanych wydatków w tej sferze ma wynieść zaledwie około 82%. Likwidacja funduszu rozwoju kultury i znana wszystkim trudna sytuacja finansowania kultury i sztuki nie uzasadniają obniżania wydatków w tym dziale.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#MarianPopis">Chciałbym w tym miejscu kilka słów poświęcić sprawie świadomości naszego społeczeństwa, która ma niebagatelne znaczenie zarówno w sferze pojmowania zachodzących przemian, jak i czynnego w nim udziału. Ta świadomość rodzi się w poważnej mierze poprzez oddziaływanie różnych dziedzin kultury. Najprostszym wszakże w tym zakresie czynnikiem jest książka. Jak jednak ma się dokonywać jej wpływ na przeciętnego obywatela, szczególnie mieszkającego w oddaleniu od centrów kulturowych, skoro dotychczasowa sieć bibliotek, niezła na tle innych krajów europejskich, łamie się, a byt materialny tych placówek kulturalnych jest zagrożony. Samorządom terytorialnym — jak wynika choćby z uzyskanych przeze mnie danych — mimo ich najlepszych intencji brakuje pieniędzy na zakupy nowych książek w sytuacji, gdy trzeba włączyć do czytelniczego obiegu utwory do tej pory zakazane, przez wiele lat nieobecne w naszej kulturze narodowej. Nieokiełznana wysokość czynszów grozi bytowi bibliotek. Podobnie rzecz ma się z innymi dziedzinami kultury. Czy rząd nie ma w tej sprawie nic do powiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#MarianPopis">Panie i Panowie Posłowie! Oświata i wychowanie notuje niewielki wzrost budżetu, ale jest to i tak tylko połowa środków niezbędnych do właściwego funkcjonowania tak ważnej w życiu społecznym sfery. W dziale „szkolnictwo wyższe” widoczny jest spadek wydatków budżetowych z 2,73% przewidywanego wykonania w 1990 r. do 2,52% w projekcie budżetu na 1991 r. Udział wydatków budżetowych na naukę w wydatkach ogółem ma wzrosnąć z 29,5% przewidywanego wykonania w 1990 r. do 32,4% w 1991 r. Jest to jednak wzrost enigmatyczny, zważywszy różnicę cen i poziom inflacji. Jest też zastanawiające, w jaki sposób realizowane będą niezbędne inwestycje w tych dziedzinach, którym w żadnym wypadku nie sprostają samorządy terytorialne.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#MarianPopis">Do głębszej analizy niezbędna jest jednak informacja o tym, w jakim stopniu likwidacja Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki wpłynie na wielkość ogółu środków przeznaczonych na naukę.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#MarianPopis">W związku z likwidacją Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku, zadania w dziale „kultura fizyczna i sport” oraz „turystyka i wypoczynek” będą finansowane bezpośrednio z budżetu państwa. Już dziś wiadomo, że środki te nie zaspokoją potrzeb w tych dziedzinach. Obserwuje się znaczny regres. Zdziwienie może budzić to, że w strukturze planowanych wydatków zamierza się przeznaczyć 13,8 bln zł na zasiłki dla bezrobotnych i tylko 6,4 bln zł na aktywną walkę z bezrobociem. Resort odpowiedzialny za te sprawy nie zadał sobie chyba trudu, aby zapoznać się, jakie działania aktywizujące podejmuje się w innych krajach, w których również występuje problem bezrobocia. Gdyby tak było, można sądzić, iż proporcje między zasiłkami a środkami przeznaczonymi na innego rodzaju działania dla likwidacji bezrobocia byłyby zupełnie inne. Tymczasem tak wielka kwota przeznaczona na bezrobocie bliska jest wydatkom na obronę narodową, na którą planuje się około 23 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#MarianPopis">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Struktura wydatków z budżetu państwa ukazuje, że potrzeby społeczne w 1991 r. będą zaspokajane o wiele gorzej niż w 1990 r. Zmniejsza się wydatki na naukę, technikę, dotacje na spółdzielczość mieszkaniową — z 2,8% na 1,9%, wydatki na kulturę fizyczną, turystykę przy jednoczesnym bardzo znacznym wzroście kwot na pomoc społeczną. Nie sądzę jednak, aby mogło to i tak zaspokoić w pełni rzeczywiste potrzeby w dobie bezrobocia i pauperyzacji społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#MarianPopis">Chciałbym także zwrócić się do rządu z pytaniem, jak realizowane będą zadania służby zdrowia wobec faktu, że spośród inwestycji obiektów służby zdrowia w budżecie centralnym znalazło się tylko zakończenie budowy Centrum Onkologii w Warszawie. Sądzę, że na przykład realizacji budowy szpitala w Radomiu, ciągnącej się od szeregu lat, nie będzie w stanie podjąć tamtejszy samorząd terytorialny, a takich przykładów można mnożyć. Jak zatem zapewniać będziemy odpowiednie warunki rodzącym, chorującym przewlekle, wobec nie zmniejszającej się liczby nowo urodzonych, jak i wzrastającej ilości schorzeń, w tym np. gruźlicy, a również rosnącej liczby osób w wieku starczym.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#MarianPopis">Wysoka Izbo! To co jest zaprezentowane w projekcie ustawy budżetowej wynika w decydującym stopniu ze skali recesji gospodarczej, niż z błędów w podziale budżetu państwa. Jednocześnie struktura wydatków budżetu państwa jest pasywna i nie wynikają z niej przesłanki na poprawę sytuacji w sferze niematerialnej w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#MarianPopis">Na zakończenie swojego wystąpienia chciałbym zwrócić się do rządu i odpowiednich komisji sejmowych z prośbą o dokonanie dogłębnej analizy środków przeznaczonych na kulturę, oświatę, naukę, kulturę fizyczną, turystykę, ochronę zdrowia i znalezienie możliwości zwiększenia środków na te dziedziny gospodarki narodowej. Bez tego sytuacja, która i tak jest bardzo trudna, stać się może jeszcze bardziej uciążliwa, co znaleźć może swój wyraz w dalszym wzroście niezadowolenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Szymanderskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Tadeusza Bilińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JacekSzymanderski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Polskie Stronnictwo Ludowe „Solidarność”, w imieniu którego mam przyjemność tutaj przemawiać, również nie zajęło całościowego stanowiska wobec przedstawionego projektu budżetu, a to ze względu na sprawy, o których wspominała już pani poseł Ziółkowska. Żyjemy w momencie tak dramatycznej zmiany politycznej, że rzeczywiście trudno jest w tej chwili dyskutować ten temat i przedstawiać ostateczne stanowisko. Dlatego też to, co powiem będzie miało charakter bardziej przyczynkarski.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#JacekSzymanderski">Rozważmy taki problem. Otóż w projektowanym budżecie skreśla się wszelkie dotacje do nawozów sztucznych i innych chemikaliów, stojąc na gruncie wolnego rynku. Bardzo dobrze, tylko nie przeprowadzono żadnej analizy, z której wynikałoby, ile z tytułu tego właśnie zabiegu wzrośnie cena nawozów. Wiadomo, że może ona wzrosnąć nawet o 400%. Zastanówmy się w takim razie, jak zasadniczo wzrośnie cena żywności. Nie przeprowadzono analizy, która wskazuje, jakich cen żywności można się z tego tytułu spodziewać. Skoro nie przeprowadzono takiej analizy, to również nie wiadomo, o ile zmniejszy się w wyniku wzrostu cen popyt na żywność. Jeżeli nie wiadomo, ile zmniejszy się w wyniku wzrostu cen popyt na żywność, to nie wiadomo również, ile gospodarstw rolnych ogłosi upadłość z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#JacekSzymanderski">W takim razie wszelkie rozważania na temat np. zasiłków dla bezrobotnych są zawieszone w powietrzu, nie wiadomo bowiem, ile będzie tych bezrobotnych, bo nie wiadomo, ile upadnie gospodarstw rolnych. Ale nie tylko. Nie zastanowiono się np. nad tym, jak będzie wyglądać cena polskich nawozów i środków ochrony roślin w stosunku do zachodnich nawozów i środków ochrony roślin. A nasze przepisy celne i bardzo słusznie, nie przewidują żadnej ochrony celnej na środki do produkcji rolnej i oczywiście jest to bardzo mądre, tylko jeżeli cena zachodnich środków będzie niższa lub równa, a ich jakość jest nieporównywalna, to nasz przemysł chemiczny, tzn. nasz przemysł nawozów i środków ochrony roślin po prostu upadnie. Nie wiadomo co zrobić z ludnością, która pracuje w tej chwili w zakładach azotowych, jakie to przyniesie straty, czy przyniesie to straty większe niż to, co zyskamy cofając dotacje, czy może do całego tego interesu trzeba będzie po prostu dopłacić w wyniku konieczności przerobienia zakładów azotowych na żyletki. Po prostu nie przeprowadzono żadnej takiej kalkulacji.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#JacekSzymanderski">W budżecie znajduje się 1 bln 400 mld zł na restrukturyzację rolnictwa. Tylko chcę powiedzieć, że ta cyfra jest również sufitowa, dlatego, że brak tych wszystkich wyliczeń, które mówią o wzroście cen, o możliwościach zbytu itd., o zmianie popytu na żywność i nie pozwala nam powiedzieć, ile trzeba będzie wydać na to, żeby ludzi, którzy stracą pracę w rolnictwie można było czymś na tej wsi zając, bo przecież wszyscy jesteśmy od dawna zgodni, że nie istnieje możliwość przepływu ze wsi do miast, bo w miastach nie ma pracy i nie ma mieszkań. Ale ta polityka również nie została nigdzie zapisana. Taki program rolny, czy program restrukturyzacji przemysłu po prostu nie istnieje. Chcę w związku z tym powiedzieć, że zdaniem naszego stronnictwa podane w budżecie cyfry są oparte na kalkulacji wynikającej wyłącznie z chęci zachowania jakiejś tam równowagi budżetowej, nie biorąc natomiast pod uwagę kosztów społecznych i tego, czy to się po prostu opłaci czy też na tym stracimy.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#JacekSzymanderski">Dlatego bardzo gorąco popieram propozycję złożoną przez Stronnictwo PSL, już bez nazwy „Solidarność”, tylko samo PSL, by przeprowadzić debatę rolną nad odpowiedzią rządu na te pięć podstawowych punktów, które poseł Soska w imieniu komisji rolnej przeczytał, bo taka debata dopiero pokaże całemu społeczeństwu co, po prostu, gdzie oszczędzamy, ile na tym tracimy, jakie grupy zyskują, a jakie tracą. Pamiętajmy, że cofając dotacje do nawozów, nie dając preferencyjnych kredytów na zakup środków do produkcji rolniczej obciążamy w pewnym sensie konsumentów żywności, no bo zwiększy się ta cena. I tu nikt nie wyliczył. Nie jesteśmy w stanie jako parlament podjąć żadnej decyzji w tej sprawie, bo na czym polegają decyzje parlamentarne? Decyzje parlamentarne polegają na tym, że reprezentanci poszczególnych grup społecznych mogą podejmować rozstrzygnięcia, biorąc pod. uwagę to, ile dana grupa traci, ale za to zyskuje całe społeczeństwo; ile dana grupa zyskuje itd. Nie możemy tego zrobić, bo po prostu istnieje generalna niejasność.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#JacekSzymanderski">Wszyscy wiemy, że nastąpi ogromny wzrost cen paliwa, to jest bardzo ważny środek do produkcji rolnej. Nie pomyślano o żadnej dotacji dla rolników do paliwa. Jest to niewątpliwie niezbędne również ze względu na ten wzrost cen.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#JacekSzymanderski">Chcę powiedzieć jeszcze jedno, argumentacja, którą może wysunąć Ministerstwo Finansów, że np. dotacja dla przemysłu do produkcji chemikaliów jest bzdurna, dlatego że w warunkach wolnego rynku producent i tak bierze cenę najwyższą możliwą, natomiast dotację bierze do kieszeni, jest ze wszech miar słuszna. Dlatego też dotację należy dać nabywającemu, a nie produkującemu nawozy. Oczywiście tak. I wtedy niewątpliwie polski producent nawozów w konkurencji z zachodnimi producentami nawozów będzie musiał obniżyć cenę po to, by zyskać nabywcę. Jest to w istocie rzeczy jedyne rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#JacekSzymanderski">W planach Agencji Rynku Rolnego nie uwzględniono dopłat do eksportu rolnego. To niezwykle ważna sprawa. Po prostu nie uwzględniono i nie wyliczono znowu, ile na tym zyskamy, ile na tym stracimy.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#JacekSzymanderski">Chcę państwu uświadomić to, że Polska w tej chwili będzie musiała na rynku radzieckim swoimi produktami rolnymi konkurować, będzie również musiała konkurować swoimi produktami rolnymi z produktami zachodnimi, które są tańsze ze względu na ogromny system dopłat, jaki tam istnieje.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#JacekSzymanderski">Jakie dopłaty możemy dać, żeby na tym rynku wygrać? I tu znowu jest problem dyskusji między różnymi grupami społecznymi. Bo jeżeli damy dopłaty do rolnictwa, do rolniczego eksportu, to nie damy dopłat do eksportu maszyn górniczych itd. itd. Te sprawy muszą być wyjaśnione, bez ich wyjaśnienia bowiem nie sposób w tej chwili podjąć żadnej rozsądnej decyzji. Głosowanie nad tą ustawą, pozytywne lub negatywne, będzie wyrażeniem przez Izbę wyłącznie emocji, tzn. albo zaufania do rządu, albo nieufności wobec rządu. Nie będzie natomiast wyrażeniem przez Izbę zrozumienia sprawy, bo sprawy tak zapisanej zrozumieć niepodobna, za mało danych, żeby ją zrozumieć.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#JacekSzymanderski">Na zakończenie chciałem powiedzieć jeszcze jedno. Otóż wydaje mi się, że niesłusznie komisja rolnictwa winą za to, że nie ma programu rolnego, obciąża urzędującego ministra rolnictwa. To właśnie on pierwszy, a urzęduje od października, spróbował przedstawić taki program rolny. Dotychczas nie istniał żaden program rolny, mimo że w maju minister odpowiedzialny za koordynowanie pracy doradców obiecał przedstawienie takiego programu w ciągu dwóch tygodni, następnie uzyskał wyższe stanowisko, więc przestał się tym interesować. Dopiero urzędujący minister rolnictwa zaproponował tego typu program. Myślę więc, że tam była pewna niesprawiedliwość.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponownie zwracam się z prośbą o przestrzeganie ustalonego czasu wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Tadeusza Bilińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jerzego Osińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#TadeuszBiliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Debata budżetowa to szczególna okazja do ponownego przemyślenia problemów nie rozwiązanych lub źle rozwiązywanych, to także szczególna okazja do powrotu do spraw najwyższej rangi społecznej. Do tych spraw zapewne należy zaliczyć problem mieszkaniowy.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#TadeuszBiliński">Aktualną sytuację mieszkaniową, tak w dużych, jak i w małych aglomeracjach miejskich, ocenia się już jako katastrofalną. Kryzys występuje w budownictwie spółdzielczym, zakładowym, komunalnym, a także indywidualnym, obejmuje działalność inwestycyjną oraz remontowo-modernizacyjną. Regres w budownictwie mieszkaniowym, w ogóle w gospodarce mieszkaniowej, począwszy od 1989 r., a dokładnie od drugiej połowy 1989 r., pogłębia się i to bardzo wyraźnie.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#TadeuszBiliński">W 1989 r. oddano do eksploatacji tylko 150 tys. mieszkań, tj. ponad 20% mniej niż w roku poprzednim i o prawie 100% mniej niż w końcu lat siedemdziesiątych, czyli najlepszych dla budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#TadeuszBiliński">W roku bieżącym liczba oddanych do eksploatacji mieszkań będzie, niestety, jeszcze mniejsza, a liczba obiektów rozpoczętych, zaawansowanych w budowie na tyle mała, że w 1991 r., uwzględniając propozycje zawarte w projekcie ustawy budżetowej, wystąpi prawdopodobnie dalsze zmniejszenie liczby wybudowanych mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#TadeuszBiliński">Liczbę mieszkań przewidzianych do oddania w bieżącym roku ocenia się na 130 tys. Aby zdać sobie z tego sprawę, trzeba było bardzo wnikliwie rozważyć wszystkie aspekty związane z uwarunkowaniami, które doprowadziły do określonych sytuacji. Należy wspomnieć, że są to wyniki bardzo niskie, ba, kompromitujące, że jest to poziom budownictwa mieszkaniowego z lat pięćdziesiątych, a dokładniej z 1958 r. To prawda, że budowane wówczas mieszkania były mniejsze i na ogół o mniejszym standardzie, ale były to mieszkania komunalne, realizowane wyłącznie ze środków budżetu państwa, oraz mieszkania w budynkach jednorodzinnych. Tych ostatnich zresztą wybudowano w 1958 r. nieco więcej niż w 1989 r. i prawdopodobnie będzie mniej wybudowanych w bieżącym roku niż w 1958 r. Fakt godny głębokiego zastanowienia Aktualnie brakuje około 1 mln 300 tys. mieszkań, tj. dla około 4 mln ludzi i to przede wszystkim młodych. Powszechne i zdecydowane jest oczekiwanie społeczne szybkiej i odczuwalnej poprawy. Nieodzowne są więc radykalne działania, prowadzące chociażby do zatrzymania postępującego w mieszkalnictwie regresu i określenia realnej perspektywy zaspokojenia najbardziej pilnych potrzeb. W przeciwnym przypadku grozi nam powszechny wybuch niezadowolenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#TadeuszBiliński">Tymczasem mija koleiny rok. Nie nastąpiły przedwczesne przeobrażenia technologiczne, organizacyjne, strukturalne, a widoki na najbliższy rok są również złe. Pakiet dokumentów, ustaw, wyrażających nową politykę mieszkaniową utknął ostatnio w Radzie Ministrów. Z zaskoczenia ograniczono kredytowanie budownictwa mieszkaniowego. A środki ujęte w projekcie ustawy budżetowej przeznaczone na budownictwo mieszkaniowe, na kredytowanie budownictwa mieszkaniowego są nader skromne, by zatrzymać proces regresu i przejść choć w minimalnym stopniu do etapu rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#TadeuszBiliński">Tę zasadniczą krytyczną uwagę kieruję pod adresem wszystkich posłów biorących czynny udział w pracach nad ustawą budżetową. Tu słowa już nic nie zmienią, tu są potrzebne decyzje i radykalne działania.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#TadeuszBiliński">Kilka szczegółowych uwag do projektu ustawy budżetowej przedstawię bezpośrednio Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#TadeuszBiliński">Jedną natomiast sprawę, choć raczej szczegółową, ale drażliwą, pozwolę sobie tutaj przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#TadeuszBiliński">Zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczegółowych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej, do zadań własnych gminy należy kierowanie na swoim terenie działalnością przedszkoli, ich zakładanie, zapewnienie im odpowiednich lokali i wyposażenie w meble, sprzęt oraz potrzebne środki finansowe i materialne.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#TadeuszBiliński">Z mocy prawa organy samorządowe przejęły już lub przejmują funkcjonujące na terenie ich działania przedszkola. Natomiast kwestią wielce sporną jest przejęcie obiektów' będących w budowie. Organy samorządowe twierdzą, że przekazanie zadań gminie lub miastu, realizowanych przez byłe wojewódzkie rady narodowe i ich organy, następuje w drodze porozumienia, ale łącznie ze środkami finansowymi przewidzianymi na ich realizację. Z kolei kuratoria oświaty i wychowania, jako organy administracji dotychczas prowadzące inwestycje, nie mają tych środków, ani z Ministerstwa Edukacji Narodowej, ani z budżetu wojewódzkiego. Problemem szczególnie spornym są przedszkola realizowane na zlecenie kuratoriów przez spółdzielnie mieszkaniowe, w ramach uchwały nr 268, na które został zaciągnięty kredyt bankowy na czas realizacji zadania. Kredyt ten dotychczas zawsze był spłacany jednorazowo ze środków urzędów wojewódzkich, po oddaniu obiektu do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#TadeuszBiliński">W bieżącym roku zakończono już wiele zadań, niektóre są na ukończeniu, ale brak jest środków na spłatę zaciągniętych kredytów. Sumy nie są w skali kraju małe. Ocenia się, że jest to rząd 0,5 bln zł. Tych środków nie przewidziano w budżecie centralnym, takich środków na ten cel nie mają także samorządy terytorialne. Dla rozwiązania więc tej bardzo drażliwej sprawy należałoby w ustawie budżetowej przewidzieć odpowiednie środki niezbędne na spłaty zaciągniętych kredytów. W przeciwnym przypadku sytuacja może prowadzić do nieprawidłowości i znacznych strat gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#TadeuszBiliński">W celu ograniczenia czasu swojego wystąpienia pozostałe, jak już wspomniałem wcześniej, kwestie przedstawię bezpośrednio Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Osińskiego z PSL, a następnie pana posła Jana Kościelniaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JerzyOsiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Budżet państwa jest zawsze tylko instrumentem realizacji określonej polityki społeczno-gospodarczej i swymi parametrami wyraża realne działanie na rzecz wcielania jej w życie. Wybory prezydenta Rzeczypospolitej, wyrażone w nich opcje, wytworzyły nową sytuację polityczną i społeczną w naszym kraju. Zarówno one, jak i niska frekwencja we wcześniejszych wyborach samorządowych potwierdziły podnoszone również w tej Izbie obawy, że przyjęty program gospodarczo-społeczny polityki przy swych surowych dolegliwościach dla społeczeństwa przynosi efekty w stopniu niedostatecznym i nie znajduje wystarczającego społecznego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#JerzyOsiński">Sytuacja ta zmusza do potraktowania przedłożonej projekcji polityki gospodarczo-społecznej i budżetowej jako jedynie swoistego prowizorium na najbliższy okres i to pod warunkiem uwzględnienia w nim sugestii płynących z kampanii wyborczej, z tez nowego prezydenta-elekta, i wyeliminowania z niego oczywistych błędnych ocen ustępującego rządu. Potraktowanie projektu jako prowizorium powodowane jest również tym, że nie należy wiązać rąk nowemu rządowi, jak też i — wobec wyborów parlamentarnych w przyszłym roku być może — nowemu parlamentowi.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#JerzyOsiński">Nie oznacza to jednak, aby nie toczyć dyskusji nad przedłożonymi obecnemu Sejmowi dokumentami. Wymaga tego bowiem kontynuowanie ciągłości władz państwowych, mimo zmieniającej się sytuacji politycznej. Niezależnie bowiem od tego, czy jesteśmy demokratyczni w pełni czy tylko w 35%, reprezentujemy porównywalną do uczestniczących w wyborach samorządowych i prezydenckich część społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#JerzyOsiński">Obowiązek dyskusji nad przedkładanymi projektami wynika również stąd, że nie kto inny tylko my sami, akceptując rok temu zasadnicze kierunki reform gospodarczych wyrażone w programie Balcerowicza, przyczyniliśmy się do sytuacji, że polityka społeczno-gospodarcza staje znowu w punkcie zwrotnym.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#JerzyOsiński">Wysoka Izbo! Sprawiedliwość każę, aby zważyć dodatnie i ujemne strony przedkładanych projektów założeń polityki społeczno-gospodarczej i wynikającego z niej budżetu na przyszły rok, tym bardziej iż w społeczeństwie, jak też i w tej Izbie w zasadzie nie różnimy się co do istoty, celu polityki społeczno-ekonomicznej, a tylko co do dróg dochodzenia do niego. Szczególnie istotne jest zaś to, aby tak trudny dla społeczeństwa blisko 1,5-roczny okres i jego konkretne efekty nie zostały zmarnowane.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#JerzyOsiński">Do walorów przedłożonych projektów należy zaliczyć: nową metodologię i systematykę układu projektu budżetu, przystosowaną do zaleceń i standardów Organizacji Narodów Zjednoczonych i Międzynarodowego Funduszu Walutowego; pełne, konsekwentne rozdzielenie budżetu centralnego od budżetu samorządowego, co jest wyrazem demokratyzacji życia gospodarczego; pewne usiłowania aktywizacji działań antyrecesyjnych przy kontynuacji polityki stabilizacyjnej o charakterze monetarnym; realną ocenę nowych negatywnych uwarunkowań zewnętrznych, mających bezpośredni wpływ na gospodarkę Polski w najbliższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#JerzyOsiński">Niestety, niewiele więcej można powiedzieć o walorach przedłożonych projektową w podstawowych bowiem kierunkach założeń polityki społeczno-gospodarczej i podporządkowanych im parametrach projektu budżetu znajduje wyraz ta sama filozofia, jaką przeniknięta była cała działalność rządu w upływającym roku. Rząd ma tylko stwarzać odpowiednie warunki bez ingerowania w procesy gospodarcze, które regulowane mają być „niewidzialną ręką rynku”. W sytuacji, gdy nadal, przy ledwie zapoczątkowanej prywatyzacji, własnością państwa jest 80% substancji majątkowej, pozostawienie jej bez ingerencji jest nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#JerzyOsiński">Taka polityka gospodarcza, według której właściciel, a więc państwo w warunkach zmonopolizowania produkcji i obrotu nie ingeruje w procesy gospodarcze, przyczyniła się do tego, że recesja zamiast wynieść 4 do 6% faktycznie przekroczyła, według rządu, niecałe 20%, a według innych szacunków 30%. Bezrobocie nasze osiągnęło niebezpieczną strefę zagrożenia społecznego przy niespełnieniu pożądanego skutku, jakim miała być restrukturyzacja gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#JerzyOsiński">Czy nie jest to zbyt wysoka cena za efekty polityki stabilizacyjnej? Czy przy braku w zasadzie polityki przemysłowej, rolnej, społecznej, kulturalnej i innych rząd koncentrujący się w sprawach społeczno-gospodarczych wyłącznie na polityce monetarnej i wokół Ministerstwa Finansów nazbyt wąsko pojmował swoje obowiązki?</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#JerzyOsiński">Wysoki Sejmie! Szczegółowe ustosunkowanie się do założeń polityki gospodarczo-społecznej i parametrów finansowych projektu budżetu państwa wymaga intensywnej pracy komisji sejmowych. Wnikliwemu również rozważeniu powinny podlegać przepisy określające delegację dla rządu w sprawach możliwości dokonywania zmian w toku realizacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#JerzyOsiński">A teraz kilka spraw szczegółowych. W odniesieniu do kwestii związanych z polityką rolną wypada stwierdzić, iż zarówno przedłożony nam ostatnio projekt założeń tej polityki, jak i założenia polityki gospodarczo-społecznej jedynie werbalnie mówią o popieraniu rolnictwa, dominują natomiast fałszywe oceny sytuacji i możliwości tego, obok przemysłu, podstawowego działu gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#JerzyOsiński">Zdziwienie wywołuje na przykład przewidywany w uzasadnieniu do projektu ustawy budżetowej ruch cen artykułów żywnościowych na tle ruchu innych cen. Otóż żywność w całym 1991 r. ma zdrożeć jedynie o 24%, skoro np. usługi o 54%, a artykuły nieżywnościowe o 32%. Przychody ogółem ludności rosną o 56,5%, w tym wynagrodzenie za pracę o 47,2%, natomiast przychody ze sprzedaży produktów rolnych tylko o 10%. W sytuacji gdy około 70% dochodów ludności przeznaczonych jest na żywność, metoda takiego prognozowania cen i propozycji przychodów pozostaje tajemnicą znaną tylko autorom projektu.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#JerzyOsiński">Nie jest natomiast tajemnicą ogólna tendencja wynikająca z tych porównań. Otóż chciałoby się, i temu mogą służyć pełnomocnictwa i delegacje dla rządu, aby koszty reformowania systemu w większej mierze ponieśli producenci żywności, przede wszystkim rolnicy. Nie upoważnia do optymistycznych prognoz produkcji żywności fakt, iż w bieżącym roku rolnicy zakupili zaledwie 30% środków plonotwórczych i, że pozostałe środki produkcji, jak traktory i sprzęt rolniczy, nie mówiąc już o materiałach budowlanych czy środkach energii, relatywnie do cen rolnych zdrożały średnio ponad 100%.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#JerzyOsiński">Groteskowo na tym tle jawi się optymizm przedkładany w założeniach polityki gospodarczo-społecznej: „Odnotowano szczególnie dobre zbiory w produkcji roślinnej. Istotne dostosowanie strukturalne następuje w produkcji zwierzęcej w postaci wzrostu hodowli trzody chlewnej, przy obniżeniu pogłowia bydła”. Dobre tegoroczne plony to zasługa ciężkiej pracy samych rolników i sprzyjającej pogody, ale już występujące braki mleka i ponad 100% podwyżki cen masła, serów, jaj, i to tylko w IV kwartale br., to oczywista wina rządu, który w imię nieodstępowania od zasady spójności programu nie uruchomił na czas Agencji Rynku Rolnego, nie zapewnił rolnikom cen gwarantowanych, czego niezmiennie domaga się — jak widać słusznie — Polskie Stronnictwo Ludowe, i przy szkodliwej polityce celnej dopuścił do wyniszczenia obór i kurników.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#JerzyOsiński">A jak widzi ustępujący rząd perspektywę dla rolnictwa w 1991 r.? Zapewnienie odpowiedniej dochodowości rolnictwa ma przede wszystkim gwarantować działalność Agencji Rynku Rolnego. Dotacje na skup interwencyjny produktów rolnych mają wynieść niespełna 2,3 bln zł. Warto dla uwidocznienia nikłej skali dotacji porównać to z potrzebami. Gdyby dla niezbędnej opłacalności produkcji przeznaczyć tylko 200 zł dopłaty rolnikom do każdego litra sprzedawanego mleka, to w skali rocznej trzeba blisko 2 bln zł. A gdzie dopłaty do kupowanego zboża i innych produktów rolnictwa? W tym również przejawia się tendencja do przerzucania kosztów reformy na rolnictwo. Jednocześnie na obsługę strukturalnego w nowym systemie bezrobocia dotacja dla funduszu pracy wynosi 15 bln zł, z którego wypłacać się będzie średnio ponad 600 tys. zł miesięcznie bezrobotnym, i nie jest obwarowana jakimikolwiek społecznymi obowiązkami.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#JerzyOsiński">Warto przypomnieć, że podobnie w czasach II Rzeczypospolitej fundusz bardziej służył rozbudowie prac publicznych, w wyniku których powstawały nowe dobra materialne, niż utrzymaniu bezruchu i bezużytecznie ogromnej rezerwowej armii pracy. Na uwagę i bliższe rozpatrzenie zasługują również wydatki w innych działach. Czy wobec utrwalających się tendencji rozbrojeniowych w Europie konieczna jest nieomal niezmniejszona liczebność armii? Czy konieczna poprawa bezpieczeństwa wewnętrznego zależy tylko od liczby etatów w MSW i policji? Czy wobec coraz pełniejszego urynkowienia życia gospodarczego musimy nadal utrzymywać liczne kadry administracyjne, poczynając od ministerstw i urzędów centralnych, a na samorządowych kończąc.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#JerzyOsiński">Ciśnie się w odniesieniu do tych wątpliwości gorzka uwaga, że to co było krytykowane wobec odrzuconego systemu, w nowym jest przedmiotem obrony. Czyżby rzeczywiście punkt widzenia zależny był wyłącznie od punktu siedzenia? To w istocie rzeczy niektóre tylko uwagi potrzebne o tyle, że uzasadniają wnioski o potraktowanie przedłożonych dokumentów jako prowizorium, żeby ten lub nowy już parlament, nie szantażowany jego niedemokratycznością, mitycznymi uwarunkowaniami opinii zagranicznych lub ilością podejmowanych uchwał, miał czas na rzeczywiście wnikliwe przedyskutowanie polityki gospodarczej i społecznej, zgodnej z oczekiwaniami opinii wyrażonej w wyborach samorządowych i prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Jana Kościelniaka ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JanKościelniak">Pani Marszałek! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! W niezwykle trudnym okresie przychodzi nam dzisiaj podjąć pracę nad pakietem podstawowych ustaw wytyczających sytuację społeczno-gospodarczą kraju w przyszłym 1991 r. Dokumenty te, a więc założenia polityki społeczno-gospodarczej, rządowy program prywatyzacji polskiej gospodarki, założenia polityki pieniężnej oraz ustawę budżetową opracował i przedłożył Wysokiemu Sejmowi ustępujący rząd. Złożona sytuacja, przed jaką staje parlament, wynika zatem z kilku przesłanek:</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#JanKościelniak">Po pierwsze, przedstawiony pakiet ustaw zawiera filozofię i strategię społeczno-gospodarczą na przyszły rok ustępującego rządu. Należy zatem oczekiwać, że nowy rząd może w odmienny sposób określić te cele i zadania, a więc także w różny od przedstawionego sposób zechce ująć je ostatecznie w ustawie budżetowej. Płynie stąd poczucie braku stabilnego punktu odniesienia tej dzisiejszej debaty stanowiącej jedynie o swoistym prowizorium obowiązującym do czasu kreowania nowej polityki społeczno-gospodarczej przez przyszły rząd.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#JanKościelniak">Po wtóre, ta przyszła polityka będzie, jak sądzę, odzwierciedleniem znacznej części wielkiej debaty przedwyborczej, a także wielu dyskusji i poglądów na ten temat, formułowanych Wysokiej Izbie także przez moich przedmówców, będzie stanowiła wreszcie odpowiedź, jakiej od dłuższego czasu oczekuje społeczeństwo, wyrażoną przyjęciem strategii nie tylko prorynkowej, ale i zdecydowanie prorozwojowej. Nie jest ona jednak zawarta w przedstawionych dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#JanKościelniak">Po trzecie, wspomniany pakiet ustaw, a szczególnie ustawa budżetowa, powinna jasno konkretyzować cele i środki niezbędne do jej realizacji, tymczasem projekt jest raczej wypadkowa wielu relacji gospodarczych, wynikających np. ze zmian cen i nie wskazuje, co sam budżet chcę zmienić i z jakim skutkiem.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#JanKościelniak">Ta sytuacja zawęża z konieczności obszar odniesienia się w tym wystąpieniu jedynie do określonych kwestii niejako pod kątem przyszłej polityki społeczno-gospodarczej rządu do treści omawianych dzisiaj dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#JanKościelniak">Ogólnie biorąc, jest to budżet recesyjny, w pewnym stopniu oderwany od realizacji zadań w poprzednim okresie, bardziej tuszujący niż ujawniający treści, jakie dlań wynikają z ogólnej sytuacji gospodarczej, politycznej i społecznej kraju. Warto przy tym zwrócić uwagę na niektóre sprawy.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#JanKościelniak">Spożycie ma wzrosnąć o 11,7%, w tym z dochodów osobistych — aż o 12,7%. Szacunki bieżącego roku wskazują, że było ono niższe, to spożycie oczywiście, o 1/5 niż w roku ubiegłym, a zatem w 1991 r. będzie ono w dalszym ciągu niższe o 7–8% w porównaniu z 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#JanKościelniak">Inwestycje mają wzrosnąć o 20%, a zapasy o 4%. Spadek inwestycji w bieżącym roku wyniesie około 25% w odniesieniu do roku ubiegłego, przewidywany wzrost nie wyrówna zatem nawet ubytków. Zadłużenie zagraniczne w walutach wymienialnych wynoszące obecnie 45,2 mld dol. wzrośnie w końcu przyszłego roku do 50 mld dol. Same tylko odsetki, których spłaty przypadają na rok przyszły, wynoszą około 4 mld dol. Przewiduje się, iż ceny detaliczne wzrosną o około 32%. Porównując średni poziom tych cen z ich średnim poziomem w roku ubiegłym, można prognozować, ze wzrost cen wyniesie 52%.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#JanKościelniak">Relacje międzynarodowej wymiany towarowej przewidują niższy eksport o 8,5%, a import wyższy o 21,4%. Saldo obrotów towarowych będzie ujemne i wyniesie 1120 mln dol, w tym w pierwszym obszarze płatniczym ujemne o około 2 mld dol, w drugim zaś dodatnie o około 900 mln dol.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#JanKościelniak">Wysoce niepokojące jest twierdzenie zawarte w aneksie do założeń polityki społeczno-gospodarczej: „Głęboki spadek popytu w bieżącym roku w pierwszym obszarze płatniczym, ograniczona skuteczność działań promujących eksport, brak możliwości zbytu na innych rynkach wyrobów dotychczas eksportowanych na rynki krajów pierwszego obszaru, a także wolne, zachowawcze reakcje dostosowawcze przedsiębiorstw oraz ich ograniczone zainteresowanie inwestycjami, przy utrzymywaniu się zagrożeń zewnętrznych, mogą doprowadzić do stagnacji, a nawet do dalszego spadku produkcji i dochodu narodowego”.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#JanKościelniak">Ma to niezwykle istotne znaczenie wobec zapewnień i obietnic przedwyborczych. Byłoby bardzo źle, gdyby sytuacja zmusiła do podjęcia działań radykalnych dla utrzymania równowagi systemu finansowego państwa i skutecznego zapobieżenia recesji. Brak jest wariantu, który przewidując rysujące się zagrożenia, określałby środki i warunki im zapobiegające.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#JanKościelniak">Wysoka Izbo! Zarysowana już strategia gospodarcza zmierza do wyzwalania sił wytwórczych wszystkich elementów składających się na całość społeczeństwa. Główną siłą pobudzającą aktywność gospodarczą będą zmiany własnościowe. Z zamierzeń wynika, że w ciągu trzech lat około 50% sektora państwowego ulegnie prywatyzacji, lecz strategia prywatyzacyjna musi łączyć surowe racje ekonomiczne z atrakcyjnością polityki tego przedsięwzięcia. Największe oczekiwania w tym względzie łączyć się powinny z małą prywatyzacją, która przynieść może najszybsze efekty propodażowe, przy czym niezwykle ważnym elementem jest tu pluralizm metod prywatyzacji. Niestety dotychczasowe doświadczenia dowodzą czegoś zupełnie innego. Ujawniła to kampania wyborcza, w której w poważnej mierze niezadowolenie wykazały te grupy, które stanowiły i nadal stanowią cenny element strategii prywatyzacyjnej Brak kompleksowego programu pobudzenia rzemiosła i sektora prywatnego, koniecznego do wyjścia z recesji i będącego atrakcyjną ofertą zarobkową dla młodzieży, oraz rozmijanie się intencji rządu z oczekiwaniami głównie rolników i prywatnej przedsiębiorczości dały znać o sobie w wynikach głosowania. Trzeba to nie tylko widzieć, lecz wyciągnąć z tego wnioski zmierzające do zmiany istotnego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#JanKościelniak">Na tle zadań wynikających z założeń polityki gospodarczo-społecznej, nie znajdującej jednak pełnego potwierdzenia w ustawie budżetowej, wyłania się wiele problemów, których podjęcie bądź rozwiązanie ma ogromne znaczenie na dziś i na jutro.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#JanKościelniak">Polska jest jedynym krajem postkomunistycznym, który wprowadził wolne ceny i stabilizację monetarną. To osiągnięcie zawdzięczać należy tak rządowi, jak i społeczeństwu, jego cierpliwości i wyrozumiałości. Nie może to zostać zmarnowane, a jedną z podstawowych dźwigni gospodarczych musi być przyspieszenie reform instytucjonalnych. Żywiej i bardziej skutecznie trzeba zadbać o rozwój infrastruktury rynkowej, w tym telekomunikacji, a także bankowości, przygotowania zawodowego kadr. Trzeba też zdecydowanie wprowadzić rozwiązania łagodzące skutki restrukturyzacji na rynku pracy. Proponowane przez resort pracy i polityki socjalnej rozwiązania, znajdujące swe odbicie w budżecie, są nieprawidłowe, a czasem wręcz szkodliwe. Zamiast skutecznej i aktywnej polityki przeciw bezrobociu — podjęcie działań dla praktycznego zagospodarowania siły roboczej, stworzenie możliwości jednostkom przedsiębiorczym — proponuje się zasiłki wzrastające nieomal do wysokości przeciętnych zarobków, a zatem obciążenie społeczeństwa bez przewidywania materialnych i moralnych skutków tego obciążenia.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#JanKościelniak">Wysoki Sejmie! W strategii gospodarczej, proponowanej w założeniach polityki gospodarczo-społecznej, która znajduje swe choćby niezbyt wyraźne odbicia w budżecie, niepoślednie miejsce zajmuje kapitał zagraniczny w formie inwestycji pośrednich i bezpośrednich — jedne z warunków wiarygodności Polski — oraz zdrowe stosunki zarówno z zagranicznymi podmiotami gospodarczymi, jak i instytucjami finansowymi. Na tym odcinku nie absorbuje się stabilnego postępowania. Wprost przeciwnie. Co pewien czas rozwój działalności gospodarczej hamowany jest zmianami przepisów. Z tym łączy się sprawa zadłużenia, którego wysokość, jak już wspomniano, ma tendencje wzrostowe. Wydaje się przeto celowe kontynuowanie zabiegu o znaczną redukcję zadłużenia, spłat zadłużenia. Można sądzić, że sprzyjać temu będzie proces umocnienia pozycji prezydenta. Dla zapewnienia suwerenności gospodarczej i politycznej trzeba zapewnić możliwość lokowania w Polsce kapitałów różnych krajów. Potrzebna jest ku temu społeczna akceptacja, a zamiast teorii o wykupywaniu majątku narodowego, mądre i przewidujące rozwój gospodarczy zmiany w obowiązującym ustawodawstwie o działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego, w ustawie prywatyzacyjnej o stworzeniu systemu gwarancji i zabezpieczeń dla inwestorów obcych, jak również doprowadzenie do zgodności przepisów celnych, sanitarnych czy wreszcie standardów jakościowych. Ważne jest, aby swoistą filozofię jałmużny zastąpić filozofią samodzielności materialnej, zarówno w sferze lokowania kapitałów w zagranicznych przedsiębiorstwach, jak i popierania wszelkich form drobnej wytwórczości, rzemiosła oraz różnorodnych form usług bytowych i materialnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz panią poseł o odczytanie komunikatów. Chciałam tylko jeszcze poinformować, że w tej chwili jest zapisanych do dyskusji 28 mówców. Przeciętny czas przemówienia wynosi jednak około 10 minut. Wszyscy państwo przekraczają limit. Zwracam się z prośbą, w miarę możności, o trzymanie się tych ustalonych 7 minut.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#BarbaraBlida">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: wspólne posiedzenie Komisji: Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i Ustawodawczej w sali nr 106; i posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w sali nr 118. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#BarbaraBlida">Ogłaszam przerwę do godziny 18.15.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 45 do godz. 18 min 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy rozpatrzenie punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów: założeń polityki gospodarczo-społecznej na 1991 r.; ustawy budżetowej na 1991 r.; założeń polityki pieniężnej na 1991 r.; kierunków prywatyzacji polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#TadeuszFiszbach">Do dyskusji zgłosiło się 28 posłów. Proponuję, aby dziś dyskusję prowadzić do godziny 19.30, następnie udzielić głosu ośmiu posłom, którzy przedłożą oświadczenia, pozostałą zaś część wystąpień przenieść na jutrzejszą debatę.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Alfreda Wawrzyniaka z Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”. Kolejnym mówcą będzie posłanka Elżbieta Seferowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#AlfredWawrzyniak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wobec apelu o skracanie wystąpień, przejdę od razu do paru spraw konkretnych związanych z ustawą budżetową na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#AlfredWawrzyniak">Pragnę zwrócić uwagę na nowy układ budżetu zawarty w projekcie ustawy budżetowej, który pozwala zwłaszcza na wyeksponowanie powiązań finansów państwa z zagranicą, jaśniejsze ujęcie problematyki zrównoważenia budżetu państwa oraz nieco czytelniejsze przedstawienie wydatków kapitałowych. Wydaje się, że ten układ budżetu powinien być nie tylko w przyszłości utrzymany, ale także rozwijany.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#AlfredWawrzyniak">Nie można jednak przy tej okazji nie zwrócić uwagi na pewną niejasność, jaka powstałe ze względu na zmiany w konstrukcji budżetu wynikające z faktu likwidacji budżetów wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#AlfredWawrzyniak">Niemożliwe jest wyrobienie sobie precyzyjnego poglądu o podziale dochodów i wydatków budżetowych pomiędzy resortowymi ministrami a wojewodami. Brak jest szczególnie przedstawienia terytorialnego rozkładu dochodów i wydatków budżetowych oraz wskazania przy pomocy jakich instrumentów ekonomicznych i prawnych zamierza się zapewnić nie zakłócony przebieg finansowania zlokalizowanych w różnych województwach podmiotów budżetowych, realizujących zadania państwowe w poszczególnych działach klasyfikacji budżetowej, zachowując równocześnie zgodność pomiędzy częściami budżetu.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#AlfredWawrzyniak">Wydaje się, że niezbędne jest wyraźne rozdzielenie kompetencji budżetowych pomiędzy poszczególne organy administracji rządowej, zwłaszcza ministrów i wojewodów, oraz wypracowanie procedur rozwiązywania ewentualnych sytuacji konfliktowych, jakie między tymi organami w sprawach budżetowych mogą się pojawić.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! W czasie przygotowywania projektu ustawy budżetowej brak było jeszcze finansowych podstaw funkcjonowania samorządów lokalnych. Dlatego też rozdział dochodów i wydatków pomiędzy budżet centralny a budżety gmin zawarty w przedłożonym projekcie ustawy budżetowej nie może być uznany ani za precyzyjny, ani za ostateczny. W tym zakresie niezbędne są więc korekty prowadzące w kierunku nie tylko urealnienia odpowiednich wielkości, ale także w miarę możliwości w kierunku zwiększenia rzeczywistej swobody w gospodarce finansowej gmin. Wydaje się również, że należałoby w możliwie krótkim czasie doprowadzić do odmiennego sposobu planowania globalnej wielkości subwencji ogólnych dla gmin. Wyrażam przekonanie, że ta zaniedbana problematyka stanie się przedmiotem szczególnego zainteresowania przyszłego rządu.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! W uzasadnieniu do projektu ustawy budżetowej zwraca się uwagę na szczególnie wysoki stopień niepewności, jaki odnosić się będzie do przebiegu procesów gospodarczych na początku 1991 r. Słusznie przy tym wskazuje się na pewne zagrożenia zewnętrzne, które jeśli się pojawią, to spowodują dezaktualizację wysokości wielu dochodów' i wydatków zawartych w projekcie ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#AlfredWawrzyniak">Poziom niektórych dochodów i wydatków budżetowych zawartych w przedłożonym projekcie wymaga już obecnie korekt i to bardziej ze względu na odmienny przebieg zjawisk gospodarczych w kraju w IV kwartale bieżącego roku, aniżeli poziom tych zjawisk w przyjętych w symulacyjnych rachunkach dochodów i wydatków budżetowych na rok następny. Najbardziej wymownym tego przejawem może być przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej. Na 1991 r. przyjęto je w wysokości 1546 tys. zł, a jest prawdopodobne, że poziom ten zostanie osiągnięty już w grudniu br. Trzeba stwierdzić, że wysokość wielu pozycji dochodów i wydatków zawartych w przedłożonym projekcie ustawy budżetowej wymaga urealnienia ze względu na zmiany, jakie nastąpiły w przebiegu zjawisk gospodarczych w IV kwartale br.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoka Izbo! Trudno w tej chwili i w tej dyskusji przewidywać koncepcje polityki gospodarczo-społecznej rządu w roku następnym. Rozmaite środowiska społeczne oczekują na zmiany w tej polityce i to jest oczywiste. Te oczekiwania są różnorodne, a czasem nawet trudne do pogodzenia. Wydaje się jednak, że w dwóch co najmniej sprawach, czy w dwóch sferach działalności społeczno-gospodarczej można mówić o powszechności tych oczekiwań, tj. w sposobie podejścia do bezrobocia oraz stwarzania szans życiowych młodzieży. W obu tych sferach, tak w mijającym, jak i w nadchodzącym roku, widoczna jest pewna pustka koncepcyjna. W przypadku bezrobocia zdumiewa fatalizm i bierność wobec tego zjawiska, wyrażające się w wysokości planowanych wydatków na zasiłki dla bezrobotnych w kwocie 13 764 mld zł. Niezbędna jest w tym zakresie szybka zmiana kierunku aktywizacji zawodowej. Przewidywane rozmiary wydatków funduszu pracy oraz wydatków w dziale „opieka społeczna” nie są, moim zdaniem, przejawem rozwijania programów socjalnych, ale raczej braku odpowiadającej współczesnym wyzwaniom koncepcji w polityce socjalnej rządu.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#AlfredWawrzyniak">Bardziej jeszcze skomplikowanym ekonomicznie i bolesnym społecznie problemem jest pustka koncepcyjna w zakresie stwarzania szans życiowych młodzieży w trudnym okresie przebudowy ustrojowej. Z przedłożonego projektu ustawy budżetowej wyraźnie wynika, że problem ten umknął z pola widzenia, tak jeśli chodzi o szkolenie i kształcenie zawodowe, jak i politykę zatrudnienia oraz budownictwa mieszkaniowego. Pewne złagodzenie tego problemu mogłaby przynieść prywatyzacja, gdyby odnosiła się w pierwszej kolejności do niewielkich zakładów i gdyby cele fiskalne w pierwszej fazie prywatyzacji odgrywały mniejszą rolę. Jest oczywiste, że bez przejścia do wzrostu gospodarczego stworzenie szans rozwojowych dla młodzieży nie będzie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! Odnosząc się do przedstawionych przez prezesa Narodowego Banku Polskiego założeń polityki pieniężnej na 1991 r., pragnę jedynie zwrócić uwagę, że o ile sformułowane w tych założeniach cele polityki pieniężnej nie budzą większych wątpliwości, o tyle dobór środków realizacji tych celów jest dyskusyjny. Pogłębiona dyskusja na ten temat nie jest jednak możliwa ze względu na lakoniczność przedłożonych nam materiałów oraz brak oddzielenia w nich części sprawozdawczej od części projekcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#AlfredWawrzyniak">Wydaje się, że powinniśmy otrzymać bardziej skonkretyzowane informacje na temat przewidywanego mechanizmu oddziaływania banku centralnego na przebieg zjawisk pieniężnych, w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! Poziom stabilizacji gospodarki, choć na niskim poziomie, osiągnięty w 1990 r. powinien i musi stanowić punkt wyjścia do koniecznej polityki wzrostu gospodarczego, która musi być podjęta z zachowaniem troski o równowagę gospodarki, śmiałą restrukturyzację oraz głębokie zmiany własnościowe i systemowe.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Elżbieta Seferowicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Gołaczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#ElżbietaSeferowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Duże rozczarowanie budzi wykaz inwestycji centralnych (załącznik nr 3 projektu ustawy budżetowej). Pomimo wielokrotnych wystąpień posłów województwa katowickiego oraz oficjalnych zapewnień ministra zdrowia o włączeniu instytutu Onkologii w Gliwicach na listę inwestycji centralnych, został on w wykazie całkowicie pominięty. Instytut ten przyjmuje chorych z południowej Polski, a zlokalizowany jest w regionie szczególnych zagrożeń ekologicznych oraz wysokiej zachorowalności i śmiertelności z powodu schorzeń nowotworowych.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#ElżbietaSeferowicz">W tym kontekście zdziwienie budzi przyznanie dotacji budżetowej dla Centrum Onkologii w Warszawie w wysokości 280 mln zł, natomiast Instytut Onkologii w Gliwicach nie otrzymał żadnej kwoty. Nie włączono również do wykazu inwestycji finansowanych w 1991 r., choćby częściowo z budżetu centralnego, budowy pierwszej linii kolejowego ruchu regionalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz budowy drogowej trasy średnicowej, tj. trasy tranzytowej Wschód — Zachód — Północ — Południe.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#ElżbietaSeferowicz">Zgodnie z postanowieniami rządowymi i obietnicami dawanymi mieszkańcom Śląska, budowa kolejowego ruchu regionalnego miała być inwestycją centralną, finansowaną ze środków ministra komunikacji i z dotacji budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#ElżbietaSeferowicz">System drogowy, transportowy w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym jest prawie całkowicie niewydolny, wybitnie przeciążony, przestarzały, niszczony przez szkody górnicze.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#ElżbietaSeferowicz">Względy ekonomiczne, techniczne, społeczne i ekologiczne uzasadniają bezwzględną konieczność kontynuowania budowy kolejowego ruchu regionalnego i systemu drogowego GOP. Są to inwestycje, które w ogólnym rozrachunku przyniosą przecież zdecydowane korzyści i ogromne oszczędności całemu krajowi, a nie tylko temu regionowi.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#ElżbietaSeferowicz">Powtarza się obecnie sytuacja z ubiegłego roku. Liczne głosy protestu posłów śląskich nie zostały uwzględnione. Zaplanowane dotacje z budżetu na tzw. inwestycje centralne wynoszą: dla całego województwa katowickiego łącznie 350 mld zł, natomiast dla Warszawy na samo tylko metro dwukrotnie więcej, tj. 707 mld zł, a na wszystkie inwestycje warszawskie, czyli cztery — łącznie 1 bln 140 mld zł, co stanowi prawie połowę sumy dotacji budżetu na inwestycje centralne w całym kraju Nie negujemy potrzeb stolicy, domagamy się jednak racjonalnego podejścia do potrzeb województwa katowickiego, a zwłaszcza Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, w interesie całego społeczeństwa. Dlatego też domagamy się korekty rozdziału dotacji z budżetu centralnego na inwestycje. Jeżeli nie ma możliwości zwiększenia ogólnej sumy tych dotacji, niech ten rozdział będzie sprawiedliwy, oparty na obiektywnych kryteriach hierarchii potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#ElżbietaSeferowicz">Jest jeszcze jeden problem, na który chciałam zwrócić uwagę. W związku ze zmianą systemu dotacji do węgla, konieczne jest wyraźne określenie w budżecie alokacji środków finansowych na działalność górniczej służby zdrowia, która obecnie będzie dostępna dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Jerzego Gołaczyńskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Mazur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JerzyGołaczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jako przewodniczący Komisji Obrony Narodowej uważam za wskazane, w nawiązaniu do rządowego projektu budżetu na 1991 r., już teraz przedstawić Wysokiej Izbie wstępne spostrzeżenia dotyczące sił zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#JerzyGołaczyński">Prawne nadmienić, że 21 listopada br. Komisja Obrony Narodowej miała okazję zapoznać się z koncepcją nowego modelu naszej armii oraz stanem i kierunkami podjętych w tej dziedzinie prac.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#JerzyGołaczyński">Przedstawiona koncepcja armii, liczebnie mniejszej, ale dobrze uzbrojonej i sprawnie dowodzonej, odpowiadającej potrzebom lat dziewięćdziesiątych, znalazła zrozumienie, aprobatę i zachętę posłów.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#JerzyGołaczyński">Chciałbym tu odpowiedzieć posłowi Jerzemu Osińskiemu na zarzut niezmiennej liczebności armii. Otóż armia corocznie zmniejsza swą liczebność o kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy; w 1991 r. np. stan osobowy żołnierzy zmniejszy się o 52 tys. Natomiast ten nowy model armii, o którym wspomniałem, przewiduje znaczne zmniejszenie jej liczebności do poziomu 230–250 tys. żołnierzy, a jeszcze niedawno było ponad 400 tys.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#JerzyGołaczyński">Obywatele Posłowie! Względy bezpieczeństwa kraju, możliwe zagrożenia i wyzwania, przemawiają za przyspieszoną przebudową armii, szybką modernizacją techniczną i właściwą dyslokacją, odpowiadającą obecnym i przyszłym potrzebom. Wymagać to jednak będzie w całym dziesięcioleciu poważnych środków finansowych, których — jak wszyscy wiemy — obecnie gospodarka narodowa nie posiada. Nie ma ich też w dostatecznej ilości w projekcie budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej na rok 1991. Podobnie jak w ostatnich 2–3 latach obserwujemy w nim dalszy spadek w stosunku do roku poprzedniego. Odbija się to negatywnie zwłaszcza na zakupie uzbrojenia i sprzętu technicznego, co obecnie zdecydowanie opóźnia budowę nowego modelu armii.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#JerzyGołaczyński">Kolejny rok zabiegów oszczędnościowych zmuszał do rezygnacji z nabycia nowoczesnego uzbrojenia, pogłębił zacofanie techniczne naszego wojska. Wiadomo, że resort obrony narodowej formułując budżet na 1991 r. uwzględniał dodatkowe potrzeby przypadające na ten rok w ramach wdrażania nowego modelu armii. Wyraża się to w kwocie 1,7 bln zł na zakup uzbrojenia i sprzętu oraz rozwijania działalności naukowo-badawczej. Wystąpiono również z wnioskiem o odpowiednią waloryzację środków, o 3,1 bln zł na zakup uzbrojenia z importu, wobec prawie 5-krotnego wzrostu cen w rozliczeniach wolnodewizowych ze Związkiem. Radzieckim wprowadzanych od 1 stycznia 1991 r., a także rozważanych zamiarów zakupu nowoczesnego sprzętu wojskowego na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#JerzyGołaczyński">Warto zauważyć, że nieuwzględnienie tych skutków finansowych w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej redukuje plan importu do poziomu 20% z roku bieżącego, co oznacza możliwość zakupu praktycznie tylko części zamiennych i remontu sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#JerzyGołaczyński">Wysoka Izbo! Rozumiejąc w pełni przyczyny i okoliczności takiego a nie innego zaproponowania przez rząd budżetu wojska, musimy jednak mieć pełną świadomość, że przyjęcie jego w takim kształcie spowoduje obniżenie potencjału obronnego państwa, zwolnienie tempa modernizacji wyposażenia technicznego sił zbrojnych, a jest ono szczególnie niekorzystne obecnie w warunkach projektowania nowych zasad doktryny obronnej i ustaleń wiedeńsko-paryskich o dopuszczalnych pułapach sprzętu bojowego oraz wprowadzania nowego modelu sił zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#JerzyGołaczyński">W związku z tym zgłaszam pod adresem sejmowej Komisji Obrony Narodowej, a także Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów postulat wnikliwego rozważenia sytuacji wojska i podjęcie próby częściowego chociażby uwzględnienia zgłoszonych potrzeb. Szczegółowe propozycje przedstawimy w trakcie prac komisji.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#JerzyGołaczyński">„Wojsko bowiem — przywołując słowa Konstytucji 3 Maja — to nic innego nie jest, tylko wyciągnięta siła obronna i porządna z ogólnej siły narodu. Naród winien wojsku swemu nagrodę i poważanie za to, iż poświęca się jedynie dla jego obrony. Wojsko winno narodowi strzeżenie granic i spokojności powszechnej, słowem — winna być jego najsilniejszą tarczą”.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Mazur z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Czesław Sobierajski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#StanisławMazur">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożone Sejmowi przez rząd założenia polityki gospodarczo-społecznej oraz projekt ustawy budżetowej wyznaczają główne kierunki działań państwa na 1991 r. Ustosunkowując się do ich treści stwierdzam, że uwarunkowania zewnętrzne mogą mieć zarówno negatywny, jak i pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy, na wielkość dochodu narodowego, na przychody i wydatki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#StanisławMazur">Światowy kryzys energetyczny zmusza naszą gospodarkę do większych wydatków dolarowych na zakup ropy, ale może też wpłynąć na wysokość eksportu węgla i jego opłacalność. Zjednoczenie Niemiec zbliżyło Polskę do krajów EWG, tym samym stworzyło warunki do bardziej swobodnego przepływu pracy, kapitału i towarów. Z kolei zmiany zachodzące w krajach Związku Radzieckiego mogą rzutować na odmienne niż dotychczas kształtowanie się form współpracy tak w zakresie inwestowania, jak i eksportu towarów i usług, a rolniczych w szczególności.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#StanisławMazur">Realizacja budżetu państwa będzie zatem uzależniona od zmieniających się warunków wewnętrznych. Dotyczy to struktury przychodów, jak też struktury wydatków. Proponowany budżet zmniejszający dotacje będzie bezpośrednio wpływał na te struktury. Należy jednak pamiętać, że każdy budżet poprzez rozwiązania podatkowe, popieranie wybranych kierunków polityki gospodarczej i regionalnej decyduje o proporcjach występujących między akumulacją a spożyciem. Z uzasadnienia projektu ustawy nasuwa się też pytanie, czy budżet ten można nazwać budżetem państwa? Państwo bowiem to nie tylko organy administracji państwowej, ale także samorządowa działalność gmin. Budżet państwa powinien niewątpliwie składać się z dwóch dokumentów, ustawy budżetowej rządu, jak to mamy w przedstawionym projekcie, oraz szacunkowej informacji zbiorczej o projektowanym budżecie gmin z wyszczególnieniem struktury przychodów i ich wielkości oraz struktury wydatków, w tym funduszu płac i zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#StanisławMazur">Słuszne jest stanowisko autorów projektu, którzy sugerują, by założenia polityki gospodarczej, jak również ustawa budżetowa nie przesądziły o ostatecznych rozstrzygnięciach, tak by nowo powołana Rada Ministrów mogła dokonać zmian dostosowanych do sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej w polityce gospodarczej i budżetowej państwa.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#StanisławMazur">Wysoka Izbo! Na tle tych ogólnych stwierdzeń pragnę odnieść się do kilku szczegółowych problemów. Zgadzam się z założeniami polityki społeczno-gospodarczej, a szczególnie z tymi kierunkami, które mają wpływać na przyspieszenie prywatyzacji, na restrukturyzację gospodarki w dostosowaniu do potrzeb rynku. Przestrzegam jednak przed restrukturyzacją i prywatyzacją organizowaną na bazie upadających przedsiębiorstw państwowych oraz spółdzielni. Nikt nie zwolni państwa jako organu założycielskiego z odpowiedzialności za efekty gospodarowania przedsiębiorstwami państwowymi. Kapitał zagraniczny wprowadzany do upadających przedsiębiorstw jest w stanie wykupić ie za pół darmo. Nie powinno się więc dopuścić do takiej sytuacji, by kondycja finansowa tych przedsiębiorstw pogarszała się, a działać należy na rzecz przemian wewnętrznych, zmieniających kierunki produkcji w dostosowaniu do potrzeb rynku wewnętrznego i zewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#StanisławMazur">Projekt ustawy zmniejsza także dotacje, w tym szczególnie dla rolnictwa, a kampania wyborcza na prezydenta wskazała, że nieomal wszyscy kandydaci uznawali potrzebę dofinansowania rolnictwa. Idzie tu nie tylko o dotację, ale także o ceny na żywność i odpowiednią politykę celną. Polskie produkty żywnościowe nie mogą konkurować z produktami wytwarzanymi w EWG, w cenach bowiem tych towarów zawarta jest nie tylko praca rolników, robotników, naukowców, ale także duży udział, do 50% wartości, różnorakich dopłat rządowych do produkcji rolnej. Jeżeli nie stać naszego budżetu na takie dopłaty, to winny wzrosnąć ceny skupu produktów rolnych, np. mleka co najmniej dwukrotnie.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#StanisławMazur">Dla prawidłowych przemian w rolnictwie konieczne jest urynkowienie nie tylko środków produkcji dla rolnictwa, ale także skupu płodów rolnych. Państwo przecież przy pomocy budżetu, polityki celnej, podatków bądź monopolu państwowego jest w stanie niszczyć rolnictwo rodzime, a nam przecież chodzi o jego rozwój.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#StanisławMazur">Wysoka Izbo! I na zakończenie kilka propozycji.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#StanisławMazur">Po pierwsze, jeżeli nowy prezydent, nowy rząd zechcą zmieniać założenia polityki społeczno-gospodarczej i dostosować do tych założeń budżet, to zastanawiam się, czy nie należałoby zmienić profilu i funkcji Ministerstwa Finansów na Ministerstwo Skarbu, aby wzmocnić działania rządu w ramach Centralnego Urzędu Planowania w kierunku wypracowywania założeń polityki gospodarczo-społecznej. Postuluję przy okazji, by założenia polityki gospodarczo-społecznej były przedkładane Sejmowi z wyprzedzeniem kilku miesięcy przed uchwaleniem ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#StanisławMazur">Po drugie, z przedłożonych opracowań wynika, że deficyt budżetu łącznie z obsługą kredytów zagranicznych wyniesie ponad 8 bln zł. Jest to duży deficyt, ale nie wiemy jakimi budżetami planują zamknąć 1991 r. samorządy terytorialne. Czy również deficytem, czy też może nadwyżkami? Sądzę, że ta wiedza każdemu rządowi, prezydentowi i parlamentowi jest potrzebna. Dlatego wnoszę, by Ministerstwo Finansów poinformowało parlament o aktualnej i planowanej sytuacji budżetowej samorządów.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#StanisławMazur">I ostatnia uwaga. Czy rezygnacja z budżetów wojewódzkich jest słuszna? Osobiście wątpię. Jeżeli jednak może się okazać słuszna, to czy dotowanie, a więc prowadzenie rachunku wyrównawczego gmin bezpośrednio przez Ministerstwo Finansów jest zasadne i racjonalne? Uważam więc, że w tej sprawie Ministerstwo Finansów powinno ściślej współpracować z mającymi powstać makroregionalnymi izbami obrachunkowymi.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Czesława Sobierajskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przyszło mi dzisiaj mówić o sprawach górniczych w sytuacji, kiedy ból i smutek jest w rodzinach górniczych po wczorajszej katastrofie. Jest to jakby przypomnienie, że sprawy górnicze nabrzmiały bardzo mocno, zwłaszcza w ciągu tego roku, są nie rozwiązane i w dalszym ciągu stoją przed nami jako Wysoką Izbą, a szczególnie przed rządem, który wkrótce przyjdzie i który musi się z tym problemem zmierzyć — mam nadzieję i nie tylko ja — tym razem skutecznie.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#CzesławSobierajski">Jak państwo wiecie doskonale wczoraj był zawał w kopalni Bobrek, gdzie zginęło 5 górników. Jest to kolejna, zbiorowa katastrofa w tym roku, feralnym roku. I ktoś mógłby zadać pytanie, dlaczego ten rok właśnie jest takim rokiem, bowiem już dawno nie było tylu wypadków śmiertelnych i w ogóle wypadków. Otóż jeżeli przytoczę kilka liczb, to prawdopodobnie ten obraz będzie jaśniejszy i przyczyna jakaś się znajdzie, bo nie jest tak, że skutek jest bez przyczyny.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#CzesławSobierajski">Otóż kiedy uchwalaliśmy budżet na początku tego roku, potrzeby górnictwa ocenialiśmy na 12,5 bln zł. Chcę powiedzieć, że pierwszy wariant i wariant Wspólnoty Węgla Kamiennego opiewał na ponad 20 bln zł, później na 18 bln zł. Staraliśmy się bardzo skrupulatnie obliczyć, nie naciągając słabych przecież rezerw budżetowych i funduszu, jakim przyszło nam gospodarować i oceniliśmy kwotę 12,5 bln zł jako optymalną, ale i konieczną. Otóż przy uchwalaniu budżetu obcięto jeszcze 3 bln zł, zostało 9,6 bln zł. Z tego i z tamtego roku rezerwa budżetowa, straty kopalń, czyli zadłużenie przeniosło się na 1990 r. — 300 mld zł, i w konsekwencji zostało tego niecałe 9 bln zł. I właśnie teraz kiedy zbliżamy się do końca 1990 r., okazało się, że to co przewidywaliśmy, wyliczaliśmy, rzeczywiście brakuje. Inwestycje w górnictwie zostały na poziomie 70% w stosunku do tamtego roku, wcale nie najlepszego.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#CzesławSobierajski">A więc roboty przygotowawcze — 520 km chodnika. Jeżeli państwo sobie wyobrażacie 520 km drogi asfaltowej u góry, a mniej więcej tak to wygląda także na dole, tylko że chodniki są rozjeżdżone. W ciągu tego roku nie wykonano 520 kilometrów chodnika, co należało zrobić. Co się z tym wiąże? Ktokolwiek ma jakieś rozeznanie, to oczywiście wie, że za rok, dwa nie będzie można udostępnić kolejnych ścian, kolejnych złóż i w konsekwencji odbije się to na wydobyciu. I tak było w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#CzesławSobierajski">Następnie wypadkowość. Jeżeli dotacja była przeznaczona tylko i wyłącznie na pokrycie podatku dochodowego i dywidendy, nie wystarczała już na jakąkolwiek inwestycję, na jakiekolwiek zabezpieczenie, praktycznie robiło się wszystko na styk, nie patrząc na nic, na inwestycje, na zabezpieczenia, na bhp i wiele innych rzeczy. Dlatego, nie rozszerzając tego tematu, chcę powiedzieć, że nie jest bez przyczyny to, co obserwujemy w górnictwie.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#CzesławSobierajski">Od kilku miesięcy narastały protesty, ale zanim zaczęły narastać, sam brałem udział w rozmowach z rządem. Jak już mówiłem, przedstawialiśmy sytuację, że kumulują się złe sprawy w górnictwie i trzeba je po prostu rozwiązać, że stoimy przed problemem przyszłego roku, że kopalnie, górnicy i wszyscy pracujący tam nie chcą zostać enklawą wyłączoną poza gospodarkę rynkową, poza generalne reformowanie kraju, dlatego też wielkim głosem praktycznie domagają się górnicy potraktowania ich w sposób rynkowy. Ale właśnie wtedy jest i zbieżność, i sprzeczność interesów ogólnonarodowych, bo jeżeli zdejmiemy dotacje z węgla, to wzrosną ceny energii, ceny węgla i w konsekwencji cena produktów, ale wtedy mamy czytelny rachunek ekonomiczny i wtedy musielibyśmy dotować odbiorców, konsumentów. Oczywiście ani w perspektywie tego, ani przyszłego roku nie przewiduje się prawdopodobnie jeszcze ustawienia węgla w taki sposób w stosunku do gospodarki, nadal zakłada się dotacje.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#CzesławSobierajski">Przewidywana na przyszły rok dotacja 7 bln zł z uzasadnieniem, że „dotacja ta niezbędna jest na pokrycie straty na sprzedaży węgla oraz zapewnienia kopalniom niezbędnego zysku”, otóż wystarczy to tylko na pokrycie ponownie dywidendy i ponownie podatku dochodowego. Czyli w dalszym ciągu kolejny rok byłby podobny do tego, który przeżywamy. Czyli bez inwestowania, a więc bez zabezpieczenia i w konsekwencji „obsuwanie się” coraz szybciej. Podczas debaty energetycznej powiedzieliśmy sobie, że możemy mieć wiele źródeł energii, niemniej jednak jeszcze na wiele lat prawdopodobnie podstawowym nośnikiem i źródłem energii będzie węgiel z kopalń węgla kamiennego.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#CzesławSobierajski">Zapisane jest 7 bln zł. Otóż mógłbym przytoczyć państwu bardzo wymierne cyfry, które udowadniają, że 7 bln jest mało. Tym bardziej że za 12 miesięcy tego roku przewidywane jest zadłużenie kopalń na 2 bln 350 mld zł i gdyby od tych 7 bln zł odjąć jeszcze tę sumę, zostałoby praktycznie 4,5 bln zł. No i mamy to samo co w tym roku, i jeszcze większy problem, i jeszcze większy kłopot.