PPC / ppc

text_structure.xml 1.29 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 4645 4646 4647 4648 4649 4650 4651 4652 4653 4654 4655 4656 4657 4658 4659 4660 4661 4662 4663 4664 4665 4666 4667 4668 4669 4670 4671 4672 4673 4674 4675 4676 4677 4678 4679 4680 4681 4682 4683 4684 4685 4686 4687 4688 4689 4690 4691 4692 4693 4694 4695 4696 4697 4698 4699 4700 4701 4702 4703 4704 4705 4706 4707 4708 4709 4710 4711 4712 4713 4714 4715 4716 4717 4718 4719 4720 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4727 4728 4729 4730 4731 4732 4733 4734 4735 4736 4737 4738 4739 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie: Olga Krzyżanowska, Teresa Dobielińska-Eliszewska, Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Radosława Gawlika i Jacka Piechotę.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców będzie prowadził poseł Jacek Piechota.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 21 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że w rezultacie prac sejmowo-senackiej Komisji Mediacyjnej oraz prac komisji sejmowych Prezydium Sejmu proponuje powrócić do projektów ustaw o zmianie Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Jak pamiętamy, w toku rozpatrywania poprawek Senatu ustawa o zmianie Kodeksu karnego upadła, natomiast ustawa o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego została zdjęta z porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie komisje przedstawiają zmienione brzmienie projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego oraz nowe propozycje dotyczące poprawek Senatu do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z powyższym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego posiedzenia o nowe punkty 4 i 5 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">4. Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Sprawiedliwości oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">5. Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Druki sejmowe zostaną doręczone obywatelom posłom w czasie posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">Ponieważ do części projektów ustaw, o których mowa w punktach 2 i 3 porządku dziennego, druki sejmowe nie będą mogły być doręczone w czasie trwania posiedzenia, Prezydium Sejmu proponuje rozpatrzenie tych punktów w dniu jutrzejszym, odpowiednio zmieniając — gdyby zaszła tego potrzeba — kolejność rozpatrywanych spraw. Dopiero w toku obrad doręczone także zostaną druki zawierające sprawozdanie do pkt. 8 porządku dziennego. Jest to rezultat przedłużających się prac w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu — przystąpił do rozpatrzenia tych sprawozdań, które nie zostały doręczone obywatelom posłom w terminach określonych w regulaminie.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie proponowanego porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam zatem, że Sejm zatwierdził przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Dzisiejsze posiedzenie poświęcone jest w całości ważnym ustawom ekonomicznym z ustawą budżetową na czele. To aż trzydniowe posiedzenie Sejmu poświęcone będzie niezwykle ważnym sprawom wewnętrznym kraju, których rozwiązanie posunie naprzód dzieło reform ekonomicznych i socjalnych oraz politycznych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">Jednocześnie na naszych oczach toczą się w świecie niezwykle ważne procesy międzynarodowe, z których ostatnio szczególnego znaczenia i aktualności nabrała sprawa niemiecka, a ściślej problem zjednoczenia Niemiec. Będziemy wkrótce mieli w Sejmie debatę nad expose ministra spraw zagranicznych na temat polityki zagranicznej Polski. Tym niemniej już dzisiaj chciałbym złożyć następujące oświadczenie:</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MikołajKozakiewicz">W procesie zjednoczenia Niemiec wystąpiło ostatnio wyraźne przyspieszenie. Wiele poprzednich planów i obietnic czołowych mężów stanu związanych ze zjednoczeniem Niemiec już po kilku miesiącach traci na aktualności, szuka się nowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MikołajKozakiewicz">Polacy nie negują prawa Niemców do zjednoczenia, uważając je za konsekwencję uniwersalnego prawa o samostanowieniu narodów, a także dlatego że są świadomi tego, iż sami się do niego przyczynili, przeprowadzając jak dotąd najdalej idące reformy ekonomiczne i polityczne ze wszystkich krajów Europy Wschodniej. Dokonali tego bez naruszenia stabilności własnego państwa, ani nie zagrażając bezpieczeństwu innych krajów. Pytanie dla nas nie brzmi więc, czy Niemcy mają się zjednoczyć, lecz tylko i wyłącznie kiedy i jak ma się to dokonać, aby nie naruszyć równowagi sił w Europie, aby stworzyć w niej nowy system bezpieczeństwa, aby nikt z sąsiadów Niemiec nie poczuł się zagrożony.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MikołajKozakiewicz">Obserwujemy z uwagą i uznaniem poczynania naszego rządu w tej dziedzinie, a zwłaszcza jego żądanie niedwuznacznego i traktatowego uznania nienaruszalności granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Uważamy również za rzecz naturalną, a biorąc pod uwagę przeszłość, za rzecz samo przez się zrozumiałą, domaganie się dla przedstawiciela Polski, gdy będą dyskutowane sprawy bezpośrednio nas dotyczące, miejsca przy stole obrad skomponowanym według reguły 2 + 4. Polska ma liczne, historyczne przyczyny do tego, aby jej głos został bezpośrednio i jednoznacznie wysłuchany. Doświadczenia historyczne Jałty uczą również, jakie są konsekwencje układów zawieranych przez mocarstwa z pominięciem krajów zainteresowanych. Do tego wszystkiego nie wolno ponownie dopuścić. Dlatego z pełnym przekonaniem popieramy starania rządu Tadeusza Mazowieckiego, gdyż wyraża się w nich nie tylko nakaz obecnej chwili, ale i mądrość doświadczenia historycznego. I dlatego we wszystkich staraniach będziemy wspierać rząd w jego poczynaniach związanych z kwestią zjednoczenia Niemiec, gdyż obecni w tej sali posłowie, niezależnie od dzielących ich różnic w poglądach na bieg spraw wewnętrznych, mają jednolity pogląd na sprawy związane z niepodległością i terytorialną integralnością kraju. Są one nietykalne.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję obywateli posłów, że otrzymałem od marszałka Senatu uchwały Senatu, z których wynika, że Senat nie zgłosił zastrzeżeń do ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MikołajKozakiewicz">— o zmianie przepisów o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej;</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#MikołajKozakiewicz">— o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin;</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#MikołajKozakiewicz">— o zmianie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy i zmianie niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o projektach:</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#MikołajKozakiewicz">1) ustawy budżetowej na rok 1990 (wspólne z Komisją Ustawodawczą) (druki nr 131, 131-A, 131-B i 228),</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#MikołajKozakiewicz">2) uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa na 1990 r. (druki nr 132 i 229);</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#MikołajKozakiewicz">3) uchwały w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 r. (druki nr 133 i 230);</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#MikołajKozakiewicz">3) uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 r. (druki nr 134-A i 231);</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#MikołajKozakiewicz">5) uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 r. (druki nr 135 i 232);</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#MikołajKozakiewicz">6) uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990 (druki nr 137 i 233);</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#MikołajKozakiewicz">7) uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986-1990 (druki nr 113 i 234) oraz przedstawione przez komisję projekty:</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#MikołajKozakiewicz">8) uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 (druki nr 235 i 239);</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#MikołajKozakiewicz">9) uchwały w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 (druki nr 129 i 242).</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#MikołajKozakiewicz">Sprawozdawcami projektów, o których mowa, będą posłowie: Jan Rajtar — w odniesieniu do punktów 1, 8 i 9 oraz Maciej Półtorak — w odniesieniu do punktów od 2 do 7.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje łączną debatę nad wszystkimi projektami, o których mowa w punkcie pierwszym porządku dziennego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę, uważał, że Sejm przyjął tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że stanowisko Senatu w sprawie projektów ustawy budżetowej na 1990 r., uchwał w sprawie planów finansowych i założeń polityki społeczno-gospodarczej na 1990 r. zawarte jest w doręczonych obywatelom posłom w styczniu br. drukach sejmowych od nr 175 do 181.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Jan Rajtar — sprawozdawca projektów ustawy budżetowej oraz uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JanRajtar">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dwa miesiące temu został nam przedłożony przez rząd projekt ustawy budżetowej na rok 1990. Dzisiaj mamy zadecydować o uchwaleniu tej ustawy. Mamy tym samym podjąć bardzo ważną i odpowiedzialną decyzję, gdyż od kształtu budżetu państwa i związanej z nim polityki finansowej zależy bezpośrednio lub pośrednio byt wszystkich obywateli naszego kraju oraz funkcjonowanie licznych jednostek gospodarczych, usługowo-socjalnych, administracyjnych, naukowo-badawczych i innych.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JanRajtar">Niewątpliwie to, że wszyscy tu obecni bardzo wiele czasu poświęcili na analizowanie i korygowanie zarówno poszczególnych części jak też całej ustawy budżetowej, podjęcie takiej ważnej decyzji ułatwi i przyspieszy.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JanRajtar">W wyniku wspólnych prac Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej z udziałem przedstawicieli innych komisji sejmowych, rządu, Najwyższej Izby Kontroli, związków zawodowych a także ekspertów, projekt pierwotny ustawy budżetowej, zawarty w druku nr 131, został w znacznej mierze zmodyfikowany. Dokonując zmian wzięto pod uwagę dwie autopoprawki rządowe, zawarte w drukach 131A i 131B oraz starano się uwzględnić w miarę możliwości dezyderaty posłów oraz opinię Senatu. A również oczekiwania różnych środowisk społecznych. Tak zmodyfikowany projekt został obywatelom posłom przedłożony do uchwalenia w postaci druku nr 228.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#JanRajtar">Prace obydwu komisji nad doskonaleniem ustawy budżetowej były długie i żmudne. By dojść do niezbędnego kompromisu i celu, jakim jest prezentowany dziś projekt, należało pogodzić różne, nierzadko bardzo rozbieżne stanowiska i postulaty, a także rozstrzygnąć wiele trudnych kwestii dotyczących rozmaitych warstw materii budżetowej, kalkulacyjnej, prawnej, instrumentalnej, konstrukcyjnej i realizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#JanRajtar">Niewątpliwie kwestią najbardziej kontrowersyjną, a zarazem najbardziej angażującą uwagę wszystkich posłów była wielkość i struktura z jednej strony dochodów, a z drugiej strony wydatków budżetowych, czyli zawartość ust. 1 i 2 w art. 1 oraz zawartość załącznika nr 1 prezentującego poszczególne części budżetu. Ostatecznie po uwzględnieniu przez komisje autopoprawki rządowej, dochód budżetu państwa na rok 1990 przyjęto w wysokości 196,2 biliona zł. Jest to przyrost o 3,2 biliona zł w stosunku do pierwotnego projektu. Kwota ta, choć bardzo wysoka w sensie nominalnym, niewiele jeszcze mówi. Oceniając ją, trzeba wziąć pod uwagę co najmniej dwie okoliczności, relację tej kwoty do dochodu narodowego oraz możliwości i odczucia płatników podatku.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#JanRajtar">W ujęciu realnym dochody budżetowe mają być o 3,8 proc, wyższe niż w 1989 r. Ponieważ zakłada się spadek dochodu narodowego i produkcji, oznacza to, że udział budżetu w realizacji dochodu narodowego z pewnością wzrośnie, prawdopodobnie z 34 do 36%, a jeśli uwzględnić tzw. dochody pozabudżetowe — z 47 do 51%. Może też wzrosnąć stopień obciążenia jednostek gospodarczych wypłatami na rzecz budżetu, zwłaszcza tych, które nie zdołają się dostosować do nowych warunków ekonomicznych. Dość powszechne są też opinie — czego dowiodły debaty nad ustawą budżetową — że stopień obciążenia podatkowego wszystkich dziedzin wytwórczych, w tym rolnictwa, budownictwa i przemysłu jest nadmierny. Biorąc to wszystko pod uwagę można uznać, że przyjęta w projekcie budżetowym kwota dochodów jest dostatecznie wysoka w stosunku do możliwości, a ponieważ jest zarazem zbyt niska w stosunku do potrzeb — czego także dowiodła debata — nie powinna być więc ani podwyższana, ani obniżana.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#JanRajtar">Dochody budżetowe będą nadal w dominującej części opierać się na podatkach od przedsiębiorstw i instytucji uspołecznionych. Z tego źródła ma pochodzić około 91% ogółu dochodów budżetowych, tj. o 4 pkt. procentowe więcej niż w roku minionym. Udział gospodarki prywatnej wraz z wpłatami ludności w dochodach budżetowych ma wynieść 5,6%. Będzie podobny jak w roku ubiegłym. Warto nadmienić, że udział sektora prywatnego w dochodzie narodowym brutto wyniósł w 1989 r. blisko 20%, z czego połowa przypadała na rolnictwo, a przyrost produkcji czystej w tym sektorze wyniósł około 11–12%. Jeszcze większą dynamikę założono na rok bieżący. Znaczącą już, choć wciąż jeszcze zbyt małą pozycję w dochodach budżetowych mają stanowić wpływy z emisji obligacji skarbowych — około 4 bilionów zł, tj. nieco ponad 2%.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#JanRajtar">Niewątpliwie struktura zasilania dochodów budżetowych jest nieprawidłowa i wymaga gruntownej zmiany. Dla przykładu w krajach rozwiniętych, o gospodarce rynkowej struktura dochodów jest następująca: podatek od wynagrodzeń 27%, podatek od spółek 7%, opłaty ubezpieczeniowe 31%, podatek od towarów 29%.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#JanRajtar">Z kolei wydatki budżetu państwa, podobnie jak przychody, przyjęto w wysokości 196 bilionów zł, co w przeliczeniu na mieszkańca wynosi około 5 mln zł. Główna część wydatków — ponad dwie trzecie — ma być przeznaczona na finansowanie wydatków bieżących sfery budżetowej i ubezpieczeń społecznych. W ujęciu realnym wydatki te mają wzrosnąć o około 14%. Najbardziej mają się zwiększać wydatki realne na ubezpieczenia społeczne, na ochronę zdrowia i opiekę społeczną oraz na edukację narodową, a najmniej na obronę narodową i bezpieczeństwo publiczne. Można sądzić, że taki rozkład dynamiki wydatków jest zgodny z preferencjami społecznymi. Na szczególne podkreślenie zasługuje to, że ma nastąpić bardzo duże zmniejszenie wydatków realnych na dotacje przedmiotowe i podmiotowe — o ponad 55%, a ich udział w wydatkach budżetowych ma spaść z 31 do niespełna 15%. Istotnemu ograniczeniu w ujęciu realnym mają ulec wydatki na inwestycje — o 16%, ich udział w rozchodach budżetowych ma spaść z 7,3 do 6,6%. Także te tendencje należy ocenić pozytywnie, choć ich skutki mogą się dla wielu dziedzin i grup społecznych okazać dotkliwe. Trzeba wreszcie nadmienić, że dość znacznie wzrosną wydatki na obsługę zadłużenia zagranicznego i rozliczeń z bankami — z 3,6 do 6,4%.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#JanRajtar">Uogólniając powyższe spostrzeżenia można powiedzieć, że maleje zasilanie budżetowe sfery wytwórczej a rośnie zasilanie sfery usługowo-socjalnej. Zmiany te dowodzą, że następuje ograniczanie roli państwa w kształtowaniu bieżących i rozwojowych procesów gospodarczych. Jest to zgodne z podjętym programem reform. Nie ulega jednak wątpliwości, że zbyt szybkie wycofywanie się państwa z oddziaływania na gospodarkę powoduje liczne i dotkliwe perturbacje rozwojowe, które, choć nieuniknione, powinny być odczuwalnie łagodzone, przynajmniej w obrębie tak ważnych dla społeczeństwa dziedzin, jak rolnictwo i powiązane z nim gałęzie przemysłu wytwarzającego środki produkcji rolnej. Wprawdzie przewidziana jest w wysokości około 4 bln zł rezerwa środków na wspieranie restrukturyzacji i na interwencję, ale jest to kwota stosunkowo mała i nie ma jeszcze koncepcji jej efektywnego wydatkowania.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#JanRajtar">Występuje też inna znamienna tendencja — wydatki na płace i świadczenia mają rosnąć szybciej niż wydatki na inne cele, w tym zwłaszcza na finansowanie kosztów materiałowo-inwestycyjnych. Relacja tych dwóch grup wydatków ma wzrosnąć z 87 do 118%. Choć przesunięcie to jest uzasadnione potrzebą wyrównywania różnic płacowych między sferą budżetową a sferą produkcyjną, nie ulega jednak wątpliwości, że może prowadzić do pogłębienia się trudności w funkcjonowaniu różnych placówek usługowo-socjalnych i do obniżenia skuteczności ich działania.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#JanRajtar">Wysoki Sejmie! Podczas dyskusji nad częścią i całą ustawą budżetową posłowie wnikliwie analizowali wydatki na poszczególne działy i cele; postulowali ograniczenie wydatków na jedne dziedziny, na przykład na niektóre inwestycje centralne, na administrację państwową, bezpieczeństwo publiczne, transport, rezerwę państwową, meliorację i inne, a zwiększenie wydatków na inne dziedziny, zwłaszcza na ochronę zdrowia, oświatę, ochronę środowiska, fundusz pracy, oszczędzanie energii, wspieranie produkcji żywnościowej. Ogólną kwotę pożądanych zwiększeń wydatków można szacować na około 4 bln zł. Niestety, nie udało się wygospodarować takiej sumy. By to uczynić, należałoby albo zwiększyć dochody budżetowe, albo dokonać dość znaczącej redystrybucji środków w ramach danej kwoty. Obydwa rozwiązania były nierealne. W wyniku różnych korekt i przemieszczeń akceptowanych z wielkim trudem przez zainteresowane strony, kierując się zasadą przedkładania interesów ogólnych nad interesami cząstkowymi, zdołano zgromadzić około 1240 mld zł, odpowiednik 0,6% całości wydatków budżetowych. Kwotę tę przeznaczono na pokrycie najpilniejszych potrzeb, między innymi w takich dziedzinach jak: ochrona zdrowia (570 mld), edukacja narodowa (300 mld), ochrona środowiska (108 mld), gospodarka morska (93 mld), stowarzyszenia (100 mld). Ową kwotę zapomogową uzyskano między innymi: w wyniku zwiększenia przez Narodowy Bank Polski wpłaty z zysku (250 mld), zmniejszenia dopłat do samochodów nabywanych na przedpłaty (500 mld), obniżenia wydatków rzeczowych i płacowych w administracji państwowej, w wymiarze sprawiedliwości i resorcie spraw wewnętrznych (284 mld zł).</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#JanRajtar">Trudno być w pełni usatysfakcjonowanym tak nikłą skalą redystrybucji środków. Chcąc jednak dokonać radykalniejszych przesunięć, należałoby głęboko wnikać w istotę potrzeb, prowadzić skomplikowane oceny efektywności wydatków i rozporządzać odpowiednimi ekspertyzami. Nie było to możliwe w tak krótkim czasie. Można żywić jednak przekonanie, że rząd projektując budżet kierował się podobnymi opcjami jak posłowie i całe społeczeństwo, czyli właściwie selekcjonował wydatki.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#JanRajtar">W trakcie dyskusji nad wydatkami bardzo dużo zastrzeżeń budziło utrzymywanie rozmaitych środków rezerwowych i wydatków nie rozdzielonych. Ich kwota jest szacowana na około 51 bln zł, co stanowi ponad 1/4 ogółu wydatków, z czego rezerwa na sfinansowanie skutków zmian płac wynosi blisko 43 bln zł. Okoliczność ta bardzo utrudniała analizę wydatków, była odczytywana jako przejaw nadmiernej niepewności rządu co do skutków prowadzonej przezeń polityki gospodarczej. Sami posłowie mieli liczne obawy co do stabilności założeń, na których budżet został oparty, zwłaszcza jego strona dochodowa. Chodziło tu zwłaszcza o założenia dotyczące stopy inflacji, tempa spadku produkcji i zatrudnienia, poziomu kursu walutowego, stopy procentowej itd.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#JanRajtar">Na tym można zakończyć w skrócie uwagi odnoszące się do ustępów 1 i 2 art. 1.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#JanRajtar">Jeśli chodzi o ust. 3 art. 1 to proponuje się, by dotychczasowy zapis: „Nadwyżka budżetu państwa na koniec roku wynosi 100 mld zł” zastąpić sformułowaniem: „Dochody i wydatki budżetu państwa na koniec roku będą zrównoważone”. Stosownie do tego proponuje się zmienić zapis ust. 2 w art. 2 oraz znieść ust. 3 w tymże artykule.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#JanRajtar">Uznano, że założona nadwyżka ma charakter czysto symboliczny czy wręcz propagandowy. W obecnych warunkach celem polityki budżetowej powinno być osiąganie równowagi między dochodami i wydatkami a nie nadwyżki. Gdyby się to udało, byłby to i tak bardzo duży postęp w stosunku do roku minionego, w którym deficyt budżetowy wyniósł około 3,5 bln zł, a w budżecie centralnym nawet 4,8 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#JanRajtar">Ożywioną dyskusję wywołały kolejne ustępy art. 1, mianowicie 4 i 5. Są to jedne z kilku, w sumie siedmiu zapisów nadających rządowi szczególne uprawnienia istotnie wykraczające poza to, co stanowi prawo budżetowe. Wprawdzie zgodzono się, że w obecnych złożonych warunkach rząd musi mieć możliwość szybkiego i elastycznego podejmowania decyzji i dokonywania różnych korekt, ale służące temu delegacje ustawowe muszą mieć rozsądne granice, nie mogą powodować pomniejszania roli Sejmu i jego postanowień. Trzeba pamiętać, że budżet państwa jest podstawowym środkiem oddziaływania przez Sejm na działalność rządu. Jest też konieczne, by uprawnienia przekazywane rządowi były jasno sprecyzowane i wyspecyfikowane oraz realizowane na podstawie odpowiedniego aktu prawnego. Zwykle powinno to być rozporządzenie. Zarazem uznano, że zmiany dokonywane przez rząd w budżecie nie powinny być — jak się to często proponowało w pierwotnym projekcie — opiniowane przez odpowiednie komisje sejmowe. Wystarczy, jeśli zostaną one o tym poinformowane. Komisje nie mogą brać odpowiedzialności za realizację budżetu i wyręczać rząd w jego decyzjach.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#JanRajtar">W związku z tymi zastrzeżeniami zostały istotnie zmienione postanowienia ust. 4 i 5 omawianego artykułu, a także inne zapisy zawierające delegacje ustawowe dla rządu. Wprawdzie upoważniono Radę Ministrów do stosownego zmniejszania wydatków budżetowych jeśli zostanie zagrożona realizacja budżetu państwa, ale postanowiono zarazem w art. 28, że uprawnienie to wygasa z końcem czerwca bieżącego roku. Nie wyrażono natomiast zgody na to, by rząd zmieniał zasady i terminy zaliczkowego uiszczania podatku dochodowego przez osoby prawne. Uznano, że zasady te i terminy powinny być stałe w ciągu roku. Ewentualna ich zmiana nie może zaskakiwać płatników podatków i utrudniać ich położenie finansowe. Podobnie jak rząd, również przedsiębiorstwa są w szczególnej sytuacji i zasługują na ochronę prawną. Nie wyrażono także zgody na to, by Rada Ministrów dokonywała zmian dochodów zasilających budżety terenowe. Rady narodowe muszą z góry wiedzieć, jakimi środkami dysponują i ich decyzje muszą być suwerenne. Zgodzono się zaś na to, by minister finansów mógł emitować bony skarbowe w wysokości nie przekraczającej 4% wydatków budżetu centralnego, tj. 6,5 biliona złotych. Przy okazji wyrażono zaniepokojenie nikłym dotychczas postępem sprzedaży tych bonów, co stanowi realne zagrożenie osiągnięcia równowagi budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#JanRajtar">Ustęp 6 omawianego artykułu — wciąż pierwszego — przyjęto zgodnie z autopoprawką rządową. W dyskusji nad tym ustępem podważano potrzebę utrzymywania licznych funduszy celowych, dysponujących olbrzymimi środkami wynoszącymi ok. 80 bilionów złotych, nie licząc dotacji, a 116 bilionów zł z dotacjami. Kwestionowano też sensowność utrzymywania silnie dotowanych — powyżej 70% — zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#JanRajtar">W art. 2 stosownie do wcześniejszych zmian odpowiednio skorygowano ustępy 1 i 2 oraz zniesiono ust. 3. Wyrażono zgodę na dokonanie autopoprawki w ust. 4. Dopuszczono więc możliwość przejściowego finansowania niedoboru budżetu centralnego kredytem zaciąganym w bankach na ogólnie obowiązujących zasadach. Założono, że spłata kredytów wraz z odsetkami, szacowana na 1300–1400 mld zł nastąpi z bieżących dochodów budżetu centralnego, w tym z odsetek od środków gromadzonych na rachunkach bankowych przez budżet centralny, budżety terenowe i fundusze celowe. Oznacza to odejście od powszechnie krytykowanej reguły tzw. automatycznego finansowania deficytu budżetowego przez Narodowy Bank Polski. Zaakceptowano z niewielkimi zmianami ust. 5, obecnie 4, artykułu drugiego zawierający kolejne uprawnienia szczególne dla rządu. Zezwala się mianowicie Radzie Ministrów na to, by mogła dokonywać zmian w dochodach i wydatkach budżetu centralnego, jeśli zmienią się założenia dotyczące ruchu cen detalicznych towarów i usług. Dokonane korekty nie mogą jednak spowodować deficytu budżetowego i muszą zagwarantować realizację założonych zadań rzeczowych w sferze budżetowej. Ustęp ten traci moc 30 czerwca br. W dyskusji nad tym ustępem podjęto bardzo ważną sprawę — interpretacji wielkości czy też danych liczbowych zawartych w całej ustawie budżetowej, głównie zaś tego, czy dane te traktować literalnie, czy też umownie. W normalnych warunkach powinno obowiązywać podejście pierwsze, czyli że wszystkie wielkości liczbowe, inaczej mówiąc kwoty, powinny być traktowane jako dane rzeczywiste. Jednakże ubiegłoroczne doświadczenia dowodzą, że w naszych warunkach podejście takie może być niewłaściwe, wręcz absurdalne, głównie z powodu trudnych wciąż do przewidzenia zmian w poziomie cen. Przeważył więc pogląd, by nie przywiązywać nadmiernej wagi do nominalnego poziomu dochodów i wydatków budżetowych. Istotne jest natomiast to, by zachować założone proporcje budżetowe i zapewnić realizację tych zadań, które się kryją za podanymi kwotami dochodów i wydatków. Ponieważ uznano, że nie ma potrzeby ogłaszania wskaźników zmian cen detalicznych towarów i usług oraz płac w Monitorze Polskim, gdyż publikuje je w swoich wydawnictwach Główny Urząd Statystyczny, znosi się ust. 6 art. 2. Ust. 7 akceptuje się zgodnie z autopoprawką rządową.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#JanRajtar">Art. 3 ustawy przyjęto zgodnie z przedłożeniem rządowym, jednakże nie bez zastrzeżeń i sprzeciwów. Zawarte tu ustępy obrazują powiązania budżetu centralnego z budżetami terenowymi. Udział budżetu centralnego w dochodach budżetów terenowych ustalono na 24,6 biliona zł, co stanowi ok. 42% ogółu ich dochodów. Co prawda w budżecie centralnym przewidziano znaczną kwotę — 32 biliony zł — na finansowanie wzrostu płac w terenowej sferze budżetowej, w niczym jednak nie zmienia to faktu, że następuje wzrost ingerencji budżetu centralnego w gospodarkę finansową rad narodowych. Tendencja ta jest niewątpliwie sprzeczna z jednoczesnym dążeniem do umacniania pozycji samorządów terytorialnych. Bez zmian pozostawia się artykuły 4 i 5. Zmieniono w pewnym zakresie brzmienie art. 6, który określa wielkość i sposób ustalania dotacji przedmiotowych. Zaakceptowano autopoprawkę rządową podnoszącą kwotę tych dotacji z 13 do 18 bilionów złotych, na co składa się głównie zwiększenie dotacji dla przedsiębiorstw górnictwa węglowego.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#JanRajtar">Uznano, że określenie grup wyrobów i usług dotowanych musi nastąpić w drodze rozporządzenia i po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych. Jednakże ten ostatni wymóg nie został zaakceptowany przez część posłów, stąd wniosek mniejszości, by człon: „po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych” skreślić. Uzasadnienie: Rada Ministrów powinna samodzielnie ustalać listę towarów i usług dotowanych. Bez zmian pozostawia się ust. 3. W ust. 4 bez zmian pozostawiono pkt 5. Natomiast uznano, że uprawnienia zawarte w ust. 2 i 3 mówiące o zasadach ustalania wypłacania dotacji oraz przenoszenia dotacji w poszczególnych częściach, powinny być realizowane w drodze rozporządzenia. Wniosek mniejszości jest w tym względzie taki, by minister finansów w drodze rozporządzenia ustalał także stawki dotacji do wyrobów i usług, o czym mówi pkt 1. Uzasadnienie: Będzie to przeciwdziałać dowolności, wprowadzi jasność i jawność w procedurze określania stawek, które podobnie jak stawki podatkowe są bardzo ważnym instrumentem regulacyjnym. Argumenty przeciwne: Utrudni się działalność rządu. Ustalenie stawek jest działaniem czysto technicznym. Rozporządzenia powinny być stosowane wtedy, gdy chodzi o zasady. Kwestie techniczne można regulować w formie zarządzenia. Także w ust. 5 zalecono zastosowanie trybu rozporządzenia. Chodzi tu o możliwość zwiększania ważnych ze względów społecznych kwot dotacji. Oczywiście sprawa rozmiarów i kierunków dotacji przedmiotowych była żywo dyskutowana. Sformułowano wiele postulatów dotyczących m.in, dotowania górnictwa węglowego, samochodów osobowych, żywności oraz nawozów mineralnych Art. 7 mówiący o dotowaniu różnych celów związanych z gospodarką rolną pozostawiono bez zmian z wyjątkiem ust. 2, w którym zaleca się, by minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w drodze rozporządzenia ustalał wysokość stawek dotacji oraz zasady i tryb ich udzielania.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#JanRajtar">Podobnie w art. 8 mówiącym o dotowaniu spółdzielczości mieszkaniowej postanawia się, by tryb i zasady udzielania tych dotacji określał w drodze rozporządzenia minister finansów.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#JanRajtar">Proponuje się zmienić treść art. 9 zastępując zapis: „Organizacje społeczne mogą otrzymywać tylko dotacje na finansowanie zadań zlecanych przez państwo”, sformułowaniem: „Stowarzyszenia mogą otrzymywać dotacje celowe na finansowanie zadań zleconych przez państwo oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej”, oraz dodać ust. 2 mówiący, że Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określi zasady i tryb udzielania dotacji. Uzasadnienie: Należy umożliwić egzystencję licznym i zasłużonym stowarzyszeniom: naukowym, regionalnym, kulturalnym i innym, które nie realizują zadań zleconych przez rząd. Poza tym nie jest słuszne, by funkcjonowały jedynie stowarzyszenia popierane przez poszczególnych ministrów. Zmiana brzmienia omawianego artykułu zrodziła jednak u niektórych posłów obawy, czy z dotacji nie będą korzystać różne niepożądane organizacje. Ich zdaniem nic nie stoi na przeszkodzie, aby wszystkie niezbędne i użyteczne stowarzyszenia ubiegały się o zadania zlecone przez rząd. Stąd propozycja mniejszości, by człon: „oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej” skreślić.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#JanRajtar">W wypadku przyjęcia art. 9 w proponowanym brzmieniu należy wprowadzić poprawki do załącznika nr 1 na str. 17 i 18, zastępując w odpowiednich tabelach sformułowania: „organizacje społeczne” na: „stowarzyszenia”.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#JanRajtar">Art. 10 pozostawia się bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#JanRajtar">W art. 11 proponuje się dwie poprawki, których intencją jest rozszerzenie uprawnień do korzystania z pomocy przy spłacie odsetek od kredytów. Chodziłoby tu o objęcie tymi uprawnieniami nie tylko rolnictwa, ale całej gospodarki żywnościowej, w szczególności przemysłu spożywczego, gromadzącego sezonowe zapasy. Stąd zamiast gospodarki rolnej wprowadzono gospodarkę żywnościową. A ponadto chodziłoby o objęcie tym zapisem wszystkich nabywców wózków i samochodów inwalidzkich, niezależnie od źródła nabywania pojazdu. Stąd skreślenie członu — przydzielanych przez ministra zdrowia i opieki społecznej. Proponuje się w tym artykule usunąć ustęp 2, gdyż ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych, dokładnie precyzuje upoważnienia Rady Ministrów w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#JanRajtar">Art. 12 proponuje się przyjąć zgodnie z autopoprawką rządową. Chodzi o zastosowanie wobec pracowników rolnictwa uspołecznionego podobnych zasad refundowania składek ubezpieczeniowych jakie dotyczą rolników indywidualnych. Proponuje się znieść przedłożony przez rząd art. 13, zobowiązujący ministra finansów do ustalania szczególnych zasad wykonywania budżetu, m.in, częstotliwość i wysokość opłat z kredytu. Uzasadnienie: Minister finansów ma różne uprawnienia do ustalania szczegółowych zasad wykonywania budżetu na podstawie prawa budżetowego. Gdyby chcieć mu nadać uprawnienia szczególne, należy czytać jako ostrzejsze, należałoby je sprecyzować tak, by nie naruszały nadmiernie interesów jednostek korzystających z kredytów budżetowych. Ponieważ trudno byłoby w krótkim czasie ustalić treść nowych uprawnień, zdecydowano się na usunięcie całego artykułu. W miejsce artykułu usuniętego wprowadza się nowy artykuł 13, upoważniający ministra finansów do refundowania Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń kwoty wynikającej z zastosowania obniżonych o połowę składek za ustawowe ubezpieczenia komunikacyjne dla inwalidów I i II grupy ze schorzeniami kończyn dolnych. Uzasadnienie: Dotychczas korzystali oni z takich ulg, pozbawienie ich tego przywileju byłoby dla nich bardzo dotkliwe finansowo. Koszty z tego tytułu szacuje się na około 5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#JanRajtar">W art. 14, który mówi, że dysponenci kredytów budżetowych mogą podejmować zobowiązania do wysokości 70% przyznanych kwot wprowadzono do ustępu 3 postanowienie, że Rada Ministrów nie później niż do końca III kwartału podejmie uchwałę o realizacji pozostałych kwot. Chodzi o uniknięcie niepewności, w jakiej by się znaleźli dysponenci kredytów w IV kwartale w wypadku nie podjęcia odpowiednio wcześniej decyzji przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#JanRajtar">Art. 15, mówiący o zrównaniu płac w sferze budżetowej i w sferze produkcji materialnej pozostaje bez zmian. Warto mieć na uwadze to, że w 1989 r. relacja płacowa wynosiła 89% zamiast 98,5% W art. 16 wprowadza się postanowienie, że w administracji państwowej, centralnej i terenowej liczba etatów w 1990 r. będzie nie większa niż w roku ubiegłym. Oznacza to zniesienie postanowienia zawartego w art. 24 ust. 1, pkt. 1, że nie ustala się etatów dla administracji państwowej. Intencją tej propozycji było to, by nie dopuszczać do dalszego wzrostu zatrudnienia w administracji. Zatrudnienie to jest powszechnie oceniane jako nadmierne. Proponowana korekta nie przekreśla możliwości zwiększenia zatrudnienia w jednych dziedzinach, jeśli będzie temu towarzyszyć zmniejszenie zatrudnienia w innych.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#JanRajtar">W art. 17 wprowadza się korektę polegającą na obniżeniu stopy dywidendy z 40% w projekcie pierwotnym lub 36% w autopoprawce do 32%. Ponieważ zwiększono współczynnik przeceny majątku z 11 do 14, takie właśnie obniżenie stopy jest możliwe, by zapewnić uzyskanie zaplanowanej kwoty dywidendy, wynoszącej 16 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#JanRajtar">Bez zmian pozostawiono art. 18, jakkolwiek nie brakło głosów krytykujących zasady aktualizacji wartości majątku, polegające na automatycznym indeksowaniu w oderwaniu od rzeczywistych zmian cen składników majątkowych, bo jest to niestety konieczność wynikająca z braku rynku kapitałowego.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#JanRajtar">Znaczne zmiany proponuje się w art. 19. Postanowiono usunąć ust. 1, który przewidywał, że banki będą do końca roku realizować w pierwszej kolejności tytuły wykonawcze sądowe i administracyjne oraz przelewy należności budżetowych w ciężar rachunku podmiotów gospodarczych. Uznano, że przepis taki naruszałby postanowienia prawa bankowego, ograniczał swobodę w dysponowaniu środkami na rachunkach bankowych, a ponadto jest to przepis bardzo uciążliwy, gdy chodzi o realizację. W dodatku, jak dowiodła praktyka, jest mało skuteczny. W miejsce usuniętego wprowadzono nowy ustęp postanawiający, że Narodowy Bank Polski jest upoważniony do przeznaczania części ponadplanowanego zysku na finansowanie wykupu przez banki dewizowe walut obcych zbywanych przez podmioty gospodarcze, dysponujące rachunkami majątkowymi. Chodzi o to, by w ten sposób uniknąć trudności związanych z zapłatą za odsprzedawane bankom środki dewizowe. Trudności w tym względzie mogły się pojawić, gdyż jednostki gospodarcze dość masowo wyzbywały się po 1 stycznia zasobów walutowych, zamieniając je na złotówki. W styczniu zasoby te zmniejszyły się o około 1 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#JanRajtar">Art. 20, 21, 22 i 23 pozostawia się zgodnie z przedłożeniem rządowym. W art. 24 wprowadza się następujące zmiany: w ust. 1 pkt 1 zasadę nie ustalania etatów ogranicza się do Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. do Kancelarii Sejmu i Kancelarii Senatu. Zgodnie z postanowieniami art. 16 wyłącza się spod tej zasady administrację państwową. Ust. 3 ustalający dochody budżetu z ceł i podatku obrotowego od towarów sprowadzanych z zagranicy przyjmuje się zgodnie z autopoprawką rządową. W ust. 5 przedłuża się termin uchwalania budżetu przez rady narodowe do 15 marca br., pierwotnie termin ten upłynął 28 lutego.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#JanRajtar">Zgodnie z autopoprawką rządową, wprowadza się art, 25, który w ust. 1 postanawia, że składki na Fundusz Pracy należne od jednostek sfery budżetowej zostaną sfinansowane w formie dotacji z budżetu państwa. Jednocześnie wprowadza się ust. 2, który mówi, że środki Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej w związku z jego likwidacją zostają przejęte przez Fundusz Pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#JanRajtar">Dotychczasowy art. 25 zostaje — oznaczony jako 26 — z pewnymi zmianami w ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#JanRajtar">Zgodnie z propozycją rządu zawartą w autopoprawce dodaje się art. 27, który postanawia, że przedsiębiorstwa nie dokonują w 1990 r. wpłat części odpisów amortyzacyjnych, co oznacza, że amortyzacja w całości zostaje w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#JanRajtar">Wprowadza się dodatkowy art. 28 postanawiający, że uprawnienia szczególne rządu, zawarte w art. 1 ust. 4 oraz w art. 2 ust. 4 tracą moc z dniem 30 czerwca br. oraz że po upływie pierwszego półrocza Rada Ministrów przedłoży Sejmowi informację o przebiegu wykonania budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#JanRajtar">Wprowadza się wreszcie art. 29, który zmienia niektóre postanowienia ustawy z 27 grudnia minionego roku, o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. Chodzi tu zwłaszcza o zmianę ustępów 7 i 8 art. 4 oraz art. 11 tej ustawy. Zmiana w ust. 7 polega na tym, że normy roku podatkowego ustala się biorąc za podstawę przeciętne zatrudnienie w roku podatkowym, a nie jak było dotychczas w okresie od września do końca roku podatkowego. Modyfikacja ust. 8 polega: Po pierwsze, na takim uściśleniu pojęcia zmian organizacyjnych, by można było oddzielić zmiany w zatrudnieniu wynikające z reorganizacji przedsiębiorstw, od zmian wynikających z racjonalizacji i redukcji nakładów pracy. Po drugie, na zmianie zasad ustalania normy podatkowej przez podatników, u których występuje przyrost lub spadek zatrudnienia spowodowany różnymi reorganizacjami, mianowicie na przejściu z normy rocznej okresowej na normę miesięczną. Po trzecie, na wyłączeniu z postanowień tego ustępu podatników, u których zmiany w zatrudnieniu są wywoływane sezonowością produkcji. Podatnicy ci mogą nadal stosować normę roku podatkowego. Intencją tych wszystkich modyfikacji jest to, by tym przedsiębiorstwom, które rzeczywiście ograniczają zatrudnienie i intensyfikują procesy wytwórcze umożliwić wzrost opłaty za pracę bez dodatkowego opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#JanRajtar">Modyfikacja art. 11 polega na dodaniu ustępu stwarzającego możliwość zaliczkowej wypłaty nagród i premii z dochodów 1989 roku do 90% kwoty wolnej przed weryfikacją bilansu finansowego. Propozycja ta ma umożliwić wcześniejsze i większe wypłaty nagród i premii, co w obecnych warunkach jest w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#JanRajtar">Należy wreszcie dodać, że zgłoszona została na zasadzie wniosku mniejszościowego propozycja, aby w art. 29 wprowadzić jeszcze jedną zmianę odnoszącą się do ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. w brzmieniu: „Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może obniżać skalę podatku od wzrostu wynagrodzeń lub zwolnić od podatku podatników, u których przeciętne wynagrodzenie jest znacznie niższe od przeciętnego wynagrodzenia w 5 podstawowych działach gospodarki narodowej”. Uzasadnienie tego wniosku było takie, że istnieje konieczność łagodzenia dużych, nieuzasadnionych różnic w poziomie płac, między innymi w tym celu, by zmniejszyć deficyt kadrowy w różnych dziedzinach usługowo-socjalnych. Argumenty przeciwne były następujące: Zróżnicowanie płac jest zjawiskiem normalnym w gospodarce rynkowej. Trudno by było rozdzielić obiektywne i subiektywne przyczyny zbyt niskich wynagrodzeń. Rząd nie może różnicować narzędzi ekonomicznych dostosowywując je do konkretnych warunków i dziedzin. Byłby to powrót do zaniechanej praktyki udzielania ulg uznaniowych.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#JanRajtar">Zmianie ulega na koniec postanowienie końcowe. Proponuje się w art. 30, by ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia z mocą od 1 stycznia bieżącego roku, z wyjątkiem art. 20, który wchodzi w życie z dniem 1 marca bieżącego roku. W tym ostatnim wypadku chodzi o to, by podwyższonych podatków nie pobierać za minione 2 miesiące.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#JanRajtar">Wysoki Sejmie! Wiemy wszyscy z codziennych obserwacji, że występuje dość powszechne jeszcze zjawisko nie oszczędnego czy wręcz marnotrawnego wydatkowania środków budżetowcach. Niestety trudno jest przeciwdziałać tym zjawiskom ze szczebla centralnego, tak zwanymi odgórnymi decyzjami. Trudno jest bowiem z góry uchwycić i zapobiec im, dokonując ewentualnej redystrybucji środków. Większe możliwości w tym względzie mają różne samorządy lokalne i środowiska pracownicze. Nie zwalnia nas to jednak z obowiązku poszukiwania mechanizmów i narzędzi usprawniających gospodarkę budżetową. Pozwalających na lepsze, oszczędniejsze wydatkowanie rozporządzanych środków. Wolno mieć nadzieję, że kwestii tej poświęcimy należną uwagę zarówno w dzisiejszej jak i w innych debatach nad budżetem.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#JanRajtar">Infrastruktura ustawy budżetowej, czyli wszystko to, na czym opierają się w przedłożonym dokumencie kwoty i przepisy jest niezmiernie złożona. Mamy świadomość tego, że z różnych względów: krótkiego czasu, braku informacji, czy po prostu braku doświadczenia, nie wszystkie kwestie udało nam się zgłębić i rozstrzygnąć w sposób optymalny. Mimo to, w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm ustawy budżetowej na 1990 rok zgodnie z treścią druku nr 228.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#JanRajtar">Wysoki Sejmie! Przypadł mi jeszcze z upoważnienia Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów obowiązek zrelacjonowania dwóch uchwał. Jeśli pan marszałek pozwoli i Wysoki Sejm nie będzie się sprzeciwiał, przystąpię do spełnienia tego obowiązku. Chodzi tu po pierwsze o projekt uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990. Projekt ten zawarty jest w druku nr 235.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#JanRajtar">W trakcie dyskusji nad projektem ustawy budżetowej zgłoszono liczne postulaty, które dotyczyły zwiększenia wydatków na najbardziej zaniedbane czy też zagrożone dziedziny, bądź eliminowania zjawisk uznanych za patologiczne, godne potępienia, bądź wreszcie usprawnienie procesów realizowania samej ustawy budżetowej, a więc zwiększenie efektywności gospodarki budżetowej państwa. Chodzi tutaj w szczególności o podjęcie następujących działań: przygotowanie i przedstawienie Sejmowi projektu ustawowego uregulowania kwestii dotowania samochodów. Jak wiemy, w budżecie było na ten cel przeznaczone 2 biliony złotych, wydatki te zredukowano do półtora biliona. Obecnie zgłoszona jest propozycja, by ograniczyć je do 1 biliona złotych. Zaoszczędzone sumy powinny być przeznaczone w równych częściach na zwiększenie dotacji do żywności, do środków na restrukturyzację, niezbędnych w związku z realizacją programu stabilizacyjnego dodatków na rzecz oświaty, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia, i wydatków na ochronę środowiska. Po drugie, przygotowanie i przedstawienie koncepcji gospodarowania środkami zarezerwowanymi w budżecie na restrukturyzację w związku z realizacją programu stabilizacyjnego. Chodziłoby tam o kwotę — nie licząc środków na podtrzymywanie rynku rolnego — przekraczającą nieco 3 biliony złotych. Koncepcja ta powinna uwzględniać możliwości wydatkowania środków z tego tytułu również na rzecz rolnictwa, na demonopolizację obrotu towarowego, rozwój małych zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego oraz na udzielanie w wyjątkowych wypadkach pomocy samorządom lokalnym. Niezbędne jest ustalenie tych zasad w ścisłym związku z konkretnym programem polityki gospodarczej. Po trzecie, chodzi o przygotowanie i przedstawienie właściwym komisjom sejmowym zasad wydatkowania środków z rezerwy płacowej. Po czwarte, należy przygotować koncepcję odchodzenia od ulg i przywilejów branżowych, w szczególności dotyczących komunikacji i leków. Po piąte, przedłożenie koncepcji zmierzającej do zaniechania finansowania ze środków budżetowych spółdzielczych zasobów mieszkaniowych przeznaczonych dla pracowników administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, i prokuratury. Po szóste, przygotowanie programu udostępniania społeczeństwu urządzeń i środków służby zdrowia oraz obiektów leczniczo-wypoczynkowych będących w dyspozycji jednostek sfery budżetowej, a także przyjęcie zasady przekazywania na cele publiczne obiektów zwalnianych przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Po siódme, proponuje się uzupełnienie w razie wystąpienia potrzeby — środków dla wymiaru sprawiedliwości, zgodnie z pierwotnym przedłożeniem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#JanRajtar">Niektóre z tych postulatów, mianowicie postulat pierwszy, został przez część posłów zakwestionowany i postawiono wniosek mniejszości o usunięcie go. Uzasadniono to tym głównie, by Sejm nie angażował się w zobowiązania, które podjął rząd, obiecując realizację przedpłat na samochody. Był również taki wniosek mniejszości, by zrezygnować z koncepcji odchodzenia od ulg i przywilejów branżowych. Chodziło o to, że decyzje tego rodzaju są w tej chwili bardzo niepopularne i wymagałyby gruntownych zmian wielu przepisów. W związku z dużym obciążeniem Sejmu pracą nad ustawami, wniosek ten należałoby odłożyć na dalszy termin.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#JanRajtar">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów uważa, że wobec dramatycznej sytuacji ekologicznej kraju i szczupłości środków przewidzianych w budżecie na ochronę środowiska należałoby przygotować w toku prac legislacyjnych nad projektem nowelizacji ustawy o ochronie środowiska koncepcji ustanowienia podatku od zużycia produktów zanieczyszczających środowisko, szczególnie materiałów energetycznych. Środki te zasiliłyby Fundusz Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#JanRajtar">Komisja uważa, że w celu poprawy warunków bytu ludności wiejskiej należałoby zalecić rządowi skuteczniejsze wspieranie rozwoju infrastruktury na terenach wiejskich, w tym także gospodarki komunalnej. Środki wydawane na ten cel są niewspółmiernie małe w stosunku do tych środków, jakie przeznacza się w budżecie na gospodarkę komunalną i mieszkaniową w miastach.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#JanRajtar">Komisja uważa również, że należałoby zalecić bankom energiczne egzekwowanie należności z tytułu kredytów zaciąganych w 1989 r. przez partie polityczne i Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych. Budżet państwa nie może być obciążony wydatkami z tytułu gwarancji kredytowych i refundowania bankom kwot stanowiących różnicę między normalnymi a obniżonymi odsetkami ustalonymi przy udzielaniu tych kredytów.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#JanRajtar">W imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wnoszę o przyjęcie przez Wysoki Sejm projektu tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#JanRajtar">Przechodzę wreszcie do uchwały w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990. Projekt tej uchwały zawarty jest w druku nr 242. Uchwała ta zawiera wnioski wynikające z dyskusji nad założeniami polityki społeczno-gospodarczej rządu. Dyskusja ta miała, jak pamiętamy, miejsce w grudniu. Także jednak później wątki dyskusji nad tymi założeniami były kontynuowane, m.in, w końcu grudnia i wielokrotnie w styczniu. Przygotowanie projektu tej uchwały także poprzedziła debata nad aktualną sytuacją społeczno-gospodarczą, jaka odbyła się na posiedzeniu komisji. Mamy świadomość niedomagań jak i ulepszeń występujących w wyniku realizacji nowej polityki gospodarczej. Nie jest naszym zamiarem dokonywać oceny czy formułować zalecenia. Jest na to za wcześnie. Jesteśmy przekonani, że rząd ma dobre rozeznanie w sytuacji i podejmie w porę odpowiednie środki zaradcze jeśli będzie to niezbędne dla utrzymania w mocy założeń programu stabilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#JanRajtar">Zgłoszone niżej wnioski mają jedynie na celu wskazanie tych ustępstw czy warunków brzegowych, których nie powinniśmy przekraczać i naruszać w imię dobrze pojętego interesu społecznego. Chodzi tu o następujące warunki: o to, by spadek produkcji w skali roku nie był większy niż 5% i by dochód narodowy nie spadł więcej niż o 3,1% oraz o to, by spadek siły nabywczej wynagrodzeń w gospodarce uspołecznionej nie przekroczył 20%, a także o to, by nie dopuścić do spadku produkcji rolnej. Jak wiemy, w założeniach polityki gospodarczej zakładało się przyspieszenie wzrostu produkcji rolnej w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#JanRajtar">Proponujemy, by Sejm rozpatrzył założenia polityki gospodarczo-społecznej na rok 1990, a rząd by przedstawił kwartalne sprawozdanie z przebiegu realizacji zawartego w tych założeniach programu stabilizacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#JanRajtar">W imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów proszę Wysoką Izbę o przyjęcie również tej uchwały. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie udzielam głosu posłowi Maciejowi Półtorakowi — sprawozdawcy projektów uchwał dotyczących planów finansowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MaciejPółtorak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów rozpatrywała 6 uchwał towarzyszących budżetowi państwa. Projekt uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa zawierają druki nr 132 i 229. Projekt bilansu płatniczego na rok 1990 r. opracowano w układzie stosowanym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w podziale na bilans płatniczy w walutach niewymienialnych krajów socjalistycznych oraz bilans płatniczy w walutach wymienialnych krajów kapitalistycznych. Rozpatrując projekt stwierdzono, że przewiduje on wzrost zadłużenia w walutach wymienialnych krajów kapitalistycznych o prawie 4 mld dolarów. To zadłużenie może okazać się znacznie wyższe przy niekorzystnej zmianie kursów walut. Projekt planu bilansu płatniczego na 1990 r. w walutach wymienialnych krajów kapitalistycznych zakłada, że obroty bieżące wyniosą około 3 mld dolarów, saldo płatności towarowych po raz pierwszy od 1982 r. będzie ujemne i wyniesie minus 800 mln dolarów. Saldo płatności usług będzie również ujemne i wyniesie minus 430 mln dolarów. Z należnych do wypłat odsetek w wysokości 3 mld 640 mln dolarów nie zapłacimy aż 2 mld 357 mln, tzn. około dwóch trzecich. Kapitalizacja odsetek spowoduje wzrost globalnego zadłużenia. W pozycji kredytów saldo przewiduje 1 mld 352 mln dolarów, przy czym planuje się wykorzystanie kredytów w wysokości 1 mld 450 mln dolarów. Zwrócono uwagę na to, że kredyty nie spłacone w terminie osiągną kwotę aż 2,5 mld dolarów. W części dotyczącej obrotów w walutach niewymienialnych stwierdzono niezachowanie zasady zapewnienia wpływów na poziomie 1989 roku. Z danych wynika, że wpływy z eksportu do I obszaru płatniczego będą niższe i obciążenia w I obszarze płatniczym będą nieco mniejsze. Saldo płatności towarowych w obrotach bieżących z krajami I obszaru płatniczego będzie dodatnie i wyniesie 500 mln rubli transferowych. Dodatnie saldo przewidywane jest także w sferze usług, według przewidywań wyniesie ono 300 mln rubli transferowych. Nastąpi spadek zadłużenia w I obszarze płatniczym.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#MaciejPółtorak">Wielkość wpływów z eksportu do II obszaru płatniczego została skonsultowana z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Wpływy wzrosną tu zaledwie o 2%. Oznacza to w kontekście wzrostu zadłużenia znaczny zastrzyk dewizowy. Zastrzyk ten nie wywoła jednak wzrostu eksportu. Środki dewizowe zostaną zużyte przede wszystkim na ubezpieczenie polityki kursowej. Według założeń, w płatnościach usługowych nastąpi niewielki wzrost wpływów w stosunku do 1989 roku, natomiast przewiduje się znaczny wzrost wypłat — o 26,7%. Ogólna kwota odsetek należnych wierzycielom w 1990 roku szacowana jest na 3640 mln dolarów. Z sumy tej zapłacimy tylko około 35%, co jest wynikiem gorszym niż w 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#MaciejPółtorak">W czasie obrad komisji wyrażono zaniepokojenie, że w przypadku niepowodzenia programu stabilizacji pozostałością tego programu będzie zwiększone zadłużenie.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#MaciejPółtorak">W projekcie bilansu płatniczego nie uwzględniono pożyczki na fundusz stabilizacyjny. Spowodowane to jest tym, że projekt ten powstał w okresie, gdy koncepcja funduszu stabilizacyjnego znajdowała się dopiero w formie zalążkowej.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#MaciejPółtorak">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów po rozpatrzeniu projektu uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa oraz zapoznaniu się ze stanowiskiem Senatu na posiedzeniu w dniu 19 stycznia 1990 roku wnosi, by Wysoki Sejm raczył przyjąć projekt uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa na 1990 rok wraz z załącznikami nr 1 i 2 (druk nr 132) z następującą poprawką w projekcie uchwały: § 5 otrzymuje brzmienie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 1990 roku”. Jest to poprawka wniesiona na wniosek Biura Prawnego; z wielu przedstawionych tutaj propozycji przyjęto ten zapis jako bardziej poprawny.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#MaciejPółtorak">Bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok (druki nr 133 i 230) jest dokumentem informującym o rozmiarach i strukturze dochodów i wydatków ludności i narzędziem kształtowania prawidłowej polityki finansowej w stosunku do ludności i jednostek gospodarki nieuspołecznionej. Dochody ludności decydujące o poziomie jej stopy życiowej stanowią jedną z podstawowych przesłanek planowania budżetowego. W grudniu ubiegłego roku rząd przedłożył Sejmowi projekt bilansu przychodów i wydatków ludności w 1990 roku. W miesiąc później przedstawiono Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów znaczną modyfikację tego projektu wynikającą z tego, że w czasie, gdy tworzono projekt, procesy realne przebiegały inaczej niż trendy, które pojawiły się obecnie. Rząd zmienił również niektóre istotne założenia przyjęte do konstrukcji pierwotnej wersji planu, a dotyczące przewidywanego wzrostu cen w 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#MaciejPółtorak">Jeśli chodzi o przebieg procesów realnych w gospodarce, to zwraca uwagę inny niż przewidywano wzrost poziomu płac. Zakładano, że przeciętne wynagrodzenie w grudniu 1989 roku w pięciu podstawowych działach gospodarki narodowej wyniesie ponad 700 tys. zł, gdy tymczasem według szacunków GUS wyniosło 570 tys. Wpływa to w istotny sposób na prognozy płac w 1990 roku oraz na wiele innych elementów bilansu.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#MaciejPółtorak">Rząd zmienił pierwotne założenia dotyczące kształtowania się poziomu i zmienności w trakcie roku kursu walutowego. Przyjęto ostrzejsze zasady ograniczania wzrostu wynagrodzeń, obniżono do 400% skalę styczniowej podwyżki cen węgla i odpowiednio cen innych paliw i energii. Wszystko to sprawia, że przewidywany w 1990 roku wzrost cen planuje się na poziomie niższym od pierwotnie zakładanego, inaczej w związku z tym będą się kształtowały wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#MaciejPółtorak">W tej sytuacji komisja stanęła przed trudnym zadaniem, który z załączników powinien być przedmiotem uchwały. Wersja pierwsza wynikająca z budżetu, czy druga, choć przedstawiona jako informacja, a nie autopoprawka, ale uwzględniająca zachodzące zmiany.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#MaciejPółtorak">Komisja postanowiła przyjąć wersję pierwszą, tę związaną z budżetem i wykreślić z załącznika do uchwały dane dotyczące 1989 roku jako nieaktualne. Dane te nie mogły być zaktualizowane, stałyby bowiem w sprzeczności z planem na 1990 rok, opartym na przewidywaniach wykonania planu roku 1989. W tej skomplikowanej, dynamicznie się zmieniającej sytuacji padały głosy, że być może najlepiej byłoby nie uchwalać planu bilansu pieniężnego przychodów i wydatków ludności na 1990 rok. Sprzeczne by to było jednak z prawem, a także stanowiskiem Senatu, który uznał istnienie takiego dokumentu za celowe. Mimo tych zastrzeżeń komisja wnosi, by Wysoki Sejm raczył podjąć projekt uchwały w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#MaciejPółtorak">Założenia polityki pieniężnej na 1990 rok (druki 134 i 231) wskazują, że podstawowe cele polityki pieniężnej w 1990 roku są ściśle powiązane z programem gospodarczym rządu i obejmują przezwyciężenie hiperinflacji, wprowadzenie wymienialności złotego oraz stopniową stabilizację jego siły nabywczej. Realizacji tych celów podporządkowane będą działania Narodowego Banku Polskiego oraz stosowane przez niego narzędzia polityki pieniężnej, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#MaciejPółtorak">— polityka realnej dodatniej stopy procentowej chroniącej depozyty i oszczędności terminowe przed skutkami inflacji oraz skłaniającej do racjonalnego wykorzystania kredytów;</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#MaciejPółtorak">— likwidacja kredytów preferowanych w ich dotychczasowej postaci, zawężenie ich zakresu i zmiana zasad finansowania preferencyjnego oprocentowania;</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#MaciejPółtorak">— uporządkowanie problemu zadłużenia z tytułu udzielonych w przeszłości kredytów o stałej zaniżonej stopie oprocentowania;</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#MaciejPółtorak">— zaniechanie praktyki finansowania deficytu budżetowego emisją pustego pieniądza;</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#MaciejPółtorak">— kształtowanie podaży pieniądza w granicach wyznaczonych wymogami przywracania równowagi uniemożliwiających jej przekształcenie w samoistne źródło inflacji, a zarazem zapewniających sprawną obsługę procesu wymiany towarowej;</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#MaciejPółtorak">— kształtowanie kursu walutowego na poziomie zapewniającym równowagę pomiędzy popytem na dewizy a ich podażą.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#MaciejPółtorak">Z przedstawionych elementów polityki pieniężnej najbardziej dyskutowaną sprawą była polityka kredytowa, a przede wszystkim polityka stóp procentowych od zaciągniętych kredytów i jej wpływ na kondycję podmiotów gospodarczych. Wątpliwości rodziła praktycznie całkowita likwidacja preferencji kredytowych dla sektora żywnościowego, powodująca że w cenie wielu produktów żywnościowych zawarta jest znaczna część pochodząca z odsetek bankowych. Stwierdzono, że przemysł rolno-spożywczy, który musi często przetrzymywać surowiec, półprodukty i wyroby finalne znalazł się w bardzo trudnym położeniu.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#MaciejPółtorak">Rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy, gdzie długość cyklu produkcyjnego czy obrotu jest znaczna, wymaga preferencji kredytowych. Sprawę tę dostrzega także Senat proponując pewną modyfikację punktu 17 założeń. Wprowadzenie nowych preferencji kredytowych okazało się niemożliwe, a wszelkie poprawki ku temu zmierzające zostały odrzucone przez komisję. Byłoby to bowiem sprzeczne z polityką rządu w tym względzie, zatwierdzoną przecież przez Sejm pod koniec grudnia 1989 roku. Drugą przeszkodą był tu brak środków w budżecie, które można by przeznaczyć na ten cel. W kwestii tej zgłoszony został wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#MaciejPółtorak">Inną sprawą związaną z systemem kredytowym, omawianą na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, był sposób rozliczeń banków z kredytobiorcami. Komisja proponuje tu, by przy zachowaniu miesięcznej lub kwartalnej stopy procentowej naliczanie odsetek odbywało się w okresach nie krótszych niż kwartał metodą procentu składanego. Metodę naliczania odsetek w okresach nie krótszych niż kwartał stosowano by jeżeli umowa z bankiem nie stanowi inaczej. Zakładając, że wysokość oprocentowania z miesiąca na miesiąc będzie się zmniejszała, system ten złagodzi obciążenia podmiotów gospodarczych kosztami kredytu, zmniejszy, również obciążenia banków. Jako wadę tego systemu strona rządowa uważa możliwość koncentracji ilości bankructw w jednym czasie, to znaczy z końcem kwartału. W czasie obrad komisji wskazano na konieczność stosowania symetrycznie tych samych zasad w naliczaniu odsetek od kredytów oraz od depozytów. Komisja przyjęła oświadczenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, że w związku z zaistniałymi nieprawidłowościami zasadę tę wyegzekwuje od banków komercyjnych. Komisja uznała, że banki stosują zbyt dużą rozpiętość oprocentowania między depozytami terminowymi a depozytami płatnymi na żądanie, tak zwanymi awista. W styczniu wynosiła ona przeważnie jak 7:34. By nie naruszać swobody banku w elastycznym stosowaniu stóp procentowych oraz zachęcaniu do gromadzenia wkładów terminowych, postanowiono zaproponować Wysokiej Izbie zapis w załączniku do uchwały zalecający tylko, by banki stosowały umiarkowane zróżnicowanie stóp procentowych między depozytami terminowymi i płatnymi na żądanie. Postanowiono również zaproponować w załączniku do uchwały zapis zobowiązujący Narodowy Bank Polski, przy refinansowaniu banków do uwzględniania zamrożenia zasobów banków i powstania w wyniku stosowania ustawowej kapitalizacji odsetek od kredytów. Propozycja ta ma na celu ochronę banku przed skutkami zamrożenia części zasobów nie spłaconych odsetek. Komisja proponuje, by zmniejszyć do 3% relację kapitału własnego banku do aktywów objętych ryzykiem wymaganą na dzień 1 stycznia 1991 r., uznając, że jest to wartość bardziej realna do spełnienia, w szczególności przez nowo powstające banki.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#MaciejPółtorak">Wnioski z dyskusji nad uchwałą w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 rok, które tu zrelacjonowałem, komisja postanowiła przedstawić Wysokiej Izbie w postaci poprawek do uchwały i jej załącznika. Komisja wnosi, by Wysoki Sejm raczył przyjąć projekt uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 r. z załącznikiem nr 1 (druk nr 134 A) z następującymi poprawkami:</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#MaciejPółtorak">— w § 2 po wyrazie „Sejmowi” dodaje się wyrazy i „Senatowi”. Chodzi tu o przedstawianie przez ministra finansów sprawozdania rocznego z wykonania budżetu również Senatowi;</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#MaciejPółtorak">— § 3 otrzymuje brzmienie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1990 roku”;</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#MaciejPółtorak">— w załączniku nr 1 pkt 14 otrzymuje brzmienie: „Stopa procentowa będzie w 1990 roku podstawowym narzędziem zapewniającym zrównoważenie popytu na pieniądz z jego podażą; ochronę realnej wartości depozytów terminowych, naturalne ograniczenie presji na kredyty bankowe, a także wyższą atrakcyjność lokat złotowych niż oszczędnościowych w walutach obcych”. W 1990 roku w stosunku do kredytów oraz depozytów terminowych banki stosować będą realnie dodatnią stopę procentową, tzn. stopę na poziomie wyższym od przewidywanej na dany okres czasu stopy inflacji. W związku z prognozowanymi znacznymi wahaniami inflacji, w ciągu roku stosowana będzie miesięczna lub kwartalna stopa procentowa z przyjęciem zasady naliczania odsetek w okresach nie krótszych niż kwartał, jeżeli dotychczas zawarte umowy nie stanowią inaczej. Naliczanie odsetek odbywać się będzie metodą procentu składanego. W umowach kredytowych banki zastrzegać będą możliwości wielokrotnej zmiany oprocentowania w ciągu roku. Oprocentowanie kredytów i depozytów ustalane będzie przez banki samodzielnie, przy przestrzeganiu zasady równości sektorów. Banki będą prowadziły politykę stopy procentowej zachęcającą do gromadzenia depozytów terminowych, stosując zasadę umiarkowanego zróżnicowania między oprocentowaniem depozytów terminowych i depozytów płatnych na żądanie. Kryteriami wyznaczającymi poziom i strukturę stóp procentowych stosowanych przez banki będą: rentowność działalności oraz zachowanie płynności;</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#MaciejPółtorak">— poprawka czwarta, w pkt 5 w zdaniu piątym na końcu tiret trzeciego skreśla się wyrazy: „przez rolników indywidualnych”. Zgodnie z obecną polityką w tej chwili już nie dzielimy rolników na indywidualnych i innych, w związku z czym ten zapis proponujemy skreślić;</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#MaciejPółtorak">— poprawka piąta, w pkt. 17 na końcu zdania pierwszego stawia się przecinek i dodaje wyrazy: „przy czym w ocenie zdolności do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie umownym będzie się uwzględniać wszystkie, także długofalowe efekty produkcyjne, koszty kredytowanego przedsięwzięcia oraz szczególnie w rolnictwie długość cyklu produkcyjnego obrotu”. Jest to poprawka zaproponowana przez Senat;</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#MaciejPółtorak">— szósta poprawka, w pkt. 25 na końcu dodaje się zdanie: „Narodowy Bank Polski przy refinansowaniu banków będzie uwzględniał zamrożenie zasobów banków powstałe w wyniku stosowania ustawowej kapitalizacji odsetek od kredytów”;</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#MaciejPółtorak">— siódma, w pkt. 26 w pierwszym tiret liczbę 4% zastępuje się wyrazami: „nie mniej niż 3%”. Komisja zgodnie z art. 41 ust. 3 regulaminu Sejmu przedstawia na żądanie wnioskodawcy następujące odrzucone propozycje poprawek do sprawozdania o projekcie uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 r., jako wniosek mniejszości:</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#MaciejPółtorak">— W załączniku nr 1 w pkt. 15 w zdaniu piątym po pierwszym myślniku dodaje się nowy podpunkt od myślnika w brzmieniu: „finansowanie sezonowych zapasów magazynowych w przetwórstwie rolno-spożywczym”. W zdaniu siódmym po drugim myślniku zamiast kropki stawia się przecinek i dodaje się od nowego myślnika tekst w brzmieniu: „w odniesieniu do kredytów na sfinansowanie sezonowych zapasów magazynowych w przetwórstwie rolno-spożywczym w wysokości 40% należnego oprocentowania”. Jest to wniosek mniejszości odrzucony przez komisję. Na koniec chciałbym jeszcze przypomnieć argumenty, które spowodowały, że komisja odrzuciła ten wniosek. Sejm w ustawie z dnia 22 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych scedował na Radę Ministrów ustalanie zakresu, zasady i trybu udzielania pomocy w spłacie należnego bankom oprocentowania. W myśl tej ustawy kierunki, cele i środki przeznaczone na udzielanie pomocy określa ustawa budżetowa. Zgodnie z zasadą zrównoważenia budżetu należałoby najpierw znaleźć środki w budżecie na ten cel przez zmniejszenie wydatków w którymś dziale lub znalezienie sposobu na zwiększenie wpływów do budżetu. Niezgodne byłoby to również z polityką rządu w kwestii kredytów i całej polityki pieniężnej prezentowanej w tej uchwale w jej załączniku.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#MaciejPółtorak">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów rozpatrzyła projekty uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 r. (druki nr 135 i 232) skierowany do komisji przez Sejm na 16 posiedzeniu w dniu 19 grudnia 1989 r. Komisja zapoznała się z opinią sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz stanowiskiem Senatu. Senat nie wniósł zastrzeżeń do projektu, a opinia Komisji Kultury i Środków Przekazu kończy się prośbą o przyjęcie uchwały w wersji przedstawionej Sejmowi. W trakcie dyskusji nad uchwałą na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wyłoniły się pewne wątpliwości. Pierwsza wątpliwość, przeniesiona zresztą z Komisji Kultury i Środków Przekazu, to sposób rozdziału środków na poszczególne województwa. Nie uwzględnia on ilości mieszkańców, lecz liczbę obiektów kulturalnych na danym terenie. Z powodu szczupłości środków funduszu jest on ukierunkowany nie tyle na rozwój kultury, co na podtrzymanie obecnego stanu. Zastrzeżenia również zgłaszano co do możliwości zgromadzenia zaplanowanych środków funduszu. Wielkość ta zależna jest wprost od tego, jak kształtować będzie się wielkość zatrudnienia i wysokość płac w sektorze uspołecznionym. Według Ministerstwa Finansów nie stanowi to zagrożenia dla finansowania kultury, ponieważ płace są uzależnione od wzrostu cen, a ceny wyznaczają wysokość wydatków. Zastrzeżenia wnoszono co do istnienia w planie Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury rezerwy ministra kultury i sztuki opiewającej na znaczną kwotę, bo aż 363 mld 800 mln zł. Z informacji przedstawionych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki wynika, że rezerwa ta traktowana jest jako ostatnia transzeja obrony kultury przed upadkiem. Środki te mają być wykorzystane na podtrzymanie szczególnie cennych instytucji kulturalnych. Na wniosek komisji Ministerstwa Kultury i Sztuki przedstawiło plan wykorzystania tej rezerwy. Po wysłuchaniu wszystkich wyjaśnień Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz przedstawiciela sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu, Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów pozytywnie zaopiniowała projekt uchwały i wnosi, by Sejm raczył uchwalić projekt uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 r. z załącznikami nr 1 i 2 (druk nr 135) z następującą poprawką — § 2 otrzymuje brzmienie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 1990 r.”. Przedłożony do rozpatrzenia projekt uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na 1990 r. (druki nr 137 i 233) jest opracowany zgodnie z postanowieniem ustawy z dnia 27 kwietnia 1989 r. o Centralnym Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki, zobowiązującym Radę Ministrów do przedstawiania Sejmowi rocznych planów Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki wraz z projektem budżetu państwa. Rząd zakłada, że jest to ostatni rok funkcjonowania tego funduszu. W trakcie obrad komisji stwierdzono, że pilną sprawą jest opracowanie nowych zasad funkcjonowania i finansowania nauki. W innym przypadku może dojść do załamania się działalności naukowej wielu placówek badawczych. Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego w swojej opinii skierowanej do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów stwierdza, że przechodzenie na nowe zasady powinno następować stopniowo, z malejącym udziałem funduszu. Innym zagrożeniem dla finansowania nauki jest możliwość nie zrealizowania dochodów funduszu z powodu zwolnień ustawowych z podatku dochodowego pociągających za sobą zwolnienia z wpłat na fundusz, z braku środków płatniczych w bankach, niewypłacalności i postawienia w stan bankructwa niektórych podmiotów gospodarczych zasilających fundusz, zatorów płatniczych, trudności w ściąganiu wpłat na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#MaciejPółtorak">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów po rozpatrzeniu projektu uchwały oraz wniosków zgłoszonych przez Komisję Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, a także po zapoznaniu się ze stanowiskiem Senatu na posiedzeniu w dniu 17 stycznia 1990 r. wnosi, by Wysoki Sejm raczył przyjąć projekt uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990 wraz z załącznikiem (druk nr 137) z następującą poprawką — § 2 otrzymuje brzmienie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1990 r.”. Projekt uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 (druki nr 113 i 234) dotyczy w istocie odpisu z podatku od płac w gospodarce uspołecznionej na Fundusz Rozwoju Kultury. W uchwalonym w grudniu 1986 r. Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym stwierdzono, że ważnym czynnikiem oddziaływania na upowszechnianie kultury będzie Fundusz Rozwoju Kultury. Środki zgromadzone na tym funduszu będą systematycznie wzrastały. Począwszy od roku 1987 przeznacza się na Fundusz Rozwoju Kultury 14% podatku od płac w gospodarce uspołecznionej. Do tego zapisu wniesiono następnie poprawkę podnoszącą na lata 1988–1990 stawkę wspomnianych odpisów z podatku od płac do 14,5%. Istnieje jednak obawa, że obecnie odpisy te nie gwarantują proporcjonalnego i realnego rozwoju sfery kultury. Obawa ta jest tym bardziej uzasadniona, iż w 1990 r. należy się liczyć ze zmniejszeniem ilości jednostek gospodarki uspołecznionej w związku z reprywatyzacją, a także możliwością upadłości pewnej liczby podmiotów gospodarczych. Może to spowodować relatywne zmniejszenie podstawy odpisu podatku od płac. Już w ubiegłych latach wielokrotnie Narodowa Rada Kultury oraz Komisja Kultury Sejmu IX kadencji postulowały zwiększenie odpisu na Fundusz Rozwoju Kultury do 15%. Obecny projekt wychodzi naprzeciw tym postulatom i ma na celu podwyższenie tego odpisu do 15%.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#MaciejPółtorak">Komisja wnosi, by Wysoki Sejm raczył przyjąć projekt uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 (druk nr 113) z następującą poprawką — Ostatnie zdanie otrzymuje brzmienie: „Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1990 r.”. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Zanim otworzę łączną dyskusję nad sprawozdaniami, chcę zwrócić uwagę obywateli posłów, że w tej chwili na sali brakuje około 40 posłów, czasowo brakuje, bo odbywa się posiedzenie komisji nadzwyczajnej do spraw ustaw samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram łączną dyskusję nad sprawozdaniami Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o projektach: ustawy budżetowej na rok 1990, uchwał w sprawie planów finansowych na rok 1990 oraz przedstawionymi przez tę komisję projektami uchwał w sprawne realizacji ustawy budżetowej na 1990 rok oraz w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy zabierze głos poseł Zbigniew Drela z OKP.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MikołajKozakiewicz">Apeluję do wszystkich posłów o bardzo zwięzłe wypowiedzi, bo amatorów do mówienia jest wielu.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#MikołajKozakiewicz">Lista mówców jest jeszcze nie zamknięta, tak że nie mogę na razie podać dokładnej liczby.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#ZbigniewDrela">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego stosunkiem głosów 21 do 14 odrzuciła projekt budżetu przeznaczonego w 1990 r. na oświatę oraz szkolnictwo wyższe. Fakt ten został podany przez środki masowego przekazu do publicznej wiadomości. Z kolei Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów dopisała do budżetu oświaty 200 mld, a do budżetu szkolnictwa wyższego 70 mld zł. W porównaniu z wielkością budżetu edukacji kwoty te są stosunkowo niewielkie.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#ZbigniewDrela">Powyższe fakty mogą wzbudzić zaniepokojenie w kręgach pracowników edukacji. Aby wyjaśnić sprawę budżetu resortu edukacji do końca, przedstawiam podstawowe dane.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#ZbigniewDrela">Część budżetu państwa przeznaczona w 1990 r. na oświatę i na szkolnictwo wyższe, może być rozpatrywana w dwojaki sposób — bez uwzględnienia rezerw lub też z uwzględnieniem rezerw budżetowych przewidzianych na wzrost wynagrodzeń w oświacie i w szkolnictwie wyższym. Bez uwzględnienia rezerw udział wydatków budżetowych na oświatę w wydatkach budżetu państwa stanowi 5,2%, czyli kwotę 10,2 bln zł, a na szkolnictwo wyższe stanowi 1,9%, czyli kwotę 3,8 bln zł. Przedstawiony procentowy udział budżetu oświaty i budżetu szkolnictwa wyższego w wydatkach budżetowych państwa jest rzeczywiście skromny i przypomina lata 1977–1981 oraz I półrocze 1989 r., kiedy to budżet oświaty stanowił 5,7%, a budżet szkolnictwa wyższego 1,7% wydatków budżetowych państwa. Po zmianach budżetowych zaproponowanych przez rząd premiera Mazowieckiego, wprowadzonych w miesiącach październik — listopad — grudzień 1989 r., średni roczny udział wydatków z budżetu państwa na oświatę osiągnął 10,2%, czyli uległ prawie podwojeniu. Na bieżący rok budżet państwa ma wydzieloną specjalnie kwotę w wysokości 46,6 bln zł, którą traktuje jako kwotę rezerwową, z czego 14,1 bln zł przeznaczono na ewentualny wzrost płac w oświacie, aby utrzymać poziom średni w sferze materialnej, zaś 3,1 bln zł na wzrost płac i stypendiów w szkolnictwie wyższym. Jeżeli rezerwy te zostaną wyczerpane do końca, wówczas udział oświaty w wydatkach budżetowych państwa stanowiłby 12,4%, co obejmuje kwotę 24,3 bln zł, zaś udział szkolnictwa wyższego w wydatkach budżetowych państwa stanowiłby 3,6%, co obejmuje kwotę 7 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#ZbigniewDrela">Reasumując, należy stwierdzić, że wydatki na resort edukacji nigdy w historii Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie przekraczały 11–12% wydatków budżetowych państwa. Obecnie zaś, przy uwzględnieniu rezerw, wynoszą 16%. Co to znaczy od strony praktycznej? To znaczy tyle, że nauczyciele — jeśli chodzi o wynagrodzenia — nie mają istotnych podstaw do narzekań. Trudno też sobie wyobrazić, aby powtórzyły się w obecnej chwili dramatyczne wystąpienia posłów nauczycieli, jakich byliśmy świadkami na V i VI posiedzeniu Sejmu w sierpniu ub. roku, kiedy to pani posłanka Izabella Sierakowska złożyła oświadczenie o tragicznie pogarszających się warunkach życia nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#ZbigniewDrela">Omawiany budżet edukacji przeznacza stosunkowo skromne kwoty na cele rzeczowe, jak budowa nowych obiektów szkolnych, remonty bieżące itp. Należy jednak pamiętać, że rok bieżący, a może także następny są to lata, które trzeba przetrwać. W podobnie trudnej sytuacji są inne resorty. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako następny głos zabierze poseł Herbert Gabryś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Ludomir Goździkiewicz z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#HerbertGabryś">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywanie problematyki ustawy budżetowej przypadło nam w szczególnym okresie. Jest to bowiem czas pierwszych odczuwalnych skutków wprowadzonego programu przemian gospodarczych w naszym kraju. Jego radykalną skuteczność, zarówno tę pożądaną jak i tę mniej oczekiwaną, możemy ocenić po pierwszych tygodniach realizacji tego programu. Skuteczność dławienia inflacji, stałość kursu walut, uzewnętrznienie się mechanizmów rynkowych — to budzi i podtrzymuje nadzieję. Obawy zaś musi budzić wyższy niż zakładano przyrost cen, spadek produkcji i jej zagrożenie, zagrożenie produkcji rolnej, marazm handlu oraz gospodarcza recesja. Jednak największą wartością pozwalającą na radykalizm programu gospodarczego jest społeczne przyzwolenie na wyrzeczenia, ale jakże często na zwyczajną ludzką biedę. Stopnia zużycia tego przyzwolenia nie sposób dziś jednoznacznie określić. W tym aspekcie chciałbym wypowiedzieć się na temat proponowanej ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#HerbertGabryś">W tekście podano propozycje budżetu zrównoważonego, bo istotnie w zapisie liczby po stronie dochodów i wydatków są równe, ale stawiam sobie i Wysokiej Izbie pytanie, czy w przypadku dalszej recesji gospodarczej realizacja dochodu z tytułu wpłat przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych w wysokości 84% dochodu ogółu jest możliwa. Te przedsiębiorstwa i jednostki gospodarcze, które dzisiaj obniżają produkcję nie osiągają zysku, a te mniejsze oraz rzemiosło w wielu przypadkach przestają w ogóle funkcjonować. To przecież te, które mają zapewnić zasilanie finansowe dla całej sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#HerbertGabryś">Koniecznym zatem jest pytanie, jak pan, panie ministrze przemysłu chce stymulować zasilanie budżetu w podległym panu resorcie? Czy rzeczywiście racjonalne jest przekonanie, że padną tylko te przedsiębiorstwa nieefektywne, niegospodarne czy marnotrawiące materiał i ludzki wysiłek?</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#HerbertGabryś">W aspekcie zrównoważenia budżetu pragnę poddać w wątpliwość założenie, że zapisanie ponad 4 bilionów 116 miliardów złotych obligacji skarbu państwa po stronie dochodów budżetu znajdzie w pełnym zakresie nabywców, przyjmując pracujących na około 17 milionów osób, daje to ponad 240 tysięcy złotych na jednego pracującego. Czy w sytuacji, gdy coraz więcej polskich rodzin staje wobec ekonomicznego zagrożenia swego bytu, jest to realne?</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#HerbertGabryś">Jakże istotne jest tu brzmienie, zaproponowanej drukiem 242, uchwały Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Nie wolno nam dopuścić, aby spadek produkcji w skali roku przekroczył 5% a dochód 3,1%. Nie wolno dopuścić, aby spadek siły nabywczej ludności w kategoriach wynagrodzeń spadł poniżej 20%. Nie wolno dalej dopuszczać do degradacji produkcji rolnej i spadku tej produkcji w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#HerbertGabryś">Wysoka Izbo! Apeluję z całą stanowczością i zdecydowaniem o poparcie tej uchwały i nakazanie rządowi jej realizacji. Ze wszech miar zasadnym jest również wniosek, aby obciążyć podatkiem tych, którzy konsumują surowce energetyczne z przeznaczeniem tych środków na ochronę środowiska. Na przedstawiony problem — projekt budżetu patrzy również w aspekcie oczekiwań ludzi, wśród których żyję. Sądziłem, że kryteria podziału wydatków budżetu w poszczególnych działach staną się bliższe zobiektywizowanym. W szczególności dotyczy to obszarów Funduszu Rozwoju Kultury, inwestycji centralnych. Wydawało mi się, że to właśnie musi ulec zmianie, staranie o obiektywizację i zrozumienie kryteriów było ogromną szansą, której, w moim odczuciu, rząd konstruujący swój nowy budżet nie wykorzystał.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#HerbertGabryś">Nie mogę przyjąć, że decyzja o podziale środków była obiektywna, jeśli dla województwa katowickiego, które daje 23% dochodu nie starcza środków na podstawowe, istotnie żywotne dla tego województwa inwestycje. W każdym prawie z działów budżetu przedstawione są rezerwy. To oczywiste, że powinny być, ale ich wysokość może budzić obawy, iż ich podział później będzie nieobiektywny i opierać się będzie o kryteria uznaniowo przetargowe.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#HerbertGabryś">Wysoka Izbo! Z troski o uczciwe eksploatowanie obywatelskiej cierpliwości wnoszę:</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#HerbertGabryś">Po pierwsze: podanie publiczne kryteriów podziału środków z funduszów celowych w szczególności tych, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#HerbertGabryś">Po drugie — informowanie społeczeństwa o kierunkach wydatkowania podziału rezerw, a w szczególności rezerw płacowych.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#HerbertGabryś">Po trzecie — pomniejszenie udziału budżetu centralnego w budżecie województwa katowickiego o kwoty niezbędne przynajmniej dla realizacji najistotniejszych inwestycji, a więc pełnej realizacji wodociągów. To przecież woda dla Śląska! Zabezpieczenie niezbędnych środków dla utrzymania realizacji zbiornika wody Świnna Poręba to zapewnienie wody dla Bielska i dla Śląska. Konieczne jest też przeznaczenie środków na budowę szpitala onkologicznego dla regionu, w którym żyje się przecież 2 lata krócej.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#HerbertGabryś">I na koniec, przy okazji debaty budżetowej, proponuje się w ustawie z dnia 27 grudnia 1989 r. zmienić zapis w art. 11 zmierzający do zezwolenia na wypłaty nagród z zysku za rok 1989 przed tak zwanym badaniem bilansu do 90% kwoty wolnej od opodatkowania. Wysoka Izbo! Wnoszę, aby owo ograniczenie 90% zawarte w drugim zdaniu propozycji zmian zostało wykreślone, pozostawiając decyzje co do pozostawienia owego marginesu procentowego bezpieczeństwa na wypadek korekty zysku w dół załogom. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Ludomir Goździkiewicz z PSL „Odrodzenie”. Przygotuje się poseł Jan Kościelniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#LudomirGoździkiewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Dzisiejsza debata budżetowa na rok 1990 jest cząstką w wielkim programie porządkowania gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej. W komplecie projektów dokumentów, o których dzisiaj mówimy, znajdują praktyczne urzeczywistnienie uchwalone w grudniu ustawy, dotyczące stabilizacji gospodarki, a są to dokumenty nowatorskie, o przełomowym znaczeniu. Po raz pierwszy nadaliśmy tak dużą rangę i zajęliśmy się finansami państwa, które stanowią czynnik rozwoju gospodarczego. Działania i rozwiązania w obszarze tym są podporządkowane bardzo ważnemu celowi — zrównoważeniu w 1990 r. budżetu państwa. To jest cel, któremu podporządkowano wszystkie działania, można by rzec całą gospodarkę. I trudno nie zgodzić się z logiką tego projektu. Jedne dane wynikają z drugich, wysokość wyliczonych dochodów pozwala na określenie wydatków — a szczególnie określenia wydatków sfery budżetowej, ale co pragnę podkreślić — dane te oparte są na szacunkach, przewidywaniach a nie realnych działaniach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Jeśli mówię o tym budżecie w innych kategoriach, to przede wszystkim chodzi o odpowiedź na pytanie, czy istnieją możliwości jego wykonania, i jakie są ewentualne zagrożenia wynikające z jego nie wykonania? Następuje w tym momencie zderzenie wielkiej determinacji i odpowiedzialności rządu oraz funkcji kontrolnych, decyzyjnych i odpowiedzialności Sejmu, ale nie co do celów założonych, ale co do sposobu realizacji. O wynikach budżetu zadecydują przecież produkcja i usługi. Zahamowanie spadku produkcji przemysłowej oraz zahamowanie likwidacji drobnych zakładów przemysłowych i usługowych stworzy podstawę do osiągnięcia wpływów z podatków. Utrzymanie produkcji rolniczej, zaopatrzenia rolników w środki produkcji może wpłynąć na poprawę wyżywienia narodu jak i wzrost na przykład eksportu.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#LudomirGoździkiewicz">Pewnym wykrzyknikiem przy ocenie projektu budżetu są efekty ekonomiczno-finansowe uzyskane w styczniu bieżącego roku. Przypomnę, według programu stabilizacyjnego wzrost cen winien wynieść 45%, wyniósł około 78%. Spadek siły nabywczej ludności miał wynieść 15–20%, a wynosi około 43%. Spadek produkcji planowany był na 5%, a wyniósł około 23%, w tym przemysł lekki o 28%, a przemysł spożywczy aż o 41% lub o 8%, jeżeli odnieść ten spadek produkcji do produkcji sprzedanej.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#LudomirGoździkiewicz">Pragnę zwrócić uwagę, że dane te są pilnie obserwowane i dyskutowane przez społeczeństwo. I jakiekolwiek komentarze o zmianie i niecałkowitej porównywalności nie wpływają na korzystną ogólną atmosferę społeczną. Sądzę, że szczególnie w tej chwili, w tych warunkach, dane statystyczne muszą być czyste, porównywalne, jednoznacznie odbierane przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#LudomirGoździkiewicz">Okres 6 tygodni jest zbyt krótki, aby móc jednoznacznie określić realność wykonania budżetu. Jednak już dzisiaj rząd winien być przygotowany na wszelkie niespodzianki i posiadać alternatywę realizacji programu stabilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Przyjmuję dane zawarte w dokumentach finansowych jako zasadne i logicznie uzasadnione. Należy stwierdzić jednak, że istnieją zagrożenia, które mogą spowodować, że plan stabilizacyjny i finanse państwa w roku 1990 będą wymagać znaczących korekt.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#LudomirGoździkiewicz">Po pierwsze — przewidywany gwałtowny wzrost dochodów budżetowych i ograniczenie wydatków oparte na przewidywanym ruchu cen, płac i zatrudnienia budzą niepewność i powstanie zagrożenia niezrównoważenia budżetu w ciągu roku.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#LudomirGoździkiewicz">Po drugie — symptomy zagrożenia stanowią niekorzystne efekty ekonomiczno-finansowe miesiąca stycznia, o których wcześniej wspomniałem.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#LudomirGoździkiewicz">Po trzecie — walka z hiperinflacją może wywołać recesję gospodarki większą niż zakładana.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#LudomirGoździkiewicz">Po czwarte — recesja gospodarcza może wpłynąć niekorzystnie na eksport, co z kolei odbije się ujemnie na bilansie płatniczym państwa.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#LudomirGoździkiewicz">Po piąte — załamanie gospodarki może wpłynąć na ograniczenie wpływów do budżetów terenowych. Egzekwując sumy przewidziane niniejszą ustawą na rzecz budżetu centralnego, postawią władze samorządowe w arcytrudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#LudomirGoździkiewicz">Po szóste — realizacja założeń polityki pieniężnej uzależniona jest m.in, od działania polskiego systemu bankowego, który wykazuje daleko idącą niesprawność. System bankowy winien być na potrzeby gospodarki a nie odwrotnie i musi radykalnie usprawnić swoje wewnętrzne struktury i operatywność.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#LudomirGoździkiewicz">I wreszcie po siódme — choć może należało to wymienić na pierwszym miejscu — brak jasnego stanowiska i programu wobec rolnictwa. Wpływa to niekorzystnie na jego stan i poziom produkcji, co w konsekwencji może odbić się na stanie wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Omawiany dzisiaj budżet ma charakter społeczno-opiekuńczy. Bardzo poważne środki kierowane są na sferę czysto konsumpcyjną — oświatę, kulturę, zdrowie, gospodarkę komunalną, administrację. Proporcjonalnie mniej przeznacza się środków na produkcję, która w konsekwencji winna wspierać sferę budżetową. Jeśli np. dotacje dla gospodarki komunalnej wzrastają w stosunku do 1989 r. o 520,7%, to dopłaty do środków produkcji dla rolnictwa tylko o 143%. A znając zamierzony blisko 5-krotny wzrost cen, znaczy to, że dopłaty dla tych środków relatywnie są drastycznie niższe niż w ub. roku.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#LudomirGoździkiewicz">Pragnę w tym momencie zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że od dotowania produkcji rolniczej nie uciekniemy. Potraktowanie debaty rolniczej w grudniu ub. roku jako swoistego koncertu życzeń lobby rolniczego miało krótki żywot. Jeszcze raz okazało się, że w gospodarce rynkowej interwencjonizm państwowy jest wprost niezbędny, szczególnie wtedy, gdy jesteśmy w trakcie zmian stosunków społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#LudomirGoździkiewicz">Interwencyjny skup żywca i dopłaty do nawozów sztucznych oraz ochrony roślin, wprowadzone w ostatnim czasie, wskazują na potrzebę systematycznego a nie akcyjnego działania. Wdzięczna to funkcja, ale i odpowiedzialna dla agencji rolniczej, która zdaniem Klubu PSL „Odrodzenie”, winna być organem międzyresortowym, podległym prezesowi Rady Ministrów. W jej to gestii winny znaleźć się środki na wyżej wymienione cele, jak i na pokrycie kosztów składowania zapasów sezonowych środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#LudomirGoździkiewicz">Klub PSL „Odrodzenie” zwraca uwagę, że przyznane środki w budżecie na dopłaty do środków produkcji dotyczą pierwszego półrocza br. Nie znajdujemy żadnych sum w planach drugiego półrocza.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#LudomirGoździkiewicz">Z wielką troską odnosimy się do polityki pieniężno-kredytowej. Zdajemy sobie sprawę z pojęcia „trudny pieniądz”. Ale Wysoka Izbo, w rolnictwie plon zbieramy raz do roku. Sprzedane produkty, według cen w sierpniu, nie odzyskają swej dzisiejszej wartości. A przecież w sierpniu jeden kwintal zboża kosztował circa 12–14 tys. zł; dzisiaj za tą wartość można kupić 4–5 kg chleba. A przemysł rolno-spożywczy skupuje surowce w lecie po to, żeby mieć dzisiaj mrożonki, soki i warzywa. I tenże przemysł nie korzysta z preferencyjnych kredytów. Takie działanie rządu nie może spotkać się z akceptacją naszego Klubu, bowiem w konsekwencji za produkty te, wysokie ceny płaci konsument tylko dlatego, że tak mówi suchy przepis.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#LudomirGoździkiewicz">Albo jeszcze inny przykład, na który często się powołujemy — zrównoważony rynek owoców i warzyw. Kto w Polsce nie zna nazwiska prof. Pieniążka i słynnych na cały świat Instytutów Sadownictwa i Warzywnictwa. To właśnie dzięki nim, naukowcom i wytrwałości producentów, rolników, udało się osiągnąć tak wysoki poziom produkcji. I dzisiaj z braku środków oba instytuty muszą zwalniać pracowników naukowych i ograniczać swe prace doświadczalne. To są straty nieodwracalne. W biologii nie może być przerwy. Nie wyobrażamy sobie, aby wstrzymać badania prof. Wolskiego, światowej sławy naukowca nad rośliną zwaną pszenżytem.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#LudomirGoździkiewicz">I może jeszcze jeden przykład. Rolnictwo jest dotowane na całym świecie i w każdym kraju, który chce być samowystarczalnym w wyżywieniu narodu. I tak rolnictwo w krajach EWG otrzymuje subwencję państwową liczoną w procentach wartości produkcji rolniczej w wysokości średnio 46%. W Szwecji — 58, w Finlandii — 70, W USA — 34, a w Japonii — aż 74%.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#LudomirGoździkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Odrębnego omówienia wymaga zasada udziału budżetu centralnego w dochodach budżetów terenowych. Jak już wspomniałem, jest to pierwszy rok, kiedy ta zasada obowiązuje. Ale i pierwszy rok, kiedy już dzisiaj spotykamy się z niechęcią lub nawet wrogością działaczy społecznych. Co to oznacza obecnie dla gminnych czy miejskich rad narodowych, a w przyszłości dla samorządów terytorialnych, nie trzeba nikomu mówić. Ten rządzi, kto ma pieniądze. Co to za rządy, jeśli najlepsze inwencje, zaangażowanie działaczy samorządowych będą korygowane doraźnymi działaniami rządu, jeśli budżet centralny będzie likwidował wszelkie nadwyżki?</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#LudomirGoździkiewicz">Pragnę z całą stanowczością wykazać, że samorządy będą samorządami wtedy, jeśli stworzymy prawne i rzeczywiste warunki działania, a nie jedynie koniunkturalne, podyktowane potrzebą chwili.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#LudomirGoździkiewicz">Odrębnego potraktowania wymaga także sprawa ochrony środowiska, którego potrzeby nie znalazły dostatecznego odbicia w projekcie budżetu. Stąd dobrze stało się, że sprawa ta znalazła się w projekcie uchwały dzisiejszego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Wśród posłów Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” panuje uczucie niedosytu. Budżet zbilansowany wpływami i wydatkami nie ma dostatecznego odniesienia do konkretnych posunięć gospodarczych. Świadomi swej odpowiedzialności, wskazując zagrożenia, będziemy wspierać każde działanie rządu, które będzie przybliżało nam lepsze jutro.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przed, ogłoszeniem przerwy udzielam głosu posłowi Marianowi Orzechowskiemu dla złożenia krótkiego oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MarianOrzechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym w imieniu Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej złożyć oświadczenie. Jest ono swoistym pendant do tego, o czym mówił dzisiaj pan marszałek Sejmu, dotyczy sytuacji międzynarodowej i roli Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#MarianOrzechowski">W sytuacji międzynarodowej dokonuje się historyczny przełom. Jego wyznaczniki są powszechnie znane. Kres epoki tak zwanego realnego socjalizmu w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, proces zjednoczenia Niemiec, postępująca europeizacja Europy, brzemienne w skutki, trudne dziś do przewidzenia losy pieriestrojki w Związku Radzieckim, otwarcie nowego etapu w dialogu supermocarstw. Wydarzenia następują wręcz lawinowo. Stawia to przed polską polityką zagraniczną jakościowo nowe wyzwania i zadania.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#MarianOrzechowski">Rząd Tadeusza Mazowieckiego wspierany zaangażowaniem i doświadczeniem prezydenta Rzeczypospolitej Wojciecha Jaruzelskiego nie szczędzi starań, aby skutecznie strzec interesów narodowych dbać o suwerenność i bezpieczeństwo państwa. Wyrażamy uznanie dla tej aktywności.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#MarianOrzechowski">Skala przemian jednak jest tak wielka, a sytuacja w jakiej znalazła się Polska tak skomplikowana, że konieczne staje się określenie przez Sejm strategii i celów polskiej polityki zagranicznej oraz stosunków gospodarczych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#MarianOrzechowski">Nasz klub poselski już przed kilkoma miesiącami postulował odbycie przez Wysoką Izbę debaty w tej sprawie. Obecnie postulat ten nabrał szczególnej aktualności i pilności.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#MarianOrzechowski">Z upoważnienia Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej wnoszę, aby jeszcze w marcu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadził debatę generalną na temat strategicznych i bieżących zadań polskiej polityki zagranicznej, oraz współpracy gospodarczej z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#MarianOrzechowski">Wyrażam przekonanie, że mimo tak wielu pilnych spraw, jakie musi rozpatrywać Sejm, propozycja ta spotka się z aprobatą innych Klubów Poselskich i Wysokiej Izby i na marginesie chciałbym dodać, że większość parlamentów państw wokół nas wypowiedziała się już w sprawach polityki zagranicznej. My pozostajemy w tyle. Sądzę, że to opóźnienie szybko nadrobimy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#RadosławGawlik">W dniach plenarnego posiedzenia Sejmu w godzinach od 10 do 16 w sali nr 67 czynny jest rządowy punkt konsultacyjny. Zainteresowani posłowie mogą zwracać się do rządowych ekspertów w sprawach związanych ze sprawozdaniem Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o projekcie ustawy budżetowej na rok 1990 oraz uchwał towarzyszących, pierwszym czytaniem rządowego i poselskiego projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym i sprawozdaniem Komisji Polityki Społecznej i Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim i rządowym projekcie ustaw dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 118 odbędzie się posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej oraz posiedzenie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#RadosławGawlik">Ogłaszam przerwę do 11 min. 40.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajmowanie miejsc. Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować państwa, że zapisanych do dyskusji jest w chwili obecnej 53 posłów. Dotychczas zabrało głos 3 posłów. W związku z tym ponawiam apel pana marszałka do wszystkich państwa o zwięzłe i krótkie przedstawianie swoich opinii.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Jana Kościelniaka ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Alfreda Wawrzyniaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanKościelniak">Pani Marszałek, Panie i Panowie Posłowie! Rozpatrując przedłożony Wysokiej Izbie projekt budżetu państwa na 1990 r. można stwierdzić przy zaangażowaniu znacznego optymizmu, że jest to budżet niezwykle trudny. Trudny i kontrowersyjny. Jego konstrukcja bowiem może prowadzić do zjawisk recesyjnych a ściśle do ich pogłębiania. Niebezpieczną cechą tego budżetu jest także i to, że będzie on stymulować podmioty gospodarcze raczej do podwyższania cen niż do zdecydowanej ekspansji produkcyjnej. Tak zbudowana jest konstrukcja podatków i innych rozwiązań finansowych.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JanKościelniak">Ta sytuacja wywołująca inflację kosztową może niebezpiecznie prowadzić do znacznego, do znacznie wyższego niż zakładano w omawianym budżecie spadku produkcji i dochodu narodowego, na co także wskazują dotychczasowe wyniki gospodarcze znacznie odbiegające od przyjętych w założeniach. W tym momencie winniśmy zadać pytanie — czy zdecydowanie restrykcyjna polityka rządu nie jest ponad miarę rzeczywistych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#JanKościelniak">Planuje się także, niestety tylko wskaźnikowo, przeszacowanie majątku trwałego. Sama tendencja do rosnącego udziału budżetów akumulacji finansowej przedsiębiorstw jest słuszna. Dotyczy to głównie zmiany struktury podatkowej, wycofania się z ulg i dotacji. Jest to kluczowa sprawa, ale mamy tutaj do czynienia z ogromnie zróżnicowaną sytuacją finansową przedsiębiorstw. Budżet wzmacniając system finansowy stawia wiele jednostek gospodarczych w bardzo trudnej sytuacji finansowej. Nie uwzględniono tego, że niektóre przedsiębiorstwa, dotychczas sprawnie działające, nie będą mogły sprostać nowym warunkom finansowym, ale także cenom, stopom procentowym i skutkom przeszacowania majątku. Spowoduje to dodatkowo znaczny wzrost kosztów związanych z wartością tego majątku, wyrażoną m.in, wpłatami dywidend, co w konsekwencji doprowadzi do upadłości finansowej wielu zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#JanKościelniak">Klub Stronnictwa Demokratycznego, który mam zaszczyt reprezentować, wskazał już na takie zagrożenia w swoim stanowisku prezentowanym Wysokiej Izbie, w pierwszym czytaniu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#JanKościelniak">Pragnę ponadto zwrócić uwagę na wysoce niekorzystne zjawiska, jakie występują w tym roku w rzemiośle. Przypomnę tylko, że w ubiegłym roku ta sfera działalności gospodarczej uzyskała przyrost produkcji rzędu 30 proc, w cenach stałych, podczas gdy nastąpił spadek produkcji jednostek gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#JanKościelniak">W roku bieżącym natomiast notujemy znaczny regres w produkcji i usługach zakładów rzemieślniczych, ich upadłość i likwidację.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#JanKościelniak">Z upoważnienia Klubu Stronnictwa Demokratycznego wnoszę zatem o ustanowienie, przy udziale samorządu rzemiosła, niezbędnych rozwiązań systemowych umożliwiających tej tak ważnej działalności gospodarczej dalszy dynamiczny rozwój na miarę potrzeb społeczeństwa i podejmowanych działań reprywatyzacyjnych polskiej gospodarki, dla których to właśnie rzemiosło winno stać się zaczynem.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#JanKościelniak">W dzisiejszej dyskusji pragnę także odnieść się do określonych elementów terenowego układu budżetu państwa. Szokujące są dwa podstawowe parametry kształtujące obraz budżetów terenowych. Chodzi tu z jednej strony o drastyczny wzrost dochodów własnych w budżetach terenowych w porównaniu do wpływów roku ubiegłego. Wyraża się on prawie 5-krotnym wzrostem, przy równoczesnym zminimalizowaniu w wyrazie finansowym potrzeb wydatkowych budżetów określonych na poziomie ok. 350% tak już mocno okrojonych w stosunku do faktycznych wydatków roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#JanKościelniak">Spotkało się to ze zdecydowanym protestem i krytyką bardzo wielu władz lokalnych oraz groźbami nie uchwalenia budżetów na 1990 r. Między innymi ze względów na brak, o czym już była mowa, przez moich przedmówców, zasadniczych i logicznych systemów ich tworzenia.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#JanKościelniak">Niewiele poprawia samopoczucie informacja, jakoby w rezerwie budżetu centralnego pozostawiono środki na wyrównania wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej. Potwierdzeniem tego jest odmowa przyznania środków budżetowych z rezerwy centralnej na korektę limitu wynagrodzeń w sferze budżetowej od grudnia 1989 r. według uchwały nr 5/90 Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1990 r. Chociaż powstają całoroczne skutki tej decyzji. Stanowisko takie staje się w pewnym sensie zrozumiałe jeśli się zważy, że w okresie wypracowywania projektu budżetu państwa nie zakładano tak drastycznych wzrostów cen, za czym muszą podążać wynagrodzenia pracownicze. A zatem już na starcie 1990 r. planowane w budżecie centralnym rezerwy okazują się być niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#JanKościelniak">Po stronie dochodów najwięcej obiekcji wywołuje prawie 7-krotny wzrost podatków od podmiotów gospodarczych, przy istniejącej już realnie recesji w przedsiębiorstwach. Ponadplanowe dochody inflacyjne nie rozwiążą tego problemu, bowiem zjawisko to wywoła automatycznie zwiększone potrzeby w wydatkach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#JanKościelniak">Kolejnym zagadnieniem, do jakiego winniśmy się odnieść, także w dzisiejszej dyskusji, jest kontrowersyjna równowaga budżetowa. Z przedstawionych wielkości wynika, że zrównoważenie budżetu zesłało osiągnięte m.in, przy pomocy planowanych, a dyskusyjnych, wpływów ze sprzedaży obligacji skarbu państwa obywatelom.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#JanKościelniak">Kończąc na tym, z braku czasu, ustosunkowywanie się do tych elementów projektu budżetu, należy z przykrością stwierdzić, że projekt ustawy budżetowej prawie całkowicie pomija kwestię jego — w miarę płynnej — realizacji. Trzeba koniecznie ustalić i zaakcentować w ustawie budżetowej zasadę nie blokowania przez banki kredytów budżetowych, szczególnie z tytułu płac i pochodnych sfery budżetowej oraz zasiłków i zapomóg dla ludności przynajmniej w okresie pierwszego kwartału, zanim w ustawowym terminie nie wpłyną dochody. Względnie też należy umożliwić korzystanie z nieoprocentowanego kredytu bankowego na wspomniane cele, z równoczesnym uwzględnieniem w kalkulacji budżetów, terenowych odpowiednich środków.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#JanKościelniak">Brak równowagi budżetowej w początkowym stadium realizowania budżetu nie jest zjawiskiem nowym, ma swoje podłoże w ułomności systemu finansowo-budżetowego, narzucającego obligatoryjne terminy i zakres wnoszenia do budżetu dochodów i wydatkowania z tego budżetu środków; w szczególności na początku bieżącego roku nastąpiło nawarstwienie niesprzyjających okoliczności. Należą do nich m.in.: przesunięty na 15 marca o 1 miesiąc termin płatności podatku rolnego, znaczne korekty zwiększające funduszu wynagrodzeń już na początku roku bez dopływu środków finansowych, niezawinione obiektywne odłożenie się faktur do zapłacenia z minionego roku w związku z nie przekazaniem z budżetu centralnego przyznanych właśnie w budżecie centralnym dotacji wyrównawczej.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#JanKościelniak">Wysoka Izbo! Klub Stronnictwa Demokratycznego mając świadomość istniejących zagrożeń oraz fakt, że najtrudniejszy i decydujący okres realizacji programu gospodarczego i budżetu jest jeszcze przed nami, mimo szeregu obaw i wątpliwości udzieli poparcia przedłożonemu projektowi ustawy budżetowej, oczekując jednocześnie od rządu realnej, opartej na rzeczywistych faktach, a jednocześnie aktywnej polityki gospodarczej. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Alfreda Wawrzyniaka z „Pax” , a następnie pana posła Jerzego Hopfera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#AlfredWawrzyniak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pierwsze czytanie ustawy budżetowej na rok bieżący nie zwróciło tym razem uwagi właściwej dla parlamentarnej debaty budżetowej, gdyż wtopiło się w dyskusję Wysokiej Izby nad zestawem ustaw wprowadzających zasadnicze przekształcenia systemowe w ustroju społeczno-gospodarczym kraju. Wkrótce potem rząd zaproponował daleko idące poprawki do stanowiącego przedmiot pierwszego czytania projektu ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#AlfredWawrzyniak">Wspólną cechą tych poprawek jest zaostrzenie polityki budżetowej, w tym zwłaszcza polityki budżetowej wobec gospodarstw domowych. Uzasadnieniem dla tych poprawek jest deklarowana przez rząd wola radykalizacji i przyspieszenia programu stabilizacyjnego, a najbardziej spektakularnym tego wyrazem jest przyjęcie założenia o przewidywanym spadku w 1990 r. — w stosunku do roku poprzedniego — realnej wartości przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej o 25%, co w oczywisty sposób oznacza wyższy nawet spadek realnej wartości przeciętnego wynagrodzenia zatrudnionych w tzw. sferze budżetowej oraz realnej wartości przeciętnej emerytury i realnej wartości innych świadczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#AlfredWawrzyniak">Polityka finansowa i polityka pieniężna państwa wymaga więc w bieżącym roku poważnych ofiar ze strony obywateli, co z kolei nakłada szczególną odpowiedzialność, także i moralną, na rząd i kierownictwo Narodowego Banku Polskiego. Wyrażam przekonanie, że zarówno rząd, jak i kierownictwo NBP mają poczucie ciężaru tej odpowiedzialności i tym samym projekt ustawy budżetowej i dokumentów jej towarzyszących w obecnym kształcie cechuje się realnością.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#AlfredWawrzyniak">Wyrażam ponadto nadzieję, że przewidziane przez rząd i prezesa Narodowego Banku Polskiego mechanizmy realizacji w 1990 r. polityki budżetowej i polityki pieniężnej są od strony profesjonalnej przygotowane tak, że ich skuteczność jest dla kierujących polityką budżetową i polityką pieniężną oczywista, z czego wynikałoby, że praktyka 1990 r. oczywistość tę powinna potwierdzić.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! Zasadniczą przesłanką, na jakiej opiera się polityka budżetowa i polityka pieniężna państwa jest założenie, że hamulec pieniężny mający nie dopuścić do niekontrolowanego wzrostu dochodów i to we wszystkich sektorach, będzie tym razem działał sprawnie, a polityka finansowa państwa w całości będzie już tym razem naprawdę twarda. Podporządkowane temu zostały zmiany systemowe, przeprowadzone z początkiem bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#AlfredWawrzyniak">Nie ma oczywiście powodu kwestionować przesłanki, o jakiej mówię. Warto jednak zwrócić uwagę na doświadczenia ostatnich 9–10 lat nie tylko Polski, ale i innych krajów, np. Węgier i Jugosławii oraz niektórych krajów Ameryki Południowej. Wszystkie te doświadczenia wskazują na konieczność poważnego i spokojnie wyważonego wzięcia pod uwagę wszystkich ograniczeń i warunków, w jakich będzie realizowana polityka budżetowa i polityka pieniężna 1990 r. Te ograniczenia i warunki to przede wszystkim ogromna presja społeczna i nadzieja ludzi na szybki sukces gospodarczy rządu, w co najmniej zapowiadanym kilkumiesięcznym okresie przy równocześnie stosunkowo niskiej świadomości co do niezbędnego obniżenia i tak już niskiego poziomu życia większości grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#AlfredWawrzyniak">Paradoksalnie świadomość i zrozumienie dla konieczności wyrzeczeń wydaje się jeszcze stosunkowo najwyższa w grupach o dość niskich dzisiaj dochodach. Grupy najsłabsze, przy tak dotkliwym obniżeniu przeciętnych dochodów realnych ludności, muszą być z oczywistych względów chronione i projekt ustawy budżetowej w jakimś zakresie to zapewnia. Tym samym zasadniczy ciężar twardej polityki budżetowej i polityki pieniężnej poniosą w bieżącym roku zapewne niedostatecznie jeszcze tego świadome, najliczniejsze grupy społeczne o średnim poziomie dochodów. Niezbyt liczna grupa o najwyższych dochodach najłatwiej zniesie czekające ją w 1990 r. obciążenia.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#AlfredWawrzyniak">Wydaje się, że wprowadzenie projektowanego powszechnego podatku dochodowego od osób fizycznych, czego nie zdołano uczynić w bieżącym roku, pozwoli w przyszłości w sposób bardziej proporcjonalny rozłożyć te obciążenia. Wszystko to prowadzi do zasadniczych przemian w strukturze spożycia, a poprzez impulsy tworzącego się mechanizmu rynkowego zostanie przeniesione do sfery produkcji z trudnym jednak, jak sądzę, do przewidzenia rezultatem.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#AlfredWawrzyniak">Trzeba mieć jednak nadzieję, że spadek przeciętnych dochodów realnych ludności złagodzony zostanie przynajmniej wzrostem możliwości nabywczych tych dochodów, co wyrazi się w zmianie podaży pod względem ilościowym, asortymentowym, jak i jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#AlfredWawrzyniak">Nie rozwijając już tej problematyki, pragnę jeszcze jedynie zwrócić uwagę na niedostateczne uwzględnienie w polityce budżetowej i pieniężnej bieżącego roku interesu młodego pokolenia, dzieci, młodzieży, osób mających podjąć po raz pierwszy zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! Innego rodzaju ograniczeniem w — mającej na celu przede wszystkim tłumienie inflacji — polityce budżetowej i polityce pieniężnej, przy równoczesnym przechodzeniu od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej, jest stan i niska sprawność naszego systemu pieniężnego i sektora bankowego. Prowadzone już zmiany systemowe w tym zakresie oznaczają przejście w polityce pieniężnej od instrumentów właściwych dwuszczeblowej bankowości. Przedstawione nam przez prezesa Narodowego Banku Polskiego materiały oraz praktyka ostatniego miesiąca nie wyjaśniają dostatecznie, jakie mają być rzeczywiste mechanizmy i instrumenty regulowania obiegu pieniężnego w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#AlfredWawrzyniak">Sprawność systemu bankowego wyjątkowo u nas niska jest niezbędna nie tylko dla stabilizowania gospodarki i tłumienia inflacji. Wydaje się także, że niezbędnym warunkiem gospodarki rynkowej jest istnienie rynku pieniężnego i dobrze funkcjonujących banków, zwłaszcza komercyjnych. Może dobrze byłoby uświadomić sobie, że nie ma w Polsce większych w tym zakresie tradycji, gdyż także i w dwudziestoleciu międzywojennym nie udało się rozwinąć w Szerszym zakresie banków komercyjnych, a najbardziej podstawowym warunkiem dla ich tworzenia dzisiaj jest istnienie kapitału pieniężnego. Wykształcenie się rodzimego kapitału pieniężnego wymaga jednak czasu.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoka Izbo! Zasadniczą cechą przedkładanego przez rząd projektu ustawy budżetowej jest ucywilizowanie deficytu budżetowego poprzez wprowadzenie po stronie dochodów budżetowych dochodów z emisji obligacji skarbu państwa w wysokości ponad 4 bln zł, co pozwala na rachunkowe zrównoważenie budżetu państwa w 1990 r. Oznacza to przejście do jakościowo odmiennej polityki budżetowej już w bieżącym roku, ale w gruncie rzeczy, jak wynika z treści przedstawionych nam dokumentów, dopiero w dalszych miesiącach 1990 roku. Ubiegły rok uzmysłowił w ostrej formie, jak wielkie znaczenie ma bieżąca równowaga dochodów i wydatków budżetowych. W związku z tym, nasuwa się pytanie, czy nie można by przyspieszyć na pierwsze miesiące 1990 roku operacji polegających na sprzedaży obligacji skarbu państwa. Dalsze pytania — na jakiej podstawie określone zostały rozmiary emisji tych obligacji, a także w jaki sposób doprowadzi się do sprzedaży tych obligacji w zaplanowanych rozmiarach. Trzeba przy tym jasno stwierdzić, że dochody ze sprzedaży obligacji nie mają charakteru typowych dochodów budżetowych, gdyż są to dochody zwrotne, co będzie miało znaczenie dla polityki budżetowej w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt ustawy budżetowej nasuwa szereg uwag szczegółowych, których nie powinienem już być może, w tym stadium debaty budżetowej przedstawiać. Chcę jednak przynajmniej na dwa szczegóły zwrócić uwagę. Art. 2 ust. 4 to pomimo łagodzącej poprawki nadaje Radzie Ministrów wyjątkowe, jak sądzę, uprawnienia do zmian rozmiarów i struktury dochodów i wydatków budżetowych jeśli wskaźnik inflacji będzie wyższy od tego, jaki przyjęto w planowaniu budżetowym. Są to uprawnienia bardzo daleko idące, gdyż oznaczają możliwość automatycznego dokonywania przez rząd zmian, także o charakterze strukturalnym.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#AlfredWawrzyniak">Inna uwaga o charakterze szczegółowym, na jaką pragnę zwrócić uwagę, odnosi się do treści artykułów 3, 4 a zwłaszcza 5 ustawy budżetowej dotyczących ukształtowania budżetów terenowych. Restrykcyjna wobec budżetów terenowych treść tych artykułów nie jest zgodna z tendencją do samorządności terytorialnej, a nawet oznacza powiększenie stopnia centralizacji w kierowaniu gospodarką terenową. Wyraża się to w faktycznym rozdysponowaniu na szczeblu centralnym nadwyżek budżetów terenowych, które — jak się zakłada w tych budżetach — powstaną.