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#CzesławSobierajski">A więc zwracam się do Wysokiej Izby, właściwie do komisji budżetowej, która wraz z przewodniczącym była na Śląsku, w Katowicach, żeby właśnie przekonać się tam na miejscu, że ten problem nie jest wydumany. Jeżeli ktoś mówi, że górnicy, i ja tutaj w ich imieniu, domagamy się specjalnego potraktowania, to jest nieprawda. Jeżeli się mówi, o specyfice górnictwa w porównaniu z innymi branżami, to jest to prawda bo jeżeli są dwa przedsiębiorstwa państwowe, gdzie w jednym stoi tokarka i w innym tokarka, to praktycznie chodzi tylko o efektywność ich wykorzystania. Kopalnie natomiast to zupełnie inna sprawa. Kopalń nie można zamknąć, nie można zatrzymać, jeżeli się odejdzie, po prostu nie ma po co wracać. A więc trzeba inwestować, trzeba podtrzymywać, trzeba większych nakładów. To jest ta specyfika i musimy podejść do tego bardzo rzetelnie. Muszę powiedzieć, że te 7,6 bln zł, bo tyle potrzeba, plus te 2,5 bln zł, są to wyliczenia rzetelnie przeprowadzone przy założeniu wzrostu kosztów w ciągu przyszłego roku tylko o 27%, podczas gdy ceny idą w górę o 52%, a więc te koszty zakładaliśmy właściwie na połowie tego poziomu. Apelujemy do Wysokiej Izby o zrozumienie tego problemu, że skoro musimy dotować węgiel, skoro uznaliśmy wydobycie za systemowo dotowane, żebyśmy byli świadomi tego, że nie możemy dotować tylko na podatek dochodowy, dywidendę, ale musimy myśleć też o rozwoju górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#CzesławSobierajski">Kończąc, chcę jeszcze powiedzieć o problemie inwestycji centralnych w kontekście kopalni „Budryk”. Mam przed sobą pismo ministra Osiatyńskiego z CUP do pana wicepremiera Balcerowicza i ministra przemysłu, gdzie pisze się: „wznowić w 1991 r. realizację kopalni „Budryk” z uwagi na wysoką efektywność inwestycji obliczoną zgodnie z wymogami Banku Światowego”. W inwestycjach centralnych na kolejny rok, tej kopalni nie ma, mimo że jest daleko zaawansowana w budowie, że praktycznie pracuje tam już część ludzi, ok. 2 tysięcy, teraz może mniej, bo była jakby zatrzymywana. Chcę powiedzieć państwu, że kopalnie sąsiadujące, w tym np. kopalnię „Pstrowski” w Gliwicach, próbuje się zatrzymywać albo przynajmniej wyłączać częściowo pola i kilka tysięcy ludzi będzie musiało znaleźć miejsce zatrudnienia. Dlatego postępowanie budowy kopalni „Budryk” jest wskazane nie tylko ze względów ekonomicznych. Tę kopalnię nawet Bank Światowy ocenił jako jedną z najlepszych w Polsce Niestety w inwestycjach centralnych jej nie ma, mimo że CUP i ministerstwo przemysłu zapewniały, że będzie.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#CzesławSobierajski">Dlatego zwracam się do Wysokiej Izby i do komisji również o to, żeby ta kopalnia, której budowa rozwiązuje problemy ekonomiczne, ekologiczne, ale i społeczne, bardzo nabrzmiałe, bo stare kopalnie będą wypadały jakby, znalazła się na liście inwestycji centralnych. Chcę uczulić państwa na problem kopalni „Budryk”, której budowa od dwóch lat nie postępuje tak jak należy.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#CzesławSobierajski">Kończąc, chciałbym jeszcze zwrócić państwa uwagę… bardzo przepraszam, jeszcze tylko dwa zdania… na Wyższy Urząd Górniczy. Otóż po likwidacji Wspólnoty Węgla Kamiennego i pośrednich struktur w górnictwie, przejął on wiele kompetencji, które miały przedtem tamte organy. I co się dzieje, otóż Wyższy Urząd Górniczy, mimo że administracja państwowa ma wskaźnik wzrostu 1,6 ma z tego 1,6 „obcięte” w budżecie w porównaniu do ubiegłego roku 6 mld zł, mimo że kompetencji przejmuje znacznie więcej, mimo że jest bez komputerów, bez innego niezbędnego wyposażenia. Ponownie jakby do ogólnej administracji należy, a jest inaczej traktowany, a przecież to jest policja górnicza i musi być wyposażona w środki techniczne najwyższej jakości, bo to się w konsekwencji wiąże z wypadkowością, z zabezpieczeniem. A więc znów uczulam państwa również na to, że górnictwo jest jak naczynia połączone. Jeżeli wyrwiemy z jednego, w konsekwencji odbija się to na innym.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#CzesławSobierajski">Widzę, że pan marszałek mnie ponagla i chyba słusznie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Parlamentarnego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#JanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Budżet państwa musi być zrównoważony i nie istnieje żadna rozsądna możliwość, aby tę znaną prawdę zmienić, można jedynie mówić o rozdziale środków i priorytetów. Dobrze rozumiem, że jeremiady nie przysporzą pieniędzy, ale nie wolno nam ukrywać niewesołej rzeczywistości i musimy tym, którzy Pospolitą Rzeczą władają, oną rzeczywistość uświadomić.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#JanSroczyński">Oczywiście wiadomo, że w ciągu roku czy dwóch nie można wyrównać wieloletniego zaniedbania, ale musimy dążyć do poprawy, zwłaszcza w tych obszarach naszego życia, w których zaniedbania i opóźnienia przynoszą szkody nieodwracalne. Mam tu na myśli zdrowie, naukę i edukację.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#JanSroczyński">Wysoka Izbo! Jeżeli porównamy nakłady na te właśnie obszary naszego życia społecznego i indywidualnego, to przekonamy się, że systematycznie się zmniejszają. Inflacja fascynuje wprawdzie bezwzględną wielkością kwot przeznaczanych na tę działalność, ale możliwości wykorzystania ich w praktyce są nad wyraz skromne. Zwracam uwagę, że w planie centralnym nie zamieszczono budowy szpitala Zabrze-Gliwice, ani — jak wspominała pani doktor Seferowicz — oddziału klinicznego instytutu Onkologii w Gliwicach. Wierzę jednak, że zapewnienie pana ministra Misiąga, że budowane będą z gwarantowanego przez rząd kredytu zagranicznego, zostanie zrealizowane. Jeżeli ocenimy nakłady na inwestycje w ochronie zdrowia i w nauce, stwierdzamy, że są to kwoty, które nie mogą pokryć naturalnych ubytków wyeksploatowanej aparatury, a o zakupieniu nowej, nowoczesnej nie można marzyć. Nie będę powtarzał wypowiedzi moich szanownych przedmówców, dam jednak parę przykładów.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#JanSroczyński">Środki przeznaczone na inwestycje dla resortu ochrony zdrowia są dalece niewystarczające, np. tomograf komputerowy kosztuje kilkadziesiąt miliardów, a każdy na co dzień niezbędny aparat kosztuje kilkadziesiąt do kilkuset milionów złotych. Na naukę w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej me przewidziano ani złotówki. Z przyczyn znanych tak zaplanowano, ale na inwestycje w nauce w Urzędzie Postępu Naukowo-Technicznego przewidziano zaledwie 997 mld zł, a w szkolnictwie wyższym aż 190 mld zł. Aparatura nowoczesna do badań naukowych wymaga również ogromnych nakładów, wobec których przewidziane środki stanowią ułamek potrzeb. Nie łudźmy się, nowoczesna diagnostyka i terapia medyczna, a także nauka jest bardzo kosztowna, choć w sumie bardzo opłacalna. Postęp nauki nie będzie dostateczny bez wyposażenia, a myśl ludzka — jak wykazano dawno — procentuje najwyżej. Jeżeli porównamy wysokość środków budżetowych przeznaczonych na szkolnictwo wyższe oraz na resort ochrony zdrowia na przykład ze środkami przeznaczonymi dla sądownictwa i prokuratury, to okaże się, że te różnice są zadziwiająco nieproporcjonalne. Nie chcę przez to powiedzieć, że resort sprawiedliwości otrzymuje zbyt wysokie sumy. Chcę natomiast pokazać, jak bardzo ubożuchne nakłady przeznaczono na zdrowie i naukę. Jeżeli dodam, że na ochronę środowiska nie przewidziano ani złotówki, z wyjątkiem 32 mld zł na parki narodowe, to o czym wspominał pan minister Osiatyński przeznaczone jest na regulacje rzek, ten obraz niedostatku będzie kompletny, a przecież walka o ochronę środowiska to walka o zdrowie społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#JanSroczyński">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Ochrona zdrowia, ochrona środowiska i nauka splatają się w jeden krąg. Nie będę powtarzał wypowiedzi moich poprzedników. Chcę posłużyć się jednak drastycznym przykładem ilustrującym zmniejszenie środków na badania naukowe i konsekwencje tego faktu. W ostatnich miesiącach zakończyliśmy badania, które wykazały, że nie tylko pracownicy koksowni, ale i mieszkańcy jednego z najbardziej narażonych na degradację ekologiczną miasta górnośląskiego wykazują uszkodzenia kodu genetycznego, a więc w dużym odsetku narażeni są — tak oni, jak i ich potomstwo — na nowotwory i inne następstwa mutagenne. Prawdopodobnie mieszkańcy innych miast, takich jak Katowice, Kraków, Wałbrzych, Zdzieszowice, Radlin, w których czynne są koksownie, wykazują podobne zmiany patologiczne wymagające badań i odpowiednich działań profilaktycznych. Te badania są, niestety, bardzo drogie. Resort zdrowia i resort ochrony środowiska nie mają na ten cel środków. Centralny Instytut Ochrony Pracy udzielił odpowiedzi wymijającej, a Urząd Nauki, Postępu Technicznego i Wdrożeń, jak dotąd, nie odpowiada na przesłany projekt wdrożenia. Ranga problemu wydaje się tak wysoka, że ośmielam się przedstawić go Wysokiej Izbie i społeczeństwu. Ciężar odpowiedzialności za następstwa ujawnionych zmian patologicznych wymaga szerokiego wsparcia społecznego i, niestety, środków.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#JanSroczyński">Dlatego zwracam się do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o rozpatrzenie możliwości zwiększenia środków na badania naukowe, zwłaszcza dotyczące szkodliwego wpływu zanieczyszczonego środowiska na stan zdrowia człowieka.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wiesław Kaczmarek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, w kolejności posłanka Izabella Sierakowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałem zacząć od takiej dygresji, w każdym bądź razie wydaje mi się, że okres zimy nie upoważnia przedstawicieli rządu do ślizgania się po przedstawionych dokumentach. A tak odebrałem wystąpienie ministra przekształceń własnościowych, który referował kierunki prywatyzacji. Otóż z ustawy prywatyzacyjnej wynika następujące postanowienie, że na wniosek Rady Ministrów, Sejm ustala corocznie podstawowe kierunki prywatyzacji i określa przeznaczenie środków uzyskanych z tego tytułu. Jest to ustalone, że zgodnie z przyjęciem ustawy, w trakcie przyjmowania ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WiesławKaczmarek">Uważam, że rząd niezwykle skromnie przedstawił ekonomiczne efekty prywatyzacji, jak też przeznaczenie środków uzyskiwanych z tego tytułu. Są to właściwie dwie dane. Dochody — 15 bln zł ze sprzedaży majątku skarbu państwa i wydatki — 2 bln zł na koszty prywatyzacji i reprywatyzacji. Materiał w tym rozdziale, który jest nazwany jako „Efekty makroekonomiczne”, nie może stanowić zbioru dylematów. Oczekiwać należy, moim zdaniem, odpowiedzi na następujące pytania: Jak ocenia się wzrost efektywności firm w wyniku prywatyzacji? Jeżeli nie da się tego ustalić, to oczekiwałbym jednoznacznego sformułowania, że jest to niemożliwe. Ocena skali efektu ubocznego prywatyzacji, którym może być bezrobocie. Są to określone skutki dla budżetu. Na co zostaną przeznaczone dochody ze sprzedaży majątku skarbu państwa? Ocena również skutków prywatyzacji dla budżetu, tzn. firmy prywatne nie płacą majątku od kapitału, tzw. dywidendy, jak też skutków działań reprywatyzacyjnych. Tutaj przynajmniej przydałaby się jakaś forma symulacji, czego możemy się spodziewać. Są też inne kwiatki, jak to nazwałem, w tym materiale. Chciałem zacytować dwa sformułowania właśnie z rozdziału „Efekty makroekonomiczne”. Dowiadujemy się, że będą płacone dywidendy akcjonariuszom i że zwiększą się dochody ludności w 1991 r. Nie wiem, czy jest to w ogóle możliwe, żeby były płacone dywidendy w 1991 r. Drugie sformułowanie. Fakt przyznania bonów i akcji preferencyjnych spowoduje, że można się spodziewać, że czując się bogatszą ludność zwiększy również wydatki na zakupy towarów i usług. Tego typu zapisy, moim zdaniem, to efekt albo niekompetencji, albo zbyt dużej fantazji autorów…</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#WiesławKaczmarek">I pierwsza część — zasadnicze kierunki prywatyzacji to podstawowy problem rozstrzygany w tym materiale. Z materiału wynika, że rząd chcę podjąć się zadania polegającego na prowadzeniu wszystkich ścieżek prywatyzacji równomiernie i z jednakowym priorytetem. Materiał zawiera również opis metody komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego, którą można nazwać wstępną, przymusową prywatyzacją, a następnie poddanie skomercjalizowanej firmy procesowi masowej prywatyzacji, np. za pomocą bonów prywatyzacyjnych. Chciałbym zauważyć, że propozycja rządu jest niezgodna z ustawą o prywatyzacji. Przykład: bony prywatyzacyjne przyznaje się wszystkim obywatelom w równej ilości, art. 25, i nie można przyznawać bonów bankom, jak to zapisano w tym materiale. Tak że prosiłbym o wyjaśnienie ministra przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#WiesławKaczmarek">Namawiam również do przedstawienia strategii prywatyzacji, ale rozumianej jako kolejność uruchamiania projektów prywatyzacyjnych. Obecna prywatyzacja metodą klasyczną, tzw. piątki i kolejne tego typu prywatyzacje spowodują drenaż zasobów gotówkowych społeczeństwa. Wszystkie kolejne projekty, np. polegające na prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw państwowych trafią na najzwyklejszą barierę popytu, nie znajdą prywatnych nabywców. Jeżeli w innym materiale czytamy, że w polityce przemysłowej rolę dominującą mają odgrywać małe i średnie firmy prywatne, to obecna ich prywatyzacja nie może czekać aż sprywatyzuje się np. pierwsza, dwusetna i trzechsetna duża firma państwowa. Ten kierunek został potraktowany w tym materiale marginesowo. Natomiast z kolei spotykamy się również z opiniami, że właśnie małe firmy to możliwość łatwego zarządzania, elastycznie reagujące na rynek, to możliwość budowania sieci kooperacji, jak też stworzenia pewnego buforu, który będzie mógł przyjąć tych, którzy utracą pracę w wyniku prywatyzacji dużych firm. Także tutaj oczekiwałbym na stanowisko, jaka byłaby strategia.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#WiesławKaczmarek">Materiał, o którym starałem się powiedzieć parę uwag, jak wiemy wszyscy, nosi nazwę: „Kierunki prywatyzacji” i z zasady nie zajmuje się losami przedsiębiorstw państwowych, które prywatyzacji nie będą podlegały. Z przedstawionych danych wynika jednak, że po trzech latach na mapie podmiotów gospodarczych w Polsce mimo wszystko 50% to będą firmy państwowe. Nie można pominąć tego problemu. Autorzy odnoszą się do tego właściwie w jednym akapicie, proponując kontrakty na zarządzanie. Nie odnoszą się do problemu jak długo firmy państwowe będą ponosić koszty zachęt do prywatyzacji, tzn. podatek od kapitału, tzw. dywidenda czy popiwek. Chciałbym, żeby przedstawiono jakąkolwiek szansę, ponieważ w innych projektach lansowana jest zasada równości sektorów.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#WiesławKaczmarek">Komercjalizacja przedsiębiorstwa nie musi oznaczać w końcowym efekcie jego prywatyzacji. Opierając się na idei umowy o zarządzanie firmą, umowa ta nie wymaga odrębnej regulacji ustawowej, a na podstawie zmiany sposobu zarządzania firmą można uzyskać podobne efekty ekonomiczne, jakie prawdopodobnie przyniesie jednoosobowa spółka skarbu państwa. Parę słów na temat tego rozwiązania jako przynajmniej jakiejś konkretnej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#WiesławKaczmarek">Kontrakt zawierany byłby między dyrektorem a radą pracowniczą. Jakie byłyby warunki tego kontraktu? Musiałby określać czas kontraktu na minimum 5 lat; musiałby określić warunki brzegowe, w jakich firma jest przejmowana przez nowy zarząd, jakie są zobowiązania dyrektora polegające na doprowadzeniu firmy do określonego poziomu czy efektów ekonomicznych. Dyrektor powinien posiadać swobodę w doborze kadry zarządzającej firmą, jak również, rzecz istotna i może wzbudzić dużo kontrowersji, rada pracownicza powinna dokonać samoograniczenia na okres kontraktu swych kompetencji stanowiących, z wyjątkiem spraw kluczowych, typu: likwidacja, podział firmy, sprzedaż istotnej części majątku, a utrzymać uprawnienia opiniodawcze.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#WiesławKaczmarek">Kolejny element takiej umowy — wypowiedzenie kontraktu byłoby możliwe, ale pod jednym warunkiem, że zarząd, dyrektor otrzymałby odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#WiesławKaczmarek">I rzecz ostatnia, wiadomo, że przy takim sposobie zarządzania nastąpią pewne spory, powinna więc zostać utworzona komisja o charakterze arbitrażowym, powoływana z jakimś określonym parytetem przedstawicieli banków, załogi i arbitrem rozstrzygającym problemy. To jedna z możliwych metod, próba komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych w inny sposób.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#WiesławKaczmarek">I na koniec, sygnalnie już, problemy, które, moim zdaniem, w materiale „Kierunki prywatyzacji” nie są rozstrzygnięte.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#WiesławKaczmarek">Pierwszy problem. Otóż na spotkaniu sejmowej Komisji Przekształceń Własnościowych, pan minister Kuczyński mówił kiedyś, że trzeba by określić te „srebra rodowe”, które nie podlegałyby prywatyzacji. Przyznam szczerze, że nie spotkałem tego, chociaż jest też obligacją w stosunku do Rady Ministrów, że utworzona zostanie lista przedsiębiorstw, które będą wymagały odrębnego trybu, zgody Rady Ministrów na prywatyzację. Chodzi tu o tego typu instytucje, jak linie lotnicze, linie żeglugowe czy też przedsiębiorstwa wytwarzające energię itd. itd.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#WiesławKaczmarek">Druga sprawa bardzo istotna to program reprywatyzacji, bo, moim zdaniem, w kierunkach prywatyzacji ten element mieścić się musi. To też jest barierą w rozpoczynaniu nowych inwestycji. U nas wielu inwestorów nie zdaje sobie sprawy czy to, że będą budowali na określonym terenie jakieś swoje inwestycje wpłynie na zmianę właściciela czy nie, to jest kwestia reprywatyzacji czy zwrotu znacjonalizowanych małych zakładów i aptek. Zdaję sobie sprawę, że ministerstwo może odpowiedzieć, iż piłeczka jest w Sejmie, natomiast w tej kwestii nie znalazłem żadnej próby odniesienia się w materiale dotyczącym reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#WiesławKaczmarek">Trzeci z sygnalnych problemów — chciałbym też poznać opinię Rady Ministrów, czy dalej nie będzie jak gdyby zauważać, a wręcz ochraniać chaos i bałagan, który dzieje się w małej prywatyzacji. Przecież mamy świadomość, że były różne sytuacje z pogotowiami strajkowymi, strajkami, włącznie z takimi skutkami, że niektórzy członkowie zarządów organów samorządu terytorialnego, jak można powiedzieć, złożyli głowę w wyniku źle prowadzonej akcji małej prywatyzacji. Do tego materiał praktycznie też się nie odnosi.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#WiesławKaczmarek">I na koniec ostatnie pytanie: Co kryje się w treści bardzo ważnego dla tego materiału zdania: „nabywaniu akcji i udziałów sprzyjać będą specjalne programy kredytowe”. Żadnego komentarza, żadnego wyjaśnienia, co w tym zdaniu się kryje, a to jest też, moim zdaniem, jeden z kluczowych elementów programu prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze pani poseł Izabella Sierakowska z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Wojciechowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#IzabellaSierakowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! O oświacie. Proponowany dziś budżet przewiduje daleko idące okrojenie możliwości finansowych oświaty, a miało być lepiej. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że jest to oszczędność pozorna. Wysoko uprzemysłowione kraje Europy i Ameryki już dawno zrozumiały, iż zwiększanie nakładów na naukę i oświatę w konsekwencji przez ewolucję myśli humanistycznej i technicznej prowadzi do daleko idących oszczędności w budżecie państwa, należy więc czerpać z dobrych wzorców.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#IzabellaSierakowska">Stan polskiej oświaty jest fatalny i o tym nikogo przekonywać nie trzeba. Wprawdzie z niewiadomych przyczyn przestano o tym pisać, ale mimo to fakty jak na złość nie przestają istnieć. Proces niedoinwestowania oświaty wciąż się pogłębia, instytucje oświatowe umierają, przyszłość absolwentów stoi pod znakiem zapytania. Likwiduje się szkoły i przedszkola, wprowadza naukę na trzy, a bywa że i na cztery zmiany.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#IzabellaSierakowska">Ostatnio obserwujemy próby likwidacji starych struktur nie tylko poprzez odwoływanie dyrektorów, ale także zespołów ekonomicznych. Niestety, nie wiadomo kto w tym układzie przejąć ma obsługę finansowo-księgową, inwestycyjną i remontową oświaty.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#IzabellaSierakowska">Zajmujemy się kosmetyką, programami zajęć dodatkowych, próbami określenia nowego modelu oświaty, tymczasem szkoła jest w tragicznej sytuacji finansowej, podkreślam szkoła, bo ponad 80% kwoty przeznaczonej na jej utrzymanie pochłaniają i tak przecież niskie zarobki nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#IzabellaSierakowska">Podjęta arbitralnie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej decyzja o wprowadzeniu religii do szkół dodatkowo obciąży budżet państwa kosztami wynagrodzenia katechetów. Czy w warunkach tak totalnej nędzy finansowej można mówić o dobrym wychowaniu inteligentnego i światłego obywatela?</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#IzabellaSierakowska">Budżet oświaty został ustalony na kwotę 27,8 bln zł, czyli na około połowę tego, co oświata powinna otrzymać w bieżącym roku. Resortowi przybywa zadań, a ubywa pieniędzy i jest to ta typowa polska paranoja, która zdaje się nie mieć końca. Od stycznia podrożeje energia, łączność, czynsze, wzrosną koszty utrzymania placówek oświatowych dodatkowo zwiększone o wejście do szkół wyżu demograficznego.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#IzabellaSierakowska">Wysoki Sejmie! To co proponują nam planiści jest ofertą bez wyobraźni lub po prostu projektem życzeniowym, tyle że nie widzę na horyzoncie żadnej złotej rybki, która chciałaby te życzenia spełnić. Nie widzę też możliwości finansowania oświaty z zaproponowanych dziś pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#IzabellaSierakowska">Szacunkowo można określić, że udział oświaty w podzielonym dochodzie narodowym będzie niższy niż w 1990 r. Pakt ten pozostawiam bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#IzabellaSierakowska">Sądzę, że pobożnym życzeniem pozostanie przewidziany, nie wiadomo zresztą na jakiej podstawie, wzrost wydatków o 63% w stosunku do roku bieżącego, tym bardziej iż oficjalnie mówi się o przewidywanym wzroście cen o 52%.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#IzabellaSierakowska">Z projektu wynika, że tylko sfinansowanie całorocznych skutków podwyżek płac dokonanych w 1990 r. wyniesie 5,4 bln zł, a więc blisko 20% ogólnej kwoty przewidzianej na bieżące wydatki. Kolejne 1,3 bln zł pochłonie spłata kredytów bankowych zaciągniętych na inwestycje, tzn. dokończenie starych zobowiązań. Po podsumowaniu tego wszystkiego okaże się, iż ponad 25% budżetu 1991 r. pochłoną wydatki wynikające z zobowiązań z 1990 r. W projekcie niedostatecznie uwzględnia się wzrost zadań edukacyjnych, które wydają się oczywiste. Praktycznie nie rozwiązana jest np. sprawa społecznych szkół przyzakładowych. Wniosek po raz kolejny nasuwa się sam. Nakłady na nowe zadania odbędą się kosztem zadań realizowanych od lat. I coś tu chyba, panie i panowie posłowie, nie jest w porządku.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#IzabellaSierakowska">Niepokój musi budzić także wysokość kwoty przewidzianej na inwestycje — 2,6 bln zł oraz stwierdzenie, że „zakłada się drastyczne ograniczenie programu inwestycyjnego realizowanego w 1991 r. przez organy administracji rządowej”.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#IzabellaSierakowska">Przy braku wydzielonego funduszu remontowego i wspomnianym już założeniu, że z 2,6 bln zł, 2,3 bln zł trzeba przeznaczyć na uregulowanie starych zobowiązań, okazuje się, że na inwestycje i remonty pozostanie ok. 357 mld zł. Wydaje mi się, że życie przerosło w tym momencie kabaret.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#IzabellaSierakowska">Ze złożonych przez kuratorów dokumentów wynika, iż tylko na kontynuację inwestycji rozpoczętych potrzebują oni ponad 7 bln zł. W zestawieniu z przedstawionym nam projektem brzmi to, niestety, jak kiepski żart.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#IzabellaSierakowska">Wysoka Izbo! Większość z nas bywa w szkole, mamy dzieci, wnuki i wiemy, w jakich warunkach przychodzi im się uczyć. Wiemy też, że sytuacja z każdym dniem ulegać będzie pogorszeniu i na pewno nie wolno do tego dopuścić. Ten okrojony budżet nie pozwala nie tylko na budowę nowych szkół i remonty starych, ale także na zakup pomocy naukowych, na ściągnięcie do oświaty nowych ludzi, unowocześnienie programów, słowem na „powrót do edukacyjnej Europy”.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#IzabellaSierakowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jak twierdzicie państwo z prawej strony sali, jesteśmy nareszcie we własnym domu, sprawmy więc, aby był ten dom wykształcony, aby jego mieszkańcy dorównywali edukacją swoim sąsiadom. W tej chwili nie zdarza się jeszcze, aby w szkole brakowało miejsca dla dziecka żądnego wiedzy. Sprawmy więc, aby takiej chwili nigdy Jaś nie doczekał.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#IzabellaSierakowska">Zwracam się do Wysokiej Izby o zobowiązanie autorów dyskutowanego dziś projektu do ponownego rozważenia przyznanej oświacie sumy, rozważenia trzeźwego, spokojnego, rzeczowego i życzliwego. Bo ile jeszcze razy, ile lat jeszcze będziemy krzyczeć, że „takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#IzabellaSierakowska">I, przepraszam panie marszałku, jeszcze minutę. Problem lokalny, dotyczy budżetu centralnego. W tej sprawie zwracał się wojewoda lubelski, zwracał się prezydent miasta Lublina, ale bez żadnych efektów. Jest niezwykle trudna sytuacja w gospodarce cieplnej miasta Lublina. Obliguje mnie to do wystąpienia z wnioskiem o zakwalifikowanie rozbudowy elektrociepłowni II na Wrotkowie do grupy zadań finansowanych z budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#IzabellaSierakowska">W Lublinie funkcjonuje scentralizowany system grzewczy, dla którego głównym źródłem zasilania jest rozbudowywana elektrociepłownia. Inwestycja ta była dotychczas realizowana z budżetów terenowych i pochłonęła 400 mld zł. Budżet Lublina dotychczas partycypował w tej inwestycji jedynie w wysokości 10%. Była to głównie inwestycja budżetu wojewódzkiego. W tym roku, jak państwo doskonale wiecie, nie ma budżetów wojewódzkich. Budżet, którym dysponuje wojewoda, jest włączony do budżetu państwa, a budżet samorządowy miast nie jest w stanie udźwignąć tego ciężaru.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#IzabellaSierakowska">Uzasadnieniem mego wniosku jest również tragiczny bilans ciepła miasta Lublina. To medium już spowodowało, że miasto pod względem budownictwa mieszkaniowego jest miastem zamkniętym. Brak ciepła całkowicie paraliżuje budownictwo mieszkaniowe w tym prawie 400-tysięcznym mieście.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#IzabellaSierakowska">W tym roku, jeśli zima nie okaże nam swojej łaskawości, to przy temperaturze — 20°C w mieszkaniach lubelskich, temperatura osiągnie najwyżej 13°C, a więc poniżej wszelkich, nie tylko polskich norm.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#IzabellaSierakowska">Jest to inwestycja, którą należy zaliczyć do inwestycji centralnych także ze względu na wymogi ochrony środowiska. Chodzi tutaj o instalowanie kotłów fluidalnych.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#IzabellaSierakowska">Ze względu na powyższe zgłaszam wniosek o włączenie rozpoczętej inwestycji elektrociepłowni II w Lublinie do inwestycji centralnych.</u>
          <u xml:id="u-81.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo panie pośle, ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#IgnacyCzeżyk">Ignacy Czeżyk. O ile zgadzam się z posłanką Sierakowską w ostatnim przedmiocie, to generalnie z jej wystąpieniem zgodzić się nie mogę.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#IgnacyCzeżyk">Jeżeli mówi się o górnictwie, o zagrożeniach, jeżeli za tym kryje się ludzka śmierć, jeżeli mówi się o katastrofie ekologicznej, jeżeli mówi się o rolnictwie — wszędzie jest źle. Ale pomieszać wszystko ze sobą, podczas kiedy ta oświata, na przykład, w której rzeczywiście jest źle, ale jakoś się broni… To też trzeba w jakiś sposób rzetelnie powiedzieć. Tutaj przecież mamy znaleźć odpowiednie proporcje, koleżanko posłanko.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#IgnacyCzeżyk">Pozwoli koleżanka, że się nie zgodzę, mimo że nie będę popularny po tym stwierdzeniu.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Wojciechowski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#RyszardWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym przypomnieć Wysokiej Izbie debatę, jaką stoczyliśmy w grudniu ubiegłego roku przy okazji dyskutowania o nowych projektach ustaw w zakresie przechodzenia z gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki rynkowej oraz w styczniu w zakresie ukształtowania budżetu na 1990 r. Już wówczas usłyszeliśmy od rządu na wszystkie sprawy „nie”. Otóż chciałbym przypomnieć, że dopiero konieczność objawienia się demonstracji grupy osób niepełnosprawnych, szczególnie w Poznaniu, spowodowała, że w maju tego roku rząd przyznał dodatkowe kwoty na osłonowe działanie na rzecz tych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#RyszardWojciechowski">W tej chwili w projekcie budżetu, pomimo że pan premier Balcerowicz bodajże w październiku lub na przełomie listopada w tej sali zapewniał Wysoką Izbę, że rok przyszły będzie znacznie korzystniejszy niż rok bieżący, ale niestety nie można się z tym zgodzić, nie tylko nie utrzymuje się tych zapisów z drugiego półrocza bieżącego roku, ale likwiduje się wszelkie działania, które były zapisane kilka lat wcześniej. Brak w projekcie tych zapisów może spowodować w najbliższym czasie żądanie ze strony banków, aby spółdzielnie płaciły pełne oprocentowania kredytów preferencyjnych. Dotyczy to tych kredytowy których termin spłaty upływa w pierwszym kwartale 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#RyszardWojciechowski">Znaczne pogorszenie się sytuacji ekonomicznej spółdzielni inwalidów i niewidomych, może w konsekwencji doprowadzić, i na pewno doprowadzi, do masowych zwolnień inwalidów i niewidomych oraz postawu w stan likwidacji wiele spółdzielni. Załamanie się działań rehabilitacyjno-leczniczych, z powodu braku pieniędzy na ten cel, również przyniesie nieobliczalne skutki.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#RyszardWojciechowski">Dlatego też uważam, że w projekcie budżetu, jak również w polityce finansowo-pieniężnej naszego kraju, powinny się znaleźć określone zapisy dotyczące kwot na dofinansowanie kredytu preferencyjnego, działań leczniczo-rehabilitacyjnych, następnie kwot na obniżoną stawkę na ZUS, ponieważ ta stawka na dzień dzisiejszy obowiązuje wszystkich inwalidów zatrudnionych w spółdzielczości inwalidów i niewidomych oraz zakładach podobnego typu, to jest ok. 200 tys. zatrudnionych. I dzisiaj w projekcie budżetu te kwoty się zabiera. Pozostawia się jedynie dopłaty do wózków inwalidzkich i zakupów na samochody. Konieczny jest również zapis na zakup interwencyjny różnego rodzaju wyrobów, z którymi są trudności zbytu, w sytuacji gdy jednocześnie z różnych stron świata, z Zachodu i ze Wschodu sprowadza się towary, które, niestety, są bardzo konkurencyjne i wówczas pozostaje problem zbytu, jeżeli chodzi o te towary, które produkują osoby niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#RyszardWojciechowski">Ażeby nie było zarzutu w stosunku do mnie, że po prostu są to żądania, a nie ma skąd brać, pozwolę sobie Wysokiej Izbie przedstawić konkretne propozycje, nad którymi — moim zdaniem — można byłoby się zastanowić, jak ewentualnie to uzupełnić.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#RyszardWojciechowski">Otóż na str. 6 ustawy budżetowej jest zapis: „wydatki ogółem na Senat stanowią 143 mld 240 mln zł”. Na jednego senatora przypada więc 1 mld 432 mln zł. Ta sama kwota w stosunku do posła wynosi 640 mln zł. Pozostawiam to bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#RyszardWojciechowski">Chciałbym przypomnieć jednocześnie, że kwota ogółem na Sejm wynosi 298 mld zł, a — jak już podałem — na Senat — 143 mld, przy czym obsługa kancelarii wygląda w ten sposób, że na jednego senatora przypada 3,2 etatu, na jednego zaś posła niecałe 1,5 etatu. Myślę, że również komentarz jest zbędny.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#RyszardWojciechowski">Znając wysokie poczucie moralności Senatu, uważam, że powinien się Senat...</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#RyszardWojciechowski">...nad tym zastanowić, albo my jako Sejm powinniśmy podnieść nasz budżet. Sądzę, że w tej sytuacji na to nas nie stać. A więc droga jest tylko jedna.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#RyszardWojciechowski">Sprawa następna, uważam również, że są rezerwy w zakresie funduszu pracy, właśnie w budżecie zapisane. Mianowicie, należy rozpatrzeć racjonalne wydatkowanie zapisanych tam kwot w zakresie dopłat. W momencie kiedy dość wysoko podnosi się minimum płacy, bo stanowi ona ponad 1/3 średniej płacy, wszelkie dopłaty dla jednych inwalidów z pominięciem innych są dla mnie osobiście nieporozumieniem. Należy te środki skierować właśnie na różnego rodzaju pomoc, która może spowodować powstanie nowych stanowisk pracy lub zatrzymanie w tej chwili zwolnień tych, którzy byliby do tych zwolnień przeznaczeni.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#RyszardWojciechowski">Następny punkt, nad którym — moim zdaniem — należałoby się zastanowić, tzn. jeżeli chodzi o rezerwy. Należałoby dokonać zmian w polityce podatkowej, tak aby ludzie nie uciekali z pracy produkcyjnej do pseudohandlu, gdyż już wkrótce nie można będzie handlować towarami zarówno rodzimego przemysłu, jak i rodzimego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#RyszardWojciechowski">I ostatnia sprawa, po prostu stawiam pytanie: jeżeli poszukujemy środków, jakie straty poniesiono z tytułu przedłużających się i nieprawidłowo prowadzonych likwidacji związków spółdzielczych? Likwidatorzy podlegają bezpośrednio ministrowi finansów albo dyrektorom izb skarbowych. Stawiam po prostu wniosek, ażebyśmy my jako Sejm mieli dokładne rozliczenie, ile z tego tytułu my jako kraj ponieśliśmy konkretnych strat finansowych.</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#TadeuszFiszbach">W celu złożenia oświadczenia zgłosiło się 8 posłów.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Woźniak z Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Bolesław Suchodolski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TeresaWoźniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie minionych 17 miesięcy pracy tego Sejmu nie udało się zorganizować debaty na temat opieki zdrowotnej, chociaż — jak pamiętamy — zapowiadana była już na wrzesień ubiegłego roku. Nie znajduję więc, nie tylko ja zresztą, innej formy niż oświadczenie dla wypowiedzenia jednej przynajmniej opinii dotyczącej tej problematyki.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#TeresaWoźniak">Paradoksem naszych czasów jest zjawisko budowania pseudokompetencji na poziomie wiedzy potocznej, a nie rzeczywistej, zbyt częste rozmijanie się wiedzy prawdziwej z potocznym rozumieniem zjawisk. I jest to zrozumiałe jako epifenomen socjologii świadomości potocznej, lecz niedopuszczalne, jeśli znajduje wyraz w światopoglądzie decydentów.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#TeresaWoźniak">Retoryczne jest pytanie o to, skąd bierze się aż tak wysoka transmisja ocen potocznych i z czego wynika aż taka chłonność kręgów decydenckich na wiedzę potoczną. Dzisiejsze traktowanie środowiska medycznego ma swoje korzenie w minionej epoce, gdy traktowano nas marginalnie i dyspozycyjnie, nie bacząc na to, na czym naprawdę polega układ pacjent — pracownik służby zdrowia i nie starając się nawet zrozumieć, jakie napędy poruszają ten skomplikowany, często samoregulujący się organizm, którym jest opieka zdrowotna.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#TeresaWoźniak">Z tego wynika niesłychana pauperyzacja środowiska lekarskiego, godna najcięższych słów ubolewania i, jak sądzimy, nonszalancja władzy w kwestii pseudoregulacji tego zakresu polityki społecznej, która zwie się ochroną zdrowia. Pod frazesami troski o człowieka uprawia się wyzysk i człowieka gubi.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#TeresaWoźniak">Do złożenia oświadczenia zobligowali mnie lekarze, w tym grupa posłów naszego parlamentu, którzy boleśnie odczuwają fakt objęcia podatkiem wyrównawczym w bieżącym roku wynagrodzeń za dyżury. Przy obecnym organizacyjnym stanie opieki zdrowotnej, wobec poziomu, sposobu kształtowania i realizacji naszych płac w bieżącym roku, w odniesieniu stopy inflacji do progu opodatkowania. Trochę wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#TeresaWoźniak">Jesteśmy jedyną grupą zawodową, która jest zmuszana do wykonywania kilkudziesięciu godzin pracy bez przerwy i należnego potem wypoczynku, co wynika z niekwestionowanego przez nikogo obowiązku pracy ciągłej, to jest pełnienia dyżurów w szpitalu i w pogotowiu, ale ponad i w ciągłości z podstawowym pełnowymiarowym zatrudnieniem, bez zwyżki uposażenia za godziny nadliczbowe, bez przestrzegania choćby najbardziej podstawowych, uznawanych już w XIX w., zasad higieny, bezpieczeństwa pracy naszej i poczucia bezpieczeństwa pacjentów. Pracujemy, Wysoka Izbo, dla społeczeństwa, dla ludzi i obiektem naszej pracy jest człowiek, a nie martwe przedmioty. Pracujemy w imię najwyższych wartości moralnych, a przysięga Hipokratesa, choć zawiera w sobie treści medyczne, nie pozbawia przecież lekarzy praw należnych jednostce ludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-87.6" who="#TeresaWoźniak">Tymczasem jest rzeczywiście inaczej. Chirurg, pediatra, i każdy inny pełniący dyżury po 7 godzinach pracy podstawowej rozpoczyna 17-godzinny dyżur, po czym kontynuuje kolejnych 7 godzin w tejże podstawowej pracy — razem 31 godzin bez przerwy. Często 8, 10 takich dyżurów w miesiącu, a więc 300 i bywa, że więcej godzin w miesiącu, kosztem swego zdrowia fizycznego i psychicznego, kosztem stabilności rodziny, obowiązków wychowawczych wobec dzieci, ale też — co nie jest przecież bez znaczenia — własnej sprawności zawodowej, a więc w obłędnym kręgu absurdalnego samoniszczenia systemu.</u>
          <u xml:id="u-87.7" who="#TeresaWoźniak">Podkreślam, nie mówię tu o honorariach za kilkugodzinną pracę w gabinetach prywatnych, ani też o podlegającym bez zastrzeżeń opodatkowaniu uposażenia podstawowego, gdyby wynosiło 8 lub nawet 10 godzin, gdyby ktoś z nas tyle zarabiał, ale mówię o zarobkach rzeszy tych, którzy z poświęceniem pełnią służbę na etatach państwowych, którzy nie odmówią pełnienia dyżuru, jeśli wypada on w drugą, a nawet trzecią dobę bez przerwy i bez wypoczynku po tej drugiej lub trzeciej dobie dyżuru. Oczywiście, nie wszyscy godzą się na taką pracę, nawet pod rygorami kar, ale ktoś dyżurować musi i ci właśnie płacą ów podatek.</u>
          <u xml:id="u-87.8" who="#TeresaWoźniak">Ministerstwo zdrowia wielokrotnie czyniło próby uzyskania tego zwolnienia podatkowego, bez rezultatu.</u>
          <u xml:id="u-87.9" who="#TeresaWoźniak">Panie Ministrze Finansów! Panie Premierze! Obok logiki formalnej istnieje przecież logika rzeczywistości społecznej i nie muszą się wykluczać, to pewne.</u>
          <u xml:id="u-87.10" who="#TeresaWoźniak">Wysoka Izbo! Dla wielu z nas Sejm jest instytucją o najwyższej godności i dlatego z tej trybuny zgłaszam tę skargę w tej właśnie formie. I nie chodzi nam nawet o uzyskanie dziś tej ulgi, bo na przeżycie grudnia lub stycznia pożyczymy pieniądze od znajomych spoza służby zdrowia, bo trzeba wiedzieć, że stało się tak, że po zapłaceniu ostatniej raty z pensji zostało do wypłaty w granicach 300 lub niewielu więcej tysięcy. Ale jest to nasze dramatyczne żądanie traktowania pracy lekarza na równi z innymi zawodami i, mam nadzieję, materiał pod rozwagę przyszłych rozstrzygnięć finansowych.</u>
          <u xml:id="u-87.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bolesław Suchodolski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#BolesławSuchodolski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z napiętą i dramatyczną sytuacją wśród załóg państwowych gospodarstw rolnych województwa szczecińskiego, i nie tylko, jestem zobowiązany przedstawić Wysokiej Izbie następujące oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#BolesławSuchodolski">Nadmieniam jednocześnie, że wpłynęły do marszałka Sejmu i Senatu oraz do premiera Rzeczypospolitej Polskiej, jak również do ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej pisma z różnych rejonów kraju dotyczące trudnej i złożonej sytuacji państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#BolesławSuchodolski">W imieniu załóg państwowych gospodarstw rolnych wnoszę stanowczy sprzeciw wobec realizowanej polityki finansowej w stosunku do państwowych gospodarstw rolnych. Gospodarstwa te prowadzą swoją działalność produkcyjną w analogicznych warunkach ekonomicznych i przyrodniczych, jak pozostałe sektory rolnictwa i winny być również jednakowo traktowane w ich. obciążeniach na rzecz państwa. Tak jednak się nie dzieje, a obowiązujące zasady finansowe w istotnym stopniu pogarszają warunki ekonomiczne i produkcyjne przedsiębiorstw rolnych oraz pracujących tam ludzi. Sprzeciw ten dotyczy zwłaszcza następujących rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#BolesławSuchodolski">Po pierwsze, obowiązku odprowadzenia dywidendy do budżetu państwa, gdy inne sektory rolnictwa tego nie czynią.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#BolesławSuchodolski">Po drugie, stosowania restrykcyjnego podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Podatek ten nie uwzględnia specyfiki pracy w rolnictwie, tzn. wydłużony dzień pracy w okresach zbiorów płodów rolnych, produkcja zwierzęca, i nie jest powiązany z efektami ekonomicznymi oraz wzrostem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#BolesławSuchodolski">Po trzecie, zróżnicowania obciążeń na rzecz sfery socjalnej i ubezpieczeń społecznych — emeryci, renciści, mieszkania funkcyjne, przedszkola, domy kultury itp.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#BolesławSuchodolski">Poziom wynagrodzeń naszych pracowników w porównaniu z innymi działami gospodarki narodowej od wielu lat systematycznie się pogarsza i dziś jest już prawie o połowę niższy od wynagrodzeń w przemyśle. Dodać należy, że wynagrodzenie to nie dotyczy płacy za 8-godzinny dzień pracy, lecz w skali rocznej 10 godzin. Od kilku miesięcy rośnie liczba osób, których wynagrodzenia są niższe od poziomu płacy najniższej i nawet zasiłków wypłaconych dla bezrobotnych. Giną więc motywacyjne funkcje dobrej pracy.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#BolesławSuchodolski">Sytuację ekonomiczną pogarsza fakt utrzymywania wysokiego oprocentowania kredytów bankowych, który nie uwzględnia wolniejszego obrotu kapitału w rolnictwie. Na korzystanie z tego kredytu państwowe gospodarstwa rolne są skazane w znacznie większym stopniu niż inne przedsiębiorstwa i sektory gospodarki narodowej. Na terenach, gdzie prowadzimy swoją działalność, a udział nasz w strukturze gospodarowania ziemią wynosi ponad 60%, zarówno zatrudnione dziś w tych gospodarstwach załogi jak i nasi poprzednicy ziemi przez nas użytkowanej nie odbierali byłym właścicielom. Ziemie te w dobrej wierze i z poczucia obowiązku wobec społeczeństwa przywracaliśmy do produkcji, likwidując odłogi i istniejące umocnienia wojenne, często z narażeniem życia i zdrowia. Zawsze byliśmy przekonani, że wiążąc swe losy z tym sektorem robimy to dla siebie, zapewniamy godziwe warunki życia dla siebie i swoich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#BolesławSuchodolski">Pragnę zaznaczyć, że w przedsiębiorstwach tych pracuje już trzecie pokolenie. Przez całe lata godziliśmy się na wyrzeczenia, przeznaczając i z zysku, i z bieżącej działalności bardzo duże środki na zadania inwestycyjne oraz zakupy maszyn i urządzeń potrzebnych do wprowadzania nowoczesnych technologii. Państwowe gospodarstwa rolne zawsze były i są ośrodkami nowoczesnego rolnictwa. Dziś gdy doprowadziliśmy te gospodarstwa do wysokiego poziomu produkcyjnego i socjalnego, gdy majątek ten jest efektywnie wykorzystywany, okazuje się, że niczego nie posiadamy, że ziemia, budynki, sprzęt itp. nie są nasze i w każdej chwili możemy być wyrzuceni na bruk, pozbawieni warsztatu pracy i mieszkań, w których żyją nasze dzieci i nasze rodziny. Nasi sąsiedzi, rolnicy indywidualni, których wysoko cenimy, którzy podobnie jak my i w tych samych latach osiedlili się w gospodarstwach indywidualnych, otrzymali akta nadania i dziś nikt nie kwestionuje ich własności.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#BolesławSuchodolski">Zachodzi wiec zasadnicze pytanie, dlaczego ziemia na której gospodarują państwowe gospodarstwa rolne, jest niczyja? Pytam się, kto ma moralne prawo do takich stwierdzeń?</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#BolesławSuchodolski">Od początku lat siedemdziesiątych wszelkie inwestycje w naszych gospodarstwach realizowaliśmy ze środków własnych lub zaciągniętego kredytu, a spłaty tych kredytów dokonywano na takich samych zasadach jak dla gospodarstw indywidualnych. Budzi więc sprzeciw fakt, że teraz od środków tych zmuszeni jesteśmy odprowadzać dywidendy, a przeszacowywanie majątku co kilka miesięcy i to wielokrotnie powoduje coraz to większe obciążenie, utrudniając możliwości dalszego rozwoju i egzystencji naszych przedsiębiorstw. Załogi naszych gospodarstw żądają szybkiej i jednoznacznej decyzji Sejmu i rządu, a w szczególności ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz ministra przekształceń własnościowych w dziedzinie prywatyzacji i przekształceń tego sektora rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#BolesławSuchodolski">Nie zgadzamy się ze stwierdzeniem i stanowczo się sprzeciwiamy opinii, że gospodarstwa państwowe są tworem minionej epoki. Pragnę nadmienić, że sektor rolniczy państwowy istniał za czasów królów jako dobra królewskie, w okresie międzywojennym jako majątki państwowe, tuż po wojnie jako państwowe nieruchomości ziemskie. O ile nazwa „państwowe gospodarstwa rolne” się źle kojarzy, to proponuję zmienić ją na „dobra ziemskie skarbu państwa”.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#BolesławSuchodolski">Nie kwestionujemy potrzeby przekształceń własnościowych oraz komercjalizacji tego sektora, ale stanowczo mówimy „nie” ponownej parcelacji i rozsprzedaży wytworzonego z tak ogromnym trudem przez załogi potencjału produkcyjnego. Prywatyzacja tego sektora musi się odbywać w sposób nie naruszający ich potencjału produkcyjnego i ekonomicznego i uwzględniać fakt, że żyje tu kilka milionów ludzi, którzy z tym sektorem rolnictwa związali swoje losy, chcą godnie żyć i pracować. Nie żądamy żadnych preferencji, żądamy tylko jednego, aby traktowano nas jednakowo z innymi sektorami rolnictwa. Tylko wtedy można mówić o równości szans, obiektywnie oceniać ich efektywność i tylko wtedy można mówić o sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#BolesławSuchodolski">Uwzględniając to, załogi nasze żądają:</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#BolesławSuchodolski">Po pierwsze, zniesienia obowiązku odprowadzenia dywidendy od dnia 1.01.1991 r.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#BolesławSuchodolski">Po drugie, likwidacji podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń z ważnością jego wprowadzenia w życie z dniem 1.01.1990 r.</u>
          <u xml:id="u-89.16" who="#BolesławSuchodolski">Po trzecie, traktowania państwowych gospodarstw rolnych jako gospodarstwa rolnego, a nie przedsiębiorstwa państwowego ze zmianą systemu finansowego, likwidując pojęcie zysku jako miernika oceny, a wprowadzając w to miejsce pojęcie dochodu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-89.17" who="#BolesławSuchodolski">Po czwarte, całkowitego lub przynajmniej częściowego uwłaszczenia obecnych i byłych pracowników tego sektora proporcjonalnie do ich wkładu w rozwój tych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-89.18" who="#BolesławSuchodolski">Po piąte, wprowadzenia niskiego oprocentowania kredytu bankowego, uwzględniającego specyfikę rolnictwa dla wszystkich jego sektorów.</u>
          <u xml:id="u-89.19" who="#BolesławSuchodolski">Po szóste, dotrzymania umów zawartych z Agencją Rynku Rolnego co do terminu odbioru zboża i wykupu kredytów dyskontowych.</u>
          <u xml:id="u-89.20" who="#BolesławSuchodolski">Po siódme, jak najszybszego uregulowania pod względem formalnoprawnym własności użytków rolnych będących pod zarządem państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-89.21" who="#BolesławSuchodolski">Po ósme, w związku z błędami popełnionymi przez rząd w kwestii importu alkoholu PGR poniosły olbrzymie straty z tego tytułu, co powinno być w sposób jednoznaczny zrekompensowane.</u>
          <u xml:id="u-89.22" who="#BolesławSuchodolski">Informuję Wysoką Izbę, że z inicjatywy sekcji rolnej przy zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność” Pomorza Zachodniego w dniu 20 listopada i990 r. zawiązał się w Szczecinie Międzyregionalny Komitet Protestacyjny pracowników tego sektora, który oczekuje konkretnych rozmów z rządem Rzeczypospolitej na tematy poruszone w wyżej wymienionym oświadczeniu.</u>
          <u xml:id="u-89.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#TadeuszFiszbach">Osoby, które jeszcze będą składały oświadczenia, proszę o przestrzeganie regulaminowego czasu — 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jana Besztę-Borowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Błachnio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanBesztaBorowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie! 30 listopada br., czyli na ubiegłym posiedzeniu Sejmu, poseł Adam Babul w wygłoszonym z tej trybuny oświadczeniu oskarżył mnie oraz rolników — dostawców mleka Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łapach o: „Nieodpowiedzialne realizowanie hasła przyspieszenia, podgrzewanie atmosfery i wyrzucenie zarządu, co kosztowało 100 mln zł, rewolucyjną zmianę rady, decyzje ekonomiczne w zaślepieniu” itd.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#JanBesztaBorowski">W związku z tym oświadczam:</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#JanBesztaBorowski">Po pierwsze, niezadowolenie i strajki „mleczne” w rejonie Łap wybuchały wiosną 1989 r., czyli na rok przed hasłem przyspieszenia politycznego, z którego tak szydził poseł Babul i jego niektórzy ówcześni PZPR-owscy nadzorcy.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#JanBesztaBorowski">Wybuchały w odpowiedzi na arogancję i nadużycia finansowe ówczesnego zarządu Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łapach, w wyniku czego spółdzielnia poniosła straty 80 mln zł. Stwierdzono również nadużycia kierownictwa ówczesnej rady nadzorczej na sumę 600 tys. zł, w cenach i wartości z połowy 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#JanBesztaBorowski">Po drugie, bzdurne i kłamliwe są sugestie posła Babula o „podgrzewaniu atmosfery”. Wprost przeciwnie, starałem się gasić te strajki, co mnie się udało w Łapach, w gminie Jaświły oraz w Sokółce na usilną prośbę prezesa ówczesnej Białostockiej Spółdzielni Mleczarskiej pana Malinowskiego — brata ówczesnego prezesa, NK ZSL, szefa Babula. Udało mi się je zgasić pomimo racji rolników — bo w naszym regionie są najtrudniejsze warunki produkcji i niskie ceny mleka.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#JanBesztaBorowski">Po trzecie, sytuacja ekonomiczna Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łapach, i nie tylko, pogorszyła się w wyniku morderczych odsetek od kredytów w styczniu i lutym br., przy jednoczesnym sprowadzaniu z zachodu tysięcy ton masła z darów, a kilkadziesiąt ton masła i kilkaset ton mleka w proszku przez kilka miesięcy zalegało magazyny spółdzielni. Spadły ceny masła na rynku. Od połowy bieżącego roku OSM w Łapach, płacąc mordercze odsetki od kredytów, obniżała cenę mleka płaconą rolnikom po trzech miesiącach. W przeciwieństwie do innych okręgowych spółdzielni w kraju, które otrzymały po kilka miliardów złotych na restrukturyzację i na podwyższenie ceny mleka, Łapy, ale też i inne okręgowe spółdzielnie w Białostockiem nie otrzymały nic. Warto tu przypomnieć i uświadomić, iż cena 300 zł za litr mleka, oferowana rolnikom w listopadzie br., płacona na dodatek po trzech miesiącach oczekiwania, nie pokrywała w dzisiejszej relacji cen nawet 1/4 części kosztów jego produkcji, powtarzam, nie pokrywa nawet 1/4 części kosztów jego produkcji, nie licząc robocizny rolnika.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#JanBesztaBorowski">Po czwarte, w takiej sytuacji, po braku reakcji na moje oświadczenie w Sejmie, przed kilkoma tygodniami interweniowałem u wiceministra Tańskiego, ministra finansów. Prosiłem o zbadanie sprawy dyrektora delegatury NIK w Białymstoku. Przy dalszym braku reakcji wymienionych osób i instytucji oraz w obliczu gwałtownego pogarszania się nastrojów rolników i spadku cen mleka, wystąpiłem z osobistym listem do premiera, w wyniku czego, wprawdzie z opóźnieniem, przedstawiciel ministerstwa rolnictwa nawiązał kontakt i rozmowy ze mną i z przedstawicielami dostawców mleka. W efekcie tych rozmów rolnicy wznowili dostawy mleka, pomimo że cena im płacona nie pokrywała jeszcze połowy kosztów jego produkcji, nie licząc robocizny.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#JanBesztaBorowski">Po piąte, poseł Babul nie zna sytuacji OSM w Łapach. Nigdy tam nie był. Można by to porównać do takiego przysłowia, że po prostu „słyszał dzwon, ale nie wie gdzie on”.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#JanBesztaBorowski">Dlatego umówiona przeze mnie delegacja z OSM w Łapach w ministerstwie rolnictwa 28 listopada br. ze zdumieniem spostrzegła w tym gronie nieproszonego posła pana Babula. Jeszcze większe było ich zdumienie, kiedy tenże Babul na mój wniosek...</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#JanBesztaBorowski">...skierowany do przedstawiciela ministra rolnictwa o wydzielenie pewnej kwoty na pomoc OSM w Łapach zareplikował: „to komunistyczny sposób — dajcie”. Spostrzegłszy jednak nieprzyjazne twarze członków delegacji zmienił w jednej chwili zdanie, niczym jeden z bohaterów „Roku 1984” Orwella, i przebił nawet mnie, domagając się dotacji.</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#JanBesztaBorowski">Aby zmyć piętno śmieszności i niewiarygodności, oświadczył: „poseł Beszta-Borowski nie reprezentuje was i głosuje w Sejmie przeciw wam — rolnikom”.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#JanBesztaBorowski">Na koniec pewna refleksja. Otóż po moim przed kilku tygodniami złożonym tu oświadczeniu, drugim w tamtym dniu, pierwsze dotyczyło głodujących nauczycieli, pewna gazeta, „Słowo Ludu”, podobnie jak teraz pan Babul, szydziła z faktu żądania wyższych cen mleka. Myślę, iż teraz „Słowo Ludu” zmieni zdanie. Wprawdzie z ludem ma ono chyba tyle wspólnego, co Orwellowskie ministerstwo miłości z miłością, a ministerstwo prawdy z prawdą. Zważywszy, iż nawet „Trybuna Ludu” zostawiła, przynajmniej na razie, w spokoju lud, zadowalając się samą trybuną, to uczyni tak zapewne i „Słowo Ludu”, zmieniając nadany za ludowej władzy tytuł. Na razie traktuje mnie niczym wroga ludu, podobnie jak przed 37 laty.</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie Głos zabierze poseł Jan Błachnio z Klubu Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Biliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JanBłachnio">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pragnę poinformować Wysoką Izbę o pożałowania godnych wypadkach, jakie nastąpiły wczoraj, 12 grudnia, w godzinach wieczornych w Bydgoszczy. Budynek użytkowany przez instytucje oświatowe przy ul. Jagiellońskiej został przemocą zajęty przez służby samorządowe, które siłą zajęły pomieszczenia Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego. Dzisiaj rano pracownicy tych instytucji nie zostali wpuszczeni do budynku. Pozbawiono ich możliwości wykonywania pracy oraz sprawowania pieczy nad powierzonym majątkiem. Środowisko nauczycielskie jest zbulwersowane i oburzone zastosowaniem w tej sprawie metod znanych z dalekiej przeszłości. Władze postanowiły zrobić z oświaty „kozła ofiarnego”. Swoją nadgorliwością chcą zrekompensować nieudolność w znalezieniu siedziby dla Zarządu Regionu Bydgoskiego, który ma prawo otrzymać pomieszczenie, a właśnie władze muszą je zabezpieczyć.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#JanBłachnio">Stan prawny zajętego obiektu jest następujący. Od wielu lat jest on własnością oświaty. Spór o własność rozstrzygnął na jej korzyść Naczelny Sąd Administracyjny 29 sierpnia 1990 r. Nic więc dziwnego, że zajęcie budynku poruszyło środowisko nauczycieli. Pragnę w tym miejscu przypomnieć, iż w październiku br. miał miejsce strajk 48-godzinny.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#JanBłachnio">Zwracam się w związku z tym z pytaniami do ministrów: Jerzego Kołodziejskiego, Aleksandra Bentkowskiego i Henryka Samsonowicza.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#JanBłachnio">Panie sekretarzu stanu w Urzędzie Rady Ministrów, proszę o poinformowanie społeczeństwa woj. bydgoskiego, kto wydał decyzję o przyjęciu takiego trybu i takiego czasu dla zajmowania budynku oświaty?</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#JanBłachnio">Panie ministrze sprawiedliwości, czy prokurator generalny zechce przyjrzeć się tej sprawie i obronić prawo?</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#JanBłachnio">Panie ministrze edukacji narodowej, czy dotrzyma pan słowa, że bronić będzie pan i występować o zwrot budynku niesłusznie i bezprawnie zabranego oświacie?</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Biliński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie posłanka Wanda Sokołowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#TadeuszBiliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Byłem inicjatorem poselskiego projektu ustawy o uprawnieniach kombatantów i osób zasłużonych w walce o zachowanie polskości, narodowe i społeczne wyzwolenie, oraz osób represjonowanych. Nie przypuszczałem jednak, że prace nad tym projektem, nad regulacjami ustawy kombatanckiej będą okazją do odebrania czci ludziom, którzy krew przelewali poza granicami naszego kraju, w imię naszej i waszej wolności.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#TadeuszBiliński">W czasie debaty 45 posiedzenia Sejmu, w toku rozpatrywania poprawki do ustawy postulującej nieuznanie za kombatantów uczestników wojny domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939 poseł Zygmunt Łupina powiedział: „Chodzi o to, że walczyli tam komuniści, mordowali księży, niszczyli kościoły — zwracam na to uwagę”. Stenotypistka odnotowała poruszenie na sali. Parę dni później komisja weteranów walk w Hiszpanii przesłała protest do różnych osobistości, do różnych centralnych instytucji, w tym do Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Z tym protestem identyfikuje się grupa posłów z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Czy Dąbrowszczacy są kombatantami? Krajowa Komisja Dąbrowszczaków protestuje przeciwko wypowiedzi posła Łupiny z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w dyskusji nad projektem ustawy kombatanckiej.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#TadeuszBiliński">Mówiąc o paleniu kościołów w Hiszpanii, powiązał to z postawą żołnierzy polskich, którzy w latach 1936–1939 walczyli w obronie republiki przeciwko wojskom generała Franco, Hitlera, Mussoliniego i Salazara oraz zaciężnym wojskom marokańskim.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#TadeuszBiliński">Ekscesy antykościelne w pierwszym okresie po wybuchu buntu generałów faszystowskich były dziełem band anarchistów. Ekscesy te ukrócili i doprowadzili do ich likwidacji republikanie, socjaliści i komuniści wchodzący w skład rządów wyłonionych po zwycięstwie w powszechnych wyborach w lutym 1936 r. W skład rządu wchodzili też przedstawiciele katolików baskijskich. Nieprzypadkowo hitlerowski Legion Condor zniweczył do cna święte miasto Basków Guernica. Dowódcą niszczycielskiej eskadry był Richthofen, ten sam, który potem bombardował Warszawę we wrześniu 1939 r. Linia podziału przebiegała wówczas w Hiszpanii między frontem demokracji europejskiej i frontem światowego faszyzmu. Zwycięstwo republiki mogło przekreślić hitlerowskie plany agresji, zaboru Europy. Taka była stawka tej blisko trzyletniej wojny.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#TadeuszBiliński">Innym argumentem, który ma dyskredytować Dąbrowszczaków i ich nieugiętą walkę z faszyzmem jest, jak mówił poseł Łupina, że byli to komuniści. Większość Dąbrowszczaków stanowili bezpartyjni. Komuniści odegrali dużą rolę w polskich jednostkach w Hiszpanii. Byli wśród najlepszych, najdzielniejszych żołnierzy, ale byli także socjaliści, ludowcy i grupa z Polskiego Związku Młodzieży Demokratycznej. Wszyscy ochotnicy polscy bronili demokracji parlamentarnej i demokratycznej koalicji rządowej. Wszyscy też Dąbrowszczacy byli gorącymi patriotami swej ojczyzny. Wierzyli, ze broniąc Madrytu, chronią Warszawę przed grożącą jej hitlerowską nawałą, że nad Ebro bronią Wisły. O tym mówią ich gazety frontowe, manifesty i rezolucje, o tym świadczy wymownie ich działalność bojowa w II wojnie światowej. Walczyli, uchodząc z obozów i z miejsc przymusowego pobytu, poza krajem na wszystkich niemal frontach. Znajdziemy ich w armii gen. Sikorskiego, w armii gen. Andersa i w brygadzie gen. Maczka, w polskich siłach zbrojnych formowanych w Związku Radzieckim. Byli dowódcami lub instruktorami wojskowymi oddziałów partyzanckich w Polsce, we Francji, w Belgii, działali w grupach sabotażu i dywersji w Niemczech. Z ponad 5 tys. polskich ochotników, ponad 3 tys. zginęło w Hiszpanii. Z pozostałych przy życiu około połowa zginęła w II wojnie światowej, Tylko tysiąc Dąbrowszczaków mogło powitać dzień zwycięstwa w maju 1945 r.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#TadeuszBiliński">I oto takim żołnierzom o najdłuższym stażu bojowym i największych poniesionych stratach próbuje się odmówić miana kombatantów.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#TadeuszBiliński">Przypominamy, że rząd hiszpański przyznał uprawnienia kombatanckie wszystkim obrońcom republiki.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#TadeuszBiliński">Tyle Krajowa Komisja Dąbrowszczaków. Tego stanowiska, z przykrością stwierdzam, nie podzieliła, niestety, Wysoka Izba. Sejm pozbawił Dąbrowszczaków kombatanckich praw.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#TadeuszBiliński">Kilka dni później na cmentarzu komunalnym na warszawskich Powązkach miała miejsce profanacja 14 grobów, w tym 11 grobów Dąbrowszczaków. Profanacja grobów zawsze spotykała się, spotyka i spotykać się będzie z wyrazami najważniejszego społecznego oburzenia i potępienia.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#TadeuszBiliński">Zwracam się więc do pana posła, ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego o nadzór nad śledztwem i szybkie poinformowanie społeczeństwa o jego wynikach.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł Wandę Sokołowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Jastrzębski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#WandaSokołowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Od kilku miesięcy na drogowych przejściach granicznych do Polski obserwuje się wielogodzinne, a nawet kilkudniowe kolejki samochodów osobowych i autokarów oczekujących na odprawę przez służby graniczne naszych sąsiadów. Dotyczy to przede wszystkim przejść granicznych na wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#WandaSokołowska">Sytuacja powyższa, pomimo wcześniejszych zapowiedzi, niestety nie ulega poprawie, a wobec pogarszających się warunków atmosferycznych jest coraz dramatyczniejsza dla wielu naszych rodaków. Wielu z nich przeżywa na przejściach granicznych niezawinione sytuacje uwłaczające ich godności obywatelskiej i ludzkiej. Społeczeństwo nasze nie odczuwa, jak dotąd, tego, aby odpowiednie władze państwowe wykazywały należytą determinacją w domaganiu się rozwiązania tego problemu. Przynajmniej nie jest o tym szeroko informowane.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#WandaSokołowska">Stąd też zwracam się do ministra spraw zagranicznych pana Krzysztofa Skubiszewskiego o poinformowanie Wysokiej Izby, jakie kroki podjął rząd, aby ten niezwykle drażliwy dla naszych wzajemnych stosunków problem został należycie rozwiązany.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Jastrzębski z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Izabella Sierakowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#RyszardJastrzębski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W przeciwieństwie do manifestujących górników śląskich i wałbrzyskich pod Sejmem, górnicy z Nowej Rudy poprosili posłów Ziemi Wałbrzyskiej w dniu 11 grudnia do siebie, do kopalni. Była to dla mnie i posła Mariana Kowala ciężka lekcja gorzkiej prawdy. Tak prosto jest w dyskutowanych dziś ustawach budżetowych i społecznych wydać wyrok na wałbrzyskie kopal nie, nie jest prosto rozwiązać problemy tysięcy ludzi.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#RyszardJastrzębski">W dniu 26 listopada 1990 r. prezes Rady Ministrów Tadeusz Mazowiecki złożył publiczną deklarację, że rząd pod jego kierownictwem nie podejmie żadnych decyzji, które wiązałyby ręce przyszłemu rządowi. Niestety, w dniu 11 grudnia 1990 r. wiceminister Kania, jakby nie słyszał tej deklaracji, i na spotkaniu z przedstawicielami załóg górniczych kopalni dolnośląskich próbował wymusić od górników zgodę na likwidację, dając propozycję nie do odrzucenia — będą pieniądze na bieżące potrzeby w zamian za zgodę na likwidację. Większość godzi się z tą filozofią, nie mogą się z nią zgodzić górnicy kopalni Nowa Ruda.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#RyszardJastrzębski">Proponowany przez pana Kanię program likwidacji dla kopalni Nowa Ruda zakłada zwolnienie 5,5 tys. załogi w ciągu 5 lat. Pan wiceminister nie potrafił odpowiedzieć na pytania dotyczące zabezpieczenia socjalnego dla załóg, kiedy zostanie opracowany program restrukturyzacji regionu i co w nim będzie, a przecież zapasów najwyższej jakości węgla wydobywanego w kopalni noworudzkiej jest na okres 15 lat. Sama załoga redukuje do minimum etaty pozaprodukcyjne, intensyfikuje wydobycie i cena węgla nie jest najwyższa, bo około 450 tys. za tonę. Czy nie lepiej dać szansę tym ludziom i tej kopalni?</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#RyszardJastrzębski">W sytuacji Nowej Rudy, gdy 70% czynnych zawodowo mężczyzn zatrudnionych jest w kopalni, a poziom bezrobocia sięga już około 15%, bezduszna likwidacja kopalni doprowadzić może do dramatycznych konsekwencji na tym terenie.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł Izabellę Sierakowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#IzabellaSierakowska">Panie Marszałku, żeby nie denerwować posła Czeżyka, notabene nauczyciela, nie będę mówiła o nędzy w oświacie; poseł Błachnio przedstawił — w oświacie jest wspaniale.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#IzabellaSierakowska">Oświadczenie. Od dłuższego czasu obserwuję niepokojące zjawiska zachodzące w służbie zdrowia. Ostatnio na prośbę części pracowników stołecznego Pogotowia Ratunkowego zaangażowałam się w sprawę konfliktu między związkiem zawodowym a dyrektorem tej placówki. Wystąpiłam do ministra zdrowia i opieki społecznej o przeprowadzenie w trybie wyjątkowo pilnym kompleksowej kontroli pogotowia i zbadania stawianych przez związkowców zarzutów: zamknięcia w godzinach nocnych pracowni rentgenowskiej; prób włączenia premii do uposażenia zasadniczego pracowników; zatrudnienia części pracowników obsługi na etatach sanitariuszy; utrzymywania oddziału chirurgicznego nie prowadzącego operacji i będącego w istocie placówką geriatryczną; bezsensownego dublowania pracy przez kilka osób; braku podstawowych dokumentów określających system organizacyjny placówki, w tym jej statutu; braku należytej kontroli wydawania leków i środków opatrunkowych.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#IzabellaSierakowska">Niestety, mimo posiadania mego pisemnego upoważnienia, reprezentujący mnie pracownik Biura Poselskiego nie został przez pracowników urzędu wojewódzkiego dopuszczony do obserwowania rozmów dyrekcji wydziału zdrowia z pracownikami pogotowia.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#IzabellaSierakowska">Uważam, że jest to jawne pogwałcenie ustawy Prawa i obowiązki posła, ograniczającego dostęp przedstawicieli parlamentu do działalności organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#IzabellaSierakowska">Informuję Wysoką Izbę, iż wystąpiłam w tej sprawie z protestem skierowanym na ręce prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#WicemarszałekFiszbach">Bardzo proszę posła sekretarza panią Barbarę Blidę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#BarbaraBlida">Bezpośrednio po zakończeniu obrad odbędą się: posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej w pokoju nr 150 i wspólne posiedzenie komisji: Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Ustawodawczej w sali górnej palarni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, 15 grudnia 1990 r. do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min 10)</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę obywateli posłów, zwłaszcza z kuluarów, o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Stefana Mleczkę i Edwarda Mullera.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Muller.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajmowanie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy — zgodnie z zapowiedzią — do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Pismo prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania rządu.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przypomnę raz jeszcze, że w dniu 27 listopada prezes Rady Ministrów wręczył mi pismo następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#MikołajKozakiewicz">„Pan Mikołaj Kozakiewicz, marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#MikołajKozakiewicz">Na podstawie art. 37 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej po porozumieniu z prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej wnoszę o odwołanie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#MikołajKozakiewicz">Do czasu stosownych decyzji Sejmu Rada Ministrów w dotychczasowym składzie wykonywać będzie swoje konstytucyjne i ustawowe obowiązki”.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#MikołajKozakiewicz">Sejm na 45 posiedzeniu w dniu 29 listopada postanowił rozpatrzyć wniosek prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania rządu wówczas, kiedy rząd będzie przygotowany do przedstawienia sprawozdania ze swojej działalności.</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#MikołajKozakiewicz">Prezes Rady Ministrów przedstawił takie sprawozdanie, jego tekst został posłom doręczony (druk nr 658).</u>