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#AlfredWawrzyniak">Jeżeli ponadto uwzględnić szczególnie wysokie rozmiary rezerw w budżecie centralnym, przewidzianych do ich rozdysponowania w ciągu roku budżetowego, pomiędzy budżety terenowe, to okaże się, że warunki funkcjonowania budżetów terenowych w 1990 roku będą szczególnie złe. Problematyka budżetów terenowych będzie, mam nadzieję, rozwijana w dalszych pracach Sejmu w związku z tworzeniem samorządu terytorialnego. Dlatego też dzisiaj zwracam uwagę wyłącznie na konsekwencje jakie wypływają z przyjęcia rozpatrywanej ustawy budżetowej dla budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#AlfredWawrzyniak">Wysoka Izbo! Klub Poselski „Pax” wyraża przekonanie, iż powodzenie polityki budżetowej i pieniężnej państwa zależy od powodzenia operacji mającej na celu stłumienie inflacji oraz w nie mniejszym stopniu od umiejętnego przejścia od mechanizmów i instrumentów niezbędnych dla sprawności przebiegu tej operacji do mechanizmów i instrumentów niezbędnych następnie do koniecznego ożywienia gospodarki. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Hopfera z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, a następnie pana posła Wojciecha Polaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JerzyHopfer">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej udzielił w stosownym czasie poparcia linii politycznej i gospodarczej pana premiera Mazowieckiego i zgłoszonemu przezeń programowi stabilizacji gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JerzyHopfer">Konsekwencją tego było nasze poparcie dla pakietu ustaw gospodarczych uchwalonych w grudniu ubiegłego roku, ustaw rozumianych jako niezbędne instrumentarium do wykonania, jak się to wówczas obrazowo mówiło, operacji na chorym organizmie gospodarki polskiej, operacji trudnej i bolesnej, ale mającej doprowadzić do szybkiej stosunkowo poprawy stanu zdrowia pacjenta. Prawdę mówiąc nikt wówczas nie był pewnym do końca, jak owe instrumentarium będzie skutkowało w praktyce, jak w nowych warunkach będą się kształtowały procesy ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#JerzyHopfer">Dzisiaj dyskutując przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy budżetowej wraz z załącznikami, mamy więcej wiadomości na ten temat. Jesteśmy bogatsi o doświadczenia prawie 2 miesięcy funkcjonowania nowego systemu. Znajduje to swoje odbicie w szeregu zmianach, jakie zostały wprowadzone do pierwotnej wersji projektu, zmianach bynajmniej nie kosmetycznych.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JerzyHopfer">Generalnie rzecz biorąc wyniki gospodarcze stycznia odbiegają we wszystkich wskaźnikach od tego, co przewidywano wcześniej. Wzrost cen planowany na około 45% w stosunku do grudnia ubiegłego roku osiągnął poziom przewidziany na cały I kwartał i wyniósł około 78%. Spadek siły nabywczej wynagrodzeń, czyli inaczej mówiąc płacy realnej zamiast 15 do 20% wyniósł w pięciu podstawowych działach gospodarki około 43% i jest znacznie głębszy od przewidywanego w skali całego roku. Uwzględnić przy tym należy, że zasoby finansowe ludności zostały już pod koniec ubiegłego roku poważnie naruszone. Wysokie oprocentowanie kredytów w styczniu bieżącego roku spowodowało szereg niepokojących zjawisk i napięć w sferze przemysłu i rolnictwa. Spadek produkcji przemysłowej, przewidywany na około 5%, również przekroczył znacznie ten wskaźnik, przy czym w sferze przemysłu lekkiego i spożywczego tendencje te mają alarmujący charakter.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt budżetu państwa powinien być, zdaniem naszego klubu poselskiego, rozpatrywany na tle ogólnej sytuacji gospodarczej państwa. Zachowuje bowiem w swej istocie i założeniach logikę programu stabilizacyjnego. Jest pomyślany jako budżet zrównoważony. W pierwszej wersji przewidziano nawet 100 miliardową nadwyżkę budżetową na koniec roku. Według ogólnie przyjętych kryteriów oceny budżetów, budżet uważa się za zrównoważony, gdy jego zwykłe dochody równoważą wydatki. Przedstawiony projekt tego waloru nie spełnia, ponieważ zakłada po stronie dochodów wpływy z obligacji skarbu państwa w wysokości ponad 4 bilionów złotych, a zatem zakłada wpływy w istocie swej niepewne.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#JerzyHopfer">Pierwsza jesienna emisja obligacji wskazuje bowiem, że nie do końca można liczyć na duże zainteresowanie społeczeństwa wykupywaniem obligacji. A zatem już na starcie projekt budżetu zawiera w sobie groźbę deficytu o wymienione 4 biliony złotych.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#JerzyHopfer">Zdaniem naszego klubu również wpływy z tytułu podatków i należności państwa od jednostek gospodarczych są zagrożone wobec trudności finansowych tych jednostek a także powszechnie obserwowanej tendencji do zawieszania działalności jednostek gospodarki nieuspołecznionej. Niepokój posłów z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej budzi także restrykcyjna wręcz polityka rządu w sferze budżetów wojewódzkich. Projekt zakłada drenaż budżetów wojewódzkich na rzecz budżetu państwa. Spowoduje to, zgodnie z powszechną opinią, z jaką spotykamy się w swoich województwach, że budżety wojewódzkie aby się ratować, ściągną co się da z jednostek podstawowych, pozostawiając je praktycznie bez środków na działalność. Także jednostki budżetowe wykonujące zadania gospodarcze państwa pozostały praktycznie bez środków na odtworzenie choćby naturalnego ubytku substancji materialnej. Na przykład w szeroko rozumianej gospodarce wodnej przyznane limity środków budżetowych zaspokajają tylko w połowie najniezbędniejsze potrzeby. Prowadzi to do stałego pogarszania się parametrów technicznych polskich rzek w całej ich wielofunkcyjnej roli.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#JerzyHopfer">Nie wszyscy w pełni zdają sobie sprawę z tego, że zaniechanie prac nad odtworzeniem choćby zabezpieczeń przeciwpowodziowych doprowadzi w końcu, przy niesprzyjających warunkach do wielkich strat gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Głosując za przyjęciem programu stabilizacyjnego gospodarki narodowej posłowie naszego klubu poselskiego zdawali sobie sprawę z tego, że konieczne będą daleko idące wyrzeczenia ze strony społeczeństwa, że trywialnie mówiąc społeczeństwo będzie musiało mocno zacisnąć pasa.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#JerzyHopfer">Zwracaliśmy jednak wówczas uwagę na to, iż obciążenia z tym związane nie powinny dotykać grup społecznych ekonomicznie najsłabszych. Grupy te, naszym zdaniem, powinny być chronione za wszelką cenę, ponieważ z racji wieku, stanu zdrowia oraz mniejszych szans życiowych i tak są już w gorszej sytuacji. Doceniamy wysiłki rządu, który próbuje tym zadaniom sprostać rewaloryzując renty i emerytury. Jednakże mimo tych działań obserwuje się stałą pauperyzację tych grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#JerzyHopfer">Ostatnie, szokujące podwyżki czynszów oraz energii elektrycznej i opału spowodowały, że niemała liczba osób pozostała niemal bez środków do życia. Odbieramy sygnały, że rachunki wyrównawcze za energię elektryczną płatne jednorazowo do 15 marca przekraczają niekiedy 50% wysokości renty lub emerytury.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#JerzyHopfer">Klub Poselskiej Unii Chrześcijańsko-Społecznej oczekuje od rządu pilnej reakcji na powstałą sytuację i spowodowanie rozłożenia spłat tych wysokich rachunków na raty. Uważamy również, że rząd powinien w przyszłości zadbać z własnej inicjatywy o to, aby taka sytuacja nie miała miejsca. Należy negatywne skutki operacji cenowych maksymalnie łagodzić w stosunku do tych grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Optując za nowymi regułami gry ekonomicznej posłowie naszego klubu poselskiego opowiadali się za pozostawieniem ograniczonego interwencjonizmu państwa w niektórych, społecznie uzasadnionych sferach życia gospodarczego. Dotychczas rysujące się tendencje potwierdzają słuszność naszych postulatów. Podtrzymujemy je zatem i opowiadamy się za elastyczną polityką rządu w sferze gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#JerzyHopfer">Kończąc pragnę stwierdzić, że Klub Poselskiej Unii Chrześcijańsko-Społecznej poprze przedstawioną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą wersję projektu ustawy budżetowej wraz z załącznikami mając na względzie wyrażone wyżej stanowisko w poszczególnych kwestiach.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Polaka z Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, a następnie pana posła Jana Łopuszańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WojciechPolak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przedłożony przez rząd projekt budżetu państwa oddaje w pełni stan przejściowy, w którym będziemy przestawiać całą gospodarkę na tory gospodarki rynkowej, zmieniać strukturę produkcji i zatrudnienia oraz mechanizmy regulacyjne. Stąd dochody budżetu państwa są niepewne a wydatki budżetowe oszczędne, zapewniające w pierwszej kolejności ochronę płac dla pracowników sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#WojciechPolak">Dodatkowo wobec niepewności co do ruchu cen i płac w projekcie przewidziano wysoką rezerwę na sfinansowanie skutków zmian płac w sferze budżetowej, wynoszącą ponad 40% wszystkich bieżących wydatków w tej sferze. Jest to wysoka rezerwa odsłaniająca stopień niepewności co do rozwoju procesów inflacyjnych w gospodarce. Niezależnie jednak od rozwoju sytuacji gospodarczej i społecznej państwa, to przewidujące działanie rządu należy uznać za pozytywne.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#WojciechPolak">Projekt budżetu państwa został poddany bardzo dokładnej analizie we wszystkich szczegółach podczas posiedzeń Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, zatem nie będę się wypowiadał na temat poszczególnych pozycji budżetowych. Chcę natomiast ustosunkować się do kilku spraw generalnych.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#WojciechPolak">Pierwsza z nich wynika z tzw. strategii budżetowej. Zwykle przez nią rozumie się odpowiednią organizację budżetu i jego realizację nakierowaną na określone cele, te pierwszoplanowe, od których wiele zależy i te drugorzędne. Choć w przypadku obecnego budżetu trudno mówić o jakiejś strategii, poza nastawieniem się całej sfery budżetowej na przetrwanie, to jednak nie powinniśmy tracić z pola widzenia pierwszoplanowego celu, jakim jest ochrona całej sfery inwestycji i człowieka, a więc ochrona poziomu wydatków na oświatę i szkolnictwo wyższe, służbę zdrowia oraz na tworzenie nowych źródeł zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#WojciechPolak">Dla większości krajów zacofanych, a do takich zalicza się i Polska, punkt ciężkości rozwoju gospodarczego leży może nie tyle w bazie materialnej doraźnego wzrostu, ile w uznaniu roli człowieka w rozwoju gospodarczym, w poziomie jego wykształcenia, umiejętnościach zawodowych i w wartościach osobowych, jakie reprezentuje. To wysokie przeciętne wykształcenie ludności i jego powszechność wśród wszystkich grup ludności, a nie tylko import nowych technologii i zakup licencji pobudza postęp techniczny, wyzwala zdolność adaptacji ludzi do nowych warunków, przedsiębiorczość i innowacyjność nie tylko w przemyśle, ale i w sektorze rolnictwa. Taką drogą poszły niegdyś inne państwa, dziś wysoko rozwinięte. Przykład Japonii jest znany. Ale Korea Południowa, gdy chodzi o udział ludności z wykształceniem średnim, wyprzedza nas o 20 lat, a w udziale ludności z wykształceniem wyższym o 10 lat. Podobnie jesteśmy w tyle za wieloma innymi państwami.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#WojciechPolak">Wchodząc w okres modernizacji naszej gospodarki z zamiarem stopniowego spłacania naszych długów zagranicznych musimy sobie uświadomić, że dysponujemy wśród ludności czynnej zawodowo tylko niecałym procentem ludności z wyższym wykształceniem, około jednej czwartej ludności z wykształceniem średnim i niemal trzy czwarte ludności z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub podstawowym, głównie na wsi. Kto wie, czy zacofanie gospodarcze Polski nie jest właśnie skutkiem niedoinwestowania oświaty w ciągu ostatnich 25 lat, w tym m.in, skutkiem zaniechania programu upowszechnienia szkoły średniej przygotowanego w latach siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#WojciechPolak">Obecnie nie możemy polegać tylko na naszej wrodzonej inteligencji. Obok niej potrzebna jest wiedza ogólna i zawodowa oraz dobra informacja naukowa i techniczna.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#WojciechPolak">Pomimo trudności finansowych powinniśmy zatem obronić zaplanowany poziom wydatków na oświatę i szkolnictwo wyższe, także na służbę zdrowia, kontrolując go według udziału w dochodzie narodowym podzielonym. Budżet oświaty jest po raz pierwszy wyższy niż w ubiegłych latach, ale stawiam tę sprawę dlatego, że ponad połowa wydatków na oświatę znajduje się w budżetach terenowych lub w dyspozycji ministra finansów, jako tzw. rezerwa płacowa.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#WojciechPolak">Osiągnięciem stałoby się w przyszłości dostosowanie przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej do poziomu przeciętnego wynagrodzenia w dziale przemysłu, choć obecnie wykracza to poza zapisy ustawy i być może poza możliwości finansowe państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#WojciechPolak">Wracając do problemu naszych zasobów pracy, oczekujemy od resortu edukacji narodowej konkretnego programu rozwoju całego szkolnictwa, natomiast od resortu pracy i polityki socjalnej działań zmierzających do właściwego wykorzystania kadry z wyższym i średnim wykształceniem, zwłaszcza w obliczu przewidywanych grupowych zwolnień z pracy. Ta kadra nie może znajdować się bez pracy, lecz powinna zostać ujęta w planach restrukturalizacji zatrudnienia w pierwszej kolejności Jest to dziś nasz najpoważniejszy kapitał, jaki nam jeszcze pozostał.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#WojciechPolak">Druga sprawa, to wyodrębnienie tych wydatków w budżecie państwa, z których można zrezygnować łatwo i w pierwszej kolejności z chwilą zagrożenia wykonania budżetu. W pierwszej kolejności można już zrezygnować z dotacji celowych na finansowanie działalności statutowej stowarzyszeń. W tym miejscu popieramy poprawkę mniejszości dotyczącą par. 9 ust. 1 projektu budżetu. Budzi też wątpliwości dotacja budżetowa dla Państwowego Funduszu Młodzieży, dla Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz na ośrodki wczasowe w Komitecie ds. Młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#WojciechPolak">W następnej kolejności można zrezygnować, przynajmniej częściowo, z takiej pozycji jak inwestycje w Urzędzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#WojciechPolak">Jednakże w każdej sytuacji nie można doprowadzić do obniżenia poziomu wydatków na szkolnictwo wyższe i oświatę, na służbę zdrowia, następnie na obronę narodową i resort sprawiedliwości, które gwarantują bezpieczeństwa i porządek prawny państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#WojciechPolak">Trzecia sprawa dotyczy tzw. funduszy celowych, które obejmują jedną trzecią operacji finansowych. Zwłaszcza Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki powinien być przygotowany w układzie przedmiotowym, uwzględniającym konkretne rozwiązania i wyniki badań wraz z ich porównywalnymi parametrami. Przyjęty w projekcie system finansowania podmiotowego zapewnia wprawdzie środki możliwie najszerzej wszystkim placówkom naukowo-badawczym, będzie jednakże utrzymywał te placówki w stanie stagnacji jeszcze przez co najmniej rok czasu. Czy to oznacza na przykład, że za najważniejsze obszary koncentracji wysiłków i nakładów uznaję się np. elektronizację gospodarki narodowej lub nowe materiały i technologie? Takie programy mówią i wiele i zarazem niewiele.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#WojciechPolak">Obecny rząd odziedziczył z przeszłości system planowania badań naukowych i ma pewne zobowiązania wynikające z konieczności dokończenia zamówionych prac. Tym niemniej tam, gdzie to jest możliwe, powinna następować zmiana planów pracy w placówkach naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#WojciechPolak">Mówiąc o budżecie można mieć wiele wątpliwości jeśli chodzi o osiągnięcie planowanych dochodów centralnych i terenowych. Tym niemniej musimy opierać się na szacunkach, jakie przedstawił nam rząd mający pewne rozeznanie sytuacji gospodarczej państwa. Pewnym zabezpieczeniem są tu przewidziane wysokie rezerwy państwowe.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#WojciechPolak">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiego związku Katolicko-Społecznego będzie głosował za przedłożonym przez rząd projektem budżetu państwa, ustosunkowując się oddzielnie do poszczególnych, zgłoszonych w trakcie debaty poprawek.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#WojciechPolak">Kończąc swoją wypowiedź chciałem poprzeć w imieniu mojego klubu wniosek Senatu o umieszczenie w ustawie budżetowej kwoty 12 mld zł przeznaczonej na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, uczelni tak bardzo zasłużonej dla nauki i kultury polskiej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Łopuszańskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Marka Pola.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanŁopuszański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mówimy dzisiaj o budżecie. Budżet jest głównym instrumentem polityki gospodarczej rządu i to upoważnia do powiedzenia z tego miejsca kilku słów na temat sytuacji gospodarczej, w jakiej znalazła się w tej chwili Polska i jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JanŁopuszański">Chciałbym z tego miejsca wyrazić generalne poparcie dla kierunku, dla samego aktu reformy, która została podjęta, a jednocześnie chciałbym przekazać tutaj obecnym przedstawicielom rządu i Wysokiej Izbie wątpliwości, które docierają do mnie nieustannie, wątpliwości, które sam zresztą podzielam.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JanŁopuszański">W tym programie, który realizujemy w obecnej chwili, jest jeden moment, który jest dla nas wszystkich doskonale zrozumiały i akceptowany. Jest w Polsce inflacja i trzeba ją zgnieść. Rząd zastosował narzędzie fiskalizmu. Fiskalizm jest to narzędzie obosieczne, oprócz tego, że rzeczywiście skutecznie może zahamować inflację, jest narzędziem, które powoduje zahamowanie produkcji i podaży dóbr, usług, powoduje po prostu recesję. Należy mieć nadzieję, że są w Polsce osoby, które na tyle panują nad procesem przemian gospodarczych w naszym kraju, iż mają pewność, że galopująca inflacja, która była do niedawna naszym udziałem, w pewnym momencie nie zamieni się na galopującą recesję. Bo to także byłoby chyba niedobrze.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JanŁopuszański">Inną wątpliwością jest fakt, że znowu kierunkowo chyba przez nas wszystkim popierany zamiar prywatyzacji w ramach tego programu, który jest realizowany, jest jakby zaprzeczany pewnymi warunkami, które są tworzone w ramach tego programu. Mianowicie te warunki, które zostały stworzone, warunki fiskalizmu w sposób najbardziej dokuczliwy odczuwają ci, którzy dzisiaj stanowią sektor prywatny gospodarki polskiej, to znaczy rolnictwo, prywatna inicjatywa. Jest w tym jakieś dla mnie zaprzeczenie. Pojawia się wątpliwość następna — uzależnienia gospodarczego. Jest teza, że bez pomocy zagranicznej sobie po prostu nie poradzimy. Czy aby na pewno nie moglibyśmy położyć większego nacisku na poszukiwanie rozwiązań we własnym zakresie, a mniej na to, co nam łaskawie kapnie, biorąc pod uwagę, że możemy wejść w spiralę uzależnienia gospodarczego o wiele większą niż ta, w której się w chwili obecnej znajdujemy. Chyba będą potrzebne korekty i to będzie trzeba uwzględnić także w perspektywie przemian budżetu. Korekty w zakresie stworzenia preferencji jednak dla kapitału polskiego, a przynajmniej równych warunków. Przecież nawet w handlu międzynarodowym Polska zabiega o klauzulę najwyższego uprzywilejowania; czy nie wypadałoby zabiegać o klauzulę najwyższego uprzywilejowania dla kapitału polskiego.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JanŁopuszański">Stoimy w obliczu bankructw wielu przedsiębiorstw i w obliczu zjawiska narastającego bezrobocia. Musimy sobie z tym faktem jakoś poradzić. Czy to nie jest moment na to, żebyśmy się zastanowili, jak ma wyglądać przyszła struktura naszego zatrudnienia i żebyśmy od razu te dwa problemy rozwiązywali razem?</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JanŁopuszański">Chciałbym zwrócić uwagę na pewien postulat, który dzięki katolickiej nauce społecznej jest obecny w naszym życiu od dawna, a niestety, nie bardzo jest realizowany w obecnym programie rządowym — mianowicie postulat płacy rodzinnej, która powoduje, że kobieta idzie do pracy wtedy kiedy chce, a nie wtedy, kiedy musi. A dzisiaj w Polsce panie chodzą do pracy dlatego, że gdyby nie poszły, to nie wystarczyłoby na utrzymanie rodziny. Czy zatem, jeżeli w tej chwili są zwolnienia w zakładach pracy, nie wypada pomyśleć o tym, ażeby stworzyć niewiastom możliwość godnego przebywania w domu poprzez dostarczenie ich małżonkom płacy rodzinnej?</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JanŁopuszański">Jeżeli korekty w zakresie tych podstawowych zastrzeżeń — ja wymieniłem tylko niektóre podstawowe zastrzeżenia — nie zostaną w jakiś sposób uwzględnione w tych głosowaniach, które będziemy odbywali, to muszę powiedzieć, że miałbym ogromne trudności z poparciem w całości tego projektu budżetu i tego wszystkiego, co się za nim kryję.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JanŁopuszański">I już na zakończenie w związku z tą ostatnią sprawą, którą poruszałem, mianowicie sprawą rodziny i jej zaopatrzenia, chciałem — jeśli Wysoka Izba pozwoli — powiedzieć króciutko, że mamy do czynienia w Polsce z czymś takim, jak świadoma i planowa akcja przeciwko rodzinie, objawiająca się zupełnie przeciwnymi faktami. Kiedy Stany Zjednoczone projektowały udzielenie Polsce pożyczek, to w pierwszej fazie, nie wiem czy państwo pamiętacie, prezydent Stanów Zjednoczonych zatrzymał je, bo w ich program wpisane były obligatoryjne pożyczki na kontrolowaną politykę natalistyczną. Na szczęście wtedy prezydent Stanów Zjednoczonych uzyskał przewagę nad kongresem i nie wciśnięto nam tego prezentu. Ale proszę państwa są inne kanały, którymi te prezenty się wciska i bodaj że perspektywy pomocy gospodarczej dla Polski są uzależniane od tego, czy Polska pójdzie w kierunku kontrolowanej polityki natalistycznej, czy nie. A odbija się to na przykład na tak zwanym eksperymencie suwalskim. Chciałbym wiedzieć, ilu z kolegów posłów wie o tym fakcie, bo od 2–3 lat odbywa się w rejonie, który jest znany z tego, że tam była największa dzietność w Polsce, eksperyment polegający na darmowym upowszechnianiu środków antykoncepcyjnych i wczesnoporonnych w tym celu, żeby zmniejszyć rozrodczość i to się dzieje pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia, za jej pieniądze i godzi w polskie rodziny, w polskie dzieci, i w polskie matki. Proszę państwa, nie byłbym sobą, nie byłbym Polakiem, gdybym nie zapytał, w jaki sposób to się ma, ten właśnie suwalski eksperyment do propozycji, którą pan Kohl w swoim czasie przedstawił panu Gorbaczowowi, przeniesienia Niemców radzieckich w rejon Królewca. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Pola z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Bogdana Łukasiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MarekPol">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dyskutujemy dziś nad najważniejszą ustawą gospodarczą tego roku. Ustawa budżetowa zawsze skupia w sobie jak w soczewce realia gospodarcze kraju z jednej strony, z drugiej decyduje o sytuacji w ogromnej ilości dziedzin życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MarekPol">Pracujemy jako Sejm w komisjach i na obradach plenarnych nad tą ustawą od około 2 miesięcy. Upływa czas, zmienia się sytuacja, zmieniają się parametry gospodarcze, zmienia się nasza wiedza i ocena zawartych w ustawie budżetowej wielkości. Powiedzmy sobie otwarcie, wielkości zapisane, nominalne wielkości zapisane po stronie i wpływów i wydatków budżetu, są wielkościami tak trudnymi do precyzyjnego w tej chwili określenia, że stąd wynika wielki liberalizm ustawy budżetowej dla rządu pozwalający mu na korygowanie wielkości w górę i w dół, wielkości wpływów i wydatków pod warunkiem, że budżet będzie zrównoważony. Uważam, że jest to zabieg nietypowy, acz słuszny, ponieważ istota nie polega przecież na nominalnych wielkościach w zakresie wpływów czy wydatków, a na wynikających z tego realnych możliwościach budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MarekPol">Jako posłowie zgromadzeni na tej sali reprezentujemy różne zawody, różne regiony kraju, różne opcje czy poglądy polityczne. Wobec tego różne też było, jest i będzie podejście nas posłów do poszczególnych części wydatków budżetowych. Co do jednego chyba zgodzimy się wszyscy. Zgodzimy się chyba, iż najważniejszą częścią ustawy budżetowej jest ta część, która mówi o dochodach budżetowych. Jeżeli uda nam się zapewnić realność tej części budżetu, sądzę, że przy dzieleniu tego, co będzie wypracowane dojdziemy — czy w czasie tej debaty sejmowej, czy w czasie debaty nad korektą budżetu, nad którą sądzę debatować będziemy jeszcze w tym roku — do rozsądnego kompromisu. Wychodząc z łych przesłanek postaram się skupić wyłącznie na tej części ustawy budżetowej, która dotyczy strony dochodowej.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#MarekPol">Grubo ponad 80% dochodów budżetu stanowią planowane wpływy z tytułu wpłat podatków, opłat, dywidend od podmiotów gospodarczych. Od podmiotów zarówno ze sfery gospodarki uspołecznionej jak i nieuspołecznionej, ze sfer sektora rolniczego jak i pozarolniczego. Planowany przyrost wpływów budżetowych z tego tytułu w stosunku do osiągniętego w roku ubiegłym jest ponad 5-krotny, przy zakładanym ok. 4-krotnym wzroście cen w stosunku do roku ubiegłego. Co to oznacza w praktyce? Otóż w realnych wielkościach oznacza to, iż w założeniach zapisano, że z wpływów budżetowych z podmiotów gospodarczych można będzie zakupić więcej wyrobów, usług, świadczeń aniżeli w roku ubiegłym, niezależnie od tego, jak ukształtują się ostatecznie nominalne wielkości. I nasuwa się pytanie — czy jest to w ogóle realne? Odpowiedź może być pozytywna pod warunkiem, że zaistnieją równocześnie dwie przesłanki: po pierwsze — że system będzie bardziej fiskalny aniżeli w roku ubiegłym. I o tym zadecydowaliśmy w pakiecie ustaw gospodarczych jeszcze w grudniu, o tym decydują akty wykonawcze do tych ustaw. I drugie, chyba istotniejsze. Musi nastąpić utrzymanie poziomu produkcji, poziomu obrotu i poziomu zysków podmiotów gospodarczych na wielkościach zbliżonych do roku ubiegłego, lub jeżeli niższych, to niewiele. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że wielkość wpływów z tytułu podatku obrotowego zależy od wielkości obrotów, a wielkość wpływów do budżetu z tytułu podatku dochodowego od wielkości zysku podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#MarekPol">Jakie są w tej materii realia? Otóż według danych GUS za styczeń, wzrost cen detalicznych sięga nieomal 80%, przy założeniach 45% wzrostu. Spadek produkcji sprzedanej w styczniu sięga wielkości 21%. Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, iż przy korekcie wielkości sprzedaży w styczniu 1989 r. spadek ten nie przekracza 10%. Spadek realnych dochodów ludności sięga 43%. To są dane statystyczne. I chociaż może one są szokujące, czy były szokujące w momencie, kiedy je opublikowano, nie są to jeszcze dane, które muszą napawać trwogą. Mają jednak pewną wadę — otóż są to dane, które dotyczą całego miesiąca i są to dane, które spływają jako informacja z dość znacznym opóźnieniem z tytułu systemu sprawozdawczości gospodarczej, która obowiązuje w Polsce. Natomiast z obserwacji i sygnałów, które docierają do posłów grupy gospodarczej, obraz, który się maluje, nie jest aż tak optymistyczny. Otóż w trzeciej dekadzie stycznia rozpoczął się spadek sprzedaży, wynikający ze spadku popytu. Prawdopodobnie był to moment, kiedy zaczęły wyczerpywać się rezerwy finansowe ludności i podmiotów gospodarczych, które mogły ewentualnie istnieć, z roku ubiegłego. Spadek ten pogłębia się dalej w lutym. Ogromna liczba przedsiębiorstw Sprzedaje od 20 do 50% swojej normalnej produkcji. Dotyczyło to w końcu stycznia głównie przedsiębiorstw finalnych i tych, które dostarczały na rynek. W lutym zahamowania te rozszerzyły się na przedsiębiorstwa wytwarzające surowce, materiały, czy podzespoły kooperacyjne. Był to wynik ograniczenia produkcji w przedsiębiorstwach produkcji finalnej. Stoją na placach: ciągniki, maszyny rolnicze, samochody. Leżą w magazynach: materiały hutnicze, środki ochrony roślin, nadmierne ilości artykułów spożywczych niemożliwych do sprzedania. Leżą odlewy, odkuwki, skomplikowane podzespoły i zespoły elektroniczne czy mechaniczne. Zakłady pracują na połowę lub 1/3 możliwości, bardzo duża ilość zakładów. Pracownicy przebywają na urlopach płatnych lub bezpłatnych, odwołuje się pracujące soboty. Można powiedzieć w ten sposób — gdyby dotyczyło to 10 czy 20% podmiotów gospodarczych z różnych sektorów życia gospodarczego kraju, można by to uznać za sukces. Gdyby dotyczyło to głównie podmiotów gospodarczych o słabej kondycji produkcyjnej, technicznej czy ekonomicznej — byłby to również sukces. Niestety, dotyczy to znacznej większości podmiotów gospodarczych w kraju. Wszyscy próbują podejmować działania ratunkowe i oczekują na zwiększenie popytu. Zwiększenie to, w praktyce, nie następuje. Obawiam się, że zamiast dojść do równowagi towarowo-pieniężnej, przeskoczyliśmy ją, wpadając w fazę kryzysu pozornej nadprodukcji. Gołym okiem, oczywiście, przeciętny obywatel tego nie widzi. Wokół są w praktyce same pozytywne zjawiska. Pojawiły się towary, o których nam się nie śniło, stoją one na półkach sklepowych albo na improwizowanych straganach ulicznych. Pojawiły się przeceny i bonifikaty przy sprzedaży. Kurs dolara jest stabilny, czarnorynkowy kurs dolara jest niższy od oficjalnego, którego nie można było się doczekać od wielu lat. Złotówka jest lepszą lokatą od dewiz, pojawił się rynek pracy, następują ewidentne przykłady wzrostu szacunku do swojej pracy. I są to wszystko ewidentne sukcesy programu gospodarczego rządu, sukcesy tego rządu i nas wszystkich — jako obywateli — całego społeczeństwa, ponieważ trzeba sobie powiedzieć wprost, że skala wyrzeczeń i cierpliwości naszego społeczeństwa jest imponująca. I jest chyba precedensowa w skali światowej.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#MarekPol">Wisi jednak nad nami wszystkimi groźba ogromnej recesji. Słusznie mówi pan premier Balcerowicz w swoich wystąpieniach, że spadek realnej wartości dochodów ma tylko statystyczny charakter i nie decyduje o poziomie życia obywateli. Oczywiście jest to prawda. O zamożności społeczeństwa decyduje to, co samo to społeczeństwo potrafi wytworzyć. Pieniądze w gospodarce są tylko pewnego rodzaju równoważnikiem wartości towarów i służą do sprawnego obrotu tymi towarami. Stąd duży spadek produkcji w wyniku przedłużenia się braku popytu i recesji oraz grożące całe łańcuchy upadłości przedsiębiorstw, mogą odbić się ogromnym kosztem na całym społeczeństwie. A musimy zdać sobie sprawę, że spadek dochodu narodowego o kilkanaście czy dwadzieścia kilka procent odrabia się latami. A oznacza to często kompletne załamanie gospodarcze kraju, a w każdym razie załamanie dochodowej części budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#MarekPol">Czy można winić rząd za zaistniałą groźną sytuację? Wydaje mi się, że nie. Ilość zmiennych wprowadzanych od początku roku była tak duża, iż trudno było ocenić mnożnikowy efekt ich zadziałania. Trudno było wyszacować stopień nierównowagi na wejściu w nowy system gospodarczy. Dane na ten temat były szczątkowe. Oczywiście, moim zdaniem, pojawiły się również błędy. Błędem na przykład była próba comiesięcznego ściągania odsetek od kredytów przez banki od podmiotów gospodarczych. Ale to zostawmy historykom ekonomii, naukowcom, oni nad tym głowić się będą w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#MarekPol">Aby uniknąć grożącej nam gwałtownej recesji, a co za tym idzie zawalenia się strony dochodowej budżetu, musi w ciągu kilku tygodni nastąpić wyraźne ożywienie gospodarki. Wątpię, czy jest to możliwe bez aktywnej polityki rządu i banków. Wpadliśmy już chyba w takie zaklęte kręgi gospodarcze, w których brak popytu spowoduje brak sprzedaży. Brak sprzedaży — trudności finansowe. Te z kolei nie pozwalają podnosić płac, które ewentualnie mogłyby być motorem popytu. Podobnie dzieje się z sytuacją kredytową w podmiotach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#MarekPol">Nieodzowne są świadome działania w sferze pieniężno-kredytowej, aktywizujące popyt i rozkręcające koniunkturę. Nie chodzi mi tutaj, chcę wyraźnie powiedzieć, o jakieś tworzenie szczególnych preferencji, czy gwałtowne odkręcanie śruby, lecz o świadomy zestaw działań pobudzających, którego efekty wystąpią w stosunkowo krótkim czasie, ponieważ możliwości produkcyjne nie przestały jeszcze istnieć.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#MarekPol">Dyskutując wczoraj na spotkaniu późnym wieczorem z grupą posłów Unii Socjaldemokratycznej, doszliśmy do pewnego wniosku, który już tutaj padł z tej mównicy. Otóż większość krótkoterminowych, zakładanych celów programu gospodarczego rządu została zrealizowana w nieoczekiwanie krótkim czasie. Nastąpiła stabilizacja cen, nastąpiła wymienialność i stabilizacja kursu dolara, nie naruszono rezerw dewizowych, nastąpiło stworzenie podstaw rynku towarów, wystąpiło coś, co nazywa się rynkiem pracy i szacunkiem do pracy. Oczywiście, nic nie oznacza, że zmiany te są trwałe i tu zgadzam się z premierem Balcerowiczem, że trudno w tej chwili, odtrąbiać zwycięstwo. Natomiast w tym momencie, sytuacja wymaga powiedzenia sobie wyraźnie — i co dalej. Co dalej, aby realizować jeden z najważniejszych warunków programu — zrównoważenie budżetu państwa. Co dalej, aby uchronić kraj przed groźbą wielkiej recesji.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#MarekPol">I w tym miejscu, wobec powyższego, z inicjatywy posłów Unii Socjaldemokratycznej, zgodnie z art. 14 ust. 1, 2 i 3 regulaminu Sejmu, chciałem złożyć wniosek o przestawienie — jeszcze w czasie tej debaty nad ustawą budżetową — przez wicepremiera, ministra finansów Leszka Balcerowicza oraz przez prezesa Narodowego Banku Polskiego Władysława Bakę, choćby w zarysach projektowanych działań aktywizujących popyt, przeciwdziałających pogłębianiu się recesji gospodarczej oraz dających podstawę wiarygodności projektowanym dochodom budżetu państwa. Wniosek ten znalazł w pełni poparcie na dzisiejszym posiedzeniu Parlamentarnego Klubu Lewacy Demokratycznej. Bardzo proszę koleżanki i kolegów z innych klubów, o udzielenie również poparcia temu wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#MarekPol">Sukces programu gospodarczego rządu będzie sukcesem naszym, będzie sukcesem całego społeczeństwa. Ewentualna klęska tego programu będzie klęską całego społeczeństwa, natomiast odpowiedzialność spadnie na rząd i na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#MarekPol">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Uznam za osobistą porażkę, jeżeli mój głos zostanie odebrany jako nadmierne dramatyzowanie, jako biadolenie, czy podważanie reform. Przekonany jestem, że dane statystyczne za luty potwierdzą moje obserwacje. Częściowe potwierdzenie zjawisk znajduje się już w materiałach Najwyższej Izby Kontroli oraz zespołu monitorującego, przepraszam, KERM-u.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#MarekPol">Sam jestem posłem woj. poznańskiego. My Wielkopolanie dotychczas uchodziliśmy za ludzi dość trzeźwo patrzących na sprawy gospodarcze. I będę wdzięczny państwu, jeżeli potraktujecie państwo moje wystąpienie oraz zgłoszony wniosek, jako wyraz tej trzeźwości i dbałości o dobro kraju. Dziękuję bardzo za poświęconą uwagę.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza z PSL „Odrodzenie”, a następnie pana posła Mirosława Nowakowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę się podzielić z Wysoką Izbą kilkoma refleksjami. Jestem członkiem Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i w ubiegły piątek próbowaliśmy dokonać analizy obecnej sytuacji i realizacji programu gospodarczego, niestety, do jakiejś konkluzji nie doszliśmy, dlatego, że po prostu dane statystyczne i informacje, jakie uzyskaliśmy, nie dały do tego podstaw, ale zasiały one, przynajmniej u mnie, bardzo duży niepokój. Kilkoma refleksjami chciałem się tutaj z Wysoką Izbą podzielić.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Chciałbym się odnieść krótko do niektórych elementów budżetu i towarzyszących uchwał. Trzeba postawić kilka pytań, czy założenia polityki społeczno-gospodarczej i programu stabilizacyjnego doprowadzą nas do sukcesu gospodarczego i ekonomicznego? Analiza po prawie 2 miesiącach, jak zresztą wykazuje dyskusja, dostarcza sygnały o błędnym podejściu do wielu rozstrzygnięć, które — jak się okazało — mogą spowodować katastrofę gospodarczą już za 2–3 miesiące.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Strona dochodowa budżetu została przyjęta szacunkowo. Przy spadku produkcji i utrzymywaniu się trendów recesyjnych dochody budżetu zabezpieczone będą na poziomie nie większym niż 70%, co grozi nieobliczalnymi skutkami społecznymi i politycznymi. Faktycznie mamy do czynienia z dalszym zadłużeniem państwa na zewnątrz, a także wewnątrz poprzez obligację, zatory płatnicze, niewywiązywanie się na bieżąco przez budżet ze zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#BogdanŁukasiewicz">Nieprawidłowo zostały ocenione zasoby pieniężne ludności i jakoby zachwianie przez nie równowagi rynkowej. Rzeczywistość pokazała, że te oceny były błędne. Siła nabywcza ludności została ograniczona w styczniu o 43%, a zasoby okazały się niewielkie. W IV kwartale 1989 r., poprzez kolejne powtarzanie się operacji cenowo-dochodowej, sprowadzającej się do hasła — monopol, ropa, dolar, monopol, ropa, dolar — kilkakrotnie doprowadzono do nakręcenia spirali inflacyjnej. Na przykład, na początku 1989 r. zasoby pieniężne ludności wynosiły 6 bln zł, tj. ponad 6 mld dolarów, natomiast na koniec 1989 r. ponad 20 bln, co stanowi 2 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#BogdanŁukasiewicz">System bankowy i manipulowanie kursem dolara zabrały ludności ponad 4 mld dolarów realnej wartości i to w okresie wrzesień — grudzień. Trzeba dodać, że zgromadzone zasoby są rozproszone i w przekształceniach własnościowych nie odegrają większej roli, a także nie mogą być dostatecznym źródłem zaspokojenia bieżących potrzeb. Zastosowana polityka pieniężno-kredytowa, to jest ograniczenie podaży pieniądza, wysoka dodatnia stopa procentowa kredytów, nie ma dostatecznego poparcia teoretycznego. Z teorii i badań wynika, że podaż pieniądza jest wprost proporcjonalna do szybkości obrotu pieniądza, stopy procentowej oraz dochodu narodowego. Już teoretyczna analiza przyjętych rozwiązań pokazuje, że prowadzą one do recesji.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Zbadana i udokumentowana zależność między dochodem narodowym i podażą pieniądza wskazuje na jednakowe zachowania się tych dwóch wielkości. Spadek podaży pieniądza wywołuje spadek dochodu narodowego, i odwrotnie. W IV kwartale 1989 r. system ekonomiczno-finansowy państwa został uratowany przez zatory płatnicze i wzajemne zadłużanie przedsiębiorstw i budżetu. Zaostrzenie dyscypliny, szczególnie w ściągalności i należności przez budżet oraz zastosowanie wysokich odsetek w styczniu, zachwiało sztuczną równowagę ekonomiczno-finansową. Zastąpienie pieniądza w rozliczeniach wekslem nie przyspieszy rotacji rozliczeń i nie zastąpi pieniądza. Do operowania wszystkimi rodzajami rozliczeń trzeba czasu i przyzwyczajenia.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#BogdanŁukasiewicz">System ekonomiczno-finansowy przedsiębiorstw doprowadził do zabrania, przez prawie wszystkich, środków obrotowych i inwestycyjnych, zastosowanie wysokiej stopy procentowej w stosunku do podmiotów gospodarczych skazanych na kredyt, podwyższa tylko ceny i nie ma nic wspólnego z walką z inflacją. Przy ograniczonym popycie wewnętrznym i niewielkim popycie zewnętrznym prowadzi do wycofania mocy produkcyjnych i recesji gospodarczej o niespotykanym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#BogdanŁukasiewicz">W tym miejscu zwracam się do banku o ponowną analizę polityki pieniężno-kredytowej i dokonanie korekt w proponowanych rozwiązaniach.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#BogdanŁukasiewicz">Uważam także, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów powinna dokonać głębokiej analizy zarówno programu społeczno-gospodarczego rządu, jak i rzeczywistych zagrożeń jakie on niesie.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#BogdanŁukasiewicz">Stawiam wniosek formalny o zlecenie przez Prezydium Sejmu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów dokonanie tej analizy w trybie nadzwyczajnym. Negatywne oceny gospodarcze ostatnich kilku miesięcy zmuszają do szukania alternatywnych programów gospodarczych i rozwiązań systemowych. Zaniepokojona tą sytuacją PSL „Odrodzenie” przygotowuje taki alternatywny program gospodarczy, zakładający propodażową politykę państwa i danie szansy robotnikowi, chłopowi i rodzimemu kapitaliście, a dopiero w drugiej kolejności szukanie pomocy z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Oceniając dotychczasowe efekty polityki społeczno-gospodarczej będę głosował za przyjęciem budżetu państwa, natomiast przeciwko przyjęciu założeń polityki społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#BogdanŁukasiewicz">I na koniec refleksja, oby program ten nie był największą pomyłką ekonomiczno-gospodarczą współczesnej Europy.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła o złożenie na piśmie wniosku formalnego do Prezydium Sejmu, żeby sformułowanie było właściwe.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Mirosława Nowakowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego o zabranie głosu, a następnie pana posła Jana Błachnio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#MirosławNowakowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie budżetu państwa powinny znaleźć się uwarunkowania wynikające z programu gospodarczego oraz niektóre instrumenty i środki dla jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#MirosławNowakowski">Bliższa analiza budżetu przedstawiona przez posła sprawozdawcę potwierdza w zasadzie spełnienie tych warunków. Do końca ubiegłego roku budżet państwa był źródłem inflacji poprzez dopuszczenie w ustawie budżetowej i prowizoriach budżetowych automatycznego kredytowania deficytu budżetowego przez Narodowy Bank Polski, a więc bank emisyjny. W projekcie ustawy budżetowej proponuje się, co uważam za słuszne, odejście od tej praktyki. Projekt budżetu jest formalnie zrównoważony. Minister finansów może zaciągać wyłącznie oprocentowany kredyt na pokrycie przejściowego deficytu w określonych w ustawie granicach, w innych niż Narodowy Bank Polski bankach. Nie może zatem wystąpić emisja pustego pieniądza. Uznaję to rozwiązanie za odpowiadające twardym warunkom programu stabilizacyjnego. Jednocześnie rząd powinien zwrócić uwagę na takie pokierowanie realizacją budżetu, żeby odsetki płacone od zaciągniętych w bankach kredytów na pokrycie przejściowego deficytu nie wpłynęły negatywnie na finansowanie zadań przewidzianych w budżecie, tym bardziej, że kredyt wraz z odsetkami mają być spłacone z bieżących dochodów budżetu centralnego. Trzeba jednak podkreślić, że budżet jest zrównoważony wtedy, gdy uwzględni się wpływy ze sprzedaży obligacji skarbowych, co podkreślali poprzedni mówcy, w istocie jednak obligacje są zadłużeniem skarbu państwa wobec obywateli, są więc tylko formą przesunięcia płatności na przyszłe lata.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#MirosławNowakowski">Podkreślenia też wymaga znaczne zmniejszenie w stosunku do roku ubiegłego dotacji dla przedsiębiorstw. Na rok 1990 dotacje te zaplanowano jeszcze w wysokości 28.892 mld zł, co stanowi 14,7% wydatków ogólnych budżetu państwa, podczas gdy — jak wynika z dostarczonych nam objaśnień do projektu budżetu — w roku ubiegłym na dotacje przeznaczono ponad 30% całości środków budżetowych, jest to istotny postęp we wprowadzaniu mechanizmu rynkowego do naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#MirosławNowakowski">Kierunek rządowego programu stabilizacyjnego, którego konsekwencją jest konstrukcja i kształt budżetu, potęguje jednakże, o czym musimy pamiętać, dolegliwości życia codziennego, o czym mówił przed chwilą pan poseł Pol. Wysoki wzrost cen w pierwszych miesiącach roku, spadek płacy realnej, pojawienie się bariery popytu, spadek produkcji, bezrobocie, stanowią nieuniknione koszty wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#MirosławNowakowski">W projekcie ustawy budżetowej przewidziano niezbędne środki na ochronę najsłabszych ekonomicznie grup ludności przed tymi niekorzystnymi zjawiskami. Służyć mają temu środki zaplanowane w budżecie na pomoc społeczną. Rozwiązaniem jest utworzony w tym roku Fundusz Pracy. Został on wyposażony w wydajne źródło dochodów, jakim jest 2-procentowy odpis od wynagrodzeń wpłaconych przez zakłady pracy. Zaplanowano też dotacje z budżetu w wysokości 2,8 biliona złotych.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#MirosławNowakowski">W projekcie budżetu państwa założono wzrost wydatków budżetowych o prawie 480%. Wzrost wydatków skalkulowano opierając się na określonych projektach wzrostu cen zaopatrzeniowych i detalicznych towarów i usług, wzrostu płac, kursów walutowych itp. Czynniki te mające olbrzymie znaczenie dla faktycznej realizacji budżetu mogą się jednak ukształtować inaczej, niż przyjęto do kalkulacji budżetu. Jest to wręcz bardzo prawdopodobne, co potwierdza na przykład, wyższy niż zakładano wzrost cen detalicznych w styczniu. Stąd też uważam za w pełni uzasadnione zawarte w projekcie ustawy budżetowej upoważnienie Rady Ministrów do dokonywania w ciągu roku zmian w dochodach i wydatkach budżetu centralnego pod warunkiem niespowodowania jego deficytu oraz przy zachowaniu poziomu wydatków w sferze budżetowej w wysokości gwarantującej realizację zadań rzeczowych. Upoważnienie to nie dotyczy budżetów terenowych. Jest to zatem, biorąc pod uwagę warunki w jakich realizowany jest budżet państwa, niewielki zakres dodatkowych kompetencji. W ślad za przedmówcami pragnę tutaj zwrócić uwagę Wysokiej Izby na skalę i kierunek powiązań budżetu centralnego z budżetami terenowymi, jako że sprawa ta wzbudziła również mój szczególny niepokój. Przypominam, że w projekcie ustawy budżetowej przewiduje się dotacje ogólne tylko dla czterech województw w wysokości 190,6 miliarda złotych, 45 pozostałych województw ma wpłacić do budżetu centralnego, w formie udziałów, ponad 24.585 miliardów złotych. Rozumiem, że w ciągu roku relacje te w odniesieniu do większości województw ulegną zmianie po rozdysponowaniu olbrzymiej, bo zaplanowanej w wysokości ponad 42 biliony złotych rezerwy na sfinansowanie skutków zmian w sferze budżetowej, która w większości trafi do budżetów terenowych. Nasuwa się jednak pytanie — czy zakres źródeł dochodów budżetów terenowych jest dostosowany do finansowanych z nich zadań. Skala kontrowersyjnej redystrybucji środków między budżetem centralnym a budżetami terenowymi wskazuje, że tak nie jest. Wspominam o tym, gdyż problem ten powinien znaleźć trwałe rozwiązanie w ramach rozpoczętej już debaty nad utworzeniem samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#MirosławNowakowski">Ustosunkowując się do przedłożonego Wysokiemu Sejmowi projektu uchwały w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990, wskazane byłoby jak najszybsze wprowadzenie stabilizatorów propodażowych, które by jednak nie wywołały nawrotu inflacji. Mam tu na myśli czynniki rozwijające produkcję rynkową, w tym rzemiosło, rolnictwo i eksport. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Błachnio z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, a następnie panią poseł Annę Knysok.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JanBłachnio">Obywatelko Marszałek! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza budżetowa debata jest już w obecnej kadencji czwarta, poprzedziły ją trzy tak zwane prowizoria. Minęło niespełna pół roku, a nabyliśmy tak bogate doświadczenie w materii dochodów i wydatków państwa. Jest wszakże jedno ale. Otóż Wysoka Izba tak w świetle poprzednich, jak i dzisiejszej debaty, jawi się jako rodzaj świata bezalternatywnego, bo czyż w trakcie tych długich dyskusji, tu w gmachu na Wiejskiej dopracowaliśmy się rozwiązań alternatywnych wobec przedłożeń rządu? Odpowiedź jest jedna — nie. Praca nad budżetem na rok 1990, dziś finalizowana, zaowocowała powiększeniem dochodów państwa o 3,15 biliona złotych. A więc niewiele. Jednakże budżet to tylko prognoza. Trudno dziś ocenić, jak będzie mieć się do rzeczywistości dnia codziennego. Pierwszy miesiąc wdrażania planu antyinflacyjnego wykazał aż nadto wyraźnie, iż program i życie nie przystają do siebie. Program sobie i życie sobie, mimo, iż rząd i społeczeństwo naprawdę chce. Chcieć a wdrożyć daleko sytuują się od siebie. Pomyłka w świetle wyników jakie uzyskaliśmy w styczniu jest nader wielka, i powiedzmy to łagodnie, podważa wiarygodność obliczeń. Podwyżki cen detalicznych artykułów żywnościowych jak i nie żywnościowych za styczeń są prawie o 100% wyższe niż planowano. Równocześnie, i to szczególnie niepokoi, spadła produkcja.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#JanBłachnio">Wysoka Izbo! Zamieszkuję w mieście. Problem rolnictwa bezpośrednio interesuje mnie tylko w aspekcie pełnych i tanich artykułów na półkach sklepowych. Z wielką uwagą wsłuchiwałem się w debatę grudniową na temat rolnictwa. Głosem wołającego na puszczy okazała się ta debata. Rząd uczynił niewiele dla wsi, dla rolnictwa i obecne działania uważam za również niewystarczające. Przeraża mnie ten fakt w świetle wyników w moim rolniczym województwie bydgoskim. Pozwolę sobie przytoczyć fragment z informacji Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego za styczeń br. W produkcji zwierzęcej „wystąpiły niekorzystne tendencje i to zarówno w chowie bydła jak i trzody chlewnej. Spowodowane one zostały mniejszą opłacalnością hodowli zwierząt. Wypełnione sklepy dziś nie mogą nas satysfakcjonować, dzieje się tak kosztem obniżki spożycia, a więc kosztem zdrowia narodu, w tym także dzieci”. Obywatelki i Obywatele Posłowie! Polska znajduje się bliżej światowego poziomu w dziedzinie komputerów, telefaksów i kopiarek, a coraz dalej od światowego poziomu w rolnictwie, w fabrykach, w szpitalach. Byliśmy pierwsi w walce o demokrację, a zostaliśmy ostatni w walce o dobrobyt. Zaledwie kilka tygodni upływa od 1 stycznia, a więc dnia rozpoczęcia reformy gospodarczej. Moi wyborcy w trakcie spotkań, w tym także księża podkreślali i podkreślają, pilną potrzebę szerokiej, rzetelnej i bieżącej informacji, w tym kontekście obserwowałem wystąpienia w tym przedmiocie przedstawicieli rządu. Muszę z żalem stwierdzić, iż wystąpienia nie mogą zaspokoić oczekiwań, tak gdy chodzi o stronę informacyjną, jak i w aspekcie ujęć merytorycznych. Rząd ciągle obserwuje i tylko obserwuje, a czas byłoby na interwencje, na stymulowanie procesami w pożądanych kierunkach. Popieram więc zgłoszony z tej trybuny wniosek posła Pola.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#JanBłachnio">Nie wiem, czy właściwą jest rzeczą w tym okresie, kiedy potrzeba koncentracji i sił, i uwagi w sferze gospodarczej — inicjować różnego rodzaju kampanie wyborcze. Zapytuję się jednak i pragnąłbym uzyskać odpowiedź, z jakiej kasy idą pieniądze na te ustawiczne kampanie? Nie wiem, czy naprawdę nas w obecnej sytuacji na to stać. Nie wiem, czy nie lepiej te pieniądze przekazać na fundusz ministra Kuronia. Uważam, iż można byłoby je spożytkować na pilniejsze i społecznie bardziej pożądane cele. Brak jednego czy dwóch senatorów, czy posłów w izbach nie ma większego politycznego znaczenia. Stawiam więc formalny wniosek, aby do chwili pierwszych oznak wyjścia z kryzysu zaniechać wyborów uzupełniających. Powtarzam — składam to jako wniosek formalny pod rozwagę Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#JanBłachnio">Nawiązując do programu telewizyjnego, bardzo sugestywnego i szybko zdjętego: oto na zarysowane kontury Polski sypią się dolary, a komputer szybko je sumuje i daje ostateczną liczbę 10 miliardów dolarów; nie ma zagranicznego wyjazdu, aby skutkiem nie były miliony dolarów. W związku z tym stawiam pytanie: Ile wynosi dokładnie funduszu stabilizacyjny, na jakich warunkach został nam udzielony? Otrzymujemy kredyty — ile obecnie wynosi globalna ich suma? Kiedy planowo będziemy je spłacać i w jakiej wysokości są odsetki?</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#JanBłachnio">W programie rządu wspomina się o miliardach dolarów, ale nie ma jasności co do ich przeznaczenia. Chciałbym prosić o kilka przykładów, gdzie zostały zainwestowane i co to da w sferze produkcyjnej czy wytwórczej.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#JanBłachnio">Wysoki Sejmie! Pieniądze potrzebne nam są nie do tezauryzacji, lecz do uruchomienia produkcji. Duszenie inflacji winno iść w parze z inicjatywami gospodarczymi, szczególnie w sektorze prywatnym. Dwa dni temu prezes Banku Światowego oznajmił przed kamerami telewizyjnymi, iż udzielona nam została pożyczka ponad 300 mln dolarów. A tymczasem pełne są magazyny masła, pościeli, ubrań, fabryki stoją lub pracują na małych obrotach, bo magazyny przepełnione. Wystarczyłoby sprzedać po uczciwych cenach te wyprodukowane, a w tej chwili zbędne nam artykuły i ludzie mieliby pracę i nie mielibyśmy nowego długu. Tylko powiedzmy sobie prawdę, nikt od nas nie chce kupić. Stąd przytoczę cytat celem otrzeźwienia nas, zaczerpnięty z 6 numeru „Tygodnika Solidarność”. W artykule „Przed drzwiami” czytamy: „W ogóle uznania i gorących słów szacunku dla Polski, Polaków i Tadeusza Mazowieckiego osobiście Wspólnota ma wiele, ale właściwie tylko do tego ograniczyła się sfera tego, co bezdyskusyjne, gorzej jest z faktami”.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#JanBłachnio">Kończąc, chciałbym — nawiązując do wczorajszej konferencji pana premiera, a także do dzisiejszego oświadczenia marszałka Kozakiewicza — podkreślić trudną sytuację, w jakiej znalazło się nasze państwo i naród. Zdziesiątkowani w czasie wojny, teraz gdy tworzy się nowy ład europejski, nikt nie pamięta o Polsce, której dobra zniszczono, wymordowano miliony ludności. Nikt nie upomina się o reparacje wojenne, które przecież nam się należą. Jesteśmy znowu sami. Nawet Związek Radziecki nie widzi dla Polski miejsca przy stole pertraktacji na temat zjednoczenia Niemiec. Zapaść gospodarcza, pochodna niepotrzebnej wewnętrznej walce, jaka miała miejsce w całej dekadzie lat osiemdziesiątych oraz osamotnienie — mimo słów przyjaźni — na zewnątrz. Taka jest obecnie nasza sytuacja. Stąd dziś powinniśmy uznać dwa pewniki: Po pierwsze, że na pomoc z zewnątrz liczyć nam nie wolno. Po wtóre, że przetrzymanie obecnej burzy dziejowej od nas samych tylko zależy.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#JanBłachnio">Są to słowa profesora wszechnicy Jagiellońskiej, Maurycego Straszewskiego, wypowiedziane na początku obecnego stulecia. One są aktualne i dziś. Remedium na nasze problemy tkwi w nas, w naszej zgodzie, we wspólnym narodu wysileniu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na zgłoszenie przez pana posła wniosku formalnego o dużej wadze prawnej dla całego Sejmu, czy pan poseł się zgodzi, żeby ten wniosek przekazać w przerwie, skonsultujemy go z prawnikami i dopiero wtedy w Wysokiej Izbie ewentualnie poddamy pod głosowanie. Wniosek ten nie ma bezpośredniego związku z dzisiejszą debatą budżetową, dlatego zwracam się z tą prośbą.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł się zgadza? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Knysok z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Izabellę Sierakowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AnnaKnysok">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Problem, który chcę poruszyć dotyczy tak ważnej dla mieszkańców woj. katowickiego i bielskiego sprawy, że należy o nim bardzo głośno z tej trybuny powiedzieć. Wspominał już o tym poseł Gabryś, ale tylko dotknął problemu, ja chciałam trochę szerzej powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AnnaKnysok">Otóż w projekcie uchwały Rady Ministrów w sprawie wykazu inwestycji realizowanych w 1990 r. z budżetu centralnego stwierdzamy całkowite wstrzymanie dotacji dla budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba. Parę słów o tym zbiorniku. Jest to inwestycja współzależna z budową wodociągu Dziećkowice i razem stanowić będą podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę woj. katowickiego — 3,5 metra sześciennego wody na sekundę — i bielskiego — 2,4 metry sześcienne wody na sekundę. Oprócz tego zbiornik ten będzie regulował przepływ fali powodziowej na rzece Skawie, będzie wykorzystany energetycznie a także poprzez budowę związanej z nim oczyszczalni ścieków, będzie inwestycją proekologiczną. W sprawie zapewnienia środków na wodociąg Dziećkowice występował już przewodniczący zespołu gospodarki komunalnej, pan poseł Suchodolski. W projekcie uchwały zaplanowano fundusze na ten cel, jednak w kwocie nie wystarczającej. Zapewniają one bowiem finansowanie budowy wodociągu jedynie do 30 czerwca 1990 r. A zaplanowane przerwanie budowy zbiornika w Świnnej Porębie jest ze względów technicznych, technologicznych i społecznych wykluczone. Specyfika prowadzonych robót, budowa geologiczna terenu stwarzają bowiem konieczność prowadzenia prac bez przerwy. Dotyczy to w szczególności drążenia sztolni, stabilizacji zboczy, wykonywania robót betonowych — to są sprawy techniczne. Należy także zdać sobie sprawę, że nawet wstrzymanie budowy pociągnie za sobą szereg kosztów związanych z zabezpieczeniem robót, transportem sprzętu. I wydaje się, że ich wysokość będzie porównywalna z kosztami kontynuowania pracy.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#AnnaKnysok">Wysoka Izbo! Nie będę rozwodziła się nad uwarunkowaniami technicznymi, chciałabym jedynie mocno podkreślić aspekt społeczny. Kraj nasz należy w Europie do najuboższych w wodę, ale szczególnie dotkliwie jej brak jest odczuwany na Śląsku. Obecnie deficyt wynosi ponad 2,5 tys. metrów sześciennych wody na dobę. Co to oznacza? Oznacza, że istnieją dzielnice, gdzie od szeregu lat woda podawana jest parę godzin dziennie, że istnieją osiedla, gdzie wodę dowozi się beczkowozami, a mieszkańcy nowoczesnych wieżowców przynoszą wodę w wiadrach już od szeregu miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#AnnaKnysok">Mogłabym szerzej opisać skutki braku wody na Śląsku, ale chyba są one powszechnie znane. Stwierdzam więc, że jakiekolwiek opóźnienia w realizacji tych inwestycji spowodują tak dramatyczną sytuację w zakresie zaopatrzenia w wodę, że można ją rozważać w kategoriach braku możliwości przetrwania województwa. W świetle przedstawionych faktów niskie nakłady na budowę wodociągu Dziećkowice i zaniechanie dotacji budżetowej do budowy zbiornika Świnna Poręba są dla mieszkańców woj. katowickiego i bielskiego nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#AnnaKnysok">Wysoka Izbo! W projekcie uchwały Rady Ministrów wielkość środków na inwestycje centralne sięga kwoty 874,5 mld zł. I z tego 454 mld, czyli ponad połowę zaplanowano na realizację inwestycji w Warszawie — biblioteka, Centrum Onkologii, metro, oczyszczalnia ścieków, remont mostu Poniatowskiego. A drugą część podzielono na inwestycje w 48 województwach. Pozostawiam to bez komentarza do oceny Wysokiej Izby. Rozumiem, że ze względu na stan gospodarki nie można tych inwestycji wodnych dla Śląska realizować w optymalnym tempie. Uważam jednak, że Rada Ministrów — i to jest wniosek — powinna jeszcze raz przeanalizować wykaz inwestycji centralnych i znaleźć środki na kontynuowanie omawianych budów. Dla mnie wybór między metrem a wodą dla 4-milionowej aglomeracji jest jednoznaczny. Myślę, że dla Wysokiej Izby, a przede wszystkim dla Rady Ministrów, również taki będzie.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#AnnaKnysok">I jeszcze dwa słowa o Instytucie Onkologii w Gliwicach. Jak państwo wiecie, dotacja Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej na tę budowę również została wstrzymana. Na Instytut Onkologii w Warszawie przeznaczono 95 mld zł. A chciałam przypomnieć, że zachorowalność na choroby nowotworowe na Śląsku jest dwukrotnie większa, że istniejąca baza szpitalna jest absolutnie niewystarczająca. 50 posłów podpisało petycję do ministerstwa zdrowia w sprawie kontynuowania dotacji na ten cel. Niestety, pozostała ona bez odpowiedzi. Oczekuję od ministerstwa zdrowia też konkretnej odpowiedzi i na ten temat. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Izabellę Sierakowską, a następnie pana posła Bonawenturę Ziembę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#IzabellaSierakowska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Zabierając głos w dzisiejszej debacie mam w ogóle świadomość niezmiernie trudnej i złożonej sytuacji ekonomicznej i finansowej naszego państwa, ale niemniej spoczywa na mnie ten pewien obowiązek upominania się o żywotne interesy edukacji. Mam też na uwadze funkcje, realizacje celów postawionych przez rząd i całe społeczeństwo systemowi edukacji narodowej no i nie podzielam również optymizmu pana posła Dreli.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#IzabellaSierakowska">Na początek taka ogólna refleksja. Ludzie nauki całego świata twierdzą, że najkorzystniejszą, najtrwalszą inwestycją w każdym państwie jest oświata. Historia państw przodujących dziś w ekonomicznym rozwoju dowodzi, że inwestowanie w oświatę oraz naukę przyniosło bardzo korzystne, wymierne efekty do rozwoju ekonomicznego, umysłowego i społecznego tych krajów. Jeżeli mamy wejść do zjednoczonej Europy, o której tak często mówimy, jako partner, choć ekonomicznie uboższy, lecz równy ruchem umysłowym w szerokim tego kontekście, to nie mamy wyboru. Musimy korzystniej inwestować w naukę i oświatę. Młodemu pokoleniu musimy stworzyć takie warunki rozwoju, aby stanowiły one rzeczywistą zachętę do aktywnego, późniejszego włączania się w spełnienie ról gospodarczych i społecznych. Zaniedbując zaś sferę edukacyjną dziś, zamykamy przed dziećmi i młodzieżą drzwi do tego właśnie europejskiego domu na przyszłość i nie jest to szanowni państwo futurystyczne przypuszczenie, ale gorzka konstatacja. Nie upominam się o priorytet dla oświaty, dla edukacji, ale o pilne stworzenie takich mechanizmów ekonomicznych i rozwiązań systemowych, które zachowując to, co już sprawdzone, zagwarantowałyby rozwój tej dziedziny naszego życia, adekwatny już nie dla przyszłości, ale dla dnia dzisiejszego, a jaki on jest dzisiaj, każdy z państwa widzi.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#IzabellaSierakowska">Projekt budżetu, niestety, zamazuje nasze bliskie perspektywy jako takiego funkcjonowania oświaty. Oto wydatki bieżące całej sfery budżetowej wzrosną w porównaniu z wykonaniem budżetu za rok 1989 o 699,2%, to znaczy prawie 7-krotnie. Natomiast na całokształt zadań jakie ma oświata do spełnienia oraz utrzymanie w eksploatacji obiektów, zakłada się wzrost środków jedynie o 187%, a więc nawet nie dwukrotnie, przy prawie 7-krotnym pomnożeniu kwoty dla całej sfery budżetowej. Poprzez te liczby jawi się wyraźnie stosunek projektantów budżetu do spraw edukacji. Ta krótkowzroczność spowodować musi dalszą dekapitalizację trwałej substancji oświatowej oraz regres we wszystkich jej dziedzinach i zadaniach. Postępujący wzrost cen za usługi i opał, i właśnie tutaj myślę, że pan poseł Drela tego nie wziął pod uwagę, bo przecież rosną koszty o ponad 800%, natomiast wzrost kosztów energii cieplnej w stosunku do cen roku ubiegłego wzrasta 20-krotnie. Rozszerzenie zadań związanych z wyżem demograficznym, szczególnie w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, do tego pozyskanie około 27 tys. nowych nauczycielskich etatów, poza tym przejęcie na finansowanie wielu szkół zawodowych, dotychczas nie objętych budżetem oświatowym, to mamy szanowni państwo obraz tej oświaty w 1990 roku. Natomiast propozycja planistów dla mnie jest ofertą bez wyobraźni.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#IzabellaSierakowska">Szacunkowo można określić, że udział oświaty w podzielonym dochodzie narodowym będzie niższy niż 4,15% i są to wyliczenia nie tylko moje, nie tylko moich koleżanek i kolegów, ale również koleżanek i kolegów z drugiego związku „Solidarność”, liczba jest ta sama — 4,15%. Tymczasem ten raport opracowany, którego prace zostały zakończone niedawno, wskazuje na konieczność szybkiego dochodzenia do wskaźnika przynajmniej minimum 7-procentowego, który stworzyłby realną szansę na to, że właśnie w tej Europie zjednoczonej liczyliby się nie tylko politycy, jak obecnie, ale także przeciętni obywatele naszego państwa. To rolą i zadaniem rządu powinno być należyte finansowanie oświaty. Liczenie na to, że wspierać ją będą zakłady przemysłowe, które same walczą o przetrwanie, oraz nowe samorządy terytorialne, które będą borykały się z wieloma innymi problemami — jest iluzoryczne. Mówiąc wprost, jest to spychanie biedy na podstawowy szczebel zarządzania i samorządności, też biedny, nie gwarantujący właściwej polityki finansowej w sferze edukacji. Trudno w ogóle dzisiaj powiedzieć, jak będą się kształtowały budżety terenowe, jakie będą nadwyżki do podziału i czy w ogóle te nadwyżki będą. Trudno przewidzieć rozpiętości regionalne w tym zakresie. I nie mogę podzielić optymistycznej wersji Ministerstwa Edukacji Narodowej, które przewiduje poprawę sytuacji finansowej w skali od 40 do 60%.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#IzabellaSierakowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wielkość budżetu na inwestycje i remonty kapitalne minimalnie wzrośnie w stosunku do roku ubiegłego, ale jednakże ich realna wartość w budżetach terenowych znacznie zmaleje. Przykład. Już w województwach rezygnują z około 40% pierwotnie planowanych inwestycji oświatowych i remontów kapitalnych. Część przedsiębiorstw, które wykonywały inwestycje oświatowe i remonty schodzi z budów i podobna sytuacja czeka nas w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#IzabellaSierakowska">Kolejna sprawa, to niedostatek środków na stypendia i jednoczesny znaczny wzrost kosztów żywienia oraz zakwaterowania młodzieży. Obecnie koszt wyżywienia dziecka w internacie czy w bursie wynosi dziennie w granicach od 5–6 tys. licząc tylko wartość pieniężną surowców. Tak więc dzieci z rodzin słabych i zagrożonych ekonomicznie rezygnują z internatu, dzieci wiejskie rezygnują ze szkół, burs i przedszkoli. Pojawiają się również przypadki zamykania tych ostatnich.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#IzabellaSierakowska">Wysoka Izbo! Gdyby takie sytuacje, symptomy czy wręcz zjawiska były krótkotrwałe, paromiesięczne, nie podnosiłabym ich na tym forum, ale skoro jednak polityka finansowa w odniesieniu do edukacji nabiera cech trwałości, jako przedstawicielka pracowników oświaty i wychowania jestem tej polityce przeciwna.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#IzabellaSierakowska">Wysoka Izbo! Alternatywą dla projektu budżetu oświatowego jest 7-procentowy udział edukacji w podzielonym dochodzie narodowym. Każdy, coraz niższy wskaźnik zakłada coraz pospolitszą biedę. Prof. Jan Szczepański napisał w „Sprawach ludzkich”: „Każdy rodzaj mądrości, czyli mądre postępowanie, jest dyktowane logiką systemu, w którym przebiega”. I dalej: „Mądrość jest przypisywana działaniom i postępowaniom skutecznym, osiągającym cele i unikającym nieszczęść”.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#IzabellaSierakowska">Przyjęcie przez Sejm projektu budżetu, z którego nauka i oświata otrzymają mniej niż niewiele, byłaby decyzją oddalającą cele, jakie we wstępie swego exposé przedstawił pan premier Mazowiecki. A więc stanęłoby to w sprzeczności z logiką tworzonego przez Sejm, Senat i naród nowego systemu, a tej logiki dla doraźnych oszczędności naruszyć nam nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#IzabellaSierakowska">I jeszcze mam jeden problem niezwykle ważny. Do dnia dzisiejszego problem żywienia małych dzieci nie został rozwiązany. Nie odpowiedział na moje zapytanie 3 tygodnie temu minister Jacek Kuroń. Brak odpowiedzi od ministra rynku wewnętrznego. Wiem, że pan minister Balcerowicz już o odżywkach dla dzieci również wie. Tymczasem w krytycznej sytuacji jest młoda rodzina i dzieci Jeżeli państwo macie wnuki, macie dzieci, wiecie, ile kosztują odżywki. Butelka soku Bobovit — 2500 zł, odżywki na tydzień do 12–13 tys. Co się dzieje? Powszechny wzrost kosztów w styczniu spowodowany po prostu głównie wysokimi odsetkami od kredytów doprowadził do znacznego zwiększenia cen odżywek. Gwałtownie spadł popyt. W sklepach można praktycznie kupić wszystko, tylko nikt tego nie kupuje. Jedyny zakład produkujący w Opolu odżywki, zaspokajał rynek w 20–30–40%. I wyobraźcie sobie państwo teraz, że oni obniżyli swoją produkcję o 60%. Czyli kto kupuje? Czym są żywione nasze dzieci? Uważam, że niezbędna jest w tym wypadku pomoc państwa, aby zapewnić prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. I w związku z powyższym zgłaszam formalny wniosek o uwzględnienie następującego zapisu w art. 11 w pkt. 2 ustawy budżetowej. Artykuł 11 brzmi: „Budżet centralny pokryje część należnych odsetek od kredytów: 1) na budownictwo mieszkaniowe; 2) dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej”. Proponuję dodanie zapisu: „w tym produkcji odżywek dla dzieci”. Żebyśmy mieli gwarancję, że to będzie finansowane. I proponuję również podobny zapis w uchwale w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 — druk 235, pkt 2 — tam jest mowa o dotacji do żywności. „Żywności” proponuję skreślić, dlatego że nie będzie to wcale duża kwota, tam dzielimy jeszcze na kilka innych działów. Proponuję napisać: „dotacji do produkcji odżywek dla dzieci”. I proszę bardzo Wysoki Sejm, Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o poparcie tego wniosku. Nawet z ekonomicznego punktu widzenia lepiej przeznaczyć pieniądze na dotacje do żywności dla dzieci, aniżeli wypłacać renty inwalidzkie ludziom w wieku 30 lat. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, by pani poseł w czasie przerwy zgłosiła na piśmie wniosek formalny, żebyśmy mogli go dobrze sformułować.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam udzielić głosu panu posłowi Ryszardowi Bugajowi, o ile się orientuję, w trybie nagłym. Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#RyszardBugaj">W kwestii wyjaśnienia, jeśli można. Podzielam oczywiście niepokoje, które pani poseł Sierakowska wyraziła co do niedostatecznych w sumie środków dla oświaty i dla wielu innych działów ze sfery życia społecznego. Myślę jednak, że wywód pani poseł Sierakowskiej oparty był w znacznym stopniu na pewnym błędzie rzeczowym. Mianowicie na przeświadczeniu, że wydatki na oświatę i wychowanie określone są tylko w pkt. 4 ust. 2. Tym czasem znaczna kwota wydatków na oświatę kryję się oczywiście przede wszystkim w rezerwach nie rozdzielonych, a w szczególności w rezerwach na sfinansowanie skutków zmian płac. Rozumiem, że na tym opierał się pan poseł Drela, przedstawiając swoje stanowisko. Biorąc pod uwagę fakt, że właśnie w oświacie udział wydatków płacowych jest szczególnie wysoki, partycypacja oświaty w tej kwocie 43 bilionów jest także bardzo wysoka. Uwzględnienie tego, jak sądzę, nie powinno już umożliwiać sformułowania wniosków aż tak dramatycznych, jak pani poseł je tu przedstawiła. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo. Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Bonawenturę Ziembę z „Pax”, a następnie prosi o możliwość wygłoszenia oświadczenia pan poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BonawenturaZiemba">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W grudniowej debacie sejmowej miałem zaszczyt wypowiedzieć się w imieniu Klubu „Pax” w sprawie projektu programu stabilizacyjnego rządu. Wyrażając wówczas ogólne poparcie dla tego programu zgłosiłem szereg uwag i wątpliwości. Wtedy nie było możliwości ich weryfikacji empirycznej. Trzeba było poczekać na fakty. Dziś, po sześciu tygodniach znamy te fakty, przynajmniej niektóre z nich, posiadamy nowe doświadczenie i większą możliwość wstępnej weryfikacji oceny przyjętych rozwiązań. Mówił już na ten temat poseł Marek Pol. Pragnę wypowiedzieć się i ja w sprawie przebiegu realizacji tego programu oraz ponownie podjąć zgłoszone wcześniej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BonawenturaZiemba">Przypomnijmy — program gospodarczy rządu przyjął za główne zadanie stabilizację gospodarki przez stłumienie inflacji i przywrócenie równowagi gospodarczej. Scenariusz realizacyjny tego programu rząd oparł na przekonaniu, że z wysokiej inflacji można wyjść albo bardzo szybko, albo wcale. Zresztą, podzielam ten pogląd. Zastosowano więc z dniem 1 stycznia br. terapię wstrząsową. Wychodząc z założenia, że głębokiej nierównowagi nie da się zlikwidować szybko przez wzrost produkcji i podaży lub wzrost importu, główne uderzenie skierowano na zmasowane stłumienie popytu przedsiębiorstw i ludności. I dostosowanie jego rozmiarów do poziomu podaży. Cała więc strategia walki z inflacją i przywracanie równowagi oparte zostały na dążeniu do stworzenia bariery popytu. Bariera popytu miała uniemożliwić producentom i handlowi przerzucenie rosnących kosztów na ceny i w efekcie zmusić do obniżki kosztów oraz poprawy jakości w celu rozszerzenia rynku zbytu. W ten właśnie sposób miały być rozpoczęte pozytywne procesy dostosowawcze w gospodarce. Według opinii rządu pierwsze pozytywne efekty spodziewano się osiągnąć w okresie 6 miesięcy. W związku z powyższym powstaje pytanie — jak faktycznie przebiega realizacja programu, czy po upływie kilku tygodni procesy realne w gospodarce są kierunkowo zbieżne z założeniami, czy też może stało się coś, co pokazuje, że jest inaczej niż przewidywano. Czy praktyka potwierdza rządowe prognozy, czy może rosną zagrożenia i zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia scenariusza pesymistycznego.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BonawenturaZiemba">Oceną przebiegu sytuacji gospodarczej w naszym kraju zajmuje się wiele różnych instytucji. Jest charakterystyczne, że oceny, które one formułują, a które dotarły do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów są tym bardziej optymistyczne, im dana instytucja formułująca tę ocenę jest bliżej związana z rządem. Najbardziej optymistyczną ocenę przebiegu zmian sformułował Zespół Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów do spraw Monitorowania Gospodarki. Niezależnie jednak od różnic, we wszystkich ocenach występuje pełna zgodność co do tego, że rzeczywista inflacja w miesiącu styczniu była znacznie wyższa od przewidywanej. Przy zakładanym wzroście cen o ok. 45% faktyczny wzrost wyniósł, o czym tu już była dzisiaj mowa, 78, a ceny w przemyśle wzrosły ponad 90. Otóż sam fakt szybszego od planowanego wzrostu cen nie jest zjawiskiem groźnym, gdyby oznaczał wcześniejsze wypalenie się inflacji i w efekcie w lutym inflacja byłaby niższa od planowanej na ten miesiąc. Problem w tym, że w styczniu nie wystąpiły w pełni wszystkie czynniki inflacji korekcyjnej. Czeka nas potężna fala związana z 14-krotnym przeszacowaniem majątku trwałego. Być może, że w wyniku presji rosnących z tego tytułu kosztów, ceny nie wzrosną, bo na to nie pozwoli bariera popytu. Jednak, jeśli ceny nie wchłoną wyższych kosztów, to przy braku dotacji załamie się produkcja i mogą nabrać dużego przyspieszenia procesy recesyjne. Spadek produkcji będzie z kolei przesłanką do nasilenia się inflacji. Reemisja obecnej fali inflacji wydaje się więc być nie do uniknięcia. Chciałbym się mylić. Ponadto wbrew założeniom produkcja spadła szybciej niż przewidywano. Szczególnie wysoki spadek produkcji w przemyśle spożywczym i lekkim — 41, 28 w stosunku do stycznia, wspominał zresztą już o tym poseł Goździkiewicz. Spadek produkcji jest tym bardziej groźny, że następuje żywiołowo, produkcja spada nieselektywnie. To nie rynek dokonuje selekcji produkcji, tak jak to zakładano. Są powody do stwierdzenia, że głównym czynnikiem spadku oraz zjawisk recesyjnych jest bałagan w polityce kredytowej i w systemie rozliczeń między przedsiębiorstwami. Myślę tutaj o zatorach płatniczych, ale nie tylko. Oprocentowanie kredytów, mimo że było niższe od inflacji, nie było trafne. Stopa procentowa miała w założeniu przeciwdziałać inflacji, a w rzeczywistości pobudzała inflację. W dużej mierze spadek produkcji jest właśnie jej efektem. Należy podkreślić, że symptomy recesji są powszechne, stąd niezdolności adaptacyjne, przystosowawcze przedsiębiorstw decydują o skali tego zjawiska. Występują one w przemyśle, rolnictwie, handlu, transporcie, budownictwie. Występują w sektorze państwowym i prywatnym. W przedsiębiorstwach krajowych, jak również firmach zagranicznych. Szczególnie groźny jest spadek produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BonawenturaZiemba">Przedwczoraj, 20-ego, grono posłów z województwa lubelskiego spotkało się z grupą rolników i producentów rolnych. Cośmy się nasłuchali, to koledzy z województwa mogliby tutaj potwierdzić. Wygląda więc na to, że zastosowana kuracja leczenia inflacji wpędza nas w głęboką recesję i w efekcie w kolejną inflację. Że obecna inflacja korekcyjna nie wygasa w sposób trwały zjawisk inflacyjnych, a nawet może je jeszcze nasilić, jeśli spadki produkcji będą tak duże. Nasuwa się więc pytanie, czy zmierzamy do wyleczenia gospodarki z inflacji czy do nakręcenia recesji? Pierwsze 6 tygodni bieżącego roku zamyka się zdecydowanie ujemnym saldem z tego punktu widzenia. Wywołany barierą popytu spadek produkcji nie może być ożywiony na przykład wzrostem eksportu, gdyż przy stałym kursie walutowym i rosnących kosztach krajowych coraz większa część eksportu przestaje się opłacać. Dyskutowany wcześniej problem stałego czy płynnego kursu dolara zaczyna chyba znajdować swoje rozstrzygnięcie.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#BonawenturaZiemba">Również niekorzystne zjawiska występują w sferze konsumpcji i płac realnych. Te ostatnie spadły w styczniu, jak wszystkim wiadomo, o 43%, natomiast dochody realne obniżyły się o około 30%. Przekroczono więc w ciągu miesiąca założenia roczne. Wzrost konsumpcji jest niezwykle ważnym czynnikiem stymulowania rozwoju gospodarczego, dlaczego więc nasza polityka świadomie rezygnuje z tego czynnika? Należałoby zapytać, przy pomocy jakiego mechanizmu rząd zamierza dynamizować rozwój? To pytanie zadał już poseł Pol. Osobiście i koledzy z mojego klubu popierają ten wniosek.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#BonawenturaZiemba">Przebieg realnych procesów w gospodarce pozwala więc na wyrażenie poglądu, że zastosowane rozwiązania nie są wystarczająco skuteczne. Stosowany fiskalizm okazał się nadmierny. Prowadzona z przesadą polityka deflacyjna blokująca produkcję może okazać się równie groźna jak zwalczana inflacja. Błędem było również zrezygnowanie z bezpośredniej ingerencji w procesy realne. Na szczęście decyzja o skupie interwencyjnym trochę łagodzi ten temat.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#BonawenturaZiemba">Warto przypomnieć, że największe osiągnięcia w polskiej gospodarce rynkowej przed II wojną były efektem programów rządowych, a nie anonimowego mechanizmu rynkowego. W związku z tym należy rozważyć, czy nie jest celowe złagodzenie restrykcyjnej polityki, zweryfikowanie polityki kursowej opodatkowania kredytu. Czy nie należy odejść, przynajmniej częściowo, od zasady nienaruszalności poszczególnych elementów programu za cenę uratowania jego głównego celu.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#BonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Kończąc moje uwagi wskazujące na zagrożenia realizacji programu stabilizacyjnego wyrażam przekonanie, że w ciągu 6 tygodni nie wydarzyło się nic takiego, co by dyskwalifikowało cały program. Społeczeństwo spokojnie zniosło drastyczny spadek płac realnych, ceny zaczęły się stabilizować, blokada płac okazała się skuteczniejsza niż na ogół sądzono. Wzrosła wyraźnie dyscyplina pracy i poszanowanie pracy. Tych wartości nie wolno roztrwonić ani przez ciasne trzymanie się doktryny, ani przez nie przemyślane, nerwowe decyzje. Powinniśmy wyciągnąć wnioski z przeszłości, kiedy z reguły pod wpływem trudności odstępowano od słusznych zamiarów reformowania gospodarki. Jednakże pragnę podkreślić z naciskiem, że główne zagrożenie tkwi, według mojego pojęcia, w tendencji do recesji. Sądzę więc, że przeciwdziałanie spadkowi produkcji i dochodu narodowego staje się koniecznością jeśli rząd zechce zmieścić się w założonym programie wskaźników 5% spadku produkcji i 3% spadku dochodu narodowego w obecnym roku, co podkreślamy w projekcie uchwały przygotowanej przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Optujemy za tą uchwałą.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#BonawenturaZiemba">Sprawa jest tym bardziej poważna, że poziom dochodu narodowego dzielonego przypadający na 1 obywatela jest obecnie niższy o 14% od poziomu z 1978 r. Ile więc lat będziemy odrabiać ten spadek, jeśli teraz nie zatrzymamy tendencji obniżania się produkcji i dochodu narodowego. Postulowany wzrost produkcji jest także niezbędny dla utrzymania poparcia społecznego, który jest warunkiem sine qua non kontynuacji programu stabilizacyjnego zwłaszcza, że badanie opinii społecznej pokazuje, że to poparcie jest obecnie udzielane nie tyle programowi, co osobie pana premiera Tadeusza Mazowieckiego. Dziękuję za łaskawe wysłuchanie.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Herberta Gabrysia. Bardzo przepraszam, może przed pana wystąpieniem podam tylko krótką informację.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w tej chwili zakończyliśmy drugą część naszych dzisiejszych obrad. Głos zabrało 15 posłów, czyli w tym przedziale czasu od 11 z minutami do chwili obecnej — 12 posłów. W związku z tym zwracam się do wszystkich państwa z prośbą, żeby 35 mówców zapisanych do debaty na temat budżetu w miarę możności skracało swoje przemówienia do rzeczy konkretnych i jeszcze nie słyszanych dzisiaj w tej Izbie, dlatego że w ten sposób nie będziemy absolutnie w stanie wyczerpać porządku dziennego 3-dniowego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#HerbertGabryś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W nawiązaniu do wystąpienia pana marszałka Sejmu oraz przewodniczącego Klubu Lewicy Demokratycznej pragnę oświadczyć, że przedwczoraj, 20 lutego, uczestniczyłem w pierwszym regionalnym zgromadzeniu Śląsko-Dąbrowskiej Unii Socjaldemokratycznej, która powierzyła mi zaszczyt poinformowania Wysokiej Izby o rezolucji przyjętej przez Unię i skierowaniu jej do premiera Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie zapewnienia polskiej racji stanu w aspekcie stosunków polsko-niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#HerbertGabryś">Nie ma dziś dla Polski i Polaków sprawy ważniejszej niż gwarancje bezpieczeństwa kraju i stabilności politycznej Europy. W każdym polskim domu toczą się rozmowy tyczące nadziei i trosk w związku z problemem połączenia Niemiec. Śląsko-Dąbrowska Unia Socjaldemokratyczna działa w regionie, w którym przez dziesiątki lat Polacy musieli walczyć o samostanowienie narodowe, ale i kultura, ta polska i niemiecka, przenikały się wzajemnie najwyraźniej. Szczególny zatem ma powód Śląsko-Dąbrowska Unia, aby przekazać troskę, ale i zaniepokojenie stanem i perspektywą stosunków polsko-niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#HerbertGabryś">W imieniu posłów Koła Unii Socjaldemokratycznej kieruję zatem do Prezydium Sejmu uprzejmą prośbę, aby w debacie parlamentarnej, tej możliwie najbliższej, a poświęconej polityce zagranicznej państwa, Sejm raczył określić wyraźnie swoje stanowisko w sprawie aktualnych i przyszłych stosunków polsko-niemieckich. W tej sprawie Sejm Rzeczypospolitej Polskiej milczeć nie może. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Jacek Szymanderski zgłasza wniosek formalny, tak? Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JacekSzymanderski">Tak jest. Pani Marszałek! W celu usprawnienia być może tych obrad, chciałem zaproponować następującą sprawę, wielu mówców podnosi temat taki, że tłumienie inflacji wywołało recesję. W bardzo wielu przemówieniach to zostało powtórzone. Czy nie moglibyśmy poprosić pana ministra, żeby ewentualnie udzielił odpowiedzi w tej sprawie, co rząd teraz zamierza robić w sprawie recesji, to mogłoby wpłynąć na dalsze wypowiedzi w tej właśnie kwestii. Prawda? Już późniejsi mówcy mogliby się przystosować. Taki mam wniosek, nie wiem czy to…</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan premier pragnie zabrać głos? Po przerwie, naturalnie, jeżeli pan premier wyrazi zgodę. Czy sala wyraża zgodę na to?</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie będę poddawać pod głosowanie. Wniosek przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Obecnie komunikaty. Po komunikatach półtorej godziny trwająca przerwa, czyli do godziny — muszę teraz policzyć — 15.20. Bardzo proszę o punktualne pojawienie się na sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#RadosławGawlik">Dwa komunikaty. Wspólne posiedzenie Komisji: Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Polityki Społecznej i Ustawodawczej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali kolumnowej; posiedzenie zespołu międzykomisyjnego ds. polityki energetycznej kraju odbędzie się zaraz po ogłoszeniu przerwy w sali 222.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 50 do godz. 15 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, w dalszym ciągu będziemy kontynuowali dyskusję, ponieważ pan premier Leszek Balcerowicz w obecnej chwili razem z panem premierem rozmawia z amerykańskim sekretarzem stanu w związku z czym przybędzie około godziny 16–16.15 do Sejmu i wówczas zrobimy przerwę w naszej dyskusji i udzielę głosu panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Zarzyckiego z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Błoch z PKLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WojciechZarzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Reprezentuję rolnicze województwo sieradzkie. Rolnika i jego los określają fenologiczne pory roku jak i starodawne porzekadło: „Wiosną nadzieje rosną, lato wszędzie bogato, na jesieni się odmieni, przyjdzie zima i nic ni ma”. Znajduje ono szczególne potwierdzenie w tym roku. Hiperinflacja skonsumowała dochody ubiegłorocznej produkcji rolnej, na przykład za pieniądze uzyskane za średni plon pszenicy z 1 ha w tym roku starczy zaledwie na materiał siewny też na 1 ha. Cieszę się, że dożyłem czasów, że prawie wszystkie środki do produkcji rolnej oczekują na nas. To jest nawozy, środki ochrony roślin, maszyny, narzędzia, a równocześnie martwię, że wiele fabryk nie produkuje. Wystąpił próg popytu wynikający z cen nieadekwatnych do cen produktów rolnych. Jest to zatem stan pozornego nasycenia rynku zaopatrzeniowego.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#WojciechZarzycki">Kiedy pytałem kandydata na ministra finansów — pana Leszka Balcerowicza — jak będzie realizował potrzeby rolnictwa na swoim stanowisku, otrzymałem odpowiedź: „Polską racją stanu jest w tej chwili ratowanie polskiej gospodarki, a nie tylko rolnictwa. Jest tu wiele punktów sprzecznych z interesami rolników. Dla przykładu zadłużenie inflacji nie da się pogodzić z przywilejami kredytowymi dla rolników. Byłoby to też pożegnanie z reformą typu rynkowego, jeżeli zaś chcemy przejść do gospodarki rynkowej, to potrzebna jest konkurencja, która by na tym rynku panowała”. Tak jak wtedy, tak i dziś nie mogę do końca pogodzić się z takim podejściem do rolnictwa i co więcej potwierdza to życie i ten właśnie wolny rynek z monopolami. Rolnictwo jest specyficzną gałęzią gospodarki, charakteryzuje się długim cyklem produkcyjnym. Stąd też niezbędna jest pomoc państwa wyrażająca się w tanich kredytach. Rolnicy nie są w stanie sami kredytować produkcji i inwestycji w obecnej chwili. Trzeba także doprowadzić do świadomości społecznej, że tani kredyt, to tańsza żywność u producenta. Czy pan minister finansów zdaje sobie sprawę z łącznych obciążeń płatniczych rolników w I kwartale, jak i w całym roku, zderzających się z niemożliwością korzystnej sprzedaży produktów rolnych. Brak preferencyjnych kredytów obrotowych nie pozwoli nam rolnikom ruszyć produkcji, jak również odbija się to w przemyśle ograniczoną produkcją środków dla rolnictwa. Brak zbytu, powstał zator. Dokąd prowadzi nas droga ograniczenia, wręcz zatrzymania produkcji na rzecz rolnictwa. Jest to fundamentalne pytanie stawiane przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#WojciechZarzycki">W przemyśle można linie technologiczne na pewien czas zatrzymać, w rolnictwie, a szczególnie w produkcji roślinnej — nie. Rolnicy czują się zawieszeni w próżni. Nie jest to biadolenie, tylko realne SOS. Rolnicy nadal przegrywają z monopolami. Cena 2700 za kilogram żywca wołowego i 400 zł za 1 litr mleka z listopada i grudnia równa jest obecnej w woj. sieradzkim. Skąd rolnik ma brać dochody na zwielokrotnione obciążenia finansowe? Agencja Rynku Rolnego na dziś nie spełnia swojej roli. Kupuje niewiele i po cenach monopolu. Rolnicy sprzedają poniżej kosztów również jajka, wełnę. Co nas czeka, jeżeli nie będziemy mogli sprostać obciążeniom? Na rynku mamy pozorny dostatek żywności, wynikający między innymi z mniejszych możliwości siły nabywczej ludności. Ograniczenie produkcji rolnej w następstwie spowoduje dalsze ograniczenie spożycia. O ile można zgodzić się z teoretycznymi założeniami pana premiera Balcerowicza, a dotyczącymi makro-ekonomiki gospodarczej, to trzeba podkreślić, że rolnictwo rządzi się innymi zasadami. Rok w rolnictwie to rok gospodarczy od czerwca do lipca następnego roku. Reforma ekonomiczna wtargnęła w połowie tego roku. Znaleźliśmy się w takiej sytuacji, że my naszą produkcję: rzepak, zboża, ziemniaki, buraki itp. sprzedaliśmy, bo taka jest konieczność technologiczna, na starych zasadach, natomiast środki produkcji musimy kupić po nowych cenach. Panie ministrze, to tak jakby sędzia prowadzący mecz piłki nożnej pierwszą połowę tego meczu prowadził na normalnych zasadach, a w drugiej zarządził strzelanie do jednej bramki, bez możliwości obrony, czyli bez bramkarza. Rolnicy są zdania, że rząd powinien przyjąć inną strategię w stosunku do rolnictwa, a mianowicie uznać — jako naczelne zadanie samowystarczalność żywnościową kraju. Z tej racji należy stworzyć odpowiednie instrumenty ekonomiczne do realizacji tego celu. Dotychczasowa polityka prowadzi do zmniejszenia produkcji żywności, a jej konsekwencje dadzą się odczuć przez najbliższe lata.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#WojciechZarzycki">Dając pod rozwagę rządu krytyczną sytuację wsi, myślę, że jest to ostatni moment do przeprowadzenia analizy stanu rolnictwa i podjęcia niezbędnych decyzji i korekt w programie rządowym. Równocześnie wnioskuję o pilne wprowadzenie i udostępnienie preferencyjnych kredytów dla rolnictwa na sfinansowanie zakupu środków do produkcji rolnej, to jest nawozów, środków ochrony roślin, maszyn, narzędzi oraz sfinansowanie niezbędnych zapasów sezonowych, takich jak środki ochrony roślin, sznurek itp. w jednostkach handlujących lub u producenta, a także o pełne uruchomienie Agencji Rynku Rolnego, zapewnienie jej środków finansowych na interwencyjne zakupy produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#WojciechZarzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proszę mi pozwolić zwrócić się o zaniechanie, bądź wyraźne zmniejszenie udziału budżetu centralnego wynoszącego ponad 42 miliardy złotych w budżecie wojewódzkim z racji poważnych wątpliwości, czy rolnicze województwo wypracuje wysoko wyszacowane dochody własne. Budżet wojewódzki nie ma szans pokrycia wydatków na sferę socjalną, w tym szczególnie ochronę zdrowia i oświatę, nie mówiąc już o najbardziej zaniedbanej dziedzinie w naszym województwie, czyli zaopatrzeniu wsi w wodę, szczególnie w kontekście bardzo negatywnego oddziaływania leja depresyjnego kompleksu energetyczno-paliwowego Bełchatów. Dziękuje za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Andrzeja Błocha o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Henryk Sienkiewicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AndrzejBłoch">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę mówić o części dochodowej naszego budżetu. Podstawowe zasilenie naszego budżetu to przemysł — około 84% środków właśnie on wytwarza dla budżetu. Istotną częścią tego przemysłu jest przemysł łódzki. Chcę stwierdzić wyraźnie, że dla przemysłu łódzkiego styczeń był miesiącem lepszym od lutego 1990 r. Co to znaczy? Proszę wziąć pod uwagę, że w styczniu przemysł lekki jest zaliczany do tych, które mają największy spadek produkcji. To znaczy, że w lutym ten spadek jest jeszcze większy. Dlaczego tak mam prawo twierdzić? Dlatego, że dopiero w lutym nastąpiły masowe zjawiska zatrzymywania, wyłączania całych wydziałów i całych fabryk. W lutym też w przemyśle łódzkim nastąpił wyraźny wzrost bezrobocia. Gdy na koniec stycznia wynosiło ono około 1000 osób, a 15 lutego wynosiło około 2100 osób, to w dniu wczorajszym bezrobocie w Łodzi wynosi 6660 osób. Ponieważ w ciągu tych 5 dni mieliśmy sobotę i niedzielę, to ostatnio tempo wzrostu bezrobocia w Łodzi wynosi około 1100 osób dziennie. Jak przemysł próbuje się ratować? W sposób na razie nieskuteczny, zatrzymuje swoją produkcję, dlatego nie ma to żadnego efektu ekonomicznego — po prostu magazyny pękają w szwach, hurt nie chce odbierać naszych towarów, nie chce odbierać dlatego, że nie jest w stanie ich sfinansować, wobec czego cały skutek finansowania spadł na barki przemysłu. Przemysł również zaczął się bawić w handel detaliczny. Jest to żałosne, wyjeżdżają samochody z towarami przemysłu lekkiego, wywożą z sobą 100 milionów towarów, wracają po kilku dniach — sprzedały za milion. Koszty transportu są większe niż zysk ze sprzedaży. Oczywiście nie jest to droga wyjścia z sytuacji w jakiej się znajdujemy. Jeżeli miałoby być w dalszym ciągu tak jak teraz, to w najbliższym czasie przemysłowi łódzkiemu grozi zatrzymanie całkowite tego przemysłu, a w Łodzi nastąpi masowe bezrobocie. Ale sprawę można potraktować trochę poważniej niż tylko odbiór przez hurt naszych towarów. Okazuje się bowiem, tak jak dałem przykład tego, który wysyła w Polskę swoje samochody z towarami, że rynek również przestał kupować. Co się stało? Płaca realna w naszym kraju tak spadła, że rynek zawęził się do niezbędnych artykułów żywnościowych, leków oraz wydatków na mieszkania. Dalszy proces utrzymywania tego stanu doprowadzi do tego, o czym mówiłem przed chwilą. Dlatego też zwracam uwagę, że jeżeli nie nastąpi zdecydowana poprawa w ożywieniu rynku, to w najbliższym czasie Łodzi grożą masowe zwolnienia, grupowe zwolnienia z pracy. Ludzie ci oczywiście nie stworzą popytu na rynku. Powiększą tą grupę, którą będzie, stać tylko na elementarne zaspokajanie swoich potrzeb. A więc znowu trzeba będzie ograniczać produkcję, a więc znowu trzeba będzie zwalniać ludzi. Jest to błędne koło recesji. Mam nadzieję, że się mylę, mam nadzieję, że to jest nieprawda.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#AndrzejBłoch">Chciałbym w tym momencie zwrócić uwagę na wystąpienia wielu młodych ludzi przed kamerami telewizyjnymi, jak dają światłe rady przemysłowi, żeby szukał konkurencji na rynku, obniżał ceny. Okazuje się, że tego rynku, póki co, to na razie nie ma. A eksport? Dotykam w tym momencie jednego z najistotniejszych tematów naszej gospodarki. Dla przemysłu łódzkiego zawsze tradycyjnym rynkiem był rynek wschodni. Łódź w ogóle zrodziła się 150 lat temu w oparciu o handel z Rosją. W tej chwili o rynek wschodni ubiegają się największe potęgi światowe. My, póki co, nie robimy nic. Nie opłaca się eksportować do Związku Radzieckiego biorąc pod uwagę relacje złotego do rubla. Jeżeli chodzi o eksport do II obszaru płatniczego, to jeżeli ktoś sądzi, że w ciągu paru tygodni wyeksportujemy miliony tkanin i miliony butów do tego obszaru, to po prostu jest w błędzie. Tego w takim tempie się nie da wykonać. I w związku z tym, jeżeli nie nastąpi, jak jeszcze raz mówię, uruchomienie zdecydowanych mechanizmów prorynkowych, nie nastąpi zasilanie z przemysłu łódzkiego budżetu, przemysł ten jest u progu katastrofy. Mało tego. W tej chwili płacimy dywidendę, jeden z podatków, on się tak nazywa, od naszych martwych dusz, od dużej części martwego parku maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#AndrzejBłoch">Wysoka Izbo! Łódzki robotnik, łódzka kobieta potrafi i chce pracować. Prosili mnie, żebym powiedział z tej trybuny, że mają swoją ambicję życiową, że mają swoją ambicję zawodową, że mają swoją dumę. Nie chcą stać w nieskończonych kolejkach po darmową zupę. W związku z tym zwracam się z tej trybuny do pana premiera Balcerowicza o jak najszybsze uruchomienie mechanizmów, które ożywią naszą zamierającą gospodarkę. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Henryk Sienkiewicz. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Stefan Bieliński ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#HenrykSienkiewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pan marszałek Sejmu otwierając dyskusję, zaapelował o krótkie wypowiedzi. Gdyby na komisjach posłowie uzyskali pełne informacje i pełne odpowiedzi dotyczące swoich wątpliwości i niejasności, na pewno dyskusja byłaby krótsza, byłoby mniej pytań, mniej wątpliwości. Niestety, ja też często pytałem i nie zawsze otrzymywałem odpowiedzi. Na V sesji Sejmu 16 sierpnia powiedziałem, że ten budżet, tą poprawkę do budżetu trzeba zatwierdzić. Trzeba ten rok przeżyć, ażeby następny zacząć normalnie. Mówiłem to wtedy z pełnym przekonaniem, że głosując za budżetem na rok 1990 ilość moich wątpliwości będzie niewielka, nie będzie żadnej improwizacji i moje przekonanie o słuszności takiego budżetu będzie pełne. Dzisiaj mam dalej cały szereg wątpliwości. Dalej na wiele pytań nie uzyskałem odpowiedzi. Chciałbym podzielić się z Wysokim Sejmem moimi wątpliwościami dotyczącymi poszczególnych, niektórych z bardzo licznych spraw. Znowu zacznę i powołam się na moje wystąpienie, jedno z pierwszych, z 1 sierpnia. Wtedy proponowałem, wtedy apelowałem, ażeby dokonać pewnego podsumowania zadłużenia kraju wobec obywateli. I dzisiaj ten problem wyszedł. Stoimy przed koniecznością dopłacenia obywatelom w tym roku ok. 2 bilionów złotych do samochodów, za które państwo wzięło przedpłaty. Jest to drobna część zadłużenia państwa wobec obywateli. I ta drobna część tych samochodów do wykupienia, nie licząc mieszkań, traktorów, innych dóbr, kosztować będzie budżet ok. 2 bilionów złotych, przy czym na inwestycje całego kraju mamy 1 bilion złotych. Czyli ta drobna część zadłużenia jest dwukrotnie większa niż nasze możliwości zaspokojenia potrzeb inwestycyjnych całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#HenrykSienkiewicz">Sprawa druga. Mówiła już o tym posłanka Knysok. Na Śląsku brakuje wody. Ujęcie wody Dziećkowice przewidziane było w latach poprzednich jako inwestycja krajowa. W tej chwili jest inwestycją lokalną. Na Śląsku potrzebnych jest 13 innych inwestycji wodnych. W Raciborzu, mieście, które już dwukrotnie miało wodę skażoną ropą i mazutem, nie ma stacji uzdatniania wody. Na te inwestycje Śląsk ma znikome środki. Na 13 inwestycji wodnych nie dostał ani złotówki. Racibórz na konieczną uzdatnialnię wody nie dostał nic. A 1/4 budżetu, 250 miliardów, przeznaczone jest na metro. Metro jest potrzebne, ale czy woda dla Śląska nie jest potrzebna? Czy te dysproporcje muszą być aż takie?</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#HenrykSienkiewicz">Na Śląsku jest miasto Jastrzębie. Jest to jedno z najbardziej nienormalnych miast. Jest to sypialnia. Sypialnia, w której sypia, nie powiem mieszka, ok. 120 tys. ludzi. I to miasto ma z budżetu lokalnego przewidziane 3 miliardy złotych na inwestycje. Przy czym na remonty i budownictwo zaplecza socjalnego Urzędu Rady Ministrów jest ok. 30 miliardów złotych. Ja widzę jednak związki między budżetem centralnym i budżetami lokalnymi. I ta dysproporcja jest wyraźna.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#HenrykSienkiewicz">Racibórz jest jednym z najstarszych miast w Polsce, miastem spalonym po działaniach wojennych, już po wojnie. Racibórz ma skandaliczny szpital, stary, ciągle remontowany, warunki szpitalne są bardzo złe. Szpital buduje się wiele, wiele lat. Jeszcze nie wszystkie okna są wprawione, niepełny stan surowy. Na ten szpital potrzeba 18 mld złotych. Budżet przewiduje 3,3 mld. A jednocześnie na udział w badaniach geologicznych w Mongolii przewidujemy ok. 40 mld złotych. Te zestawienia podaję specjalnie, bo one są bardzo wymowne.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#HenrykSienkiewicz">Sprawa kultury. Na jednego mieszkańca województwa łódzkiego budżet przewiduje około 28 tys. zł na rok. Ale na jednego mieszkańca województwa katowickiego 13 tys. Widocznie tym od koksowni, kopalni i huty tyle wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#HenrykSienkiewicz">Sprawa nośników energii. Od kilku miesięcy uważam, że powinny być zachowane logiczne, uzasadnione proporcje między cenami różnych nośników energii. Cena energii gazu ziemnego jest 4-krotnie niższa od równoważnej wartości energii węgla. Kilogram węgla grubego do opalania w domach kosztuje 194 zł, m³ gazu wysokometanowego 115 zł. Wysłuchuję często komentarzy ludzi na wsiach, w małych miasteczkach, którzy opalają węglem i mówią: I znowu ci, co mają wille, co mają opalanie gazem, załatwili sobie, że płacą 1/3, a 3/4 dopłaca im budżet.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#HenrykSienkiewicz">Na zatrzymanych inwestycjach pracują ludzie. O tych inwestycjach padło tu wiele zdań. Może ja nawiążę tylko do jednej, najbardziej drażliwej, do Żarnowca. Tam też jeszcze pracują ludzie i ci ludzie oczekują na miesięczną pensję. Ci ludzie piszą do mnie dramatyczne telexy. Staram się, by i tę sprawę przekazać odpowiednim, kompetentnym ludziom, bądź cokolwiek załatwić. Odpowiedzi, które słyszę, niegodne są przedstawicieli rządu. I dlatego domagam się — mimo, że wiele inwestycji centralnych będzie zatrzymanych, czy nie będzie w ogóle kontynuowanych, ujęcia ich w budżecie, nie można jednak bezmyślnie, bezdusznie, nie zapisać tam żadnych kwot i nie uruchomić ich wydatkowania. Ci ludzie muszą dostać pieniądze, póki stosunku pracy się z nimi nie rozwiąże. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić im miesięczne wynagrodzenie. I na to w budżecie powinny być również środki.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#HenrykSienkiewicz">Jest w Polsce taka organizacja, która się nazywa Urząd Górniczy. Urząd Górniczy pilnuje bezpieczeństwa górników pracujących na kopalniach, pilnuje przestrzegania prawa górniczego i prawa geologicznego, pilnuje, żeby na kopalni stosowany był sprzęt odpowiedni, ażeby relacja działalności górniczej z działalnością na powierzchni nie miała większych jakichś kolizji. I ten Urząd żeby działał, musi mieć odpowiednie środki. Początkowo dla WUG, dla Urzędu Górniczego przewidziano w budżecie 6,8 mld, po różnych dyskusjach podwyższono na 8,2 mld. Jest to kwota, która stanowi 0,001% kosztów działalności zakładów górniczych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#HenrykSienkiewicz">Wysoki Sejmie! Już w tym roku zginęło ponad 30 górników. Na policję górniczą, na tych, co pilnują bezpieczeństwa i porządku przeznacza się 0,001%, natomiast pośrednik za sprzedaż niektórych surowców górniczych bierze 5% i więcej. Co za straszna dysproporcja. Niezbędne środki wynoszą około 0,003%, to jest też bardzo mało. Jeśli nie z budżetu, to trzeba znaleźć źródło, z którego te koszty będą pokryte. Nie róbmy instytucji fasadowych. Instytucji, która ma chronić bezpieczeństwo ludzi, a potem prezes mówi: nie posłałem na kontrolę inspektorów, bo mi brakło pieniędzy na benzynę, na samochód i na delegacje. Jeśli taki ma być Urząd Górniczy, jeśli takie ma mieć środki, no to zrezygnujmy z niego. Niech prezes Rady Ministrów wystąpi z wnioskiem albo sam zlikwiduje tą instytucję, niech to nie będzie instytucja parawanowa. Jeśli zostanie — niech to będzie instytucja, która ma wypełniać swoje obowiązki i musi mieć na to środki.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#HenrykSienkiewicz">W stanie likwidacji znajduje się teraz pięć kopalń. Dwie kopalnie soli, kopalnia rudy cynkowo-ołowianej, rudy żelaza i glinek ogniotrwałych. Kopalnie te przez dziesiątki, a jak kopalnia „Bochnia” przez setki lat dawały surowiec na potrzeby kraju. Kopalnie trzeba zlikwidować i nie tylko kopalnie, ale trzeba zlikwidować skutki działalności górniczej przez długie lata. Na likwidację tych trzech kopalń przeznaczono kwotę 3,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#HenrykSienkiewicz">Pani Marszałek! Wiem, że czas mija, jeszcze trzy minuty, to są rzeczy, o których nie chciano na komisjach rozmawiać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#HenrykSienkiewicz">Koszty działania jednej średniej wielkości kopalni w ciągu dnia wynoszą około 1,5 mld zł, małej kopalni, 0,5 mld zł. Czyli na koszt likwidacji pięciu kopalń przewiduje się tygodniowy koszt utrzymania jednej maleńkiej kopalni. To jest śmieszna kwota. Można zniszczyć miasto Bochnię, czemu nie. Z Bochni mieliśmy przez setki lat sól, pod miastem są nie zabezpieczone wielkie wyrobiska, można ich nie wypełniać, niech się miasto zawali, bo na to nie ma pieniędzy. Mógłbym jeszcze wymienić podobnych przykładów wiele, gdyby nie czas.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#HenrykSienkiewicz">W takim razie zwrócę się do pani minister Cywińskiej. Otóż otrzymaliśmy z panią poseł Hennelową list od kopalni muzeum, kopalni Wieliczki. Mam prośbę do pani minister Cywińskiej, żeby jednak tej kopalni muzeum Wieliczka nie niszczyła, nie zamykała, nie likwidowała. To jest zabytek klasy światowej, to jest kolebka polskiego górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#HenrykSienkiewicz">Jeszcze drugi wniosek. Gdyby ta kopalnia była zamknięta, gdzież by mogli zapoznawać się z problemami górniczymi nasi możni, minister przemysłu, wiceministrowie i wszyscy dyrektorzy departamentu z tego ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Stefan Bieliński. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wawrzyniec Dominiak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#StefanBieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wkrótce miną dwa miesiące od rozpoczęcia roku 1990, na który mamy uchwalić budżet państwa, ma to zasadnicze znaczenie przede wszystkim praktyczne, ale rzutuje także na regulacje prawne. Po pierwsze — dziś wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że po uwzględnieniu styczniowych wyników gospodarczych i przy tylu niewiadomych na przyszłość, podstawowe wielkości projektu budżetu i te z grudnia ubiegłego roku i te po autopoprawkach rządowych i obecne, proponowane przez komisje sejmowe, są w większości nieaktualne, bądź wątpliwe. Dla zapewnienia realizacji podstawowej dyspozycji projektu ustawy budżetowej, to jest: zrównoważenia budżetu na koniec roku, rząd będzie musiał dokonać poważnych zmian w budżecie. To przenosi ciężar sprawy na wykonanie budżetu i konieczność wyposażenia rządu w wystarczająco szerokie pełnomocnictwa. Po drugie — dwumiesięczne opóźnienie uchwalenia budżetu zmusiło rząd do uruchomienia jego realizacji, zgodnie z prawem budżetowym, na podstawie dotychczasowego projektu rządowego. W tym celu rząd musiał wydać stosowne uchwały i inne dyspozycje zaprogramowane w rządowym projekcie ustawy budżetowej. Tego faktu nie można wymazać z pamięci, przejść nad nim do porządku i proponować obecnie zmiany w projekcie rządowym tak, jakby nic do tej pory nie zaszło. Kierując się tymi dwiema przesłankami, nie będę w zasadzie odnosił się do liczb budżetowych. Pragnę natomiast zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na kilku — moim zdaniem — bardzo istotnych rozwiązaniach warunkujących właściwe sterowanie wykonaniem budżetu i osiągnięcie jego równowagi. Chodzi mi głównie o niektóre regulacje proponowane przez komisje sejmowe w druku nr 228, zasadniczo zmieniające projekt rządowy. Po przestudiowaniu tych poprawek nie mogę sobie wyrobić zdania co do celu, jakim mają one służyć. Czy komisjom chodzi o to, aby rząd sprężyście i na czas mógł kierować wykonaniem budżetu i dokonywać takich zmian, które zagwarantują osiągnięcie równowagi budżetowej, czy chodzi im o ograniczenie merytorycznych pełnomocnictw dla rządu?</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#StefanBieliński">Teraz przechodzę do konkretów. Sprawa pierwsza — budżet państwa stanowi jedną całość. Budżet państwowy i budżety terenowe to naczynia połączone. Tak jak dalekie od aktualności są dane dotyczące budżetu centralnego, tak — a może jeszcze bardziej — dane kalkulacyjne budżetów terenowych i wzajemne powiązania tych budżetów. Nie można dłużej tolerować gromadzenia się w terenie niczym nie uzasadnionych terytorialnie, rażąco zróżnicowanych i zupełnie przypadkowych tzw. ponadplanowych dochodów i nadwyżek budżetowych, podczas gdy równocześnie budżetowi centralnemu grozi deficyt i trzeba podejmować nadzwyczajne kroki dla jego zrównoważenia. Nic więc dziwnego, że w projekcie rządowym art. 1 ust. 5 była propozycja, aby w określonej sytuacji można było dokonać także zmiany powiązań budżetu centralnego z budżetami terenowymi. Komisje zaproponowały skreślenie tego upoważnienia dla rządu, ograniczając je tylko do zmniejszenia wydatków budżetowych a to odnosić się może jedynie do jednostek budżetu centralnego. Rząd może bowiem wpływać pośrednio na uchwały rad narodowych i decyzje budżetowe administracji terenowej, dotyczące wydatków tylko przez zmianę ich powiązań finansowych z budżetem centralnym. Tak więc w ujęciu propozycji komisji w kraju mogą zachodzić różne, nawet nadzwyczajne okoliczności i nie przewidziane procesy. Ale wydatki budżetów terenowych mają być nietykalne i na dodatek ma być zapewniony ich poziom realny. Niejasna jest także regulacja proponowana w art. 2 ust. 4 na wypadek, gdy okaże się, że wskaźniki cen i płac odchyliły się od przyjętych kalkulacji przy opracowywaniu budżetu. Wtedy można zmienić dochody i wydatki budżetu centralnego. Ponieważ ten przepis zamieszczony jest w artykule dotyczącym zakresu budżetu centralnego, powstaje wątpliwość, czy uprawnia on rząd także do zmiany w obie strony udziałów budżetu centralnego w dochodach budżetów terenowych oraz dotacji ogólnych dla tych budżetów. Moim zdaniem można będzie dokonywać takich zmian, nie wyłączając możliwości ustanowienia udziałów i dotacji tam, gdzie ich nie było. Przemawia za tym i gramatyczna wykładnia prawa i logika. Jednak nie wszyscy podzielają ten pogląd uważając, że jeżeli skreśla się odpowiednie upoważnienia w art. 1, to nie można ich domniemywać w art. 2 ust. 4. Sprawę trzeba więc postawić jasno, aby nikt nie spekulował co miał na myśli ustawodawca. Dlatego ze względów zarówno merytorycznych, jak też dla jasności prawa zgłaszam następujące poprawki formalne: W art. 1 ust. 4 po wyrazie „budżetowych” dodać wyrazy: „oraz powiązań budżetu centralnego z budżetami terenowymi”. W art. 2 ust. 4 w wierszu 7 po wyrazie „centralnego” dodać w nawiasie wyrazy: „w tym powiązanie z budżetami terenowymi”. Zgłaszam te poprawki w głębokim przeświadczeniu, że tylko przy ich przyjęciu możemy wymagać od rządu zrównoważenia budżetu centralnego. Bez takich upoważnień możemy dzisiaj od razu ustalić termin przedłożenia przez rząd Sejmowi nowelizacji jeszcze nie uchwalonej ustawy budżetowej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#StefanBieliński">Sprawa druga — komisje proponują w art. 6 wprowadzenie:</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#StefanBieliński">Po pierwsze — obowiązku określenia przez Radę Ministrów grup wyrobów i usług dotowanych w drodze rozporządzenia i to po uprzednim zaopiniowaniu przez właściwe komisje sejmowe; po drugie — upoważnienia rządu do zwiększenia dotacji także tylko w drodze rozporządzenia, ale już bez opinii komisji. Do tej pory sprawy te były regulowane przez rząd uchwałami a nie rozporządzeniami. I nie sądzę, aby celowe było zaśmiecanie Dziennika Ustaw takimi regulacjami o przejściowym charakterze. Jeśli chcemy zapewnić społeczeństwu informacje o dotacjach, to droga poprzez Dziennik Ustaw jest najgorsza, jaką można sobie dla takiej sprawy wyobrazić. Informacje można i trzeba dać społeczeństwu w prasie codziennej. Na tym się jednak sprawa nie kończy. Jak już wspomniałem na wstępie, rząd wydał już uchwałę o dotacjach. Wydał po to, aby dotarła ona do przedsiębiorstw i stymulowała ich działalność. Czy teraz miałby ją zawiesić i rozpocząć procedurę proponowaną przez komisję, a więc wejść na drogę legislacyjną wymaganą dla rozporządzenia, przeprowadzić je przez wszystkie zainteresowane komisje sejmowe itd. Kiedy ukaże się takie rozporządzenie, co będzie do tej pory? Za mało mamy zatargów płatniczych, chcemy je powiększyć. A w ogóle co na to przedsiębiorstwa, jak się mają zachować?</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#StefanBieliński">Wysoka Izbo! Podobnie żmudną procedurą chce się skrępować ministra finansów, który według projektu komisji miałby określić zasady ustalania i wypłacania dotacji także w drodze rozporządzenia a nie jak dotychczas zarządzenia. Tu znowu pragnę wyrazić pogląd, że dla poinformowania społeczeństwa ta droga jest nieprzydatna. Ale na dodatek komisje proponują, aby zmiany kwot dotacji w odpowiednich częściach budżetu dokonywane były także tylko w drodze rozporządzenia. Do tej pory minister finansów dokonywał takich zmian w budżecie wydając odpowiednie decyzje zgodnie z postanowieniami prawa budżetowego o wykonywaniu budżetu. Wymóg formy rozporządzenia dla takich decyzji przenoszących środki budżetowe między podziałkami klasyfikacji budżetowej byłyby chyba pierwszym w świecie tego typu rozwiązaniem. Trudno się tu dopatrzyć jakiegokolwiek sensu.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#StefanBieliński">Reasumując, zgłaszam wniosek formalny o skreślenie w art. 6 ust. 2, ust. 4 pkt 4 ust. 5 wyrazów: „w drodze rozporządzenia”, a także skreślenie w ust. 2 tegoż artykułu wyrazów: „po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych”. Do podanego już przeze mnie uzasadnienia tej zmiany pragnę dodać, że o opiniach komisji można byłoby mówić dopiero przy budżecie na rok 1991, a nie powinno się mówić po fakcie wydania przez rząd uchwały na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#StefanBieliński">Sprawa trzecia — w proponowanym przez komisję w nowym brzmieniu art. 19 pominięto ust. 1 z projektu rządowego, zobowiązujący banki do realizacji w pierwszej kolejności tytułów wykonawczych sądowych i administracyjnych oraz przelewów należności budżetowych w ciężar rachunków podmiotów gospodarczych, gdyż naruszałoby to swobodę dysponowania środkami przez posiadaczy rachunków. Pragnę tu przypomnieć, że już w ubiegłym roku przekonaliśmy się, że przepis taki jest konieczny i uchwaliliśmy go w ustawie z 23 sierpnia 1989 r. Rząd proponował teraz powtórzenie tej normy na 1990 r., gdyż wymaga tego sytuacja budżetu — opóźnienia i zalegania z wpłatami podatków zmuszają budżet do zaciągania wysokooprocentowanych pożyczek bankowych i pogarszają jego nierównowagę. Moim zdaniem racja jest po stronie rządu. Jak można pozbawić go możliwości egzekwowania należności budżetowych i równocześnie wpisywać zobowiązania do zrównoważenia budżetu? Rozluźnienie dyscypliny płatniczej było i jest wystarczająco duże, by doprowadzić budżet do sytuacji krytycznej, jak to było w roku ubiegłym. Jeśli dziś opóźnimy omawiany przepis, to rząd zwróci się o niego za parę miesięcy. A po co ta zwłoka? Zgłaszam więc wniosek formalny o zamieszczenie w art, 19 treści z ust. 1 art. 19 projektu rządowego, chyba że rząd poświadczy z tej trybuny, że norma jest mu już niepotrzebna do pełnej terminowej realizacji dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#StefanBieliński">Sprawa czwarta — w art. 16 ust. 1 komisje proponują zlimitowanie etatów dla centralnej i terenowej administracji na poziomie nie wyższym niż średnia liczba etatów w 1989 r. Rząd proponował, wzorem roku ubiegłego, nie limitować etatów. Oznaczałoby to, że jedynym ogranicznikiem dla poziomu zatrudnienia byłaby kwota funduszu płac. W tej sprawie pragnę wyrazić następujący pogląd: nie można zgodzić się na dalsze nie limitowanie etatów, gdyż po wdrożeniu ustawy o wynagrodzeniach w sferze budżetowej i ustaleniu dla administracji parytetu płacowego do średniej płacy w sferze materialnej, swoboda angażowania pracowników, zwłaszcza w IV kwartale, może prowadzić do przyrostu zatrudnienia na przejściowo niskich płacach i wystawienia na przyszłość rachunku dla budżetu o wyrównanie do średniej płacy w sferze materialnej. Podzielam więc zdanie komisji, że trzeba wrócić do zasady limitowania etatów, jak to przewiduje prawo budżetowe. Jednakże rozwiązanie zaproponowane przez komisję jest wadliwe, nie można bowiem ustalić etatów na poziomie średniej w 1989 r., skoro — jak już wspomniałem — w 1989 r. w ogóle nie było ustawowego wskaźnika jakiejkolwiek liczby etatów dla administracji. Proponowany przez komisję zapis trafiłby więc w próżnię. Można by natomiast określić liczbę pracowników, w 1990 r. na poziomie faktycznego średniorocznego zatrudnienia, ale takie rozwiązanie byłoby merytorycznie nietrafne, gdyż pozbawiałoby rząd możliwości elastycznej gospodarki etatami. W takim ujęciu nie można byłoby obsadzić stanowisk wakujących, a przede wszystkim nie byłoby możliwości uruchomienia dodatkowego zatrudnienia dla wykonywania nowych lub powiększonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#StefanBieliński">Pani Marszałek! Jeszcze jeden tylko wniosek formalny. Jak na przykład powołanie służb zajmujących się rozwiązaniem problemów bezrobocia lub służb skarbowych dla obsługi tysięcy nowo powstałych przedsiębiorstw prywatnych, na których rozwoju nam zależy. Z tych względów mając na uwadze słuszną intencję komisji hamowania nadmiernego wzrostu zatrudnienia w administracji proponuję określić konkretnie, liczbowo, ilość etatów na koniec 1990 r. dla administracji rządowej i terenowej zakładając w tych ramach pewną liczbę na rezerwę rządową i zlecić rządowi dokonanie podziału etatów na resorty i województwa i zagospodarowanie rezerwy w ciągu roku na nowe zadania i nieprzewidziane cele.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#StefanBieliński">Wysoka Izbo! To są moje uwagi i wnioski do projektu ustawy budżetowej. Poza tym wypowiadam się za przyjęciem projektu wraz z tymi poprawkami komisji, których nie kwestionowałem. Mam jednak jedną prośbę do rządu lub komisji, a mianowicie o wyjaśnienie sprawy dywidendy. W grudniu rząd proponował stopę procentową dywidendy w wysokości 40% i kwotę wpływu z tego tytułu 11 bln 555 mld zł. W późniejszych autopoprawkach rząd proponował stopę 36%, a obecnie komisje proponują 32%, ale wpływy ustala się na poziomie 12 bln 755 mld zł, a więc na poziomie wyższym niż przy stopie 40% o 1 bln 200 mld zł. Mam pytanie, jakim cudem przy spadku stopy o 1/5 pierwotnej wielkości można osiągnąć wpływy o 10% wyższe od zakładanych w grudniu? Czyżby aż taką omyłkę popełniono przy szacunku podstawy obliczania dywidendy? Gdyby to było przyczyną, to mam drugie pytanie do komisji: jeśli takie było odchylenie szacunku w planie centralnym, to podobne było w planie terenowym. Jak to skorygować, skoro komisja zaproponowała pozbawienie rządu możliwości korekty powiązań budżetów terenowych z budżetem centralnym? Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o podanie panu sekretarzowi na piśmie wszystkich zgłoszonych wniosków formalnych.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeszcze raz apeluję, abyśmy nie przekraczali limitu czasu w wypowiedziach, dlatego że mamy zapisanych do głosu jeszcze 30 posłów, czy nawet 31.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wawrzyńca Dominiaka. Jako kolejny zabierze głos pan poseł Czesław Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WawrzyniecDominiak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z tej trybuny niejednokrotnie padały słowa akceptacji, poparcia dla ogólnego kierunku zmian gospodarczych proponowanych przez rząd. Rządowy projekt ustawy budżetowej jest także wyrazem dążenia do nowej rzeczywistości gospodarczej w naszym kraju. Nie kwestionując jego ogólnych założeń, mam jednak kilka uwag do propozycji związanych z systemem finansowym, któremu mają podlegać duże aglomeracje, a przede wszystkim stolica naszego kraju — Warszawa. Nie ulega wątpliwości, że przedstawiony przez ministra finansów projekt w tej mierze jest — moim zdaniem — sporządzony bez dokładnej analizy terenowej, bez odniesienia do praktyki i w oparciu o już nieaktualne, bo zweryfikowane przez życie przewidywania dotyczące rzeczywistości gospodarczej w 1990 r. Dzień dzisiejszy i przyszłość Warszawy, stolicy, wizytówki naszego kraju i drugiego co do wielkości ośrodka przemysłowego w Polsce ma niewątpliwie fundamentalne znaczenie w naszym życiu gospodarczym. Nie chciałbym, choć to drogie mojemu sercu miasto, powoływać się na tradycje i sentymenty. Chciałbym natomiast przypomnieć, że już dziś mieszkańcy miasta, siedziby kraju, Warszawy, często ponoszą i odczuwają skutki sytuacji ekonomicznej, jaka powstała. Są różnorodne przyczyny takiego stanu. Trudno byłoby jednak mi zarzucić władzom społecznym i administracyjnym Warszawy trwonienie środków finansowych. Wręcz przeciwnie, inwestycje i wydatki miejskie w odniesieniu do potrzeb są od kilku lat systematycznie ograniczane. Jeśli aglomeracja działająca w takich warunkach wypracowała system bytu finansowego, to nie można go złamać z dnia na dzień bez określonych skutków. Obciążenie na rzecz budżetu centralnego ma wzrosnąć z 6,4% w roku 1989 do 54% w roku 1990. W liczbach bezwzględnych tegoroczne obciążenie ma wynieść ponad 3,9 bln, a więc jest to kwota, która w moim przekonaniu, i nie tylko w moim, jest po prostu nie do zniesienia. Jednocześnie z taką propozycją nie przedstawiono żadnych kryteriów stanowiących podstawę przyjętych kalkulacji. Zastosowano po prostu metodę ślepych cięć umożliwiających tylko zbilansowanie budżetu państwa. Założono wzrost dochodów stolicy ogółem 5,5-krotnie, nie bardzo wiadomo skąd wzięło się to optymistyczne wyliczenie, bo styczniowe wpływy do kasy miejskiej są na znacznie mniejszym poziomie. Przyczyną tego jest chociażby fakt wyrejestrowania w styczniu br. ponad 2 tys. zakładów rzemieślniczych oraz zmniejszenie wpływów podatkowych z tego tytułu. Wszystko wskazuje na to, że nastąpi likwidacja dalszych placówek usługowych i instytucji, a to w sposób znaczący wpłynie na obniżenie dochodów. Projektodawca budżetu dla Warszawy założył 3-krotny wzrost dochodów po obliczeniu udziałów na rzecz budżetu centralnego i przy tym 4-krotny wzrost wydatków bieżących, natomiast wzrost wydatków majątkowych zaledwie o 24%.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WawrzyniecDominiak">Wysoka Izbo! Takie wyliczenie jest w moim przekonaniu pozbawione sensu. Przeprowadzone analizy wykazały, że środki pozostawione do dyspozycji województwa w sferze wydatków bieżących związane z utrzymaniem miast nie wystarczą na zapewnienie dzisiejszej jakości i ilości usług. W tej dziedzinie musi nastąpić regres, choć może jeszcze nie całkowite załamanie. Natomiast załamanie takie będzie miało miejsce w dziedzinie inwestycji i remontów kapitalnych Środki, jakie województwo było w stanie wyasygnować na te cele pokryją zaledwie w 2/3 potrzeby związane z zadaniami rozpoczętymi w ubiegłych latach. Oznacza to wstrzymanie 38 zadań na szczeblu wojewódzkim i około 80 zadań na szczeblu podstawowym. Oznacza to również rezygnację z rozpoczęcia 74 zadań inwestycyjnych w gospodarce komunalnej niezbędnych do niezakłóconego funkcjonowania miasta. Do tego wysokość środków przeznaczonych na 1990 r. nie pozwala na uwzględnienie w planie jakichkolwiek zakupów gotowych budów inwestycyjnych. Taką perspektywę mamy w sytuacji, gdzie dzisiejsze fundusze wojewódzkie i fundusze jednostek stopnia podstawowego topnieją w zastraszającym tempie. Mechanizm jednostronnego obligującego wyłącznie budżety rad narodowych stopnia podstawowego urynkowienia gospodarki mieszkaniowej działa jak pompa ssąca. Nie dość, że udział budżetu centralnego sięga 40% budżetu terenowego, to jeszcze ze skromnych nieraz budżetów terenowych stolicy trzeba dopłacać do każdego metra kwadratowego 2, a nawet w niektórych przypadkach 4 tys. zł do każdego metra kwadratowego mieszkań komunalnych. Ciężar, który ponoszą budżety terenowe jest znacznie wyższy od tego, którym obciążane są spółdzielnie mieszkaniowe i taka sytuacja będzie do 1 października br. Gospodarka mieszkaniowa szczególnie w rejonach, których substancja mieszkaniowa wymaga dużych nakładów na remonty przypomina doraźne łatanie dziur. Bieżące wydatki związane z samym tylko funkcjonowaniem budynków kosztują budżety jednostek stopnia podstawowego ponad 50% środków uzyskiwanych ogółem. W tej sytuacji łamie się cały plan założonych i — co podkreślam — niezbędnych remontów. Nie dość tego, dopłaty do gospodarki mieszkaniowej obracają w niwecz plany terenowe związane z finansowaniem innych dziedzin. Nie mamy pieniędzy na oświatę, na służbę zdrowia, a jednocześnie dopłacamy wiele pieniędzy do kieszeni użytkowników lokali w pełni wyposażonych, tak jak spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#WawrzyniecDominiak">Pozostaje wobec tego pytanie, jaką schedę obejmą po wyborach nowe samorządy terytorialne? Czy wówczas będzie się mówiło o złej gospodarce dzisiejszych rad narodowych i jakie to nowe rady narodowe będą miały możliwości działania? Nadmierne żądania budżetu centralnego mogą jeszcze bardziej pogłębić spodziewany regres finansowy przyszłych samorządów, a w rezultacie doprowadzić do sytuacji, w której przy znacznie obniżonym standardzie usług komunalnych, braku perspektyw dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego, stagnacji budownictwa socjalnego i oświatowego, problemów komunikacji i wielu, wielu innych będą jeszcze ubezwłasnowolnione finansowo przyszłe samorządy. Chciałbym także wspomnieć o zagrożeniach, jakie niesie ze sobą okrojony na dziś budżet stolicy. W związku z niewydolnością finansową nie będzie możliwe wywiązanie się przez władze miasta z obowiązku tworzenia warunków dla rozwijania gospodarczych kontaktów kraju z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#WawrzyniecDominiak">Wysoka Izbo! Posłanka z Katowic mówiła tutaj o metrze, o inwestycjach, które są planowane z budżetu centralnego. Pragnę powiedzieć, że budżet centralny mający finansować metro oraz te inwestycje, które są, jest praktycznie powiększeniem udziału budżetu centralnego w budżecie wojewódzkim. Pierwotny zamysł był, aby udział tego budżetu wynosił li tylko i wyłącznie maksimum 50%. Jak podawałem na wstępie wielkość ta wynosi w chwili obecnej ponad 54%. Niemniej jednak chcę postawić wniosek końcowy, kończąc swoje wystąpienie. Jestem przekonany, że w takiej sytuacji wielkim aglomeracjom miejskim, takim właśnie jak Katowice, jak Kraków, jak Warszawa grozi po prostu niezrównoważenie budżetu. W tej sytuacji pozwalam sobie postawić wniosek formalny, aby kosztem rezerwy budżetu centralnego wydzielić dla Katowic, z tytułu doprowadzenia wody dla mieszkańców tego miasta oraz dla Warszawy — dla zrównoważenia budżetu — kwotę 1 biliona złotych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Proszę o złożenie wniosku formalnego panu sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma obecnie pan poseł Czesław Nowak. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Włodzimierz Wiertek z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#CzesławNowak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W komisjach sejmowych i w innych gremiach długo toczyły się boje o pieniądze z budżetu 1990 r. Potrzeby są ogromne, jak chociażby bliska mi gospodarka morska czy ratowanie Półwyspu Helskiego, za co dziękuję Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, że tę sprawę dostrzegła.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#CzesławNowak">Wszyscy tu obecni chcielibyśmy, aby reformy zapoczątkowane przez rząd przekształciły naszą gospodarkę, uczyniły ją sprawną i efektywną. Reforma nie może jednak pomijać tak ważnej dziedziny gospodarki jak handel zagraniczny, a szczególnie ten, który dotyczy 60% naszych obrotów to jest handlu w ramach RWPG. W obecnej sytuacji politycznej, kiedy waży się problem zjednoczenia Niemiec mówienie o handlu ze Związkiem Radzieckim jest niezręcznością i zdaję sobie z tego sprawę. Niemniej jednak nie można pominąć milczeniem aktywizowania się sił w Związku Radzieckim, które nadal usiłują uprawiać dawną politykę wobec krajów Europy Wschodniej. Mam tu na myśli wystąpienie sekretarza KC Kazachstanu na plenum Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego oraz czysto ekonomiczny komunikat Komisji Stosunków Zagranicznych Rady Najwyższej Związku Radzieckiego. Opublikowany on został na przełomie stycznia i lutego: „Stwierdzono konieczność ścisłego przestrzegania kryteriów ekonomicznych w stosunkach z krajami RWPG oraz podniesienie efektywności współpracy gospodarczej”. Wadliwość mechanizmu ekonomicznego powoduje, iż Związek Radziecki faktycznie jest kredytorem swoich partnerów. To jest z notatki Ministerstwa Handlu Zagranicznego naszego kraju. Po takich wystąpieniach i komunikatach przeciętny obywatel Związku Radzieckiego może być przekonany, że kraje RWPG są nadal na garnuszku Związku Radzieckiego. Z drugiej strony wiemy, że Czechosłowacja, Węgry, Polska i inne kraje żądają wprowadzenia zasadniczych zmian opartych na mechanizmach rynkowych i o ceny światowe. Rubel transferowy stał się kością niezgody w całej RWPG. Nasuwa się pytanie, dlaczego buntują się ci, którzy zdaniem Komisji Stosunków Zagranicznych Rady Najwyższej Związku Radzieckiego są uprzywilejowani. Wysokiej Izbie znane są wystąpienia premiera Tadeusza Mazowieckiego na posiedzeniu 45 sesji RWPG w Sofii. Znana jest także uchwała, która mówi o potrzebie radykalnych zmian całego systemu współpracy i mechanizmów walutowo-finansowo-cenowych. Mam nadzieję, że specjalna komisja zakończy pracę w Pradze w wyznaczonym terminie i nie ulegnie żadnym naciskom.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#CzesławNowak">Są w Polsce ekonomiści, którzy latami udawadniają, ile to zyskujemy w handlu w ramach RWPG, a szczególnie ze Związkiem Radzieckim. Ale są też tacy, którzy potrafią wykazać, ile tracimy posługując się w rozliczeniach rublem transferowym. Taka dyskusja toczy się ostatnio na łamach „Polityki”. Jan Danielewski w numerze 25 z 9 grudnia 1989 r. twierdzi, że się opłaca, a pani Podolska — attaché handlowy z Budapesztu, że ponosimy ogromne straty. („Polityka” nr 5 z 3 lutego 1990 r.) „Rzeczpospolita” z 16 lutego piszę o węźle gordyjskim w handlu ze Związkiem Radzieckim. Problem ten dyskutowany jest obecnie na posiedzeniu Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#CzesławNowak">Wysoka Izbo! Ministerstwo Przemysłu w swoim budżecie przewidziało finansowanie budowy gazociągu jamburskiego i innych obiektów przemysłowych w Związku Radzieckim. Jest to pokrycie różnicy między faktycznymi kosztami robót, a wartością tych robót w cenach rublowych. Kwota ta wynosi 745 miliardów i 900 milionów złotych, jest to typowy przykład uzależnienia gospodarczego. Korzenie tego tkwią w najlepszym okresie rządów Breżniewa. Pokazują, jak daleko i jak bardzo uległe były elity rządzące w krajach Europy Wschodniej. Na 61 posiedzeniu Komitetu Wykonawczego RWPG w 1973 r. opracowano metodę, którą stosuje się do dziś przy rozliczeniu budowanych obiektów na terenie Związku Radzieckiego. Ta metoda jest dla Polski niekorzystna. Ustalona według tej metody cena jest z reguły niższa od ustalonych na obiekty realizowane na zasadach komercyjnych. Jest to związane z — cytuję tu według informacji z Ministerstwa Finansów — „brakiem wpływów na wysokość kosztorysów, ponieważ są one przedstawiane zagranicznemu wykonawcy tylko w trybie konsultacji, brakiem cen handlu zagranicznego na znaczną część materiałów i urządzeń dostarczanych zarówno przez wykonawców jak i kraj budowy, nie uwzględnieniem w kosztorysach krajowych dodatkowych wydatków zagranicznych organizacji budowlanych, takich jak na przykład koszty transportu, materiałów, sprzętu, urządzeń i personelu, organizacji baz technicznych i socjalnych ubezpieczeń, a także faktycznych kosztów wynagrodzeń. Przeliczeniem krajowego poziomu płac założonych w kosztorysie z narzutem na fundusz spożycia zbiorowego i akumulacji za pomocą kursów płatności nie handlowych, co powoduje, że wartość płac w rublach transferowych jest niższa wielokrotnie od wartości tych płac określonych w cenach handlu zagranicznego. Powyższe przesłanki powodują, że koszt pozyskania rubla transferowego w eksporcie budownictwa związanego ze wspólnymi przedsięwzięciami surowcowymi kilkakrotnie przekracza kurs złotego do rubla transferowego, stosowany w rozliczeniach w handlu zagranicznym. W związku z tym powstaje konieczność stosowania dopłat do tego rodzaju działalności eksportowej. Pomimo wielokrotnie podejmowanych przez większość krajów prób odejścia od stosowania omawianej metody lub zasadniczej modyfikacji, nie osiągnięto pozytywnego rezultatu w tej sprawie głównie z powodu sprzeciwu Związku Radzieckiego. Biorąc pod uwagę fakt, że udział Polski w tego rodzaju przedsięwzięciach wiąże się ze znacznym obciążeniem budżetu dopłatami do kosztów uzyskanej jednostki rozliczeniowej, nie należałoby uczestniczyć w tego typu przedsięwzięciach na przedstawionych warunkach”.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#CzesławNowak">Przedstawiłem państwu obszerny cytat z dokumentu Ministerstwa Finansów. Gdyby jeszcze powiedzieć, ile za tę wysokość 745.900 mln zł uzyskamy rubli transferowych i ile wyniesie cena jednego rubla, obraz byłby pełny. W latach 1975–1990 zobowiązania polskiej strony z tytułu umów surowcowych wynosiły 2145 mln rubli transferowych. Z tego 745 zostało rozliczonych dostawami towarów w cenach handlu zagranicznego. 1,4 mld stanowiły roboty budowlano-montażowe rozliczane wg wspomnianej metody 61 sesji Komitetu Wykonawczego RWPG z 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#CzesławNowak">Byłoby dobrze odpowiedzieć społeczeństwu na trzy pytania: Kto ze strony Polski brał udział w tej sesji? Ile wynosi prawdziwa cena surowców importowanych ze Związku Radzieckiego, z uwzględnieniem wszystkich poniesionych przez Polskę kosztów? I jaką wielkość na przestrzeni 15 lat stanowi ta nasza nadpłata? W tej sytuacji postuluję przedstawienie Wysokiej Izbie pełnego bilansu handlu w ramach RWPG. Bilans ten powinno znać całe społeczeństwo, chociażby po to, aby rozwiać wszelkie pogłoski, mity, czy przekonania krążące na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#CzesławNowak">W dzisiejszej prasie znajduje się informacja o tym, że KERM obradował nad tą kwestią. I jestem przekonany, że ten rząd dążąc do pełnej niezależności ekonomicznej nie zgodzi się na stosowanie tych reguł, które dotyczyły poprzednich rządów. Nie chodzi mi o to, aby nie handlować ze Związkiem Radzieckim, czy w ramach RWPG, czy nie budować obiektów. Należy to robić, ale musi to być oparte o zdrowe zasady i obopólne korzyści. Najwyższy czas odejść w RWPG od internacjonalistycznej doktryny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Wiertka. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Mirosława Grabarkiewicz ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WłodzimierzWiertek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ziemia u nas stanowi wciąż jedyny warsztat pracy dla olbrzymiej większości społeczeństwa. Jest podstawą wyżywienia całej ludności. Warsztat ten należy udostępnić i udoskonalić. Komasacja nie postępuje wcale. Odwodnienie idzie ogromnie powoli. Ziemia jest wielkim dobrem narodowym, ona więc musi być nie tylko otoczona opieką, ale i w naszym ręku utrzymana. Ziemia masowo przechodzi w ręce obce. Stała się ona przedmiotem handlu, jak każdy inny towar leżący u przekupki na straganie. A przecież hasło: „Ile ziemi, tyle ojczyzny”, nie jest wcale czczym słowem. Jednostki robią na niej interesy. Społeczeństwo i naród coraz więcej tracą. Jeżeli ziemia jest tym narodowym dobrem, jeżeli tyle ma być ojczyzny ile ziemi, to trzeba stwierdzić ze smutkiem, że źle się dzieje z naszą ojczyzną. Nie zamierzam tu obwiniać ani jednostek, ani spółek lub stowarzyszeń, które sobie z ziemi zrobiły zwyczajny i rentowny przedmiot handlu. Ale chcę zwrócić na to uwagę, że obrały najgorszą drogę, tak ze stanowiska społecznego, jak i narodowego. Wyrządzając nam i naszej przyszłości największą szkodę. Obowiązkiem wszystkich uczciwych ludzi, a przede wszystkim tego Sejmu jest dążyć do tego, by coraz bardziej panoszące się zło jak najprędzej ustało. Wysoka Izbo, tak mówił Wincenty Witos w czasie debaty parlamentarnej przed 80-ciu laty. Jakże aktualne są te słowa w dzisiejszej rzeczywistości. O komasacji w ogóle nie wspominamy, na meliorację brak pieniędzy, po polską ziemię i majątek próbują sięgać spółki z udziałem kapitału zagranicznego, itp. Rząd przygląda się temu biernie, chociaż my, ludowcy, od dawna wskazujemy na te zagrożenia. I tu mam pytanie: do czego doprowadzi ta polityka?</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! Podwyżki cen, podatki, restrykcyjna polityka kredytowa, propozycja rządu bardzo wysokich stawek ubezpieczenia emerytalnego rolników od osoby, sięgających prawie pół miliona złotych plus 78 tys. zł z hektara przeliczeniowego, są nie do przyjęcia przez nas, ludowców. Sądzę, że my, ludowcy, na najbliższym posiedzeniu Sejmu nie będziemy osamotnieni w sprzeciwie wobec tych propozycji. Dotychczasowe obciążenia finansowe dają się ludności wsi coraz bardziej we znaki. Zamarło budownictwo mieszkaniowe i inwentarskie. Rolnicy przestali inwestować w rozwój produkcji, a nastawiają się na produkcję ekstensywną wysprzedając w szybkim tempie trzodę chlewną i bydło, chcąc jak najszybciej spłacić wszelkiego rodzaju obciążenia finansowe. Paradoksalne jest to, że jednostki państwowe, tak jak Agencja Rynku Rolnego, zobowiązane do interwencyjnego skupu nie są w stanie zagospodarować tego żywca. Np. w woj. kieleckim są ustalone terminy skupu sięgające maja lub czerwca. A w innych województwach, jak w częstochowskim i lubelskim dochodzi do blokady dróg przez rolników, aby wymusić skup żywca. O czym to świadczy, Wysoki Sejmie? Czyżbyśmy przeżywali wielką hossę w produkcji zwierzęcej? Moim zdaniem, zdaniem rolnika, jest wręcz przeciwnie. Przeżywamy wielkie załamanie na tym rynku. Chaos na rynku żywnościowym potęgują nieskoordynowane zakupy za granicą np. pszenicy, za którą trzeba płacić ok. 1.700.000 zł za tonę. Natomiast polskiemu rolnikowi płaci się w chwili obecnej ok. połowę tej sumy. A w zasadzie nie ma kto płacić. Na Kielecczyźnie skup zboża jest wstrzymywany. Np. w GS Działoszyce przed kilkoma dniami było w magazynie 150 ton zboża, którego PZZ-y nie odebrały, gdyż zalegają geesowi 200 mln zł, a z kolei gees nie ma czym płacić rolnikom i koło się zamyka. Podobna sytuacja jest w innych jednostkach skupujących. Zapytuję, z czyjej kasy idą pieniądze na import zboża? Na jakich rynkach prowadzimy interwencyjny skup? Dlaczego oszukuje się ludzi, w tym także przez informacje telewizyjne, że całą winę za brak skupu ponosi spółdzielczość wiejska?</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#WłodzimierzWiertek">Groźnym sygnałem jest wstrzymanie produkcji pasz przez wszystkie mieszalnie w woj. kieleckim. Chociaż ceny tych mieszanek są konkurencyjne w kraju, najniższe w kraju. Mieszalnie te posiadają zapasy pasz wartości od kilkuset milionów do kilku miliardów złotych. Czy stać nas na zmarnowanie tego cennego surowca, który ma przecież ograniczony termin ważności? Czy importowane pasze będą tańsze, a nasz przemysł paszowy ma zbankrutować? W podobnej sytuacji znalazły się inne działy gospodarki żywnościowej. Proponuję zatem podjęcie pilnej interwencji państwa w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Jeżeli natychmiast nie podejmiemy zdecydowanych działań na rzecz wsi i gospodarki żywnościowej, w tym zmiany polityki finansowo-kredytowej, to musimy sobie odpowiedzieć na zasadnicze pytanie: czy w takiej sytuacji będzie miał kto Polskę wyżywić? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Mirosławę Grabarkiewicz; kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Gołaczyński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako pracownik służby zdrowia, a także wieloletni działacz Towarzystwa Rozwoju Rodziny nie mogę być obojętna wobec krzywdzących recenzji wystawionych w odniesieniu do działalności prowadzonej przez Towarzystwo. Stowarzyszenie stało się tematem dyskusji i na forum Senatu i na forum Sejmu. Zgodnie z postulatem części senatorów na posiedzeniu Senatu w dniu 12 stycznia 1990 roku uchwalono odebranie dotacji Towarzystwu Rozwoju Rodziny, argumentując tym, że działalność tej organizacji jest sprzeczna z interesem państwa. Niestety, nie wszystkie parlamentarne wypowiedzi świadczyły o faktycznej znajomości celów i zadań Towarzystwa Rozwoju Rodziny.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Wysoka Izbo! Idea świadomego macierzyństwa i ojcostwa, idea planowania rodziny ma w Polsce wieloletnią tradycję. Była już wysuwana i propagowana przez cenionego postępowego lekarza, pisarza i publicystę Tadeusza Boya Żeleńskiego. Po wojnie w 1957 roku grupa lekarzy, literatów i działaczy społecznych zawiązała Towarzystwo Świadomego Macierzyństwa, którego przewodniczącym został prof. dr med. Marcin Kasprzak, a wiceprzewodniczącymi posłanka na Sejm Alicja Musiałowa i prof. dr med. Tadeusz Kielanowski. Towarzystwo powstało, aby uświadamiać społeczeństwu polskiemu szkodliwość przerywania ciąży i tym zadaniom pozostało wierne, rozszerzyło tylko zakres swojej działalności, zmieniając jednocześnie nazwę organizacji. Celem Towarzystwa Rozwoju Rodziny jest kształtowanie świadomości społecznej zmierzającej do zapewnienia trwałości i szczęścia rodziny. We współczesnym świecie coraz bardziej rozpowszechnione jest przeświadczenie, że każda rodzina posiada taką liczbę dzieci, jakiej będzie ona w stanie zapewnić szczęśliwe dzieciństwo i jak najlepsze warunki rozwoju fizycznego i psychicznego. Towarzystwo Rozwoju Rodziny dopomaga w realizacji tego celu różnymi formami swego działania praktycznego, nie ograniczając go do wąsko pojmowanego planowania rodziny, to jest do propagowania regulacji urodzeń, stawia sobie bowiem za zadanie, także szerzenie i ugruntowanie w stosunkach rodzinnych zasad i praw opartych na należytym wypełnianiu przez wszystkich członków rodziny ciążących na nich obowiązków, szerzenie kultury współżycia, udzielania pomocy rodzicom i wychowawcom w dziedzinie wychowania dzieci i młodzieży, przygotowanie do życia rodzinnego, propagowanie oświaty zdrowotnej, udzielanie pomocy w konfliktach powstających i narastających w rodzinie, pogłębianie wśród rodziców poczucia odpowiedzialności za stan zdrowia i losy potomstwa. W ramach realizacji celów statutowych Towarzystwo Rozwoju Rodziny prowadzi działalność w dziedzinie oświaty zdrowotnej, organizuje prelekcje, szkoły matek i ojców, szkoły rodzenia, prowadzi wydawnictwa, pomaga w rozwiązywaniu problemów pożycia małżeńskiego poprzez poradnictwo, rozwija działalność profilaktyczną wobec zagrożeń życia rodzinnego takich jak: rozwody, bezdzietność, patologia ciąży, AIDS, anomalie i dewiacje seksualne itp.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Planowanie rodziny rozumiane jest w Towarzystwie wieloaspektowo — jako odpowiedzialność i miłość rodzinna we wszystkich sferach życia rodzinnego, nie jako presja antykoncepcji, lecz obsługa medyczna ciąży i jej utrzymania, pomoc psychologiczna i wychowawcza.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Towarzystwo konsekwentnie prezentowało postawę światopoglądowo-pluralistyczną propagując zarówno naturalne metody regulacji poczęć, jak i inne rodzaje antykoncepcji i opowiadało się za wolnością Praw Człowieka, w tym prawa do posiadania przez rodziców takiej ilości potomstwa, jakiej oni pragną i jaką potrafią wychować.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Zgodnie z informacją statystyczną Zarządu Głównego Towarzystwo prowadzi lekarskie przychodnie specjalistyczne, świadczące usługi diagnostyczne oraz w zakresie ginekologii, andrologii i seksuologii, poradnie przedmałżeńskie i rodzinne, poradnie młodzieżowe oraz szkoły rodzenia. Na przestrzeni ubiegłego roku placówki te obsłużyły łącznie ponad 250 tys. osób, w tym 120 tys. kobiet sprawując opiekę nad ich ciążą i 5500 pacjentek w sprawach antykoncepcji.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Podkreślić należy, że w placówkach Towarzystwa Rozwoju Rodziny nie dokonywało się nigdy zabiegów przerywania ciąży. Gdyby Towarzystwo Rozwoju Rodziny prowadziło działalność antynatalistyczną, o co jest ostatnio pomawiane, nie znalazłoby uznania w społeczeństwie, a na podstawie statystyki udzielanych porad stwierdza się, iż zapotrzebowanie na tego rodzaju działalność jest coraz większa. Usługi świadczone przez placówki Towarzystwa Rozwoju Rodziny skutecznie wspierały działalność profilaktyczno-leczniczą społecznej służby zdrowia, co przy powszechnych niedoborach fachowej kadry medycznej i co się z tym wiąże, brakiem dostępności świadczeń w wielu placówkach służby zdrowia, ma znaczenie wielkiej wagi.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Prowadzenie przez Towarzystwo lekarskich przychodni specjalistycznych oraz różnego typu placówek poradnictwa możliwe było dzięki pomocy finansowej Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, które zleciło Towarzystwu w 1981 roku organizację tego potrzebnego społeczeństwu poradnictwa. Cofnięcie przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej dotacji na tak zwaną działalność zadaniowo-zleconą uniemożliwi Towarzystwu wywiązywanie się z przyjętych na siebie zobowiązań. Z własnych środków Towarzystwo nie jest w stanie utrzymać działalności zorganizowanych dotychczas placówek, ani prowadzić na tak szeroką skalę wydawnictw z zakresu oświaty zdrowotnej. Brak środków dla Towarzystwa stanie się przyczyną do rozwiązania wielu placówek, a co gorsze, zaprzepaszczenie wieloletniej pracy oświatowo-wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Myślę, że w chwili, kiedy przeprowadzamy działalność reformatorską w naszym kraju, kiedy zabiegamy o podniesienie poziomu życia i świadomości społecznej, nie wolno nam przekreślać dorobku i inicjatyw organizacji, które w widocznym wymiarze przyczyniały się do rozwoju w zakresie oświaty i wychowania zdrowotnego. Dlatego też apeluję do przedstawicieli rządu i parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej o rozwagę i analityczną, sprawiedliwą ocenę faktycznej działalności i zasług Towarzystwa Rozwoju Rodziny, a w miarę ich uznania wsparcie finansowe. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Gołaczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JerzyGołaczyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wezwaniem naszych czasów jest świat bez wojen. Żywotnym zaś zainteresowaniem nas Polaków jest całkowite i po wsze czasy wyeliminowanie metod militarnych ze stosunków międzynarodowych. Dramatyczna sytuacja gospodarcza kraju zmuszająca do gorączkowego poszukiwania wszelkich możliwych rezerw skłania również do poddawania krytycznemu osądowi wydatków na obronność państwa. Niekiedy w społecznym odczuciu mogą się one wydawać nadmierne. A jakie są realia? W obecnej sytuacji międzynarodowej, w tym w toczącym się dialogu rozbrojeniowym następuje widoczny postęp. Rysująca się w tej dziedzinie korzystna perspektywa nie powinna jednakże przesłaniać zagrożeń tych, które niestety występują jeszcze obecnie, i tych, które mogą pojawić się w przyszłości. W Europie istnieją nadal dwa przeciwstawne bloki militarne. Nie został stworzony system bezpieczeństwa powszechnego, wciąż istnieje ogromna materialna baza wojny. Nikt obecnie nie da gwarancji, że pozytywne trendy rozbrojeniowe nie załamią się, że nie powstaną nowe, nieprzewidziane komplikacje i zagrożenia. Wiele obaw Polaków budzi otworzona nagle perspektywa zjednoczenia Niemiec, a zwłaszcza trudne dziś do przewidzenia jej skutki dla bezpieczeństwa europejskiego, dla równowagi strategiczno-militarnej w Europie. Kształtowanie obronności jest zawsze funkcją z jednej strony stopnia zagrożenia państwa, a z drugiej — możliwości ekonomicznych. Jest oczywistym, że sytuacja gospodarcza wymaga dalszego racjonalizowania wszelkich wydatków państwa, w tym i na obronę narodową. Dlatego też sprawy liczebności sił zbrojnych, ich struktury organizacyjnej, uzbrojenia, wyposażenia, a co za tym idzie kształtowania się wydatków obronnych, poddawane są wnikliwej analizie. Mając na względzie korzystne tendencje w rozwoju sytuacji międzynarodowej, prowadzone są prace nad restrukturyzacją naszych sił zbrojnych w celu ukształtowania ich liczebności i struktury na poziomie minimalnie niezbędnym dla zapewnienia wystarczalności obronnej. Podjęto również prace na rzecz uruchomienia produkcji dla potrzeb rynkowych w zakładach przemysłu zbrojeniowego. W ostatnich latach resort obrony narodowej dokonał redukcji sił zbrojnych o 15 tys. żołnierzy. Do końca 1990 r. nastąpi zmniejszenie wojska o kolejne 40 tys., przy czym już w ubiegłym roku nastąpiła ich redukcja o 33 tys. Wycofane zostaną znaczne ilości uzbrojenia i sprzętu bojowego. Proces zmniejszania sił zbrojnych może się pogłębiać w wypadku pomyślnego przebiegu i w wyniku rokowań rozbrojeniowych w Wiedniu. Należy przy tym zaznaczyć, że zrealizowane przez nas do tej pory redukcje były pociągnięciami jednostronnymi. Jak dotychczas w państwach NATO takie zamierzenia pozostają jedynie w sferze rozważań i wstępnych propozycji. Zmniejszanie obciążenia naszej gospodarki świadczeniami na rzecz obronności nie jest aktem podjętym w ostatnim czasie, lecz proces ten trwa już od kilku lat. Świadczy o tym systematyczny spadek udziału budżetu obronnego w dochodzie narodowym podzielonym z 3,9 proc. w 1988 r. do 3 proc. w roku bieżącym i odpowiednio w budżecie państwa — z 8,3 proc. do 5,5 proc. obecnie. W ostatnich trzech latach budżet MON w wyrazie realnym zmalał o 20 proc., zaś zaprezentowana w obecnym projekcie wysokość tego budżetu wskazuje na dalszy jego spadek o 10%. Jest więc w zasadzie budżetem przetrwania.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JerzyGołaczyński">Z danych Międzynarodowego Instytutu Badań Strategicznych w Londynie oraz z danych NATO wynika, że Polska zajmuje 29 miejsce pod względem wielkości wydatków obronnych wśród państw europejskich, USA i Kanady. A więc wydatki wojskowe Polski nie mogą być uznane za wysokie. Chciałbym przy tym z całym przekonaniem podkreślić, że zaproponowana wielkość budżetu na ochronę narodową w 1990 r. jest wielkością graniczną, potrzebną dla utrzymania obronności państwa na poziomie niezbędnej wystarczalności. Spowoduje ona i tak dalsze drastyczne cięcia na żywym organizmie sił zbrojnych, doprowadzonych praktycznie do granicy, której przekroczyć nie można. W sprawach obronności podstawową bowiem zasadą jest utrzymanie równego bezpieczeństwa. Wydatki na obronę kojarzą się na ogół z nakładami na cele czysto wojskowe — jak zakup sprzętu typowo wojskowego, szkolenia, utrzymywanie żołnierzy. Stanowi to tylko część prawdy. Znaczną pozycję bowiem w budżecie stanowią wydatki na cele ogólnospołeczne. Są to w szczególności wydatki na leczenie, kulturę i oświatę, świadczenia socjalne.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#JerzyGołaczyński">Komisja Obrony Narodowej analizując we wnikliwej i krytycznej dyskusji projekt budżetu MON zaproponowała przyjęcie ogólnej wielkości wydatków, przewidzianej w tym projekcie na 1990 r., zwracając uwagę, że kwoty przeznaczone na obronność państwa w odniesieniu do aktualnych cen sprzętu i wyposażenia oraz wydatków osobowych są niewystarczające dla zapewnienia nowoczesnych środków obrony. Wiele wątpliwości, a także szereg uwag i wniosków komisji dotyczyło struktury zaplanowanych wydatków. Ich ponowne przedstawienie komisji przez resort nastąpi do 1 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#JerzyGołaczyński">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu starałem się przedstawić złożone problemy kształtowania wielkości i struktury budżetu MON. Ich istota sprowadza się do tego, że wydatki na obronę ustalone są na poziomie zapewniającym niezbędną wystarczalność obronną. A to oznacza, że nie mogą być kształtowane w oderwaniu od realiów obecnej sytuacji polityczno-militarnej w Europie. Dał temu wyraz na wczorajszej konferencji prasowej premier Tadeusz Mazowiecki mówiąc, że w obecnej sytuacji międzynarodowej rząd nie zamierzą ograniczać wydatków na obronność w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#JerzyGołaczyński">Przedkładając tych kilka uwag i refleksji proszę Wysoką Izbę o życzliwe przyjęcie zaproponowanej w projekcie ustawy wielkości wydatków budżetowych MON. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie zabierze głos pan premier Leszek Balcerowicz. Proszę bardzo, panie premierze.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Finansów</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#LeszekBalcerowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jesteśmy po siedmiu tygodniach realizacji trudnego, bolesnego programu gospodarczego. I myślę, że oceniając te siedem tygodni nie należy wyłącznie koncentrować się na pojedynczych liczbach i zgodności z pewnymi orientacyjnymi danymi w warunkach, gdy z góry było wiadome, że decyzje podejmowane są w warunkach nieuniknionej, wysokiej niepewności. Ale trzeba też patrzeć na kierunki zmian. I patrząc na te kierunki, należy — jak sądzę — dostrzegać następujące tendencje: po pierwsze — ceny. Jest faktem, że wzrost cen w styczniu okazał się znacznie większy od przewidywanego, choć jednocześnie trzeba dostrzegać i to, że podany wskaźnik GUS-u nie uwzględnia poszerzającej się sfery handlu obwoźnego, tego nośnika konkurencji wobec oficjalnej sieci dystrybucji. Trzeba też dostrzegać fakt kształtowania się dynamiki cen z tygodnia na tydzień. Otóż mieliśmy do czynienia z eksplozją cen w ciągu dwóch pierwszych tygodni, po czym dzięki konsekwentnej i twardej polityce restrykcji dochodowych, pieniężnych i kredytowych, ceny w wielu przypadkach zaczęły wykazywać tendencje do zatrzymywania się. Nie we wszystkich, ale na przykład w przypadku żywności zarysowała się tendencja do stabilizacji, a niekiedy do ich spadku. Przy braku twardej polityki dochodowej mielibyśmy niepohamowaną spiralę wzrostu cen i wzrostu płac itd. Rynek dewizowy — nie będę powtarzał tutaj pewnych faktów, z którymi chyba wszyscy, jak sądzę, się zgadzają i nikt z obywateli posłów nie ma wielkich powodów do zastrzeżeń. A chciałem powiedzieć, że to jest rzecz nie egzotyczna, a istotna dla powszechnego bytu obywateli dlatego, że od stabilności kursu zależy również stabilność cen, dóbr opartych wprost lub pośrednio na imporcie towarów.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#LeszekBalcerowicz">Zarysowały się też wreszcie pewne objawy trudnego, bolesnego przejścia do świata innej gospodarki, takiego np. że odchodzimy od powszechnych niedoborów, od dyktatu producenta czy dostawcy, bo wobec nabywcy jest to problem trudny i wiem doskonale, że jest to zjawisko związane głównie z wprowadzaniem i utrzymywaniem twardych ograniczeń pieniężnych i dochodowych. Ale w tak krótkim czasie inaczej tego, po prostu, nie sposób było zrobić.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#LeszekBalcerowicz">Do nowych zjawisk, trudnych z pojedynczego punktu widzenia, z punktu widzenia ludzi dotkniętych tym zjawiskiem, ale nieuniknionym przy przechodzeniu do gospodarki rynkowej, nieuniknionym w tego rodzaju niezbędnym programie antyinflacyjnym, należy zjawisko bezrobocia. Ono rzeczywiście narosło, zdajemy sobie z tego sprawę. Chciałem jednak powiedzieć, że jest to właśnie zjawisko, które z góry zapowiadaliśmy i którego nie da się oddzielić od całego programu, od programu przejścia do gospodarki rynkowej. Każda realna gospodarka rynkowa wykazuje, niestety, pewien margines ludzi, którzy tracą pracę; w programie rządowym przewidujemy środki, które mają na celu łagodzenie tej dolegliwości.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie, tu dochodzę do głównego punktu mojego wystąpienia, zarysowało się zjawisko spadku produkcji. Znów chciałem powiedzieć, że nie jest to rzecz, o której nie wspomnieliśmy zawczasu. Chciałem powiedzieć, że program, który został przyjęty, ma dwa elementy — szybkie przejście do gospodarki rynkowej w formie usuwania właśnie wszystkich rodzajów rozdzielnictwa oraz daleko posuniętą liberalizacja cen, i drugi element, to jest właśnie ten zdecydowany program antyinflacyjny. Elementy te musiały, jako efekt uboczny, wytworzyć spadek produkcji. Nie chciałbym powiedzieć, że to zjawisko lekceważymy, chciałbym jednak powiedzieć, że nie należy być tym zaskoczonym. To jest efekt uboczny programu antyinflacyjnego no i, niestety, nie można chcieć zjeść ciastka i je mieć, jak mówi angielskie przysłowie. Trzeba tu akceptować zarówno dobre, jak i złe strony. Jednocześnie chciałem powiedzieć, że zakres tego zjawiska jest czymś, co nie jest nam obojętnym, dla programu rządu. Pierwsze liczby, jakimi dysponujemy, są liczbami, które należy poddać komentarzom, opatrzeć komentarzem. Ta pierwsza liczba 20% spadku produkcji w styczniu uległa potem pewnej korekcie. Zapewne niektórzy posłowie wiedzą, ze względu na to, że styczeń zeszłego roku, będący podstawą porównań dla stycznia tego roku był w zeszłym roku akurat zawyżony, więc spadek jest mniejszy. Tym niemniej zjawisko, choć naturalne, jest jednak takie, że budzi również nasz niepokój. Jakie na tym tle jest stanowisko rządu wobec problemu spadku produkcji, w pewnej mierze jak powiedziałem, nieuniknionego i nieoddzielnego, nierozłącznego od całego programu gospodarczego. Pozytywne tego strony, przynajmniej niektóre — są dostrzegane. Otóż przede wszystkim chciałem powiedzieć, czego — naszym zdaniem — nie należy robić w imię walki z tym zjawiskiem. Nie należy przedwcześnie, pochopnie rozluźniać ograniczeń pieniężnych. Nie należy tego robić, dlatego że zamiast spodziewanego ożywienia produkcji, uzyskalibyśmy prawdopodobnie ponowne ożywienie cen, czyli „wylądowalibyśmy” w najgorszym z dwóch światów, w świecie recesji, w świecie ponownie rozpoczynającej się inflacji. Takie przykłady znamy z gospodarki światowej. Jest po prostu zbyt wcześnie, by po 7 tygodniach domagać się w imię, nie wiem, dość fałszywie pojmowanego keynesizmu, ażeby ponownie po tak krótkim czasie ożywiać produkcję. Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że minęło zbyt mało czasu. Spadek produkcji w jakiejś mierze wynikał również z takiego podejścia i uczenia się przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych, trudno było oczekiwać, że to przejście będzie gładkie. Ponadto mam wrażenie, choć na to nie mam danych statystycznych, że wiele przedsiębiorstw, być może większość, zareagowała dość pasywnie na politykę makroekonomiczną. Nastąpiła pewna liberalizacja cen. W warunkach ostrych ograniczeń pieniężnych, jaka była typowa reakcja? Podwyższyć ceny bardzo znacznie. Ceny bardzo znacznie podwyższono, do punktu, przy którym możliwości sprzedaży okazały się mniejsze od możliwości produkcji w poszczególnych przedsiębiorstwach. Ale możliwości sprzedaży, czyli popyt, zależą od ceny. Gdyby ceny podniesione zostały mniej, możliwości sprzedaży byłyby większe i spadek produkcji byłby mniejszy. Jeśli teraz wobec tego zaczęlibyśmy liberalizować, łagodzić restrykcje monetarne, to niejako usankcjonowalibyśmy tę dość powszechną i pasywną adaptacyjną postawę przedsiębiorstw. Umożliwilibyśmy w ten sposób sukces takiej polityki — poczekamy, zobaczymy. Pierwsza reakcja — wzrost cen, wyczucie, spadek popytu, spadek produkcji, w wielu wypadkach posyłanie ludzi na urlopy. To jest ta naturalna reakcja, bo ludzie na ogół unikają wysiłku, wolą w pierwszej kolejności wybierać działania wymagające mniejszego niż większego wysiłku. Rzecz jednak w tym, ażeby tam, gdzie trzeba zmusić ludzi do wysiłku, do podejmowania działań, które są trudniejsze, ale niezbędne ze społecznego punktu widzenia, a mianowicie do trudnych programów obniżki kosztów. I to jest zarazem działanie propodażowe, a to dlatego, że obniżka kosztów oznacza wyzwalanie zasobów, które mogą być przesunięte gdzie indziej i efektywniej wykorzystane. Nawiasem mówiąc, to przesuwanie zasobów jest właśnie jednym z ważnych czynników propodażowych i wszelkie projekty, które hamują czy blokują to przesuwanie zasobów, łącznie z projektami poselskimi, gdzie się należą bardzo ostre restrykcje za przesunięcie maszyn z przedsiębiorstwa do przedsiębiorstwa, blokują ten proces i niezależnie od swoich intencji działają hamująco na wzrost podaży, bo blokują przesunięcie maszyn z jednego miejsca, gdzie mogą być niewykorzystywane lub nie w pełni wykorzystywane do innego miejsca.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#LeszekBalcerowicz">Czyli pierwszym powodem, dlaczego, naszym zdaniem, przedwczesne byłoby łagodzenie restrykcji ograniczeń pieniężnych i dochodowych jest właśnie taka polityka większości przedsiębiorstw. Chodzi mi o to, ażeby tej polityki nie sankcjonować, żeby utrzymać presje na trudniejsze działania gospodarcze. Są jednak i inne powody. Otóż gdybyśmy rzeczywiście wprowadzili przedwczesne i pochopne złagodzenie owych restrykcji, to to by miało pewne pośrednie skutki, a mianowicie utrudniłoby lub wręcz uniemożliwiłoby dalszą obniżkę stopy procentowej. Byłby za duży popyt na środki pieniężne z banku, dzięki temu poluzowaniu, a cena kredytu, czyli stopa procentowa jest środkiem ograniczającym dostęp. Przy większym zapotrzebowaniu na kredyty musiałaby być ona wyższa. Wszyscy zdaje się tutaj są zgodni w domaganiu się niższej stopy procentowej. Dobrze by było, żeby wyciągnąć z tego konsekwencje. Niższa stopa procentowa jest ważnym czynnikiem propodażowym. Dalej, przedwczesne, pochopne i nadmierne liberalizowanie ograniczeń pieniężnych i dochodowych podważyłoby też, czy mogłoby podważyć, stabilność kursu, czynnik bardzo ważny w utrzymywaniu stabilności cen, bo znów wytworzyłoby nadmierny przedwczesny popyt, ten popyt na środki dewizowe. To z kolei wprawiłoby nas w świat spirali, dewaluacji, wzrostu cen, wzrostu płac itd. Tego trzeba po prostu uniknąć. Wreszcie chciałem powiedzieć, że chyba i nasza historia, która jest usiana przedwcześnie przerwanymi programami, przemawia przeciwko pochopnym decyzjom tego typu. Także historia krajów, które podjęły realizację właśnie tego typu programów, tu przychodzi mi na myśl niedawny przykład Argentyny, gdzie wydawało się po paru miesiącach, że inflacja jest zdławiona, był poziom 200% w zeszłym roku w sierpniu, ograniczono to do 6 czy 7% w październiku, po czym nastąpiła liberalizacja polityki dochodowej i w rezultacie w grudniu poziom inflacji wyniósł kilkadziesiąt procent, załamał się rynek dewizowy.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem powiedzieć, to był pierwszy punkt, czego naszym zdaniem w tej chwili i w najbliższym czasie nie należy robić, mimo że zdajemy sobie sprawę, że czynnik spadku produkcji — choć w jakichś granicach naturalny — jest jednocześnie zjawiskiem niepokojącym. Jakie wobec tego są inne czynniki, które będą działać na rzecz stopniowego, to podkreślam — stopniowego, a nie gwałtownego, nie raptownego, ale stopniowego wzrostu czy ożywienia produkcji.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem Wysokiej Izbie przedstawić kilka takich czynników. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na pewne siły, które niejako naturalnie wyrastają z samego programu antyinflacyjnego. On nie jest tylko taki, że działa hamująco na podaż, choć rzeczywiście do pewnego stopnia działa, ale są w jego działaniu, w jego wynikach zawarte również pewne siły, które stopniowo będą działać na rzecz uruchamiania podaży. Nie twierdzę, że w taki sposób w tym roku unikniemy spadku produkcji. Niestety, nie unikniemy tego i spadek może być większy od podanego w liczbach orientacyjnych, bo to były właśnie liczby orientacyjne. Otóż po pierwsze, czynnikiem takim będzie, o czym wspomniałem, obniżenie stopy procentowej. W miarę jak będzie się obniżała inflacja, jak wiadomo w lutym ona będzie o wiele niższa niż była w styczniu, to będzie się obniżać stopa procentowa; ona została obniżona ze stycznia na luty i mam wrażenie, że na marzec będzie jeszcze niższa. Nawiasem mówiąc, jest już dostępny kredyt o wiele niżej oprocentowany, a mianowicie kredyt wekslowy, z którego przedsiębiorstwa jakoś do tej pory w większym zakresie nie korzystają, warto może je zachęcić do korzystania z tego kredytu. Czyli to jest pierwszy czynnik naturalny, wyrastający z programu antyinflacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#LeszekBalcerowicz">Drugi czynnik, o którym wspomniałem, to są oszczędności kosztów, do których musi dojść — przynajmniej w niektórych przedsiębiorstwach, a mam nadzieję, że w wielu — w warunkach właśnie uniemożliwienia łatwego przenoszenia kosztów na ceny, a to dzięki utrzymywaniu polityki twardych ograniczeń monetarnych, fiskalnych i dochodowych. Oszczędności kosztów, jak powiedziałem, zaczęły wyzwalanie pewnych zasobów, które mogą być przenoszone i wykorzystywane w innych miejscach, czyli tam można uruchamiać produkcję. Dodam przy tym, że nie każdy spadek produkcji, to może na marginesie, nie każdy spadek produkcji jest katastrofą, nie każda bowiem produkcja jest użyteczna ze społecznego punktu widzenia. Pewne spadki produkcji należy więc odnotowywać niekoniecznie po stronie minusowej. Jest to proces selekcji. I wreszcie, do takich czynników, które działają propodażowo, a naturalnie wyrastają z tego programu antyinflacyjnego, należy usunięcie zjawiska powszechnych niedoborów i związanych stałych zaburzeń kooperacyjnych między przedsiębiorstwami. To, mam wrażenie, do pewnego stopnia następuje i to dzięki właśnie tym ograniczeniom monetarnym. Żadna gospodarka, która jest doświadczana stałymi zaburzeniami we współpracy między przedsiębiorstwami nie może działać efektywnie, ona może rejestrować pewien wzrost statystyczny, ale to nie zawsze jest tożsame z efektywną i społecznie użyteczną produkcją.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#LeszekBalcerowicz">I to są takie trzy czynniki, które — jak powiedziałem — naturalnie i stopniowo wyrastają z tego programu.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#LeszekBalcerowicz">Ale program działania rządu nie ogranicza się do tych trzech czynników, choć one są bardzo ważne, bo jak sądzę, bez tych trzech czynników, a więc bez pomyślnego zakończenia programu antyinflacyjnego żadne inne czynniki nie są w stanie zadziałać, po prostu nie zastąpią tych trzech, czyli program antyinflacyjny uruchamiając poprzez wyniki w gospodarce te trzy siły jest niezbędny. Ale są też inne, jak wspomniałem. Otóż będziemy — i to już w pewnym zakresie robimy — umożliwiać ujście produkcji na rynki zewnętrzne tam, gdzie istnieją pewne ograniczenia eksportu ale bez uszczerbku dla rynku wewnętrznego. Tutaj trzeba będzie znaleźć taki delikatny punkt równowagi, aby umożliwiać owo ujście — myślę tu między innymi o produkcji rolnej w pewnym zakresie — bez uszczerbku dla rynku wewnętrznego, a jednocześnie pozwolić produkcji rosnąć, bo rynek zewnętrzny jest oczywiście źródłem popytu. To na krótką metę może być korzystne — wzrost eksportu osiągany tą drogą oznacza umożliwianie większego importu, czyli z punktu widzenia rynku wewnętrznego może to być działalność korzystna, a w każdym razie z punktu widzenia poszczególnych producentów.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem powiedzieć, że będziemy egzekwować twardo uprawnienia, które wynikają z postępowania naprawczego wobec przedsiębiorstw państwowych i starać się, żeby one były tak wykonywane, aby przedsiębiorstwa były nakłaniane do właśnie oszczędności i do wzrostu produkcji. W ramach tych uprawnień, to się wiąże z ustawą, znowelizowaną ustawą o przedsiębiorstwie państwowym, co do której chciałbym wyrazić nadzieję, że Wysoka Izba zechce uchwalić i w ten sposób da jedno z narzędzi oddziaływania rządu na gospodarkę w imię tak pożądanego, zdaniem wielu posłów właściwie pojętego interwencjonizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem też powiedzieć, że rząd będzie kontynuował, a nawet nasili tu zdecydowaną politykę antymonopolową. Chciałem wspomnieć o nowej ustawie antymonopolowej, która też, mam nadzieję, po kilku miesiącach swego pobytu w Sejmie zostanie przez Wysoką Izbę uchwalona. Ona daje większe możliwości przeciwdziałania praktykom monopolistycznym — w tym takim praktykom, które polegają na tym, że podwyższa się ceny w warunkach, kiedy można zwiększyć produkcję. Rząd będzie także wykorzystywał uprawnienia do rozbijania monopoli, które istnieją na mocy innych przepisów, a także chciałem powiedzieć Wysokiej Izbie, że prowadzimy obserwacje polityki cenowej głównych producentów o silnej pozycji monopolowej. Będziemy korzystać z tej ustawy antymonopolowej, a także będziemy rozszerzać już istniejącą listę tych przedsiębiorstw monopolowych, które — mimo silnej, dominującej pozycji na rynku, zachowują się zbyt agresywnie. I mamy tutaj takie narzędzie, jakim jest obowiązek informowania o zamierzonych podwyżkach, czyli pozbawianie przedsiębiorstw, które zachowują się zbyt agresywnie w sensie cenowym, samodzielności cenowej.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#LeszekBalcerowicz">Ważnym, jak sądzę, choć nie działającym od razu, natychmiast, czynnikiem propodażowym będzie przyspieszenie zmian instytucjonalnych, zmian w systemie gospodarczym. Chciałbym, żeby w najbliższym czasie nastąpiło przyspieszenie tak zwanej małej prywatyzacji, żeby ten rok był rokiem, gdzie będzie dużo małej prywatyzacji, zwłaszcza w handlu, który okazał się dość słabym ogniwem w procesie przejścia na gospodarkę rynkową. Na tym tle chciałbym wspomnieć o ustawie nowelizującej prawo o lokalach użytkowych, która umożliwia bardziej elastyczną i szybką zmianę ich właścicieli, w takim kierunku, żeby nastąpiła prywatyzacja — ta ustawa niebawem zostanie przedstawiona Wysokiej Izbie wraz z szerszym pakietem ustaw.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#LeszekBalcerowicz">Mam nadzieję, że także niebawem trafi na forum Sejmu ustawa przewidująca procedurę prywatyzacji, która rozszerzy ten proces poza samą małą prywatyzację, jak sądzę jest to bardzo ważny czynnik, oczywiście długofalowego, ale niezbędnego ożywiania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie proszę pozwolić, że wspomnę o czynniku, do którego niektórzy posłowie zdają się przywiązywać małą wagę, a który — moim zdaniem — jest bardzo ważny, w każdym razie jest niezbędny. Mianowicie wsparcie zagraniczne, które nie jest substytutem naszych reform, ale które jest niezbędnym ich uzupełnieniem — jak sądzę — i które zwiększa jego powodzenie, bo zmniejsza dolegliwości tych zmian, jakie zachodzą w kraju, a także w pewnych przypadkach jest czynnikiem propodażowym.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem tu zwrócić uwagę Wysokiej Izby na formy pomocy, jakie uzyskujemy dla rolnictwa. Patrząc na rolnictwo nie można się ograniczać tylko do możliwości budżetu, które — tak wobec rolnictwa, jak i wobec innych sektorów gospodarki — w ramach tego programu są ograniczone. Ale trzeba zwrócić uwagę na to, że znaczna część pomocy zagranicznej jaka napływa z EWG i ze Stanów Zjednoczonych jest skupiona na rolnictwie w formie darowizn. Znaczna część właśnie — i to celowo tutaj rząd miał możliwość określenia priorytetów, więc jak słusznie wybrał, określił właśnie ten priorytet. Bo, jak sądzę, wieś jest w stanie, ze względu na swoją strukturę własnościową wykazać, właściwie zaabsorbować pomoc zagraniczną i taki priorytet właśnie został określony.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#LeszekBalcerowicz">Już obecnie, niedługo po negocjacjach z międzynarodową korporacją finansową została otwarta specjalna linia kredytowa dla sektora prywatnego, a obecnie negocjujemy szybkie otwarcie podobnych form pomocy i stąd tu moja czasowa nieobecność w trakcie dzisiejszej debaty, bo akurat były dwie delegacje, jedna z Banku Światowego, a druga delegacja ze Stanów Zjednoczonych. Otóż tutaj staramy się jak najszybciej uruchomić podobne formy wsparcia dla przedsiębiorstw, pewnych specjalnych linii kredytowych czy też otwierania specjalnych banków, któreby dokonywały takiego wsparcia. Przede wszystkim to Bank Światowy, ale także zadeklarowany przez Stany Zjednoczone fundusz przedsiębiorczości dla popierania przedsiębiorczości prywatnej, który w tym roku ma wynosić 45 milionów dolarów. Chcemy, żeby on był jak najszybciej uruchomiony i proponowaliśmy, by to nastąpiło już do końca tego kwartału. Podobne deklaracje złożyły niektóre inne kraje, między innymi Kanada i Dania.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#LeszekBalcerowicz">Kończąc, chciałbym zapewnić Wysoką Izbę, że rząd nie ograniczył się do uruchomienia programu z dniem 1 stycznia, że jego realizacja, choć nie w pełni przewidywalna, i to z góry było wiadome, jest, jednak jak sądzę, pod baczną obserwacją specjalnie stworzonych ciał przy Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów, m.in, właśnie zespołu do spraw obserwacji gospodarki, a także zespołu do spraw podejmowania niezbędnych interwencji, w takim jednak zakresie, w jakim nie podważa tej głównej logiki całego programu. Będziemy Wysoką Izbę informować i reagować na wysuwane postulaty. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako ostatni przed przerwą zabierze głos pan poseł Ryszard Smolarek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#RyszardSmolarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Realizacja rządowego programu gospodarczego niesie duże zagrożenia dla gospodarki rolnej, o czym była już mowa dzisiaj z tej trybuny. Zagrożenia te szczególnie skumulowały się po pierwszym stycznia 1990 roku i nie sposób o tym nie mówić przy dzisiejszej dyskusji o zatwierdzeniu budżetu na 1990 r. Chciałbym skorzystać tutaj z wystąpienia i tez podanych przez pana premiera Balcerowicza i stwierdzić, że program, który został sformułowany, jest spójny, jest pryncypialny, ale nie może on dotyczyć i ujmować jedną miarą również rolnictwa. Jest parę elementów, które nie mogą być doktryną, nie mogą być dogmatem, nad którymi nie należy — uważam — już dziś dyskutować, i dokonywać tych ewentualnych drobnych korekt. Jeżeli tego nie zrobimy dzisiaj, to będzie po prostu za późno na to. Czym ja to motywuję? Po pierwsze, że wtłoczenie rolnictwa w miesięczny cykl naliczania odsetek od kredytów spowodowało po prostu zignorowanie pewnej specyficznej cechy rolnictwa, a mianowicie wolniejszego obrotu kapitału pieniądza w tym dziale gospodarki narodowej, który jest 3-krotnie wolniejszy niż w każdym innym dziale naszej gospodarki. Po drugie, cykl biologiczny w rolnictwie jest cyklem naturalnym, wynosi on w zależności od kierunku produkcji różnie — 3–6 miesięcy do 18 miesięcy i dłużej. I tego nie wolno ignorować i lekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#RyszardSmolarek">Następna sprawa, chciałbym tutaj — może niezręcznie, że to będę czynił z tej trybuny przy okazji budżetu — apelować o pewną edukację, szczególnie Ministerstwa Finansów w zakresie rolnictwa. Uważam, że siła przekonywania wicepremiera Janickiego i ministra rolnictwa w tym zakresie nie jest dostateczna. Wynika to z tego, że rolnictwo kierując się własnymi cyklami biologicznymi zostało wtłoczone w ten cykl miesięczny i te skutki, które odczuwamy już w tej chwili, spadek pogłowia, spadek zainteresowania produkcją rolną, one nie mają znamion tymczasowych. Tych elementów regresyjnych i recesyjnych w gospodarce rolnej nie da się skorygować w trakcie, nie da się tego korygować. Efektem takim a nie innym postępowania, że to jest cykl miesięczny i tak powinno rolnictwo produkować, jest to, że mamy wyprzedaż krów, spadek pogłowia macior i co gorsza, panie premierze, ok. 40% z tych krów to są krowy cielne, ok. 40% to są lochy, które są we wczesnych tygodniach płodności i wynika to nie ze złej woli rolników. Oni dokonali tych posunięć gospodarczych z myślą o produkcji, a zaskoczenie ich takimi posunięciami, że miesięcznie należy po prostu pewne elementy stabilizacyjne i systemu ekonomicznego gospodarstwa rozliczać, spowodowało, że zmuszeni zostali do tego desperacyjnego pociągnięcia i wyprzedaży tego inwentarza. Nie tylko nastąpiła wyprzedaż inwentarza, ale również majątku trwałego i ograniczenie produkcji tych gospodarstw. Tutaj bym proponował, z chwilą gdy resort finansów i Rada Ministrów uzna, że ta inflacja nie jest na tyle groźna i ten element nie spowodowałby rozchwiania całego programu, rozważenie i wrócenie do naliczania odsetek od kredytów rolnych w sferze gospodarki żywnościowej w cyklach dłuższych, półrocznych, czy nawet rocznych. I tu trzeba zrobić wszystko, i szybko i wcześnie, dlatego że rolnictwo to jest jedyny dział, który najbardziej reaguje na stałość polityki, szczególnie ekonomicznej, w tym zakresie i wszelkie ryzyko i niepewność jak najbardziej ujemnie się odbija na produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#RyszardSmolarek">Następna sprawa, uważam, że istotna, dotyczy postępu biologicznego. Jestem przekonany, że w budżecie, który uchwalamy, suma przeznaczona na wspieranie postępu biologicznego ustalona na komisji jest zbyt niska. A jeżeli już tak to ustaliliśmy, to postąpmy po prostu w ten sposób, żeby nasz rok w rolnictwie liczył 12 miesięcy. Z poczynań ministerstwa rolnictwa wynika, że ten rok w odniesieniu do rolnictwa będzie liczył 10 miesięcy i na to mam dowody. Odnośnie kredytowania postępu biologicznego, materiału hodowlanego, zarówno loszek, knurków, jak i materiału hodowlanego bydlęcego, w bankach spółdzielczych nic nie ma z tego, co do Wigilii włącznie opracowywaliśmy w pakiecie 11 ustaw dotyczących programu stabilizacyjnego gospodarki i założeń programu i bilansu płatniczego na rok 1990. Jeżeli rząd złożył ten projekt do Sejmu, już miał prawo minister rolnictwa występować na posiedzeniu rządu o uruchomienie zaliczkowe tych dotacji. Efekt jest taki — mam tutaj telex, i mogę przytoczyć jego treść, ale nie miejsce i czas na to — iż 25 stycznia piszę się do wojewodów, że z datą wsteczną będzie się rozliczać dotacje do loszek, knurków, jałowic itd., gdy tymczasem te stworzenia już dawno zostały przerobione na wędliny i zjedzone. Tego się już nie da reanimować. Nie doprowadzajmy do takich paradoksów. Jeżeli nie zrobiliśmy tego z dniem 1 stycznia, to nie róbmy teraz, nie piszmy już tych bzdur w teren, bo to jest po prostu nieładnie i nieprzyzwoicie w stosunku do rolników, a przynajmniej ich denerwuje.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#RyszardSmolarek">Sprawa następna dotyczy materiału siewnego. Już słyszeliśmy nawet w publikatorach, że część rolników rozpoczęła siewy, pozostała część rolników przygotowuje się do tego. Z mojego wywiadu wynika, że ok. 30% rolników zakupiło materiał nasienny, do którego cena dotacji postępu biologicznego wynosiła dotychczas 2,5 tys., to jest tyle, ile kosztuje piwo. Rolnicy śmieją się, a w centralach nie chcą tego powiedzieć, ponieważ to wstyd i szkoda po prostu było rolnikowi o tym mówić. Ostatnio w trakcie pertraktacji zarówno z rolnikami indywidualnymi, jak i z krajowym związkiem ustalono tę cenę na 10 tys. Wczoraj na komisji jak ten temat poruszyłem, dopiero minister rolnictwa postanowił uruchomić po prostu dotacje do materiału siewnego w wysokości 10 tys. do jednego kwintala. I po cóż te rozróżnienia, po cóż grupa rolników kupiła już materiał siewny po 156 tys. zł i więcej, sprzedając na jesieni zboże po 14–15 tys. zł, a druga część, która oczywiście się opóźnia, w tej chwili skorzysta z tego. I trzeba będzie słać wyjaśnienia w teren. Podobnie jest z bonifikatami i dotacjami do nawozów. Bonifikata obowiązuje od 12 lutego do 12 marca. A co z tymi, którzy zakupili nawozy w czasie od 1 stycznia do 12 lutego po horrendalnych cenach zarówno w geesach, jak i w innych instytucjach handlujących nimi? Tego nikt nie chciał kupić, to jest straszak, w ogóle element złej polityki wobec tego programu, którego — jak sądzę — intencje i spójność są jak najbardziej słuszne, bo on zakłada zlikwidowanie doskwierającej całemu społeczeństwu, a rolnictwu przede wszystkim, inflacji. Ale jeżeli w ten sposób będziemy realizowali ten program, to do niczego nie dojdziemy. Rolnicy są jedną z bardziej konserwatywnych grup naszego społeczeństwa i jeżeli raz czy drugi zniechęcimy ich takimi poczynaniami, to oni będą czekali, aż ten nawóz stanieje nie wiadomo ile. Mam nadzieję, że przed żniwami stanieje, bo już go nikt nie będzie chciał kupić. Nie można w ten sposób. Powiedzmy po prostu, że jeżeli już zdecydowaliśmy się, iż styczeń, luty i marzec, musi być rozliczany w cyklu miesięcznym bo taki jest wymóg walki z inflacją, to niechże resort rolnictwa pracuje w cyklu dobowym, to może bardziej zintensyfikuje swoje działania. Rolnicy tego oczekują po prostu. Nie można czekać, zwlekać i przesypiać pewnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#RyszardSmolarek">Następny problem, który uważam, że również trzeba tutaj z tej trybuny otwarcie poruszyć, to bardzo ważna sprawa interwencjonizmu na rynku artykułów rolno-spożywczych. Gdy zaczęliśmy pracę jako krajowy związek, uważało się na początku, że to awanturnictwo polityczne, upierać się przy interwencjonizmie, przy minimalnych cenach na płody rolne. Jak się okazuje, to nie było po prostu zaślepienie i awanturnictwo, a pewne uzasadnione działanie w myśl tego, że na ten okres przejściowy, ja to parę razy mówiłem również z tej trybuny, należało po prostu zadbać o interwencjonizm w rolnictwie. Praktycznie do 1 lutego, już przez listopad, grudzień, styczeń, luty tego interwencjonizmu, powiedzmy sobie szczerze, nie było. On nie doskwierał w końcówce roku, ale zaczął doskwierać w styczniu, w lutym. I w tej chwili jest efekt tego typu, że — jak mówią rolnicy — przedtem sprzedawało się tucznika w ciągu 3 godzin, teraz gdy działa Tymczasowa Rada Rynku Rolnego — w ciągu 3 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#RyszardSmolarek">Następna sprawa, panie premierze, przepraszam, ale ja bym chciał uchronić pana również przed takimi stwierdzeniami, że ceny na rynku żywnościowym zaczęły spadać i to jest pozytywny objaw tego programu stabilizacyjnego. Nie, to nie jest pozytywny objaw, to jest przede wszystkim bariera popytu i marazm, inercja, a przede wszystkim marazm działania Agencji Rynku Rolnego. Dlaczego? Dlatego, że ona skupuje żywiec wieprzowy po 5,5 tys., żywiec wołowy po 2300 zł. Proszę postawić obojętnie jakiego ekonomistę, niech udowodni nam, że to jest po prostu minimalna cena opłacalna, gwarantowana dla przeciętnego rolnika, jakiego chcemy w tej Polsce mieć.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#RyszardSmolarek">Umawialiśmy się, że agencja to firma, która nie będzie drugim monopolem, która nie będzie prowadziła do skupowania po cenach zaniżonych, tylko będzie ochraniała interes polskiego rolnika, gwarantowała mu, nie wszystkim rolnikom, ale tym dobrym, których chcemy mieć w sferze gospodarki rolno-spożywczej, minimum opłacalności, żeby po prostu rolnicy nie rezygnowali z tej produkcji, ale tak się nie dzieje. W związku z tym nie jest prawdziwe takie stwierdzenie, że właśnie to jest pozytywny objaw. To jest po prostu tymczasowe zjawisko wymuszone w układzie chaosu gospodarczego. Uważam, że spowoduje ono recesję, spadek produkcji rolnej, i w konsekwencji wzrost cen na artykuły na rynku rolno-spożywczym, a jeżeli nie, to import żywności wcale nie po niższych cenach niż kupuje agencja.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#RyszardSmolarek">Z uwagi na czas, chciałbym po prostu kończyć, niemniej uważam, że jeszcze istotną jest jedna sprawa — kwota, jaką przeznaczyliśmy na Agencję Rynku Rolnego. Ja bym zgłaszał wniosek formalny, żeby tę kwotę na Agencję Rynku Rolnego ustalić w wysokości 4750 mld, bo ta ustalona jest za mała. Z materiałów ministerstwa rolnictwa wynika, że w tej chwili generalnie na kwartał potrzeba około 250 mld zł, żeby po prostu ta agencja w sposób sprawny i rzeczywisty działała, dawała gwarancję stabilności i poczucia produkcji w naszym rolnictwie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zgłoszenie wniosku formalnego panu sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się zebranie Koła PSL „Solidarność” w gabinecie wicemarszałka Senatu Józefa Ślisza.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#RadosławGawlik">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#RadosławGawlik">Zarządzam przerwę do godziny 18.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 17 min. 25 do godz. 18 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#TadeuszFiszbach">Na prośbę grupy posłów chciałbym obecnie udzielić głosu sekretarzowi celem przedstawienia krótkiego komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#RadosławGawlik">„Informujemy, że spotkanie w ramach duszpasterstwa parlamentarnego odbędzie się dzisiaj o godzinie 20 w kościele św. Aleksandra.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#RadosławGawlik">Za Radę Duszpasterską –</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#RadosławGawlik">Bronisław Wilk”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy debatę. Dla przypomnienia informuję, że w dniu dzisiejszym zakończymy debatę o godzinie 19.30.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marian Kowal z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#MarianKowal">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Środki finansowe ujęte w projekcie budżetu na rok 1990 są przeznaczone na realizację zadań, jakie stoją przed resortem zdrowia i opieki społecznej. Zadania te wynikają z sytuacji zdrowotnej polskiego społeczeństwa, która na tle innych krajów europejskich nie przedstawia się korzystnie. Przyjmuje ona w pewnych przypadkach obraz wręcz tragiczny. Pod względem umieralności niemowląt, umieralności na choroby zakaźne, choroby układu krążenia, choroby nowotworowe, nadumieralności mężczyzn w wieku 25–44 lat, nieopanowanego problemu gruźlicy, jesteśmy w czołówce europejskiej. Wyprzedza nas tylko Rumunia, gdzieniegdzie Portugalia czy Jugosławia. Polska jest jedynym krajem, gdzie na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat nastąpiło skrócenie okresu życia zamiast jego wydłużenia. Do tej pory służba zdrowia, jako ta, która nie tworzy dochodu narodowego, traktowana była po macoszemu. Świadczy o tym spadek udziału wydatków na ochronę zdrowia w dochodzie narodowym z 6,4% w 1931 r. do 4,8% w 1988 r., a jak ze wstępnych szacunków wynika, w 1989 r. wskaźnik ten uległ jeszcze pogorszeniu. W krajach rozwijających się nastąpił wyraźny wzrost udziału wydatków na ochronę zdrowia w dochodzie narodowym. Przeciętnie z 4,2% do 7,5%. Należy zaznaczyć, że porównywanie tych wskaźników wprost nie jest adekwatne z uwagi na różnice metodologiczne w liczeniu dochodu narodowego, jak i jego poziomie. Trzeba tu wyraźnie stwierdzić, że różnice te działają na niekorzyść Polski.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#MarianKowal">Wysoka Izbo! W społeczeństwie, a szczególnie wśród tych, którzy podejmują decyzję co do wysokości przeznaczanych środków tak na szczeblu centralnym, jak i terenowym, musi nastąpić przewartościowanie pojęć. Należy odejść od dotychczasowego dogmatu, że służba zdrowia nie tworzy dochodu narodowego. Tym samym nakłady na nią należy ustalać mniejsze, a pracownicy w niej zatrudnieni, muszą zarabiać mniej niż w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#MarianKowal">W całym cywilizowanym świecie akcentuje się konieczność zaliczania zdrowia do podstawowych wartości i zasobów warunkujących rozwój społeczno-ekonomiczny danego kraju. Niepowodzenia w sferze zdrowia mają swoją wymierną wartość ekonomiczną. Wartość ta wyraża się z jednej strony utratą nie wyprodukowanych dóbr materialnych w wyniku chorób, przedwczesnych zgonów ludzi młodych, z drugiej zaś koniecznością ponoszenia kosztów leczenia, rehabilitacji czy zapewnienia warunków do życia osobom, które z powodu niepełnosprawności nie mogą się samodzielnie utrzymać. Niepowodzenia w sferze zdrowia wywołują też ujemne skutki w formie spadku aktywności społecznej, frustracji, poczucia zagrożenia osobistego a ponoszone straty społeczne i ekonomiczne są tym większe, im dotyczą młodszych roczników ludności.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#MarianKowal">Komisja Zdrowia dokonując analizy projektu budżetu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, w swojej opinii do tego projektu wskazała na zagrożenia, jakie niosą zbyt niskie nakłady na ochronę zdrowia. Zagrożenia te znalazły zrozumienie na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, jak i w resorcie finansów. Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt budżetu zwiększa po pierwsze środki na ochronę zdrowia w zakresie inwestycji — zwiększono tu środki o 272 mld zł, co daje 35% wzrostu. Jest to dużo, ale i tak po zwiększeniu zaspokaja tylko 50% potrzeb w tym zakresie. W zakresie leków zwiększono środki o 260 mld zł, co daje wzrost o 39%. Mimo tak dużego zwiększenia będą to środki wysoce niewystarczające. Decyzją ministra finansów z dnia 19 lutego 1990 r. obejmującą 1170 pozycji preparatów farmaceutycznych zwiększono ceny urzędowe leków średnio o 360%. Wskaźniki rzeczywiste wzrostu cen leków odbiegają wyraźnie od założonych przy konstrukcji budżetu. Przy tak dużym wzroście cen leków problemem staje się dla pewnych grup ludności zrealizowanie recept z 30 procentową odpłatnością i to leków potrzebnych dla przeprowadzenia kuracji przeciwzapalnych, przeciwalergicznych, uodparniających. I stąd powstaje pilna konieczność udzielenia pomocy potrzebującym w ramach opieki społecznej. Zwiększono również środki na zwalczanie alkoholizmu i narkomanii — o 40 mld zł, co daje wzrost o 31%. To co do tej pory powiedziałem, przemawia za tym, aby jak najszybciej przyspieszyć wdrażanie reformy, w tym wprowadzenie funduszu ubezpieczeń zdrowotnych w służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#MarianKowal">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Zdrowia chciałbym podziękować członkom Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz resortowi finansów za zrozumienie potrzeb ochrony zdrowia, a Wysoką Izbę prosić o akceptację wniesionych poprawek. Nie oznacza to, że w wyniku zwiększenia środków w służbie zdrowia będzie już bardzo dobrze. Zwiększenie to dotyczy tylko środków z budżetu centralnego. Nie dotyczy, bo dotyczyć nie może środków z budżetów terenowych, a tutaj będzie głęboki deficyt sięgający w skali kraju ok. 2,5 bilionów złotych. W budżetach terenowych środki na wydatki rzeczowe obejmujące materiały, energię, remonty rosną o 376% w porównaniu do 1989 r. Przy planowanym ogólnym wzroście cen ponad 600%. A rzeczywisty, ze stycznia, wiemy że będzie dużo większy. To samo dotyczy leków, środków żywności, sprzętu medycznego. Dlatego z tego miejsca apeluję do radnych wojewódzkich rad narodowych, którzy teraz rozpatrują budżety terenowe, aby zwiększyli środki na zabezpieczenie prawidłowego funkcjonowania placówek służby zdrowia. Bez tego zwiększenia już pod koniec pierwszego półrocza staniemy przed groźbą zamykania placówek służby zdrowia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Zieliński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Zbigniew Rudnicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#RyszardZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę zamknąć sprawy ochrony zdrowia i wydatków ponoszonych w 1990 roku. Ustosunkuję się do tej części ustawy budżetowej, w której ustalono wydatki na inwestycje i remonty w ochronie zdrowia oraz udziału budżetów terenowych w zabezpieczeniu kosztów lecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#RyszardZieliński">Prawdą jest, że sejmowa Komisja Zdrowia odnotowuje z satysfakcją fakt zwiększenia sum przewidzianych na poprawę bazy materialnej w ochronie zdrowia. Na tle realizacji programu gospodarczego oraz sytuacji gospodarczej kraju, jest to znamiennym dowodem preferencji dla istniejących potrzeb, przy daleko przecież idących oszczędnościach w zakresie nakładów na inwestycje. Z uwagi na występujące od wielu lat niezaspokajane potrzeby służby zdrowia w zakresie rozwoju bazy materialnej, przy zaistniałym w ostatnim czasie zbyt szerokim froncie inwestycyjnym, niezbędnym jest przeznaczenie środków na inwestycje o najistotniejszym znaczeniu i najwyższym zaawansowaniu robót. Obecnie w 44 województwach są wznoszone lub rozbudowywane szpitale. Komisja Zdrowia w pełni akceptuje propozycję resortu skoncentrowania nakładów na kończone obiekty w latach 1990–1991. Po drugie, wstrzymanie nowych inwestycji i przesunięcie ich rozpoczynania poza 1991 rok pozwoli na szybkie ukończenie w dwu najbliższych latach 19 szpitali. Tylko w 1990 roku efekty inwestycyjne wyniosą 5 tys. łóżek szpitalnych i 1000 miejsc w domach opieki społecznej. Powyższe decyzje spowodują równocześnie różną wysokość nakładów z centralnych dotacji celowych do wznoszonych szpitali z Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, a w stosunku do obiektów realizowanych z budżetów terenowych wysokość dofinansowywania uzależniona będzie od planowanego terminu oddania szpitala. Tylko na 4 obiekty czasowo wstrzymane będzie dofinansowanie. Sejmowa Komisja Zdrowia pragnie tą drogą wspólnie z resortem doprowadzić do sytuacji, w której szpitale nie będą wznoszone jak dotychczas przez 12–13 lat i pragnąłbym tutaj, ad vocem do wystąpienia pana posła Gabrysia przekazać, że Rejonowe Centrum Onkologiczne w Gliwicach ma w budżecie ministerstwa zdrowia zarezerwowane 6 mld zł, tylko że przedtem jeszcze zjawi się w Gliwicach komisja Ministerstwa Obrony Narodowej i będziemy chcieli, żeby te pieniądze zostały uruchomione jednocześnie z finansowaniem tego przez rady narodowe, budżet terenowy. Po trzecie, konieczność zabezpieczenia środków na wyposażenie w sprzęt medyczny otwieranych szpitali spowoduje, przy znacznym zaistniałym wzroście cen, pewne ograniczenia w zakupach aparatury rezonansu magnetycznego, rozbudowę w 1990 r. krajowej sieci tomografii komputerowej oraz przełożenie na 1991 r. organizacji regionalnych ośrodków diagnostycznych. W przedstawianym projekcie budżetu, zgodnie z wnioskiem Komisji Zdrowia, zwiększono jednocześnie środki na zakup wyrobów techniki medycznej dla banków leczniczych, stymulatorów, rozruszników, zastawek, endoprotez itp.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#RyszardZieliński">Wysoka Izbo! Nakłady na służbę zdrowia w budżetach terenowych będą na pewno niewystarczające. Przedstawił to przed chwilą występujący przede mną pan poseł Kowal. Kwoty te mogą być pokryte tylko z nadwyżek budżetowych rad narodowych, ale rodzi się pytanie, czy rady narodowe będą posiadały te nadwyżki w bieżącym roku? Według art. 3 ust. 2 projektu ustawy budżetowej na 1990 r. udział budżetu centralnego w dochodach 45 województw wynosi 24 bln 685 mld zł, co na przykład dla samego Krakowa oznacza prawie 47% udział dochodów własnych rady narodowej. Biorąc pod uwagę fakt, że w porównaniu do wykonania dochodów w roku ubiegłym założono znaczny wzrost dochodów w budżetach terenowych przy zachowaniu dotychczasowych źródeł dochodów oraz upłynniając również skutki programu gospodarczego rządu i przewidywanych upadłości niektórych przedsiębiorstw, plan dochodów budżetów terenowych wydaje się zawyżony i nie w pełni realny. Objawy te potwierdzają się niestety. Wpływy z pierwszych miesięcy i tygodni tego roku są znacznie niższe od założeń planowych, np. w podatku od płac o 1/3. W kalkulacjach budżetów terenowych przyjęto poziom wydatków minimalnych, a na inwestycje i konieczne przecież remonty, aby zachować istniejącą substancję, proponowane środki mogą wystarczyć na kontynuację połowy zadań rzeczowych. Decyzja o tak wysokich udziałach może doprowadzić do pozbawienia rad narodowych środków na finansowanie zadań i jednostek o podstawowym znaczeniu społecznym, m.in, placówek oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej. O powadze sytuacji niech świadczy fakt gorączkowych poszukiwań środków przez rady narodowe przy pomocy podwyższania na przykład opłat za usługi komunalne, bilety w komunikacji miejskiej, opłaty za wodę, ścieki, co będzie dalszym niekorzystnym elementem ubożenia społeczeństwa, a także źródłem nieuzasadnionych różnic w poziomie życia i kosztach utrzymania między poszczególnymi regionami kraju. Poza tym W województwach, a w większym stopniu również w gminach, występują ogromne trudności w finansowaniu jednostek budżetowych związane z zaniechaniem od 1 stycznia br. nieodpłatnego kredytowania budżetu przez banki. Ta zasadnicza zmiana w trybie wykonywania budżetów terenowych nie została odpowiednio przygotowana przez rząd. Pozostały bowiem bez zmian terminy płatności należności budżetowych z tytułu podatku obrotowego i dochodowego oraz dywidendy od jednostek gospodarki uspołecznionej. To jest między 20 a 28. lutym za styczeń br. Termin płatności łącznego zobowiązania pieniężnego miast i wsi od osób fizycznych ustalono dopiero na 15 marca. Jest to pierwsza rata. W tej sytuacji wobec braku bieżących wpływów podatkowych, zarówno wojewódzkie rady narodowe, jak i rady narodowe stopnia podstawowego zmuszone były do zaciągnięcia wysoko oprocentowanego kredytu bankowego na wypłatę wynagrodzeń oraz na finansowanie wydatków niezbędnych dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania jednostek. Dyrektorzy zakładów leczniczych, szpitali, domów opieki społecznej, kolumn transportu sanitarnego dobrze to odczuli na przełomie stycznia i lutego. Odsetki od udzielonego kredytu stanowią dodatkowe, i to niemałe, obciążenie dla budżetów terenowych. Biorąc pod uwagę fakt, że sytuacja ta istniała w związku z niedostosowaniem od 1 stycznia br. zasad i trybu wykonywania budżetu państwa do zmienionego systemu obsługi bankowej, proponuję, aby wydatki z tytułu odsetek od udzielonego kredytu na rzecz rad narodowych zostały zarachowane w ciężar wydatków budżetu centralnego. Na przykład obciążenia nimi udziałów w dochodach własnych rad narodowych przekazywanych do budżetu centralnego. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Zbigniew Rudnicki, bezpartyjny. Kolejnym mówcą będzie poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#ZbigniewRudnicki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Debata budżetowa budząca, jak wiadomo, wiele emocji zarówno w parlamencie, jak i w szerokich kręgach społeczeństwa, koncentruje się zazwyczaj na polityce finansowej, którą rząd ma zamiar realizować w najbliższych miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#ZbigniewRudnicki">Dzisiejsza jednak debata nie ogranicza się, jak wynika z głosów moich przedmówców, do kwestii wyłącznie finansowych, lecz głębiej wnika w problematykę całej polityki gospodarczej. I słusznie tak się dzieje, gdyż program gospodarczy rządu, ogłoszony w październiku ubiegłego roku wszedł we wstępną fazę realizacji, a jego pierwsze wyniki wywołują żywe reakcje całego społeczeństwa, stanowią bowiem podstawę budowy w kraju nowego ładu ekonomicznego. Rozumiem jednak zniecierpliwienie i niepokój pana premiera Balcerowicza, który mówi — czego żądacie, skoro funkcjonujemy dopiero od 7 tygodni? Panie premierze, ja chciałbym w swojej wypowiedzi sięgnąć do niektórych elementów, które mnie niepokoją jako przedstawiciela określonego kręgu wyborców, a również ci sami wyborcy wyrażają pewne zaniepokojenie, które panowie w rządzie musicie znać, bowiem nie istniałby wtedy dialog bezpośredni między nami a rządem. A przecież budujemy zasadę współpracy według zupełnie nowych, zdrowych kryteriów, nieznanych dotychczas w naszej praktyce parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#ZbigniewRudnicki">Budżet państwa, nad którym dziś obradujemy, stanowi finansowe odbicie problemów, które rząd musi rozwiązać realizując program gospodarczy. Skoncentruję się wobec tego w sposób szczególny na tych problemach. Budżet będzie bowiem albo umożliwiał realizację programu poprzez kumulowanie środków pieniężnych zapewniając wykonanie tych zadań, a więc osiąganie założonych celów, albo też będzie utrudniać, opóźniać, bądź wręcz uniemożliwiać realizację tego programu. Jawi się tu, Wysoki Sejmie, zatem jeszcze jeden aspekt debaty budżetowej, polityczny. I właśnie z tego punktu widzenia dzisiejsze obrady, w moim osobistym odczuciu, mają historyczny charakter. Po raz pierwszy w powojennej praktyce funkcjonowania parlamentu ukazuje się znana w demokracjach parlamentarnych polityczna funkcja budżetu jako aktu prawnego autoryzowanego przez parlament, dokumentu będącego wyrazem parlamentarnej akceptacji zamierzeń rządu na najbliższe miesiące, stanowiącego wyraz stosunku parlamentu do rządu. Odmowa bowiem uchwalenia zamierzonych w projekcie budżetu kredytów oznacza dziś niezaakceptowanie określonych poczynań rządu. Zatem po raz pierwszy w powojennej historii Polski parlament rzeczywiście stał się władzą ustawodawczą, a wyłoniony przezeń rząd oceniany przez pryzmat budżetu jest organem wykonawczym realizującym wolę parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#ZbigniewRudnicki">Wysoki Sejmie! Zgłaszając kilka uwag dotyczących budżetu na rok bieżący proszę o potraktowanie ich w kontekście politycznego wsparcia rządu i wyrażenia aprobaty dla głównych kierunków jego polityki finansowej i gospodarczej. Rząd dzisiaj już nie stoi przed dylematem, czy budżet stanowić ma finansowe zaplecze polityki gospodarczej określonej programem rządu, czy też polityka gospodarcza rządu kształtować się winna według możliwości finansowych państwa, odzwierciedlonych właśnie w budżecie. Rozstrzygnięcie tego dylematu w niedawnej przecież przeszłości ma dzisiaj dla polityki gospodarczej fundamentalne znaczenie. Stawia bowiem problem, który długo stał na głowie, nareszcie na nogi, najpierw bowiem trzeba mieć pieniądze, a potem dopiero realizować zamierzenia. W życiu gospodarczym nie wystarczają niestety same tylko, choćby najlepsze życzenia, i dobra, choćby najsilniejsza wola. Kolejności rzeczy w sferze ekonomii nie można przestawiać bez zgubnych dla czyniącego to konsekwencji.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#ZbigniewRudnicki">Wysoki Sejmie! Założenia polityki społeczno-gospodarczej na rok bieżący stanowią dokument zastępujący dotychczasowy Centralny Plan Roczny, zawierający stwierdzenie, iż głównym celem polityki gospodarczej w bieżącym roku jest zwalczanie inflacji, gdyż warunkuje to powodzenie innych zamierzonych zadań. W treści budżetu dostrzec jednak można pewne zagrożenia, powiedziałbym wręcz zaciemnienia dla tak sformułowanego celu, odwołuję się tu do treści art. 2 ust. 4, który mówi o możliwości zaciągania przez ministra finansów kredytów w wysokości 10% rocznych wydatków budżetu centralnego, czy wreszcie art. 1 ust. 1 pkt. 8 przewidujący, iż dochody ze sprzedaży obligacji skarbu państwa pojawią się w tym budżecie o wartości ponad 4 bilionów złotych — czy wreszcie inny, mówiący o rozliczeniach z bankami, przewidujący tutaj sumę 5,5 biliona złotych, kończąc na 4% wydatkach budżetu centralnego, które określają wysokość emisji bonów skarbowych. Te kwoty, to jest około 30 bilionów złotych — mogą budzić pewne zaniepokojenie. Dlaczego? Dlatego, że stanowią około 20% globalnej sumy budżetu centralnego, a około 16% budżetu państwa. Zagrożenia wyniknąć mogą w razie pojawienia się niesprzyjających warunków w realizacji budżetu. Nie można przecież z góry wykluczyć właśnie takiej możliwości, a przecież doświadczenie wskazuje, że możliwe jest zarówno pesymistyczny jak i optymistyczny wariant realizacji budżetu. W założeniach polityki gospodarczej na rok bieżący przyjęto, że rząd aktywnie wspierać będzie dalszą przebudowę systemu bankowego. Cieszymy się z tego wszyscy w kraju, nowa sieć banków prywatnych, równe prawa w dostępie do kredytów. Uważam, że stwierdzenia te mają zasadnicze znaczenie dla procesu dynamizowania polskiej prywatnej gospodarki. Trzeba je tylko realizować zdecydowanie i konsekwentnie. Uważam, że to założenie może stanowić naturalny pas startowy dla prywatnej gospodarki pozarolniczej. Odnoszę jednak wrażenie, że w rachunku globalnym, którym operuje rząd, zapomina się, że w tej grupie gospodarczej funkcjonuje polskie rzemiosło, stanowiące i najliczniejszą i najsilniejszą bazę materialną. Chcę stwierdzić, że nie liczy ono na preferencje, liczy natomiast na mądry mecenat. Zgadza się z potrzebą stosowania równości praw i równości obowiązków. Ale musicie panowie w rządzie zdać sobie sprawę z jednego faktu, że w tych ciężkich czasach które trzęsą podstawami wielu działów gospodarki również i polskim rzemiosłem, czasem uśmiech, czasem przejaw dobrej woli wystarczy, by wzmocnić kondycję psychofizyczną. Czego obawia się polskie rzemiosło, jako określona grupa usługowo-wytwórcza? Otóż powielenia przez panów praktyki państw anglosaskich. Dla przykładu można wymienić Anglię, Stany Zjednoczone, gdzie w latach dwudziestych zniszczono praktycznie rzemiosło, zniszczono w wyniku prowadzenia brutalnej walki konkurencyjnej. To środowisko tkwi bardzo głęboko we wzorcach gospodarczych państw Europy Zachodniej: Niemcy Zachodnie, Francja, Włochy — rzemiosło tamtych krajów jest bardzo silnym działem gospodarczym. Nie z przypadku więc, jeżeli rząd na to pozwoli, w dalszym ciągu będziemy kontynuować bliską współpracę z rzemiosłem państw Europy Zachodniej, czerpiąc stamtąd żywe wzory dla funkcjonowania organizacyjnego i prowadzenia działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#ZbigniewRudnicki">W końcu trzy uwagi z ostatniego posiedzenia Komisji Handlu i Usług. Dotyczą one następujących trzech zagadnień: Po pierwsze, malejącej sieci detalicznej handlu wiejskiego. Do dnia dzisiejszego zlikwidowano 11 tys. detalicznych punktów sprzedaży. Można odczytać to zjawisko w sposób następujący — 11 tysięcy polskich wsi jest pozbawionych obsługi codziennej przez handel. Po drugie, zachwiania równowagi ekonomicznej w prywatnym handlu rolno-spożywczym, a wreszcie po trzecie zawieszania w styczniu działalności przez 27 tys. usługowych i usługowo-wytwórczych zakładów rzemieślniczych. Zaproponowaliśmy w czasie wczorajszego posiedzenia komisji zainteresowanym resortom wspólne rozszyfrowanie zjawiska i udzielenie opinii publicznej wiążącej informacji w tej materii, bowiem zjawiska te nie tylko dotyczą pojedynczych grup społeczno-zawodowych, ale dotykają również interesu ogólno-społecznego. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Franciszek Stefaniuk z Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”. Kolejnym mówcą będzie poseł Bohdan Osiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#FranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Niedawno tu z tego miejsca pan wicepremier Balcerowicz powiedział między innymi: „nie każdy spadek produkcji jest katastrofą”. Otóż, panie premierze, właśnie w rolnictwie każdy spadek produkcji jest katastrofą. Dziś, po niespełna dwóch miesiącach funkcjonowania programu, który przyjął miano programu wicepremiera Balcerowicza, chcę z niepokojem stwierdzić, że idąc dalej szlakiem tej polityki, widzimy poważne zagrożenia w szczególności w rolnictwie. Jeśli dalej potrwa taka piękna pogoda, to rolnicy niedługo ruszą w pole, by zasiać ziarno na nowy chleb. Ale już dziś można powiedzieć, że polityka ta spowoduje mniejsze nawożenie naszych pól, o co najmniej około 20%, wynika to z faktu, że pracujące na 3 zmiany fabryki nawozów nigdy już nie nadrobią produkcji straconej z tytułu dzisiejszych przestojów. Rynek nasz natomiast nigdy nie odzyska nawozów, które musieliśmy wyeksportować z powodu zastojów w sprzedaży. Obecnie również panuje zastój na rynku nawozowym, a niewykupywanie nawozów nie wynika z ich nadmiaru, lecz z faktu, że wyczerpały się możliwości finansowe rolników. Produkcja rolnicza charakteryzuje się sezonowością przychodów i faktem jest, że za 3 tony pszenicy spod kombajnu rolnik może dziś kupić 1 tonę nawozu. Również za 1 krowę rzeźną w klasie I rolnik może również kupić tylko jedną tonę mocznika. Jeśli więc rolników przystępujących do siewu zbóż nie będzie stać na zakup i na zastosowanie odpowiednich ilości nawozów to skutki mniejszego zużycia odbiją się na plonach, co doprowadzi do zmniejszenia i tak szczupłego bilansu zbożowego a w konsekwencji konieczności zwiększenia importu zbóż. Podobna sytuacja wytworzyła się na rynku ciągników i maszyn rolniczych, mimo że co czwarte gospodarstwo w kraju posiada ciągnik. Nagle nikogo nie interesują ciągniki. Zatory popytu na maszyny rolnicze spowodowały już zamknięcie wielu zakładów produkujących maszyny rolnicze. I nie łudźmy się, że przy tej sytuacji ekonomicznej nastąpi zmiana. Powiedzmy sobie szczerze, czy po 10 latach — tak zwanego gorącego pieniądza i wyzbywania się środków finansowych — stać jest kogokolwiek z rolników na jednorazowe zebranie gotówki w wysokości co najmniej 30 milionów złotych na zakup najtańszego w Polsce ciągnika. A niektórych rolników, którzy składali pieniądze na ciągniki, kolejne podwyżki cen oddalały od tego ciągnika jak horyzont, którego nigdy nie można dojść. Stan ten może doprowadzić do dalszej dekapitalizacji parku maszynowego oraz wyraźnego zahamowania modernizacji i nowych technologii wprowadzanych ostatnio w naszym przemyśle maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#FranciszekStefaniuk">Rozwiązanie wymienionych przeze mnie problemów byłoby możliwe po wprowadzeniu do obszaru rolnictwa realnych, preferencyjnych kredytów i nie byłoby to ekonomiczne gloryfikowanie rolników ani rolnictwa. Dziś ludzie z miasta przede wszystkim powinni sobie uświadomić, że znaczna część obecnie stosowanych oprocentowań do kredytów znajduje się w cenach artykułów spożywczych, w szczególności tych pochodzenia mięsnego i mleczarskiego, których spożycie tak mocno ostatnio spadło w mieście. A to może pociągnąć za sobą inne niebezpieczeństwa, będące obszarem opieki zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#FranciszekStefaniuk">Wysoka Izbo! Myślę, że idea zbilansowania się budżetu jest ideą dobrą na dziś, ale krótkowzroczną, bo za tę ideę trzeba będzie zapłacić. Chcę przypomnieć, zwrócić uwagę, że w przyszłym roku Sejm będzie również musiał uchwalać budżet i trzeba będzie znaleźć zwiększoną ilość środków pieniężnych na import towarów, które moglibyśmy zabezpieczyć we własnym kraju, a których produkcja na dziś zaczyna się rozwalać. Obecnie trwająca sytuacja narobiła już tyle szkody w gospodarce, że czas najwyższy podjąć męską decyzję o drobnej korekcie programu i nie czekać co z tego wyniknie, bo ta przyszłość jest już klarowna i widoczna, decyzje o które wnioskujemy w tej debacie, za miesiąc będą już spóźnione i nieskuteczne.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#FranciszekStefaniuk">I jeszcze jedno. Ostatnio bardzo powszechnym stało się hasło prywatyzacji. A w obszarze gospodarki chłopskiej niepokój wprowadzają coraz częściej serwowane — tak bym to określił — przepowiednie ekonomiczne o konieczności bankructwa ok. 1 mln gospodarstw chłopskich właśnie w dobie tej prywatyzacji. Jest to sprawa niepojęta, że dzieje się to pod rządami po raz pierwszy popierającymi prywatyzację, a więc prywatna gospodarka chłopska jest teoretycznie popierana, chyba że istnieją dwie prywatyzacje i dwie różne formy prywatnej własności; jedna, którą trzeba doprowadzić do bankructwa, i druga, którą trzeba popierać i przeznaczać na nią bilionowe kwoty zawarte w dyskutowanym dzisiaj projekcie budżetu pod hasłem: „restrukturyzacja”. Jeżeli tak, to można to jakoś zrozumieć, ale Wysoka Izbo, zgodzić się z tym nie można.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma poseł Bohdan Osiński z Klubu Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Halina Suskiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#BohdanOsiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie pracy komisji nadzwyczajnej ds. pakietu 11 ustaw gospodarczych grupa posłów, bardziej na podstawie wyczucia, a nie obliczeń, przewidywała wzrost cen w styczniu o 80%. Nie po to to podaję, żeby się pochwalić, że mieliśmy takie wyczucie, ale aby stwierdzić, że przy ustalonym na styczeń współczynniku wysokości 0,3 nastąpiło obniżenie realnych płac o 30%, a więc o tyle, ile zakładaliśmy na cały I kwartał br. W związku z tym zwracam się do premiera Balcerowicza, aby dotrzymał warunków dżentelmeńskiej umowy zawartej z komisją nadzwyczajną, ustaliliśmy tam bowiem obniżenie poziomu płac realnych jedynie o konieczne minimum. W związku z tym proszę pana premiera o spowodowanie podwyższenia współczynników korygujących płace w lutym i marcu z 0,2 na 0,8.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Halina Suskiewicz z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Wiesława Kiermaszek-Lamla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#HalinaSuskiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Debata budżetowa, to debata o tworzeniu i egzystencji społeczeństwa. Jest to debata trudna, bo jak dzielić to, czego w stosunku do potrzeb jest za mało. W swoim krótkim wystąpieniu chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na ścisłą współzależność budżetów terenowych od konstrukcji budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#HalinaSuskiewicz">W czasie pierwszego czytania budżetu w dyskusjach komisji poświęconych sprawom budżetu, jak i uczestnicząc w dyskusjach nad budżetem terenowym, doszłam do następujących spostrzeżeń:</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#HalinaSuskiewicz">Po pierwsze, konstrukcja budżetu centralnego jest bezwzględna, wręcz brutalna. Maksimum dochodu, minimum wydatku. Konstrukcja taka narzuca, niemal wymusza, podobną, a wręcz identycznie bezwzględną konstrukcję budżetom terenowym.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#HalinaSuskiewicz">Po drugie, konstrukcja winna sprzyjać innowacji, aktywności, wywierającej wpływ na powiększanie budżetu terenowego. Ale czy tak jest? Czy nie jest zastosowana tak krytykowana zasada, masz — to oddasz, więcej masz — to więcej oddasz.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#HalinaSuskiewicz">Stwierdzenie to formułuję na przykładzie budżetu Łodzi, drugiego pod względem wielkości miasta Polski, o którym to mieszkańcy tego miasta mówią: dramatyzm ginącego miasta. Dramatyzm tego miasta spowodowany jest po pierwsze faktem, że Łódź miała to szczęście, lub jak niektórzy mówią, nieszczęście wyjść z II wojny światowej obronną ręką, zachować swój układ, swe zasoby mieszkaniowe, starą infrastrukturę. Zachować wszystkie osiągnięcia ziemi obiecanej. Po drugie, bliskością położenia obok stolicy kraju, w cieniu Warszawy. I po trzecie, miasto przemysłu lekkiego z nazwy, a ciężkiej pracy. Pracy niemal całego społeczeństwa łódzkiego mężczyzn i kobiet na równi. To najwyższe w kraju zatrudnienie kobiet wymaga, wymusza specyficzne potrzeby w zaopatrzeniu, w komunikacji, w infrastrukturze. To w tym mieście jak w żadnym innym przed 6-tą rano tramwaje wypełniają się małymi dziećmi na rękach swych rodziców, najczęściej matek, odprowadzających swe pociechy do żłobka czy przedszkola. A po pracy, po dziecko, po zakupy i do prac domowych. Nie mówi się i nie myśli o odpoczynku. Miasto pracuje, miasto tworzy i swój trud łodzianie również przekazują na potrzeby wspólne całego kraju. I nie budzi większych wątpliwości fakt, że z globalnego dochodu przedsiębiorstw 70% odprowadzamy do budżetu narodowego. Budzi jednak niepokój fakt, że w pozostałych 30% udział budżetu centralnego w dochodach własnych budżetu województwa w br. wynosi aż 50%, a w ubiegłym roku wynosił 10%. Tym bardziej, że nie ma w materiałach jasnych objaśnień takiego rozdziału. Nie wiemy do końca czym, jaką zasadą się kierowano. Jednak ufamy i wierzymy, że rząd uczynił to sprawiedliwie, biorąc pod uwagę wyższe racje kraju. Jednak jak w tej sytuacji, nie mając argumentów, mam to wyjaśnić wyborcom, radnym, którzy już w ubiegłym roku zgłaszali swoje niezadowolenie przy pobraniu 10% z dochodów własnych województwa, a w bieżącym roku mają się zgodzić na odesłanie 50% tych dochodów do budżetu centralnego. W konkretnym wypadku z globalnego dochodu Łodzi do samodzielnej decyzji miasta pozostaje 15%. Nasuwa się więc pytanie, jak przetrwać. Czy zabezpieczy to minimum potrzeb, utrzymanie szkół, szpitali, komunikacji, dróg, a gdzie remonty bieżące. Remonty kapitalne w Łodzi ograniczono do 1,9%, w ubiegłym roku 4%. Wydatki inwestycyjne ograniczono do 5,6%, w ubiegłym roku 16,4%. Czy Łódź wytrzyma, czy wytrzyma stara instalacja gazowa, która już w ostatnim czasie tak dramatycznie dała o sobie znać. Czy wytrzyma stara instalacja kanalizacyjna. Czy zabezpieczymy minimum egzystencji tej aglomeracji?</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#HalinaSuskiewicz">Wysoka Izbo! Czy w tej sytuacji takie drastyczne ograniczenie w br. nie spowoduje wielokrotnego zwiększenia nakładów w latach następnych? Jest więc przeświadczenie, że budżet centralny najprostszą drogą — drenażem załatwia wyrównywanie budżetu centralnego, ale czy tylko taka jest droga?</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#HalinaSuskiewicz">Ogromny niepokój w tej sytuacji wzbudziła autopoprawka zwiększająca udział budżetu centralnego w budżecie wojewódzkim o dalsze 200 mld zł. Jest to w przybliżeniu wielkość zabezpieczająca komunikację łódzką. I co w tej sytuacji? Dalsza, kolejna podwyżka za przejazdy, a więc drenaż kieszeni użytkowników?</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#HalinaSuskiewicz">W tym mieście, gdzie spada zatrudnienie spowodowane sytuacją demograficzną, udział ludności w wieku produkcyjnym z 65% obniżył się do 60%. Zmiany te są wynikiem zmniejszającego się przyrostu naturalnego, a ten z kolei jest wynikiem warunków egzystencji łódzkiej rodziny, bo w ostatnim czasie zmniejszyła się liczba wolnych miejsc pracy. W końcu stycznia 1990 roku były 153 wolne miejsca pracy i 114 zarejestrowanych jako bezrobotnych, a dziś, o czym wspominał już poseł Błoch — 6660 zarejestrowanych bezrobotnych. W tym specyficznym mieście, mieście przemysłu lekkiego, tylko z nazwy, w mieście trudnego życia jako trzecie województwo po warszawskim i katowickim kwotę 1.617.785 mln uczestniczymy w tworzeniu budżetu centralnego z dochodów własnych. Uważamy, że na dziś nie może być inaczej. Społeczeństwo łódzkie popiera kierunki działań premiera Mazowieckiego. Łódź może i to zrozumieć pod warunkiem, że rok 1990 będzie ostatnim rokiem drenażu miasta. To twierdzenie, a zarazem pytanie kieruję do pana premiera w imieniu społeczności łódzkiej. W przeciwnym razie zamiast aktywności idącej w kierunku zwiększania wysiłku i jego efektów może się wytworzyć niechęć destrukcyjnie wpływająca na innowacje zwiększające dochodowość.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#HalinaSuskiewicz">Ufamy, że art. 22 Deklaracji Praw Człowieka dotyczy również mieszkańców Łodzi: „Każdy człowiek ma jako członek społeczeństwa prawo do ubezpieczeń społecznych, ma również prawo do urzeczywistniania poprzez wysiłek narodowy i współpracę międzynarodową oraz zgodnie z organizacją i zasadami każdego państwa swych praw gospodarczych, społecznych i kulturowych niezbędnych dla jego godności i swobodnego rozwoju jego osobowości”. Tak chcą żyć Łodzianie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos obecnie zabierze poseł Wiesława Kiermaszek-Lamla z Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”; kolejnym mówcą będzie poseł Wiesław Chmielarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pozytywnie ocenia się zrównoważenie budżetu państwa w 1990 roku, niemniej należy zwrócić uwagę, że odbywa się to w drodze nadmiernego obciążenia dochodów własnych budżetów terenowych. Właśnie w tym zakresie pragnę wyrazić moje wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#WiesławaKiermaszekLamla">W kalkulacji dochodów własnych budżetów terenowych zastosowano przeliczenie poziomu dochodów przewidywanych przez Izby Skarbowe do końca 1989 roku według wskaźników prognozowanych wzrostu cen. Skutkiem tej metody ustalono plan dochodów własnych budżetów terenowych na bardzo wysokim poziomie; przeciętnie dochody wzrastają 5,5 do 9-krotnie w stosunku do roku ubiegłego. Cała różnica pomiędzy tak ustalonym planem wpływów do budżetów terenowych, a stosunkowo niskim ustaleniem planu wydatków ma stanowić dochód budżetu państwa. Na tym tle wysuwam pytania:</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po pierwsze, jakie gwarancje przewidziano dla budżetu państwa na wypadek nieosiągnięcia w budżetach terenowych dochodów na planowanym poziomie, a tym samym na odprowadzenie planowanych udziałów do budżetu centralnego. Również postanowienie w art. 2 ust. 5 nie może być uznane za gwarancję, ponieważ dotyczy tylko czterech budżetów, które posiadają dochody zasilające, zaś dokonanie emisji bonów to tylko środek, a nie rezultat likwidacji zagrożenia, bowiem emisja sama w sobie nie zlikwiduje zagrożeń, trzeba te bony skarbowe sprzedać.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po drugie, jakie gwarancje przewidziano dla budżetu państwa na wypadek nieosiągnięcia planowanych dochodów. Jest sprawą oczywistą, że ubytek dochodów w stosunku do planu spowoduje zmniejszenie udziałów na rzecz budżetu centralnego, ale też może być nadto powodem deficytu w budżetach terenowych, w których wydatki nie będą już mogły być ograniczone inaczej, jak wstrzymaniem realizacji zadań. Zwracam uwagę, że najpoważniejsze wydatki w tym zakresie to przecież w budżetach stanowią: ochrona zdrowia, oświata, gospodarka komunalna. Niniejsze spostrzeżenia opieram na założeniach programu gospodarczego i dwumiesięcznej jego realizacji, gdzie zakładano ograniczenie produkcji, upadłość szeregu jednostek gospodarczych i ograniczenie wzrostu wynagrodzeń. Są to zjawiska, które spowodują spadek dochodów, między innymi z podatków obrotowego i dochodowego oraz z podatku od płac, o czym było wiele mowy tutaj.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po trzecie, wątpliwości budzi zapis art. 5 ustawy. Z jednej strony projekt ustawy sugeruje, że wydatki budżetów terenowych są w pełni zabezpieczone, a nadwyżka dochodów własnych nad potrzebami ich pokrycia może stanowić udział budżetu centralnego w budżetach terenowych. Z drugiej strony odmawia się radom narodowym prawa finansowania inwestycji z nadwyżek i ewentualnie ponadplanowych dochodów, jeśli nie zostaną w pełni pokryte potrzeby w wydatkach bieżących.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#WiesławaKiermaszekLamla">W tym miejscu rodzą się także pytania — jak zapewnić kontynuację budowy przedszkoli, szkół, szpitali, budownictwa komunalnego, wodociągów, kanalizacji, melioracji itp. jeśli Sejm uchwali zakaz przeznaczania na inwestycje nadwyżek budżetowych. Czy budżet centralny zabezpieczył rezerwy na pokrycie skutków wzrostu cen, na wydatki w inwestycjach, których ze względu na potrzeby społeczne nie można ograniczyć. Te braki budżety terenowe zawsze zasilały z nadwyżek budżetowych. W przypadku uchwalenia zakazu określonego w art. 5 również te inwestycje zostaną ograniczone ze szkodą dla lokalnych społeczności.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po czwarte, ustawa nie zawiera istotnych rozstrzygnięć dotyczących bieżącego i nie zakłóconego wykonywania zadań budżetowych. W budżetach terenowych, pod koniec roku ubiegłego, nie zrealizowano licznych płatności wobec braku dochodów na ich pokrycie. Brak dostosowania trybu poboru i przekazywania dochodów w roku bieżącym zrodził skutki dające się wcześniej przewidzieć, nie realizowane przez banki wniosków o dokonanie płatności z budżetu. Budżety terenowe zostały zmuszone do zaciągnięcia kredytów oprocentowanych z banków komercyjnych według stopy 40-procentowej w ubiegłym miesiącu i 20-procentowej w lutym.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Powstaje na tym tle dalsze pytanie, czy budżety terenowe będą musiały same pokryć wysokie odsetki od tego kredytu i kosztem których zadań. Podkreślam, iż wydatki budżetowe zostały skalkulowane poniżej poziomu prognozowanego wzrostu cen i kosztów.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#WiesławaKiermaszekLamla">W tej sytuacji proszę o przyjęcie następujących wniosków:</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po pierwsze — o przedstawienie przez ministra finansów bliższych wyjaśnień na temat zastosowanych metod kalkulacji poszczególnych dochodów i wydatków budżetu oraz uzasadnienia dla ustalenia kwot udziałów budżetu centralnego w budżetach poszczególnych województw.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po drugie — o złożenie wyjaśnień na temat przyczyn nie zabezpieczenia w dwóch miesiącach bieżącego roku realizacji finansowej wydatków budżetowych w terenie.</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Także — nie chcę już rozwijać tematu — ale, Wysoki Sejmie, w całej rozciągłości popieram moich przedmówców, którzy zabierali głos w sprawach województwa katowickiego (pani poseł Knysok, pan poseł Sienkiewicz, a także pan poseł Gabryś), dotyczących inwestycji tak znaczących dla naszego województwa, jak doprowadzenie wodociągu, sfinansowanie budowy szpitala onkologicznego w Gliwicach, a także szpitala w Raciborzu. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Ryszard Chmielarski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Wojciech Mojzesowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#WiesławChmielarski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Problem osiągnięcia równowagi budżetowej w bieżącym roku jest jedną z fundamentalnych zasad, na której opiera się program gospodarczy rządu. Nie ulega wątpliwości, że zrównoważenie budżetu jest jednym z podstawowych czynników wygaszania inflacji. Ale nie można tego traktować jako dogmatu. Znany jest szereg krajów gdzie przy niezrównoważonym budżecie inflacja jest minimalna i gospodarka prosperuje dobrze. Przykładem Stany Zjednoczone, które mają chroniczny niedobór budżetowy. Znany jest też szereg krajów, gdzie zrównoważonemu budżetowi towarzyszy wieloletnia recesja. Uważam więc, że zrównoważenie budżetu nie powinno być traktowane jako cel sam w sobie, lecz jako środek służący naprawie polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#WiesławChmielarski">Uważam, że nie pora teraz na dyskusje nad liczbami. Są one w większości wzięte z sufitu i dlatego — zresztą mówili o tym tu inni posłowie — znaczenie tych bilionów tylu czy tylu, nie jest w tej chwili takie wielkie, dowiodły tego rządowe prognozy na styczeń w zakresie inflacji, które się radykalnie nie potwierdziły. Dlatego też zarówno teraz jak i w trakcie roku będą musiały być dokonywane niezbędne korekty. To budżet należy dopasować do życia, a nie życie do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#WiesławChmielarski">Zrównoważenie budżetu można osiągnąć na różnych poziomach. Przykład Argentyny z ubiegłego roku pokazuje, że budżet zrównoważony, ale nadmiernie rozdęty jest równie szkodliwy dla gospodarki, jak deficyt budżetowy. Z tego trzeba wyciągać wnioski. Czy więc lepiej doprowadzać przedsiębiorstwa do bankructwa wysokimi podatkami, wysokim oprocentowaniem kredytów a następnie płacić zasiłki bezrobotnym, czy też korzystniej będzie ustalić podatki i oprocentowanie kredytów na poziomie niższym, ale za to nie mieć masowego bezrobocia i nie płacić zasiłków? Myślę, że odpowiedź na to pytanie nasuwa się sama.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#WiesławChmielarski">Mówiono już o wskaźnikach za styczeń, nie będę powtarzał. Jest oczywiste już dziś, że wyniki lutego będą znacznie gorsze. Są to oznaki głębokiej recesji, podobnie jak zwiększające się z dnia na dzień bezrobocie. Wygląda na to, że z kryzysu socjalistycznego przeszliśmy w głęboki kryzys kapitalistyczny, a więc taki, w którym producentom nie opłaca się produkować, a konsumentów na nic nie stać. Dalsza kontynuacja tego programu gospodarczego bez szybkiego dokonania poważnych korekt prowadziłaby polską gospodarkę do całkowitego ostatecznego upadku. Mówiłem o tym z tej trybuny trzy tygodnie temu — 1 lutego. Potwierdziło to dzisiaj w swoich wystąpieniach dziesiątki posłów. Jeżeli rząd zlekceważy opinie Sejmu, sam odpowie za tę politykę.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#WiesławChmielarski">W naszej sytuacji gospodarczej nie można udawać, że się ma gospodarkę rynkową, jeśli się jej nie ma. To się tylko udawaniem skończy. Nie można nie zauważać, że 80% przemysłu i budownictwa jest oparte na własności państwowej, i traktować w mechanizmach ekonomicznych jakby tego nie było. W polityce kredytowej państwa nie można nie wiedzieć, że ogromna większość obrotów gospodarczych jest oparta na kredycie. Brak tego kredytu lub jego wysoka cena, przy niesprawności obsługi bankowej, unieruchamia całą gospodarkę. Straty można liczyć w bilionach złotych. Pomysły pana Sachsa i spółki są tak samo skuteczne dla naszej chorej gospodarki, jak oddziaływanie pana Harrisa na moje dolegliwości.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#WiesławChmielarski">Z tą jednak różnicą, że kuracja pana Harrisa nie szkodzi. Mamienie społeczeństwa i Sejmu jakąś pomocą kredytową Zachodu sięgającą miliarda czy dwóch miliardów nic nie da. Jeżeli w międzyczasie, w wyniku realizacji programów gospodarka poniesie straty 2- lub 3-krotnie większe niż te na razie obiecane kredyty.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#WiesławChmielarski">Mówiłem podczas zasadniczej debaty gospodarczej o kredytach w grudniu, kierując odpowiednie pytania do prezesa Narodowego Banku Polskiego pana prof. Baki. Pan profesor odpowiedział, że z kredytem jest tak jak z olejem w silniku, nie może być go ani za dużo, ani za mało. I słusznie. Ale póki co w styczniu doszło do absurdu ekonomicznego, który można było przewidzieć. Wysoka stopa procentowa w gospodarce, gdzie większość obrotów oparta jest na krytyce, bo to gospodarka głównie państwowa, musi spowodować podwojenie albo potrojenie ceny z tytułu samego oprocentowania. Bo droga od surowca do konsumenta obejmuje co najmniej trzy, a czasem pięć ogniw przetwórczych i co najmniej jedno ogniwo handlowe. Jeśli każde z tych ogniw opiera się na pieniądzu nie własnym, lecz na kredycie i każde z nich doliczy po 40%, bo innego wyjścia nie ma, to podwojenie czy potrojenie ceny produktu z tytułu samego kredytu jest nieuchronne. Dobrze, że rząd w styczniu nie stosował tego, co planował., mianowicie tzw. realnej stopy procentowej, tzn. stopy powyżej stopy inflacji. Mieliśmy kredyty na 40–50%, a nie na 80%. Wtedy absurd byłby już całkowicie nieznośny.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#WiesławChmielarski">W gospodarce kapitalistycznej obrót opiera się głównie na pieniądzu własnym. I to jest ta różnica, której rząd pod uwagę nie bierze. Kredyt bierze się na przejściowe trudności płatnicze i na rozwój, przede wszystkim na rozwój. Tak nie jest w naszych państwowych przedsiębiorstwach. Nie można udawać, że się tego nie wie, albo lekceważyć to. Kto odpowie za ogromne straty gospodarcze i społeczne nie liczenia się z rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#WiesławChmielarski">W propagandzie prowadzonej często w stylu komuny z lat pięćdziesiątych, jako głównych winowajców wskazuje się: monopole, pośredników i nomenklaturę. W tę stronę kieruje się niezadowolenie społeczne, aby odwrócić uwagę od spraw zasadniczych. Monopole, nomenklatura przeszkadzają w gospodarce. To fakt, ale w stosunku do szkód, jakie wynikają z pogłębiającej się recesji gospodarczej, te przeszkody zaczynają mieć znaczenie marginalne. Ta propaganda ma krótkie nogi. Już sam Wałęsa stwierdza, że jest gorzej niż za: komuny. W przedsiębiorstwach, proszę Wysokiego Sejmu, są materiały, są narzędzia i są fachowcy, tylko produkować się nie da, bo bariera doktryny finansowej blokuje wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#WiesławChmielarski">Generalnie biorąc, zahamowanie produkcji w masowej skali, co się w tej chwili obserwuje, musi prowadzić do dalszej inflacji. Ten program stłumi inflację na krótko. Po kilku miesiącach wybuchnie ona ponownie. W pierwszej kolejności z tytułu błędów w polityce rolnej, o której tu rolnicy dzisiaj bardzo mocno mówili. Wyjście handlu na ulicę jest wizualnym objawem głębokiej recesji. To już prawie dokładnie trzeci świat. Mięso na chodniku kosztuje taniej. Można przewidzieć, jak jeszcze obniżyć cenę mięsa. A żywy wieprzek na chodniku i koza będą jeszcze tańsze.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#WiesławChmielarski">A zabijać można na podwórku lub na klatce schodowej, to naprawdę będzie taniej.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#WiesławChmielarski">Konieczne są natychmiastowe zmiany w programie gospodarczym, przeciwdziałające recesji i stymulujące podaż. Nie będę rozwijał, bo dziesiątki posłów o tym mówiło.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#WiesławChmielarski">Pozwolę sobie wymienić kilka przedsięwzięć. 1 lutego też wspominałem, co należy pospiesznie zrobić, żeby tej groźby uniknąć. Niezbędne jest obniżenie poziomu podatków i oprocentowania kredytów, to że się oprocentowanie kredytów przejściowo zmniejszy, to jest niejako dobry objaw programu rządowego, no ja nie chcę zaprzeczać temu co minister premier Balcerowicz mówił, objawy zdrowe też się ujawniają, ale jakby mniej ważą w całym rachunku. Trzeba zmierzać do powiązania wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach z osiągniętymi efektami ekonomicznymi. Niezwłocznie też wdrażać choćby w tym zakresie, o czym była dziś mowa, program reprywatyzacji według zamierzeń pełnomocnika rządu pana Lisa, który w tych sprawach prezentuje fachowe zdanie. Konieczny jest interwencjonizm państwowy w sprawach rolniczych. Dotychczasowe poczynania rządu w zakresie skupu interwencyjnego to są półśrodki, bez zapewnienia radykalnej opłacalności płodów rolnych te półśrodki dają efekty niewielkie.</u>
          <u xml:id="u-92.15" who="#WiesławChmielarski">Budownictwo, jak wiemy, jest wyjątkowo zaniedbanym działem i stanęło generalnie w styczniu. Trzeba w budownictwie wiele zmieniać, ale przecież nie można tego robić na zasadzie spalonej ziemi. To musi być program rozłożony w czasie. Jeśli w ciągu najbliższego miesiąca nie zostanie uruchomione normalne finansowanie budownictwa, to ono po prostu zginie na wiele lat. Dlaczego PKO nie uruchamia, nie zaciąga kredytu refinansowego i nie uruchamia finansowania budownictwa mieszkaniowego? Spółdzielnie zwracają się z wnioskami o finansowanie budownictwa rozpoczętego w latach ubiegłych i odchodzą z oddziałów PKO, przynajmniej w woj. legnickim, z niczym. Po prostu mówi się, że nie ma pieniędzy nawet na finansowanie tego co było rozpoczęte, nie mówiąc o tym, że jakąś część przecież trzeba rozpoczynać jako obiekty nowe. Dlaczego prezes PKO pan Krzak nie zezwala, albo sam nie czyni w tym zakresie działań, żeby zaciągnąć kredyt refinansowy z banku centralnego, oprocentowany według zasad przedstawionych przez rząd? On jest droższy, ale jest osiągalny. Tego się nie robi. Czeka się na ustawę budżetową, na odpowiednie rozporządzenie Rady Ministrów, a dlaczego nie działać a conto, pod to, co jest przewidziane?</u>