          <u xml:id="u-106.12" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#TadeuszMazowiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgodnie z życzeniem Wysokiej Izby posłowie otrzymali sprawozdanie z prac rządu, podjętych w ciągu 15 miesięcy od jego powołania w dniu 12 września 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#TadeuszMazowiecki">Moim zamiarem nie jest przedstawianie tego obszernego dokumentu ani jego komentowanie. Pragnę jedynie wypowiedzieć to, co uważam za ważne ze względu na chwilę historyczną, w jakiej zmiana rządu się dokonuje.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#TadeuszMazowiecki">Wysoka Izbo! W dniu, w którym Sejm rozpatruje wniosek o przyjęcie dymisji rządu, nie sposób nie podjąć refleksji na temat drogi, jaką przebyła Polska w ciągu ostatnich 15 miesięcy. Był to czas głębokiej przemiany ustroju politycznego i gospodarczego naszego kraju. Zmieniała się Polska, a za jej przykładem cała Europa Środkowa. Piętnaście miesięcy temu inna była Polska i inna była sytuacja w całym naszym regionie. W kraju trwały nadal polityczne struktury państwa komunistycznego i jego nietknięty aparat represji. Europa Środkowa zbliżając się do progu przebudzenia tkwiła ciągle w starych formach politycznych. Sytuacja zewnętrzna kraju daleka była od stanu wykluczającego możliwość nacisków na Polskę. Świadomość tych realiów, poczucie odpowiedzialności za bezpieczeństwo państwa i spokój w kraju, a zarazem pełna determinacja, by skierować Polskę zdecydowanie ku niepodległości, demokracji i gospodarce rynkowej — takie były przesłanki, które określały działania kierowanego przeze mnie rządu od początku aż do dziś.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#TadeuszMazowiecki">W chwili gdy obecny rząd odchodzi, Polska jest innym krajem. Dokonała się zmiana ustroju. Przeszliśmy od państwa należącego do bloku komunistycznego, państwa pod wieloma względami uzależnionego od obcego mocarstwa, do państwa niepodległego, suwerennie decydującego o swym losie. Dziś Polska jest równorzędnym partnerem prowadzącym przyjazną politykę wobec swych sąsiadów, co zaowocowało także ostatecznym uznaniem naszej zachodniej granicy.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#TadeuszMazowiecki">Polska konsekwentnie odbudowuje swój prestiż w świecie. Przeszliśmy drogę od państwa jednej partii, aspirującej do kierowania wszystkim i sprawującej rolę najwyższego arbitra, do państwa, w którym wszyscy korzystać mogą z wolności, do państwa, w którym naprawdę naród rozstrzyga o tym, kto sprawuje władzę. Polska jest dziś państwem prawa, w którym działają niezawisłe sądy, w którym policja i wojsko podporządkowane zostały interesom i bezpieczeństwu obywateli. Jesteśmy państwem wolności prasy i wolności zgromadzeń, w którym nie ma już cenzury. Sprawy miast i gmin są w rękach samorządów.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#TadeuszMazowiecki">Przeszliśmy od gospodarki centralnie zarządzanej, poddanej ideologii, gospodarki znajdującej się w stanie rozkładu, niszczonej przez hiperinflację, do racjonalnego systemu gospodarczego, w którym istnieją już podstawy konkurencyjnego rynku i równowaga rynkowa. Mamy stabilną i wymienialną walutę, znaczną nadwyżkę w handlu zagranicznym, co powoduje, że nie zostawimy pustej kasy, jaką zastaliśmy obejmując te rządy.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#TadeuszMazowiecki">Przejmując odpowiedzialność za państwo zdawaliśmy sobie sprawę, jak ciężki jest stan kraju. Dopiero jednak po objęciu naszych rządów, poznaliśmy jak bardzo jest on ciężki. Nie obiecywaliśmy nigdy łatwej drogi. Od początku przestrzegaliśmy, że nigdzie nie udało się zdławić inflacji bez poważnych dolegliwości społecznych.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#TadeuszMazowiecki">Musieliśmy podjąć decyzje równoczesnego działania na rzecz stabilizacji gospodarki i na rzecz przebudowy całego ustroju gospodarczego. Wiedzieliśmy, że nie jest to droga krótka, a najtrudniejszy jest początek. Temu właśnie rządowi przypadło zrobienie tego trudnego, bolesnego początku. Nie zawahaliśmy się go uczynić, mając świadomość, że jeszcze większą cenę przypadłoby społeczeństwu zapłacić za zaniechanie podjęcia tego, co było konieczne.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#TadeuszMazowiecki">Nie tylko gospodarka, ale wszystkie dziedziny życia zostały objęte przemianami. Rząd odchodzi w połowie drogi przebytej ku temu, co zamierzał dokonać. Możemy jednak powiedzieć, iż wszystko, co obiecaliśmy zrobić, zostało zrealizowane lub rozpoczęte.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#TadeuszMazowiecki">Boleśnie odczuwam fakt, że nasze osiągnięcia zostały okupione poważnymi kosztami społecznymi. Bezrobocie i spadek produkcji były olbrzymią, ale, niestety, nieuniknioną ceną budowania gospodarki na zdrowych podstawach. Stawaliśmy ciągle przed niezwykle trudnymi decyzjami, kiedy trzeba było dokonywać wyboru pomiędzy różnymi słusznymi oczekiwaniami, których jednak równocześnie zaspokoić nie było można.</u>
          <u xml:id="u-107.10" who="#TadeuszMazowiecki">Wiedzieliśmy, że przemiany w gospodarce muszą dotknąć robotników wielkoprzemysłowych zakładów, którzy odegrali tak wielką rolę w wywalczeniu wolności. Dostrzegaliśmy trudności. jakie ma wieś z wejściem w system rynkowej gospodarki. Staraliśmy się zaradzić wielkim problemom socjalnym, ale, niestety, możliwości kraju były i pozostają bardzo ograniczone. Te koszty społeczne nie poszły jednak na marne, są bowiem oznaki powrotu do zdrowia i trwałych już zmian: zniknięcie kolejek, bogatszy asortyment towarów, rozwój sektora prywatnego, ekspansja eksportowa, zdrowe finanse publiczne, wymienialny pieniądz, poszerzony obszar coraz bardziej konkurencyjnego rynku.</u>
          <u xml:id="u-107.11" who="#TadeuszMazowiecki">Te elementy nie znajdują jeszcze wyrazu w powszechnej i natychmiastowej poprawie warunków życia. Ale jest to spory obszar utwardzonego gruntu. Wymiernym tego wyrazem jest wypracowanie w ciągu tego roku 4 mld dol. rezerw dewizowych. Pozwalają one nam patrzeć z dużo większym poczuciem bezpieczeństwa niż innym krajom naszego regionu na nadchodzące z zewnątrz trudności.</u>
          <u xml:id="u-107.12" who="#TadeuszMazowiecki">Wszystkim, którzy okazali nam zaufanie, bardzo gorąco dziękuję. Jest zasługą społeczeństwa. że Polska wysunęła się na czoło przemian wśród krajów wychodzących z systemu komunistycznego.</u>
          <u xml:id="u-107.13" who="#TadeuszMazowiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze raz przypomnieć zasady, jakimi kierowaliśmy się w naszej pracy. Pierwszą było przekonanie, że musimy odbudowywać Polskę z udziałem całego narodu, nie dzieląc go. Zdecydowanie opowiadałem się od początku za Polską dla wszystkich obywateli, oferując wszystkim równe szanse, jednakowe prawa i jednakową godność. Postawa taka wynikała z naszych demokratycznych przekonań, zakorzenionych w wartościach chrześcijańskich. Była też następstwem realistycznej oceny stanu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-107.14" who="#TadeuszMazowiecki">Wierzyłem, iż naszym zadaniem było zaoferowanie wszystkim szansy nowego porządku. Nigdy jednak zasada ta nie oznaczała bezkarności dla ludzi, którzy wykorzystywali swą pozycję dla niezgodnego z prawem czerpania korzyści czy dopuścili się przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-107.15" who="#TadeuszMazowiecki">Demokrację buduje się tylko metodami demokratycznymi. Prawo tworzyć można tylko, opierając się na szacunku dla prawa, nawet jeżeli czasami zdaje się ono zawadzać, przeszkadzać, opóźniać. Sprawiedliwość, która chcę się realizować poza prawem, musi się obrócić w swoje przeciwieństwo.</u>
          <u xml:id="u-107.16" who="#TadeuszMazowiecki">Uważałem, i w dalszym ciągu uważam, iż na dłuższą metę nie można prowadzić skutecznej polityki, która nie byłaby zbudowana na fundamencie prawdy. Ważną zasadą, którą starałem się realizować kierując pracami rządu było mówienie społeczeństwu prawdy: prawdy o stanie gospodarki, o możliwościach państwa, o trudnym czasie, przez jaki musimy przejść, jeśli pragniemy uczynić Polskę krajem dostatnim, a życie Polaków lepszym. Z pewnością nie zawsze potrafiliśmy z tą prawdą skutecznie dotrzeć do społeczeństwa. Była to poważna słabość naszej pracy. Nikt jednak nie może w dobrej wierze postawić zarzutu kierowanemu przeze mnie rządowi, iż próbował społeczeństwo wprowadzić w błąd, pokazywać nierealną perspektywę drogi do pomyślności i zamożności. Nie próbowaliśmy wzbudzać nadziei bez pokrycia. Ta zasada w polskich warunkach powinna obowiązywać ze szczególną mocą, gdyż przez dziesięciolecia społeczeństwo było karmione fałszem i roztaczano przed nim nierealne miraże. W społeczeństwie ubogim, borykającym się z tak wieloma trudnościami, związanymi z wychodzeniem z systemu komunistycznego, nie wolno rzucać słów na wiatr. Wcześniej czy później przychodzi za to płacić rachunek. Rzetelność wymaga dziś zwłaszcza przestrzeżenia przed wszystkim, co mogłoby wyrazić się powrotem do wielkiej inflacji.</u>
          <u xml:id="u-107.17" who="#TadeuszMazowiecki">Fundamentem naszego działania było wzajemne zrozumienie społeczeństwa i rządu. Od samego początku byłem przeświadczony, że tak trudnego zadania, jakie przypadło w udziale naszemu rządowi nie można wypełnić bez zrozumienia i współudziału społeczeństwa. Przez długie miesiące mieliśmy dowody, że to zaufanie jest. Byliśmy rządem jednoczącym społeczeństwo wokół dwóch nadrzędnych celów — wyprowadzenia kraju z kryzysu gospodarczego i zbudowania państwa demokratycznego. Niestety, ta zgoda narodowa została zburzona. Ewolucyjna droga do demokracji i dopiero rozpoczęta reforma gospodarcza stanęły pod znakiem zapytania.</u>
          <u xml:id="u-107.18" who="#TadeuszMazowiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Decyzję o dymisji rządu podjąłem w zgodzie z własnym sumieniem i z akceptacją rządu, gwarantując pełnienie przez rząd jego konstytucyjnych funkcji do czasu utworzenia nowego gabinetu. Ster państwa nie został porzucony. Budujemy system demokratyczny i wszyscy musimy szanować obyczaje demokracji. Daleki jestem od utożsamiania stopnia poparcia udzielonego mi w wyborach prezydenckich ze stopniem poparcia dla programu rządowego. Dramat sytuacji polegał jednak na tym, że rozbudzone w kampanii prezydenckiej oczekiwania i składane obietnice są nie do pogodzenia z kontynuacją dotychczasowego programu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-107.19" who="#TadeuszMazowiecki">Tak rozumiejąc werdykt wyborów uszanowałem wolę większości przedstawiając dymisję rządu. Przewodzenie rządowi i realizowanie trudnego przejścia do gospodarki rynkowej wymaga dziś w polskich warunkach szerokiego poparcia społecznego i politycznego, głębokiego zrozumienia ze strony różnych warstw społecznych.</u>
          <u xml:id="u-107.20" who="#TadeuszMazowiecki">Jest też rzeczą zrozumiałą, że nowy prezydent powinien mieć pełną swobodę w wyborze osoby premiera. Przez 45 lat przyzwyczajeni byliśmy w Polsce, że obóz rządzący wyznaje zasadę: „władzy raz zdobytej nie oddamy”. Gdy obejmowałem urząd premiera, mieliśmy wszyscy świadomość niezwykłości tamtej chwili. Zobowiązaliśmy się wtedy jednak dążyć do normalności, do systemu, w którym zmiana rządu nie musi następować wyłącznie drogą rewolucyjną.</u>
          <u xml:id="u-107.21" who="#TadeuszMazowiecki">Ta zmiana, która się dziś dokonuje, choć bolesna, jest też systemem normalności, do jakiej doszliśmy. Jest świadectwem, jak wiele — na drodze od państwa totalitarnego, do państwa demokratycznego — przebyła już Polska w ciągu ostatnich 15 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-107.22" who="#TadeuszMazowiecki">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Chciałbym na koniec podziękować Wysokiej Izbie za współpracę z rządem, którym kierowałem. Bywały na tej sali momenty niełatwe w tej współpracy, ale o jej obrazie decydują te dziesiątki ustaw, w które wspólnie ujęliśmy życie publiczne demokratycznej Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-107.23" who="#TadeuszMazowiecki">Podziękowanie takie składam również Wysokiemu Senatowi. Chciałbym także podziękować panu prezydentowi, z którym współpraca premiera i rządu układała się przez cały ten czas dobrze. Nowo wybranemu prezydentowi ponawiam z tego miejsca życzenia owocnej działalności dla wspólnego dobra naszej ojczyzny. W szczególny sposób dziękuję wszystkim, którzy trwali ze mną i z rządem w zrozumieniu i zaufaniu do końca.</u>
          <u xml:id="u-107.24" who="#TadeuszMazowiecki">Czeka nas trudny czas. By przejść przezeń wspólnie, konieczny będzie nowy consensus głównych sił politycznych w Polsce. Nie oznacza to powrotu do sztucznej jedności. Teraz, zachowując tożsamość nowo powstałych obozów politycznych, musimy się porozumieć w sprawach dla Polski nadrzędnych, wznosząc się ponad wzajemne urazy.</u>
          <u xml:id="u-107.25" who="#TadeuszMazowiecki">Wartości, którym służyłem, będę bronił nadal w interesie Polski otwartej, tolerancyjnej i demokratycznej, Polski wiernej swym najlepszym tradycjom narodowym i chrześcijańskim, Polski, o której innym już kształcie sam naród wydaje świadectwo, zwracając się: „Ojczyznę wolną pobłogosław Panie”. Polski, której dobro jest pod każdym naszym zniechęceniem, ponad urazami i porażkami. Te mijają, a ona trwa.</u>
          <u xml:id="u-107.26" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu prezesowi Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#WysokaIzbo">Przypominam, że Sejm zdecydował w głosowaniu, aby w debacie nad sprawozdaniem z działalności rządu zabrali głos tylko przedstawiciele klubów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#WysokaIzbo">Przystępujemy obecnie do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#WysokaIzbo">W imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zabierze głos poseł Mieczysław Gil.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#MieczysławGil">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! 12 września ubiegłego roku Sejm powołał rząd, rząd którego misja dobiega właśnie końca. Wydarzenia w Polsce i w świecie w ciągu minionych 14 miesięcy biegły tak szybko, iż nie od rzeczy będzie przypomnieć, że we wszystkich krajach naszej części Europy rządzili wówczas niepodzielnie komuniści, że mur berliński trwał, a próby jego burzenia spotykały się z ostrą reakcją. Solidarność zaś po 9 latach legalnej i nielegalnej działalności, odbudowując swoje struktury związkowe, inspirowała proces zmian systemowych w kraju, delegowała jednocześnie swoich ludzi do tworzącego się rządu.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#MieczysławGil">Dramatyczną sytuację Polski charakteryzował jednak deficyt budżetowy i wyniszczająca hiperinflacja. Powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu w krajach dawnego bloku radzieckiego stanowiło kolejny krok na drodze rozpoczętej obradami przy okrągłym stole. Był to — trzeba przypomnieć — rząd koalicyjny, w którym jeszcze przez wiele miesięcy resorty obrony i spraw wewnętrznych znajdowały się w rękach ludzi starego układu. Jeszcze dziś w składzie tego rządu jest przecież dwóch ministrów dawnej PZPR, oraz pięciu z ZSL i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#MieczysławGil">Jednocześnie jednak powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego było początkiem zupełnie nowej drogi — drogi odwrotu od komunizmu i budowania suwerenności Polski. Nazwiska premiera i ministra spraw zagranicznych pozostaną symbolem powrotu Polski do rodziny wolnych narodów i skutecznego działania w interesie polskiej racji stanu, budując fundament dla wolnej Polski w rodzinie wolnych krajów Europy. Rząd odbudował również fundamenty wolności obywatelskich przygotowując wraz z parlamentem reformę samorządową, likwidując instytucję cenzury i monopol państwa w dziedzinie środków społecznego przekazu. Rozwiązano Służbę Bezpieczeństwa, reformuje się resort Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, dokonują się zmiany w wojsku.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#MieczysławGil">Nie jesteśmy dziś wolni jednak od kłopotów. Wiele trudności przerosło nasze oczekiwania, ale żyjemy w kraju wolnym. Zasadnicza reforma gospodarki, czy raczej tworzenie całkowicie nowego systemu gospodarczego, jest przedsięwzięciem nie mającym precedensu w historii. Na drodze przechodzenia od gospodarki realnego socjalizmu do gospodarki rynkowej nie mamy poprzedników, mamy tylko naśladowców. To trudne przedsięwzięcie odbywa się w warunkach komplikowanych dodatkowo okolicznościami zewnętrznymi. Wymienię załamanie się gospodarki krajów postkomunistycznych i Związku Radzieckiego — przez wiele lat głównych partnerów handlowych Polski — skutki zjednoczenia Niemiec, a w ostatnich miesiącach nowy kryzys związany z sytuacją w Zatoce Perskiej.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#MieczysławGil">Wspierany przez Sejm kierunek polityki gospodarczej wiązany z nazwiskiem wicepremiera Balcerowicza pozwolił zahamować inflację już w II połowie ubiegłego roku, umocnił złotówkę, zapewnił jej wewnętrzną wymienialność i uczynił Polskę wiarygodnym partnerem na arenie międzynarodowej, otwierając realną szansę umorzenia zasadniczej części polskich długów. Interes kraju wymaga kontynuacji tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#MieczysławGil">Podjęto konieczną i jednocześnie bardzo trudną do powszechnej akceptacji zmianę stosunków własnościowych w gospodarce. Stanowi to jedną z ważnych zmian systemowych niezbędnych w gospodarce rynkowej. Ogromny niepokój społeczny wzbudza jednak recesja gospodarcza. Czy jest to recesja ozdrowieńcza czy też gorączka wyniszczająca i tak osłabiony organizm? Trudno rozwijać tu szczegółową dyskusję, wydaje się jednak, że żelaznej konsekwencji wicepremiera Balcerowicza nie towarzyszyła równie twarda konsekwencja i wspomaganie osób odpowiedzialnych za inne resorty.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#MieczysławGil">Szczególnym obciążeniem dla ustępującego rządu jest brak programu polityki rolnej, który mimo zapowiedzi, nie został opracowany do chwili zmiany na stanowisku ministra rolnictwa, co jednak nastąpiło dopiero we wrześniu bieżącego roku. Skutkiem braku programu rolnego jest negatywna ocena działań rządu ze strony znacznej części ludności wiejskiej. Tej negatywnej oceny nie zmienia nawet korzystna dla rolników reforma systemu ubezpieczeń społecznych i systemu emerytalnego, opracowana przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#MieczysławGil">Po raz pierwszy polskie społeczeństwo zetknęło się ze zjawiskiem bezrobocia. Bezrobocie, jakkolwiek w pewnym zakresie nieuchronne w gospodarce rynkowej, zawsze pozostanie zjawiskiem społecznie niekorzystnym. Działania rządu zmierzające do łagodzenia skutków bezrobocia, a zwłaszcza te, które powinny zmierzać do ograniczenia samego bezrobocia, nie były wystarczająco skuteczne, a przede wszystkim nie były wystarczająco zrozumiałe dla społeczeństwa. Niezrozumiałe były, niestety, dla społeczeństwa także inne działania rządu. Zabrakło klarownej polityki informacyjnej. Brak społecznej komunikacji, brak owego „przełożenia” prowadził do marnowania poważnych zasobów aktywności społecznej, wywoływał poczucie frustracji u tych obywateli, którzy w zachodzącym procesie przebudowy kraju nie widzieli miejsca dla własnej indywidualnej aktywności.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#MieczysławGil">Mimo wysiłków, które — jak się wydaje — były podejmowane, nie udało się rządowi zbudować jasnego i drożnego systemu selekcji kadr. W bardzo wielu dziedzinach polityka kadrowa budziła zastrzeżenia, przyczyniając się do pogorszenia obrazu działań rządu w oczach społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-110.9" who="#MieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny od początku współdziałał z rządem w przebudowie systemu politycznego i gospodarczego. Było to współdziałanie aktywne i krytyczne. Podejmowaliśmy setki inicjatyw w sprawach najważniejszych i drobnych. W niektórych przypadkach nasze działania były skuteczne, w innych niestety nie. Nie udało się nam, mimo bardzo wielu wysiłków, doprowadzić do zmiany czy raczej ukształtowania polityki informacyjnej rządu. Nie jest, niestety, wciąż akceptowana elementarna prawda, iż najważniejsze jest nie to, co zostało powiedziane, ale jak zostało to zrozumiane i przyjęte przez odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-110.10" who="#MieczysławGil">Demokratyczne zasady, które stały się już w Polsce rzeczywistością sprawiają, że przyjmujemy dziś dymisję rządu. Sytuacja polityczna ukształtowana w wyniku wyborów prezydenckich wskazuje na potrzebę zmiany władzy wykonawczej. Dymisja Rady Ministrów otwiera drogę dla dokonania takich zmian, zgodnie z wolą wyborców, Obywatelski Klub Parlamentarny będzie więc głosować, różniąc się wewnętrznie w ocenach poszczególnych fragmentów i szczegółów działania rządu, za przyjęciem jego dymisji, wyrażając jednocześnie przekonanie, iż prace rządu kierowanego przez Tadeusza Mazowieckiego poszerzyły drogę do Polski wolnej i suwerennej, opartej na poszanowaniu godności człowieka. Uważamy, iż przyjmując dymisję Sejm winien jednocześnie powierzyć ustępującej Radzie Ministrów pełnienie obowiązków do czasu powołania nowego rządu.</u>
          <u xml:id="u-110.11" who="#MieczysławGil">Na koniec chciałbym w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego podziękować ustępującym ministrom, zwłaszcza zaś premierowi Tadeuszowi Mazowieckiemu, którego nazwisko pozostanie w historii Polski.</u>
          <u xml:id="u-110.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej zabierze głos poseł Włodzimierz Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku, Panie Premierze, Panie, Panowie Posłowie! Dzień dzisiejszy przejdzie do historii jako dzień upadku pierwszego od dziesięcioleci w Polsce i Europie Wschodniej niekomunistycznego rządu, tego rządu, którego powołanie przytłaczającą większością głosów tej Izby spotkało się z tak wielką aprobatą społeczeństwa kilkanaście miesięcy temu. Mimo że o odwołaniu rządu zadecyduje formalnie Sejm, w rzeczywistości rozstrzygnięcie zapadło już wcześniej, poza parlamentem i bez związku z jego działaniem. Jest to ważne wydarzenie. Rodzi ono pytanie o przyczyny i okoliczności dymisji. Odpowiedź na nie łączy się z potrzebą obiektywnej i sprawiedliwej oceny rządu premiera Mazowieckiego. Merytoryczna ocena ludzi i instytucji powinna stać się trwałym wyznacznikiem demokratycznej kultury politycznej, powinna zastąpić praktykę niszczenia poprzedników i przeciwników. Tylko tą drogą możemy też formułować racjonalne wnioski, które powinny być rozważane przy programowaniu prac następnego gabinetu.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Wysoki Sejmie! Największym kapitałem ustępującego rządu były nadzieje i zaufanie społeczeństwa. Z nich wyrastała ta zdumiewająca nas samych i świat gotowość do ponoszenia wyrzeczeń, na jaką nie mógł liczyć żaden poprzedni gabinet i jaka nie będzie już udziałem następców. Przedwczesne zużycie tego kapitału, prowadzące do zastąpienia oczekiwań i wiary zniechęceniem i obawami to wielka porażka elit politycznych kierujących w ostatnich kilkunastu miesiącach działaniem państwa i współkształtujących klimat życia politycznego, to również wynik błędów popełnionych przez sam rząd. Klub lewicy poparł ten rząd w chwili powołania. Konsekwentnie wspieraliśmy go w wielu trudnych przedsięwzięciach reformujących system państwa. Często wymagało to od nas, nie kryjemy tego, wewnętrznego przełamania się, dochodzenia do nowego rozumienia problemów politycznych i gospodarczych. Równocześnie od dawna otwarcie i stanowczo wskazywaliśmy na potrzebę korekt w programie i samym działaniu rządu. Nie zawsze znajdowaliśmy zrozumienie Wysokiej Izby i rządu dla tej krytyki. W lipcu zarzucono nam przejście do otwartej opozycji. We wrześniu spotkaliśmy się z ostentacyjną niechęcią, śmiechem i oburzeniem ze strony osób przekonanych o swej nieomylności.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Konsekwentnie odnosiliśmy się do rządu zgodnie z formą „tak, ale”… Nie wynikało to z oportunizmu, ale z poczucia współodpowiedzialności za bieg spraw publicznych, z przekonaniem, że znacznie rozsądniej jest korygować niż obalać, poprawiać niż niszczyć. Uważaliśmy zawsze, że gra polityczna musi kończyć się tam, gdzie idzie o polską rację stanu, wiarygodność w oczach świata i elementarne zasady bezpieczeństwa państwa. Próba uniemożliwienia niedawno premierowi poinformowania Sejmu o spotkaniu KBWE w Paryżu wskazuje, że te prawdy dla nas oczywiste nie są oczywiste dla wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Klub lewicy nie chcę i nie musi dzisiaj uczestniczyć w żenującej rywalizacji o miejsce w pierwszym szeregu krytyków ustępującego rządu. Przeciwnie, chcemy wyraźnie stwierdzić, że rząd ten ma na swoim koncie szereg oczywistych zasług. Jedną z największych nie docenianych, a ostatnio wręcz podważanych zasług jest to, że w kraju i społeczeństwie ogromnych napięć i emocjonalnych przeciążeń rząd, mimo różnych potknięć, umiał trzymać się zasady ewolucyjnych, pokojowych przekształceń. Skala i głębokość zasadniczych zmian ustrojowych i gospodarczych odpowiadały społecznemu oczekiwaniu na przełom, choć nie można tego powiedzieć o treści i kierunkach tych zmian, przynajmniej nie o wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Znaczącym osiągnięciem rządu były w pierwszym kwartale tego roku rezultaty reform gospodarczych stwarzające podstawę do wyprowadzenia kraju z kryzysu. Na odnotowanie zasługuje duża aktywność międzynarodowa naszej dyplomacji. Bez względu na rozmiar uzasadnionej krytyki, rządowi premiera Mazowieckiego należy się podziękowanie za wielką pracę i nie budzące wątpliwości intencje.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Ten rząd ma już trwałe miejsce w polskiej historii, miejsce, jakiego nie może być pewien żaden z następnych gabinetów. Nie zmieniają tego faktu popełnione błędy.</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Jedną z głównych wad rządu była jego nieelastyczność i nieumiejętność wyciągania wniosków z ewidentnych niepowodzeń i potknięć. Już późną wiosną stało się oczywiste, że zarówno pewne założenia programu gospodarczego, na przykład wiara w omnipotencję wolnego rynku, jak i niektóre zapowiedzi np. o terminie wychodzenia z recesji, były błędne. Niestety, nie wyciągnięto z tego wniosków, z uporem trzymając się wcześniejszych ustaleń, nawet za cenę ryzyka, że narastający opór społeczny może zagrozić samej istocie reform. Nakładało się na to fatalne porozumienie rządu ze społeczeństwem i ugrupowaniami politycznymi. Brak kontaktu i konsultacji, niechęć do poznawania i przyjmowania cudzych opinii, wreszcie zła polityka informacyjna są tego przykładem. Zapowiadane przez rząd wskaźniki inflacji zostały przekroczone dwukrotnie, bezrobocia — trzykrotnie, spadku produkcji — sześciokrotnie. Mimo to nikt nie umiał dostatecznie wyjaśnić tego zjawiska. Ograniczono się do zapewnień, że wszystko jest w najlepszym porządku. Przez wiele miesięcy rozlegała się, także w tej sali, krytyka polityki rządu wobec wsi i rolnictwa. Do rangi symbolu urasta fakt, że założenia polityki rolnej przedstawiono Sejmowi dopiero tuż przed upadkiem rządu. Bardzo problematyczne osiągnięcia polityki oświatowej, porażki w dziedzinie kultury, budownictwa mieszkaniowego i walki z bezrobociem wywołały uzasadnione niezadowolenie ludzi młodych. Dyktowany uprzedzeniami ideologicznymi, niechętny stosunek do przedsiębiorstw państwowych, dyskryminowanych fiskalnie, pogorszenie warunków działania znaczącej części rzemiosła to przyczyna niezadowolenia milionów mieszkańców miast. Wszystko to tworzyło obiektywne warunki do pośredniego zakwestionowania mandatu rządu pana Tadeusza Mazowieckiego w trakcie kampanii wyborczej i w głosowaniu 25 listopada.</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#WłodzimierzCimoszewicz">W zaistniałej sytuacji klub lewicy odnosi się ze zrozumieniem do decyzji o dymisji rządu, choć z pewnym zdziwieniem odnotowaliśmy gwałtowne jej podjęcie. Rozumiemy, że rząd — poza wyciągnięciem wniosków politycznych z wyników wyborów — nie chcę i nie może brać na siebie odpowiedzialności za spełnienie łatwych obietnic i zapowiedzi szybkich, prostych rozwiązań, jakie w ostatnich tygodniach oferowano społeczeństwu. Nie ukrywamy jednak równocześnie, że w naszym przekonaniu byłoby korzystniej, by obecny gabinet po niezbędnych korektach programowych i personalnych kontynuował swoją pracę. Należy ubolewać, że kolejny raz w historii Polski ci, którzy podjęli się zadania reform gospodarczych i społecznych ponoszą porażkę. Oby nie stało się to również porażką tych reform.</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Obecny układ polityczny w Polsce odchodzi od kształtu z czasów rozwiązań przy okrągłym stole. Dziś określa go przede wszystkim wewnętrzna sytuacja w obozie władzy. Ostatnie wybory dostarczyły też ważnej wiedzy o społecznym poparciu dla różnych sił politycznych. Baza polityczna tego układu może być wyraźnie określona dopiero w wyborach parlamentarnych. Do tego czasu opowiadamy się za pragmatycznymi rozwiązaniami, opartymi przede wszystkim na kryterium fachowości.</u>
          <u xml:id="u-112.10" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Ze swej strony niezmiennie deklarujemy współodpowiedzialność za rozwiązywanie trudnych polskich problemów. W naszym przekonaniu z doświadczeń rządu premiera Mazowieckiego wynika jako podstawowa nauka potrzeba ciągłego poszukiwania poparcia społecznego, umiejętności współdziałania z różnymi siłami społecznymi i koncentrowania się na skutecznym i trwałym rozwiązywaniu problemów gospodarczych i socjalnych. Nie wolno ulec pokusie posunięć przynoszących jedynie złudną, chwilową poprawę czy też odwracających uwagę społeczną od spraw najważniejszych, przez wzmaganie napięć i emocji. Od woli i umiejętności korzystania z tych praw przez parlament, prezydenta i nowy rząd zależeć będzie w dużej mierze, czy wysiłek i wyrzeczenia milionów obywateli nie pójdą na marne, czy raz jeszcze nie będziemy musieli zaczynać od nowa.</u>
          <u xml:id="u-112.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego głos zabierze poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W jakże odmiennych warunkach, a także w odmiennej atmosferze przychodzi nam dzisiaj snuć rozważania nad sprawozdaniem ustępującego rządu oraz dokonywać oceny rezultatów jego pracy od tej, gdy w głębokiej nadziei i zaufaniu powierzyliśmy mu ster państwa i naszej gospodarki. Wówczas w pełni ufaliśmy słowom Tadeusza Mazowieckiego, wypowiedzianym w Sejmie 24 sierpnia 1989 r., że długofalowym strategicznym celem poczynań rządu będzie przywrócenie Polsce instytucji gospodarczych od dawna znanych i sprawdzonych. Rozumiem przez to — mówił wówczas Tadeusz Mazowiecki — powrót do gospodarki rynkowej oraz roli państwa zbliżonej do rozwiniętych gospodarczo państw. W ślad za tą deklaracją rząd przystąpił do realizowania polityki gospodarczej zwanej planem Balcerowicza, polityki, która miała zlikwidować groźną inflację, a następnie doprowadzić do procesów rozwojowych polskiej gospodarki przy założeniu wprowadzenia pełnego uruchomienia mechanizmów rynkowych oraz przeprowadzenia zmian strukturalnych w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#JózefZych">Niestety, już w pierwszym okresie działalności rząd popełnił błąd rozpoczynając przebudowę gospodarki i jej równoważenie w warunkach i na bazie recesji, a nie wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#JózefZych">Przystępując od początku klubowego wystąpienia do krytycznej oceny działalności rządu, pragnę podkreślić, że ocena ta jest ostrzejsza, gdyż wynika także z faktu opozycyjnego stanowiska naszego klubu w stosunku do rządu, a także z faktu, iż jako klub uczestniczyliśmy w tworzeniu tego rządu i bardzo na niego liczyliśmy. Z drugiej jednak strony pragniemy, aby ocena ta była sprawiedliwa i uwzględniała realne warunki, w jakich przyszło mu działać, a więc uwarunkowania wewnętrzne, takie jak: konieczność utrwalenia podstaw demokracji, przejście od systemu nakazowo-rozdzielczego do rynkowego, przejście na cywilnoprawne regulacje stosunków gospodarczych oraz zewnętrzne: utworzenie zjednoczonego państwa niemieckiego, jako potężnego organu gospodarczego, przemiany w Związku Radzieckim, kryzys w Zatoce Perskiej itd.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#JózefZych">Dostrzegamy pozytywne elementy polityki gospodarczej rządu, a więc doprowadzenie do wymienialności pieniądza, rozpoczęcie trudnego procesu przekształceń własnościowych z wszystkimi jego uwarunkowaniami, o czym będzie jeszcze mowa, a także próbę budowy zrębów wspólnej Europy. Oczekujemy, że pozytywne wyniki i kierunki działań podjęte przez obecny rząd będą realizowane także przez przyszły rząd.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#JózefZych">W warunkach polskich realizacja bardzo trudnego programu gospodarczego przypadła na okres wciąż pogarszającej się sytuacji materialnej społeczeństwa i związanych z tym trudności zaopatrzeniowych, zwłaszcza w produkty spożywcze i przemysłowe pierwszej potrzeby. Sejm z inicjatywy rządu przyjmował kolejne akty prawne, dotyczące przebudowy gospodarczej, często w dużym pośpiechu i bez wymaganej analizy. Ta gruntowna przebudowa systemu gospodarczego wymagała od początku poszukiwania pełnej akceptacji społeczeństwa dla zmian własnościowych, konsultacji z załogami pracowniczymi oraz kadrą kierowniczą w zakładach pracy, a przede wszystkim postawienia na najważniejszą w warunkach polskich sprawę wyżywienia narodu przy pełnym wykorzystaniu możliwości własnego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego od początku zwracał uwagę na konieczność utworzenia realnego programu gospodarczego, który na pierwszym miejscu stawiałby sprawę wyżywienia narodu i w tym kontekście żądał opracowania założeń polityki rolnej. Polityka taka musiałaby uwzględniać nie tylko stan polskiego rolnictwa, ale także wprowadzenie takich mechanizmów rynkowych, które stymulowałyby jego rozwój.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#JózefZych">Do niezbędnych elementów zaliczaliśmy wówczas:</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#JózefZych">— utrzymanie w ograniczonym zakresie interwencjonizmu państwowego w rolnictwie, — utrzymanie niektórych dotacji do produkcji żywności, — wprowadzenie nisko oprocentowanych kredytów, — wprowadzenie minimalnych cen gwarantowanych, — wprowadzenie odpowiedniej polityki eksportowo-importowej produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#JózefZych">Wnosiliśmy także o poświęcenie miejsca sprawie ochrony środowiska, która ma przecież decydujące znaczenie dla ochrony gruntów i produkcji zdrowej żywności.</u>
          <u xml:id="u-114.9" who="#JózefZych">Jednym słowem, oczekiwaliśmy stworzenia warunków sprzyjających rozwojowi rolnictwa, warunków znanych na całym świecie, a zwłaszcza w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, na które w innych sprawach tak często powołujemy się. Na założenia takiej polityki trzeba było czekać aż 15 miesięcy, gdyż dopiero pod koniec listopada założenia tejże polityki rolnej zostały skierowane do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-114.10" who="#JózefZych">Akceptując generalny kierunek przemian gospodarczych, krytykowaliśmy rząd za błędny kierunek polityki rolnej, a właściwie za brak takiej polityki, który musiał doprowadzić w naszym kraju do zahamowania rozwoju rolnictwa, a konsekwencją tego może być w najbliższym czasie także kryzys żywnościowy.</u>
          <u xml:id="u-114.11" who="#JózefZych">Przestrogi posłów ludowców, a także tych, którzy widzieli zagrożenie dla produkcji rolnej, przyjmowane były często niechętnie. Rząd twierdził, że nie mają one, przynajmniej niektóre, uzasadnienia, a w skrajnych przypadkach niechętni ludowcom i wsi twierdzili wręcz, że uprawiamy w tej Izbie chłopski lament. Gorzka to prawda i żadna satysfakcja, że przestrogi i przewidywania Klubu Poselskiego PSL sprawdziły się. Polityka rolna wywołała wiele niekorzystnych zjawisk, takich jak: przeciwstawianie wsi miastu na tle niedostatecznie rozumianego problemu stałego wzrostu cen produktów żywnościowych w mieście, w sytuacji trudności w zbywaniu tych produktów przez rolników, protesty rolników wynikające z niepohamowanego wzrostu cen środków produkcji, nie pozostających w żadnej proporcji do wzrostu produktów rolnych, a także trudności w ich zbywaniu. Puszczony na żywioł i niekontrolowany w tak trudnym okresie przejściowym wzrost cen uderzał zarówno w mieszkańców wsi, jak i miast. W sytuacji gdy na skutek gwałtownego wzrostu cen spadała stopa życiowa ludności, obowiązkiem rządu było podjęcie kroków do zapanowania nad nieuzasadnionym wzrostem cen, a nie bezwzględne realizowanie zasady: „niech rynek sam reguluje ceny”. Umiarkowana kontrola cen wcale nie zagroziłaby zasadniczemu kierunkowi przeobrażeń, uczyniłaby je łagodniejszymi i znośniejszymi dla społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-114.12" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Słuszne przekształcenia własnościowe, w tym prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, zapoczątkowane zostały w warunkach nieprzygotowania do tego załóg pracowniczych oraz kadry kierowniczej. Podstawy prawne do takich przekształceń zostały ustalone prawidłowo. Działania opierają się zbyt często na założeniach teoretycznych oraz, jak nam wczoraj powiedział pan minister Kuczyński, na opiniach i doświadczeniach ekspertów zachodnich, ekspertów, którzy — jak dowodzi praktyka — często nie rozumieją polskich realiów, nie uwzględniają naszych uwarunkowań i często na siłę chcą wtłoczyć obce przepisy do polskiego prawa.</u>
          <u xml:id="u-114.13" who="#JózefZych">Wątpliwości budzi praktyka rozpoczęcia prywatyzacji od zakładów pracy najlepszych, a demonopolizacji bardziej dla doktrynerskiej zasady niż taktycznej potrzeby. Można np. mieć wątpliwości, czy w sytuacji, gdy Agencja Rynku Rolnego nie posiada dostatecznego zaplecza do skupu produktów rolnych, nie mówiąc już o środkach pieniężnych, uzasadnione jest pogarszanie sytuacji w skupie zbóż i magazynowanie poprzez branie pod jeden młotek wszystkich jednostek państwowych zakładów zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-114.14" who="#JózefZych">Klub Poselski PSL ma istotne wątpliwości, czy prowadzona bez dostatecznego przygotowania prywatyzacja określonego przedsiębiorstwa powinna się ograniczać tylko do zmiany właściciela czy posiadacza. Nadrzędne, naszym zdaniem, powinno być w przypadku prywatyzacji określenie celów ekonomicznych, dążenie do poprawy jakości, osiągnięcie konkurencyjności, co powinno doprowadzić do aktywizacji zawodowej, a nie pozbawienia pracy. Dziwna to sprawa, ale w procesie prywatyzacji, jej właściwym przebiegu oraz trosce o to, aby przyniosła ona wymierne efekty załodze i społeczeństwu obserwuje się dużą bezradność związków zawodowych. Odnosi się nawet wrażenie, jak gdyby zapomniały one o swoim statutowym obowiązku ochrony interesów zatrudnionych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-114.15" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! W sprawozdaniu rządu, w części odnoszącej się do rolnictwa, tam gdzie nie sposób powiedzieć o występujących trudnościach i niepowodzeniach używa się np. określenia, że to zdaniem rolników trudności te występują, tak jak gdyby rząd nadal nie podzielał poglądu, iż sytuacja w rolnictwie jest krytyczna. Wprawdzie w przedłożonych Wysokiej Izbie założeniach polityki rolnej mówi się bardzo pięknie i słusznie, iż „rolnictwo jest i pozostanie jednym z podstawowych działów gospodarki narodowej, decydujących o warunkach bytu ludności, o odbudowie i pomyślnym rozwoju gospodarki polskiej” oraz że jego rozwój „sprzyja przezwyciężaniu kryzysu ekonomicznego”, ale jednocześnie na przykład zaniedbano sprawę regionalizacji polityki rolnej, której prowadzenie w zróżnicowanych warunkach polskich jest niezbędną koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-114.16" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Skoncentrowałem się na niektórych zagadnieniach niepowodzeń rządu. Niepowodzenia rządu są także niepowodzeniami tegoż Sejmu, a także nas, posłów, którzy głosowaliśmy za powołaniem tego rządu. Życie brutalnie dowiodło, że na rozwichrzonych wodach polskiej demokracji, w miarę stabilną instytucją pozostał Sejm. Jeżeli pomimo to nie mógł on skutecznie zapobiec w porę licznym niepowodzeniom, jest to także wynikiem częstego ulegania presji rządu do szybkiego przyjmowania projektów ustaw, a także niezbyt wnikliwej analizy polityki rządu i zjawisk gospodarczych, które powstawały w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-114.17" who="#JózefZych">Z doświadczeń, które dziś doprowadzają do dymisji rządu, nasuwa się nieodparty wniosek — w każdej sytuacji oraz w stosunku do wszystkich organów bez wyjątku Sejm powinien i musi prowadzić zdecydowaną politykę kontroli, rozważnego procesu legislacyjnego, a zwłaszcza musi pamiętać, że on i tylko on jest najwyższym przedstawicielem narodu i w ostatecznym rozrachunku z jego wolą muszą się liczyć wszystkie inne organy państwa.</u>
          <u xml:id="u-114.18" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Byłoby dużym uproszczeniem twierdzenie, że rząd miał same niepowodzenia. Na wielu odcinkach zrobił wiele. Słuszne są założenia programu ochrony zdrowia i środowiska naturalnego. Należy odnotować znaczny postęp w uregulowaniu niektórych kwestii dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników, obrotu ziemią, przekształceń w sądownictwie itd.</u>
          <u xml:id="u-114.19" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Mojemu klubowi przyszło także przez wiele miesięcy współpracować z tym rządem. Pomimo tej krytycznej oceny, a także niepowodzeń w naszym rolnictwie, obowiązkiem naszym, obowiązkiem uczciwości jest oddanie tego, co temu rządowi się należy i podziękowanie mu za przyjęcie podstawowych założeń, które mogą być kontynuowane przy uwzględnieniu tego wszystkiego, co się nam nie powiodło. Za tę dotychczasową współpracę, a także za podjęcie tego żmudnego trudu w imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego dziękuję rządowi.</u>
          <u xml:id="u-114.20" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Klub poselski, który wywodzi swój rodowód ze wsi, ocenia działania rządu przez pryzmat niepowodzeń w dziedzinie gospodarczej, w tym w szczególności w gospodarce rolnej. To właśnie bezskuteczne upominanie się o problem polityki żywnościowej i rolnej było bezpośrednią przyczyną przejścia PSL do opozycji parlamentarnej. Oczekujemy, że przyszły rząd wyciągnie właściwe wnioski z sytuacji w polskim rolnictwie. Jeżeli uwzględni w racjonalny sposób problemy rolnictwa i gospodarki żywnościowej, będziemy go wspierać. Jeżeli nie, będziemy go krytykować i żądać określonych działań w interesie całego społeczeństwa, a nie jak się nam to często próbuje wmawiać, w partykularnym interesie rolników.</u>
          <u xml:id="u-114.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej głos zabierze poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej uważa, że przeprowadzona w dniu dzisiejszym ocena rządu obciążona jest dwiema ułomnościami. Pierwsza z nich wynika z faktu, że ocena ta przeprowadzona jest w stosunkowo krótkim okresie od momentu powołania rządu i podjęcia przez ten rząd tak trudnego procesu transformacji ustrojowej, co powoduje, że szereg jego inicjatyw jeszcze nie przyniosło konkretnych efektów. Druga ułomność wynika z faktu, że ocena ta jest przeprowadzana bezpośrednio po okresie kampanii wyborczej, która, niestety, nie była wolna od demagogicznych ocen rządu i wykorzystywania tych ocen dla uzyskania władzy.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#WiesławaZiółkowska">Mając jednak na uwadze nawet te ułomności, Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej uważa, że taka ocena jest jak najbardziej celowa, jeżeli nie konieczna, i dla społeczeństwa, i dla ustępującego rządu, i dla kandydatów do nowego rządu i myślę, że dla samej Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#WiesławaZiółkowska">Dla społeczeństwa ocena ta jest konieczna, ponieważ to społeczeństwo, które ma być społeczeństwem demokratycznym, państwem prawa, musi mieć pełną świadomość tego, że każdy kolejny rząd będzie rzetelnie oceniany za to, co zrobił dobrze i za to, co zrobił źle.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#WiesławaZiółkowska">Dla ustępującego rządu ocena ta jest konieczna, ponieważ ten rząd w istocie rzeczy rozpoczął najtrudniejszy proces transformacji ustrojowej, proces przekształcenia tego kraju w państwo prawa, państwo demokratyczne, państwo suwerenne, i proces zmian w gospodarkę rynkową. I temu rządowi należy się nasze zwykłe słowo: dziękujemy, panie premierze.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#WiesławaZiółkowska">I temu rządowi należy się rzetelna ocena również dlatego, że ten proces musi być kontynuowany, i to musi być kontynuowany mądrze.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#WiesławaZiółkowska">I w związku z tym uważam, że z tej oceny powinni skorzystać przyszli kandydaci do nowego rządu. Z tej oceny musi wynikać, jak dalece trudny jest proces transformacji w naszym kraju, z jakimi zagrożeniami można się spotkać. Z tej oceny musi wynikać, z jakimi problemami spotkają się przyszli kandydaci do nowego rządu, a główny z tych problemów to olbrzymia rozbieżność między oczekiwaniami społeczeństwa na rychłą poprawę jakości ich życia a możliwościami zaspokojenia tych potrzeb. Ta olbrzymia rozbieżność była kształtowana przez lata, pogłębiana szczególnie w ostatnim okresie, kiedy głęboko zakorzeniono w społeczeństwie świadomość, że wystarczy zmienić rząd i natychmiast poprawi się sytuacja, byt i jakość życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#WiesławaZiółkowska">Ta ocena jest również potrzebna samemu Sejmowi, myślę, głównie dlatego, że właśnie ten, a nie inny Sejm przyjął tzw. plan Balcerowicza. Co prawda ten Sejm przyjął program Balcerowicza w roku ubiegłym, w innych warunkach kształtowanych głównie przez dwa czynniki. Nad tą salą w roku ubiegłym ciążył duch rozliczenia i olbrzymia, nieprzeparta chęć do gwałtownych zmian ustroju politycznego i gospodarczego. Nad tą salą ciążył również duch euforii zwycięstwa „Solidarności” w wyborach czerwcowych i olbrzymiego poparcia społeczeństwa dla pierwszego niekomunistycznego rządu.</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#WiesławaZiółkowska">Dzisiaj mamy inną sytuację. Dzisiaj społeczeństwo dało wyraz temu, że w niewielkim stopniu akceptuje przyjętą w ubiegłym roku politykę społeczno-gospodarczą. I rodzi się pytanie, jak dalece ten Sejm potrafi uwzględnić ten fakt konstruując politykę przyszłego roku, bo właśnie nie żaden inny nowy Sejm, tylko ten będzie wyznaczał i konstruował cele społeczno-gospodarcze i ramy prawne polityki społeczno-gospodarczej roku przyszłego. Jeśli nawet rozwiążemy się za 2, 3, 4 miesiące, to nowy Sejm w praktyce merytorycznie zacznie funkcjonować jesienią przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#WiesławaZiółkowska">A więc pytanie: jeśli ten Sejm chcę korygować politykę społeczno-gospodarczą, jeśli chcę robić to tak mądrze, aby nie utracić tego, co uzyskaliśmy w ciągu mijającego roku, to ta korekta musi być poprzedzona rzetelną oceną, oceną tego co się udało i oceną błędów.</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#WiesławaZiółkowska">W swej wypowiedzi w imieniu Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej nie będę się koncentrowała na sukcesach rządu. Uważam, że zrobili to moi przedmówcy. Są one zawarte w bardzo obszernym publikowanym sprawozdaniu z działalności rządu za miniony okres. Chcę się skoncentrować jedynie na błędach i ujęłam je w cztery główne punkty.</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#WiesławaZiółkowska">Po pierwsze, uważam, że rząd mając pełną świadomość, jak dalece odmienna od dotychczasowej socjalistycznej koncepcji, funkcjonującej w tym kraju przeszło 40 lat, jest proponowana przez niego koncepcja polityki społeczno-gospodarczej, i mając pełną świadomość tego, że wprowadza ją bardzo szybko, niejako z zaskoczenia, nie uczynił nic albo niewiele, żeby wokół tej koncepcji skupić społeczeństwo. Nierzadkie są również opinie, że ten rząd potraktował społeczeństwo przedmiotowo. To społeczeństwo na takie traktowanie się nie godzi i dało temu wyraz.</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#WiesławaZiółkowska">Po drugie, myślę, że na ten brak zrozumienia samej istoty koncepcji i trudności związanych z transformacją ustroju nałożył się również jeszcze jeden bardzo istotny fakt, a mianowicie: brak infrastruktury dla funkcjonowania mechanizmów rynkowych, który spowodował, że ta makroekonomiczna monetarna i fiskalna polityka rządu nie znalazła przełożenia na szczebel mikroekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-116.13" who="#WiesławaZiółkowska">Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej uważa, że głównym powodem braku efektów propodażowych, wzrostu produkcji jest to, że w istocie rzeczy polityka gospodarcza była prowadzona tak, jakby ta infrastruktura dla funkcjonowania mechanizmów rynkowych już istniała, i jakby przedsiębiorstwa już nauczyły się reakcji rynkowych, i jakby struktura gospodarki nie była głęboko zdeformowana. I w związku z tym mamy do czynienia z recesją, i to nie dość, że głęboką, to jeszcze taką, która nie jest recesją korekcyjną, która nie powoduje eliminowania najnieefektywniejszych, najgorszych. To jest ten drugi błąd.</u>
          <u xml:id="u-116.14" who="#WiesławaZiółkowska">Po trzecie, rząd od początku przyjął dość dziwną dla nas filozofię reagowania na sygnały o nieprawidłowościach, tak w programie, jak i w bieżącej polityce, jak to niektórzy określają tzw. filozofię domina. Każda próba zmiany tego programu, zwłaszcza w pierwszym okresie funkcjonowania rządu, była przyjmowana jako zamach na rząd, zamach na program. I w zasadzie nie są to pojedyncze oceny, że rząd słabo reagował na sygnały tego parlamentu, a nawet że zbyt serio, zbyt poważnie nie traktował jego uchwał.</u>
          <u xml:id="u-116.15" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie czwarty zespół błędów, związanych z tym, o czym mówiłam przed chwilą, a mianowicie, chyba jednak w sumie rząd podejmował decyzje zbyt wolno, z pewnym opóźnieniem, nie reagował wyprzedzająco na podstawie przewidywanych zdarzeń gospodarczych i społecznych. Jako przykład można tu przytoczyć zbyt późną reakcję w mleczarstwie, w górnictwie, w zakresie rolnictwa, zbyt późne powołanie Agencji Rynku Rolnego. A gdzie efektywne funkcjonowanie funduszu zmian strukturalnych, który miał rozpocząć swoją pracę już od kwietnia bieżącego roku? Małe efekty, a niektórzy oceniają, że prawie żadne, jeśli chodzi o politykę mieszkaniową, brak koncepcji polityki ekologicznej i wreszcie również negatywnie oceniana polityka przemysłowa generalnie.</u>
          <u xml:id="u-116.16" who="#WiesławaZiółkowska">Nie wyczerpuję tu całej listy mankamentów i zarzutów, jakie można formułować pod adresem rządu, ale trzeba o jednym pamiętać, że wszystkie te zarzuty należy zestawić z niepodważalnymi sukcesami, osiągnięciami tego rządu. I trzeba je zestawić z niewątpliwą determinacją, odwagą, z niewątpliwą fachowością bardzo wielu członków tego rządu. Przy czym zestawiając właśnie i to dobre, i to złe, zada jemy sobie pytanie — i w tej sali, i poza nią — czy my wszyscy — i rząd, i Sejm — potrafiliśmy wykorzystać ten kolejny zryw wolnościowy Polaków, bo tak można określić zwycięstwo „Solidarności” w czerwcu 1989 r.? Czy optymalnie to wykorzystaliśmy? To po pierwsze. A po drugie, czy tę względną stabilizację nie można było okupić mniejszą recesją?</u>
          <u xml:id="u-116.17" who="#WiesławaZiółkowska">Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej nie ma jednoznacznej odpowiedzi — ani negatywnej, ani pozytywnej, nie dlatego, żeby nie chciał takiej oceny dokonać, ale dlatego, że ocena ta jest utrudniona, obciążona mankamentami, o których mówiłam na wstępie, i dlatego, że każdy, kto w dobrej wierze dokonuje oceny tego rządu musi pamiętać, z jakiego punktu on startował. Musi pamiętać o tym, jak trudny, niepowtarzalny, nie mający nigdzie wzorców jest to proces. Musi również pamiętać o tym, że nawet gdybyśmy nic nie robili, to — jak wskazują przykłady innych krajów postsocjalistycznych — na pewno napotkalibyśmy recesję, na pewno napotkalibyśmy szereg kłopotów gospodarczych, z którymi te kraje się w tej chwili borykają — przykład Bułgaria, Węgry, gdzie spadek produkcji w pierwszym półroczu wynosi 10%. Dokonując wreszcie tej oceny trzeba pamiętać o tym, że rzeczywiście proces tej transformacji ustrojowej, której my dokonujemy, przyniesie korzyści przede wszystkim w przyszłości, ale rodzi liczne zagrożenia i niebezpieczeństwa i że zapewne jeden rząd nie jest w stanie przeprowadzić nasze społeczeństwo przez ten trudny proces od początku do końca. Myślę, że zupełnie trzeźwo trzeba na to spojrzeć, czy my tego chcemy, czy nie, że metodą prób i błędów będziemy się uczyć demokracji, która musi się łączyć z odpowiedzialnością, która rodzi odpowiedzialność. Będziemy się uczyć mechanizmów rynkowych, ale i metodą prób i błędów będziemy dokonywać kolejnych zmian w rządzie i kolejnych wyborów kolejnych rządów. Oby to tylko były wybory trafniejsze.</u>
          <u xml:id="u-116.18" who="#WiesławaZiółkowska">Reasumując, próbując jednak dokonać jakiejś oceny działalności tego rządu, trzeba powiedzieć, że jeśli przyjąć jako nadrzędne kryterium rozpoczęcie tego procesu, głównie kryterium dokonania legislacyjnego przełomu zmian w ustroju politycznym i gospodarczym, to saldo jest wybitnie dodatnie na rzecz tego rządu. Jeśli jednak spojrzeć przez pryzmat pragmatyki, praktyki, tego jak ludzie to odbierają, to mamy liczne dowody na to, że to właśnie dodatnie saldo nie weryfikuje się pozytywnie, niestety, w odbiorze społecznym, że ludzie narzekają na jakość ich zużycia, że jest im trudniej, że czują się zagrożeni — i młodzież, i inwalidzi, właściwie wszystkie grupy społeczne.</u>
          <u xml:id="u-116.19" who="#WiesławaZiółkowska">Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej będzie głosował za dymisją rządu, mając nadzieję, że kolejny rząd będzie kontynuował proces rozpoczęty przez rząd pana premiera Mazowieckiego, będzie kontynuował w taki sposób, aby ocena tego kolejnego rządu mogła zawierać jeszcze więcej optymistycznych akcentów bezpośrednio odczuwalnych przez całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-116.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zwracam uwagę fotoreporterom, że nie mają wstępu na salę obrad. Gdyby pani poseł tak długo nie mówiła, to wcześniej bym to powiedział.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego pan poseł Lesław Lech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#LesławLech">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Obejmując urząd prezesa Rady Ministrów i prezentując propozycje rządowe, premier Tadeusz Mazowiecki powiedział; „Stoimy dziś przed dwoma głównymi problemami Polski przebudową polityczną państwa i wyprowadzeniem kraju z katastrofy gospodarczej. Zdaję sobie sprawę z powagi sytuacji, wiem jak ciężko będzie pogodzić oba te cele i realizować je równocześnie. Nowy rząd działać będzie pod presją, iż w każdej chwili budowa demokracji w Polsce, dopiero co rozpoczęta, może runąć w obliczu załamania ekonomicznego”.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#LesławLech">Wymienił też pan premier sprawy wymagające pilnego uregulowania, szczególnie w obszarze prawa, na którego fundamencie powinno opierać się państwo. Stwierdził również potrzebę harmonijnej współpracy z Sejmem, a także ze wszystkimi partiami i ugrupowaniami politycznymi obecnymi w parlamencie. Zwrócił uwagę na stosunek do tych ugrupowań politycznych, które pozostają poza parlamentem, a które winny znaleźć swe miejsce w procesie przemian. Dziś rząd, składając dymisję, przychodzi do Sejmu ze sprawozdaniem ze swojej działalności. Chciałbym stwierdzić, że nie byłoby właściwe poddawanie się treściom prezydenckiej kampanii wyborczej, w której rząd stał się obiektem ataku. Słuszne prawo do krytyki posłużyło doraźnym celom politycznym. Linię pracy rządu trzeba oceniać rzetelnie i spokojnie, ze świadomością, że tę linię przebudowy politycznej, gospodarczej akceptowały wspierające go siły polityczne i parlament. Akceptował ją również Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego — partii będącej członkiem koalicji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#LesławLech">Rząd pana premiera Mazowieckiego odegrał dziejową wręcz rolę w procesie odchodzenia od państwa komunistycznego. Doprowadził do złamania kręgosłupa odziedziczonego systemu gospodarczego. Polska dzisiaj jest innym krajem. Zapoczątkowano proces przemian na polskiej scenie politycznej. Rodzi się pluralizm polityczny, jest wolność słowa. Zdemontowano służby bezpieczeństwa i aparat represji. Polityka rządu charakteryzowała się konsekwentną budową państwa prawa i nowoczesnej demokracji. Taka filozofia sprawowania władzy umożliwiła bezbolesną likwidację komunizmu.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#LesławLech">Rząd podjął ogromny wysiłek budowy systemu politycznego, społecznego i gospodarczego kraju. Oceniając jego włodarzenie, należy pamiętać, że na jego barki spadło reformowanie tylu rzeczy naraz. Rządowi przyszło pracować w sytuacji teoretycznie i praktycznie trudnej.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#LesławLech">Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego wyróżnić należy przedsięwzięcia rządu na rzecz suwerenności i niepodległości. Zbudowano mechanizmy dające gwarancję bezpieczeństwa międzynarodowego. Na konto sukcesów premier Mazowiecki i jego rząd może zaliczyć sposób rozegrania sprawy niemieckiej i uzyskania traktatowych gwarancji dla polskiej granicy zachodniej. Powstała w ten sposób historyczna szansa ukształtowania z niemieckim sąsiadem normalnych stosunków, od których zależy w znacznym stopniu nasze miejsce w Europie. Architektura nowej, tworzącej się Europy wymaga dobrych stosunków z wszystkimi sąsiadami. Z tych przesłanek, jak należy domniemywać, wynikała aktywność polskiej dyplomacji, szczególnie jej szefa, ministra Skubiszewskiego. Możliwe okazało się uregulowanie na nowych zasadach stosunków ze Związkiem Radzieckim i przekonanie wschodniego sąsiada, że przyjazna polityka Polski nie jest warunkowana rządami komunistycznymi. Złożoność polityki wschodniej wymaga dalekowzroczności i elastyczności. Powinna być jedna, ale zarazem poczwórna, oprócz Rosji — hegemona Europy Wschodniej mamy Litwę, Białoruś i Ukrainę, państwa i narody sterujące ku niepodległości. Godne zauważenia są przedsięwzięcia rządu zmierzające do nawiązania partnerskich z nimi stosunków. Obserwując politykę zagraniczną rządu premiera Mazowieckiego, można stwierdzić, że prawidłowo rozumiano zależność naszych interesów narodowych od solidarności europejskiej. Zrozumiałe stają się w tym kontekście wysiłki zmierzające do włączenia Polski w struktury ogólnoeuropejskie. Analiza współczesnych faktów międzynarodowych, np. sprawy Iraku, dowodzi, że czasy prowadzenia dowolnej indywidualnej polityki przez pojedyncze państwa skończyły się bezpowrotnie w 1939 r. Rząd swoimi dyplomatycznymi przedsięwzięciami dał dowody przezwyciężania reliktów niewspółczesnego myślenia.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#LesławLech">Wysoki Sejmie! Recesja gospodarcza jest niezwykle głęboka, a jej skutki gospodarcze i społeczne są tak rozległe, że nawet osiągnięcia zaobserwowane w II półroczu bieżącego roku, które powinny mieć wpływ na prognozy roku przyszłego, nie stwarzają warunków dla sprostania aktualnym potrzebom. Recesja ta nie tylko jest groźna z uwagi na niskie dochody, lecz także dlatego, że kreuje nowe wydatki w sferze osłony bezrobotnych i osób pozostających na granicy ubóstwa. Skutki recesji dotkną przede wszystkim budżety rodzinne. Choć utrzymują się pozytywne tendencje równoważenia gospodarki i umocnienia złotego, to jednak brak jest przesłanek do optymistycznych stwierdzeń o występujących już objawach ożywienia gospodarczego. Świadczy o tym poważny spadek produkcji przemysłowej, recesja w budownictwie oraz poziom inflacji w ostatnich miesiącach bieżącego roku. Jest on wielokrotnie wyższy od zapowiadanego w programie Balcerowicza. Wyższe są także ceny w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Zamiast planowanego wzrostu o około 140% wyniesie on około 250%.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#LesławLech">Trzeba też zauważyć znacznie większy niż planowano wzrost bezrobocia. Z przedstawionego sprawozdania wynika niewątpliwy wzrost eksportu. Nie został on jednak uzyskany w wyniku zwiększenia się produkcji, lecz wskutek głębokiego ograniczenia popytu w skali znacznie większej niż przewidywały założenia.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#LesławLech">Niepokojąco jawi się stan rezerw dewizowych, sięgających około 5 mld dol. W istotny sposób zaważył on na wydatnym założeniu realnego spożycia, zwłaszcza dochodów osobistych ludności. Znajduje to odbicie między innymi w zachowaniu się naszych wierzycieli, bardziej powściągliwych w podejmowaniu realnych kroków na rzecz obniżenia ciężaru naszego zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#LesławLech">Polityka inflacyjnego wzrostu cen, tak niezwykle bolesnego społecznie, zamiast korzyści może przynieść dalszą znaczną deprecjację pieniądza krajowego. Największym zagrożeniem dla naszej gospodarki jest utrzymująca się tendencja spadkowa. Głównym środkiem jej przezwyciężania ma być prywatyzacja i komercjalizacja sektora państwowego. Nie dostrzega się jednak tego, że podstawową przyczyną załamania gospodarki jest bardzo głęboki niekontrolowany spadek popytu i zamarcie procesów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#LesławLech">Proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jest procesem długim. Koniecznością staje się zdecydowane wsparcie małej prywatyzacji średnich i małych zakładów. Stronnictwo Demokratyczne także przez swoich posłów zwracało uwagę, że najsłabszą częścią planu premiera Balcerowicza jest brak należytego doceniania potrzeby wsparcia kapitału rodzimego i już istniejących w Polsce przyczółków gospodarki rynkowej. To rzemiosło i handel, drobna wytwórczość, usługi i transport zostały najdotkliwiej uderzone przez pogorszenie warunków gospodarowania w ostatnim roku, w tym najboleśniej w końcowych miesiącach na skutek w niczym nie ograniczonego windowania w górę czynszów za wynajem lokali.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#LesławLech">Polityce rządu brakowało zachęt w postaci polityki podatkowej, kredytowej, ulg inwestycyjnych dla rzemiosła i usług, zwłaszcza na wsi i w małych miasteczkach. Z tych małych warsztatów miały wyrastać drobne, średnie a nawet duże zakłady. To rzemiosło miało stać się zalążkiem polskiego kapitału. Tymczasem nastąpiło jego skarlenie, spadła liczba zakładów i zmniejszyło się przeciętne w nich zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#LesławLech">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego uważa, że nie wykorzystano możliwości tej dziedziny gospodarki, która podobnie jak w wysoko rozwiniętych krajach świata mogła i nadal może przyczynić się m.in. do stabilizacji wzrostu gospodarczego, gwarancji równowagi społecznej poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, a więc skracania bezrobocia, wspierania procesów przekształceniowych w przemyśle, promocji międzynarodowego handlu i kooperacji. Gdy upadały masowo przedsiębiorstwa małego biznesu, gdy buntowali się rzemieślnicy i rolnicy, to mimo spadku produkcji nie zbankrutowała żadna stocznia, kopalnia czy huta.</u>
          <u xml:id="u-118.12" who="#LesławLech">Wysoki Sejmie! Przeprowadzana reforma państwa łączy się z tworzeniem nowego prawa. Rząd, niestety, nie zawsze nadążał z projektami ustaw, mimo że w niektórych przypadkach był zobligowany terminami przez Sejm. Tak było z ustawą o emeryturach, której projekt miał wpłynąć w lipcu do laski marszałkowskiej, a nastąpiło to dopiero w listopadzie.</u>
          <u xml:id="u-118.13" who="#LesławLech">Nie udało się Sejmowi wyegzekwować przedstawiania projektów ustaw wraz z projektami zarządzeń wykonawczych. W rezultacie były ustawy, a nie było tych aktów wykonawczych. Tak było z lipcową ustawą o przekształceniach własnościowych. Wymuszany w tej sytuacji na Sejmie pośpiech wykluczał tworzenie racjonalnego prawa.</u>
          <u xml:id="u-118.14" who="#LesławLech">Chciałbym zwrócić jeszcze uwagę na kilka spraw. W poczynaniach rządowych zabrakło wykrystalizowanej koncepcji polityki rolnej. Posiadanie przez ten rząd programu rolnego było niezbędne m.in. ze względu na wprowadzenie przez poprzedni rząd urynkowienia wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-118.15" who="#LesławLech">Słabą stroną polityki rządowej było także niewykształcenie mechanizmów informacyjnych. Informacja o reformie, jej uwarunkowaniach i skutkach była mało widoczna. Zabrakło też tego, co nazywamy edukacją ekonomiczną społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-118.16" who="#LesławLech">Niepokój Stronnictwa Demokratycznego budzi stan przeobrażeń w kulturze, oświacie, ochronie zdrowia. Ostrożniej należałoby rozważać pomysły urynkowienia kultury czy służby zdrowia. Pogłębiająca się pauperyzacja środowisk inteligenckich powoduje ich frustrację i ustawia na pozycjach przeciwników reformy.</u>
          <u xml:id="u-118.17" who="#LesławLech">Panie i Panowie Posłowie! Trudno dzisiaj jednoznacznie ocenić efekty działalności rządu premiera Mazowieckiego, przesądzać o proporcjach między sukcesami a porażkami. Rozpoczęty przez ten gabinet proces przebudowy państwa jest fragmentem gigantycznej reformy, określanej mianem planu Balcerowicza. Według tego planu rok przyszły ma być rokiem stabilizacji, a rok 1992 — wyraźnej poprawy ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-118.18" who="#LesławLech">Dokonujemy więc próby oceny cząstki tego dużego przedsięwzięcia. Przedstawione w wystąpieniu krytyczne uwagi wypływają z treski posłów Stronnictwa Demokratycznego o powodzenie reform, na które daliśmy przyzwolenie, przystępując w sierpniu ubiegłego roku do nowej koalicji politycznej, i które wspieraliśmy w Sejmie. Chciałbym w imieniu klubu poselskiego wyrazić przekonanie, że wypracowana i przez nas akcentowana metoda ewolucyjnych przemian będzie kontynuowana. Jesteśmy przekonani, że zasada podkreślana również przez prezydenta elekta, iż wszystkie siły narodu, wszystkie grupy społeczne będą wykorzystane dla dobra ojczyzny, będzie stosowana.</u>
          <u xml:id="u-118.19" who="#LesławLech">Panu premierowi i członkom jego gabinetu w imieniu koleżanek i kolegów z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego chcę podziękować za trudną pracę, jak i współpracę w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej. Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że niedaleka przyszłość nie będzie tak surowa jak my w obecnych ocenach. Jestem również przekonany, że ustępującemu rządowi towarzyszyć będzie świadomość historycznej misji, którą spełni w dobrej wierze i na miarę swoich możliwości.</u>