          <u xml:id="u-92.16" who="#WiesławChmielarski">Zdaję sobie sprawę, że wiele z proponowanych przeze mnie postulatów stoi w sprzeczności z zamiarem osiągnięcia równowagi budżetowej. Jest to klasyczny dylemat wyboru mniejszego zła, który będzie musiał rozstrzygnąć rząd. Nie utrudniajmy mu więc zadania poprzez formułowanie zastrzeżeń co do proponowanego projektu budżetu. Społeczeństwo rozliczy rząd nie z liczb, lecz z odczuwalnej poprawy lub pogorszenia swojego poziomu i warunków życia. Tak samo w moim odczuciu winien postąpić Sejm. Dlatego opowiadam się za przyjęciem ustawy budżetowej w proponowanej nam wersji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-92.17" who="#komentarz">(Oklaski. Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wojciech Mojzesowicz, kolejnym mówcą będzie poseł Zbigniew Kawałko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#WojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Analizując ustawę budżetową szczególną uwagę zwróciłem na finansowanie Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej. Zwracam uwagę, że działanie jednego bez drugiego nie bardzo jest możliwe, szczególnie w sprawach dotyczących wzajemnego finansowania. Zatrzymam się nad dysproporcjami w rozwoju szczególnie w terenie, przede wszystkim szkół i ośrodków kultury. Należy zauważyć, że w poprzednich latach najbardziej w tych dwóch dziedzinach zaniedbane zostało środowisko wiejskie i małych miast. Każdemu fachowcowi od spraw kultury i oświaty winno być wiadome, że rozwój kultury i oświaty w społeczeństwie i korzystanie z jej dóbr umożliwia, po pierwsze, prawidłowo działająca szkoła, po drugie — ośrodek kultury; bez takich, możliwości trudno stać się narodem europejskim.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#WojciechMojzesowicz">Zwracam się tutaj do pani minister Cywińskiej i do pana ministra Samsonowicza, aby w swych programach chcieli wziąć pod uwagę oświatę i kulturę nie tylko w Warszawie i kilku większych ośrodkach w kraju, ale także na wsi i w małych ośrodkach miejskich. Poprawę tej sytuacji należy upatrywać w prawidłowym rozdysponowywaniu środków posiadanych przez te resorty, zgodnie z prawidłowością, że dom buduje się nie od dachu, ale od fundamentów.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#WojciechMojzesowicz">Jeszcze raz zwracam się do pani minister Cywińskiej i do pana ministra Samsonowicza o dokładną analizę dysponowania środkami finansowymi, aby młode pokolenie wsi nie wyrastało na ludzi II kategorii. W społeczeństwie, które chce być społeczeństwem europejskim, muszę stwierdzić, że obecne poczynania wyżej wymienionych resortów nie dają pozytywnego, perspektywicznego rozwoju tych bardzo ważnych dziedzin życia społecznego. Chciałbym zwrócić uwagę, że obecny stan jest wynikiem wieloletniej błędnej polityki.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#WojciechMojzesowicz">Nie ma już pana premiera Balcerowicza, ale jako rolnik-hodowca chciałbym zwrócić się o preferencyjne kredyty na postęp biologiczny, to jest zakup materiału siewnego i hodowlanego, czego nie trzeba tłumaczyć, jak sądzę, ludziom znającym się na wpływie tych czynników na produkcję i postęp w rolnictwie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Zbigniewa Kawałkę, kolejnym mówcą będzie poseł Michał Górski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#ZbigniewKawałko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obecne, 22 posiedzenie Sejmu, moim zdaniem jest kontynuacją, a zarazem zakończeniem grudniowej debaty gospodarczej. Zanim wypowiem się w sprawie projektu budżetu państwa uważam za wręcz konieczne poruszyć niektóre problemy gospodarcze wymagające niezwłocznego uregulowania.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#ZbigniewKawałko">Jestem posłem z woj. zamojskiego, województwa typowo rolniczego. W dniu 15 lutego uczestniczyłem w sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej poświęconej budżetowi województwa na 1990 r. Temat podstawowy sesji — budżet województwa — w toku dyskusji zszedł na plan dalszy. Dyskusja skoncentrowała się wokół rolnictwa i problemów związanych z opłacalnością produkcji rolnej, jej stabilnością, a zwłaszcza na dziś z ograniczoną możliwością zbytu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Radni, głównie rolnicy indywidualni, w swoich wypowiedziach nie napastliwych, lecz nacechowanych dużą troską o utrzymanie na odpowiednim poziomie produkcji rolnej, podchodząc ze zrozumieniem do ograniczonych możliwości przerobowych przemysłu rolno-spożywczego przedsiębiorstw woj. zamojskiego, mocno akcentowali niezbędność i konieczność uregulowania następujących spraw:</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#ZbigniewKawałko">Po pierwsze, skup interwencyjny powinien umożliwić rolnikowi każdorazowo sprzedaż produktów. Do dziś kilkakrotne nawet przyjazdy rolnika do punktu skupu nie zawsze kończą się zbyciem towarów.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#ZbigniewKawałko">Po drugie, powinien zostać stworzony, w miarę precyzyjny, system informacji o przewidywanych dostawach i cenach skupu. W przypadku prognoz radykalnego spadku cen skup interwencyjny natychmiast powinien być uruchamiany.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#ZbigniewKawałko">Po trzecie, należy określać minimalne ceny skupu gwarantujące opłacalność produkcji gospodarstw wydajnych. Niech gospodarstwa słabsze równają do lepszych. Padają głosy, że jeżeli nie zostanie przerwany ten zaklęty krąg skupu, zobowiązania w stosunku do państwa będą regulowane przez rolników dostawami zboża i żywca do organów administracji państwowej, a nie do punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#ZbigniewKawałko">Wysoka Izbo! Przechodząc do ustawy budżetowej, w kilku zdaniach odniosę się do art. 1 ust. 1 pkt. 1 i art. 16 ust. 1. Konstrukcja budżetu państwa oparta jest wyłącznie na szacunkach. Brak wiarygodnych wyliczeń. Faktem jest, że szczegółowe wyliczenia przy tylu niewiadomych są trudne do określenia. Wielkość dochodów została założona pod szacowane wydatki, przy zachowaniu jako generalnej zasady równowagi budżetowej. Czy założone dochody, a tym samym równowaga budżetowa są realne? Moim zdaniem — chociaż chciałbym się mylić, są bardzo wątpliwe. Planowane wielkości wpłat od przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarki uspołecznionej na sumę prawie 167 bilionów złotych, w tym z tytułu podatku dochodowego 61,5 biliona złotych — stanowi to wzrost do roku ubiegłego 918%, będą bardzo trudne do zrealizowania, wręcz niemożliwe. Plan budżetu zakłada wpływy z podatku dochodowego w odniesieniu do dywidendy w stosunku 4:1. Z kontaktów z kilkoma przedsiębiorstwami małej i średniej wielkości, bo takowe głównie są na terenie woj. zamojskiego oraz w oparciu o przedsiębiorstwo, którym kieruję stwierdzam, że pomimo dobrych wyników za styczeń regres produkcyjny rozpoczął się od lutego. Podatek dochodowy za styczeń ukształtował się w proporcji od 1 do dwukrotnej wielkości dywidendy. Stąd uważam za konieczny zapis art. 1 ust. 6 upoważniający Radę Ministrów do zmniejszenia wydatków budżetu o ile będą zagrożone wpływy. W tym miejscu muszę jednak powiedzieć, że obciążenia finansowe przedsiębiorstw są bardzo restrykcyjne, zwłaszcza dywidenda. Wyszacowana w projekcie, w porównaniu do podatku dochodowego skromnie, w zamiarze słuszna, mająca na celu wyegzekwowanie efektywności gospodarowania, faktycznie stanowi hamulec rozwojowy przedsiębiorstw. Przeciętnie w przedsiębiorstwach, które w roku ubiegłym odprowadzałyby bez żadnych ulg w pełnej wysokości podatek dochodowy i dywidendę, wypracowując jeszcze środki na wypłatę nagród z zysku i rozwój — w roku bieżącym muszą przy tak wysokich wzrostach kosztów z różnych tytułów trzykrotnie zwiększyć wynik finansowy niezbędny do pokrycia wyłącznie podatku dochodowego i dywidendy. Jaka załoga przyjmie założenia planowe nie gwarantujące środków na wypłatę nieopodatkowanych nagród z zysku? Czy jest możliwy taki wzrost dochodów przedsiębiorstw, a tym samym i budżetu, uwzględniając już radykalne zmniejszanie wielkości produkcji? Spadek produkcji jest faktem, w naszym rejonie narasta. Faktem jest również, zmniejszone bezpieczeństwo pracy. Widmo bezrobocia krąży i już ma miejsce w zakładach pracy, poprawiając nie tylko dyscyplinę, ale również co jest bardzo dziwne, stan zdrowotny załóg. Zwolnienia lekarskie w zasadzie nie występują; Nie może to widmo dotyczyć wyłącznie sfery materialnej. Racjonalizacja zatrudnienia winna objąć również sferę budżetową, nawet tę preferowaną, jak szkolnictwo, służba zdrowia. Mam tu głównie na uwadze obsługę, personel pomocniczy, pracowników administracyjnych. Na przykład według informacji ze środków masowego przekazu na 20 zatrudnionych przypada 1 pracownik służby zdrowia. Chyba nie jest to za mało.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#ZbigniewKawałko">Popieram więc wniosek mniejszości w sprawie zmniejszenia zatrudnienia w sferze budżetowej (druk nr 325 pkt. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej).</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#ZbigniewKawałko">Wysoka Izbo! Stawiam również formalny wniosek o dokonanie zmiany zapisu art. 16 ust. 1 — po słowach: „liczbę etatów” w miejsce wyrazu „nie wyższą”, wprowadzić: „niższą o 5%”. Brzmienie art. 16 ust. 1 w proponowanej wersji byłoby następujące: „Ustala się zastrzeżeniem ust. 2 dla administracji państwowej objętej budżetem centralnym i budżetami terenowymi liczbę etatów niższą o 5% niż średnia liczba etatów w 1989 r.”. Uważam, że zmiana funkcji administracji państwowej, przejście z systemu zarządzania na system rządzenia, odstąpienie od ręcznego sterowania podmiotami gospodarczymi, planowane zmiany w systemie funkcjonowania samorządów terytorialnych w pełni uzasadniają możliwość zmniejszenia administracji jako naturalne następstwo zmiany systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#ZbigniewKawałko">Zdaję sobie sprawę z obciążenia centrum pracami legislacyjnymi związanymi z przemodelowaniem gospodarki. Obciążenie to nie dotyczy jednakowo wszystkich resortów, tym bardziej wszystkich pracowników. Rozbudowany aparat centralny to tworzenie szeregu przepisów wykonawczych, często ze sobą niespójnych i zbędnych, to wzrost sprawozdawczości, pociągający za sobą rozbudowę administracji gospodarczej. Mimo lansowania przez rząd równości sektorów gospodarczych, nie następują żadne, jak dotychczas, zmiany w zakresie uproszczenia ewidencji i sprawozdawczości jednostek gospodarczych, na wzór ewidencji obowiązujących w gospodarce nieuspołecznionej. Mam wątpliwość, czy strategię rozwoju przemysłu winno opracowywać aż 11-osobowe gremium kierownicze tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#ZbigniewKawałko">Szczególnie duże rezerwy widoczne są w administracji terenowej, głównie wojewódzkiej, stanowiącej w zasadzie pas transmisyjny pomiędzy centrum a gminą. Efektywność i przydatność pracy wydziałów gospodarczych szczebla wojewódzkiego jest, moim zdaniem, znikoma. Przedłożona propozycja zmniejszenia administracji będzie z pewnością negowana przez rząd. Argument rządu, że nie istotna jest liczba etatów, lecz wielkość środków funduszu wynagrodzeń jest nieprzekonywujący. Zgodnie z ustawą o zasadach wynagradzania pracowników sfery budżetowej fundusz wynagrodzeń winien stanowić iloczyn normatywnego zatrudnienia i średniej płacy krajowej sfery materialnej. Nie widzę racjonalnych przesłanek utrzymania zatrudnienia na poziomie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#ZbigniewKawałko">Wysoka Izbo! Trudna sytuacja ekonomiczna kraju wymaga poszukiwania rezerw i oszczędności finansowych w każdej dziedzinie, w tym — a może i przede wszystkim — w wydatkach na administrację. Wyrażam nadzieję, że Wysoki Sejm wyrazi zrozumienie i zaakceptuje zmianę zapisu art. 16 ust. 1 ustawy. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Michał Górski z Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#MichałGórski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Gospodarka polska podobna jest do polnej drogi: wąskiej, wyboistej, w gruncie rzeczy nie przejezdnej. Co robi chłop gdy ma taką drogę? Chłop tę drogę poszerza, dziury zarzuca faszyną, zasypuje piaskiem, żwirem czy żużlem. A co robi na tej drodze wicepremier Balcerowicz?</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#MichałGórski">Otóż wicepremier Balcerowicz nakłada coraz wyższe podatki na tych, którzy tą wąską, grząską drogą przejeżdżają i to jest sposób rządu na poprawę polskiej gospodarki, a w tym układzie na przejezdność dróg.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#MichałGórski">Wysoki Sejmie! Chłopi jeszcze nie stracili rozsądku w tym zamęcie. Chłop wie — powiem trochę groteskowo, trochę alegorycznie — że jak się ma kurę, to trzeba ją dobrze karmić, a wtedy ma się smaczne jajka i oczywiście pieniądze. Wicepremier Balcerowicz chce tę chłopską kurę zabić i zjeść na śniadanie.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#MichałGórski">Rząd w projekcie ustawy budżetowej planuje znaczny wzrost podatków, tymczasem rolnicy nie są w stanie płacić zobowiązań wobec państwa. Rząd konsekwentnie prowadzi gospodarkę narodową do głębokiej recesji, upadają zakłady, zwiększa się bezrobocie, w tym miejscu trzeba przypomnieć, co było przyczyną naszego kryzysu, mówili to również moi przedmówcy. Otóż główną przyczyną była nadmierna podaż pieniądza, stosunkowo niska podaż towarów, co było związane z zacofaniem gospodarczym. Chciałem podać taki przykład naoczny, dosyć często obywatele o tym mówią i tak jest, że nasz przemysł jest związany sznurkiem czy nawet drutem, i dlatego doszło właśnie do krachu. Wobec tego czy lekarstwem na niedowład naszej gospodarki i rynku mają być coraz wyższe ceny. To jest polityka może trochę absurdalna, prowadząca do katastrofy gospodarczej. Powtarzam, nie można polnej drogi zamienić w autostradę, nie można zwiększyć jej przejezdności jedynie tylko za pomocą wysokich opłat.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#MichałGórski">Wysoka Izbo! Szalejąca nadal inflacja (70%), ograniczenie inwestycji terenowych, wysokie podatki, wyższe ceny na maszyny i urządzenia, na środki do produkcji w krótkim czasie zniszczą rolnictwo, chociaż mówi się pospolicie, że rząd i rolnik zawsze wytrzyma, ale to nie w tym sztuka, bo obywatele w miastach muszą właśnie dobrze żyć, a to zależy od polskiej wsi. Tylko chłop wie, że zniszczenia pogłowia krów i macior nie da się odrobić nawet w ciągu kilku lat. Wieś potrzebuje środków finansowych na sferę materialną, na apteki, ośrodki zdrowia, świetlice, oświatę, sport, a wiemy o tym, że akurat teraz apteki generalnie się likwiduje w naszym kraju, a stan zdrowia ludzi jest pod znakiem zapytania. I tu potrzebne są pieniądze, a brak jest tych pieniędzy. A co będzie, jeżeli będzie nowy samorząd terytorialny?</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#MichałGórski">Wysoka Izbo! Apeluję w imieniu wyborców woj. suwalskiego — i bardzo dziękuję za wyrażenie obawy i zainteresowanie innych posłów, bo dzisiaj padł taki głos o Suwalszczyźnie — żeby uwzględnić w ustawie budżetowej potrzeby wsi i miast. Najbardziej dziwi mnie fakt, że nikt z przedmówców nie przeanalizował projektu bilansu płatniczego państwa na 1990 r. Przypominam, że w roku 1989 zadłużenie naszego kraju wzrosło z 39,2 do 39,6 mld dolarów, czyli o 400 milionów dolarów, a na rok 1990 przewidziany jest wzrost zadłużenia do 43,2 mld dolarów. Społeczeństwo pyta i stwierdza, że łatwo rządzić za kredyt zadłużając państwo na Zachodzie. Pytanie podstawowe, czy obecny rząd zdaje sobie sprawę, kto będzie spłacał lekką ręką zaciągnięty dług, i jak będzie wyglądało zadłużenie kraju w latach następnych?</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#MichałGórski">Wysoka Izbo! Spłata zadłużenia spadnie na barki młodego pokolenia Polaków. Polityka obecnego rządu jest analogiczna do polityki rządu w latach 70-tych za czasów Edwarda Gierka. Jako ojcowie nie możemy pozostawić takiej schedy naszym dzieciom. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady. Za chwilę komunikaty. Informuję, że jeszcze 16 mówców zabierze głos w dyskusji w tym punkcie. Pierwsi w dniu jutrzejszym głos zabiorą posłowie Jacek Szymanderski i Jan Dalgiewicz.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sekretarza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po zakończeniu dzisiejszych obrad w sali nr 102 odbędzie się posiedzenie Komisji Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#RadosławGawlik">W dniu jutrzejszym odbędą się: o godz. 8 w sali nr 56 spotkanie posłów sekcji rolnej OKP z wiceministrem przemysłu, obecność członków sekcji rolnej obowiązkowa;</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#komentarz">(oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#RadosławGawlik">...o godz. 8.30 posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa — w sali nr 102, materiały znajdują się w skrytkach dla posłów w dolnej palarnii; o godz. 8 wspólne posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej — w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#RadosławGawlik">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do 23 lutego do godz. 10. Dobranoc państwu.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 10 min. 10)</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach, Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rutkowskiego i Stefana Mleczkę.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców będzie prowadzić poseł Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajmowanie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#MikołajKozakiewicz">Zanim powrócimy do debaty chciałem udzielić głosu dwóm posłom w celu złożenia oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o złożenie oświadczenia posła Wilhelma Wolnika z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#WilhelmWolnik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej stwierdza, że w rolnictwie zachodzą bardzo niebezpieczne procesy ekonomiczno-produkcyjne, które zagrażają biologicznemu bytowi narodu polskiego. Jest ostatnia chwila, by trendy te zatrzymać i odwrócić. Wielu producentów stoi przed decyzją co do dalszego prowadzenia produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#WilhelmWolnik">W założeniach programu gospodarczego rządu nie uwzględniono specyfiki rolniczej i z nią związanej ekonomiki rolnej. Dlatego komisja wnioskuje:</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#WilhelmWolnik">1) o uruchomienie nisko oprocentowanych kredytów obrotowych i inwestycyjnych;</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#WilhelmWolnik">2) o przyśpieszenie prawidłowego funkcjonowania Agencji Rynku Rolnego, a w przyszłości wprowadzenia giełd rolnych;</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#WilhelmWolnik">3) o skuteczne promowanie eksportu rolno-spożywczego jako żywotnego zabezpieczenia interesu polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#WilhelmWolnik">Uwzględnienie przez rząd powyższych wniosków powstrzyma dalszy spadek stada podstawowego i wszystkie pozostałe procesy recesyjne w rolnictwie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MikołajKozakiewicz">I jeszcze jedno oświadczenie posła Zbigniewa Dreli z OKP w sprawie niewyczerpania z winy posłów porządku dziennego poprzedniego posiedzenia Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#ZbigniewDrela">Panie Marszałku! Oświadczam, iż wyborcy z dużą dezaprobatą odnoszą się do postępowania tej części posłów, z winy których nie został wyczerpany porządek dzienny ostatniego 21 posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#ZbigniewDrela">Opóźnianie procesu legislacyjnego w miesiącach gorącego przełomu gospodarczego może znacznie wydłużyć ten przełom, narażając społeczeństwo na głębszą i bardziej bolesną od przewidywanej destabilizację dochodową i bytową.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#ZbigniewDrela">Przyjmując dobrowolnie w tych dramatycznych czasach mandat poselski, każdy z nas wziął na siebie znaczną część moralnej odpowiedzialności za losy kraju i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#ZbigniewDrela">Kierowanie się interesami grupowymi, partykularnymi oraz małostkowymi motywami jest nie do pogodzenia z rolą posła. Powinniśmy pamiętać, że zgodnie z prawami natury każdy z nas wcześniej czy później świat ten pożegna, rozsypią się z czasem w pył zgromadzone przezeń dobra, pozostanie zaś żywy naród, pozostaną skutki naszego działania i pozostanie historia narodu, a w niej zapis naszej sejmowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#ZbigniewDrela">Trzecie, piąte a może i setne pokolenie z pogardą odczytywać będzie niecne imiona, tak jak my dzisiaj z pogardą odczytujemy imiona tych, co w XVII i XVIII wieku zrywali sejmy oraz imiona tych, którzy nieodpowiedzialnym postępowaniem spychali wolną i bogatą Rzeczypospolitą ku przepaści, a w konsekwencji sprawili, że kilka zespolonych w Rzeczypospolitej narodów skazanych zostało na trzywiekowe prawie już cierpienia, zaś jeden z tych narodów, po swej największej w dziejach ludzkości tragedii, przestał na naszej ziemi istnieć.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#ZbigniewDrela">Apeluję do posłów w imieniu wyborców o działanie zgodne z poczuciem poselskiej odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#ZbigniewDrela">Zwracam uwagę wszystkich osób obdarzonych mandatem poselskim, że tempo marszu ku normalizacji i stabilizacji gospodarczej kraju w istotnym stopniu od nas, od naszej postawy i działalności zależy.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawozdaniami o projektach budżetu państwa i uchwał finansowych na 1990 rok oraz przedstawionymi przez komisje projektami uchwał w sprawie realizacji budżetu w 1990 roku oraz w sprawie polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy głos zabierze poseł Jacek Szymanderski, przygotuje się poseł Jan Dalgiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#JacekSzymanderski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę zabrać głos w sprawie szczegółowej, mianowicie w sprawie wydatków i budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#JacekSzymanderski">Wydaje mi się proszę państwa, że poprzednia dyskusja wszystkich nas przekonała, że jest trudno, ciężko i że niewątpliwie wszystkie pieniądze, jakie się wydaje, powinny być wydane efektywnie, to znaczy powinny być wydane tak, by przyniosły możliwie najlepsze skutki. I jest też niewątpliwe, że armia w tej chwili jest temu narodowi potrzebna, że nie sposób jest prowadzić suwerennej polityki zagranicznej, nie mając armii o jakimkolwiek stopniu, powiedziałbym, użyteczności. Spójrzmy z tego punktu widzenia na budżet Ministerstwa Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#JacekSzymanderski">Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej poseł Gołaczyński powiedział wczoraj, że budżet jest wielkością graniczną, konieczną do utrzymania obronności. Zdajmy sobie sprawę — i naród, który ponosił znaczne ciężary na obronność powinien to wiedzieć — że w tej chwili proporcja sił między Wojskiem Polskim a armią tylko Republiki Federalnej Niemiec jest znacznie gorsza niż była w 1939 roku między Wojskiem Polskim a armią III Rzeszy, na naszą niekorzyść, nie mówiąc już o tym, jak się ma nasza siła obronna do armii Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#JacekSzymanderski">Nie wiem, czy za te pieniądze można by w ogóle zbudować jakąkolwiek wystarczającą siłę obronną, by obronić się przed ewentualną napaścią. Natomiast na pewno za te pieniądze możnaby zbudować znacznie więcej niż zbudowano, znacznie lepiej można byłoby je wydać.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#JacekSzymanderski">Otóż, proszę państwa, prawie 65% wszystkich wydatków w Ministerstwie Obrony Narodowej to wydatki wegetatywne — na żywność, na utrzymanie stanów osobowych, na pensję dla kadry — 65%. W takiej instytucji o wysokim poziomie techniki, jak armia, jaka jest użyteczność tych ludzi; czy znowu będziemy szli z lancami przeciwko czołgom.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#JacekSzymanderski">Kontrowersja, która wyniknęła w Komisji Obrony Narodowej, doprowadziła do uchwalenia również mniejszościowego wniosku w sprawie budżetu; wniosku bardzo krytycznego wobec przedstawionej przez MON koncepcji podziału — nie akceptującego tego podziału — powiadającego, że MON musi w pilnym trybie, nie dalej niż do 30 marca br., przedstawić nowy sposób zagospodarowania przyznanych przez rząd środków na wydatki. Była to niestety koncepcja mniejszościowa, nie przeszła, członkowie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej głosowali przeciwko temu.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#JacekSzymanderski">Proszę Państwa! Sytuacja jest rzeczywiście niezmiernie poważna. Kontrowersja sprowadza się do następującego, powiedziałbym, symbolicznego przykładu. Miałem przyjemność rozmawiać z ministrem Siwickim, który wypowiedział następujące zdanie: „Nie mamy pieniędzy, a wiemy, że wyszkolenie ludzi trwa znacznie dłużej, niż budowanie armaty. Zachowajmy więc ludzi, a dodajmy do nich potem armatę, jak już będą pieniądze”. Rozumowanie to obarczone jest dwoma poważnymi błędami.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#JacekSzymanderski">Otóż przede wszystkim, jeżeli mówimy o wojsku, musimy myśleć o wojnie; jeżeli myślimy o wojnie, to zdajmy sobie sprawę z tego, że ci ludzi w tej chwili bez armaty, jeżeli ich wyślemy na front są natychmiast skazani na śmierć; ci niedoszkoleni lotnicy dlatego, że przelatuje się mniej więcej 1/4 tych godzin, które są potrzebne do wyszkolenia lotnika itd. itd.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#JacekSzymanderski">Drugi błąd polega na przekonaniu, że da się „przewieźć” tę strukturę przez trudne czasy do momentu, kiedy przyjdą pieniądze. Otóż one nie przyjdą tak szybko. Zdajmy sobie sprawę, że tego człowieka obsługującego armatę szkoli się jeden rok. W ciągu roku nie dostaniemy jakichś szczególnych pieniędzy, by dokupić uzbrojenie.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#JacekSzymanderski">Otóż proszę państwa, dyskusja ta jest dość zasadnicza. Dlaczego zdaniem części posłów z OKP, członków Komisji Obrony Narodowej, dochodzi do takiej sytuacji. Otóż aparaty biurokratyczne Ministerstwa Obrony Narodowej są zainteresowane w utrzymaniu takiej struktury armii, jaka jest w tej chwili; struktury, w której sześćdziesiąt parę procent przeznacza się na wydatki wegetatywne. Dlatego, że taka struktura armii umożliwia utrzymanie niezwykle rozbudowanych instytucji centralnych Ministerstwa Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#JacekSzymanderski">Panie premierze, uważam, i ośmielam się to powiedzieć głośno, że nie wolno nam marnować pieniędzy w żadnym resorcie i że jesteśmy wspólnie odpowiedzialni za to, jak efektywne będą działania wszystkich resortów. Cały naród ponosi ciężary tej zmiany gospodarczej. I rzeczywiście musi być tak, żeby wszystkie pieniądze wydawać zdecydowanie efektywnie.</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#JacekSzymanderski">Chcę państwu przedstawić jeszcze jedną rzecz z tym związaną. Mianowicie owo zmniejszanie stanów i tzw. restrukturyzacja, którą w tej chwili prowadzi się w wojsku i o której bardzo głośno, w praktyce prowadzi do zwalniania młodych, wykwalifikowanych oficerów, zostawiając w wojsku ciągle ponad 3 tys. pułkowników. Jest to odwrócona piramida, więcej mamy pułkowników niż podporuczników. Ciągle jeszcze jest to w ten sposób. Kadra ministerstwa, zawodowa kadra wojskowa wyraża kierownictwu Ministerstwa Obrony Narodowej na dziesiątkach zebrań votum nieufności. Proszę, oto jest zdanie z uchwały Warszawskiego Okręgu Wojskowego: „Kierownictwo MON w obecnym składzie nie jest w stanie wydobyć wojska z katastrofalnej sytuacji, w jakiej to wojsko się znalazło”.</u>
          <u xml:id="u-106.12" who="#JacekSzymanderski">Nie możemy, proszę państwa, dopuścić do tego, żeby wojsko opuszczała młoda, wykwalifikowana kadra. Dlatego, że oni stanowią podstawę, to oni mają jeszcze dość energii, zapału, żeby z tej instytucji zrobić instytucję z prawdziwego zdarzenia. Jest to nasza narodowa sprawa. I jeżeli nie zrozumiemy tego, że ciągle jeszcze, mimo że mamy nasz rząd, wolną Rzeczypospolitą, wojsko znajduje się w rękach biurokracji, w rękach której znajdowało się ono 10 i 20 lat temu, to nie doprowadzimy do niezbędnej reformy w tej instytucji i będziemy musieli pogodzić się z tym, że ogromne ciężary, jakie ponosi naród — 11 bilionów zł, są wydawane nieefektywnie, że są to pieniądze zmarnowane, że tracimy młodych ludzi, którzy chcieliby w tej armii pracować i że po prostu nie posiadamy żadnej realnej siły obronnej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-106.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Jemioło: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#MikołajKozakiewicz">Ad vocem — proszę bardzo. Poseł Tadeusz Jemioło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#TadeuszJemioło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Byłbym potępiony przez siły zbrojne, przez żołnierzy wszystkich stopni, gdybym w dniu dzisiejszym nie zabrał głosu. Przy pełnym szacunku dla pana posła Szymanderskiego, którego wysoko cenię. Zresztą w tej Izbie przestrzegł pan prof. Geremek, żeby generałowie nie zajmowali się wojaczką, bo jest to niebezpieczne. Poseł Ujazdowski apelował, żeby wypowiadać się merytorycznie. Tymi również kryteriami powodowany zabieram głos. Przepraszam, że nadużyję nieco czasu.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#TadeuszJemioło">Tylko trzy minuty. Więc nie można sprowadzać na siły zbrojne odium, jak to się aktualnie czyni. Po prostu uważam, że oskarżenia kierowane pod adresem wojska są demagogią. Jestem przedstawicielem aparatu i mogę powiedzieć, że jeżeli ktoś twierdzi, że my nie mamy koncepcji i docelowego modelu sił zbrojnych, funkcji, rozeznania sytuacji zewnętrznej i sytuacji ekonomicznej, po prostu myli się. Jest to zwykłe pomówienie, niezgodne z tym co naprawdę dzieje się w wojsku. Przecież poprosiliśmy pana posła Szymanderskiego i innych posłów do Sztabu Generalnego. Przedstawiliśmy w naszej ocenie dorzeczną koncepcję docelowego modelu sił zbrojnych. Premier ostatnio powiedział — jako jego podwładny konsekwentnie i jak najlepiej będę chciał to realizować — że o stabilności kraju stanowią również stabilne siły zbrojne. I my nie możemy dopuścić do rozhuśtania. Bo jeżeli pojadę do jednostki, zbiorę poruczników, kapitanów, to są światli ludzie, i powiem, że aparat zbiurokratyzowany — zresztą biurokracja jest to określenie bardzo nieostre — jest tym hamulcem, który powoduje, że macie uposażenie niewysokie, że nie w takim stopniu, jakby to można było w rewolucyjnie szybkim czasie uzyskać, to zyskam aplauz, zostanę wyniesiony na sztandarach tych jednostek do miana określonego bohatera. Ale nie o takie bohaterstwo, sądzę, obecnie chodzi. Chodzi o spokój.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#TadeuszJemioło">Również wiem, że Komitet Obrony Kraju i obydwaj marszałkowie, jednej i drugiej izby, w sposób jednoznaczny wypowiedzieli się na temat sił zbrojnych. Proszę Wysoką Izbę, aby uznać, iż kierownictwo Ministerstwa Obrony Narodowej w sposób dorzeczny steruje siłami zbrojnymi. Oczywiście jest to model, który ulega optymalizacji. I nikt nie zakłada, nikt nie broni — w tym również ja — że nie podlega on zmianom funkcji i zewnętrznym i wewnętrznym uwarunkowaniom. Natomiast organizm ten nie znosi zaburzeń. I nie ma potrzeby, żeby takie zaburzenia obecnie wprowadzać. Stąd też tego typu wypowiedzi na pewno nie spotykają się z aplauzem większości kadry sił zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#TadeuszJemioło">Przecież Wojsko Polskie pod względem zdolności bojowej jest na drugim miejscu po armii Związku Radzieckiego. I przecież generałowie NATO nie tytułem sentymentu, nie z innych przyczyn, tylko z racji szacunku dla zdolności bojowej, na drugim miejscu naszą armię szeregują. Zatem to nie te kije. Przecież o kształcie wojska nie może stanowić rycina rysunkowa, bo można takim malunkiem bawić się i treścią. Natomiast w realiach absolutnie tego czynić nie można.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#TadeuszJemioło">Przyrzekam w imieniu wszystkich żołnierzy sił zbrojnych, że tak jak do tej pory, żołnierze w sposób rzetelny będą służyć narodowi, w sposób rzetelny i patriotyczny wypełniać wszystkie zadania stawiane przed nimi przez rząd, nasz rząd, który wysoko całe siły zbrojne cenią i w nim upatrują tę siłę, która również umocni zdolność obronną naszego kraju i nie pozwoli, aby nieodpowiedzialne głosy doprowadziły do rozchwiania nastrojów w kadrze sił zbrojnych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Janusz Dalgiewicz. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#komentarz">(Poseł Piotr Kołodziejczyk: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#PiotrKołodziejczyk">Szanowni Państwo! Jestem żołnierzem i to żołnierzem liniowym. Jestem wrogiem biurokracji, w tym również wojskowej biurokracji. Ale jako żołnierz z doświadczeniem liniowym uznaję przede wszystkim argumenty. Jak wygląda polska biurokracja wojskowa, która będzie zmniejszona w najbliższym czasie o znaczny procent — do 2000 roku o 50% — o czym, myślę, pan poseł Szymanderski wie.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#PiotrKołodziejczyk">Otóż, gdyby zastosować przelicznik w stosunku do liczby żołnierzy czynnych pod bronią i przyjąć dla Polski jedność, to proszę państwa, Wielka Brytania ma ten współczynnik 1,9 — administracja wojskowa jest tam prawie dwukrotnie większa — Belgia — 1,1, Dania — 2,3, Norwegia — 1,2, Austria — 1,8, Szwajcaria neutralne państwo — 6,7, prawie 7-krotnie większy aparat administracyjny w wojsku. Więc pytam się — czy to właśnie ta biurokracja pożera ten budżet? Instytucje centralne, szczebel operacyjny dowodzenia to jest niespełna 4,5 tys. osób. Za ich gaże możnaby kupić w ciągu roku dwa średnio nowoczesne samoloty. A pieniędzy tych nie można przerzucić na pensje. Jest czystą demagogią mówienie, że likwidacja biurokracji wojskowej, tej którą mamy, może uczynić raptem wiosnę w zakupach sprzętu i w poprawie sytuacji materialnej młodej kadry, która jest oczywiście ciężka.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#PiotrKołodziejczyk">Przy okazji chciałem zapytać pana posła Szymanderskiego, dla którego mam wielki szacunek za jego aktywność, czy orientuje się może przypadkiem, jak wygląda dzisiaj, w tej chwili struktura budżetu rodzinnego polskiej rodziny — ile przeznacza się z tych miesięcznych dochodów na wyżywienie, na opłatę mieszkania, na przetrwanie, a ile na nabycie dóbr trwałych typu lodówka i telewizor. Przeznaczenie 65% wydatków MON na przetrwanie wojska to jest rzeczywiście dużo. Ale ten budżet wojskowy jest najmniejszy w historii naszych sił zbrojnych. Już w 1989 r. był o 20% mniejszy. W tej chwili inflacja i kolejne zmniejszenie o 10%. Nie wiem, czy można żonglować tutaj pewnymi hasłami bez argumentów rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#PiotrKołodziejczyk">A na zakończenie, proszę państwa, chciałem zacytować słowa mądrego człowieka, generała Władysława Sikorskiego, który powiedział, że armia jest organizmem złożonym i bardzo wrażliwym, który zepsuć łatwo, a naprawić trudno. Nie będę cytował dalej. Mnie się wydaje, że to co się dzieje w tej chwili w prasie i na tej sali od czasu do czasu jest również próbą majsterkowania przy bardzo czułym i potrzebnym mechaniźmie. Uważam, że nie dzisiaj pora, aby kruszyć kopie o to, jakie wojsko, ale warto byłoby zastanowić się, czy nie poświęcić oddzielnej debaty na ten temat, po to, żeby wydobyć prawdę i żeby jasno określić kierunki dalszego rozwoju naszych sił zbrojnych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#RyszardBugaj">Chciałem powiedzieć, iż sądzę, że dyskusja w tej sprawie nie powinna być w tonie emocjonalnym. Jest faktem, w moim przeświadczeniu, bezspornym, że parlament nie kontroluje wystarczająco wydatków, w szczególności takich budżetów, jak Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ministerstwa Obrony Narodowej. I myślę, że to powinna być główna sprawa, nad którą powinniśmy się zastanowić. Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów otrzymała od Komisji Obrony Narodowej stanowisko w sprawie części budżetowej dotyczące ponad 10 bln zł, — było to pół strony maszynopisu — i miało charakter kilku zdań, całkowitych ogólników. I jest problem podstawowy, wydaje mi się, o czym mówił poseł Szymanderski, problem wydatkowania bardzo szczupłych środków i że parlament ma prawo wglądu i dyskutowania o tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#RyszardBugaj">I ostatnia rzecz, którą poseł przede mną przemawiający poruszył, to znaczy, by w przyszłości można było bliżej przyjrzeć się tym wydatkom, by można było dyskutować różne koncepcje — to jest postulat, po spełnieniu którego, być może, ten spór mógłby być zakończony. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Dalgiewicz, przygotuje się poseł Radosław Gawlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JanDalgiewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Dzisiejszą debatę rozpoczęliśmy od bardzo poważnych spraw, od gwarancji dla naszej ojczyzny. Pragnę przypomnieć, że przedwczoraj na konferencji prasowej premier Mazowiecki stwierdził, że gwarancją dla Polski jest dobra gospodarka. Pragnę mówić o gospodarce, bowiem gospodarka zamiera.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#JanDalgiewicz">W dniu 19 grudnia ubiegłego roku, zabierając głos z tej wysokiej trybuny, udzieliłem, jak ogół posłów, poparcia dla programu rządu. Zgłosiłem też życzliwie, powodowany troską o powodzenie tego programu, kilka krytycznych uwag i wniosków. Wnioski te są ciągle aktualne, a ich uwzględnienie przez zainteresowane strony może dopomóc w powodzeniu zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#JanDalgiewicz">Trzeba przyznać, że końska kuracja, jak potocznie się nazywa uzdrawianie naszej gospodarki, przyniosła w krótkim czasie szereg pozytywnych procesów lub wręcz już konkretnych efektów. Do nich zaliczyć można, jak na razie, trafiony kurs walutowy i jego stałość, znamiona zastopowania inflacji, obniżającą się stopę procentową w bankach, skokowo wzrastającą dyscyplinę pracy. Nieocenionym fenomenem jest spokój społeczny, co jest bezsprzecznym sukcesem rządu, ale świadczy o wyrozumiałości społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#JanDalgiewicz">Program rządu ciągle budzi wielkie nadzieje, ale też i zastrzeżenia. Te ostatnie jakby narastały. Społeczeństwo zgadza się, że powodzenie przedsięwzięć wymaga wyrzeczeń, jednak gdy to zaczyna dotykać każdego z osobna, niepokój narasta, stajemy się coraz bardziej nerwowi.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#JanDalgiewicz">W tych warunkach wyjątkowo ważne jest wsłuchanie się naszego parlamentu oraz rządu w głos poszczególnych środowisk dotyczący krytycznych i niepożądanych zjawisk towarzyszących wdrażaniu nowego ładu ekonomicznego. Dokonanie pilnych, a wręcz natychmiastowych korekt w dotychczasowych decyzjach Sejmu i rządu jest powszechnie oczekiwane. Obiektywnych zjawisk życia gospodarczego i społecznego nie można pomijać, czy próbować ich nie dostrzegać.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#JanDalgiewicz">Wysoki Sejmie! Wśród ludności wiejskiej, wśród producentów rolnych istnieje i narasta ostra krytyka polityki rolnej rządu, szczególnie krytykuje się Ministerstwo Rolnictwa oraz Ministerstwo Finansów. Rolnicy nie szczędzą ostrej krytyki wobec Sejmu i Senatu. Rzetelnie o tym informuje prasa, radio i telewizja. W odczuciu rolników i producentów żywności program rządowy zdecydowanie nie uwzględnia naszych własnych możliwości wyżywienia narodu. Posiłkujemy się importem mięsa, a nasi producenci nie mogą sprzedać żywca; posiłkujemy się pomocą zagraniczną i importem masła, a ze swoim mlekiem i masłem nie mamy co zrobić. Importujemy drogie zboże, a rolnikom za własne płacimy tanio. Ludzie na wsi powiadają, że ich chłopski rozum nie jest w stanie tego pojąć.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#JanDalgiewicz">Zdaniem chłopów, program rządowy zdecydowanie nie uwzględnia działań interwencjonizmu państwa w stosunku do kompleksu żywnościowego. Wysiłki ministra Rynku Wewnętrznego w tej dziedzinie są prawidłowe, ale stanowią tylko cząstkę działań. Rolnictwu trzeba pomóc m.in, przez pozostawianie środków pieniężnych, przez nisko oprocentowane kredyty na zakup materiału siewnego, sadzeniaków, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, materiałów budowlanych i zakup maszyn.</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#JanDalgiewicz">Niezrozumienie tych i szeregu innych bolączek ludności wiejskiej już prowadzi do „duszenia” produkcji i ubożenia wsi. Zarysowała się silna tendencja do minimalizowania tej produkcji. Przykładowo w woj. Wrocławskim w ostatnich miesiącach w strukturze skupu żywca wołowego 30% stanowiły krowy mleczne i jałówki, nadające się do chowu i reprodukcji. Jest to proces nie tylko lokalny. Jest on groźny i musi być szybko przerwany. Jeśli nie zareagujemy na te negatywne zjawiska, w perspektywie najbliższego czasu nie będzie ani mięsa ani mleka. Nie będzie to mieć pozytywnego wpływu na tworzenie i gospodarowanie środkami finansowymi w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#JanDalgiewicz">Wysoka Izbo! Program rządu zakładał spadek produkcji sprzedanej w przemyśle w granicach 5%, jako efekt planowej polityki. Pracując na pierwszej linii frontu gospodarczego, jako praktyk, na co dzień widzę, że rzeczywistość daleko nie pokrywa się z przewidywaniami specjalistów przygotowujących plany rządowe. Z dostępnych mi informacji wynika, że przykładowo w woj. wrocławskim spadła o 25% produkcja sprzedana w przemyśle elektromaszynowym, a w całym przemyśle o ponad 16% w stosunku do produkcji sprzed roku.</u>
          <u xml:id="u-114.9" who="#JanDalgiewicz">Wiele wskazuje na to, że wygaszanie produkcji w zakładach przemysłowych nie tylko naszego województwa, ale całego kraju groźnie pogłębia się. Zaniepokojone są samorządy pracownicze załóg oraz działające w zakładach pracy związki zawodowe. Coraz więcej sygnałów pojawia się o wymuszonym, zbyt głębokim hamowaniu produkcji lub wręcz o okresowych postojach produkcji dóbr materialnych, w tym dóbr rynkowych potrzebnych ludności. Podam tylko kilka przykładów z przemysłu motoryzacyjnego, gdzie były kilkutygodniowe postoje całych fabryk lub ich części. Ma to miejsce w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Starachowicach, w Sanockiej Fabryce Autobusów, w FSS Kielce, w Fabryce Samochodów w Lublinie, częściowo wstrzymuje produkcję Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej, mimo nie zrealizowanych tysięcy przedpłat na „maluchy”; w Jelczu jeszcze się bronimy, ale i w tej fabryce grozi zatrzymanie produkcji. We wszystkich przypadkach nastąpił zastój w sprzedaży wyrobów, bo potencjalni klienci powszechnie cierpią na brak środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-114.10" who="#JanDalgiewicz">Jednostki budżetowe nie kupują towarów, bo nie wiedzą czym będą gospodarować, a zaliczkowych działań nie mogą realizować, ponieważ nie mają przyzwolenia Ministerstwa Finansów. Jednostki produkcji materialnej nie sprzedają swoich wyrobów i nie kupują od innych. W transporcie i komunikacji, a więc gałęzi słusznie traktowanej jako „krwioobieg” gospodarki narodowej, następuje wygaszanie usług tak w przewozach towarowych, jak i w komunikacji pasażerskiej. Jednostki transportowe powszechnie cierpią na brak środków pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-114.11" who="#JanDalgiewicz">Niekorzystna sytuacja pojawiła się również w rzemiośle. Koniunktura naszego rzemiosła jest ściśle związana z koniunkturą państwowej gospodarki, w tym głównie przemysłu, ale też handlu i innych dziedzin. To, co tak gloryfikujemy ponad miarę — sektor prywatny ogranicza lub wstrzymuje produkcję, likwidowane są zakłady prywatne i zwalniani zatrudnieni tam pracownicy. Słuszna jest idea, by życie eliminowało słabe organizmy gospodarcze, ale gdy dobre intencje działają na oślep, nie można się z tym zgodzić. Wszystko to niekorzystnie oddziaływuje na budżet. Niewykorzystanie mocy produkcyjnych, kapitału finansowego, materialnego — i co szczególnie ważne — kapitału ludzkiego, nieuchronnie nie pozwoli wypracować takich środków finansowych, jakie zakładamy w budżecie na bieżący rok. Grozi to załamaniem budżetu, polityki wpływów i wydatków budżetowych bieżącego roku. Może to mieć również groźne i trudne do przewidzenia i do odrobienia skutki w gospodarce naszego kraju w nadchodzących latach.</u>
          <u xml:id="u-114.12" who="#JanDalgiewicz">Panie i Panowie Posłowie! Na koniec kilka wniosków merytoryczno-formalnych, prosząc pana marszałka o ich przegłosowanie. Trzeba prawdzie spojrzeć w oczy.</u>
          <u xml:id="u-114.13" who="#JanDalgiewicz">Pierwszy wniosek zatem brzmi: podczas obecnego posiedzenia powinniśmy uchwalić zmniejszenie poziomu dywidendy do maksimum 25%, dając upoważnienie rządowi do jej dalszego obniżania dla tych podmiotów gospodarczych, które spełniają szczególnie ważną rolę w gospodarce. Takie podejście przy założeniu wysoko przeszacowanego majątku, daje i tak bardzo poważne wpływy do budżetu. Pozostające z obniżki w zakładach środki powinny pójść na dofinansowanie funduszów własnych w obrocie, których udział w ostatnim okresie drastycznie spadł.</u>
          <u xml:id="u-114.14" who="#JanDalgiewicz">Drugi wniosek — uważam, że Sejm powinien przyjąć zasadę, aby rząd informował o pozyskiwanej pomocy zagranicznej, zamierzeniach jej wykorzystania oraz kontroli gospodarowania środkami finansowymi i materialnymi, uzyskiwanymi przez nasz kraj. Wiodącą rolę powinna w tej sprawie spełniać Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą lub specjalnie powołany przez Sejm międzykomisyjny zespół.</u>
          <u xml:id="u-114.15" who="#JanDalgiewicz">Trzeci wniosek — uważam, że powinniśmy przyjąć rozłożenie spłat podatku — w tym także dla rolnictwa — za I kwartał bieżącego roku do końca półrocza br., jak również powinniśmy przyjąć wniosek o rozłożenie spłat odsetek od kredytów, bez ich kapitalizacji, do końca III kwartału bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-114.16" who="#JanDalgiewicz">Moje wystąpienie oparte jest na zebranym materiale merytorycznym. Konsultowałem te murawy z wyborcami, w tym w kręgu specjalistów i wybitnych naukowców, wśród kadry inżynieryjno-technicznej i kierowniczej pracującej w gospodarce. Krytyczne uwagi wynikała nie z niechęci do poczynań naszego rządu, lecz odwrotnie, wynikają one z życzliwości dla działań rządu w jego heroicznym zmaganiu się z ogromem problemów. Podyktowane są też troską o pomyślny wkład nas, posłów, w uzdrawianie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-114.17" who="#JanDalgiewicz">Jeśli rząd nie wyciągnie właściwych wniosków z naszej sejmowej debaty, może mieć to dramatyczne skutki. Zwracam się do rządu, by zechciał z wymienionych sugestii skorzystać, by pilnie odblokował nadmiernie zaciągnięte hamulce z równoległym uruchomieniem „dźwigni gazu”, pobudzających życie gospodarcze i społeczeństwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-114.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos obecnie zabierze poseł Radosław Gawlik — z OKP. Przygotuje się poseł Andrzej Aumiller.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałem zająć się jedną sprawą. Budżet nie przewidział praktycznie w ogóle środków na ochronę powietrza w kraju, który uchodzi od 1983 roku za kraj, który ma powietrze najbardziej skażone w Europie, a nawet w świecie. Państwo nie stymuluje ochrony powietrza, nie wydaje się to w zasadzie istotne dla państwa i dla Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#RadosławGawlik">Budżet nie przewidział też środków, jak się okazuje, na zaopatrzenie Śląska w wodę. Zabrakło tych środków, skreślono z inwestycji centralnych budowę Świnnej Poręby, natomiast w inwestycjach centralnych budżet przewiduje 86 mld zł na mrożenie inwestycji w Żarnowcu. Budowniczowie Żarnowca zażądali 270 mld zł na ten cel, Ministerstwo Finansów przeznacza 86 mld zł i chcę powiedzieć, że przeznaczenie tych pieniędzy, w kontekście tego co powiedziałem, jest absurdalne, absurdalne tym bardziej, że komisja, która powołana była przez KERM po to, aby określić, co z tym Żarnowcem, wydała werdykt — kontynuować budowę albo wstrzymać. Rząd poszedł na łatwiznę. 22 grudnia zepchnął sprawę na Sejm. Mówiąc, że nie wstrzymujemy, ani nie kontynuujemy, zamrażamy budowę.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#RadosławGawlik">Proszę Państwa! Te 86 mld zł w tym roku moglibyśmy jakoś przeboleć, ale to nie jest koniec, bo jeśli będziemy chcieli kontynuować budowę trzeba wiedzieć ile to kosztuje. Otóż w ulotce nie podpisanej, ale która świadczy o tym, że pisały ją osoby, które opowiadają się za budową tej elektrowni, są wymieniane następujące sumy: do zakończenia budowy według cen światowych potrzeba około 300 milionów dolarów i 400 milionów rubli, a przeliczając po dzisiejszym kursie to jest około 3,8 biliona złotych. Nawet przyjmując to za wiarygodne, to musimy mieć świadomość, że zdecydowanie się w tej chwili na kontynuację Żarnowca będzie powodowało, że tych środków będzie brakowało, że ich będzie nadal brakowało na budowę Świnnej Poręby, na oczyszczanie powietrza.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#RadosławGawlik">Odbyła się w Sejmie debata na temat Żarnowca, niestety nie zakończona głosowaniem, gdyż zabrakło quorum. Chciałem przytoczyć następujące nowe argumenty, które się pojawiły w tej sprawie. Ale może najpierw stare argumenty.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#RadosławGawlik">Proszę Państwa! Stary argument to jest brak zgody większości społeczeństwa — to sobie musimy otwarcie powiedzieć. Wszystkie badania opinii publicznej wskazują, że około 50% społeczeństwa — na Wybrzeżu jeszcze więcej — jest jednoznacznie przeciwko budowie tej elektrowni. Około 30% jest niezdecydowanych, około 20% lub trochę mniej jest za kontynuowaniem budowy Żarnowca. I od tego nie możemy abstrahować, dlatego, że zdarzy się sytuacja, tak jak w Austrii, że zakończymy tę budowę „pod klucz” i społeczeństwo uniemożliwi jej uruchomienie.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#RadosławGawlik">Są na to przykłady reakcji społeczeństwa na próby lokalizacji elektrowni. Lokalizowano oprócz Trójmiasta, w Klempiczu, w Darłowie, w Chotczy, od razu wywołało to protesty mieszkańców, od razu powstawały silne ruchy ekologiczne, ruchy społeczne, które protestowały przeciwko budowie. Składowisko odpadów radioaktywnych w Międzyrzeczu — zrezygnowano z tego składowiska po silnym oporze, protestach, demonstracjach społecznych. Próba ulokowania składowiska w Waliwiu, od razu pojawiły się protesty w Wałbrzychu. Od tego nie można abstrahować.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#RadosławGawlik">Jeśli można by wymienić cały szereg argumentów świadczących, że ta budowa nie powinna być kontynuowana — a właściwie ta dyskusja w ogóle i to moje przemówienie nie powinno dziś mieć miejsca — to są następujące: przestarzałość projektu, brak kopuły bezpieczeństwa, jest tam prototypowe rozwiązanie tzw. wieży lokalizacji awarii, nigdzie nie spotykane, niepewność co do norm jakościowych cementu, stali zbrojeniowej. Ktoś wypowiadał się, że nie jest prawdą, że cement był rozwożony po innych budowach. Proszę Państwa! Byłem 2–3 lata temu w Żarnowcu, widziałem skorodowane pręty zbrojenia żelbetowego, widziałem na własne oczy, mogę to zaświadczyć. Możecie się państwo przejechać do Żarnowca, podejrzewam, że takie pręty by się znalazły, na których będzie ta budowa stała.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#RadosławGawlik">Jest cały szereg jeszcze innych argumentów, wśród nich bardzo istotny — brak nadal kontroli społecznej nad całym lobby atomowym. Do dziś, proszę państwa, nie ma wiarygodnych raportów o składowisku odpadów i niezależna komisja nie przebadała składowiska odpadów radioaktywnych w Różanie. Te doniesienia prasowe, które były świadczą o tym, że tam dzieją się cudowne rzeczy. Beczki, w których przewożono odpady radioaktywne w tej chwili służą rolnikom między innymi do kiszenia kapusty.</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#RadosławGawlik">Sprawa czujek radioaktywnych, instalowanych z radioaktywnym plutonem, jednym z najbardziej trujących pierwiastków. Afera w „Polonie” we Wrocławiu, gdzie zamknięto zakład właśnie produkujący te czujki i praktycznie społeczeństwo nie bardzo dowiedziało się, co się tam działo. Zamknięto go właściwie dzięki protestowi sprzątaczki, która nie chciała sprzątnąć, kiedy rozsypane zostały te czujki w tym warsztacie. Ona powiedziała, że tam nie pójdzie i nie sprzątnie tego. Zaczęto to badać. Skończyło się na tym, że zakład był przez dwa miesiące zamknięty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MikołajKozakiewicz">Panie Pośle, my dyskutujemy w tej chwili budżet. Proszę wrócić do rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#RadosławGawlik">Tak, ja cały czas do rzeczy mówię.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#RadosławGawlik">I wreszcie ostatnie nowe fakty, które są, myślę, istotne dla podjęcia decyzji przez Sejm. Zamknięto w ostatnim czasie w Związku Radzieckim 6 elektrowni jądrowych. Był w ostatnich dniach Jurij Szczerbak, deputowany do Rady Najwyższej Związku Radzieckiego i oświadczył, że w tej chwili 4 elektrownie jądrowe praktycznie oddane do użytku, nie zostaną uruchomione ze względu na protesty społeczne, że elektrociepłownia jądrowa w Gorkim nie zostanie oddana ze względu na protesty społeczne. Z NRD wiemy, że RFN żąda zamknięcia elektrowni jądrowej w NRD. Austria żąda zamknięcia elektrowni jądrowych budowanych przez Czechosłowację. I musimy się spodziewać tego, że nawet po wybudowaniu tej elektrowni wymogi bezpieczeństwa europejskiego spowodują, że Europa będzie naciskała na zamknięcie tej elektrowni.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#RadosławGawlik">I mój wniosek formalny. Stawiam wniosek formalny o przegłosowanie uchwały, nad którą dyskusja się odbyła, uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, która brzmi:</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#RadosławGawlik">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zaleca rządowi odstąpienie od budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu. Powstałe elementy majątku trwałego powinny być wykorzystane do innych celów. Rząd przedstawi Sejmowi sposób ich wykorzystania; przedstawi również alternatywne plany rozwoju energetyki wraz z bilansem energetycznym i bilansem kosztów”. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ponieważ ta uchwała nie ma nic wspólnego z budżetem państwa, proszę zgłosić ją w oddzielnym trybie do Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#komentarz">(Poseł Radosław Gawlik: Czy mogę?)</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Ona ma bezpośredni związek z budżetem państwa, dlatego, że 86 mld zł jest przeznaczane w rezerwie na inwestycje centralne, na zamrożenie tej budowy. Jeśli przegłosujemy tę uchwałę, rząd będzie mógł likwidować tę budowę, a nie przeznaczać 86 mld zł na konserwację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dobrze. Proszę złożyć projekt do Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie zabierze głos poseł Andrzej Aumiller. Przygotuje się poseł Ryszard Bartosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#AndrzejAumiller">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie, Panowie! Przedstawiony projekt budżetu państwa jest czystym modelem liberalnego myślenia, tak konsekwentnie wprowadzanym przez rząd. Jest projektem — w odczuciu rolnictwa — wyraźnie agrarnym. I tezę tę będę się starał udowodnić, mając jednocześnie pełną świadomość obciążenia budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#AndrzejAumiller">Moje wystąpienie jest spowodowane wczorajszym wystąpieniem pana premiera. Oczekiwałem w tym wystąpieniu innego spojrzenia na sprawy rolnictwa po tym ustabilizowaniu złotówki. Przyjmując za materiałem rządowym, że udział kompleksu gospodarki żywnościowej w wytwarzaniu dochodu narodowego wynosi 13%, z czego, jak sądzę, na rolnictwo przypada co najmniej 10%, pamiętając, że blisko 80% zatrudnionych w kompleksie żywnościowym pracuje w rolnictwie, wydatki budżetu państwa w planowanym projekcie sięgają 192 bilionów zł. Przyjmując za najbardziej racjonalną ekonomicznie i sprawiedliwą społecznie zasadę proporcjonalności udziału w wytwarzaniu dochodu narodowego i jego podziale, można się było spodziewać, że wydatki budżetu na cele rolnicze będą sięgać około 10%, jest to około 19 bilionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#AndrzejAumiller">Panie i Panowie Posłowie! Pragnę zwrócić uwagę, że owe wydatki w budżecie wynoszą 10 razy mniej, to jest 1,8 biliona zł. Z czego, tak ważne dla polityki interwencjonizmu państwa, dotacje przedmiotowe tylko 173 mld zł. Dla porównania — na dotacje przedmiotowe dla przemysłu — jako ilustrację działalności pozarolniczej — przeznacza się 4,5 biliona zł, tj. 23 razy więcej niż dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#AndrzejAumiller">Oddając prawdę, że projekt budżetu zakłada dotacje do środków zaopatrzenia rolnictwa, głównie pochodzących z przemysłu — 1,7 biliona zł, to i tak na działalność przemysłową, nie związaną z rolnictwem przypada ponad 2,8 biliona zł, tj. ponad 10 razy więcej niż w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#AndrzejAumiller">Co usprawiedliwia taki stan rzeczy? Na pewno nie proporcja uczestnictwa w podziale dochodu narodowego. Sądzę, że wykazałem, iż nadal prowadzi się politykę alimentowania działalności pozarolniczej kosztem rolnictwa. A przecież nie oczekujemy niczego więcej, jak oddania tego rolnictwu, co wypracowuje w dochodzie narodowym.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#AndrzejAumiller">Aby jeszcze wyraźniej pokazać, jak bardzo antyrolniczy jest ten projekt budżetu, zwróćcie państwo uwagę na Fundusz Socjalny Wsi — w skali całego kraju na ponad 2 tys. gmin przeznacza się sumę 5 mld zł rocznie, tj. prawie tyle, ile na remonty kapitalne i inwestycje przyznane Centralnemu Urzędowi Planowania. Proszę spojrzeć na tabelę na str. 5 i 12 dla porównania sobie tych liczb. Jest to zapewne wyrazem szacunku, jakim autorzy projektu darzą wieś i jak rozumieją problemy rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#AndrzejAumiller">Nie trzeba być specjalnym fachowcem, żeby zauważyć, że przy polityce bez minimalnych cen skupu, wysokiego oprocentowania kredytu i kapitalizacji odsetek, przy równoczesnym importowaniu żywności, proces pauperyzacji wsi będzie wyraźnie postępował i Fundusz Socjalny Wsi powinien go nieco łagodzić. Niestety, nie starczy go w poszczególnych wsiach na osłodzenie jednej filiżanki kawy. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że są inne źródła Funduszu Socjalnego Wsi, ale uważam, że dotacje budżetowe do tego funduszu muszą być traktowane jako jedno ze źródeł finansowania.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#AndrzejAumiller">Przechodząc do konkluzji, wnioskuję w imieniu rolników o zwiększenie w ramach polityki interwencyjnej państwa dotacji przedmiotowych dla rolnictwa, szczególnie w odniesieniu do eksportu towarów żywnościowych. Jest rzeczą oczywistą, że dotacje te przerodzą się w zysk, gdy zarobione dewizy przekształcone zostaną w środki produkcji, tj. środki ochrony roślin, komponenty do pasz, a te z kolei uruchomią efekty mnożnikowe w każdym gospodarstwie rolnym z tytułu pełnego wykorzystania czynników produkcyjnych. Podobne efekty mogą dać dotacje do nawozów, środków ochrony roślin oraz dofinansowanie zdecydowanie tańszych kredytów obrotowych i inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#AndrzejAumiller">Polityka interwencyjna państwa jako wyznacznik, jak myślę, drugiego etapu reformy pana premiera Balcerowicza musi uwzględniać realia, a takimi są: 6-krotnie wolniejszy obrót kapitału w rolnictwie, propodażowy charakter kredytów inwestycyjnych i obrotowych oraz malejące przychody z ziemi.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#AndrzejAumiller">Panie Premierze Balcerowicz! Jeśli mogę zwrócić uwagę, uzyskanie 24, 34, 44 kwintali żyta z hektara lub zebranie w szklarni 18, 30, czy 40 kg ogórków z m² to wszystko wymaga zdecydowanie różnych nakładów, wcale nie rosnących proporcjonalnie. I tę prostą prawdę musi rząd wziąć pod uwagę. Nie można także zapominać, że w rolnictwie polskim rządzi triada — gdy rosną dochody, to rośnie akumulacja gospodarstw, to jest inwestycje produkcyjne i przyrosty stada podstawowego, natomiast daleko w tyle pozostaje spożycie — szeroko rozumiana konsumpcja. Dopiero, gdy te prawdy uwzględni rząd, rolnictwo nie będzie miało krytycznych uwag do omawianego projektu ustawy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Ryszard Bartosz; przygotuje się poseł Joanna Proszowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#RyszardBartosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem przedstawić Wysokiej Izbie inny problem, bardzo ważny, a dotyczy on listu 22 posłów, który został złożony 20 stycznia bieżącego roku do pana premiera Tadeusza Mazowieckiego; listu z prośbą o przedłożenie Wysokiej Izbie stanu zadłużenia państwa jeszcze przed debatą budżetową. List jest krótki, więc pozwolę sobie go odczytać.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#RyszardBartosz">„Pan Premier Tadeusz Mazowiecki. Warszawa, 20 stycznia 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#RyszardBartosz">Zwracamy się z prośbą o przedłożenie informacji dotyczących:</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#RyszardBartosz">1. stanu zadłużenia państwa, warunków spłaty, sum kredytów i odsetek spłaconych w ostatnich latach;</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#RyszardBartosz">2. listu intencyjnego podpisanego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym;</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#RyszardBartosz">3. wielkości funduszu stabilizacyjnego i warunków, na jakich Polska otrzymała ten fundusz;</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#RyszardBartosz">4. warunków i kwot kredytów przewidywanych do zaciągnięcia w 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#RyszardBartosz">Z uwagi na wagę sprawy prosimy o przedłożenie powyższych informacji Sejmowi przed podjęciem debaty budżetowej”.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#RyszardBartosz">Pisząc ten list, kierowaliśmy się właśnie troską o stan państwa; uważaliśmy, że skoro na obywateli, na zakłady pracy, na warsztaty rzemieślnicze i gospodarstwa rolne zostały nałożone tak ogromne ciężary wychodzenia kraju z kryzysu, to kto, jak kto, ale Wysoka Izba, parlament, a także naród powinni być poinformowani dokładnie, jak przedstawia się problem zadłużenia zagranicznego państwa. Bowiem, jak to już na tej sali podkreślało wielu posłów, łatwo jest żyć za cudze pieniądze, za cudzy kredyt, trudniej później spłacać. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#RyszardBartosz">Druga sprawa — do zabrania głosu zostałem zobowiązany przez uczestników zjazdu rolników w Piaskach Szlacheckich, w województwie zamojskim.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#RyszardBartosz">W ubiegłym roku Piaski Szlacheckie były stolicą strajków chłopskich, w których uczestniczyło od kilkuset do 10 tys. gospodarzy z wielu gmin, kilku województw dawnej Lubelszczyzny. Przez 7 miesięcy zbierali się regularnie, w każdy czwartek, aby przedstawić władzy swoje postulaty. O atmosferze tych spotkań świadczy następujący fakt. W maju odwiedził Zamojszczyznę premier Rakowski, był zaproszony do Piasek, gdzie czekało na niego kilka tysięcy chłopów. Premierowi zabrakło jednak odwagi, aby się z nimi spotkać; zdobył się tylko na przejazd przez wieś w drodze powrotnej do Warszawy. Strajk zakończono we wrześniu na znak poparcia dla rządu pana premiera Mazowieckiego. Rolnicy przerwali strajk, mimo że ich postulaty nie zostały spełnione. O swojej decyzji poinformowali pana premiera i zaprosili go do siebie.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#RyszardBartosz">Minęło prawie pół roku. Na wsi zachodzą ogromne zmiany na gorsze. Przed milionem gospodarstw rolnych pojawiło się widmo zagłady w miejsce „szklanych domów”, o których zapewniali na wiecach przedwyborczych liczni kandydaci na posłów i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#RyszardBartosz">Reforma pana premiera Balcerowicza ujawniła się jedynie w paskarskich cenach na to wszystko, co potrzebne jest do życia i prowadzenia gospodarstwa oraz w kompromitująco niskich cenach na produkty wytwarzane i sprzedawane przez wieś, przez chłopów.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#RyszardBartosz">Nastrojów rozgoryczenia i żalu towarzyszących mieszkańcom wsi nie zagłuszą hałasy garstki artystów Rzeczypospolitej, gorących propagatorów idei pogody dla bogaczy. Chłopi uważają, że wojnę wypowiedzianą przez rząd polskiemu chłopu należy jak najszybciej zakończyć; wymaga tego nadrzędny interes — wyżywienie narodu. Problemu nie rozwiąże jałmużna Zachodu, o której mówił wczoraj na tej sali pan premier Balcerowicz.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#RyszardBartosz">Chciałem jeszcze dodać, że zostałem zobowiązany do odczytania następującego komunikatu:</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#RyszardBartosz">„W dniu 18 lutego br. w Piaskach Szlacheckich odbył się zjazd rolników w rocznicę strajku chłopskiego. W zebraniu uczestniczyli przedstawiciele NSZZ RI „Solidarność”, Polskiego Stronnictwa Ludowego, Konfederacji Polski Niepodległej oraz poseł na Sejm Ryszard Bartosz.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#RyszardBartosz">Zebrani wyrazili swoje zaniepokojenie wobec polityki rządu względem wsi. Uważają, że program gospodarczy wicepremiera Balcerowicza może doprowadzić do spadku produkcji rolnej i w konsekwencji do wybuchu społecznego niezadowolenia.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#RyszardBartosz">Rolnictwo jest tą gałęzią gospodarki narodowej, która przez szereg lat skutecznie opierała się komunistycznym metodom zarządzania. Może ono stanowić podstawę do szybkiego wyjścia Polski z kryzysu gospodarczego. Tym bardziej niepokoją nas zamiary likwidacji wielkiej ilości małych i średnich gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#RyszardBartosz">Apelujemy o ponowne rozpatrzenie zasadności generalnych kierunków reformy, szczególnie tych dotyczących wsi polskiej”.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#RyszardBartosz">Podpisali: Dariusz Wójcik — członek Rady Politycznej Konfederacji Polski Niepodległej; Roman Wierzbicki — wiceprzewodniczący Krajowej Rady „Solidarności” Rolników Indywidualnych, Janusz Górza — członek zarządu „Solidarności” RI w Lublinie; Tadeusz Jaworski, Czesław Borzęcki z Rady Naczelnej PSL, a także ja — poseł Ryszard Bartosz.</u>
          <u xml:id="u-124.20" who="#RyszardBartosz">Jednocześnie rolnicy zapraszają pana premiera Mazowieckiego do Piasków Szlacheckich, — pragną bowiem sami, bez pośrednictwa przekazać swoje uwagi o realizowanej przez rząd polityce wiejskiej. Zapraszają także pana premiera Janickiego i gorąco wierzą, że oba zaproszenia zostaną przyjęte. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-124.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Joanna Proszowska, przygotuje się poseł Stefan Wanot.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#JoannaProszowska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Polityka proekologiczna państwa powinna być realizowana przez doskonalenie mechanizmów prawnych, ale głównie ekonomicznych, których przebudowa została zapoczątkowana małą nowelizacją ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawą Prawo wodne z dnia 27 kwietnia 1989 roku. Pełnej nowelizacji przepisów ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ochronie przyrody oraz Prawa wodnego, Prawa geologicznego oczekujemy jeszcze w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#JoannaProszowska">Oczekujemy również wprowadzenia następujących mechanizmów:</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#JoannaProszowska">1. systemu normowania emisji zanieczyszczeń dla wszystkich rodzajów produkcji;</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#JoannaProszowska">2. systemu ocen oddziaływania na środowisko obejmującego wszystkie inwestycje oraz wszelkie formy działalności gospodarczej;</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#JoannaProszowska">3. powszechnego systemu opłat i kar obejmujących wszelkie formy korzystania ze środowiska, ustalonych na poziomie zapewniającym restytucję zasobów środowiska;</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#JoannaProszowska">4. zmian w systemie ekonomicznym przedsiębiorstw w takim kierunku, aby zapewnić możliwość pełnego finansowania — ze źródeł własnych i zewnętrznych — przedsięwzięć ochrony środowiska w zakresie wynikającym z przepisów prawa;</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#JoannaProszowska">5. rozszerzenia systemu preferencji i dotacji w taki sposób, aby stymulować tworzenie przemysłu urządzeń ochrony środowiska i rozbudowę potencjału wykonawczego;</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#JoannaProszowska">6. regionalizacji polityki ekologicznej w gospodarce przestrzennej.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#JoannaProszowska">A tymczasem mamy projekt budżetu, w którym na szarym końcu znalazły się problemy ochrony środowiska, a zaproponowane zwiększenie budżetu resortu ochrony środowiska o 100 mld zł dotyczy wyłącznie lobby wodnego. Aby tę sytuację zmienić odbyło się dzisiaj specjalne posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#JoannaProszowska">Nie budżet państwa jest głównym źródłem zasilania ochrony środowiska, a Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska jest tym właściwym źródłem. Mała nowelizacja ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z kwietnia 1989 r. ustanowiła, że stawki opłat i kar ekologicznych powinny wzrastać proporcjonalnie do wskaźników cen inwestycji w gospodarce uspołecznionej, ustalanych corocznie przez Główny Urząd Statystyczny. Instrument indeksacyjny został stworzony, ale nie opracowano mechanizmów wykonawczych i do końca 1990 roku obowiązuje system opłat nie dostosowany do tempa inflacji. Z tego powodu realny udział opłat ekologicznych w kosztach produkcji i inwestycjach przedsiębiorstw korzystających ze środowiska w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej, w warunkach hiperinflacji i wzrostu tych opłat w okresie 3-letnim od 1988 do 1990 roku tylko o sto kilkadziesiąt procent, a w ciągu dwóch lat prawie dwa tysiące procent — jest praktycznie znikomy.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#JoannaProszowska">Niedowład organizacyjny sprawił, że nie zabezpieczono Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska przed skutkami inflacji. Zaproponowano natomiast ze strony resortu ochrony środowiska zniesienie w ogóle zapisu o indeksowaniu opłat ekologicznych, w tym projekcie ustawy, który panie posłanki i panowie posłowie otrzymali.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#JoannaProszowska">Z czego zatem będą finansowane inwestycje ekologiczne? Czy pozostaje tylko apelować do szefów poszczególnych resortów, do przyszłych samorządów, aby znalazły się w budżetach terenowych pieniądze na umożliwienie finansowania inwestycji ekologicznych rozpoczętych, a w razie konieczności ich zatrzymania, żeby były pieniądze na finansowanie prac zabezpieczających, umożliwiających to zatrzymanie.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#JoannaProszowska">Na zakończenie mojej krótkiej wypowiedzi chciałam złożyć dwa wnioski. Pierwszy — to wnioskuję do ministra ochrony środowiska o przygotowanie jeszcze w roku bieżącym koncepcji rozwoju cywilizacyjnego państwa, zawierającej nową filozofię ekologiczną, aby mogła ona być przedmiotem debaty parlamentarnej w miejsce planowanej, bo już od czasu IX kadencji Sejmu, debaty nad narodowym programem ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#JoannaProszowska">I również chciałam złożyć wniosek formalny, aby zmodyfikować zapis zawarty w punkcie 1 projektu uchwały Sejmu w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990, dotyczący zmniejszenia sum na dopłaty do samochodów do biliona złotych i rozdzielenia pozostałej kwoty w ten sposób, aby ograniczyć liczbę celów. Ponieważ, jak już powiedziałam, budżet resortu ochrony środowiska jest na przedostatnim miejscu w budżecie, to przez ograniczenie tych celów, zawartych właśnie w tym punkcie projektu uchwały w druku 235, w sytuacji, w jakiej znalazł się Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, należałoby nadać priorytet sprawom ekologicznym. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Stefan Wanot. Przygotuje się pani poseł Alicja Bieńkowska. Jeszcze wciąż mamy 10 mówców na liście dyskutantów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#StefanWanot">Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem państwu zająć chwilę czasu sprawami, które w budżecie budzą wiele kontrowersji, mianowicie dotacji. Jeśli jeszcze mowa o dotacjach dla górnictwa, to tych kontrowersji pojawia się sporo. Górnictwo, jak każda inna dziedzina gospodarki w chwili obecnej musi przystosować się do tych nowych warunków, jakie tworzy się w naszej gospodarce. Stąd w chwili obecnej dokonuje się również reformowania tych struktur organizacyjnych, które funkcjonowały do tej pory. Przebiega to z mniejszym lub gorszym skutkiem. Z końcem grudnia ubiegłego roku zlikwidowano Przedsiębiorstwo Eksploatacji Węgla. Jeszcze w czasie tej sesji sejmowej będziemy dyskutować sprawy związane z projektem ustawy dotyczącej likwidacji Wspólnoty Węgla Kamiennego. Ale, jak do tej pory wszystko sprowadza się do likwidacji określonych struktur, natomiast bardzo mgliście prezentowany jest docelowy model górnictwa taki, który najlepiej by służył gospodarce. Jak na razie nie ma również systemu ekonomiczno-finansowego, który byłby systemem stabilnym, w którym górnicy i kopalnie mogłyby pracować.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#StefanWanot">Klimat za oknem znakomity, wiosna za pasem. I może nie jest to najbardziej odpowiednia pora dyskusji właśnie o górnictwie. Ale sądzę, że mogłaby to zweryfikować inna nieco pogoda.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#StefanWanot">Jeśli chodzi o zmiany cen węgla i innych nośników energetycznych — które dokonane zostały od 1 stycznia br. — jaki one miały wpływ i jak one ukształtowały się. Zwiększone zostały około 5-krotnie ceny węgla, energii elektrycznej, gazu, jak i innych nośników energetycznych. Zasadniczym celem było stworzenie odpowiednich relacji cenowych między nośnikami energetycznymi. Czy to osiągnięto? Z mieszanymi uczuciami można by w tej chwili do tego podchodzić, jako że owszem pewne efekty tego są, natomiast proszę zwrócić uwagę, że ceny gazu ukształtowane zostały w ten sposób, iż dla przedsiębiorstw państwowych wynosi ona ponad 700 zł za jeden metr sześcienny gazu wysokometanowego, natomiast dla ludności około 116 zł. Jest to 6-krotna różnica. Czy w takiej sytuacji będzie to sprzyjało racjonalizacji zużycia takiego nośnika energetycznego, jakim jest gaz. Są to oczywiście ceny urzędowe na te nośniki. Natomiast jest również taki nośnik, jak gaz płynny, którego w tej chwili cena ekwiwalentna jednego metra sześciennego w stosunku do gazu wysokometanowego wynosi prawie 5 tys. zł za metr sześć. Proszę państwa, jest to różnica prawie 50-krotna. W jaki sposób można racjonalizować zużywanie paliw i energii przy tak drastycznych różnicach cen. Ale ten nośnik mą cenę wolnorynkową. I uważam, że konieczny jest w takiej sytuacji interwencjonizm państwowy.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#StefanWanot">Jak wpłynęły te zmiany cen węgla na kształtowanie się rentowności kopalń w styczniu br? Proszę państwa, tylko 3 kopalnie uzyskały akumulację w wyniku takiego ukształtowania cen, jakie zostały przyjęte. Jest to kopalnia „Redułtowy”, „1 Maja” „Nowy Wirek”. Natomiast dopłaty do jednej tony węgla są bardzo zróżnicowane, począwszy od 2 tys. zł np. w kopalni „Manifest Lipcowy”, aż do 380 tys. zł nomen omen w kopalni „Wiktoria”. Średnia dopłata ukształtowała się na stosunkowo przyzwoitym poziomie, bo wynosi 46.200 zł. Byłoby dobrze, gdyby taka dopłata do węgla utrzymała się przez cały rok, ale obraz kosztów wydobycia węgla jest dosyć poważnie zafałszowany, gdyż górnictwo zakupione materiały jeszcze po cenach z 1989 roku, zużyło w styczniu br. Natomiast analiza 20 dni lutego wskazuje, że koszty wydobycia węgla w lutym wzrosną jeszcze około 30%.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#StefanWanot">Jeśli chodzi o dotację — w jaki sposób była ona dzielona do tej pory i jak to się dzieje w chwili obecnej. Uważam, że dotacja nie powinna być taką mechaniczną dopłatą do węgla dla każdej kopalni tylko dlatego, że ona wykazuje określone koszty. Natomiast powinna być czynnikiem stymulującym zwiększanie wydobycia w tych kopalniach, w których koszty są stosunkowo niskie. I w tych kopalniach dzięki dotacjom będzie można rozwijać eksploatację. Natomiast tam, gdzie koszty są stosunkowo wysokie, należałoby właśnie tę dotację ograniczać i ograniczać również wydobycie węgla w tych kopalniach.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#StefanWanot">Rozpoczęliśmy dyskusję o dotacji do węgla w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów od kwoty 2,8 biliona zł. Ostatecznie przewidziano kwotę 9,6 biliona zł. Ale już w grudniu zespół posłów opracował materiał dotyczący rzeczywistej wielkości dotacji, jaka będzie potrzebna w roku 1990 dla górnictwa. Ona oscyluje w granicach około 16 bilionów zł. Skąd się to bierze? Górnictwo nadal pokrywa koszty transportu węgla w wysokości 32.100 zł za jedną tonę. Jak na razie jest tak. Prawdopodobnie w najbliższym czasie podjęte zostaną decyzje, które odciążą kopalnie od tych kosztów. Gdyby tak się stało, to jest to kwota 5,4 biliona zł, o którą można by było zmniejszyć tę dotację. I wtedy dotacja w wysokości 9 bilionów 600 miliardów zł byłaby wystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#StefanWanot">Tam, gdzie jest dotacja, oczywiście musi być limit. Ten limit wydobycia węgla na rok bieżący został określony, wynosi on 173 miliony ton, z tego około 2 milionów jest to zużycie własne kopalń; 171 milionów ton do sprzedaży — 21 milionów ton na eksport, natomiast 150 milionów ton — zużycie w kraju. Czy to dużo, czy to mało? Proszę zwrócić uwagę, że ten synergiczny efekt trzech kolejnych łagodnych zim tworzy taką sytuację, iż niby to mamy węgla w kraju bardzo dużo. Tylko taka łagodna zima powoduje oszczędność około 10 mln ton węgla rocznie. To jest wydobycie średnie 4 kopalń w ciągu roku. Natomiast normalna zima, bądź też ostra zima mogłaby dosyć poważnie zweryfikować nasze poglądy co do wielkości zapotrzebowania na węgiel w kraju.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#StefanWanot">Niepokojącym zjawiskiem natomiast jest ograniczenie robót przygotowawczych w kopalniach. W styczniu ograniczone one zostały o około 20%. Jeśliby ta tendencja utrzymała się w następnych miesiącach, oznacza to utratę frontów wydobywczych w tej wielkości i ograniczenie wydobycia węgla również w takiej wielkości. Dlatego przestrzegałbym przed zbyt pochopnym podejmowaniem decyzji dotyczących likwidacji kopalń bądź też ograniczania frontów wydobywczych, gdyż może to spowodować, iż w przyszłości możemy ich już nie umieć odtworzyć.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#StefanWanot">Pojawiło się jeszcze jedno dosyć istotne zjawisko w górnictwie, mianowicie ta sztuczna w tej chwili nadprodukcja węgla, skądś się biorąca. Odbiorcy węgla ze względu na trudny dostęp do kredytu, jak i również na wysoko oprocentowany kredyt, nie robią zapasów, czekają na miesiące jesienne tego roku. Natomiast wydobycie kopalń jest wydobyciem dosyć sztywnym, od poniedziałku do piątku jest to około 600 tys. ton na dobę, natomiast w dni sobotnie — które są oficjalnie dniami wolnymi, ale również dodatkowej pracy — w granicach 400–450 tys. ton. Jeżeli nie będzie odbioru węgla, to pojawi się problem składowania tego węgla na zwałach kopalnianych. Ale jest to produkcja nie sprzedana, na którą trzeba będzie zaciągać kredyt i wtedy koszty węgla znów będą rosły, a w związku z tym i dotacje do węgla będą musiały rosnąć. Na razie nie stanowi to jeszcze wielkiego problemu, gdyż zapasy wynoszą około 750–800 tys. ton węgla spoczywających na zwałach, natomiast może się pogorszyć sytuacja, jeżeli w dalszym ciągu nie będzie odbioru węgla przez odbiorców, którzy zużywają go w sposób sezonowy, natomiast wydobycie węgla jest produkcją ciągłą. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Alicja Bieńkowska, przygotuje się pan poseł Sławomir Kopański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#AlicjaBieńkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Analizując projekt budżetu na rok 1990, chciałabym zwrócić uwagę na kilka spraw ochrony zdrowia. Nie chciałabym tutaj prezentować postawy roszczeniowej, niemniej muszę stwierdzić, że budżet resortu zdrowia nie rokuje w bieżącym roku poprawy zaopatrzenia w leki, również niepomyślnie przedstawia się sprawa środków opatrunkowych.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#AlicjaBieńkowska">Duży mój niepokój budzi fakt braku środków, które byłyby przeznaczone na przykład na modernizację, rozbudowę, czy budowę nowych zakładów farmaceutycznych. Także uchwała Rady Ministrów z 1985 r. o rozwoju przemysłu farmaceutycznego, mam prawo sądzić, nie jest realizowana. Sytuacja jest bardzo trudna zarówno producentów, jak i dystrybutorów leków, staje się ona po prostu katastrofalna. Niedofinansowanie służby zdrowia to duży koszt społeczny. Posłużę się tylko może dwoma przykładami, np. brak nowoczesnej bazy diagnostycznej, zwłaszcza w tzw. terenie wydłuża kosztowny pobyt chorego w szpitalach, a chorych w lecznictwie ambulatoryjnym naraża na wielodniowe oczekiwanie na badanie diagnostyczne. Tak samo niepokojąca jest długoletnia budowa szpitali, które nowo oddane są już przestarzałe w stosunku do standardów światowych.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#AlicjaBieńkowska">Niemniej obecnie najistotniejszą i najbardziej bolesną sprawą — jak już wspomniałam — jest właśnie brak leków i to niekiedy w podstawowym asortymencie.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#AlicjaBieńkowska">Inną sprawą bardzo drażliwą są niezmiernie wysokie podwyżki cen niektórych leków. To staje się barierą uniemożliwiającą ich kupno na przykład przez osoby biedniejsze. Wprawdzie Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej podejmuje działania zmierzające do poprawy sytuacji i zaopatrzenia w leki, uważam jednak, że bez gruntownej modernizacji i rozbudowy przemysłu farmaceutycznego wszelkie działania są tylko doraźne i bez dostatecznych środków finansowych przeznaczonych na przemysł farmaceutyczny radykalnej poprawy w zaopatrzeniu w leki spodziewać się nie można. Sygnalizuję tę sprawę jako niezmiernie ważną. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Sławomir Kopański, przygotuje się poseł Marian Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#SławomirKopański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie mam najmniejszej wątpliwości, że nie ma obecnie możliwości uchwalenia takiej wersji budżetu państwa, który zabezpieczałby w sposób zadowalający wszystkie sfery potrzeb. Mając tę świadomość, nie mogę więc jako nauczyciel liczyć na to, iż ten rok przyniesie rozwiązanie wszystkich oczekiwań środowisk oświatowych. Nie chcę także wykorzystywać argumentu, że stan edukacji młodego pokolenia jest przecież ogólnonarodową sprawą.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#SławomirKopański">Wysoka Izba już nie jeden raz dawała dowód jak bardzo dobrze rozumie konieczność poprawy warunków pracy polskiej oświaty. Środowisko nauczycielskie z wdzięcznością odnosi się do determinacji Sejmu i rządu w sprawie zabezpieczenia porównywalnego ze sferą pracowników produkcyjnych wynagrodzenia pracowników oświatowych. Trudno dzisiaj liczyć i oczekiwać, aby ten rok był przełomowy w zakresie zwiększenia rezultatów działalności inwestycyjnej, a także radykalnych przeobrażeń modernizacyjnych bazy oświatowo-wychowawczej placówek oświatowych, nowych powierzchni dydaktycznych. Chociaż trzeba wyraźnie powiedzieć o wielkim ubóstwie wyposażenia istniejących placówek w pomoce naukowe i sprzęt szkolny.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#SławomirKopański">Czuję się jednak w obowiązku, aby zasygnalizować kilka spraw, które nie dadzą się ominąć, na które środki powinny się znaleźć i które powinny być dopilnowane przez Wysoką Izbę i rząd.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#SławomirKopański">Poważny procent dzieci i młodzieży dotknięty jest obniżeniem się standardu życiowego ich rodziców. Niemało jest przecież takich dzieci, które tych rodziców nie mają. Jakże upokarzające jest dla dziecka, gdy jego rówieśnik w czasie przerwy konsumuje bułkę z szynką, a w jego tornistrze nie ma nic. Jakże trudno dziecku zrozumieć, że jego kolega przychodzi do szkoły w zagranicznym ubiorze, a ono ma podarte buty.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#SławomirKopański">Szkoła musi szybciej niż robi to obecnie, szybciej niż to próbuje się czynić w dorosłym społeczeństwie bronić zabezpieczenia egzystencji najbiedniejszych dzieci i młodzieży. Dostępne natomiast jej środki finansowe relatywnie maleją. Dla przykładu powiem, że jeszcze kilka lat temu internaty szkolne były w stanie zrównoważyć dotacją państwową połowę kosztów żywienia młodzieży. Obecnie najwyższe stypendium w wysokości 30% minimalnej płacy nie przekracza 40 tys. zł, podczas gdy miesięczne koszty wyżywienia w internacie wynoszą w granicach 200 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#SławomirKopański">Dodać należy, że środków na takie stypendia starcza dla znikomej części młodzieży. W wielu szkołach podstawowych, które znam, likwiduje się lub ogranicza nieźle dotychczas funkcjonujące formy dożywiania dzieci ze względu na brak środków lub wysokie koszty odpłatności. Oświata, zgłaszając takie potrzeby, przegrywa zdecydowanie z potrzebami komunalnymi w ostatecznym kształtowaniu się budżetów terenowych, zabezpieczających działalność placówek oświatowych. Myślę więc, że specyfikując środki budżetowe na utrzymanie oświaty, znajdzie się przyzwoite rozwiązanie tego problemu. Dziecko powinno najmniej odczuć skutki kryzysu, którego przecież nie zawiniło.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#SławomirKopański">Wszelkie badania, które wykonywane są w mniejszej czy większej skali wskazują na pogarszający się stan zdrowia dzieci i młodzieży. Powiem więcej, że defekty zdrowotne dotyczą w większym stopniu tej grupy dzieci i młodzieży, która ma ambicje jak najlepiej wywiązywać się z trudnych niekiedy obowiązków uczniowskich, czyli tych, którzy w przyszłości powinni przejąć ster życia w państwie. Jak na razie brak jest przesłanek do stwierdzenia, że ktoś poważnie problemem się zajął. Jeśli nie znajdą się środki na kompleksowe zbadanie tego problemu, na realizację programu poprawy kondycji zdrowotnej tego pokolenia, to skutki będą nieodwracalne.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#SławomirKopański">Kolejna sprawa — pragnę zwrócić uwagę na to, że znaczna część placówek oświatowych mieści się w budynkach zbudowanych w okresie przedwojennym. Na przykład w woj. kieleckim jest ich ponad 1/3. Niektórym spośród nich grozi techniczna zagłada, a w wielu z nich warunki grożą bezpieczeństwu przebywających tam dzieci. Inspiracją rządu powinno być, jak sądzę, dokonanie kompleksowego przeglądu stanu technicznego wszystkich budynków oświatowych, a następnie powinny być zapewnione środki finansowe na te remonty, których przeprowadzenie jest konieczne ze względu na utrzymanie bezpieczeństwa, zabezpieczenie elementarnych warunków sanitarno-higienicznych i uchronienie od nieodwracalnej degradacji technicznej budynków.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#SławomirKopański">Z wielką rozwagą należy podejść do dalszych losów rozpoczętych inwestycji oświatowych. W trakcie realizacji jest ich znaczna ilość, na przykład w woj. kieleckim około 80. Niektóre z tych inwestycji mogłyby być w tym roku zakończone i oddanie ich do użytku rozwiązałoby lokalne, napięte potrzeby, zwłaszcza w zakresie szkół podstawowych. Jednak brak środków w budżetach terenowych stwarza groźbę przerwania większości tych robót. Dlatego bliższe zainteresowanie się losami tych inwestycji ze strony resortu uważam za sprawę nieodzowną.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#SławomirKopański">Powszechnym i uzasadnionym staje się pogląd, iż nauczanie w szkołach polskich jest tradycyjne, nieefektywne i mało atrakcyjne. Jest to głównie wynikiem tego, że od wielu lat brakowało środków na zakup pomocy naukowych i sprzętu szkolnego. Wszystko wskazuje na to, że i w tym roku nastąpi dalsza degradacja technicznego wyposażenia pracowni szkolnych. Myślę tu o podstawowych środkach technicznych, które powinny być dostępne dla nauczyciela i ucznia, nie mówiąc już o takich, jak komputer, magnetowid, szkolna poligrafia, które także powinny być normalnością w każdej szkole.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#SławomirKopański">Dalsze niedostrzeganie tego problemu zwiększy dystans, jaki powstaje między wydolnością dydaktyczną polskiej szkoły, a normami europejskimi w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#SławomirKopański">Wysoka Izbo! Czułem obowiązek podzielić się kilkoma kwestiami, których aktualny stan w oświacie polskiej budzi niepokój. Myślę, że zasługują one na uwagę, gdyż dotyczą warunków życia i nauki milionowych rzesz dzieci i młodzieży. Nasze pokolenie ponoszące niewątpliwie odpowiedzialność za stan gospodarki i finansów państwa, nie może przecież odebrać dziecku naturalnego prawa do uśmiechu, prawa do normalnego jego rozwoju. Wierzę, że Wysoka Izba dzisiejszą decyzją budżetową, a minister edukacji narodowej rozumnym rozdziałem środków, przywróci w miarę normalne funkcjonowanie polskiej szkoły. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#komentarz">(Poseł Roman Niegosz: Mam wniosek formalny.)</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#RomanNiegosz">Chciałbym złożyć wniosek formalny o zamknięcie listy mówców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#MikołajKozakiewicz">O zamknięcie dyskusji, tak?</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#komentarz">(Poseł Roman Niegosz; Listy mówców.)</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#MikołajKozakiewicz">Czy mamy głosować ten wniosek?</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-135.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo. Kto jest za — słucham?</u>
          <u xml:id="u-135.5" who="#komentarz">(Poseł Stefan Kozłowski: Czy w tej sprawie można?)</u>
          <u xml:id="u-135.6" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#StefanKozłowski">Ja bym może zmodyfikował ten wniosek. Byłaby prośba, żebyśmy mówili tylko konkretnie o budżecie, nie o zamknięciu listy mówców. Proponuję, żeby mówić konkretnie o budżecie, bo bardzo wiele wystąpień nie dotyczy konkretnej debaty budżetowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Niegosz zgłosił wniosek w sprawie zamknięcia listy mówców. Sądzę, że nie są te dwa wnioski z sobą sprzeczne. W ciągu posiedzenia otrzymałem tylko dwa dodatkowe zgłoszenia do dyskusji. Czyli możemy zamknąć listę mówców i zachować apel pana posła o mówienie tylko konkretnie o budżecie.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem wniosku o zamknięcie listy mówców — proszę podnieść rękę?</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#MikołajKozakiewicz">W sposób oczywisty wniosek przeszedł, czyli zamknęliśmy listę mówców i apelujemy o bardzo zwięzłe i ograniczone tylko do kwestii budżetowych przemówienia.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli się nie mylę następnym mówcą jest poseł Marian Zawadzki. Czy już przemawiał?</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-137.7" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo — poseł Marian Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#MarianZawadzki">Wysoka Izbo! Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Panowie Premierzy! Nie lubię dużo mówić, będę mówił krótko, ale jest kilka problemów, które dzisiaj muszę tutaj w tej dyskusji o ustawie budżetowej poruszyć.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#MarianZawadzki">Dużo jest spraw ważnych i to bardzo ważnych. Ważny jest orzeł w koronie, ważny jest problem liczby świąt, ale najważniejsze w tak bardzo trudnej sytuacji w kraju są sprawy gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#MarianZawadzki">Rozpocznę od rolnictwa. Rolnictwo polskie — mimo różnych ocen — wyszło obronną ręką z bardzo licznych kryzysów powojennych i szkoda je dzisiaj w taki kryzys wprowadzać. Mało jest dobrych rzeczy dla rolnika, ale w dzisiejszym budżecie jest ich znacznie mniej. Przykro mi bardzo, ale większe kwoty przeznacza się na dotację do wykupu samochodów z tytułu przedpłat, niż na dotacje dla rolnictwa. Jest wczesna wiosna, rozpoczynają się prace polowe, ale jaki będzie ich wynik końcowy, przy tak drastycznych, nie do przyjęcia oprocentowaniach kredytów, przy drastycznych cenach nawozów, środków chemicznych, maszyn i ciągników, bardzo wysokich kosztach paliwa. I tutaj chciałem poruszyć panie premierze jedną rzecz — do nonsensów należy to, że litr oleju za dolary jest tańszy od litra oleju krajowego. To się w żadnej głowie nie chce mieścić. Dotyczy to także szeregu innych produktów.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#MarianZawadzki">Istnieją poważne trudności ze zbytem żywca i mleka, mimo iż obecnie uzyskiwane ceny gwarantują tylko 60% poniesionych kosztów. Skoro hodowla czy tucz przestały być opłacalne, następuje masowe wybijanie krów i macior, często cielnych i prośnych. Pierwsze wybicie pogłowia nastąpiło z powodu konieczności spłat kredytów, bo każdy, kto tego nie zrobił, płacąc odsetki będzie bankrutem. Drugie wybijanie pogłowia następuje z braku opłacalności hodowli. Polska z importera żywności, jakim była po wojnie, zmienia się obecnie w eksportera, ale to jest tylko złuda.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#MarianZawadzki">Drastycznie spadło od stycznia bieżącego roku spożycie artykułów żywnościowych w kraju, bo o ca 40%. Rolnikowi sprzedawać się nie opłaca; a ludziom w mieście nie opłaca się kupować. Prawda jest po jednej i drugiej stronie. Przy takim wybijaniu pogłowia mięso i jego przetwory będą w połowie roku jeszcze droższe, bo mimo pełnego szacunku do rządu filantropia w dużym rozmiarze praktycznie w Polsce nie istnieje. W tej sytuacji z tej trybuny prosiłem pana premiera Mazowieckiego, aby w jednym dniu nie znosić w całości dotacji do żywności, bo tak nigdzie na świecie nie praktykowano. O ile mi wiadomo, żywność jest na całym świecie dotowana, a Polska zawsze słynęła z tego, że żywność była stosunkowo tania. Szkody w tym wypadku poniosły i wieś i miasto i oby to nie były szkody, które będzie trudno w przyszłości odrobić. Dzisiaj, jakieś wtórne, namiastkowe dotacje do nawozów czy innych drobnych spraw niczego nie rozwiązują, a wyżywienie narodu jest zadaniem najważniejszym. Dary nie są na zawsze do naszego kraju przywiązane, a sporadyczny, szarpany eksport, tak jak to dzisiaj będzie miało miejsce z masłem, bez renomy i stałych odbiorców, krajowi korzyści nie przyniesie.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#MarianZawadzki">Drugi problem, który chcę tutaj poruszyć, to sprawy związane z ZUS. Problem trudny, ale mówi się trudno, i trzeba dzisiaj o nim powiedzieć. Skarbowi państwa i ZUS systematycznie brakuje pieniędzy. Systematycznie podnoszone są składki za ubezpieczenia, w tym roku do 50% zarobków, a nawet mogą być podwyższone.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#MarianZawadzki">Czy tak musi być, proszę państwa? Twardo i stanowczo, moim zdaniem, nie. Ostatnia podwyżka cen leków i tak niewiele przyniesie korzyści, bo nikt nie będzie ich kupował na pełnopłatne recepty, a tak — jak to ma miejsce obecnie — będą kupowane na recepty bezpłatne, gros na recepty dla rencistów i emerytów. Moim zdaniem, należało podnieść opłaty za leki dla pracujących, czy w ogóle wprowadzić opłaty za leki dla wszystkich, także rencistów i emerytów.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#MarianZawadzki">Masowo, jak z rogu obfitości sypią się renty i to dla ludzi bardzo młodych, przeważnie w trzeciej grupie inwalidztwa. Osobiście jestem za I i II grupą, ale III grupa musi być ograniczona i to wyłącznie przez warunki finansowe.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#MarianZawadzki">Masowe zwolnienia lekarskie — słyszałem tutaj, że liczba ich spada, ale nie bardzo w to wierzę — też muszą zostać ograniczone i to przez generalną zasadę zapłaty 70% wynagrodzenia dla każdego chorującego. To, co się ostatnio dzieje na tym odcinku, jest nie do przyjęcia. Kto coś nakombinuje, kto pokłóci się z kierownikiem zakładu — rzuca pracę — jak to się mówi „idzie na chorobowe” płatne lepiej niż praca. Pracownik uczciwie i dobrze pracujący przez cały miesiąc zarobi np. 1 mln zł, natomiast „chorujący” 1 mln 200 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#MarianZawadzki">Panie Premierze — czy to kpina czy żart? Na to posiadam konkretne dowody i w każdej chwili potrafię te rzeczy udowodnić. Najbogatsze państwo na świecie na tak rozległą pomoc socjalną nie może sobie pozwolić, a co dopiero nasza biedna Polska w tej trudnej sytuacji. Tutaj są ukryte duże rezerwy. Sprawy te poruszam od szeregu lat, ale jest to wyłącznie głos wołającego na puszczy. Obecny rząd w tej dziedzinie powinien zaprowadzić porządek. Mówię twardo: chorym — tak, kombinatorom — nie.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#MarianZawadzki">Ostatni problem, który chciałem tutaj poruszyć to bezpieczeństwo wewnętrzne kraju. Jest z tym, proszę państwa, trudno nie przyznać, coraz gorzej. Ludzie boją się wieczorami wychodzić na peryferie miast, miasteczek i osiedli z obawy o własne bezpieczeństwo. Codziennie są rozbijane na terenie kraju, również w centrum miast, setki sklepów, z których rabowane są towary. Państwowy Zakład Ubezpieczeń nie nadąża już z wypłatą odszkodowań, po prostu nie ma z czego. „Westa”, reklamująca się jeszcze rok temu tak głośno, praktycznie zamilkła. A budżet państwa nie otrzymuje należnych wpływów.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#MarianZawadzki">Różne odłamy młodzieży codziennie robią tzw. zadymy, z powodu których wszyscy tracimy, płacąc za powybijane szyby, zniszczone sklepy i samochody. Brak jest odpowiednich sił porządkowych, a zwłaszcza ich odpowiedniego wyposażenia. Czy będzie milicja, czy będzie policja, to musi ona być silna, dobrze wyposażona, dobrze wynagradzana i odpowiednio liczna. Na terenie woj. poznańskiego, które reprezentuję, aktualnie ponad 800 etatów milicyjnych jest wolnych, a szeregi milicyjne z dnia na dzień się kurczą i milicjantów jest coraz mniej. Na terenie wsi poznańskiej jest jeszcze gorzej. Rosną kradzieże i to na dużą skalę, tak mienia prywatnego, jak i społecznego, a posterunki gminne dysponują starymi rosyjskimi samochodami typu „Uaz” o maksymalnej szybkości 100 km/godz. — i to jeszcze z górki — i bardzo słabą liczbowo obsadą.</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#MarianZawadzki">Niech w kraju będzie jeszcze biednie, ale bezpiecznie. Na takie wydatki w budżecie środki muszą się znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#MarianZawadzki">Wysoka Izbo! Szanowni Panowie Premierzy! Ludzie wierzyli i wierzą mocno w lepsze jutro, a tego im nie zapewnimy tylko słowami. Zapewnić im to możemy dobrymi, zdecydowanymi posunięciami gospodarczymi. Bardzo bym wszystkich prosił — może źle robię, że powołuję się na swój przykład — ale mniej słów, a więcej czynów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos zabierze poseł Jan Sroczyński, przygotuje się poseł Stefan Kozłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#JanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Bez żadnych kwiecistych i pięknych wstępów, od razu nawiązując do przedstawionej obszernie w wypowiedzi pana posła Gabrysia w dniu wczorajszym, sytuacji ekonomicznej woj. katowickiego, pragnę dodać, że ograniczenie terenowych środków budżetowych spowoduje zmniejszenie o 30–40% wydatków na ochronę zdrowia, oświatę, a także na naukę, którą budżet terenowy zawsze dofinansowywał.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#JanSroczyński">Środki finansowe przeznaczane na inwestycje pokrywają zaledwie 40% potrzeb, wynikających z realizowanych już zadań, z wyłączeniem zadań nowo rozpoczętych. Dotyczy to przychodni, ośrodków zdrowia, szkół, przedszkoli. Koszt tych inwestycji liczony jest w cenach roku 1989, czyli bez uwzględnienia wysokiego wzrostu cen aktualnych. Spośród 90 inwestycji wstrzymuje się m.in, co najmniej na kilka lat budowę 5 szpitali, w tym szpitala, który miał być szpitalem klinicznym na pograniczu Zabrza — Gliwic, a który znajduje się w ostatniej fazie prac wykończeniowych i bez którego w najbliższych latach dydaktyka kliniczna Śląskiej Akademii Medycznej ulegnie poważnemu zaburzeniu. Inne szpitale, których stan zaawansowania robót jest również wysoki, to szpitale w Chrzanowie, Raciborzu i Mikołowie — dużych miastach, nie mających należytej bazy szpitalnej. Musimy mieć świadomość, że przedsiębiorstwa budowlane, które przerwą budowę obiektów szpitalnych nie podejmą jej przed upływem kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#JanSroczyński">Wobec nieprzyznania przez resort zdrowia środków z Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia dla woj. katowickiego braknie funduszy na wyposażenie tych szpitali, które zostaną wykończone. Optymistycznie należy potraktować informacje o podjęciu decyzji kończenia budowy Centrum Onkologicznego.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#JanSroczyński">Odnośnie do sytuacji akademii medycznych, przy tak ograniczonych środkach nie do przyjęcia jest zasada przekazywania środków na wydatki rzeczowe w okresach miesięcznych i to w kwocie jednej dwudziestej czwartej przydziału rocznego. Jak wiadomo, specyficzny charakter działalności akademii medycznych i szpitali klinicznych, co podkreślam, sprawia, że wydatki te nie są cykliczne, a okresowo są bardzo zróżnicowane.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#JanSroczyński">Drugim problemem, wynikającym również z tego systemu przekazywania dotacji w okresach miesięcznych, jest zagrożenie finansowania działalności naukowo-badawczej a także dydaktyczno-wychowawczej wszystkich uczelni medycznych. W roku 1989 oszczędne gospodarowanie przydzielonymi środkami na tę działalność, które otrzymywaliśmy na okresy kwartalne, umożliwiało finansowanie tej działalności. W chwili obecnej dotowanie w okresach miesięcznych grozi całkowitym zawieszeniem tych prac. Problem ten mógłby zostać rozwiązany jedynie przez prawne zobowiązanie koordynatorów tematów naukowo-badawczych do zaliczkowego przekazywania środków na ich realizowanie.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#JanSroczyński">Wreszcie ostatnia sprawa budząca wiele obaw, to finansowanie remontów, gdyż ma być oparte na ratalnych wpłatach miesięcznych, Uniemożliwi to należytą realizację programów remontowych, a zważywszy fakt, że większość obiektów akademii, a zwłaszcza szpitali klinicznych została wybudowana blisko przed stu laty, ich stan techniczny wymaga większych nakładów na remonty.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#JanSroczyński">Aby zapobiec temu nieekonomicznemu działaniu postulujemy, aby dotacje na działalność remontową w wysokości co najmniej 80% faktycznych potrzeb jednostki przekazywane były w całości na początku roku.</u>
          <u xml:id="u-140.7" who="#JanSroczyński">W wydatkach budżetowych powinny być przewidziane również odpowiednie środki na zakupy inwestycyjne aparatury poprzednio już przydzielonej. Oczekujemy na tę aparaturę niejednokrotnie po kilka lat, a kiedy wreszcie po wpłaceniu kwot dolarowych zostanie przydzielona, następują trudności z jej wykupieniem.</u>
          <u xml:id="u-140.8" who="#JanSroczyński">Na koniec refleksja natury ogólnej. Mamy poważne obawy, czy budżet ochrony zdrowia wynoszący w roku bieżącym 5,5 bln zł — przy znacznym stopniu inflacji — będzie wystarczający dla zabezpieczenia przynajmniej najistotniejszych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-140.9" who="#JanSroczyński">W związku z powyższym pozwolę sobie złożyć następujące formalne wnioski.</u>
          <u xml:id="u-140.10" who="#JanSroczyński">Po pierwsze — postulujemy opracowanie w krótkim czasie obiektywnych kryteriów podziału środków budżetowych między województwami.</u>
          <u xml:id="u-140.11" who="#JanSroczyński">Po wtóre — zmniejszenie wielkości kwoty odprowadzanej do budżetu centralnego z województwa katowickiego po roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-140.12" who="#JanSroczyński">I wreszcie przekazywanie akademiom medycznym i ewentualnie szpitalom środków na wydatki rzeczowe, na działalność naukowo-dydaktyczną na okresy kwartalne, a na remonty w wysokości co najmniej 80% kosztów na początku roku. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-140.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#StefanMleczko">Zebranie Koła PSL „Solidarność” odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w pokoju Wicemarszałka Senatu Józefa Ślisza. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#StefanMleczko">Ogłaszam przerwę do godziny 12,25.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady. Chciałam państwa poinformować, że do dyskusji zapisanych jest jeszcze 7 posłów. Chcemy tak porządek obrad przeprowadzić, żebyśmy zakończyli dyskusję, następnie przerwa obiadowa, w czasie której będziemy prosić osoby, które z sali zgłosiły jeszcze wnioski o zgłoszenie się w celu ich opracowania. A po przerwie — wystąpienia przedstawicieli rządu i głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Kozłowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#StefanKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Słuchając tej dyskusji o budżecie widać jak trudna to jest materia i z jaką trudnością borykamy się z problemami tego budżetu. Myślę, że ten budżet jest w bardzo wielkim stopniu obciążony tym, że w wielu miejscach on się rozmija z oczekiwaniami społecznymi, a nawet z intencjami rządu. Myślę, że przede wszystkim to jest spowodowane tym, że budżet ten był pisany w poszczególnych resortach przez urzędników, którzy zajmowali się pisaniem budżetów rok temu, dwa lata temu i trzy lata temu i wcześniej. I w tym budżecie ciągle odczytujemy stare założenia, stare koncepcje, które dzisiaj już zupełnie nie pasują do naszej rzeczywistości. Była tutaj mowa o tym, jak dzisiaj moglibyśmy inaczej spojrzeć na budżet Ministerstwa Obrony Narodowej. Chcę przypomnieć powszechnie znaną sprawę, jak urzędnicy Urzędu Rady Ministrów zadbali starannie o remont swoich ośrodków wypoczynkowych. Chcę powiedzieć, w jaki sposób urzędnicy Ministerstwa Rolnictwa zadbali o środki na meliorację i to łącznie z melioracją obszarów torfowych i dolin rzecznych.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#StefanKozłowski">Wiemy, że w sytuacji polskiej meliorowanie obszarów torfowych i dolin rzecznych jest barbarzyństwem przyrodniczym i głupotą ekonomiczną dlatego, że to co się stało w dolinie Narwi np. na bagnie Wizna, powinno raz na zawsze nas nauczyć, że tego typu melioracji w ogóle nie powinno być. A jaka jest sytuacja? Budżet melioracji jest wyższy niż cały budżet ochrony środowiska w Polsce. Nie jest to wobec tego chyba odzwierciedleniem ogólnej polityki państwa zapisanej przy okrągłym stole, w której ekorozwój miał być naczelną koncepcją rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Ale to są właśnie te stare nawyki, stare mechanizmy, których my ciągle nie możemy przezwyciężyć.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#StefanKozłowski">Dam państwu kolejny przykład, co się dzieje w geologii. Był taki zwyczaj, że geologia świadczyła usługi na rzecz rozmaitych porozumień RWPG. I wobec tego Polska od wielu lat świadczy darowizny, nieodpłatnie, na rzecz Mongolii w postaci finansowania badań geologicznych w Mongolii. Dalej — wspieramy rosyjską wyprawę na Oceanie Spokojnym, szukając bardzo mglistych i perspektywicznych zasobów rud żelaza na dnie Oceanu Spokojnego. Na te imprezy budżet, który mamy po południu uchwalić, przewiduje 40 mld zł, co jest zupełnie niezgodne z polską racją stanu. A dzieje się to w sytuacji, kiedy na całą geologię, na wszystkie poszukiwania, badania, zaopatrzenie w nowe surowce, w wodę — przeznaczamy tylko 97 mld zł. 97 mld zł oznacza, że wstrzymamy ogromną ilość wierceń, że się rozpadnie zapewne w tym roku szereg przedsiębiorstw, że Państwowy Instytut Geologiczny zwalnia trzecią część pracowników, że upadną prawdopodobnie dwa nasze i jedyne czasopisma, tzn. „Przegląd geologiczny” i „Kwartalnik geologiczny”. I ogłaszają już bankructwo nasze zasłużone towarzystwa — Polskie Towarzystwo Geologiczne i Polskie Towarzystwo Mineralogiczne. Dlaczego? Bo nie ma pieniędzy na to. A jednocześnie lekką ręką dajemy 40 mld zł w świat, z czego my nic nie będziemy mieli.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#StefanKozłowski">W podobny sposób został skonstruowany cały budżet Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W tym budżecie w ogóle nie ma pieniędzy na ochronę powietrza, praktycznie nie ma pieniędzy na naukę, na rozwój oświaty, nawet na utrzymanie prawidłowe parków narodowych. Dlaczego? Dlatego, że zgodnie z tradycją biurokratyczną 86% przeznaczyliśmy na inwestycje wodne. Wobec tego nie stwarza ten budżet możliwości realizacji polityki środowiskowej takiej, jaką chcielibyśmy mieć w tym kraju, który jest najbardziej zagrożony katastrofą ekologiczną spośród wszystkich krajów na globie ziemskim.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#StefanKozłowski">Jakie jest wyjście z tej sytuacji? Wyjście znalazła częściowo Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. I tu chciałem się zwrócić z podziękowaniem do kol. Bugaja, bo wygospodarował dla nas 100 mld zł, które mogą poprawić proporcje i sytuację w budżecie Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Ale nasza komisja sejmowa uchwaliła dezyderat, że chciałaby mieć wpływ na to, co się stanie ostatecznie z tym budżetem, dlatego, że już ręka urzędnicza dopisała te 100 mld zł do inwestycji wodnych. I wobec tego wcale nie mamy gwarancji, jak ta sprawa się dalej potoczy.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#StefanKozłowski">W związku z tym chcieliśmy w imieniu Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa złożyć konkretny wniosek do druku 235 dotyczący rozszerzenia uchwały Sejmu w sprawie ustawy budżetowej. Proponujemy na str. 2 dopisać pkt 8 i pkt 9, a treść tych punktów byłaby następująca:</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#StefanKozłowski">Sejm zobowiązuje ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do podjęcia działań na rzecz rezygnacji z umów międzynarodowych a dotyczących badań geologicznych w Mongolii i na Oceanie Spokojnym w kierunku wyeliminowania polskich zobowiązań finansowych wyznaczonych w roku 1990 na kwotę około 40 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#StefanKozłowski">I punkt 9 — rozdzielenia dodatkowo przyznanej kwoty 100 mld zł dokonać po zasięgnięciu opinii Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Kosowskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jana Knoppka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#RyszardKosowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zabierając dzisiaj głos w debacie nad budżetem państwa na 1990 r. chcę skupić uwagę na budżetach terenowych, które są jego częścią. Na wstępie pragnę omówić bardzo trudną sytuację budżetów rad narodowych, jaka ukształtowała się, zwłaszcza w styczniu i lutym br. oraz zwrócić uwagę na zagrożenia i trudności, jakie mogą jeszcze wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#RyszardKosowski">Złożyło się na to m.in, wprowadzenie w praktyce, bez zmiany obowiązujących aktów prawnych — nowego systemu finansowania przez banki wydatków budżetowych polegającego na zaprzestaniu bezodsetkowego kredytowania budżetu. Wobec braku dopływu środków, z uwagi na późniejsze terminy płatności podatków, jedyną możliwością było zaciągnięcie wysoko oprocentowanych kredytów bankowych — 40% w styczniu. Myślę, że i w lutym i w marcu też budżety terenowe będą musiały zaciągać te kredyty. Tak wysokie koszty prowadzą do zaostrzenia sytuacji w zakresie finansowania zadań budżetowych, a mówiąc wprost pomniejszają o tę wysokość odsetek wydatki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#RyszardKosowski">Ponadto informuję Wysoką Izbę, że w tej sprawie zostało złożone w Sejmie w dniu 2 lutego br. stosowne oświadczenie, na które do dziś nie mają posłowie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#RyszardKosowski">Poważne wątpliwości budzi również przyjęta przez Ministerstwo Finansów kalkulacja dochodów własnych budżetów terenowych na br. Opinię taką uzyskałem w wielu jednostkach terenowych. Podkreśla się, że dochody te oparte na prognozach wzrostu cen i płac oraz przewidywanych skutkach działania nowych regulacji prawnych w zakresie systemu podatkowego — są wielkościami, których prawidłowość trudno jest obecnie, w początkach roku ocenić. Niemniej ogólna ich analiza wskazuje, iż zakładany przez Ministerstwo Finansów wzrost dochodów własnych jest nieproporcjonalnie wysoki w stosunku do wzrostu wydatków i w rażący sposób odbiega od trendów, jakie występowały w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#RyszardKosowski">Przyjęcie przez Ministerstwo Finansów zbyt dużej dynamiki wzrostu dochodów budzi poważne obawy co do ich prawidłowości i realności. Obawy te związane są z realnością założonych wpływów z tytułu udziału w podatkach od płac. Udziały te stanowią podstawowe źródło dochodów własnych. Według posiadanych informacji za podstawę ustalenia wysokości wpływów z tego źródła przyjęto średnią płacę w sferze produkcji materialnej w granicach 1.200.000 zł miesięcznie. Jak wynika z ostatnio publikowanych wypowiedzi przedstawicieli rządu, średnia płaca będzie się kształtowała w granicach 800–850 tys. zł. Tak więc planowana wielkość wpływów do budżetów terenowych z omawianego źródła jest zawyżona co najmniej o 30%. Przy tych rozważaniach nie biorę pod uwagę dalszego spadku wpłat podatku od płac spowodowanego przewidywanym zmniejszeniem zatrudnienia w przedsiębiorstwach, które znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#RyszardKosowski">Negatywny wpływ na realizację dochodów budżetów terenowych będzie miał również prognozowany spadek rozmiarów produkcji przemysłowej oraz spodziewane przypadki upadłości przedsiębiorstw uspołecznionych i nie uspołecznionych, które nie będą w stanie przystosować się do nowych reguł gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#RyszardKosowski">Na tle tych kilku obaw, które wymieniłem, jawi się pytanie, na które co prawda nie znajduję odpowiedzi, zresztą ono zostało zadane już wczoraj — jakie gwarancje przewidziano w wypadku nie osiągnięcia planowanych dochodów. Jest sprawą oczywistą, że nie wykonanie dochodów w stosunku do planu spowoduje zmniejszenie wpływów do budżetu centralnego oraz może spowodować niedobór w budżetach terenowych, których wydatki nie będą mogły być ograniczone inaczej jak dalszym wstrzymaniem zadań. Przede wszystkim w sferze oświaty, kultury, nauki i innych.</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#RyszardKosowski">Dlaczego używam w tym miejscu słów „dalszym wstrzymaniem zadań”? Ponieważ poziom wydatków zaplanowanych w budżetach terenowych zakłada prawie automatycznie wstrzymanie zadań inwestycyjnych, ale nie tylko tych. Przede wszystkim ulegają wstrzymaniu zadania inwestycyjne dotyczące infrastruktury technicznej obecnie realizowanych i przyszłych osiedli mieszkaniowych. A więc — zatrzymanie budownictwa mieszkaniowego stanie się już prawie faktem.</u>
          <u xml:id="u-146.8" who="#RyszardKosowski">Co smuci i boli? Zatrzymaniu ulega także budowa szpitali. Mówił o tym zresztą przed chwilą pan poseł prof. Sroczyński i wymienił w województwie katowickim aż 5 takich szpitali. Znam jeden z nich w Chrzanowie, który jest w moim okręgu wyborczym. Budowa szpitala jest zaawansowana w 70 przeszło procentach i na zabezpieczenie potrzeba 6 mld zł., a na kontynuację — 11 mld zł. Myślę, że po dogłębnej analizie będzie można budownictwo szpitalne potraktować inaczej niż do tej pory to się dzieje.</u>
          <u xml:id="u-146.9" who="#RyszardKosowski">Wysoki Sejmie! Wymieniłem kilka zagrożeń, które się rysują na tle planowanych wysokich dochodów. W nowych rozwiązaniach systemu podatkowego widzę także i pozytywne strony mianowicie, że po raz pierwszy rady narodowe będą musiały w większym stopniu niż do tej pory skupić uwagę na dochodach. Do tej pory wszystkich interesowały tylko wydatki, a ściślej mówiąc załatwienie pieniędzy w centrali, w województwie. To się obecnie skończyło. Pieniądze trzeba będzie zarabiać dzięki inicjatywie i gospodarności. I jest to fakt bezsporny. Nieodzowny stanie się także sprawny aparat podatkowy, który będzie stróżem należności dla gmin.</u>
          <u xml:id="u-146.10" who="#RyszardKosowski">I na zakończenie chciałem poruszyć jeszcze jedną sprawę, która jest mocno związana z budżetami terenowymi. Do tej pory zakłady pracy znajdujące się na terenie danej jednostki administracyjnej wiele świadczyły — w formie rzeczowej i finansowej — na rzecz społeczności. To źródło dzisiaj wyschło. Stało się nawet odwrotnie — zakłady pracy posiadające szkoły przyzakładowe, przedszkola, domy kultury, stadiony sportowe, przychodnie zdrowia, a nawet szpitale chcą się tych urządzeń pozbyć i to pilnie; nie posiadają również — był to bardzo duży udział — środków na finansowanie budownictwa zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-146.11" who="#RyszardKosowski">Dlatego też bardzo proszę, aby odpowiednie resorty zdecydowały, jak ten problem rozwiązać, ponieważ miejscowe rady chętnie by przejęły ten majątek, ale nie mają środków finansowych na utrzymanie.</u>
          <u xml:id="u-146.12" who="#RyszardKosowski">Kończąc, liczę na to, że rząd w momentach zagrożeń będzie interweniował. Dziękuję uprzejmie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-146.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Knoppka, a następnie panią poseł Annę Dudkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#JanKnoppek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zabieram głos w sprawie, która nie znalazła dotychczas uznania w dyskusji na wczorajszym i dzisiejszym posiedzeniu Sejmu. Nie dziwię się temu, ponieważ taka jest aktualna świadomość społeczna wagi tego problemu. Chodzi mi o szeroko pojętą kulturę fizyczną, na którą w budżecie państwa przeznaczono 0,29% wydatków. Kultura fizyczna kojarzy się najczęściej ze sportem, a przecież dotyczy ona ważnej części wychowania w ogóle. Krótko mówiąc, dotyczy zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#JanKnoppek">W dniach 23 i 24 stycznia oraz 5 lutego br. obradowało Forum Kultury Fizycznej, której gospodarzem i organizatorem była Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu. To szerokie forum ludzi i organizacji stwierdziło ponad wszelką wątpliwość, że stan zdrowotny społeczeństwa populacji generalnej jest katastrofalny. Jaki to ma związek z procesem przemian gospodarczych w naszym kraju? Otóż wielki.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#JanKnoppek">Przemiany społeczno-gospodarcze w naszym kraju będzie mogło przeprowadzać tylko zdrowe społeczeństwo. Myślę, że o tym nie trzeba nikogo przekonywać, szczególnie na tej sali. Natomiast uważam, że nawet Wysoki Sejm trzeba próbować przekonać, że jednym z elementów wychowania zdrowego społeczeństwa, elementem, którego pominąć nie można, który ma decydujące znaczenie w kształtowaniu zdrowego społeczeństwa, jest szeroko pojęta powszechna kultura fizyczna.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#JanKnoppek">Zdaję sobie sprawę, że w okresie braku środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb każdej rodziny i obywatela kraju będzie to niezmiernie trudne. Wysokie ceny podstawowego sprzętu sportowego, koszty utrzymania obiektów sportowych i turystycznych, tych ogólnodostępnych i tych, które nimi nie są, masowemu uczestnictwu w wychowaniu zdrowotnym nie sprzyjają.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#JanKnoppek">0,29% nakładów z budżetu państwa to kropla w morzu potrzeb. W dokumencie forum przyjęliśmy założenie, że w niedalekiej przyszłości należy dążyć do ustalenia wielkości 1% w budżecie państwa oraz 2% z podatku od wynagrodzeń. Państwo nie może nie doceniać, a tym bardziej czuć się zwolnione z obowiązku dbania o zdrowie obywateli. Nie może to być tylko problemem instytucji i organizacji sportowych do tego powołanych. Ten problem muszą dostrzec wszyscy, także inne resorty: edukacji narodowej, zdrowia, obrony narodowej, spraw wewnętrznych i inne. Powtarzam, ranga problemu powinna być doceniana przez całe społeczeństwo i to jest celem mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#JanKnoppek">Słów kilka o sporcie wyczynowym. Jest on nieodłączną częścią kultury fizycznej, a wbrew rozpowszechnianej opinii, nie obciążającym w zbyt dużym stopniu budżetu państwa. Tak jak w wielu dziedzinach naszego życia nie działo się w nim dobrze. Powiem więcej, działo się źle. Działo się tak m.in, dlatego, że w pewnym okresie w sporcie znaleźli się ludzie przypadkowi, którzy ze względów koniunkturalnych, a także politycznych uwili tam sobie wygodne gniazdka.</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#JanKnoppek">Najmniej winni byli ci, którzy zdecydowali się na sportową karierę i którym w wielu wypadkach ci nieodpowiedzialni działacze wypaczali charaktery. Sport powinien funkcjonować na zdrowych zasadach. Wierzę, że do tego dojdzie w warunkach ustabilizowanej gospodarki przy pomocy samorządu, podmiotów gospodarczych i państwa w odniesieniu do reprezentacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-148.7" who="#JanKnoppek">Wysoki Sejmie! Państwowy Fundusz Młodzieży, który do tej pory był w gestii Komitetu Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, obecnie jest usytuowany w Urzędzie Rady Ministrów. Na posiedzeniu Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu w dniu 9 stycznia br. zażądaliśmy informacji na temat funkcjonowania i wykorzystania tego funduszu w przyszłości. Stwierdzam, że do tej pory komisja takich informacji nie uzyskała.</u>
          <u xml:id="u-148.8" who="#JanKnoppek">Wysoki Sejmie! Katowicki „Sport”, gazeta codzienna informuje o wszystkich masowych imprezach sportowo-rekreacyjno-turystycznych swoich czytelników na 2 stronie pod bardzo znamiennym tytułem: przed zawałem uciekaj na własnych nogach. Pamiętajmy o tym. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Dudkiewicz z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie panią poseł Krystynę Grzędę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#AnnaDudkiewicz">Ja, zgodnie z wnioskiem wcześniejszym, bardzo krótko w imieniu posłów i senatora ziemi piotrkowskiej chciałam przekazać stanowisko Wojewódzkiej Rady Narodowej z Piotrkowa Trybunalskiego z dnia 14 lutego 1990 r., w którym stwierdza się, że zbyt wysokie są udziały województwa na rzecz budżetu centralnego, co uniemożliwia wykonanie wcześniej rozpoczętych inwestycji, w tym szczególnie obiektów służby zdrowia w Bełchatowie, Radomsku, Koluszkach oraz ujęcia wody pitnej dla Łodzi i Tomaszowa Mazowieckiego, a także inwestycji wodociągowych na rzecz rolnictwa koniecznych z tytułu powstania leja depresyjnego związanego z budową zagłębia górniczo-energetycznego Bełchatów. W związku z tym konieczne jest zwiększenie środków na ochronę środowiska przy jednoczesnym spadku przychodów z rolnictwa i z gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#AnnaDudkiewicz">Obowiązek przekazania do budżetu centralnego zgodnie z projektem budżetu państwa na rok 1990 sumy — w pierwszej wersji podczas debaty wojewódzkiej rady — 192.555 mln zł, a w drugiej — druk 131 B — kwoty 212.255 mln zł, o czym nie wiedziała jeszcze w dniu 14 lutego wojewódzka rada narodowa, ponieważ pierwszą kwotę rozpatrywała w planie swojego budżetu — powoduje konieczność przekazania nawet do 70% wypracowanych dochodów z gmin i miast naszego województwa. Przeciętnie jest to powyżej 50% dochodów.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#AnnaDudkiewicz">Informujemy, że podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Piotrkowie przewodniczący rad narodowych miast i gmin oraz radni Wojewódzkiej Rady Narodowej wypowiedzieli się negatywnie w powyższej sprawie, przewidując niezatwierdzenie budżetów przez rady narodowe stopnia podstawowego. W związku z powyższym wyrażamy obawę, że przyjęcie budżetu w proponowanej wersji wstrzyma kontynuowanie niezbędnych inwestycji oraz uniemożliwi prawidłowe funkcjonowanie nowo wybranych samorządów, w których społeczeństwo pokłada wiele nadziei.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#AnnaDudkiewicz">Zwracamy się z prośbą o weryfikację budżetu w dziale: „Udziały budżetu centralnego w dochodach własnych budżetów wojewódzkich oraz dotacje do budżetów terenowych”.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#AnnaDudkiewicz">Podpisali: posłowie ziemi piotrkowskiej i pan senator Tadeusz Zaskórski. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Krystynę Grzędę z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Aleksandra Małachowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#KrystynaGrzęda">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! W związku z poważnymi konsekwencjami, jakie wynikają z aktualnej konstrukcji budżetu centralnego dla budżetów terenowych, o czym wspominało w dyskusji bardzo wielu moich szanownych przedmówców, w trosce o prawidłową działalność nowych samorządów terytorialnych, które jeszcze w bieżącym roku przejmą niejako w marszu gospodarkę terenową od dotychczasowych rad narodowych, wnoszę o rozważenie możliwości zabezpieczenia w ustawie budżetowej warunków do bezkolizyjnego przejęcia tej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#KrystynaGrzęda">Chodzi mi w szczególności o to, by nowe samorządy nie zostały obarczone zobowiązaniami i odsetkami dotychczasowych rad narodowych, a takie zagrożenie nastąpi, jeżeli banki udzielą kredytów dotychczasowym radom narodowym na pokrycie zobowiązań z 1989 r. i bieżących wydatków. W związku z tym proponuję, by budżet centralny wywiązał się z zobowiązań wobec budżetów wojewódzkich i przekazał niezwłocznie kwoty należnych tym budżetom dotacji za rok ubiegły. Uważam, że bardziej zasadne jest zaciągnięcie w pierwszym kwartale bieżącego roku wyższego kredytu przez pana wicepremiera, ministra finansów, niż przez wszystkie rady narodowe, które stały się dłużnikami przedsiębiorstw i swoich pracowników tylko dlatego, że pierwszy wpływ dochodów budżetowych nastąpi dopiero około 10 marca. Decyzja ta leży w interesie przyszłych samorządów terytorialnych. Podjęcie tej decyzji jest wyjątkowo pilne, ponieważ budżety terenowe nie mają środków finansowych na wypłatę najbliższych wynagrodzeń w tym dla nauczycieli i służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#KrystynaGrzęda">Niemal wszystkie nadwyżki budżetowe pełniły dotąd rolę tak zwanej rezerwy kasowej, ale i te zasoby pieniężne zostały w województwach wyczerpane. Ratunkiem może być tylko kredyt. Proszę, by Wysoki Sejm ustalił kto ma go zaciągnąć i spłacać. Wydaje mi się, że rozmiary tego zjawiska nie byłyby tak drastyczne, gdyby proponowane kwoty dochodów i wydatków z budżetów terenowych na 1990 r. zostały skonsultowane z wojewodami, a przyrzeczone centralnymi decyzjami dotacje zostały w porę przekazane budżetom. Moim zdaniem nie można było obarczać budżetów terenowych skutkami decyzji centralnych bez jakiegokolwiek uprzedzenia.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Aleksandra Małachowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Mariana Janickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#AleksanderMałachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem podzielić się z Wysoką Izbą pewnym niepokojem, jaki mi od 2 dni towarzyszy, gdy przysłuchuję się dyskusji. Jest to niepokój człowieka, który pracował przy tym budżecie przez tych ostatnich wiele tygodni, nieraz po kilka, po kilkanaście godzin dziennie i odnoszę wrażenie, że my wszyscy członkowie komisji budżetu podzielamy te same niepokoje, które tu są wyrażane z tej trybuny. Co więcej, myślę, że jako ludzie, którzy więcej włożyli pracy w poznanie tajników i zawiłości tego budżetu mamy niepokoje jeszcze większe, że my bardzo boimy się tego, że ta operacja może być zagrożona, że są tutaj te takie balcerożerne...</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#AleksanderMałachowski">...czynniki, które mogą zniszczyć te balcerofagi — powiedziałby uczony,</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-154.4" who="#AleksanderMałachowski">...które mogą zniszczyć tę delikatną bardzo konstrukcję.</u>
          <u xml:id="u-154.5" who="#AleksanderMałachowski">Ale myślę, że warto rozważyć dwa nurty tych spraw. Jeden nurt to jest nurt tych różnych nieprawidłowości, przeoczeń, których być może nasze komisje dopuściły się, opracowując ten budżet razem z ekipą rządową, ale drugi nurt jest dla mnie trochę groźniejszy. Boję się, że wśród słuchaczy naszej debaty, a przecież jest to debata szeroko obserwowana przez społeczeństwo, może się zrodzić przekonanie, że oto ten budżet, ten projekt, ta ustawa wprowadzają kraj na drogę jakiejś szczególnej katastrofy, na drogę jakichś wielkich zagrożeń i niebezpieczeństw, a prawda jest taka, że my na tej drodze już jesteśmy od dawna, że to nie są zjawiska — te wszystkie, o których państwo tutaj mówili z taką troską i przejęciem — nowe, że to wszystko zdarzyło się dawniej i my teraz jak gdyby zbieramy owoce tego co się zdarzyło.</u>
          <u xml:id="u-154.6" who="#AleksanderMałachowski">Ponieważ trzeba mówić krótko chcę powiedzieć, że sytuacja, w jakiej jesteśmy — przypomina operację. Przywieziono nam do szpitala pacjenta, który jest umierający. Ten budżet, ten plan gospodarczy, ten plan reform gospodarczych, przypominam, że są tylko cząstką tego planu reform, który zatwierdziliśmy w grudniu, cząstka tych zobowiązań, które nałożyliśmy na rząd. Wtedy nie było tak wielu zastrzeżeń, że to wszystko razem jest operacją reanimującą umierającego pacjenta.</u>
          <u xml:id="u-154.7" who="#AleksanderMałachowski">Tymczasem tu, na sali podnoszą się głosy, że może by mu jeszcze wyciąć kamienie żółciowe, może by go jeszcze ogolić, może mu wyczyścić zęby, może by mu pomóc w różnych dziedzinach, podczas kiedy naszym zadaniem i tego planu w tej chwili jest uratować mu życie. I wydaje mi się, że jeśli tak spojrzymy na tę sprawę, to wiele wniosków być może powinno zostać wycofanych, wiele wniosków powinno zostać potraktowanych z wielką ostrożnością, wiele tych gwałtownych wniosków, które jak gdyby zmierzają do odwrócenia tego kierunku, który został w tym planie przyjęty. Jestem działaczem związkowym, posłem z ramienia „Solidarności” niejako, bo tak się to ułożyło i strasznie się boję tego wszystkiego, co się tu może wydarzyć, ale boję się jeszcze bardziej jednej rzeczy, że oto chirurgowi w czasie trwania operacji wytrąca się z ręki lancet, że kiedy samochód jedzie na wirażu z olbrzymią szybkością kierowcę odpędza się od kierownicy, usiłuje mu się wyrwać tę kierownicę. Myślę, że staje przed nami konieczność zaufania tej konstrukcji, która jest, poprawiając ją tam, gdzie to jest nieodzowne i tam, gdzie kierowca widzi możność poprawienia. Jeśli my dzisiaj premierowi Balcerowiczowi wytrącimy, rozbijemy tę konstrukcję, to może się to skończyć niedobrze, ta nasza działalność może się skończyć niedobrze, natomiast chcę państwu zwrócić uwagę na jedną rzecz, na niebywale godną i taką wspaniałą postawę społeczeństwa, które przyjęło niebywałe w historii — obniżenie stopy życiowej, niebywały ciężar nałożony na jego plecy i niesie go, niesie go z niebywałym spokojem, z zaparciem się, z taką chęcią przetrwania najgorszego.</u>
          <u xml:id="u-154.8" who="#AleksanderMałachowski">Myślę, że jest to apel do kolegów, ażebyśmy się mądrości wytrzymywania tej ciężkiej operacji nauczyli od naszego społeczeństwa, żebyśmy go nie zarazili pesymizmem, bo to nie teraz zaczęły się te nieszczęścia. My w tej chwili próbujemy kraj z tych nieszczęść wyciągnąć. Idziemy ku nadziei, a nie ku katastrofie i myślę, że takie stwierdzenie powinno dominować w naszej dyskusji, że próbujemy ten kraj wyciągnąć z katastrofy a nie wepchnąć go w katastrofę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-154.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Janickiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#MarianJanicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie planowałem zabrać głosu, ale uważam, że część mówców przesadza w ocenie sytuacji gospodarczej. Sam sobie zadaje pytanie, czy my właściwie chcemy reformy, chcemy reformować ten kraj, czy nie? Sądzę, że zdecydowana większość posłów, jak i społeczeństwa jest przekonana o potrzebie reformowania gospodarki. Nie wszystko to, co zostało osiągnięte, jest złe. Powiem, że ja z dużą satysfakcją i zadowoleniem przyjmuję określone zmiany, które tu i ówdzie się pojawiają. Zaczyna się kształtować rynek konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#MarianJanicki">I chciałem powiedzieć drobną rzecz — jak sympatycznie być jeszcze dzisiaj naczelnikiem, kiedy dzwoni dyrektor X i mówi: panie naczelniku, damy panu dachówkę, przywieziemy cegłę, cement. Jeszcze nie tak dawno, może było to przerażające, ale dwa miesiące temu trzeba było jeździć i załatwiać ten cement, tę dachówkę i wiele, wiele innych rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#MarianJanicki">Sądzę, że musi się skończyć — trzeba sobie powiedzieć otwarcie — rynek panów producentów i rynek panów handlowców. Musi po prostu istnieć rynek konsumenta. I uważam, że w tym zakresie dużo się robi. Zgadzam się całkowicie z poglądami, że jednak w wielu wypadkach wciąż się nie możemy dostosować, wciąż nie możemy zrozumieć zmiany. Ja także tłumaczę radnym, tłumaczę członkom komitetu obywatelskiego, którzy wiedzą, że jednak ze swego budżetu muszę odprowadzić 54,9% do budżetu wojewódzkiego. Ale przecież ten kraj właśnie zmieniamy, wyprowadzamy z kryzysu i musimy ponieść określone ofiary.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#MarianJanicki">I powiem otwarcie, nie przesadzajmy, że tak reformujemy. Może się narażę paru kolegom. Ale de facto przecież w zakładach wciąż ludzie chcą przeczekać. Taka jest prawda. Urlopy…</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#MarianJanicki">...urlopy bezpłatne. A co się robi, żeby pobudzić popyt? Można przecież dawać w zastaw, ulgi, kredyty, to już kiedyś było. Ktoś chciał sprzedać, to były raty, był kredyt. Dzisiaj tego nikt nie stosuje. Najlepiej puścić załogę na urlop.</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#MarianJanicki">Sądzę, że tu w pewnych kwestiach mam inne zdanie niż koledzy. Towar można dawać w komis, wprowadzić sprzedaż — jak powiedziałem — ratalną. I okazuje się, że dziwną mamy sytuację. W wielu wypadkach widzimy, że obywatele, kierownictwo zakładów, wszyscy rząd popierają, ale dziwnie jakby szarpią w swoją stronę.</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#MarianJanicki">A my o problemach wciąż zdecydowanie mówimy, ale trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że te problemy w małym stopniu rozwiązujemy. A nie chodzi o to, żeby o problemach mówić, ale chodzi o to, żebyśmy te problemy rozwiązywali.</u>
          <u xml:id="u-156.8" who="#MarianJanicki">Powiem otwarcie — nie zgadzam się z tu i ówdzie głoszonymi hasłami o obniżenie dywidendy, rozłożenie podatków. W takiej sytuacji skąd wziąć pieniądze na wydatki? Naprawdę mam, tak samo jak koledzy, problemy.</u>
          <u xml:id="u-156.9" who="#MarianJanicki">I kredyt muszę brać, muszę nauczycieli opłacić, pracowników sfery budżetowej i innych, ale sądzę, że to są problemy, które musimy wszyscy rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-156.10" who="#MarianJanicki">Powiem może niepopularnie. Mnie niepokoi co innego. I mam tu apel — niestety nie ma nikogo z ministerstwa — niepokoi mnie jedna rzecz — dotacja do węgla. I może przedstawię bardzo niepopularną propozycję, ale jeżeli rząd i wicepremier nie podejmą decyzji w zakresie obniżenia tej dotacji do węgla i rozwiązania przez podwyżkę ceny węgla, to nie będzie dobrze. Za pół roku, albo za rok będziemy mieć ponowną inflację, bo nie możemy ciągle dotować węgla. Dzisiaj to będzie 9,3 biliona zł, — a na Ministerstwo Obrony Narodowej dajemy 11 bilionów zł, a za rok będzie 16 bln zł i będziemy mieć podobną sytuację do tej, jaką mieliśmy — podwyższyliśmy 7-krotnie ceny węgla, mówiliśmy, że nie będzie dotacji, a w pierwszym wariancie przecież była to kwota 1,5 biliona zł. W ciągu trzech tygodni prac w komisji kwota ta wzrosła do 9,3 biliona zł. Uważam, że jest to bardzo niepokojące.</u>
          <u xml:id="u-156.11" who="#MarianJanicki">W mojej ocenie, jest to moja osobista ocena, uważam, że rząd powinien trzymać budżet. Jestem o tym przekonany. Co nie znaczy, że ten program nie ma być weryfikowany, że ten budżet nie będzie zmieniany. Jestem osobiście przekonany, że jeszcze nieraz w tej Izbie, w tym samym gronie będziemy częściowo zmieniać ten program, bo on musi być w pewnych kwestiach zmieniony np. w stosunku do kredytów dla rolnictwa i innych. Tak, że będziemy jeszcze nieraz zmieniać budżet. I uważam, że — i jestem o tym przekonany — nie jest to pierwszy, ani ostatni program reformowania naszej gospodarki. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-156.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, na tym wyczerpaliśmy listę mówców w debacie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłów, którzy zgłosili propozycje poprawek do projektu ustawy budżetowej i uchwał towarzyszących oraz posłów sprawozdawców, przewodniczącego Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów a także ministra finansów o spotkanie się w sali nr 222, drugie piętro, w budynku Senatu, w 10 minut po zakończeniu obrad w celu uściślenia poprawek, które będziemy głosowali po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jak państwu już mówiłam, po przerwie będą wystąpienia przedstawicieli rządu, a następnie przystępujemy do głosowania poprawek a potem budżetu w całości.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeszcze przed przerwą proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej odbędzie się posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#PosiedzenieKomisji">Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Polityki Społecznej oraz Ustawodawczej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#PosiedzenieKomisji">I przypominam — z upoważnienia pana Marszałka — że spotkanie Prezydium Sejmu z przewodniczącymi komisji sejmowych odbędzie się w dniu dzisiejszym, 23 lutego, w gabinecie Marszałka o godz. 14.30. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się jeszcze z prośbą do wszystkich członków komisji i przewodniczących, żeby po przerwie obiadowej nie miały miejsca obrady żadnych komisji ze względu na głosowanie i na wystąpienia przedstawicieli rządu.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 13 min. 20 do godz. 15 min. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej Jacka Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JacekKuroń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rada Ministrów upoważniła ministra Ambroziaka i mnie do wystąpienia do państwa z prośbą o wycofanie tej poprawki, którą komisja wniosła do budżetu, dotyczącej zamrożenia poziomu zatrudnienia w administracji na poziomie średniorocznej z ubiegłego roku. Minister Ambroziak jest szefem całej administracji i ma wszystko na literę „a”, więc myślałem, że to on będzie mówił pierwszy i w całą sprawę państwa wprowadzi. Pan marszałek mnie udzielił głosu, więc ja państwu tak nieściśle, nie artykułami to przedstawię, Ambroziak po mnie to wszystko powie dokładnie. Ja natomiast powiem o co chodzi.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali — oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#JacekKuroń">Ale zacząć chciałem, jeśli państwo pozwolicie od takiej sprawy, która pozornie się z tą kwestią nie wiąże.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#JacekKuroń">Występował tu bardzo szanowany przeze mnie pan poseł Kozłowski, który mówił o tym, jak to starzy urzędnicy nowym ministrom brzydko powykręcali w budżecie. Mnie wprawdzie z nazwiska pan poseł nie wywołał, ale poczułem się tym bardzo dotknięty, ponieważ po pierwsze — to minister odpowiada za to, co jest w budżecie. Jeżeli mu jakikolwiek urzędnik, obojętnie stary czy nowy, coś pokręcił, to wyrzucić trzeba ministra, a nie czepiać się urzędnika. To nieładnie.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#JacekKuroń">To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#JacekKuroń">A po drugie — przyszedłem do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, dokonałem tam jakiś wstępnych zmian, następnie pracujemy razem i przekonałem się, że są tam bardzo wartościowi ludzie, którzy mają wprawdzie różnorodne wady, ale i wiele umiejętności. Wybrałem, jak mi się zdaje, najlepszy, jaki umiałem wybrać zespół i są to bardzo sensowni ludzie, którzy mają bardzo rozliczne wady, inne niż tamci pierwsi urzędnicy. I my ze sobą pracujemy i stanowimy jeden zespół. I muszę powiedzieć, że poczułem się dotknięty tym wystąpieniem, ponieważ uważam, że zbyt wiele jest konfliktów w Polsce, konfliktów takich, które nas mało wzbogacają. One wyrażają rozliczne sprzeczności i to dobrze, ale już nie ma żadnych powodów, aby tworzyć sztuczne konflikty.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#JacekKuroń">Ani nie jest tak, że każdy nowy jest lepszy od każdego starego, ani odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#JacekKuroń">I jeżeli ktoś tego nie rozumie, to bardzo mi przykro, ale znaczy, że jest chory na pewną bardzo niedobrą chorobę.</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#JacekKuroń">Ta choroba nazywa się, jak kto woli, jakobinizm, bolszewizm, jest to choroba rewolucjonistów.</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#JacekKuroń">Nie ma się z czego śmiać panowie postrewolucjoniści, naprawdę.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#JacekKuroń">Po prostu jest tak, i to jest uzasadnione, że jeżeli wchodzimy w stary porządek, który jest zły, to mamy naturalną tendencję, żeby sądzić, że w przeciwieństwie do starego naprawdę złego porządku, wszystko co nowe jest dobre, ale to jest błąd. Bo z faktu, że stare jest złe nie wynika wcale, że każde nowe jest dobre.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#JacekKuroń">Przepraszam, że mówię takie banały i one się tylko pozornie nie łączą z tym co mam dalej do powiedzenia. Dlatego, że proszę Wysokiej Izby, każda administracja, a w ogóle słowo „administracja” jest uważane za słowo wręcz brzydkie i w ogóle nie lubimy administracji i modnie jest „dołożyć” administracji. I może to nawet słusznie, bo ta administracja jest zła, ale niestety potrzebna. I nie ma rzeczy gorszej na świecie, niż zła administracja. I teraz trzeba tę administrację poprawić, bo ta administracja ma do wykonania wielką radykalną reformę. Powiedzmy sobie tu uczciwie, że jesteśmy rzeczywiście w sytuacji bardzo złej, bo robimy rewolucję i jednocześnie nie chcemy stosować rewolucyjnych środków. W związku z tym różne sprawy ciągną się i ciągną, ciągną się i ciągną i skończyć się nie mogą. Dzisiaj w piątym punkcie jest projekt nowelizacji ustawy emerytalnej i już nie wierzę, żeby państwo ten projekt rozpatrzyli, a te przepisy emerytalne muszą obowiązywać od 1 stycznia tego roku. To jest właśnie następstwem tego, że my robimy rewolucję nierewolucyjnymi środkami, ale zdaje się, że przez to bardzo wiele korzystamy, niezależnie od tego co tracimy. Chrońmy to, co jest korzyścią.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#JacekKuroń">Otóż administracja, która ma dokonać tak radykalnej przemiany, ma niewspółmiernie więcej zadań, niż administracja w kraju ustabilizowanym.</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#JacekKuroń">Mojemu koledze ministrowi pracy w RFN powiedziałem, że na jego stanowisko to ja przyjdę, jak już będę szedł na emeryturę, bo tam rzeczywiście wszystko ustalone, ustabilizowane, ma swój bieg, swój ciąg, swój czas, wiadomo, co, kto, kiedy przychodzi, do kogo i po co. Tymczasem my wszystko zaczynamy od nowa, naraz, w warunkach, jak powiedziało się, złej administracji i w związku z tym wszystko się naraz na nas wali. Ale u nich w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej pracuje 700 osób, a u mnie 330.</u>
          <u xml:id="u-162.21" who="#JacekKuroń">Otóż proszę państwa sytuacja jest taka, że wszyscy uznali, że mają coś załatwić w ministerstwie i z ministrem. W związku z tym przychodzi 20 tys. listów w tygodniu i przychodzi proszę państwa kilkaset osób, które stoją w kolejkach — stoją, klną, złorzeczą, a ministerstwo, jak wiadomo, nie jest od przyjmowania interesantów i od odpisywania na listy. Przysyłają ich także panowie posłowie i sami panowie posłowie przychodzą do nas z różnymi indywidualnymi sprawami. I rozumiemy, że my je w tej sytuacji musimy rozważać, be one stanowią pewien przejaw zjawiska i to nam pomaga działać. Ale jakaż to jest olbrzymia praca. Jest to praca administracji w ruchu, praca administracji w działaniu.</u>
          <u xml:id="u-162.22" who="#JacekKuroń">Z ustawy uchwalonej przez Sejm wynika — do której nie przyłożyłem palca, bo bym się bał — że mam powołać likwidatora Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów i Niewidomych, i mojego pełnomocnika do spraw spółdzielni inwalidzkich.</u>
          <u xml:id="u-162.23" who="#JacekKuroń">Proszę Państwa! Powołałem pełnomocnika i jego zastępców, podpisałem im nominacje w pusto. Wyjdzie na to, że będę płacił z własnej kieszeni, bo na to w resorcie nie ma środków. Mówią mi, żeby ich utrzymywały spółdzielnie. Na to się nie zgadzam; jak to jest mój pełnomocnik, to nie mogę z kapeluszem po spółdzielniach chodzić i zbierać pieniądze, będę mu płacił z własnej kieszeni. Dobrze, że mnie jeszcze na to stać, bo sprzedałem książkę na Zachodzie za duże pieniądze, to na razie jestem taki bogaty.</u>
          <u xml:id="u-162.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.25" who="#JacekKuroń">Ale dalej będę podpisywał etaty w „ciemno”.</u>
          <u xml:id="u-162.26" who="#JacekKuroń">Oczywiście można mi na to odpowiedzieć, że dobrze, zwiększa się rola tego ministerstwa, zmniejszają się role innych ministerstw, dokonajcie przesunięć. To wszystko prawda, ale pragnę państwu przypomnieć, że mamy zbudować wielkie urzędy zatrudnienia, bo tu nie wolno oszczędzać na etatach. Zdajcie sobie państwo sprawę, że ten człowiek ma być sprawnie obsłużony, a przy dzisiejszej obsadzie kadrowej, to on nawet do rejestracji stoi w kolejce. A kto będzie pracował w sprawie zatrudnienia, aktywnie szukał mu pracy. Potroić musimy te służby zatrudnienia. Musimy także zbudować sprawną pomoc społeczną. I być może rada jest dobra, żeby przenieść pracowników z innych działów. Tylko uprzytomnijcie sobie państwo — zrobimy wybory samorządowe, przystąpimy do budowy komunalnej gospodarki, komunalnej administracji, która na bieżąco będzie musiała załatwiać sprawy różnych interesantów, którzy dotąd byli załatwiani. Tam natychmiast nastąpi chaos, pracowników będzie się wymieniać i choćbyśmy tam wybrali same aniołki i najsprawniejszych facetów, to oni minimum pół roku będą przystosowywać się do nowej pracy. I ci interesanci zwalą się do województw i do ministerstw. Nam się nie pomniejszy liczba klientów tylko potroi.</u>
          <u xml:id="u-162.27" who="#JacekKuroń">Wszyscy wzywają kogoś z ministerstwa, żeby gdzieś przyjechał i coś załatwiał. Proszę szanownych państwa — już nie mam pieniędzy na diety. Nie mam, już wyczerpałem pieniądze na diety.</u>
          <u xml:id="u-162.28" who="#JacekKuroń">Jeżeli mam nominować nowego pracownika — bo nie powiedziałem tu, że muszą zostać sami starzy, gdyż nowi są źli, a powiedziałem, że nie można przyjąć klucza nowy−stary, trzeba szukać sprawnych i sprawniejszych — to muszę zwolnić starego, który mi przez 6 miesięcy zajmuje etat. To po tym, co państwo tu uchwalicie w budżecie, to ja już nikogo nie zwolnię, bo jak pracownik nadaje się tylko do otwierania kopert, to wolę, żeby mi ktoś otwierał koperty niż nikt, bo jest każdego tygodnia 20 tys. listów i one leżą.</u>
          <u xml:id="u-162.29" who="#JacekKuroń">I na zakończenie — można mi tu wykazać — nawet wyobrażam sobie, że wyjdzie pan poseł, czy śliczna pani posłanka i powie bardzo dokładnie skąd ja mam wziąć te etaty. Tylko państwa bardzo przepraszam, to jest tak, że zaufaliście mi państwo, że spróbuję zatrudnić w tym roku minimum 400 tys. bezrobotnych. Natomiast nie chcecie mi państwo zaufać, że potrafię swoich 400 urzędników w ministerstwie właściwie zatrudnić.</u>
          <u xml:id="u-162.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.31" who="#JacekKuroń">I to jest, proszę państwa, śmieszny dowcip. Proszę państwa — ten rząd może jest zły, ci ministrowie może są źli, tylko trzeba zmienić ministrów a nie zmieniać rząd; nie mówić im — tyle masz prawo mieć telefonów, tyle masz dziennie telefonów wykonać i tylu pracowników możesz zatrudnić. Bardzo przepraszam, ja przyjmuję pracę zleconą i zobowiązuję się ją wykonać na danych warunkach. Państwo możecie mi powiedzieć: te warunki nam nie odpowiadają, poszukamy kogoś, kto nam zaoferuje lepsze warunki. Ale nie możecie mi państwo powiedzieć — rób to, tylko my ci podyktujemy warunki. Bo wtedy proszę nie ze mną rozmawiać, tylko szukać innego ministra.</u>
          <u xml:id="u-162.32" who="#JacekKuroń">W związku z tym jeszcze taka uwaga — mamy taką zmieszaną lukę w przepisach. Bo okazuje się, proszę państwa, że rząd nie może złożyć wniosku, żeby przywrócić poprzedni zapis, tzn. skreślić to ograniczenie etatów. Otóż w związku z tym bardzo proszę, żeby któryś z panów posłów, czy posłanek — zawsze lepiej pięknych posłanek — odważył się i złożył taki formalny wniosek, żeby jednak nie krępować naszych działań; ażeby Sejm w tej jednej, drobnej sprawie, kiedy będziemy chcieli ograniczać a nie zwiększać, zaufał nam, skoro nam już ufa, przyznając tak olbrzymie pieniądze i zlecając tak ważne sprawy. To tyle, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-162.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Wróbel: Proszę ad vocem, jeśli można.)</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#TadeuszFiszbach">Ad vocem, proszę bardzo, poseł Wróbel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#JanWróbel">Pan minister Kuroń ma dużo racji, ale jest też i druga strona medalu. Organizacja urzędów, resortów, często oparta jest na wyobraźni sufitowej. Proszę mi wskazać resort lub urząd centralny, w którym według zasad naukowej organizacji pracy zatrudnia się odpowiednią liczbę urzędników. Najczęściej przyjmuje się liczbę etatów, nie zaczynając od zakresu czynności. I dlatego — ilu mamy wiceministrów w poszczególnych resortach? A każdy wiceminister ma departament. W dalszym ciągu nie nastąpiło scedowanie uprawnień ministra na wiceministrów, wiceministrów na dyrektorów departamentów itd. Często w drobnych sprawach potrzeba zebrać 6–8 ważnych podpisów dyrektorów departamentów, zanim drobna sprawa trafi do zatwierdzenia przez ministra. I tutaj na pewno należy szukać oszczędności w obsadzie administracyjnej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Łukasiewicz: Jeszcze ad vocem.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Mam taką uwagę — że co prawda pan minister Kuroń nie jest piękną posłanką, ale jest posłem i może wniosek w swoim imieniu jako poseł złożyć. Chyba o tym zapomniał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#JacekKuroń">Czy mogę ad vocem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#JacekKuroń">Zgadzam się w pełni z tym, co mówił pierwszy z panów; to co mówił drugi poseł jest oczywiste, tylko trochę nie wypada. Natomiast w pierwszej sprawie w pełni zgadzam się z każdym dokładnie słowem, nawet chciałem o tym tu powiedzieć, że przecież reorganizację trzeba zaczynać nie od liczby etatów, bo wszystkie rządy najpierw o 30, o 20%, zmniejszały liczbę etatów w administracji, potem zwiększały. W książce Ilji Erenburga „Lejzorek Rojtszwaniec” jest napisane: „zwalniają” — powiada Lejzorek — więc znaczy będą przyjmować”.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#JacekKuroń">Otóż, jak mnie zapytano w resorcie — ile procent etatów mam zwolnić, to się roześmiałem i powiedziałem, że to się nie na procenty liczy.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#JacekKuroń">Zwróciłem się do takiej specjalistycznej organizacji i poprosiłem, żeby nie przeszkadzając nikomu poobserwowali ministerstwo, żeby pojechali potem do urzędu zatrudnienia i zobaczyli, jak działa. Ja im przedstawię założenia, a oni złożą projekt funkcjonowania tej instytucji. Następnie przyjrzymy się wspólnie tym propozycjom, do czego one się nadają. Potem oni mi zafundują zgodnie z tą koncepcją szkolenie pracowników ministerstwa. I wtedy będę mógł na ten temat dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#JacekKuroń">Pan ma rację, przyjmowano — był limit i jak jest urzędnik, to ma pracę. Nie protestuję przeciw temu stwierdzeniu, to jest prawda. Protestuję tylko przeciw mechanicznemu załatwianiu, bo jak to się będzie mechanicznie załatwiać, to są możliwe jak najgorsze skutki. Powstała taka sytuacja, wiem, bo to dokładnie tak wygląda w moim ministerstwie. To ministerstwo coś robiło, mnóstwo różnych rzeczy. Ja dopiero powoli dochodzę do tych różnych rzeczy, które ono robi i robiło. I do tego dodaję różne inne zadania, starając się jak najmniej dodawać ludzi. No, ale ponieważ nie bardzo się jeszcze rozeznaję w tych wszystkich starych rzeczach, to nie mogę tak dyrygować. Właśnie nie chcę robić takiej operacji. Opowiadałem zachodnim dziennikarzom o zwiedzaniu zakładów Henkla. Kiedy je zwiedzałem, to nie wiedziałem, jakie to są zakłady, bo moi tłumacze nie znali tego chemicznego słownictwa i mówili: tu się robi to do tego. Idę przez te olbrzymie zakłady i nie wiem o co chodzi. Wreszcie wprowadzają mnie do gigantycznej sterowni komputerowej, wtedy już w ogóle nic nie rozumiałem. Kręcą się.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#JacekKuroń">A potem na konferencji prasowej powiedziałem tak: oczywiście nic nie rozumiałem i pomyślałem sobie, że tak wyglądacie wy, zachodni Europejczycy, kiedy przyjeżdżacie do Polski. Tylko różnica między nami jest jedna — ja nie próbowałem tej centrali komputerowej zreformować, bo wiedziałem, że się nie znam.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#JacekKuroń">Otóż pomysł, że ustalimy liczbę, to jest tylko pomysł, że będziemy reformować centralę komputerową, nie mając o niej zielonego pojęcia. Róbmy odwrotnie. I uwierzcie mi, że nie chcę zatrudnić za dużo pracowników. Jest inne wyjście, uświadomcie to sobie państwo. Państwo ograniczacie etaty. Jeżeli będę miał kłopoty — choć serce mi drży i ręka — to przecież mam fundusz zatrudnienia, mam fundusze społeczne. Jeżeli uznam, że nie wykonam swoich zadań, to ludzi zatrudnię. Na samą myśl, że zabieram człowiekowi zupę i zafunduję sobie urzędnika, to mi się serce kroi. Ale, skoro cały miałby się przez to interes zawalić, to ja to zrobię. Nie grajmy więc ze sobą w taką grę, bo siedzący tu dyrektorzy dobrze wiedzą, że jak się wskaźnikami ogranicza, to oni przez ten etap przechodzą i zawsze ze stratą dla gospodarki. Jeżeli chcecie państwo wyznaczyć wskaźniki, to zapowiadam — ja przez ten etap też przejdę, ale pewnych rzeczy nie chcę robić. I dlatego proszę raz jeszcze.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#JacekKuroń">I jeszcze jeden głos ad vocem — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#MariaDmochowska">Zgłaszam wniosek formalny o skreślenie w ustawie budżetowej na rok 1990 w art. 16 ust. 1. Nie muszę tego uzasadniać, uzasadniał to dobrze pan minister, w tym wypadku minister, bo nie zgłosił wniosku — poseł Kuroń. Jeśli robimy tak wielką rewolucję w Polsce, to miejmy odwagę dać prawo naszemu rządowi do swobodnego dysponowania swoimi kadrami. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#TadeuszFiszbach">Zanotowałem ten wniosek. Proponuję, aby do sprawy odnieść się po wypowiedziach ministrów.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze obecnie minister — szef Urzędu Rady Ministrów Jacek Ambroziak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#JacekAmbroziak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W zasadzie minister Kuroń wyjaśnił i powiedział już wszystko. I po wniosku pani poseł Dmochowskiej, w zasadzie już nie powinienem mieć nic do dodania. Dodam tylko, że dziwiło by to, że w całej sferze budżetowej, poza administracją państwową, nie ma dyrektywności w zatrudnianiu i są utrzymane warunki do elastycznej i efektywnej gospodarki kadrami. A tylko byłaby dyskryminowana część administracji, jak np. jednostki zatrudnienia, czyli cały zespół biur pomocy społecznej, biur do spraw zatrudnienia u ministra Kuronia — czyli ta część, która ma nowe zadania. Utrudni to także przesunięcie pracowników z urzędów wojewódzkich do urzędów rejonowych, czy nawet samorządu terytorialnego. Ten przepis, który jest obecnie proponowany zahamuje także proces zmniejszania zatrudnienia na rzecz podwyższania płac czyli kształtowania kadry wyższej jakości przy tym samym poziomie zatrudnienia To wszystko art. 16 i 24 by utrudniły. I stąd także i mój apel o zmianę tego artykułu, jeżeli Wysoka Izba podzieli nasze stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#JacekAmbroziak">Chciałbym przytoczyć przykład, że kiedy w zeszłym roku, po raz pierwszy nie została ustalona liczba etatów w administracji państwowej, to w ciągu tylko I półrocza, na korzyść zwiększenia płac i zwiększenia chyba i trochę jakości tej pracy, zatrudnienie uległo zmniejszeniu o 3202 pracowników, w tym o 1801 pracowników w urzędach wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#JacekAmbroziak">Wydaje mi się, że te liczby wskazują, że kiedy nie ma blokady jest znacznie większa elastyczność. Przy blokadzie etatów urzędy ratują się zatrzymaniem tych wszystkich, jak to powiedział Jacek Kuroń, którzy będą tylko otwierali koperty, a nie wykonują jakichś innych prac, które można właśnie przy swobodzie zwiększyć. A pamiętajmy, że zwiększają się zadania i biur do spraw zatrudnienia, samorządu terytorialnego i w urzędach wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#JacekAmbroziak">Ale chciałbym jeszcze dodać jedną uwagę. Proponuję w art. 9, zgodnie z wnioskiem mniejszości — co wynika ze sprawozdania Komisji Polityki Gospodarczej. Budżetu, Finansów oraz Komisji Ustawodawczej — skreślić wyrazy „oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej organizacji i stowarzyszeń”. Zapis, który proponuje komisja, że stowarzyszenia mogą otrzymać dotacje celowe na finansowanie zadań zleconych przez państwo oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej jakby działa wbrew temu, co tutaj w Wysokiej Izbie panowie posłowie wielokrotnie mówili, że nie będzie się finansowało stowarzyszeń tylko dlatego, że powstały takie stowarzyszenia i muszą mieć etaty. Polityka rządu w tym zakresie zmierza do tego, aby stowarzyszenia były finansowane przez ich członków, z ich zasobności, z dochodów z działalności gospodarczej, do której zgodnie z prawem o stowarzyszeniach mają prawo. Ale nie przez państwo. Państwo przestało finansować partie i państwo nie chce i nie powinno finansować stowarzyszeń poza tymi zadaniami celowymi, zleconymi — w wyniku ofert składanych przez stowarzyszenia — przez państwo, które są społecznie i publicznie użyteczne. Te trzeba i należy finansować. Chodzi o to, żeby nie finansować li tylko samego faktu istnienia stowarzyszenia, czy jego etatów.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#JacekAmbroziak">I stąd popieram i proszę, żeby uwzględniono poprawki mniejszości dot. skreślenia w art. 9 ust. 1 słów — „oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej”, gdyż ta działalność statutowa sprowadza się w gruncie rzeczy do finansowania etatów i finansowania samych stowarzyszeń, jako że one tylko zostały utworzone, a nie ich zadań, ich celów, ich rzeczywistej społecznej użyteczności. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#JacekAmbroziak">Proszę bardzo — poseł Ryszard Bugaj ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W sprawie ostatniej dotyczącej częściowego finansowania działalności statutowej stowarzyszeń — ta sprawa podczas obrad naszej komisji była bardzo szeroko dyskutowana, jest ona kwestią kontrowersyjną, trzeba to przyznać. Pozwolę sobie zwrócić uwagę na te czynniki, które jak sądzę, przeważyły i komisja jako całość przyjęła jednak tę poprawkę do przedłożenia rządowego.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#RyszardBugaj">Otóż argumentów jest kilka. Pierwszy argument, który, jak sądzę, przedstawiciele rządu podzielą, jest taki, że np. we Francji, w Niemczech Zachodnich stowarzyszenia korzystają z szerokiej pomocy budżetowej i co uważają za normalność w krajach rozwiniętych gospodarczo, do zbliżenia się do których dążymy w tak przyspieszonym tempie. Otóż tam jest to przyjęte. To jest pierwszy argument.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#RyszardBugaj">Drugi argument dotyczy sprawy pewnej fazy historycznej, w jakiej znajduję się Polska. Budujemy zręby systemu demokratycznego i chodzi nie tylko o parlament, nie tylko o partie polityczne, ale i o całą infrastrukturę związaną z ruchem obywatelskim, który u nas, w Polsce przejawia się przede wszystkim w ruchu stowarzyszeniowym.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#RyszardBugaj">I po trzecie — chciałbym powiedzieć, że otrzymałem bardzo wiele takich sygnałów, że jest wiele stowarzyszeń ogromnie zasłużonych, które istnieją ponad 100 lat w Polsce, są to często stowarzyszenia naukowe, np. Stowarzyszenie Historyków, Stowarzyszenie Fizyków — od nich także dostałem listy — które dzisiaj, po bardzo wielu latach egzystencji, często w niesłychanie ciężkich warunkach, znalazły się w sytuacji konieczności likwidacji swojej działalności.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#RyszardBugaj">Pan minister Ambroziak ma rację, że często chodzi o 2–3 etaty. Rzeczywiście problem sprowadza się często do tęgo, że nie można utrzymać 1 sekretarki, że nie ma pieniędzy na wynajęcie sali na prelekcje, etc.</u>
          <u xml:id="u-173.5" who="#RyszardBugaj">I jeszcze chciałbym powiedzieć, iż zasada, by stowarzyszenia mogły korzystać w swojej działalności ze środków budżetowych tylko wtedy, jeżeli minister uzna to za stosowne i zleci jakąś działalność, jest, moim zdaniem, zasadą zbyt ograniczającą samodzielność działania stowarzyszeń. Budżet i środki budżetowe są własnością społeczną i dostęp do nich powinien być, jak sądzę, uregulowany na pewnych ogólniejszych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-173.6" who="#RyszardBugaj">Mam nadzieję, że Wysoka Izba nie przychyli się do sugestii, którą pan minister Ambroziak przedstawił Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-173.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego Andrzeja Topińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#AndrzejTopiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie dyskusji budżetowej poruszane były wielokrotnie sprawy związane z polityką bankową, wprawdzie nie ma formalnych wniosków, czy poprawek, które Izba będzie głosować, niemniej różne problemy, które zostały tutaj poruszone, wymagają odpowiedzi i z całą pewnością będą brane pod uwagę w polityce banku.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#AndrzejTopiński">Najwięcej głosów dotyczyło uruchomienia przez banki pewnych działań propodażowych. Podzielamy ten punkt widzenia i troskę posłów o politykę propodażową banku, jednak z pewnym wszelako zastrzeżeniem; rozumiemy bowiem w ten sposób i sądzimy, że Izba się z tym zgadza, że podstawowym obowiązkiem banku jest w tej chwili odbudowa polskiej waluty i niedopuszczenie do powrotu do hiperinflacji i dolaryzacji gospodarki, bo gdyby tak się stało, wówczas być może magazyny by zostały rozładowane, ale prawdopodobnie po prostu na krótko. I te magazyny wkrótce zapełniłyby się ponownie. Musimy prowadzić pewne działanie służące aktywizacji podaży, niemniej jednak z pewnymi istotnymi ograniczeniami, a pole manewru nie jest zbyt wielkie.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#AndrzejTopiński">Pozwolę sobie wymienić parę kierunków działań, które — jak sądzimy — z całą pewnością nie rozwiążą problemu całkowicie, być może nawet nie w decydującej mierze, jako że problem jest skomplikowany, wszelako jednak będą służyły dobrze pobudzeniu podaży. Przede wszystkim w marcu nastąpi istotne obniżenie stopy procentowej. Opinie wyrażane tutaj o wpływie stopy procentowej na stopę inflacji w styczniu i lutym sądzę, że były często przesadzone, niemniej jednak oczywiste jest, że wpływ ten był znaczny. Znaczne obniżenie stopy procentowej w marcu, a miejmy nadzieję później także w kwietniu służyć będzie niewątpliwie aktywizacji podaży, a także reorganizacji działalności handlu.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#AndrzejTopiński">Będziemy nadal prowadzili politykę promowania weksla, czyli udzielania tańszego kredytu przy dyskoncie weksli. Bardzo zachęcamy do stosowania tej formy, wydaje się nam, że emitowanie kredytów w tym trybie nie będzie działało inflacyjnie.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#AndrzejTopiński">System bankowy próbuje uruchamiać, podejmuje pierwsze działania w zakresie kredytu konsorcjalnego, co ułatwi finansowanie przez banki różnych przedsięwzięć, które dla jednego banku będą zbyt duże, bądź ryzyko będzie zbyt wielkie.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#AndrzejTopiński">I wreszcie banki będą prowadziły pewną elastyczną politykę w stosunku do różnych klientów. Były tutaj wyrażane opinie, że banki powinny rozłożyć do końca III kwartału odsetki — jako generalna zasada płatności odsetek. Tego typu posunięcia są niemożliwe, niemniej banki, pobierając odsetki, kapitalizując te odsetki, muszą się posługiwać kryterium wypłacalności dłużnika. Na pewno banki będą zainteresowane tym, żeby pewnego rodzaju zapasy finansować, inne — nie, w zależności od oceny efektywności tego kredytu.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#AndrzejTopiński">Chcę wreszcie podkreślić, że nie zamierzamy obecnie podnosić kursu dolara, że nie uważamy, aby sytuacja uzasadniała takie posunięcie, nie uważamy też, aby ta obecna lekka zwyżka kursu kantorowego była zjawiskiem niepokojącym. Pragnę podkreślić, że nie przewidujemy w najbliższym czasie podwyższania kursu dolara.</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#AndrzejTopiński">Najwięcej może uwag krytycznych padło w odniesieniu do funkcjonowania kredytu rolnego. Narodowy Bank Polski z całą powagą odnosi się do tego zagadnienia, sądzimy, że znajdziemy pewne instrumenty, które by umożliwiły na wiosnę stabilizację warunków kredytowania rolników. Nie jestem pewien, czy rozwiązania te usatysfakcjonują wszystkich, ale będziemy poszukiwali jakichś rozwiązań, dzięki którym ryzyko rolnika, który pożycza nie wiadomo na ile procent, na kilka miesięcy pieniądze, zostanie zmniejszone. Z tym, że trzeba sobie powiedzieć, że z całą pewnością nie wrócimy do tego typu kredytów, które miały miejsce w przeszłości, to znaczy kredytów — jak tu jeden z posłów kiedyś mi powiedział — kiedy pożyczało się na prosiaka, a spłacało się ten kredyt kogutem. Nie. Trzeba przyjąć zasadę, że kredyt jest spłacany w swojej realnej wartości, że będziemy negocjować odsetki, ustalać je w taki sposób, aby sprzyjało to produkcji rolnej, ale kredyt jest kredytem, kredyt nie jest dotacją i musi być spłacony na takich zasadach, żeby bank finansujący ten kredyt mógł przyjmować depozyty pieniężne od ludności, także zresztą od rolników. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zadaniem moim jest podsumowanie wyjątkowo burzliwej i wyjątkowo długiej w tym roku debaty budżetowej. Nie jest możliwe odniesienie się do wszystkich głosów, do wszystkich zgłoszonych wniosków i postulatów, postaram się powiedzieć o tych sprawach, które bądź najczęściej w tej dyskusji się pojawiały, bądź budziły największe kontrowersje. Chciałbym również bezpośrednio odnieść się do konkretnych wniosków, konkretnych propozycji zmian w ustawie budżetowej, które zostały bądź to przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zaproponowane do przedłożenia rządowego, bądź też padły w ciągu ostatnich dwóch dni na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#WojciechMisiąg">Nawet ci posłowie, którzy występowali w dyskusji j mieli bardzo poważne zastrzeżenia i obiekcje co do kształtu budżetu, możliwości jego realizacji, słuszności pewnych strukturalnych wyborów, jakie przyjęto, konstruując budżet, stwierdzali jednak, że konstrukcja budżetu państwa mieści się w logice programu gospodarczego zaproponowanego i przedłożonego przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#WojciechMisiąg">Chcę powiedzieć, że tak w istocie rzeczy jest, że budżet państwa, zrównoważenie budżetu państwa nie jest i nie traktujemy tego jako celu samego w sobie. Budżet państwa jest z jednej strony — narzędziem pozwalającym na finansowanie realizacji pewnych zadań państwa, funkcji socjalnych, funkcji utrzymania państwa, obronności, administracji, z drugiej zaś strony — jest instrumentem polityki finansowej. Wobec tego ta zasada zamkniętego budżetu, zrównoważonego budżetu bez kredytowania zewnętrznego, bez zaciągania z zewnątrz pożyczek na to, żeby pokryć niezbędne, jak się wydaje, wydatki, jest jednym z istotnych elementów całego planu gospodarczego, całego planu stabilizacji gospodarki. Przy czym jest to rzeczywiście jeden z wielu elementów, tak jak elementem jest to, że następuje podwyższenie stóp procentowych od kredytów i depozytów, jak to, że zmienia się organizacja rynku walutowego, jak to wreszcie, że w inny sposób funkcjonują ulgi podatkowe, że inaczej mają być sterowane wynagrodzenia zarówno w sferze materialnej, jak i w sferze budżetowej. Jedną z tych zasad jest to, że budżet musi być zrównoważony.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#WojciechMisiąg">Budżet jako główne źródło dochodów, a właściwie, jak można powiedzieć, jedyne źródło dochodów ma zapewnione przejmowanie części wypracowanej nadwyżki w sferze produkcyjnej. Wobec tego powstaje on z części wytworzonego produktu. Jeśli wydatki budżetu będą większe niż ta przejęta część nadwyżki, to okazuje się, że pokrycia w towarach, w usługach, w tym na co te pieniądze budżetowe miałyby iść, nie ma już, że powstały pewne zasoby budżetowe nie mające pokrycia w towarach, w usługach. Wtedy budżet musi być czynnikiem, który nakręca inflację. Skoro tego chcemy uniknąć i skoro przyjmujemy ostry, restrykcyjny program, który właśnie inflacji ma przeciwdziałać, byłoby całkowicie nielogiczne, gdyby spod tej zasady wyłamał się budżet i stanowił czynnik potęgujący, a nie hamujący inflację.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#WojciechMisiąg">Istotą budżetu jest wobec tego to, że przyjmuje część środków wypracowanych w jednych dziedzinach, przyjmuje w postaci podatków i opłat, po to, żeby finansować inne dziedziny, te, które dochodu wypracować nie mogą, na przykład dlatego, że służą pewnym zadaniom ogólnopaństwowym, ogólnospołecznym, nie mającym charakteru komercyjnego, albo też nie mogą wypracować dostatecznego dochodu dlatego, że polityka państwa polega na utrzymywaniu relatywnie niskich cen na pewne produkty. Wobec tego nie można budować struktury wydatków na założeniu, że proporcje wydatkowania pieniędzy z budżetu będą takie, jak proporcje wytwarzania dochodu narodowego, czy wytwarzania tej ogólnonarodowej nadwyżki. Gdybyśmy taką zasadę rzeczywiście przyjęli, budżet byłby po prostu niepotrzebny. Oznaczałoby to, że każdy utrzymuje się z tego, co wypracował, ale równocześnie oznaczałoby to, że państwo nie ma żadnych możliwości funkcjonowania jako państwo, bo logika budżetu opiera się na rezygnacji z nadwyżek po to, żeby na ogólnospołeczne cele można je przeznaczyć. To, jakie będą proporcje przeznaczenia tej ściągniętej nadwyżki na cele ogólnospołeczne jest oczywiście zawsze sprawą otwartą. Można próbować pewne rzeczy obiektywizować, zawsze do pewnego stopnia będzie to kwestia społecznego i politycznego wyboru i społecznej i politycznej decyzji, którą właśnie Sejm, aprobując ustawę budżetową, podejmuje.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#WojciechMisiąg">Wielokrotnie pojawiła się w dyskusji sprawa dochodów budżetu. W formie zarzutu mniej albo bardziej jawnie sformułowanego, stwierdzano, że dochody przyjęte w ustawie budżetowej są pewną prognozą, są pewnym szacunkiem, są wynikiem kalkulacji opartych na pewnych założeniach. Trzeba powiedzieć, że tak istotnie jest i tak jest w każdym budżecie.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#WojciechMisiąg">Stałą cechą budżetu jest to, że po jednej stronie, tam gdzie mówimy o dochodach, możemy operować pewną prognozą, mamy pewne wyobrażenia przebiegu procesów gospodarczych; na tej podstawie, analizując możliwe zmiany cen, zmiany produkcji, zmiany w systemie podatkowym, określamy pewną prognozę dochodów budżetu. Po drugiej stronie budżetu — pojawiają się limity wydatków. Limity, ale i zobowiązania. Te zobowiązania mogą być wypełnione na tyle, na ile słuszna okaże się prognoza dochodów. To jest prawda, nie można gwarantować wydatków w pełni, w 100-procentach właśnie dlatego, że również prognozą są dochody.</u>
          <u xml:id="u-177.7" who="#WojciechMisiąg">Zapytywano — i wyrażano wątpliwość — dlaczego tak wysoką prognozę dochodów przyjęto w budżecie. Wyjaśnienie jest chyba proste, ale trzeba przynajmniej w dwóch słowach do tego się odnieść. Decydującym czynnikiem o tym, że dynamika dochodów jest tak wysoka, mimo iż przy kalkulacjach dochodów budżetowych — co zresztą wyraźnie zaznaczono w objaśnieniach do ustawy budżetowej — zakładano spadek produkcji i zmniejszanie się produkcji, jest to, że zgodnie z programem gospodarczym, zgodnie z wielokrotnie zgłoszonymi postulatami maleją ulgi podatkowe, następuje pewne wyrównanie obciążeń, odejście od różnego typu ulg. Pozwala to na zwiększenie dochodów podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-177.8" who="#WojciechMisiąg">Chciałem również powiedzieć, że nie można bezpośrednio odnosić przewidywanego spadku produkcji do spadku dochodów budżetu. 5-procentowy spadek produkcji to nie jest 5-procentowy spadek dochodów budżetu. Konstrukcja programu, logika tego programu, te przedsięwzięcia, które podejmujemy nie polegają przecież na tym, że arbitralnie w administracyjnym trybie likwiduje się pewne przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa, można powiedzieć, likwidują się same, bo jest to wymuszone realiami ekonomicznymi. Ale skoro tak jest, to należy się spodziewać, że w pierwszej kolejności będzie zmniejszała się produkcja w tych przedsiębiorstwach, które były niskorentowne. A zatem w tych przedsiębiorstwach, które mogły wnosić do budżetu proporcjonalnie mniej w stosunku do swojej produkcji, niż te przedsiębiorstwa, które są ekonomicznie silne, które mimo tych zaostrzonych warunków mają szanse dalszego rozwoju i zwiększania produkcji. Jest to czynnik, który proszę wziąć pod uwagę przy własnej ocenie realności dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-177.9" who="#WojciechMisiąg">Przez wielu posłów była również omawiana kwestia ponad 4-bilionowych dochodów z obligacji, przyjętych jako część dochodów budżetowych. Wyrażono wątpliwości dotyczące rozmiarów emisji. Padło tu wprost pytanie, kto ustalił takie rozmiary emisji obligacji, jakie są szanse na uzyskanie tych dochodów. Wreszcie podkreślano, że obligacje jako takie są pewnym dochodem zwrotnym, tzn. są pewną pożyczką udzieloną budżetowi, wobec tego musimy mieć świadomość tego, że to są pieniądze, które budżet będzie musiał zwracać. Co najmniej kilka rzeczy w związku z tym należy wyjaśnić. Najprościej jest odpowiedzieć na pytanie, kto ustalał rozmiary emisji. Rozmiary emisji obligacji państwowych, tych konwertowanych na majątek państwowy, o czym za chwilę trzeba będzie powiedzieć, zostały ustalone przez Sejm w październiku ub.r. przy korekcie ustawy budżetowej na 1989 r. Te obligacje, które w tej chwili znajdują się w sprzedaży to właśnie ta emisja, która decyzją Sejmu została wtedy uruchomiona.</u>
          <u xml:id="u-177.10" who="#WojciechMisiąg">Druga istotna kwestia — obligacja swoimi warunkami została bardzo ściśle powiązana z procesem prywatyzacji gospodarki narodowej. Jak państwo wiecie, zasada jest taka, że największe korzyści uzyskuje nabywca wtedy, kiedy obligacjami płaci za prywatyzowany majątek państwowy — to wiąże się z otrzymaniem 20% premii. Jeśli wykorzystanie obligacji będzie inne, po prostu jako środka przechowywania oszczędności, to dopiero od 1995 r obligacje podlegają wykupie z oprocentowaniem w ciągu tych 5 lat równym stopie inflacji.</u>
          <u xml:id="u-177.11" who="#WojciechMisiąg">Wiadomo, że z bardzo różnych względów legislacyjnych, formalnych, koncepcyjnych, proces prywatyzacji opóźnił się, że jeszcze w dalszym ciągu w parlamencie, w komisjach parlamentarnych są omawiane akty prawne tworzące systemowe podstawy prywatyzacji. Dopiero po rozstrzygnięciu tych spraw, po uruchomieniu, co już premier Balcerowicz zapowiadał we wczorajszym wystąpieniu, najpierw tej małej prywatyzacji, potem szerszych przedsięwzięć z tym związanych, można liczyć na aktywizację sprzedaży obligacji. Przypuszczamy, że problem, jaki się z tym wiąże, nie polega na tym, że obligacje za 4 biliony zł są nie do sprzedania w tym roku, bo, jak powiedziałem, jest to i mała część majątku państwowego i jeszcze nie tak znowu wielka część zgromadzonych zasobów pieniężnych ludności, o których wiemy, że zgromadzone są bardzo nierównomiernie, że są silnie skoncentrowane, wobec tego duża ich część może być wykorzystywana efektywnie na zakup tych obligacji. Problemem dla wykonawców budżetu jest to, że te dochody, które bardzo byłyby potrzebne w pierwszych miesiącach roku, pojawią się z pewnym opóźnieniem, co może mieć wpływ w tej chwili na nasilenie się pewnych problemów.</u>
          <u xml:id="u-177.12" who="#WojciechMisiąg">Nie są to obligacje stanowiące, mające charakter czysto zwrotnego dochodu. Przypuszczamy, że większość zakupionych obligacji zostanie zamieniona na majątek państwowy, a zatem ze sprzedażą obligacji nie będą się w zasadzie wiązały większe obciążenia budżetu państwa w okresie kolejnych lat.</u>
          <u xml:id="u-177.13" who="#WojciechMisiąg">W dyskusji poruszano również sprawy powiązania wpływów z podatku od płac z tym co naprawdę stanie się z przeciętną płacą — czy nie jest zagrożeniem dla realności budżetu to, że jeśli przeciętne płace wzrosną słabiej niż przewidywano, to i wpływy z podatku od płac będą niższe.</u>
          <u xml:id="u-177.14" who="#WojciechMisiąg">Odpowiedź nasza jest następująca. Istotnie, zależność jest bardzo prosta i można powiedzieć wprost proporcjonalna. Im wyższe przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, tym wyższe wpływy z podatku od płac. Wobec tego obniżenie tej przeciętnej płacy powoduje mniejsze wpływy z podatku od płac, ale zarazem powoduje mniejsze obciążenie budżetu, po pierwsze — wydatkami na rozwój kultury, po drugie — wydatkami na płace w sferze budżetowej, które tym automatem relacji przeciętnych wynagrodzeń są ze sobą powiązane W ogólnej skali patrząc na efekt zmiany przeciętnego wynagrodzenia, jeśli chodzi o podatek od płac i o wydatki na sferę budżetową, obniżanie się przeciętnej płacy powoduje niewielki pozytywny skutek dla budżetu. To znaczy mniejsza jest strata na podatku od płac, niż oszczędność na płacach dla sfery budżetowej, przy utrzymaniu takiej samej relacji płac w obu sektorach.</u>
          <u xml:id="u-177.15" who="#WojciechMisiąg">Przechodząc do wydatków budżetowych chciałem powiedzieć, że tegoroczny budżet zdecydowanie różni się od budżetu zeszłorocznego: o połowę zmniejszono udział dotacji; zwiększono o 10 punktów udział sfery budżetowej w wydatkach całego budżetu; wyższa niż planowana dynamika cen, dynamika wydatków na ochronę środowiska, na ochronę zdrowia, na oświatę, na szkolnictwo wyższe. Nawiązując do sporu między panią posłanką Sierakowską a panem posłem Drelą, muszę stwierdzić, że słuszne są wyliczenia pana posła Dreli — rozliczenie pełne płac i wydatków rzeczowych wskazuje na takie relacje, o jakich on wczoraj na początku debaty budżetowej powiedział.</u>
          <u xml:id="u-177.16" who="#WojciechMisiąg">W stosunku do przedłożenia rządowego zmiany wniesione przez komisje są bardzo nieznaczne. 1.240 mld zł, mimo że wydaje się sumą dużą, oznacza w istocie tylko 6,3 promil łącznych preliminowanych wydatków budżetowych. Oznacza to wobec tego, że ta skala przesunięć i zmian wprowadzonych przez komisje nie narusza tych generalnych proporcji budżetu proponowanych przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-177.17" who="#WojciechMisiąg">Do dwóch istotnych kwestii związanych z wydatkami budżetu pragnąłbym się teraz, możliwie krótko, ustosunkować się, bo są na tyle ważne, że trzeba o nich powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-177.18" who="#WojciechMisiąg">Po pierwsze padło kilkakrotnie stwierdzenie, że w tym budżecie wyjątkowo rozbudowane są rezerwy, że wprawdzie rozumiemy potrzeby rezerw wynikające z niepewności, niedookreślenia pewnych spraw, przebiegu pewnych procesów, ale że tak duża skala rezerw jest niepokojąca. Patrząc z formalnej strony rezerw w budżecie na wydatki można się doliczyć około 50 bilionów złotych. To rzeczywiście dużo, oznaczałoby to, że 1/4 wydatków budżetu została schowana, wepchnięta — nie wiem jak to nazwać — właśnie w rezerwach, a nie przypisana do konkretnych wydatków. Otóż sprawa będzie wyglądała nieco inaczej, kiedy popatrzymy, że z tej sumy 50 bilionów złotych, prawie 43 biliony złotych to rezerwa na podwyżki wynagrodzeń w sferze budżetowej, i to rezerwa, której działowy rozkład został podany w objaśnieniach do ustawy budżetowej w załączniku nr 14. Jest to podział prowizoryczny, ostateczny ustali uchwała Rady Ministrów, która może być przyjęta po zatwierdzeniu ustawy budżetowej. Niemniej ta kwota 43 bilionów zł to nie efekt niepewności, nie efekt chęci niepokazywania bezpośredniego przeznaczenia pewnych kwot ujętych w budżecie, a konsekwencja takiej, a nie innej struktury prawnej przyjęcia ustawy o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej i konsekwencji stąd wynikających. Z pozostałych kilku bilionów zł, które są w budżecie, pewna część to rezerwy resortowe, umożliwiające ministrom reagowanie na nie przewidziane sytuacje, a ponadto ujęte w budżetach ministerstw zdrowia i opieki społecznej, edukacji narodowej oraz rolnictwa dodatkowe środki na zasilanie działań prowadzonych przez teren.</u>
          <u xml:id="u-177.19" who="#WojciechMisiąg">Najistotniejszy problem, poruszany również wielokrotnie, który chciałbym w tej chwili wyjaśnić, to udział budżetu centralnego w dochodach budżetów terenowych. Chciałem wyraźnie stwierdzić, że w dużym stopniu krytyka tu wyrażana, opiera się na pewnym nieporozumieniu, które chciałbym sprostować. Źródłem tego nieporozumienia jest znowu to nieszczęsne 42,9 biliona złotych rezerwy płacowej.</u>
          <u xml:id="u-177.20" who="#WojciechMisiąg">Koncepcja powiązań budżetu centralnego z budżetami terenowymi w obecnym prawie budżetowym polega na tym, że określa się na podstawie prognozy wszystkich dochodów, dochody własne poszczególnych rad narodowych szczebla wojewódzkiego, bo na takim szczeblu operuje budżet państwa i o tym tutaj mówimy. Następnie kalkulacyjnie przyjmuje się pewne normy wydatków dla budżetów terenowych. Chcę powiedzieć, że te normy zostały przyjęte przy założeniu wzrostu o około 650% — wskaźnik 650 do roku ubiegłego — a więc przyjmowaliśmy, że wydatki rzeczowe budżetów terenowych będą rosły nieco szybciej niż dynamika cen zakładana w budżecie. Nie zaliczono natomiast, bo nie można tego było zrobić ze względu na to, o czym mówiłem poprzednio, że podział będzie dokonany dopiero po przyjęciu ustawy budżetowej, do wydatków budżetów terenowych nie zaliczono środków na wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej. Dla obywateli posłów ten fakt jest widoczny w tym, że cała rezerwa płacowa zaliczana jest do części 83 w budżecie centralnym.</u>
          <u xml:id="u-177.21" who="#WojciechMisiąg">Po uchwale Rady Ministrów, która dokona najpierw podziału kwoty rezerwy na poszczególne działy, a następnie zostanie dokonana dezagregacja na plan centralny, plan terenowy i na poszczególne resorty, wydatki budżetów terenowych szacujemy, że wzrosną o około 30–32 bln zł. W tej kwocie 43 bln zł rezerwy płacowej, ponad 10 bln zł przypada na plan centralny, ponad 30 bln zł to środki na podwyżki w sferze budżetowej w planie terenowym.</u>
          <u xml:id="u-177.22" who="#WojciechMisiąg">Jeżeli następuje zwiększenie wydatków planu terenowego, jeżeli budżet państwa uznaję te wydatki w wyższym wymiarze, niż to jest w tej chwili ujęte, to oczywiście relacja pomiędzy dochodami własnymi, a przyjętymi do planu wydatkami, zmienia się na niekorzyść dochodów. Wydatki rosną. I skoro w tej chwili łączna kwota udziałów wynosi niecałe 25 bln zł, a zwiększymy wydatki budżetów terenowych z tytułu podziału rezerwy płacowej o około 32 bln zł i jeszcze o co najmniej bilion zł z tytułu podziału rezerwy melioracyjnej, na szpitale, na szkoły, to okazuje się, że po dokonaniu podziału rezerw, które są w tej chwili przypisane do poszczególnych części budżetu centralnego, 25 bln zł udziałów budżetu centralnego w dochodach planów terenowych zmienia się o dotację uzupełniającą w wysokości około 7–8 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-177.23" who="#WojciechMisiąg">Chciałem zwrócić uwagę państwa na fakt, że mimo ustanowienia formalnego tych udziałów, budżet centralny tych udziałów nie egzekwuje od początku roku i nie będzie egzekwował aż do momentu, kiedy po podziale rezerwy płacowej nie okaże się, że być może pozostaną 2, 3 może 4 województwa, w których w dalszym ciągu dochody własne będą przewyższały wydatki. Wtedy dopiero i w stosunku do tych województw wystąpimy o przekazanie udziałów do budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-177.24" who="#WojciechMisiąg">Chcę również powiedzieć, że biorąc pod uwagę bieżącą sytuację budżetów terenowych, już w tej chwili, w ograniczonym zakresie, ale uruchamialiśmy pewne środki na dotacje, nawet tam, gdzie w świetle bieżących zapisów ustawy budżetowej należą się udziały. Tak wygląda wyjaśnienie tego problemu, dlatego apelowałbym do posłów, którzy zgłaszali tego typu uwagi, o wycofanie wniosków o zmniejszanie udziałów. To zmniejszanie nastąpi automatycznie w normalnym trybie rozliczenia ustawy płacowej, co więcej — z naszych wstępnych wyliczeń wynika, że te zmniejszenia są większe, będą dotyczyły większych kwot, niż łagodnie sformułowane postulaty posłów.</u>
          <u xml:id="u-177.25" who="#WojciechMisiąg">Ze spraw szczegółowych wynikających z dzisiejszej dyskusji jeszcze kilka spraw, pozwolicie państwo, że poruszę.</u>
          <u xml:id="u-177.26" who="#WojciechMisiąg">Po pierwsze — kwestia inwestycji centralnych. Szczegółowy podział środków zarówno na finansowanie kontynuowanych inwestycji centralnych, jak i kosztów wstrzymania, bądź zawieszenia pewnych inwestycji centralnych, stanowi materię rozstrzyganą uchwałami Rady Ministrów. Obecnie Centralny Urząd Planowania przygotował i negocjuje w ramach uzgodnień międzyresortowych dwie uchwały: jedną o finansowaniu kontynuowanych inwestycji, drugą — o środkach na wstrzymane inwestycje. W odniesieniu do tych spraw, które tutaj zostały wymienione w dyskusji, chciałbym bardzo krótko zreferować co te projekty obecnie zawierają.</u>
          <u xml:id="u-177.27" who="#WojciechMisiąg">Po pierwsze — przewiduje się kontynuację budowy zbiornika w Świnnej Porębie i dotowanie z budżetu niezależnie od kredytów bankowych budowy Dziedźkowic. Kwoty, które są na to przeznaczone, jak powiedziałem, nie są ostateczne. Ostatni projekt przewiduje dotacje dla Dziedźkowic w wysokości 71,5 mld zł. Czekamy na decyzje w sprawie Żarnowca.</u>
          <u xml:id="u-177.28" who="#WojciechMisiąg">W zgłoszonej przez pana posła Masarczyka sprawie chcę powiedzieć, że są przewidziane również środki, w tej chwili około 45 mld zł, na zatrzymanie przewidzianej do wstrzymania inwestycji w kopalni „Budryk”.</u>
          <u xml:id="u-177.29" who="#WojciechMisiąg">Zgłoszony przez pana posła Dalgiewicza został wniosek o zmniejszenie z 32% do 25% stopy obligatoryjnej dywidendy płatnej przez przedsiębiorstwa państwowe. Otóż chciałem wyjaśnić, — gdyby ten wniosek miał być przedmiotem zainteresowania Izby i być głosowany, że ten wniosek nie może być ograniczony do stwierdzenia, że o siedem punktów zmienia się pewien parametr ekonomiczny. Zmiana tego parametru ekonomicznego oznacza zmniejszenie poboru dywidendy o 22% planowanej wielkości, to znaczy o 3770 mld zł. Wobec tego w ślad za przyjęciem wniosku o zmianę stopy dywidendy powinny pójść kolejne wnioski wskazujące, w jaki sposób tę wyrwę prawie 4 bln zł, w budżecie załatać — albo przez usankcjonowanie deficytu, albo przez stworzenie nowego, niepewnego źródła dochodów, skoro i te są uważane za niepewne, albo tradycyjnym i najbardziej pewnym sposobem, przez dokonanie ograniczeń w wydatkach w tej właśnie skali.</u>
          <u xml:id="u-177.30" who="#WojciechMisiąg">Nie możemy również chyba przyjąć wniosku o odroczenie płatności podatkowych do końca III kwartału. Oznaczałoby to bowiem, że teraz kredytem bankowym, albo nie wiem czym innym, finansować będziemy wydatki, które przecież już w tej chwili biegną. Od początku mówiliśmy, że cały problem i najważniejszy chyba problem budżetu w tym roku, to nierównomierność spływu dochodów i to, że w pierwszych miesiącach dochody będą mniejsze niż wydatki.</u>
          <u xml:id="u-177.31" who="#WojciechMisiąg">Zaciągnęliśmy 2 bln zł kredytu. Próba dalszego odroczenia pewnych płatności będzie oznaczała, że zadłużenie budżetu centralnego będzie musiało się zwiększyć, że będziemy musieli szukać poza normalnymi źródłami budżetowymi pokrycia niezbędnych, bieżących wydatków.</u>
          <u xml:id="u-177.32" who="#WojciechMisiąg">Nie chciałbym odnosić się szczegółowo do wszystkich różnic pomiędzy projektem w brzmieniu przedłożenia rządowego, a sprawozdaniem komisji. Chcę jeszcze raz powiedzieć, że poprawki dotyczące kwot budżetowych nie są w sumie znaczne, chociaż dla poszczególnych dziedzin, w których te zwiększenia następują, mogą to być zwiększenia znaczące. Natomiast, jak powiedziałem, są pewne punkty dotyczące samej treści przepisów prawnych ustawy, do których istnieją różnice między przedłożeniem rządowym a sprawozdaniem komisji — zostały one już wywołane. Jak panowie ministrowie Kuroń i Ambroziak przede mną powiedzieli, apelujemy do Izby o nie wprowadzanie tylko po roku przerwy limitu etatów dla administracji państwowej. Chcę przypomnieć, że w sytuacji nieuchwalania limitu nadal pozostaje bariera płacowa dla administracji. Środki na wynagrodzenia zostały zmniejszone już o 3%. Nie kwestionujemy tego zmniejszenia, rozumiemy potrzebę oszczędności. Chodzi tylko o to, żeby nie nakładać oprócz tego ograniczenia finansowego, drugiego ograniczenia o charakterze rzeczowym. Nie można już zmniejszać płac w administracji. Jesteśmy bezbronni wobec propozycji wielu firm prywatnych i wielu firm państwowych. Nie mamy już możliwości utrzymania dobrych fachowców za dobre pieniądze w administracji.</u>
          <u xml:id="u-177.33" who="#WojciechMisiąg">Jak powiedziałem — mówił o tym również minister Ambroziak — apelujemy o wycofanie zapisu dotyczącego dotowania działalności statutowej stowarzyszeń. Chcieliśmy poprzeć mniejszościowy wniosek usuwający niektóre zapisy dotyczące wydawania decyzji o wykonywaniu budżetu państwa w formie rozporządzenia Rady Ministrów, a nie aktów niższego rzędu. Zwracaliśmy się o pełne pełnomocnictwa do Sejmu po to, by móc operatywnie sterować budżetem w tej sytuacji trudno przewidywalnej. Wymóg formy rozporządzenia oznacza wejście na pewną bardziej złożoną drogę legislacyjną, a zatem przynajmniej część tej operatywności rządowi odbiera.</u>
          <u xml:id="u-177.34" who="#WojciechMisiąg">Przepraszam, że wyjaśnienia trwały tak długo. Sądzę, że nadal mogą być niesatysfakcjonujące. Jak powiedziałem, problemów było mnóstwo. Jeśli to będzie potrzebne, będziemy jeszcze prosili o możliwość wyjaśnień przed głosowaniem poszczególnych wniosków i poprawek. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-177.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-177.36" who="#WojciechMisiąg">Dziękuję obywatelowi ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-177.37" who="#WojciechMisiąg">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-177.38" who="#WojciechMisiąg">Przechodzimy do głosowania projektu ustawy budżetowej na 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-177.39" who="#WojciechMisiąg">W sprawozdaniu komisje przedstawiają 4 wnioski mniejszości do projektu ustawy budżetowej na 1990 r. Wnioski te głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-177.40" who="#WojciechMisiąg">Pierwszy wniosek mniejszości ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-177.41" who="#WojciechMisiąg">„W art. 6 ust. 2 wyrazy „po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych” — skreśla się”. Czy sprawozdawca poseł Jan Rajtar w tej sprawie chciałby zabrać głos? Jeśli istnieje potrzeba, to bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#JanRajtar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Intencją tej poprawki jest, by komisje nie opiniowały grupy wyrobów i usług dotowanych z budżetu. Chodzi po prostu o to, by rząd — jak mówiłem wczoraj — z jednej strony miał swobodę — a z drugiej — by komisje nie brały na siebie odpowiedzialności za decyzje podejmowane przez rząd. W całej ustawie myśmy tego typu sformułowania usuwali. W związku z tym uważamy, że nie stałoby nic na przeszkodzie, gdyby również i w tym miejscu poprawka została dokonana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. To jest strona 2 dokumentu, który jest w naszym posiadaniu. Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 6 ust. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-179.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-179.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości przyjął.</u>
          <u xml:id="u-179.7" who="#TadeuszFiszbach">Drugi wniosek mniejszości ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-179.8" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 6 ust. 4: po wyrazach: „minister finansów” dodaje się wyrazy „w drodze rozporządzenia”, natomiast pkt 2: „w drodze rozporządzenia” skreśla się”. Podpunkt a) oznacza się jako pkt. 2. Podpunkt b) — oznacza się jako pkt. 3.</u>
          <u xml:id="u-179.9" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#JanRajtar">Celem wniosku mniejszości było, by w drodze rozporządzenia regulować wszystkie punkty tego ustępu, to znaczy, by minister finansów również w drodze rozporządzenia ustalał stawki dotacji do wyrobów i usług a także, by w drodze rozporządzenia określał zasady ustalania i wypłacania dotacji i dokonywał odpowiednich przesunięć kwot dotacji w ramach kwoty ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#JanRajtar">Wniosek komisji jest, aby w drodze rozporządzenia regulować jedynie sprawy zawarte w pkt 2. Natomiast — ustalanie stawek dotacji do wyrobów i usług — pkt 1 — potraktowane zostało jako czynność techniczna. Komisja też brała pod uwagę to, że ustalanie stawek dotacji powinno następować w sposób elastyczny. Stąd też taka była sugestia. I wniosek komisji podtrzymuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 6 ust. 4 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#TadeuszFiszbach">Trzeci wniosek mniejszości ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-181.8" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 9 ust. 1 wyrazy „oraz na częściowe finansowanie działalności statutowej” skreśla się”. Poseł sprawozdawca — bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#JanRajtar">Jest to ta część ust. 1 — dot. częściowego finansowania działalności statutowej stowarzyszeń, co przed chwilą kwestionował minister Ambroziak, a uzasadnił potrzebę utrzymania tego pan poseł Bugaj. Gdybyśmy ten ustęp skreślili, czyli głosowali za wnioskiem mniejszości, wtedy pozbawilibyśmy — jak mówił pan poseł Bugaj — liczne zasłużone towarzystwa naukowe, towarzystwa kulturalne i inne instytucje użyteczne społecznie, prawa bytu po wielu nieraz długich okresach istnienia w naszym kraju i spełniania bardzo użytecznych funkcji. Komisja podtrzymuje wniosek większości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 9 ust. 1 zechce podnieść rękę Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-183.6" who="#TadeuszFiszbach">Czwarty wniosek mniejszości ma następujące brzmienie;</u>
          <u xml:id="u-183.7" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 29.</u>
          <u xml:id="u-183.8" who="#TadeuszFiszbach">a) po zmianie 1 dodaje się zmianę 2 w brzmieniu: „2) w art. 8:</u>
          <u xml:id="u-183.9" who="#TadeuszFiszbach">a) dotychczasowa treść art. 8 otrzymuje oznaczenie ust. 1, b) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-183.10" who="#TadeuszFiszbach">„2. Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może obniżyć skalę podatku od wzrostu wynagrodzeń lub zwolnić od podatku podatników, których przeciętne wynagrodzenie jest znacznie niższe od przeciętnego wynagrodzenia w pięciu podstawowych działach gospodarki narodowej”, b) dotychczasowa zmiana 2) otrzymuje oznaczenie zmiany 3”.</u>
          <u xml:id="u-183.11" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca i podsekretarz stanu Misiąg.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#JanRajtar">Intencją wniosku mniejszości było to, by umożliwić tym grupom pracowników, którzy mają niższe wynagrodzenie od przeciętnego uzyskanie pewnych ulg przy ustalaniu współczynnika korygującego wzrost wynagrodzeń wolnych od podatku. Chodzi o to, by można było tym grupom — bez ponoszenia konsekwencji podatkowych — zwiększać w wyższym stopniu płace niż pracownikom tych działów, w których płace kształtują się powyżej przeciętnej. Jak mówiłem wczoraj, przeciwko temu wnioskowi przemawia fakt, że w warunkach przechodzenia do regulacji rynkowej zawsze musi być tak, że pewne grupy pracownicze będą miały płace poniżej średniej, inne — powyżej średniej, jest to po prostu normalna reguła każdej zdrowo funkcjonującej gospodarki. Nie ma żadnych wskazań, by rząd powracał do zaniechanej i krytykowanej praktyki stosowania ulg uznaniowych, bo za takie należałoby przyjąć właśnie propozycje mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#JanRajtar">W imieniu komisji podtrzymuję propozycję, by wniosku tego nie uwzględnić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#WojciechMisiąg">Chciałbym w pełni poprzeć to, co powiedział przede mną poseł sprawozdawca. Gdybyśmy taką poprawkę przyjęli, to z instrumentu, który jest nieprzyjemny, ale miał być mechanizmem hamowania inflacji, byśmy zrobili mechanizm napędzania inflacji. Zawsze ci, którzy mieli najmniej, byliby podciągani w górę, to by trwało tak długo, dopóki wszyscy by nie mieli płacy powyżej średniej. Tak by to działało, dlatego trwałoby stale.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#WojciechMisiąg">Bardzo proszę, poseł Bugaj w kwestii formalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#RyszardBugaj">Bardzo proszę pana marszałka o przestrzeganie, by zarówno poseł sprawozdawca, jak i zabierający głos przedstawiciel rządu nie wkraczali w merytoryczną materię i nie wyrażali stosunku do poprawek, a jedynie wyjaśniali istotę poprawki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Przyjmujemy uwagę. Czy w tej sprawie ktoś z obywateli posłów chciałby się wypowiedzieć? Poseł Teresa Liszcz — bardzo proszę Wnioskodawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#TeresaLiszcz">Wydaje mi się, że mamy okazję do naprawienia starych błędów. To jest ten sam problem zakładów pracy, w których pracownicy mają drastycznie mocno zaniżone wynagrodzenia w stosunku do przeciętnej, bez swojej winy. Nie dlatego, że zakłady źle pracują, tylko dlatego, że cały czas przepisy prawne nie pozwalały im na podwyższanie wynagrodzeń. I są to zakłady, z których pracownicy odchodzą. To jest na przykład poczta, handel.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#TeresaLiszcz">Zwracam także uwagę państwa na to, że w tym kierunku szły sugestie Senatu. Była taka sugestia Senatu, żeby tego rodzaju przepis zamieścić. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 29 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek mniejszości przez Wysoką Izbę został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie przechodzimy do głosowania nad zgłoszonymi w trakcie dyskusji przez posłów poprawkami do projektu ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Stefan Bieliński zgłosił trzy poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1990. Pierwszą w następującym brzmieniu: „W art. 1 ust. 4 zastępuje się wyraz „budżetowych” wyrazami: „budżetu centralnego oraz odpowiedniej zmianie dochodów zasilających dla budżetów terenowych”. Poseł sprawozdawca w tej sprawie? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#JanRajtar">Intencją tej poprawki jest to, by Rada Ministrów mogła dokonywać odpowiednich zmian nie tylko w wydatkach budżetu centralnego, jeśli zajdzie ku temu potrzeba, ale również by dokonywała zmian w dochodach zasilających budżety terenowe. Wydaje mi się, że intencja jest zrozumiała.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#JanRajtar">Chciałbym jeszcze przypomnieć, że komisja poprzednio odrzuciła propozycję przepisów, które pozwalały na dokonywanie zmian w budżetach terenowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posła Stefana Bielińskiego do art. 1 ust. 4, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-192.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka posła Stefana Bielińskiego została przez Wysoką Izbę oddalona.</u>
          <u xml:id="u-192.5" who="#TadeuszFiszbach">Druga poprawka posła Stefana Bielińskiego ma następujące brzmienie: „W art. 2 ust. 4 w wierszu siódmym po wyrazie „centralnego” dodaje się w nawiasie wyrazy: „w tym powiązań z budżetami terenowymi”.</u>
          <u xml:id="u-192.6" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o przybliżenie treści poprawki, bez sugestii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#JanRajtar">Podobnie jak w poprzednim wypadku, również i w tym chodzi o to, że jeśli wskaźniki cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych oraz szacunki wzrostu płac zmienią się w stosunku do pierwotnie zakładanych, by Rada Ministrów była upoważniona do dokonywania w ciągu roku zmian nie tylko w dochodach i wydatkach budżetu centralnego, ale również w dochodach i wydatkach budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#JanRajtar">Czyli intencją wnioskodawcy jest, by Rada Ministrów dokonywała zmian w dochodach i wydatkach budżetu centralnego i terenowego, związanego czy powiązanego z budżetem centralnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posła Stefana Bielińskiego do art. 2 — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posła Stefana Bielińskiego oddalił.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Wiesława Kiermaszek-Lamla zgłosiła poprawkę do projektu ustawy budżetowej w brzmieniu: „Art. 5 skreśla się”.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#JanRajtar">Artykuł ten brzmi następująco: „Środki finansowe budżetów terenowych pochodzące z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych oraz z ponadplanowych dochodów w 1990 roku mogą być przekazywane na finansowanie inwestycji pod warunkiem pełnego sfinansowania bieżących wydatków danego budżetu terenowego”. Inaczej mówiąc intencją tego wniosku jest, by nie ingerować w sposób wydatkowania środków przez rady narodowe, dysponujące budżetami terenowymi. Jeśli rady narodowe uznają, że będzie ważniejsze finansowanie inwestycji niż bieżące wydatki, to będą mogły po uwzględnieniu tej poprawki to uczynić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki poseł Wiesławy Kiermaszek-Lamli przewidującej skreślenie art. 5 projektu ustawy budżetowej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-196.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-196.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka Wiesławy Kiermaszek-Lamli została przez Wysoką Izbę oddalona.</u>
          <u xml:id="u-196.7" who="#TadeuszFiszbach">Trzecia poprawka posła Stefana Bielińskiego ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-196.8" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 6 ust. 2, w ust. 4 pkt 2 oraz w ust. 5 wyrazy: „w drodze rozporządzenia” skreśla się.</u>
          <u xml:id="u-196.9" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JanRajtar">Intencją tej poprawki jest, by ustalanie grupy wyrobów i usług dotowanych oraz ustalanie stawek — odbywało się w drodze rozporządzenia. Czy referować cały art. 6?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#TadeuszFiszbach">Chodzi o art. 6 ust. 2, ust. 4 oraz ust. 5.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#JanRajtar">Ust. 4 — chodzi tu o to, by określanie zasad wypłacania dotacji, jak też zmian kwot dotacji w ramach ogólnej kwoty, nie następowało w drodze rozporządzenia, a na mocy innych aktów, które, zdaniem wnioskodawcy, są dla Rady Ministrów łatwiejsze do zastosowania i pozwalają szybciej reagować na rozmaite zjawiska zachodzące w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#JanRajtar">Utrzymanie zasady, że w drodze rozporządzenia, jak wyjaśniałem, wymagało w sposób jasny określenia kompetencji rządu, jak też zobowiązanie rządu do tego, by w wydawanych aktach prawnych w sposób zgodny z intencjami określał zawartość tych decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posła Stefana Bielińskiego do art. 6 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-200.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-200.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-200.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posła Stefana Bielińskiego oddalił.</u>
          <u xml:id="u-200.6" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Izabella Sierakowska zgłosiła poprawkę do projektu ustawy budżetowej na rok 1990 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-200.7" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 11 w pkt 2 dodaje się wyrazy: „w tym produkcji odżywek dla dzieci”.</u>
          <u xml:id="u-200.8" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#JanRajtar">Art. 11 mówi o tym, że budżet centralny pokrywa część należnych odsetek od kredytów. Jednymi z tych — wymienieni w pkt 2, którzy z tego uprawnienia niższych odsetek od kredytów korzystają, były rolnictwo oraz gospodarka żywnościowa. Jest rzeczą oczywistą, że w ramach gospodarki żywnościowej mieści się również produkcja odżywek dla dzieci, stąd też propozycja ta nie wykracza istotnie poza sformułowanie tego punktu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki poseł Izabelli Sierakowskiej do art. 11 projektu ustawy budżetowej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-202.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę poseł Izabelli Sierakowskiej przyjął.</u>
          <u xml:id="u-202.6" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Maria Dmochowska zgłosiła poprawkę w następującym brzmieniu: „W art. 16 ust. 1 skreśla się, a w art. 24 ust. 1 pkt 1 po wyrazach: „nie ustala się etatów dla” — dodaje się wyrazy: „administracji państwowej, objętej budżetem centralnym i budżetem terenowym”. Poprawka ta koresponduje z następną, zgłoszoną przez posła Zbigniewa Kawałko, ale jako dalej idąca głosowana jest w pierwszej kolejności Bardzo proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#JanRajtar">Wniosek ten, jak wiemy, był zgłoszony przed kilkudziesięcioma minutami na prośbę pana ministra Kuronia, poparty przez ministra Ambroziaka. Argumenty za stanowiskiem komisji były podane. Czym kierowała się komisja, dążąc do tego, by ograniczać zatrudnienie w administracji państwowej starałem się wyjaśnić wczoraj. Przypomnę, że chodziło głównie o spełnienie postulatów licznych środowisk, które powszechnie uważają, że zatrudnienie w administracji państwowej — nie chodzi tylko o administrację szczebla centralnego, ale również o administrację szczebla terenowego — jest zbyt wysokie i wymaga redukcji.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#JanRajtar">Argumentem za tym jest również to, że w warunkach przechodzenia od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej nie jest potrzebne, by w administracyjnym aparacie zarządzania znajdowała się większa liczba kadr, niż poprzednio. Oczywiście decyzja należy do państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#TadeuszFiszbach">Tak jest. Proszę bardzo — poseł Jan Lityński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#JanLityński">Chciałem zwrócić uwagę, że poseł sprawozdawca po raz kolejny przeprowadza agitację,</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie)</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#JanLityński">...a nie wyjaśnia tylko materii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#TadeuszFiszbach">Nie, poseł sprawozdawca tylko zaczął, ale w odpowiednim momencie się zatrzymał.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#TadeuszFiszbach">Ma sporo problemów, trzeba i to wybaczyć, ale zwracam uwagę, aby rzeczywiście nie sugerować rozwiązań Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posłanki Marii Dmochowskiej do art. 16 i art. 24 — zechce podnieść rękę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#WicemarszałekFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#WicemarszałekFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#WicemarszałekFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#WicemarszałekFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posłanki Marii Dmochowskiej do art. 16 i art. 24 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#WicemarszałekFiszbach">W ten sposób bezprzedmiotowy staje się wniosek posła Zbigniewa Kawałki, jako że wniosek, który Wysoka Izba przed chwilą przyjęła był dalej idący.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#WicemarszałekFiszbach">Poseł Herbert Gabryś zgłosił poprawkę do projektu ustawy budżetowej w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#WicemarszałekFiszbach">„W art. 29 dotyczącym ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. w art. 11 w ust. 2 tej ustawy skreśla się zdanie drugie w brzmieniu: „Łączna kwota zaliczkowych wypłat tych nagród i premii dokonanych w 1989 r. i w 1990 r. nie może przekroczyć 90% kwoty wolnej ustalonej zgodnie z art. 22 ustawy wymienionej w ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#WicemarszałekFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#JanRajtar">Wprowadzenie tej poprawki oznacza, że nie limituje się kwot zaliczkowych wypłat nagród i premii z dochodów osiąganych w 1989 r., czyli praktycznie oznacza to, że można podnieść je z 90% do 100%.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posła Herberta Gabrysia do art. 29 projektu ustawy budżetowej na rok 1990 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posła Herberta Gabrysia oddalił.</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele Posłowie! Przystępujemy do głosowania całości projektu budżetu.</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1990 z załącznikami 1, 2, 3 i 4, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą wraz z dodatkowymi poprawkami posła sprawozdawcy oraz przyjętymi poprawkami — w czasie obecnego posiedzenia — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-209.8" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-209.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-209.11" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na 1990 r. wraz z załącznikami: 1, 2, 3 i 4.</u>
          <u xml:id="u-209.12" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie przechodzimy do głosowania nad projektami uchwał finansowych.</u>
          <u xml:id="u-209.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa na rok 1990 z załącznikami nr 1 i 2 wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-209.14" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-209.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-209.17" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie bilansu płatniczego państwa na rok 1990 wraz z załącznikami nr 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-209.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 r. w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-209.19" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-209.20" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-209.21" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-209.22" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-209.23" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-209.24" who="#TadeuszFiszbach">W sprawozdaniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w wyżej wymienionej uchwale przedstawione są wnioski mniejszości, które głosować będziemy w pierwszej kolejności. A oto brzmienie poprawek mniejszości:</u>
          <u xml:id="u-209.25" who="#TadeuszFiszbach">W załączniku nr 1 w pkt. 15:</u>
          <u xml:id="u-209.26" who="#TadeuszFiszbach">a) w zdaniu piątym, po tiret pierwszym dodaje się nowy tiret w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-209.27" who="#TadeuszFiszbach">„ — finansowanie sezonowych zapasów magazynowych w przetwórstwie rolno-spożywczym”, b) w zdaniu siódmym, po tiret drugim w miejsce kropki wstawia się przecinek i dodaje tiret w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-209.28" who="#TadeuszFiszbach">„ — w odniesieniu do kredytów na sfinansowanie sezonowych zapasów magazynowych w przetwórstwie rolno-spożywczym w wysokości 40% należnego oprocentowania”.</u>
          <u xml:id="u-209.29" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę o ewentualne wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#MaciejPółtorak">Intencją wnioskodawców była pomoc przedsiębiorstwom rolno-spożywczym, których specyfiką jest to, że kupują płody rolne przeważnie raz do roku, muszą te płody przechowywać; później też przetwory i wyroby tego przemysłu muszą być przechowywane w długich okresach. Przeważnie na pokrycie kosztów magazynowania pobiera się kredyt, a oprocentowanie kredytów w tym roku powoduje, że te zakłady są w trudnej sytuacji, jak i również to, że później w cenie wyrobów znaczny udział ma kredyt.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#MaciejPółtorak">Forma pomocy jest przedstawiona w drugiej części poprawki i ma polegać na tym, że 40% należnego oprocentowania byłoby dotowane.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#MaciejPółtorak">Fanie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym jeszcze zgłosić, że do sprawozdania wkradł się błąd: w poprawce do pkt 14 znalazł się w zdaniu, które zaczyna się od słów „Naliczanie odsetek odbywać się będzie”, mianowicie są wyrazy „na przykład” — jest to błąd techniczny, ale błąd ten wypacza intencję wnioskodawców oraz komisji. Jest to typowy błąd techniczny. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy Maciejowi Półtorakowi za interpretację intencji.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję łączne przegłosowanie obu wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął. Sprzeciwu nie słyszę. Proszę?</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jeszcze są głosy z sali)</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#RyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagi na to, że na Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów byłem wnioskodawcą tego wniosku mniejszości, chciałbym uzupełnić jego uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#RyszardSmolarek">To nie jest tylko stworzenie możliwości zakupu na kredyt surowców, które będą magazynowane w przetwórstwie rolno-spożywczym, ale jest to przede wszystkim uchronienie między innymi konsumentów i nas wszystkich od cenotwórczej inwencji w sferze przetwórstwa rolno-spożywczego. I nie można dopuścić, żeby w cenie artykułów tego typu jak chleb, przetwory owocowo-warzywne, mąka ziemniaczana, koszt odsetek był wyższy niż wartość rzeczywista pracy i surowców wytworzonych i przechowywanych i przetwarzanych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#TadeuszFiszbach">Unikając sugestii rozważany wniosek był przedstawiony w sposób precyzyjny.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan minister też w tej sprawie, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zwrócić uwagę tylko na pewne konsekwencje, które by wynikały z przyjęcia takiej poprawki do założeń polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#WojciechMisiąg">Przed chwilą uchwaliliśmy budżet, zakładając w budżecie pewną kwotę na dopłaty do odsetek od kredytów dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej, jak to brzmi po poprawce. Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych ustala, że w stosunku do kredytów nowo zaciąganych, czy zaciąganych po wejściu w życie tamtej ustawy, pomoc budżetowa może być udzielana.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#WojciechMisiąg">Innymi słowy, rozszerzanie szczegółowego zakresu tego, co rozumiemy przez dotowane dziedziny w rolnictwie i gospodarce żywnościowej oznacza po prostu pewne rozmywanie preferencji. Środków jest tyle, ile było; trzeba będzie podejmować decyzje o tym, które kredyty konkretnie dotować, a których nie dotować. W związku z tym, jeśli ta lista będzie coraz dłuższa, coraz mniejsza będzie szansa, że kredyt związany z tą dziedziną, którą chcemy uznać za preferowaną, uzyska rzeczywiście te preferencje. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#WojciechMisiąg">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#WojciechMisiąg">Proponuję łączne przegłosowanie obu wniosków.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#WojciechMisiąg">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#WojciechMisiąg">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosków mniejszości do załącznika nr 1 w punkcie 15 — zechce podnieść rękę?</u>
          <u xml:id="u-214.7" who="#WojciechMisiąg">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.8" who="#WojciechMisiąg">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-214.9" who="#WojciechMisiąg">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-214.10" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzam, że Sejm...</u>
          <u xml:id="u-214.11" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-214.12" who="#WojciechMisiąg">... — są wyniki głosowania — że Sejm wnioski mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-214.13" who="#WojciechMisiąg">Przystępujemy do głosowania całości projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-214.14" who="#WojciechMisiąg">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 rok z załącznikiem nr 1, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz z poprawką posła sprawozdawcy — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-214.15" who="#WojciechMisiąg">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.16" who="#WojciechMisiąg">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-214.17" who="#WojciechMisiąg">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-214.18" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1990 rok wraz z załącznikiem nr 1.</u>
          <u xml:id="u-214.19" who="#WojciechMisiąg">Przechodzimy do głosowania następnych uchwał.</u>
          <u xml:id="u-214.20" who="#WojciechMisiąg">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 rok z załącznikami 1 i 2 wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.21" who="#WojciechMisiąg">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-214.22" who="#WojciechMisiąg">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-214.23" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 rok wraz z załącznikami nr 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-214.24" who="#WojciechMisiąg">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990 z załącznikiem wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.25" who="#WojciechMisiąg">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-214.26" who="#WojciechMisiąg">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-214.27" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990 wraz z załącznikiem.</u>
          <u xml:id="u-214.28" who="#WojciechMisiąg">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-214.29" who="#WojciechMisiąg">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-214.30" who="#WojciechMisiąg">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-214.31" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-214.32" who="#WojciechMisiąg">Przechodzimy obecnie do głosowania nad projektami uchwał przedłożonymi przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-214.33" who="#WojciechMisiąg">Pierwszy projekt — to uchwała w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990. Do tego projektu załączone są wnioski mniejszości, które będziemy głosowali w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-214.34" who="#WojciechMisiąg">Wniosek pierwszy dotyczy skreślenia pkt 1 projektu uchwały, zawierającego postulat ustawowego uregulowania kwestii dotowania samochodów sprzedawanych na przedpłaty. Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JanRajtar">Punkt 1 tej uchwały zobowiązuje rząd do przygotowania i przedstawienia Sejmowi do 15 marca br. projektu ustawowego uregulowania kwestii dotowania samochodów sprzedawanych obywatelom na przedpłaty przy założeniu, że wydatki budżetu z tego tytułu powinny być nie większe niż 1 bln zł. Zaoszczędzone sumy powinny być przeznaczone na zwiększenie dotacji do żywności, na niezbędną restrukturyzację związaną z realizacją programu stabilizacyjnego, na rzecz oświaty, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia oraz na ochronę środowiska. Chodzi tutaj — po poprawkach, które już były zaakceptowane w związku z uchwaleniem ustawy budżetowej — o dodatkowe 500 mld zł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości w sprawie skreślenia pkt. 1 projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-216.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-216.7" who="#TadeuszFiszbach">Drugi wniosek mniejszości dotyczy skreślenia pkt. 4 projektu uchwały, postulującego opracowanie koncepcji odchodzenia od ulg i przywilejów branżowych, w szczególności dotyczących m.in, komunikacji i leków. Bardzo proszę o interpretację intencji wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#JanRajtar">Intencja tego punktu uchwały była jasna. Chodziło o to, by przygotować koncepcję rezygnacji z ulg i przywilejów branżowych, zwłaszcza dotyczących komunikacji i korzystania z leków. Sprawy te były wielokrotnie w debacie sejmowej poruszane.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#JanRajtar">Intencja wniosku mniejszości, by punkt ten skreślić, uwzględniała fakt, że te ulgi i przywileje są zawarte w licznych przepisach, których rozpatrzenie i zmienienie w tej chwili, wobec natłoku pracy Sejmu, byłoby procesem bardzo żmudnym. Pozatem szereg tych ulg i przywilejów ma długą historię i są one traktowane jako nieodłączny element płac. Stąd też zmiany mogłyby napotykać rozmaite opory.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości w sprawie skreślenia pkt 4 projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#TadeuszFiszbach">Trzeci wniosek mniejszości polega na propozycji dodania pkt 8 i 9 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-218.7" who="#TadeuszFiszbach">„8. Przygotowanie i przedstawienie do 15 marca 1990 r. właściwym komisjom sejmowym programu i planów prac melioracyjnych. Należy rozważyć rezygnację z inwestycji prowadzących do odwadniania niezmeliorowanych torfowisk i dolin rzecznych na rzecz konserwacji i unowocześnienia istniejącego systemu melioracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-218.8" who="#TadeuszFiszbach">9. Ograniczenie w sferze budżetowej na dzień 31.XII.1990 r. stanu zatrudnienia do wysokości 95% przeciętnego zatrudnienia w 1989 r., przy zachowaniu normatywnego wskaźnika przeciętnego wynagrodzenia pracowników sfery budżetowej na poziomie 100%”.</u>
          <u xml:id="u-218.9" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-218.10" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o pomocne wyjaśnienie posła sprawozdawcy lub posła Ryszarda Bugaja, bo tu są dwie sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#RyszardBugaj">Proszę Państwa! Tu jest oczywiście błąd związany z numeracją. Wnioski te są całkowicie odrębne merytorycznie, odrębnie były dyskutowane w komisji i decyzja Izby musi być także odrębna w stosunku do każdego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#TadeuszFiszbach">Ponieważ proponowane nowe punkty dotyczą, jak rozumiem, różnych materii, proponuję oddzielne głosowanie. Takie są sugestie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#JacekKuroń">Przepraszam bardzo panie marszałku. To jest ta sama materia tyle tylko, że w osobnych punktach.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#JacekKuroń">Są różne opinie, wysłuchamy poglądu posła sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#JanRajtar">Sprawa jest oczywista — są to różne kwestie. Pierwsza dotyczy melioracji, druga dotyczy zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali. Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#JanRajtar">Nawet nie są związane określonymi konsekwencjami finansowymi, bo przecież nie o takie tutaj chodzi.</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#JanRajtar">Jeśli chodzi o pkt 8, w którym proponuje się przygotowanie i przedstawienie właściwym komisjom sejmowym programu i planów prac melioracyjnych oraz rezygnację z inwestycji prowadzących do odwadniania niezmeliorowanych torfowisk i dolin rzecznych na rzecz konserwacji i unowocześniania istniejącego systemu melioracyjnego, intencją wnioskodawcy było, by racjonalizować działalność melioracyjną w naszym kraju. Kwoty na to wydawane są bardzo duże. Dlatego należałoby zrobić wszystko, by inwestycje te nie przynosiły żadnych strat, ale wręcz przeciwnie, by środki finansowe były możliwie najlepiej wyzyskane.</u>
          <u xml:id="u-222.4" who="#JanRajtar">Nie wiem, czy przytaczać argumenty komisji, by nie być posądzonym o stronniczość. Myślę, że tu obecni wagę problemów melioracji doskonale znają i zajmą odpowiednie stanowisko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#TadeuszFiszbach">Mam taką wątpliwość — czy ten pkt 9 ma rację bytu, jako że my już o pewnych ograniczeniach w zatrudnieniu postanowiliśmy przy ustawie budżetowej. Ale może mi obywatele posłowie — poseł Bugaj i poseł sprawozdawca jeszcze podpowiedzą, a w międzyczasie głos zabierze podsekretarz stanu Wojciech Misiąg. Bardzo proszę o wyjaśnienie w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#JanRajtar">W pkt 9 zawarty jest wniosek, by ograniczyć zatrudnienie w sferze budżetowej. Myśmy poprzednio podejmowali decyzję dotyczącą zatrudnienia w administracji państwowej. W związku z tym że administracja państwowa jest tylko częścią sfery budżetowej, sądzę, że wniosek ten można traktować jako odrębny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze. Wnioskodawca poseł Radosław Gawlik prosił o głos — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#RadosławGawlik">Króciutko chciałbym wyjaśnić wniosek dotyczący melioracji. Otóż nam chodzi w tym wniosku tylko o to, aby rząd do 15 marca przedstawił właściwym komisjom — czyli komisji ochrony środowiska i komisji rolnictwa program prac melioracyjnych. I o nic więcej. Nie chodzi o ograniczanie tych wydatków, tylko o przyjrzenie się programowi prac melioracyjnych. I prosiłbym Wysoką Izbę, aby ten wniosek przegłosowała. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. W międzyczasie wyjaśniliśmy sobie sprawę, o której mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest…</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze w tej sprawie — proszę bardzo panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W większości prace melioracyjne są prowadzone przez władze terenowe i z ich budżetu finansowane. W związku z tym, że do 15 marca br. przedłużyliśmy termin uchwalenia budżetów wojewódzkich i w takim terminie mogą być ustalone zakresy prac melioracyjnych, wydaje się, że termin 15 marca br. przedstawienia przez rząd planu, który musi się opierać na tym, co uchwalą rady wojewódzkie, jest nierealny.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#WojciechMisiąg">Jeśli chodzi o drugi wniosek, że zatrudnienie w sferze budżetowej zmniejsza się o 5% — to po ewentualnym przegłosowaniu — powinniśmy powrócić do ustawy budżetowej, na co chciałbym zwrócić uwagę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#WojciechMisiąg">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#JacekKuroń">Nie w tej sprawie, o której już mówiłem. Przepraszam bardzo — ustalmy sobie, co to jest sfera budżetowa. Są to przede wszystkim lekarze i nauczyciele. Są jeszcze notariusze i inne urzędy, które powinny przejść na własny rozrachunek. I mamy całą kompleksową sprawę administracji. Można postulować ograniczenie i ono się samo dokona przez przesunięcie tej części administracji ze sfery budżetowej. Służba zdrowia zmieni swój charakter dzięki reformie. Gdyby miało nastąpić określanie w procentach ograniczenia zatrudnienia — musiałbym powtarzać to samo, co powiedziałem, a to nie ma sensu. Nie będę, naprawdę, słowo daję.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#JacekKuroń">Proszę bardzo są dwa zgłoszenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#JerzySlezak">Chciałbym poprzeć stanowisko ministra Kuronia, posła Kuronia. Muszę dlatego, że w założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 jest chyba zapis o niezmniejszaniu zatrudnienia w tych dwóch dziedzinach. Jest to pewna niekonsekwencja w argumentacji tego wniosku. Przecież przedyskutowaliśmy i odrzuciliśmy projekt limitowania zatrudnienia w administracji. Jest to bardzo potężna i ważna grupa w sferze budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#JerzySlezak">I jeszcze demagogicznie powiem — w ostatnim roku działania starego systemu zlikwidowaliśmy limitowanie. W pierwszym roku funkcjonowania nowego systemu gospodarczego wprowadzamy limitowanie. Chyba nie jesteśmy konsekwentni. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Radosław Gawlik jeszcze się zgłasza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#RadosławGawlik">W związku z uwagą ministra Misiąga proponuję zmianę terminu z 15 marca na 15 kwietnia br., myślę, że ten miesiąc wystarczy na przedstawienie przez rząd planów prac melioracyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#TadeuszFiszbach">Zmiana terminu, dobrze. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#JanRajtar">Padły głosy przeciw temu wnioskowi. Dla równowagi muszę dodać argumenty wnioskodawców czyli mniejszości, że byłoby rzeczą nieprawidłową w warunkach, kiedy gospodarka przeżywa bardzo duże trudności, trzeba się liczyć z realną groźbą dużego bezrobocia, by można było wydatkować środki finansowe na sferę budżetową, nie dokonując jednocześnie żadnych ograniczeń w zwiększaniu zatrudnienia w tej sferze. Sfera ta, podobnie jak sfera materialna, powinna jednakowo odczuwać skutki czy dotkliwości związane z wprowadzaniem programu stabilizacyjnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, poseł Ryszard Pidek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#RyszardPidek">Mam pytanie do ministra rolnictwa — czy termin 15 kwietnia zawarty we wniosku odnośnie do melioracji nie opóźni wydatkowania pieniędzy? Chciałbym wiedzieć, czy przyjęcie tego wniosku nie będzie miało wpływu na opóźnienie wydatkowania pieniędzy, żeby to się później nie zemściło na pracach melioracyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#CzesławJanicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem za tym, żeby ministerstwo opracowało plan, który zmieni kierunek melioracji, z melioracji szczegółowych w większym stopniu na zasadnicze. Minister Misiąg już powiedział, że skoro rząd ma opracować plan oparty na wojewódzkich planach melioracji — tak zresztą było zawsze, ale w tej chwili w większym stopniu opierający się na budżetach terenowych, zatem termin 15 marca jest nierealny. Moglibyśmy przedstawić plan nawet do 15 marca, ale tylko w sferze budżetu centralnego, nie obejmowałby melioracji z budżetów terenowych. A zatem, jeśli by to miał być plan całościowy, jest to możliwe w terminie co najmniej do 15 kwietnia. Myślę, że po uchwaleniu budżetu, do 15 kwietnia, plan będzie mógł być opracowany. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#CzesławJanicki">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Pragnę zwrócić uwagę, że wszystkie wydatki dotyczące melioracji i stosunków wodnych są w budżetach terenowych w gminach i województwach. Ta suma 740 mld jest wsparciem udzielonym przez rząd. Jeśli wprowadzamy decentralizację decyzji, to w takim razie są to sprawy do rozstrzygnięcia w województwach i w gminach i Sejm nie może zajmować się tymi sprawami. Sądzę, że ministerstwo ma naprawdę inne sprawy, niż to, w której gminie robić melioracje, czy nie robić. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Chciałbym uniknąć debaty, jako że na te tematy była możliwość wypowiedzi, ale jeszcze — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#RyszardJanZieliński">Panie i Panowie Posłowie! Chciałem zwrócić uwagę odnośnie do punktu 9, że w roku 1990 służba zdrowia odda 5 tys. łóżek i wobec tego personel obsługujący chorych w szpitalach będzie potrzebny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Jeszcze poseł Radosław Gawlik? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#RadosławGawlik">Przepraszam bardzo Wysoką Izbę, ale słyszymy głosy za i głosy przeciw. Chciałbym w takim razie uzasadnić krótko, dlaczego ta poprawka jest proponowana. Otóż chodzi o to, że melioracje w naszym kraju według powszechnej opinii nie są regulacją stosunków wodnych, jak powinno być — melioracja w łacinie znaczy ulepszanie — ale są odwadnianiem. Mówi o tym zarówno raport Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, mówią o tym praktycznie wszystkie ekspertyzy ekologów, naukowców, przyrodników. We wniosku chodzi o to, żeby rząd zainteresował się wydatkowaniem olbrzymiej kwoty 740 mld zł, która jest w budżecie wyższa od wszelkich wydatków na ochronę środowiska, i przedstawił plan i program prac melioracyjnych. Nie rozumiem tego oporu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Proszę obywateli posłów — poseł Radosław Gawlik był wnioskodawcą, uzupełnił swój wniosek — abyśmy debaty już nad tym nie prowadzili.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości w sprawie dodania do projektu uchwały pkt. 8 z uwzględnieniem zmiany terminu do 15 kwietnia — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-244.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-244.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Stwierdzam, że Wysoka Izba wniosek, zgłoszony przez posła Gawlika ujęty w punkcie 8 przyjęła, czyli wniosek mniejszości został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-244.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości w sprawie dodania pkt. 9 do projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-244.7" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-244.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-244.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-244.10" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek mniejszości przez Wysoką Izbę został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-244.11" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie przechodzimy do głosowania nad poprawkami zgłoszonymi w trakcie dyskusji przez posłów do projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-244.12" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Izabella Sierakowska zgłosiła poprawkę do projektu uchwały w następującym brzmieniu: „W pkt 1 po tiret pierwszym tekst otrzymuje brzmienie: „dotacji do produkcji odżywek dla dzieci”. To było w ujęciu merytorycznym, a teraz chodzi o związane z tym kwoty.</u>