          <u xml:id="u-118.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, zanim udzielę głosu następnemu mówcy, chcę powiedzieć, że przy omawianiu tego punktu porządku dziennego nie będzie przerwy o godzinie 11, dlatego patrzę z niepokojem, jak niektórzy posłowie wychodzą, prawdopodobnie na śniadanie. Należałoby ich poinformować o tym, że głosowanie może wypaść w 15 lub 20 minut po godzinie 11.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#MikołajKozakiewicz">Udzielam głosu przedstawicielowi Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax” posłowi Józefowi Wójcikowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#JózefWójcik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Posłowie Klubu Poselskiego „Pax” rozumieją konieczność przyjęcia dymisji rządu i, zgodnie z wymogami czasu, powierzenia mu pełnienia funkcji do chwili powołania nowej Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#JózefWójcik">Panie i Panowie Posłowie! W emitowanym w głównym wydaniu Dziennika Telewizyjnego w niedzielę wyborczą 9 grudnia wywiadzie pan marszałek Kozakiewicz w końcowym jego fragmencie powiedział: „Tak Sejm popierał i popiera ten rząd”. Nie mam prawa oczywiście mówić w imieniu całej Izby, ale ogólnikowość przekazanej przez marszałka Sejmu telewidzom całej Polski, uproszczonej — moim zdaniem — opinii wymaga jednak przypomnienia paru faktów. Nie dalej przecież jak 11 października, przed paroma tygodniami, Sejm przyjął interwencyjną uchwałę w sprawie przebiegu realizacji programu stabilizacyjnego gospodarki oraz budżetu państwa, w której po podkreśleniu, iż realizacja przyniosła wiele korzystnych zmian w gospodarce, stwierdziliśmy jednoznacznie, iż procesy gospodarcze odbiegają jednak zasadniczo od prognoz przedstawionych na przełomie roku przez rząd Sejmowi i opinii publicznej. Wyrażono w uchwale wielkie zaniepokojenie głęboką recesją gospodarczą, perspektywą obniżenia dochodu narodowego o 20%, wobec przewidywanego na 3,1%, spadkiem płac realnych o 30% czy więcej, bezrobociem znacznie przekraczającym wówczas już milion osób. Stwierdzono, iż wysokie koszty ekonomiczne i społeczne reformy są następstwem — tu używam słów tej uchwały przecież — zbyt pasywnej polityki rządu, a także nadmiernie restrykcyjnej polityki dochodowej oraz budżetowej. Sejm przypomniał rządowi o konieczności pełnego wywiązania się z zadań nałożonych na rząd wcześniejszymi uchwałami Sejmu z dn. 23 lutego oraz 24 maja 1990 r. Wreszcie zwrócił się do rządu o przedstawienie do połowy listopada programu polityki gospodarczej rządu na najbliższe miesiące, zmierzającego do przełamania recesji, a także prognozy rozwoju gospodarki na najbliższy okres.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#JózefWójcik">W świetle tej uchwały, która była przecież tylko kolejnym aktem nacisku na rząd w kierunku pewnego skorygowania jego polityki, można zasadnie stwierdzić, że Sejm jednak spotykał się z murem odmowy, twardej obrony jedynie słusznego programu. Jest znamienne, że ta uchwała, którą przed chwilą przypomniałem, nie wywarła, chociaż powinna, bo działo się to w tym samym czasie, właściwie żadnego wpływu na przedstawione Sejmowi dokumenty dotyczące przyszłorocznego budżetu i założeń polityki społeczno-gospodarczej. Dyskutujemy o tym odrębnie, nie będę tego uzasadniał.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#JózefWójcik">Tu w Sejmie miały miejsce tak dramatyczne wydarzenia, jak wycofanie się — o czym przypomniał przed chwilą pan poseł Zych — PSL z koalicji rządowej w proteście przeciwko polityce rządu w stosunku do wsi i rolnictwa, tu powoływaliśmy dwie nadzwyczajne komisje sejmowe: pierwszą do zbadania niestosownej reakcji rządu na protesty rolników, drugą do zbadania afery alkoholowej, która mogła rozkwitnąć tylko w warunkach lekkomyślnych zachowań rządowej administracji.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#JózefWójcik">Czyż trzeba przypominać rozległy nurt krytycznej dyskusji w odniesieniu do społeczno-politycznej funkcji rządowej przecież telewizji, środków masowego przekazu, skrajnego zaniepokojenia zjawiskami wywołanymi praktyczną likwidacją jakiejkolwiek sensownej polityki kulturalnej na tle rozpoczynającej się rynkowej gry, brakiem reagowania na opinię społeczną czy opinię całych środowisk zawodowych?</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#JózefWójcik">Przypomina mi się drobny, ale wymowny szczegół. Jak pamiętamy, w momencie przyjmowania stabilizacyjnego programu posłowie zadawali panu wicepremierowi Balcerowiczowi pytania na piśmie. Skierowaliśmy wówczas dwa pytania: czy opracowując tak drastyczny program rząd analizował i zbadał do końca alternatywne wariantowe możliwości oraz czy ma jakąś wizję korekcyjnego programu, który zamierza zastosować po paru miesiącach w wypadku znacznych odchyleń w toku realizacji w stosunku do zamierzonych rezultatów? Zdziwiło nas wówczas, iż na żadne z tych pytań pan minister nie uważał za stosowne odpowiedzieć, choć wydawały się one kluczowe. Ów problem poruszania się w polu alternatywnych, pewnych korekcyjnych możliwości wracał, jak się okazało, przez cały rok we wszystkich debatach i dyskusjach. Niestety, widocznie doktrynalny charakter postawy rządu w tym zakresie był silniejszy niż racje. Stwierdzamy to z goryczą i właściwie ze smutkiem, bo przecież tak jak cale społeczeństwo polskie byliśmy gotowi — mówię w imieniu posłów Klubu Poselskiego „Pax”, ale tak może powiedzieć przedstawiciel każdego innego klubu — zrobić wszystko, aby działalność rządu została uwieńczona najpełniejszym powodzeniem, w myśl dobra wspólnego narodu i interesu państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#JózefWójcik">Podobny los spotkał nasze przemówienie klubowe w debacie na początku lipca. Wypowiadaliśmy je głęboko przekonani, że jest możliwy i jest niezbędny korygujący manewr w polityce rządu, nie tylko zresztą ekonomicznej. Pozostało to właściwie bez echa.</u>
          <u xml:id="u-120.7" who="#JózefWójcik">O co więc chodzi? Dlaczego jest tak dobrze, jak chcę rząd, a w istocie tak źle, jak doświadczamy tego wszyscy z przebiegu wyborów? Przede wszystkim trzeba stwierdzić, że niepowetowane szkody moralne, społeczne, polityczne, nie mówiąc już o skutkach kryzysu rządzenia, wywołało długotrwałe narażanie społeczeństwa na schizofrenię, rozdarcie między tymi, którzy ze skrajnym uporem bronili tzw. niezmienności planu Balcerowicza a tymi, którzy widząc jego tak narzuconą cechę niezmienności i dogmatyzmu, ten plan całkowicie odrzucali. W ten sposób wmanewrowano właściwie ogromną część interesującego się tą sprawą społeczeństwa, właściwie cały naród, w krainę absurdu. jakiegoś fatalizmu, determinizmu — już nie wiem, jak to nazwać. W warunkach rzeczywiście funkcjonującej, pełnej demokracji problem byłby rozwiązany racjonalnie w wyniku dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-120.8" who="#JózefWójcik">Nikt przytomny, Wysoki Sejmie, nie może kwestionować takich osiągnięć realizowanego programu stabilizacyjnego, jak: przytłumienie inflacji, zlikwidowanie superinflacji, procesu równoważenia gospodarki oraz stopniowej eliminacji niedoborów na rynku konsumpcyjnym i zaopatrzeniowym, umocnienie pieniądza, jego wymienialność, wprowadzenie elementów gospodarki rynkowej. Nikt przytomny nie może nie docenić tych wysiłków i tych konieczności, o których mówił wczoraj np. pan prezes Władysław Baka, jeśli chcemy uzdrowić system polskiej gospodarki, unowocześnić i wprowadzić ją na rozległe obszary kontaktów z Europą i światem, z Europą, z którą chcemy się łączyć. Nikt odpowiedzialny nie może też nie docenić znaczenia i wagi kapitału, a więc także jego braku, czy siły pieniądza w uruchamianiu realnych, a nie wyimaginowanych bodźców zachowań ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-120.9" who="#JózefWójcik">Czy jednak te mechanizmy i te materialne wyłącznie bodźce mogą wyczerpać dźwignie, jakimi nie tylko winien, ale musi posługiwać się każdy — powtarzam — każdy rząd, jeśli chcę być rządem skutecznym, widzącym całokształt życia, także duchowego, kulturalnego społeczeństwa, po prostu człowieka i milionów rodzin, konkretnych polskich rodzin?</u>
          <u xml:id="u-120.10" who="#JózefWójcik">Sprawozdanie rządowe jest rzeczywiście imponującym zestawieniem faktów, odzwierciedleniem na pewno ogromu pracy, ale jest zimne jak lód, brak w nim jakiejkolwiek autorefleksji właśnie wokół pytania: jeśli jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle?</u>
          <u xml:id="u-120.11" who="#JózefWójcik">Cena wymienionych wcześniej bezspornych osiągnięć jest społecznie zbyt wysoka, stąd bilans wypada dwuznacznie, niepewnie, bo ta cena społeczna nie miała być tak wysoka, i nie musiała być tak wysoka. Gdyby obok i oprócz Ministerstwa Finansów, które stało się super ministerstwem dominującym, istniał np. przeciwważny ośrodek prowadzący rzeczywistą — podkreślam — rzeczywistą politykę gospodarczą, czyż w polityce gospodarczej można dać priorytet instytucji fiskalno-monetarnej. Przecież przez budżet przechodzi tylko około 30% dochodu narodowego, a w miarę postępu kapitalistycznych form gospodarowania udział ten będzie się zmniejszał, być może, do około 15 czy 20%. Musi więc istnieć odrębny organ, który będzie wypracowywał koncepcje w sferze tworzenia i podziału dochodu narodowego, powiązań naszej gospodarki ze światem, rozwoju poszczególnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego. Tak jest przecież na całym świecie, we wszystkich zdrowo kierowanych i myślących społeczeństwach.</u>
          <u xml:id="u-120.12" who="#JózefWójcik">Mamy otwarte, wielkie linie kredytowe, ale często jest tak, że nie wiemy na co je wziąć, dotyczy to zwłaszcza tak pożądanej małej przedsiębiorczości, bo nie mamy po prostu porządnego rozeznania w ramach nie istniejącej faktycznie polityki gospodarczej i przemysłowej i nie możemy uruchomić odpowiednich impulsów w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-120.13" who="#JózefWójcik">W sprawozdaniu rządowym istotne jest nie tylko to, co zostało powiedziane, wymienione, ale może nade wszystko to, co nie zostało do końca dopowiedziane, zawarte w pewnym sensie. Weźmy na przykład kwestię samego operowania przez rząd budżetem. Uzyskiwano przez cały rok nadwyżki dochodów nad wydatkami. Te nadwyżki w sferze złotówkowej i dewizowej są ogromne i traktowane jako wielkie osiągnięcie. Często przypadkowo właściwie w tej chwili można z tego niewątpliwie skorzystać, o czym mówił pan premier. Ale przecież cena tych osiągnięć była właściwie miażdżąca.</u>
          <u xml:id="u-120.14" who="#JózefWójcik">Po pierwsze, tak głęboka recesja, o czym wspomniałem.</u>
          <u xml:id="u-120.15" who="#JózefWójcik">Po drugie, ograniczenie popytu, które na dużych obszarach oznacza po prostu nędzę, nędzę niekonieczną.</u>
          <u xml:id="u-120.16" who="#JózefWójcik">Po trzecie, wielokrotnie większe niż zakładano bezrobocie z perspektywą nieograniczonego właściwie jego rozszerzania się.</u>
          <u xml:id="u-120.17" who="#JózefWójcik">Po czwarte, zupełnie niezrozumiała powściągliwość, zaniedbania gestorów w dostatecznie wczesnym rozwiązaniu sprawy finansowania samorządów terytorialnych i w ogóle budżetów terenowych, co przyniosło ogromne szkody społeczne, podważające autorytet tych organów, nie mówiąc o tym, że wiele z nich będzie musiało ponosić nie planowane wydatki na obsługę kredytów finansujących deficyt budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-120.18" who="#JózefWójcik">Po piąte, niebłahe pytanie: dlaczego nie zostały wykorzystane przez ministra przemysłu środki z rezerwy budżetowej na 1990 r., przeznaczone na sfinansowanie zadań związanych z restrukturyzacją przemysłu? Zdaje się wykorzystano je zaledwie w 20%.</u>
          <u xml:id="u-120.19" who="#JózefWójcik">Trudno się dziwić, proszę państwa, że w tej sytuacji krążą domniemania, powtarzane są takie opinie, że wcale nie chodzi o stawianie przemysłu na nogi, ale o dobicie go, aby jak najmniej był wart dla przyszłych nabywców. Opinie takie są też faktem społecznym, z którym trzeba się liczyć. Brak jest jakiejkolwiek autorefleksji, że to praca, przede wszystkim praca kreuje bogactwo i kapitał, co jest szczególnie w naszych polskich warunkach ważne, bo przecież wyłącznie przez organizację polskiej pracy możemy rozbudzić jakikolwiek optymizm i szanse na przyszłość. Doznaliśmy w tym roku prostej prawdy, że kapitał przyjść może tylko tam, gdzie pracą własną społeczeństwa zostaną stworzone odpowiednie warunki zarówno stabilizacji społecznej, jak i politycznej. Rzecz jasna, jest to wielki i podstawowy dylemat do rozwiązania w ramach strategii rozwoju społeczno-gospodarczego — zbudowanie względnie harmonijnego systemu pracy i kapitału. Nie można tego zrobić zapewne w ciągu roku. To jasne. Ale w ciągu roku zrobiono co innego. Rozpowszechniono model, który frustruje, demobilizuje — twoja praca jest niewiele warta, nie masz kapitału, nie masz co liczyć, że zarobisz pieniądze, jeśli nie zarobisz tych pieniędzy to idź na państwowy garnuszek. Przecież trzeba widzieć te olbrzymie, rozszerzające się pokłady apatii, jakiejś beznadziejności i frustracji społecznej, którą sprawdziliśmy niedawno.</u>
          <u xml:id="u-120.20" who="#JózefWójcik">Pan minister Misiąg odkrywczo ubolewał wczoraj, że coraz bardziej rozwiera się napięcie między dwoma sprzecznymi potrzebami: rozszerzającymi się wydatkami na wszelkiego rodzaju pomoc społeczną a potrzebami pobudzania gospodarki, rozwoju. Nie co innego, jak właśnie organizacja polskiej pracy, docenianie jej może ten dylemat rozwikłać. Kontynuowanie w tym zakresie polityki dotychczasowej, jeśli by to hipotetycznie rzecz biorąc było nawet możliwe, za rok musiałoby nas doprowadzić do skrajnej, totalnej katastrofy. To jest droga donikąd, tak jak drogą donikąd jest tolerowanie takiej skali bezrobocia, przewyższającej wszelkie założenia i zobowiązania w programie rządu, co w powiązaniu z kolei z tolerowaniem propagandy zohydzającej jakże często w istocie rzeczy materialny dorobek narodu jest linią samobójczą. Czy można słowami o wolności i suwerenności zatrzeć wielkie społeczne obawy o zachowanie suwerenności gospodarczej?</u>
          <u xml:id="u-120.21" who="#JózefWójcik">Jest wielkie oczekiwanie na wytworzenie takiej przekonującej wizji państwa polskiego we współczesnej Europie i w świecie, aby w tak burzliwych czasach, jednocześnie w czasach pełnych nadziei na coraz lepszą przyszłość, wizja ta angażowała Polaków i uchylała jednocześnie niepokojąco narastające w społeczeństwie poczucie zagrożenia oraz niepewności wewnętrznej i zewnętrznej. Tej wizji nie można wytworzyć poza czy ponad wartościami patriotycznymi i chrześcijańskimi stanowiącymi tożsamość narodową i decydującą treść zmagań polskiej historii. Komu Polska jest potrzebna — pytał niedawno znany publicysta, odpowiedział — Polakom. Niech formacja Europejczyków, którzy nie chcą widzieć w jej ramach ojczyzn, nie odmawia Polakom zadawania takich pytań i udzielania odpowiedzi. Niech też ci sami ludzie nie namawiają nas do zapomnienia chrześcijańskich korzeni Europy, próbując odjąć nam coś bezcennie ważnego. Dziedzictwa tego nie można przyjmować inaczej niż na kolanach — napisał niedawno Ojciec Święty Jan Paweł II w liście do prezydenta elekta.</u>
          <u xml:id="u-120.22" who="#JózefWójcik">Wysoki Sejmie! Doceniamy niezwykłość czasu historycznego, w jakim przyszło działać rządowi. Doceniam ogrom wysiłku tego rządu dla sprostania potrzebom przebudowy państwa właśnie w takim czasie historycznym. Z szacunkiem przyjmujemy te intencje, którym dzisiaj dał wyraz pan premier. Przy całej ostrości zgłoszonych przeze mnie zastrzeżeń i ocen, sprawiedliwość każe stwierdzić, że odchodzący rząd pozostawia wiele niekłamanych, cennych wartości. Mamy co kontynuować, oby twórczo, z dorobku rządu. W tym znaczeniu mądra zasada ciągłości i rozwoju stwarza perspektywy i wielkie pole na przyszłość dla wszystkich ożywionych dobrą wolą pracy na rzecz dobra wspólnego, dobra Polski.</u>
          <u xml:id="u-120.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Niezależnych Posłów głos zabierze poseł Zbigniew Kostrzewa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#ZbigniewKostrzewa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Jeśli czasami tak łatwo, a nie zawsze najszczęśliwiej, przychodzi nam powoływać się na historię i na tzw. historyczne chwile, to sądzę, że właśnie dzisiaj bez większej przesady możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z takim historycznym momentem.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#ZbigniewKostrzewa">Powołany przez nas we wrześniu ubiegłego roku rząd Tadeusza Mazowieckiego odchodzi do historii. Pierwszy niekomunistyczny rząd w powojennej Polsce. Decyzja pana premiera o dymisji rządu, związana z wynikami pierwszej tury wyborów prezydenckich, wydaje się i uzasadniona, i zrozumiała. I nie jest, bo nie może być, intencją tego wystąpienia rozważanie takiego, a nie innego wyniku wyborów. Tej analizy dokonają inni, w bliższej i dalszej przyszłości. Jedno wszak trzeba dzisiaj tutaj powiedzieć. Zdecydowana część naszego społeczeństwa powiedziała 25 listopada temu rządowi „nie” i dzisiejsza dymisja jest konsekwencją tego wyroku. Nam zaś dzisiaj przychodzi zająć stanowisko wobec sprawozdania z działalności ustępującego rządu, zastanowić się nad jego oceną, nad jego pozytywami i negatywami, nad uwarunkowaniami i okolicznościami, w jakich przyszło mu funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#ZbigniewKostrzewa">Start we wrześniu ubiegłego roku był dla rządu w sferze gospodarki szczególnie trudny. Głęboki kryzys, spadek produkcji, gwałtownie rosnąca inflacja, która szybko przerodziła się w hiperinflację, spadek wartości pieniądza, rosnące zubożenie społeczne, rozchwiany niezrównoważony rynek — wszystko to stwarzało niebezpieczeństwo i realne zagrożenie katastrofą.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#ZbigniewKostrzewa">Rząd w okresie 15 miesięcy dokonał jednak wiele. Udało się w niektórych dziedzinach powstrzymać rozkład gospodarki, zdyscyplinować politykę budżetową i przejść do działań stabilizacyjnych. Zmniejszono wskaźnik inflacji, stworzono warunki przejścia do gospodarki rynkowej, a także rozpoczęto proces przekształceń własnościowych. Niestety, rządowi temu nie udało się także wiele. Recesja gospodarcza, poważny spadek produkcji, brak klarownej polityki mieszkaniowej, rolnej, socjalnej, kulturalnej, rosnące bezrobocie, spadek dochodu narodowego, wzrost cen i obniżenie poziomu życia, to co prawda koszty reformowania naszej gospodarki, ale wydaje się, że są to koszty i zbyt duże, i zbyt niebezpieczne. Stwarzają one zagrożenie dla wielu milionów Polaków. Rosnące niezadowolenie, wyczerpywanie się społecznego zaufania, które — trzeba powiedzieć — ten rząd miał na początku swojej działalności w skali nie notowanej chyba w żadnym innym kraju — wszystko to dało odpowiedź teraz, w dniu wyborów, 25 listopada. Społeczeństwo nie zaakceptowało zbyt represyjnej polityki rządu i powiedziało „nie”. Jeśli przyjąć generalnie, że pryncypia tej polityki były i są akceptowane, to brak korekt w tym programie i brak interwencjonizmu państwowego doprowadził do cofnięcia kredytu zaufania temu rządowi, zaufania, które z bezgranicznego i może bezkrytycznego zmieniło się w bezwzględną, zimną ocenę w stosunku do decyzji, zachowań tego rządu. Można by powiedzieć — rozbudzone, zawiedzione nadzieje. Ale nie tylko. Wydaje się, że ma to ścisły związek przyczynowy z kolejnym grzechem głównym rządu — elementem arogancji w sprawowaniu władzy.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#ZbigniewKostrzewa">W państwie prawa i budowy demokracji „gruba kreska” nie zawsze oznaczała to, co powinna oznaczać. W przebudowie struktur państwowych i w kształtowaniu nowych mechanizmów zarządzania nie uniknięto błędów. I nie chodzi tu o konieczne i niezbędne eliminowanie i przekształcanie struktur, które w minionym 45-leciu spełniały rolę instrumentu dominacji i represji. To oczywiste i zrozumiałe. Ale w tej walce z tzw. starą nomenklaturą tworzono przecież niekiedy nową — i powiedzmy sobie szczerze — nie zawsze lepszą. Personalne ataki, zapiekłe złości, nienawiść, brak tolerancji tylko dlatego, że ktoś myśli inaczej, choć nie zawsze gorzej, nie były przecież incydentalne. Wśród elementów lekceważenia procesów demokratyzacji i arogancji władzy można przywołać dla przykładu sytuację protestacyjną w gmachu ministerstwa rolnictwa, Mławę, strajk kolejarzy, głodujących górników. Władza nie może nie rozmawiać. Brak właściwego dialogu ze społeczeństwem to kto wie czy nie kolejny grzech główny ustępującego rządu.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#ZbigniewKostrzewa">Powiedzmy sobie szczerze, że jest w tym i nasza wina. Sejm jak gdyby cały swój ciężar pracy skoncentrował na niezbędnych pracach legislacyjnych. Zmieniał się przecież system, wymagał tworzenia nowego prawa, ale druga podstawowa funkcja Sejmu, jaką jest funkcja kontrolna rządu, została nieco w tyle, zaniedbana. Wielka afera alkoholowa, która budzi tyle emocji, jest tutaj przykładem może nie najlepszym, ale wystarczającym na potwierdzenie tej tezy.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#ZbigniewKostrzewa">Polityka zagraniczna to wielka sprawa. Staliśmy się krajem niepodległym i suwerennym w sposób ewolucyjny, ale nie wolno nam zapominać, że w dużej mierze był to przecież efekt nowej sytuacji w Europie. Oczekiwane od 45 lat ostateczne potwierdzenie polskiej granicy zachodniej stało się faktem. Należy odnotować także pozytywnie podjęte przez rząd zadanie budowy nowych stosunków ze Związkiem Radzieckim na zasadach suwerenności i wzajemnej korzyści. Trzeba mieć nadzieję, że i z południowym sąsiadem nastąpi normalizacja kontaktów i zacieśni się współpraca. Co by nie mówić o naszym tzw. wchodzeniu do Europy, zawsze pozostaną najważniejsze dla nas dobre stosunki z naszymi sąsiadami. Wchodzenie zaś do Europy zależeć będzie przede wszystkim od nas samych, od stabilności politycznej, gospodarczej, od tego, jakimi będziemy jutro i pojutrze.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#ZbigniewKostrzewa">Już na zakończenie jeszcze o jednej, tym razem ściśle branżowej sprawie. W Klubie Niezależnych Posłów jest grupa medyków, bliskie są więc nam problemy ochrony zdrowia i samej służby zdrowia. Niestety, z przykrością trzeba stwierdzić, że nie była to najmocniejsza strona ustępującego rządu. Nie będę oczywiście ustosunkowywał się w swym klubowym wystąpieniu do całokształtu problematyki zdrowotnej. Jest źle — potwierdziły to choćby głosy we wczorajszej debacie budżetowej. Wierzymy, że jeszcze ten Sejm poświęci specjalną debatę tej problematyce. Chcemy natomiast jeszcze raz dzisiaj tutaj podkreślić, że ten ustępujący rząd proponuje nam w ustawie budżetowej o połowę pieniędzy mniej niż trzeba. To wystarcza tylko na pół roku, żeby funkcjonowały szpitale, przychodnie, ośrodki zdrowia, żeby chorzy mieli leki, a personel medyczny tzw. pobory. Zostawiamy to bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#ZbigniewKostrzewa">Klub Niezależnych Posłów dziękuje panu premierowi, członkom rządu za dotychczasową pracę i przychyla się do wniosku w sprawie odwołania rządu.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej głos zabierze poseł Krzysztof Bielecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#KrzysztofBielecki">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Unia Chrześcijańsko-Społeczna i skupione wokół niej środowisko popierały przed i po 25 listopada w osobie pana Tadeusza Mazowieckiego wartości nam najbliższe: autentyczny pluralizm, poszanowanie odmienności, tolerancję wobec mniejszości poglądów i postaw, wyrzeczenie się odwetu i nienawiści i związaną z tymi cechami filozofię rządzenia państwem: nadrzędność prawa, ewolucyjny i pod każdym względem bezpieczny dla kraju i obywateli charakter przemian, odpowiedzialność i konsekwencję w działaniu. To wszystko reprezentował pan premier przez 15 miesięcy swych rządów, a także po prostu prawdę, w której nie ma miejsca na demagogię, obietnice, których nie można spełnić. Potwierdzamy ten kierunek myślenia i ten sposób pojmowania polskich spraw. Według tych kryteriów będziemy oceniać program każdego następnego rządu.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#KrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! W grudniu ubiegłego roku, wiedliśmy dyskusje o polityce gospodarczej rządu na bieżący rok. Pan premier Balcerowicz przedstawił radykalny program gospodarczy, mówił o potrzebie chirurgicznych cięć w gospodarce, o potrzebie wyrzeczeń i oszczędności. Mówił też, że po raz pierwszy w takiej skali jest na to społeczne przyzwolenie, gotowość do poświęceń. Tak było, bo mieliśmy pierwszy niekomunistyczny rząd, bo na jego czele stał entuzjastycznie przyjmowany, także w tej Izbie, pan premier Tadeusz Mazowiecki.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#KrzysztofBielecki">Powiedziałem wówczas z tego miejsca, że największym kapitałem tego gabinetu jest zaufanie społeczne, jakim się cieszy, ale także i to, że ten kredyt obłożony jest wysokimi odsetkami — rosnącymi nadziejami i oczekiwaniami na łatwy sukces, że temu wszystkiemu trzeba będzie sprostać, wyjść naprzeciw już za kilka miesięcy, że to zaufanie nie będzie trwać wiecznie, bo takie są reguły gry.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#KrzysztofBielecki">Pamięć ludzka jest krótka, szczególnie gdy miarą jest zaciskanie pasa i niepokój o jutro. Rząd narzucił ostrą dyscyplinę finansową i deflacyjną, podrożył w sposób znaczny kredyty, wzmocnił podatki, ale zapomniał, że sam zaciągnął kredyt. Nie starał się, nie zabiegał o ulgi, nie wyjaśniał społeczeństwu w dostatecznym stopniu, dlaczego potrzeba kilku lat na poprawę sytuacji, by osiągnąć sukces. Dodajmy do tego często bezpardonową, demagogiczną, napastliwą kampanię przeciw temu rządowi i premierowi, a stanie się oczywiste, że wynik nie mógł być inny.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#KrzysztofBielecki">Przy okazji warto zwrócić uwagę na rozniecane w wielu środowiskach destrukcyjne nastroje skierowane przeciw niektórym mniejszościom narodowym. To po prostu całkowicie dyskwalifikuje ludzi i polityków sprzyjających takim zachowaniom. To są gorzkie słowa, dociekające przyczyn upadku rządu, który powinien trwać nadal, by dokończyć rozpoczętego dzieła, dzieła rozpoczętego dosłownie na dnie, na gruzach gospodarki. Jestem pewien, że nikt w takich warunkach nie mógłby wypaść lepiej aniżeli premier Mazowiecki i jego rząd. Z pewnością miałby podobne wzloty i upadki, ale być może o wiele mniej sukcesów.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#KrzysztofBielecki">Mamy więc dymisję rządu, mamy prezydenta, przyszły zaś gabinet jawi się jako wielka niewiadoma, bez pewności, czy program stabilizacyjny z niezbędnymi korektami będzie kontynuowany. Czy przewidywane przez wielu trudne społeczne reakcje nie przesuną się w czasie tylko o kilka miesięcy. Stoimy przed nieznanym i niepewnym jutrem.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#KrzysztofBielecki">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Pan premier Mazowiecki przeprowadził kraj przez ciężki rok, rok pionierski. Zbudował fundamenty ładu demokratycznego, opartego na wartościach chrześcijańskich, szedł pewnie między ekstremami, stworzył zręby i warunki dla wolnej gospodarki, dla normalnego pieniądza. Pan premier Mazowiecki dokonał przełomu w całokształcie polskiej rzeczywistości i sprawił, że przebudowa polskiego państwa stała się faktem i nabrała w ciągu 15 miesięcy istotnego biegu. Krok po kroku demontowany był stary ustrój, jego struktury i urządzenia, nastąpiła liberalizacja życia we wszystkich wymiarach, wraz ze starym porządkiem odeszła do historii tak bardzo dotkliwa cenzura.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#KrzysztofBielecki">W wyniku reformy oddzielono samorząd od administracji państwowej, inny, autentyczny wymiar uzyskała polityka wobec mniejszości narodowych i wyznaniowych, powstało setki szkół wyznaniowych i społecznych. Tadeusz Mazowiecki dokonał przełomu i wcielił w życie nowoczesną filozofię rządzenia — państwa prawa, państwa obywatelskiego i stale kroczącego ku demokracji.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#KrzysztofBielecki">Jak powiedziałem, moim zdaniem, rząd Mazowieckiego nie mógł nie popełnić w tym trudnym przejściowym okresie takich czy innych błędów, co najwyżej mógł ich popełnić mniej lub innego rodzaju. Na nieszczęście zawiodła na całej linii polityka informacyjna, sposób komunikowania się ze społeczeństwem, informowania go o poczynaniach i metodach, trudnościach, celach bliższych i dalszych.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#KrzysztofBielecki">W sprawozdaniu przedłożonym przez rząd pisze się o zasadzie szerokiego i wszechstronnego informowania o swych pracach, jaką kierował się rząd. Miało się to odbywać za pośrednictwem niezależnych od rządu środków masowego przekazu, bo tak każę demokracja. Naiwność i bezradność tego sformułowania jest uderzająca. W rezultacie niezależne środki biły w premiera i w gabinet jak w worek treningowy i to często bez zdania racji, a rząd godnie milczał i cieszył się z demokracji.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#KrzysztofBielecki">Można zapytać, gdzie byli fachowi dziennikarze, prasowe sztaby, media rządowe, spotkania członków rządu i samego premiera w wielu środowiskach, gdzie były telewizyjne i radiowe wystąpienia premiera? Nie było ich. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że rządowi w dziedzinie informacji, podobnie jak w kwestii polityki rolnej, po prostu zabrakło wyobraźni i elastyczności, zdolności reagowania na zmieniającą się sytuację, na zmienne i wahające się nastroje społeczne. To spowodowało, że niepostrzeżenie między rządem a licznymi środowiskami wyrósł zupełnie niepotrzebnie, jakby poza sednem rzeczy, mur niechęci i obcości.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#KrzysztofBielecki">Gdyby nasza debata miała miejsce tuż po pierwszej turze wyborów, powiedziałbym, że Unia Chrześcijańsko-Społeczna, choć rozumie i szanuje motywy premiera i całej Rady Ministrów, nie przyjmuje dymisji rządu i wnosi o jej oddalenie, a nie wolno dopuścić do destabilizacji politycznej kraju. Dziś, gdy za kilka dni złoży ślubowanie prezydent Rzeczypospolitej, wnoszę o przyjęcie dymisji rządu i powierzenie mu misji sprawowania urzędu do czasu desygnowania nowego premiera i powołania nowego gabinetu.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#KrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! Rząd Tadeusza Mazowieckiego, powtarzam to raz jeszcze, to rząd przełomu i zasług, których nie można kwestionować Nie ulega dla mnie wątpliwości, że program ratowania polskiej gospodarki, zwany programem Balcerowicza, uzupełniony o niezbędne korekty, wymaga kontynuacji, że musi mu przyświecać większa niż dotąd troska o poprawę, i to w realnej perspektywie, bytu polskich rodzin, że jest potrzebny w wielu dziedzinach, w tym w rolnictwie elastyczny interwencjonizm państwa i bardziej zróżnicowana polityka kredytowa. Jednocześnie nie wolno dopuścić do nawrotu inflacji i zaprzepaszczenia skutecznej w dużej mierze polityki finansowej. Z drugiej strony konieczne jest uporanie się z recesją, ekonomiczne ożywienie, ograniczenie bezrobocia, zatrzymanie spadku stopy życiowej społeczeństwa. Ale dla programu stabilizacyjnego nie ma realnej alternatywy. Potrzebne jest więc nadal przyzwolenie społeczne na kontynuację tego programu. Pytanie brzmi: kto i jak, jaki rząd może tego dokonać? Przychylamy się do opinii, które mówią, że powinien to być rząd fachowców, rząd zgody narodowej, a więc rząd konstruowany ponad kryterium podziałów politycznych i zależności politycznej, w myśl zasady, że nie ma jednej prawdy o Polsce i Polakach, rząd zdolny do zaproponowania trudnych przecież, ale twórczych rozwiązań, zyskujący poparcie dla swych działań większości obywateli, rząd patrzący w przyszłość, tym bardziej że — wbrew filozofii przyspieszenia — droga do normalności i stabilizacji tylko się wydłużyła. Źle by się stało, gdyby aktywność nowego gabinetu, czego nie można wykluczyć w kontekście niepowodzeń gospodarczych, skupiała się na organizowaniu „igrzysk”, uporczywym wycieraniu jakże mądrej i ludzkiej „grubej kreski” Mazowieckiego, nieustannym rozliczaniu dla samego rozliczania, dzieleniu ludzi na ich, na szych i waszych.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#KrzysztofBielecki">Przypomnijmy, z czym niezmiennie zwraca się do Polski i Polaków papież, gdy mówi o potrzebie gojenia ran, a nie ich jątrzenia, o potrzebie consensusu.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#KrzysztofBielecki">Wysoka Izbo! We własnym sumieniu formułuję wniosek, który w polskim Sejmie ma także zewnętrzną, historyczną precedencję, wniosek, którego nie jest w stanie podważyć najbardziej surowa ocena ustępującego rządu. Mam nadzieję, że wielu posłów wniosek ten podziela. Brzmi on tak: Tadeusz Mazowiecki wypełnił swój obowiązek i dobrze zasłużył się ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze w imieniu Klubu Poselskiego PZKS poseł Ryszard Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#RyszardGajewski">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Sejm obecnej kadencji był świadkiem i współkreatorem wielu wydarzeń, które bez wątpienia przejdą do naszej historii, jako znaczące momenty polskich jakże skomplikowanych dziejów. Dziś również stoimy w obliczu wydarzenia, jakie nie miało dotąd precedensu. Otóż pierwszy postkomunistyczny rząd w świecie, rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego składa dymisję. Analiza przyczyn dymisji rządu wskazywać może na wiele czynników. Wedle publicznych enuncjacji przedstawicieli rządu, zasadniczym jednak powodem owej dymisji ma być odrzucenie w swoistym referendum, jakim były wybory prezydenckie, linii i filozofii reform realizowanych przez gabinet premiera Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#RyszardGajewski">Można by długo debatować poszukując odpowiedzi na pytanie, czy właśnie tak należy odbierać decyzje wyborcze Polaków. Wydaje się bowiem być co najmniej równouprawnione postawienie tezy, iż wybierając prezydentem Rzeczypospolitej pana Lecha Wałęsę, naród polski uznał w przewodniczącym „Solidarności”, „w człowieku, który obalił komunizm”, tego, który najgodniej reprezentować będzie Polskę w świecie, który potrafi skupić wokół siebie możliwie najszersze grupy społeczne, który najlepiej potrafi wykorzystać pełnienie najwyższego urzędu dla dobra Polski i Polaków w dobie różnorodnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Wybierając Lecha Wałęsę społeczeństwo polskie nie odrzuciło, naszym zdaniem, zasadniczych kierunków polityki reform. Przeciwnie, opowiadając się za programem nowego początku, wyborcy opowiedzieli się za zdecydowanym i zasadniczym kierunkiem polskich przemian, jakimi jest demokracja i oparta na powszechnej własności prywatnej gospodarka rynkowa. Jeżeli podejmiemy próby odniesienia zachowań wyborców do społecznej oceny dotychczasowych działań rządu Tadeusza Mazowieckiego, to stwierdzimy raczej, iż nie tyle zasadniczy kierunek polityki rządu, ile raczej tempo jego realizacji nie znalazło społecznej aprobaty. Obserwując preferencje wyborcze poszczególnych grup elektoratu, stwierdzimy, że zastrzeżenia wzbudziły te elementy programu, na które wielokrotnie zwracane uwagę na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#RyszardGajewski">Przypomnę tu choćby debatę rolną czy też uchwałę Wysokiej Izby z 11 października br. wskazującą m.in. na rozbieżność między zadaniami nałożonymi na rząd wcześniejszym postanowieniem Sejmu a wynikami realizacji gospodarczego programu rządowego. Podkreślając szereg sukcesów rządu, wyraziliśmy wówczas jednocześnie zaniepokojenie głęboką recesją, znaczną obniżką dochodu narodowego, spadkiem realnych i tak już niskich płac, bezrobociem. Jak dotąd rząd nie przedstawił programu działań odwracających ten stan rzeczy. Jak się wydaje, nie będzie już miał ku temu okazji.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#RyszardGajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Termin, w jakim mogliśmy zapoznać się ze sprawozdaniem rządu, nie pozwala na jego pełną i kompetentną analizę. Można co najwyżej odnieść się do wybranych zagadnień, choćby po to, by zdając sobie sprawę z istniejących zagrożeń i niedociągnięć, uniknąć ich w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#RyszardGajewski">Zasadniczym celem polityki gospodarczej rządu było stworzenie mocnej, stabilnej polskiej waluty. Zahamowanie hiperinflacji jest dużym, trudno podważalnym osiągnięciem polityki finansowej. Sukces ten jednak osiągnięto ogromnym kosztem, jakim było zduszenie gospodarki, a zwłaszcza w pierwszym półroczu, pozrywanie sieci wewnętrznych powiązań handlowych, spadek dochodów realnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#RyszardGajewski">Wydaje się, iż należy poważnie rozważyć, czy polityka deflacyjna nie okazała się zbyt ostra, powodując nie tylko stłumienie hiperinflacji, ale hamując również obieg pieniądza, co prowadzi wprost do kryzysu produkcji oraz spadku aktywności w gospodarce i bezrobocia. Podobny efekt niesie per saldo polityka nadwyżki budżetowej, powodując nadmierne ściąganie pieniądza z rynku, oraz polityka trudnego i bardzo drogiego kredytu. Zastrzeżenia może budzić tempo przemian własnościowych. Ustawa w sprawie prywatyzacji uchwalona 13 lipca br. zaczyna być wdrażana dopiero pod koniec roku i to na skalę nie zapierającą bynajmniej tchu w piersiach.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#RyszardGajewski">Stosowane metody prywatyzacji zdają się przy tym nie do końca uwzględniać stan zasobów finansowych ludności. Wiele problemów wiąże się z oceną polityki rolnej. Wypada tu stwierdzić brak jednolitego, konsekwentnego programu. Przedłożony ostatnio przez resort rolnictwa projekt takiego programu jest zbyt ogólnikowy i nie uwzględnia podstawowych oczekiwań polskich rolników, jakimi są gwarancje skupu i opłacalności.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#RyszardGajewski">Rozumiejąc intencje rządu co do urynkowienia produkcji rolnej, należy zwrócić jednak uwagę na specyfikę tego rodzaju produkcji. Proces przemian polskiego rolnictwa wydaje się być nieuchronny, ale w tym przypadku nagły skok w rynek nie może przynieść pożądanych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#RyszardGajewski">Szczególnie boleśnie społeczeństwo polskie odczuwa odziedziczoną po minionych dziesięcioleciach sytuację mieszkaniową. Sytuacja ta pogarsza się z roku na rok. Również w roku bieżącym nastąpił dalszy drastyczny spadek budowanych mieszkań, spadek, który jak wszystko wskazuje, będzie się pogłębiał. Jest to wynikiem bardzo drogich i trudno dostępnych kredytów, wysokich kosztów przygotowania terenów, przy braku przynajmniej odpowiedzi na pytanie, kto ma finansować, wysokich cen gruntów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#RyszardGajewski">Są to problemy natury materialnej. Ale obok widzimy też problemy natury organizacyjnej. Uchwalona bowiem w maju ustawa o mieniu komunalnym nie doczekała się przepisów wykonawczych, co powoduje, że w sprawie gospodarki gruntami gminy mają związane ręce. Problem budownictwa mieszkaniowego ma szczególne znaczenie nie tylko ze względów społecznych. Brak mieszkań i realnych możliwości ich uzyskania hamująco wpływa na mobilność ludności niezbędną w dobie przemian gospodarczych, niosących często konieczność przepływu siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Odnosząc się do polityki społecznej rządu, chciałbym zwrócić uwagę na zagadnienie, które jest szczególnie bolesne. Mam tu na myśli bezrobocie w ogóle, w szczególności zaś bezrobocie absolwentów szkół różnych szczebli. O ile samo zjawisko bezrobocia w gospodarkach rynkowych zdaje się być zjawiskiem normalnym, a w niewielkiej skali być może nawet ze względów gospodarczych pożądane, to bezrobocie młodzieży musi zawsze budzić niepokój. Osiąga ono w niektórych województwach poziom rzędu nawet 26%, zmuszając często przedstawicieli młodego pokolenia Polaków do szukania swego miejsca w życiu poza krajem rodzinnym.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#RyszardGajewski">Utrzymanie trendu wysokiej emigracji młodych spowoduje w szybkim tempie sytuację, w której będziemy krajem emerytów i rencistów, tracąc tym samym możliwości rozwojowe, jakie tkwią w przyrodzonej młodości dynamice. Emeryci, renciści i kombatanci, a więc te grupy społeczne, dla których upływający czas ma znaczenie szczególne, bardzo długo musieli czekać na uporządkowanie kwestii o podstawowym dla nich znaczeniu, wielu nie doczekało. Sympatyczne rozmowy poprzez telewizyjne okienko oraz pobudzanie społecznej aktywności na tym polu nie były w stanie zastąpić aktywnej, profesjonalnie prowadzonej polityki socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#RyszardGajewski">Stosunkowo mało zastrzeżeń budzi polityka zagraniczna prowadzona kompetentnie przez resort prof. Krzysztofa Skubiszewskiego. Wyda je się jednak, że zbytnio zaangażowany w sprawy granicy zachodniej i w ogóle w stosunki polsko-niemieckie resort zbyt mało uwagi poświęcał interesom polskim na wschodzie i w innych kierunkach. Zastrzeżenia posłów budziła pasywność rządu w kwestii położenia Polaków zamieszkałych na dawnych terenach Rzeczypospolitej. Znajdowało to wyraz w składanych w tych sprawach interpelacjach poselskich.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Realizowany przez rząd Tadeusza Mazowieckiego program przemian gospodarczych i politycznych opierał się na dużym przyzwoleniu społecznym. Każdy program rządowy wymaga zresztą przyzwolenia, bo warunkuje ono jego realizację. Zakres owego przyzwolenia był w pierwszych miesiącach działania rządu ogromny. Jego polityka informacyjna powodowała jednak, iż społeczeństwo coraz mniej rozumiało z uczonych wywodów przedstawicieli rządu, a obserwowało jednocześnie wokół siebie rosnące dolegliwości dnia codziennego. Sposób prezentacji polityki rządowej w środkach masowego przekazu przypominał niekiedy niesławnej pamięci okres propagandy sukcesu, a proces tworzenia prawa pozwalającego na przełamanie monopolu informacyjnego w radiu i telewizji był długi i dotąd pozostał nie zakończony.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#RyszardGajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rządowi pana Tadeusza Mazowieckiego przyszło działać w szczególnie trudnym okresie naszych dziejów. Scheda, jaką objął, nie mogła pozwolić na szybki sukces, na zaspokojenie tych wszystkich nadziei, jakie nasze spauperyzowane społeczeństwo pokładało w zmianie systemu społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego. Należy oddać sprawiedliwość panu Tadeuszowi Mazowieckiemu osobiście i tym wszystkim, którzy wraz z nim podjęli się próby niezwykłej i historycznie bezprecedensowej, próby wyprowadzenia Polski z systemu totalitarnego, w którym tak długo tkwiliśmy, który wywarł tak wielki wpływ nie tylko na stan polskiej gospodarki, ale i na psychikę społeczną. Dokonać takiego wyjścia nie sposób w ciągu roku czy dwóch, to musi trwać znacznie dłużej.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#RyszardGajewski">Rząd Tadeusza Mazowieckiego, mimo tego wszystkiego co można by mu zarzucić, miał również wielki udział w tym, że oto możemy powiedzieć: żyjemy dziś w innej Polsce, Polsce bez cenzury i szalejącego ZOMO, Polsce półek zastawionych już nie tylko octem i makaronem, ale obfitością różnego rodzaju dóbr, Polsce złotówki, którą można wreszcie nazwać pieniądzem.</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#RyszardGajewski">Szczególne uznanie Polskiego Związku Katolicko-Społecznego budzi prawidłowy rozwój relacji państwa i Kościoła, co stanowi ważne osiągnięcie ustępującego rządu.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#RyszardGajewski">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, w imieniu którego przemawiam, opowiada się za przyjęciem dymisji złożonej przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-126.19" who="#RyszardGajewski">Niech mi wolno będzie podziękować panu premierowi i członkom jego gabinetu za wielką pracę, jaką wykonali idąc po nie przetartych ścieżkach, za duże zaangażowanie, z jakim dźwigali ciężar odpowiedzialności, którym obarczyliśmy ich ponad rok temu, za przetarcie szlaku tym, którzy przyjdą po nich.</u>
          <u xml:id="u-126.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#MikołajKozakiewicz">Serię oświadczeń zamyka oświadczenie posła Tadeusza Kaszubskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#TadeuszKaszubski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Patrzy na nas Polska i każdy Polak, któremu losy ojczyzny są bliskie, zadaje sobie pytanie: jak to się stało, że rząd, którego stworzył potężny duch „Solidarności” po kilkunastu miesiącach składa dymisję?</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#TadeuszKaszubski">Byliśmy zorientowani trochę, że nasza gospodarka jest w rozkładzie, ale nie byliśmy przekonani, jak głęboki jest ten rozkład. Dlatego rząd premiera Mazowieckiego rozpoczął gospodarowanie z ujemnym bilansem, w spalonym, zniszczonym i zadłużonym gospodarstwie. Na pewno było mu bardzo ciężko, tego jesteśmy świadomi. Jesteśmy przekonani, że w całej swojej działalności pan premier i jego ministrowie wykazywali najlepszą wolę służenia narodowi.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#TadeuszKaszubski">Ponieważ jestem członkiem parlamentu, patrzyłem uważnie na te sprawy, wspólnie z wami, koleżanki i koledzy, i muszą powiedzieć, że gdyby kilka spraw zostało rozwiązanych, na pewno powiększyłoby to dodatnie saldo działań naszego rządu. Koledzy już tu wiele mówili o uchybieniach, ja chciałbym zaakcentować te, o których nie wspomnieli.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#TadeuszKaszubski">Mianowicie, źle społeczeństwo odczuło pojęcie „grubej kreski” panie premierze. „Gruba kreska” w społecznym odczuciu utożsamiała się z amnestią dla tych, którzy taki bałagan, taki chaos, taką niedolę na polskie społeczeństwo sprowadzili. W pana przekonaniu miało to być działanie ku jedności wszystkich Polaków, oczywiście w dużej części tak było, ale powiadam — nie w całej. Bo jak pan premier i jak wy, ministrowie, mogliście zauważyć, to właśnie w następstwie „grubej kreski” podniosły głowę spekulacyjne spółki, rozszalał się na niesamowitą skalę przemyt i inne patologiczne zjawiska społeczne, które kosztowały naród tak drogo.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali.)</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#TadeuszKaszubski">Ten się śmieje, kto się śmieje ostatni.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#TadeuszKaszubski">Następnie, panie premierze, obok „grubej kreski” pamiętam ten moment wzruszający, kiedy pan po wyczerpujących pracach trochę osłabiony powiedział: „no, wyszedłem z tego i gospodarka wyjdzie”. Pamięta pan, jak tej pańskiej wypowiedzi towarzyszyła spontaniczna wprost reakcja naszego Sejmu i wierzyliśmy, ale nie zdawaliśmy sobie sprawy, że tak zrujnowana gospodarka nie pozwoli panu zrealizować zapewnienia, że gospodarka wkrótce wyjdzie. Niestety, to jest niemożliwe, przy najlepszej pana woli i chęci. Ale, panie premierze, gdyby bardziej zdecydowanie i z większą konsekwencją wprowadzał pan te przemiany, o których już mówiliśmy w grudniu, chodzi mi o przekształcenia własnościowe, to bilans pańskich zysków byłby większy.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#TadeuszKaszubski">Oczywiście jest jeszcze jedna sprawa, na którą moi koledzy nie zwrócili uwagi. Na pewno to był nie zamierzony skutek, nie zamierzone działanie rządu, ale właśnie ono spowodowało, że sympatie wielu Polaków przesunęły się na stronę tych, z którymi dotychczas mieliśmy wiele kłopotów, budując demokrację i suwerenną Polskę. Nie chcę dokonywać oceny działań rządu, bo jak powiedziała nasza sympatyczna koleżanka poseł Ziółkowska — ocena byłaby niesprawiedliwa, gdyż zapoczątkowane reformy będą owocować trochę później. I dlatego mam taką przykrą refleksję, że jednak wielu kolegów posłów dokona skrupulatnej oceny, i tak się zastanawiam, gdyby tak skrupulatnie oceniali uprzednie rządy, to na pewno nasza Polska nie byłaby dzisiaj w takiej sytuacji i prawdopodobnie rząd nie musiałby składać dymisji.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#TadeuszKaszubski">Panie Premierze i Ministrowie! W imieniu Klubu Poselskiego PSL — Starszego —...</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#TadeuszKaszubski">... — dziękuję wam za waszą pracę, za wasz wysiłek, a panu, panie premierze, życzę dobrego zdrowia i wszelkiej pomyślności w pańskiej dalszej działalności społecznej i politycznej dla dobra polskiego narodu.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#komentarz">(Głos z sali: Amen.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Rożek: Panie Marszałku! W kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#JanuszRożek">Panie Marszałku! Dotychczas występowali przedstawiciele klubów i poseł Kaszubski występował w imieniu klubu, a pan powiedział, że Kaszubski składa oświadczenie. Czy to nie było pana manipulacją? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#MikołajKozakiewicz">Nie, to nie była manipulacja. Mówiłem w ogóle o oświadczeniach klubów i o tym, że serię oświadczeń klubowych zamyka oświadczenie posła Kaszubskiego.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby po tej serii oświadczeń klubowych Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#MikołajKozakiewicz">Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w związku ze zgłoszonym, po porozumieniu z prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, przez prezesa Rady Ministrów wnioskiem, na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odwołuje Radę Ministrów. Sejm powierza równocześnie rządowi dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania Rady Ministrów w nowym składzie”.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#MikołajKozakiewicz">Przed przystąpieniem do głosowania przypominam, że zgodnie z art. 31 i 79 regulaminu Sejm powołuje i odwołuje rząd bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Stwierdzam, iż w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#MikołajKozakiewicz">Głosujemy tylko przez podniesienie rąk, bez używania aparatury elektronicznej. W związku z tym trzeba teraz wyznaczyć sekretarzy do obliczania głosów po zarządzeniu głosowania. Proszę posłów sekretarzy: Barbarę Blidę, Jacka Piechotę, Adama Grabowieckiego, Ziemowita Gawskiego, Marka Rutkowskiego i Marka Rusakiewicza o zajęcie miejsc w poszczególnych sektorach w celu obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#MikołajKozakiewicz">Czy już posłowie sekretarze są na miejscach? Tak. Proszę posłanki i posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-131.7" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem proponowanej, przeczytanej przed chwilą przeze mnie uchwały, zechce podnieść rękę. Czy już posłowie policzyli?</u>
          <u xml:id="u-131.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-131.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-131.10" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam wynik głosowania.</u>
          <u xml:id="u-131.11" who="#MikołajKozakiewicz">W głosowaniu wzięło udział 362 posłów, większość bezwzględna wynosi 182 posłów. Za uchwałą głosowało 224 posłów, przeciw uchwale — 16, wstrzymało się od głosowania 122 posłów.</u>
          <u xml:id="u-131.12" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm odwołał Radę Ministrów, powierzając równocześnie rządowi dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania debaty, i w pewnym sensie na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-131.13" who="#MikołajKozakiewicz">Zanim ogłoszę przerwę, chcę parę słów powiedzieć od siebie i na podsumowanie naszej debaty, i w pewnym sensie na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-131.14" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Rząd, który przed chwilą odwołaliśmy, nie bez kłopotów jakie mieliśmy, był to — jak wszyscy mówiliście tutaj — pierwszy od 50 lat w Europie centralnej i wschodniej rząd niekomunistyczny. I dopiero od tego rządu zaczęły w innych krajach powstawać trendy niekomunistyczne i ten proces trwa do dzisiaj, w wielu krajach nie jest jeszcze zakończony. Pamiętamy wszyscy, jakiego poparcia udzieliliśmy temu rządowi w chwili jego powstania, a później jak przytłaczającą większością głosowaliśmy węzłowe ustawy zmieniające w nieodwracalny sposób cały ustrój Rzeczypospolitej. Działo się tak niezależnie od politycznego zaplecza posłów.</u>
          <u xml:id="u-131.15" who="#MikołajKozakiewicz">Wspieraliśmy ten rząd jako Sejm, gdyż uważaliśmy go za rząd wielkiej odnowy, a jego program za program powrotu do normalności, za wielką szansę dla kraju.</u>
          <u xml:id="u-131.16" who="#MikołajKozakiewicz">Jak słusznie mówiliście, nie ulega żadnej wątpliwości, że odwołany dzisiaj na własną prośbę rząd Tadeusza Mazowieckiego zapisze się na trwałe złotymi zgłoskami w historii Polski jako pierwszy rząd wielkiej zmiany, wielkiego odważnego kroku ku wolności, ku demokracji, ku wyjściu ze stanu zapaści gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-131.17" who="#MikołajKozakiewicz">W oświadczeniach klubowych, których wysłuchaliśmy, oprócz słów uznania padło również wiele ostrych słów, krytycznych uwag i zastrzeżeń. Zrozumiałem je nie tylko jako krytykę starego, ale również jako uwagi i przestrogi dla nowego rządu, dla tego rządu, który ma przyjść dopiero, a nie tylko dla tego, który odchodzi. Były to bardziej przestrogi na przyszłość niż krytyka przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-131.18" who="#MikołajKozakiewicz">Owszem, odchodzący rząd popełniał poważne błędy i pomyłki, wszakże nie bez naszego udziału. Nie bez udziału i poparcia Sejmu. I to sobie trzeba otwarcie powiedzieć, aczkolwiek prawdą jest to, co mówił poseł Wójcik, że były sytuacje, w których dochodziło do starć między rządem i Sejmem. Co będzie dalej, wkrótce się' przekonamy.</u>
          <u xml:id="u-131.19" who="#MikołajKozakiewicz">Jedno jest pewne. Żaden kolejny rząd, które mogą się teraz zmieniać dość szybko, nie będzie zaczynał swej działalności z takim ładunkiem zaufania jak rząd Mazowieckiego i żaden rząd nie będzie miał szansy zrobić tak wiele w czasie tak krótkim. Każdy kolejny rząd będzie w sytuacji trudniejszej, z węższym marginesem społecznego uznania i zaufania, z mniejszym społecznym kredytem, z rosnącym oporem lub wręcz opozycją poważnych kręgów społeczeństwa. Przebieg kampanii prezydenckiej był tego najlepszym dowodem. Wszyscy musimy wyciągnąć z tego spokojnie właściwe wnioski.</u>
          <u xml:id="u-131.20" who="#MikołajKozakiewicz">Sejm odwołując rząd Tadeusza Mazowieckiego nałożył nań obowiązek pełnienia swoich funkcji do czasu powołania nowego rządu. Nie mamy żadnych wątpliwości, że ten obowiązek wypełni on do końca, tak by nie było żadnego zahamowania w funkcjonowaniu państwa, aby przekazanie władzy dokonało się jak przekazanie pałeczki w biegu sztafetowym, w którym — jak wiadomo — każdy zawodnik biegnie do wspólnego celu tą samą trasą, ale w innym stylu, stosując inną taktykę pokonywania odległości. Tego serdecznie życzę Sejmowi, ustępującemu dzisiaj rządowi i jego następcom. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-131.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-131.22" who="#MikołajKozakiewicz">Przed przerwą jeszcze komunikaty, podczas przerwy odbędzie się w moim gabinecie, posiedzenie Konwentu Seniorów. Proszę posła sekretarza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Komisji Obrony Narodowej w sali górnej palarni. Komunikat biura informacyjnego: w dniu dzisiejszym, tj. 14 grudnia, o godz. 14 w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim odbędzie się konferencja prasowa na temat „Przyspieszenia.gospodarcze a specjalne strefy ekonomiczne”, z udziałem biznesmenów z Francji. Wszystkich zainteresowanych posłów zapraszamy.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#StefanMleczko">Ogłaszam przerwę do godziny 12.15.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 45 do godz. 12 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu…</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Przepraszam, pani marszałek. Chciałbym złożyć wniosek formalny. Czy można?)</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę złożyć wniosek o odroczenie debaty budżetowej. A dlaczego? Otóż art. 27 Konstytucji, to jest z 17 poprawkami, powiada, że powinniśmy znać stanowisko Senatu. Jeżeli dokończylibyśmy dzisiaj dyskusję budżetową bez znajomości stanowiska Senatu, to nasze prace w poszczególnych komisjach między pierwszym a drugim czytaniem będą w pewnym sensie ułomne. Dlatego uważam, że powinniśmy dokończyć dyskusję budżetową po zapoznaniu się ze stanowiskiem Senatu, które — mam nadzieję — Senat opracuje najrychlej. Nie dążę do zakończenia dyskusji, tylko do jej odroczenia po to, aby przy drugim czytaniu od nowa nie wystąpiły tak poważne kwestie, że znowu będziemy dyskutowali bardzo długo i znowu zaczną pracować komisje. Tak więc co do dyskusji budżetowej, to proszę o jej odroczenie.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#KazimierzUjazdowski">Jeżeli natomiast chodzi o wypowiedź jednego z kolegów posłów, która — moim zdaniem — naruszyła w pewnym sensie dobre imię Najwyższej Izby Kontroli, to uważam, że pan generał Hupałowski, który jest zapisany do głosu, powinien mieć możliwość wypowiedzenia się dzisiaj tylko w tej kwestii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#RyszardBugaj">Chciałbym poprzeć wniosek pana posła Ujazdowskiego i przypomnieć, że już na początku, kiedy ustalaliśmy porządek obrad tego posiedzenia, także zwracałem się z prośbą do Prezydium Sejmu o niezamykanie debaty budżetowej na tym posiedzeniu, lecz uznanie jej za pierwszą część, m.in. ze względu na kwestię zmiany rządu i ewentualnych autopoprawek rządu w tych dość fundamentalnych dokumentach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeśli chodzi o wniosek formalny pana posła Ujazdowskiego, to może przegłosujemy go trochę później. Teraz natomiast chciałam poinformować, iż w związku z tym, że porządek dzienny tego posiedzenia Sejmu jest bardzo bogaty, Konwent Seniorów proponuje, żebyśmy debatę budżetową odłożyli na zakończenie tego dnia obrad, a teraz przystąpili do punktu trzeciego porządku dziennego i następnych, które wymagają podjęcia decyzji przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli więc pan poseł pozwoli, to pana wniosek formalny poddam pod głosowanie później, a teraz przystąpimy do punktów porządku dziennego, które, jak powiedziałam, wymagają decyzji Wysokiej Izby. Czy pan poseł wyraża zgodę?</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jeszcze o zabranie głosu prezesa NIK Tadeusza Hupałowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#TadeuszHupałowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan poseł Ujazdowski powiedział, że podobno któryś z panów posłów naruszył dobre imię Najwyższej Izby Kontroli. Nie słyszałem takiej wypowiedzi, która naruszyłaby dobre imię Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#TadeuszHupałowski">Muszę się natomiast odnieść do wypowiedzi pana ministra Misiąga, jako że na jej podstawie można, a właściwie musi się odnieść wrażenie partykularnej chciwości czy wręcz pazerności Najwyższej Izby Kontroli, jeśli chodzi o wysokość uposażeń zawartych w projekcie jej budżetu.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#TadeuszHupałowski">Otóż pan minister Misiąg powiedział pół prawdy, a w określonych sytuacjach, i w tej sytuacji konkretnej także, pół prawdy może stanowić po prostu nieprawdę. Najwyższa Izba Kontroli, zgodnie z ustawą, ma określoną autonomię, jeśli chodzi o kształt, budowanie swojego budżetu. To wydaje mi się jest zrozumiałe. Ustawodawca, tę określoną autonomię przyznając, miał zapewne na uwadze to, że ta instytucja jest od rządu całkowicie niezależna, a więc także niezależna pod względem płacowym.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#TadeuszHupałowski">Muszę oświadczyć Wysokiej Izbie, że nigdy z tego prawa nie korzystałem, po prostu z pragmatycznych względów. Trudno było Najwyższej Izbie Kontroli orzec, jak w przyszłym roku budżetowym, na jakim poziomie będą kształtowały się zarobki w sferze produkcji materialnej, a więc także i w sferze budżetowej. Dlatego też korzystaliśmy z dobrodziejstwa rezerwy będącej w dyspozycji rządu. Gdybym na przykład w ubiegłym roku zaproponował wzrost wynagrodzeń w Najwyższej Izbie Kontroli o 200%, to spotkałbym się właśnie z zarzutem pazerności. Tymczasem pomyliłbym się proponując nawet taki wzrost, bo wysokość wynagrodzeń w sferze produkcji materialnej w październiku, w stosunku do października roku ubiegłego, osiągnęła dynamikę 377%. Wobec tego zaplanowałbym za mało niż faktycznie otrzymaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#TadeuszHupałowski">Prawdą jest też, że pozostawanie Najwyższej Izby Kontroli poza wpływem rządu ma i swoje ujemne skutki. Zawsze musiałem zabiegać, i to bardzo usilnie, w różny sposób o przyznanie pracownikom tej instytucji określonej kwoty wynagrodzeń. Szkoda, że nie ma tu pana posła Ireneusza Sekuły. Na pewno potwierdziłby treść rozmowy, jaką przeprowadziłem z ówczesnym wiceprezesem Rady Ministrów, panem Ireneuszem Sekułą. Powiedziałem wówczas, że rząd, którego — oględnie mówiąc — Najwyższa Izba Kontroli pupilkiem nigdy nie była i nie jest, ma właściwie dwa sposoby obezwładnienia tej instytucji. Po pierwsze, może przyznać tak wysokie wynagrodzenia inspektorom kontroli państwowej, że po prostu odechce im się pełnienia ustawowego głównego zadania kontrolowania rządu — to oczywiście nigdy nie wchodziło w rachubę. Może też obezwładnić Najwyższą Izbę Kontroli w inny sposób — przyznać tak niskie uposażenie, ażeby po prostu pracownicy odeszli i Najwyższa Izba Kontroli przestałaby istnieć.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#TadeuszHupałowski">W tym roku sytuacja się radykalnie zmieniła. Najwyższa Izba Kontroli na nasz wniosek, bo jak powiedziałem dysponowaliśmy określoną autonomią, została wyłączona spod przepisów ustawy dotyczącej uposażenia pracowników sfery budżetowej i, nolens volens, musieliśmy zaproponować projekt budżetu. Po pierwsze, zasięgnąłem opinii, czy marszałek Sejmu przewiduje określoną rezerwę środków, ażeby w ciągu roku można było do tych 5 przypisanych mi instytucji przekazywać środki na wzrost wynagrodzeń. Otrzymałem odpowiedź, że nie przewiduje. Wobec tego, tak jak i pozostałe instytucje, zwiększyłem w projekcie budżetu część przewidzianą na wynagrodzenia faktycznie o 138%. I tu najważniejsze, nie wiem jak postąpiły inne instytucje, my zapisaliśmy w projekcie, budżetu, w pierwszym i w ostatnim, następujące zobowiązanie, które w każdym dniu przyszłego roku poddaje się kontroli które może być całkowicie rozliczone na końcu roku. Zobowiązanie to brzmi: założony w projekcie budżetu wzrost środków na wynagrodzenia wiąże się m.in. z wyłączeniem Najwyższej Izby Kontroli spod działania ustawy o kształtowaniu płac w sferze budżetowej. Zaplanowane środki mają zapewnić samowystarczalność płacową Najwyższej Izby Kontroli bez konieczności uzyskiwania w roku przyszłym limitów na wynagrodzenia od ministra pracy i polityki socjalnej. Wykorzystywanie zwiększonych środków na wynagrodzenia uzależnione będzie w 1991 r. od stopnia wzrostu płac w naczelnych i centralnych organach administracji państwowej. Jeżeli płace w tych organach wzrosną w mniejszym stopniu niż zaplanowany dla Najwyższej Izby Kontroli, część środków przewidzianych na ten cel w § 11 nie zostanie wykorzystana.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#TadeuszHupałowski">Można to oczywiście rozwiązać w inny sposób, można ustalić poziom wynagrodzenia tak jak w naczelnych i centralnych organach administracji państwowej, a różnicę odnieść do dyspozycji marszałka Sejmu. W każdym bądź razie ten zapis powoduje, że Najwyższa Izba Kontroli — wbrew temu co można by mniemać po wczorajszym wystąpieniu, może nie dość jednoznacznym — nie choruje na sobkostwo.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#TadeuszHupałowski">Proszę Wysoką Izbę o przyjęcie mojego oświadczenia do wiadomości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, w związku z tym, że debata nad budżetem odbędzie się w terminie późniejszym, albo — jeżeli Wysoka Izba podejmie taką decyzję — przełożymy ją w ogóle — bardzo proszę żebyśmy mogli przejść do kolejnego punktu porządku dziennego. Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#KazimierzUjazdowski">Przepraszam, przejęzyczyłem się mówiąc o pośle i tylko to chciałem powiedzieć. Przepraszam panią marszałek, Wysoką Izbę i pana generała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z propozycją Konwentu Seniorów i Prezydium Sejmu, przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (druki nr 598 i 648).</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę panią Marię Dmochowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej z wyników prac nad projektem ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Nowelizacja ustaw emerytalnych z maja bieżącego roku zobowiązuje do rozpoczęcia rewaloryzacji świadczeń tej najstarszej grupy wiekowej w IV kwartale bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#MariaDmochowska">Po pierwszym czytaniu w dniu 22 listopada przedłożonego przez rząd projektu Komisje: Polityki Społecznej, w pełnym składzie, oraz Ustawodawcza, jak i posłowie z innych komisji mieli na pracę zaledwie dwa tygodnie: odbyło się w tym czasie 5 posiedzeń. Jak panie i panowie posłowie pamiętają, Wysoka Izba wyznaczyła nam konkretny termin zakończenia prac nad ustawą, mając na uwadze przyspieszenie rewaloryzacji około miliona świadczeń w tej grupie wiekowej. Praca nasza odbywała się nie tylko pod presją czasu, towarzyszyły nam również wahania i wątpliwości dotyczące samej metody przeprowadzenia rewaloryzacji.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#MariaDmochowska">W uchwale Sejmu z maja bieżącego roku znalazł się następujący zapis: Wysokość świadczeń emerytalno-rentowych przyznanych w poprzednich latach uległa nadmiernemu spłaszczeniu, zwłaszcza ze szkodą dla emerytów i rencistów legitymujących się stażem pracy dłuższym niż przeciętny oraz otrzymujących niegdyś wynagrodzenie znacznie wyższe od przeciętnej płacy itd. Jest to cytat z uchwały Sejmu. Rewaloryzacja według tego oznaczałaby przywrócenie emeryturom i rentom wartości, jaką miały w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w momencie ich przyznawania. System zaproponowany w projekcie rządowym przyczynia się do dalszego spłaszczenia świadczeń, jest jednak korzystny dla niegdyś najniżej zarabiających i mniej korzystny dla wyżej uposażonych oraz krótko pracujących świadczeniobiorców. System ten przewiduje też rewaloryzację świadczeń dla emerytów wojskowych od 80 lat i wyżej i takich samych funkcjonariuszy byłej milicji obywatelskiej według zasad obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#MariaDmochowska">Mając na uwadze to wszystko co przed chwilą powiedziałam, Komisja Polityki Społecznej, przed przystąpieniem do dalszych prac nad ustawą, przygotowała — przy 2 głosach wstrzymujących się — opinię przesłaną następnie panu premierowi. Wczoraj otrzymaliście państwo tę opinię już wydrukowaną. Opinia komisji w najmniejszym nawet stopniu nie odnosi się krytycznie do projektu rządowego. Komisje chciałyby jednak, by przebudowę systemu emerytalnego rozpatrywać w całości, a nie oddzielnie osoby 80 lat i wyżej, oddzielnie może rewaloryzacja 7 mln emerytów i rencistów starego portfela, oddzielnie nowe emerytury, ponieważ stwarza to realne niebezpieczeństwo powstania nierówności Komisja nie mogła również nie wziąć pod uwagę opinii związków zawodowych, stowarzyszeń emerytów, Biura Interwencji Senatu oraz wielu innych i uważa, że spójny i jednolity system emerytalny, przedstawiony w oczekiwanym przez nas nowym projekcie ustawy emerytalnej, powinien być szerzej przekonsultowany, powinien być bardziej społeczeństwu znany, żeby nie budził tyle, często nieuzasadnionych, lęków i niepokoi, jak obecny projekt rewaloryzacji dla 80-latków. Obserwujemy wielką falę przejść na emeryturę, zgłoszeń emerytalnych, ponieważ jest obawa przed jakimś systemem nieznanym. Ta obawa, powtarzam, jest w dużej mierze nieuzasadniona, ale właśnie Komisja Polityki Społecznej musi być na to bardzo wyczulona, stąd ta nasza opinia.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#MariaDmochowska">A więc wyrażamy opinię, że do czasu wyjaśnienia społeczeństwu zasad nowego systemu i uzyskania większej akceptacji, rewaloryzacja emerytur i rent osób, które ukończyły 80 lat, powinna być przeprowadzona zgodnie z ustawą z 14 grudnia 1982 r. z późniejszymi zmianami, zwłaszcza z maja 1990 r., z wprowadzeniem niezbędnych modyfikacji, zmierzających do zapewnienia realnego podwyższenia wysokości najniższych świadczeń i ograniczenia najwyższych.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#MariaDmochowska">Po tym wstępie, który jakby wyjaśnia naszą myśl, przystąpię do szczegółowego omówienia sprawozdania. Sprawozdanie komisji zawiera tekst jednolity, tekst, który jest zgodny z tą opinią, oraz wniosek mniejszości oparty na propozycji rządowej z późniejszymi, dalszymi jej rozszerzeniami, o których w odpowiednim momencie powiem.</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#MariaDmochowska">Na razie, najpierw oczywiście, omawiam tekst komisji, potem wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#MariaDmochowska">Wysoka Izbo! Zasady rewaloryzacji podstawy wymiaru świadczeń dla osób w wieku 80 lat podane są w art. 2 omawianego sprawozdania. Są one przeniesione z dotychczas obowiązujących w tym zakresie aktów prawnych, a w szczególności z art. 28, do trzydziestego i art. 16 i 161 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Oblicza się mianowicie w każdym przypadku wskaźnik wysokości wynagrodzenia, tj, stosunek podstawy wymiaru świadczeń własnych świadczeniobiorcy do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce z tego samego okresu. Wskaźnik wyrażony jest w procentach. Mnożąc za pomocą tego wskaźnika kwotę przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału 1990 r. czyli praktycznie biorąc sumę 1 300 tys. zł, uzyska się wartość zrewaloryzowanej podstawy świadczeń na dzień dzisiejszy. Od razu powiem, że te dwa przepisy ujęte są jednakowo i we wniosku mniejszości, i w sprawozdaniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#MariaDmochowska">Art. 3, 5 i 7 określają zasady obliczania nowych wysokości emerytur i rent od zrewaloryzowanych w sposób podany wyżej podstawy wymiaru świadczeń. Nie będę tego szczegółowo omawiać, gdyż jest to system znany nam z aktualnie obowiązujących ustaw emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-142.9" who="#MariaDmochowska">Art. 3, 5 i 7 odnoszą się do powszechnego systemu emerytalnego z wyjątkiem przewidzianym w art. 5 ust. 3, który dotyczy szczególnego sposobu obliczania świadczeń należnych z tytułu wypadków przy pracy, chorób zawodowych itd. oraz odrębnych przepisów dotyczących zaopatrzenia inwalidów wojennych i wojskowych. Te przepisy są odrębne. Analogiczna zasada stosowana będzie do rent rodzinnych, o czym mówi art. 7 ust. 4. Natomiast art. 4 i 6 zostały przeniesione z ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin oraz funkcjonariuszy byłej Milicji Obywatelskiej i ich rodzin. Takie rozwiązanie jest konsekwencją przyjęcia przez połączone komisje Polityki Społecznej i Ustawodawczą koncepcji rewaloryzacji emerytur i rent na dotychczas obowiązujących zasadach, z uwzględnieniem specyficznych rozwiązań w tej dziedzinie do żołnierzy i funkcjonariuszy byłej Milicji Obywatelskiej. Tam, jak państwu chcę przypomnieć, za tę średnią bierze się nie średnią z normalnego systemu emerytalnego, lecz aktualną średnią wynagrodzeń w wojsku lub w policji. Natomiast art. 7 zawiera nieco inne rozwiązanie w zakresie rent rodzinnych dla tej grupy. Według tego przepisu renty rodzinne będą rewaloryzowane na zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalno-rentowym również w stosunku do osób, które otrzymały prawo do takiej renty na podstawie przepisów ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy byłej Milicji Obywatelskiej. Od tej zasady istnieje jeden wyjątek, który został zawarty w ust. 6 art. 7, a mianowicie, że renty rodzinne po osobie zmarłej, jeśli śmierć nastąpiła wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby, zostaną ustalone na podstawie przepisów regulujących zaopatrzenie emerytalno-rentowe żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy byłej Milicji Obywatelskiej. Rozwiązanie to jest konsekwencją zapisu przyjętego w ust. 4 art. 7 mówiącego, że do obliczania wysokości rent rodzinnych nie stosuje się zasad ogólnych w zakresie określonym w art. 5 ust. 3, co wcześniej już zostało wyjaśnione — chodzi o te wojskowe wypadki inwalidztwa.</u>