          <u xml:id="u-244.13" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#JanRajtar">Oczywiście, są to różne rzeczy, dlatego że ta poprawka dotyczy dodatkowych środków finansowych, które mogą być uzyskane w związku z rezygnacją z dotowania samochodów osobowych nabywanych na przedpłaty. Wniosek pani posłanki jest taki, by na produkcję odżywek dla dzieci jako artykułu żywnościowego mogły być przeznaczane pewne kwoty z tych dotacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki poseł Izabelli Sierakowskiej do projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na 1990 r. — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek poseł Izabelli Sierakowskiej przez Wysoką Izbę został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do następnej poprawki, którą zgłosił poseł Stefan Kozłowski. Prosiłbym przedtem o sprawdzenie przez posła sekretarza, bo wydaje mi się, że mamy jeszcze do rozpatrzenia poprawkę do projektu uchwały zgłoszoną przez poseł Joannę Proszowską. Tak. Zatem najpierw poprawka poseł Joanny Proszowskiej.</u>
          <u xml:id="u-246.7" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Joanna Proszowska zgłosiła poprawkę do projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-246.8" who="#TadeuszFiszbach">„W pkt 1 w zdaniu wstępnym wyrazy: „w równych częściach” skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-246.9" who="#TadeuszFiszbach">— w tiret 3 — wyrazy: „kultury, opieki społecznej” skreśla się;</u>
          <u xml:id="u-246.10" who="#TadeuszFiszbach">— na końcu punktu dodaje się wyrazy: „uwzględniając konieczność nadania priorytetów wydatkom na rzecz ochrony środowiska”.</u>
          <u xml:id="u-246.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#JanRajtar">Dotyczy to również tego samego pierwszego postulatu w sprawie sposobu rozdysponowania środków pochodzących ze zmniejszenia dotacji do samochodów osobowych sprzedawanych na przedpłaty. Mam tu wątpliwości związane z tym, czy łącznie głosować te propozycje, czy oddzielnie, gdyż można zrezygnować na przykład ze słów: w równych częściach, a niezależnie od tego może pozostać na przykład pkt 3 dotyczący konieczności nadania priorytetów, natomiast pkt 2 dotyczący kultury, opieki społecznej może być niezależny od tamtych. Nie wiem więc, jak wnioskodawczyni rozumiała swój wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo poseł Joanna Proszowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#JoannaProszowska">Zarezerwowano w budżecie półtora biliona złotych na dopłaty do samochodów. Tego Wysoka Izba nie zatwierdziła, obniżyła tę kwotę do biliona złotych, a w związku z tym pozostało 500 mld zł. Uzasadniałam w swoim wystąpieniu, że z różnych przyczyn główne źródło zasilania inwestycji na rzecz ochrony środowiska, jakim jest narodowy fundusz stracił na wartości wskutek hiperinflacji. W związku z tym proponuję, aby te 500 mld zł nie dzielić w równych częściach na wszystkie wymienione cele, tylko aby te cele ograniczyć i nadać priorytet ochronie środowiska.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#JanRajtar">Moje pytanie dotyczyło — czy łącznie głosować nad całym pani wnioskiem, czy oddzielnie każdą pozycję.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#komentarz">(Poseł Joanna Proszowska: Jak najbardziej łącznie.)</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#JanRajtar">Łącznie. Moim zdaniem są one rozdzielne, ale to pani jest życzenie.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#JanRajtar">Można w różnych częściach oczywiście dzielić te środki, ale na przykład zachowując wydatki na kulturę.</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#komentarz">(Poseł Marianna Borawska: Oczywiście i na oświatę.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#JoannaProszowska">Jeżeli mogę słowo uzupełnienia. Dlaczego zaproponowałam skreślenie kultury i opieki społecznej. Ponieważ — również to uzasadniałam — budżet Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, jak również przed chwilą przegłosowany Centralny Fundusz Rozwoju Kultury mają wystarczający priorytet w porównaniu z budżetem ochrony środowiska. Pozostawiam do uznania Wysokiej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proszę — poseł Dobrochna Kędzierska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#DobrochnaKędzierska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeżeli mówimy o priorytecie w kulturze — protestuję. Jeżeli mówimy o wystarczających środkach dla kultury — protestuję i robię to nie tylko w moim imieniu, ale w imieniu członków Komisji Kultury i Środków Przekazu. Chciałabym zwrócić uwagę na jedną rzecz, że Fundusz Rozwoju Kultury nie jest jednoznaczny z wystarczającymi środkami na kulturę i o tym na Komisji Kultury i Środków Przekazu mówiliśmy i upoważniliśmy naszego przedstawiciela, żeby Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów to również przekazał.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#DobrochnaKędzierska">Sądzę, że przy tych brakach środków finansowych — i sytuacji w kulturze, zdjęcie tych pieniędzy, w imieniu członków Komisji Kultury i Środków Przekazu, uznaję za nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#TadeuszFiszbach">Ale bardzo bym prosił, żeby już do sprawy konkretnie się odnosić.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze są kolejne zgłoszenia. Bardzo proszę poseł Stefan Kozłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#StefanKozłowski">Proszę Państwa! Proponuję nie licytować się, bo chcę przypomnieć, że nakłady na ochronę środowiska w poszczególnych resortach są na przedostatnim miejscu, a w sferze budżetowej — w uchwale, którą uchwaliliśmy — w ogóle nie ma wydatków na ochronę środowiska. W państwie, które jest najbardziej zagrożone na świecie nie ma to w ogóle priorytetu w koncepcji ekorozwoju, który chcemy realizować w Polsce. Zatem mamy tutaj budżet, który jest wyraźnie nie sprzyjający dla sprawy ochrony środowiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę i przystąpimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#JanRajtar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeśli wolno zaproponować, biorąc pod uwagę te głosy, to sugeruję, by jednak oddzielnie głosować na poszczególne pozycje oznaczone tiret, a więc nad tym czy w równych częściach będziemy dzielić, czy w nierównych, a następnie zajmiemy stanowisko wobec kolejnych propozycji — czy skreśla się wydatki na kulturę, opiekę społeczną i następnie czy zapewnia się priorytet dla ochrony środowiska. Najlepsze byłoby to rozwiązanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#TadeuszFiszbach">Są dwa wnioski. Poseł wnioskodawczyni podtrzymuje swój wniosek, aby całość głosować?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#JoannaProszowska">Jestem za głosowaniem łącznym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#TadeuszFiszbach">Łączne.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Pol: Czy można w tej sprawie?)</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#MarekPol">Chcę zwrócić uwagę, że w dyskusji prowadzimy spór o pieniądze, których jeszcze w ogóle nie ma. Otóż w budżecie jest bilion 500 miliardów złotych na dopłaty do samochodów, a uchwała sugeruje ograniczenie tej kwoty do biliona zł. W związku z tym proponowałbym ograniczyć spory o pieniądze, których jeszcze nie mamy. Sądzę, że ci, którzy przedpłacili na te samochody będą mieli w tej sprawie też coś do powiedzenia, a Kodeks cywilny tym bardziej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Są dwa wnioski — poseł wnioskodawczym Joanna Proszowska podtrzymuje łączne głosowanie, poseł sprawozdawca oddzielne.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o krótkie opowiedzenie się za pierwszą bądź za drugą możliwością rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za łącznym głosowaniem wniosku poseł Proszowskiej?</u>
          <u xml:id="u-263.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-263.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-263.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-263.6" who="#TadeuszFiszbach">Możemy uznać zatem, że wniosek poseł Joanny Proszowskiej powinniśmy poddać łącznemu głosowaniu — tak?</u>
          <u xml:id="u-263.7" who="#komentarz">(Poseł Joanna Proszowska: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-263.8" who="#TadeuszFiszbach">Zgoda. Bardzo proszę o przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-263.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki poseł Joanny Proszowskiej do pkt 1 projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-263.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-263.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-263.12" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę poseł Joanny Proszowskiej przyjął.</u>
          <u xml:id="u-263.13" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Stefan Kozłowski w imieniu grupy posłów zgłosił poprawkę do projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-263.14" who="#TadeuszFiszbach">„Dodaje się punkt 9 i 10 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-263.15" who="#TadeuszFiszbach">„9. Sejm zobowiązuje ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do podjęcia działań na rzecz rezygnacji z umów międzynarodowych dotyczących badań geologicznych w Mongolii i na Oceanie Spokojnym w celu wyeliminowania zobowiązań finansowych Polski wyznaczonych w roku 1990 na kwotę około 40 miliardów złotych”.</u>
          <u xml:id="u-263.16" who="#TadeuszFiszbach">„10. Sejm zobowiązuje ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do rozdzielenia kwoty około 100 mld zł zawartej w części 28 budżetu centralnego w dziale „Inwestycje”, po zasięgnięciu opinii Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa”.</u>
          <u xml:id="u-263.17" who="#TadeuszFiszbach">Zapytamy może pierwej, pan minister chciałby się wypowiedzieć w tej sprawie? Proszę bardzo, może poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#JanRajtar">Jeśli chodzi o pkt 9, poseł wnioskodawca to dzisiaj uzasadniał. Żadnych głosów przeciwnych nie było. Do następnego punktu, w którym zobowiązuje się ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa do rozdzielenia dodatkowych środków po zasięgnięciu opinii właściwej komisji, też w istocie nikt sprzeciwów nie zgłaszał, z wyjątkiem pewnych wątpliwości, jakie miało Biuro Prawne Kancelarii Sejmu i przedstawiciel rządu, którzy uznawali, że tego rodzaju praktyka byłaby sprzeczna z wszelkimi innymi uregulowaniami dokonywania wydatków przez poszczególne resorty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zwrócić uwagę, że reguła zawarta w 10 punkcie proponowanej poprawki, nad którą w tej chwili Izba dyskutuje, tworzy niesłychanie niebezpieczny precedens. Otóż minister ochrony środowiska dostaje pulę pieniędzy, którą na mocy swoich ustawowych kompetencji dysponuje, w tym 100 mld zł „gorszych” pieniędzy, które mają być rozdysponowane w pewnym szczególnym trybie. To jest wyłamanie spod prawa budżetowego i jak powiedziałem, bardzo niebezpieczny precedens. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#WojciechMisiąg">Sądzę, że trzeba jednak głosować oddzielnie nad tymi wnioskami. Łącznie? Proszę bardzo — poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Raz jeszcze bardzo bym prosił o przestrzeganie zasady, by wyjaśniać tylko te kwestie, które dla Izby są niejasne. Pan minister Misiąg znowu wypowiada się merytorycznie i próbuje zmienić stanowisko Izby. Oczywiście, mogą być inne głosy, które będą uzasadniały inny punkt widzenia i w ten sposób za każdym razem będziemy powracać właściwie do debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#TadeuszFiszbach">Trudno odmówić głosu ministrowi, tym bardziej, że nie wiemy co powie, ale proszę mieć to na uwadze.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#TadeuszFiszbach">Mamy dwa zgłoszenia — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#AndrzejKern">Wydaje mi się, że należałoby zapytać pana ministra ochrony środowiska, czy i jakie znaczenie mają te badania naukowe, bo łatwo oczywiście tę pozycję skreślić, a może te badania mają jakieś znaczenie dla rozwoju nauki. Nie chciałbym głosować nie wiedząc, nie znając problemu.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#RadosławGawlik">Myślę, że jedna sprawa — to wyjaśnienie ministra, ale druga sprawa to jest to, co powiedział minister Misiąg. Uważam, że komisja ma prawo zaopiniować wydatkowanie sum, które przydzielono dodatkowo w ustawie budżetowej. Sądzę, że taka interpretacja by ograniczała z kolei kompetencje posłów. I tylko o to chodziło posłowi Kozłowskiemu, aby przed rozdzieleniem dodatkowej kwoty zasięgnąć opinii komisji. A jeśli minister inaczej to wydatkuje, to jest jego sprawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Głos ma podsekretarz stanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#RomanAndrzejewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jesteśmy gotowi przedstawić Wysokiej Izbie, czy komisji, sposób rozdysponowania pieniędzy, które będą przekazane do naszej dyspozycji. Zależałoby nam na tym, żeby wykorzystanie tych pieniędzy na badania naukowe było zgodne z dotychczasowym planem.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ale co z Mongolią?)</u>
          <u xml:id="u-273.2" who="#RomanAndrzejewski">Być może z Mongolią wiążą nas umowy, dlatego proszę o wyjaśnienie perspektyw i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-273.3" who="#RomanAndrzejewski">Badania, które prowadzimy w Mongolii, są objęte umową, która nas wiąże. W związku z tym odstąpienie od tej umowy, szczególnie że mamy w tej chwili pewne zaległości płatnicze, byłoby rzeczą co najmniej trudną, jeśli nie wręcz niemożliwą.</u>
          <u xml:id="u-273.4" who="#RomanAndrzejewski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#StanisławWiąckowski">Przyznam szczerze, że jestem troszkę wstrząśnięty sformułowaniem pana ministra. Jeżeli nas wiążą umowy na wielkie miliardy złotych, a nie dają nam nic, to trzeba je czym prędzej rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak, ale konsekwencje…)</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#StanisławWiąckowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Są jeszcze dwa zgłoszenia. Proszę bardzo poseł Ney.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#RomanNey">Chciałem wyraźnie powiedzieć, że kiedyś były rozpoczęte badania i prowadzone w ramach pomocy i współpracy z Mongolią. Liczono na pozyskanie tam surowców, ale od początku była to koncepcja chybiona, ponieważ nikt stamtąd nie będzie woził surowców do kraju przez całą Azję. I od tego trzeba po prostu odstąpić.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#AndrzejMiłkowski">Mam pytanie — drugie badania na morzu, czego dotyczą i co jako państwo będziemy z tego mieli w przyszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#TadeuszFiszbach">Chodzi o badania na Oceanie Spokojnym, tak?</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze są dodatkowe wypowiedzi? Proszę bardzo. Proszę o krótkie wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#JózefZegar">Pragnę wyjaśnić te dwie sprawy. W Mongolii chodzi o badania pierwiastków ziem rzadkich, nasz kraj włożył bardzo duży wysiłek, aby uzyskać od Mongolii zgodę na badania w dwóch rejonach. O badania i dostęp do pierwiastków ziem rzadkich — które jeśli chodzi o wagę nie są ani ciężkie ani objętościowo duże, a są bardzo cenne, ubiegały się również inne kraje, w tym również kraje zachodnie. Bardzo dużego wysiłku ze strony naszego kraju wymagało uzyskanie pozwolenia Mongolii i to się udało. Te kwoty nie są znów tak duże. Z dostępem do tychże surowców, tych pierwiastków ziem rzadkich wiążemy bardzo duże nadzieje, gdyż mają one bardzo duże znaczenie gospodarcze. Te pierwiastki są używane w przemyśle i mają dla nas rzeczywiście bardzo istotne znaczenie. Import tych pierwiastków z innych krajów, by nas dużo kosztował. Jeden region otrzymaliśmy do eksploatacji, natomiast drugi jest badany. To jest, jeśli dobrze pamiętam, koszt około 16 mln rubli.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#JózefZegar">Natomiast jeśli chodzi o badania na Pacyfiku prowadzone przez „Interoceanmetal” — wspólną organizację RWPG — rzeczywiście o wynikach i znaczeniu gospodarczym trudno w tej chwili powiedzieć. Z tym, że podpisana umowa międzynarodowa przewiduje, że trzeba na dwa lata wcześniej ją wypowiedzieć. W związku z tym, gdybyśmy chcieli wypowiedzieć umowę, to musielibyśmy zapłacić około 80% łącznej kwoty kosztów, to jest 50 mln rubli. Chciałem to wyjaśnić, żeby tu nie było nieporozumień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałem, obywatele posłowie, przywołać art. 78 naszego regulaminu, że „po zamknięciu dyskusji marszałek Sejmu oznajmia, że Sejm przystępuje do głosowania. Od tej chwili można zabierać głos tylko dla zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie lub porządku głosowania, i to jedynie przed wezwaniem posłów przez marszałka do głosowania”.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#TadeuszFiszbach">Pozwoliłem sobie zacytować ten artykuł regulaminu, gdyż uznałem, że wnioskodawcy, którzy chcieli, już uargumentowali swój wniosek, ale w tej chwili już będziemy przystępowali do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#TadeuszFiszbach">Mam tylko jedno pytanie, czy będziemy głosowali te dwa wnioski, 9 i 10 — przy zmienionej nieco numeracji przez posła Stefana Kozłowskiego — łącznie czy oddzielnie. Sądzę, że łącznie… Proszę? Proszę posłów, sprawozdawcę i wnioskodawcę o sugestie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#JanRajtar">Proponuję łącznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła wnioskodawcę pana Stefana Kozłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#StefanKozłowski">Proponuję łącznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki posła Stefana Kozłowskiego do projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-285.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-285.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posła Stefana Kozłowskiego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-285.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-285.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990 w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wraz z przyjętymi przed chwilą poprawkami — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-285.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-285.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-285.10" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-285.11" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania następnego projektu uchwały przedstawionego przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-285.12" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-285.13" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-285.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-285.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-285.16" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-285.17" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że na 16 posiedzeniu Sejm podjął uchwałę w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-285.18" who="#TadeuszFiszbach">Ponieważ komisje nie przedstawiły jeszcze wszystkich sprawozdań do punktu drugiego porządku dziennego, jest propozycja, aby przejść do punktu czwartego, ale zastanawiam się czy w tej chwili nie ogłosić przerwy, prawda. Proszę?</u>
          <u xml:id="u-285.19" who="#komentarz">(Głos z sali: A co z tym rolnictwem?)</u>
          <u xml:id="u-285.20" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#RadosławGawlik">Przepraszam bardzo, ale muszę zabrać jeszcze głos i wstrzymać Wysoką Izbę i pana marszałka dlatego, że zgłaszałem formalny wniosek w trakcie debaty budżetowej o przegłosowanie uchwały w sprawie Żarnowca. Uzasadniałem, że ta uchwała bezpośrednio wiąże się z budżetem państwa, to jest przeznaczenie 89 mld zł na wstrzymanie budowy Żarnowca i proszę Wysoką Izbę, aby zechciała podjąć decyzję i nie odwlekać tego, nie przekazywać do Państwowej Komisji Agencji Atomistyki, która z kolei przekaże rządowi, rząd znowu zepchnie to na Sejm, a wydatkowanie pieniędzy na tę inwestycję trwa. Uważam, że w tej sprawie, która była tyle razy rozważana należy podjąć decyzje. Sejmowa debata w sprawie Żarnowca odbyła się, ale nie przegłosowano wtedy ze względu na brak quorum. W tej chwili quorum jest — wnioskuję jeszcze raz o przegłosowanie tej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zgłoszenie się do mnie w czasie przerwy, abyśmy mogli uściślić tę kwestię. Jeszcze są dwa zgłoszenia? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#JanuszByliński">Proszę Państwa! W związku z tym, że jutro w ostatnim punkcie porządku dziennego ma być rozpatrywana ustawa o zabezpieczeniu emerytalnym rolników, proponuję, aby dzisiejsze obrady maksymalnie przedłużyć, żeby ten punkt nie mógł spaść z jutrzejszego posiedzenia Sejmu ze względu na to, że jest sytuacja drażliwa, albo zmienić kolejność punktów w porządku dziennym jutrzejszego posiedzenia tak, żeby można było ten punkt rozpatrzyć rano. Prosiłbym o podjęcie takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#MarianZawadzki">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Składam protest odnośnie do głosowania preferowanych kredytów dla skupu. Nie wierzę w to, żeby ludzie w Polsce godzili się z tym, żeby w cenie chleba była połowa kredytów bankowych. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po zarządzeniu przez pana Marszałka przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#StefanMleczko">— posiedzenie stałej międzykomisyjnej podkomisji do spraw mieszkaniowych oraz — podkomisji do spraw budownictwa i inwestycji — w dolnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#StefanMleczko">W dniu dzisiejszym o godzinie 20 w sali nr 102 odbędzie się spotkanie Sekretariatu do Spraw Współpracy Młodych Parlamentarzystów.</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#StefanMleczko">Przy czym godzina 20 jeszcze jest wątpliwa, bo zobaczymy, o której obrady w dniu dzisiejszym zakończymy. W związku z proponowanymi wnioskami, proszę posłów o zgłoszenie się.</u>
          <u xml:id="u-292.5" who="#StefanMleczko">Ogłaszam przerwę do godziny 18.30.</u>
          <u xml:id="u-292.6" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoki Sejmie! Ponieważ komisje nie przedstawiły jeszcze wszystkich sprawozdań do pkt. 2 porządku dziennego, proponuję przejść do pkt. 4 i następnych. Natomiast nad punktem 2 obradować będziemy jutro, kiedy będą druki sprawozdań.</u>
          <u xml:id="u-293.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-293.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-293.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Sprawiedliwości oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw (druk nr 345).</u>
          <u xml:id="u-293.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprawa ta była już przedmiotem obrad Wysokiej Izby, wracamy do niej i zgodnie z regulaminem jesteśmy zmuszeni traktować to jako pierwsze czytanie, mimo że sprawa jest większości posłom już znana.</u>
          <u xml:id="u-293.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#LechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Ponownie, po trzech miesiącach przystępujemy do debaty nad projektem ustawy o zmianie przepisów prawa karnego. Powodem tego są wyniki głosowania w Sejmie nad propozycjami zmian przedstawionymi przez Senat do ustawy z dnia 23 listopada 1989 r. o zmianie Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#LechPaprzycki">Problematyka objęta przedstawionym obecnie projektem ustawy była przedmiotem rozważań w Komisji Mediacyjnej Sejmu i Senatu, a sam tekst, zgodnie z ustaleniami tej komisji, przygotowany został przez powołany do tego zespół. Różnice między obecnie prezentowanym projektem, a tym z listopada ubiegłego roku są niewielkie. Ograniczę się więc jedynie do przedstawienia tych właśnie różnic.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#LechPaprzycki">W art. 2 projektu zawarta jest generalna reguła, której treścią jest zniesienie kary dodatkowej konfiskaty mienia. Dotyczy to zarówno Kodeksu karnego, jak i wszystkich innych ustaw, w których kara tego rodzaju występuje. Dokonanie takiego zabiegu legislacyjnego pozwala uniknąć bardzo obszernego i skomplikowanego zapisu, odnoszącego się do wszystkich obowiązujących ustaw karnych i przepisów karnych w innych ustawach.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#LechPaprzycki">W związku ze zmianami dokonywanymi w Kodeksie karnym, konieczne było odpowiednie dokonanie zmian w ustawie karnej skarbowej, co nastąpiło w art. 7 projektu.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#LechPaprzycki">Komisje sejmowe i Komisja Mediacyjna rozważały możliwość zrezygnowania w Kodeksie karnym z obecnej regulacji odnoszącej się do recydywy wielokrotnej — art. 60 § 2 Kodeksu karnego. Komisje podzieliły pogląd Senatu co do nietrafności rozstrzygnięcia przyjętego w tej normie prawnej, odnosząc krytyczną ocenę do całości regulacji kodeksu dotyczącej powrotności do przestępstwa. Co więcej — w obowiązującej kodyfikacji jest znaczna liczba przepisów wymagających zmian. Ale tego wszystkiego nie powinno się robić i nie można robić teraz, gdy dokonujemy zmian najbardziej pilnych, bez których wymiar sprawiedliwości karnej nie może sprawnie funkcjonować. Nie możemy natomiast dokonywać zmian naruszających system prawa karnego, usuwając tylko jeden jego element. Niewątpliwie trzeba będzie dokonać głębokiej zmiany ustawodawstwa karnego i wówczas konieczne będzie stworzenie nowego, całościowego modelu reagowania na zjawiska powrotności do przestępstwa. Mam nadzieję, że będzie to możliwe już niedługo wobec finalizowania prac legislacyjnych w resorcie sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-294.5" who="#LechPaprzycki">Przedstawiając powyższe informacje i uwagi członkowie obu komisji wyrażają przekonanie, że Wysoka Izba podzieli nasze stanowisko i uchwali ustawę o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw, zgodnie z przedstawionym projektem.</u>
          <u xml:id="u-294.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa — pań posłanek, czy panów posłów — pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu na podstawie art. 46 pkt. 3 regulaminu Sejmu proponuje przystąpić do drugiego czytania projektu ustawy bez odsyłania do komisji. Jako wytłumaczenie podaję to, co powiedziałam na początku, że sprawa ta już była dyskutowana przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-295.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-295.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-295.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do drugiego czytania przedstawionego przez komisje projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-295.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w drugim czytaniu powyższego projektu ustawy?</u>
          <u xml:id="u-295.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-295.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-295.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na to, że nie wszyscy wrócili na salę obrad, proszę o naciśnięcie przycisków w celu sprawdzenia czy jest quorum.</u>
          <u xml:id="u-295.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Nie mamy w tej chwili quorum.</u>
          <u xml:id="u-295.12" who="#komentarz">(Głosy z sali: już posłowie dochodzą.)</u>
          <u xml:id="u-295.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa — nieformalne 2–3 minuty przerwy, bo boję się, że państwo opuszczą miejsca, jak ogłoszę przerwę. Poczekamy kilka minut. Część posłów z komisji i ze spóźnionego obiadu przyjdzie po chwili przerwy.</u>
          <u xml:id="u-295.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Prosimy bardzo o zajmowanie miejsc. I jeszcze raz proszę o naciśnięcie przycisków w celu sprawdzenia czy jest quorum. Dziękuję. Proszę państwa — mamy quorum i możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-295.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw z druku nr 245 — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-295.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-295.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-295.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-295.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-295.20" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego (druki nr 144 i 169-A).</u>
          <u xml:id="u-295.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#LechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Jak państwo pamiętają, proces legislacyjny dotyczący Kodeksu karnego wykonawczego zatrzymał się w momencie skierowania propozycji zmian przedstawionych przez Senat pod obrady Sejmu. Wobec niepowodzenia w głosowaniu zmian Kodeksu karnego w styczniu, głosowanie w sprawie poprawek do Kodeksu karnego wykonawczego było niemożliwe. Komisje sejmowe i Komisja Mediacyjna rozważyły tę szczególną sytuację. Prezydium Sejmu z tego powodu, jak i w związku z treścią projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw, przesłało uchwaloną ustawę o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego z uchwałą Senatu dotyczącą propozycji zmian — do komisji sejmowych. Komisja Mediacyjna doszła do porozumienia co do możliwości uwzględnienia senackich propozycji zmian, jak i co do konieczności szerszych poprawek, niż proponował Senat, ze względu na wymogi techniki legislacyjnej, konsekwencji proponowanych zmian, a także ze względu na uchwalone przed chwilą zmiany w Kodeksie karnym.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#LechPaprzycki">Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której proponujemy: odrzucenie poprawek Senatu z przyjęciem merytorycznych zmian. Są to poprawki nieliczne i dotyczą: uzależnienia wysokości przypadającego skazanemu wynagrodzenia za pracę od rygoru odbywania kary pozbawienia wolności, a także długotrwałości kary dyscyplinarnej, osadzenia w celi izolacyjnej do 30, a nie do 14 dni.</u>
          <u xml:id="u-296.2" who="#LechPaprzycki">Odrzucenie propozycji zmian zawartych w punktach 8 do 18 uchwały Senatu, gdyż pozostawienie tych przepisów w Kodeksie karnym wykonawczym jest konieczne dla wykonywania kary dodatkowej przepadku rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-296.3" who="#LechPaprzycki">Przyjęcie poprawek Senatu z merytoryczną modyfikacją dotyczy zniesienia aresztów milicyjnych i garnizonowych — art. 209 — nie z chwilą wejścia ustawy w życie, a w 3 miesiące od jej ogłoszenia. Czas ten jest niezbędny dla przygotowania 830 pomieszczeń w aresztach śledczych podległych ministrowi sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-296.4" who="#LechPaprzycki">Przyjęcie poprawek Senatu z koniecznymi zmianami legislacyjnymi, dotyczy to poprawek do art. 21 Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-296.5" who="#LechPaprzycki">Przyjęcie poprawek Senatu z ich rozszerzeniem na zbliżoną w swym charakterze instytucję — dotyczy to zażalenia nie tylko na postanowienie w przedmiocie udzielenia przerwy, ale także postanowienia w przedmiocie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności.</u>
          <u xml:id="u-296.6" who="#LechPaprzycki">Wprowadzenie poprawek legislacyjnych do uchwalonego tekstu ustawy — dotyczy to przepisów art. 49 § 3 i art. 49 ze znaczkiem 1 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-296.7" who="#LechPaprzycki">Przyjęcie poprawek Senatu i wprowadzenie poprawek merytorycznych do uchwalonego tekstu ustawy — dotyczy to art. 51 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, w którym proponujemy zrezygnowanie z bezpłatnego wypoczynku dla skazanych zatrudnionych nieodpłatnie. Pozostawienie tego byłoby rozwiązaniem sprzecznym z zasadami sprawiedliwości społecznej, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę uprawnienia skazanych zatrudnionych odpłatnie nie przez maksimum 360 godzin — jak przy pracy nieodpłatnej rocznie — a nawet przez kilka tysięcy godzin niejednokrotnie bardzo ciężkiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-296.8" who="#LechPaprzycki">Proponujemy również wprowadzenie normy do obecnego projektu w przedstawionym art. 2, wobec zniesienia w Kodeksie karnym kary dodatkowej konfiskaty mienia.</u>
          <u xml:id="u-296.9" who="#LechPaprzycki">Te w istocie różne poprawki wymagają tylko dwóch typów głosowania przewidzianego w ustawie konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-296.10" who="#LechPaprzycki">Tak przyjęty tekst normatywny ze względu na „przekroczenie” poprawek Senatu zostanie skierowany ponownie do Senatu wraz z ustawą o zmianie Kodeksu karnego i niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-296.11" who="#LechPaprzycki">Przedstawiając powyższe informacje i uwagi członkowie obu komisji wyrażają przekonanie, że Wysoka Izba podzieli nasze stanowisko i podejmie uchwałę zgodnie z naszą proporcją.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-297.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-297.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwalam sobie też przypomnieć, że jeżeli Wysoka Izba albo nie przyjmie jakiejś poprawki, nie będzie 50% obecnych, albo tej poprawki nie odrzuci, postępowanie nad tym aktem prawnym jest zawieszone.</u>
          <u xml:id="u-297.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Głosować będziemy więc przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-297.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-297.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Komisje proponują przyjęcie propozycji Senatu zawartych w ust. 1 pkt. 3, 4 i 5 uchwały oraz w ust. 3 i 4 uchwały.</u>
          <u xml:id="u-297.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponują także przyjęcie propozycji Senatu zawartych w ust. 1 pkt 1 i 7 uchwały w zmodyfikowanej postaci.</u>
          <u xml:id="u-297.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sprawozdawcę o szczegółowe przedstawienie propozycji Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#LechKrzysztofPaprzycki">Te propozycje w czasie poprzedniej debaty przedstawiłem w swoim wystąpieniu, jako że te dwie ustawy są ze sobą ściśle związane, w związku z tym w moim wystąpieniu to było i mam nadzieję, że państwo to pamiętają.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#LechKrzysztofPaprzycki">Natomiast dla przypomnienia, jeśli chodzi o pkt 3 i 4 art. 49 Kodeksu karnego wykonawczego, to w tej naszej ustawie było używane określenie: w obrębie zakładu karnego, Senat zaproponował: na rzecz zakładu karnego; po dalszym rozważeniu doszliśmy do wniosku, że jest to określenie bardziej precyzyjne, chodzi o to, żeby uniknąć sporu między administracją zakładu karnego a skazanymi, co jest jeszcze w obrębie zakładu karnego a co nie jest. „Na rzecz” będzie określeniem wydaje się lepszym.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#LechKrzysztofPaprzycki">W punkcie 5, już dzisiaj o tym mówiłem, chodzi o ten bezpłatny wypoczynek dla skazanych zatrudnionych nieodpłatnie. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że są to skazani zatrudnieni w ciągu roku przez co najwyżej 360 godzin, to uprawnienie staje się bliskie uprawnieniu do wypoczynku dla więźniów ciężko nieraz pracujących. Takie zbliżenie uprawnień zdaje się kłócić z poczuciem sprawiedliwości i dlatego też ta sugestia Senatu wydaje się być słuszna.</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#LechKrzysztofPaprzycki">Jeżeli chodzi natomiast o ustępy 3 i 4 — dotyczy to zniesienia aresztów milicyjnych — to doszliśmy do wniosku, że już w chwili obecnej z tej instytucji można zrezygnować.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#LechKrzysztofPaprzycki">W modyfikacji w ust. 1 pkt 1 uchwały Senatu, chodziło o zabieg legislacyjny, gdyż propozycja Senatu była w tym zakresie niewystarczająca dla osiągnięcia zamierzonego efektu.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#LechKrzysztofPaprzycki">W art. 69 — jest to zmiana w zasadzie merytoryczna, ale chodzi o to, że jeżeli uprawnienie, o umieszczenie którego wnosił Senat, dotyczy przerwy w odbywaniu kary, to w zasadzie powinno, naszym zdaniem, dotyczyć również odroczenia wykonania kary, gdyż de facto jest to taka sama sytuacja, tylko że na innym etapie procesu wykonania kary.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponuję łączne przegłosowanie wniosków komisji o przyjęcie poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-299.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-299.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-299.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-299.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wymienionych poprawek Senatu do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego — zgodnie z wnioskiem Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-299.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-299.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-299.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-299.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm proponowane poprawki Senatu przyjął.</u>
          <u xml:id="u-299.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Komisje proponują odrzucenie propozycji Senatu zawartych w ust. - pkt. 2 i 6 oraz w ust. 2 uchwały oraz odrzucenie propozycji zawartych w ust. 1 pkt. 8 do 18 w związku z odmiennym sposobem uregulowania kwestii w ustawie o zmianie Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-299.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#LechPaprzycki">Jeżeli chodzi o punkty 8 do 18 uchwały Senatu to pani Marszałek była uprzejma przedstawić już tę argumentację, są tu w zasadzie zagadnienia z zakresu techniki legislacyjnej. Zrobiliśmy to samo tylko, że w inny sposób z powodu innych rozstrzygnięć, które przyjęliśmy, o czym zresztą mówiłem. Dobrze, jeżeli te przepisy pozostaną, dlatego, że gdyby miały nie pozostać, to by trzeba było tworzyć nowe przepisy dotyczące wykonania kary dodatkowej przepadku rzeczy, także jest to zabieg czysto techniczny.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#LechPaprzycki">Punkty 2 i 6 ust. 1 dotyczą uzależnienia wynagrodzenia od rygoru odbywania kary pozbawienia wolności. Na pewno słuszne jest twierdzenie, że tylko jakość i ilość pracy — również i więźnia — powinny decydować o wynagrodzeniu, jednak jeżeli utrzymuje się, a na razie jest chyba konieczne utrzymanie tych rygorów, to poddanie się tym rygorom może mieć wpływ na określenie wysokości wynagrodzenia więźnia. Można się zgodzić na okres przejściowy tego rozstrzygnięcia, bo od postawy skazanego zależy, czy z tego uprawnienia do wyższego wynagrodzenia będzie mógł korzystać.</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#LechPaprzycki">W ustępie 2 uchwały Senatu jest propozycja kary izolacyjnej na okres do dni 14, my proponujemy pozostawienie do dni 30. Trudno jest tutaj znaleźć szczególne argumenty, przemawiające za jedną bądź za drugą propozycją. Za tymi 14 dniami przemawiają liczne rozwiązania w ustawach w innych państwach. Natomiast trzeba wziąć pod uwagę, że jest to kara, która może być wymierzona na okres do 14 dni lub, jak proponujemy, do 30 dni, czyli może być wymierzona na okresy bardzo krótkie, liczące nawet kilka godzin, kilka dni. Jeżeli się weźmie pod uwagę, że o orzeczeniu tej kary decyduje sędzia penitencjarny, to interesy skazanego, o które by tu chodziło, są w pełni zabezpieczone. Jeżeli sędzia może skazać — czy powinien, to inna rzecz — na karę śmierci, to orzeczenie kary izolacyjnej 30 dni nie może stanowić takiego uprawnienia, którego sędziemu nie można byłoby dać, a praktycy wiedzą, że mamy do czynienia z najróżniejszymi skazanymi i czasem stosowanie przez dłuższy okres takiej kary jest uzasadnione.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponuję łączne przegłosowanie wniosków komisji o odrzucenie poprawek Senatu, ale czy ktoś z państwa prosi o głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Stawiam wniosek o głosowanie osobno punktu 3 i punktu 4 ze względu na to, że choć formalnie jest to wniosek o odrzucenie, ale motywacja jest inna: ta druga jest czysto prawna, ta pierwsza ma pewne aspekty humanitarne, co do których powinni wypowiedzieć swoje poglądy również posłowie. Dlatego byłabym za tym, żeby osobno dwa razy głosować to odrzucenie lub nieodrzucenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Jest wniosek pani poseł o osobne głosowanie odrzucenia tych poprawek. Czy ktoś jest przeciwny temu wnioskowi?</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#AndrzejKern">Proszę Państwa! W dwóch słowach tylko przypomnę historię. Te ustawy już powinny być dawno uchwalone. Nie zostały uchwalone na skutek pata, który się wytworzył po poprawkach senackich, mianowicie nie było dość głosów za odrzuceniem i nie można było również ich przyjąć. W tej sytuacji powstała jak gdyby nowa inicjatywa. Są to ustawy, które naprawdę czekają na uchwalenie. Proszę również nam wierzyć, że Komisja Sprawiedliwości i Komisja Ustawodawcza z całą sumiennością podeszły do argumentów Senatu, były one również przedmiotem prac komisji mieszanej. W imię uchwalenia tych ustaw — dopóki faktycznie nie wypracujemy prawidłowej interpretacji art. 27 — apeluję do państwa, żebyście głosowali, tak jak proponuje to Komisja Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Sądząc po oklaskach, wydaje mi się, że Wysoka Izba jest tego samego zdania, ale zgłoszony przez panią poseł wniosek muszę przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Kto z państwa jest za wnioskiem pani poseł Hennelowej o oddzielne głosowanie tych dwóch punktów poprawek Senatu — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-305.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny oddzielnemu głosowaniu?</u>
          <u xml:id="u-305.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-305.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek pani poseł został odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-305.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do łącznego głosowania za odrzuceniem poprawek zgłoszonych przez Senat.</u>
          <u xml:id="u-305.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za odrzuceniem wymienionych poprawek Senatu do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego zgodnie z wnioskami Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-305.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-305.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-305.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-305.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm wymaganą większością 2/3 głosów wymienione poprawki Senatu odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-305.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do następnych propozycji komisji. Komisje proponują poprawki do art. 49 § 3 oraz art. 49 ze znaczkiem 1, § 1 Kodeksu karnego wykonawczego oraz poprawki do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego polegające na dodaniu nowych artykułów 2 i 3.</u>
          <u xml:id="u-305.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę o przedstawienie propozycji komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#LechPaprzycki">Jeżeli chodzi o art. 49 § 3 i art. 49 ze znaczkiem 1 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, dokonaliśmy zmian, które w sumie sprowadzają się do poprawek redakcyjnych, które nie zmieniają treści tych przepisów, które są państwu znane, a jedynie przez ten zabieg uzyskaliśmy lepszą czytelność tych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#LechPaprzycki">W art. 2 i 3 Kodeksu karnego wykonawczego zawarte są przepisy, których zamieszczenie w tej chwili w ustawie było konieczne z następujących powodów: art. 2 — dlatego, że tę karę konfiskaty właśnie znieśliśmy w Kodeksie karnym; art. 3 — również o tym wspominałem — dlatego, że areszty milicyjne i garnizonowe dla potrzeb postępowania karnego, dla wykonywania tymczasowego aresztowania, przestaną istnieć po upływie 3 miesięcy z przyczyn, o których mówiłem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponuję łącznie przegłosowanie poprawek.</u>
          <u xml:id="u-307.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, uznam, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-307.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-307.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-307.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wymienionych poprawek do Kodeksu karnego wykonawczego oraz do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego, zgodnie z wnioskiem Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-307.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-307.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-307.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-307.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm poprawki przyjął.</u>
          <u xml:id="u-307.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-307.11" who="#OlgaKrzyżanowska">1) o poselskich projektach ustaw o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach (druki nr 78, 100, 199 i 239);</u>
          <u xml:id="u-307.12" who="#OlgaKrzyżanowska">2) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach i ustawy o szkolnictwie wyższym (druki nr 141 i 239).</u>
          <u xml:id="u-307.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę Jarosława Kapsę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#JarosławKapsa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ze względu na późną porę i ogólne zmęczenie posłów po długiej debacie budżetowej, postaram się w sposób najbardziej zwięzły scharakteryzować poprawki przedstawione przez Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Ustawodawczą.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#JarosławKapsa">Jakie zmiany ogólne proponują komisje w ustawie o stowarzyszeniach. Pierwszą sprawą o zasadniczym znaczeniu jest wyłączenie działalności partii politycznych z działań ustawy o stowarzyszeniach. Jest to zgodne z postanowieniem Wysokiej Izby zawartym w zapisie konstytucyjnym oraz zgodne z kierunkiem prac, mających na celu uchwalenie odrębnej ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-308.2" who="#JarosławKapsa">Kolejną zmianą jest liberalizacja sądowej kontroli stowarzyszeń; wprowadza się punkt, iż sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli stowarzyszenie usunie daną nieprawidłowość swojej działalności w określonym terminie.</u>
          <u xml:id="u-308.3" who="#JarosławKapsa">Kolejną poprawką jest wprowadzenie przepisu przyznającego oddziałom stowarzyszenia pełnej osobowości prawnej, o ile będzie to określone w statucie danego stowarzyszenia. Jest to uwzględnienie głosów domagających się większych możliwości prowadzenia przez stowarzyszenia działalności gospodarczej. Ten zapis ważny jest szczególnie w momencie kiedy ustawa budżetowa odcina jak gdyby stowarzyszenia od dotacji rządowych i od dotacji samorządowych. Spełnia także postulaty Niezależnego Zrzeszenia Studentów, które od ponad roku domaga się przywrócenia statutu z 1981 r., w którym każdy oddział terenowy Niezależnego Zrzeszenia Studentów miał swoją osobowość prawną. Spór między Niezależnym Zrzeszeniem Studentów o statut z 1981 r. doprowadził w zeszłym roku w maju i w czerwcu do licznych wystąpień studenckich, łącznie ze strajkami. Wprowadzenie owego przepisu tworzy dość ciekawą konstrukcję prawną, zezwalającą na tworzenie stowarzyszeń nie tylko, tak jak do tej pory jest to przyjęte, w ramach centralizmu demokratycznego, ale także w formie luźnych federacji oddziałów terenowych, obdarzonych pełną osobowością prawną i pełną możliwością działania.</u>
          <u xml:id="u-308.4" who="#JarosławKapsa">Kolejną poprawką, którą komisja zgłasza jest skreślenie art. 46. Jest to artykuł, który już w momencie wprowadzenia wzbudził duży sprzeciw opinii publicznej. Artykuł ten dotyczy monopolu Związku Harcerstwa Polskiego, prawa reprezentowania wszystkich harcerzy polskich, monopolu na symbolikę harcerską, monopolu na nazwy związane z harcerstwem. Wprowadzenie tego artykułu wiązało się z pewnego rodzaju ustaleniami okrągłego stołu, kiedy ówczesna strona rządowa nie chciała zgodzić się na przełamanie monopolu Związku Harcerstwa Polskiego, bojąc się, że organizacje opozycyjne zaczną działać w szkołach średnich i w szkołach podstawowych. Argument ten już w tej chwili nie istnieje. Nie ma żadnego powodu, żeby podtrzymywać w dalszym ciągu monopol jednej organizacji na reprezentowanie wszystkich harcerzy skoro i tak zdajemy sobie sprawę z faktu, że ruch harcerski jest w tej chwili rozbity, że istnieje kilka niezależnych od siebie organizacji harcerskich i wprowadzenie art. 46 nie przyczyniło się do jedności Związku Harcerstwa Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-308.5" who="#JarosławKapsa">Propozycja grupy posłów, zgłoszona odrębnie, sugerowała zastąpienie art. 46 artykułem, który by w pewien szczególny sposób ograniczał prawa innych stowarzyszeń do czerpania z tej samej symboliki i z tej samej nazwy. Chodziło o to, żeby skreślając art. 46 jednocześnie zachować obwarowania prawne tego artykułu 46. Czyli likwidując ten artykuł jednocześnie chodziło o to, żeby go zachować. Była to dość ciekawa propozycja. Komisja ją większością odrzuciła. Zresztą wprowadzenie tejże propozycji stworzyłoby szczególny precedens. Np. tu na tej sali siedzą przedstawiciele trzech PSL. Zgodnie z tą propozycją w projekcie poselskim mogłoby istnieć tylko i wyłącznie jedno PSL i wtedy panom posłom by pozostał dość trudny spór, które to w zasadzie PSL miałoby istnieć.</u>
          <u xml:id="u-308.6" who="#JarosławKapsa">Ostatnią jak gdyby poprawką wprowadzaną przez komisje jest skreślenie zapisu dotyczącego ustanowienia tytułu honorowego: stowarzyszenie wyższej użyteczności. Tytuł ten w tej chwili ma około 40 organizacji. Można oczywiście podkreślać znaczenia dla społeczeństwa takich organizacji, jak PCK czy PTTK, czy też innych obdarzonych tytułem stowarzyszenia wyższej użyteczności. Ale wprowadza to pewną nierówność w traktowaniu stowarzyszeń i równocześnie znowu byśmy mieli dylemat dlaczego PCK miałoby być stowarzyszeniem wyższej użyteczności, a Towarzystwo imienia Brata Alberta już nie, dlaczego ZBOWiD miałby być stowarzyszeniem wyższej użyteczności, a Stowarzyszenie Żołnierzy AK już nie. Stąd alternatywa: albo rozszerzenia nadawania tytułu honorowego na wiele innych, powstających dopiero, czy reaktywowanych organizacji lub też zaniechania stosowania tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-308.7" who="#JarosławKapsa">Komisja wyszła z założenia, że lepiej uniknąć rozszerzania form nadawania tytułu, lepiej uznać, że każde stowarzyszenie służy pewnej wyższej użyteczności społecznej i dlatego nie należy dzielić tych stowarzyszeń na lepsze i gorsze, szczególnie kiedy brak dotacji z budżetu w sposób praktyczny nic owym stowarzyszeniom wyższej użyteczności nie daje. To jest ogólny sensowych poprawek proponowanych przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-308.8" who="#JarosławKapsa">Proszę Wysoką Izbę o uchwalenie poprawek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-308.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest w tej chwili 4 posłów. Proszę o zabranie głosu pana posła Bogumiła Zycha z Polskiego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-309.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Parlamentarnego)</u>
          <u xml:id="u-309.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej — przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#BogumiłZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę Państwa! Pozwólcie mi na dygresję, która może wprost nie wiąże się z tym, o czym będziemy i o czym chciałbym również mówić, ale myślę, że dość ważna, bo dotyczy nas wszystkich. Otóż mam takie wrażenie, że w naszej sejmowej pracy najdotkliwszym mankamentem staje się dziś problem informowania posłów, im szybsze tempo prac sejmowych, tym więcej uchybień w tym względzie. Pół biedy, jeśli o pierwszym czytaniu w komisji nie został poinformowany ktoś niezainteresowany problemem, gorzej jednak, jeśli jest to osoba upoważniona przez grupę posłów do prezentowania projektu.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#BogumiłZych">Chciałbym zaprotestować przeciwko takim sytuacjom jako dotknięty takim zdarzeniem i prosić Prezydium Sejmu o ściślejszy w tym względzie nadzór nad przestrzeganiem regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-310.2" who="#BogumiłZych">Na szczęście, proszę państwa, racje, które kazały grupie posłów, wśród których byłem i ja, przedłożyć projekt, były reprezentowane na posiedzeniu komisji; racje te zostały wprawdzie odrzucone, ale wydaje się, że warto z pewnym komentarzem jeszcze raz je tu przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-310.3" who="#BogumiłZych">Jak państwo wiecie, istotą podejmowanego dziś przez Sejm problemu jest nowelizacja ustawy Prawo o stowarzyszeniach. W odniesieniu do art. 46, a tym problemem chcę właśnie się zająć szerzej, sprecyzować to można krótko: znieść ten artykuł czy nadać mu inne brzmienie. Artykuł stanowi — przypomnę: „Związek Harcerstwa Polskiego zachowuje dotychczasowe uprawnienia do posługiwania się nazwą, mundurem, odznakami i symboliką harcerską. Uprawnienia Związku Harcerstwa Polskiego w tym zakresie nie mogą być naruszane przez inne stowarzyszenia”.</u>
          <u xml:id="u-310.4" who="#BogumiłZych">Wśród posłów, którzy wnosili projekt — tu przypomnę druk nr 100 — tylko nieliczni mają jakiś związek z harcerstwem i nie tylko o harcerstwo tu chodzi, jak chciał zasugerować pan poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-310.5" who="#BogumiłZych">Otóż w przedłożonym przez nas projekcie art. 46 w nowelizowanej ustawie miał brzmieć: „Stowarzyszenie ma prawo do wyłącznego używania statutowej nazwy, odznak i symboli stowarzyszenia odróżniających je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji”.</u>
          <u xml:id="u-310.6" who="#BogumiłZych">Intencją tak stanowionego prawa byłaby ochrona dóbr osobistych osób prawnych, w tym między innymi nazwy i symboli organizacyjnych. O tym, jak ważna staje się ta sprawa mogliśmy, Wysoki Sejmie, dowiedzieć się, śledząc chociażby problem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, który został zmuszony do podjęcia uchwały słusznej, moim zdaniem, o wyłączności swojej nazwy i znaku graficznego. Jak pamiętamy uchwałę taką podjęto w związku z wypuszczeniem na rynek papierosów z nazwą „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-310.7" who="#BogumiłZych">Ochrona dóbr osobistych osób prawnych jest oczywiście możliwa na gruncie obowiązującego prawa polskiego w oparciu o art. 43 w związku z art. 23 oraz 24 Kodeksu cywilnego. Po konsultacji tego problemu z wieloma adwokatami, pragnę jednak przekazać ich opinię. Droga procesowa jest tu bardzo zawiła, skomplikowana i nawet w sytuacji udowodnionego naruszenia — co samo w sobie jest już trudne — egzekucja ustanowionego wyroku praktycznie niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-310.8" who="#BogumiłZych">Jest też problem drugi: odsyłając ochronę dóbr osobistych osób prawnych do Kodeksu cywilnego pozbawiamy tej ochrony część stowarzyszeń, stowarzyszeń zwykłych, które, nie będąc zarejestrowane, nie są osobami prawnymi. W ten sposób stanowimy bezbronne prawo, które już dziś nie odpowiada rzeczywistości. Tymczasem zmierzamy przecież — chociażby w obszarze gospodarki — do takich rozwiązań, w których szczególna ochrona staje się niezbędna. Rozumie to doskonale prawo handlowe, które skutecznie chroni na gruncie prawa cywilnego i rejestrowego znaki handlowe firmy i podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-310.9" who="#BogumiłZych">Można sobie wyobrazić użycie dla celów komercyjnych jakiegoś znaku stowarzyszenia, szczególnie popularnego, bez żadnej możliwości uniemożliwienia tego procederu. O taką ochronę wszystkim organizacjom harcerskim również będzie na pewno chodziło.</u>
          <u xml:id="u-310.10" who="#BogumiłZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Problem ochrony dóbr osobistych stowarzyszeń powinien być uregulowany docelowo w tej ustawie, o której dyskutujemy, a egzekucją naruszeń tego prawa powinny zająć się organy rejestrujące stowarzyszenia. Niestety, przebieg dyskusji na posiedzeniu połączonych komisji Ustawodawczej oraz Administracji i Spraw Wewnętrznych wykazał, że jest to w tej chwili, moim zdaniem, niemożliwe bez narażenia Związku Harcerstwa Polskiego na posądzenia, których próbki pan poseł sprawozdawca już dał, o chęć utrzymania uprzywilejowanej pozycji w posługiwaniu się symbolami harcerskimi. Chcę powiedzieć z całą odpowiedzialnością, że jest to, proszę państwa, nieprawdziwe twierdzenie, nadużywane wielokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-310.11" who="#BogumiłZych">Biuro podawcze Sądu Wojewódzkiego w Warszawie poinformowało mnie, że 9 listopada 1989 roku wpłynęło pismo Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego następującej treści, że „kierując się nadrzędnością racji wychowawczych oświadcza, że wyraża zgodę na przeniesienie wszelkich uprawnień przysługujących Związkowi Harcerstwa Polskiego na inne organizacje harcerskie, chcące z nich korzystać”.</u>
          <u xml:id="u-310.12" who="#BogumiłZych">Gdyby dzisiaj któraś z działających organizacji harcerskich, z którymi Związek Harcerstwa Polskiego współpracuje, chciała się zarejestrować, byłoby to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-310.13" who="#BogumiłZych">Wychowanie jednak, proszę państwa, w moim poczuciu wychowawcy, w odróżnieniu od prawa nie znosi chociażby drobnych posądzeń o złe intencje. Stąd konieczność ostrożnego tu postępowania. Stawianie wniosku mniejszościowego chociaż, moim zdaniem, prawnie uzasadnione, logiczne i potrzebne, zwłaszcza w Sejmie, który jest odpowiedzialny w państwie prawnym za dobre i niezawodne prawo, wydaje się jednak złym rozwiązaniem, z powodów, które poruszyłem wcześniej. Pozostawienie zaś w miejsce art. 46 luki prawnej — jeszcze gorszym. Wnoszę o ponowne rozpatrzenie projektu w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych z uwzględnieniem przedstawionych tu przeze mnie uwag i ponowne przedłożenie projektu Sejmowi. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-310.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Żurawieckiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Zenona Pigonia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#JerzyŻurawiecki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem upoważniony do zabrania głosu przez grupę posłów, która złożyła pierwszy projekt nowelizacji art. 46 w ustawie Prawo o stowarzyszeniach.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#JerzyŻurawiecki">Propozycja nowelizacji art. 46 jest zgodna z wnioskiem wszystkich niezależnych organizacji harcerstwa, które nie mogły w formie prawnej legalnie funkcjonować i nie mogą do dzisiaj, nie mogą założyć zwykłych kont bankowych, czyli gromadzić środków na akcję zimową czy letnią. Po prostu — ten artykuł nie jest zgodny z dzisiejszą rzeczywistością w kraju.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#JerzyŻurawiecki">Tak się składa, że nie jestem i nie byłem nigdy harcerzem i chcę dosłownie 2–3 minuty zabrać Wysokiej Izbie, by omówić względy wychowawcze i względy społeczne tego problemu. Nie zamierzam tu odnosić niczego do sporów politycznych i przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-312.3" who="#JerzyŻurawiecki">Ponieważ nie byłem harcerzem i nic nie miałem wspólnego z tą organizacją w przeszłości ani dzisiaj, zadałem sobie trud sprawdzenia — czym jest harcerstwo i co w sobie zawiera, jakie treści. I co stwierdziłem? Że harcerstwo to spójny system wychowawczy, składający się z ideałów, symboliki i metodyki. Ideały — to prawo i przyrzeczenie harcerskie. Symbolika — to krzyż, lilijka, mundur, hymn itp. Metodyka — to system zastępowy, stopnie, sprawność itd. Tego systemu nie można rozdzielać. Przyznanie zatem prawa do wychowania metodą harcerską, bez prawa używania symboli jest pomysłem od początku kalekim. Jest po prostu antywychowawcze.</u>
          <u xml:id="u-312.4" who="#JerzyŻurawiecki">Tradycja, ideały i cały system harcerskiego wychowania ukształtowane zostały w latach przedwojennych, dokładniej po pierwszej wojnie światowej. Wówczas ostatecznego kształtu nabrało prawo i przyrzeczenie harcerskie; wartości były odnoszone do Boga, zasad braterstwa, służby i miłości ojczyzny. Z tym nierozerwalnie związany jest krzyż harcerski i inne symbole. Krzyż harcerski to nie tylko symbol, to potężne narzędzie wychowawcze; zawiera w sobie treści, które powinni przekazywać harcerzom instruktorzy.</u>
          <u xml:id="u-312.5" who="#JerzyŻurawiecki">Kształt krzyża wzięty z Krzyża Chrystusowego, to symbol trudnej drogi życiowej. Wieniec laurowy i dębowy — to symbole siły, mocy i zwycięstwa. Lilijka oznacza — czystość, szlachetność, a promienie od niej odchodzące to nakaz świecenia dobrym przykładem. Krąg oznacza harcerską doskonałość. Kropki na ramionach krzyża, to harcerskie dobre uczynki. Czuwaj — to wezwanie do strzeżenia wszelkiego dobra. Wręczając krzyż harcerzowi wymagamy, by zachowywał się zgodnie z jego symboliką.</u>
          <u xml:id="u-312.6" who="#JerzyŻurawiecki">Paradoksem jest, że organizacji ZHP, która z tego systemu wychowawczego zachowała tylko formę, tzn. mundur, oznaki i nazwę — wierzę w to, że będzie inaczej — a właściwie całkowicie zmieniła treść, jak znamy z doświadczenia przeszłości, dotyczy to szczególnie ideałów; prawa i przyrzeczenia, znaczenia i roli religijności w ruchu harcerskim — dano ustawą sejmową wyłączność na symbolikę, a tym, którzy odwołują się do tradycyjnych treści, szczególnie do ruchów harcerskich powstałych od 1981 r., ustawa sejmowa zabrania używania tej symboliki, która nierozerwalnie — jak mówiłem na początku — z tą treścią jest związana.</u>
          <u xml:id="u-312.7" who="#JerzyŻurawiecki">Zdaję sobie sprawę, że ten monopol to jest relikt przeszłości i harcerze sami znajdą drogę do rozwiązania tego, jaki kształt ma przyjąć ten ruch harcerski. I nie my, Izba, chociaż wysoka, będzie decydować, jak ma wyglądać kształt młodzieżowego ruchu harcerskiego. Mieliśmy doświadczenia z przeszłości, że dorośli nie powinni młodzieży wyznaczać drogi rozwiązywania problemów, natomiast stwarzać możliwości, by młodzież sama mogła kształtować swój model wychowywania w własnym kręgu, przy pomocy dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-312.8" who="#JerzyŻurawiecki">Nie można ignorować tysięcy harcerek i harcerzy, setek instruktorów harcerskich działających w alternatywnych organizacjach harcerskich, jak Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Polska Organizacja Harcerska, Związek Harcerstwa Polskiego 1918, czy Ruch Zawiszacki. Ich działalność w większości opiera się na doświadczeniach okresu międzywojennego, na zasadach etyki chrześcijańskiej.</u>
          <u xml:id="u-312.9" who="#JerzyŻurawiecki">Myślę, że Wysoka Izba, jako wyraziciel woli społeczeństwa, nie może podejmować decyzji ograniczających prawną działalność, natomiast powinna stwarzać możliwości prawnej działalności, ale również równych szans tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-312.10" who="#JerzyŻurawiecki">Wcześniej mówiłem, że harcerze sami zdecydują, jaki ten ruch będzie — czy to będzie jeden, czy będzie to forma federacji. Ale odpowiedzialności nie możemy brać na siebie. Prawo nie może ograniczać, prawo ma stwarzać możliwości i równe szanse.</u>
          <u xml:id="u-312.11" who="#JerzyŻurawiecki">Ad vocem — kolega Zych powiedział, że Główna Kwatera ZHP podjęła w listopadzie ub.r. decyzje, umożliwiając rejestrację innym organizacjom harcerskim. Czy nie łatwiej było wystąpić o skreślenie tego artykułu, a później wspólnie z innymi organizacjami harcerskimi przystąpić do rozmów. Bo zawsze władze Głównej Kwatery mogą się zmienić, a nowe — odwołać decyzje poprzedniej władzy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-312.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zenona Pigonia, a następnie pana posła Krzysztofa Grzebyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#ZenonPigoń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ustawa Prawo o stowarzyszeniach, uchwalona przez Sejm IX kadencji w dniu 7 kwietnia 1989 r. budzi kontrowersje. Mimo zawartych w preambule stwierdzeń odnoszących się do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, nie jest ona wynikiem prostej realizacji podmiotowych potrzeb i praw obywatelskich, ale jest skutkiem kompromisu politycznego. W kompromisie tym strona rządowa przyparta do muru przez ówczesną opozycję przy okrągłym stole przygotowała, a Sejm IX kadencji uchwalił ustawę, którą właśnie staramy się przystosować do aktualnych wymogów demokratycznego życia. Chcę się odnieść jedynie do art. 46 tej ustawy i spróbować przekonać Wysoką Izbę o konieczności skreślenia zapisu utrzymującego monopol Związku Harcerstwa Polskiego na nazwę, mundury, odznaki i symbolikę harcerską. Ustawowe zastrzeżenie dla ochrony organizacji można by zrozumieć, ale w takim wypadku nasuwa się pytanie — dlaczego i przed czyim zagrożeniem ustawa ma chronić organizację.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#ZenonPigoń">Związek Harcerstwa Polskiego po drugiej wojnie światowej jako organizacja dyspozycyjna wobec ośrodków władzy politycznej, ubezwłasnowolniona przez nomenklaturę wmontowaną w jej struktury, a ostatnio uzurpująca sobie prawo sukcesji po Związku Harcerstwa Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej, budzi zrozumiałą krytykę społeczną, ale ma również gorliwych obrońców. Do tych drugich należą wszyscy ci, którzy sprzeciwiają się pluralizmowi w organizacjach harcerskich, a więc przede wszystkim posłowie IX kadencji, którzy głosowali za takim zapisem ustawowym, a także reprezentacja OPZZ Związku Nauczycielstwa Polskiego, uczestnicząca w obradach przy okrągłym stole. Jej stanowisko wyraża się takim oto zapisem: „Strony: koalicyjno-rządowa i OPZZ-ZNP wyrażają sprzeciw przeciwko pluralizmowi organizacji harcerskich oraz uważają, że sprawa ta powinna być przekazana do rozpatrzenia przez podzespół zajmujący się problematyką młodzieży”. Wspomniany podzespół niczego nie zmienił, ale warto przy okazji cytowanego zapisu spojrzeć na Związek Nauczycielstwa Polskiego, którego przedstawiciele, posługując się, jak parawanem, hasłami pracy dla dobra dziecka, usiłują nie dopuścić do legalnego zaistnienia faktycznie działających poza strukturami ZHP organizacji harcerskich.</u>
          <u xml:id="u-314.2" who="#ZenonPigoń">Związek Nauczycielstwa Polskiego po II wojnie światowej zawsze dyspozycyjny i najbardziej służalczy wobec władzy stalinowskiej, obrońca wszelkiej konserwy, a zwłaszcza kierowniczej kadry administracji oświatowej z lat 1980–1981, współpracujący z władzami stanu wojennego, nie dostrzegający licznych nauczycieli i wychowawców internowanych, więzionych i represjonowanych — ten związek utracił moralne prawo do istnienia. A jeśli już musi żyć w swojej niesławie,...</u>
          <u xml:id="u-314.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-314.4" who="#ZenonPigoń">...to nie może w żadnym wypadku skutkować jego wola wyrażona przy okrągłym stole i usankcjonowana ustawą Sejmu IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-314.5" who="#ZenonPigoń">Wracając do monopolistycznej pozycji ZHP trzeba przytoczyć kilka faktów z jego historii powojennej, aby zrozumieć potrzebę złamania tego monopolu. W roku 1944, 30 grudnia PKWN powołał organizację pod nazwą Związek Harcerstwa Polskiego, któremu zaczęto nadawać tzw. socjalistyczne treści. W 1945 r. przyjęto nowy tekst prawa harcerskiego i przyrzeczenia, a wkrótce włączono tę organizację do Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej, poddając krytyce ideologię skautingu. W 1950 r. ZHP włączono do Związku Młodzieży Polskiej jako Organizację Harcerską ZMP. Od 1956 r. funkcjonuje najpierw Organizacja Harcerska Polski Ludowej, potem po I Zjeździe już ZHP z Naczelną Radą Harcerską i Główną Kwaterą. Były jeszcze dalsze przeobrażenia tej organizacji przez włączenie jej do Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej i wydzielenie tzw. Harcerskiej Służby Polsce Socjalistycznej. A wszystko po to, aby harcerstwo nie było harcerstwem, a Polska Polską.</u>
          <u xml:id="u-314.6" who="#ZenonPigoń">Dobrze już okrzepnięta nomenklatura w organach władzy ZHP traktowała swoje funkcje kierownicze jako trampolinę do skoku na wyższe piętra władzy. W latach osiemdziesiątych 3-milionowa organizacja harcerska całkowicie ubezwłasnowolniona, mająca już niewiele wspólnego z metodyką pracy harcerskiej, zrzeszała ponad połowę młodzieży szkolnej włączanej do organizacji nader często bez jej pełnej dobrowolności. Królowała w tym czasie, nazywana ironicznie przez wielu instruktorów harcerskich, „radosna twórczość gospodarcza” uprawiana przez partyjno-kierownicze zespoły na terenie hufców i chorągwi. Nie licząc się z kosztami społecznymi, ani możliwościami organizacyjnymi wykorzystania bazy materialnej, budowano obiekty i całe ośrodki, których wykorzystanie stanowiło już w minionym okresie trudny problem i pochłaniało olbrzymie koszty. Był to także czas wielkich narad i częstych wizyt w ośrodkach harcerskich druhów ze złotymi i skórzanymi sznurami, którzy otoczeni tłumem harcerzy odnajdywali zapewne satysfakcję z tytułu pełnienia swojej władzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle! Czy mogę prosić o przestrzeganie czasu wystąpienia?</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#komentarz">(Poseł Zenon Pigoń: Już kończę.)</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#ZenonPigoń">Opamiętanie przyszło w latach 1980–1981. Ostra krytyka wewnątrz organizacji, sprzeciw kadry instruktorskiej, a przede wszystkim powstałe kręgi instruktorskie działające poza strukturami ZHP spowodowały wystąpienie ZHP z Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej, która i tak wkrótce się rozpadła. Nastąpiło poszukiwanie swojego rodowodu i próba powrotu do źródeł. Jednak w tych działaniach dominowała chęć ocalenia struktur nomenklaturowej władzy, a nie dążenie do rzeczywistej zmiany. Dowodem na to właśnie jest obrona monopolu organizacyjnego zamiast próby porozumienia z innymi organizacjami harcerskimi, takimi jak Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Ruch Zawiszacki i inne już tutaj wymienione.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#ZenonPigoń">Jedno jest dzisiaj pewne, a mianowicie to, że kadra aparatczyków z hufców i chorągwi nie odrodzi harcerstwa, musi ona opuścić swoje ciepłe posadki, aby w ZHP rozpoczął się ruch odrodzeniowy. Musi powstać w tym ruchu nurt wewnętrzny oczyszczeniowy, tworzący klimat zaufania i stanowiący warunek wstępny do rozpoczęcia procesu budowania jedności harcerstwa. Musi zgodnie z postulatem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej powstać komisja porozumiewawcza organizacji harcerskich, która samorządnie rozwiąże własne problemy organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#ZenonPigoń">Naszą sprawą, Wysoka Izbo, jest utorowanie drogi temu porozumieniu przez skreślenie art. 46 omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-316.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Krzysztofa Grzebyka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Niestety, po raz czwarty o harcerstwie, ale liczę na brawa całej Izby, nie tylko z prawej strony sali.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#KrzysztofGrzebyk">Wołałbym po fakcie, szanowni państwo.</u>
          <u xml:id="u-318.3" who="#KrzysztofGrzebyk">Nowelizowana dzisiaj ustawa słusznie czy niesłusznie, ale wzbudza szczególne emocje przy interpretacji właśnie art. 46. Także na posiedzeniu połączonych Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Ustawodawczej, gdzie spotkały się 4 różne projekty nowelizacji, ze sporu nad czynieniem lepszego prawa, gorąca miejscami dyskusja przeniosła się w sferę debaty oceniającej Związek Harcerstwa Polskiego. Wiele oskarżeń, półprawd i mitów w połączeniu z nieznajomością rzeczywistego oblicza współczesnego harcerstwa spowodowało kierowanie naszej poselskiej rozmowy na tory zgoła zastępcze.</u>
          <u xml:id="u-318.4" who="#KrzysztofGrzebyk">Pozwólcie przeto państwo i mnie — posłowi, ale także instruktorowi harcerskiemu, na skróconą z konieczności próbę przedstawienia problemów.</u>
          <u xml:id="u-318.5" who="#KrzysztofGrzebyk">Przypomnę, bo mówimy jak byśmy nie znali jednak treści, obecne brzmienie art. 46: „Związek Harcerstwa Polskiego zachowuje dotychczasowe uprawnienia do posługiwania się nazwą, mundurem, odznakami i symboliką harcerską. Uprawnienia ZHP w tym zakresie nie mogą być naruszane przez inne stowarzyszenia”.</u>
          <u xml:id="u-318.6" who="#KrzysztofGrzebyk">Zwracam państwu uwagę na zapis — dotychczasowe uprawnienia. Nie był to bowiem, jak chcieliby to widzieć niektórzy oponenci Związku, także na tej sali, wymysł komunistycznej władzy lecz uznanie obowiązującego już w okresie międzywojennym rozporządzenia Rady Ministrów, które Związkowi Harcerstwa Polskiego nie tylko nadawało wyłączność na nazwę, mundur, symbole i metodę harcerską, ale także, przywilej wyłączności działania na obszarze całego państwa”.</u>
          <u xml:id="u-318.7" who="#KrzysztofGrzebyk">Mówię o tym celowo, pokazując, że także na podstawie krytykowanego zapisu obecnie obowiązującej ustawy mogły już wcześniej funkcjonować organizacje, które chciałyby w pracy stosować metodę harcerską, nie objętą w odróżnieniu od zapisów międzywojennych prawem wyłączności.</u>
          <u xml:id="u-318.8" who="#KrzysztofGrzebyk">Nieprawdą jest zatem stwierdzenie uzasadnienia projektu rządowego o wyłączności organizacyjnej Związku Harcerstwa Polskiego. Tak więc spór o symbole stał się w rzeczywistości ukrytą, a dzisiaj chyba jawną debatą polityczną o kształt i charakter harcerstwa.</u>
          <u xml:id="u-318.9" who="#KrzysztofGrzebyk">Sporny zapis znalazł się w ustawie sejmowej z dnia 7 kwietnia 1989 r., już po ustaleniach — w zespole podstolika młodzieżowego — a następnie okrągłego stołu, które głosiły m.in.:</u>
          <u xml:id="u-318.10" who="#KrzysztofGrzebyk">Po pierwsze „wszystkie zarejestrowane organizacje i stowarzyszenia młodzieży powinny mieć prawnie zagwarantowaną możliwość zgromadzeń, publikacji, określenia swoich metod pracy i atrybutów zewnętrznych, identyfikujących te organizacje w ich otoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-318.11" who="#KrzysztofGrzebyk">Po wtóre — sądzimy, że harcerstwo znajdzie odpowiadające potrzebom wychowania ku podstawowym wartościom formy organizacyjne w warunkach kształtowania nowego ładu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-318.12" who="#KrzysztofGrzebyk">I po trzecie — wyrażamy przy tym nadzieję, że nie będzie niczyją intencją wprowadzanie podziałów politycznych między dziećmi”.</u>
          <u xml:id="u-318.13" who="#KrzysztofGrzebyk">Niecały rok funkcjonowania art. 46 ukazał nie tylko jego całkowitą bezużyteczność, tak, właśnie bezużyteczność, wszak prawo to nigdy w swojej istocie nie było przestrzegane, ale także przyniosło ogromne szkody dla Związku Harcerstwa Polskiego. Oskarżanie o monopol, nagonka prasowa, choćby dzisiaj potwierdzona nieprawdziwymi informacjami Polskiej Agencji Prasowej, wyraźne próby dyskredytowania dorobku wychowawczego harcerstwa spowodowały spory zamęt, zniechęcenie do pracy społecznej części instruktorów, wreszcie znaczną dezinformację społeczną. Jednocześnie prawdą jest, że już w lutym roku ubiegłego zaczęły powstawać w legalnych acz nie zarejestrowanych strukturach organizacyjnych nowe stowarzyszenia wychowawcze pracujące metodą harcerstwa.</u>
          <u xml:id="u-318.14" who="#KrzysztofGrzebyk">W Związku Harcerstwa Polskiego wielokrotnie opowiadaliśmy się za jednością harcerstwa, ale rzeczywistą, nie zaś życzeniową, przydzieloną nam drogą ustawową. Stąd tak wielkie znaczenie w naszej codziennej działalności przywiązujemy, panie pośle przedmówco, nie do walki z innymi harcerstwami, lecz do próby znalezienia tego, co może nas łączyć ponad różnicami. Prawdą jest stwierdzenie kolegów ze Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, iż nie ma jedności za wszelką cenę, fałszem zaś oskarżenie Związku Harcerstwa Polskiego o kurczowe trzymanie się rzekomego monopolu.</u>
          <u xml:id="u-318.15" who="#KrzysztofGrzebyk">Gdyby ktoś z państwa zadał sobie trud przejrzenia naszych harcerskich dokumentów, a może jeszcze bardziej gdybyście państwo popatrzyli na praktykę naszych działań, to dostrzeżecie tam przede wszystkim nadrzędność racji wychowawczych. Stąd nasze wezwanie przed ubiegłoroczną akcją letnią do wzajemnej współpracy różnych organizacji, stąd wrześniowy apel do wspólnych obchodów 50-lecia przejścia harcerstwa do konspiracji, stąd październikowa cytowana już tutaj uchwała Rady Naczelnej ZHP, która opowiedziała się za używaniem symbolu krzyża harcerskiego przez wszystkie organizacje, które w swojej służbie uznają tradycyjne ideowe i wychowawcze wartości harcerstwa, opowiadając się zarazem za uznaniem i zarejestrowaniem tych organizacji.</u>
          <u xml:id="u-318.16" who="#KrzysztofGrzebyk">Pluralizm ruchów harcerskich stał się rzeczywistym faktem. Rozmawiałem o tym 31 października podczas spotkania z panem Lechem Wałęsą. Wspólny komunikat mówił o potrzebie nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach właśnie w imię nadrzędnych racji wychowawczych. Grubo wcześniej jednak przed dzisiejszą debatą, bo w listopadzie ubiegłego roku Główna Kwatera ZHP zwróciła się do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie o możliwość zarejestrowania Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i innych organizacji. Zainteresowani wycofali wówczas swój wniosek, czekając na dzisiejsze rozstrzygnięcia ustawowe. Szkoda, że aż tak długo.</u>
          <u xml:id="u-318.17" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Debatę o art. 46 czas kończyć. Poprzedni zapis chociaż w dobrej wierze uchwalony przyniósł nam ogromne szkody społeczne. Próba nowelizacji chociaż wartościowa prawniczo nie została na posiedzeniu komisji przyjęta. Przeto dzisiaj, uznając różnorodność form życia społecznego, w tym także stowarzyszeniowego, chciałbym z tego miejsca zwrócić się do Wysokiej Izby i do rządu o konsekwencję, by tak często używane pojęcie pluralizmu nie wypełniono na nowo treścią jedynie słusznych racji, by uznając prawo do normalnego funkcjonowania innych organizacji harcerskich, nie negować zarazem Związku Harcerstwa Polskiego, by pomówienia i oskarżenia nas, że: „Jesteście organizacją komunistyczną, ateistyczną, walczącą z Kościołem i innymi harcerstwami” — nie pojawiały się więcej w rządowych gabinetach, by władze potrafiły i chciały zauważyć pracę zarówno półtora milionowego Związku, jak i 90-tysięcznej rzeszy społecznych instruktorów, a nie aparatczyków, szanowni państwo.</u>
          <u xml:id="u-318.18" who="#KrzysztofGrzebyk">Nasz paradoks polega na tym, że dla wielu poprzednich ekip byliśmy zbyt „zieloni” w powszechnej dominacji czerwieni, zaś obecnie chce się nam na siłę przykleić czerwoną etykietkę, podczas gdy Związek jednoznacznie pożegnał się z próbami uczynienia zeń organizacji politycznej, chcąc służyć państwu i społeczeństwu, wychowując dzieci i młodzież na patriotów i obywateli demokratycznej Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-318.19" who="#KrzysztofGrzebyk">Związek Harcerstwa Polskiego popełniał błędy, to fakt. Nie ma ich szanowni państwo tylko tam, gdzie nie robi się nic, ale wartością najcenniejszą także w minionych latach było, jest i pozostanie dziecko, nie demagogiczne, o którym państwo mówiliście, ale to ze wsi i z miasta, to dziecko, które szczególnie dzisiaj potrzebuje wsparcia nas dorosłych, by czas przetrwania i walki z kryzysem nie oznaczał pustki wychowawczej, by jego elementarne prawo do szczęśliwego dzieciństwa mogło być bodaj w części zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-318.20" who="#KrzysztofGrzebyk">Szanowni Państwo! Wczoraj skauci i harcerze na całym świecie obchodzili swój Dzień Myśli Braterskiej. Przeto niech to właśnie mnie, posłowi, także Naczelnikowi Związku Harcerstwa Polskiego, demokratycznie wybranemu, szanowny panie pośle, jednemu z 5 kandydatów — będzie wolno zwrócić się z tego miejsca do ministra sprawiedliwości, by bezpośrednio po zakończeniu prac legislacyjnych sąd mógł przystąpić do wznowienia postępowania rejestrującego inne organizacje, byśmy wspólnie oficjalnie i legalnie mogli pełnić powinność wobec Polski i drugiego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-318.21" who="#KrzysztofGrzebyk">Mój zaś apel niech będzie dla członków Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, Polskiej Organizacji Harcerskiej, czy Stowarzyszenia Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” zadośćuczynieniem za długi czas oczekiwania na dzisiejszą debatę, zadośćuczynieniem z jednej strony, ale także wezwaniem do jedności działań w służbie Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-318.22" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Wyczerpałem swój czas wystąpienia, natomiast proszę mi pozwolić na minutę, ad vocem wypowiedzi mego przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-318.23" who="#KrzysztofGrzebyk">Szanowni Państwo! Nie powinienem się w tym miejscu denerwować i myślę, że nie o mnie mówiłem w trakcie ostatniego spotkania z księdzem prymasem, że jeśli trzeba, to i z pokorą powinniśmy odnosić się do naszych błędów. Ale myślę, szanowni państwo, że nie powinniśmy obrazić w tej Izbie tych Mohikanów — 90 tysięcy ludzi, którym w czasie powszechnej materializacji, gonienia za pieniądzem, chce się wychowywać dzieci i młodzież w Związku Harcerstwa Polskiego i innych organizacjach. To nie aparatczycy, szanowny panie, a grono ludzi, którzy zajmują się na co dzień ochroną wspólnego majątku społecznego: etaty w Związku, to nie ciepła posadka szanowny panie przedmówco, szanowni państwo, a pełnienie służby z wyboru.</u>
          <u xml:id="u-318.24" who="#KrzysztofGrzebyk">Byłem nauczycielem, jestem obecnie urlopowany jako poseł i naczelnik i będę ponownie naczelnikiem. Nie poprzednicy okresu powojennego — jeśli państwo pozwolicie, już kończę…</u>
          <u xml:id="u-318.25" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, protesty)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę nie przeszkadzać mówcy. Pan poseł będzie uprzejmy kończyć, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Już kończę. To nie poprzednicy, o których moglibyśmy powiedzieć, że byli egzemplifikacją komunistycznej władzy, nie Aleksander Kamiński — myślę, że postać dla tych, którzy przeszli przez harcerstwo wielce znacząca, nie Józef Grzesiak-Czarny, który siedział za harcerstwo, ale potrafił w imię nadrzędności dobra dziecka wrócić do pracy organizacyjnej, ale może niektórzy z państwa siedzący dzisiaj w różnych częściach tej sali, którzy w czasie gdy ja przychodziłem dopiero na świat, chcieli zrywać skautowe lilijki i zakładać czerwone chusty, powinni z większym umiarem odnosić się do historii może tyleż tragicznej, co, mam nadzieję, dzisiaj się definitywnie i bezpowrotnie kończącej. Pluralizm jest faktem, ale sądzę, że jedność idei harcerstwa pozostanie wartością, wokół której wszyscy bez względu na znaki i organizacje potrafimy się połączyć.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie zapisanego do głosu… Jeszcze ad vocem? Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-321.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa! Są zapisani do głosu dyskutanci, więc proszę naprawdę krótko ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#PiotrLenz">Pani Marszałek! Piotr Lenz — członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, związku zawodowego o ponad 80-letniej tradycji, związku zawodowego mojego ojca i mojego dziadka, związku zawodowego, który z tej trybuny został dzisiaj oceniony przez osoby do tego niepowołane i niekompetentne. Pozwólcie mi państwo stwierdzić, że sprawą oceny działalności związku, jego charakteru i jego oblicza, może zajmować się wyłącznie 700-tysięczna rzesza członków, nauczycieli i pracowników oświaty. Sądzę, że mamy do tego prawo, a do pozostałych nauczycieli bez względu na kolor ich przynależności politycznej apeluję: oceńcie nasz związek, oceńcie 85 lat pracy dla oświaty i dla dziecka. Uważam jednak, że jest sprawą naganną wygłaszanie z trybuny sejmowej inwektyw pod adresem jednego z najbardziej zasłużonych przez wiele lat, postępowych związków zawodowych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Ad vocem. Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Są posłowie zapisani do głosu. Proszę się zapisać.</u>
          <u xml:id="u-323.3" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Ale w kwestii ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-323.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-323.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Pół minuty, ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#IgnacyCzeżyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Komendancie! Akurat parę dni temu,...</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#IgnacyCzeżyk">...Panie Komendancie czy Naczelniku! Ostatnio właśnie miałem komendanta z Lublina który panu podlega. Przyszedł do biura poselskiego i po prostu mówił, tak, że chcemy…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle!</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#IgnacyCzeżyk">Dobrze, skoro nie mogę inaczej, to chcę tylko powiedzieć — otóż w latach pięćdziesiątych młodzież harcerska, która była skupiona w Wigrach w Szarych Szeregach…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Bardzo proszę zapisać się do głosu, będzie pan miał normalnie udzielony głos.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Dobrze, dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-327.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-327.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Kazimierza Ujazdowskiego, zapisanego do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-327.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Mamy jeszcze dzisiaj do rozpatrzenia wiele spraw ujętych w porządku dziennym. Zwracam się do wszystkich państwa o rzeczowe i krótkie wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zostałem wywołany do tablicy, bo jestem tym członkiem Komisji: Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Ustawodawczej, który był harcerzem i harcerstwo pamięta. I muszę powiedzieć jedną rzecz, że tą całą dyskusją jestem przerażony. Dokładnie przerażony.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-328.2" who="#KazimierzUjazdowski">Twierdzę, że ta dyskusja nie jest dobrym przykładem dla naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-328.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-328.4" who="#KazimierzUjazdowski">Umówmy się — nie wyciągajmy starych rzeczy. Na pewno spór kto byłby prawidłowym i prawdziwym dziedzicem harcerstwa okresu międzywojennego mógłby się tu toczyć bardzo długo.</u>
          <u xml:id="u-328.5" who="#KazimierzUjazdowski">Mam tylko pytanie do pana posła Grzebyka, bo szczerze mówiąc nie rozumiem. Pan poseł Grzebyk z tej trybuny przed chwilą oświadczył, że art. 46 dotychczas obowiązujący zupełnie nie zdał egzaminu i okazał się niepotrzebny. W tym sensie pan coś powiedział. Skoro jest niepotrzebny, to o co my się kłócimy, chcąc go skreślić. To przecież jest logiczne. Jeżeli pan twierdzi, że ten artykuł jest niepotrzebny, i taki jest wniosek Komisji, to dlaczego mamy sobie tutaj wyciągać całą historię.</u>
          <u xml:id="u-328.6" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: To nie poseł Grzebyk wyciągał.)</u>
          <u xml:id="u-328.7" who="#KazimierzUjazdowski">Nie, nie, ja tak nie mówię, ale dlaczego mamy sobie wszyscy tu wyciągać całą historię. Komisja twierdzi — przepis jest niepotrzebny, pan jako naczelnik tego zarejestrowanego związku mówi, że nie jest potrzebny, to uważam przegłosujmy to, a młodzież nas nauczy, jak żyć w zgodzie.</u>
          <u xml:id="u-328.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-328.9" who="#KazimierzUjazdowski">Bo my tu sobie zedrzemy gardła.</u>
          <u xml:id="u-328.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-328.11" who="#KazimierzUjazdowski">My tu sobie wywleczemy, czy to było laickie, czy katolickie. Kto kogo do tego zmuszał, kto jakie chusty kiedy nakładał. Po co to?</u>
          <u xml:id="u-328.12" who="#KazimierzUjazdowski">Przegłosujmy tę ustawę, tylko nie kłóćmy się, bo jak się młodzież o tym dowie, to nam wszystkim będzie wstyd. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-328.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową, a następnie pana posła Szczepana Balickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Bardzo krótko. Rzeczywistość, którą próbujemy porządkować jest jeszcze bardziej bogata niż to zostało tu wywiedzione. I to powinno rzutować również na nasze poczucie miary w tym, jakie wnioski stawiamy.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#JózefaHennelowa">Oprócz tego wszystkiego — o czym mówił pan poseł Pigoń — w dziejach harcerstwa powojennego powstał jeszcze w ostatnim roku, jesienią ruch odrodzenia Związku Harcerstwa Polskiego, przybierający rok 1918 jako wyznacznik i usiłujący w sposób pokojowy, spokojny przywrócić pierwotne tradycje harcerskie, nie tworząc kontrpropozycji, ani harcerstwa drugiego, tylko sięgając do tej starej tradycji w sposób bezpośredni. Patronuje mu Broniewski-Orsza, a zatem gwarancja tej ciągłości, patronuje mu Kościół Katolicki.</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#JózefaHennelowa">Jest to jedna z przesłanek, która powinna skłonić do tego, żeby nie próbować wszystkiego załatwić tutaj i to w dodatku w bardzo dziwny sposób.</u>
          <u xml:id="u-330.3" who="#JózefaHennelowa">Zgadzam się w pełni z panem posłem Ujazdowskim, że właśnie w sprawach młodzieży nie chodzi o skakanie sobie do oczu tutaj, ale chciałam powiedzieć to jedno. Panie pośle, naczelniku ZUP — były słuszne obawy przez długi czas o to, co naprawdę w harcerstwie się dzieje, z tej zupełnie zwyczajnie, prostej przyczyny, która dzisiaj ustała, że harcerstwo było polityczne, bo jego naczelnik należał do wiodącej partii w tym kraju. I trudno było, żeby rodzice myśleli, że będzie to normalna kontynuacja szerokiej tradycji harcerskiej.</u>
          <u xml:id="u-330.4" who="#JózefaHennelowa">Rzecz się skończyła i byłoby również dobrze, gdyby słowa odcięcia się od niedobrych tradycji zabrzmiały bardzo wyraźnie i bardzo czysto.</u>
          <u xml:id="u-330.5" who="#JózefaHennelowa">Co do reszty, popieram wniosek, my się nie mamy o co spierać. Dlatego jest dla mnie niezrozumiałe, że grupa posłów z byłej PZPR wysuwa jakąś modyfikację tego art. 46 jako kontrpropozycję do bardzo prostego wniosku, żeby dać sobie spokój z bardzo dziwnym i w specjalnych celach wymyślonym artykułem tej ustawy o stowarzyszeniach. Nic to nie zmienia, a budzi nowe niepokoje.</u>
          <u xml:id="u-330.6" who="#JózefaHennelowa">Zakończę wnioskiem, żeby posłowie, którzy podpisali to, zrezygnowali po namyśle. Nie spektakularnie dzisiaj. Żeby sprawę tego jednego wniosku odesłać do komisji i żebyśmy resztę zostawili właśnie samej młodzieży, która umie pracować nad tym, żeby odzyskiwać te swoje korzenie. I mam nadzieję, że się doczeka tego, że ZHP-18 stanie się po prostu harcerstwem — wspólnie z ZHR obecnym i z wszystkimi ludźmi dobrej woli z dzisiejszego ZHP oficjalnego. Liczę na to. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-330.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Szczepana Balickiego z „Pax”, a następnie pana posła Ignacego Czeżyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#SzczepanBalicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Do zabrania głosu skłoniło mnie proste poczucie prawdy, bo tu padło tyle sformułowań bardzo dalekich od prawdy, a niekiedy po prostu grzeszących swoją nieścisłością, że przede wszystkim trzeba je lekko przynajmniej skorygować.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#SzczepanBalicki">Po pierwsze — rzeczywiście ten monopol stworzony został w okresie międzywojennym, gdy naczelnikiem, gdy przewodniczącym ZHP, przepraszam, ja też byłbym nieścisły, został wojewoda Grażyński i przepis ten był wymierzony przeciwko „czerwonemu harcerstwu” lansowanemu wówczas przez OMTUR, a także przeciw endekom, którzy chcieli odrębnej organizacji, którą zrealizowali zresztą w konspiracji w postaci HP, Hufców Polskich. Po wojnie był to przepis jak stworzony dla nowych władz, tylko z obrotem o 180°.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#SzczepanBalicki">Skoryguję jeszcze malutką nieścisłość. To nie w grudniu 1944 r. PKWN powołał harcerstwo. Harcerstwo istniało od pierwszej chwili. Istniało wszędzie. Po prostu wychodziły z podziemia drużyny Szarych Szeregów. I te drużyny działały najzupełniej swobodnie, biorąc pod uwagę, że znakomita część kadry została zamknięta, ale w każdym razie działały. I aby to skanalizować nastąpił ten nieszczęsny dekret z 30 grudnia 1944 r., narzucający prawo i przyrzeczenie, którego nikt nie przyjął. Składałem w 1946 r przyrzeczenie, i oczywiście według normalnej, przedwojennej formuły. Później oficjalnie nawet przywrócono dawne prawo i przyrzeczenie, ze zmianą dla harcerzy niewierzących w Boga, na dobro najwyższe, czego praktycznie nikt nie stosował. I dopiero po 1948 r. nastąpiła likwidacja harcerstwa wraz z licznymi represjami wobec instruktorów. W okresie późniejszym wielu z nich nawet znalazło miejsce tu na ławach tej Izby.</u>
          <u xml:id="u-332.3" who="#SzczepanBalicki">Odrodzenie harcerstwa nastąpiło w 1956 r. Oczywiście dokonane ono było wskutek określonych nacisków przeciwko narzuconej znacznej części kadry obcej harcerstwu. Tutaj jest główna przyczyna zabrania przeze mnie głosu. Otóż tu sformułowano wiele, bardzo ciężkich i zresztą nawet w dużej mierze słusznych zarzutów dotyczących działalności tak zwanej nomenklatury w ZHP od 1957–1958 r. aż do ostatnich dwóch lat temu. Natomiast ani słowa nie powiedziano o tej wielotysięcznej rzeszy instruktorów, którzy w tych bardzo ciężkich nieraz warunkach, represjonowani w najrozmaitszy sposób przenosili jednak te tradycje staroharcerskie. To jest praca, której nikt nie potrafi w tej chwili ocenić należycie, może w późniejszym czasie historycy.</u>
          <u xml:id="u-332.4" who="#SzczepanBalicki">Zapytajcie tylko — chciałem powiedzieć w ferworze druhny i druhowie, ale proszę posłów o zapytanie starszych księży, ile razy w licznych kościołach w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, nie mówiąc już o osiemdziesiątych, odprawiali harcerskie msze ze śpiewem harcerskim: „Panie Boże, Ojcze nasz”. Ktoś tę młodzież tego uczył, a co za to przeżywał, to wie Bóg i wiemy my i nie będziemy z tego tytułu wystawiać jakichkolwiek rachunków.</u>
          <u xml:id="u-332.5" who="#SzczepanBalicki">Mówię w imieniu tej rzeszy ludzi, która przeniosła ten krzyż harcerski przez te najcięższe czasy. I byłoby bardzo źle, gdyby w tej chwili ta rzesza ludzi, która śledzi nasze obrady przy radio- czy teleodbiornikach, nie usłyszała tych słów.</u>
          <u xml:id="u-332.6" who="#SzczepanBalicki">Procesy odrodzenia toczą się. Ten artykuł, o którym mowa, który jest już czwartym z kolei przy kolejnych nowelizacjach — niech odejdzie w niesławną pamięć. Tu dla zasady wysunięto oczywiście kontrpropozycję; to była kwestia ochrony dóbr osobistych organizacji, ale skoro łączy się to z tak dużą emocją, skoro ta zmiana miałaby być obarczona posądzeniem o jakieś machinacje, to rzeczywiście może lepiej z niej w tej chwili zrezygnować i zostawić ochronę dóbr osobistych osób prawnych do przyszłej kodyfikacji — już bez emocji.</u>
          <u xml:id="u-332.7" who="#SzczepanBalicki">Kończąc, chciałbym, aby ci wszyscy instruktorzy harcerscy, którzy przeżyli te najcięższe czasy, będąc wierni swoim ideałom — mogli choć trochę czuć się usatysfakcjonowani.</u>
          <u xml:id="u-332.8" who="#SzczepanBalicki">Na koniec coś z dziedziny nieomal humorystycznej. Gdy miała miejsce druga pielgrzymka Ojca Świętego, zwrócono się do Głównej Kwatery, by stworzyć harcerską służbę porządkową. Nastąpiła oczywiście odmowa. A fakty? Otóż nie tylko, że taka służba funkcjonowała, ale została ustanowiona osobna plakietka pamiątkowa i do dzisiaj liczni harcerze noszą ją na swoich mundurach. I niech to będzie przykładem, jakie były władze, jakie były naciski, a jaka była rzeczywistość dziesiątków tysięcy instruktorów i setek tysięcy harcerskiej młodzieży. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-332.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Ignacego Czeżyka o zabranie głosu, a następnie panią poseł Mariannę Borawską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#IgnacyCzeżyk">Myślę, Wysoka Izbo, że jest dobry klimat do podjęcia głosowania.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#IgnacyCzeżyk">Dziękuję, rezygnuję z zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#OlgaKrzyżanowska">To nie był wniosek formalny pana posła, on zrezygnował z głosu i jeszcze muszą zabrać głos posłowie, którzy się zapisali do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
          <u xml:id="u-335.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu mamy jeszcze zapisanych, proszę państwa, 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-335.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu panią poseł Mariannę Borawską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#MariannaBorawska">Chcę zacząć od tego, że wydaje mi się, że nieszczęście jest w tym, że w tej sali jest znaczna przewaga panów, którzy chcą w jakimś stopniu załatwiać swoje różnego rodzaju odwety polityczne. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#MariannaBorawska">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Nie byłam nigdy w harcerstwie, ale pracowałam jako wychowawca wiele lat z dziećmi i młodzieżą. Mam 12-letnią córkę i obserwuję i zastanawiam się tak, dlaczego my z taką jakąś nienawiścią, różnego rodzaju wyciąganiem spraw przeszłych mówimy o tych dzieciach i zabraniamy im różnych rzeczy. Proszę mi powiedzieć, dlaczego 11- i 12-latki mają patrzeć na siebie z jakąś nienawiścią, chęcią zwalczania się wzajemnego i odmawiania sobie prawa do wszystkiego.</u>
          <u xml:id="u-336.2" who="#MariannaBorawska">Wydaje mi się, że tutaj punktem wyjścia powinno być właśnie to zdanie: „Harcerze Rzeczypospolitej mają prawo używać godła, znaków, symboli” i to powinno być naczelne zdanie. Czy ruch odrodzeniowy, o którym jeden z przedmówców mówił, ma powstać na zasadzie wrogości, nienawiści i zwalczania się dwóch, trzech czy czterech harcerstw.</u>
          <u xml:id="u-336.3" who="#MariannaBorawska">Tu ktoś tak pięknie powiedział: „Jeżeli coś zaczynamy robić z nienawiścią, to z góry jest to skazane na przegranie”. To było powiedziane w czasie jednej z poprzednich debat, a więc niedawno.</u>
          <u xml:id="u-336.4" who="#MariannaBorawska">Proszę powiedzieć mi, czego złego nauczyło harcerstwo — wracaliście państwo tutaj do tych spraw — ileż złego w poprzednim harcerstwie było. Ciągle myślę o tych 11-, 13-latkach, które naprawdę niczego złego się nie nauczyły. Dzieci starały się czynić dobre uczynki, bo to jest jeden z zapisów i podstawa pracy w harcerstwie, starały się pomagać starszym, nie kłamać, zdobywać jak najwięcej punktów — o czym tu także mówił jeden z przedmówców — za dobre zachowanie, za pomoc rodzicom, czynić dobrze.</u>
          <u xml:id="u-336.5" who="#MariannaBorawska">Drużyny, które znam proszę państwa w Słupsku, uczęszczały na msze poświęcone pamięci druha Kiejdy, modliły się, święciły w kościele sztandar, otrzymały teraz niedawno ten sztandar, a więc nie było nic z tych zakazów i z tych spraw, o których była mowa.</u>
          <u xml:id="u-336.6" who="#MariannaBorawska">Nieszczęście, jak powiadam, leży chyba w tym, że zbyt wielu ludzi, którzy przeszli bardzo wiele, przez których wiele goryczy przemawia, starało się realizować swoje odwety polityczne.</u>
          <u xml:id="u-336.7" who="#MariannaBorawska">Gdybyśmy popatrzyli z punktu widzenia dobra dziecka, współżycia zgodnego wszystkich dzieci ze sobą, i zastanowili się, jakie mamy prawo zabronić wszystkim dzieciom prawa używania pięknych symboli harcerskich.</u>
          <u xml:id="u-336.8" who="#MariannaBorawska">Dzisiaj, kiedy mamy coraz mniej możliwości organizowania wspaniałego wypoczynku, bo nie mamy pieniędzy na kolonie, na wczasy, jakże ważną jest rzeczą to, co udało nam się osiągnąć, mianowicie zwolnienie obozów od podatku gruntowego, a więc szansa na tańsze organizowanie obozów, rozwijających sprawność fizyczną, rozmiłowanie w prawdziwej turystyce, a także wzbogacających wartości duchowe. Pozwólmy naszym dzieciom i młodzieży wyrastać w poszanowaniu godności każdego człowieka i uznania praw wszystkich. Niech zwycięży rozsądek, o czym tak ładnie mówiła pani poseł Hennelowa, w imię dobra dziecka.</u>
          <u xml:id="u-336.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Janinę Kuś, a następnie jako ostatniego pana posła Michała Caputę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#JaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwólcie, że posłużę się cytatem: „Najszlachetniejsze serce jest to właśnie, które da się skaleczyć, niż samo zadraśnie”, oczywiście autora nieznanego. Ale jako instruktor harcerski bardzo dziękuję panu posłowi, który tak dużo czasu poświęcił, aby powiedzieć o harcerstwie.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#JaninaKuś">Jestem wieloletnim instruktorem harcerskim i jest przykre, że wszystkich nas mierzy się jedną miarą i obraża, a to naprawdę przykre. Noszę sznur granatowy i tego się nie wstydzę. Śmiało w oczy mogę spojrzeć swoim wychowankom. I dlatego musiałam się tutaj odezwać, chociaż takimi słowami. Bo instruktorzy w moim wieku chyba swoim dzieciom dobre cechy potrafili zaszczepić. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-338.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Michała Caputę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#MichałCaputa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Miałem już nie zabierać głosu, żeby nie psuć atmosfery, jaką stworzyła wypowiedź pani poseł Hennelowej, ale chciałem zabrać głos ad vocem, ponieważ kiedyś odbierano ten głos. Chciałem kilka słów powiedzieć jako dość leciwy wiekiem w tej Izbie harcerz.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#MichałCaputa">W 1934 roku byłem pasowany na zucha u źródeł Białej Wisełki na zboczu Baraniej Góry. Ostatnie ognisko harcerskie przygotowałem w 1947 r. Dyrektor szkoły powiedział mi, że jeżeli z tym wystąpię gdzieś na forum, to mogę być za to karany. Potem w 1949 r. byłem świadkiem, jak niszczono chorągiew harcerską w województwie olsztyńskim. Widziałem w 1949 r., to było po zjednoczeniu partii, kiedy jednoczono wszystkie inne organizacje i nadawano im odpowiedni kształt ideologiczny. Co się działo później z harcerzami, którzy byli w harcerstwie przed wojną i po wojnie, jeden z przedmówców tutaj mówił i nie będę tego powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#MichałCaputa">Jestem zdania, że organizacje młodzieżowe powinny być pluralistyczne. I takie będą, jakie młodzież będzie chciała mieć. Ale jest mi bardzo przykro, że młodzi działacze harcerscy przekreślają w jakimś stopniu to wszystko, co przeżyła stara gwardia harcerska.</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#MichałCaputa">I ostatnie zdanie odnoszę do kolegi, który tu wystąpił w obronie Związku Nauczycielstwa Polskiego. Nie będę mówił dużo, ale rezerwuję sobie głos kiedy będzie mowa na ten temat — wtedy powiem więcej.</u>
          <u xml:id="u-340.4" who="#MichałCaputa">Koledze, który mówił, że Związek ma 80-letnią tradycję, zwracam tylko uwagę, że kiedy będzie przygotowywał historię tej tradycji, żeby zaczął od zjazdu w Pilaszkowicach. Bo ja byłem 30 lat w tym związku do momentu wydalenia mnie, co dokonało się przed dziesięciu laty. I wiem, jaki był Związek od 1945 do 1970 r. I bardzo bym prosił, żeby kolega przeczytał sobie protokół, powinien być w Zarządzie Głównym, kiedy likwidowano albo reorganizowano sekcję szkolnictwa ogólnokształcącego przy Zarządzie Głównym. Robił to sekretarz Zarządu Głównego pan Suberlak i wtedy powyrzucał tych wszystkich, którzy chcieli postawić tamę reformom, które pan minister Kuberski serwował polskiej oświacie. Tak nas wtedy załatwiono. Ten protokół byłby godny przeczytania i wtedy będzie można mówić o prawdziwym obliczu Związku Nauczycielstwa Polskiego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-340.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przed przystąpieniem do głosowania musimy rozpatrzyć wniosek formalny, który został zgłoszony na początku tej gorącej dyskusji, pana posła Bogumiła Zycha o ponowne odesłanie tej sprawy do komisji. Był to wniosek formalny, którego nie mogę pominąć, a uważałam, że rozpatrzenie go przed dyskusją nie byłoby właściwe.</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Bogumiła Zycha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#BogumiłZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Myślę, że przebieg tej dyskusji zobowiązuje mnie do wycofania tego wniosku nie tylko dlatego, żeby nie psuć ogólnego klimatu, który w ostatniej części był bardziej harcerski niż w początkowej.</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#BogumiłZych">Chciałbym, wycofując ten wniosek, jeszcze raz podkreślić, jakie były intencje wnioskodawców. Otóż nie było ich intencją utrzymywanie § 46 — monopolu kogokolwiek i nad czymkolwiek. Była tylko i wyłącznie próba zapobieżenia takim sytuacjom, w których dobra własne jakiegoś stowarzyszenia, w tym wypadku harcerstwa mogły by być spostponowane.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#BogumiłZych">Mam taką nadzieję i chciałbym przekazać Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych prośbę, by w nowym Prawie o stowarzyszeniach takie gwarancje po prostu się znalazły, są bardzo potrzebne. Tak, jak nie są potrzebne papierosy „Solidarność” nie jest też potrzebna wódka np. harcerska, proszę państwa. Dziękuję serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-342.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z wycofaniem wniosku formalnego pana posła przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-343.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach i ustawy o szkolnictwie wyższym w brzmieniu proponowanym przez Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-343.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-343.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-343.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach i ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-343.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Może kilka słów wyjaśnienia. Mamy dzisiaj jeszcze do rozpatrzenia rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Mogę państwa pocieszyć, że nie będzie dzisiaj głosowania, będzie przedstawiony projekt, a następnie dyskusja, którą będziemy prowadzić do godziny 21.30.</u>
          <u xml:id="u-343.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę wziąć pod uwagę, że mamy jeszcze jutro w porządku dziennym ustawy gospodarcze — nie będę ich wymieniać — i musimy trochę odpocząć, żeby jutro rano ze świeżym umysłem móc nad nimi debatować. Dlatego proponuję Wysokiej Izbie obrady do godziny 21.30. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#CzesławSobierajski">Chciałbym się zapytać — dlaczego do 21.30 a nie dłużej. A chciałbym zastrzec, że nie powinniśmy się rozjechać, nie przerabiając, wręcz tak się wyrażę, całego programu, jaki był nakreślony. I nie wiem, czy do 21.30 dzisiaj, a nie dłużej.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak czy inaczej o godzinie 21.30 musimy zrobić przerwę ze względów choćby zdrowotnych, jeżeli Wysoka Izba uzna za słuszne — zobaczymy, jak będzie przebiegać dyskusja — możemy podjąć decyzję o przedłużeniu obrad.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Pierwsze czytanie:</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#OlgaKrzyżanowska">1) rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (druk nr 217);</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#OlgaKrzyżanowska">2) poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (druk nr 221).</u>
          <u xml:id="u-345.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej pana Jacka Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#JacekKuroń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Stoimy wobec bardzo kłopotliwego zadania dlatego, że sprawa rent i emerytur po pierwsze — dotyczy bardzo wielkiej liczby ludzi. Co piąty Polak pobiera rentę lub emeryturę, a w rolnictwie na jedno gospodarstwo rolne, płacące składkę wypada trochę mniej niż 1 świadczeniobiorca. Ale prawie 7 mln ludzi żyje wyłącznie z rent i emerytur, a więc dotyczy to olbrzymiej grupy ludzi. To jest pierwszy powód skomplikowania tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#JacekKuroń">Drugi powód skomplikowania tej sprawy jest taki, że na tym się każdy zna. W odróżnieniu od innych spraw, w których mamy, możemy mieć kłopoty i uznać, że jesteśmy kompetentni, to na tej sprawie każdy się zna i co więcej — każdy ma tu w pełni uzasadnione pretensje do istniejącego systemu, który ściśle można określić brakiem systemu. Ponieważ tu już nawet nie tylko chodzi o likwidację różnych starych portfeli; my tu mamy do czynienia z problemem nie różnych starych portfeli, tylko mozaiki różnego rodzaju portfeli, bo tych systemów jest przecież kilkadziesiąt — odrębnych, różnych, skomplikowanych.</u>
          <u xml:id="u-346.2" who="#JacekKuroń">Co więcej, od razu trzeba sobie uświadomić — i nie mydlić sobie oczu — że problem ustawy emerytalnej to nie jest problem po prostu legislacyjny, problem prawny. Gdyby to był tylko taki problem, to mielibyśmy bardzo skomplikowane zadanie, ale być może byśmy się przymierzali do tego, aby tę reformę przygotować, powiedzmy, na II półrocze tego roku, chociaż to bardzo trudne i bardzo skomplikowane, ale to nie tylko problem legislacyjny, to jest problem przede wszystkim ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-346.3" who="#JacekKuroń">Proszę łaskawie zwrócić uwagę, że pretensje uzasadnione w pełni i słuszne zgłaszają emeryci z tzw. starego portfela, którzy zarabiali znacznie powyżej przeciętnej. Gdyby chcieć teraz przywrócić właściwą proporcję między ich zarobkami w momencie, kiedy odchodzili na emeryturę a ich relacją do innych emerytur dzisiaj, to koszty tej operacji wyniosłyby w granicach 11 bln zł, a może nawet 15 bln zł, w zależności od układu. Powiedzmy sobie szczerze, proszę państwa, że nie byłyby to pieniądze przeznaczone dla najbardziej potrzebujących, bo to są ludzie, których emerytury są powyżej średniej.</u>
          <u xml:id="u-346.4" who="#JacekKuroń">Ze względu na skomplikowany charakter zadania, a także z uwagi na wielość roszczeń różnych grup zawodowych, różnego rodzaju przywilejów — przeciwników tych przywilejów i zwolenników tych przywilejów — podjęliśmy decyzję, że podstawowe prace dotyczące reformy całego systemu wykonamy w ciągu tego roku tak, aby Wysoka Izba pierwszy projekt mogła dostać na początku II półrocza tego roku. Mielibyśmy wtedy jeszcze czas na dodatkowe prace, aby w przyszłym roku — 1991 — rozpocząć realizację nowego systemu emerytalnego. Natomiast teraz przedstawiamy małą nowelizację ustawy emerytalnej, która wydaje nam się w chwili obecnej zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-346.5" who="#JacekKuroń">Pierwszy problem — bieżącej waloryzacji, aby na bieżąco wypłacać te renty i emerytury na takim poziomie, aby one na skutek inflacji nie traciły wartości i zapewniały ludziom egzystencję.</u>
          <u xml:id="u-346.6" who="#JacekKuroń">Drugi problem, proszę państwa, takiego waloryzowania podstaw emerytury tym wszystkim, którzy przechodzą na emeryturę, aby uniknąć już tego całego cyrku, który powstawał na skutek różnicy wartości nominalnych płac, z którymi ludzie na tą emeryturę przechodzili.</u>
          <u xml:id="u-346.7" who="#JacekKuroń">I wreszcie trzeci problem, który chcemy obecnie rozstrzygnąć, to jest określanie poziomu świadczeń najniższych. Tu jest napisane — parametrycznie w relacji do średniego wynagrodzenia w kraju. Chodzi o to, żeby przyjąć stałą wielkość w odniesieniu do tej średniej i w tej propozycji podajemy 35% i w ten sposób unikamy tworzenia się za każdym razem różnych portfeli. Prócz tego są tu inne drobne propozycje, ale ważne, na które różne grupy społeczne czekały.</u>
          <u xml:id="u-346.8" who="#JacekKuroń">W odniesieniu do tej pierwszej sprawy — bieżącej waloryzacji, proponujemy cokwartalną waloryzację. W marcu chcemy zwaloryzować renty i emerytury średnio o 102%, a najniższe o 150%. Najniższa emerytura, proszę państwa, licząc od 1 stycznia wynosiłaby 256 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-346.9" who="#JacekKuroń">Przyjmujemy tę zasadę i chcemy ją na mocy tej ustawy, którą państwo przyjmiecie wprowadzać, ale liczymy się już z tym, że to się może opóźnić i w związku z tym podjęliśmy decyzje rządowe, aby tę pierwszą waloryzację przeprowadzić niezależnie już jakby od tego, jaki będzie tok prac nad ustawą. Oczywiście lepiej by było, gdybyśmy mogli z ustawą zdążyć i żebyśmy tej sprawy nie odwlekali.</u>
          <u xml:id="u-346.10" who="#JacekKuroń">Po drugie — chcemy wprowadzić zasadę, że obliczanie wymiaru emerytury dokonuje się na podstawie zarobków z trzech wybranych lat i to chcielibyśmy już pozostawić, na zasadzie, że jest to stosunek do średniej wyliczanej zawsze w dniu, w którym człowiek przechodzi na emeryturę. Tym samym zniknąłby cały ten skomplikowany problem krzywdy ludzi, którzy odwołują się do różnych dat przejścia na emeryturę. Nie bierzemy, krótko mówiąc, pod uwagę nominalnej wysokości, tylko relację do średniej, a nominalną wysokość mierzymy w momencie, w którym człowiek przechodzi na emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-346.11" who="#JacekKuroń">I wreszcie przyjęliśmy tę zasadę określania poziomu świadczeń najniższych w relacji do tego, o czym już tutaj mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-346.12" who="#JacekKuroń">Przypominam państwu, że prócz tego wypłaciliśmy 120 tys. zł w styczniu, żeby zrealizować to zobowiązanie, że średnia emerytura będzie równa 52% średniej płacy. Myśmy zapowiedzieli 52,2%, średnia wypłata emerytur i rent w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku wyniosła 57,5%, a w odniesieniu do całego roku 52,8%; z tego zobowiązania się wywiązaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-346.13" who="#JacekKuroń">Teraz wypłaciliśmy 2 razy po 80 tys. zł, tj. 160 tys. zł jako zaliczkę na tę rewaloryzację, ale przypominam, że będzie ona potrącana od wyrównania z dniem 1 stycznia br. podwyższonych rent i emerytur, jeśli państwo tę propozycję, tak jak ona została tutaj złożona, przyjmą.</u>
          <u xml:id="u-346.14" who="#JacekKuroń">Rozumiem doskonale, że są jeszcze inne drobniejsze sprawy, m.in, ta, aby zaliczać cały okres pracy, a nie tylko w Polsce Ludowej, i jeszcze inne drobniejsze sprawy, które mają jakby mniejsze znaczenie. Projekt ustawy, państwo mają i nie mam zamiaru państwu szczegółowo opowiadać. Chodzi mi tylko o jedną, istotną kwestię, że doskonale rozumiemy, że sprawy rent i emerytur są bardzo skomplikowane i złożone. Ta nowelizacja ich nie rozstrzygnie. Rozwiązania zadowalającego wszystkich i realizującego zarówno prawo emerytów z tzw. starego portfela zarabiających powyżej średniej, jak i ochronę najsłabszych, którą uznaliśmy teraz za priorytetową, takiego rozwiązania nie ma i być nie może.</u>
          <u xml:id="u-346.15" who="#JacekKuroń">W związku z tym jest po prostu apel do państwa, aby podchodzić do tych spraw na takiej zasadzie, że nie ma takiego sposobu, żeby gdzieś dojść, jak się nie zacznie iść, a iść się zaczyna zawsze od drobnych kroków. W związku z tym prośba, aby państwo, kierując tę ustawę do dyskusji w komisji, brali pod uwagę wymogi czasu i tempa. Przekonamy się oczywiście w dyskusji, niekoniecznie dziś, bo dziś jest późno, ale w tej, która wokół tego się wywiąże, jak ta sprawa jest niezwykle złożona i skomplikowana i jak w związku z tym wymaga wiele pracy, aby ją w sposób zasadniczy rozstrzygnąć.</u>
          <u xml:id="u-346.16" who="#JacekKuroń">W związku z tym proszę, aby państwo życzliwym okiem spojrzeli na tę cząstkową próbę rozwiązania, jak się zdaje, w tym momencie spraw najbardziej palących. Przepraszam, że tak długo i dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-346.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-346.18" who="#JacekKuroń">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-346.19" who="#JacekKuroń">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Sidora.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#AndrzejSidor">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przed chwilą powiedział pan minister Kuroń o konieczności zrobienia pierwszych, drobnych kroków. Projekt poselski również ma na celu zrobienie drobnych kroków, ponieważ my również zgadzamy się z tym, że dużymi krokami nie da się od razu dojść do tego celu.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#AndrzejSidor">Kierownictwo Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej publicznie zapowiadało, że w czerwcu 1990 roku złoży do Sejmu projekt ustawy emerytalnej, który miałby obowiązywać od 1991 roku. Pan minister potwierdził to. Jeśli tak, to wydaje się zbędne proponowanie zmian, które z powodzeniem mogą i powinny być przedłożone w projekcie nowej ustawy. Zatem proponowana nowelizacja ustawy emerytalnej powinna ograniczyć się do problemów, o których mówi w orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny z 9 maja 1939 r. — „o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym i o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego” — Dziennik Ustaw nr 35. — albowiem Rada Ministrów została upoważniona do podwyższania świadczeń w trybie waloryzacji na odmiennych, ale nie mniej korzystnych dla emeryta lub rencisty zasadach i w innych terminach niż to określa art. 74 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Przeto wszystkie inne sprawy powinny znaleźć rozwiązanie w nowej ustawie emerytalno-rentowej.</u>