          <u xml:id="u-142.10" who="#MariaDmochowska">Art. 8 projektu ustawy określa, że wskaźnik wysokości świadczenia wyrażający stosunek emerytury lub renty, wraz ze wzrostem z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, do kwoty przewidywanego przeciętnego wynagrodzenia, nie może być niższy niż 45%. Ustalając tym samym jego dolną granicę, komisje zrezygnowały z określenia górnej granicy tego wskaźnika, który miał wynosić 250%, wobec informacji resortu pracy i polityki socjalnej, że granica ta dotyczyłaby niewielkiej części uprawnionych do świadczeń, a konkretnie 2%. Tym samym najniżej zrewaloryzowana emerytura lub renta osoby 80-letniej nie może być niższa niż 45% przeciętnej płacy. W powszechnym systemie emerytalnym emerytura nie może być niższa niż 35%.</u>
          <u xml:id="u-142.11" who="#MariaDmochowska">Art. 9 wprowadza zasadę, że zrewaloryzowane zgodnie z tym projektem ustawy emerytury i renty podlegają okresowej rewaloryzacji poprzez obliczenie ich wysokości od kwoty przewidywanego na bieżący kwartał przeciętnego wynagrodzenia, przy zastosowaniu wskaźnika wysokości świadczenia. Przy tej waloryzacji nie stosuje się jednak ograniczenia kwoty podwyżki podstawy wymiaru, która w powszechnym systemie, zgodnie z art. 74 ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, nie może przekraczać 200% kwoty różnicy między kwotami przewidywanego na bieżący kwartał przeciętnego wynagrodzenia a wynagrodzeniem stanowiącym podstawę ostatnio przeprowadzonej waloryzacji.</u>
          <u xml:id="u-142.12" who="#MariaDmochowska">Art. 10 ust, 1 i 2 określają terminy realizacji rewaloryzacji przewidzianej w przedstawionym projekcie ustawy, a mianowicie, że świadczenia te przysługują od 1 października 1990 r. Przy czym, z uwagi na przesunięcie terminu wejścia w życie tej ustawy, realizacja podwyżki nastąpi do dnia 31 marca 1991 r., po przeprowadzonej wcześniej waloryzacji, z odpowiednim wyrównaniem od 1 października 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-142.13" who="#MariaDmochowska">Ust. 3 art. 10 wprowadza zasadę, że w sytuacji gdy w wyniku rewaloryzacji wysokość świadczenia byłaby niższa od świadczenia otrzymywanego w dniu 1 października 1990 r., po dokonanej waloryzacji, to świadczenie wypłaca się w dotychczasowej wysokości. Państwo wiedzą, że od 1982 r. przeprowadzono 12 różnych zmian waloryzacyjnych, które spowodowały, że niektóre renty zostały wyraźnie zawyżone, niektóre zaniżone i trzeba bardzo uważać, żeby tutaj nie wprowadzić jakichś dalszych ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-142.14" who="#MariaDmochowska">W art. 11 wymienione zostały enumeratywnie dodatki, wzrosty przysługujące do zrewaloryzowanych emerytur i rent, tzn. z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, z tytułu odznaczeń państwowych, rodzinne dla sierot zupełnych i pielęgnacyjne. W sprawozdaniu i wniosku komisji nie zdjęliśmy, że tak powiem, żadnego z tych świadczeń, uważając że trzeba to będzie zrobić, jeśli Wysoki Sejm uzna za stosowne, nie zaczynając od osób 80-letnich. Zgodnie z art. 12 rewaloryzacja świadczeń odbywać się będzie z urzędu, wyjątkowo natomiast na wniosek zainteresowanego, jeśli prawo do świadczenia zostało zawieszone.</u>
          <u xml:id="u-142.15" who="#MariaDmochowska">Art. 13 i 14 projektu ustawy wprowadzają zmiany w obowiązujących obecnie powszechnych przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin oraz byłych funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i ich rodzin, sprowadzające się do określenia nowych zasad waloryzacji emerytur i rent przysługujących na podstawie tych ustaw, a mianowicie, że będzie ona dokonywana według przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-142.16" who="#MariaDmochowska">Termin wejścia w życie ustawy określony został na dzień jej ogłoszenia, jednakże z mocą wsteczną, tzn. od dnia 1 października 1990 r., co jest konsekwencją zapisów zawartych w art. 10 projektu.</u>
          <u xml:id="u-142.17" who="#MariaDmochowska">Przedstawię teraz Wysokiej Izbie wniosek mniejszości (druk nr 648), polegający na przyjęciu ustawy w treści zawartej w przedłożeniu rządowym (druk nr 598) z poprawkami sprowadzającymi się w zasadzie do wprowadzenia do art. 9 tego projektu, oprócz wymienionych tam dodatków przysługujących do rewaloryzowanej emerytury lub renty, również dodatków z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz dodatku z tytułu odznaczeń państwowych.</u>
          <u xml:id="u-142.18" who="#MariaDmochowska">Przypominam państwu, że te dodatki nie były przewidziane w systemie rządowym. Wniosek mniejszości, który jest oparty na przedłożeniu rządowym, te dodatki przewiduje wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-142.19" who="#MariaDmochowska">Przypominam, że projekt mniejszości obliczania nowego wymiaru świadczeń od zrewaloryzowanej podstawy wymiaru proponuje dla wszystkich 25% kwoty przewidywanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do waloryzacji emerytur i rent, a więc owe 1 300 tys. zł, tzn. 25% z tego plus 1,5% podstawy wymiaru za każdy rok pracy. Ten sposób rewaloryzacji przedstawiony przez rząd poparła mniejszość, dodając do niego, jak powiedziałam, poprawkę polegającą na zachowaniu dodatków wcześniej przeze mnie wymienionych, których projekt rządowy nie uwzględnia.</u>
          <u xml:id="u-142.20" who="#MariaDmochowska">Mam obowiązek stwierdzić również, że według opinii resortu pracy skutki finansowe projektu ustawy w przedłożeniu komisji są wyższe co najmniej o 20% od pierwotnego projektu rządowego, lecz bez dodatków zawartych we wniosku mniejszości. Do sprawozdania komisji w ostatniej chwili wniesiono autopoprawki. Nie są one duże, to że w ogóle istnieją jest po prostu jakby przeoczeniem, wynikiem naszego zbyt szybkiego procedowania.</u>
          <u xml:id="u-142.21" who="#MariaDmochowska">W art. 4 ust. 3 proponuje się nadać brzmienie: Wysokość emerytury wraz z dodatkami, o których mowa w ust. 2 oraz w art. 11 pkt 2, nie może przekraczać 100% podstawy wymiaru emerytury.</u>
          <u xml:id="u-142.22" who="#MariaDmochowska">W art. 6 ust. 3 ma brzmieć: Renta inwalidzka wraz ze zwiększeniem i dodatkiem, o których mowa w ust. 2 oraz w art. 11 pkt 2, nie może przekraczać 100% podstawy wymiaru renty. Chodzi mianowicie o to, by wysokość emerytury i renty inwalidzkiej wojskowej i milicyjnej wraz ze wzrostem i dodatkami, w tym również z tytułu odznaczeń państwowych, nie przekraczała 100% podstawy ich wymiaru. Poprawki te są konsekwencją zapisów zawartych w art. 3 ust. 4 i w art. 5 ust. 2, tzn. analogicznego uregulowania w zakresie emerytur i rent żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy byłej Milicji Obywatelskiej jak w systemie powszechnym.</u>
          <u xml:id="u-142.23" who="#MariaDmochowska">I jeszcze jedna poprawka — w art. 3 ust. 1 oraz w art. 5 ust. 1 powołania na art. 1 pkt 1–10 trzeba zastąpić powołaniami na art. 1 pkt 1–8. To jest poprawka czysto techniczna, legislacyjna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję. Do głosu zapisanych jest 7 mówców.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Drelę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#ZbigniewDrela">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Uważam, że ci członkowie wysokiej komisji, którzy odrzucili zaproponowaną w projekcie rządowym ustawy koncepcję rewaloryzacji emerytur dla osób, które ukończyły 80 lat, zrezygnowali z rozwiązania w naszych warunkach lepszego na rzecz rozwiązania gorszego. Zaproponowana w projekcie rządowym rewaloryzacja ma dwa plusy, na które wysokie komisje nie zwróciły dostatecznej uwagi. Pierwszy wynika stąd, że emeryci o najniższych emeryturach, szczególnie o dłuższym stażu pracy, otrzymaliby znaczne, wyraźnie odczuwalne podwyżki, natomiast emeryci o wysokich emeryturach, półtora i dwumilionowych, utrzymaliby dotychczasowy stan posiadania.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#ZbigniewDrela">Znacząca, o 50% podwyżka najniższych emerytur w czasach, gdy te najniższe emerytury z trudnością zapewniają skromną egzystencję, nie jest bez znaczenia. Mniej odczuwalna rewaloryzacja najniższych emerytur, przy równoczesnej rewaloryzacji najwyższych, nie jest zabiegiem godnym akceptacji w naszych trudnych czasach.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#ZbigniewDrela">Otrzymam zapewne odpowiedź, iż należy kierować się prostą zasadą sprawiedliwości — kto wypracował sobie wyższą emeryturę, ma prawo do wysokiej, a kto niską — niech pozostanie przy niskiej. Zgodziłbym się z tą linią rozumowania tylko w przypadku, gdyby warunki, w jakich wypracowywano te emerytury były sprawiedliwe. Tymczasem drogę do awansu, do kierowniczych stanowisk, do lepiej płatnej pracy, do godzin nadliczbowych mieli tzw. swoi, czyli ludzie oddani partii, wobec niej lojalni. Oczywiście, przykro wracać do przeszłości, ale taka, niestety, była kiedyś rzeczywistość. Natomiast przeciwnicy ustroju, a ponadto wierzący i praktykujący oraz wszyscy nielojalni utrzymywani byli na najniższych uposażeniach, niezależnie od kwalifikacji, morale pracowniczego czy też doświadczenia w zawodzie, i oni właśnie przed 15–20 czy 25 laty wkroczyli w okres emerycki z najniższymi emeryturami.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#ZbigniewDrela">Ponadto w wielu zawodach stawki wynagrodzenia były wyjątkowo niskie, np. w służbie zdrowia, zwłaszcza w odniesieniu do pielęgniarek, mimo ich trudnej pracy. Sposób rewaloryzacji emerytur zaproponowany w projekcie rządowym ustawy tę niesprawiedliwość w pewnym stopniu łagodzi, i to jest ten drugi plus projektu, który został przez wysokie komisje odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#ZbigniewDrela">Ostatecznie jednak problem ten rozstrzygnie Wysoka Izba, ściślej — poselskie sumienia, w momencie głosowania nad wnioskiem mniejszości proponującym przyjęcie ustawy w przedłożeniu rządowym z uzupełnieniem o dodatki za pracę w szczególnie trudnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz — niezrzeszoną, a następnie pana posła Ryszarda Jana Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Mamy w istocie do wyboru dwa różne projekty rewaloryzacji emerytur i rent dla seniorów.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#TeresaLiszcz">Jeden to projekt rządowy, z dwiema tylko, ale dosyć istotnymi zmianami, zaproponowanym przez posłów zgłaszających wniosek mniejszości. Ten projekt rządowy wraca dzisiaj przed Wysoką Izbę w konsekwencji wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#TeresaLiszcz">Drugi to projekt komisji, która w zasadzie odrzuciła całą treść projektu rządowego, pozostawiając z niego tylko tytuł i podłożyła pod to własną treść, moim zdaniem, bardzo skomplikowaną, niekonsekwentną Z tych dwóch projektów — obydwa są niedoskonałe — musimy dzisiaj wybrać. Sądzę, że nie jest możliwe przygotowanie na dzisiaj projektu, który by wszystkich zadowolił i który jednocześnie byłby możliwy do realizacji ze względów finansowych. Musimy więc wybierać między dwoma projektami niedoskonałymi. Z tych dwóch projektów, moim zdaniem, zdecydowanie lepszy jest projekt rządowy, lepszy, bo prowadzi do sprawiedliwszych rezultatów. Projekt podkomisji za jedyne właściwe kryterium o wysokości zrewaloryzowanego świadczenia przyjmuje zarobek z przeszłości. Ten kto w przeszłości dużo zarabiał, otrzyma wysoką emeryturę. Można by uznać, że jest to zasada, z pewnego punktu widzenia nawet sprawiedliwa. Ale pragnę przypomnieć, że nigdzie w świecie ta zasada w ubezpieczeniach społecznych nie jest konsekwentnie stosowana. System ubezpieczenia społecznego jest zawsze systemem w jakimś stopniu redystrybucyjnym, a więc przesuwającym część środków od tych którzy najwięcej zarabiali i najwięcej płacili składek, do tych, którzy zarabiali znacznie mniej z tytułu pracy i mniejsze płacili składki.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#TeresaLiszcz">Ale jest jeszcze jeden dodatkowy argument. Gdybyśmy nawet uznali, że ta zasada jest słuszna, to na pewno nie jest ona do zaakceptowania w tej konkretnej sytuacji. Ta zasada utrwala w systemie świadczeń emerytalno-rentowych proporcje płac istniejące w przeszłości, a chyba prawie nikt z nas nie ma wątpliwości co do tego, że nie były one sprawiedliwe. Były grupy uposażone ponad swoje rzeczywiste zasługi i, jak mówił mój przedmówca, były to grupy zbliżone do ówczesnej władzy. W grę wchodzą także pewne grupy pracownicze stwarzające swoiste lobby, zwłaszcza w zakresie przemysłu ciężkiego. Przy czym pragnę zauważyć, że ja doceniam ciężką pracę górnika i ciężką pracę hutnika i nigdy przeciwko wysokim zarobkom w przeszłości, bo teraz trudno mówić tu o wysokich zarobkach, nie protestowałam. Ale na te wysokie zarobki „załapywali” się, mówiąc brzydko, także ludzie nie mający nic wspólnego z tą ciężką pracą, cała rozbudowana administracja, np. nauczyciele w szkołach górniczych, wykonujący tę samą pracę byli znacznie lepiej uposażeni niż o wyższych często kwalifikacjach nauczyciele ze szkół ogólnych.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#TeresaLiszcz">Poza tym jest jeszcze jedna sprawa. Brano wtedy pod uwagę jako podstawę emerytury czy renty zarobki z ostatniego roku zazwyczaj i ludzie mający dobre stosunki, ludzie operatywni, przedsiębiorczy zwykle potrafili sobie te zarobki z ostatniego roku odpowiednio sztucznie wywindować. I my teraz chcemy honorować wyłącznie te zawyżone zarobki, dawać znacznie więcej tym, którzy w przeszłości zarabiali więcej, i mniej tym, którzy mieli mniej. Tego chcę komisja w swoim projekcie. A przypominam, że w przeszłości zaniżone zarobki mieli ludzie ciężkiej, odpowiedzialnej pracy, np. służba zdrowia, szkolnictwo. I my chcemy utrzymywać także w grupie najstarszych emerytów i rencistów upośledzenie tych grup zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#TeresaLiszcz">Tej zasady nie przyjmuje projekt rządowy, który jest sprawiedliwym i dobrym projektem. Nawiasem mówiąc, jest to kolejny projekt, który się udał temu resortowi po ustawie o pomocy społecznej, która zasługuje na wysokie uznanie. I byłoby żal, gdybyśmy ten dobry pomysł i dobry projekt zaprzepaścili. Ten projekt stawia oczywiście także na indywidualne zarobki, bo one są punktem wyjścia do obliczania części, ale tylko jednej części emerytury lub renty. W pozostałej części następuje element delikatnego, zindywidualizowanego spłaszczenia — liczy się ona od przeciętnej płacy. I to co jest ogromnie ważne w projekcie rządowym, to uhonorowanie długiego stażu pracy, a ze stażem pracy nie da się tak manipulować, jak z podstawą, którą jest zarobek z ostatniego roku, i to, moim zdaniem, zdecydowanie przemawia na korzyść projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam, ale nie wydają mi się wiarygodne głosy central związków emeryckich i central związkowych w tej sprawie. Ja słyszę głosy moich wyborców, starych ludzi, którzy domagają się sprawiedliwości. Domagają się, żeby wreszcie nie dawać procentowo więcej tym, którzy już mają bardzo dużo, często bez rzeczywistych zasług. I do mnie takie głosy dochodzą. Przepraszam za to co powiem, ale kto zasiada przede wszystkim w centralach różnego rodzaju związków i zrzeszeń? Nie najbiedniejsi, nie najgorzej uposażeni. Tych najbiedniejszych nie ma także tutaj na tej sali, ale to nie znaczy, że mamy o nich zapominać. Właśnie dlatego musimy o nich pamiętać. Dlatego tak gorąco pragnę poprzeć projekt rządowy naprawiający pewne niesprawiedliwości z przeszłości. Są jednak w tym projekcie rządowym dwie sprawy, które uważam za niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#TeresaLiszcz">Pierwsza sprawa to jest pominięcie tzw. kwoty wzrostu z tytułu pracy szczególnie uciążliwej, lub wykonywanej w szczególnym charakterze. Godzi to m.in. w grupy uposażone słabo, które już wymieniałam: nauczycieli, służbę zdrowia, ale także w grę wchodzi tutaj praca łudzi pracujących rzeczywiście w ciężkich, trudnych warunkach w kopalni, w hucie, bezpośrednio przy wydobyciu czy produkcji hutniczej. T dlatego proponujemy pozostawić te kwoty wzrostu z tytułu pracy o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach, o tyle zmieniając projekt rządowy.</u>
          <u xml:id="u-146.8" who="#TeresaLiszcz">I druga sprawa, delikatna, to dodatki za odznaczenia państwowe. Miałam okazję już zaprezentować w tej Izbie swoje stanowisko przeciwne generalnie tym dodatkom, ale uważam, że nie można zaczynać zabierania dodatków od seniorów, od 80-latków i starszych emerytów i rencistów. Dopóki mają je pozostali emeryci i renciści, dopóty musimy je pozostawić także seniorom. I dlatego druga zmiana, przewidziana przez autorów wniosku mniejszości, dotyczy utrzymania dodatku z tytułu odznaczeń. Ale jednocześnie, ponieważ istnieje obawa, że wskutek uwzględnienia kwoty wzrostów z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnie ciężkiej i dodatków z tytułu odznaczeń, mogą powstać kolejne, jeszcze większe tzw. kominy, czyli szczególnie wysokie świadczenia, proponujemy zmianę w art. 3 ust. 3 projekcie rządowym, który ogranicza wysokość świadczenia do poziomu podstawy jego wymiaru. Proponujemy mianowicie, żeby nie tylko sama emerytura nie mogła przekraczać podstawy wymiaru, ale żeby emerytura liczona łącznie z kwotą wzrostu, którą proponujemy dodać, i z dodatkiem z tytułu odznaczeń państwowych, nie przekraczała podstawy wymiaru. I tutaj pragnę zgłosić coś w rodzaju małej autopoprawki do wniosku mniejszości. Mianowicie, gdybyśmy przyjęli, że pozostawiamy te dodatki, gdyby w ogóle przeszedł nasz projekt mniejszości, czyli projekt rządowy w istocie, to proponujemy, żeby analogiczne ograniczenie wprowadzić także do rent inwalidzkich i rodzinnych, a więc wprowadzić drobne, dosłownie dwuwyrazowe uzupełnienie do art. 4 ust. 2 i do art. 5 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-146.9" who="#TeresaLiszcz">Kończąc, przepraszam za przedłużenie, być może, i apeluję do sumień państwa o przyjęcie rozwiązania sprawiedliwszego.</u>
          <u xml:id="u-146.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Jana Zielińskiego z Klubu Posłów Wojskowych, a następnie pana posła Ryszarda Bugaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#RyszardJanZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wnoszony i omawiany obecnie projekt ustawy dotyczący rewaloryzacji emerytur i rent, a więc przywracania i aktualizowania ich wartości oraz wyliczania wysokości świadczeń emerytalnych liczonych według obecnie obowiązujących przepisów uwzględnia takie same zakresy stażu pracy, dodatków z tytułu pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze i ujednolica dodatek kwotowy z tytułu odznaczeń państwowych od relatywnie takiego samego wymiaru podstawy. Jest to w opinii większości środowisk oraz wypowiedzi poselskich realizacja wniosku, aby reformy systemu emerytalnego w Polsce nie rozpoczynać od najstarszych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#RyszardJanZieliński">Tym wszystkim natomiast, u których podstawa wymiaru emerytury w chwili zakończenia pracy, po jej rewaloryzacji, odbiegała znacznie od średniej krajowej, a wyliczone świadczenia są niewspółmiernie niskie, o czym wspominała pani poseł Liszcz, zapis art. 8 zapewnia wskaźnik wysokości świadczenia nie niższy niż 45% średniej płacy krajowej — o 10 punktów więcej niż dotychczasowe przepisy emerytalne.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#RyszardJanZieliński">Proponowane zapisy omawianej ustawy zapewniają satysfakcję tym, których wynagrodzenia w poprzednich latach nigdy nie stanowiły „kominów” płacowych, którzy wręcz znajdowali się poniżej lub na granicy średniej płacy, tj. nauczycielom, pracownikom naukowym, w tym profesorom, wykładowcom wyższych uczelni, jak i 80-letnim obywatelom, otrzymującym dotychczas dodatek za szczególne warunki pracy, i tym, którzy na swoich barkach w wyczerpującym zdrowie współzawodnictwie pracy ponosili główny ciężar odbudowy kraju, to są właśnie górnicy i hutnicy. Utrzymanie więc takich samych zasad przepisów emerytalnych dla 80-letnich obywateli, jak i dla obecnie odchodzących jest, w moim przekonaniu, uzasadnione i przed uregulowaniem całości przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym nie powinno ono być zmieniane poza tymi gwarancjami, które komisja przedstawia Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#RyszardJanZieliński">Pragnę jednocześnie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewne aspekty, które wynikały z rozpoznania, z mojej profesji zawodowej, lekarskiej.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#RyszardJanZieliński">Po pierwsze, czas przeżycia mężczyzn i kobiet jest wyraźnie niekorzystny dla tych pierwszych o prawie 7 lat, dlatego też duży odsetek, około 40% wypłacanych emerytur i rent stanowią w grupie 80-latków renty rodzinne.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#RyszardJanZieliński">Po drugie, warunki życia i stan zdrowia ludności w strefach ekologicznego zagrożenia, a więc na Śląsku i w Krakowie, powodują, że odsetek ludzi w podeszłym wieku w stosunku do liczby mieszkańców jest mniejszy niż w innych regionach kraju, co niewątpliwie wpływa na wysokość wypłat dokonywanych przez ZUS, a związanych z liczbą rent rodzinnych wysokości uzyskiwanych podstaw wymiaru świadczeń w regionach rolniczych itp.</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#RyszardJanZieliński">Wysokości rewaloryzowanego w Krakowie wskaźnika świadczeń np. dla górników wynoszą od 128 do 208% średniej krajowej, dla nauczycieli od 0,8, 0,9 do 1,28 średniej krajowej. Dlatego też nie mając obliczonych rzeczywistych kosztów w stosunku do całej populacji ludzi 80-letnich uważam, że w tej ustawie zastosowanie aktualnie przepisów emerytalnych pozwoli i resortowi ministerstwa pracy, i Wysokiej Izbie uzyskać rozeznanie co do rozwiązań rewaloryzowanego całego tzw. starego portfela, nie ujmując w niczym szacunku do poniesionego trudu przez najstarszych obywateli naszego kraju. Do sprawy tej epizodycznej ustawy zawsze można się będzie odnieść w przyszłości, po wprowadzeniu tych przepisów, które będą zmieniane, dotyczących całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-148.7" who="#RyszardJanZieliński">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Odnosząc się do projektu rządowego i do przedstawionego przed chwilą wniosku mniejszości o wprowadzenie zasad powszechnego systemu emerytalnego w stosunku do żołnierzy, funkcjonariuszy Straży Granicznej, Urzędu Ochrony Państwa i Policji, którzy ukończyli 80 lat, pragnę poinformować, że zasady, na których jest oparty system zaopatrzeniowy z budżetu państwa, jeśli chodzi o żołnierzy z 1972 r. według ustawy, jeśli chodzi o policję — z 1959 r., i sposób przeprowadzenia rewaloryzacji zaproponowany przez komisję jest zawarty w art. 4 i 6. Wynika on z zapisu art. 29 ustawy sejmowej z maja br.</u>
          <u xml:id="u-148.8" who="#RyszardJanZieliński">Nie można przy tym pominąć faktu, że wyodrębnione wojskowe systemy emerytalne są głęboko ugruntowane w świadomości kadry. Mają one swój wymiar historyczny, już bowiem w 1923 r. wprowadzono zasady uzyskiwania częściowej emerytury po 15 latach służby. Podobne systemy funkcjonują w większości krajów Europy i świata, m.in. w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, USA, RFN, gdzie po określonym czasie służby, bez względu na wiek — od 35% za 10 lat, 40% za 15 lat czy nawet 35% za 10 lat służby — przysługują świadczenia emerytalne z odpowiednim wzrostem za dalsze lata.</u>
          <u xml:id="u-148.9" who="#RyszardJanZieliński">Wojskowe organy emerytalne wypłacają świadczenia dla 1015 osób, a więc 57,6% uprawnionych 80-latków, i 985 rent rodzinnych, prawie 43%, w tym licznym żołnierzom II Rzeczypospolitej i uczestnikom wojny 1939–1945. Policyjne organy emerytalne natomiast obejmują 1819 80-latków, w tym 514 rent rodzinnych. A zatem emeryci tych dwóch omawianych przed chwilą resortów to razem 0,75% populacji 80-latków w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-148.10" who="#RyszardJanZieliński">Wzrost świadczeń w tej grupie wyniesie przeciętnie 21% i wypłaty będą się kształtowały na poziomie średniego wynagrodzenia w państwie. Nie w tej grupie zawodowej znajdują się podnoszone często w dyskusjach i argumentach kominy płacowe.</u>
          <u xml:id="u-148.11" who="#RyszardJanZieliński">Pragnę na koniec, wnosząc o przychylenie się do przedkładanego projektu Komisji Polityki Społecznej, prosić o niezmienianie dotychczasowych głównych i kardynalnych podstaw zapisów ustawowych systemu emerytalnego żołnierzy, funkcjonariuszy Służby Granicznej, Urzędu Ochrony Państwa i Policji, o zachowanie których związek policjantów czynnie protestował przed gmachem Sejmu w trakcie pierwszego czytania przedkładanej przez rząd ustawy. Z licznych zebrań w oficerskich jednostkach wojskowych wpływały listy do Wysokiej Izby, rządu, Senatu. Fragment jednego z tych listów pragnę Wysokiej Izbie zacytować: Sięgamy ostatnio głęboko do tradycji II Rzeczypospolitej. Czyżby ten powrót był tak selektywny. że dotyczy tylko sfery «ceremonialnej», a odrzucał treści, które rzeczywiście rzutują na istotę służby wojskowej? Inne współczesne armie świata posiadają również odrębne systemy emerytalne dla wojskowych. W większości są to uregulowania podobne do istniejącego dotychczas w Polsce lub nawet bardziej korzystne dla żołnierzy zawodowych. Nie tak wyobrażamy sobie powrót do Europy”.</u>
          <u xml:id="u-148.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Bugaja z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Wiesławę Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie znam się na systemach emerytalnych i w istocie rzeczy nie o tym chcę mówić, chociaż dla mnie bardzo przekonywająco brzmiało to, co mówiła pani posłanka Liszcz, z tym — generalnie rzecz biorąc — się zgadzam. Chciałbym natomiast powiedzieć o czymś innym, o czymś — jak myślę — bardzo niepopularnym, zarówno na tej sali, jak i tym bardziej poza nią.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#RyszardBugaj">Otóż pani poseł Dmochowska mówiła w swoim sprawozdaniu o bardzo wielu istotnych dla rozwiązań emerytalnych szczegółach, nie powiedziała natomiast o jednej rzeczy, która przy podejmowaniu tej decyzji, a także decyzji, które będą implikowane przez tę decyzję i mają znaczenie podstawowe, mianowicie — o skutkach finansowych.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#RyszardBugaj">Oczywiście, byłoby bardzo przyjemnie żyć w takim świecie, w którym moglibyśmy z łatwością zaspokajać różne postulaty naszych wyborców, społeczeństwa, nie martwiąc się o inne konsekwencje, nie martwiąc się o to, iż jedne decyzje implikują inne, iż wydanie jednych środków na jeden cel powoduje ich niedobór w innym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#RyszardBugaj">Nieraz z tej trybuny miałem okazję krytykować rząd za nadmierną restryktywność polityki finansowej. Myślę jednak, że oczywiście w obecnej sytuacji gospodarczej, zawsze zresztą, trzeba zadać sobie pytanie o skutki finansowe danej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#RyszardBugaj">Dyskutujemy dzisiaj, kiedy także przedmiotem naszej dyskusji była ustawa budżetowa. Otóż w uzasadnieniu do ustawy budżetowej znajduję pewne informacje, które — jak sądzę — wymagają tutaj przytoczenia i zastanowienia.</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#RyszardBugaj">W roku przyszłym przeciętna emerytura i renta ma wzrosnąć dwukrotnie, przeszło dwa razy w ciągu jednego roku. Wydatki państwa, oczywiście, będą jeszcze większe, ponieważ wzrośnie liczba uprawnionych do pobierania emerytur i rent. Przeciętne wynagrodzenie ma wzrosnąć o 55%. W ciągu jednego roku stosunek przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy powiększy się o 14 punktów procentowych. Jest to skok bez jakiegokolwiek precedensu. Przeciętna emerytura w roku przyszłym ma wynieść 65% przeciętnej płacy. O ile mi wiadomo, tak wysokiego wskaźnika przeciętnej emerytury, oczywiście wysokiego w sensie względnym, bo w sensie tego co za tę kwotę emeryt może nabyć to inna sprawa, ale także co może nabyć człowiek za przeciętną place, to też tak wygląda. Jest to wskaźnik, o ile wiem, w skali światowej bezprecedensowa w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-150.6" who="#RyszardBugaj">Zabieram głos przede wszystkim po to, by zwrócić się do ministra Kuronia, a także do ministra Balcerowicza z prośbą o wyraźne ustosunkowanie się do skutków finansowych nie tylko tych emerytur, które dzisiaj uchwalimy, bo skutki finansowe dla 80-latków będą oczywiście relatywnie ograniczone, ale o to, jakie będzie to implikować inne następstwa. Te decyzje są decyzjami, które oczywiście determinują sytuację w bardzo długim okresie. To nie są decyzje na rok, czy dwa, to są decyzje, które stwarzają zobowiązania finansowe państwa na bardzo długi okres. Bardzo prosiłbym o ustosunkowanie się do tych, jak sądzę, niestety bardzo trudnych wyborów i dylematów — jakie w tych kwestiach jest jednoznaczne stanowisko rządu.</u>
          <u xml:id="u-150.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, następnie panią poseł Józefę Hennelową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wobec faktu, że oba omawiane dzisiaj projekty — zarówno rządowy, jak i komisji — nie są wolne od bardzo licznych wad, powracam do propozycji, którą zgłosiłam w pierwszym czytaniu przedkładanego dzisiaj projektu ustawy, aby kwestię załatwić ryczałtowo. Proponuję wprowadzenie do tej ustawy, która uzyska większą akceptację Wysokiej Izby, zapisu przejściowego o mniej więcej następującej treści: przejściowo od 1 października 1990 r. do końca I kwartału 1991 r. osobom, które ukończyły 80 lat, rewaloryzuje się emerytury i renty poprzez dodanie do obecnej ich wysokości jednakowej dla wszystkich kwoty w wysokości 230 tys. zł miesięcznie. Wniosek ten składam w imieniu Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej i składam go dlatego że: po pierwsze, żaden z omawianych dzisiaj projektów nie umożliwia szybkiej wypłaty tym emerytom obiecanych im wcześniej, już od 1 października, kwot rewaloryzacji emerytur; a po drugie, zgłaszam go również dlatego, i to z terminem do końca I kwartału 1991 r., ponieważ uważam, że proces wprowadzania nowych zasad wypłacania emerytur dla 80-latków powinien być jak najbardziej przybliżoną wersją nowej ustawy emerytalnej. Mam nadzieję, że zmiana rządu nie opóźni terminu rozpatrywania przez Wysoką Izbę nowej ustawy emerytalnej.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WiesławaZiółkowska">Chcę powiedzieć, że to nie jest tylko kwestia skutków finansowych, co do których z wypowiedzią pana posła Bugaja zupełnie się zgadzam. Jest to również kwestia niesprawiedliwego systemu emerytalnego. W tym systemie bowiem są emerytury relatywnie wysokie, ale są również emerytury bardzo niskie. I ta niesprawiedliwość jest chyba najbardziej rażąca, najbardziej denerwuje ludzi W związku z tym uważam, że w żadnym przypadku zmiana rządu nie może odwlec terminu rozpatrzenia nowych zasad emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#WiesławaZiółkowska">Ponawiam swój wniosek z poprzedniej debaty: po pierwsze, aby wprowadzić ten zapis przejściowy, dokładne jego sformułowanie pozostawiając prawnikom i, o ile wiem, prawnicy już taką propozycję mają przygotowaną, i po drugie, aby rząd przedstawił czym prędzej nowe zasady emerytalne.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnie pana posła Wojciecha Mojzesowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Stwierdzam z przyjemnością, że można się ograniczyć do rekapitulacji pewnych spraw, to oszczędza nam czasu, wyjątkowo klarownie rysują się nasze stanowiska w tej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#JózefaHennelowa">Ustawa, nad którą debatujemy, jest bardzo pilna i bardzo trudna, dlatego że dotyczy tej sfery, która się wiąże z odczuwaniem tzw. sprawiedliwości społecznej. To jest częściowo sprawdzalne, częściowo nie, ale jest jednym z tych faktów, z którymi każdy, kto stanowi prawa albo w ogóle innymi kieruje, musi się liczyć niesłychanie silnie.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#JózefaHennelowa">Otóż co stanowiło jeszcze, żeby postawić kropkę nad „i”, jakie były główne zarzuty kierowane do nas przez różne środowiska, jak chodzi o projekt rządowy?</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#JózefaHennelowa">Po pierwsze zarzucano, że jest to próba wprowadzenia na przyszłość nowych zasad ogólnych systemu emerytalnego jak gdyby tylnymi drzwiami. Sytuacja, a przede wszystkim dymisja rządu, pokazuje, że ta obawa chyba się całkowicie rozproszy. To nie jest żadna ustawa z zakamuflowaniem i jakimiś makiawelskimi pomysłami, lecz jest to jednorazowa próba nadrobienia wyjątkowo krzywdzącej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-154.4" who="#JózefaHennelowa">Drugi zarzut dotyczył tego, co zarówno w projekcie komisji, jak i we wniosku mniejszości, do którego przyłącza się mój klub, jest już uwzględnione, to znaczy przywrócenia zasady uszanowania dodatków za pracę w szczególnie trudnych warunkach i nawet za odznaczenia, co oby było po raz ostatni, ale — dokładnie tak powiedziała pani poseł Liszcz — nie będziemy zaczynali czynienia czegoś sprawiedliwszym od seniorów.</u>
          <u xml:id="u-154.5" who="#JózefaHennelowa">I wreszcie trzecia sprawa, najważniejsza, gdzie zaczyna działać właśnie to odczucie, czym jest sprawiedliwość. Jest to ten zarzut, który zawierał się na przykład w opinii dostarczonej nam przez Kancelarię Senatu i sprowadzał się do oceny, że jest to nadmierne spłaszczenie świadczeń, które — zgodnie z tą opinią — preferuje skrajnie niskie wynagrodzenia przy długim stażu pracy, a zbyt zaniża wynagrodzenia z racji posiadanych kwalifikacji. Q tym, że nie było to tylko z racji posiadanych kwalifikacji, mówił pan poseł Drela, ja tego nie będę poruszała. Sprawa polega przede wszystkim na tym, że w moim głębokim przekonaniu, jeżeli nie możemy zrobić wszystkiego, musimy wreszcie skończyć z tą sprawą, która była najbardziej żenująca dla nas wszystkich i oskarżająca — z emeryturami na tym poziomie, na którym ludzie zagrożeni już kompletnym brakiem bezpieczeństwa, potrzebujący przeważnie pomocy drugich, tego bezpieczeństwa absolutnie zapewnić sobie nie mogli.</u>
          <u xml:id="u-154.6" who="#JózefaHennelowa">Skoro nie możemy osiągnąć wszystkiego, musimy się skoncentrować na tym, co z punktu widzenia właśnie sprawiedliwości społecznej jest poza wszelką dyskusją. Stąd nasze zdecydowane przekonanie, że w tym wypadku lepiej zadziała system zaproponowany w projekcie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-154.7" who="#JózefaHennelowa">Słabą stroną tego projektu, dalej, jest to, o czym powiedziała moja przedmówczyń i, w związku z czym propozycja przejściowego przepisu proponującego ryczałty, tak aby pieniądze mogły maksymalnie szybko dotrzeć do najstarszych ludzi, tym bardziej że zbyt długo pracowaliśmy nad tą ustawą, jest godna poparcia i wraz z moim klubem przyłączam się do niej.</u>
          <u xml:id="u-154.8" who="#JózefaHennelowa">I na koniec, korzystając jeszcze z chwili czasu, proszę mi pozwolić zająć się sytuacją generalnie, ponieważ tak się składa, że Wysoka Izba ostatnio skoncentrowała się na ustawach, które odpowiadają na takie czy inne potrzeby sprawiedliwości społecznej, wyrównywania czy dopracowywania się systemu, który by bardziej do tego pojęcia, do tego odczucia pasował. Jeżeli chodzi o ustawę emerytalną, o system emerytalny, mówili moi przedmówcy, wystarczy się do tego dołączyć. Wy da je mi się natomiast, że jest to dobra chwila, przepraszam za zajęcie paru minut czasu, żeby powrócić do sytuacji, w jakiej właśnie ten tak niesłychanie ważny resort zaczynał i prowadził swoją pracę, nie raz krytykowaną w różnych szczegółowych sprawach, ale jedną z najważniejszych, jakie ten rząd spełniał. Teraz, kiedy nastąpiła dymisja rządu, wydaje mi się konieczne powiedzenie o tym dwóch słów. Była to sytuacja podwójna: oczekiwania sprawiedliwości społecznej ze strony ludzi i pewnych zastanych okoliczności, które powodowały, że te oczekiwania były takie, a nie inne.</u>
          <u xml:id="u-154.9" who="#JózefaHennelowa">Jeżeli chodzi o sytuację, był to wyjątkowo niewdzięczny ugór, na którym należało rozpocząć te prace, ponieważ to był splot zadawnionych krzywd, zaniedbań i równocześnie przywilejów w bardzo dziwny nieraz sposób przydzielanych, stanowiących w sumie dziedzictwo po systemie, który chcieliśmy zastąpić innym. Równocześnie łączyło się to z przyzwyczajeniem społeczeństwa do bardzo kulawej omnipotencji państwa, ale z której nie chcę się rezygnować, nie chcę się państwa zwalniać, domaga się działalności wszechstronnej, chodzi tylko o to, żeby ona była bardziej wydajna. Gdybyśmy wyliczali, byłoby tego na dziesiątki: ten właśnie stary portfel, nad którym się pracuje, system emerytalny jako taki, rachunki krzywd ludzi w różny sposób prześladowanych, zawiedzione umowy społeczne, jak np. książeczki mieszkaniowe, grupy z reguły na skutek specjalnej polityki opłacane wyjątkowo nędznie, zepchnięci na margines życia inwalidzi, rozsypujący się system alimentów i dodatków rodzinnych itd. itd., a równocześnie z wprowadzaniem systemu gospodarczego pojawiły się nowe, niesłychanie poważne groźby — - sfera nędzy zrodzona przez wzrost cen i bezrobocie W takim polu działał resort polityki społecznej i stąd ustawiczne, skądinąd krytykowane nie raz, ale jakże niesłychanie niezbędne działanie awaryjne, działanie na zasadzie pogotowia ratunkowego, działanie, w którym nie było czasu, by leczyć przyczyny, bo zabiegało się o to, żeby skutki nie były katastrofalne. Ale równocześnie, musimy to sobie też powiedzieć, rodziły się postawy takiego rodzaju — nie tylko oczekiwania, że wreszcie zostanie wymierzona sprawiedliwość wobec danej grupy czy wobec danej sytuacji życiowej — że ze swoich przywilejów zrezygnować nie będzie można, nie będzie się chciało. Wiele protestów społecznych miało właśnie takie korzenie.</u>
          <u xml:id="u-154.10" who="#JózefaHennelowa">Oczywiście wszystko to należy szanować, bo to są fakty społeczne, tak wygląda sytuacja. Zadanie dla nowego rządu w związku z tym jest wyjątkowo trudne i należy mu życzyć powodzenia. Chciałam powiedzieć, że interesujący w tym względzie jest projekt wysunięty ostatnio w prasie przez senatora Machalskiego, który proponuje nieustający okrągły stół z udziałem rządu, grup społecznych, pracodawców i pracowników, tak aby nie zamieniać się w grupę, która woła tylko o świadczenia ze strony władzy, lecz rozmawiać o tym, jak te świadczenia, te rozwiązania pojedyncze, cząstkowe bilansują się w odpowiedzialności finansowej. I wydaje mi się również, to już na ostatek, że wynika z tego pewien rodzaj ostrzeżenia pod adresem nas również, bo my też niebawem skończymy naszą pracę.</u>
          <u xml:id="u-154.11" who="#JózefaHennelowa">Tak się stało, że właśnie teraz jeszcze pospiesznie kończymy różne ustawy, domagające się sprawiedliwości społecznej, takiej czy innej, dla poszczególnych grup wyjątkowo ciężko dotkniętych. Jest jednak naszym obowiązkiem, i z tym przyłączam się do opinii pana posła Bugaja, żeby czynić to z pełną odpowiedzialnością, czy to co obiecamy ludziom ustawami będzie faktycznie do udźwignięcia przy wydolności ekonomicznej kraju w przyszłym roku, pod nowym rządem.</u>
          <u xml:id="u-154.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu…</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#komentarz">(Poseł Teresa Czarnik-Sojka: Czy można?)</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, dyskusja trwa, więc może pani poseł… Dosłownie dwa zdania?</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#TeresaCzarnikSojka">Ja chciałam ad vocem wypowiedzi pani poseł Hennelowej. Powiedziała pani, że zbyt długo pracowaliśmy nad tą ustawą. Jeżeli pani poseł miała na myśli rząd i Sejm razem, to zgoda, rzeczywiście rząd pracował nad tym projektem od maja bieżącego roku, Sejm pracował od dwóch tygodni. Tyle minęło od ostatniej sesji, gdy odbyło się pierwsze czytanie tego projektu. Komisja Polityki Społecznej razem z Komisją Ustawodawczą pracowały dwa tygodnie i w czasie pierwszego czytania wyznaczono termin właśnie dwa tygodnie; w międzyczasie — chciałam przypomnieć — nie było sesji. Terminu dotrzymaliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu…</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#JózefaHennelowa">Dwa słowa. Nie chciałam oczywiście nikogo oskarżać. Powiedziałam „zbyt długo” w odczuciu ludzi, którzy na to czekają. Bardzo chętnie przyjmuję to wyjaśnienie. Myślę, że niczyjej złej woli nie było, ale tak się składa, że rzeczywiście w grudniu emeryci pieniędzy nie dostaną i kto chcę czuć się winny to może, ale ja oczywiście nie miałam na myśli konkretnie Komisji Polityki Społecznej, na pewno.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Wojciecha Mojzesowicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Marka Borala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#WojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przebija w tej dyskusji kto szybciej, kto lepiej, a chyba nie o to tutaj chodzi, tylko żeby ludziom pomóc, żeby coś zmienić, żeby to było korzystne.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#WojciechMojzesowicz">Bardzo słusznie tu podkreślono, że dzisiaj nasze państwo o zrujnowanej gospodarce, o sytuacji budżetowej niezbyt ciekawej, nie stać na zbyt wiele. Ale żeby nie przyjąć tego na zasadzie źle zrozumianej sprawiedliwości społecznej, należałoby mimo wszystko spłaszczyć różnice między emeryturami najwyższymi a najniższymi i generalnie biorąc należałoby ludziom o najniższych emeryturach zapewnić przyzwoitą ludzką egzystencję — to jest obowiązkiem tego rządu i tego parlamentu. Należałoby się również zastanowić, czy rzeczywiście wszyscy ci, którzy otrzymują dziś bardzo wysokie emerytury zasłużyli na nie. Indywidualnie tego rozpatrywać na pewno nie można, ale można byłoby doprowadzić do spłaszczenia między emeryturami najwyższymi i najniższymi. Należałoby to rzeczywiście dostosować do możliwości budżetowych i finansowych skierowanych na renty i emerytury.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#WojciechMojzesowicz">Uważam za sprawę zasadniczą, że w najbliższym czasie, nie mówię już wstecz, ale w przyszłości, nie powinno się dawać dodatków emerytalnych za odznaczenia państwowe. Odznaczenie państwowe samo w sobie jest wyróżnieniem i nie powinno powodować podniesienia świadczeń emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Borala z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, następnie panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#MarekBoral">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Minęło dwa tygodnie od dyskusji dosyć powszechnej nad propozycją rządową, i w ciągu tych dwóch tygodni szybko zapomnieliśmy o tym, co na tej sali zostało powiedziane. Te wszystkie wnioski i uwagi, które próbują odwrócić czy zniweczyć prace komisji są dla mnie absolutnie niezrozumiałe i budzą moje zdziwienie. Mogę zrozumieć, że resort nie ma koncepcji systemu emerytalnego, co zresztą widać, mogę zrozumieć, że resort nie chcę wprowadzić czy też prowadzić pracy nad systemem emerytalno-rentowym, co również widać, mogę także zrozumieć, że nie ma pomysłu i nie chcę tego robić, ale to trzeba powiedzieć wyraźnie: my tego zrobić nie chcemy. Nie możemy natomiast przyjąć materiału totalnie skrytykowanego dwa tygodnie temu, materiału, który się wywodzi z tzw. dużej ustawy emerytalno-rentowej, która po pierwszych konsultacjach została odrzucona. Generalnie zaprotestowali przeciwko temu nie tylko posłowie, ale grupy społeczne Do tej pory górnicy zbierają podpisy, żeby odejść od tych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#MarekBoral">Nie chciałbym wracać do wątków w dyskusji sprzed dwóch tygodni, ale przypomnę, że był to projekt nie skonsultowany z nikim, projekt, który budził wiele zastrzeżeń, i dobrze się stało, że jego droga została przerwana, że resort zobowiązał się powrócić do uzgodnień, do konsultacji. Zdajemy sobie sprawę również z tego, że jest niezbędna modyfikacja systemu emerytalno-rentowego i że musi ona się odbyć również kosztem wielu grup zawodowych, zarówno górników, hutników, nauczycieli, jak i żołnierzy czy policjantów. Wszyscy muszą w jakimś stopniu te koszty ponieść, tylko to musi być jasno powiedziane, kto ile, to musi być przedyskutowane. Te grupy zawodowe muszą wiedzieć, że ze swoich uprawnień nabytych często jeszcze sprzed okresu wojennego, oddają dzisiaj coś dla wspólnego dobra, ponieważ budujemy coś nowego, co ma być bardziej sprawiedliwe. Na to potrzeba czasu.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#MarekBoral">Czas od naszej ostatniej dyskusji został stracony. O ile wiem, nie podjęto żadnych działań czy żadnych prób konsultacji przynajmniej z tymi grupami, które są do tego powołane, żeby się na ten temat wypowiadać.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#MarekBoral">Z przykrością muszę odnieść się jeszcze raz do słów pani poseł Liszcz, która mówi, że opinia central związkowych nie jest żadną opinią. No to powiedzmy sobie, jakie ciała są upoważnione do wyrażania stanowiska w tak żywotnych sprawach, jak renty czy emerytury, bo w moim odczuciu nie są mi znane inne grupy czy inne organizacje, które mogłyby się do tego odnieść. Również z wielkim zdziwieniem wysłuchałem opinii pani poseł Hennelowej, która mówiła, że będzie naprawiana, że będzie wymierzana nowa sprawiedliwość. Jaka sprawiedliwość? To już nie zostało powiedziane. Byliśmy niedawno na Śląsku z komisją budżetową, by wysłuchać górników po ich proteście przed gmachem sejmowym. Te duże grupy zawodowe już protestują, mając na uwadze zapisy, które przedstawia rząd. Czy pan poseł Drela miał na myśli tych górników i tych hutników, którzy są na emeryturach i mieli legitymacje partyjne, że to im trzeba zabrać, a ci którzy nie mieli, to nie. Czy to o taką sprawiedliwość chodzi? Czy chodzi o tych górników i hutników, którzy pracowali ileś lat temu i przynależeli do takiej czy innej organizacji? Nie rozumiem, o jaką tutaj sprawiedliwość chodzi. Są to demagogiczne argumenty, bo po prostu nie ma innych, które przemawiałyby za propozycją rządową. Nie chcę się odnosić do konkretnych zapisów, ponieważ pani poseł Dmochowska bardzo precyzyjnie przedstawiła treść ustawy, chcę jednakże bronić zapisów, które przedstawiła komisja, z następujących powodów. Jest to system znany, oparty w większości na tzw. ustawie majowej z 24 maja, którą przyjęliśmy tutaj wspólnie. Jest to system, który sprawdził się ileś lat. Natomiast protestuję przeciwko eksperymentowaniu nowym systemem na najsłabszej grupie zawodowej. System, który w swoich generalnych założeniach został odrzucony, próbuje się wprowadzić właśnie dla 80-latków. I prawdą jest, że dzisiaj przyjęte postanowienia będą miały konsekwencje w następnym roku i jeszcze w następnym. Będzie to precedens, do którego będziemy się odwoływać, bo już zaczęliśmy w jakiejś grupie coś, co się absolutnie nie sprawdzało. Prawdą jest również to, że trzeba mieć na uwadze, jakie to przyniesie konsekwencje. Ale przypominam, że w tym projekcie komisji obroniliśmy tych najsłabszych. Podnieśliśmy im pułap i jeżeli nawet z wyliczeń ZUS na taką wysokość emerytury nie zasługują, ten pułap zostanie im podniesiony. Jest to jakieś zabezpieczenie, wydaje mi się, że w miarę sprawiedliwe. Jednocześnie nie można doprowadzać do sytuacji generalnego spłaszczenia świadczeń, takiego spłaszczenia, że większość rencistów i emerytów następnego dnia ustawi się w kolejce do pomocy społecznej, bo do tego zmierza propozycja rządowa, jeżeli wczytamy się w tekst propozycji, które zostały tam przedstawione. Dlatego zdaję sobie sprawę, w jaki sposób odbierana jest dzisiejsza dyskusja właśnie wśród zainteresowanych. Każda dyskusja odbierana jest następująco: znowu nie chcą nam dawać tego, co się słusznie należy. Chciałbym jednak powiedzieć, że nie możemy doprowadzić do sytuacji, że stworzymy bardzo złą ustawę, wprowadzimy prawo nie sprawdzone, które będzie rzutowało na wiele, wiele lat naprzód.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#MarekBoral">Żeby natomiast uspokoić wszystkich 80-latków, podoba mi się pomysł pani poseł Ziółkowskiej pod warunkiem, że przed świętami ZUS wszystkim wypłaci te świadczenia, a rozliczy do końca stycznia, lutego czy do końca I kwartału świadczenie, zgodnie z przyjętymi ogólnie zasadami. Jeżeli to ma przyspieszyć, proszę bardzo, te 700 tys. proszę wypłacić i sprawa będzie załatwiona, przynajmniej przed świętami czy w tym kwartale. To możemy przyjąć, ale warunek musi być jeden — musimy te 700 czy te 230 tys. razy miesiąc rozliczyć zgodnie z mechanizmem, który tutaj tworzymy.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#MarekBoral">Dlatego apeluję do Wysokiej Izby o przyjęcie jednak zapisów, które przedstawiła komisja, ponieważ wkład pracy i wola żebyśmy zdążyli były tak duże, a przyjęte rozwiązania są sprawdzone, dają gwarancje, że nie popełnimy dużego błędu na przyszłość. Mam również nadzieję, że zmiana rządu nie tylko przyspieszy, lecz wręcz w ogóle zapoczątkuje prace nad dalszym doskonaleniem systemu rentowo-emerytalnego. I tym optymistycznym akcentem chciałem zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz, a następnie pana posła Jana Sroczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#TeresaLiszcz">Szanowni Państwo! Pozwalam sobie powtórnie zabrać głos w związku z wnioskiem pani poseł Ziółkowskiej. Ale proszę mi wybaczyć, niestety dwa zdania na temat tego, co mówił przed chwilą pan poseł Boral. Nie należę do posłów, którzy bronili tego rządu, a zwłaszcza pana ministra Kuronia, ale w tym przypadku będę. Zajmuję się trochę zawodowo ubezpieczeniami społecznymi i jestem w stanie docenić to, co zrobił resort w ostatnim okresie w tej sprawie. Mamy ubezpieczenia oparte na ponad setce aktów prawnych. Resort wykonał ogromną robotę przedstawiając projekt ujednolicający system ubezpieczeń, moim zdaniem, wprowadził uczciwe, prawdziwie ubezpieczeniowe zasady. Jest to naprawdę przyzwoity i sensownie opracowany projekt. Nie jest prawdą, że ktoś go odrzucił. To lobby dobrze zarabiających krzyczy przeciwko temu projektowi. Nie jest..</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#TeresaLiszcz">...to projekt przez nikogo odrzucony, ale nie dyskutujemy teraz o tym projekcie. Dyskutujemy o ustawie epizodycznej. Nie można wysuwać argumentu, że jeśli przyjmujemy rozwiązania rządowe teraz, w tej ustawie epizodycznej, oznacza to wprowadzenie konia trojańskiego do systemu ubezpieczeń. To jest zupełnie odrębna dyskusja. I można mieć pewne argumenty przeciwko, gdy chodzi o przyszłość, np. argument mobilizacji do lepszej pracy i osiągania wyższych zarobków, czy przychodzenia do pewnych zawodów lub odchodzenia od nich, ale te argumenty ważne na przyszłość zupełnie są nieaktualne, gdy chodzi o 80-latków. Nie wszystkie argumenty się pokrywają i przyjęcie dzisiejszego rządowego projektu naprawdę w żadnym stopniu nie przesądza o przyszłym systemie.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#TeresaLiszcz">Oskarżanie rządu o to, że nic nie zrobił w tej sprawie, że jest jakiś projekt, który został odrzucony, to po prostu nieprawda Teraz co do sprawiedliwości. Ta sprawiedliwość, której pan poseł Boral i przychodzący do pana posła ludzie, wyborcy, domagają się, jest mniej więcej taka: ten kto ma 1 500 tys. zł dostanie 20%, czyli 300 tys. więcej, ten kto ma w tej chwili 400 tys. dostanie też 20% od swojej kwoty, czyli 80 tys. zł. Kto się ustawi w kolejce do pomocy społecznej? Do pomocy społecznej ustawi się wtedy ta szeroka rzesza osób, które mają teraz bardzo mało lub mało i w przyszłości będą miały dalej mało, dużo mniej niż ci, którzy mają w tej chwili bardzo dużo. A więc nie jest tak jak mówi pan poseł Boral. Względy sprawiedliwości społecznej zdecydowanie wymagają poparcia projektu rządowego. Przepraszam za ten może zbyt emocjonalny wtręt.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#TeresaLiszcz">Teraz chciałam się ustosunkować do wniosku...</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#TeresaLiszcz">...pani poseł Ziółkowskiej. Pani poseł proponuje w istocie coś, co jeśli dobrze zrozumiałam, oznacza przekreślenie tej ustawy, bo proponuje, żeby zasad w niej przewidzianych nie stosować aż do końca pierwszego kwartału przyszłego roku. A więc nie stosować, gdy chodzi o rewaloryzację rent i emerytur za ostatni kwartał tego roku i za pierwszy kwartał przyszłego roku. Jednocześnie tkwi w tym założenie, że w pierwszym kwartale powinien być opracowany cały nowy system emerytalny i że zasady rewaloryzacji w nim przewidziane dla ogółu starego portfela obejmą także 80-lat- ków, którzy tymczasem dostaną ten ryczałt, co oznacza, że ta ustawa w założeniu jest jak gdyby niepotrzebna. Tymczasem prawda jest taka, że resort i ZUS nie zdążą wypłacić zrewaloryzowanych rent i emerytur ani według tych zasad zindywidualizowanych, ani zasad proponowanych w przedstawionym przez komisję projekcie — tak jak się zobowiązały — w styczniu najpóźniej. Wobec tego pomysł z ryczałtem jest, moim zdaniem, dobry, ale tylko w tym celu, żeby przyspieszyć wypłatę emerytom i rencistom za kwartał, który mija. I dlatego ja mam konkurencyjną propozycję, żeby w art. 8 ust. 1 projektu rządowego, jeśli on przejdzie, odpowiednio o miesiąc przesunąć wszystkie daty, przede wszystkim datę wejścia w życie tej ustawy — z mocą nie od 1 października, tylko od 1 stycznia. Operacja rewaloryzacji byłaby przeprowadzona do końca stycznia, wypłata — do końca lutego, z wyrównaniem od 1 stycznia według zasad projektu. Natomiast możliwie najszybciej za kwartał, który mija, można by wypłacić ryczałt — wypada zdaje się średnio po 230 tys. zł za miesiąc. I już byłaby załatwiona sprawa za koniec ostatniego kwartału tego roku. Od 1 stycznia zaś normalnie działa rewaloryzacja według przyjętego przez nas projektu. Rozmawiałam z przedstawicielami resortu i o ile wiem, resort to akceptuje. Mam na piśmie dokładną, stosunkowo krótką propozycję poprawki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#komentarz">(Poseł Maria Dmochowska: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja w żadnym wypadku nie ustosunkowuję się do niczyjego głosu, ponieważ jako poseł sprawozdawca nie mam do tego prawa. Chciałabym tylko sprostować pewną merytoryczną pomyłkę w wypowiedzi pani poseł. Jeśli dobrze zrozumiałam, pani poseł użyła takiego zwrotu, że powiedzmy, 20% podwyższy się tym najwyżej usytuowanym emerytom, mającym najwyższe świadczenia, i 20% podwyższy się tym najniżej usytuowanym.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#MariaDmochowska">Otóż chciałam powiedzieć, że fakt pobierania obecnie bardzo niskiej emerytury czy renty niekoniecznie musi być równoznaczny z wysokością uzyskiwanych niegdyś poborów. I nasza komisja przekonała się w czasie kilkumiesięcznej pracy nad nowelizacją ustawy emerytalnej, że w systemie świadczeń istnieją paradoksalne, nawarstwiające się na przestrzeni lat nieprawidłowości, z których wynika, że w grupie emerytur o wysokości np. 500 czy 600 tys. zł jest pewna grupa emerytów, którzy zarabiali, powiedzmy, dwie średnie krajowe i przy tej samej wysokości emerytury jest grupa emerytów, którzy zarabiali 0,5 czy 0,6 średniej krajowej.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#MariaDmochowska">Chciałabym powiedzieć, że absurdalne i bzdurne poprawki — 12 tych poprawek od 1982 r. — spowodowały te paradoksy i fakt, że ktoś ma 500 tys. zł teraz może oznaczać zarówno to, że miał dwie średnie, jak i to, że miał 0,6 średniej. Chciałam tylko tę sprawę wyjaśnić, żeby Wysoka Izba nie była przekonana, że 500-tysięczna emerytura dotyczy tylko i wyłącznie człowieka, który kiedyś bardzo nisko zarabiał. Równie dobrze może ona odnosić się do człowieka, który bardzo dobrze zarabiał, ale ponieważ był dyskryminowany w tamtych dawnych systemach, nie podwyższano mu emerytury, czasami dwie tury podwyżek musiał opuścić i spadał na samo dno.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Jeszcze dwa zdania.)</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#TeresaLiszcz">Chciałam tylko powiedzieć, że to był z mojej strony bardzo uproszczony przykład ilustrujący.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, następnie pana posła Jacka Szymanderskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wypowiedzi popierające spłaszczenie emerytur uważam za niesłuszne; wysokość emerytury zasadniczo winna zależeć od składek, które były wpłacone. Wydaje się to bezsporne. I muszę ostro zaprotestować przeciwko tym sformułowaniom, że kto dużo zarabiał, kto miał kwalifikacje czy jakieś tam inne możliwości, to ma wyższą emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#JanSroczyński">Wysoki Sejmie! Wiele osób po to, żeby podwyższyć sobie emeryturę, właśnie pielęgniarki, właśnie nauczyciele, właśnie średnio zarabiający urzędnicy i robotnicy, którzy nie mieli nic wspólnego z jakąś tam protekcją, brali dodatkowe godziny pracy, brali dodatkowe półetaty. I oni są najbardziej pokrzywdzeni. I to jest sprawa bardzo ważna, o której nie należy zapominać.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#JanSroczyński">Chcę stwierdzić, że spłaszczenie emerytur jest antymotywacyjne, oczywiście nie dla 80-latków, bo oni biedacy już nie będą pracować, ale dla tych wszystkich, którzy pracują jeszcze i którzy za kilkanaście czy kilkadziesiąt lat pójdą na emeryturę i będą mieli świadomość, że nie warto ani podnosić kwalifikacji, ani więcej pracować, ponieważ to spłaszczenie odnosi się do pracowników wyżej kwalifikowanych, a więc: robotników, brygadzistów, majstrów, którzy w ogromnej swej większości nie mieli nic wspólnego z jakąś tam partyjną protekcją. Ponadto wymierzone jest przeciwko inteligencji technicznej średniej klasy, właśnie inżynierom, lekarzom i innym, tak samo pielęgniarkom z wyższymi kwalifikacjami, np. posiadającym stopnie magisterskie, lub tym którzy pracowali więcej ponad obowiązujące godziny.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#JanSroczyński">Następnie argument o wyższych emeryturach dla faworyzowanych działaczy, jeśli nawet jest słuszny, to dotyczy stosunkowo niezbyt liczebnej grupy i trudno, żeby za nich ponosili konsekwencję uczciwi kwalifikowani pracownicy, których była ogromna większość, chyba co do tego nie ma wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#JanSroczyński">I wreszcie argument porównywania naszej sytuacji z emerytami zagranicznymi. Wysoki Sejmie, przecież kiedy obserwujemy naszych gości z zagranicy, przybywających do Polski albo spotykanych w innych państwach, to wiemy, że głównie są to emeryci, ponieważ po pierwsze, mieli takie pobory, że mogli sobie odłożyć dostateczne oszczędności i z nich dokładają sobie do tych emerytur, a po drugie, te emerytury nie są znowu takie niskie, żeby nie mogli z nich dostatnio żyć.</u>
          <u xml:id="u-170.5" who="#JanSroczyński">Podsumowując, popieram wniosek pani poseł Ziółkowskiej i pani poseł Hennelowej o ryczałcie kwotowym, który mógłby być zrewaloryzowany, ten sam wniosek zresztą, który miałem zaszczyt Wysokiej Izbie złożyć przy pierwszym czytaniu projektu.</u>
          <u xml:id="u-170.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Szymanderskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego i — jako ostatniego zapisanego do dyskusji — pana Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#JacekSzymanderski">Pani Marszałek! Proszę Państwa! Chciałem króciutko wyjaśnić, być może, pewne nieporozumienie dotyczące emerytur wojskowych i dlaczego Komisja Obrony Narodowej tak energicznie domaga się, żeby sprawę emerytur wojskowych wyłączyć spod tej regulacji prawnej i włączyć wszystko wyłącznie do pragmatycznych ustaw wojskowych. Argumenty są dwa.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#JacekSzymanderski">Argument pierwszy. Wojsko jest jedyną grupą o ograniczonych prawach obywatelskich, dlatego też państwo powinno w sposób szczególny bronić jego praw Wojskowi nie są w stanie organizować się do obrony swoich interesów, nie wolno im zakładać partii politycznych i należeć do nich, jak również nie wolno im należeć do związków zawodowych i tworzyć tych związków. Dlatego też obowiązkiem państwa jest szczególna, że tak powiem, osłona. Co to znaczy „szczególna osłona”? To znaczy, że po prostu regulacje prawne dotyczące pracy i płacy oficerów i podoficerów zawodowych muszą być regulacjami innego typu. I takie wyłączenie będzie zgodne z przygotowywaną w tej chwili całościową regulacją prawną dla wojska, gdzie istnieje zapis o tym, że państwo przejmuje ochronę interesów pracowniczych żołnierzy zawodowych. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#JacekSzymanderski">Drugi argument. Emeryturę żołnierzy zawodowych należy traktować, proszę państwa, jako koszt utrzymania armii i społeczeństwo może dyskutować czy chcę armię czy nie. Natomiast jeżeli ją chcę, to pamiętajmy, z logiki tego zawodu wynika zupełnie inne traktowanie emerytur. Po prostu wojskowi muszą na emeryturę przechodzić wcześniej niż inne grupy zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#JacekSzymanderski">Zrozummy więc, człowiek decyduje się podjąć pracę w takim zawodzie, w którym kariera zawodowa kończy się wcześniej, ale na tyle późno, że on już nie jest w stanie podjąć innego zawodu, bo po prostu już się na coś zdecydował. Ta kariera zawodowa musi kończyć się wcześniej, bo jeżeli nie kończy się wcześniej, to wtedy oczywiście dochodzi do takich paradoksów jak mamy w tej chwili, że generałów, pułkowników, podpułkowników i majorów jest więcej niż wszystkich innych stopni wojskowych aż o 2% Jest to więc po prostu bzdura, jest to postawienie tej hierarchii jakby na czubku. Każda armia zwalnia oficerów nieco wcześniej niż dzieje się to z innymi grupami zawodowymi i od tego zależy, czy ta armia będzie funkcjonować w sposób zdrowy czy nie. Nie chodzi tu zatem o przywileje wojska, które za komunistycznych czasów rzeczywiście były używane głównie do celów wojny domowej, głównie przeciwko narodowi itd. Nie na tym rzecz polega. Zapomnijmy o tym. Mamy nadzieję, że to wojsko jest już inne. Chodzi o to, że po prostu logika samej tej instytucji nakazuje takie rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#JacekSzymanderski">Dlatego apeluję jeszcze raz, by poprzeć takie rozwiązanie proponowane przez komisje, które wyłącza wszelkie regulacje w sprawach wojskowych do pragmatycznej ustawy wojskowej i nie są to żadne szczególne przywileje jakiejś uprzywilejowanej grupy wojskowej. To jest koszt taki sam jak koszt karabinu, jak koszt sprzętu czy szkolenia. Takim samym kosztem jest koszt tej emerytury wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#JacekSzymanderski">Następna sprawa, myślę, że jeżeli szukamy pieniędzy na te najniższe emerytury, to może by Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich rozważyła to, o czym mówił wczoraj pan minister Misiąg, mianowicie, że gdyby zmienić nieco dynamikę wydatków na instytucje przedstawicielskie, to mogłyby powstać z tego tytułu bardzo znaczne oszczędności. Wymieniona suma wynosiła aż 440 mld zł. Nie wiem czy to jest prawda, ale jeżeli szukamy tych rezerw, można by je znaleźć w różnych innych miejscach.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ze skruchą muszę powiedzieć, że postępowanie w sprawach emerytalnych przed Wysoką Izbą prowadzi do tego, że nie wiemy jak mamy głosować, dlatego że nie ma dość informacji. I dlatego liczę, że pan minister, kończąc naszą debatę, przedstawi nieco cyfr, żebyśmy wiedzieli o co chodzi. W przedstawionym nam druku wymienia się pięć grup od najniżej do najwyżej uposażonych emerytów, w których jedni zyskają więcej, drudzy mniej, trzeci zgoła nic. A ja chciałbym wiedzieć, ilu jest emerytów w poszczególnych grupach. Czy to jest rozłożone proporcjonalnie, że tak brzydko powiem, czy może nasi szanowni starsi panowie i panie żyją dzięki temu, że mieli najwyższe uposażenie i mają teraz najwyższe grupy emerytalne, i nie zyskają prawie nic. No więc mnie się wydaje, że taki ilościowy obraz, jak się to kształtuje wśród najstarszych Polaków, a nie tylko w podziale na pięć grup musimy mieć, bo to nam da jakieś wytyczne.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#KazimierzUjazdowski">I to jest jedno zagadnienie. Co do drugiego, o którym chciałem mówić, to pragnę z tego miejsca jak najostrzej zaprotestować przeciwko poglądowi, że my w Sejmie pracujemy jakoś opieszale i że z naszej winy nasi weterani dostają dość późno te wyliczone emerytury. Pragnę przedstawić Sejmowi, że wniosek dotyczący tej ustawy, o której dzisiaj mówimy, wpłynął 7 listopada, 22 listopada był rozpatrywany przez Wysoką Izbę i praktycznie prace zakończyły się 6 grudnia, a więc w 14 dni, prawie że w tempie rekordowym. Protestuję, żeby ktokolwiek lansował pogląd, że to zły Sejm coś chcę jak najpóźniej zrobić.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#KazimierzUjazdowski">A teraz o tym, o czym mówił wielce szanowny pan poseł Szymanderski, okoliczności wyłączenia wojskowych. Doskonale to rozumiem i popieram, tylko pragnąłbym zwrócić uwagę, że żyje w Polsce dwóch generałów. Jeden, który ucierpiał w wyniku procesów związanych z procesem Tatara i potem był w tzw. komisji Mazura, i drugi, który go do tego kryminału wsadził, z nazwiska trzeba powiedzieć — pan generał Zarakowski, który żyje i cieszy się dobrym zdrowiem.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#KazimierzUjazdowski">I teraz jak mamy to podzielić? Skrzywdzić tego, który siedział tyle lat a obdarować tego, który go wsadził?</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#KazimierzUjazdowski">Nie mamy żadnego obrazu ilościowego, kto z jakiego resortu pobiera jaką emeryturę, brakuje nam tych danych. I może się to wielu z państwa nie spodobać, ja się z tym liczę, ale ja stawiam pytania. Rzeczywiście najlepiej zarabiającymi w okresie reżimów komunistycznych byli wierni synowie tych reżimów. Ale z drugiej strony chcę zapytać: ilu górników w latach gierkowskich, którzy się „łapali za wszystkie niedzielki i sobótki” po to, żeby mieć wysoką emeryturę — i chwała Bogu dzisiaj żyją — ma się pogodzić z tym, że będą zarabiali tyle, ile ci placowi, którzy między kopalniakami spali na górze? Znowu nie mamy obrazu. Można coś przykrego przypuszczać, że jeżeli ten górnik tak się zatyrał tymi sobótkami i niedzielkami, to on już pewnie nie pobiera w ogóle emerytury, że zostało zastosowane rozwiązanie takie, jakie podobno było w pewnym ościennym kraju, że w momencie pójścia na emeryturę każdy „dostawał Wołgę”, ale do przepłynięcia, i tam nie ma tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#KazimierzUjazdowski">Ale ja ciągle nie znam faktów, jestem zagubiony i pozwoliłem sobie swoje wątpliwości państwu przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#JacekSzymanderski">Chciałem tylko wyjaśnić, że ja nie broniłem tutaj wysokich emerytur ewidentnych przestępców, jak generał Zarakowski i oczywiście, panie pośle, to skandal, że po roku rządów solidarnościowych generał Zarakowski dotychczas nie miał procesu karnego. Myślę, że tacy właśnie ludzie jak on po prostu doczekają się wreszcie procesów karnych, które nie tylko pozbawią ich emerytur i tytułów generalskich, ale w ogóle rozliczą się z nimi w sposób zasadniczy. Mówiłem tylko o pewnej jakby zasadzie wojska, i nie mylmy tych dwóch rzeczy. Myślę, że doczekamy się procesów zbrodniarzy stalinowskich, takich jak Zarakowski właśnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#RyszardJanZieliński">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Chciałbym udzielić odpowiedzi i troszeczkę rozszerzyć wątpliwości pana posła Ujazdowskiego. Faktycznie w resorcie MON jest 12 generałów aktualnie żyjących, 80-letnich, 6 z II Rzeczypospolitej, między innymi i ten generał, o którym mówił pan poseł Ujazdowski, ale jednocześnie jest wiele sławnych nazwisk generalskich, nie będę ich wszystkich przytaczał. Jeśli natomiast chodzi o resort policji, nie ma ani jednego generała biorącego emeryturę z tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#RyszardJanZieliński">Uzupełniając może sposób, jaki przewidują nasze przepisy emerytalne, chciałbym państwu zwrócić uwagę na zapis art. 76 ust. 2 tej ustawy o zaopatrzeniu żołnierzy, że prawo zaopatrzenia na podstawie niniejszej ustawy nie przysługuje również żołnierzowi, czyli emerytowi skazanemu prawomocnym wyrokiem Rządu po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych. Czyli ten przepis emerytalny funkcjonuje, ale przez tego jednego emeryta nie można przesądzać losów 1084, którzy w tej chwili są 80-letnimi emerytami, którzy walczyli w latach 1939–1945, którzy są z II Rzeczypospolitej, nabyli uprawnienia, i w ten sposób załatwić sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#KazimierzUjazdowski">Absolutnie nikogo nie chciałem obrazić, i wprost przeciwnie prosiłem tylko o dane i l otrzymałem je dzięki panu posłowi i bardzo dziękuję. Nie mówmy jednak o jednym generale, bo mogę panu podać kilkunastu pułkowników wraz z adresami. Ale to jest inna rzecz. Chciałem tylko dowiedzieć się, jak to wygląda ilościowo, a wszystkim zasłużonym, uważam, powinna być wypłacona odpowiednia emerytura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w dyskusji? Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana ministra Kuronia o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#JacekKuroń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Słowo o terminach. Rzeczywiście całą winę chętnie wezmę na siebie, tylko prosiłbym bardzo, żeby państwo wzięli pod uwagę, że budowa systemu emerytalnego musi być związana z budową budżetu i prognoz finansowych. Bardzo się spieszyliśmy w naszych prognozach, budowaliśmy je bardzo wcześnie z punktu widzenia prognoz budżetowych i bardzo późno z punktu widzenia zapotrzebowania. Ale z punktu widzenia budżetu bardzo wcześnie wyszliśmy ze wstępnym projektem ogólnej regulacji i tu jest spory konflikt między nami a budżetem. Między tą propozycją a budżetem jest taka zabawna historia, że budżet powiada, że tyle nie można, ile my proponujemy, a państwo mówicie, że za mało proponujemy. To jest właśnie skutek, bo właściwa kolej zdarzeń jest taka: najpierw propozycje budżetowe. Stąd dość późno wyszliśmy ze sprawą regulacji dla 80-latków.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#JacekKuroń">Jeśli chodzi o rozważania systemowe. Jakby przy okazji tej dyskusji o 80-latkach prowadzono dyskusję nad systemem emerytalnym. I jeden z panów posłów był nawet łaskaw powiedzieć, że tamten stary system się sprawdził. To ja go przeczytam: 3 tys. zł plus 55% nadwyżki ponad tę kwotę plus wzrost 1% podstawy wymiaru za każdy rok zatrudnienia ponad okres 20 lat. Co to jest te 3 tys.? Czy chodzi o to, żeby na paczkę papierosów dać emerytowi? Nie. To było wtedy, kiedy to ustalano 20%. Jeśli więc chcemy być uczciwi i nie wykonać takiej operacji, bo walczymy o interesy tych, którzy biorą najwyższe emerytury, to z tych 3 tys. zróbmy 20%, będziemy uczciwiej rozmawiać.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#JacekKuroń">Jest zupełnie oczywiste, inaczej systemu emerytalnego budować nie można i tak jest na całym świecie, i tak jest w tym systemie, że jest pewna kwota uśredniająca, może to być 20%, 25% czy 18%, i pewna kwota przypisana do roku opłaty składki emerytalnej. I w tym co państwu przedstawiamy będą różne warianty relacji między kwotą średnią a tą kwotą procentową za lata i będziecie mogli państwo zobaczyć, jakie z tych różnych wariantów wynika wyliczenie kosztów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#JacekKuroń">Z tego powodu dla mnie projekt komisji jest absolutnie samodyskwalifikujący. Gdybym się starał, to przeczytałbym państwu teraz całą listę, jakie to daje wyniki. Tyle tylko, że wydaje mi się to mniej istotne, dlatego że stoimy wobec takiego problemu, że na przyszły rok przewiduje się na emerytury kwotę 3 bln 250 mld zł, o ile dobrze pamiętam. Państwo to macie napisane. To jest na pewno ten rząd wielkości. To jest dopłata z budżetu na fundusz emerytalny do funduszy składkowych — tylko na fundusz pracowniczy. Z tego wynika, że średnia emerytura wzrośnie w stosunku do średniej płacy w przyszłym roku do 14% i zarówno na posiedzeniu Rady Ministrów, jak i tutaj poseł Bugaj przed chwilą, w tej sprawie złożono liczne protesty, tzn. że ten skok, jeżeli weźmiemy pod uwagę przewidywany wzrost płacy realnej o 2% jest zbyt wielki. Nie chcę wdawać się w szczegóły. On jest zbyt wielki, on musi być, w moim przeświadczeniu, wielki po to, żeby właśnie zabezpieczyć tę całą rewaloryzację, która jest bardzo trudna. I nie ma na to żadnej rady.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#JacekKuroń">Zdajecie sobie państwo sprawę, że obowiązuje w tej chwili 120 uregulowań prawnych emerytur. I do tej półmilionowej grupy wszystkie 120 się odnosi. 1 nie ma takiego sposobu, panie pośle Ujazdowski, żebyśmy inaczej niż wypłacając mogli dokonać takiej operacji, policzyć ich według 120 regulacji. Mogę natomiast powiedzieć, że osiemdziesiąt parę procent z tej grupy bierze w tej chwili świadczenia w wysokości między 600 a 700 tys. zł. W tych granicach mieści się większość. Mówiła o tym pani poseł Dmochowska. To wcale nie znaczy, że to są grupy mało kiedyś zarabiające. One są absolutnie zróżnicowane. Są tam ludzie, którzy mało zarabiali i ludzie, którzy dużo zarabiali, to na siebie się nakłada, państwo sobie zdajecie sprawę. W stosunku do niewielkiej grupy działa 120 uregulowań i wiele innych, po drodze wydanych zarządzeń. Wydaje mi się w związku z tym, że przyszłe uregulowanie całego systemu, jestem o tym przekonany, musi być oparte na jednolitej zasadzie: pewien procent i pewne zróżnicowanie w stosunku do wysługi lat.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#JacekKuroń">A dziś powinniśmy to zrobić w taki sposób, żeby właśnie nic nie przesądzać, żeby nie wiązać rąk, żebyśmy nie musieli teraz podejmować tych wszystkich decyzji i żebyśmy mogli to wypłacić względnie szybko. Bo tu jest taki problem. Ta propozycja komisji, tak jak ona w tej chwili wygląda, pomijając to, że niektórym nie daje nic, niektórym niewiele, a niektórym duże, wymaga ponadto nadpłaty. To znaczy na te 3 miesiące, na tę rewaloryzację przewidziano 350 mld zł i to daje wzrost średniej emerytury w stosunku do średniej płacy o 20%. I to jest w porządku, w stosunku do tamtych 14, bo ci mieli świadczenia wyjątkowo zaniżone, więc te 20%, w średniej 10% się zmieści, to znaczy w tej średniej ogólnej 10% przyszłorocznego wzrostu oni się śmiało zmieszczą. Natomiast te 350 mld nie wystarcza na taką rewaloryzację, jaką proponuje komisja. Zabraknie 90 mld zł. Kłopot jest taki, że te 90 w ciągu 3 miesięcy daje ok. 300 mld zł nadpłaty w przyszłym roku, które to 300 mld nadpłaty musielibyśmy brać z całego funduszu emerytalnego. I na tym polega problem, że zwichnęlibyśmy proporcje podnoszenia emerytur.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#JacekKuroń">W powstałej sytuacji, za którą też się czuję odpowiedzialny, proponowałbym przyjąć wniosek pani poseł Ziółkowskiej. To sprawia, po pierwsze, że możemy zapłacić rzeczywiście szybko, bo tutaj nie trzeba liczyć, to się wypłaca. Po drugie, wbrew pozorom, w sytuacji, w której większość mieści się przy tej dolnej granicy, okaże się, że to niewiele się różni, że w rezultacie ta regulacja będzie bardzo zbliżona do regulacji według przedłożenia rządowego, czy jak powiemy tutaj wniosku mniejszości. Po trzecie wreszcie, nie będzie to przesądzenie żadnego rozwiązania, czego się tu państwo najbardziej bali. Nie muszę ukrywać, że jestem za wnioskiem mniejszości, że go popieram i potrafię bronić. Ale, jak mówię, jak będziemy dyskutować o „dużej” ustawie, to będę zabierał głos i będę to wyjaśniał i tłumaczył, bo jestem tu posłem. W sprawie tej szybkiej regulacji natomiast wydaje mi się, że rozwiązanie pani poseł Ziółkowskiej nie powoduje obciążeń finansowych na przyszłość, nie wiąże rąk po prostu, i w związku z tym popieram rozwiązanie pani poseł Ziółkowskiej. Ono, jak rozumiem, ze względów proceduralnych musi być wpisane do którejś z propozycji rozwiązań. Ja oczywiście popieram wniosek mniejszości i do niego dopisałbym rozwiązanie pani poseł Ziółkowskiej. Ale niezależnie od tego, co zostanie przyjęte, wprowadzenie rozstrzygnięcia pani poseł Ziółkowskiej pozwala nam uniknąć wielu przykrych konsekwencji i podjąć decyzję swobodnie, znając jednocześnie wszystkie jej uwarunkowania.</u>