          <u xml:id="u-347.2" who="#AndrzejSidor">Skoro jednak doszło do zgłoszenia przez stronę rządową obecnej nowelizacji, a jak dotąd nic nie wskazywało na to, że projekt nowej ustawy zostanie zgłoszony — chociaż pan minister teraz potwierdził, że wpłynie projekt tej ustawy w terminie zapowiadanym — posłowie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej przy ścisłej współpracy z Radą Weteranów Pracy OPZZ opracowali i przedkładają Wysokiej Izbie projekt nowelizacji ustawy z 14 grudnia 1932 r. ze zmianami z 1934, 1936 i 1939 roku.</u>
          <u xml:id="u-347.3" who="#AndrzejSidor">Pragnę z tej wysokiej trybuny podziękować za listy i propozycje rozwiązań skierowane do klubu, do jego przewodniczącego i osobiście do mnie, ponieważ bardzo nam one pomogły w opracowaniu tych wniosków. Proponowana nowelizacja ustawy jest zgodna z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 9 maja 1939 r. i ma na celu jak najrychlejszą zmianę szczególnie tych rozwiązań, które nie sprawdziły się w 8-letniej już praktyce ogólnie krytykowanej ustawy. Uważamy, że to co jest niesłuszne, a czasem nawet krzywdzące powinno być zmienione w możliwie najkrótszym terminie przez nowelizację, bez czekania na uchwalenie nowej, miejmy nadzieję, korzystniejszej i bardziej sprawiedliwej społecznie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-347.4" who="#AndrzejSidor">Podstawowa korekta dotyczy odmiennego niż dotychczas sposobu obliczania emerytury. Od 1982 r. stosuje się, jak wiadomo, tak zwany próg degresji w wysokości 3 tys. złotych. Jest to kwota, która wówczas stanowiła najniższe wynagrodzenie, dziś jest to trochę więcej niż cena połowy bochenka chleba — przepraszam całego bochenka chleba lub połowy kilograma cukru. Od sumy tej liczy się obecnie 100% z przyjętych do wyliczenia zarobków, zaś od pozostałej kwoty 55%. My proponujemy inne obliczanie, a mianowicie 100% od 15 procent przyjętych zarobków plus 55% pozostałej kwoty. Ponadto emeryturę powiększa się o 1% podstawy jej wymiaru za każdy rok zatrudnienia na obszarze państwa polskiego ponad okres wynoszący 20 lat, przy czym okresy równorzędne i zaliczane dolicza się do okresu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-347.5" who="#AndrzejSidor">Proponujemy nowelizację art. 49 mówiącego o dodatkach z tytułu odznaczeń państwowych. Dziś stanowią one ośmieszającą sumę 3 tys. złotych. Jeżeli postanawiano płacić za odznaczenia — chociaż osobiście mam inny pogląd na ten temat — to według poselskiego projektu dodatek ten miałby stanowić 15% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za ostatni kwartał, co oznacza, że dodatek ten byłby rewaloryzowany.</u>
          <u xml:id="u-347.6" who="#AndrzejSidor">W art. 13 proponujemy uwzględnić sprawy dotychczas pomijane, a przede wszystkim prawa osób, które ucierpiały na skutek deportacji po 17 września 1939 r. oraz w szerszym zrozumieniu udział w walkach — dotyczy to szczególnie konwojów, a także robót przymusowych nie tylko w obozach pracy i nie tylko na Zachodzie, ale również na Wschodzie. Okresy te powinny być zaliczane w wymiarze podwójnym do okresu zatrudnienia W art. 31 proponuje się utrzymanie uprawnienia Rady Ministrów do ustalenia najniższego wynagrodzenia, ale należy przyjąć zasadę, że nie może być ono niższe niż 30% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. W art. 5 proponujemy uściślenie znaczenia przeciętnego wynagrodzenia przez przyjęcie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w pięciu podstawowych działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-347.7" who="#AndrzejSidor">Wysoka Izbo! Problem waloryzacji proponuje się rozwiązać dwuetapowo, ustalając zasady waloryzacji świadczeń, która powinna być realizowana okresowo i proporcjonalnie do wzrostu średniego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Proponujemy rozszerzenie art. 74 przez co zmierza się do zgodności z wcześniej wymienionym orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z maja ubiegłego roku — etapowego przeliczania emerytur i rent i likwidację tzw. starego portfela, który jest straszliwą zmorą dla rządu, ale jeszcze gorszym nieszczęściem dla najstarszych, pracujących w najtrudniejszych powojennych warunkach, obecnie weteranów pracy.</u>
          <u xml:id="u-347.8" who="#AndrzejSidor">W celu likwidacji „starego portfela” emerytalno-rentowego proponuje się przyjęcie rozwiązania tego problemu sukcesywnie do roku 1994, poczynając od najbardziej zaawansowanych w latach seniorów. Zatem objętoby w roku 1990 osoby, które ukończyły 80 lat, a następnie sukcesywnie, co rok przeliczanie emerytur dla roczników młodszych, w przedziale 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-347.9" who="#AndrzejSidor">Wysoki Sejmie! Pragniemy zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że niedoskonałości i powstałe z tego problemy, szczególnie dla emerytów i rencistów, wynikają z wadliwych założeń i pojęć, jakie zostały wprowadzone przez projektodawcę do krytykowanej ustawy. Trzymanie się uparcie pojęć — podstawa wymiaru czy indywidualny wskaźnik wymiaru świadczeń — mając za główne źródło wyliczanie tak zwanej podstawy wymiaru, powoduje to, że obecny system jest niezrozumiały, chyba tylko przez wąską grupę fachowców i urzędników ZUS jest zrozumiały; dla prawie 7 milionów ludzi mających za podstawowe źródło utrzymania renty i emerytury, są one coraz bardziej niewystarczające. Problem ten w coraz to liczniejszych wypadkach przybiera formę tragedii życiowych, stawiających ludzi na granicy ubóstwa i niekiedy osobistego upokorzenia.</u>
          <u xml:id="u-347.10" who="#AndrzejSidor">Uważamy, że czas najwyższy skończyć z pojęciem podstawa wymiaru, a używać tylko jasnych i zrozumiałych dla wszystkich takich pojęć jak: wynagrodzenie miesięczne pracownika oraz emerytura i renta, które są netto świadczeniem wyliczanym od wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-347.11" who="#AndrzejSidor">Jeśli zostanie ustalone, że wynagrodzenie pracownika stanowi określony procentowo stosunek do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, wówczas będziemy mieli jeden stały wskaźnik do przyszłych waloryzacji świadczeń, a więc do podwyższania emerytury i renty. Oczywiście, musi być zmieniony system ustalania wielkości emerytury czy renty. I powinien być on oparty na wartości procentowej w stosunku do wynagrodzenia z określonego, wybieranego okresu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-347.12" who="#AndrzejSidor">Wysoka Izbo! Emeryci i renciści chcą żyć w społeczeństwie na tych samych zasadach, jak i pracujący. Emerytury i renty powinny być oparte na stałym punkcie odniesienia, jakim jest przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, które jest wartością wymierną. Nie można bowiem opierać na hipotetycznych wartościach tak ważnych świadczeń. Mając powyższe na względzie należy waloryzować emerytury i renty tylko na podstawie procentowego wzrostu średniego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Kwartalna waloryzacja powinna być jednak skorygowana po zakończeniu roku. Za słuszne uważamy również udzielanie zaliczek na poczet waloryzacji.</u>
          <u xml:id="u-347.13" who="#AndrzejSidor">Wysoki Sejmie! Nielojalnością i zwykłą nieprzyzwoitością byłoby żądanie dodatkowych, wcale niemałych, sum z kasy państwowej, w której — jak to wykazuje projekt budżetu i dzisiejsza dyskusja — prześwituje dno. Ponieważ proponowane rozwiązania pociągną za sobą, jak już wspomniałem, znaczne wydatki z budżetu państwa i funduszu ZUS, spowoduje to konieczność podwyższenia składki ubezpieczeniowej. Stwierdzam to z ogromną przykrością, ale od pewnego czasu stawiamy sprawy jasno i mówimy prawdę, nawet najbardziej gorzką i nieprzyjemną.</u>
          <u xml:id="u-347.14" who="#AndrzejSidor">Na zakończenie chciałbym nawiązać do wcześniej poruszonej kwestii odznaczeń państwowych. Zaznaczam, że jest to mój pogląd. Stwierdzam, że mam inne zdanie na temat obecnego funkcjonowania systemu ekwiwalentu pieniężnego za niektóre odznaczenia. Zresztą podobne do mojego zdania ma wielu obywateli, o czym świadczą przysłane listy.</u>
          <u xml:id="u-347.15" who="#AndrzejSidor">Mam wątpliwości, czy za honorowe wyróżnienia, bo takie przecież są odznaczenia państwowe, powinno się w ogóle płacić. A jeżeli przyjmiemy nadal, że tak, to czy to powinna być stała dopłata, czy tylko jednorazowa, może nawet dość znaczna, ale tylko jednorazowo przyznawana gratyfikacja. Może wtedy odznaczenia państwowe wyższej rangi dostawaliby ludzie zasłużeni, a nie tylko odchodzący na emeryturę i odznaczani tylko dla dodatku emerytalnego, jak to było praktykowane dotychczas, szczególnie w niektórych resortach. Przecież niektóre odznaczenia potocznie były nawet nazywane chlebowymi.</u>
          <u xml:id="u-347.16" who="#AndrzejSidor">Ostatnio wracamy do tradycji II Rzeczypospolitej. Przywróciliśmy dawną nazwę państwa, przywracamy symbole narodowe z tamtych lat, chociażby tę koronę orłowi. W czasach II Rzeczypospolitej otrzymujący odznaczenia państwowe nie dostawał żadnej premii finansowej. Wręcz odwrotnie, musiał odznaczenie wykupić za określoną kwotę. Może należałoby przywrócić tę tradycję z tamtych lat, może to podniosłoby nadszarpnięty w minionej epoce prestiż odznaczeń państwowych, a skarbowi państwa zamiast wydatków przyniosłoby wpływy do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-347.17" who="#AndrzejSidor">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Do laski marszałkowskiej złożono oprócz dzisiaj omawianych parę innych wariantów projektów reformy systemu emerytalno-rentowego. Przed komisjami, które będą pracować nad tymi zagadnieniami stoi ogrom pracy. Nasuwa się więc wniosek, aby wszystkie te projekty były uwzględnione i rozpatrzone kompleksowo.</u>
          <u xml:id="u-347.18" who="#AndrzejSidor">Liczymy jako Komisja Polityki Społecznej na szeroką współpracę wszystkich posłów, bądź co bądź, przyszłych emerytobiorców oraz szerokiego grona obywateli naszego państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-347.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw o zmianie przepisów emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-348.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W tej chwili do głosu zapisanych jest 13 posłów. Proszę o zabranie głosu panią poseł Grażynę Langowską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Wiesławę Kiermaszek-Lamlę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#GrażynaLangowska">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Wprawdzie temat renty i emerytury nie jest tak atrakcyjny i nośny, jak ten przed chwilą dyskutowany, harcerski, i pora jest późna, ale jest to temat zapewne interesujący dla wielu emerytów i rencistów, a nawet często jest to problem dramatyczny. Dlatego mimo tej dość pustej — o tak późnej, co jest zrozumiałe, porze — sali, trzeba o paru sprawach powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#GrażynaLangowska">Chciałabym głównie poruszyć problem, który już wywołał w pewnym sensie pan minister Kuroń, mówiąc ogólnie o tym projekcie rządowym, który przedłożono nam i z którym mogliśmy się zapoznać. Chciałabym powiedzieć o tych sprawach w kontekście rozmów, które prowadziłam z wieloma rencistami i emerytami właśnie starego portfela, bo jest to rzeczywiście problem istotny i problem dość wstydliwy.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#GrażynaLangowska">Projekt tej ustawy, o której mówimy, o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, przyjęty przez Radę Ministrów w styczniu tego roku, zawiera zmiany w metodach ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent, i są to zmiany korzystne, jak oceniają emeryci, ale dla osób obecnie przechodzących na emerytury lub renty. Nadal jednak projekt ten nie spełnia oczekiwań licznej grupy emerytów i rencistów właśnie starego portfela, a wręcz odwrotnie, pogłębia dotychczasowe wysokie zróżnicowanie świadczeń starych i nowych emerytów i rencistów oraz utwierdza świadomość dalszego kontynuowania złej tradycji, nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji materialnej właśnie tej grupy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-349.3" who="#GrażynaLangowska">Uzasadnienie do projektu — str. 3, art. 1, pkt 6–9, w zakresie potrzeby urealnienia podstawy wymiaru emerytur i rent już w chwili przechodzenia pracownika na rentę lub emeryturę z tym, że w obecnych warunkach galopującej inflacji podstawa wymiaru obliczona nawet z 12 miesięcy zatrudnienia jest często o połowę niższa od wynagrodzenia osiągniętego w ostatnich miesiącach tego okresu — jest zrozumiałe szczególnie dla emerytów starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-349.4" who="#GrażynaLangowska">W celu lepszego naświetlenia tej sprawy porównajmy sytuację dwóch pracowników wynagradzanych na poziomie średniej, przeciętnej płacy krajowej, z których jeden zakończył pracę w grudniu 1981 r., a drugi zakończył pracę w grudniu 1989 r., a zatem mamy do czynienia ze starym i nowym portfelem. I oto ten pracownik, który zakończył pracę w grudniu 1989 r. przechodzi na emeryturę wyliczoną wg nowych projektowanych zasad.</u>
          <u xml:id="u-349.5" who="#GrażynaLangowska">Zwrócić należy uwagę, że każdy z pracowników, kończąc pracę zawodową uzyskał wskaźnik wynagrodzenia pracownika w identycznej wysokości 104%. I chcę dokonać takiego prostego zestawienia. Otóż z wyliczeń szczegółowych, których nie mogę przytoczyć, szkoda tutaj czasu, to zostanie przekazane przeze mnie komisji, ale chciałabym ten przykład przedstawić, najprostszy, wynika, że różnica na niekorzyść emeryta starego portfela w stosunku do emeryta z nowego portfela po marcowej, przewidywanej waloryzacji, wyniesie ogromną kwotę, to jest 351.969 zł. To jest różnica bardzo znacząca. Wynik ten otrzymałam z prostego odejmowania, otóż 758.881 zł, to emerytura z nowego portfela po tej marcowej waloryzacji; emerytura ze starego portfela też po marcowej waloryzacji wynosi 406.912 zł, różnica — 351.969 zł. To jest kolosalna różnica i rzeczywiście bulwersująca.</u>
          <u xml:id="u-349.6" who="#GrażynaLangowska">Tak znacznie zaniżona podstawa wymiaru emerytury starego portfela utrzymuje się z minimalnymi wahaniami od 1984 r. i trudno winić za ten stan ministra Kuronia i jego ministerstwo, ale fakt pozostaje faktem. Dotychczasowe systemy waloryzacji, podobnie jak i ten projektowany system, nie zawierały założeń nawet stopniowego urealnienia zaniżonych podstaw wymiaru świadczeń starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-349.7" who="#GrażynaLangowska">Obecny projekt zakłada, że żadna nowa emerytura, o czym mówił pan minister, i renta nie będą czekały na urealnienie i waloryzację. Wprowadzony wskaźnik wysokości wynagrodzenia pracownika wyrażony procentowo w stosunku do średniej płacy krajowej w gospodarce uspołecznionej, będzie służył do wyliczania urealnionej podstawy wymiaru, która z kolei będzie urealnioną bazą do przyszłej waloryzacji świadczeń. Ta zasada pełnego urealnienia wysokości podstawy wymiaru nowych rent i emerytur bezspornie zwiększy wysokość wydatków z zasobów ZUS, co biorę pod uwagę właśnie w tej propozycji, którą za chwilę przedstawię. Jednak dłużej nie można zwlekać z rozpoczęciem procesu urealniania rent i emerytur starego portfela, gdyż wielu zainteresowanych nie dożyje odkładanych na 1991 r. uregulowań tej wstydliwej i bolesnej sprawy, zwłaszcza, że nie wiadomo jak dalej będzie się rozwijała sytuacja gospodarcza. Trudno tutaj rokować, w jakiś sposób oczywisty.</u>
          <u xml:id="u-349.8" who="#GrażynaLangowska">Proponuję niezwłocznie wprowadzić, początkowo symboliczne, ograniczone w wymiarze urealnienie podstaw wymiaru rent i emerytur starego portfela już od marca br. w następujący sposób.</u>
          <u xml:id="u-349.9" who="#GrażynaLangowska">Otóż podstawę wymiaru emerytur i rent starego portfela należy urealnić przez zastosowanie wskaźnika wysokości wynagrodzenia pracownika identycznie, jak w przypadku urealnienia podstawy wymiaru dla nowych emerytów, nowo odchodzących na emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-349.10" who="#GrażynaLangowska">Ze względu wszakże na wiadomy brak środków finansowych w ZUS, proponuję przyjąć następujące zasady. Wyliczoną w pełni urealnioną kwotę podstawy wymiaru zmniejszyć o 40%, to jest do wysokości 60% i tak obniżoną kwotę uznać jako podstawę wymiaru rent lub emerytury do waloryzacji w marcu 1990 roku. Do waloryzacji czerwcowej 1990 roku proponuję przyjąć wyliczoną w pełni urealnioną podstawę wymiaru w zmniejszonej wielkości o 35%, to jest do wysokości 65%, a przy waloryzacji wrześniowej — pełną podstawę wymiaru zmniejszyć już tylko o 30% itd. podobnie w następnych kwartałach.</u>
          <u xml:id="u-349.11" who="#GrażynaLangowska">Środki na sfinansowanie proponowanego ograniczonego urealnienia podstaw wymiaru emerytury dla najbardziej pokrzywdzonych emerytów i rencistów proponuję uzyskać przez zmniejszenie 200-procentowej górnej granicy wzrostu podstaw rent i emerytur w toku waloryzacji. Przewidzianą na I kwartał górną granicę w kwocie 740 tys. zł, tę którą przyjęłam za pewien przykład, proponuję zmniejszyć o 25%, to jest do kwoty 555 tys. zł, a uzyskaną różnicę w wysokości 185 tys. zł przeznaczyć na fundusz urealniania rent i emerytur starego portfela. Szczegółowe przykłady i wyliczenia podane są w tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-349.12" who="#GrażynaLangowska">Z wyliczeń wynika, że proponowane ograniczenie górnego pułapu wzrostu waloryzowanych podstaw wymiaru rent i emerytur w I kwartale o 25%, to jest o 185 tys. zł dla jednego stosunkowo wysoko uposażonego emeryta, teoretycznie pozwoli częściowo urealnić podstawy wymiaru emerytury lub renty dla około czterech emerytów lub rencistów starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-349.13" who="#GrażynaLangowska">Głównym podstawowym źródłem sfinansowania proponowanego stopniowego, systematycznego ograniczonego urealnienia podstaw wymiaru rent i emerytur starego portfela powinno być wprowadzenie zasady urealnienia podstaw wymiaru nowych rent i emerytur również w ograniczonym wymiarze. Nie będzie to sprzeczne z zasadami sprawiedliwości społecznej, jeżeli ograniczenia te będą o połowę niższe w porównaniu ze starym portfelem.</u>
          <u xml:id="u-349.14" who="#GrażynaLangowska">Proponuję projektowane przez Radę Ministrów zasady urealnienia wymiaru podstaw nowych rent i emerytur przyjąć do realizacji z zastrzeżeniem, że przejściowo w 1990 roku urealnienie podstaw wymiaru nowych rent i emerytur ograniczyć należy o 20%, to jest do wysokości 80%, a w 1991 roku ograniczyć o 10%, to jest do wysokości 90%.</u>
          <u xml:id="u-349.15" who="#GrażynaLangowska">Wprowadzenie w życie zasady pełnego urealnienia podstaw wymiaru nowych rent i emerytur w myśl projektu Rady Ministrów, z dnia 15 stycznia tego roku, powinno nastąpić równocześnie z pełnym urealnieniem wysokości świadczeń dla wszystkich emerytów i rencistów starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-349.16" who="#GrażynaLangowska">W obecnie tak trudnej i krzywdzącej emerytów i rencistów starego portfela sytuacji, wprowadzenie w życie projektowanych przez Radę Ministrów zasad pełnego urealnienia wymiaru podstaw tylko nowo przyznawanych rent i emerytur kłóci się z poczuciem sprawiedliwości społecznej, o czym tak często i gorzko z żalem mówią emeryci, którzy zapoznali się z tym projektem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-349.17" who="#GrażynaLangowska">I ostatnia sprawa już nie związana z tym problemem, dotyczy wspominanego losu ludzi, którzy byli na zsyłkach, a więc Sybiraków, a także więźniów politycznych okresu stalinowskiego. Otóż wnioskuję, by problem ten rozwiązać jak najszybciej; nie umiem podać źródeł pozyskania funduszy na ten cel. Chodzi o ludzi, którzy siedzieli w łagrach w Związku Radzieckim, na Syberii lub też w więzieniach stalinowskich. Jest to problem dramatyczny. Taki gest wobec tych, którzy już teraz właściwie kończą często swój żywot, byłby potrzebny. Nie jest to chyba wielka liczba tych ludzi. Zostali skrzywdzeni przez los i historię i żyją często na pograniczu nędzy, czekają na przynajmniej drobny gest pewnej satysfakcji, by do podstaw wymiaru ich rent i emerytur wliczyć ten okres niewoli w tragicznych warunkach na Syberii czy też w więzieniach stalinowskich. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-349.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Kiermaszek-Lamlę, a następnie pana posła Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Ponieważ bardzo późna pora, postaram się bardzo króciuteńko. Mam tylko dwie uwagi, które chciałabym szanownym państwu przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Od dłuższego czasu społeczeństwo wyraża niezadowolenie z dotychczasowych rozwiązań zaopatrzenia emerytalnego. Dotychczasowy sposób obliczania jest bardzo skomplikowany, niejasny, a brzmienie przepisów rodzi wątpliwości. W obecnej sytuacji ekonomicznej kraju rozumiem, że nie można wprowadzić nowego modelu zaopatrzenia emerytalnego. Inflacja powoduje bowiem konieczność rewaloryzacji, czy też waloryzacji świadczeń. Zwracam jednak uwagę na konieczność opracowania zupełnie nowego modelu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego. Zresztą pan minister Kuroń dzisiaj już o tym także sygnalizował.</u>
          <u xml:id="u-351.2" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Przechodzę do projektowanej ustawy. Obecnie kobieta może przejść na emeryturę w wieku 60 lat i po 20 latach zatrudnienia, względnie gdy ma 55 lat i 30-letni okres zatrudnienia, względnie jeśli ma 20-letni okres zatrudnienia bez względu na wiek, będąc inwalidą I lub II grupy. Uważam, że powinniśmy umożliwić kobietom przejście na emeryturę po przepracowaniu 35 lat bez względu na wiek.</u>
          <u xml:id="u-351.3" who="#WiesławaKiermaszekLamla">W obecnej trudnej sytuacji kobieta faktycznie pracuje na dwóch etatach — w pracy i w domu. Trudna sytuacja rynkowa znacznie wydłuża czas jej pracy. Wyrażam pogląd, że 35 lat sumiennej pracy jest wystarczającym okresem zatrudnienia do uzyskania pełnej emerytury.</u>
          <u xml:id="u-351.4" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Chcę również wskazać, że z dniem 27 stycznia bieżącego roku na mocy rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej takie uprawnienia uzyskały kobiety, z którymi rozwiązywanie stosunku pracy nastąpi na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-351.5" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Gorąco apeluję do państwa o wzięcie pod uwagę mojego postulatu.</u>
          <u xml:id="u-351.6" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Następnie wnioskuję zwiększenie składki emerytalnej dla tej grupy pracowników, którzy na mocy odrębnych przepisów emerytalnych mają możliwość wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. W ten sposób można by uzyskać środki na podwyższenie najniższych rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-351.7" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Na zakończenie pragnę pod rozwagę Wysokiej Izby także podać moją ewentualną propozycję, aby w przyszłości zająć się sprawą gratyfikacji za odznaczenia państwowe. Uważam, byłoby bardziej sprawiedliwie, aby środki finansowe na gratyfikacje mieściły się w budżecie państwa, a nie w funduszu emerytalnym, czyli ze składki emerytalnej. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-351.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, następnie pana posła Henryka Sienkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Będę starał się skracać swoją wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#KazimierzUjazdowski">Uważam, że możemy dużo więcej zrobić, nie zwiększając nakładu pracy, nie przedłużając procesu legislacyjnego proponowanego przez ministerstwo. Uważam, że dosłownie paroma zdaniami możemy zlikwidować niesprawiedliwości znajdujące się w art. 13 dotychczasowych przepisów. Chodzi mi o co? W art. 13 są wymienione osoby, którym do okresów zatrudnienia zalicza się także udział w powstaniu, np. mówi się o powstańcach wielkopolskich, przed którymi chylę głowę. Ale pomija się żołnierzy z lat 1919–1920, którzy bronili naszej ojczyzny przed bolszewikami, którzy humanitarnie i obronnie 15 sierpnia doszli pod Warszawę. My musimy sobie uświadomić, że ci żołnierze są skrzywdzeni. Oni walczyli o Polskę i nie ma żadnego powodu, żeby kilku zdań dot. tych żołnierzy do tego przepisu nie dołączyć.</u>
          <u xml:id="u-353.2" who="#KazimierzUjazdowski">Nadto mam również uwagę do art. 13, w którym pan minister Kuroń proponuje poprawkę tylko co do dwóch słów, znosząc datę 9 maja 1945 r. Musimy sobie powiedzieć, że wielu polskich żołnierzy było nie tylko w łagrach w Sowietach, ale po opuszczeniu łagrów praktycznie pozostawali zniewoleni, pracowali za jakieś grosze zanim ich zwolniono i powrócili do ojczyzny. Dlatego określenie „tylko łagry” jest określeniem za wąskim. „Do chwili odzyskania wolności” — tak to powinno być sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-353.3" who="#KazimierzUjazdowski">Zupełnie nie rozumiem dlaczego dotychczasowy ustawodawca pozbawił tych uprawnień kombatantów pierwszej wojny światowej; to są staruszkowie w strasznych warunkach finansowych. Ich jest kilkunastu czy kilkudziesięciu. Liczba ich maleje, niestety — takie są prawa życia. Ale ci ludzie istnieją i tym ludziom też należy pomóc.</u>
          <u xml:id="u-353.4" who="#KazimierzUjazdowski">Zgadzam się, że nie ma mowy o cofaniu odznaczeń, ale pragnę wskazać na jakąś niesprawiedliwość. Żołnierze frontu zachodniego czy żołnierze powiedzmy, kampanii włoskiej czy afrykańskiej, są pozbawieni tych odznaczeń.</u>
          <u xml:id="u-353.5" who="#KazimierzUjazdowski">Pytałem w czasie posiedzenia Komisji Spraw Wewnętrznych, kiedy stanęła kwestia funduszy prezydenta na odznaczenia, zresztą jakichś zupełnie kosmicznych, pytałem się — gdzie jest jakaś kapituła, kto odznaczenia rozdaje? Okazuje się, że my nie mamy żadnej kapituły. Chlebowe krzyże były wydawane na telefon władz partyjnych. Nie ma kapituły przyznającej odznaczenia. W tej chwili nie nadamy odznaczeń tym, którzy zasłużyli, bo nie ma czasu. Ale wskazuję na pewną nieprawidłowość i niesprawiedliwość, bo taka niesprawiedliwość istnieje w sposób oczywisty.</u>
          <u xml:id="u-353.6" who="#KazimierzUjazdowski">Nadto Wysoka Izbo, w dniu dzisiejszym otrzymałem to, co minister obrony narodowej nazwał odpowiedzią na moje wystąpienia w Sejmie. Praktycznie znowu nie otrzymałem odpowiedzi. Ale proszę pana ministra Kuronia, żeby przedstawił Komisji Ustawodawczej materiały — kto otrzymuje renty specjalne lub emerytury specjalne. I czy pan generał Zarakowski z takiej emerytury korzysta. Chciałbym to wiedzieć. Bo z pisma pana ministra obrony narodowej nie wynika, aby ktokolwiek z tych oficerów z Informacji i z Naczelnej Prokuratury Wojskowej i z sądów wojskowych czasów stalinowskich — został zdegradowany. I istnieje możliwość, że poniektórzy otrzymują generalskie renty. A przecież tę niesprawiedliwość musimy zlikwidować. Jak my się będziemy mogli pokazać ludziom, jeżeli tego problemu nie załatwimy szybko, nie naprawimy tej krzywdy w sposób oczywisty. Nie możemy tolerować sytuacji, że są jakieś emerytury i renty oczywiście niezasłużone i są ludzie, którzy mają renty tak niskie, że nie wystarcza im na życie.</u>
          <u xml:id="u-353.7" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego proszę, aby pan minister przygotował pełną dokumentację tzw. emerytur i rent specjalnych wydawanych na zasadzie art. 59 jednomyślnie prawie, z jakimś nędznym wyjątkiem — ktoś się widocznie pomylił — uchwalonym przez Wysoką Izbę nie tak dawno w związku z art. 64. Uważam, że my powinniśmy znać prawdę już podczas obrad Komisji Ustawodawczej. Dlatego proszę o pełne materiały — ile nas kosztują ci wybrańcy losu z lat ubiegłych, a szczególnie mnie interesuje okres stalinizmu, na jakie straty narażają skarb państwa, ile odbierają funduszy tym, którzy mają te renty najniższe. I prosiłbym, aby takie materiały zostały przygotowane.</u>
          <u xml:id="u-353.8" who="#KazimierzUjazdowski">Wysoka Izbo! Starałem się dowiedzieć w swoim okręgu wyborczym, powiem więcej, w województwie kieleckim — ile jest rent i kto je dostał. Otrzymałem informację na piśmie, że dyrektor ZUS otrzymywał pisma wyłącznie z Urzędu Rady Ministrów, że Iksińskiemu proszę płacić tyle a tyle. ZUS kielecki nie ma żadnej dokumentacji dlaczego, kto to, gdzie pracował, czym się tak zasłużył. To wszystko tkwiło chyba w Urzędzie Rady Ministrów, bo stamtąd były pisma. Nie wiem, czy te dokumenty są jeszcze, ale może to będzie można sprawdzić przez ZUS.</u>
          <u xml:id="u-353.9" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego proszę, aby przed rozpoczęciem prac komisji ministerstwo wraz z ZUS przedstawiło pełną dokumentację niezasłużonych i zasłużonych, bo i takie się mogą trafić, tych rent specjalnych i wyjątkowych, ażebyśmy mogli mieć jakiś obraz i stanąć z otwartym czołem przed naszymi wyborcami.</u>
          <u xml:id="u-353.10" who="#KazimierzUjazdowski">Rozumiem, że wszystkiego nie załatwimy, ale to co można załatwić przez uzupełnienie o parę zdań, co nie wstrzyma procesu legislacyjnego, to uważam, że w tej małej jeszcze reformie, naszym obowiązkiem jest się tym zająć.</u>
          <u xml:id="u-353.11" who="#KazimierzUjazdowski">Nie chcę przedłużać już mojej wypowiedzi, nie będę zajmował się procentami, szczegółami, jak przerzucić, jak podwyższyć procent, jak zmniejszyć. O te materiały uprzejmie proszę i uważam, że chyba wszyscy członkowie stosownych komisji będą zgodni, że będziemy się starali niesprawiedliwości, które się da bardzo szybko wyrównać. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-353.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Henryka Sienkiewicza, a następnie pana posła Czesława Sobierajskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#HenrykSienkiewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Jako starego emeryta, dreszcze mnie przejmują kiedy słyszę rozmowy u nas, w Polsce o emerytach, o emeryturach. U nas, w Polsce dobrym emerytem jest ten, który już od wielu lat, jest martwym emerytem, który niczego nie potrzebuje, ani od państwa, ani od budżetu, ani od gospodarki komunalnej. Przykre to, ale niestety tak jest. Nawet podobnie traktuje się emerytów w głównym biurze ZUS. Byłem tam kiedyś jeszcze jako początkujący emeryt, za czasów prezesury pana Sekuły. I los tak zrządził, że byłem w dniu imienin Krystyny. Ledwie znaleźli dla mnie kąt na korytarzu, żeby porozmawiać. Ale to wszystko na marginesie.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#HenrykSienkiewicz">Dzisiaj, proszę państwa, mówimy o emerytach i rencistach o prawie 7-milionowej rzeszy naszych obywateli. Nie obraduje w tej chwili żadna komisja, proszę państwa, a na sali jest około 100 posłów, a w ławach poselskich jest aż cztery osoby.</u>
          <u xml:id="u-355.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: W ławach rządowych!)</u>
          <u xml:id="u-355.3" who="#HenrykSienkiewicz">Jak dla emerytów, to uważam, że wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-355.4" who="#HenrykSienkiewicz">A teraz proszę państwa do rzeczy. W poniedziałek rozmawiałem z dużą grupą emerytów w Kończycach, gmina Zebrzydowice. Pokazywali mi przekazy emerytur zagranicznych, które dostali w ostatnich trzech dniach sierpnia ub. roku. Sprzed pół roku. Kazano mi się spytać i pytam się, przedstawicieli rządu, kto przez pół roku dysponuje tymi emeryturami, w czyich są rękach, dlaczego ci emeryci czekają na emerytury pół roku?</u>
          <u xml:id="u-355.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Dostają wyrównania.)</u>
          <u xml:id="u-355.6" who="#HenrykSienkiewicz">To nie jest w porządku. Proszę o odpowiedź, albo dla mnie, albo w prasie śląskiej dla tych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-355.7" who="#HenrykSienkiewicz">Jestem posłem znad granicy polsko-czeskiej. Cała część terenów przy Olzie należy do mojego okręgu wyborczego. Dużo osób pracowało w Czechosłowacji, zarobili na emerytury w koronach. I w tym roku polecono wypłacać im emerytury w złotówkach po kursie oficjalnym. To się znacznie różni od wartości tych emerytur w koronach. I pytam się w imieniu tych ludzi, kto okrada tych emerytów i proszę, żeby rząd odpowiedział, dlaczego tę najbiedniejszą grupę ludzi się okrada?</u>
          <u xml:id="u-355.8" who="#HenrykSienkiewicz">W sprawie emerytur zabierałem głos na 8 posiedzeniu Sejmu, 29 września ub.r., odsyłam przedstawicieli rządu do mojej wypowiedzi. Wtedy powiedziałem: w ubiegłych czasach emeryci byli najbardziej okradaną częścią społeczeństwa. Z rozmów z emerytami wynika, że to odczucie mają i dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-355.9" who="#HenrykSienkiewicz">I jeszcze jeden problem zasadniczy. Powiedziałem wtedy, że emeryci powinni mieć swoje przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe, że nie powinni być na łasce i budżecie państwa. Otrzymaliśmy niedawno informator ZUS. Osób czynnych zawodowo jest w Polsce około 26 mln, składka emerytalna płacona jest jednak za około 14 mln zatrudnionych. Gdyby tak wszyscy płacili składkę emerytalną, w wysokości 43%, proszę państwa, to dla 7 mln emerytów jakie by to były pieniądze. Ale za ponad 10 mln pracowników składka emerytalna nie jest płacona w ogóle, a ponadto stawki są zróżnicowane od 7% do 43%. Tak wynika z informatora, który otrzymaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-355.10" who="#HenrykSienkiewicz">Dlatego proszę nigdy nie mówić, że to budżet utrzymuje emerytów. Pracownicy, którzy odkładali swoje składki emerytalne przez dziesiątki lat zarobili na te emerytury i nie jest to jałmużna. A że budżet musi dopłacić drugie tyle, ile wynoszą składki, to dlatego, że zwolniono ze składek liczne grupy pracowników. Gdyby było przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe, to wtedy każdy pracujący musiałby się ubezpieczyć, musiałby płacić. Nie byłoby tych, którzy płacą, i tych innych, którzy nie płacą, a korzystają z emerytury. Może to jest pewne uproszczenie w operacjach budżetowych, ale ono zaniża wysokość budżetu. Np. wojskowi pracownicy resortu spraw wewnętrznych i innych służb, otrzymują emerytury po osiągnięciu uprawnień, a za nich nikt tej składki przez wiele lat nie płacił.</u>
          <u xml:id="u-355.11" who="#HenrykSienkiewicz">Zostawiam prawnikom wszystkie paragrafy zawarte w projekcie tej ustawy, ale zwracam się do rządu, już nie z prośbą, a z żądaniem, ażeby wyjaśnił dlaczego w dalszym ciągu emerytury płacone w dewizach płacone są z opóźnieniem 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-355.12" who="#komentarz">(Min. Jacek Kuroń: To nieprawda.)</u>
          <u xml:id="u-355.13" who="#HenrykSienkiewicz">Przykład: Kończyce, gm. Zebrzydowice, rozmowa odbyła się w poniedziałek, przekazy są do wglądu. Dlaczego ludzie mający uprawnienia do emerytury w koronach otrzymują ją w złotówkach — po kursie oficjalnym. Proszę bardzo, jeżeli ten rząd chce uzyskać akceptację całego społeczeństwa i emerytów, żeby traktował emerytów jak pełnoprawnych obywateli. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-355.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#ZenonPigoń">Wniosek formalny. Chciałem sprostować przejęzyczenie pana posła Sienkiewicza, który mówiąc o pustkach w ławach, miał na myśli ławy rządowe, a nie poselskie. A mówię to dla naszych radiosłuchaczy.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jako ostatniego przed przerwą pana posła Czesława Sobierajskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#CzesławSobierajski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ogólnych rzeczy na temat emerytur i rent powiedziano już sporo, nie będę dodawał. O likwidacji starego portfela choć wielu naszych wyborców starszego pokolenia problem ten żywo interesuje również nie będę mówił, gdyż pani poseł Dynowska i inni o tym mówili. Na wyrównanie emerytur trzeba ileś bilionów złotych, na to pieniędzy nie ma, jak rząd oświadcza i rzeczywiście tak jest na dzień dzisiejszy, czyli trzeba poczekać do przyszłego roku do uchwalenia tej ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#CzesławSobierajski">Chciałem proszę państwa kilka słów poświęcić górnictwu. Najczęściej o górnikach mówi się od święta, ale z górnikiem wiąże się ciężka praca. Chciałbym wnieść poprawki do nowelizowanej ustawy o emeryturach i rentach górniczych i dotyczy to art. 10 — wszystkich ustępów. Proponuję ten artykuł skreślić cały i nadać mu nowe brzmienie. Art. 10 brzmiałby wtedy tak: „Prawo do górniczej emerytury przysługuje górnikom, którzy pracę górniczą o której mowa w art. 5 w ust. 1, 2, 5, 9 i 11 wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat bez względu na wiek i zajmowane stanowisko”.</u>
          <u xml:id="u-359.2" who="#CzesławSobierajski">Kilka słów przypomnienia. Proszę Państwa! Dlaczego to jest tak ważne dla wszystkich pracujących na dole? Dopełni się tym normalna ludzka sprawiedliwość. W ustawie, która obowiązywała do dnia dzisiejszego był zapis, że górnik musi minimum 15 lat pracować bezpośrednio na dole; jeżeli nie pracował na dole minimum 15 lat nie mógł przejść po 25 latach pracy na emeryturę. Zdarzało się nierzadko, że utracił zdrowie, pracując 14 lat bardzo ciężko, został przesunięty do nie mniej ciężkiej pracy, uciążliwej i niestety musiał pracować znacznie dłużej niż 25 lat. I dlatego chcemy, aby zmienić to, co stało się 1 lutego 1983 r., w okresie stanu wojennego, kiedy zabrano górnikom to co przyrzeczono 3 września 1980 r. w porozumieniu jastrzębskim i podzielono górników na jednych, którzy mogą wcześniej otrzymać emeryturę i na innych, którzy nie mogą. I dlatego nowelizując tę ustawę przywracamy to, co górnicy wywalczyli sobie już wcześniej i co zostało, proszę państwa, zapisane przy okrągłym stole — trzeba to również w tej nowelizacji uwzględnić. Był to zapis, na który się zgodzono, i mam nadzieję, że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej to uchwali. Na pewno tego oczekują wszyscy pracujący na dole.</u>
          <u xml:id="u-359.3" who="#CzesławSobierajski">Jest jeszcze drugi artykuł, który proponujemy skreślić, art. 19, który mówi, że górnicy otrzymujący emeryturę mogą pracować nadal i otrzymują 75% emerytury i całe pobory. Od wielu miesięcy trwa stale zwiększający się nacisk załóg kopalń na wyeliminowanie tego rażąco niesprawiedliwego uprzywilejowania niektórych pracowników. Otóż sytuacja jest taka, że pracownik nabywa prawo do emerytury nadal pracuje i pobiera podwójne wynagrodzenie. Pracownik taki pracuje dalej na tym samym stanowisku, najczęściej już najwyżej opłacanym i oprócz swoich poborów za pracę pobiera 75% emerytury. I tak w kopalniach wytworzyła się uprzywilejowana kasta, na dodatek blokująca młodym, przedsiębiorczym pracownikom awans zawodowy. Jest wśród nich wielka liczba osób z kierownictwa i dozoru, gdyż najczęściej to oni jeszcze mają zdrowie i siły, żeby pracować na innych stanowiskach. W wielu kopalniach w tej sprawie przeprowadzono referendum. Wszędzie niemal brało w referendum udział 100% załogi i zawsze znakomita większość załogi opowiadała się przeciw tym praktykom, a więc górnicy przywilejów żadnych nie chcą. Po prostu nie chcą. Chcą tego, co im się należy.</u>
          <u xml:id="u-359.4" who="#CzesławSobierajski">Biorąc pod uwagę to, co powiedziałem w imieniu wielu górników, związku „Solidarność” mam nadzieję, że gdy przy uchwalaniu ustawy uwzględnione zostaną przedstawione przeze mnie postulaty górników i naprawimy to, co w 1983 roku w stanie wojennym zostało odebrane górnikom. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-359.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że już jest późna pora, a mamy jeszcze zapisanych do dyskusji 8 mówców, wydaje mi się, że nie zdołamy dzisiaj w możliwie dobrej kondycji wyczerpać dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Zdołamy, zdołamy.)</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Ogłaszam przerwę do jutra, do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#komentarz">(Poseł Szczepan Balicki: W kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, po odczytaniu komunikatu, zaraz pan poseł zgłosi wniosek formalny. Dobrze? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#StefanMleczko">W dniu jutrzejszym 24 lutego odbędzie się o godz. 8.30 posiedzenie Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” — w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#StefanMleczko">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-361.2" who="#StefanMleczko">Panie pośle — wniosek formalny. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#SzczepanBalicki">Chciałem po prostu tylko powtórzyć przed dwoma czy trzema godzinami zgłoszony wniosek, aby jutro zaraz po tej dyskusji, w pierwszej kolejności przedyskutować i uchwalić projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych. To było dzisiaj bardzo pośpiesznie robione i trzeba do tego wrócić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Może do porządku dziennego jutrzejszego dnia wrócimy spokojnie jutro, jeżeli pan poseł pozwoli, dlatego że musimy dokończyć tę dyskusję nad projektami ustaw emerytalnych, bo są posłowie zapisani do głosu. Mamy do rozpatrzenia także ustawy gospodarcze — mam nadzieję, że jutro będziemy wszyscy mieli do tego materiały. Tak że, jeżeli pan poseł pozwoli, wrócimy do sprawy porządku dziennego jutro. Zgadza się pan poseł?</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#komentarz">(Poseł Szczepan Balicki: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-363.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-363.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam nocną przerwę do jutra, do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-363.4" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 20 min. 40)</u>
          <u xml:id="u-363.5" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9)</u>
          <u xml:id="u-363.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na sekretarzy powołuję posłów: panią Barbarę Blidę i pana Adama Grabowieckiego. Proszę bardzo o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pani poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy łączną dyskusję nad projektami ustaw o zmianie przepisów emerytalnych. Przepraszam bardzo, przedtem jeszcze… Panie pośle chciałam dokończyć, zanim udzielę panu głosu, jeśli można. Przedtem prosił o możliwość wygłoszenia krótkiego oświadczenia pan poseł Grzebyk. Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! W emocji czynienia lepszym prawa i obrony kształtu harcerstwa popełniłem w trakcie mojej wczorajszej wieczornej wypowiedzi błąd rzeczowy, z którego wynikałoby, iż zamierzam być wręcz dożywotnim naczelnikiem Związku Harcerstwa Polskiego. Przepraszam Wysoką Izbę za przejęzyczenie, oświadczając w zgodzie z intencjami i demokratycznym prawem związku, że po zakończeniu pełnienia tej funkcji chce być po prostu nauczycielem. Zwykłym, lecz solidnym. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#PiotrPolmański">Piotr Polmański. Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z uwagi na „przeładowanie” dzisiejszego porządku obrad proszę o zamknięcie listy mówców w debacie nad ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, w ogóle nad tą nowelizacją. Proszę o zamknięcie listy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł stawia taki wniosek formalny?</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#komentarz">(Poseł Piotr Polmański: Jako wniosek formalny.)</u>
          <u xml:id="u-368.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo. Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili do dyskusji jest zapisanych 9 osób. W związku z wnioskiem formalnym o zamknięcie list poddaję ten wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-368.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za zamknięciem listy mówców dotyczących tego punktu porządku dziennego, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-368.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-368.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-368.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, z liczb, które państwo tu widzą, wynika, że nie ma quorum. Ale ponieważ jest to pierwsze czytanie tego projektu i zamknięcie listy mówców oznacza zamknięcie dyskusji na ten temat — przypuszczam zresztą, że ze względu na wagę tego problemu będziemy jeszcze dużo i długo na ten temat mówili — zwracam się do Wysokiej Izby, by wyraziła jednak w tej sprawie zgodę, tak abyśmy mogli przystąpić po zakończeniu tej dyskusji do dalszych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-368.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Chciałem zgłosić inny wniosek formalny, aby w toku dzisiejszych obrad maksymalnie skracać przerwy i o możliwie wczesnej porze skończyć debatę. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, jeśli chodzi o przerwy, chciałam od razu poinformować Wysoką Izbę, że po zakończeniu tej dyskusji będzie pierwsza przerwa — półgodzinna — ze względu na konieczność zebrania się Konwentu Seniorów. Półgodzinna, a więc krótka, ale jej długość będzie zależeć jednak od tego, czy punktualnie będziemy przychodzili w momencie, kiedy zbliża się godzina rozpoczęcia obrad. Bardzo więc proszę o punktualny powrót na salę po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeśli chodzi natomiast o dalsze przerwy, weźmiemy to pod uwagę, żeby nie były one za długie.</u>
          <u xml:id="u-370.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę przypomnieć, że przy braku quorum nie jesteśmy władni podjąć żadnej decyzji. Tym samym nie jesteśmy w stanie zadecydować o zamknięciu listy mówców i zakończeniu pierwszego czytania dwóch projektów ustaw o zmianie prawa emerytalno-rentowego. Dopóki nie będzie quorum, takiej decyzji nie wolno nam podjąć. Dlatego proponowałbym, żeby kontynuować pierwsze czytanie do czasu, zanim nie ustalimy, ze jest quorum — wtedy podejmiemy stosowną decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w takim razie… Panie pośle, chwileczkę, może wpierw powiem. Ponieważ mówimy, że mamy mało czasu, a tracimy go na sprawy proceduralne, jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, podejmiemy w tej chwili dyskusję. Wrócimy do sprawy wtedy, kiedy będzie quorum i ze względów formalnych powtórzymy głosowanie. Czy państwu…</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-372.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła.</u>
          <u xml:id="u-372.3" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Odnoszę wrażenie, że już jest nas ponad 231. Proszę o sprawdzenie, czy jest quorum.)</u>
          <u xml:id="u-372.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-372.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, jak mi się wydaje, rozwiązanie, które zaproponowałam, też jest właściwe. Jeśli pan poseł pozwoli, Zaczniemy dyskusję. Wrócimy do głosowania później, przypuszczam, że wtedy quorum będzie.</u>
          <u xml:id="u-372.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-372.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Stanisława Babińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-372.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się z prośbą o krótkie i zwięzłe wystąpienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#StanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W ubiegłym roku Wysoka Izba podjęła uchwałę zobowiązującą rząd do przedstawienia projektu ustawy reformującej system zaopatrzenia emerytalno-rentowego pracowników. Podobną uchwałę podjął również Senat. Uchwały te wynikały przede wszystkim ze świeżej jeszcze pamięci naszych spotkań przedwyborczych, podczas których emeryci i renciści przedstawiali nam — kandydatom na posłów — swoją trudną i pogarszającą się sytuację materialną. Od kampanii wyborczej minęło już sporo czasu, a sytuacja materialna emerytów i rencistów nie ulega poprawie, wręcz przeciwnie — pogarsza się w warunkach inflacji.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#StanisławBabiński">Najboleśniejsze jest to, że w tak trudnej sytuacji znalazły się przede wszystkim osoby w podeszłym wieku, które nie są zdolne znaleźć innego źródła dochodu dla siebie i swojej najbliższej rodziny. Osoby te, opłacając przez długie lata składki ubezpieczeniowe, przyczyniały się do tego, by można było wypłacać, zarówno nam, jak i naszym rodzinom, różnego rodzaju zasiłki i świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a teraz dla nich samych brakuje środków na wypłatę godziwych emerytur. Im prawa do godziwego życia nawet w warunkach kryzysowych nie możemy odmówić. Znając jednak realia naszej gospodarki musimy zdawać sobie sprawę, że problemu nie da się rozstrzygnąć pośpiesznie i natychmiast, bo w sumie chodzi przecież o dość duże pieniądze. Możliwe jest więc jedyne wyjście.</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#StanisławBabiński">Po pierwsze — doraźne naprawienie obecnych przepisów ustawy z 14 grudnia 1982 r. Przewiduje ona wprawdzie możliwość waloryzacji świadczeń od 1986 r. w odstępach rocznych, ale taki sposób waloryzacji okazał się nieskuteczny wobec wysokiej inflacji. Do tego dochodzi jeszcze inny element, mianowicie Trybunał Konstytucyjny orzekł w maju 1989 r., że taka rewaloryzacja jest niezgodna z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-373.3" who="#StanisławBabiński">I po drugie — uchwalenie nowego systemu zaopatrzenia emerytalnego i jego pochodnych.</u>
          <u xml:id="u-373.4" who="#StanisławBabiński">Dzisiaj rozpatrujemy dwa projekty: rządowy i poselski, dotyczące w zasadzie sposobu ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent dla tych osób, które będą przechodzić na emerytury, sposobu wyliczania emerytury i renty według zasad zmienionych w projekcie poselskim i pozostawionych bez zmian w rządowym oraz sposobu przeprowadzania okresowych waloryzacji tych świadczeń. Warunki nabywania uprawnień emerytalno-rentowych według obydwu projektów pozostają w zasadzie bez zmian. Uważam, iż jest to pewnego rodzaju niedopatrzenie. Należy zastanowić się w komisjach nad podstawowymi oczekiwaniami zarówno osób mających przejść na emeryturę, jak również tych, którzy już są emerytami. Rozważenia wymaga mianowicie sprawa, czy nie należałoby wprowadzić w szerszym zakresie możliwości przechodzenia na niepełne emerytury dla osób, które przepracowały wymaganą, odpowiednio określoną w ustawie, liczbę lat, na przykład kobieta 30, mężczyzna 45 bez względu na wiek, co umożliwiłoby ograniczenie liczby rent inwalidzkich. Chodzi po prostu o to, aby osoby w starszym wieku, które już przepracowały wiele lat, nie musiały ubiegać się o rentę, wywierając nacisk na lekarzy i udowadniając, że są chore, bo najczęściej tak faktycznie jest, tylko żeby miały prawo przejść na odpowiednio zmniejszoną emeryturę: żeby to było ich prawo. Nie musiałyby wtedy ubiegać się o renty inwalidzkie.</u>
          <u xml:id="u-373.5" who="#StanisławBabiński">Należy ponadto rozważyć te oczekiwania wśród osób dotychczas zatrudnionych o długim stażu pracy. Jest to sprawa tak często trafiająca do środków masowego przekazu, iż prawie pewna, że kobieta z 35-letnim stażem pracy i mężczyzna z 40-letnim stażem powinni móc przejść na emeryturę bez względu na wiek. Obecne projekty rozwiązań takich nie przewidują.</u>
          <u xml:id="u-373.6" who="#StanisławBabiński">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym uchwalony został budżet państwa, w którym zakłada się wydatki na emerytury i renty w kwocie 45 215 190 mln zł. Tyle budżet państwa jest w stanie wydatkować na te cele. Według pobieżnych wyliczeń jest to wzrost o blisko 700%. Ale musimy się liczyć również z faktem, że zwiększy się liczba świadczeniobiorców, ponieważ mamy do czynienia w gospodarce z takimi zjawiskami, że część ludzi będzie zmuszona przejść na emeryturę. Pozostaje więc do rozważenia sprawa, czy z tego samego budżetu państwa płacić zasiłki dla bezrobotnych, dla młodych ludzi, którzy skończą w tym roku średnie szkoły zawodowe i staną się bezrobotnymi, czy ułatwić ich zatrudnienie, umożliwiając przejście na emeryturę osobom o długoletnim stażu pracy.</u>
          <u xml:id="u-373.7" who="#StanisławBabiński">Zwracam się do wszystkich komisji, które będą te projekty rozpatrywały, aby te względy społeczne, ludzkie oczekiwania wielu obywateli zostały uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-373.8" who="#StanisławBabiński">I ostatnia kwestia, to jest sprawa naprawienia krzywd wobec tych osób, które wcześniej przeszły na emeryturę, a dotychczasowy sposób waloryzacji ich świadczeń powodował corocznie obcinanie podstawy wymiaru tych świadczeń. Uważam, iż w tej sprawie projekt poselski wychodzi naprzeciw oczekiwaniom, daje możliwość płynnego zadośćuczynienia i naprawienia krzywd, poczynając od osób najstarszych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-373.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ireneusza Sekułę z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#IreneuszSekuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zabieram głos w tej debacie, ponieważ sprawy systemu emerytalnego są mi szczególnie bliskie. W przeszłości przez ponad 5 lat kierowałem Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także w ministerstwie pracy pracowałem nad założeniami nowego systemu emerytalnego. Wielce jestem rad, że zarówno w rządowym projekcie, jak i w projekcie poselskim wiele ówczesnych analiz, propozycji i koncepcji zostało wykorzystanych i twórczo rozwiniętych. Ponieważ jest to pierwsze czytanie, nie chciałbym zabierać czasu odnoszeniem się do szczegółów obu projektów, bez wątpienia uczynią to komisje sejmowe. Chciałbym natomiast zaproponować kilka kwestii o charakterze generalnym i uzyskać dla tego rodzaju podejścia i sposobu myślenia przychylność koleżanek i kolegów posłów, zwłaszcza tych, którzy będą pracowali nad projektami w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#IreneuszSekuła">Problem pierwszy to jednoznaczne opowiedzenie się za jedną z dwóch doktryn ubezpieczeń społecznych, to znaczy albo za doktryną, że emerytura lub renta jest świadczeniem socjalnym, albo też że jest odroczonym wynagrodzeniem. Ja opowiadam się oczywiście zdecydowanie za doktryną drugą. Gdybyśmy ją jednak przyjęli, to wówczas trzeba uczynić to konsekwentnie i w systemie bardzo dokładnie rozdzielić te wypłaty, które pochodzą ze składek zbieranych w systemie ubezpieczeniowym, a więc emerytury, renty inwalidzkie i rodzinne, oraz te wypłaty, które są jednoznacznie zdefiniowanym świadczeniem państwa, jak na przykład dodatek za odznaczenia. Wtedy będzie to system dychotomiczny, czytelny, łatwy do bilansowania i jednoznaczny w społecznym odbiorze. Jeżeli ta doktryna zostanie przyjęta, podstawą systemu powinna być również formuła, iż tylko ten składnik wynagrodzenia wchodzi do podstawy emerytury lub renty, od którego zapłacona została składka. To z kolei zapewnia równowagę systemu, zapewnia mu odpowiednią ilość środków w stosunku do koniecznych wypłat.</u>
          <u xml:id="u-375.2" who="#IreneuszSekuła">Kwestia kolejna to zasada obliczania podstawy wymiaru emerytury. Opowiadam się za systemem, w którym relatywizuje się poziom wynagrodzenia emeryta, pracownika przechodzącego na emeryturę w danym roku, do średniej płacy w tym samym roku i przyjmuje określony czas — rząd uważa, że trzy lata, ja proponowałbym rozważyć okres nieco dłuższy, pięcioletni najkorzystniejszy z 12 ostatnich lat pracy, kiedy pracownik jest u szczytu swoich możliwości zawodowych, nie zaś ostatni rok, kiedy często zdrowie już nie służy, a są przecież także sytuacje pracy w szkodliwych dla zdrowia warunkach — najlepszy dla uzyskania możliwie jak najwyższej podstawy. Taki system pozwala utrzymać realną wartość emerytury przez całe życie.</u>
          <u xml:id="u-375.3" who="#IreneuszSekuła">Kolejny problem to odejście od wszelkiego rodzaju zapisów kwotowych, takich jak choćby 3-tysięczny składnik degresyjny podstawy wymiaru lub kwotowo limitowany poziom dodatku za odznaczenia. Wszystkie elementy systemu powinny być obliczane parametrycznie, albo jako wielokrotność czy ułamek średniej płacy, albo w relacji do płacy minimalnej.</u>
          <u xml:id="u-375.4" who="#IreneuszSekuła">Jeżeli przyjąć te zasady, to wówczas system waloryzacji staje się prosty, łatwy do obliczenia przez każdego emeryta. Kiedy bowiem ustalony zostanie stały wskaźnik podstawy wymiaru emerytury i relacji emerytury do średniej płacy, to utrzymanie go w przyszłości nie nastręcza kłopotów ani rachunkowych, ani technicznych.</u>
          <u xml:id="u-375.5" who="#IreneuszSekuła">Opowiadam się za określeniem tylko dolnych pułapów czy limitów, a więc poziomu minimalnej emerytury czy renty bez zamykania pułapu górnego. Jeśli ktoś dużo zarabiał, to ma prawo mieć także wysoką emeryturę, odpowiednio wysoko waloryzowaną.</u>
          <u xml:id="u-375.6" who="#IreneuszSekuła">Jeżeli natomiast dochód z emerytury lub dochód z emerytury łączonej z zatrudnieniem przekracza poziom, od którego zaczyna się opodatkowanie dochodów osobistych, to oczywiście podatek będzie zbierał część tego dochodu, tak jak każdemu innemu obywatelowi. Nie powinno być żadnych ograniczeń, jeżeli chodzi o zatrudnienie emerytów.</u>
          <u xml:id="u-375.7" who="#IreneuszSekuła">I w tym momencie chciałbym zwrócić uwagę obywatelek i obywateli posłów, iż niższy wiek przechodzenia na emeryturę jest w wielu krajach jednym ze sposobów ograniczania skali bezrobocia. Ponieważ musimy w nadchodzących latach liczyć się w Polsce z tym zjawiskiem, należałoby rozważyć bardziej elastyczne zasady przechodzenia na emeryturę, emeryturę niepełną poniżej wieku ustawowego. Człowiek sześćdziesięciokilkuletni będzie miał trudności ze znalezieniem pracy, jeżeli ją utracił na dwa, trzy lata przed emeryturą. I wtedy zasiłkowanie jest tak samo drogie, ale w odbiorze, w samopoczuciu zainteresowanych ma oczywiście zupełnie inny charakter.</u>
          <u xml:id="u-375.8" who="#IreneuszSekuła">W projekcie poselskim zapisaliśmy propozycję, aby nie dokonywać kolejnego rozdziału między starym a nowym portfelem, tzn. przyjąć zasadę, że te reguły, które będą obowiązywały nowych emerytów, tych którzy będą przechodzili na emeryturę po wejściu w życie ustawy, powinny być na wniosek zainteresowanych stosowane także do tych, którzy już na emeryturze się znajdują. Ponieważ nie można tego zrobić ani szybko, ani na raz, także i z uwagi na koszty, proponujemy, aby ten proces rozłożyć na kilka lat i rozpocząć go od tych, dla których jest to przedsięwzięcie najbardziej pilne, a więc od seniorów, od emerytów powyżej 80 lat życia.</u>
          <u xml:id="u-375.9" who="#IreneuszSekuła">I dwie ostatnie kwestie. Budując system emerytalny, warto także pamiętać o technologii jego realizacji, a więc zadaniach ZUS. Powinien on być konstruowany w sposób technologiczny, a więc pozwalający komputeryzować operacje, pozwalający na wysoką sprawność wypłat i społeczną kontrolę ze strony samych zainteresowanych tego, czy emerytura została obliczona lub zwaloryzowana prawidłowo.</u>
          <u xml:id="u-375.10" who="#IreneuszSekuła">Ostatnia kwestia to dylemat, czy dokonać kolejnej nowelizacji starego systemu, czy też budować system zupełnie nowy, nowoczesny, zakrojony już na lata dwutysięczne. Sądzę, że przy wszystkich trudnościach i problemach, przy kryzysie, niedostatku środków powinniśmy jednak podjąć prace nad w pełni nowym systemem, rozkładając jego wdrażanie na dłuższy okres, na kilka lat, tak aby było ono zgrane, aby było adekwatne do możliwości ekonomicznych gospodarki. Sam system natomiast powinien być zarysowany całościowo, komplementarnie i w taki sposób, aby mógł być stabilny przez przynajmniej dwadzieścia kilka lat.</u>
          <u xml:id="u-375.11" who="#IreneuszSekuła">Pamiętajmy, że w stosunku do tego problemu istnieje ogromne oczekiwanie ponad 7 mln emerytów. Sprawa wielokrotnie podnoszona była w kampanii wyborczej, na spotkaniach poselskich. I obyśmy nie uchwalali ustawy, która będzie wprawdzie krokiem do przodu, będzie postępem, ale rozczaruje to środowisko. Lepiej intelektualnie popracować wydajniej i skonstruować system bardziej dalekosiężny, natomiast zasady jego wdrażania dostosować do możliwości ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-375.12" who="#IreneuszSekuła">I ostatnią sprawa. Nie chciałbym powtarzać tego, o czym mówili przedmówcy, zgadzam się z nimi w pełni — ta grupa ludzi, którzy zakończyli już swoją zawodową działalność, zasługuje na opiekę, na stworzenie takich warunków, aby mogli godziwie egzystować. I to nie na zasadzie gestu państwu, nie na zasadzie świadczenia socjalnego, a na zasadzie emerytury czy renty przez siebie wypracowanej. Słowo emeryt pochodzi z łaciny, a po łacinie emeritus oznacza zasłużony. Tak ich traktujmy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-375.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam posła Janusza Szymańskiego, ale w związku z tym, że posłowie zgłaszają się jednak dalej do dyskusji, a głosowanie nad wnioskiem o zamknięcie listy mówców było nieważne z powodu braku quorum, chciałabym ten wniosek — ze względów formalnych — ponownie poddać pod głosowanie i ustalić, czy Wysoka Izba życzy sobie zamknięcia listy mówców, czy nie. Proszę bardzo poinformować o głosowaniu, żeby posłowie, którzy w tej chwili jeszcze nie są na sali, byli uprzejmi się zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę państwa o naciśnięcie przycisków, aby można było ustalić czy jest quorum. Dziękuję bardzo. Ponieważ mamy quorum, ponownie poddaję wniosek formalny pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-376.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za zamknięciem listy mówców w dyskusji nad ustawą emerytalną — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-376.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny temu, wnioskowi? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-376.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-376.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek przeszedł. W związku z tym zamykamy listę mówców w ramach pierwszego czytania ustawy emerytalnej.</u>
          <u xml:id="u-376.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie panią poseł Marię Dmochowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, że zostałem zobowiązany przez moich wyborców do zabrania głosu podczas debaty towarzyszącej pierwszemu czytaniu nowelizacji prawa emerytalno-rentowego, przez tych wyborców, którzy w liczbie tysiąca osób protestują w województwie białostockim. Zostałem zobowiązany do przedstawienia ich oświadczenia w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że uczestniczyłem w spotkaniu 600-osobowej grupy emerytów i rencistów, którzy pokazywali swoje odcinki przekazów emerytalnych ZUS najczęściej na sumę 113, 120, 126 tys. zł. Pytali mnie ci ludzie, jak mają przeżyć, kiedy czynsz za mieszkanie wynosi 90 tys. zł, kiedy kilogram chleba kosztuje 2700 zł. Tak przynajmniej jest w Białymstoku. Chcę tekst oświadczenia, który został mi wręczony, Wysokiej Izbie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#JanuszSzymański">Od dnia 22 stycznia br. w Białymstoku trwa akcja protestacyjna emerytów i rencistów, którzy pokazywali swoje odcinki przetycznych i społecznych, w tym przez „Solidarność Weteranów Ludzi Pracy” i KPN, żądających zagwarantowania przez rząd godziwego minimum socjalnego dla każdego Polaka, zwłaszcza dla najuboższych, czyli emerytów, rencistów, dzieci i młodzieży oraz ludzi ubogich wśród wszystkich grup upośledzonych. W strajku uczestniczy czynnie ponad 1000 osób. Jest to alarmujący sygnał. Brak właściwej osłony socjalnej w chwili obecnej może spowodować nieodwracalne następstwa, postawić znaczącą część społeczeństwa w sytuacji nie dającej możliwości przetrwania biologicznego. Projekt nowelizacji ustawy emerytalno-rentowej nie chroni w sposób możliwy do przyjęcia najuboższych, którzy nie ze swojej winy znaleźli się daleko poza dolną granicą minimum socjalnego.</u>
          <u xml:id="u-377.3" who="#JanuszSzymański">Protestujący stwierdzają, że nie wolno pod żadnym pozorem obciążać odpowiedzialnością za kryzys najsłabszych ekonomicznie. Do tych najsłabszych ekonomicznie należy dziś duża grupa emerytów i rencistów tzw. starego portfela. Tłumaczenie przez rząd, że naprawdę biedni i potrzebujący zostaną załatwieni przez tzw. opiekę społeczną, jest iluzją, jest zamykaniem oczu na dramatyczną prawdę i ucieczką przed odpowiedzialnością za własny naród. Strajkujący emeryci i renciści Białostocczyzny wykazali maksimum dobrej woli w celu rozstrzygnięcia problemu na drodze negocjacji z władzami. Zaprzestaną okupacji urzędu wojewódzkiego, przenosząc stamtąd siedzibę komitetu protestacyjnego, co było warunkiem przyjazdu delegacji rządowej z pełnomocnictwami do przeprowadzenia rozmów z komitetem protestacyjnym i podjęcia satysfakcjonujących ustaleń.</u>
          <u xml:id="u-377.4" who="#JanuszSzymański">Przyjechała delegacja rządowa, ale dramatyczne w swej wymowie spotkanie z ponad 600-osobową grupą emerytów i rencistów nic praktycznie nie dało. Niestety, nikt z ekipy rządowej nie potrafił wyjaśnić, dlaczego nie ma w projekcie ustawy ani słowa o likwidacji starych i najstarszych portfeli oraz dlaczego podwyższa się pułap waloryzacyjny dla najbogatszych emerytów i rencistów, i tzw. kominiarzy emerytalnych. Strajkujący nie uzyskali również odpowiedzi na pytanie, dlaczego rząd do tej pory nie przedstawił wartości tzw. minimum socjalnego, które powinno być podstawą przy ustalaniu najniższych świadczeń. Z wypowiedzi wynikało, że w gruncie rzeczy rządzący tym krajem nie wierzą w problem prawdziwego ubóstwa i nędzy.</u>
          <u xml:id="u-377.5" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że protestujący przekazali mi następujący katalog postulatów do rządowego projektu ustawy:</u>
          <u xml:id="u-377.6" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze — przywrócenie emeryturom i rentom bieżącym tej wielkości, jaka wynikałaby z relacji tych świadczeń do średniej płacy krajowej w miesiącu ich przyznania po raz pierwszy. Taka wyrażona procentowo relacja musi być wskaźnikiem korygującym ich wielkość na bieżąco w miarę wzrostu średniej płacy krajowej.</u>
          <u xml:id="u-377.7" who="#JanuszSzymański">Po drugie — pułapy waloryzacyjne w art 122 ust. 2 i w art. 74 ust. 1 należy do końca 1990 r. określić na 100% wzrostu średniej płacy krajowej. Dotychczasowe bowiem — w art. 74 ustawy z pułapem 150%, podwyższonym 15 czerwca 1989 r. rozporządzeniem Rady Ministrów do 250% dla osób z najwyższymi emeryturami i rentami, podczas gdy w art. 122 ust. 2 ustawy określony na 100% pułap dla tych, którzy przeszli na emerytury do końca 1981 r., został wskutek rozłożenia wypłat na raty obniżony do ok. 50% — są rażąco sprzeczne nie tylko z konstytucyjną zasadą równości, ale z Międzynarodowym Paktem Praw Społecznych, Gospodarczych i Kulturalnych. W ustawie winno być zagwarantowane rozwiązanie, aby najmniejsza emerytura i renta inwalidzka II i I grupy nie mogła być mniejsza niż najniższa płaca w gospodarce krajowej, określona koszykiem potrzeb uzgodnionym z trzema centralami związkowymi. Protestujący proszą, aby od początku konsultacji uczestniczyli w nich również przedstawiciele związku „Solidarność Weteranów Ludzi Pracy”.</u>
          <u xml:id="u-377.8" who="#JanuszSzymański">I po trzecie — ostatni postulat w formie uwag do przedstawionego projektu — zrównanie w prawach wszystkich osób, które uzyskały inwalidztwo na skutek represyjnych działań władz po zakończeniu wojny, w tym szczególnie w latach 1956–1968, 1970, 1976 i w okresie stanu wojennego.</u>
          <u xml:id="u-377.9" who="#JanuszSzymański">Sądzę, że Wysoka Izba z uwagą odniesie się do tych uwag i postulatów moich wyborców. Szczegółowe uwagi do projektu zgłoszę podczas prac w komisjach sejmowych, niemniej jednak, jeśli państwo pozwolicie, to jeszcze dwie uwagi natury ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-377.10" who="#JanuszSzymański">Chciałbym zaapelować do rządu, aby do końca września był uprzejmy przygotować projekt kodyfikacji całego systemu zabezpieczenia emerytalnego. Myślę, że nadeszła właściwa pora, aby 40 aktów prawnych zastąpić spójną ordynacją systemu zabezpieczenia emerytalno-rentowego, a nawet szerzej — zabezpieczenia społecznego. Termin wrześniowy wydaje mi się realny. Pozwoli to ujednolicić zasady całego systemu zabezpieczenia społecznego. I jednocześnie spróbujemy sprawnie załatwić sprawę najtrudniejszą, sprawę 7 mln ludzi. I druga uwaga. Pragnę skierować apel do moich koleżanek i kolegów posłów, aby najpóźniej do końca marca zmiana systemu emerytalno-rentowego stała się faktem. To jesteśmy winni swoim wyborcom, to jesteśmy winni naszemu państwu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-377.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi. Słucham? Pan poseł?</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Putra: Pani Marszałek! Ad vocem tej wypowiedzi.)</u>
          <u xml:id="u-378.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#KrzysztofPutra">Putra, OKP. Chciałem ad vocem tej wypowiedzi dosłownie kilka zdań. Otóż zgadzam się, że jest to bardzo ważne zagadnienie, tylko chciałbym do informacji posła Szymańskiego dorzucić kilka faktów. Otóż, proszę państwa, ten protest został zorganizowany przez KPN i poparty przez PPS-RD, przez Stronnictwo Pracy. Te fakty nie zostały tutaj podane. Nie popiera tego protestu sekcja emerytów i rencistów „Solidarności”. Tę sprawę należy mieć również na uwadze. To tyle gwoli uściślenia informacji Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł. Następny będzie pan poseł Ryszard Brzuzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dyskusja nasza zawieszona jest niestety w pewnej próżni, ciąży bowiem nad nią nieprzeprowadzenie w tej Izbie debaty nad polityką społeczną Rzeczypospolitej. Debaty, z której wyłoniłby się zarówno bliski, jak i rozłożony na lata, program. Może równie trudny i obarczony wieloma znakami zapytania, ale klarowny, przekonywający dla większej części społeczeństwa i stanowiący równie porywające wyzwanie jak program gospodarczy Balcerowicza. W tej sprawie pozwoliłam sobie zresztą przed kilkunastu dniami skierować list do pana premiera Mazowieckiego i myślę, że do debaty na temat polityki społecznej naszego kraju powinno niebawem dojść. A teraz ad rem.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#MariaDmochowska">Proponowany system waloryzacji raz już przyznanych rent i emerytur, które mają wzrastać co kwartał proporcjonalnie do wzrostu średniej płacy i to z wyprzedzeniem, wydaje mi się rozwiązaniem optymalnym, wykluczającym możliwość powstania nowego starego portfela. Stosunek raz przyznanego świadczenia do średniego wynagrodzenia zostaje w proponowanym systemie trwale proporcjonalnie zachowany. Ta sprawa jest trzonem i głównym sensem tego projektu, który powinien być z tego powodu bardzo szybko uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-381.2" who="#MariaDmochowska">Pozytywnie należy ocenić również zaliczenie do okresu zatrudnienia pobytu w obozach pracy przymusowej, począwszy od września 1939 r. bez ogranicznika czasowego. Pozwala to zaliczyć do stażu pracy również pobyt w łagrach sowieckich wiele lat po wojnie. Widzę tu jednak luki. Sądzę mianowicie, że do okresu zatrudnienia należy zaliczyć również pobyt na robotach przymusowych w Rzeszy niemieckiej lub na terenach do niej włączonych i w Generalnej Guberni oraz okres podlegania represjom i deportacji, a także pracy na tzw. wolności w Związku Radzieckim. Społeczeństwo spłaci w ten sposób dług zaciągnięty nie przez siebie, za tych zbrodniarzy, którzy przyczynili się do cierpień naszego narodu, zabierając ludziom wiele lat życia. Myślę, że w umowach międzynarodowych powinny być zawarte klauzule o tym, żeby w tych kosztach partycypowały i Niemcy, i Związek Radziecki. Okres pobytu w więzieniu z przyczyn politycznych po II wojnie światowej w Polsce i w ZSRR powinien być także wliczony do okresu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-381.3" who="#MariaDmochowska">Zaliczenie do stażu pracy pobytu w zakładach penitencjarnych pod warunkiem wykonywania w tym czasie przez więźnia odpłatnej pracy uważam za zasadę ze wszech miar słuszną. Przepis ten jednak zawęzi się w praktyce do bardzo niewielkiej liczby osób pozbawionych wolności. Niewielka tylko liczba więźniów pracuje bowiem w zakładach, które będą za nich płaciły składki. Daleko więcej więźniów zatrudnionych jest przy stałych, nieraz uciążliwych pracach wewnątrz więzienia i nikt — jak dotychczas — nie opłaca za nich składek ubezpieczeniowych. Ci nie będą mieli zaliczonego do rent okresu pracy w więzieniu. Ta sprawa wymaga trafniejszego niż proponowane rozwiązania, ale nie będę dłużej rozwijać tego tematu, gdyż dyskutowaliśmy go już w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-381.4" who="#MariaDmochowska">Obecna nowelizacja nie rozszerza praw do świadczeń i nie wprowadza także zasadniczych zmian w ich wymiarze. Chciałabym wobec tego podnieść sprawę uprawnień do wcześniejszej emerytury dla mężczyzn, którzy przepracowali 40 lat. Powinni oni mieć prawo do przejścia na emeryturę w 60 roku życia. Przemawiają za tym względy biologiczne. Średnia długość życia mężczyzn w naszym kraju wynosi 67 lat. Wielu z nich z powodu zjawiska nadumieralności mężczyzn w wieku produkcyjnym w ogóle wypracowanej przez siebie emerytury nie zdąży skonsumować nawet przez 1 rok. 40 lat pracy, zwłaszcza fizycznej, lecz nie tylko, bywa przyczyną wyczerpywania się organizmu. Często wiek biologiczny tych mężczyzn jest wyższy niż metrykalny i to trzeba koniecznie uwzględnić w przyszłej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-381.5" who="#MariaDmochowska">Chciałabym również zasygnalizować w tym miejscu sprawę bardzo istotną dla pracowników sfery budżetowej, którzy od następnego roku będą przechodzić na emeryturę. System wyliczania podstawy świadczeń od średnich zarobków z 4 kolejnych lat ostatniego dwunastolecia — tak będzie w przyszłym roku, nie mówię tu o bieżącym — okaże się dla nich bardzo niekorzystny. Grupa ta przed wejściem w życie ustawy z 30 stycznia 1989 r. miała, o czym wielokrotnie w tej Izbie mówiono, pobory generalnie zaniżone do sfery materialnej. Odbije się to niekorzystnie na emeryturach obliczanych według tego systemu. Należałoby pracownikom sfery budżetowej pozostawić możliwość wyliczenia świadczeń na podstawie ostatnich lat ich pracy, to jest w 1991 r. z 1989 i 1990 r., w 1992 r. z 1989, 1990, 1991 r. itd. aż do wyrównania ze sferą materialną.</u>
          <u xml:id="u-381.6" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po raz kolejny już stanęliśmy przed koniecznością spłacania długu za poprzednie ekipy władzy. Długu zaciągniętego również przez Sejm poprzednich kadencji. Tym zbiorowym wierzycielem są emeryci tzw. starego portfela. Ani długi staż pracy wielu z nich, ani osiągane w przeszłości relatywnie wysokie w stosunku do średniej płacy zarobki nie uchroniły tych ludzi przed skutkami błędnych rozwiązań ustawy z grudnia 1982 r. i jej późniejszych nowelizacji oraz doraźnych rozporządzeń Rady Ministrów dotyczących działań tzw. osłonowych. Za zupełną dywersję i nieporozumienie uznaję rozporządzenie nr 27 bodaj z 1985 r., nie będę o tym mówić szerzej. W wyniku wad systemu emerytalnego powstały nieuzasadnione, niesprawiedliwe różnice na niekorzyść wcześniej przyznanych emerytur. Różnice między starymi a nowymi świadczeniami w tych samych grupach zarobkowych dochodzą do 300%, a bywa też tak, że emerytura profesora, na przykład z przeszło 40-letnim stażem pracy, jest daleko niższa niż później przyznana emerytura jego sprzątaczki z niższym o połowę stażem pracy, ba niższa nawet niż jej renta po 5 latach pracy. Obecny rządowy projekt nowelizacji ustawy emerytalnej, niestety, nie dotyka nawet problemu faktu istnienia nieuzasadnionych różnic w wysokości emerytur, różnic, które powstały na skutek nieprawidłowych waloryzacji. Wśród emerytów i rencistów oraz ich rodzin panuje przekonanie, które w zupełności podzielam, że przed wejściem w życie w przyszłości nowej, oczekiwanej ustawy emerytalnej bezwzględnie powinna nastąpić jednorazowa rewaloryzacja, czyli przywrócenie — w pewnym chociażby stopniu, bo wszystkiego za poprzednie lata zrobić nie możemy — wartości dawniej przyznanym emeryturom i rentom. Obecna emerytura nie może być niższa niż 35% przeciętnej płacy. Byłoby to nawet korzystne i jest konieczne dla osób mało zarabiających, ale przecież obecnie w tej grupie najniższych emerytur mieszczą się i te emerytury, które w okresie ich przyznawania stanowiły 70–100%, a nawet i więcej, średniej płacy. To jest gros zwłaszcza najniższych emerytur. W obecnej nowelizacji koniecznie powinien znaleźć się zapis w tej sprawie, a rewaloryzacja powinna rozpocząć się najpóźniej w przyszłym roku. Na razie choćby ograniczona — jak przewiduje projekt poselski — do najstarszych wiekiem świadczeniobiorców.</u>
          <u xml:id="u-381.7" who="#MariaDmochowska">W sumie nowelizację ustawy emerytalnej przedstawioną przez rząd oceniam pozytywnie. Projekt poselski nie budzi w zasadzie także sprzeciwów, choć system waloryzacji zaproponowany w projekcie rządowym przedstawia się daleko lepiej. Oba projekty uzupełniają się, a problem likwidacji „starego portfela”, rewaloryzacji wszystkich dawniej przyznanych emerytur i rent będzie na pewno podjęty w ramach prac sejmowej Komisji Polityki Społecznej nie tylko przeze mnie, ale mam nadzieję przez większość koleżanek i kolegów posłów.</u>
          <u xml:id="u-381.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Brzuzego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następny będzie poseł Leszek Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#RyszardBrzuzy">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z uwagi na czas, jaki nas dzisiaj ogranicza, rezygnuję z wypowiedzi, a swoje uwagi zgłoszę po prostu do komisji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Leszka Czerwińskiego, następny będzie poseł Marian Kowal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#LeszekCzerwiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Analizując rządowy i poselski projekt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, wnoszę o bezwzględne utrzymanie zasady pełnej bezpłatności leków i środków opatrunkowych dla emerytów i rencistów. Ciągle rosnące ceny leków, na przykład ostatnio niektórych o około 1000%, spowodują znaczne obciążenie budżetów emerytów i rencistów, a nawet uniemożliwią wykupywanie leków ratujących życie. Według ostatnich danych GUS przeciętna emerytura wyniosła zaledwie 48% przeciętnej płacy w podstawowych działach gospodarki. Pan minister Kuroń podał wczoraj, że 52%, co nie zmienia postaci rzeczy. Oszczędności należy szukać w systemowym rozwiązaniu finansowania opieki medycznej, w wielu grupach zawodowych pobierających bezpłatnie leki, nie zaś u emerytów i rencistów. Oszczędności może też przynieść racjonalne konfekcjonowanie leków.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#LeszekCzerwiński">Oba projekty nie uwzględniają progresji wzrostu emerytury za staż pracy powyżej lat 20, a także przyjmują kryterium wieku zamiast kryterium stażu pracy do przeliczania podwyższania emerytur i rent według artykułu 74 ust. od 1 do 3. Głównym kryterium do rozliczeń emerytalnych musi być staż pracy.</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#LeszekCzerwiński">W nowelizowanej obecnie ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym wymaga właściwego potraktowania okres robót przymusowych wykonywanych na rzecz okupanta po dniu 1 września 1939 r. Była to praca niewolnicza, wykonywana w warunkach szczególnie uciążliwych, w związku z czym do celów emerytalnych powinna być liczona preferencyjnie. Oczywiste jest bowiem, że obowiązkiem państwa polskiego, którego obywatelami są byli niewolnicy III Rzeszy oraz osoby wywiezione po 17 września do Związku Radzieckiego, jest zapewnienie tym obywatelom materialnego zadośćuczynienia w należnościach emerytalnych, niezależnie od tego czy i kiedy uzyskają zapłatę od państw lub sukcesorów, na rzecz których wykonywali niewolniczą pracę. Głos mój w tej sprawie nie jest odosobniony, o czym świadczą wypowiedzi przedmówców.</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#LeszekCzerwiński">Wysoka Izba uchwaliła poprzednio skreślenie art. 59 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, a oba projekty — rządowy i poselski, milczą o art. 56, 57, 58 traktujących o szczególnych uprawnieniach emerytalnych osób na kierowniczych stanowiskach państwowych, co wywołało negatywne komentarze w społeczeństwie. Ba, poza tym zmienia się brzmienie art. 64 umożliwiającego przyznanie emerytury lub renty na warunkach innych niż określone w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-385.4" who="#LeszekCzerwiński">Projekt rządowy próbuje naprawić, ujawniony orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 maja 1989 r. błąd merytoryczno-prawny polegający na niezaliczaniu do zwiększeń emerytury okresów pracy przed dniem 22 lipca 1944 roku, ale nie w pełni, ponieważ przyznaję prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury tylko od dnia wejścia w życie nowelizowanej ustawy. Skoro Trybunał Konstytucyjny uznał niezgodność zapisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym z kilkoma artykułami Konstytucji, to oczywiste jest, że orzeczenie to musi skutkować co najmniej trzy lata wstecz zgodnie z Kodeksem pracy.</u>
          <u xml:id="u-385.5" who="#LeszekCzerwiński">Rządowy projekt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w art. 23 zobowiązuje prezesa GUS do publikacji danych statystycznych dotyczących przeciętnego wynagrodzenia w latach 1950, 1888 i 1989. Proponuję to rozszerzyć na okres od roku 1946 w rozbiciu kwartalnym w celu zobiektywizowania przeliczeń należności emerytalnych w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym ustanie zatrudnienia każdego emeryta i rencisty.</u>
          <u xml:id="u-385.6" who="#LeszekCzerwiński">Przy okazji nowelizacji ustawy emerytalnej muszę wyciągnąć z lamusa ustawę z dnia 1 lipca 1949 r., na mocy której funkcjonariuszom straży granicznej i Korpusu Ochrony Pogranicza zawieszano prawa emerytalne, a następnie pozbawiano ich tych praw w całości lub w znacznym wymiarze. Zwracam się do prawników, aby zechcieli sprawdzić, czy skutki tej ustawy nie działają do dnia dzisiejszego w stosunku do zainteresowanych lub ich rodzin. Jeżeli nawet zadośćuczynienie materialne nie jest możliwe, to dla satysfakcji moralnej wnioskuję o anulowanie wyżej wymienionej ustawy. Szczegóły przekażę odpowiedniej komisji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-385.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Kowala z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jana Besztę-Borowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#MarianKowal">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Poseł Ujazdowski poruszył już sprawę pominięcia w proponowanych zmianach problemu żołnierzy, którzy pełnili służbę w formacjach polskich w czasie I wojny światowej oraz w Armii Polskiej w czasie wojny obronnej 1919 do 1921 roku. Poruszył ją jednak tylko w kontekście art. 1 projektu ustawy, to jest tylko zmian do ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, konkretnie art. 13 tej ustawy, który reguluje sprawę zaliczania służby wojskowej do czasu zatrudnienia. Problem tych żołnierzy występuje natomiast także w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Dotyczy to dodatkowych uprawnień dla żołnierzy, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu w związku z pełnieniem służby wojskowej. Dlatego też konieczne jest rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do korzystania z dobrodziejstw art. 6 i 24 tej ustawy o inwalidów wojennych I wojny światowej oraz wojny obronnej 1919 i 1921 roku. Tych osób żyje już niewiele. Niewielu jest też członków ich rodzin, którzy również będą korzystać z dobrodziejstw tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#MarianKowal">Wysoka Izbo! Inspiracją do mojego wystąpienia jest sprawa żony po zmarłym inwalidzie wojennym z wojny obronnej 1919–1921, której ZUS w ubiegłym roku odmówił świadczeń po zmarłym mężu, i tu muszę z przykrością powiedzieć, że i ona nie doczekała się tych zmian, o które wnioskuję. Uważam, że tym wszystkim, którzy jeszcze żyją, należy się pełna satysfakcja po tak długim okresie zapomnienia. Należą im się również za to przeprosiny.</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#MarianKowal">Poseł Ujazdowski stwierdził, że jest dla niego niezrozumiałe pominięcie tych żołnierzy, którzy przecież walczyli o wolność Polski. Dla mnie jest to zrozumiałe. Odpowiedź znalazłem w książeczce inwalidzkiej, gdzie w rubryce „udział w wojnach” widnieje wpis „przeciw bolszewikom”.</u>
          <u xml:id="u-387.3" who="#MarianKowal">I jeszcze krótka sprawa — problem żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Niezależnie od oceny ich kierownictwa należy powiedzieć, że byli tam również szeregowi żołnierze, którzy szli walczyć o Polskę do tych oddziałów partyzanckich, do których było im bliżej. Nie jestem historykiem, nie chcę udowadniać błędności oceny roli, jaką spełniały Narodowe Siły Zbrojne. Wiem, że nie można wszystkich wrzucać do jednego worka. Nie mam najmniejszych wątpliwości, że żołnierze tej formacji walczyli z niemieckim okupantem nie gorzej od tych, którzy znaleźli się w oddziałach Gwardii Ludowej, Armii Ludowej czy innych. Dlatego też wnioskuję o rozszerzenie zakresu uprawnień w obu tych ustawach również na tych żołnierzy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-387.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Besztę-Borowskiego, a następnie pana posła Michała Caputę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#JanBesztaBorowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Całkowicie zgadzam się z moim przedmówcą. Tym bardziej zgadzam się też z panem posłem Ujazdowskim, który proponował włączenie do tej ustawy weteranów pierwszej wojny i wojny z bolszewikami. Ale chcę dodać jeszcze kilka grup, których tu nie wymieniono. Otóż u nas w PRL po wojnie, po 1945 r., również były łagry. Były to tzw. ośrodki pracy więźniów. Wiele ludzi, więźniów okresu stalinowskiego pracowało w kopalniach w ciężkich warunkach. I te grupy ludzi trzeba objąć zasadą preferencyjną, która mówi o podwójnym zaliczeniu tego okresu.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#JanBesztaBorowski">Chciałbym również zaproponować… przypomnieć, że w okresie tzw. obowiązkowych dostaw wielu rolników skazywano, zamykano do więzień za kilkanaście, kilkadziesiąt kilogramów zboża — powinniśmy oddać im sprawiedliwość i usatysfakcjonować ich w ten sposób.</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#JanBesztaBorowski">Wielu uległo w okresie powojennym prowokacjom UB, np. przynosił taki prowokator karabin — znam takich kilkanaście przypadków — i mówił: „będziemy razem działać, schowamy razem”. Na drugi czy trzeci dzień przychodził tenże prowokator z grupą ubowców i mówił: „ty masz broń”. Zabierano wskazanego, który dostawał 5 lat więzienia. Pamiętajmy, powinniśmy pamiętać o tych ludziach, których tak skrzywdzono. Jeśli dziś mamy już nie PRL a Rzeczpospolitą Polską, to dajmy im jakąś satysfakcję.</u>
          <u xml:id="u-389.3" who="#JanBesztaBorowski">Myślę, że mój wniosek jest tak oczywisty, iż nie muszę go uzasadniać. Chociaż zdaję sobie sprawę, że Polska jest w upadku, i że na wszystko brakuje pieniędzy. Ale będzie to dla tych ludzi jakaś drobna satysfakcja. Bardziej nawet moralna niż materialna, jako że niewielu z nich pozostało już przy życiu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-389.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Michała Caputę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Stefana Rydera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#MichałCaputa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem króciutko wypowiedzieć się tylko na dwa tematy. Mianowicie wczoraj pan poseł Sidor zgłosił taką propozycję, żeby tym wszystkim emerytom, którzy przebywali w Związku Radzieckim w łagrach i na przymusowej pracy, a również i w Niemczech, policzyć te lata podwójnie do emerytury. Nie będę mówił na temat tych, którzy przebywali w Związku Radzieckim na przymusowej pracy i w łagrach, ponieważ tę sprawę znam tylko z opowiadań i z bardzo skąpej literatury. Jeśli natomiast chodzi o tych, którzy pracowali na terenie byłej III Rzeszy, to chciałbym zwrócić uwagę na jedno, zwłaszcza w świetle regulacji dotyczącej pracy nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#MichałCaputa">Otóż nauczycielom prowadzącym tajne nauczanie zalicza się te lata podwójnie do emerytury. Gdyby zrównać z nimi tych, którzy byli przymusowo zatrudniani, to również trzeba by im podwójnie zaliczyć te lata. Ja pracowałem tak jak każde polskie dziecko, które skończyło 14 lat, i byłem przymusowo zatrudniony. Ale nie bardzo widzę swoją pracę równorzędnie z pracą nauczyciela, który prowadził tajne nauczanie. Wszyscy wiemy, czym mogło się skończyć i często kończyło takie tajne nauczanie. Nie bardzo widzę siebie również w szeregu tych, którzy byli w zamkniętych obozach pracy, gdzie mieli małe możliwości pozyskania dodatkowej pomocy. Dlatego, mimo iż mówię przeciwko sobie, byłbym za tym, żeby zróżnicować w zaliczaniu do emerytury lata okupacji tym, którzy przebywali w obozach pracy, i tym którzy, jeśli chodzi o nauczycieli, prowadzili tajne nauczanie. Oczywiście generalnie jestem za zasadą zaliczania tych lat, bo w moim przypadku — nauczyciela, który w czasie okupacji pracował fizycznie — te lata pracy nie są zaliczane do emerytury.</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#MichałCaputa">Druga sprawa, w której chciałem się wypowiedzieć. Przy okazji tej ustawy można by zlikwidować niewygodne przepisy, które mówią o rentach specjalnych. Już kilka spraw wniosłem do ZUS, dotyczących ludzi, którzy przepracowali 25 lub 26 lat i nie osiągnęli wieku emerytalnego, a potem mieli zbyt długą przerwę między ustaniem stosunku pracy a wystąpieniem o emeryturę. I w takim wypadku w świetle dotychczasowych przepisów można im tylko przyznać rentę specjalną. Z czym są zresztą poważne trudności, zwłaszcza, jeżeli jest to człowiek, który ma jeszcze kawałek — obojętne jakiej — ziemi. Obowiązujące przepisy mówią, że może wystąpić o rentę rolniczą, jeżeli co najmniej 25 lat pracował na gospodarstwie i płacił odpowiednie składki. Ale co zrobić z człowiekiem, który przepracował 27 lat w zakładzie pracy, płacił składkę ubezpieczeniową, bo mu ją potrącano z pensji, nie pracuje już 15 lat i przez te 15 lat prowadzi małe gospodarstwo po rodzicach? A więc nie ma uprawnień, bo 25 lat nie prowadzi gospodarstwa. Osiągnął wiek 74 lata i nie ma żadnej renty. I ZUS na ten temat, nie odpowiada. A już w XVIII wieku Staszic uczył nas, że prawo jest po to, aby służyło człowiekowi, a jeżeli przestaje mu służyć, przestaje być prawem. Należałoby więc takie przepisy usunąć.</u>
          <u xml:id="u-391.3" who="#MichałCaputa">I ostatnia sprawa. Chciałem w pełni poprzeć wypowiedź koleżanki Dmochowskiej, która wyczuła, że w proponowanej wersji ustawy może zostać pokrzywdzona sfera budżetowa, ponieważ nasze płace w ostatnich 4 latach były bardzo różne i daleko odbiegały nie tylko od średniej krajowej.</u>
          <u xml:id="u-391.4" who="#MichałCaputa">I jeszcze prośba do pana ministra Kuronia oraz do wszystkich, od których to zależy. Jeżeli będą jakieś rezerwy, to nawet w tych trudnych warunkach, w jakich się znajduje nasz rząd i nasza gospodarka finansowa — wiadomo, że możemy dać komuś tylko wtedy, jeżeli komuś weźmiemy — jeżeli będą jednak jakieś rezerwy, to trzeba dać tym, którzy mają emerytury z najstarszego portfela, w tym również, a może przede wszystkim, nauczycielom. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-391.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Rydera z PSL „Odrodzenie”, a następnie jako ostatniego pana posła Wojciecha Solarewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#StefanRyder">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym się dołączyć do głosów wnioskujących zaliczenie do okresu emerytalnego również lat pobytu w więzieniu tym, którzy musieli odbywać kary więzienia z powodów politycznych u nas w Polsce. Wnioskujemy, by zaliczać okresy pobytu w więzieniach stalinowskich, w łagrach, a przecież mamy również i u siebie znaczną część ludzi, którzy przesiedzieli po kilka, po kilkanaście lat z powodów politycznych, tuż po wojnie w więzieniach i nie tylko w więzieniach, ale również w obozach pracy na terenie Polski. Jeden z moich wyborców jeszcze jako młody człowiek ciężko przepracował lata od 1949 roku do 1953 roku w obozie pracy w Rusku koło Świdnicy. Pracował tam dlatego, że należał do organizacji politycznej wtedy nielegalnej i taki otrzymał wyrok. Ciężko pracował. I ten okres nie jest zaliczony do okresu uprawniającego do otrzymania emerytury. Ten krótki wniosek chciałbym Wysokiej Izbie przedstawić. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Solarewicza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#WojciechSolarewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dyskusja prowadzona na tej sali nad projektami zmian niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym wskazuje, jak sądzę, że ciąży na tych projektach brzemię pośpiechu. Nie są one dopracowane w bardzo wielu szczegółach i uważam, że trzeba podzielić zdanie pana posła Szymańskiego, pana posła Sekuły i tych posłów, którzy mówili o konieczności kompleksowego opracowania przepisów emerytalnych. Z różnych zresztą powodów, do czego za chwilę pozwolę sobie wrócić. Przedtem chciałbym wysokim komisjom, które będą rozpatrywały te projekty, przedstawić propozycje kilku istotnych, jak sądzę, zmian, które do projektów winny być wprowadzone.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#WojciechSolarewicz">Po pierwsze, Wysoka Izbo, sprawa najistotniejsza, to podstawa wymiaru emerytury. Otóż dla jasności sformułowania powinno być wyraźnie w ustawie określone, jaka to przeciętna płaca podawana przez GUS będzie służyć do obliczania podstawy wymiaru świadczenia. Wiemy doskonale, że są rozmaite przeciętne płace: w pięciu podstawowych działach, w przemyśle wydobywczym, w całej gospodarce. Przedstawiciele resortu pracy zapewniali mnie, że chodzi o przeciętną płacę w całej gospodarce uspołecznionej, niemniej jednak powinno to być wyraźnie wyspecyfikowane.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#WojciechSolarewicz">Druga sprawa, poruszana tu już wielokrotnie: zaliczanie do emerytury czy renty pobytu w łagrach na Syberii. Sądzę, że traktowanie tego okresu wyłącznie jako okresu zaliczalnego jest niewystarczające. Okres pobytu i pracy w łagrach winien być traktowany jako równorzędny z okresem zatrudnienia. To nie jest tylko kwestia sformułowania, proszę państwa. To może mieć daleko idące konsekwencje praktyczne. Otóż na przykład przy ustalaniu inwalidztwa, czy przy przyznawaniu emerytury, może to mieć znaczenie, bowiem wiele osób wróciło z łagrów w takim stanie, że nie mogły podjąć zatrudnienia. Państwo doskonale wiecie, że w przypadku ubiegania się na przykład o rentę inwalidzką, inwalidztwo musi powstać w okresie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym, a nie w okresie zaliczalnym. A zatem jeżeli okres pobytu w łagrach nie zostanie potraktowany jako równorzędny z okresem zatrudnienia, będzie to miało daleko idące konsekwencje praktyczne. Byłoby to w moim przekonaniu niesprawiedliwe.</u>
          <u xml:id="u-395.3" who="#WojciechSolarewicz">Następna kwestia, którą chciałbym poruszyć: kwestia obliczania emerytur, rent. Chcę powiedzieć, że mimo tego iż jestem prawnikiem, mam poważne wątpliwości, kiedy czytam projekt ustawy, w jaki sposób wylicza się emerytury i renty. Wiem z doświadczenia, że bardzo wielu emerytów i rencistów przychodzi po poradę prawną, żeby zweryfikować decyzje ZUS. Nie mają po prostu zaufania do tego, czy prawidłowo im to wyliczono w ZUS i przychodzą do prawników po poradę. Dużo osób przychodzi do posłów, do radnych, do komitetów obywatelskich ze skargami, które wynikają stąd, że emeryt i rencista nie potrafi sam sprawdzić prawidłowości naliczeń.</u>
          <u xml:id="u-395.4" who="#WojciechSolarewicz">I tutaj wracam do problemu kompleksowej zmiany przepisów. Otóż myślę, że resort powinien pokusić się o takie sformułowanie sposobu obliczania emerytur i rent, żeby ono było przejrzyste, jasne dla każdego emeryta i rencisty. Przecież te przepisy są dla nich i do nich skierowane, nie zaś do urzędu. Pomijam już i to, że przy dużej dosyć fluktuacji kadr w ZUS, wiele młodych pracownic — bo na ogół pracują tam kobiety, też nie potrafi tego zrobić, też nie potrafi tego wyliczyć.</u>
          <u xml:id="u-395.5" who="#WojciechSolarewicz">Wreszcie dwie sprawy, o jakich chciałem powiedzieć. Nie łączą się one z samą ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym, ale mają pewien aspekt powiedziałbym techniczno-prawny. Jak wszyscy wiemy, renty i emerytury przekazywane są za pośrednictwem poczty. Otóż monopol poczty jest w moim przekonaniu nie do utrzymania i to z kilku względów. Powstają w tej chwili, czy próbują powstać jednostki, które chcą zająć się dostarczaniem emerytur i rent. Jeżeli monopol poczty zostanie zniesiony, to wszyscy na tym skorzystają. Po pierwsze poczta będzie miała mniej zadań, a jest ponad miarę obciążona. Po wtóre, zmniejszy się obciążenie budżetu państwa, bowiem poczta pobiera od każdego przekazu 5500 zł. Znam grupę osób, które chcą zawiązać spółkę czy podobnego typu podmiot gospodarczy i które są w stanie dostarczać renty i emerytury za niższą opłatę. I wreszcie — po trzecie — zadowoleni będą renciści i emeryci, którzy będą otrzymywali emerytury i renty punktualnie. A wiemy wszyscy doskonale, że z tą punktualnością jest teraz bardzo różnie.</u>
          <u xml:id="u-395.6" who="#WojciechSolarewicz">I ostatnia rzecz, na jaką chciałem zwrócić uwagę, to kwestia odsetek w wypadku zwłoki w dostarczaniu świadczenia. Proszę państwa, jeżeli z winy ZUS świadczenie zostaje opóźnione, zainteresowanemu przysługują odsetki za zwłokę w wysokości 8%. Odsetki takie zostały ustalone wiele lat temu, kiedy w obrocie obowiązywały odsetki 8% wynikające z kodeksy cywilnego. Ale od tego czasu wielokrotnie odsetki się zmieniały i odsetki ośmioprocentowe są po prostu niesprawiedliwe. Dlatego prosiłbym wysokie komisje o uwzględnienie tej i innych uwag w pracach nad projektem zmian w przepisach.</u>
          <u xml:id="u-395.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jeszcze o zabranie głosu panią poseł Szymańską-Kwiatkowską, która zgłosiła się do dyskusji wczoraj i przez przeoczenie jej nazwisko nie zostało umieszczone na liście mówców. Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Postaram się już krótko, żeby się nie powtarzać w sprawach, o których była mowa.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Otóż oba przedstawiane projekty: rządowy i poselski, ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym regulują generalnie mechanizmy waloryzacyjne. W minimalnym tylko stopniu wprowadzają nowe zmiany, motywując to tym, że powinna nastąpić zasadnicza reforma przepisów emerytalno-rentowych w późniejszym okresie.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Podzielam opinie przedstawione w tej materii przez pana posła Sekułę i nie będę ich rozwijać. Popieram bowiem takie rozwiązanie, ale uważam, że w sytuacji jaka obecnie ma miejsce, należy w przedstawionym projekcie rozwiązać przede wszystkim problemy przyznawania emerytury za lata przepracowane bez względu na wiek.</u>
          <u xml:id="u-397.3" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Konkretnie wnoszę pod obrady Sejmu propozycję następującego zapisu, że warunkiem przyznania emerytury jest 40-letni staż pracy dla mężczyzn i 35-letni dla kobiet. Byłby to zapis, który został uwzględniony w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 stycznia br. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Ale jest on tam obwarowany pewnym uwarunkowaniem: dotyczy mianowicie osób, z którymi rozwiązano stosunek pracy w okolicznościach określonych w art. 1 ust. 1 i 2 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy. Uwarunkowanie to tylko częściowo rozwiązuje problemy ludzi, którzy jakby podwójnie przepracowali wymagany okres zatrudnienia — przypominam bowiem, że emerytura przysługuje pracownikowi, który osiągnął wiek 65 lat i przepracował 25 lat dla mężczyzn oraz wiek 60 lat i 20 lat pracy dla kobiet — i pracują w zakładach pracy, gdzie występują, czy też będą występować, masowe zwolnienia zgodnie z cytowaną ustawą. A przecież obecnie nie ma w Polsce zakładu, który by nie zmniejszał zatrudnienia lub nie przewidywał w najbliższym czasie zmniejszenia zatrudnienia. Liczba zwalnianych osób i czas nie pozwala natomiast na zastosowanie tej ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy. Uważam, że stworzenie możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę jednym pracownikom i odmówienie jej innym tylko dlatego, że jeden zakład zwalnia 100 lub więcej osób, drugi zaś 80 czy 50, nie jest sprawiedliwe.</u>
          <u xml:id="u-397.4" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Druga strona zagadnienia, o czym często mówi pan minister Kuroń, to to że trzeba sobie pomagać w tworzeniu rynku pracy dla bezrobotnych. Myślę, że trudno jednak sobie wyobrazić przyuczanie do zawodu ludzi w wieku 52, 62 lata. Wprawdzie istnieje prawna ochrona zatrudnienia tych ludzi na dwa lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury, ale jeżeli dodamy dwa lata — tu 54, tu 64 — i tak nie będzie to jeszcze wiek, który umożliwi przejście na emeryturę. Taka sytuacja utrudnia również nabór i zatrudnianie absolwentów oraz ludzi w wieku produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-397.5" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">W związku z tym, jeśli zgłoszony przeze mnie zapis nie może być umieszczony w projekcie ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, zgłaszam wniosek o rozszerzenie działania rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. na pracowników zatrudnianych we wszystkich zakładach pracy, a nie tylko tych, w których następuje zmniejszenie liczby zatrudnionych z przyczyn zakładu pracy na mocy ustawy, o której już mówiłam.</u>
          <u xml:id="u-397.6" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Uważam, że jest jeszcze jedna kwestia, i myślę, ze podczas dyskusji w komisjach będziemy do niej powracać. O tym była już tutaj mowa, nie chcę do tego wracać szczegółowo. Chodzi mianowicie o przyjęcie zasady przyznawania częściowej emerytury. Można sobie wyobrazić, że na przykład kobiety, które ukończyły 50 lat, a przepracowały lat minimum 30, mogłyby otrzymać częściową emeryturę na przykład w wysokości 75% emerytury przyznawanej w wieku lat 55. Sądzę, że do tych problemów będę mogła powrócić podczas prac nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-397.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana. Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej, pana Jacka Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#JacekKuroń">Sądzę, że dyskusja unaoczniła — obok innych — dwa znane i ważne prawa. Pierwsze prawo, że im ktoś jest mniej kompetentny w sprawie, tym więcej ma do powiedzenia. I drugie prawo, że im mniej komuś zależy na sprawie emerytów i rencistów, w ogóle na sprawie, o której mowa, tym bardziej gromkich i emocjonalnie zabarwionych słów używa.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#JacekKuroń">Jeżeli usuniemy na bok te dwa zjawiska, a gołym okiem było widać takie wystąpienia, to z pozostałymi wypowiedziami państwa w pełni się zgadzam. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na następujące okoliczności. Mówił o nich pan poseł Sekuła, który niewątpliwie jest w tej sprawie kompetentny. Mówił mianowicie, że trzeba się zdecydować, czy emerytura, renta jest świadczeniem socjalnym, czy też jest płacą związaną ze składką, z systemem ekonomicznym składki. Na razie pełni bowiem jakby podwójną rolę. I wprawdzie zgadzam się z panem posłem Sekułą, że należy oddzielić od siebie te dwie role, że należy stanąć na stanowisku płacy przesuniętej i ekonomicznego systemu, ale byłbym przeciwny temu, żeby dokonać tej operacji teraz.</u>
          <u xml:id="u-399.3" who="#JacekKuroń">Co płaci ZUS? Mówię cały czas o tym jednym funduszu ZUS — nie interesuję się funduszem rolniczym, bo o nim będziemy mówili osobno. Otóż ZUS płaci emerytury, renty inwalidzkie, renty rodzinne, zasiłki rodzinne, zasiłki chorobowe, zasiłki wychowawcze, świadczenia z funduszu kombatantów, świadczenia alimentacyjne. Tak się akurat złożyło, że obok postulatu, aby to nie była łaska budżetu państwa, tylko ekonomiczny system, w którym ludzie sami siebie utrzymują, najwięcej miejsca zajęła w dyskusji sprawa funduszu kombatantów, który nie ma żadnego związku z systemem ubezpieczeń społecznych. Chciałoby się odpowiedzieć na liczne apele, że wszyscy ludzie żyjący powinni być usatysfakcjonowani. Ja także w pełni popieram postulat, że wszyscy powinni być usatysfakcjonowani. Tylko może nie wszyscy z ZUS, ponieważ nie jest to funkcja tej instytucji. Ona ją pełni i na razie pełnić będzie, bo nie możemy tu pełnych rozcięć dokonać.</u>
          <u xml:id="u-399.4" who="#JacekKuroń">Chciałem państwu wyjaśnić, że istnieją kombatanckie renty, które są dość wysokie, i do których dostęp był do tej pory ograniczony. Przygotowujemy wspólnie z Senatem ustawę, która to radykalnie zmieni. Ale nie czekając na tę ustawę, w porozumieniu ze środowiskami kombatanckimi przygotowaliśmy zarządzenie, na mocy którego mogę przyznawać uprawnienia kombatanckie na wniosek osoby złożony za pośrednictwem dowolnej zarejestrowanej — tzn. nie dowolnej w ogóle tylko zarejestrowanej organizacji kombatanckiej, a jest ich, tych zarejestrowanych organizacji kombatanckich kilkanaście. Prośba, żeby za pośrednictwem tych organizacji, wynika stąd, że trzeba wniosek przygotować zanim do mnie dotrze.</u>
          <u xml:id="u-399.5" who="#JacekKuroń">I w zasadzie rozszerzyliśmy w sposób fundamentalny, nie czekając na ustawę, dostęp do tych uprawnień kombatanckich. To tyle w sprawie kombatanckich problemów, które niepotrzebnie zajęły nam tu czas, bo nie w tej debacie jest ich miejsce.</u>
          <u xml:id="u-399.6" who="#JacekKuroń">Teraz co do zasilania funduszu emerytalnego składkami od płac, co do tego, kto kogo utrzymuje. Otóż ten fundusz wydaje ogółem mniej więcej 70 bilionów, w tym 10 bilionów pochodzi z budżetu państwa. I to stanowi jakby zwrot za świadczenia alimentacyjne, za świadczenia z funduszu kombatantów, wreszcie za te składki emerytalne, których się nie potrąca bezpośrednio, tj. składki w wojsku, w więziennictwie, w milicji i służbie bezpieczeństwa. Problem, gdzie się potrąca składki, okazuje się jednak problemem drugorzędnym. Ja też przyszedłem z takim nastawieniem, że skoro oni nie płacą składek, to im trzeba zabrać. Ale tu nie ma problemu, bo i tak za całą sferę budżetową płaci budżet. A w jaki sposób budżet będzie płacił składkę za sferę budżetową, czy przeprowadzając ją przez jednostkę, przez zakład pracy, czy nie przeprowadzając, to jest drugorzędna sprawa. I nie ma tu o czym mówić w tym sensie, że niczego to w sumie pieniędzy nie zmienia.</u>
          <u xml:id="u-399.7" who="#JacekKuroń">Możemy w związku z tym śmiało przyjąć, że fundusz jest samowystarczalny i uzupełniany o to, co nie jest z nim związane. Jeżeli tak na to popatrzymy, to mamy teraz pewną sumę pieniędzy i — jak wynika z ustawy budżetowej, którą państwo przyjęli — z budżetu nie może ona być zwiększona. Tą sumą pieniędzy musimy gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-399.8" who="#JacekKuroń">I tu chciałbym zaprotestować przeciwko tym wszystkim wypowiedziom, z których wynika, że rząd zrzuca koszty kryzysu właśnie na najbiedniejszych, bo rząd jest ubogi. Jest to zwyczajnie nieprawda. Fakty są inne, mianowicie za IV kwartał ubiegłego roku relacja emerytur i rent do średniej płacy krajowej poprawiła się z 46% na 58%. Gdybyście państwo chcieli, abyśmy od razu w jednym kwartale dokonali dużej podwyżki, to proszę zdać sobie sprawę z faktu, że ta była i tak bardzo duża, choć można oczywiście mówić, że za mała do tempa wzrostu wszystkich wydatków. Ale działo się to przecież w okresie, kiedy budżet ubożał i kiedy ubożały różne grupy społeczne.</u>
          <u xml:id="u-399.9" who="#JacekKuroń">Do mnie docierają także inne głosy. Głosy takich, którzy mówią, że za dużo się tutaj daje. Chcę także oświadczyć, że jeśli chodzi o listy od emerytów i rencistów, to ja dostaję ich mniej więcej tyle samo od tych, którzy uważają, że dostają za mało, ile od tych, którzy uważają, że dostają w sam raz lub za dużo. I chce powiedzieć, że wcale nie zależy to od wysokości pobieranych świadczeń. Nie jest w każdym razie tak, że ci co dostają więcej, mniej się żalą, i odwrotnie. To nieprawda. Emeryci i renciści też najwięcej dają od siebie: na przykład na SOS i na inne fundusze.</u>
          <u xml:id="u-399.10" who="#JacekKuroń">I jeśli chodzi o przyszłość, mając do czynienia z jednolitą sumą, musimy się zdecydować w tej sprawie czy likwidujemy „stary portfel”, o czym państwo tutaj mówili. Następowała przy tym taka zabawna zbitka. Mówili państwo: najbiedniejsi seniorzy z tzw. starego portfela. Otóż to nieprawda, dlatego że jeśli są oni najbiedniejsi, to zgodnie z zasadą podnoszenia świadczeń najniższych razem dostają więcej niż by dostawali. To jest ta proporcja: podnosimy w tym kwartale, za ten kwartał, o 102% wszystkie świadczenia i o 150% najniższe. A więc ci z najniższymi emeryturami, zarówno z tzw. starego, jak z nowego portfela, korzystają na tym. Tracą ci powyżej średniej. Jest to pewnego rodzaju niesprawiedliwość, zgadzam się, ale musimy dokonać świadomie wyboru: jeżeli otwieramy na górze, no to obniżamy na dole. Innego sposobu nie ma i proszę nie wygłaszać tekstów typu: chcę zjeść ciastko i mieć ciastko, bo tego się nie da zrobić.</u>
          <u xml:id="u-399.11" who="#JacekKuroń">Chyba — i był tutaj taki wniosek, który pomógłby ten problem rozwiązać — że podwyższymy składkę ubezpieczeniową. Teraz wynosi ona 43% plus 2% na fundusz pracy, to jest 45%. Szacujemy, że aby osiągnąć zamierzone cele, trzeba by ją podnieść do 52%. Na to usłyszycie państwo za chwilę krzyk, lament gwałtowny posłów, dyrektorów, przedsiębiorców, a także budżetu, który musiałby te pieniądze włożyć za jednostki budżetowe. Ale nie opowiadam się przeciw podniesieniu składki, nie opowiadam się przeciw temu, żeby dać więcej. Zwracam tylko szanownym panom posłom uwagę, że stoimy wobec takiego wyboru, a wszystko co poza tym się w tej sprawie mówi, to już jest czysta demagogia.</u>
          <u xml:id="u-399.12" who="#JacekKuroń">To by było tyle. Chciałbym dodać jeszcze jedną tylko uwagę. Nie podniesiono tego problemu, bo tu wyraźnie, że tak powiem, występowało lobby proemeryckie. Mianowicie często mówi się, że te 43% to zbyt wysoka proporcja, za wysoka składka, w porównaniu na przykład do Zachodu. Otóż nieporozumienie polega na tym, że na Zachodzie człowiek w znacznej części sam płaci swoją składkę, a więc ten procent liczy się od jego płacy, tymczasem my doliczamy te 43% do płacy. W związku z tym w oczywisty sposób sztucznie powiększa to ten procent. Gdybyśmy to łączyli, okazałoby się, że nasze 43% to jest mniej więcej taką samą stawką jak na Zachodzie. Ale oczywiście znowu nie zgłaszam sprzeciwu wobec obniżenia składki, tylko wtedy trzeba pamiętać, że się obniży emerytura. I, niestety, takie myślenie dotyczy wszystkich kroków, jakie mamy podjąć w państwie. I na tym polega skomplikowanie w rządzeniu państwem, zarówno z pozycji posła, jak i z pozycji ministra. I to by było tyle, dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-399.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-399.14" who="#JacekKuroń">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-399.15" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Pani Marszałek! Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-399.16" who="#JacekKuroń">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#KazimierzUjazdowski">Przede wszystkim chciałbym podziękować panu ministrowi za wzór, jak należy stonowanie, zimno, konkretnie, bez nadmiernego podniecania się występować. Pan minister ten wzór chłodu i spokoju daje nam już od dawna. I tak samo uważam, że uwagi, jakie pan minister na początku sformułował, odnoszą się również do pana ministra. Nie tylko do posłów. To jest jedno zagadnienie.</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#KazimierzUjazdowski">Ośmielam się również powiedzieć — rozumiem, że pan minister nie zdołał wszystkiego wyliczyć i podał przykładowo — ja też tylko przykładowo podaję, że w tym wyliczeniu brakowało stwierdzenia, że renty partyjne są płacone ze składek ZUS, składek gromadzonych przez wszystkich wpłacających, również przez bezpartyjnych.</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#KazimierzUjazdowski">Następna kwestia — przepraszam pana ministra, rozumiem, że pan chce spokojnie, w sposób stonowany i bez pośpiechu...</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-400.5" who="#KazimierzUjazdowski">...przerwać mi, ale proszę mi wierzyć, ja jeszcze nie skończyłem. Wyrażam natomiast głęboki żal, że w swoim pierwszym wystąpieniu pan minister nie poinformował Izby, że sprawy kombatanckie ministerstwo ma na uwadze, że Senat i ministerstwo to przygotowują, wtedy rzeczywiście uniknęlibyśmy przedłużającej się dyskusji. Ale skoro tych informacji, pewnie ze względu na chłód bijący od pana ministra i brak czasu, nie mieliśmy, nic dziwnego, że my, Polacy, ten kolący nas temat podnosiliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan minister chce odpowiedzieć? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#JacekKuroń">Tylko wyjaśnić — bo rzeczywiście pominąłem. Dziękuję panu posłowi, bardzo to było dobre w tej części kierowanej do mnie, przyjmuję wszystko.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#JacekKuroń">Jeśli chodzi natomiast o sprawę rent specjalnych, partyjnych, myśmy do niedawna, dokładnie jeszcze przed dwoma tygodniami, byli przekonani na podstawie skrupulatnych badań, że tych rent specjalnych jest 80 sztuk. W związku z tym ja samodzielnie i samowolnie podjąłem decyzję, że w sprawie 80 staruszków, jacy by oni nie byli, nie będziemy robić żadnej afery, zamkniemy się. Tymczasem okazałe się, że obowiązuje przepis nigdzie jeszcze nie publikowany, który odkryliśmy niedawno, a na mocy którego można było przyznawać renty specjalne. Rozmiarów skutków jego funkcjonowania nie znamy. Dlatego przyjąłem wczorajszy wniosek pana posła i postaram się w miarę szybko całą tę sprawę przedstawić Wysokiej Izbie. Dodam przy tym jednak, że zapisy ujęte w projekcie ustawy przekreślają już tę możliwość w obu przypadkach jednoznacznie. Mówimy o zaszłościach i co do tych zaszłości uważałem, że o 80 przypadków nie warto rozmawiać, że po prostu niepotrzebny raban się zrobi. W tej chwili natomiast, jak się okazuje, nie znamy rozmiarów zjawiska, bośmy je dopiero odkryli. Za pominięcie tej sprawy przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-402.2" who="#JacekKuroń">Proszę bardzo, pani poseł chciał ad vocem. Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#MariaDmochowska">Panie Ministrze! Zgadzam się całkowicie, zresztą popieram bardzo tę nową ustawę, że relacja między średnią płacą a emeryturami bardzo się poprawiła i że dotyczy to ogromnych grup emerytów i rencistów, którzy zostali we właściwy sposób usatysfakcjonowani. Ale chciałam zwrócić uwagę na to, czego pan minister może nie przestudiował jeszcze, że w ramach systemu emerytalnego — wewnątrz systemu, nie zaś w całej puli — nie można wszystkiego brać statystycznie. Istnieje bardzo wiele niesprawiedliwości, co po prostu trzeba wyrównać. I nie jest to kwestia jakiegoś wielkiego powiększenia puli, tylko zlikwidowania obszarów niesprawiedliwości. Na to właśnie wszyscy zwracaliśmy uwagę i nie była to z naszej strony demagogia, tylko po prostu troska. Poza tym fakt, że mówiło się dzisiaj powiedzmy godzinę o sprawach kombatantów, tych którzy nigdy nie byli usatysfakcjonowani, to dało im się tę satysfakcję po raz pierwszy może w takiej poważonej dyskusji w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#MariaDmochowska">I nie jest to czas stracony ani dla społeczeństwa, które nas słucha, ani dla obecnych na tej sali, ani też dla pana ministra. Dobrze się stało, żeśmy o tych kombatantach, ludziach z więzień i łagrów wreszcie parę słów powiedzieli.</u>
          <u xml:id="u-403.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#komentarz">(Poseł Marian Kowal: Czy można ad vocem?)</u>
          <u xml:id="u-404.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#MarianKowal">Marian Kowal. Albo nie zrozumiałem wypowiedzi pana ministra, albo pan minister nie zrozumiał wypowiedzi w sprawie kombatantów. Nie tyle dotyczyły one sprawy uprawnień kombatanckich, ile rozszerzenia zakresu materii prawnej, którą obejmowała propozycja rządowa. Obejmowała ona uprawnienia z tytułu rent inwalidzkich dla inwalidów wojennych, jak i ich rodzin. To nie są uprawnienia kombatanckie, jest to coś całkiem innego — tu chodzi o rozszerzenie, bo nie bez znaczenia jest czy ci ludzie, którzy walczyli o Polskę, dostaną takie same prawa jak ci, którzy już z nich korzystają, to znaczy żołnierze, którzy walczyli w 1939 roku, którzy walczyli w czasie wojny obronnej, czy wcześniej. Są oni wymienieni w tych ustawach, które tutaj pan minister proponował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister chciałby odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-406.2" who="#komentarz">(Minister Pracy i Polityki Socjalnej Jacek Kuroń: Dwa słowa.)</u>