          <u xml:id="u-182.7" who="#JacekKuroń">Proszę państwa, można oczywiście mówić, że złożyliśmy zły projekt. Ale jeżeli jest 120 uregulowań i każde z tych uregulowań daje komuś rzekomo jakieś przywileje, to próba wprowadzenia jednego musi wywołać protest 120 grup, musi, mimo że to wszystko jest urojone. Pamiętacie państwo przecież, że tutaj się toczyła taka dyskusja, komu zabrać. My nie dyskutujemy komu zabrać, my dyskutujemy komu dodać. I chodzi o to, żeby dodać względnie wszystkim, żeby jak najmniej osób pozbawić tej podwyżki. Jak mówię, uzasadniałem wielokrotnie rozwiązanie, które jest we wniosku większości, ale dziś nie rozstrzygajmy tego, przychylmy się do tego, co zaproponowała pani poseł Ziółkowska. Wydaje mi się, że jestem gotów odpowiedzieć na wszystkie inne pytania finansowe oprócz tego, panie pośle, ile emerytur jest w jakiej grupie, bo to naprawdę przekracza możliwości ze względu na skomplikowanie materii.</u>
          <u xml:id="u-182.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#TeresaLiszcz">Jeśli dobrze zrozumiałam, wniosek pani poseł Ziółkowskiej oznacza przekreślenie w istocie tej ustawy. I po co jedliśmy tę żabę? Bo prawda jest taka, że odsuwamy jej realizację do końca przyszłego kwartału, licząc na to pani poseł Ziółkowska kiwa głową potakująco — że w ciągu tego kwartału uchwalimy nową ustawę emerytalną, w co osobiście wątpię. A jeśli nie uchwalimy, to nie bardzo rozumiem, co dalej, bo wniosek nie jest wkomponowany w żaden z tych projektów. To może oznaczać lukę w prawie. To, że do końca przyszłego kwartału ma być nowa ustawa emerytalna, z nowymi wspólnymi dla wszystkich zasadami rewaloryzacji, i że do tego czasu płacimy ryczałtem, jest chyba jakimś przyparciem rządu do ściany, tylko nie wiem którego rządu.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#TeresaLiszcz">Daję to pod rozwagę, bo uważam, że nie jest to rozwiązanie słuszne, i ponawiam swój wniosek, żeby zmienić art. 8 projektu rządowego w tym sensie, żeby zapłacić ryczałtem za ostatni kwartał tego roku, po to żeby szybko dostali pieniądze emeryci, natomiast od 1 stycznia wprowadzić mechanizm rewaloryzacyjny zaproponowany w jednym z tych projektów. Liczę na to, że będzie ten mechanizm przewidziany w projekcie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#TeresaLiszcz">Zgłaszam oficjalnie swoją propozycję jako konkurencyjną do wniosku pani poseł Ziółkowskiej, uzupełniającą projekt rządowy w tej materii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, debata jest w zasadzie skończona…</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#TeresaMalczewska">Teresa Malczewska, przewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej. Mam pytanie do pana ministra Kuronia, jak również do Biura Prawnego Kancelarii Sejmu, które towarzyszyło nam w pracach akurat nad tymi projektami ustaw. Jeszcze przed pytaniem wyjaśnienie. Nie jest to projekt autorstwa Komisji, jest to oparcie się na dotychczas przyjętych zasadach w obowiązującym prawie. Moje pytanie dotyczy wyjaśnienia art. 29a z ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym z dnia 24 maja 1990 r. Jak mam na tle wypowiedzi pana ministra rozumieć treść art. 29a, który mówi: „W stosunku do i rencistów, którzy ukończyli lub ukończą w 1990 r. 80 lat, rewaloryzacji dokonuje się od 1 października 1990 r. z uwzględnieniem art. 28 i 29 najpóźniej do dnia 31 grudnia 1990 r. Rada Ministrów może — czytam cały artykuł — w drodze rozporządzenia rozszerzyć stosowanie niniejszego przepisu na osoby, które do dnia 31 grudnia 1990 r. ukończą 75 lat.”. I pytanie również do Biura Prawnego i do resortu: czy do ryczałtowego wypłacenia kwot potrzebna jest decyzja Wysokiej Izby?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#RyszardBugaj">Proszę Państwa! Prosiłem pana ministra Kuronia, zwracałem się także do pana ministra Balcerowicza o ustosunkowanie się do tej szerszej zasady, że w roku przyszłym dynamika wzrostu wynagrodzeń, płac będzie 4-krotnie niższa niż dynamika wzrostu przeciętnej emerytury, jako generalnego wyboru polityki gospodarczej i skutków finansowych. Pan minister Balcerowicz nie zabrał głosu, rozumiem, że w jego imieniu, w imieniu rządu wypowiadał się pan minister Kuroń. Rozumiem także, że ta zasada ze wszystkimi skutkami finansowymi jest przez rząd akceptowana. I myślę, że jasność w tej sprawie w Izbie powinna być i w tych warunkach jest nam łatwiej podejmować decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze przed udzieleniem głosu panu ministrowi?</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#WandaSokołowska">Wanda Sokołowska. Pytanie również do pana ministra Kuronia. Otóż proszę mnie przekonać, że mam prawo wierzyć resortowi, którym pan jeszcze kieruje, iż rzeczywiście ten projekt rządowy, nawet gdyby dzisiaj przeszedł, nie przesądza w niczym tego, co się może zdarzyć z pozostałymi emeryturami i rentami od 1 stycznia. Dlaczego o tym mówię? Ponieważ nie wszyscy na tej sali wiedzą, iż w ustawie, która mówi o 80-latkach był skrzętnie włożony art. 11, ale był tak sprytnie skonstruowany, że miał od 1 stycznia obejmować wszystkie emerytury i renty i ograniczał wysokość tych emerytur i rent, i tylko dzięki dociekliwości dwóch posłów na posiedzeniu komisji wyszło to na jaw. I gdyby to przeszło, byłby to od razu mechanizm. Proszę w takim razie mnie przekonać, że rzeczywiście nie miałoby to wpływu albo że tak nie było.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#komentarz">(Minister Pracy i Spraw Socjalnych Jacek Kuroń: Przepraszam, ale to nieprawda, niestety.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, panie ministrze. Udzielę głosu panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, czy ktoś z państwa jeszcze chciał zadać pytanie?</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#KazimierzUjazdowski">Chciałbym, aby pan minister wyjaśnił — skoro nie ma tych danych, ile jest grup, jakie grupy są najlepiej czy najgorzej usytuowane, jakie są ilości i w związku z tym, jak rozumiem, nie wiadomo, ile dopłacić w grupie najniższej, a ile w grupie najwyższej — skąd się wzięło 355 mld zł? Prosiłbym o wyjaśnienie tej okoliczności, bo chciałbym to wiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zadać pytanie?</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan minister będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#JacekKuroń">Jak powiedziałem, nie potrafię wyliczyć wszystkich emerytur, niemniej jednak pobiera się pewną próbkę, myśmy taką próbkę pobrali, i według tej próbki dokonuje się szacunkowego wyliczenia kosztów całej operacji. One są zawsze przybliżone, mogą być trochę mniejsze, mogą być trochę większe, innego sposobu na to nie ma.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#JacekKuroń">Przy okazji, pani poseł mnie pyta, czy mogę dać słowo. Przecież to Sejm musi uchwalić. Pytanie brzmi, co Sejm zechce uchwalić w nowej ustawie. I nie wyobrażam sobie… w ogóle dla mnie ten pomysł, że gdzieś tam był chytry ukryty punkt, przy pomocy którego Sejm, głosując dla 80-latków, uchwaliłby dla wszystkich, to jest z cyklu opowiadań o bajkach i o wróżkach. Tam był natomiast punkt, który mówił o tym, że należy znowelizować odpowiednią ustawę o wojsku, aby emerytury wojska i milicji były liczone według średniej powszechnej, a nie średniej tych resortów. Był to wyraźnie napisany punkt, dotyczący sprawy, która ma niesłychaną społeczną wagę. W związku z tym, że już się dokonują ruchy płacowe w wojsku i policji, nie byłoby wcale wskazane i uzasadnione, aby pociągały one za sobą szybszy niż w innych grupach wzrost emerytur wstecz. Zasada, że szczególny rodzaj regulacji wyliczania waloryzacji powszechnej przecież przysługuje emerytom i rencistom z wojska i z policji jest zasadą niczym nie usprawiedliwioną. I o to występowały zresztą oba resorty, które zainteresowane były podwyżkami płac, a nie chciały wokół tej sprawy mieć złych społecznych nastawień. Jeśli państwo uznali, że to jest chytry sposób oszukania Sejmu, no to ja rzeczywiście współczuję.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Czy pani poseł?</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#WandaSokołowska">Przepraszam, panie ministrze, ale albo pan mnie nie zrozumiał albo ja pana. Wróżką nie jestem, bajki lubię ogromnie, ale nie w takim wydaniu. Naprawdę.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#WandaSokołowska">Otóż proszę zrozumieć, pomylił pan po pierwsze artykuły. Art. 11 nie mówi w ogóle o wojsku i o policji. Przytoczę pierwszą jego część: „Kwota emerytury i renty przysługującej na podstawie przepisów wymienionych w art. 1 oraz przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin — to jest to novum, które się pojawia — nie może przekroczyć 250% kwoty przewidywanego przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącej podstawę ostatniej waloryzacji emerytur i rent”. I w czym tkwi dowcip? Tak, zaraz zresztą poproszę panią minister Góralską o wyjaśnienie, bo była na tym posiedzeniu i pamięta ową dyskusję, że w art. 1 powołuje się na wszystkie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym różnych grup zawodowych, natomiast nie ma w ogóle słowa o rolnikach indywidualnych. Tłumaczono, że to jest zupełnie inna ustawa. Kiedy pytaliśmy, dlaczego w art. 11 pojawia się rolnik indywidualny, wtedy się okazało, że od 1 stycznia ten sposób waloryzacji będzie obejmował wszystkich. I wcale mi nie chodzi o żadną policję i wojsko. I w takim razie bardzo proszę, żeby pani minister Góralska się do tego ustosunkowała. I nie wiem teraz, kto lubi bajki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani minister Helena Góralska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#HelenaGóralska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam w ręku druk nr 598 z datą 7.11. który zawiera skierowany do Sejmu do rozpatrzenia projekt ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat. w którym art. 11 dotyczy zmiany zasad waloryzacji dla wojskowych. więc nie wiem, jakim drukiem posługuje się pani posłanka. Również w tym druku nie ma w ogóle mowy o ubezpieczeniach rolniczych. Także nie bardzo wiem, o jakim druku pani mówi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, może pan poseł będzie uprzejmy poczekać. Proszę państwa, czy uważacie państwo, że wyjaśnienie tego wpłynie na decyzję Wysokiej Izby? Jeżeli tak, to proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#MarekBoral">Dziękuję bardzo pani marszałek, Marek Boral. Sprawa rozbija się właściwie o zaszłość i o to, co się działo na posiedzeniu komisji. Nie chciałem o tym mówić i me podnosiłem tematu, ale trzeba w takim razie powiedzieć, że współpraca komisji, czy przedstawicieli resortu z komisją była wręcz skandaliczna. To jest najłagodniejsze słowo, jakie mi przychodzi na myśl w tej chwili. Nie będę tematu rozwijał, rzeczywiście tekst, druk, zapis i oznaczenie art. 11 są takie jak przytoczyła przed chwilą pani poseł. Dopiero dzięki naszej dociekliwości i dyskusji ten zapis został wykreślony i w tekście, który dzisiaj mamy, już go nie ma, po prostu wyłapaliśmy go. W momencie natomiast, kiedy resort rozpoczął próbę pomagania nam stworzenia niejako tej ustawy podczas tych dwóch tygodni, ten artykuł został nam świadomie podrzucony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#JacekSzymanderski">Jedno zdanie do pana ministra Kuronia. Jeszcze raz powtarzam, nie chodzi o obronę jakichś szczególnych przywilejów dla wojska. Chodzi o pewną formalną zasadę, żeby wszystkie regulacje wojskowe zostały włączone do wojskowej ustawy pragmatycznej. Być może rezultat będzie taki, że te świadczenia wcale nie będą większe niż to, co przewiduje obecnie rząd. Nie chodzi o przywileje, lecz o zasadę prawną, panie ministrze. Wyłącznie o zasadę prawną. W tej chwili pracujemy nad ustawami wojskowymi, one nie dają żadnych szczególnych przywilejów. Chodzi natomiast o włączenie tego do tych ustaw, a nie do ustawy innej, ze względu na specyfikę tego zawodu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, panie ministrze. Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zadać pytanie? Nie.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan minister będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#JacekKuroń">Proszę, żeby stosowna komisja wyjaśniła tę sprawę, bo przecież nie będziemy tu się kłócić, kto ma jakie przedłożenie i jaki druk. Stanowczo natomiast protestuję przeciwko zarzutowi, że chciałem w jakikolwiek sposób, kiedykolwiek, kiedykolwiek w ciągu swojego życia oszukać, drogi panie pośle. Proszę, żeby ta sprawa została naprawdę poważnie rozpatrzona przez stosowną komisję. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#JacekKuroń">Po drugie, w sprawie tej regulacji wojskowej. To ja właśnie proponuję potraktować regulację 80-latków jako jednorazową i wyjątkową i nie próbować załatwić w niej żadnych precedensów. Wtedy może uda nam się to zrobić dziś szybko i sprawnie. Jak będziemy próbowali wnieść tam różne elementy — rozumiem panią poseł Liszcz i z nią się w pełni zgadzam — ale jak będziemy próbowali właśnie załatwić przyszłą regulację w tym momencie, to się zgubimy tak czy inaczej. Proponuję w związku z tym przyjąć poprawkę pani poseł Ziółkowskiej. W moim przekonaniu akurat w tej grupie nie będzie się to specjalnie różnić od innych regulacji, bo mamy tu do czynienia z grupą o stosunkowo wąsko przyjętych dochodach. O następnej regulacji będziemy decydować tutaj i tutaj będziemy się kłócić o wszystkie następne regulacje, i tutaj będziemy próbowali znaleźć właściwe rozwiązanie. I wtedy będzie miejsce na osobne lub nie osobne rozstrzyganie o emeryturach wojskowych. Tak sobie to wyobrażam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przepraszam, pozwolę sobie tylko zwrócić uwagę, że dyskutujemy nad problemem bardzo poważnym dla wielu ludzi i że wszelkie emocje wynikające z różnicy zdań naprawdę utrudniają nam pracę i dyskusję. Bardzo proszę, żebyśmy się poważnie odnosili do tego bardzo trudnego problemu.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#RyszardJanZieliński">Mam pytanie i prośbę do pana ministra Kuronia — Ryszard Jan Zieliński. Mianowicie, proponowałem w swoim wystąpieniu, tak zresztą jak i cała komisja, żeby dla 80-latków zastosować dotychczasowe przepisy emerytalne, co w niczym nie będzie sprzeczne z tym, co będzie wprowadzone od 1 stycznia czy z końcem kwartału, co w jakiś sposób nie zmienia dotychczasowego systemu i akurat dla 80-latków nie wprowadza innego systemu naliczania świadczeń, bo jeśli chodzi o podstawę wymiaru, to w ustawie sejmowej już jest zaproponowana. Wtedy do tej ustawy można się spokojnie odnieść w następnym rozwiązaniu ogólnym i nie przesądzać teraz tego, o czym mówimy. Bo pozbawienie w tej chwili byłych funkcjonariuszy, panie ministrze, i tych żołnierzy, o których ja mówię… jest z punktu widzenia mojego i większości nie do pogodzenia. I stąd to rozwiązanie mogłoby w jakimś sensie wyjść naprzeciw naszym dyskusjom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł sprawozdawca, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Czuje się w obowiązku stwierdzić, że jedynym drukiem, który otrzymaliśmy od pana marszałka Mikołaja Kozakiewicza do rozważenia w komisji był druk nr 598, gdzie w pkt 11 i 12 ujęte są propozycje dotyczące rent wojskowych. Owszem, tak jak wszystkie inne komisje, miewaliśmy różne druki bez numeru sejmowego, które były projektami i to jest zwyczaj ogólnie praktykowany, żeby posłowie mogli się wcześniej zapoznać, żeby mogli z resortem dyskutować, uzgadniać swoje stanowiska przed pracą nad drukiem obowiązującym, ale nie wydaje mi się, żeby można było wysuwać wnioski z tych projektów, nie oznaczonych ścisłym numerem Kancelarii Sejmu. Żaden druk nie został wycofany, to jest jedyny druk, który oficjalnie otrzymaliśmy. Inne druki, które mieliśmy, i projekt ustawy na przyszłość to nie są druki, na które możemy się powoływać w Wysokiej Izbie, to są tylko nasze wewnętrzne materiały do dyskusji, które mogą być tak czy inaczej przyjęte, ale nie mogą być przedmiotem krytyki. Raczej jest dobrze, że te papiery otrzymujemy wcześniej, żeby zwrócić uwagę na pewne rzeczy lub je lepiej poznać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan premier będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#LeszekBalcerowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam wrażenie, że w tej dyskusji, proszę państwa, przewijają się dwa wątki. Jeden to wątek dotyczący bardzo ważnych konkretów związanych z waloryzacją rent i emerytur dla 80-latków, dla osób które miałyby w tym roku skończyć 80 lat lub więcej, a drugi ogólniejszy, i związany z tym pierwszym oczywiście, to kwestia dylematu, który w swoim wprowadzeniu do budżetu zarysował w imieniu rządu minister Misiąg, a mianowicie: z jednej strony wzrost rozmaitych dodatków socjalnych, z drugiej zaś możliwości utrzymania naszej gospodarki na torze wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż te dwa wątki są obecne w dyskusji i tutaj, jak sądzę, musimy wyjść jakby z pewnej pułapki czasowej, A mianowicie, ze względu na terminy ustawowe tak rozstrzygnąć sprawy dotyczące 80-latków, aby nie spowodować, iż rozwiązania przyjęte później uniemożliwią właśnie uniknięcie sytuacji, w której nasza gospodarka będzie obciążona bardzo dużym wzrostem rozmaitego typu wydatków socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż odnosząc się do tego ogólniejszego wątku, chciałem przypomnieć państwu dość, jak sądzę, oczywistą prawdę, że u nas wydatki na renty i emerytury, jak inne świadczenia socjalne, są finansowane z bieżących obciążeń. To nie jest taki system, jak w krajach Zachodu, że inwestuje się składki, potem osiąga się dochód i z tego dochodu finansuje się najrozmaitsze świadczenia socjalne. Nie, u nas wszystkie bieżące wypłaty na rzecz rencistów, emerytów, kombatantów, repatriantów, tu katalog uprawnionych do świadczeń finansowany jest z bieżących opłat, które z punktu widzenia wpływu na gospodarkę niczym się nie różnią od podatków. One spadają wobec tego, mówiąc najogólniej, na osoby pracujące w tej gospodarce. Z różnych względów, m.in. przede wszystkim zdając sobie sprawę z tego, że wprowadzamy w życie bardzo radykalny program gospodarczy, staraliśmy się jednakże chronić najbardziej świadczenia, co doprowadziło do tego, że przeciętna relacja przeciętnej renty i emerytury do przeciętnej płacy rosła. Włącznie z dodatkami wynosiła ona w 1989 r. 48%, w roku obecnym będzie kształtowała się na poziomie 61%, i teraz pytanie, ile ona ma wynosić w roku przyszłym? W każdym razie widać wyraźnie, że to rośnie.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#LeszekBalcerowicz">I tutaj powiadam, byliśmy przed pewnego rodzaju dylematem. Mianowicie, planując budżet trzeba było przyjąć pewne założenia, nie można było na temat tych świadczeń uchylić się od żadnych założeń, a przyjmując je nie mogliśmy jaskrawo oderwać się od pewnych obowiązujących lub będących w opracowaniu rozwiązań ustawowych. Toteż takie rozwiązania przyjęliśmy również w projekcie budżetu. Co do formuły waloryzacji powszechnej rent i emerytur są to rozwiązania mniej ekspansywne niż dotychczasowe, mniej ekspansywne niż projektowane przy waloryzacji rent i emerytur osób, które ukończyły 80 lat, ale i tak, naszym zdaniem, i to zostało, jak sądzę, dość wyraźnie powiedziane w wystąpieniu ministra Misiąga, są one zbyt ekspansywne, jeśli chcę się gospodarkę utrzymać na torze wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#LeszekBalcerowicz">I w tym sensie, w tym budżecie wbudowana jest pewna rezerwa, bo przecież po stronie wydatków jest dofinansowanie z tytułu waloryzacji, i od decyzji Sejmu, który będzie przecież rozstrzygał, jaką ostatecznie formułę waloryzacji rent i emerytur się przyjmie, będzie zależało, czy tę rezerwę zechce wydać właśnie na świadczenia socjalne, czy skierować ją na przykład na zwiększenie sum przeznaczonych na restrukturyzację gospodarki, w tym również restrukturyzację w ramach wsi. Liczę na to, że w toku tych dyskusji, kierując się długofalowymi interesami gospodarki, zostanie przyjęta ta ostatnia decyzja i wbudowana w obecnym budżecie rezerwa przeznaczona na wydatki socjalne, zostanie skierowana na pobudzenie procesów wzrostu gospodarczego, z tym że, wracam do pierwszego wątku, tymczasem ze względu na terminy ustawowe należy rozstrzygnąć problem waloryzacji dla osób, które ukończyły 80 lat i — jak wiadomo — te terminy są bardzo pilne, a jednocześnie chodzi o to, aby to rozstrzygnięcie było takie, żeby nie tworzyło jakiegoś niebezpiecznego precedensu dla rozwiązań późniejszych, to znaczy nie uniemożliwiało wykorzystania owej rezerwy wbudowanej w budżet na cele zgodne z interesami długofalowego wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-210.5" who="#LeszekBalcerowicz">Nie jestem w stanie w tej chwili powiedzieć państwu dokładnie, które z proponowanych rozwiązań najpełniej spełnia ów warunek. Sądzę, ale to jest pierwsza reakcja, że prawdopodobnie jest to rozwiązanie w postaci ryczałtu, bo jeśli nie będą w grę wchodziły wielkie sumy i jeśli ono będzie zgodne z regulacjami prawnymi, to nie wprowadza w odniesieniu do pewnej grupy społecznej rozwiązań, od których musiałyby się in minus odchylać rozwiązania dla następnych grup, jeśli się chcę, jak powiadam, wykorzystać wbudowaną w obecnym budżecie rezerwę, a przeznaczoną na wydatki socjalne.</u>
          <u xml:id="u-210.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo! W związku z tym, że jest sporo zasadniczych poprawek do tego projektu ustawy, proszę bardzo po ogłoszeniu przerwy o zebranie się posłów, którzy zgłosili poprawki, posła sprawozdawcę, przedstawicieli resortu, w celu opracowania tych poprawek, żebyśmy po przerwie mogli przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W tej chwili, zanim ogłoszę przerwę, chcę natomiast poinformować o kilku ważnych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Do Prezydium Sejmu wpłynęły sprawozdania komisji o projekcie ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawy o pracownikach samorządowych; o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r. oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, a także stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje dodanie do porządku dziennego nowych punktów od 4 do 6, których rozpatrywanie nie powinno zabrać dużo czasu, gdyż te trzy projekty ustaw, które państwu przekazałam, nie mają dużo poprawek, nie będą więc zbyt dyskusyjne przed zajęciem przez Wysoką Izbę stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-211.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-211.7" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym pozwolę sobie przystąpić do przegłosowania wniosku formalnego zgłoszonego przez pana posła Ujazdowskiego na początku tej części naszych obrad, mówiącego o tym, żebyśmy dalszy ciąg debaty nad budżetem odłożyli na dzień jutrzejszy lub na następne posiedzenie Sejmu. Chciałam również dodać, że Konwent Seniorów i Prezydium Sejmu proponują przedłużyć obrady na jutro rano — od godz. 8 do godz. 11. Podejmując decyzję proszę wziąć tę propozycję pod uwagę, gdyż czeka nas jeszcze pierwsze czytanie ustaw przewidzianych w porządku dziennym, bardzo istotnych dla toku prac państwa.</u>
          <u xml:id="u-211.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Poddaję w takim razie pod głosowanie wniosek formalny pana posła Ujazdowskiego o nieumieszczanie w porządku dziennym dalszego ciągu debaty nad ustawą budżetową.</u>
          <u xml:id="u-211.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwalam sobie natomiast na taką sugestię, że jeżeli Wysoka Izba przychyli się do propozycji przedłużenia obrad na dzień jutrzejszy, żeby ewentualnie, jeżeli zdążymy, przejść do tego w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-211.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za tym…</u>
          <u xml:id="u-211.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#JanSroczyński">Chciałbym zapytać pana ministra Balcerowicza, jakie znaczenie będzie miało odłożenie debaty dla podjęcia decyzji w sprawie pierwszego czytania projektów, tych które były wczoraj przedstawiane, bo pan minister wczoraj apelował, żeby możliwie jak najszybciej tę sprawę załatwić, tymczasem obawiam się, że wniosek pana posła jest z tym w pewnej sprzeczności. Może się mylę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Czy pan minister byłby uprzejmy odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#WojciechMisiąg">Otóż z formalnego punktu widzenia sprawa wygląda tak. Ponieważ rząd złożył w terminie ustawowym projekt budżetu na przyszły rok obu Izbom, to nawet jeśli budżet państwa nie byłby uchwalony w terminie do 31 grudnia, to od 1 stycznia wolno realizować go według zasad projektu do momentu, kiedy Wysoka Izba nie podejmie w tej sprawie decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania wniosku formalnego pana posła Kazimierza Ujazdowskiego o przełożenie debaty nad budżetem do następnego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem tego wniosku, proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (159) Kto z państwa jest przeciwny? (32)</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? (32)</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponieważ nie ma quorum wniosek nie został rozpatrzony.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wrócimy do niego w takim razie po przerwie, którą teraz ogłoszę.</u>
          <u xml:id="u-215.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałabym państwu przypomnieć, że wobec niezgłoszenia sprzeciwu Wysoka Izba przyjęła propozycję zmiany porządku dziennego i po przerwie przystąpimy do tych punktów, które odczytałam i jeżeli będziemy gotowi także do głosowania projektu ustawy, nad którą przed chwilą dyskutowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-215.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godziny 16.30.</u>
          <u xml:id="u-215.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo przepraszam, jeszcze komunikat. Pan poseł sekretarz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali nr 106 odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz całej Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#StefanMleczko">Również bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w saloniku nr 75 odbędzie się posiedzenie Prezydium Międzykomisyjnego Zespołu do Spraw Dzieci.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#StefanMleczko">Ogłaszam przerwę do 16.30.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 do godz. 16 min 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#TadeuszFiszbach">Zanim ustosunkujemy się do wniosku zgłoszonego przez posła Kazimierza Ujazdowskiego i przejdziemy do głosowania projektu ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat trzeba by jeszcze te sprawy odpowiednio przygotować.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję przystąpić do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (druki nr 642 i 654).</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Jerzego Orła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#JerzyOrzeł">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Sejm uchwalając ustawę Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w art. 4 zobowiązał Radę Ministrów, aby w terminie do dnia 31 grudnia br. podjęła rozstrzygnięcia co do wspólnych organów miast i gmin, zadecydowała czy dwie gminy tworzące w tej chwili miasto i gminę mają pozostać jedną gminą czy też mają zostać podzielone. Rada Ministrów miała podjąć decyzję do 31 grudnia br. z zachowaniem wymogu konsultacji społecznej. Rząd zwrócił się do Wysokiej Izby, aby ten termin przedłużyć o jeden rok, tzn. do 31 grudnia 1991 r., argumentując tym, że w tak krótkim czasie, czyli w pół roku nie był w stanie przeprowadzić dostatecznej konsultacji w miastach i gminach i w związku z tym decyzje podjęte przez Radę Ministrów byłyby decyzjami arbitralnymi i czasami mało zrozumiałymi dla zainteresowanych gmin.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#JerzyOrzeł">Komisja Samorządu Terytorialnego i Ustawodawcza rozpatrywały ten projekt ustawy na posiedzeniu w dniu 13 grudnia i zaproponowały, aby ten termin skrócić do 30 września przyszłego roku z powodów następujących: Jeżeli Rada Ministrów zadecyduje o podziale wspólnych organów na dwie osobne gminy, gmina musi mieć czas po pierwsze na przeprowadzenie wyborów uzupełniających i po drugie na opracowanie i uchwalenie budżetu na rok przyszły, tak aby nowy rok rozpocząć już z nowym budżetem i z przejętym mieniem komunalnym. Obecny na posiedzeniu komisji przedstawiciel rządu zaakceptował skrócenie tego terminu do dnia 30 września przyszłego roku. W czasie dyskusji na posiedzeniu komisji wskazywano również, aby tam gdzie istnieją jeszcze sytuacje konfliktowe co do tego czy gmina czy wspólne organy podzielić i utworzyć dwie gminy, częściej sięgać po referendum i to w ten sposób, aby referendum przeprowadzać oddzielnie na terenie gmin i oddzielnie na terenie miasta.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#JerzyOrzeł">Mając na uwadze argumenty, które przedstawiłem w imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawczej, wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył proponowane zmiany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Czy ktoś z pań i panów posłów chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#TadeuszFiszbach">Włączam urządzenie liczące obecnych na sali obrad, żeby sprawdzić czy jest quorum. Proszę o włączenie gongu wzywającego posłów. Chciałbym sprawdzić czy jest quorum. Proszę o naciśnięcie przycisków. Dziękuję. Nie wszyscy posłowie głosowali. Jeszcze część… sądzę, że nie wszyscy usłyszeli moją prośbę. Możemy zatem przystąpić do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#WicemarszałekFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem projektu ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych z poprawką zaproponowaną przez Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (255) Kto jest przeciw? (1)</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#WicemarszałekFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (10)</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#WicemarszałekFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#WicemarszałekFiszbach">Przypominam, że poseł Kazimierz Ujazdowski zgłosił wniosek o odroczenie dalszego ciągu debaty budżetowej, uzasadniając to brakiem opinii Senatu dotyczącej projektu ustawy budżetowej. Wyjaśniam, że z przepisu art. 27 ust. 2 Konstytucji wynika tylko, że Sejm powinien otrzymać opinię Senatu przed drugim czytaniem projektu ustawy budżetowej. Przepis ten nie określa ścisłego terminu przekazania opinii. Przypominam, że opinię Senatu o projekcie ustawy budżetowej na rok bieżący Sejm otrzymał po pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#WicemarszałekFiszbach">Zapytuję, czy w świetle tych wyjaśnień poseł Kazimierz Ujazdowski podtrzymuje swój wniosek?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#KazimierzUjazdowski">Oczywiście że tak, panie marszałku, bo łatwiej będzie pracować komisjom i pełniejsza będzie dyskusja jeżeli stanowisko Senatu będzie nam znane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy wobec tego do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku posła Kazimierza Ujazdowskiego o odroczenie dalszego ciągu debaty budżetowej do czasu przekazania opinii Senatu dotyczącej projektu ustawy budżetowej, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (189) Kto jest przeciw? (29)</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (46)</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek posła Kazimierza Ujazdowskiego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-222.4" who="#TadeuszFiszbach">Powracamy do punktu 3 porządku dziennego dotyczącego projektu ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (druki nr 598 i 648).</u>
          <u xml:id="u-222.5" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-222.6" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że komisje przedstawiają w głosowaniu wniosek mniejszości, który głosować będziemy w pierwszej kolejności. Wniosek ten zawiera propozycję przyjęcia rządowego projektu ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym z poprawkami do art. 3 i 9.</u>
          <u xml:id="u-222.7" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę panią Marię Dmochowską o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do wniosku mniejszości, który państwo mają w druku nr 648 z powołaniem się na druk nr 598, zawierający projekt rządowy, doszły obecnie autopoprawki, które odczytam, a potem szybciutko wyjaśnię, bo po samym odczytaniu mogą państwo mieć pewne trudności z ich zrozumieniem.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#MariaDmochowska">W art. 4 w ust. 2 po wyrazie: „inwalidzkiej” — chodzi o wyraz umieszczony w druku nr 598 — dodaje się wyrazy: „wraz ze wzrostem, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz dodatkiem, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 2”.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#MariaDmochowska">Chodzi po prostu o to, żeby świadczenie wraz z dodatkami, na które jest powołanie w autopoprawce — to są dodatki rodzinne i dla sierot zupełnych — nie było wyższe niż 100% podstawy wymiaru świadczeń. Jest to zasada ogólnie obowiązująca do tej pory w systemie emerytalnym.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#MariaDmochowska">W art. 5 w ust. 2 powołanie na art. 4 ust. 4 zastępuje się powołaniem na art. 4 ust. 2 i 4. To jest logiczne następstwo tej autopoprawki. Po prostu trzeba rozszerzyć powołania.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#MariaDmochowska">I teraz druga autopoprawka — bo odczytane wcześniej uważałabym za jedną — w art. 8 wyrazy: „w grudniu 1990 r., nie później niż do dnia 31 stycznia 1991 r.” — taki był pierwotny projekt terminu rewaloryzacji — zastępuje się wyrazami: „w styczniu 1991 r., nie później niż do dnia 28 lutego 1991 r.”.</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#MariaDmochowska">Czyli autopoprawki nie zmieniają absolutnie meritum sprawy, nie zmieniają w żadnym razie sensu wniosku mniejszości, tylko po prostu jakby go uzupełniają i udoskonalają przez ten zapis dotyczący terminu, w którym rewaloryzacja ma być przeprowadzona.</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#MariaDmochowska">Nie wiem, czy co do terminu nie zechce ustosunkować się rząd. Tego nie wiem. Skończyłam, panie marszałku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania…</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł Wiesława Ziółkowska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#WiesławaZiółkowska">Jestem jeszcze winna Wysokiej Izbie wyjaśnienie. Z przykrością informuję, że obie propozycje rozwiązania kwestii rewaloryzacji emerytur dla osób, które ukończyły 80 lat uważam za złe, powodują bowiem w efekcie to, że grupa 80-latków o najniższych świadczeniach nie otrzyma żadnego lub otrzyma znikomy wzrost emerytury czy renty. Uważam, że takie rozwiązania są po prostu błędne w odniesieniu do tej grupy ludzi, ponieważ: po pierwsze, obiecaliśmy rewaloryzację ich świadczeń, prawie pół roku temu; po drugie, z tej trybuny padło, że przeciętny wzrost tej emerytury będzie wynosił 200 tys. zł i po trzecie, są to ludzie starsi i głównym kryterium powinno być jednak kryterium potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#WiesławaZiółkowska">Ponieważ jednak z wyjaśnień ZUS wynika, że zastosowanie proponowanego przeze mnie ryczałtowego rozwiązania spowodowałoby zaledwie przyspieszenie wypłaty o 20 dni i co istotniejsze ponieważ w czasie tej przerwy zarówno przedstawiciele rządu, komisji sejmowej, jak i ZUS bardzo długo roztaczali przede mną najróżniejsze komplikacje techniczne, organizacyjne, prawne, kosztowe i jakież by tam jeszcze, w związku z tym zostałam, praktycznie rzecz biorąc, zmuszona do wycofania tego wniosku, aby nie doprowadzić do pata legislacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#WiesławaZiółkowska">Z przykrością to czynię i mam nadzieję, że Wysoka Izba właśnie ta jeszcze, że ten Sejm podejmie trud nowej regulacji ustawowej, systemowej regulacji ustawowej wszystkich emerytur i rent.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#TadeuszFiszbach">Możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości wraz z autopoprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (146)</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (76)</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (58)</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów; Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r. oraz o zmianie ustawmy o samorządzie terytorialnym (druki nr 657 i 660).</u>
          <u xml:id="u-226.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Mariana Starownika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#MarianStarownik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu stanowisko z posiedzenia połączonych Komisji: Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów; Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawczej z dnia 13 grudnia 1990 r. dotyczące zgłoszonej przez Sejm poprawki do ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r. oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#MarianStarownik">Senat Rzeczypospolitej Polskiej na swym posiedzeniu w dniu 7 grudnia 1990 r. podjął uchwałę o dokonaniu zmiany w art. 12 ust. 5, proponując rozszerzenie tego ustępu o dodatkowy pkt 7 w brzmieniu: „Posiadającej 70% lub więcej ludności utrzymującej się z rolnictwa i leśnictwa”.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#MarianStarownik">Propozycja Senatu dokonania zmiany w ustawie jest uzasadniona i wynika z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej gmin, w których 70% lub więcej ludności utrzymuje się z rolnictwa i leśnictwa. Gminy o takiej strukturze ludności są przeważnie słabo rozwinięte gospodarczo, natomiast udział dochodów tych gmin w podatku stanowiącym dochód budżetu państwa, określony w art. 3 ustawy o dochodach gmin, zasadach ich subwencjonowania w 1991 r., jest bardzo znikomy. Przyznanie tego rodzaju gminom zwiększonych jednostek przeliczeniowych, a zatem i zwiększenie samej subwencji będzie miało wpływ na poprawę infrastruktury w tych gminach i zahamuje dalszą ich degradację gospodarczą i socjalno-bytową, a przez to nastąpi ograniczenie migracji ludności z tych gmin do miast czy bardziej bogatszych ośrodków. Komisje: Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów; Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawcza, biorąc to pod uwagę podzielają stanowisko Senatu i wnoszą, by Wysoki Sejm przyjąć raczył propozycję zmiany w art. 12 ust. 5 polegającą na dodaniu pkt. 7 w brzmieniu zaproponowanym przez Senat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z pań i panów posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-228.5" who="#TadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawiony przez komisje wniosek dotyczący poprawki zaproponowanej przez Senat.</u>
          <u xml:id="u-228.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-228.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (251) Kto jest przeciw? (1)</u>
          <u xml:id="u-228.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał o głosowania? (15)</u>
          <u xml:id="u-228.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął zaproponowaną przez Senat poprawkę do art. 12 ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r. oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-228.10" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy (druki nr 656 i 663).</u>
          <u xml:id="u-228.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji panią poseł Marię Stolzman.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#MariaStolzman">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Jak wynika z druku nr 656, Senat zaproponował w zasadzie dwie poprawki: jedną — o charakterze zasadniczym, drugą — porządkową.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#MariaStolzman">W pierwszej poprawce Senat zaproponował, aby uległ również likwidacji Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a środki, którymi dysponuje, przeszły na wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#MariaStolzman">Motywacją Senatu było to, że fundusze na terenie województw powinny pozostać. Jak wiadomo, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej tworzy się głównie ze środków, które powstają z kar za zanieczyszczenie środowiska.</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#MariaStolzman">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisja Ustawodawcza, które rozpatrywały poprawkę Senatu, zdecydowały zwrócić się do Wysokiej Izby o odrzucenie tej poprawki, czyli zachowanie Funduszu Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska w takim stanie, w jakim on się znajduje.</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#MariaStolzman">Chciałam przypomnieć, że w czasie naszego ostatniego posiedzenia w drugim czytaniu tej ustawy z licznych funduszy ten zdecydowano pozostawić. Jest to fundusz, który nie korzysta z dotacji budżetowej, wobec tego nie stanowi tutaj żadnej przeszkody, nie jest tym funduszem, który trzeba zlikwidować po to, żeby kontynuować reformę finansów państwa.</u>
          <u xml:id="u-229.5" who="#MariaStolzman">Chciałam jeszcze jako uzasadnienie do stanowiska komisji powiedzieć, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest właściwie w tej chwili jedyna instytucja, która może kreować aktywna politykę państwa w dziedzinie ochrony środowiska. Resort ochrony środowiska takich środków na inwestycje związane z ochroną środowiska nie posiada.</u>
          <u xml:id="u-229.6" who="#MariaStolzman">Dalej, są pewne wydatki w dziedzinie ochrony środowiska, które musza być finansowane centralnie, przede wszystkim działanie na terenach szkód i zagrożeń ekologicznych, takich jak Sudety, zagospodarowanie odpadków toksycznych, zalesianie terenów itd.</u>
          <u xml:id="u-229.7" who="#MariaStolzman">Ponadto chciałam Wysoką Izbę poinformować, że jest taka koncepcja, omawiana już w Komisji Ochrony Środowiska, żeby w przyszłości środki, które powstają z kar za zanieczyszczanie środowiska pozostawały w województwach, a centralny Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska tworzyłby się z wpływów z narzutu ekologicznego do paliw płynnych i wtedy powstanie możliwość zrealizowania tego dążenia Senatu.</u>
          <u xml:id="u-229.8" who="#MariaStolzman">Reasumując, proszę Wysoką Izbę w imieniu połączonych komisji o odrzucenie propozycji zmian zawartych w pkt. 1–3 uchwały w druku nr 663 oraz przyjęcie propozycji zmiany zawartej w pkt. 4 uchwały, o której wspomniałam, że jest zmianą czysto porządkową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z pań i panów posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jan Sroczyński, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#JanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie muszę przypominać, bo Wysoki Sejm doskonale zna dramatyczną sytuację, jeżeli chodzi o ochronę środowiska. Sytuacja finansowa jest też zupełnie tragiczna, tak jak pani posłanka sprawozdawczyni była łaskawa powiedzieć przed chwilą. Ochrona środowiska nie ma grosza, nie ma do dyspozycji żadnych funduszy, absolutnie żadnych. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Rolnych i Leśnictwa nie ma na ochronę środowiska żadnych kwot poza 32 mld na ochronę parków narodowych. Potrzeby w tym zakresie są ogromne. Oczywiście, pozostawienie tego funduszu ochrony środowiska jest to wyjątek, ale rzeczywiście, tak jak pani posłanka była łaskawa powiedzieć przed chwilą, ten fundusz nie obciąża w żaden sposób skarbu państwa. Wobec tego apelowałbym bardzo gorąco do szanownych pań posłanek i panów posłów o odrzucenie tej poprawki Senatu, zgodnie z sugestią pani posłanki sprawozdawczyni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z pań i panów posłów chciałby zabrać głos? Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji, Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#TadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poprawek zaproponowanych przez Senat.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#TadeuszFiszbach">Senat, jak powiedziała pani poseł sprawozdawca, przedstawia cztery poprawki.</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#TadeuszFiszbach">W poprawkach 1–3, dotyczących art. 5, 13 i 25, Senat zmierza do likwidacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz przekazania środków majątkowych tego funduszu na rzecz funduszy wojewódzkich. Połączone komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-232.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z pań i panów posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawek Senatu do art. 5, 13 i 25, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (254) Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-232.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (13)</u>
          <u xml:id="u-232.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 5, 13 i 25 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-232.10" who="#TadeuszFiszbach">W czwartej poprawce, dotyczącej art. 26, Senat zmierza do sprostowania pomyłki w powołaniu. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-232.11" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-232.12" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 26, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (261) Kto jest przeciw? (2)</u>
          <u xml:id="u-232.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (3)</u>
          <u xml:id="u-232.14" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 26 ustawy o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy przyjął.</u>
          <u xml:id="u-232.15" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o podatku od towarów i usług (druk nr 621).</u>
          <u xml:id="u-232.16" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów panią Danutę Demianiuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#DanutaDemianiuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy o podatku od towarów i usług stanowi realizację jednego z podstawowych elementów reformy systemu podatkowego. Znaczenie projektowanego podatku wynika przede wszystkim z miejsca, jakie podatek ten, podobnie zresztą jak dotychczasowy podatek obrotowy, zajmuje w systemie zasilania finansowego budżetu państwa Wystarczy tu wspomnieć, że w ustawie budżetowej na 1990 r. wpływy z podatku obrotowego określone zostały na 45,5 bln zł, co stanowi około 22,5% ogółu dochodów budżetowych. Podatek od towarów i usług, pobierany we wszystkich fazach produkcji i wymiany dóbr, zastąpiłby funkcjonujący w Polsce od kilkudziesięciu lat podatek obrotowy naliczany w zasadzie na jednym szczeblu obrotu.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#DanutaDemianiuk">Wysoki Sejmie! Podstawową przesłanką projektowanych zmian jest stworzenie nowoczesnego systemu podatkowego, sprawiedliwego, pozbawionego dowolności i uznaniowości, równomiernie rozkładającego ciężar świadczeń finansowych na rzecz państwa.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#DanutaDemianiuk">Sądzę, że każdy projekt, który uwzględniałby tego rodzaju przesłanki odpowiadałby oczekiwaniom społecznym artykułowanym bardzo często, zwłaszcza ostatnio, także tu na tej sali. Obecnie obowiązujący system podatku obrotowego nie spełnia tych założeń. Ustawowo ustalona stawka podatku, na wyroby w wysokości 20% i usługi 5%, wobec licznych ulg i wyłączeń nie jest powszechnie stosowana. Około 58 grup towarów zwolnionych jest z opodatkowania. W odniesieniu do usług jedynie kilkanaście ich rodzajów podlega opodatkowaniu. Z kolei znaczna część produktów jest obciążona wyższą stawką niż podstawowa. Podatek obrotowy pobierany od producentów jest w zasadzie podatkiem jednostopniowym, jednakże obok niego jest stosowany również wielostopniowy podatek obrotowy od działalności handlowej.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#DanutaDemianiuk">Proponowany w projekcie ustawy podatek od towarów i usług, który stanowiłby polską odmianę podatku od wartości dodanej, obejmuje sprzedaż niemal wszystkich nowo wytworzonych dóbr i usług w każdej fazie obrotu, poczynając od producenta a kończąc na jednostce handlowej, a mimo to nie powoduje akumulacji podatków. System taki stosowany jest w 52 krajach świata, w tym we wszystkich krajach członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Najważniejszą jego cecha, odróżniająca go w zasadniczy sposób od klasycznego wielofazowego podatku obrotowego, jest to, że obciąża on obrót netto realizowany przez kolejne jednostki gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#DanutaDemianiuk">Z istoty tak ustalonego podatku wynika, że wysokość obciążenia poszczególnych produktów finalnych jest zawsze jednakowa, wyznaczona stopą podatku, niezależnie od liczby faz obrotu, przez które przechodzą zanim dotrą do finalnego konsumenta. Obciążenie to, jak już wspomniałam, wyznacza jedynie stawka podatku. Podatek ten, w przeciwieństwie do obecnego podatku obrotowego, jest neutralny z punktu widzenia oddziaływania na poziom cen i strukturę produkcji. Neutralność podatku w sferze produkcji i obrotu osiągana jest poprzez umożliwienie wszystkim zarejestrowanym podmiotom gospodarczym uzyskania zwrotu podatku zapłaconego przy zakupie towarów i usług. Innymi słowy, podatek w poszczególnych fazach produkcji i obrotu jest pobierany tylko od wartości dodanej w danej fazie.</u>
          <u xml:id="u-233.5" who="#DanutaDemianiuk">W proponowanym systemie podatek obciąża finalnego konsumenta, ale w momencie sprzedaży detalicznej równa się on sumie podatków pobranych w ratach w łańcuchu następujących po sobie ogniw produkcji i dystrybucji. Stwarza to gwarancje — w postaci podatku zapłaconego przez sprzedawcę towaru na poczet podatku należnego od nabywcy - wywiązywania się podatników ze swoich zobowiązań. Mechanizm taki zawiera istotny, z punktu widzenia dyscypliny podatkowej, element samokontroli.</u>
          <u xml:id="u-233.6" who="#DanutaDemianiuk">Wysoka Izbo! Jedną z podstawowych zasad omawianego projektu jest opodatkowanie towarów i usług zgodnie z miejscem ich przeznaczenia, a nie wytworzenia, czyli zgodnie z miejscem ich konsumpcji. Oznacza to, iż towary i usługi eksportowane opuszczają obszar Polski wolne od podatku, towary zaś importowane podlegają opodatkowaniu z chwilą wejścia na polski obszar celny, także wysokość ich obciążeń podatkowych zostaje zrównana z obciążeniami towarów wytwarzanych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-233.7" who="#DanutaDemianiuk">W proponowanym systemie eksporterzy, dzięki zastosowaniu tzw. stawki zerowej, otrzymują zwrot całej kwoty podatku, zapłaconej w fazach poprzedzających sprzedaż na eksport. Mechanizm taki jest stosowany we wszystkich krajach, w których obowiązującym systemem jest system podatku od wartości dodanej. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia, jak sądzę, czynionych przez Polskę starań o rozszerzenie swoich powiązań gospodarczych z zagranicą, w tym zwłaszcza z krajami EWG. Zakres przedmiotowej ustawy obejmuje opodatkowanie sprzedaży na terytorium Polski oraz opodatkowania eksportu i importu towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-233.8" who="#DanutaDemianiuk">Projekt wprowadza jednakowe zasady ustalania i poboru podatków dla wszystkich podatników, niezależnie od ich formy organizacyjnej i przynależności sektorowej. Z opodatkowania proponuje się wyłączyć tylko te obszary działalności gospodarczej, które ze względu na swoją specyfikę są zwolnione także w innych krajach. Do obszarów tych projekt ustawy zalicza sprzedaż artykułów żywnościowych nisko przetworzonych, produktów gospodarki rolnej, hodowlanej, ogrodniczej, sadowniczej, leśnej, łąkowej, wodnej i rybnej.</u>
          <u xml:id="u-233.9" who="#DanutaDemianiuk">Zwolnienia przedmiotowe dotyczą także usług w zakresie rolnictwa i leśnictwa, szkolnictwa i ochrony zdrowia, usług socjalnych i kulturalnych, usług finansowych i ubezpieczeniowych, usług związanych z funkcjonowaniem administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości i obrony narodowej oraz bezpieczeństwa publicznego. Przejściowo, tj. do końca 1992 r., proponuje się zwolnienie od opodatkowania także usług związanych z działalnością poczty.</u>
          <u xml:id="u-233.10" who="#DanutaDemianiuk">Projekt ustawy przewiduje także zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług drobnych jednostek gospodarczych, przy czym podatników osiągających obroty ze sprzedaży do 200 mln zł rocznie wyłącza z podatku całkowicie, natomiast podatnikom uzyskującym obroty w granicach 200–600 mln proponuje się pozostawić prawo wyboru zwolnienia od opodatkowania. Nie oznacza to jednak, iż podatnicy ci z prawa tego zechcą skorzystać, zwolnienie bowiem od opodatkowania jest równoznaczne z utratą uprawnień do odliczania uprzednio naliczonego podatku, uiszczonego przy zakupach towarów służących do prowadzenia działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-233.11" who="#DanutaDemianiuk">Panie i Panowie Posłowie! Przy omawianiu zakresu wyłączeń przedmiotowych, nie mogę nie wspomnieć o problemach, które ze względu na swój społeczny wydźwięk były przedmiotem szczególnych rozważań rządu. Należą do nich głównie budownictwo mieszkaniowe oraz szeroko rozumiana gospodarka żywnościowa.</u>
          <u xml:id="u-233.12" who="#DanutaDemianiuk">Projekt ustawy, jak wcześniej starałam się to wykazać, zwalnia z opodatkowania produkty gospodarki rolnej, zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej. Tym samym producenci rolni — zarówno indywidualni, jak i jednostki będące osobami prawnymi — pozbawieni będą prawa do zwrotu podatku zapłaconego od nabytych towarów, w tym także środków do produkcji rolnej. Projekt ustawy nie przewiduje zwolnienia tej grupy towarów od opodatkowania. Biorąc pod uwagę trudności w ścisłym określeniu zakresu towarów, które mogą być środkami produkcji wyłącznie dla rolnictwa, jak też fakt, iż ten sam towar może służyć dla różnych celów, np. węgiel, energia, materiały budowlane, rozwiązanie takie wydaje się uzasadnione. Podobnie trudną do rozstrzygnięcia kwestią jest opodatkowanie budownictwa mieszkaniowego. Aktualnie sprzedaż materiałów budowlanych jest wolna od podatku obrotowego, natomiast w zakresie usług budowlanych zwolnione od opodatkowania są roboty budowlano-montażowe związane z budownictwem mieszkaniowym, gospodarką żywnościową oraz ochroną środowiska.</u>
          <u xml:id="u-233.13" who="#DanutaDemianiuk">Projekt ustawy, podobnie jak w większości krajów stosujących ten system podatkowy, jaki proponujemy, nie przewiduje zwolnień w tym zakresie. Doświadczenia innych krajów, a ostatnio Węgier, gdzie w odniesieniu do materiałów budowlanych stosowana jest stawka zerowa oraz zwrot podatków, wskazują, że w praktyce powoduje to tyle problemów związanych ze zwrotem podatku i tyle konfliktów na styku urząd skarbowy-podatnik, że tego rodzaju rozwiązanie jest niezwykle trudne do administrowania, niezwykle właśnie konfliktogenne.</u>
          <u xml:id="u-233.14" who="#DanutaDemianiuk">Objęcie jednak materiałów i usług budowlanych oraz mieszkań podatkiem spowoduje wzrost ich cen. Dlatego też uważamy, że wprowadzając podatek od towarów i usług, trzeba równocześnie wprowadzić dodatkowe formy pomocy dla nabywców mieszkań, ulgi podatkowe zwłaszcza w obciążeniu ich dochodów. Ulgi takie przewidziano w projektowanej odrębnie ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, która już jest po pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-233.15" who="#DanutaDemianiuk">Rozwiązanie takie jest, zdaniem rządu, bardziej uzasadnione z dwóch powodów:</u>
          <u xml:id="u-233.16" who="#DanutaDemianiuk">Po pierwsze, jest niewątpliwie lepszym instrumentem finansowego wsparcia przez państwo osób o niskich dochodach osobistych.</u>
          <u xml:id="u-233.17" who="#DanutaDemianiuk">Po drugie, nie powoduje konieczności podwyższania podstawowej stawki podatkowej wobec wszystkich innych produktów i usług.</u>
          <u xml:id="u-233.18" who="#DanutaDemianiuk">Wysoka Izbo! Wysokość stawki podatkowej i jej zróżnicowanie ma decydujące znaczenie dla szczegółowych rozwiązań w zakresie techniki poboru podatków, ponieważ z tym łączą się, jak już powiedziałam, również kwestie zwrotu.</u>
          <u xml:id="u-233.19" who="#DanutaDemianiuk">Należy jednak podkreślić, że precyzyjne określenie wysokości stawki podatku w warunkach inflacyjnych jest bardzo trudne. Nawet w krajach o ustabilizowanej gospodarce, które w ostatnich latach wprowadziły ten system podatkowy, ustalona pierwotnie stawka była dość szybko korygowana. Przykładem takim jest Nowa Zelandia, gdzie ustaloną początkowo stawkę w wysokości 10%, oczywiście powszechną i jednolitą, po półrocznym okresie jej stosowania podwyższono do 12,5%.</u>
          <u xml:id="u-233.20" who="#DanutaDemianiuk">Podstawowym założeniem dla określenia wysokości stawki i podatku w Polsce było uzyskanie takich wpływów budżetowych, które byłyby równe osiąganym obecnie z podatku obrotowego, poza wpływami oczywiście z opodatkowania tzw. wyrobów akcyzowych, takich jak: alkohol, papierosy, benzyna itd. — wyroby te będą objęte podatkiem konsumpcyjnym, jak również takich, które zrównoważą ubytek wpłat na znoszony od 1 stycznia 1991 r. Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-233.21" who="#DanutaDemianiuk">Wychodząc z tego założenia, jak też biorąc za punkt odniesienia przewidywaną wartość sprzedaży finalnej w 1990 r., proponuje się wprowadzenie dwóch stawek podatku: stawki podstawowej — w wysokości 18% i stawki obniżonej — w wysokości 5% w odniesieniu do wyrobów przemysłu spożywczego, czyli głęboko przetworzonych, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, wyrobów farmaceutycznych, pasz przemysłowych, niektórych wyrobów poligraficznych, w tym książek, oraz mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-233.22" who="#DanutaDemianiuk">W odniesieniu do sprzedaży towarów i usług na eksport proponuje się ustalić oczywiście stawkę zerową, o czym już mówiłam.</u>
          <u xml:id="u-233.23" who="#DanutaDemianiuk">Przedstawiając sprawę wysokości stawki, nie można jednak pominąć kwestii wzrostu cen towarów zwolnionych dotychczas od opodatkowania, to jest właśnie artykułów żywnościowych, leków, nawozów sztucznych, mieszkań itd. Wzrost cen tych artykułów może być niewielki, gdyż kwota wynikająca z 5% podatku nie przekroczy w znacznym stopniu kwoty dotychczas pobieranego podatku obrotowego od towarów inwestycyjnych oraz od działalności handlowej zawartej w cenach tych artykułów. Zakładając, iż nie nastąpi wzrost kosztów wytwarzania, jak też nie zmieni się poziom uzyskiwanej przez producentów rentowności, przewiduje się, iż wzrost cen na przykład artykułów spożywczych może ograniczyć się do 2–3%, natomiast mieszkań również około 3–3,5%.</u>
          <u xml:id="u-233.24" who="#DanutaDemianiuk">Znaczny wzrost cen nastąpiłby w przypadku nawozów sztucznych i środków ochrony roślin przy zaprzestaniu dotowania ich produkcji. Musiałyby zatem wzrosnąć ceny skupu produktów rolnych, a więc i ceny detaliczne artykułów żywnościowych. W związku z tym dla złagodzenia negatywnego wpływu, jaki mogłoby mieć wprowadzenie podatku od towarów i usług na koszty produkcji rolnej, a tym samym na poziom cen detalicznych artykułów żywnościowych, rząd proponuje w okresie do 31 grudnia 1992 r. podstawowe środki produkcji rolnej, takie jak: nawozy i środki ochrony roślin oraz pasze przemysłowe, objąć stawką zerową.</u>
          <u xml:id="u-233.25" who="#DanutaDemianiuk">Równocześnie należy podkreślić, że w wielu grupach artykułów objętych dotychczas wysokimi stawkami podatku obrotowego, w wyniku wprowadzenia podatku od towarów i usług powinny nastąpić obniżki cen. Dotyczy to m. in. sprzętu gospodarstwa domowego, elektronicznego sprzętu powszechnego użytku, niektórych tkanin itd.</u>
          <u xml:id="u-233.26" who="#DanutaDemianiuk">Wysoki Sejmie! Zasadniczym elementem systemu podatku od towarów i usług jest instytucja zwrotu kwoty podatku zapłaconego w poprzednich fazach, do której nie będą uprawnieni jedynie podatnicy zwolnieni od opodatkowania. Odliczenie podatku może jednak spowodować, iż w niektórych przypadkach, np. w sytuacji wysokich zapasów surowców i materiałów, kwota zapłaconego uprzednio podatku będzie wyższa od kwoty podatku naliczonego w danym okresie od sprzedaży wyrobów gotowych.</u>
          <u xml:id="u-233.27" who="#DanutaDemianiuk">W projekcie ustawy proponuje się rozwiązanie polegające na odliczaniu tej różnicy z podatku należnego za następne okresy. Wyjątek od tej zasady stanowiliby jednak podatnicy realizujący sprzedaż towarów i usług na eksport, a także sprzedaż towarów objętych obniżoną stawką podatkową. Również wyjątkowo traktowani byliby podatnicy dokonujący zakupów artykułów inwestycyjnych. U tych podatników zwrot podatku następowałby z urzędu, jeżeli tylko kwota podatku zapłaconego w cenie zakupionych towarów i usług byłaby wyższa od kwoty podatku należnego w danym okresie rozliczeniowym.</u>
          <u xml:id="u-233.28" who="#DanutaDemianiuk">Stosowanie zasady odliczania wcześniej naliczonego podatku może spowodować pewne trudności techniczne w obrocie detalicznym, szczególnie w przypadku, gdy obowiązują dwie różne stawki podatku. Jednostki handlowe, w sytuacji braku kas sklepowych rejestrujących oddzielnie obrót według cen sprzedaży i odpowiadającą mu kwotę podatku, musiałyby stosować codzienną ewidencję ilościowo-wartościową. I otóż, żeby tego robić nie musiały, w projekcie ustawy przewidujemy możliwość ustalania kwoty należnego podatku na podstawie struktury zakupów towarów przeznaczonych do odsprzedaży. A niezależnie od tego, żeby zachęcić właśnie jednostki gospodarcze, przede wszystkim sklepy do zakupu kas rejestrujących, cenę czy wartość zakupu tych kas odliczalibyśmy od należnego podatku obrotowego, czyli z podatku obrotowego zostałby sfinansowany wydatek na zakup kas rejestrujących.</u>
          <u xml:id="u-233.29" who="#DanutaDemianiuk">Wysoka Izbo! Projektowana ustawa, wzorem ustawodawstw innych państw, zawiera także odrębne, w stosunku do systemu podatku od towarów i usług, uregulowania odnoszące się do artykułów charakteryzujących się wysoką akumulacją. Artykuły takie, jak: spirytus i napoje alkoholowe, benzyna, papierosy, wyroby jubilerskie poddaje się opodatkowaniu podatkiem konsumpcyjnym, ustalając jednocześnie górne granice wysokości stawek podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-233.30" who="#DanutaDemianiuk">Art. 23 ust. 4 projektu ustawy upoważnia ministra finansów do określenia szczegółowych stawek tego podatku. Podatek konsumpcyjny będzie płacony przez producentów lub importerów niezależnie od podatku od towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-233.31" who="#DanutaDemianiuk">Panie i Panowie Posłowie! Proponuje się, aby termin wejścia w życie ustawy określić na 1 lipca 1991 r. Wprowadzenie nowego, całkowicie odmiennego od dotychczas obowiązującego podatku wymagać będzie zmian w ewidencji prowadzonej zarówno przez podatników, jak i przez organy podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-233.32" who="#DanutaDemianiuk">Przepisy ustawy nakładają na podatnika obowiązek prowadzenia ewidencji pozwalającej ustalić dane potrzebne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokości podatku naliczonego, podatku podlegającego odliczeniu oraz kwoty podatku podlegającego wpłacie do urzędu skarbowego, czyli różnicy między kwotą podatku zapłaconego a podatku należnego.</u>
          <u xml:id="u-233.33" who="#DanutaDemianiuk">Konieczne jest wprowadzenie powszechnego systemu rejestracji podatkowej wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, przy wykorzystaniu m. in. systemu ewidencji prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny, tzw. systemu REGOW.</u>
          <u xml:id="u-233.34" who="#DanutaDemianiuk">Wykonanie tych wszystkich prac wymaga podjęcia szerokiej akcji szkoleniowej zarówno dla organów podatkowych, jak i podatników. Konieczne jest, z czego Zdajemy sobie sprawę, opracowanie poradników podatkowych dla poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej, jak również wyposażenie organów podatkowych w niezbędne środki techniczne. Mam tu na myśli bazę komputerową, opracowanie programów komputerowych. Proponowany w ustawie sześciomiesięczny okres vacatio legis jest w tej sytuacji niezbędny.</u>
          <u xml:id="u-233.35" who="#DanutaDemianiuk">Dziękując za uwagę, w imieniu rządu wnoszę o przyjęcie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-233.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-233.37" who="#DanutaDemianiuk">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-233.38" who="#DanutaDemianiuk">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-233.39" who="#DanutaDemianiuk">Mam trzy zgłoszenia do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-233.40" who="#DanutaDemianiuk">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Wiesława Kondrackiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#WiesławKondracki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Od wielu miesięcy znajdujemy się w wirze wydarzeń politycznych. Przesłaniają one problematykę gospodarczą, a właśnie na nią skierowane być muszą wszystkie wysiłki. Tu opór materii jest najtwardszy. Jest to zrozumiałe. Spraw gospodarczych nie da się załatwić z dziś na jutro. Z tym większą odpowiedzialnością i rozwagą musimy tu w Wysokiej Izbie rozpatrywać i przyjmować przepisy z zakresu całego instrumentarium, swego rodzaju oprzyrządowania polityki gospodarczej. Polityka podatkowa należy w tym kompleksie do spraw najważniejszych. Powinniśmy zrobić wszystko, by jej mechanizmy zostały skonstruowane spójnie, logicznie, całościowo, bez luk prawnych, z wyobraźnią ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#WiesławKondracki">Z żalem, chociaż nie jest to stosowna w polityce kategoria oceny, trzeba stwierdzić, że w wyniku wielu nietrafnych decyzji, podejmowanych niekiedy po amatorsku, doprowadzono kraj do ruiny. Co najgorsze, działo się to w majestacie prawa. Powtórki z takiej działalności nie wolno nam przerabiać. Dla całości obrazu trzeba skonstatować, że nie dotyczy to wyłącznie okresu rządów totalitarnych. To za naszym przyzwoleniem, panie i panowie posłowie, rząd prowadził arcydowolną politykę fiskalną zapatrzony wyłącznie w duszenie inflacji. Tymczasem należne skarbowi państwa podatki przepływały poza budżetem i poza kontrolą służb skarbowych w dużej części. Dzieje się to, gdy w dramatycznej sytuacji znajduje się szkolnictwo, ochrona zdrowia, brak jest środków na podniesienie rent i emerytur, pogłębia się upadek rolnictwa. Czy to nie przejaw dyletantyzmu i amatorstwa agend i ludzi kierujących gospodarką?</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#WiesławKondracki">Kierowaniem resortami nie mogą zajmować się teoretycy amatorzy, nawet gdy kreują się na fachowców, profesjonalistów. Pozostaje zatem pytanie, czy Wysoka Izba w dalszym ciągu będzie obdarowywała nieograniczonym zaufaniem politykę fiskalną rządu?</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#WiesławKondracki">W pogoni za Europą znajdujemy się na najlepszej drodze do afrykańskiego buszu. W większości miast polskich, w tym w sercu naszej metropolii na Marszałkowskiej, funkcjonują odpustowe stragany, których właściciele nie myślą o takich drobiazgach, jak podatki, zresztą większość z nich jest z tego zwolniona. Czyż mielibyśmy już wszystko? Czyż bylibyśmy już tak bogaci, że państwu podatki nie są potrzebne, bo budżet nie mieści już wpływów? Jest to gorzka ironia, bo wciąż dzielimy biedę. Podane przeze mnie przykłady są aż nadto wymowne. Kaleki jest system ulg podatkowych. Nowo powstające firmy korzystają ze zwolnień od podatków, zbijają fortuny i myślą natychmiast o zmianie szyldu, by ustawić się w kolejce po nową ulgę podatkową.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#WiesławKondracki">Nie rozumiem dlaczego zamiast zwolnień podatkowych nie stosujemy ulg inwestycyjnych, które są kołem napędowym dla rozwoju gospodarki i ożywienia gospodarczego. Te okresowe zwolnienia podatku miały rozbić monopol i zaktywizować handel podobno. Stragany i butiki, sprzedaż na chodniku, to nie recepta na wyprowadzenie gospodarki z zapaści. System podatkowy winien być spójny. Tymczasem, mimo wygłaszanych deklaracji o równości podmiotów gospodarczych, różne są stawki podatku obrotowego dla jednostek gospodarki uspołecznionej i różne dla osób fizycznych i prawnych. To nie jest relikt dawnej epoki. To przepisy zawarte w rozporządzeniu ministra finansów z 17 IV 1990 r. — Dz. Urz. nr 27 poz. 156 i nr 9 z 31 I 1990 r. — Dz. Urz. nr 2 poz. 4 ze zmianami w zarządzeniu nr 26 z tegoż samego miesiąca i dnia. Czy system ten ma dalej obowiązywać do 30 czerwca? To pytanie pozostawiam dla ministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#WiesławKondracki">Luki w prawie, brak spójności w przepisach stanowią pożywkę dla afer o różnych rozmiarach. Afera goni aferę, degenerując naszą gospodarkę, dając pole do popisu Grobelnym i cwaniakom niższego lotu.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#WiesławKondracki">Wysoki Sejmie! Wybitny parlamentarzysta okresu międzywojennego marszałek Senatu Trąmpczyński w jednym z przemówień sejmowych tłumaczył, że główną funkcją budżetu jest przede wszystkim gromadzenie wpływów. Dzielenie jest sprawą wtórną. I jest to oczywiste. Recesja gospodarcza rozkłada przedsiębiorstwa — głównego dostawcę wpływów budżetowych, nowe podmioty gospodarcze otrzymują ulgi, a skutki są powszechnie odczuwalne. Budżety terenowe są w stanie ostrej zapaści. Władze lokalne, na których inicjatywę miejscowe społeczności liczyły, ograniczone w możliwościach finansowych, monitują posłów, wysyłają petycje do dostojników rządowej administracji ogólnej i czekają na pomoc, najczęściej daremnie. Rodzi to frustrację wśród nowej władzy, powoduje konflikty na styku administracja — organy samorządowe i odbija się fatalnie na nastrojach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-234.7" who="#WiesławKondracki">Kilka uwag na koniec.</u>
          <u xml:id="u-234.8" who="#WiesławKondracki">Po pierwsze, uważam, że prywatyzacja w formie straganowej, nie kontrolowana podatkowo, to nie szkoła przedsiębiorczości, bo niektórzy wyznają taką filozofię, ale jest to przejaw wynaturzeń, nieposzanowania prawa, co na całym świecie jest ścigane, wreszcie zaniku myślenia o niezbywalnych funkcjach państwa, do których należy ustalanie i bezwzględne egzekwowanie polityki fiskalnej.</u>
          <u xml:id="u-234.9" who="#WiesławKondracki">Po drugie, i myślę że jest to sprawa o kapitalnym znaczeniu, ulgi podatkowe są elementem polityki fiskalnej każdego państwa i to nie one są przedmiotem mojej krytyki. Wskazałem wyłącznie na błędną i szkodliwą dla gospodarki i budżetu ich konstrukcję oraz mechanizmy stosowania. Ulgi podatkowe muszą istnieć. Śmielej trzeba sięgać do ulg inwestycyjnych wszelkiego rodzaju, nie zaś zwolnień od płacenia podatku. Będą one wówczas stymulatorem ożywienia gospodarczego, które jest nieodzowne. Dalsze maszerowanie szlakiem recesji grozi ciężkim zawałem całej gospodarce, do czego nie można dopuścić wyłącznie poprzez składanie ofiary w postaci walki z inflacją.</u>
          <u xml:id="u-234.10" who="#WiesławKondracki">Po trzecie, pragnę wyrazić swą wątpliwość co do celowości zwolnienia z płacenia podatków od towarów i usług na produkty rolne nie przetworzone. Przy czym sprzedaż produktów przetworzonych, do czego niezbędne są nakłady inwestycyjne, niekiedy nowoczesne technologie, mające wpływ na wzrost ceny, jest opodatkowana. Wątpliwość swoją, dotyczącą celowości zwolnienia z podatków od produktów nie przetworzonych, odnoszę także do gospodarstw rolnych, dla których stworzenie możliwości prowadzenia potrąceń w rozliczeniach płacowych przez te gospodarstwa podatków przy zakupach środków do produkcji, a także towarów i usług związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego mogłyby okazać się dobrodziejstwem. Gospodarstwa te sprzedając swe produkty uzyskiwać będą takie ceny, jakie będzie dyktował im rynek, na którym funkcjonują jeszcze monopole. W uzasadnieniu stanowiska o zwolnieniu z podatku brak jest jakiegokolwiek rachunku symulacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-234.11" who="#WiesławKondracki">Po czwarte, w art. 7 — jest to druga pozycja w druku — projektu ustawy o podatku od towarów i usług, zakłada się zwolnienie z płacenia podatku przez podatników, u których wartość sprzedaży zgodnie z ich oświadczeniem wynosi 200 mln bądź do 600 mln zł w stosunku rocznym, a decyzje co do wyboru płacenia lub niepłacenia podatku pozostawia się im samym. Czyż w ten sposób świadomie stwarzalibyśmy preferencje dla oszustw podatkowych, czy też warunki dla powstawania klasy uprzywilejowanej? Obawiam się, że będą powstawać nieformalne związki gospodarcze pomiędzy grupą firm o podobnym profilu. Chciałbym dowiedzieć się, czy firmy te będą sprzedawały towary po niższych cenach, stwarzając konkurencję dla innych, czy też nie płacąc podatków będą sprzedawały towary po tych samych cenach zawłaszczając naliczone, a nie odprowadzone podatki?</u>
          <u xml:id="u-234.12" who="#WiesławKondracki">Tego i podobnego rodzaju pytań można stawiać wiele. Pozostawiam je bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-234.13" who="#WiesławKondracki">Po piąte, wymaga bliższego sprecyzowania zapis w projekcie uchwały, mówiący, że od 1 stycznia 1991 r. wszystkie zakupy na cele inwestycyjne zostaną zwolnione z opodatkowania. Zapis ten, w moim odczuciu, jest zbyt ogólny, nie precyzuje czego to ma dotyczyć.</u>
          <u xml:id="u-234.14" who="#WiesławKondracki">Po szóste, wyrażam swoje obawy, czy w warunkach polskich bez sprawnego systemu kontroli finansowej, bez systemu komputerowego będziemy mogli liczyć na powodzenie przy wprowadzeniu tego podatku już od lipca przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-234.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Janusza Szymańskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie posłanka Alicja Kornasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Debaty podatkowe, moim zdaniem, są obok dyskusji budżetowych jednymi z najważniejszych w każdym parlamencie. Rzadko się zdarza, że są one w naszej Izbie burzliwe. Chciałbym zacząć od kilku konstatacji ogólnych, dotyczących generalnie systemu podatkowego w Polsce. Jest charakterystyczne, że już klasycy skarbowi w XIX wieku wskazywali na istotną prawidłowość, iż przemianom w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym w państwie towarzyszą zmiany jego systemu podatkowego, zarówno co do zakresu ich form opodatkowania, jak i rodzaju oraz konstrukcji w poszczególnych podatkach. Słusznie stwierdzali przy tym już wówczas, że system podatkowy w żadnym razie nie może stanowić przypadkowego zespołu podatków, współistniejących i funkcjonujących obok siebie w danym kraju, ale że jest zawsze zespołem podatków, stanowiących całość organizacyjną zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#JanuszSzymański">Uczyniona konstatacja pomimo upływu czasu nic nie straciła na swej aktualności i warto o niej stale pamiętać, kiedy przystępujemy do zasadniczej reformy polskiego prawa podatkowego i to w kierunku zgodnym z logiką zachodzących w naszym państwie zmian ustroju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#JanuszSzymański">Wydaje się, po pierwsze, że często rząd jako projektodawca nowych rozwiązań i Sejm jako ustawodawca, działając pod szczególną presją czasu nie zawsze może, bo przy tym tempie legislacyjnym nie jest w stanie w pełni dostrzec stopnia skomplikowania wzajemnych związków i uwarunkowań między różnymi regulacjami prawnymi i mechanizmami ekonomicznymi polskiego systemu podatkowego w zmieniających się przecież realiach ustrojowych. Jest symptomatyczne, że często projektując jedne regulacje zdaje się nie dostrzegać ich konsekwencji dla innych ogniw systemu, a nawet dla funkcjonowania gospodarki narodowej jako całości.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#JanuszSzymański">Po drugie, warto pamiętać i o tym, że nie można orzekać o poprawności rozwiązań podatkowych, ich logice, a w szczególności o sprawiedliwym rozłożeniu ciężaru opodatkowania, rozpatrując konstrukcje prawne poszczególnych podatków jedynie z osobna, co czynimy z reguły.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#JanuszSzymański">Po trzecie, jest bezsporne, że wysokie podatki nie sprzyjają koniunkturze gospodarczej i prowadzą z jednej strony do zmniejszenia akumulacji kapitałów i osłabienia siły ekonomicznej podmiotów procesu produkcji, z drugiej zaś do ograniczenia popytu konsumpcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#JanuszSzymański">Powszechne jest przekonanie, że fiskalizm obecnego systemu podatkowego — nawet uwzględniając i podzielając celowość podjętych przedsięwzięć antyinflacyjnych — przekroczył uzasadnione interesem gospodarki narodowej granice i zasługuje jedynie na ostrą krytykę i przeciwstawienie. Wbrew intencjom rządu blokuje on znakomicie mechanizmy przystosowawcze i restrukturyzacyjne podmiotów gospodarczych, bez względu na ich sektorową przynależność, a ponadto ograniczając zdolność konsumpcyjną wielkich grup ludności generuje pogłębianie się procesów recesyjnych w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#JanuszSzymański">Na tym tle należy sformułować następujący wniosek: aby nowe regulacje podatków dochodowego, jak również podatku od towarów i usług jako podstawowego i powszechnego wielofazowego podatku pośredniego ustalały właściwe proporcje i granice opodatkowania pośredniego i bezpośredniego oraz efekty redystrybucyjne projektowanych regulacji przede wszystkim z punktu widzenia ich skutków dla projektowanych przekształceń struktur własnościowych w gospodarce i docelowo jej reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#JanuszSzymański">Wynikająca z tych projektów ustaw podatkowych tendencja do dalszego zwiększania ciężaru opodatkowania w obu obszarach, bo tak to wygląda mimo werbalnych zaprzeczeń w uzasadnieniach, jest nie tylko niezrozumiała, ale grozi utrwalaniem recesji, stąd zasługuje jedynie na pełną dezaprobatę.</u>
          <u xml:id="u-236.8" who="#JanuszSzymański">Warto również wskazać, że szereg podatków formalnie obciążających przedsiębiorstwa państwowe czy prywatne jest w rzeczywistości poprzez ceny przerzucanych w ogromnej części na ludność. Dotyczy to zarówno dotychczas obowiązujących w Polsce podatków obrotowych, jak i projektowanych rozwiązań o podatku od towarów i usług. Drenażowy charakter tych podatków wypacza rzeczywisty obraz obciążeń podatkowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-236.9" who="#JanuszSzymański">Po czwarte, zwiększenie obciążenia podatkowego ludności przy obecnych dochodach w poziomie życia i roszczeniach płacowych może wywołać nieobliczalne skutki w sferze społeczno-politycznej. Stąd nie można rozpatrywać oddzielnie poszczególnych podatków i reformować ich niezależnie od siebie. Taki tryb postępowania jest, moim zdaniem, wadliwy i niesie w sobie poważne ryzyko przyjęcia nie tylko fragmentarycznych czy wycinkowych, ale niespójnych rozwiązań podatkowych. Zawsze w takich sytuacjach niemożliwa jest pełna ocena prawidłowości rozwiązań przyjętych w tych projektach ustaw, tj. o podatku dochodowym i o VAT. A przecież jest poza dyskusją kwestia, że w sprawach podatkowych liczą się przecież nie intencje, ale wyniki. Te ustawy muszą ze sobą ściśle korespondować.</u>
          <u xml:id="u-236.10" who="#JanuszSzymański">Po piąte, stwierdzić należy, że projektowane regulacje podatkowe nie mogą być rozpatrywane jedynie z punktu widzenia poprawności ich konstrukcji techniczno-legislacyjnych. Konsekwencje społeczno-ekonomiczne tych regulacji będą przecież ogromne i poleganie co do nich tylko na intuicyjnych odczuciach rządu i posłów oraz ich przekonaniu, że jest to słuszne, bez poparcia ich wyliczeń pogłębionymi analizami i rachunkiem symulacyjnym może być niebezpieczne i okazać się na dalszą metę zgubnym.</u>
          <u xml:id="u-236.11" who="#JanuszSzymański">Dlatego też, Wysoki Sejmie, wnoszę, aby rząd w możliwie najkrótszym czasie przedstawił Izbie wyczerpujące informacje na temat: po pierwsze struktury obciążeń podatkowych obywateli poszczególnymi formami opodatkowania, przy uwzględnieniu efektów redystrybucyjnych ich przerzucalności; po drugie struktury obciążeń podatkami poszczególnych grup obywateli z uwzględnieniem ich dochodowości. I wniosek generalny, aby drugie czytanie projektów ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatku od towarów i usług odbyło się łącznie w tym samym czasie.</u>
          <u xml:id="u-236.12" who="#JanuszSzymański">I kilka uwag o charakterze ogólnym, dotyczących już samego podatku od towarów i usług. Generalne wprowadzenie w Polsce podatku od wartości dodanej należy ocenić pozytywnie. Przemawia za tym przede wszystkim konieczność ujednolicenia zasad opodatkowania obrotów, względy techniki podatkowej, jak również perspektywa szerokiego integrowania polskiej gospodarki z gospodarką europejską, co jest szczególnie ważne wobec przewidywanego w bliskim czasie zawarcia przez Polskę traktatu stowarzyszenia ze Wspólnotą Europejską.</u>
          <u xml:id="u-236.13" who="#JanuszSzymański">Wprowadzenie podatku od towarów i usług spowoduje zasadnicze zmiany w polskiej gospodarce zarówno gdy chodzi o kształtowanie cen, jak i obrót prawny. Wymaga to od nas szczególnie starannego przygotowania. Wyraźnie na to wskazują znane doświadczenia innych krajów, np. Francji czy ostatnio Węgier. Świadczą one o tym, że jest to operacja niełatwa i niekrótka. Należy przy tym rozważyć, czy w przyszłym podatku od towarów i usług powinna być stosowana jedna, oprócz zerowej, powszechna stawka wynosząca jednak nie więcej niż 10%, czy też wzorem państw EWG powinny być stosowane dwie stawki, np. jedna w wysokości 8–10% dla większości produktów, artykułów i usług o podstawowym dla ludności znaczeniu, druga natomiast stawka w podwyższonej wysokości dla tzw. artykułów i usług luksusowych. Ustalenie ostatecznej wysokości stawki lub dwóch zróżnicowanych stawek powinno być poprzedzone w miarę dokładnym rachunkiem przewidywanych skutków tak dla poziomu cen, jak i wpływów budżetowych. Ponadto wyłania się tutaj problem opodatkowania np. niektórych artykułów o charakterze monopolowym czy tytoniowym. Najlepsza, moim zdaniem, byłaby tutaj konstrukcja stosowana w Republice Federalnej Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-236.14" who="#JanuszSzymański">Na zakończenie należy sprostować stwierdzenie otwierające uzasadnienie do projektu ustawy, iż najstarszą formą opodatkowania obrotów jest wielofazowy podatek obrotowy. Podatek tego typu wprowadzono w Niemczech dopiero w czasie I wojny światowej i rozpowszechnienie jego w krajach europejskich nastąpiło po wojnie, podczas gdy podatki spożywcze tzw. akcyzy, obciążające konkretne wyroby, występowały znacznie wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-236.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł Alicję Kornasiewicz z Poselskiego Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Stefan Bieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Przedstawiony dzisiaj Wysokiej Izbie projekt ustawy o podatku od towarów i usług jest kolejnym w reformie systemu podatkowego. Ma on zastąpić dotychczasowe ustawy o podatkach obrotowych od osób prawnych oraz od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Podatek od wartości dodanej, bo taki ma on charakter, jest powszechnie stosowany w krajach Europy Zachodniej i co do meritum możemy być tylko zadowoleni, że wprowadzany u nas system podatkowy jest zbliżony czy podobny do systemów podatkowych krajów rozwiniętych. System ten ma być jednolity — takie jest założenie ustawodawcze — dla wszystkich podmiotów gospodarczych i pobierany jest od każdej sprzedaży towaru czy usługi. Ale nie o tym chciałabym dzisiaj mówić, bo jest to sprawa oczywista z punktu widzenia rozwiązań systemowych.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#AlicjaKornasiewicz">Chciałabym natomiast zwrócić państwa uwagę na niektóre zagadnienia związane z wprowadzeniem tej ustawy w życie. Jak wynika z uzasadnienia do ustawy, jak również z wypowiedzi pani minister, w różnych krajach stosuje się różne stawki podatkowe. I tak, u nas proponuje się jako zasadę wielkości 18%, wyłączając towary z załącznika nr 3 do stawki 5% oraz towary i usługi eksportowe ze stawką zero procent. W tym momencie można by rozpocząć długą debatę, czy proponowane stawki są duże czy małe. Wiadomo, że polityka podatkowa w sensie wysokości stawek, zwolnień czy ilości wprowadzonych podatków jest polityką rządu w danym momencie. Odnoszę jednak wrażenie, że polityka ta cały czas jest nastawiona wyłącznie na ściąganie wszelkimi możliwymi sposobami środków od społeczeństwa do budżetu, mniej natomiast, lub może wcale — na rozwój przedsiębiorczości rozumianej jako wzrost aktywności gospodarczej. Aktywności w różnej jej formie, jak to jest napisane w zarysie docelowego systemu podatkowego oraz zasad opodatkowania, w materiale, który otrzymała komisja sejmowa, opracowanym w Ministerstwie finansów anonimowo, ponieważ brak jest podpisu osoby aprobującej ten system. W związku z tym pracując nad tym materiałem zastanawiałam się, czy komisja pracuje nad właściwym dokumentem.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! Powracając do projektu ustawy oraz analizując stawki podatkowe, nie spotkałam nigdzie informacji, w jakim stopniu podatek ten zwiększy czy zmniejszy dochody budżetu, jak również w jakim stopniu obciąży dochody ludności.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#AlicjaKornasiewicz">Chciałabym wiedzieć czy były robione takie symulacje i jakie dały wyniki?</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#AlicjaKornasiewicz">Proponuje się ponadto wprowadzenie ustawy w życie z dniem 1 lipca 1991 r. Rodzi się pytanie, jak uwzględniony został wpływ z tego rodzaju podatku w ustawie budżetowej, o Której wczoraj cały dzień dyskutowaliśmy. Są to problemy, na które Wysoka Izba powinna znać odpowiedź. Nie możemy bowiem uchwalać nowych podatków, nie wiedząc, jakie skutki przynoszą one w codziennym życiu człowieka.</u>
          <u xml:id="u-238.5" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! W uzasadnieniu do ustawy stwierdza się, że objęcie materiałów i usług budowlanych oraz mieszkań podatkiem spowoduje wzrost ich cen. O wysokości cen mieszkań obecnie nie chcę wspominać. Natomiast stwierdzenie, że równocześnie zostaną wprowadzone ulgi podatkowe w obciążeniu dochodów jest dla mnie nie do przyjęcia, Sejm bowiem ma uchwalić obciążenia podatkowe, a ulgi ustali minister finansów w rozporządzeniu, które już nie będzie przedłożone Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-238.6" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoka Izbo! W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oczywiście jest zapis, że takie ulgi ustali minister finansów w porozumieniu z ministrem budownictwa i gospodarki przestrzennej, ale ciągle nie wiemy w jakiej wysokości będą te ulgi, ile procent wydatków będą obejmowały. Czy będzie to kwota ograniczona, tak jak jest w tej chwili w podatku wyrównawczym, czy będzie uwzględniona całość wydatków związanych z budowaniem czy nabyciem mieszkania. To są kolejne pytania, na które nie znamy odpowiedzi. Uważam więc za niezbędne, aby Wysoka Izba uchwalając ustawy podatkowe została przynajmniej poinformowana, czy też otrzymała wszystkie projekty rozporządzeń związanych z poszczególnymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-238.7" who="#AlicjaKornasiewicz">Kolejnym tematem, któremu należy się uważnie przyjrzeć, jest podatek konsumpcyjny pobierany od towarów i usług. Wśród wymienionych 7 pozycji, od których będzie on pobierany, są paliwa i oleje silnikowe. I tu proponowana jest stawka do 50%, czyli łącznie byłaby to stawka równa 68%. Równocześnie podatek konsumpcyjny nie podlega odliczeniu w następnych fazach produkcji i obrotu. Nie ulega wątpliwości, że jeśli podatek konsumpcyjny dla indywidualnego konsumenta jest zrozumiały, to na pewno jest niezrozumiały dla przedsiębiorstwa w sytuacji, gdzie zużycie paliw jest elementem kosztów. Nie znalazłam nigdzie też informacji, czy w przypadku paliw i olejów silnikowych będzie to utrzymanie podatku na tym samym poziomie czy zamierza się go podnieść? I w związku z tym, czy będzie to miało charakter kosztotwórczy lub inflacjogenny? Prosiłabym bardzo przedstawiciela rządu o uzupełnienie informacji w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-238.8" who="#AlicjaKornasiewicz">Bardzo podobne pytania czy wątpliwości rodzą się przy sprawie artykułów i usług objętych dotacjami przedmiotowymi w 1990 r. W 1991 r. zakłada się objęcie ich stawką zerową, ale przy stawce zerowej nie występuje zwrot podatku naliczonego w poprzednich fazach. Nałoży się więc podwójny czynnik na wzrost artykułów żywnościowych — zniesienie dotacji od nawozów i środków ochrony roślin oraz podatek nie podlegający zwrotowi. Dowiadujemy się tylko z uzasadnienia, że trudno jest przewidzieć skutki wzrostu cen artykułów żywnościowych. Uważam, że tego typu informacja jest dalece niesatysfakcjonująca i nie tylko jest potrzebna Wysokiej Izbie informacja jak wzrosną ceny artykułów żywnościowych w przyszłym roku, ale przede wszystkim rządowi dla kreowania długookresowej polityki.</u>
          <u xml:id="u-238.9" who="#AlicjaKornasiewicz">Oprócz refleksji generalnych, chciałabym przedstawić kilka pytań szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-238.10" who="#AlicjaKornasiewicz">W art. 17 ust. 2 stwierdza się, że urzędy celne są obowiązane obliczyć należny podatek od towarów importowych i przekazywać pobrany podatek za okresy miesięczne na rachunek urzędu skarbowego w terminie 23 dni po upływie każdego miesiąca. Uważam, że jest to znaczne wydłużenie obiegu pieniężnego. Urzędy skarbowe powinny w szybszym terminie przekazywać pieniądze do budżetu państwa. Nie ma potrzeby, żeby je przytrzymywały, bo i tak nie mogą z nich korzystać.</u>
          <u xml:id="u-238.11" who="#AlicjaKornasiewicz">Kolejna uwaga dotyczy art. 19 ust. 1 i ma raczej charakter techniczny niż merytoryczny. Deklaracja do urzędu skarbowego powinna być złożona razem z terminem płatności, ponieważ jest wiadomo, że przelew nie może nastąpić wcześniej niż po uprzednim rozliczeniu zobowiązania czy należności podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-238.12" who="#AlicjaKornasiewicz">W par. 6 ust. 1 określa się zakres zwolnień podatkowych. W pkt. 3 ppkt mówi się o imporcie towarów i usług nabywanych przez osoby fizyczne w drodze spadku i darowizn. I muszę przyznać, że nie rozumiem co miał na myśli projektodawca, ponieważ import jest dla mnie zupełnie innym pojęciem ekonomicznym, a wejście w posiadanie towaru w drodze spadku czy darowizny zupełnie innym.</u>
          <u xml:id="u-238.13" who="#AlicjaKornasiewicz">Tak samo niezbyt jasny jest zapis w ust. 2 w art. 14 mówiący, że uprzednio naliczony podatek może być również odliczony w przypadku zakupu samochodu osobowego na własne potrzeby podatnika. Przecież wszystkie samochody osobowe kupowane przez różne osoby prywatne są kupowane na ich potrzeby, bo zajmują się określoną działalnością gospodarczą. Prosiłabym też bardzo o szersze wyjaśnienie tego pojęcia.</u>
          <u xml:id="u-238.14" who="#AlicjaKornasiewicz">Na koniec uwaga, a właściwie wniosek dotyczący całej ustawy. Zakłada się wejście w życie ustawy z dniem 1 lipca 1991 r. W art. 29 nakłada się obowiązek przeprowadzenia spisów z natury w celu określenia stanu zapasów na dzień 1 lipca 1991 r. Każdy kto pracuje w zakładzie produkcyjnym, może sobie wyobrazić wielkość tej pracy. Ponadto minister finansów określi wymogi, jakimi mają odpowiadać rachunki — faktury czy uproszczone rachunki. Zmieni się nie tylko forma fakturowania, ale i sposób — to dotyczy tylko dokumentacji zewnętrznej. Pozostaje całe zagadnienie ewidencji księgowo-finansowej. W celu prawidłowego rozliczenia podatku, czyli naliczenia zobowiązania jak i potrącenia podatku zapłaconego za każdy towar, materiał czy usługę do produkcji, wszyscy podatnicy będą musieli w połowie roku zmienić ewidencję, dokumentację i kalkulację kosztów. Nie wyobrażam sobie, aby było to możliwe do przeprowadzenia w zakładach w połowie roku obrachunkowego we wszystkich jednostkach zajmujących się działalnością gospodarczą. Wprowadzony podatek jest zmianą systemową podatku i prace techniczne związane z wprowadzeniem go w życie są bardzo duże. Powinny być przeprowadzone w takim momencie, aby powstało jak najmniej nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-238.15" who="#AlicjaKornasiewicz">Ponadto z dniem 1 stycznia 1991 r. mają wejść w życie przepisy w sprawie prowadzenia zasad rachunkowości przez osoby prawne i inne podmioty gospodarcze, gdzie określone są zasady wyceny materiałów, towarów i usług. Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że takie przepisy zostały już przygotowane przez Ministerstwo Finansów. Powstaje jednak pytanie, jak dalece przepisy o rachunkowości, rachunku kosztów i ustaleniu wyniku finansowego są spójne z proponowaną ustawą w zakresie zwrotu lub potrąceń podatku od zakupionych środków rzeczowych i usług.</u>
          <u xml:id="u-238.16" who="#AlicjaKornasiewicz">Biorąc pod uwagę przedstawione trudności chciałabym zaproponować, aby ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1992 r. Reprezentując zawsze stanowisko zdecydowanych reform gospodarczych czy systemowych, w tym przypadku uważam, że dla tak nowej ustawy systemowej należy się dłuższy okres vacatio legis, pomijając cały element szkoleniowy, o którym wspomniała tu pani minister. Myślę, że ten czas jest konieczny dla zapoznania się z ustawą, jak i przygotowania całej gospodarki do prawidłowego jej funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-238.17" who="#AlicjaKornasiewicz">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego zwracam się z prośbą do komisji, które będą pracowały nad ustawą, o uwzględnienie zgłoszonych przeze mnie wniosków, jak również o podanie brakujących informacji, o których mówiłam.</u>
          <u xml:id="u-238.18" who="#AlicjaKornasiewicz">Proszę Państwa! Jeszcze jedna refleksja już nie dotycząca tej ustawy, a w nawiązaniu do tego, co powiedział poseł Szymański. Tak się dziwnie składa, że jest to czwarta debata na temat systemu podatkowego i w Wysokiej Izbie jest bardzo małe zainteresowanie. Skutki tego będą natomiast widoczne w przyszłym roku i w efektach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-238.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stefan Bieliński, niezrzeszony. Kolejnym mówcą i ostatnim na liście zgłoszeń jest poseł Bernard Kasprzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#StefanBieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany dzisiaj projekt ustawy to kolejny fragment materii podatkowej, z którą Wysoka lzba ma do czynienia. Po projekcie o opodatkowaniu osób fizycznych otrzymaliśmy projekt opodatkowania osób prawnych, następnie projekt o podatkach i opłatach lokalnych. Dzisiaj rozpatrujemy czwarty projekt o podatku od towarów i usług, czyli projekt tzw. podatku od wartości dodanej.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#StefanBieliński">Na samym wstępie pragnę oświadczyć, że źle się stało, iż rząd nie przygotował projektu prawa podatkowego w całości. Zmuszeni jesteśmy do tworzenia segmentowego prawa, które jest niezwykłe trudno zsynchronizować. Brak takiego prawa — tzn. precyzyjnego i jasno określającego reguły gry podmiotów gospodarczych, stabilnego, czytelnego w swoich zapisach, a nade wszystko dającego perspektywę działalności gospodarczej w z góry znanych warunkach — częste jego zmiany, spory margines uznaniowości to jedna z przyczyn słabego rozwoju działalności gospodarczej, w tym oczywiście brak napływu poważnej części kapitału zagranicznego. Jestem przekonany o konieczności podjęcia wysiłku stworzenia dobrego prawa podatkowego, którego projekt rząd powinien przygotować.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#StefanBieliński">Przechodząc do projektu ustawy o podatku od towarów i usług, chcę generalnie stwierdzić, że sama koncepcja jest słuszna i zasługuje na wprowadzenie. W naszym prawie podatkowym doświadczenia innych państw, a w szczególności państw zrzeszonych w EWG, są dostatecznym argumentem przemawiającym za przyjęciem takiej koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#StefanBieliński">Wątpliwość jednak zasadnicza to termin wprowadzenia w życie ustawy. Uważam, że wprowadzenie tak zasadniczej zmiany w zakresie opodatkowania obrotów, a więc w obszarze zasilania budżetu podstawowym, w środku roku bilansowego, jest nieuzasadnione, a nawet ryzykowne. Wprowadzi to duże zamieszanie u podatników. Nawiasem mówiąc, przedstawiciele Ministerstwa Finansów w okresie uchwalania tzw. planu Balcerowicza w grudniu 1989 r. zapowiadali, że prawo podatkowe najpóźniej do połowy 1990 r. zostanie Sejmowi przedstawione, a w każdym razie na tyle wcześnie, by spokojnie od 1991 r. mogło obowiązywać. Skoro więc rząd nie zdążył na czas opracować projektu, zasadne wydaje się wnioskowanie o wprowadzenie podatku od wartości i usług od nowego roku bilansowego, a nie w środku. W pełni popierani wniosek mojej przedmówczyni, by ten podatek obowiązywał dopiero od przyszłego roku podatkowego, czyli od 1 stycznia 1992 r., na wzór zresztą podatku powszechnego od dochodów.</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#StefanBieliński">Analizując przedstawiony projekt ustawy, pragnę stwierdzić, ze wielorazowy podatek, a takim jest dotychczasowy podatek obrotowy, jest anachroniczną formą i nie przystaje do nowoczesnej gospodarki rynkowej. Fakt, iż podatek obrotowy w Polsce odmiennie regulowany jest w tzw. gospodarce uspołecznionej i nie uspołecznionej, to dodatkowy argument za likwidacją tego pochodzącego z innego systemu podatku.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#StefanBieliński">Zawarta w projekcie ustawy o podatku od towarów i usług zasada szerokiego, podmiotowego objęcia podatkiem wszystkich towarów i usług oraz ustawowe zwolnienia budzą wątpliwości. I tak, dla przykładu, czy zastosowanie podwyższonej stawki dla części zamiennych do samochodów jest zasadne? Albo inny przykład: bardzo wysokie stawki na wyroby spirytusowe — zgoda, ale dlaczego na wino, które w Polsce, niestety, „nie rośnie” i powinno być preferowane ze względu na potrzebę zmiany w strukturze spożycia alkoholu, w celu odchodzenia od wysokoprocentowych alkoholi. Państwa o rozwiniętej gospodarce dopracowały się systemu jednakowej stopy podatkowej. Wiem, że aktualnie w Polsce jest to trudne zagadnienie, ale szerokie kompetencje dla podwyższania i obniżania stawki zasadniczej budzą wątpliwości. I tak, zwolnienia w tym roku jednostek handlujących — dlaczego właśnie takie zwolnienia, a nie np. produkcja rodzima. Podnoszono to zresztą przy omawianiu projektu podatku dochodowego.</u>
          <u xml:id="u-240.6" who="#StefanBieliński">Wątpliwość kolejna: czy podatek konsumencki płacony niezależnie od podatku od towarów i usług ma oznaczać, że np. samochód osobowy podlega opłacie cła plus podatek od cła i wartości celnej oraz od tego wszystkiego jeszcze 20%. Zasada ta dotyczy 7 grup towarów, w tym paliw. Nie rozwijam tematu, zrobiła to moja przedmówczyni, ja tylko pod tym się po prostu podpisuję.</u>
          <u xml:id="u-240.7" who="#StefanBieliński">Wyrażam przekonanie, że nasza dyskusja wyjaśni te wątpliwości. Opowiadam się za przyjęciem koncepcji… Szczegółowe uwagi przekażę komisjom pracującym nad tym projektem.</u>
          <u xml:id="u-240.8" who="#StefanBieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Korzystając z okazji omawiania materii podatkowej, chcę przeczytać oświadczenie 10 posłów, szanując oczywiście normy czasowe dzisiejszych obrad. Wyrażam w imieniu 10 posłów pogląd na temat praktyki postępowania Ministerstwa Finansów w zakresie zniesienia zryczałtowanej formy opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-240.9" who="#StefanBieliński">Minister finansów miał czas na podjęcie tej decyzji w ciągu całego II półrocza br. Uczynił to w dniu 10 grudnia 1990 r., a więc na 2 tygodnie przed końcem roku. Wszystko w starym stylu. Jest to oczywisty przejaw arogancji władzy. Kierownictwo Związku Rzemiosła było zaniepokojone przedłużającym się terminem negocjacji co do zasad systemu podatkowego w nadchodzącym 1991 r. Wyrażaliśmy to w wielu wystąpieniach, w tym pisemnych do pana wicepremiera Balcerowicza, ministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-240.10" who="#StefanBieliński">Wymienieni w załączniku posłowie wyrażają sprzeciw wobec praktyk stosowanych przez Ministerstwo Finansów, wnosząc równocześnie o przeprowadzenie dyskusji na ten temat oraz sformułowanie wiążącej opinii przez sejmową Komisję Handlu i Usług.</u>
          <u xml:id="u-240.11" who="#StefanBieliński">Korzenie kultury materialnej i duchowej polskiego rzemiosła tkwią na zachodzie Europy, we Francji, w Niemczech, Włoszech, stamtąd chcemy czerpać i czerpiemy wzory gospodarcze i organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-240.12" who="#StefanBieliński">Oświadczamy, że nie będziemy akceptować koncepcji gospodarczych mimo woli 400-tysięcznej rzeszy zakładów rzemieślniczych oraz utrzymujących się z pracy rąk w tym środowisku ponad 3 mln ludzi.</u>
          <u xml:id="u-240.13" who="#StefanBieliński">W tej formie wyrażamy przeważający w środowisku rzemieślniczym pogląd na ten temat. Chcemy, by ludzie w nowych szatach również w nowym rządzie nie myśleli starymi kategoriami. Zastrzegamy sobie prawo prowadzenia publicznej kampanii w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-240.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Bernarda Kasprzaka z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#BernardKasprzak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić kilka uwag szczegółowych do tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#BernardKasprzak">Po pierwsze, we wstępnych dyskusjach niepokój budzi fakt, że nie wiadomo jak będą wyglądały wzory faktur czy rachunków. Padają nawet sugestie, ażeby w proponowanym projekcie takie wzory zamieścić, ponieważ jest to pewne novum w naszym systemie rachunkowym.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#BernardKasprzak">Po drugie, wydawać się może, że poziom powszechnej stawki podatku w wysokości 18% jest generalnie bardzo wysoki i będzie czynnikiem inflacjogennym. Z czego to wynika? Że przy uwzględnieniu zakresu ulg i zwolnień nie wpłynie również na zmianę struktury cen w kierunku relatywnego ich obniżenia dla wyrobów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#BernardKasprzak">Mówiono tu też o samochodzie. Chciałem przedstawić jeszcze inne wyliczenie, żeby tego za bardzo nie rozwijać. Samochód, jako towar luksusowy, praktycznie biorąc, jest dyskryminowany przepisami tej ustawy w sposób potrójny: po pierwsze, wysoka stawka podatku powszechnego; po drugie, podatek konsumpcyjny; po trzecie, przy zakupie samochodu nie podlega odliczeniu podatek z poprzednich faz, podczas gdy przy zakupie traktora czy domu taki podatek jest odliczany.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#BernardKasprzak">Można dyskutować i spierać się, czy samochód jest w tej chwili u nas towarem luksusowym. Na pewno w okresie przekształceń własnościowych tym towarem nie będzie. Dalej, podatek konsumpcyjny już z samej nazwy powinien być realizowany przez konsumentów w sferze handlu, a nie przez producenta, importera, tak jak to jest zapisane w art. 23 pkt 3.</u>
          <u xml:id="u-242.5" who="#BernardKasprzak">Padały tutaj również głosy co do terminu wprowadzenia tego podatku z datą 1 lipca 1991 r. Zgłaszam dodatkowy argument, który wskazuje na to, że ten termin nie jest chyba za dobry, po prostu zakładany na 1991 r. wysoki poziom inflacji może unicestwić wprowadzenie tego podatku w tym terminie.</u>
          <u xml:id="u-242.6" who="#BernardKasprzak">Następnie, w art. 5 pkt 1 sugeruje się, że w przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego, takiego, które posiada swoje filie, podatek musiałby być odprowadzany przez centralę, chyba że Izba Skarbowa wyrazi zgodę na samodzielne odprowadzanie podatku przez te jednostki. Otóż w praktyce jest to fizycznie niemożliwe i niewskazane, czyli można powiedzieć, że ten zapis jest zapisem trochę martwym.</u>
          <u xml:id="u-242.7" who="#BernardKasprzak">Przewiduje się, że zwolnienie od podatku dla dostawców do 200 czy 600 mln zł na zasadzie wyboru z możliwością cofnięcia tego zwolnienia przy przekroczeniu określonej kwoty, będzie powodować zmiany i straty w kalkulacji cen odbiorcy, szczególnie finalisty, i bardzo skomplikuje ten rachunek.</u>
          <u xml:id="u-242.8" who="#BernardKasprzak">I wreszcie na zakończenie ostatnia kwestia. Duże wątpliwości budzi sposób kalkulacji do ceny wyrobu wysoko przetworzonego, szczególnie w fazie początkowej, kiedy nie będzie faktur od dostawców z określeniem zapłaconego podatku w celu jego odjęcia, dalej — sposób rozliczenia podatku na wyroby. I jeszcze następujące pytania do pani minister: czy całość podatku od zakupów w danym miesiącu na sprzedaż; czy rozliczenie również części na zapasy; czy zapasy będą ewidencjonowane w cenie z podatkiem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marek Pol z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Chciałem krótko nawiązać do wypowiedzi dwóch kolegów, a właściwie koleżanki poseł i kolegi posła, występujących w dzisiejszej dyskusji, a szczególnie do tego fragmentu, który dotyczył wprowadzenia podatku od towarów i usług od dnia 1 lipca 1991 r. Przede wszystkim zgadzam się z opinią, iż wprowadzenie tego w połowie roku z całą pewnością będzie bardzo kłopotliwe i spowoduje dość spore zamieszanie zarówno w dokumentacji samych procesów gospodarczych, jak i w ich rejestracji i księgowości.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#MarekPol">Aby jednak wrażenie słuchających tej debaty nie pozostało jednostronne, chciałem przypomnieć, co zresztą mówiłem z tej trybuny, omawiając ogólnie polski system podatkowy, iż w zakresie podatku obrotowego, tzn. podatku który będzie zastępowany przez podatek od towarów i usług, mamy dziś sytuację chyba znacznie większego bałaganu, aniżeli ten, który projektuje się według przedłożenia rządowego wprowadzić od 1 lipca.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#MarekPol">Przypominam, ogromna ilość stawek podatku obrotowego w zależności od grup towarów, ogromne zróżnicowanie w sposobie opodatkowania tymże podatkiem już nie tylko podmiotów w zależności od tego, do którego sektora własności należą, ale również od tego, kiedy zostały zarejestrowane. Otóż chcę powiedzieć, że będzie to z całą pewnością zamieszanie, ale zamieszanie, które spowoduje ogromny bałagan istniejący w dniu dzisiejszym. Bolejąc bardzo nad tym, że zmiany podatkowe zarówno w podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i podatku od towarów i usług nie wchodzą od 1 stycznia 1991 r., mimo wszystko apeluję, abyśmy w swoich rozważaniach uwzględnili stan dnia dzisiejszego i chyba jednak przychylili się do daty 1 lipca.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#MarekPol">Chcę zwrócić również uwagę, iż wprowadzenie tego podatku porządkuje sferę dokumentacji obrotu, która — nie muszę chyba tłumaczyć wszystkim tym, którzy mają do czynienia z obrotem gospodarczym — jest w tej chwili naprawdę sferą nie uporządkowaną, I zdanie do tego, o czym mówił pan poseł Bieliński w zakresie zryczałtowanych form opodatkowania. Ja zupełnie rozumiem argumentację, której używa pan poseł, zgadzam się z nią i utożsamiam, tzn. nie można w ten sposób postępować, aby o zmianach tak podstawowych, jak reguły opodatkowania mówić w końcu grudnia. O ile jednak przypominam sobie, dyskusje na ten temat zarówno w gronach specjalistów, jak i na łamach polskiej prasy trwały od dłuższego czasu i sam fakt rezygnacji ze zryczałtowanych form opodatkowania od 1 stycznia tego roku, był znany już mniej więcej od połowy roku. Natomiast wydaje mi się, że cenna jest inicjatywa dyskusji na ten temat w Komisji Handlu i Usług. Gdyby do takiej dyskusji doszło, chciałbym zaproponować, aby mimo wszystko uczestniczyli w niej również przedstawiciele Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, którzy patrzą na tę sprawę może troszeczkę z innego punktu widzenia. Może patrzą uwzględniając również fakt, iż istnieje pewnego rodzaju nierównoprawność obciążeń podatkowych już nie tylko pomiędzy sektorami, ale również i w sektorze nie uspołecznionym istnieją w związku ze zryczałtowanymi formami opodatkowania bardzo istotne różnice w wysokości obciążeń przy tej samej działalności prowadzonej również przez osoby fizyczne. Rozmawiałem z wieloma przedstawicielami rzemiosła, są za uporządkowaniem tego systemu, nikt nie chcę działać na zasadach nierównych w stosunku do innych podmiotów. I wydaje mi się, że taka dyskusja przeprowadzana przez te dwie komisje będzie bardzo cenna dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-244.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie bardzo proszę o zabranie głosu panią Danutę Demianiuk, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#DanutaDemianiuk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Z uwagą wysłuchałam wszystkich zgłoszonych dzisiaj zastrzeżeń, zarówno natury ogólnej, kierowanych, jak sądzę, pod adresem wieloletniej działalności Ministerstwa Finansów i systemu podatkowego w ogóle, jak też dotyczących aktów prawnych, które rząd skierował jesienią tego roku do Sejmu. I mam nadzieję, że te uwagi były formułowane przy uwzględnieniu wszystkich sześciu projektów podatkowych aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#DanutaDemianiuk">Zgadzam się zupełnie z tymi wszystkimi, którzy postulowali, żeby próbować rozpatrywać ustawy podatkowe regulujące różne materie, takie właśnie jak podatek dochodowy i podatek obrotowy łącznie. I tak też w przypadku czterech ustaw nowelizujących na okres przejściowy reguły opodatkowania podatkiem dochodowym i podatkiem obrotowym w 1991 r. te akty prawne Komisje Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Ustawodawcza rozpatrywały. Znajdzie to zresztą, jak mi wiadomo, wyraz w jednej łącznej ustawie, w której będą regulowane wszystkie kwestie zawarte w czterech ustawach prezentowanych przez rząd. Sądzę również, że będzie ze wszech miar wskazane, żeby ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. ustawa o powszechnym i jednolitym opodatkowaniu dochodów i ustawa o podatku od towarów i usług, również były rozpatrywane łącznie. W każdym razie z całą pewnością rząd nie miałby nic przeciwko temu.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#DanutaDemianiuk">Czy to różne traktowanie, a niestety mieli rację pan poseł Pol i pan poseł Kondracki, mówiąc, że w zakresie podatku obrotowego rzeczywiście niekiedy jest tak, że osoby fizyczne traktuje się inaczej niż osoby prawne albo niż jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Dotyczy to zwłaszcza podatku obrotowego od towarów importowanych. Otóż chcielibyśmy jak najszybciej skończyć z tym różnym traktowaniem i stąd nasza propozycja zmiany ustawy o podatku obrotowym z 1972 r. i zmiany ustawy o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej w części dotyczącej podatku obrotowego. Po pierwsze — przez wprowadzenie powszechnego obowiązku płacenia podatku obrotowego na granicy, po drugie - zobowiązanie ministra finansów, by w obu sektorach czy przy różnych formach własności akty wykonawcze wydawał w formie rozporządzenia, co będzie oznaczało, że zamiast np. dotychczasowych czterech aktów wykonawczych będzie wydany jeden co najwyżej z dwiema tabelami stawek — jedną dla importerów, drugą dla producentów krajowych — i to tylko i wyłącznie z przyczyn technicznych, mianowicie takich, że urzędy celne posługują się międzynarodowym zharmonizowanym systemem kodowania towarów, natomiast my w kraju jesteśmy póki co ciągle jeszcze zobowiązani do posługiwania się systematycznym wykazem wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#DanutaDemianiuk">Rozumiem, że Wysoka Izba zechce mnie zwolnić z obowiązku ustosunkowania się w tej chwili do tego rodzaju zarzutów jak ten, że fiskalizm przekroczył rozsądne granice, jako że taki zarzut jest na tyle ogólnie sformułowany, że po prostu uniemożliwia szczegółowe odniesienie się. Podobnie jak nie mogę się odnieść do ogólnego stwierdzenia, że nowe regulacje w podatku dochodowym i w podatku od towarów i usług utrwalają procesy recesyjne. Natomiast wydawało mi się, że w wystąpieniu wstępnym odniosłam się do tej kwestii, jaka wiąże się z ewentualnym podwyższeniem cen w związku z opodatkowaniem produkcji materiałów budowlanych czy materiałów budowlanych oraz z opodatkowaniem żywności.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#DanutaDemianiuk">Myślę, że szczegółowe kalkulacje będziemy mieli jeszcze okazję przedstawić komisjom sejmowym i, jeżeli Wysoka Izba zechce, projekt prezentowanej przez nas dzisiaj ustawy do komisji skierować.</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#DanutaDemianiuk">Wiele emocji budzi tzw. działalność obwoźna, obnośna czy też straganowa. Chciałabym wyraźnie powiedzieć, że nie jest zwolniona od podatków, ani obrotowego, ani dochodowego działalność handlowa polegająca na handlu, jak powiedziałam, obnośnym, obwoźnym, taka, która nie jest prowadzona w stałym punkcie sprzedaży. Rzeczywiście zjawisko to na tyle się nasiliło, że — jak sądzę — służby skarbowe ani nasze, ani nawet gdyby one były o wiele bardziej sprawne i gdyby były wspomagane, a nie są wspomagane, przez inne organy ścigania, gdyby nawet wszystkie je w tej chwili skierować do tego, żeby ścigały tych, którzy handlują z kosza, z walizki, z chodnika, to nie uda się tego zjawiska opanować.</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#DanutaDemianiuk">Faktem jest natomiast, że liczba handlowych placówek zarejestrowanych podatkowo w ostatnim roku podwoiła się, czyli twierdzenie, że nikt z tych, którzy handlują na bazarach nie płaci podatków jest po prostu twierdzeniem niezupełnie uwzględniającym oczywiste fakty. Natomiast dlaczego w ogóle wprowadzono okresowe zwolnienia od podatków dla działalności handlowej? Chciałabym przypomnieć, że te zwolnienia zostały określone tylko na okres, to znaczy dla tych wszystkich, którzy „uruchomią się” do końca tego roku.</u>
          <u xml:id="u-246.7" who="#DanutaDemianiuk">Chciałabym przypomnieć sytuację, z jaką mieliśmy do czynienia właśnie przed wprowadzeniem tychże zwolnień. Przecież wtedy chodziło o uruchomienie wszelkich mechanizmów, które mogłyby wspomóc procesy demonopolizacji uspołecznionego handlu. Chodziło o to, żeby wyzwolić przedsiębiorstwa produkcyjne od obowiązku bezpośredniego sprzedawania własnych wyrobów, sytuacja stawała się też nienormalna. Po prostu handel uspołeczniony nie był przygotowany, ani nie był w stanie prowadzić tej działalności handlowej. Chodziło o to, żeby jak najszybciej włączyć w to również osoby prywatne po to, żeby mogły nabywać i sprzedawać towary produkowane w przedsiębiorstwach i oczywiście jest tak, że część osób zajmuje się handlem artykułami importowanymi, ale znakomita część tych, którzy skorzystali z tego zwolnienia, przejęła placówki dotąd prowadzone przez duże organizacje handlowe, bądź też uruchomiła własne punkty sprzedaży w stałych miejscach i handluje również tymi towarami produkowanymi w kraju.</u>
          <u xml:id="u-246.8" who="#DanutaDemianiuk">Mówiłam o tym, w jakim stopniu przewidujemy, że zwiększą się dochody budżetu i jak wpłynie to na zwiększenie obciążeń podatkowych ludności, zwłaszcza w tej pierwszej części zarówno w uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej, jak i w uzasadnieniu do projektu ustawy o podatku od towarów i usług; mówiłam o tym także dzisiaj. Stawki podatku od towarów i usług, stawkę podstawową, czyli te, która będzie stosowana powszechnie, kalkulowaliśmy w taki sposób, by wpływy do budżetu były nie niższe niż te, które uzyskiwaliśmy dotąd z podatku, obrotowego — on nie miał powszechnego charakteru, bo mówiłam, że znaczna cześć wyrobów i grup wyrobów była zwolniona od tego podatku — a zatem by wpływy z podatku od towarów i usług były takie jak do tej pory z podatku obrotowego i by zrekompensował ubytek dochodów budżetowych z tytułu wpłat na znoszony z dniem 1 stycznia 1991 r. Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki. A zatem w żadnym razie proponowana przez nas stawka i reguły opodatkowania podatkiem, od towarów i usług nie zakładają zwiększenia obciążeń podatkowych konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-246.9" who="#DanutaDemianiuk">Zarzucono nam dzisiaj, że w ustawie proponujemy opodatkować na przykład produkcję materiałów budowlanych, natomiast w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych proponujemy upoważnić ministra finansów i ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa do określenia ulg w podatku dochodowym z tytułu ponoszenia wydatków na budowę, rozbudowę czy też zakup mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-246.10" who="#DanutaDemianiuk">Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby te ulgi i zwolnienia podatkowe określić bezpośrednio w ustawie. Była taka propozycja w projekcie ustawy o podatku dochodowym, by te kwestie szczegółowo regulowali ci dwaj ministrowie, o których mówiłam, ale jeżeli Wysoki Sejm tak postanowi, można również uregulować kwestie ulg mieszkaniowych bezpośrednio w ustawie o podatku dochodowym.</u>
          <u xml:id="u-246.11" who="#DanutaDemianiuk">Czy w przypadku paliw, olejów silnikowych będzie można uzyskać zwrot? Nie, nie będzie można, podobnie jak w tej chwili nie ma zwrotu czy też nie ma zwolnienia od tego podatku, który jest wkalkulowany w cenę paliw i olejów silnikowych. Z istoty podatku konsumpcyjnego wynika, że nie podlega on zwrotowi.</u>
          <u xml:id="u-246.12" who="#DanutaDemianiuk">Chciałabym jeszcze raz w tym miejscu podkreślić, bo myślę, że to będzie budziło szczególne emocje, że opodatkowanie jakichś wyrobów stawką zerową — pani poseł Kornasiewicz mówiła o tym dzisiaj w kontekście zastosowania tej stawki do nawozów sztucznych, środków ochrony roślin i pasz przemysłowych — oznacza właśnie zwrot podatku zapłaconego w każdej poprzedniej fazie obrotu. A zatem, jeżeli fabryka nawozów sztucznych, żeby te nawozy sztuczne móc wyprodukować, dokonała zakupu różnych artykułów inwestycyjnych, dokonała zakupu różnych surowców i materiałów i w cenie tychże dóbr inwestycyjnych surowców i materiałów zapłaciła podatek od towarów i usług, to ponieważ od niej będzie pobierany podatek z wysokości zerowej, cały ten podatek urząd skarbowy zwróci, po prostu podlega zwrotowi z budżetu. Stawka zerowa zawsze upoważnia do żądania zwrotu podatku zapłaconego w poprzednich fazach. Natomiast zwolnienie od podatku oczywiście takiego żądania nie uzasadnia.</u>
          <u xml:id="u-246.13" who="#DanutaDemianiuk">Jeżeli chodzi o jeszcze jedną kwestię — rozumiem, że było jeszcze wiele uwag właśnie bardzo szczegółowych i te, jak sądzę, zostaną wnikliwie rozpatrzone przez komisję — natomiast kwestia praktyki postępowania Ministerstwa Finansów i oświadczenia, jakie zechciał odczytać pan poseł Bieliński.</u>
          <u xml:id="u-246.14" who="#DanutaDemianiuk">Chciałabym w tym miejscu wyjaśnić, że Ministerstwo Finansów pozostawało w bardzo ścisłym kontakcie z organizacjami samorządowymi podatników właśnie po to, by w sposób jak najbardziej prosty, jasny i jednocześnie ułatwiający podatnikom poruszanie się w tej nowej sferze opodatkowania, jaką są ogólne zasady po zniesieniu ryczałtów, móc określić zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Tu uzgodnienia trwały bardzo długo. Jeżeli tak, to nie rozumiem dlaczego zarzut, że rozporządzenie znoszące ryczałty zostało podpisane tak późno, kiedy warunkiem jak gdyby zniesienia tych ryczałtów była taka zmiana reguł prowadzenia uproszczonej księgi przychodów i rozchodów, która nie czyniłaby nadmiernie uciążliwym prowadzenie tej księgi przez tych podatników, którzy do tej pory, właśnie opłacając podatki w formach zryczałtowanych, żadnej takiej ewidencji księgowej nie prowadzili.</u>
          <u xml:id="u-246.15" who="#DanutaDemianiuk">Zdajemy sobie sprawę z tego, że zniesienie ryczałtów na rok poprzedni 10 grudnia, jak to dzisiaj określono, czy przesądzenie tej kwestii 10 grudnia rzeczywiście nie jest terminem właściwym i właśnie z tego powodu w porozumieniu z przedstawicielami czy z władzami rzemiosła polskiego, Krajowej Rady Rzemiosła, ustaliliśmy, że podatnicy, którzy opłacaliby podatki w formach zryczałtowanych w 1990 r., będą mieli prawo czy obowiązek założyć księgi przychodów i rozchodów nie od 1 stycznia 1991 r., tylko dopiero od 1 kwietnia 1991 r. Uwzględniając zatem okres przygotowań, bo cały czas trwały prace przygotowawcze zarówno w spółdzielniach rzemieślniczych, bezpośrednio u podatników, jak i w organizacjach, trzy miesiące roku następnego, wspólnie doszliśmy do wniosku, że będzie można uznać, iż tutaj zaskoczenia nie ma, że będzie czas na odpowiednie przygotowanie do prowadzenia tych uproszczonych ksiąg. Myślę, że z mojej strony ogólnych uwag byłoby tyle.</u>
          <u xml:id="u-246.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o podatku od towarów i usług do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Handlu i Usług.</u>
          <u xml:id="u-247.4" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja ta została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-247.5" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-247.6" who="#TadeuszFiszbach">Mamy jeszcze dwa punkty porządku dziennego, ale ze względów technicznych chciałbym zaproponować półgodzinną przerwę, jako że chcielibyśmy dziś wręczyć posłom projekty dokumentów, które będą przedmiotem obrad na następnym posiedzeniu Sejmu w dniach 19–20 i 21 grudnia.</u>
          <u xml:id="u-247.7" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam zatem półgodzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-247.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min 50 do godz. 19 min 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (druk nr 638).</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych pana Grzegorza Jędrzejczaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#GrzegorzJędrzejczak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym przedłożyć rządowy projekt ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#GrzegorzJędrzejczak">Ustawa ta jest zwieńczeniem całego nurtu ustawodawstwa, którego zadaniem było konstytuowanie porządku gospodarki rynkowej w Polsce. Oznacza to przede wszystkim, że ustawa ta ma określić, jak będą działały przedsiębiorstwa prywatne na rynku kapitałowym, jakim będą musiały odpowiadać standardom.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#GrzegorzJędrzejczak">Jednocześnie ustawa ta będzie jednoznacznym sygnałem dla inwestorów zagranicznych, że w Polsce tworzy się normalny, ucywilizowany rynek papierów wartościowych. Nadrzędną wytyczną ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi jest ochrona interesów osób inwestujących w papiery wartościowe, akcje, obligacje, przede wszystkim osób, które będą kupowały mniejsze ilości, głównie w wyniku szerokiej prywatyzacji, a więc osób niedoświadczonych, nie mających jakiejkolwiek praktyki w tym względzie. Oczywiście ustawodawstwo polskie zna prawne gwarancje obrotu, gwarancje dla nabywcy, uważamy jednak, że rynek papierów wartościowych stwarza szczególne zagrożenie, gdyż wartość oferowanych na tym rynku praw z papierów wartościowych polega niesłychanie szybkim i często nie dającym się przewidzieć zmianom.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#GrzegorzJędrzejczak">Dlatego też uważamy, że należy stworzyć jasne i przejrzyste reguły gry, którym będą podlegać zarówno ci, którzy emitują papiery wartościowe, ci którzy są pośrednikami na rynku papierów wartościowych, jak i wreszcie ci, którzy inwestują w papiery wartościowe. Tutaj dotykamy niezwykle delikatnej sprawy, pewnej równowagi pomiędzy zakresem regulacji a swobodą działania rynku papierów wartościowych, który jest jakby kwintesencją gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-249.4" who="#GrzegorzJędrzejczak">Dlatego też chciałbym skupić moje wystąpienie na sprawach zasadniczych, na przedstawieniu tych podstawowych elementów, które właśnie w tej proponowanej ustawie rządowej określają architekturę rynku papierów wartościowych. Chciałem zwrócić państwa uwagę na to, że ustawa ta w znacznie większym stopniu niż inne ustawy sama tworzy pewną rzeczywistość, a nie tylko ją reguluje Po prostu mówimy tutaj o rzeczach, które w praktyce jeszcze nie istnieją i właśnie od tej ustawy w dużym stopniu będzie zależeć jak ukształtuje się w Polsce rynek papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-249.5" who="#GrzegorzJędrzejczak">Te podstawowe elementy ustawy, a zatem i proponowanej architektury rynku papierów wartościowych uważam, że można określić jako takie trzy filary tego rynku.</u>
          <u xml:id="u-249.6" who="#GrzegorzJędrzejczak">Pierwszy filar to jest Komisja Papierów Wartościowych, organ administracji centralnej, którego zadaniem będzie nadzorowanie z punktu widzenia państwa administracji funkcjonowania tego rynku. Komisja Papierów Wartościowych będzie miała trzy zasadnicze funkcje do spełnienia.</u>
          <u xml:id="u-249.7" who="#GrzegorzJędrzejczak">Funkcja pierwsza, tj. określenie i przestrzeganie standardów informacji na temat papierów wartościowych emitowanych i dopuszczonych do publicznego obrotu, tych informacji, które mają być dostępne dla przyszłych inwestorów czy kupujących papiery wartościowe. Informacja ta, ujęta w tzw. prospekt emisyjny, jest podstawowym sposobem ochrony i zapewnienia właśnie tego o co nam chodzi, a więc przejrzystych reguł gry na tym rynku. Będzie ona obejmowała nie tylko dane finansowe i elementy związane z wyceną przedsiębiorstw i przez systemy emisyjne akcji, ale również będzie mówiła o tym, jaka jest sytuacja ekonomiczna, jakie są perspektywy przedsiębiorstwa, którego akcje lub obligacje są emitowane.</u>
          <u xml:id="u-249.8" who="#GrzegorzJędrzejczak">Ta funkcja, tj. funkcja pierwszorzędna, pozwoli uniknąć sytuacji, z którą mamy na dzisiaj do czynienia, a więc kiedy każdy może faktycznie próbować sprzedać papiery wartościowe, akcje czy obligacje i nie ma możliwości sprawdzenia, jaki towar tutaj się proponuje nabywcy.</u>
          <u xml:id="u-249.9" who="#GrzegorzJędrzejczak">Druga funkcja emisji papierów wartościowych, tj. funkcja dopuszczania do zawodu maklera papierów wartościowych i licencjonowania przedsiębiorstw maklerskich, czyli tych osób i tych przedsiębiorstw, tych firm, które będą pośrednikami na rynku papierów wartościowych. Tutaj znowu mamy do czynienia z niezwykle — powiedziałbym — zaniedbanym obszarem działania nie tylko jeżeli chodzi o regulacje prawne, ale również o samo zrozumienie roli i funkcji tego, który jest pośrednikiem na rynku papierów wartościowych. Można też często spotkać się z opinią, że np. kantory walut będą mogły się tym zajmować.</u>
          <u xml:id="u-249.10" who="#GrzegorzJędrzejczak">Ustawa jednoznacznie stwierdza, że osoba która zajmuje się obrotem papierami wartościowymi musi spełniać niezwykle wysokie wymagania, musi to być osoba niekarana, ciesząca się społecznym zaufaniem, gdyż to społeczne zaufanie do działalności pośrednika, maklera przedsiębiorstw maklerskich jest podstawowym elementem, który będzie gwarantował wiarygodność transakcji na rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-249.11" who="#GrzegorzJędrzejczak">I wreszcie trzecia funkcja, którą chcielibyśmy przypisać Komisji Papierów Wartościowych, to jest nadzór nad funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych, w tym nadzór nad funkcjonowaniem giełdy papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-249.12" who="#GrzegorzJędrzejczak">Tak opisane zadania wymagają, aby komisja była ciałem kolektywnym, aby zarówno na wybór przewodniczącego, jego zastępców, jak i członków komisji miały wpływ wszystkie strony zainteresowane funkcjonowaniem tego rynku, a więc zarówno minister finansów, jak i prezes Narodowego Banku Polskiego oraz minister przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-249.13" who="#GrzegorzJędrzejczak">Drugi filar, druga podstawa tej architektury rynku, którą proponujemy w ustawie, wiąże się ze wspomnianym już przeze mnie zawodem maklera papierów wartościowych. Tutaj ustawa przewiduje regulacje na trzech poziomach.</u>
          <u xml:id="u-249.14" who="#GrzegorzJędrzejczak">Po pierwsze, określa zasady dopuszczenia do wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych. Jak już powiedziałem, jest to zawód, którego najważniejszą cechą musi być zaufanie publiczne. Gdybyśmy chcieli usytuować zawód maklera papierów wartościowych wśród innych zawodów, to można by szukać porównań do ludzi takich zawodów, jak adwokaci, radcy prawni. Oczywiście osoba taka, oprócz wymogów prawnych w rodzaju niekaralności za przestępstwa gospodarcze, musi też zdać egzamin przed Komisją Papierów Wartościowych, wykazać się odpowiednią wiedzą, wreszcie musi mieć inne odpowiednie kwalifikacje.</u>
          <u xml:id="u-249.15" who="#GrzegorzJędrzejczak">Drugi proponowany w ustawie poziom regulacji zawodu maklera, tj. dopuszczenie przedsiębiorstw maklerskich do prowadzenia działalności maklerskiej. Proponujemy tu daleko idącą swobodę. Działalność gospodarcza w tym zakresie będzie mogła przybierać wszystkie dostępne formy prawne, a więc poczynając od rejestrowania się osób fizycznych, a kończąc na spółkach akcyjnych, czy w przypadku banków, przynajmniej przejściowo, przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-249.16" who="#GrzegorzJędrzejczak">Przedsiębiorstwo maklerskie, oprócz tego, że będzie musiało zatrudniać zawodowych czy dopuszczonych do zawodu maklerów papierów wartościowych, będzie również musiało spełniać odpowiednie wymogi kapitałowe, wymogi lokalowe. Uważamy, że ta szeroka możliwość wykonywania działalności maklerskiej oznacza przede wszystkim, że będą mogły się tym zajmować zarówno niezależne przedsiębiorstwa, niezależne firmy, jak i banki, przy czym stawiamy wymóg, żeby banki wydzieliły tę działalność z całokształtu swojej działalności.</u>
          <u xml:id="u-249.17" who="#GrzegorzJędrzejczak">Trzeci poziom regulacji zawodu maklera, jako tego głównego pośrednika rynku papierów wartościowych, tj. poziom organizacji samorządowej maklerów papierów wartościowych. W tym zakresie proponujemy stworzenie obligatoryjnej organizacji samorządowej maklerów papierów wartościowych, która z jednej strony będzie dyscyplinowała i dbała o pewne kryteria jakościowe wykonywania tego zawodu — z doświadczeń międzynarodowych wiadomo, że nikt lepiej nie pilnuje działania tego środowiska niż sami maklerzy — a z drugiej strony w miarę tworzenia się tego środowiska, umacniania się samorządu, ustawa otwiera drogę, temu samorządowi do przejmowania w coraz większym stopniu funkcji regulacyjnych rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-249.18" who="#GrzegorzJędrzejczak">I wreszcie trzeci filar, trzecia podstawa tego ustawodawstwa, które proponujemy, to jest giełda papierów wartościowych. Proponujemy stworzenie systemu scentralizowanego, jednak nie monopolistycznego. Oznacza to w praktyce, że powstałaby jedna centralna giełda papierów wartościowych z siedzibą w Warszawie, do której jednak dostęp mieliby wszyscy, wszystkie przedsiębiorstwa, wszystkie firmy maklerskie zarejestrowane przez Komisję Papierów Wartościowych. Ustawa zobowiązuje rząd do stworzenia centralnej giełdy papierów wartościowych. W związku z tym, jeżeli Wysoki Sejm zaakceptuje tę ustawę, to wtedy rząd będzie zobowiązany stworzyć centralną giełdę papierów wartościowych. Ustawa nie wyklucza tworzenia również prywatnych, szczególnie lokalnych, giełd papierów wartościowych, nakłada jednak pewne rygory, szczególnie związane z koniecznością integracji rynku papierów wartościowych, niedopuszczenia — mówiąc inaczej — do tego, żebyśmy zamiast jednolitego rynku, jednolitej ceny, mieli do czynienia z rozproszonymi transakcjami. To wiąże się też w sposób bezpośredni z tym, o czym mówiłem na początku, a więc ochroną interesów osób inwestujących w papiery wartościowe.</u>
          <u xml:id="u-249.19" who="#GrzegorzJędrzejczak">Tyle, jeżeli chodzi o te podstawowe składniki ustawy, a jednocześnie tego, co rząd proponuje jako pewną koncepcję tworzenia i rozwoju rynku papierów wartościowych w Polsce. Ustawa reguluje też kilka innych ważnych obszarów, mianowicie, wprowadza cały rozdział o tzw. nabyciu znacznych pakietów akcji. Ten rozdział wygląda dosyć technicznie, ale chodzi tu przede wszystkim o jawność sytuacji. Kiedy jakiś inwestor kupujący papiery wartościowe będzie chciał przejąć kontrolę nad. przedsiębiorstwem, wtedy ustawa tworzy warunki prawne do tego, żeby to się odbywało w sposób jawny i widoczny. Ten rozdział ma szczególne znaczenie, w moim przekonaniu, ze względu na możliwość nie dyskryminacyjnego kontrolowania napływu kapitału zagranicznego do Polski. Po prostu tworzy możliwość bieżącej kontroli tego, w jakim stopniu kapitał zagraniczny może przejmować kontrolę nad przedsiębiorstwami polskimi, szczególnie pochodzącymi z prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-249.20" who="#GrzegorzJędrzejczak">Wreszcie ustawa reguluje też jeden element niezwykle ważny, a do dziś zupełnie nie uregulowany, co znalazło odbicie w tytule ustawy, mianowicie działanie tzw. funduszy powierniczych. Fundusze powiernicze, mówiąc w wielkim skrócie, jest to pewien rodzaj przedsięwzięcia finansowego, przedsięwzięcia gospodarczego polegającego na łączeniu środków rozproszonych, środków drobnych inwestorów i łącznym inwestowaniu tych środków w przedsiębiorstwa, korzystając z zawodowego doradztwa w zakresie inwestowania w papiery wartościowe. Ten obszar działania finansowego jest niezwykle ważny. Znowu odwołam się tu do przykładów światowych, gdzie ta forma inwestowania przez drobnych posiadaczy szczególnie szybko się rozwija. Ale zagrożenie powstające dla takiego inwestora jest szczególnie duże. W związku z tym ustawa, korzystając ze wzorów regulacji stosowanych w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej wprowadza szereg warunków, które tego typu fundusze będą musiały sprawdzić.</u>
          <u xml:id="u-249.21" who="#GrzegorzJędrzejczak">Tworzenie tych funduszy ma szczególnie silny związek z przedstawionym przez rząd w dniu wczorajszym programem prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-249.22" who="#GrzegorzJędrzejczak">To byłyby podstawowe elementy ustawy. Oczywiście, jeżeli będą pytania, chętnie na nie będę dodatkowo odpowiadał. Ustawa zawiera też szereg, powiedziałbym, rutynowych elementów związanych z karaniem działalności niezgodnej z funkcjonowaniem tego prawa i zmian w przepisach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-249.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu podsekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym zadać pytanie panu ministrowi, jeśli można. Otóż w rozmowach, które prowadzę jako przewodniczący skądinąd Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, wiele domów maklerskich zwraca się do mnie z pytaniem, czy przed podjęciem decyzji przez Wysoką Izbę o ostatecznym kształcie tego rozdziału, który dotyczy domów maklerskich, byłaby możliwość otrzymania pewnych promes, ponieważ nie będziemy mogli uruchomić rynku kapitałowego, jeśli nie będziemy mieli domów maklerskich. A z kolei bez domów maklerskich trudno w świetle projektu ustawy uruchomić giełdę. Ponieważ to są bardzo poważne domy maklerskie z Holandii, z RFN, chciałbym wiedzieć, czy można do pana ministra kierować takie zapytania, i czy pan przewiduje wydawanie takich promes, które byłyby uzupełnione, powiedzmy, w momencie uchwalenia ustawy o te części, które były dodatkowo poza projektem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może pan minister będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#GrzegorzJędrzejczak">Pytanie ukazuje pewien dramatyzm sytuacji związany z brakiem tego typu ustawodawstwa. W obecnej chwili bez żadnej kontroli można założyć sobie dowolną firmę, która będzie nosiła miano giełdy czy domu maklerskiego, nikt tego nie jest w stanie zabronić. Zachodnie domy maklerskie podlegają tylko i wyłącznie ustawodawstwu o koncesjonowaniu działalności zagranicznej w Polsce i w tym sensie, jeżeli zostaną dopuszczone do działalności gospodarczej w Polsce, to będą mogły ją prowadzić. Nie ma więc możliwości wydawania promes, bo nie ma do tego podstawy prawnej, co nie zmienia faktu, że jeżeli takie osoby czy takie firmy się do nas zwrócą, to przynajmniej będziemy mogli stworzyć taką sytuację, że one będą działały w tym samym kierunku, w którym będzie to proponowała ustawa, że nie będzie potem potrzeby jakichś gwałtownych zmian w ich usytuowaniu, w ich charakterze działania. Natomiast oczywiście nie kwestionując uzdolnień czy fachowości tego typu firm, to jednak istnieje element odrębnej regulacji prawnej, która obowiązuje w Polsce. Tak że moja rada byłaby taka, żeby faktycznie te osoby czy te firmy skontaktowały się z nami i wtedy moglibyśmy sobie nieformalnie ustalić pewne zasady ewoluowania ich w stronę uczestnictwa już potem licencjonowanego w polskim rynku papierów wartościowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych do Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł chciał zabrać głos, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#JerzyDyner">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem postawić inny wniosek, o skierowanie tejże ustawy do dwóch komisji systemowych, mianowicie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#JerzyDyner">Jest to podyktowane tym, że jest to ustawa dotycząca szeregu rozwiązań natury systemowej, a głównie systemu finansowego. Obrót papierami prywatyzowanych przedsiębiorstw będzie stanowił naprawdę obrót mniejszościowy i tak się dzieje na normalnym rynku papierów wartościowych. Te rozwiązania muszą dotyczyć m. in. systemu bankowego, muszą dotyczyć obrotu obligacji skarbu państwa, jak również akcji emitowanych przez banki. Ta ustawa już ma wiele luk w kwestiach, które są bardzo precyzyjnie regulowane w prawodawstwie zachodnim, wykształconym przez wiele lat, ingerującym m. in. w prawo prasowe i inne kwestie. Sądzę, że dyskusja nie może być zawężona wyłącznie do komisji zajmującej się przekształceniami własnościowymi i ta ustawa nie może być jakby robiona pod przekształcenia własnościowe. Stąd stawiam wniosek, zresztą w uzgodnieniu z przewodniczącym Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, aby ta ustawa była rozpatrzona łącznie przez obie komisje systemowe, czyli Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#JerzyDyner">Tak się składa, że w zasadzie prawie wszyscy członkowie Komisji Przekształceń Własnościowych są członkami Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej, tak że naprawdę nie stanowi to problemu, że ktoś nie będzie brał udziału w tych pracach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy w tej sprawę ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#JerzyBartnicki">Miałbym wniosek przeciwny do wniosku kolegi posła. Rzeczywiście, wielu z nas jest w dwóch komisjach, tylko tak się składa, że poseł Dyner nie jest w komisji przekształceń, być może chcę przejąć pewien monopol na tę sprawę. Myślę, że kwestia giełd jest na pewno zdecydowanie związana z przekształceniami własnościowymi. Wynika to zarówno z ustawy o przekształceniach, jak i z ustawy o ministerstwie przekształceń. Nie mam nic przeciwko temu, żeby rozszerzyć grono zainteresowanych. Jest to tak trudny, tak ciekawy temat, że jak najwięcej osób powinno nad nim pracować. Sądzę jednak, że wyłączanie z tych prac Komisji Przekształceń Własnościowych jest nieporozumieniem. Uważam, że to powinno być w Komisji Przekształceń Własnościowych i proszę bardzo, wszyscy zainteresowani mogą nad tym oczywiście pracować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, o ile dobrze zrozumiałam pana posła Dynera, to wnioskował on, aby ustawa była rozpatrywana dodatkowo przez te dwie komisje. Czy ja się mylę, panie pośle?</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#JerzyDyner">Chciałem powiedzieć, że jednak głównymi komisjami, które powinny debatować nad tym projektem są obie komisje systemowe. Jeśli jest taka obawa, że kogoś się wyeliminuje właśnie z Komisji Przekształceń Własnościowych, to odwrotnie, panie pośle, Komisja Przekształceń Własnościowych może dołączyć do obu tamtych komisji. Chcę zaznaczyć, że mówienie, iż dotyczy to głównie przekształceń własnościowych jest po prostu pełną nieświadomością, czego dotyczą regulacje prawne na całym świecie, regulujące obrót papierami wartościowymi. I sprawa przekształceń własnościowych będzie malejącym elementem na tymże rynku. Wadliwe ukształtowanie tego prawodawstwa pod przekształcenia własnościowe spowoduje właśnie nieufność inwestorów zachodnich do rynku papierów własnościowych w Polsce. Stąd głównymi komisjami powinny być obie komisje systemowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, chciałam wyjaśnić, że Wysoka Izba podejmując decyzję przesłania projektu ustawy do komisji do rozpatrzenia nie wyznacza komisji, która ma być główną, tylko wyznacza komisje, która tym zagadnieniom zdaniem Wysokiej Izby powinny się zająć. Nie mogę więc sugerować Wysokiej Izbie, która komisja ma być główna. Mogę tylko poinformować, że oprócz złożonego tu wniosku o skierowanie tego projektu ustawy do Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Ustawodawczej pan poseł proponuje, aby dodatkowo skierować go do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i do Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej. Czy pan poseł, który składał wniosek przeciwny wyraża zgodę?</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Bartnicki: Oczywiście, i sądzę, że dalszy pojedynek intelektów odbędzie się już przy rozpatrywaniu ustawy.)</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze pan poseł w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#MarekPol">Marek Pol. Mam pewne obawy co do tego pojedynku intelektów, bo znam praktykę. Przy tym obciążeniu pracami Sejmu i wszystkich komisji zgromadzenie w jednej sali do prac nad tego typu ustawą czterech komisji jest w praktyce niewykonalne. Wobec tego miałbym prośbę może do obydwu wnioskodawców, abyśmy mimo wszystko ustalili dwie komisje — z całą pewnością Komisję Ustawodawczą, która pracuje nad wszystkimi ustawami, oraz akurat w tym wypadku Komisję Przekształceń Własnościowych z udziałem reprezentantów Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej oraz Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Pracuję w obydwu komisjach, i budżetowej, i przekształceń własnościowych, i chcę powiedzieć, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w pierwszych miesiącach nowego roku musi pracować nad budżetem państwa oraz ma cały pakiet ustaw podatkowych. Przy pełnym szacunku dla rangi tej ustawy, obawiam się — przyznam szczerze — że ranga ta może być po prostu nie doceniona, gdyby cała komisja miała pracować nad tą ustawą. Wobec tego, powtarzam, proponuję, aby ustawodawcza i przekształceń własnościowych były komisjami wiodącymi i aby jak najliczniejsze zespoły tych dwóch pozostałych komisji uczestniczyły w pracach. To jest bardziej realne, niż gromadzenie w pracach czterech komisji razem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł wyraża zgodę na takie sformułowanie, że do Komisji Przekształceń Własnościowych z udziałem przedstawicieli tych dwóch komisji, które pan poseł wymienił?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#JerzyDyner">Pani Marszałek! Sądzę, że trzeba powiedzieć wprost o co chodzi. Chodzi o bardzo prostą sprawę, mianowicie o prawo do głosu. Oczywiście regulamin nie zabrania nikomu uczestniczenia w pracach innej komisji, natomiast w takiej sytuacji prawo głosu będą mieli jedynie członkowie Komisji Przekształceń Własnościowych. Przypominam, że nie w tym celu, i w związku z tym, jakby nie te osoby wobec tak szerokiego zakresu zagadnień uczestniczą w pracach Komisji Przekształceń Własnościowych. Sprawa jest naprawdę dużo szersza, naprawdę bardzo poważna i w związku z tym uważam, że jeśli to grono zostanie rozszerzone to również musi być rozszerzone z prawem głosu. I może być tak, że oczywiście obie komisje wydelegują te osoby, które merytorycznie zainteresowane są w pracach nad tym tematem, ale z prawem głosu, bo inaczej, uważam, to nie ma sensu. A mam już praktykę właśnie jak się niektóre sprawy z powodu niezrozumienia później odbywały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, o ile rozumiem, sytuacja jest taka, że wszyscy posłowie będą uczestniczyć we wszystkich komisjach bez prawa głosu, jeśli natomiast decyzją Wysokiej Izby będzie zawarowany udział przedstawicieli innych komisji, będą to równoprawni członkowie komisji z prawem głosu. Czy to pana posła zadowala.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Dyner: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze w tej sprawie chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, proponuję aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych do Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Ustawodawczej z udziałem przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do punktu 9 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#OlgaKrzyżanowska">1) Prawo o notariacie (druk nr 633);</u>
          <u xml:id="u-264.8" who="#OlgaKrzyżanowska">2) przepisy wprowadzające ustawę Prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (druk nr 634).</u>
          <u xml:id="u-264.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra sprawiedliwości pana Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#AleksanderBentkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zanim przejdę do samego omówienia ustawy, chciałem krótko ustosunkować się do wypowiedzi pana posła Szymanderskiego. Powiedział on mianowicie, że nie może zaakceptować faktu, żeby po roku pracy rządu wywodzącego się z „Solidarności” takie osoby jak Zarakowski ciągle były na wolności. Nie wiem po co są potrzebne tak demagogiczne stwierdzenia. Pan poseł powinien wiedzieć, że postępowanie może być wszczęte wtedy, kiedy istnieją odpowiednie podstawy prawne, odpowiednie przepisy. Oświadczam, takich przepisów ciągle jeszcze nie ma i postępowania w tych sprawach wszcząć nie można. A jednocześnie dodam, że resort sprawiedliwości jeszcze w lipcu, raczej w czerwcu, złożył projekt stosownej ustawy, i od tego czasu ta ustawa jest opracowywana przez komisje sejmowe. Tyle tytułem wstępu.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#AleksanderBentkowski">Przechodzę teraz do ustawy o notariacie. Budowa demokratycznej struktury państwa prawnego wymaga zmian nie tylko w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości i prokuratury, które już zostały w tym roku wprowadzone, ale też gruntownych zmian organów zabezpieczających stronę prawną obrotu cywilnego. Dotyczy to notariatu, którego propozycje przebudowy zawierają przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw: Prawo o notariacie oraz przepisy wprowadzające to prawo. Konieczne jest tytułem wprowadzenia podkreślenie, że zawód notariusza należy do jednego z najstarszych zawodów prawniczych, a jego tradycji należy szukać w czasach starożytnych. W tradycji polskiej notariusze pojawiają się w źródłach po raz pierwszy już w XII w i wchodzą w skład kancelarii książęcej wystawiającej początkowo dokumenty monarsze, a w późniejszych wiekach dokumenty potwierdzające dokonanie czynności prawnej dotyczącej obrotu nieruchomościami. Osoba notariusza nieobca jest również w literaturze i sztuce, w których jego postać nacechowana powagą i spokojem jest symbolem bezpieczeństwa i wiarygodności.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#AleksanderBentkowski">Z punktu widzenia prawnego notariusz jest przede wszystkim gwarantem bezpieczeństwa prawnego, a czynność notarialna ma moc publicznej wiarygodności, że sporządzona została zgodnie z prawem. Stąd nasze wielkie przywiązanie do notariatu jako instytucji zaufania publicznego.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#AleksanderBentkowski">W Polsce XX wieku o zunifikowanym systemie prawnym regulującym instytucje notariatu jako całości możemy mówić od 1933 r., kiedy to wydane zostało w dniu 27 października rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej Prawo o notariacie. Rozporządzenie to obowiązywało również i po II wojnie światowej, chociaż prawa notariuszy zostały w istotny sposób ograniczone dwoma dekretami w 1946 r. Podstawową zasadą przyjętą w prawie o notariacie w 1933 r., do której powraca przedstawiony obecnie projekt, była pozycja notariusza jako osoby wykonującej wolny zawód w prowadzonej przez siebie kancelarii. Dokonywane przez niego czynności miały jednak charakter publiczny. Personel administracyjny notariusza również nie należał do kategorii pracowników państwowych. Byli to pracownicy zatrudnieni na koszt, ryzyko i odpowiedzialność swego pracodawcy — notariusza. Odpowiednio do tej zasady ukształtowana została struktura samorządu notariatu, którą stanowiły izby notarialne, mające osobowość prawną i działające w siedzibie każdego sądu apelacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-265.4" who="#AleksanderBentkowski">Z dniem 1 stycznia 1952 r. upaństwowiono notariat według wzorców obecnie obcych polskiej tradycji. Notariusze stali się funkcjonariuszami państwowymi, mianowanymi i zwalnianymi przez ministra sprawiedliwości, który sprawował nadzór nad działalnością notariatu, zorganizowanego w państwowe biura notarialne. Notariat stał się więc instytucją państwową pozbawioną samorządu zawodowego, izby notarialne bowiem zostały zniesione, a ich majątek przeszedł na własność skarbu państwa. W takiej postaci z pewnymi późniejszymi modyfikacjami notariat działał bez mała 40 lat.</u>
          <u xml:id="u-265.5" who="#AleksanderBentkowski">Potrzebę pilnego wypracowania nowego modelu notariatu dostrzegło środowisko samych notariuszy już w 1980 r., kiedy to zryw społeczeństwa i powstanie „Solidarności” stwarzało, przynajmniej tak się wówczas wydawało, wielką szansę dla szerokich reform. Resort sprawiedliwości w tym czasie jednak nie chciał dostrzec tego problemu, a notariuszy działających w tzw. poznańskiej grupie inicjatywnej spotkały liczne szykany. Następne lata dowiodły jednak ponad wszelką wątpliwość, że państwowy notariat nie jest w stanie sprostać stale rosnącym zadaniom w zakresie zapotrzebowania na usługi notarialne. Stąd też nieustanna krytyka pod adresem wielu biur notarialnych z powodu wydłużania terminu sporządzania aktów notarialnych.</u>
          <u xml:id="u-265.6" who="#AleksanderBentkowski">Odczuwali to dotkliwie zwłaszcza rolnicy, napotykający trudności w miarę szybkim sporządzaniu umów o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy. Trudności powstawały również w wykonywaniu przez państwowe biura notarialne nowych zadań zwłaszcza w sferze tworzenia i funkcjonowania spółek handlowych.</u>
          <u xml:id="u-265.7" who="#AleksanderBentkowski">Wiosną 1989 r. uchwalone zostało wprawdzie nowe prawo o notariacie, ale nie wprowadziło ono istotniejszych zmian w strukturze notariatu. Ustawa ta obowiązuje do dnia dzisiejszego. Jednak w wyniku utrzymania państwowego charakteru notariatu jest on wtłoczony w ciasny gorset przepisów, zwłaszcza finansowych. Nie rokuje to nadziei, aby w najbliższym czasie w sposób zasadniczy mogła poprawić się obsługa interesantów w zakresie czynności sporządzanych przez notariuszy.</u>
          <u xml:id="u-265.8" who="#AleksanderBentkowski">Obecnego stanu rzeczy nie może również radykalnie poprawić tworzenie indywidualnych, co nie oznacza prywatnych kancelarii. Jest ich aktualnie 90. Niezbędne są więc stanowcze zmiany i takie proponuje rząd przedstawiając wzmiankowane na wstępie dwa projekty ustaw.</u>
          <u xml:id="u-265.9" who="#AleksanderBentkowski">Zachodzące w Polsce w szybkim tempie zmiany gospodarcze wymagają takiego ukształtowania notariatu, który zapewni maksymalnie szybki obrót cywilnoprawny. Projekt ustawy Prawo o notariacie, nawiązując do regulacji przedwojennej, wprowadza rozwiązanie polegające na całkowitym odejściu od państwowych biur notarialnych i ich oddziałów oraz od indywidualnych kancelarii notarialnych i wprowadzenie prywatnego notariatu, którego model polegałby na wykonywaniu czynności notarialnych przez notariuszy, zorganizowanej przez ich kancelarie notarialne. Każdy notariusz będzie więc działał na własny rachunek. Przewiduje się, że księgi wieczyste, prowadzone obecnie przez państwowe biura notarialne, jak również czynności w postępowaniu wieczysto-księgowym i w sprawach spadkowych zostaną przekazane sądom rejonowym. Są to bowiem czynności o charakterze orzeczniczym i powinny być wykonywane wyłącznie przez sądy.</u>
          <u xml:id="u-265.10" who="#AleksanderBentkowski">Oparcie całej obsługi w zakresie czynności notarialnych wyłącznie na prywatnych kancelariach notarialnych spowoduje utratę przez notariusza statusu państwowego. Nadal jednak będzie on osobą zaufania publicznego i będzie korzystał przy dokonywaniu czynności notarialnych z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.</u>
          <u xml:id="u-265.11" who="#AleksanderBentkowski">Odmiennie niż dotychczas kształtować się będą też zasady wynagradzania notariuszy. W projekcie proponuje się, aby wysokość wynagrodzenia notariusza określała umowa zawarta z osobą dokonującą czynności notarialnej w granicach ustalonych przez ministra sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem finansów.</u>
          <u xml:id="u-265.12" who="#AleksanderBentkowski">W odniesieniu do odpowiedzialności za szkodę, jaka może być wyrządzona przez notariusza przy pełnieniu obowiązków, przyjęto zasadę, że odpowiedzialność tę będzie ponosił notariusz na zasadach określonych w kodeksie cywilnym z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest on zobowiązany przy wykonywaniu tych czynności. Powinno to zabezpieczyć maksymalnie interesy stron czynności notarialnych.</u>
          <u xml:id="u-265.13" who="#AleksanderBentkowski">Generalnie należy stwierdzić, że projekt ustawy kreuje wolny zawód notariusza zbliżając notariat do modelu zachodnioeuropejskiego. Projekt wprowadza również nowe rozwiązania dotyczące samorządu zawodowego notariuszy przy podstawowym założeniu, aby był to samorząd silny i niezależny. Stąd też izbie notarialnej i Krajowej Radzie Notarialnej proponuje się nadal osobowość prawną oraz całkowite uniezależnienie od prezesa sądu.</u>
          <u xml:id="u-265.14" who="#AleksanderBentkowski">Kompetencje organów samorządu są szerokie. Niemniej jednak ze względu na to, że notariusz jest osobą zaufania publicznego, przewiduje się, że minister sprawiedliwości będzie powoływał i odwoływał notariuszy, wyznaczał im siedziby kancelarii notarialnych oraz sprawował zwierzchni nadzór nad działalnością notariuszy i organami samorządu notarialnego. Jednakże przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz będzie niezależny, będzie podlegał jedynie ustawie.</u>
          <u xml:id="u-265.15" who="#AleksanderBentkowski">Do dalszych ważniejszych zmian proponowanych w projekcie ustawy należy zaliczyć: przyjmowanie kandydatów na aplikację notarialną w drodze konkursu, wprowadzenie instytucji zastępcy notariusza, którym może być asesor notarialny uprawniony do wykonywania czynności notarialnych, a także emerytowany notariusz.</u>
          <u xml:id="u-265.16" who="#AleksanderBentkowski">Wysoka Izbo! Tak ważna reforma notariatu nie może się odbyć bez pewnego okresu przejściowego. W czasie jej realizacji niezbędne jest zagwarantowanie możliwości niezakłóconego wykonywania czynności notarialnej. Stąd przedłożony Wysokiej Izbie drugi projekt ustawy, zawierający przepisy wprowadzające, przewiduje, że zniesienie państwowych biur notarialnych i wprowadzenie jednolitego modelu prywatnego notariatu będzie następowało stopniowo, nie dłużej jednak niż w ciągu 3 lat.</u>
          <u xml:id="u-265.17" who="#AleksanderBentkowski">W projekcie tej ustawy zamieszczone zostały odpowiednie regulacje dotyczące przechodzenia notariuszy z państwowych biur notarialnych do prywatnych kancelarii w taki sposób, aby w okresie kształtowania się nowego modelu notariatu optymalnie zabezpieczyć obrót prawny. Dlatego też przewiduje się możliwość działania w okresie przejściowym zarówno dotychczasowych biur notarialnych, jak i prywatnych kancelarii.</u>
          <u xml:id="u-265.18" who="#AleksanderBentkowski">Projekt zawiera też szczegółowe przepisy zabezpieczające interesy notariuszy i innych pracowników państwowych biur notarialnych, którzy nie skorzystają z możliwości przejścia do prywatnych kancelarii. Podstawowe założenia tych rozwiązań zostały oparte na przepisach Kodeksu pracy, ustawie o pracownikach urzędów państwowych oraz na przepisach dotyczących likwidacji zakładów pracy. Wobec tego, że dokonywane obecnie przez biura notarialne czynności o charakterze orzeczniczym w postępowaniu wieczysto-księgowym i w niektórych sprawach spadkowych zostaną przekazane sądom rejonowym, projekt ustawy wprowadza odpowiednie zmiany w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Wprowadzenie tej zmiany wymaga również stosownego czasu, w którym sądy rejonowe przygotują się do przyjęcia kolejnych nowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-265.19" who="#AleksanderBentkowski">Wysoki Sejmie! Obecnie obowiązujące w stanie prawnym państwowe biura notarialne, wykonujące czynności notarialne i prowadzące księgi wieczyste, pobierają opłaty notarialne i sądowe, które stanowią dochody budżetu. Z budżetu natomiast są pokrywane wszystkie wydatki związane z funkcjonowaniem państwowych biur notarialnych, w tym wydatki rzeczowe oraz wynagrodzenia notariuszy i innych pracowników zatrudnionych w państwowych biurach notarialnych. Dochody z opłat notarialnych równoważą wydatki ponoszone na państwowe biura notarialne, a w niektórych okresach dochody te przewyższają wydatki. Przyjęta natomiast w projekcie zmiana organizacyjna polegająca na powierzeniu wykonywania czynności notarialnych notariuszom prowadzącym kancelarie notarialne powierza prowadzenie ksiąg wieczystych bezpośrednio sądom rejonowym. Pociąga to za sobą zmiany ekonomiczno-finansowe w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-265.20" who="#AleksanderBentkowski">Budżet państwa nie będzie ponosił żadnych wydatków na prywatne kancelarie notarialne. Równocześnie jednak zostaną zniesione opłaty notarialne stanowiące dochód budżetu. W ich miejsce projekt przewiduje wprowadzenie wynagrodzenia za czynności notarialne przypadające notariuszowi prowadzącemu kancelarię. Z tego wynagrodzenia notariusz będzie ponosił wszystkie koszty prowadzenia kancelarii, w tym także związane z zatrudnieniem pracowników kancelarii, oraz uiszczał stosowny podatek. Oznacza to, że budżet nie ponosząc żadnych wydatków na kancelarie notarialne będzie uzyskiwał dochody z tytułu podatku, do którego uiszczenia będą zobowiązani ustawowo notariusze, a także od wynagrodzeń wypłacanych przez notariuszy swym pracownikom. Wydatki związane z prowadzeniem przez sąd ksiąg wieczystych zostaną zrównoważone przez opłaty sądowe pobierane w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-265.21" who="#AleksanderBentkowski">W okresie przejściowym, który będzie charakteryzował się sukcesywnym znoszeniem państwowych biur notarialnych — liczba ich będzie systematycznie maleć aż do całkowitego jej zniesienia — oraz sukcesywnym tworzeniem kancelarii notarialnych, zakłada się funkcjonowanie na dotychczasowych zasadach ekonomiczno-finansowych w odniesieniu do państwowych biur notarialnych oraz na nowych zasadach ekonomiczno-finansowych w odniesieniu do nowo tworzonych prywatnych kancelarii notarialnych. Zakłada się, że w tym okresie dochody i wydatki budżetowe państwa będą zrównoważone.</u>
          <u xml:id="u-265.22" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pozwoliłem sobie przedstawić tylko najważniejsze zagadnienia objęte projektowanymi ustawami, nie trzeba bowiem, jak sądzę, szczegółowo przekonywać o potrzebie dokonania projektowanych zmian modelu polskiego notariatu. Mam nadzieję, że Wysoka Izba przychylnie odniesie się do przedstawionych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-265.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest trzech mówców.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Emilię Pogonowską-Juchę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Włodzimierza Krajewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Przedstawione w pierwszym czytaniu projekty ustaw Prawo o notariacie oraz przepisy wprowadzające ustawę prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych stanowią logiczną konsekwencję zmian, które od kilkunastu miesięcy dokonują się w naszym kraju. Trwa proces przebudowy systemu ekonomicznego, który przywraca rangę wielu instytucjom prawa cywilnego, a prawo własności — podstawowe prawo ekonomiczne, gwarant wolności i niezależności jednostki — sytuuje w hierarchii dóbr cenionych najwyżej.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Sejm obecnej kadencji swoją działalnością legislacyjną pracowicie toruje drogę dokonującym się przemianom, czego dobitnym dowodem są podejmowane przez nas m. in. takie rozwiązania ustawowe, jak zmiany w Kodeksie cywilnym, w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości czy w aktach prawnych związanych z prywatyzacją.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Omawiane w dniu dzisiejszym projekty rozwiązań ustawowych mają na celu wzmocnienie obrotu cywilnoprawnego, charakteryzującego gospodarkę rynkową, poprzez maksymalne zabezpieczenie interesów stron uczestniczących w tym obrocie i eliminację dotychczasowych barier, głównie organizacyjnych, utrudniających i opóźniających ten obrót. Te względy decydują o konieczności i zasadności udzielenia poparcia proponowanym rozwiązaniom. Sądzę, że Wysoka Izba te projekty ustaw, dotyczące zasad funkcjonowania notariatów, tak właśnie oceni, a po dyskusji w odpowiednich komisjach i rozważeniu zgłoszonych dziś uwag ostatecznie zaakceptuje.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pragnę zauważyć, że lektura obu tych projektów ustaw prowadzi — co z satysfakcją podkreślam — do wniosku, ze zostały one opracowane starannie tak od strony rozwiązań merytorycznych, jak i techniki legislacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Nie mogę jednak przemilczeć faktu, że interesanci notariatu zmian w jego funkcjonowaniu oczekiwali już od dłuższego czasu, ponieważ wobec znacznego ożywienia obrotu cywilnoprawnego w państwowych biurach notarialnych powstały zatory w załatwieniu spraw, co stało się źródłem niezadowolenia osób oczekujących w wielotygodniowych nieraz kolejkach na załatwienie konkretnych czynności. Do grupy tych osób należą m. in. rolnicy, którym Sejm tej kadencji na mocy art. 8 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o niektórych warunkach kontynuowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin przedłużył do końca bieżącego roku możliwość przekazania w drodze umowy notarialnej gospodarstwa w zamian za rentę lub emeryturę. Od kilku tygodni wielu z nich poszukuje możliwości załatwienia tych spraw u notariuszy, lecz wobec ogromnych kolejek w państwowych biurach notarialnych nie wszyscy mają realne szanse na załatwienie w terminie tych tak ważnych dla siebie spraw. Wielu spośród państwa sprawy te znało, jak sądzę, że spotkań i dyżurów poselskich, stąd ze zrozumieniem — jak sądzę — winien spotkać się apel skierowany do Prezydium Sejmu, a obecnie również do Wysokiej Izby, aby prace nad omawianymi projektami ustaw zostały przeprowadzone sprawnie i bez zbędnej zwłoki.</u>
          <u xml:id="u-267.5" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Podkreślając już na wstępie staranne przygotowanie strony merytorycznej obu omawianych projektów, nie mogę nie zwrócić uwagi na treść § 2 i 3 art. 78 projektu ustawy Prawo o notariacie, które to przepisy stanowią swoistą osłonę praw i interesów osób biorących udział w czynnościach notarialnych. Jeśli projekt tej ustawy zostanie przyjęty, powstanie szansa, jeżeli nie na wyeliminowanie, to na pewno na maksymalne ograniczenie przypadków, w których czynności notarialne prowadziły do z pewnością nie zamierzonego pokrzywdzenia osób w nich uczestniczących na skutek niezrozumienia przez nich treści tych J czynności lub nieuwzględnienia w nich takich dopuszczalnych prawnie postanowień, które zabezpieczałyby słuszne interesy uczestników czynności i osób, dla których dana czynność notarialna może spowodować skutki prawne. Wspomniane rozwiązanie w zestawieniu z dyspozycją art. 47 § 1 projektu ustawy Prawo o notariacie, która zobowiązuje notariusza do szczególnej staranności przy wykonywaniu czynności, w istotny sposób wzmacnia gwarancje zabezpieczenia interesów stron czynności dokonanych przy udziale notariusza.</u>
          <u xml:id="u-267.6" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Z punktu widzenia zasad praworządności bardzo istotne rozstrzygnięcie zawierają przepisy art. 80 i 81 projektu ustawy o notariacie, regulują one bowiem wyczerpująco postępowanie w wypadku odmowy czynności notarialnej, eliminując elementy dowolności w postępowaniu notariuszy, które stawały się czasem w praktyce przedmiotem nieporozumień i zbędnych skarg na działalność notariatu. Na tle treści art. 81 § 1 projektu ustawy Prawo o notariacie nasuwa się jednak pytanie: czy rozpoczynając zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej, sąd wojewódzki występuje jako instancja zażaleniowa, w rozumieniu przepisów obowiązującego Kodeksu postępowania cywilnego, czy też jako sąd pierwszej instancji. Wątpliwość tę, nie występującą na tle dotychczasowych rozwiązań, należy usunąć w toku prac nad projektem, aby nie powodować zbędnych rozbieżności przy wykorzystaniu w praktyce tej bardzo ważnej, z punktu widzenia gwarancji praw obywateli, instytucji. Proponuję także, aby w sytuacji, kiedy zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej sam notariusz uzna za słuszne, ustawodawca zwolnił osobę wnoszącą takie zażalenie od opłaty sądowej, przypadającej od takiego środka zaskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-267.7" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wpłynął właśnie do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który podobną zasadę proponuje wprowadzić w odniesieniu do zażaleń na niektóre orzeczenia sądu, będzie zatem sposobność, aby tę propozycję rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-267.8" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Środowisko notariuszy zobowiązało mnie do zgłoszenia uwagi odnoszącej się do art. 11 pkt 2 ustawy o notariacie. Podkreśla się mianowicie to, że zawód notariusza — co tak pięknie uzasadnił, jeżeli chodzi o jego historię — pan minister sprawiedliwości, jest zawodem wymagającym specjalnych prawniczych kwalifikacji i określonej praktyki, co zapewnia dotychczasowy system kształcenia notariuszy.</u>
          <u xml:id="u-267.9" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Tymczasem propozycja zawarta w cytowanym przepisie, dająca możliwość wykonywania zawodu notariusza przez sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych tylko pod warunkiem wykonywania tych zawodów przez okres 3 lat jest, tak twierdzą przedstawiciele notariatu, nie do zaakceptowania. Niezbędne jest obwarowanie tej możliwości wykazaniem się odpowiednią praktyką i egzaminem kwalifikacyjnym. Przyjmując to rozwiązanie, które proponuje się w projekcie ustawy Prawo o notariacie bez zastrzeżeń, bardzo łatwo możemy doprowadzić do zaprzepaszczenia celów przeprowadzanej reformy, a mianowicie, do odejścia dużej części notariuszy bardzo dobrze wykonujących swe obowiązki, lecz słabych ekonomicznie, nie dysponujących środkami na otworzenie prywatnych kancelarii i podejmowania się prowadzenia takich kancelarii przez osoby nie przygotowane lub nienależycie przygotowane do wykonywania obowiązków notariusza. Grozi to brakiem stabilizacji w obsłudze ludności — może wystąpić zjawisko likwidacji prywatnych kancelarii — oraz zakłóceniami w obrocie cywilnoprawnym, a tego przecież projektodawca i ustawodawca chciałby z pewnością uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-267.10" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Środowiska notariuszy zgłaszają również inne uwagi do omawianych projektów ustaw i stąd, niezależnie od obowiązku posłów przekazania wszystkich tych zastrzeżeń w toku prac komisji sejmowych, wnoszę, aby w pracach tych komisji wzięli udział przedstawiciele notariuszy zarówno z dużych ośrodków, jak i z tzw. prowincji z uwagi na bardzo zróżnicowane warunki wykonywania tego zawodu i związane z tym propozycje nowych udoskonalonych rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-267.11" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Panie i Panowie Posłowie! Popierając rozwiązania obu projektów ustaw dotyczących funkcjonowania notariatu — a pragnę nadmienić, że m. in. wniosek o przeprowadzenie zasadniczych zmian w tym zakresie zgłaszałam z tej trybuny już w toku prac nad obecnie obowiązującą ustawą o notariacie — wnoszę o nadanie tym projektom dalszego biegu przewidzianego w obowiązującym regulaminie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-267.12" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Nie mogę jednak na zakończenie nie zwrócić państwa uwagi na fakt, że sprawne działanie notariatu uzależnione jest nie tylko od rozważnej reorganizacji i właściwej pracy notariuszy, pracowników kancelarii notarialnych oraz sądów rejonowych, do których z mocy ustawy powrócą dokumenty określone jako urządzenia wieczysto-księgowe. Notariusz, wykonując swoje obowiązki, zmuszony jest żądać od strony szeregu dokumentów wydawanych przede wszystkim przez służby geodezyjne, izby skarbowe, organy administracji rządowej i samorządowej. Od sprawnego działania tych służb uzależnione jest ostateczne załatwienie przeważającej ilości spraw obywateli w kancelariach notarialnych.</u>
          <u xml:id="u-267.13" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Kontakty poselskie w terenie dostarczają wielu przykładów na to, że finał sprawy u notariusza poprzedza jeszcze często swoista droga przez mękę, której, niestety, nie udało się dotychczas w znaczący sposób skrócić czy ograniczyć. Świadomość tej sytuacji musi nam towarzyszyć w żmudnym procesie porządkowania otaczającej nas rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-267.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Krajewskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#WłodzimierzKrajewski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Dokonywany w naszym kraju system przewartościowań ekonomicznych wymaga usprawnienia funkcjonowania instytucji prawnych, które te przemiany będą akceptowały, rejestrowały i prawnie sankcjonowały. Taką instytucją jest notariat, którego podstawy prawne chcemy dzisiaj nakreślić i usankcjonować. Prawidłowo funkcjonujący notariat to gwarancja prawnej rejestracji zmian własnościowych już dokonywanych, a także tych, które nastąpią.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#WłodzimierzKrajewski">Do przedłożonego projektu ustawy o notariacie pragnę zgłosić kilka uwag merytorycznych z prośbą o ich rozpatrzenie podczas dalszych prac nad projektem ustawy. Proponuję, aby kancelarie notarialne, prowadzone przez poszczególnych notariuszy, mogły w sposób właściwy spełniać swoją rolę, do której są powołane, tzn. obsługę prawną interesantów m. in. w zakresie obrotu nieruchomościami, aby mogły świadczyć swoje usługi w najbardziej dogodnych dla klientów godzinach, nie przerywając swojej pracy w przypadkach czynności wyjazdowych, jak np. wyjazdu do chorych w celu sporządzania testamentów, zgromadzenia wspólników, choroby lub urlopu notariusza, czy w innych nieprzewidzianych wypadkach.</u>
          <u xml:id="u-269.2" who="#WłodzimierzKrajewski">Ażeby sprostać tak postawionym zadaniom, proponuję powołać instytucję zastępcy notariusza, który wykonywałby te wszystkie czynności, jakie wykonuje notariusz w ramach prowadzonej przez niego kancelarii. Przywrócenie instytucji zastępcy notariusza stanowiłoby nie tylko powrót do sprawdzonych wzorów przedwojennego notariatu, ale gwarantowałoby fachową obsługę klienta. Osoby powołane do pełnienia tych funkcji rekrutowałyby się z grona asesorów notarialnych, a zatem osób, które w świetle obowiązujących przepisów samodzielnie dokonują wszystkich czynności notarialnych, jako pełniący obowiązki notariusze.</u>
          <u xml:id="u-269.3" who="#WłodzimierzKrajewski">Proponuję również aby notariusz miał możliwość powoływania stałych, jak i czasowych zastępców. Stali zastępcy dokonywaliby czynności notarialnych na równi z notariuszem w ramach prowadzonej przez niego kancelarii.</u>
          <u xml:id="u-269.4" who="#WłodzimierzKrajewski">Wprowadzenie instytucji stałego zastępcy notariusza ułatwi pracę kancelarii, zapewniając jej stałą obsługę interesantów, zwłaszcza że projekt ustawy przewiduje możliwość dokonywania czynności notarialnych poza kancelarią.</u>
          <u xml:id="u-269.5" who="#WłodzimierzKrajewski">W świetle obowiązujących przepisów finansowych i kodeksu pracy, notariusz ponosi pełną odpowiedzialność finansową w ramach swojego zakresu działania. Notariusz jest płatnikiem podatków i opłat skarbowych, przez co należy rozumieć, że oblicza, pobiera i wpłaca na właściwe konto wymienione należności, dokonując przelewów na rachunki bankowe, urzędów skarbowych i sądów pobranych należności, tzn. opłaty skarbowej, sądowej oraz podatków. Notariusz będzie ponosił wysokie koszty tych przelewów ze środków własnych kancelarii. Proponuję zatem, ażeby za ponoszone ryzyko codziennego obracania i odprowadzania tych kwot przysługiwała mu prowizja taka, jaką mają zapewnioną np. komornicy.</u>
          <u xml:id="u-269.6" who="#WłodzimierzKrajewski">Proponuję także zmianę art. 9, która polegałaby na przeniesieniu ciężaru odpowiedzialności w zakresie powoływania, odwoływania i wyznaczania siedzib nowych kancelarii notarialnych z Ministerstwa Sprawiedliwości na organy samorządowe notariatu. W świetle zmian, które dokonały się w Polsce, wzmocnienie roli samorządu notarialnego daje gwarancję właściwego doboru kadry fachowej, która — o czym nie można zapominać — stać będzie na straży nie tylko interesów poszczególnych klientów, ale również państwa w zakresie gospodarki gruntami, przekształceń własnościowych oraz inwentaryzacji mienia gminnego i skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-269.7" who="#WłodzimierzKrajewski">Argumentem przemawiającym za przyjęciem proponowanego rozwiązania jest deklaracja Europejskiej Unii Notariatu Łacińskiego przyjęcia Polski w poczet jej członków jako pierwszego kraju z Europy środkowo-wschodniej pod warunkiem całkowitej prywatyzacji notariatu i wzmocnienia jego organów samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-269.8" who="#WłodzimierzKrajewski">Proponuję także uzupełnienie pkt 2 art. 11 stwierdzeniem, iż „złożyli egzamin w zakresie wykonywania czynności notarialnych”, co ma być wyrazem troski notariuszy, aby ich interesanci byli przeświadczeni, że dokonując jakiejś czynności u osoby zaufania publicznego, jaką jest notariat i notariusz dokonywali jej w sposób ważny i niewzruszalny.</u>
          <u xml:id="u-269.9" who="#WłodzimierzKrajewski">Każdy zawód prawniczy powołany jest do pełnienia ściśle określonych zadań, z czym wiąże się jego specyfika. Możliwość wykonywania zawodu notariusza przez np. prokuratora lub sędziego karnego bez uprzedniego przekonania się przez radę właściwej izby notarialnej o posiadanych przez niego kwalifikacjach i przydatności do zawodu stanowi zagrożenie bezpieczeństwa obrotu, co godzi w interes stron, skarbu państwa, a co za tym idzie przyczynia się do obniżenia rangi i zaufania do zawodu notariusza.</u>
          <u xml:id="u-269.10" who="#WłodzimierzKrajewski">Specyfika zawodu notariusza polega na tym, że czuwa on nad słusznymi interesami stron jako osoba bezstronna, podlegająca jedynie ustawie i w tej roli nie może on być zastąpiony przez czynnego adwokata, który z racji swojego zawodu ma obowiązek strzec interesów jego klienta, za co pobiera stosowne wynagrodzenie.</u>
          <u xml:id="u-269.11" who="#WłodzimierzKrajewski">A zatem wydaje się słuszne wprowadzenie wymogu składania egzaminu w zakresie wykonywania czynności notarialnych, który nie jest jednoznaczny z egzaminem notarialnym składanym przez aplikantów notarialnych po odbyciu 2-letniej aplikacji, a ma jedynie na celu sprawdzenie przez radę właściwej izby notarialnej kwalifikacji zawodowych przyszłych notariuszy.</u>
          <u xml:id="u-269.12" who="#WłodzimierzKrajewski">Nadmienić poza tym warto, że jedynie akty notarialne sporządzane przez notariuszy, którzy nie łączą uprawnień notarialnych z innymi zawodami prawniczymi, uznawane są i podlegają egzekucji na równi z aktami notarialnymi sporządzanymi w krajach EWG zgodnie z tzw. porozumieniem brukselskim.</u>
          <u xml:id="u-269.13" who="#WłodzimierzKrajewski">Proponuję również uzupełnienie przepisu art. 15 o stwierdzenie, że odwołanie notariusza następuje na wniosek właściwej rady izby notarialnej, co jest wynikiem dążenia do wzmocnienia roli organów samorządowych polskiego notariatu. Ten sam argument służy za podstawowe zmiany art. 34 poprzez uzupełnienie go pkt. 8 oraz art. 43 gdyż tryb wykonywania nadzoru powinien być uzgadniany z Krajową Radą Notarialną.</u>
          <u xml:id="u-269.14" who="#WłodzimierzKrajewski">Wysoka Izbo! Przedstawiłem niektóre uwagi do proponowanych projektów ustaw. Szczegółowe propozycje moje oraz kolegium notariuszy Państwowego Biura Notarialnego w Warszawie pozwalam sobie przesłać na piśmie do komisji problemowej z prośbą o ich uwzględnienie.</u>
          <u xml:id="u-269.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#AdamZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Należę do pokolenia, które miało zaszczyt znać wielu przedstawicieli notariatu z czasów świetności tej instytucji, wspaniałych prawników, rzetelnych i godnych ludzi, czasem nawet i oryginałów, jak dr Stefan Brejer, który tak ukochał „Pana Tadeusza”, że postanowił przy pomocy warsztatu współczesnego prawnika rozstrzygnąć wreszcie spór Horeszków z Soplicami i napisał na ten temat bardzo piękną książkę.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#AdamZieliński">Notariat to była kiedyś jedna z pereł w koronie zawodów prawniczych, z czasem straciła tę pozycję. Nie wiem, czy dzisiaj ktoś jeszcze pamięta, że w okresie dawnej Polski notariuszem mógł być tylko szlachcic posesjonat. Chodziło o to, że był to zawód, który miał się cieszyć zaufaniem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#AdamZieliński">Ten notariat kurczył się dlaczego, że: po pierwsze, skurczyła się baza działalności notariatu, jaką były stosunki własnościowe, własność prywatna, w ogóle zamożność społeczeństwa; po drugie, że został upaństwowiony i nie przejął żadnych chyba dobrych cech instytucji państwowej, natomiast przejął wszystkie cechy złe; i po trzecie, że postawiono przed notariatem zadanie ochrony praw niesłychanie restryktywnych i bardzo sfiskalizowanych. Zmienia się dzisiaj stosunki własnościowe, powstaje zatem jakby nowa rzeczywistość, w której notariat będzie działał. Zmienia się prawo, choć muszę powiedzieć, że kiedy słucham przedstawicieli Ministerstwa Finansów, to nie jestem pewien, czy do końca pozbyliśmy się pewnej chęci do fiskalizacji życia. Ta ustawa ma wprowadzić prywatyzację notariatu.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#AdamZieliński">Otóż nie ukrywam, proszę państwa, że na tle tej ustawy mam pewne wątpliwości. Mamy już za sobą pewne doświadczenia prywatyzacyjne i one, najogólniej biorąc, dadzą się sprowadzić do takiej konstatacji, że łatwo się upaństwawia, natomiast trudno się z powrotem prywatyzuje.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#AdamZieliński">Otóż już właściwie rok temu, kiedy przyjęto nowe prawo o notariacie, stworzono jakby pewne podstawy do tego, żeby zaczął się notariat prywatyzować. I to po prostu nie zagrało. Uważam, że musi nastąpić bardzo znaczne, że tak, powiem, zaangażowanie się resortu sprawiedliwości w udzielenie pomocy w prywatyzacji notariatu. Dzisiaj nie ma lokali, nie ma żadnych możliwości do tego, żeby stworzyć czy odtworzyć prywatne kancelarie notarialne. Dzisiaj istnieje też pewne niebezpieczeństwo, że ta prywatyzacja notariatu może okazać się zabiegiem chaotycznym i pozbawi obywateli ochrony, jaką notariat powinien udzielać.</u>
          <u xml:id="u-271.5" who="#AdamZieliński">Uważam w związku z tym, że w toku prac komisji sejmowych bardzo wielką wagę należy poświęcić przepisom wprowadzającym tę ustawę — koncepcji prywatyzacji notariatu. Co zaś oznaczać może złe rozwiązanie całej tej sprawy, to chcę powiedzieć tylko tyle, że uchwaliliśmy tu wyśmienitą ustawę samorządową, uchwaliliśmy tu doskonałą nowelizację przepisów o gospodarce gruntami i wszystko to są dokumenty, które można często wieszać na ścianie z tego powodu, że właśnie nie uporządkowany stan własności powoduje, że nie można ich zastosować w praktyce. Okazuje się bowiem, że nie bardzo wiadomo, kto jest właścicielem jakiego mienia. Tworzymy różnego rodzaju roszczenia, gwarancje dla obywateli i następnie okazuje się, że np. wojewodowie czy prezydenci miast powiadają: dopóki nie zostanie to wszystko wyjaśnione, to wstrzymujemy działalność.</u>
          <u xml:id="u-271.6" who="#AdamZieliński">Myślę po prostu, że słowo, które parlament wypowiada powinno być słowem, które ma ważyć. Otóż słowo, które wypowiada parlament na temat przekształceń własnościowych będzie ważyło dopiero wtedy, gdy rzeczywiście uda nam się zreorganizować notariat, sprywatyzować go w taki sposób, żeby służył on interesowi społecznemu.</u>
          <u xml:id="u-271.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista zgłoszonych mówców została wyczerpana. Czy jeszcze ktoś z państwa chciał zabrać głos? Czy pan minister?</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#AleksanderBentkowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Krótko odpowiadając na postawione tutaj nie tyle zarzuty, co propozycje zmian — w całości przyjmuję do wiadomości. Jestem przekonany, że te drobne uchybienia czy drobne poprawki będzie można wnieść w czasie prac. Ale już teraz chciałbym powiedzieć, że pani poseł wspomina tutaj o problemie, czy jest to dwuinstancyjność czy jednoinstancyjność. A więc naniesiono taką nieznaczną poprawkę do tej ustawy, mianowicie, wykreślono końcówkę zdania w art. 52 § 1 dotychczasowej ustawy, który stwierdzał, że postępowanie kończy się na tej jednej instancji. Usunięcie tej końcówki zdania powoduje, że jest już teraz dopuszczalność drugiej instancji, więc jest normalny tok zaskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#AleksanderBentkowski">Pani poseł Jucha i pan poseł Krajewski wyrażają obawy, że do notariatu może trafić wiele osób niekompetentnych. Proszę państwa, to jest charakterystyczne, w zależności o jakim zawodzie prawniczym mówimy, to stwierdzamy, że ten zawód powinien być zawodem zamkniętym. Jak mówimy o adwokatach, to tylko i wyłącznie adwokaci, jak radcowie, to tylko radcowie, jak sędziowie, to absolutnie nikt więcej, bo się nikt na tym prawie nie zna. A wychodzę z założenia, że powinien być jednak przepływ między zawodami prawniczymi, nie powinno się ograniczać tylko i wyłącznie do danych zawodów. Nie jestem przekonany, czy dobry sędzia cywilista nie będzie również dobrym notariuszem. Uważam, że studia prawnicze, aplikacja, stwarzają podstawy przygotowania wystarczające do uprawiania każdego zawodu prawniczego i tutaj nie można stwarzać bardzo rygorystycznych barier.</u>
          <u xml:id="u-273.2" who="#AleksanderBentkowski">Podniesiony przez pana posła Zielińskiego, posła Krajewskiego, jak i panią poseł Juchę problem, mówiący o trudnościach tworzenia nowych kancelarii, podzielam i dlatego też resort przewidział pewne udogodnienia w tym zakresie. Nowe kancelarie mogą być instalowane albo urządzane na razie w lokalach sądowych, które przecież dotychczas zajmują, jak również mogą nabywać ruchomości znajdujące się w tych lokalach. Pamiętamy, że kiedyś korporacja notariuszy została pozbawiona ruchomości, które przeszły na rzecz skarbu państwa. Rekompensując niejako ten zabór będziemy stwarzać preferencyjne możliwości nabycia tych ruchomości na potrzeby kancelarii prywatnych. Jest to również przewidziane.</u>
          <u xml:id="u-273.3" who="#AleksanderBentkowski">Propozycja pana posła Krajewskiego, ażeby czynności związane z pobieraniem podatków również były wynagradzane — także to przewidzieliśmy, ale zależy to od decyzji pana ministra finansów. Mamy wstępne przyrzeczenie, że te czynności będą również odpłatne, oczywiście nie przez klientów, a przez skarb państwa.</u>
          <u xml:id="u-273.4" who="#AleksanderBentkowski">I na koniec uwaga, ażeby w czasie prac komisji brali udział notariusze, zadbaliśmy więc również i o to. Na moją prośbę notariusze wytypowali już dwóch swoich przedstawicieli, którzy czekają tylko na rozpoczęcie prac komisji nad samą ustawą. Dodam, że resort przygotował wszystkie akty wykonawcze, w sumie 6, które będą przedstawione również komisji pracującej nad ustawą, ażeby kompleksowo można było cały ten problem rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-273.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos. Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje więc skierowanie projektów ustaw: Prawo o notariacie oraz przepisy wprowadzające ustawę Prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych do Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-274.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-274.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-274.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-274.7" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu złożenia oświadczenia zgłosiło się 4 posłów. Proszę bardzo pana posła Lecha Kozaczko o wygłoszenie oświadczenia, a następnie pana posła Irmindo Bochenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#LechKozaczko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 8 listopada wpłynął do Sejmu nowy projekt ustawy o łowiectwie (druk nr 629). Pozwalam sobie zauważyć, że jako inicjatorzy projekt ten podpisali: 16 członków Klubu Poselskiego PSL, w tym 3 członków prezydium klubu oraz 12 członków sejmowej Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#LechKozaczko">Tymczasem projekt ustawy wcześniej opracowany i ogłoszony w organie Polskiego Związku Łowieckiego „Łowiec Polski” jest jeszcze gorszą wersją dotychczasowych uregulowań prawnych, tak uciążliwych dla rolników i leśników i powszechnie w tych środowiskach krytykowany. Pozwolę sobie tutaj przytoczyć fragmenty opinii prawnika na temat tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#LechKozaczko">Po pierwsze, projekt ustawy zupełnie nie uwzględnia zmian stosunków własnościowych. Z tego punktu widzenia jest on całkowicie anachroniczny.</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#LechKozaczko">Po drugie, w projekcie ustawy zwraca uwagę uzurpacja Polskiego Związku Łowieckiego do roli głównego dysponenta w sprawach łowieckich. Projekt ten jest ponadto w jaskrawej sprzeczności z treścią dezyderatu nr 5 Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, uchwalonego na posiedzeniu 7 grudnia 1989 r. i skierowanego do prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-275.4" who="#LechKozaczko">Po doświadczeniach wielu debat sejmowych na temat rolnictwa ze zdziwieniem przyjąłem, że interes Polskiego Związku Łowieckiego u posłów rolników bierze górę nad oczekiwaniami wyborców domagających się gruntownych zmian przepisów w dziedzinie łowiectwa, a na wolę wyborców przecież tak często powoływali się tu w Sejmie posłowie rolnicy członkowie PSL.</u>
          <u xml:id="u-275.5" who="#LechKozaczko">W tej sytuacji jestem zmuszony fakty te podać do publicznej wiadomości również poprzez prasę rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-275.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Irmindo Bochenia z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Adama Babula.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#IrmindoBocheń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie mając możliwości zabrania głosu w dzisiejszej debacie w ramach dyskusji nad budżetem, zmuszony jestem po przeprowadzonej konferencji prasowej w sprawie stref wolnocłowych złożyć oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#IrmindoBocheń">Przez pojęcie strefy uprzywilejowanej ekonomiczne lub specjalnej strefy ekonomicznej najczęściej rozumie się obszar wyodrębniony na terytorium danego państwa, na którym obowiązują inne niż powszechnie obowiązujące przepisy prawne, ekonomiczno-finansowe, podatkowe, gospodarcze itp.</u>
          <u xml:id="u-277.2" who="#IrmindoBocheń">Uprzywilejowanie strefy polega przede wszystkim na stworzeniu dla wszystkich podmiotów podejmujących działalność w danej strefie znacznie korzystniejszych warunków formalnoprawnych i finansowych. Wolne strefy ekonomiczne istnieją obecnie w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo i rozwijających się. W Europie i w Azji jest ich około kilkadziesiąt.</u>
          <u xml:id="u-277.3" who="#IrmindoBocheń">Koncepcja specjalnych stref ekonomicznych powinna być aktywnie wykorzystywana jako jeden z możliwych sposobów przyciągania inwestycji zagranicznych do Polski. Powinna ona służyć stworzeniu infrastruktury sprzyjającej dynamizowaniu wymiany handlowej z zagranicą, rozbudowie przetwórstwa na potrzeby rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu eksportu, jak również tworzeniu nowych miejsc pracy. Niezbędne jest zintensyfikowanie prac przez właściwe ministerstwa, a głównie Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, dla ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii szczegółowych dotyczących koncepcji działania specjalnych stref ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-277.4" who="#IrmindoBocheń">Precyzyjnego ustalenia wymaga w przepisach prawnych przede wszystkim system zwolnień podatkowo-finansowych. Jaskrawym przykładem nonszalancji i niezainteresowania budżetu państwa jest brak reakcji ze strony Ministerstwa Finansów na pisma z dnia 17 września 1990 r. w sprawie utworzenia specjalnej strefy ekonomicznej dla miasta Legnicy, a także na propozycję rozwiązań podatkowych, zwolnień, gwarancji ze strony kapitału francuskiego.</u>
          <u xml:id="u-277.5" who="#IrmindoBocheń">Oferta 500 mln dol. na utworzenie strefy z gwarancją obrotu rocznego w wysokości 8,5 mld dol. i podzielenia się zyskami ze skarbem państwa jest ceną i kwotą niebagatelną. 10 tysięcy ludzi bezrobotnych otrzymuje pracę co pomnożone przez 500 tys. zł zasiłku ministra Kuronia daje rocznie o 60 mld zł mniejsze koszty w ramach budżetu. Na dzień dzisiejszy nie ma przepisów zabraniających utworzenia specjalnej strefy ekonomicznej, jest natomiast opór polityczny z zewnątrz i milczenie wewnątrz kraju.</u>
          <u xml:id="u-277.6" who="#IrmindoBocheń">Pan Köhl i pan Gorbaczow dogadali się nad naszymi głowami i rozdzielili się strefami wpływów ekonomicznych w Europie. Myślę, że my musimy dogadać się właśnie z Francuzami nad głowami Niemców i to jak najszybciej, bo nas uprzedzą i na przykład powstanie specjalna strefa ekonomiczna w Goerlitz, czyli coś w rodzaju wrzoda pod pachą.</u>
          <u xml:id="u-277.7" who="#IrmindoBocheń">Ten wygrywa kto jest pierwszy, dla spóźnionych nie ma miejsca. Hongkong, Hamburg, Triest leży w naszym zasięgu. Musimy tworzyć pomost kapitałowy, technologiczny z niezależnością polityczną i gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-277.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Adama Babula z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a. następnie pana posła Mieczysława Gawła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#AdamBabul">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Składając w czasie poprzedniego posiedzenia Sejmu oświadczenie w sprawie tragicznej sytuacji w Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łapach powiedziałem...</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#AdamBabul">...„Sytuację doskonale zna poseł ziemi białostockiej Jan Beszta-Borowski, który był przy tym”.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#AdamBabul">Pan poseł mieszka w pobliżu Łap i jest to jego okręg wyborczy. Nie spodziewałem się, że pan poseł Beszta-Borowski jest wszystkiemu winien i że przyzna się publicznie do winy, co nastąpiło w dniu wczorajszym.</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali.)</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#AdamBabul">Faktycznie w iście bolszewickim zrywie rolnicy przy pomocy byłego oficera UB, a pod przywództwem wybitnego fachowca w sprawach rolnictwa, rolnika z krwi i kości posła Beszty-Borowskiego doprowadzili do upadku swojej spółdzielni w Łapach. Zaczęto od walki z nomenklaturą, wyrzucenia starego zarządu i postawienia na jego miejscu nowego prezesa — I sekretarza miejsko-gminnego komitetu PZPR w Łapach, dobrego znajomego, że nie powiem kolegę pana posła — towarzysza Kamińskiego, który obecnie przebywa w Ameryce.</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-279.7" who="#AdamBabul">Mam nadzieję, że nie zajmuje się tam reformowaniem mleczarstwa.</u>
          <u xml:id="u-279.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-279.9" who="#AdamBabul">Rada też była nowa, wybrana na — jak się później okazało — walnym zgromadzeniu zaimprowizowanym na przyczepie. Część nowych radnych w ogóle nie była członkami spółdzielni. Zaczęły się nowe rządy. Podwyższono niebotycznie cenę skupu mleka, płacąc ją za zaciągnięte w styczniu i lutym kredyty, produkcja natomiast zalegała w magazynach.</u>
          <u xml:id="u-279.10" who="#AdamBabul">Zrezygnowano w ramach nowej demokracji z wszelkiej kontroli jakości skupowanego mleka. Szybko spółdzielnia popadła w tarapaty finansowe. Otrzymała też znikomą sumę 80 mln zł z funduszu restrukturyzacji mleczarstwa, gdyż kryterium przyznawania pomocy była cena mleka płacona przez mleczarnie, a ta w Łapach w połowie tego roku była jeszcze stosunkowo wysoka. Pan poseł Beszta-Borowski i wtedy nic nie raczył pomóc, obalał bowiem dzielnie komunizm, nie zauważywszy, że już go nie ma,...</u>
          <u xml:id="u-279.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-279.12" who="#AdamBabul">...lub, jak to często robi, opowiadał o swojej walce z komunizmem i nomenklaturą. Dopiero gdy dzieło zniszczenia zostało dokonane i nie było już za co płacić przez 3 miesiące za skupione mleko, gdy rolnicy przestali oddawać mleko, gdy bank cofnął zdolność kredytową i zażądał zwrotu zaciągniętych kredytów, tenże Beszta-Borowski obudził się ze snu o bolszewickiej wolności i zaczął monitować do wszystkich świętych. Zatęsknił też…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo przepraszam, ale są to obrady polskiego Sejmu i jeżeli pan poseł ma zastrzeżenia do drugiego posła, proszę bardzo do Komisji Regulaminowej i Spraw Polskich, natomiast…</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Pani marszałek, proszę nie przerywać, jak tak można! Poseł Beszta-Borowski wczoraj miał swoje oświadczenie w tej sprawie. To nie kabaret.)</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę mi pozwolić skończyć, dobrze? Bardzo proszę, żeby opinie o posłach nie były traktowane jako oświadczenia, których musi słuchać cała Izba. Bardzo proszę…</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Poseł Beszta-Borowski wczoraj o tym mówił. Nie wymieniaj nazwiska!)</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę mi pozwolić skończyć i nie krzyczeć na mnie, dobrze? Jeżeli pan poseł ma zastrzeżenia, to bardzo proszę o tym powiedzieć. Ale proszę jednocześnie, żeby to nie były pretensje personalne, osobiste.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie wymieniaj nazwiska!)</u>
          <u xml:id="u-280.6" who="#komentarz">(Poseł Adam Babul: Jeżeli pani marszałek pozwoli, na szczęście to nie ja krzyczę na panią marszałek, bo byłem…)</u>
          <u xml:id="u-280.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo pana przepraszam. Proszę kontynuować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#AdamBabul">Pani Marszałek, jeżeli pani pozwoli, to oświadczenie jest potrzebne niejako ku przestrodze. To nie jest precedens. Wiele spółdzielni mleczarskich w kraju, m. in. w woj. siedleckim, mogę wymieniać z nazwy, jest w podobnej sytuacji i po to to czytam, ku przestrodze, żeby inni rolnicy nie szli tą samą drogą na swoją zgubę. Tak że jeżeli pani marszałek pozwoli, to dokończę.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie wymieniaj nazwiska!)</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#AdamBabul">Tak.</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#AdamBabul">Zatęsknił też za komunizmem i komunistycznymi metodami dotowania mleczarstwa. Finałem było spotkanie w dniu 28 listopada br. w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, na które przybyłem razem z rolnikami producentami na ich prośbę. I w tym miejscu chcę bardzo przeprosić pana posła za to, że nie wiedziałem, że oprócz prośby rolników muszę mieć specjalne zezwolenie od pana posła na wejście z delegacją do ministerstwa rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-281.4" who="#AdamBabul">W czasie konstruktywnych rozmów delegacji z przedstawicielem pełnomocnika rządu do spraw restrukturyzacji mleczarstwa pan poseł zażądał natychmiastowych dotacji i oskarżył swój rząd o doprowadzenie do upadku spółdzielni w Łapach poprzez ustanowienie wysoko oprocentowanego kredytu. Na moje pytanie: gdzie był i jak głosował, za czy przeciw wnioskowi posłów rolników o zastosowaniu niższego oprocentowania dla przetwórstwa rolno-spożywczego pan poseł obraził się i ostentacyjnie opuścił salę. Dzisiaj gorączkowo szuka, na kogo by można zwalić winę. Ze zdumieniem stwierdziłem, że wybór padł na mnie.</u>
          <u xml:id="u-281.5" who="#AdamBabul">Pan poseł Beszta-Borowski zachowuje się jak walczący komunista, który musi mieć wroga, musi ciągle coś niszczyć. Niestety, takie metody nie są skuteczne w czasach pokoju, kiedy trzeba budować.</u>
          <u xml:id="u-281.6" who="#AdamBabul">Pragnę oświadczyć, że moja prośba o konstruktywne twórcze działanie nie została zrozumiana przez pana posła. Mam nadzieję, że tylko przez niego.</u>
          <u xml:id="u-281.7" who="#AdamBabul">Tu pragnę się zwrócić bezpośrednio. Panie pośle Beszta-Borowski, dla reformowania państwa, a nawet spółdzielczości mleczarskiej nie wystarcza wiedza zaczerpnięta z lektury książki Orwella „Rok 1984”. Jak pan przeczyta jeszcze kilka książek i zacznie myśleć, wtedy możemy porozmawiać.</u>
          <u xml:id="u-281.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-281.9" who="#AdamBabul">Na dziś chcę pana posła zapytać, czy wie pan, dlaczego dzwon, o którym pan mówił, tak głośno dzwoni? Odpowiadam: dlatego, że wewnątrz jest absolutnie pusty.</u>
          <u xml:id="u-281.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w celu wygłoszenia oświadczenia pana posła Mieczysława Gawła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#MieczysławGaweł">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę złożyć oświadczenie z prośbą o przekazanie do ministra finansów, pełnomocnika rządu do spraw samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#MieczysławGaweł">Burmistrzowie i wójtowie wielu miast i gmin zaniepokojeni są stanem i brakiem pełnych informacji, na podstawie których mogliby wywiązać się z ustawy nałożonej przez Sejm obligującej przedstawienie budżetów gmin. Realizowana polityka ulg systemowych, dotycząca zwolnień z nowo rozpoczynanej działalności gospodarczej spowodowała zaniechanie działalności wielu warsztatów rzemieślniczych, które przestawiły się na nowe formy preferowane zwolnieniami podatkowymi. Pogłębiło to znacznie deficyt budżetów gmin w 1990 r. Zagrożenie istnieje również w planowaniu budżetu na 1991 r. ze względu na: po pierwsze, ociąganie się przez urzędy skarbowe i nieprzekazywanie w terminie danych do gmin; po drugie, dane podawane przez urzędy skarbowe znacznie odbiegają od realizacji; wobec tego postawić należy pytanie, kto ponosi czy poniesie za to odpowiedzialność? Po trzecie, na podstawie danych z urzędów skarbowych burmistrzowie i wójtowie podejmowali i podejmują odpowiedzialne finansowo decyzje i przy nieściągalności kwot społeczności terytorialne ponoszą określone, niezależne od ich gospodarności, kary i odsetki. Po czwarte, nieuchwalenie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jako podstawy liczb, na których można byłoby wyliczyć dane wyjściowe do nowego budżetu; po piąte, brak zarządzenia w terenie ustalającego wielkości podatków transportowych; po szóste, brak dotychczas wielkości subwencji dla gmin. Są to poważne zastrzeżenia, a można ich było uniknąć. Do tego dochodzi sprawa zmiany rządu w bardzo dla gospodarki budżetowej niefortunnym terminie, co powoduje brak wielu przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-283.2" who="#MieczysławGaweł">Wraz z wieloma posłami jestem wysoce zaniepokojony takim stanem rzeczy. Dlatego wnoszę o pilne ponaglenie właściwych instytucji do realizacji ustawy sejmowej o samorządzie terytorialnym i ustawy Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-283.3" who="#MieczysławGaweł">Wszystko to na dzisiaj uniemożliwia rzetelne przygotowanie i zwołanie w terminie wielu sesji budżetowych, których termin ustawowy upływa 20 grudnia.</u>
          <u xml:id="u-283.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Stefana Mleczkę o odczytanie komunikatów. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-284.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#WojciechMojzesowicz">Ja do pani marszałek, jeśli można. Pani marszałek, słusznie pani powiedziała, że sala się wzburzyła, i podobnie jak pani uważam, że ta sala, że my jako reprezentanci narodu powinniśmy się godnie zachowywać. I niedawno, pani marszałek, oglądałem w telewizji pani dyskusję i też byłem zażenowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy odczytać komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#StefanMleczko">Dwa komunikaty. Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się spotkanie posłów i senatorów związanych ze społecznym ruchem inicjatyw gospodarczych Wspólnik'92 w sali górnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#StefanMleczko">Zawiadamia się, że posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej, poświęcone pierwszemu czytaniu rządowego projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1991 r. (druk nr 653), odbędzie się 18 grudnia 1990 r., tj. we wtorek w sali kinowej nowego Domu Poselskiego. Początek posiedzenia o godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#StefanMleczko">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 668.</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#StefanMleczko">Na tym kończymy 46 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#StefanMleczko">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu Informuję, że porządek dzienny następnego posiedzenia zwołanego na 19, 20 i 21 grudnia 1990 r. został wyłożony do skrytek poselskich w sali dolnej palarni. Tak samo powinniście państwo w skrytkach poselskich znaleźć druki dotyczące porządku następnego posiedzenia, z wyjątkiem druku dotyczącego punktu 3 porządku dziennego, tj. sprawozdania Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń za 1991 r., który zostanie przygotowany na następne posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-287.5" who="#StefanMleczko">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-287.6" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-287.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min 55)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>