          <u xml:id="u-406.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#JacekKuroń">Myślę, że muszę rzeczywiście bardzo państwa przeprosić, ponieważ nastąpiła niezręczna zbitka. Kiedy mówiłem na początku o demagogii, to miałem na myśli dokładnie określenia typu: okradają, żyją, takie tam różne słowa, nie zaś dyskusję o kombatanctwie — absolutnie. Mnie chodziło o to, co państwo wszyscy słyszeli, o takie różne słowa, które nie przydają debacie znaczenia. Przyjmuję zarzut pana posła, że mówię i krewko, i zbyt ostro, i energicznie — to prawda — ale nie staram się zamienić rozmowy o przedmiocie we wzajemne przerzucanie się epitetami, co niczemu nie służy.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#JacekKuroń">To po pierwsze. Po drugie — kombatantów dotyczą dwie kwestie. Jedna to uprawnienia kombatanckie, o których już mówiłem i renta kombatancka. Druga to jest zaliczanie lat pracy, co jest absolutnie materią tej ustawy, w której to sprawie w ogóle nie zgłaszałem żadnych zastrzeżeń do niczego, co państwo mówili. Możemy dyskutować, jak zaliczać, czy podwójnie, to wszystko jest sprawa sporu i przedmiot dyskusji, którą będziemy tu toczyli. Nie chciałem się ustosunkowywać w swojej wypowiedzi do wszystkiego, o czym była tu mowa, bo rozpoczynamy pracę w komisjach i będziemy dyskutować. Chciałem tylko zwrócić uwagę na pewne sprzeczności zawarte w samej materii i na jedną kwestię, która jest jakby osobna i osobno załatwiana, to jest na kwestię kombatancką. To tyle. Jeszcze raz przepraszam Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-407.2" who="#JacekKuroń">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-407.3" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Proszę o głos ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-407.4" who="#JacekKuroń">Proszę Państwa! Zwracam uwagę, że lista mówców została zamknięta. Wznawiamy jakby dyskusję. Proszę panie pośle, ad vocem, ale krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#IgnacyCzeżyk">Bardzo krótko. Chciałbym tylko zwrócić się do pana ministra w związku z tym, że był tutaj poruszony w jednej z wypowiedzi problem nie tyle zaliczania pracy w łagrach do emerytury, ile traktowania jej jako normalnego okresu zatrudnienia. Ponieważ takich przypadków jest bardzo wiele, należałoby tutaj chyba jednym zdaniem wyjaśnić, jak dalej będą się rozwijać sprawy polityczne, dlatego że to wymaga pewnych uzgodnień i rozmów ze Związkiem Radzieckim, a także myślę, że poszukiwania funduszy. Przynajmniej w jakimś jednym lub dwóch zdaniach należałoby wyjaśnić, i w tym sensie do pana ministra się zgłaszam, jak dalej ta sprawa będzie prowadzona w polityce ministra?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#JacekKuroń">Proponuję, żeby przesunąć tę sprawę. Jesteśmy w trakcie rozmów i nie chciałbym się do nich w tym momencie odnosić. To bardzo niezręczne.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#JacekKuroń">Czy pan poseł przyjmuje wyjaśnienia pana ministra?</u>
          <u xml:id="u-410.3" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Tak, przyjmuję.)</u>
          <u xml:id="u-410.4" who="#JacekKuroń">Zwracam uwagę, że Wysoka Izba podjęła decyzję o zamknięciu listy mówców. Bardzo proszę o stosowanie się do tej decyzji, bo jakby wznawiamy debatę na ten temat. Ja jestem zobowiązana do pilnowania decyzji Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-410.5" who="#JacekKuroń">Proszę, panie pośle, ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#TadeuszBiliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wszelkie sprawy poruszone w czasie debaty zostały uwzględnione w złożonym na ręce pana marszałka poselskim projekcie ustawy o kombatantach i osobach zasłużonych w walce o wolność, o wyzwolenie narodowe i społeczne, i osobach represjonowanych. Mam nadzieję, że będzie on stanowił podstawę do bogatej debaty i rozstrzygnięcia wielu bardzo drażliwych spraw poruszonych przez obywatelki i obywateli posłów. Dlatego chciałbym się zwrócić z wielką prośbą do Wysokiej Izby, aby jak najszybciej przystąpić do prac legislacyjnych nad projektem złożonym przez posłów Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekty ustaw: o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym i o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin do Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej do wspólnego rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli obu zainteresowanych komisji. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-412.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się też do wszystkich państwa, którzy zabierali głos w dyskusji, o przekazanie swoich uwag i wniosków do Komisji Polityki Społecznej, żeby nie tylko zostały one wygłoszone na tej sali, ale żeby rzeczywiście mogły być wzięte pod uwagę w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-412.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na społeczną wagę problemu zwracam się też do państwa i proszę o udział w pracach tej komisji także tych posłów, którzy nie są jej członkami. Tak, żebyśmy rzeczywiście mieli przygotowaną przed drugim czytaniem ustawę możliwie najlepszą w tych warunkach ekonomicznych, jakimi dysponujemy.</u>
          <u xml:id="u-412.6" who="#OlgaKrzyżanowska">I jeszcze poproszę pana posła o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w sali nr 212, posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych w sali nr 106. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#AdamGrabowiecki">Chciałam jeszcze poinformować państwa, że w skrytkach znajdują się materiały do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym rolników. Bardzo proszę o odebranie tych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#AdamGrabowiecki">Zarządzam teraz 30-minutową przerwę do godziny 11.15. W czasie przerwy, tuż po jej rozpoczęciu, zbierze się Konwent Seniorów. Proszę wszystkich o zgłoszenie się.</u>
          <u xml:id="u-413.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 40 do godz. 11 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie. Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Zgodnie z propozycjami wielu posłów proponuję obecnie przystąpienie do dotychczasowego punktu ósmego porządku dziennego. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-414.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy zatem do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Polityki Społecznej, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-414.3" who="#MikołajKozakiewicz">1) o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczaniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (druki nr 81 i 250);</u>
          <u xml:id="u-414.4" who="#MikołajKozakiewicz">2) o rządowym projekcie ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. (druki nr 138, 138-A i 250).</u>
          <u xml:id="u-414.5" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje: Polityki Społecznej, Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ustawodawcza, przedstawiły również projekt rezolucji w sprawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, zawarty w druku nr 251, który został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-414.6" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie poseł sprawozdawca Janusz Byliński. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#JanuszByliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisje: Polityki Społecznej, Ustawodawcza oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, wszechstronnie rozpatrzyły obydwa projekty dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników. To jest poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz rządowy projekt ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. Przedstawiony dziś Wysokiej Izbie jednolity tekst jest wynikiem prac nad obydwoma projektami. Proponuje się przyjąć tytuł i systematykę ustawy według projektu rządowego, zważywszy że nowelizacja ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin jest tylko fragmentem szerszego zespołu regulacji zawartych w przedłożonym projekcie. Jednocześnie tytuł ten precyzyjnie oddaje przejściowy charakter całej regulacji zgodnie z intencją wniesienia przez rząd jeszcze w roku bieżącym projektu całkowicie nowej ustawy emerytalnej dla rolników.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#JanuszByliński">Gdy chodzi o projekt poselski, to zawierał on dwie zasadnicze propozycje:</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#JanuszByliński">Po pierwsze, podniesienie zasiłku porodowego w systemie rolniczym do wysokości zasiłku porodowego w systemie pracowniczym. Ta propozycja jest uwzględniona w art. 6 w punkcie 2 tekstu jednolitego.</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#JanuszByliński">Po drugie, odstąpienie od warunku przekazania gospodarstwa rolnego w rolniczym systemie emerytalno-rentowym. W tej sprawie przedłożony projekt jednolity prezentuje swego rodzaju kompromis między projektem poselskim a projektem rządowym, o czym dalej powiem bardziej szczegółowo.</u>
          <u xml:id="u-415.4" who="#JanuszByliński">W art. 2 i 3 proponuje się przyjęcie na rok 1990 zasad finansowania świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników i zasad naliczania składki ubezpieczeniowej odmiennych od tych, jakie przewidują przepisy dotychczasowe. Przede wszystkim proponuje się zwiększenie udziału dotacji budżetu państwa w finansowaniu tych wydatków i odpowiednie do tego zmniejszenie procentowego udziału składek płaconych przez rolników. Według przepisów dotychczasowych rolnicy musieliby pokryć składkami jedną trzecią wydatków, a budżet państwa dwie trzecie. Byłby to ciężar nie do udźwignięcia dla rolników, zważywszy że rośnie liczba rolniczych emerytów i rencistów, a zmniejsza się liczba rolników i gospodarstw rolnych ponoszących ciężar składek.</u>
          <u xml:id="u-415.5" who="#JanuszByliński">W uchwalonej wczoraj ustawie budżetowej przewidzieliśmy kwotę dotacji do funduszu ubezpieczenia społecznego rolników w wysokości 10 bilionów 305 miliardów zł. Pozwala to na relatywne zmniejszenie obciążeń składkowych rolników mniej więcej o połowę w stosunku do tych, jakie wynikałyby z dotychczasowych zasad finansowania. Zarówno jednak wzrost liczby świadczeń płaconych rolnikom, jak i wzrost ich wysokości spowoduje podniesienie, i to odczuwalne, nominalnej wysokości składek. Komisje stanęły przed trudnym dylematem, czy wobec tego dążyć do ograniczenia wzrostu składek, szukając oszczędności po stronie świadczeń wypłacanych rolnikom, czy też uwzględnić wszystkie, skądinąd słuszne, postulaty wprowadzenia korzystniejszych zasad przyznawania świadczeń i ich wymiaru. Mając na uwadze zarówno dobro osób pobierających świadczenia, jak i rolników płacących składki, trzeba było dokonać trudnego wyboru i kompromisowego wyważenia interesów obu stron. Pamiętaliśmy przy tym, że pieniądze wpłacane przez rolników w postaci składek, znacznie powiększone o sumy pochodzące z dotacji, wracają najczęściej w całości na wieś, bądź do tych samych rolników, bądź do ich rodziców: emerytów i rencistów. W efekcie przedłożony projekt zmierza do korzystnej poprawy warunków otrzymywania świadczeń i ich wysokości, ale przy liczeniu się z możliwościami finansowymi rolników płacących składki.</u>
          <u xml:id="u-415.6" who="#JanuszByliński">Określając w art. 3 wysokość składek i zasady ich rozkładu, braliśmy pod uwagę: planowaną kwotę wydatków funduszu na rok 1990 w wysokości 11 bilionów 307 miliardów zł przy uwzględnieniu nowych, korzystniejszych zasad przyznawania świadczeń przewidzianych w projekcie, oraz wspomnianą kwotę dotacji budżetowej w wysokości 10 bilionów 305 miliardów zł. Reszta pozostaje do pokrycia ze składek opłacanych przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-415.7" who="#JanuszByliński">W toku prac komisji przeważyło stanowisko, że należy relatywnie zmniejszyć obciążenie składką gospodarstw rolnych, tj. hektarów przeliczeniowych i działów specjalnych, a zwiększyć obciążenie osób ubezpieczonych. Według przepisów dotychczasowych od osób ubezpieczonych należałoby naliczyć tylko 45% całości składki, reszta przypadłaby na hektary przeliczeniowe i działy specjalne. W wyniku poselskiej decyzji o zwiększeniu obciążenia od osoby ubezpieczonej i zmniejszeniu obciążenia od gospodarstwa przyjęto na podstawie przedłożonego przez rząd planu — zakładającego, że przy proponowanych wydatkach do pokrycia składkami pozostaje 1 bilion 953 miliardy zł — następujący rozkład obciążeń składkowych:</u>
          <u xml:id="u-415.8" who="#JanuszByliński">— 480 tys. od jednej osoby ubezpieczonej, — 78 tys. z jednego hektara przeliczeniowego, — 1% dochodu szacunkowego z działów specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-415.9" who="#JanuszByliński">Takie byłyby obciążenia przy założeniu, że do pokrycia ze składek pozostaje rzeczywiście — przy założonych w projekcie zasadach przyznawania świadczeń — kwota 1 biliona 953 miliardów zł. Przy tym założeniu, zgodnie z przedłożeniem rządowym, składki płacone przez rolników pokryłyby 17,3% planowanych wydatków. Kwota dotacji budżetowej przeznaczona byłaby na pokrycie pozostałych 82,7% planowanych wydatków, a ponadto na środki obrotowe potrzebne do zapewnienia ciągłych i terminowych wypłat z funduszu, zważywszy że składki płacone przez rolników nie będą napływać równomiernie w ciągu roku.</u>
          <u xml:id="u-415.10" who="#JanuszByliński">Kalkulacja ta została poparta tylko przez część członków komisji. W związku z tym w art. 2 i 3 przedstawiony jest wariant większościowy i wariant mniejszościowy. Zdaniem większości członków komisji możliwa jest całkowita rezygnacja ze składki od hektarów przeliczeniowych przy utrzymaniu na nie zmienionym poziomie — 480 tys. zł — składki od jednej osoby ubezpieczonej, przy zachowaniu składki 1% od dochodów szacunkowych z działów specjalnych i przy utrzymaniu na nie zmienionym poziomie przewidywanych świadczeń. W rezultacie wpływy ze składek kształtowałyby się na poziomie 1 biliona 232 miliardów zł, tj. 10,9% planowanych wydatków, dotacja budżetowa pokryłaby 89,1% planowanych wydatków oraz pozostałoby z dotacji budżetowej około 230 miliardów zł rezerwy na zapewnienie ciągłości terminowych wypłat świadczeń przez okres jednego tygodnia. Dodam, że oszczędności w naliczaniu składek z tytułu rezygnacji ze składki od hektarów przeliczeniowych wyniosłyby około 720 miliardów zł. To jest istota projektu większości.</u>
          <u xml:id="u-415.11" who="#JanuszByliński">Projekt mniejszości, zgodny ze stanowiskiem rządowym, opowiada się za utrzymaniem składki od hektara przeliczeniowego. Według wnioskodawców projektu mniejszościowego za utrzymaniem składki od hektara przeliczeniowego przemawiają następujące względy:</u>
          <u xml:id="u-415.12" who="#JanuszByliński">Po pierwsze — konieczność przeznaczania, w ramach dotacji budżetowej, rezerwy środków obrotowych na zapewnienie ciągłości i terminowości wypłat w rozmiarze większym niż wypłaty w ciągu jednego tygodnia.</u>
          <u xml:id="u-415.13" who="#JanuszByliński">Po drugie — fakt, że niektóre świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników zależą od potencjału produkcyjnego gospodarstwa, a w przyszłości będą zależeć bezpośrednio od wysokości płaconej składki. Chodzi więc o to, aby w nowym systemie istniała podstawa do naliczania wyższych emerytur i rent w zależności od wysokości składki płaconej w 1990 roku. Przy rezygnacji ze składki od hektarów przeliczeniowych taką podstawę mieliby tylko rolnicy prowadzący działy specjalne.</u>
          <u xml:id="u-415.14" who="#JanuszByliński">Wreszcie po trzecie — wnioskodawcy projektu mniejszościowego podnoszą, że w płaceniu większych składek od większych gospodarstw przejawia się element solidarności zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-415.15" who="#JanuszByliński">I żeby zakończyć sprawę składek. Chcę stwierdzić, że w pełni uzgodnione jest przyjęcie zasady, iż pierwsza i druga rata składki powinny być niższe niż trzecia i czwarta. Proponuje się pierwsze dwie razy w wysokości po 20% wielkości składek, a drugie dwie raty po 30%. Gdyby skala wydatków w drugim półroczu kształtowała się w sposób odbiegający od założonego planu finansowego, to przewiduje się możliwość skorygowania trzeciej i czwartej raty, i to zarówno w dół, jak i w górę.</u>
          <u xml:id="u-415.16" who="#JanuszByliński">Art. 4 traktuje o ewidencji sprzedaży produktów rolnych do celów emerytalnych. Proponuje się odejść od tej ewidencji już w bieżącym roku, z tym że tak zwane zaszłości trzeba rozliczać jeszcze na dotychczasowych zasadach. To znaczy przyznawać zwiększenia emerytur na podstawie wartości sprzedanych produktów rolnych w latach poprzednich. Proponuje się rewaloryzowanie podstawy wymiaru tych zwiększeń stosownie do waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych w systemie pracowniczym.</u>
          <u xml:id="u-415.17" who="#JanuszByliński">O waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych traktuje również art. 5. Generalnie ustanawia on zasadę, że całość rolniczych emerytur i rent podlega co kwartał jednolitej waloryzacji na zasadach analogicznych do Waloryzacji emerytur i rent pracowniczych, i to już począwszy od I kwartału. Oprócz wspomnianej wyżej waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych projekt przewiduje wiele innych korzystnych zmian w zakresie świadczeń i warunków ich przyznawania. Są one zawarte w art. 6.</u>
          <u xml:id="u-415.18" who="#JanuszByliński">Przede wszystkim chcę powiedzieć o złagodzeniu, a w niektórych wypadkach nawet uchyleniu warunku przekazania gospodarstwa rolnego w celu uzyskania emerytury lub renty. Rolnik może przekazać gospodarstwo na rzecz dowolnej osoby i na dowolnych warunkach, w tym także może wydzierżawić gospodarstwo na 10 lat, a więc zachować własność ziemi. Utrzymuje się pierwszeństwo przekazania gospodarstwa rolnego następcy, ogranicza się jednak krąg następców mających to pierwszeństwo wyłącznie do zstępnych, którzy pracują z rolnikiem w gospodarstwie co najmniej od 5 lat. W razie braku takich osób rolnik może dowolnie dysponować swoim gospodarstwem. Rozszerza się listę przypadków, w których nie zawiesza się emerytury lub renty mimo dalszego prowadzenia gospodarstwa. Wreszcie proponuje się przyznanie emerytury lub renty inwalidzkiej bez przekazania gospodarstwa w następujących przypadkach:</u>
          <u xml:id="u-415.19" who="#JanuszByliński">Po pierwsze — jeżeli rolnik jest inwalidą I grupy i prowadzi gospodarstwo rolne wspólnie ze zdolnym do pracy małżonkiem, albo jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoim następcą; rolnikowi wtedy przysługuje renta inwalidzka w pełnej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-415.20" who="#JanuszByliński">Po drugie — jeżeli rolnik prowadzi gospodarstwo rolne w warunkach ograniczonych możliwości rozwoju tego gospodarstwa z przyczyn obiektywnych, przysługuje mu bez przekazania gospodarstwa emerytura lub renta w wysokości 75%.</u>
          <u xml:id="u-415.21" who="#JanuszByliński">Projekt w art. 6 w punkcie 8 precyzuje, jakich sytuacji to dotyczy. Największe znaczenie ma przyznanie prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej rolnikowi, który nie ma możliwości przekazania gospodarstwa następcy lub sprzedaży innej osobie, to znaczy jeżeli nie ma rynkowego popytu na ziemię wchodzącą w skład gospodarstwa. W takich sytuacjach rolnik może gospodarować dalej i pobierać emeryturę. Dotychczas, żeby móc uzyskać emeryturę, musiałby przekazać gospodarstwo na skarb państwa. Jego ziemia zwiększyłaby zasób nie chcianej ziemi Państwowego Funduszu Ziemi. Dzięki proponowanemu rozwiązaniu wypadki przekazywania gospodarstw państwu zostaną zredukowane do minimum.</u>
          <u xml:id="u-415.22" who="#JanuszByliński">Problem ewentualnego, generalnego zniesienia warunku przekazania gospodarstwa rolnego był już dyskutowany w tej Izbie przy pierwszym czytaniu obu projektów. Sprawa jest bardzo kontrowersyjna, ponieważ dotyczy z jednej strony interesów starszych rolników, a z drugiej — młodych, pragnących uzyskać własność ziemi. Po długich dyskusjach przeważył pogląd, że całkowite zniesienie tego warunku byłoby w chwili obecnej co najmniej przedwczesne z dwóch zasadniczych powodów:</u>
          <u xml:id="u-415.23" who="#JanuszByliński">Po pierwsze — sprawa kosztów: wzrost liczby nowych emerytur i rent z jednej strony oraz zmniejszenie liczby rolników płacących składki z drugiej. Ponieważ budżet nie mógłby przyjąć tych dodatkowych wydatków, musiałyby one w całości obciążyć składki i to składki płacone przez mniejszą liczbę rolników.</u>
          <u xml:id="u-415.24" who="#JanuszByliński">Po drugie — przedmiotem naszych prac jest system przejściowy — na jeden rok. W ramach docelowej reformy trzeba będzie spokojnie rozważyć zagadnienie skojarzenia zasady naliczania emerytur w zależności od czasu płacenia składek i ich wysokości z bodźcami skłaniającymi do oddawania ziemi w ręce następców.</u>
          <u xml:id="u-415.25" who="#JanuszByliński">Inne korzystne zmiany w systemie świadczeń dotyczą wymiaru rent rodzinnych — jest to zawarte w art. 6 w pkt 10 — oraz wysokości zwiększania emerytury z tytułu zrzeczenia się prawa do bezpłatnego korzystania z lokali, pomieszczeń gospodarskich w gospodarstwie przekazanym państwu — art. 6 pkt 7.</u>
          <u xml:id="u-415.26" who="#JanuszByliński">W art. 8 proponuje się korzystne dla zainteresowanych przedłużenie terminu korzystania z rolniczego ubezpieczenia społecznego przez rolników, którzy z tego ubezpieczenia zostali wyłączeni na mocy noweli z 24 lutego 1989 r. W odniesieniu do rolników prowadzących gospodarstwa poniżej 1 ha przedłuża się o rok termin wniesienia wniosku o dobrowolne kontynuowanie ubezpieczenia, a w wypadku rolników dwuzawodowych nie tylko przedłuża się termin skorzystania z połowy świadczenia rolniczego, ale także zwiększa się dodatek do emerytury pozarolniczej w razie przekazania gospodarstwa rolnego po tym terminie.</u>
          <u xml:id="u-415.27" who="#JanuszByliński">W art. 9 proponuje się przyznanie emerytur lub rent inwalidzkich w podstawowej wysokości osobom, które przestały prowadzić gospodarstwo rolne przed dniem 1 stycznia 1978 roku, a obecnie są bez środków do życia. W ten sposób zostanie pozytywnie załatwiona między innymi sprawa byłych rolników z okolic Bełchatowa, o których mówił w tej Izbie jeden z posłów przy pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-415.28" who="#JanuszByliński">W toku prac komisji rząd wniósł autopoprawkę dotyczącą specjalnych świadczeń dla tak zwanych chłopo-robotników zwalnianych z pracy. Mowa jest o tym w art. 10 projektu. Chodzi o umożliwienie im łagodnego przejścia do pracy wyłącznie na wsi. Proponowane dla nich świadczenia obejmą: pokrycie składki za ubezpieczenie rolnicze, przyuczenie do zawodu lub przekwalifikowanie do podjęcia innej pracy na wsi i związany z tym zasiłek szkoleniowy z ewentualnymi świadczeniami wypadkowymi, wreszcie jednorazową pożyczkę na podjęcie nowej działalności na wsi. Chcę podkreślić, że te świadczenia nie będą obciążać rolników, gdyż będą wypłacane z funduszu pracy.</u>
          <u xml:id="u-415.29" who="#JanuszByliński">Pracując nad ustawą, komisje zdawały sobie sprawę z trudności materii oraz z tego, że wobec różnic interesów zmiany mogą jednych usatysfakcjonować, a innych rozczarować. Z pewnością są to zmiany korzystne dla osób uprawnionych do świadczeń, mniej korzystne dla płacących składki. Chociaż trzeba podkreślić, że ustalenie składek na dotychczasowych zasadach prowadziłoby do dwukrotnie większego obciążenia. Liczymy na to, że rolnicy ze zrozumieniem przyjmą tę przejściową ustawę w oczekiwaniu generalnej reformy systemu, która powinna wejść w życie od przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-415.30" who="#JanuszByliński">Biorąc pod uwagę fakt, że projekt w sumie korzystnie poprawia uprawnienia socjalne rolników i częściowo wyprzedza przyszłą reformę, komisje wnoszą o uchwalenie projektowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-415.31" who="#JanuszByliński">Wszystkim osobom wspierającym prace naszych komisji oraz obywatelom, którzy zgłaszali nam swoje uwagi, pragnę w tym miejscu serdecznie podziękować. Jednocześnie w imieniu trzech komisji sejmowych wnoszę również o przyjęcie przez Wysoką Izbę następującej rezolucji:</u>
          <u xml:id="u-415.32" who="#JanuszByliński">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że ustawa o niektórych warunkach ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. ma charakter przejściowy. Dotychczasowy system ubezpieczenia społecznego rolników budzi szereg kontrowersji i niewątpliwie wymaga zmiany. W związku z tym Sejm zobowiązuje rząd do przedłożenia w terminie do końca trzeciego kwartału 1990 r. projektu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników opartego na jasnych i stabilnych zasadach. Projekt ten powinien być przygotowany po przeprowadzeniu wszechstronnej konsultacji w zainteresowanych środowiskach”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-415.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram obecnie dyskusję nad sprawozdaniem komisji o projektach ustaw zmieniających przepisy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych. Jako pierwszy zabierze głos poseł Jan Choszczewski z PSL „Odrodzenie”. Przygotuje się poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#JanChoszczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Problem zapewnienia rolnikom środków utrzymania na wypadek niezdolności do pracy ma swoją historię. Niestety, jest to smutna i bolesna historia. Smutne i bolesne są bowiem wspomnienia o umowie o dożywocie, która stanowiła podstawową formę zabezpieczenia rolniczej starości. Za cenę wyzbycia się dorobku całego życia rolnik nabywał prawo do skromnego, upokarzającego bytu u schyłku swych dni. Złudzeniem jest pozorna eliminacja umowy o dożywocie z naszej codziennej praktyki. Ustawa z 1977 r. przejęła podstawową ideę umowy o dożywocie. Uzależniła prawo do świadczeń od wyzbycia się przez rolnika własności.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#JanChoszczewski">Schemat myślenia o rolniczej starości utrwalił się. Stare opinie wciąż jeszcze uzależniają prawo do świadczeń na wypadek niezdolności do pracy od wyzbycia się majątku, tak jakby majątek ten przynosił dochody bez ciężkiego, rolniczego trudu. „Chłop śpi, a jemu rośnie.” To stare powiedzenie, niestety wciąż jeszcze żywe, pokutuje w wielu kręgach społecznych. Stereotyp ten i podstawowy schemat umowy o dożywocie ciągle powielają się w zespole środków prawnych, które noszą dumną, lecz z gruntu nieprawdziwą, nazwę ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych. Klub Poselski PSL „Odrodzenie” i PSL zaproponował więc taką zmianę dotychczasowych rozwiązań prawnych, która doprowadziłaby wreszcie do wyeliminowania schematu wywodzącego się z umowy o dożywocie.</u>
          <u xml:id="u-417.2" who="#JanChoszczewski">Istota naszej propozycji sprowadzała się do konsekwentnego wyeliminowania warunku przekazania gospodarstwa rolnego z nowelizowanej ustawy z 14 grudnia 1982 r. Miało to dowartościować element pracy w gospodarstwach rolnych. Pracy, która winna być co najmniej równoprawnie traktowana z jakąkolwiek inną pracą społecznie użyteczną. Praca ta powinna być jedyną przesłanką uprawniającą weteranów rolniczego trudu do świadczeń zapewniających im godne warunki egzystencji. Uzależnienie prawa do świadczeń, jakby nie było socjalnych, od wyzbycia się własności uważamy za niezbyt zgodne z gwarancjami własności zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-417.3" who="#JanChoszczewski">Zdajemy sobie wszakże sprawę z tego, że zmiana o tak głębokim charakterze wymaga nie tylko nowelizacji, lecz zbudowania nowego systemu. Dlatego przystaliśmy na rezygnację z urzeczywistnienia naszego docelowego postulatu w obecnej, epizodycznej przecież, ustawie. Nie należy więc dyskutowanego dzisiaj projektu traktować jako początkowego etapu nowego systemu ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych. Jest to smutne zakończenie rozwijającego się bez żadnej myśli przewodniej zespołu środków mających służyć różnym celom, wśród których zabezpieczenie społeczne rolników nie zawsze bywało najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-417.4" who="#JanChoszczewski">Odnotowujemy z zainteresowaniem fakt, że w wyniku proponowanej nowelizacji system zbliża się bardzo do swej nazwy: formuły ubezpieczenia społecznego. Warunek przekazania gospodarstwa, wciąż jeszcze obecny w nowelizowanych rozwiązaniach prawnych, jest na tyle liberalny, że zezwala na bardzo swobodne ułożenie stosunków międzypokoleniowych w rodzinach rolniczych. Przyjmujemy słuszną zasadę dzierżawy długoterminowej jako równoprawny sposób wycofania się z czynnego uprawiania zawodu rolnika. Jako przejściowe rozwiązanie pozytywną rolę mogą spełniać też propozycje zawarte w nowym art. 23a ustawy. Wówczas gdy rolnik ma trudności ze zbyciem gospodarstwa, należy przyznać mu częściowe świadczenie bez przejmowania ziemi na własność państwa.</u>
          <u xml:id="u-417.5" who="#JanChoszczewski">Na podkreślenie zasługuje uwzględnienie propozycji naszego Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” i PSL odstąpienia od warunku przekazania gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest inwalidą pierwszej grupy, a jest możliwość prowadzenia gospodarstwa przez drugiego małżonka. Z podobnych względów pozytywnie oceniamy rozszerzenie zakresu obecnej renty inwalidzkiej.</u>
          <u xml:id="u-417.6" who="#JanChoszczewski">W trakcie prac podkomisji sejmowej powstała propozycja, która przybrała ostateczny kształt w art. 9 proponowanej ustawy. Traktujemy tę propozycję jako szczególnie korzystną ze względu na zasadę sprawiedliwości społecznej. Każdy kto przekazał gospodarstwo przed 1 stycznia 1978 r., a nie ma obecnie stałych źródeł dochodu, powinien mieć prawo do świadczeń bez względu na to, jakie intencje przyświecały twórcom poprzednich ustaw. Wydaje się, że liczba świadczeniobiorców, którzy skorzystają z tego przepisu, jest stosunkowo niewielka.</u>
          <u xml:id="u-417.7" who="#JanChoszczewski">Jak na ustawę o wyraźnie przejściowym charakterze omawiany dziś projekt zawiera więc wiele nowych rozwiązań świadczących o tym, że nawet wychodząc z dość odległych założeń, można dopracować się wielce obiecującego kompromisu. Z głęboką jednak rezerwą i wieloma zastrzeżeniami odnosimy się do proponowanych w 1990 r. rozwiązań finansowych ustawy. Zmienia się w projekcie proporcję, zgodnie z którą dotychczas aż w 1/3 wydatki finansowali sami rolnicy. Proponuje się nową, korzystniejszą dla rolników proporcję. Gdy jednak przekładamy tę proporcję na wielkości konkretne, to otrzymujemy liczby, które w obecnej kondycji ekonomicznej rolnictwa budzą głęboki niepokój. Zastrzeżenia też budzi rozkład obciążeń finansowych wewnątrz samego rolnictwa. Utrzymanie składki od hektara przeliczeniowego jest krytykowane przez rolników. Prowadzi do zerwania podstawowej zasady ubezpieczenia, a mianowicie związku między składką a świadczeniem. Trzeba powiedzieć wprost, że składka od hektara przeliczeniowego wciąż jest podatkiem. Istnieje poważna obawa, że zarówno konstrukcja składki ubezpieczeniowej, jak i jej wysokość, spowoduje masowe protesty rolników, jeśli nie zostaną przedsięwzięte środki zapewniające zbyt produktów rolnych po opłacalnych cenach. Wówczas będzie można uwzględnić nowe obciążenia finansowe rolnictwa w kosztach produktów.</u>
          <u xml:id="u-417.8" who="#JanChoszczewski">Łączą się też ze sobą dwie, tak zdawałoby się odległe sprawy, jak ubezpieczenie społeczne rolników i sprawa powołania Agencji Rynku Rolnego oraz nadania tej agencji właściwych rozmiarów. Jeśli te przedsięwzięcia zostaną rozdzielone w czasie, uznamy za stosowne podjąć właściwe środki wymuszające tę elementarną i dla każdego oczywistą koordynację poczynań.</u>
          <u xml:id="u-417.9" who="#JanChoszczewski">W sprawach finansowania przez rolników Klub Poselski PSL „Odrodzenie” i PSL popiera wniosek większościowy.</u>
          <u xml:id="u-417.10" who="#JanChoszczewski">Wysoki Sejmie! Obecny projekt odbiega jeszcze w swej istocie, a więc w sprawie obowiązku przekazania gospodarstwa rolnego jako warunku nabycia prawa do renty lub emerytury, od projektu PSL „Odrodzenie” i PSL. Rozumiejąc, że dotyczyć to ma przy pewnych modyfikacjach tylko okresu przejściowego, a więc do 31 grudnia 1990 r., popieramy projekt ustawy w tej części. Należy jednak w sposób jednoznaczny oświadczyć, że ta zasada będzie obowiązywać tylko i wyłącznie do 31 grudnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-417.11" who="#JanChoszczewski">Proponuję zatem, aby w ustawie znalazł się zapis o treści: „Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin i wszystkie inne ustawy wcześniej wydane w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin tracą swoją moc z dniem 31 grudnia 1990 r.”. Proponowany zapis będzie zobowiązaniem dla rządu do niezwłocznego podjęcia prac legislacyjnych nad nowym systemem ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-417.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Głos ma poseł Kazimierz Ujazdowski, Stronnictwo Demokratyczne. Przygotuje się poseł Janusz Rożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowni moi przedmówcy w zasadzie powiedzieli już wszystko. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego popiera projekt ustawy i uważa za absolutnie konieczne uchwalenie w dniu dzisiejszym tego projektu dla dobra polskich chłopów. Pragnę podkreślić, że ta ustawa jest względnie lepsza niż ta, która do tej pory obowiązuje. Nakład składek rolniczych jest niższy. Dlatego też jakiekolwiek opóźnienie w uchwaleniu ustawy stwarza dodatkowe trudności dla ludzi żyjących na wsi. I to jest rzecz absolutnie konieczna.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#KazimierzUjazdowski">Następna kwestia. Bardzo przepraszam, ale śmiem twierdzić, ze my wszyscy dopiero uczymy się parlamentaryzmu i tryb pracy komisji i tryb dyskusji podczas posiedzeń komisji był tego rodzaju, że wydawało się, iż ten projekt w ogóle w dniu dzisiejszym nie wejdzie pod obrady. Pragnę przypomnieć, że do każdej ustawy, niezależnie od tego jakiego zawodu czy grupy ludzi ona dotyczy, wszyscy ci, którzy mają uwagi, niezależnie od swoich zainteresowań, mogą je zgłaszać do podkomisji, jeżeli taka została powołana, czy do komisji. Wymachiwanie natomiast rękami i pokrzykiwanie na jeden czy na trzy dni przed sesją Sejmu… uważam, że tego rodzaju rzeczy są niedopuszczalne. Jeżeli człowiek jest w czymś zainteresowany, to powinien z tym w odpowiednim czasie wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#KazimierzUjazdowski">Uważam również, że dyskusja nad ustawą — a wiem, że się rozwinie, bo wielu posłów zgłosiło chęć zabrania głosu — nie tylko nie powinna polegać na przewracaniu projektów do góry nogami; ma się również skoncentrować na mniejszościowych wnioskach zgłoszonych do projektu. Nie mają to być natomiast wytyczne do przyszłych prac nad generalnym rozwiązaniem kwestii emerytur wiejskich, rolniczych. Mamy, w moim przekonaniu, zająć się dzisiaj tym projektem ustawy na rok 1990. Jeżeli ktokolwiek ma uwagi, niejednokrotnie słuszne i zasadne, do przyszłego generalnego rozwiązania… bo stąd się bierze projekt, aby odpowiednie ciała naszego parlamentu niezwłocznie po uchwaleniu tej ustawy wszczęły proces legislacyjny, starania o uchwalenie w przyszłości ustawy kompleksowej. Dlatego też nawołuję, aby dyskusja zamknęła się w tych ramach, o jakich mówi projekt i o jakich mówią wnioski mniejszościowe.</u>
          <u xml:id="u-419.3" who="#KazimierzUjazdowski">Pragnę przy tym wskazać na pewne niebezpieczeństwa. Jeżeli założymy, że rolnik polski powinien otrzymywać emeryturę bez względu na to, czy kiedykolwiek zda swoją ziemię — rozumiem ten sposób rozumowania, to nie jest dziwne — to w każdym bądź razie osiągniemy być może wydłużenie się procesu odmładzania wsi, bo rolnik, który otrzyma emeryturę, przestanie mieć jakikolwiek interes w tym, aby przekazać gospodarstwo. Przepraszam, to może brzydkie co mówię. Nie mam w tej sprawie poglądu. Wskazuję tylko na pewne niebezpieczeństwo wynikające z takiego rozwiązania. Wydaje mi się, że w przyszłości musi to być rozwiązane m.in, przez stopniowanie wielkości emerytur. Ale na dyskusję nad tym dzisiaj nie możemy mieć czasu, bo gdybyśmy ją przedłużyli, to obawiam się, że od jutra ministerstwo musiałoby naliczać i składki wedle starego systemu: 33% zamiast 17% w wypadku wariantu pierwotnego, nie zaś wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-419.4" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego uważam, że tak poważna kwestia jak dotycząca nas wszystkich Polaków ustawa emerytalna — bo nie są to tylko emerytury dla wsi, wieś jest tym, z czego my żyjemy, i to dotyczy nas wszystkich, to jest nasz codzienny chleb — ta ustawa musi być zrobiona z pewnym dystansem, poprzedzona odpowiednim przygotowaniem. I dlatego jeszcze raz pragnę państwa uświadomić, że ustawa, którą dziś rozpatrujemy, dotyczy roku 1990, jest ustawą jeszcze niedoskonałą, przejściową, ale innego wyjścia jak tę ustawę uchwalić nie ma. I o to uprzejmie Izbę proszę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-419.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Janusz Rożek z PSL, przygotuje się poseł Tadeusz Marchlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Chciałbym na wstępie wyjaśnić, że ja występuję w imieniu PSL, a nie jako były przedstawiciel ZSL.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-421.2" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Ustawy emerytalne dla poszczególnych grup społecznych świadczą o polityce państwa w stosunku do tych grup. Ustawa emerytalna rolników powstała w szczególnych warunkach, powstała w epoce Gierka, a nagłówek pierwszej wersji tej ustawy wyraźnie mówił o intencji jej autorów. Jak pamiętam, brzmiał on: „Celem niniejszej ustawy jest wprowadzenie socjalistycznych stosunków na wsi”. Inaczej mówiąc, kolektywizacja. Nie znaczy to, że dławienie rolnictwa chłopskiego zaczęło się od tego momentu. Komuniści po zlikwidowaniu wolnościowego podziemia, niezależnego od Moskwy PSL, po dokonaniu aneksji PPS i utworzeniu w 1948 r. PZPR za główny cel, oprócz ataku na Kościół, obrali zniszczenie chłopa jako niezależnej grupy społecznej. Najpierw zaczęto od najbogatszych, zwanych kułakami. Dławiono ich progresywnym podatkiem i progresywnymi kontygentami. Później wraz z dyspozycyjnym ZSL wzięto się za resztę. Stosowano wręcz administracyjne środki przymusu. O ile chłop w Polsce centralnej bardziej związany z ziemią bronił się dość skutecznie, o tyle na terenach odzyskanych kolektywizacja postępowała szybko, ale i szybki był spadek produkcji rolnej, co spowodowało gorsze zaopatrzenie miasta, a w konsekwencji bunt poznański i dojście Gomułki do władzy. Gomułka uznał, że co nagle to po diable. Nie negując w zasadzie kolektywizacji, uważał, że należy to rozłożyć w czasie. Pozwolił nawet na rozwiązanie się wielu spółdzielni produkcyjnych. Od tego czasu dyskryminacja chłopów odbywała się przede wszystkim w sferze materialnej. W początkowym okresie pegeerom i spółdzielniom produkcyjnym zakazano sprzedaży zużytych maszyn i ciągników rolnikom indywidualnym — cięto je i wywożono na złom. A kiedy tę głupotę zahamowano, zaczęto eksploatować chłopa na przetargach.</u>
          <u xml:id="u-421.3" who="#JanuszRożek">Dam konkretny przykład. Przed 20 laty w spółdzielni produkcyjnej w Dębach, dawnym powiecie Tomaszów Lubelski, odbywał się przetarg. Były tam ciągniki i maszyny towarzyszące, był w tym jeden ciągnik C 330.</u>
          <u xml:id="u-421.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie na temat.)</u>
          <u xml:id="u-421.5" who="#JanuszRożek">To jest na temat. Na temat właśnie dyskryminowania chłopa. Ciągnik prawie nowy, bo 2-letni, ale strasznie zdewastowany: zatarty silnik, zniszczone ogumienie, bez osprzętowienia. W ocenie biegłych w 80% zużyty. Ciągnik ten osiągnął cenę 105 tys., podczas gdy za nowy spółdzielnia płaciła w tym czasie 72 tys. Inaczej mówiąc, za sprzedany chłopu zniszczony ciągnik spółdzielnia mogła kupić bez mała 1,5 ciągnika nowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#MikołajKozakiewicz">Panie Pośle! Prosimy do rzeczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#JanuszRożek">Dobrze, zaraz zmierzam do meritum. A może nie ma quorum, bo widzę nie bardzo te sprawy chłopskie…</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-423.2" who="#JanuszRożek">Dam następne przykłady przywilejów pegeerów, spółdzielni produkcyjnych i dyskryminacji chłopa, bo to jest istotne w sprawie tej ustawy. Oto następny przykład przywilejów. Spółdzielnia buduje oborę, kosztorys opiewa na 10 mln, na taką sumę otrzymuje kredyt. Oborę buduje kosztem 7 mln, zobowiązana jest zwrócić tylko 20% wartości kosztorysu, reszta jest umarzalna. Spółdzielnia oddaje 2 miliony, ma oborę za darmo, a dodatkowo 1 milion do podziału.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dyskutujemy emerytury dla rolników.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#JanuszRożek">Dobrze, będę leciał dalej.</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-425.2" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! W całym komunistycznym obozie ostał się tylko polski chłop, broniący swej chłopskiej i narodowej placówki. Dzięki jego bohaterskiej postawie gospodarkę rolną możemy najszybciej odbudować. Czy to, proszę państwa, że chłop się ostał w całym obozie komunistycznym jako rolnik indywidualny, czy to nie jest ważne? Można się z tego śmiać?</u>
          <u xml:id="u-425.3" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Niedawno rząd „Solidarności” udzielił amnestii więźniom, sprawcom przestępstw pospolitych, zatwierdzonej przez parlament. Kosztowało nas to dziesiątki milionów złotych w postaci zniszczonych budynków. A cóż proponują autorzy projektu ustawy tym Drzymałom i Ślimakom, którzy bronili narodowej placówki? Komunistyczną karę!!! Kara, jaką stosował dawny system wobec rolników, którzy nie oddali ziemi za emeryturę, jest bowiem według rządowego projektu utrzymana w mocy. Autorzy projektu nie tylko nie chcą rozliczyć się ze skrzywdzonymi rolnikami, ale nadal ich karzą, obciążając składkami i nie płacąc im emerytury, jeśli nie wyzbędą się ziemi. Jestem pewny, że autorzy tego projektu nie chcą kolektywizacji wsi, po prostu jej nie rozumieją.</u>
          <u xml:id="u-425.4" who="#JanuszRożek">W komisjach sejmowych dyskutowano, czy stary rolnik ma obowiązek wyzbycia się prawa własności wobec następcy, czy też go nie ma. Młodzi twierdzili, że tak. Przygotowując dziś ojcom „koryto”, zapominają oni jednak o tym, że jutro to samo zrobią ich dzieci. Argument, że starzy, będąc właścicielami, utrudniają gospodarzenie młodym, jest nie przekonywający. Są to wypadki sporadyczne, jeśli się jest zresztą młodym i prężnym, łatwiej sobie w życiu poradzić. Ale częstsze są sytuacje szykanowania, i nawet pobicia starych przez młodych rolników. Ich niesprawność fizyczna, a nawet umysłowa, stawia ich nieraz w straszliwej sytuacji. Tym młodym radzę, by sobie przeczytali nowelkę Reymonta „Śmierć”. Przekonaliby się, na jak nieludzkie skonanie skazała córka swego starego ojca. Reymont nie fantazjował. Mieszkał wśród chłopów i przedstawiał życie takim, jakie ono jest.</u>
          <u xml:id="u-425.5" who="#JanuszRożek">Ale nie tylko ten argument przemawia przeciwko przymusowi przekazania ziemi. Dam inny. Młody człowiek wkłada w swoją pracę umysł, przedsiębiorczość i przez dziesiątki lat tworzy wartość, która jest jego własnością i z którą serdecznie jest związany. Nagle mówią: oddaj to. Pytam, jakim prawem? Stary Testament, kultura śródziemnomorska uczy, że więź rodzinna utrzymuje się, gdy energiczna młodość styka się z doświadczeniem starych i ich materialną przewagą. Nie zmieniajmy tego.</u>
          <u xml:id="u-425.6" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Konkludując, w imieniu Klubu Poselskiego PSL wnoszę, by wszyscy rolnicy, którzy są w wieku emerytalnym, albo ze względu na stan zdrowia, otrzymywali emerytury i renty, by emeryci i renciści, którzy prowadzą nadal gospodarstwo otrzymywali 75% pełnej emerytury. Wnoszę, by z tej trybuny wszystkim polskim rolnikom, którzy oparli się przemocy i kolektywizacji wyrazić hołd. Wnoszę, by hołd ten był wsparty materialnie, w miarę możliwości finansowych państwa, wobec tych, którzy szczególnie od systemu ucierpieli.</u>
          <u xml:id="u-425.7" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Stawiając taki wniosek formalny nasz klub zdaje sobie sprawę z trudności finansowych państwa, ale i z tego, że ze względów moralnych nie wolno tego wniosku odrzucić. Uważam, że jest możliwe wygospodarowanie pieniędzy w ramach istniejącego budżetu. Zamiast dawać pieniądze tym, którzy utrwalali tak zwaną władzę ludową, tym odznaczonym za zasługi dla tej władzy — prominentom i aparatczykom — lepiej dać tym, którzy bronili polskiej ziemi. Jest tyle pegeerów, powstałych z chłopskiej ziemi i chłopskiego potu, jest wiele narodowego majątku zbędnego państwu. Można to sprzedać. Jeśli będzie chęć, to i pieniądze się znajdą. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-425.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Tadeusz Marchlik z „Pax”, przygotuje się poseł Urszula Jarosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#TadeuszMarchlik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę swoją wypowiedź od stwierdzeń natury ogólnej. Na przykładzie dyskutowanego dzisiaj projektu o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych widać, że w dalszym ciągu występuje problem całościowego wyrównania poziomu życia grup szczególnie dotychczas pokrzywdzonych. Wśród nich są też rolnicy, którzy należą do grup stojących na uboczu dalekosiężnej i przekazywanej z pokolenia na pokolenie polityki społecznej. W naszym kraju ustawodawstwo społeczne nie rozwinęło się bowiem według jasno uporządkowanych zasad, ale odpowiednio do nacisków grup zorganizowanych politycznie i zawodowo. Katolicka nauka społeczna wskazuje na odpowiedzialność własną człowieka — co ma zasadnicze znaczenie w rozwoju jego osobowości — i tak samo oczywiście na pilny obowiązek państwa przyjęcia ryzyka, którego nie mogą ponosić ludzie, poszczególne osoby czy poszczególne małe jednostki społeczne. Tak więc chodzi o politykę społeczną, która w centrum, w centralnym punkcie ustawia człowieka nie zaś przemożną organizację. Jeśli wychodzi się z pryncypiów ogólnego dobra, to trzeba koniecznie podjąć całościowe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#TadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! Ustawa, którą dziś dyskutujemy, nie jest z tego punktu widzenia ustawą całościową. Ma charakter przejściowy — tylko na ten rok. Ma charakter epizodyczny. Dwie sprawy o zasadniczym znaczeniu są jednak, w moim przekonaniu, w tym projekcie kontrowersyjne: po pierwsze — sprawa niewiązania prawa do otrzymywania emerytury z obowiązkiem przekazywania gospodarstwa; po drugie — system i wysokość naliczanych składek emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-427.2" who="#TadeuszMarchlik">W tej pierwszej sprawie ustawa nie spełnia zupełnie oczekiwań rolników. Strona rządowa argumentuje to niedostatkiem środków finansowych potrzebnych na zrealizowanie takiego zapisu, gdyż spowodowałby on potrzebę przyznania już w tym roku kilkuset tysięcy emerytur rolnikom odpowiadającym wszystkim warunkom emerytalnym poza przekazywaniem gospodarstwa rolnego. Rząd odsuwa tę sprawę na rok przyszły, może dalsze. Musi ona być jednak z pewnością załatwiona po myśli rolników. Sądzę, że w roku przyszłym budżet państwa nie stanie się bogatszy, a i problem nie będzie łatwiejszy, bo do dzisiejszej liczby rolników, którzy mają prawa emerytalne — poza oczywiście obowiązkiem zdania gospodarstwa — dojdą kolejni, nabywający uprawnienia z racji np. wieku.</u>
          <u xml:id="u-427.3" who="#TadeuszMarchlik">Wydaje się mi, że zabrakło pomysłu wykorzystania tego przejściowego roku i tej przejściowej ustawy do częściowego choćby rozwiązania problemu, w takiej na przykład formie, by część najstarszych rolników mogła nabyć uprawnienia do świadczeń emerytalnych bez przekazania gospodarstwa, tak aby nie wszystko musiało nastąpić w jednym roku. Rozłożenie rozwiązywania tej sytuacji na 2–3 lata byłoby i dla budżetu i dla możliwości państwa łatwiejsze.</u>
          <u xml:id="u-427.4" who="#TadeuszMarchlik">W sprawie składek — wydaje się — nie można znaleźć na dzień dzisiejszy dobrego kompromisu: czy płacić od osoby, czy od hektara. Rolnicy mający mniejsze gospodarstwa preferują składkę od hektara. Ci, którzy mają duże gospodarstwa uważają, że składka od hektara nadmiernie obciąża ich kosztami utrzymania funduszu emerytalnego. Zabrakło w projekcie rządu innego alternatywnego wariantu obliczania składek, bardziej obiektywnego. To trzeba rozwiązać w nowej ustawie o ubezpieczeniach emerytalnych rolników. Po prostu musi się znaleźć pomysł, bo ten dzisiejszy system jest po prostu zły.</u>
          <u xml:id="u-427.5" who="#TadeuszMarchlik">Wracając do projektu dyskutowanej ustawy, chciałbym powiedzieć, że Klub Poselski „Pax” widzi wszystkie niedopracowania, niekonsekwencje czy nie załatwione sprawy, ale ze względu na przeświadczenie o przejściowym charakterze tej ustawy, jak i na to, że i tak stanowi ona postęp w zakresie pomocy socjalnej, widzi potrzebę jej uchwalenia. Jednocześnie opowiadamy się za wnioskiem mniejszości w art. 2 pkt 1, gdyż uważamy, że — po pierwsze — nie można tak drastycznie obniżać udziału rolników w tym funduszu; po drugie — nie może to spowodować obniżenia kwot wypłacanych emerytur oraz być powodem złego startu nowej ustawy w roku przyszłym. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-427.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Kiedy po przerwie rozpoczynałem posiedzenie, na liście mówców zapisanych było 11 osób. W tej chwili jest ich 16 i na tym proponuję zamknięcie listy.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Lista już była zamknięta.)</u>
          <u xml:id="u-428.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-428.5" who="#MikołajKozakiewicz">Nie w tej dyskusji. Jeśli więc nie usłyszę sprzeciwu, uznam, że Wysoka Izba wniosek przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-428.6" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-428.7" who="#MikołajKozakiewicz">Udzielam głosu pani poseł Urszuli Jarosz z UChS. Przygotuje się poseł Witold Chrzanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#UrszulaJarosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgodnie z sugestią pana posła Ujazdowskiego — krótko i na temat. Projekt ustawy o ubezpieczeniach dla rolników indywidualnych i ich rodzin ma jedną wielką zaletę, ale również kilka małych wad. Zaletę stanowi fakt, że wreszcie jest — spóźniony, ale jest. Spóźniony co najmniej o trzy miesiące — ale to w stosunku do najnowszych realiów w kraju, bo w stosunku do powojennej historii kraju — oczywiście o całe dziesięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#UrszulaJarosz">Przechodzę do wad. Powiada się, że wystarczy osiągnąć wiek emerytalny, aby uzyskać emeryturę. Podobnie z rentą. Wystarczy być inwalidą, mieć staż pracy i przekazać gospodarstwo. Wydaje się, że tzw. przekazanie gospodarstwa jest warunkiem aż nadto ogólnikowym. Po prostu można przecież w różny sposób wejść w posiadanie gospodarstwa i w różny sposób je przekazać. W przypadku zupełnie skrajnym można stać się właścicielem gospodarstwa prawie darmo, przekazać je za miliony i pobierać rentę lub emeryturę. Mało tego, można je przekazać w sposób czysto formalny, nadal pracować, czerpać zeń zyski i pobierać rentę lub emeryturę. Tak jak dziś wielu młodych ludzi jest po prostu parobkami u swoich bardzo jeszcze sprawnych rodziców, tak może być nadal. Dawniej przekazywało się jedynakowi gospodarstwo, aby nie poszedł do wojska. Teraz będzie się przekazywało — być może za ciężkie pieniądze — nie tylko rodzinie, aby wygodnie żyć z renty lub emerytury i złożonego w banku kapitału. Tutaj prawo jest chyba zbyt ogólnikowe.</u>
          <u xml:id="u-429.2" who="#UrszulaJarosz">Mało tego, czytam projekt podpisany przez liczną grupę posłów, którzy domagają się, aby w ogóle prawo do renty i emerytury oddzielić od obowiązku przekazania gospodarstwa. Uzasadnia się to faktem, że dominują u nas gospodarstwa małe, a więc dla zapewnienia „godziwych warunków życia, aby można było pobierać rentę lub emeryturę i nadal prowadzić gospodarstwo”. W odniesieniu do drobnych rolników można byłoby się nawet zgodzić z takim rozwiązaniem. Ale mamy przecież także rolników-ogrodników multimilionerów. Oni także mają pobierać renty i emerytury, czerpiąc równocześnie krociowe zyski?</u>
          <u xml:id="u-429.3" who="#UrszulaJarosz">Dalej. Pozostawia się możliwość pracy w pełnym wymiarze z równoczesnym prawem do pobierania renty inwalidzkiej wypadkowej. Czy nie namnoży nam się inwalidów prowadzących szklarniowe minikombinaty?</u>
          <u xml:id="u-429.4" who="#UrszulaJarosz">I jeszcze jedna wątpliwość. Pozwala się na przekazanie następcy gospodarstwa z zachowaniem działki gruntu, na której jest wzniesiony budynek mieszkalny. Powinna być chyba jakaś określona wielkość tej działki. Bo cóż to znaczy działka, na której stoi budynek? Czy jest to działka pod budynkiem, czy z dojściem do budynku, czy z ogródkiem przydomowym? A jeżeli tak, to jakiej wielkości?</u>
          <u xml:id="u-429.5" who="#UrszulaJarosz">Nie wchodząc w inne szczegóły, bo szczegóły powinny być domeną fachowców, chcę jednak stwierdzić, że takich nie dopowiedzianych szczegółów jest w ustawie bardzo dużo. Dobry pracownik ZUS może mieć z interpretacją ustawy sporo kłopotów, rolnik zaś będzie z niej rozumiał tyle, ile z poprzedniej. A poprzednią rozumiał mało kto. Niestety, pośpiech, w jakim musimy tę ustawę wprowadzić w życie, nie pozwoli chyba już na to, aby była ona prosta i zrozumiała. Prostota nie tylko w dziedzinie prawa jest ogromnie trudna do osiągnięcia. Ta ustawa będzie kolejnym tego przykładem.</u>
          <u xml:id="u-429.6" who="#UrszulaJarosz">Rozumiejąc jednak to, że regulacja tej ustawy ma charakter przejściowy i obowiązywać będzie tylko w 1990 r., posłowie Unii Chrześcijańsko-Społecznej wyrażają nadzieję, że uda nam się jeszcze w br. wypracować nowy system ubezpieczenia społecznego rolników i ich rodzin, i w pełni udzielają poparcia przedłożonej rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-429.7" who="#UrszulaJarosz">Jeżeli natomiast chodzi o wysokość składki ubezpieczeniowej rolników w 1990 r., opowiadamy się za wersją zawartą w rządowym projekcie, co stanowi optimum możliwości ekonomicznych budżetu państwa na 1990 r. I nie wolno nam o tym zapomnieć. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-429.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-429.9" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, do głosu zgłasza się jednocześnie kilka osób)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam bardzo… Do wypowiedzi pani poseł? Ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#komentarz">(Poseł Władysław Żabiński: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-430.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#WładysławŻabiński">Pilnie słuchałem wypowiedzi pani poseł. I zapraszam panią do swego gospodarstwa ogrodniczego, żeby zobaczyła, jak wygląda praca w gospodarstwie ogrodniczym. Chciałbym zapytać, czy pani w ogóle kiedykolwiek widziała pracę ogrodnika i te jego miliony, i czy pani na wsi kiedyś była? Czy mówiła pani z autopsji, czy to jest widziane?</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#MikołajKozakiewicz">Rozumiem, że odpowiedź zostanie udzielona chyba prywatnie.</u>
          <u xml:id="u-432.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-432.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#WojciechMojzesowicz">Nie chciałbym, żeby zabrzmiało to jak ocena, ale wypowiedź mojej koleżanki, pani poseł… to trochę tak jak ja bym się o puszczy brazylijskiej wypowiadał, a w ogóle nigdy w życiu w niej bym nie był. I z przykrością tego — jako chłop słuchałem. Bo trzeba znać wieś, wiedzieć, jak żyją chłopi, jak pracują, w jakim stanie zdrowia, jak długo emeryturę biorą, trzeba to znać, żeby się wypowiadać.</u>
          <u xml:id="u-433.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#TadeuszKaszubski">Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! Jesteśmy tu po to, by stanowić sprawiedliwe prawo. A sprawiedliwość polega na tym, by wobec rolników, którzy sterali życie i zdrowie, prowadząc trzydzieści parę lat gospodarstwo, zająć stanowisko szczególne.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#TadeuszKaszubski">Pani poseł wypowiadała się z wątpliwą znajomością rzeczy. Bo gdybym panią poseł zapytał w następujący sposób: Jest pani pracownikiem jakiejś instytucji, przez 30 lat płaci pani składki na ubezpieczenie, jest pani w wieku, w którym należy się pani emerytura — choć akurat w pani wypadku jeszcze do tego jest bardzo daleko...</u>
          <u xml:id="u-435.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-435.3" who="#TadeuszKaszubski">...i wtedy stawia się pani warunek: szanowna pani, niech pani odda swój domek jednorodzinny, dostanie pani wówczas emeryturę. Jestem ciekaw reakcji pani poseł. A chcę zauważyć, Wysoka Izbo, że dobrzy wyposażony domek jednorodzinny stanowi obecnie równowartość dwóch przeciętnych gospodarstw rolnych. Dlatego gorąco proszę panie i panów posłów, ażeby wobec warunku pozbycia się przez rolnika gospodarstwa w zamian za emeryturę, Wysoka Izba zajęła stanowisko negatywne.</u>
          <u xml:id="u-435.4" who="#TadeuszKaszubski">Mój szanowny, znany z krasomówstwa kolega, pan Kazimierz Ujazdowski tak jakoś niezręcznie się wyraził uzasadniając, że rolnik otrzymując emeryturę nie będzie zainteresowany przekazaniem gospodarstwa. Nie mam zamiaru prezentować wobec Wysokiej Izby miłości rolnika do ziemi. Lepiej ode mnie to zrobili Reymont i Prus. Ale chciałbym mojemu szanownemu koledze Kazimierzowi Ujazdowskiemu powiedzieć, że rolnikowi otrzymującemu emeryturę nie stanie się nagle obojętne jak ziemia, którą pieścił przez 40 lat, którą się opiekował, na której sterał swoje życie, jak ta ziemia będzie wykorzystana nadal. Ja wierzę w mądrość polskiego rolnictwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#MikołajKozakiewicz">Panie pośle, czas już minął. Bardzo proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#TadeuszKaszubski">Przepraszam panie marszałku, ale z uwagi na szczególną sprawę bardzo proszę o szczególny limit czasu.</u>
          <u xml:id="u-437.1" who="#TadeuszKaszubski">A więc wierzę w mądrość polskiego rolnika, wierzę, że mimo otrzymania emerytury zadba o to, aby ziemia, na której całe życie pracował, nadal była bardzo dobrze wykorzystana, Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-437.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-438.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Witold Chrzanowski.</u>
          <u xml:id="u-438.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze jeden głos ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#RyszardBartosz">Ryszard Bartosz, województwo zamojskie. Nie przyłączę się do tych ostrych głosów krytyki, jakie padły pod adresem pani poseł. Jako chłop i przedstawiciel wsi jestem właśnie bardzo wdzięczny za ten głos. Dlaczego? Bo pani poseł przedstawiła punkt widzenia wielu ludzi w Polsce, ich pogląd na temat wsi i problemów ludzi wsi, w tym także obecnego rządu.</u>
          <u xml:id="u-439.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, wesołość)</u>
          <u xml:id="u-439.2" who="#RyszardBartosz">Przypomnijmy sobie naszą debatę gospodarczą poświęconą sprawom wsi, a także jakie skutki ona wsi przyniosła. W związku z tym bardzo pani poseł dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-439.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali i oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo — kolejne wystąpienie w dyskusji. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Pani poseł jeszcze ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł chce jeszcze odpowiedzieć? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#UrszulaJarosz">Przepraszam, jedno zdanie.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#UrszulaJarosz">Szanowni Państwo! Każdy z nas ma prawo do wyrażenia własnej opinii, a każda sprawa ma rewers i awers. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#komentarz">(Głos z sali: I awersje)</u>
          <u xml:id="u-441.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#WitoldChrzanowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z uznaniem należy odnieść się do tego, że rząd dostrzegł zjawisko wzajemnego przenikania się systemu finansowania ubezpieczeń pracowniczych i rolniczych oraz zmian zachodzących w tej dziedzinie. Na ten problem jako jedna z pierwszych zwróciła uwagę prof. Genowefa Rejman z Uniwersytetu Warszawskiego, posłanka na Sejm VIII kadencji, działaczka ludowa i „solidarnościowa”, członek zespołu ekspertów do spraw systemu ubezpieczeń rolników Naczelnego Komitetu ZSL. Stwierdziła ona:</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#WitoldChrzanowski">„Fundusz ubezpieczeń społecznych w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych jest elementem kosztów i jako taki realizowany jest w cenie towaru czy usługi. Nabywca, konsument pokrywa koszty ubezpieczenia. Rolnicy nabywając środki do produkcji rolnej finansują więc ubezpieczenie innych grup zawodowych: kupując traktor — pracowników „Ursusa”, po drodze również pośredników handlowych, kupując nawozy — pracowników Puław, Polic czy Włocławka. Zasada współżycia społecznego wymaga przeniesienia tego rozwiązania na grunt ubezpieczenia rolników”.</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#WitoldChrzanowski">Dlatego, Wysoka Izbo, udział budżetu w finansowaniu ubezpieczeń rolników nie jest prezentem ze strony państwa, jak się to nieraz w propagandzie próbuje przedstawiać. Państwo jedynie pośredniczy w rozliczeniu między systemami ubezpieczeniowymi: pracowniczym i rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-442.3" who="#WitoldChrzanowski">Trafna jest rządowa propozycja zwiększenia udziału budżetu państwa w finansowaniu ubezpieczeń rolników. Wynika to z realnej oceny. Dotychczas obowiązujące proporcje 1/3 ze składki i 2/3 z budżetu zostały ukształtowane w 1977 roku, gdy składki na ubezpieczenie pracowników wynosiły 15,5% funduszu płac. Ale już w 1981 roku, gdy ówczesny rząd nie wytrzymał nerwowo w obawie przed wystąpieniem bezrobocia, co nie mieściło się w obowiązującej doktrynie, stworzył szerokie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, podnosząc jednocześnie składki do 25%. Wprowadzenie innych świadczeń w ciężar funduszu ubezpieczeniowego, między innymi płatnych urlopów wychowawczych, powodowało kolejne podwyżki składek do 43%, czasowo obniżono je do 38%, aby obecnie powrócić do 43% plus 2% na fundusz pracy, popularnie określany funduszem bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-442.4" who="#WitoldChrzanowski">Dobrze się stało, ze deklaracja rządu w sprawie zmiany proporcji między udziałem składek i budżetu w finansowaniu ubezpieczeń rolników została przeniesiona z uzasadnienia do treści ustawy. Zapis ten stanowić będzie gwarancję, że deklaracja ta zostanie w praktyce dotrzymana.</u>
          <u xml:id="u-442.5" who="#WitoldChrzanowski">Dobrze się również stało, że rząd i komisje dostrzegły konieczność rozwiązania problemów socjalnych najstarszych rolników-weteranów, tych, którzy przed wejściem w życie ustawy ubezpieczeniowej z października 1977 roku, sprzedali swe gospodarstwa. Jest to niewielka liczba osób w wieku około 80 lat i więcej, z poczuciem pokrzywdzenia, objęta w znaczącej większości stałymi zasiłkami z funduszu opieki społecznej. Przyznanie im zatem praw do emerytury nie spowoduje obciążenia budżetu państwa, a jedynie przesunięcie wydatków z jednego funduszu na inny.</u>
          <u xml:id="u-442.6" who="#WitoldChrzanowski">Za pewien postęp należy uznać proponowane w projekcie zmiany w zakresie rent inwalidzkich, lecz daleko im do doskonałości. Uważam, że w tym zakresie — podobnie jak i w innych kwestiach — należy równać uprawnienia z innymi grupami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-442.7" who="#WitoldChrzanowski">Największym nieporozumieniem i niesprawiedliwością jest ograniczenie w art. 24 ustawy z 1982 roku art. 6 pkt 9 projektu: prawo do renty inwalidzkiej tylko dla inwalidów, których inwalidztwo powstało na skutek wypadku przy pracy czy choroby zawodowej. Prawa wynikające z tego przepisu należy rozszerzyć na wszystkie rodzaje inwalidztwa, niezależnie od przyczyn ich powstania. Zaproponowana bowiem przez rząd i komisje sejmowe konstrukcja art. 24 ustawy z 1982 roku powoduje odmowę rent tym inwalidom, których inwalidztwo według określenia komisji lekarskich wynika z ogólnego stanu zdrowia, na przykład chorym na gruźlicę, choroby nowotworowe, psychiczne, układu krążenia.</u>
          <u xml:id="u-442.8" who="#WitoldChrzanowski">Stawiam zatem wniosek formalny, aby w art. 24 ust. 1 ustawy z 1982 roku wykreślić wyrazy: „wskutek wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub choroby zawodowej” i poprawkę tę zrealizować łącznie z propozycjami zawartymi w art. 6 pkt 9 projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-442.9" who="#WitoldChrzanowski">Wysoka Izba zechce zwrócić uwagę na to, że na mocy ust. 2 art. 24 ustawy i tak ta grupa inwalidów została gorzej potraktowana w stosunku do innych grup zawodowych, bowiem otrzymuje jedynie 50% świadczenia podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-442.10" who="#WitoldChrzanowski">Wysoki Sejmie! Pilnie potrzebne jest zrównanie praw rolników z prawami innych grup zawodowych w zakresie zasiłków chorobowych i zasiłków rodzinnych. Stąd zgłaszam formalny wniosek, aby dotychczasowe brzmienie art. 6 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 1982 roku zastąpić sformułowaniem: „Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu na zasadach przewidzianych w ustawie o ubezpieczeniu pracowników i ich rodzin”. Wniosek mój zmierza do tego, aby zlikwidować dysproporcje występujące w prawach do zasiłków chorobowych, polegające na tym, że rolnikom ograniczono te zasiłki jedynie do sytuacji niezdolności do pracy powstałych na skutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy w rolnictwie oraz na czas nie dłuższy niż 180 dni i za okres choroby, która trwała nieprzerwanie najmniej 15 kolejnych dni. A co na przykład z chorymi na gruźlicę? W innych zawodach w takim przypadku zasiłki chorobowe wypłacane są nawet do 12 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-442.11" who="#WitoldChrzanowski">Podobnie stawiam formalny wniosek, aby w art. 13 dokonać następującej zmiany: w ust. 1 tego artykułu skreślić pkt 2 w brzmieniu: „Osiąga niskie dochody w przeliczeniu na jednego członka rodziny”.</u>
          <u xml:id="u-442.12" who="#WitoldChrzanowski">Stawiam również wniosek formalny o cofnięcie upoważnienia ustawowego zawartego w ust. 2 art. 13 i zastąpienie go nowym sformułowaniem tegoż ustępu: „Zasiłek rodzinny przysługuje na zasadach i w wysokości przewidzianych dla dzieci pracowników”. Propozycja moja zmierza do tego, aby zlikwidować dysproporcje, jakie obecnie występują zarówno co do wysokości świadczeń, jak i ich powszechności. Zasiłek dla dziecka rolnika wynosił w grudniu 1989 roku 2 tys. zł, dla dzieci innych grup zawodowych 5300; dla dzieci rolników tylko do określonego przez Radę Ministrów poziomu dochodów na jednego członka rodziny, w pozostałych grupach zawodowych niezależnie od wysokości dochodów rodziców.</u>
          <u xml:id="u-442.13" who="#WitoldChrzanowski">Chcę zwrócić uwagę, że system ubezpieczeniowy nie powinien pełnić funkcji systemu podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-442.14" who="#WitoldChrzanowski">A tak właśnie — na równi z nałożeniem określonego podatku — należy traktować ograniczenie prawa do określonego świadczenia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-442.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Edward Baścik z PSL „Odrodzenie”. Przygotuje się poseł Adam Babul.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#EdwardBaścik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W związku z trudną sytuacją ekonomiczną gospodarstw rolnych, związaną z inflacją oraz drakońskim oprocentowaniem kredytów proponuję zmienić wysokość kwot wpłat poszczególnych rat na fundusz emerytalny rolników. Z uwagi na sezonowość dochodów rolniczych wnioskuję, aby tak rozłożyć opłatę składek emerytalnych, by pierwsza rata składki wynosiła 10% jej ogólnego wymiaru, druga — 20, trzecia — 30 oraz czwarta — 40% ogólnego wymiaru. Uzasadniam to następująco: Wczesną wiosną rolnik ponosi największe nakłady na założenie plantacji produkcyjnej, angażując znaczne środki finansowe. W takim stanie rzeczy wysoka składka emerytalna, zbiegająca się z wysokimi nakładami produkcyjnymi, szczególnie tej wiosny, ogranicza możliwość dokonywania nakładów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#EdwardBaścik">Wniosek mój jest uzupełnieniem wniosku mniejszości i ma następującą treść: Art. 3 pkt 3 otrzymuje brzmienie: „pierwsza rata kwartalna składki wynosi 48 tys. zł od każdej osoby ubezpieczonej, 7800 zł od każdego hektara przeliczeniowego”. Pkt 3 — bez zmian. Punktowi 4 tego artykułu proponuję nadać brzmienie: „druga rata kwartalna składki jest równa dwukrotnej, trzecia — trzykrotnej, a czwarta rata czterokrotnej wysokości pierwszej raty”.</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#EdwardBaścik">W efekcie wniosek mój nie narusza proponowanej rocznej wysokości składki, jedynie zmienia proporcje wysokości opłat w poszczególnych kwartałach.</u>
          <u xml:id="u-444.3" who="#EdwardBaścik">W art. 3 proponuję dodanie nowego ustępu 5 w następującym brzmieniu: „Łączny roczny wymiar składki nie może przekroczyć 2,5 mln zł”. Uzasadnienie: nie wydaje się słuszne obciążenie rolnika opłatą od każdego hektara przeliczeniowego bez ograniczeń. Przyjęte założenie w projekcie ustawy nie będzie zachęcać rolników do powiększania gospodarstw i przejmowania nie chcianej często ziemi, tym bardziej że wysokość wypłacanej rolnikom emerytury nie będzie pozostawała w proporcji do wpłacanej przez niego składki od hektarów przeliczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-444.4" who="#EdwardBaścik">Wysoka Izbo! Zarówno projekt ustawy, jak i zgłoszone przeze mnie propozycje poprawek, odnoszą się tylko do niektórych spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych rolników. Zwracam się do Wysokiej Izby o ich przyjęcie, a także o podjęcie w trybie pilnym prac nad nowym systemem emerytalnym rolników. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-444.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Adam Babul, przygotuje się poseł Zbigniew Mierzwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#AdamBabul">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. stanowi następny krok ku uregulowaniu problemu ubezpieczeń społecznych rolników, chociaż daleki jest od ideału, i ma charakter przejściowy, prowizoryczny. W niewielkim też stopniu koresponduje z projektem ustawy, projektem posłów PSL „Odrodzenie”, którego generalnym założeniem była rezygnacja z uzależnienia nabycia prawa do emerytury rolniczej od konieczności pozbycia się gospodarstwa. Wyrażam przekonanie, że w ciągu tego roku opracowany zostanie projekt ustawy kompleksowo reformujący system emerytalny. W tym kierunku idzie też projekt rezolucji Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, który gorąco popieram.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#AdamBabul">W sprawozdaniu komisji podane są dwa warianty: mniejszościowy i większościowy. W projekcie mniejszościowym, pokrywającym się zresztą z projektem rządowym, składka rolników stanowi 17,3%, a partycypacja budżetu 82,7%, co daje obciążenie w skali rocznej w wysokości 480 tys. od osoby, 78 tys. składki z tytułu 1 hektara przeliczeniowego i 5% od szacunkowego dochodu z działów specjalnych. Jest to duże obciążenie każdego gospodarstwa, zagrażające niewypłacalnością i nieściągalnością, mogącą wręcz spowodować rezygnację z prowadzenia gospodarstwa, szczególnie w tzw. rejonach problemowych.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#AdamBabul">W projekcie większościowym zmniejsza się udział składek emerytalnych rolników do 10,7% wpływów, a partycypację budżetu proporcjonalnie zwiększa do 89,3%. Wynika to z rezygnacji ze składki z tytułu opłaty od 1 hektara przeliczeniowego, przy pozostawieniu tylko składki osobowej, w takiej samej zresztą wysokości, i składki od działów specjalnych. Utrzymuje się też wysokość dotacji budżetowej przyjętej wczoraj ustawą budżetową w wysokości 10 bilionów 305 miliardów zł.</u>
          <u xml:id="u-446.3" who="#AdamBabul">Suma 712 mld zł, o którą zmniejszono wpływy przy rezygnacji z opłat od hektara przeliczeniowego, obniża wielkość założonej przez ZUS rezerwy obrotowej, niejako nadwyżki, z 950 mld do 230 mld. Takie rozwiązanie łagodzi ciężar składki emerytalnej, wiąże ją z osobą ubezpieczonego. Zmusza natomiast aparat wykonawczy do operatywnego działania. Zasadność twierdzenia strony rządowej o konieczności utrzymania rezerwy rzędu 1 biliona, nadwyżki rzędu 1 biliona, jest względna. Mówi się o konieczności utrzymania nadwyżki na 6-tygodniowe wypłaty. Z moich obliczeń wynika, że powinno to stanowić 1 bilion 800 miliardów, a jest 950 miliardów. Kategoryczne stwierdzenia strony rządowej okazują się więc względne.</u>
          <u xml:id="u-446.4" who="#AdamBabul">Wysoki Sejmie! Zgodnie z proponowanym projektem pierwsza składka, pierwsza rata składki od rolników zostanie ściągnięta do 30 marca. Czyli tak czy inaczej przez pierwsze trzy miesiące korzystamy z tych 10 bilionów 305 miliardów z budżetu. Do 15 listopada zostanie natomiast pobrana ostatnia rata, czyli zobowiązania rolników zostaną wypełnione niejako z góry, na miesiąc przed zakończeniem roku.</u>
          <u xml:id="u-446.5" who="#AdamBabul">Wysoki Sejmie! Opowiadam się za wnioskiem większościowym komisji. Zmierza on bowiem do zmniejszenia i tak trudnych do wytrzymania obciążeń finansowych rolników. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-446.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Ponieważ pan poseł Zbigniew Mierzwa zrezygnował z wystąpienia, głos zabierze poseł Marian Starownik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#MarianStarownik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin na 1990 r. — można by to tak najogólniej określić — częściowo przybliża klasę chłopską do świata cywilizacji i normalności. Z zadowoleniem należy odnotować ustawowe rozwiązanie problemu inwalidów pierwszej grupy i wynikające z tego tytułu świadczenia. Ponadto rozstrzyga się korzystnie dla rolników problem ograniczeń, jakie dotychczas obowiązywały w swobodnym dysponowaniu gruntami przed przekazaniem gospodarstwa następcy czy po jego przejęciu. Rolnicy oczekują jednak od rządu, a także od nas posłów, czegoś więcej niż przyzwolenie na swobodne dysponowanie swoim gospodarstwem po osiągnięciu wieku emerytalnego i to, że żona rolnika otrzyma zasiłek porodowy w wysokości takiej jak jej koleżanka z miasta. Główny postulat rolników dotyczy rozstrzygnięcia problemu otrzymania po osiągnięciu wieku emerytalnego renty za pracę w swoim gospodarstwie przy pełnej swobodzie dysponowania nim. Obecna ustawa rządowa tego nie załatwia, gdyż nie przewiduje możliwości posiadania gospodarstwa i otrzymywania emerytury.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#MarianStarownik">W tym miejscu należałoby się zastanowić, co jest korzystniejsze dla kraju i wsi. Czy zmuszanie rolnika do przekazywania ziemi następcy lub skarbowi państwa, czy też wypłacenie emerytury i przyzwolenie na pracę w gospodarstwie, które w przeciwnym razie mogłoby leżeć odłogiem i nie wydawać plonów. Odpowiedź jest chyba prosta i jednoznaczna. Podczas pierwszego czytania ustawy słyszałem głosy wyrażające obawę, że rolnik, posiadając prawo swobodnego dysponowania, mógłby ograniczać przejmowanie gospodarstwa przez następcę, najczęściej młodego rolnika. Myślę, że jest to przypuszczenie mało przekonywające, gdyż ustawa i tę kwestię może rozstrzygnąć odpowiednimi zapisami na korzyść młodego rolnika jako następcy, bo generalnie chodzi tu przecież bardziej o gospodarstwa, gdzie nie ma następcy.</u>
          <u xml:id="u-448.2" who="#MarianStarownik">Kwestią następną jest sprawa składki emerytalnej opłacanej przez rolników. Rolnicy mówią wprost: „Dlaczego jeśli cokolwiek kupuję z jednostki gospodarki uspołecznionej, to w cenie tego towaru jest procent składki emerytalnej pracownika, który ja płacę jako konsument, a dlaczego konsumenci naszych płodów nie płacą za naszą emeryturę wtedy, kiedy kupują nasze towary?” I sądzę, że tę niesprawiedliwość społeczną powinniśmy rozstrzygnąć jak najszybciej, gdyż płacenie pieniędzy przez rolnika na coś, co może się nigdy nie zwrócić, wywołuje wiele emocji i zadrażnień, wynikających z nierównych obciążeń poszczególnych rolników i gospodarstw. W tej sytuacji nie widzę żadnego złotego środka na rozwiązanie tego problemu dopóty, dopóki te składki będą obowiązywały.</u>
          <u xml:id="u-448.3" who="#MarianStarownik">Przechodząc do rozważań nad wysokością składki na 1990 r., należałoby odpowiedzieć na pytanie, czy przeciętnego rolnika stać będzie na płacenie proponowanej wysokości składki oraz czy jest nas stać, by znaleźć najoptymalniejszy wariant, mając na uwadze obecny stan naszego państwa, rolnictwa i poszczególnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-448.4" who="#MarianStarownik">Pierwsza moja wątpliwość dotyczy tego, czy w ogóle możliwe jest wyegzekwowanie od rolników tych brakujących w budżecie 2 bln zł, co ma stanowić 17,3% ogółu środków przewidzianych na ubezpieczenie rolników. Tu rodzi się dylemat, bo jakiegokolwiek bądź wariantu by nie przyjąć, to i tak te 2 bln muszą wpłynąć do budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-448.5" who="#MarianStarownik">Szanowne Posłanki i Szanowni Posłowie! Mając na uwadze fakt, że składka emerytalna w perspektywie przyszłego roku ma przejść w ciężar budżetu państwa, a więc wysokość dzisiaj ustalona ma charakter przejściowy, proponowałbym przyjąć wariant, który obciążałby nieco wyżej rolników gospodarujących na glebach lepszych bonitacyjnie oraz gospodarstwa o większym obszarowo areale. A więc proponuję wersję zróżnicowania opłat w zależności od jakości gleb i wielkości gospodarstwa rolnego według hektarów przeliczeniowych. Pozwólcie, że pokrótce uzasadnię swój wniosek.</u>
          <u xml:id="u-448.6" who="#MarianStarownik">Wiadomo, że poważny odsetek gospodarstw prowadzi się na glebach słabych bonitacyjnie i osiągających w tych warunkach znacznie niższe plony z jednostki powierzchni w porównaniu do gospodarstw na glebach żyznych. Ma to odzwierciedlenie w klasyfikacji hektara przeliczeniowego. Wypływa stąd prosty rachunek, że rolnik gospodarujący na glebach słabych ma mniej hektarów przeliczeniowych niż fizycznych, a więc przy wyższym obciążeniu składką za hektar przeliczeniowy ten biedniejszy rolnik będzie płacił nieco mniejszą składkę emerytalną. I o to powinno nam chodzić, żeby w tym trudnym roku starać się ochronić tych słabych rolników i żeby wyjść z jak najmniejszymi stratami w rok przyszły. Jestem przekonany, że gospodarstwa i rolnicy zasobniejsi i bogatsi powinni solidarnie w tym roku pomóc słabym rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-448.7" who="#MarianStarownik">Propozycji, którą tu przekładam, nie wymyśliłem na poczekaniu czy sam, lecz dyskutowałem z mymi wyborcami z okręgu Lubartów, którzy absolutnie odrzucili wariant 480 tys. od osoby i 79 tys. z hektara. Uzasadnienie podałem wyżej.</u>
          <u xml:id="u-448.8" who="#MarianStarownik">Ale zastanawiam się, czy w ogóle jest sens ustalania dzisiaj sztywnej wysokości składki emerytalnej, przecież w myśl art. 3 punktu 5 proponowanej ustawy dajemy delegację ministrowi pracy, płac i spraw socjalnych, który w drodze rozporządzenia będzie mógł, jeśli będzie brakowało środków, dowolnie zwiększyć tę składkę. A więc rozstrzygnijmy: albo ustalamy stawkę składki emerytalnej już dzisiaj, albo wycofujemy art. 3 proponowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-448.9" who="#MarianStarownik">Kończąc swoje wystąpienie żywię nadzieję, że proponowany projekt ustawy jest początkiem prac legislacyjnych prowadzących do rozwiązań, które wyjdą naprzeciw oczekiwaniom wsi i rolnictwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-448.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Jan Wróbel, przygotuje się poseł Jerzy Pilarczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#JanWróbel">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, iż mogę w odniesieniu do projektu ustawy stwierdzić, że jakakolwiek pomoc w zakresie bytu rolników będzie korzystna nie tylko dla nich, ale dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#JanWróbel">Mam jednak wniosek formalny do projektu ustawy, a konkretnie do art. 6 pkt 3 c oraz do punktu 4 c, aby po słowach: „ich wykupu” dodać słowa: „lub sprzedaży państwu”. Sprawa ta wiąże się z ustawą o wywłaszczaniu nieruchomości, gdzie określa się cele i tryby wywłaszczania, w których inicjatywa wykupu należy do jednostki organizacyjnej, dążącej do wywłaszczenia. W niektórych natomiast wypadkach, w niektórych warunkach inicjatywa ta pochodzi również od rolników. Jeśli to uwzględnić, wydaje się, że ta poprawka powinna być wniesiona w tym projekcie ustawy. Wykup i sprzedaż są wprawdzie z sobą zbieżne, niemniej jednak to z czyjej strony podejmowana jest inicjatywa, ma w procedurze prawnej znaczenie istotne, zdaniem prawników, którzy na co dzień tym zagadnieniem się zajmują. Jako przykład mogę podać tutaj sytuację dotyczącą regulacji stanu własności gruntów w Kampinoskim Parku Narodowym, gdzie dla uproszczenia procedury wywłaszczeniowej rolnicy sami wychodzą z inicjatywą sprzedaży swoich gospodarstw, co jest z korzyścią zarówno dla skarbu państwa, jak też dla samych zainteresowanych.</u>
          <u xml:id="u-450.2" who="#JanWróbel">Chciałbym dodać, że w poprzedniej ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym było właśnie słowo „sprzedaży”, stąd ten wniosek formalny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-450.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-451.1" who="#MikołajKozakiewicz">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Pilarczykowi, przygotuje się poseł Maciej Półtorak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#JerzyPilarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dotychczasowej ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników i członków ich rodzin istnieje szczególny tryb przyznawania renty inwalidzkiej rolnikom, inwalidom zaliczanym do III grupy inwalidztwa. Mianowicie komisja lekarska zobowiązana jest do dodatkowego określania, czy rolnik zaliczony do III grupy inwalidzkiej może wykonywać pracę w gospodarstwie rolnym, czy też nie. Jeżeli uznany zostanie inwalidą z taką właśnie adnotacją, renta mu nie przysługuje. Zasadności tego rozwiązania nie chcę dzisiaj podważać, gdyż w perspektywie mamy gruntowną zmianę tej ustawy. Ale występują szczególne sytuacje, kiedy przepis dotychczasowy jest nie do przyjęcia. Mianowicie jest to sytuacja, kiedy jeden ze współmałżonków przekazał gospodarstwo swoje za emeryturę z uwagi na wiek emerytalny, drugiego natomiast uznano za inwalidę III grupy, ale z możliwością pracy w gospodarstwie rolnym, czyli bez prawa do renty. Ale i również bez możliwości dalszej pracy, bo gospodarstwa już nie posiada.</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#JerzyPilarczyk">Dlatego też proponuję, ażeby w art. 6 projektu ustawy w zmianie 4 dodać punkt „c” przewidujący dodanie w art. 16 ust. 10 o treści: „Renta inwalidzka, o której mowa w ust. 2, przysługuje również w przypadkach, gdy komisja lekarska uzna inwalidztwo III grupy ze zdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym, ale gospodarstwo rolne zostało wcześniej przekazane za emeryturę współmałżonka”. Rozwiązanie to nie będzie miało częstego zastosowania, a wyeliminuje sytuacje sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#JerzyPilarczyk">I tu jeszcze dodam swoje uwagi do proponowanych zmian w zakresie dodatkowych świadczeń w postaci zasiłków chorobowych. Ja też spotykam się z takimi wnioskami, ażeby rolnikom na takich zasadach jak pracownikom przedsiębiorstw państwowych przyznać prawo do zasiłków chorobowych. W przedsiębiorstwach państwowych zasiłki chorobowe są wliczane w ciężar kosztów przedsiębiorstwa. W związku z tym dotychczasowe przepisy w taki sam sposób traktują również i rolników indywidualnych, czyli po prostu świadczenie jest, może być wypłacane, ale z kosztów działalności tego przedsiębiorstwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-453.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan Maciej Półtorak, OKP. Przygotuje się Jacek Szymanderski, poseł OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#MaciejPółtorak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najwięcej kontrowersji w komisjach wywołała nie sprawa przekazania gospodarstwa za emeryturę, lecz sprawa zasady rozkładu składki między osoby ubezpieczone, hektary przeliczeniowe i działy specjalne. Stosunkowo wysoka składka od osoby ubezpieczonej i stosunkowo niska składka od hektara przeliczeniowego leży w interesie rolników mających duże gospodarstwa i odwrotnie — słabsi rolnicy zainteresowani są w tym, aby większy ciężar przypadł na hektary przeliczeniowe, mniejszy na osoby. Przyjęty w toku naszych prac kompromis zakładał zwiększenie udziału składek osobowych z 45 do około 62%, a następnie koledzy posłowie wystąpili z wnioskiem, żeby w ogóle znieść składkę od hektarów przeliczeniowych, nie podwyższając składki osobowej i nie zmniejszając wypłacanych świadczeń. Ten wniosek poparła większość.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#MaciejPółtorak">No cóż, można uzyskać większość w głosowaniu, ale czy można przegłosować arytmetykę? Wariant większościowy nie bilansuje się arytmetycznie, czy też bilansuje się tylko pozornie. Nie uwzględnia bowiem faktu nierównomiernego napływania składek i konieczności zapewnienia rezerwy środków obrotowych w ramach funduszu. Te brakujące 720 miliardów złotych trzeba będzie skądś wziąć. Skąd? Na to daje odpowiedź art. 3 ust. 5. Trzeba będzie zrobić waloryzację składki i cały ciężar tej waloryzacji spadnie na osoby ubezpieczone. W efekcie składka osobowa roczna po waloryzacji wyniosłaby nie 480 tysięcy złotych, lecz 764 tysiące złotych. W małym gospodarstwie, w którym są trzy osoby pracujące, składka wynosiłaby wówczas 2292 tysiące złotych, blisko 3 miliony.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#MaciejPółtorak">Czy koledzy posłowie z grupy większościowej podejmą się wytłumaczenia na wsi, że nie powinno być różnicy w wysokości składki między małymi a dużymi gospodarstwami? Przecież tu nie chodzi o to, żeby bogatemu zabrać, tylko o to, żeby w miarę sprawiedliwie rozłożyć ciężar składkowy między bogatszych i biedniejszych.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#MaciejPółtorak">Jak uzasadnić płacenie wyższych emerytur od wartości sprzedanych produktów rolnych, jeżeli w składce nie ma żadnego odzwierciedlenia potencjał produkcyjny gospodarstwa? Panowie posłowie, którzy mają dużo hektarów przeliczeniowych są za równymi składkami wyłącznie osobowymi, ale czy pod koniec roku, jak będziemy dyskutować o nowym systemie emerytalnym, w którym wysokość emerytur będzie zależeć od wysokości zapłaconych składek, zgodzą się na to, aby dawniej zapłacone przez nich składki od hektarów przeliczeniowych przepadły i nie były brane pod uwagę przy wymiarze emerytury?</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#MaciejPółtorak">Jak wreszcie mamy wytłumaczyć naszym kolegom rolnikom prowadzącym działy specjalne: sady jabłoniowe, szklarnie, uprawy kwiatów, chów fermowy drobiu itd., że mają oni płacić składkę 5% od dochodu szacunkowego, podczas gdy ich koledzy płacący podatek od hektarów przeliczeniowych żadnej składki od gospodarstwa płacić nie będą? Gdzie tu sprawiedliwość?</u>
          <u xml:id="u-454.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-455.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Soska: Można ad vocem?)</u>
          <u xml:id="u-455.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam, ale tylko ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#JacekSoska">Panie i panowie posłowie, którzy opowiedzieli się za projektem większościowym, zgodzą się to wytłumaczyć. Od hektarów przeliczeniowych mamy bowiem podatek, a tu powinna być składka od osoby. Tak że jesteśmy w stanie to wytłumaczyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#JacekSzymanderski">Panie Marszałku! Proszę Państwa! W imieniu Koła PSL „Solidarność” chciałem poprzeć projekt ustawy z poprawkami mniejszości w obydwu artykułach, to znaczy w artykule 2 i w artykule 6. I krótkie wyjaśnienie przy tym, bowiem właśnie zrzeszeni obecnie w PSL „Solidarność” posłowie z „Solidarności” stawiali w czasie kampanii wyborczej jako jeden z zasadniczych punktów to mianowicie, żeby renta była przyznawana po prostu w wyniku dojścia do określonego wieku — bez obowiązku zdawania gospodarstwa, co w naszym rozumieniu byłoby po prostu naruszeniem własności prywatnej. I mamy nadzieję, że osiągniemy ten cel, oczywiście w dalszej perspektywie, obecnie natomiast jest to niemożliwe. Gdybyśmy zastosowali wariant przyznawania renty w chwili osiągnięcia wieku 65 lat, to trzeba byłoby wypłacić obecnie 300 tysięcy dodatkowych emerytur, na co po prostu nie ma pieniędzy. Wreszcie o 300 tysięcy mniej ludzi płaciłoby składki. W takim razie składkami trzeba byłoby dodatkowo obciążyć gospodarstwa prowadzone przez ludzi młodych, co mogłoby doprowadzić do bardzo niekorzystnych zjawisk gospodarczych. Musimy pamiętać, że to ograniczenie, to niezrealizowanie naszego postulatu wyborczego, naszej wyborczej obietnicy zostało spowodowane tym, że kraj, jaki przejęliśmy, jest bardziej zniszczony niż nam się wydawało i odbudowa musi, niestety, trwać dłużej. Dlatego zdecydowanie popieramy w tej chwili projekt w wersji mniejszości. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pani poseł Teresa Liszcz. Przygotuje się — jako ostatni — poseł Michał Kurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako członek podkomisji, która pracowała nad przygotowaniem tego projektu, muszę samokrytycznie stwierdzić, że projekt jest niedoskonały. Jest zawiły i trudno czytelny. Dzieje się tak dlatego, że projekt jest wynikiem kompromisu, próbą połączenia dwóch sprzecznych koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#TeresaLiszcz">Koncepcji, która była prezentowana w poselskim projekcie i której zasadniczą tezą było oderwanie prawa do świadczeń emerytalnych od obowiązku przekazania gospodarstwa, i drugiej — rządowej, która utrzymywała zasadę powiązania nabycia uprawnień emerytalnych lub rentowych z przekazaniem gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-460.2" who="#TeresaLiszcz">Kompromis został osiągnięty z ogromnym mozołem. Podkomisja pracowała bardzo długo, potem obradowały burzliwie komisje. Jak każdy kompromis tak i ten łatwo poddaję się krytyce. Na czym polegają ustępstwa na rzecz projektu poselskiego? Przede wszystkim na dalszej liberalizacji warunków przekazywania gospodarstwa. Wydaje się, że jest to liberalizacja tak daleko idąca, jak tylko na obecnym etapie jest to możliwe. Znam głosy wyborców, żądających oderwania uprawnień emerytalnych od przekazania gospodarstwa rolnego. Spotykam się z ludźmi na wsi, byłam podpisana pod projektem poselskim i znam przemawiające za nim argumenty. Argument poszanowania własności, pierwszy, ale nie tylko ten. Zostanie mi na zawsze w pamięci dramatyczne wystąpienie starej kobiety z Fajsławic, 80-letniej już, która dzierżawi kawałek ziemi za niewielkie pieniądze, bo właściwie tylko za opłatę podatku i za składkę, którą się ciągle za nią płaci. Ta kobieta nie chce sprzedać ziemi, bo to jest ostatni atut w jej ręku. Ona nie ma dzieci, nie ma rodziny i mówi: być może ktoś mi poda szklankę wody, albo przewróci mnie na drugi bok, gdy będę już przykuta do łóżka, licząc na to, że otrzyma po mnie tę ziemię. To jest jej ostatni atut i ona żyje z pomocy sąsiadów, ale nie wyzbędzie się tego gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-460.3" who="#TeresaLiszcz">Wiedząc to wszystko, optowałam początkowo zdecydowanie za rezygnacją z obowiązku przekazania gospodarstwa. Przyjęłam jednak i musiałam zaaprobować na okres przejściowy argumenty strony rządowej. Dwa podstawowe argumenty. Pierwszy ten, że jest druga strona medalu: problem dobrego zagospodarowania ziemi i następców gotowych do jej przejęcia. Obowiązek oddania ziemi to nie to samo co obowiązek oddania domku czy czegoś innego. Tu chodzi o wykorzystanie ograniczonej już powierzchni rolnej w interesie całego społeczeństwa. Nie można więc stawiać znaku równości między przekazaniem samochodu czy domku a przekazaniem ziemi. Z tym, że ten problem można byłoby, moim zdaniem, rozwiązać w sposób następujący: ograniczyć obowiązek przekazania do sytuacji, gdy jest następca, chyba że nie chce on prowadzić gospodarstwa albo jest niegodny, by mu je przekazać. W tych warunkach gdy jest następca godny przekazania gospodarstwa i chcący je prowadzić, wydaje się, że powinien być obowiązek przekazania. We wszystkich pozostałych można by już teraz zrezygnować z tego warunku, ale tutaj wchodzi w grę drugi argument, który mnie przekonał i który sprawia, że nie postawię formalnie takiego wniosku. Mianowicie ten, który przed chwilą zestal podniesiony: argument finansowy, fakt, że załamałoby to kompletnie budżet państwa w danym roku.</u>
          <u xml:id="u-460.4" who="#TeresaLiszcz">O tej koncepcji, jako przyszłościowej, trzeba myśleć już teraz przy przygotowywaniu nowego systemu emerytalnego. Ale uważam, podsumowując ten przydługi może fragment rozważań, że na ten rok, na ten okres przejściowy, zaproponowany kompromis jest do przyjęcia i musi być przyjęty, także w interesie samej wsi, której przynosi wiele pozytywnych, korzystnych w porównaniu do poprzednich rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-460.5" who="#TeresaLiszcz">Zdziwiłam się, słuchając ataku na renty inwalidzkie przyznawane zwłaszcza inwalidom I i II grupy w sytuacji, gdy gospodarstwo jest dalej prowadzone przez drugiego, zdrowego i jeszcze nie w wieku emerytalnym małżonka. Nie wiem, czy państwo uważają, że jest w porządku to, co obowiązuje do tej pory, że inwalida nawet I grupy, bez nóg na przykład, płaci dalej za siebie składkę, nie mając świadczeń. A przecież to jest ogromny ubytek w tym gospodarstwie. W miejsce tego inwalidy trzeba nająć kogoś innego do pracy, a często trzeba jeszcze zorganizować opiekę dla niego. Jak można twierdzić, że to jest niesprawiedliwe, żeby w tych warunkach, gdy funkcjonuje gospodarstwo, były płacone renty inwalidzkie.</u>
          <u xml:id="u-460.6" who="#TeresaLiszcz">Jeszcze w dwóch sprawach bardziej szczegółowych chciałabym się wypowiedzieć. Po pierwsze, chciałabym zdecydowanie poprzeć wniosek mniejszościowy w sprawie składek. Mianowicie uważam, że obecnie, w okresie przejściowym, konieczne jest obciążenie rolników także składką od hektara przeliczeniowego. Tu w Sejmie słychać przede wszystkim głosy bogatych rolników, dla których jest to oczywiście rozwiązanie mniej korzystne. A ja na zebraniach wyborczych na Lubelszczyźnie słyszę przede wszystkim głosy drobnych rolników z paruhektarowych gospodarstw. I musimy pamiętać, że nie jest to margines, tylko to jest około miliona gospodarstw drobnych, powstałych w wyniku celowej, świadomej polityki państwa. I nie można skazać na zagładę tych gospodarstw. Gdyby teraz zrezygnować ze składki od hektara, oznaczałoby to w końcu roku konieczność podwyższenia składki osobowej, jak wyliczyło ministerstwo, do kwoty około 760 tys. zł od osoby. Przy dwóch osobach w gospodarstwie oznaczałoby to ponad 1,5 mln, a przy trzech ponad 2 mln. Dla gospodarstwa 3–4-hektarowego to jest klęska, to jest powód do całkowitego załamania się gospodarstwa, na co nie możemy pozwolić i z powodów humanitarnych, i ekonomicznych, bo produkcja tego gospodarstwa też jest nam potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-460.7" who="#TeresaLiszcz">I jeszcze w jednej kwestii chciałabym się wypowiedzieć, już króciutko. Słyszałam, jak mi się wydaje, jednego z posłów, który postuluje, aby zawrzeć w ustawie przepis stwierdzający, iż z dniem 30 grudnia tego roku traci moc obecna ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników. Chciałabym przestrzec przed przyjęciem takiego rozwiązania. To mogłoby oznaczać, że gdybyśmy nie zdążyli uchwalić nowej ustawy, czy też nawet Sejm by ją uchwalił, a Senat na przykład wstrzymał, mogłaby powstać taka sytuacja, że przez jakiś czas w ogóle nie mielibyśmy prawnych podstaw ubezpieczenia społecznego rolników. Rozumiem intencję tej propozycji, że tu chodzi o mobilizację rządu i mobilizację Sejmu do przyspieszenia prac, ale jest to zbyt niebezpieczne rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-460.8" who="#TeresaLiszcz">Kończąc, pragnę zaapelować do państwa jako członek podkomisji o przemyślenie tych wszystkich drobnych wniosków, drobnych poprawek, które jednak burzą konstrukcję projektu i mogą sprawić, że projekt zostanie zwrócony do komisji. Szkoda, że nie zostały one przekazane podkomisji lub komisji wcześniej. Była taka możliwość. A w tej chwili te wnioski mogą zburzyć projekt i doprowadzić do godzącej przede wszystkim w wieś sytuacji nieuchwalenia ustawy, która jest już spóźniona, a która jest koniecznie wsi potrzebna. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-460.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#MikołajKozakiewicz">Udzielam głosu posłowi Michałowi Kurkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#MichałKurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przez dwa poprzednie dni naszej sesji omawiano wiele podstawowych spraw — w tym ustawę budżetową, wczorajszą i dzisiejszą ustawę emerytalną — z którymi wcześniej czy później każdy obywatel naszego kraju zetknąć się musi. Jak ważna jest ustawa emerytalna, mówił pan minister Kuroń, poseł Sienkiewicz i inni posłowie, stwierdzając, że dotyczy ona około 7 mln osób. Ja chcę zwrócić uwagę, że właściwie przygotowana i przyjęta ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym rolników dotyczy wprawdzie mniejszej ilości osób, ale ma olbrzymi ciężar gatunkowy, gdyż dotyczy pośrednio gwarancji produkcji rolnej dla wyżywienia narodu i eksportu, bo i na eksport nas stać. Mówił o tym również poseł Ujazdowski.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#MichałKurek">Słowo emerytura, jak mówił pan poseł Sekuła, pochodzi od łacińskiego słowa emeritus, co znaczy zasłużony, wysłużony, przez co należy rozumieć, że jest to wysłużona, a może lepiej byłoby powiedzieć wypracowana, dożywotnia, sprawiedliwa — podkreślam — płaca, wypłacana na właściwym poziomie i z należytym szacunkiem dla odbiorcy. Przed ponad miesiącem premier rządu polskiego powiedział: „Szanujemy trud rolnika, tak jak szanujemy każdą pracę dla kraju, rozumiemy znaczenie rolnictwa i gotowi jesteśmy mu dopomóc. To nieprawda, że polityka rządu jest antychłopską i że wieś będzie oddana na pastwę losu. Więcej dziś dać nie możemy bez odbierania innym, którym i tak daliśmy mniej. Jak tylko będziemy mogli dać więcej, o wsi nie zapomnimy, obiecuję to”.</u>
          <u xml:id="u-462.2" who="#MichałKurek">W okresie powojennym koncepcji uzdrawiania wsi i rolnictwa było wiele, a wynik mamy dziś taki, z jakim się na co dzień wszyscy stykamy. Jestem głęboko przekonany, że przetrwanie indywidualnego rolnictwa zawdzięczamy wielkiej solidarności chłopskiej, chłopskiemu rozumowi i wierze, którą Kościół w całym okresie powojennym umacniał wraz z patriotami z PSL, o czym powiedział pan poseł Rożek, a później z członkami terenowych ogniw ZSL.</u>
          <u xml:id="u-462.3" who="#MichałKurek">Z racji ograniczenia czasu muszę się zająć tylko jedną z wielu koncepcji rozwoju wsi i rolnictwa, moim zdaniem jedyną i ostatnią już z całego tego procesu — w Rzeczypospolitej chłopa, a może lepiej mówić rolnika, należy traktować jak człowieka. Idea ta, wyjątkowo prosta, nie cieszy się zbyt wielkim powodzeniem. Świadectwo wystawiła temu prasa po grudniowych obradach naszego parlamentu na tematy rolne, opisując debatę jako ścianę płaczu i chłopskie lamenty. Myślę, że i po dzisiejszej debacie mogą pojawić się podobne stwierdzenia. Każdy jednak zatrudniony w mieście kalkuluje, czy opłaca się jego praca, liczy, ile zarobi i co może kupić. Kiedy natomiast rolnik zaprzestaje produkcji, podnosi się lament. Pewne jest, że jedynym rozwiązaniem jest odwrócenie życiowych zasad przez wiele lat nam wmawianych przez takich myślicieli jak Marks, Engels, Lenin i inni, a także niektórych naszych — że życiem rządzi ideologia. A wszyscy wiedzą od zarania ludzkości, że o wszystkim decyduje praca, jasna myśl, wolność, poszanowanie i sprawiedliwe traktowanie. Miejsce oklepanych zwrotów o sojuszu robotniczo-chłopskim musi zająć ogólnonarodowa refleksja nad tym, że im lepiej będzie się żyło na wsi, tym krótsze będą kolejki w sklepach miejskich, obfitszy stół ogólnonarodowy, a tym samym zdrowszy i bardziej myślący o przyszłości naród.</u>
          <u xml:id="u-462.4" who="#MichałKurek">Szanujmy więc chłopów, aby nigdy gniew nie przyszedł od pól polskich, jak niegdyś z dzikich pól stepowych. Ponawiam swój apel przedstawiony z tej trybuny rządowi w dniu 29 września, że wszystko może poczekać, a rolnictwo nie. Dzisiejsze rolnictwo to 46% ludności żyjącej na wsi i karmiącej 37 mln naszych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-462.5" who="#MichałKurek">Nie mogę pominąć refleksji dotyczącej mechanizmu tworzenia funduszu emerytalnego. Za pracowników płaci zakład, rolnik płaci składki, które są wkalkulowane w ceny produktów, które sam nabywa, a w swoich produktach, które tworzy we własnych gospodarstwach już ta sprawiedliwość jest zaniechana, gdyż brakuje od wielu lat opłacalności produkcji i o tym koledzy również mówili. Dyskutowana dzisiaj ustawa daje częściowe poczucie sprawiedliwości, ale nie w pełni satysfakcjonuje rolników. Dobrze, że jest to ustawa na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-462.6" who="#MichałKurek">Chciałbym Wysokiej Izbie przytoczyć kilka zdań z listu, jaki otrzymałem od 91-letniego rolnika: „Prosiłbym o odpowiedź, czy muszę swój warsztat pracy przekazać na rzecz państwa, ażeby stać się pełnoprawnym obywatelem naszej Rzeczypospolitej, ażeby otrzymać emeryturę. Ja wraz z żoną czujemy się jak skazańcy pozbawieni praw obywatelskich w swojej ojczyźnie. Byłem uczestnikiem rozbrojenia Niemców w 1918 r. jako POW, współbudowniczym II Rzeczypospolitej. Jestem kombatantem drugiej wojny światowej, posiadam Krzyż Kawalerski z konspiracji Batalionów Chłopskich. Nie proszę o jałmużnę, tylko o przywrócenie mi prawa godziwej egzystencji”. Odwiedziłem autora tego listu i powiedział mi, że cieszy się bardzo, iż ta sprawa może być uregulowana od 1 stycznia 1991 r., a więc idąc za sugestią koleżanki poseł Liszcz, chciałbym, żeby naprawdę w IV kwartale tego roku taka ustawa była przygotowana.</u>
          <u xml:id="u-462.7" who="#MichałKurek">Niemniej jednak — mimo apelu koleżanki, żeby nie zgłaszać dodatkowych wniosków — pracując cały czas na wsi, będąc synem rolnika, chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie pewną zmianę w art. 3. Gdyby ewentualnie Wysoka Izba ją przyjęła, można by było mówić o składkach od hektara w pewnych przedziałach: na przykład zostawić 48 tys. w gospodarstwach od 1 do 5 ha, bądź ten procent, o którym koledzy mówili, i z gospodarstw powyżej 5 ha na przykład 140, 150 tys. Sądzę, że to nasze rolnictwo w większości składa się z drobnych gospodarstw, a ma jednak wielki obowiązek utrzymywać naród, od tego się nie wymiguje i wydaje mi się, że naszym obowiązkiem jest tę grupę doceniać.</u>
          <u xml:id="u-462.8" who="#MichałKurek">Uzasadnienie jest krótkie, mówili o tym koledzy posłowie przede mną. Optuję za tym, żeby Wysoka Izba te sprawy, które były tutaj poruszane, w tym i ten mój wniosek, rozważyła przy głosowaniu i przyjęła najbardziej sprawiedliwą ustawę, na jaką dziś stać polski parlament wobec rolnika i wobec wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-462.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę wszystkich posłów, którzy zgłaszali tutaj liczne poprawki do projektu ustawy, jak też posła sprawozdawcę oraz przedstawicieli strony rządowej, aby spotkali się bezpośrednio po ogłoszeniu przeze mnie przerwy w obradach w sali nr 75, wejście z sali kolumnowej. Powtarzam sala nr 75, wejście z sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-463.2" who="#MikołajKozakiewicz">Zanim wysłuchamy jeszcze kilku komunikatów, dwaj posłowie uzyskali zgodę na wygłoszenie oświadczeń. Jako pierwszego proszę posła Władysława Serafina.</u>
          <u xml:id="u-463.3" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Kern: Czy można przedtem w sprawie formalnej?)</u>
          <u xml:id="u-463.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern, OKP. Przepraszam, że zabieram państwu czas krótkim problemem natury prawnej dotyczącej tej ustawy, którą dyskutowaliśmy. Chciałbym nawiązać tylko do wypowiedzi pani poseł Liszcz. Nie wiem, czy państwo zdajecie sobie sprawę z pewnego niebezpieczeństwa, na które zwróciła ona uwagę.</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#AndrzejKern">Jeżeli zapiszemy końcową datę obowiązywania tej ustawy: 31 grudnia 1990 roku i technika legislacyjnych prac nam nie pozwoli tego terminu dotrzymać, wrócimy do zasad dziś obowiązującej ustawy mniej korzystnych dla rolników niż te, które proponujemy. Wynikają stąd trzy konsekwencje:</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#AndrzejKern">Po pierwsze — chciałbym się zwrócić do kolegi posła z PSL „Odrodzenie”, który pierwszy zabierał głos, żeby wycofał tę swoją poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-464.3" who="#AndrzejKern">Po drugie — aby konsekwencja tego stwierdzenia była pełna, proponuję, żeby w tytule ustawy skreślić słowa „1990 rok” i dopisać słowo „przejściowego”. Prawidłowy tytuł ustawy po tej poprawce brzmiałby: „O niektórych warunkach przejściowego funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin”.</u>
          <u xml:id="u-464.4" who="#AndrzejKern">Po trzecie wreszcie — w art. 2 ust. 1, tak we wniosku większościowym, jak i w mniejszościowym, należy skreślić słowa „1990 rok”.</u>
          <u xml:id="u-464.5" who="#AndrzejKern">Przy tych poprawkach jest gwarancja, że nie popełnimy błędu na niekorzyść rolników. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-464.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#MikołajKozakiewicz">Rozumiem, że pan poseł weźmie udział w spotkaniu w sali nr 75.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Kern: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-465.2" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-465.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pan poseł Władysław Serafin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#WładysławSerafin">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałem złożyć oświadczenie w związku z powtarzającymi się wypadkami utrudniania związkom rolników dostępu do telewizyjnych programów informacyjnych i publicystycznych.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#WładysławSerafin">Chcę ostro zaprotestować przeciw tego typu praktykom. Realizowanie nowego ładu informacyjnego powinno w widoczny sposób uwzględniać pluralistyczny układ sił także na wsi. Metody różnicowania dostępu do środków masowego przekazu organizacji rolniczych, związków zawodowych działających na wsi są metodami skompromitowanymi i służą skłóceniu wsi dla realizacji celów politycznych. Eliminację obecności w telewizyjnych programach przedstawicieli i reprezentacji wsi traktujemy jako naruszenie umów i zasad nowego ładu rozpoczętego przy okrągłym stole oraz ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników, upoważniającej związki do uczestniczenia w kształtowaniu i realizacji polityki rolnej, wypowiadania się w sprawach gospodarczych, społecznych, socjalnych, kulturalnych i oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#WładysławSerafin">Jako członek zespołu do spraw środków masowego przekazu w rozmowach okrągłego stołu wiem i pamiętam dramatyzm dyskusji i argumentów. Wielu z was i z nas przytaczało dowody wieloletniej dyskryminacji i posunięć byłych właścicieli środków masowego przekazu. Czyżby to była powtórka z demokracji tamtych czasów?</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#WładysławSerafin">Jaskrawym przykładem jest ostatni program „Interpelacje”. Od 16 lutego czyniliśmy starania, aby związek był uczestnikiem programu. Po kilku odmowach, interwencjach w kierownictwie telewizji i w kierownictwie wydania programu, interweniowali posłowie. Bezskutecznie. Argument, że w studiu naprzeciw rządu zasiada tylko opozycja, wzbudził nasze zdumienie, kiedy zobaczyliśmy, że w roli opozycji występuje przewodniczący związku zawodowego „Solidarność” RI senator Gabriel Janowski. Odmówiono skutecznie interwencji podejmowanej przez wiceprzewodniczącego sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Następnego dnia, to jest 23 lutego, telewizja odmawia opublikowania oświadczenia Prezydium Krajowego Związku oraz oświadczenia grupy posłów PSL „Odrodzenie” w sprawie programu „Interpelacje”.</u>
          <u xml:id="u-466.4" who="#WładysławSerafin">Wielu posłów sygnalizowało mi, że podejmowane próby uczestniczenia w tego typu programach publicystycznych okazują się bezskuteczne. Wypowiadam te słowa z ich woli i z ich upoważnienia.</u>
          <u xml:id="u-466.5" who="#WładysławSerafin">Chcę powiedzieć, Wysoki Sejmie, że z satysfakcją przyjęliśmy wypowiedź pana przewodniczącego związku „Solidarność” Rolników Indywidualnych i wysłuchaliśmy opinii działaczy z terenu w tym programie, którzy jednoznacznie popierają działania, które podjął nasz związek i utożsamiają się z poglądem, sami artykułują także, że należy powrócić do gwarantowanych minimalnych cen skupu, które są warunkiem trwałej opłacalności produkcji rolnej przynajmniej do czasu, kiedy w prawidłowy sposób zadziałają instrumenty Agencji Rynku Rolnego, rozpadną się monopole i wytworzy się zdrowy rynek.</u>
          <u xml:id="u-466.6" who="#WładysławSerafin">W związku z tym chciałbym jednak zadać pytanie, czy słuszne jest zrzucenie pełnej odpowiedzialności za sytuację w rolnictwie tylko na wicepremiera, ministra Czesława Janickiego:</u>
          <u xml:id="u-466.7" who="#WładysławSerafin">I jeszcze kilka słów, Wysoka Izbo, o mojej organizacji — kółkach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-466.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-466.9" who="#WładysławSerafin">Kółka rolnicze zakładali chłopi,</u>
          <u xml:id="u-466.10" who="#komentarz">(Marszałek sygnalizuje dzwonkiem upływ czasu przemówienia)</u>
          <u xml:id="u-466.11" who="#WładysławSerafin">...a często przewodzili im księża, 129 lat temu. Różne koleje losu rzucały nami, ale trwamy i przetrwaliśmy niejedno. Nas nie zrodził komunizm. To w czasach stalinowskich po krótkim okresie istnienia powojennego...</u>
          <u xml:id="u-466.12" who="#komentarz">(Oklaski zmierzające do przerwania wypowiedzi)</u>
          <u xml:id="u-466.13" who="#WładysławSerafin">...zlikwidowano tę organizację.</u>
          <u xml:id="u-466.14" who="#komentarz">(Dzwonek, oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-466.15" who="#WładysławSerafin">Reaktywowano kółka rolnicze w 1956 roku, by w latach siedemdziesiątych znowu podjąć próbę zniszczenia samorządnej organizacji, próbując ją upaństwowić…</u>
          <u xml:id="u-466.16" who="#komentarz">(Marszałek ponownie sygnalizuje upływ czasu wystąpienia.)</u>
          <u xml:id="u-466.17" who="#WładysławSerafin">— już koniec, panie marszałku — …traktując nas jako wytwór minionej epoki politycznej.</u>
          <u xml:id="u-466.18" who="#WładysławSerafin">Proszę pana marszałka o podjęcie działań, aby nie utrudniano posłom aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym za pośrednictwem środków masowego przekazu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-466.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#MikołajKozakiewicz">Prosimy pana posła Jerzego Żurawieckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#JerzyŻurawiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Naprawdę bardzo krótko i bardzo konkretnie.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#JerzyŻurawiecki">W imieniu 147 posłów z wszystkich klubów naszej Izby pragnę złożyć oświadczenie dotyczące sytuacji na Kubie.</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#JerzyŻurawiecki">„Społeczeństwo Kuby od lat ograniczane i pozbawiane podstawowych praw ludzkich, dzisiaj staje przed widmem głodu i zagłady biologicznej. Są to skutki systemu totalitarnego, którego jednym z ostatnich bastionów jest reżim Fidela Castro. Zwolennicy przemian demokratycznych skupieni w organizacjach opozycyjnych wtrącani są do więzień, poddawani surowym represjom, zmuszani do ucieczki z kraju.</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#JerzyŻurawiecki">Apelujemy do sprawujących władzę na Kubie, aby nie czekając na tragiczny w skutkach wzrost nastrojów rewolucyjnych, natychmiast przystąpili do demokratycznych przemian w życiu politycznym i gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-468.5" who="#JerzyŻurawiecki">Popieramy i solidaryzujemy się z wolnościowymi dążeniami narodu kubańskiego.</u>
          <u xml:id="u-468.6" who="#JerzyŻurawiecki">Parlamentarzyści Rzeczypospolitej Polskiej”</u>
          <u xml:id="u-468.7" who="#JerzyŻurawiecki">Warszawa, 24 luty 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-468.8" who="#JerzyŻurawiecki">Moi kochani, można się nie zgadzać, ale myślę, że wcześniej trzeba się upomnieć o to, za co też jesteśmy odpowiedzialni jako mieszkańcy tej Ziemi, że nie będziemy później współczuć i pomagać, oddawać krew tym, którzy mogą niebawem paść na ulicach Hawany, tak jak było to w Rumunii. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-468.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: zebranie OKP w sali nr 106, spotkanie Koła PSL „Solidarność — OKP” w gabinecie marszałka Józefa Ślisza, posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#AdamGrabowiecki">Członkowie Komisji Obrony Narodowej proszeni są o odebranie ze skrytek pilnych materiałów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-470.2" who="#AdamGrabowiecki">Dziękuję. Ogłaszam przerwę do godziny 14.15.</u>
          <u xml:id="u-470.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 20 do godz. 14 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-471.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym przeprosić za opóźnienie. Informuję, że jeszcze nie zakończyła obrad komisja zajmująca się problematyką rolnictwa. Będę więc musiał mieć to na uwadze i odpowiednio pokierować naszą debatą, by nie rozciągać jej w czasie. Myślę, że z pomocą obywateli posłów będzie to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-471.2" who="#TadeuszFiszbach">Mam zgłoszenia w sprawie krótkich oświadczeń, ale chciałbym przedtem zastanowić się nad czasem obrad. Proszę nam jeszcze zostawić chwilę na zastanowienie się po informacji, którą uzyskamy. Nasze myślenie idzie w kierunku, o którym mówiliśmy wczoraj. Zanim przejdziemy do kolejnych spraw, chciałbym najpierw poprosić posła Ryszarda Szweda oraz posła Kazimierza Ujazdowskiego o krótkie wypowiedzi w formie oświadczeń, a następnie wystąpią kolejni mówcy. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#RyszardSzwed">Ja krótko, to może z miejsca.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#RyszardSzwed">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W tym niedoskonałym i kontrowersyjnym projekcie ustawy o ubezpieczeniu rolników i ich rodzin dopatruję się jasnych punktów. Jednym z nich jest art. nr 9, który nadaje prawa do renty i emerytury rolnikom pozbawionym tych praw do 1 stycznia 1978 r., mimo że przekazali swoje gospodarstwa rolne. W tym miejscu w imieniu swoich wyborców z okręgu bełchatowskiego, którzy zwrócili się do mnie z prośbą o interwencję, chcę serdecznie podziękować za takie ujęcie problemu. Mam nadzieję, że z dniem dzisiejszym rolnicy nie będą musieli zmagać się z urzędami, instytucjami, z ZUS-em i sądami pracy. Mam także nadzieję, że przepisy wykonawcze do tego artykułu będą tak jasne, przejrzyste i klarowne, że wyjdą naprzeciw oczekiwaniom tej grupy rolników, których los w tej chwili jest nader skomplikowany i sytuacja życiowa trudna.</u>
          <u xml:id="u-472.2" who="#RyszardSzwed">Zwracam się do Wysokiej Izby o głosowanie za tym artykułem 9. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proszę bardzo posła Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie mogłem mówić z miejsca, bo mam cichy głos, więc musiałem tu przywędrować, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#KazimierzUjazdowski">Na ostatnim posiedzeniu Sejmu zostaliśmy zawiadomieni przez panią marszałek, że wobec braku czasu odpowiedzi na zapytania i interpelacje poselskie otrzymamy na piśmie, z tym że gdyby ktoś uważał odpowiedź za niewystarczającą, ma poprosić o odpowiedź przed Wysoką Izbą.</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#KazimierzUjazdowski">Oświadczam, że wczoraj po południu znalazła się w mojej skrytce odpowiedź z Ministerstwa Obrony Narodowej w sprawie zbrodni stalinowskich, dokonywanych przez byłych funkcjonariuszy informacji, prokuratury i sądów wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-474.3" who="#KazimierzUjazdowski">Oświadczam, że to pismo nie daje żadnej odpowiedzi, a wprost przeciwnie, wynika z niego, że minister obrony narodowej uważa sprawę na zakończoną — powiedzmy — w latach 1956–1957.</u>
          <u xml:id="u-474.4" who="#KazimierzUjazdowski">W związku z tym zwracam się do pana marszałka z prośbą, aby jak najszybciej wyznaczony był termin, w którym będą padały odpowiedzi na zapytania i interpelacje poselskie. Chodzi mi oczywiście o tę jedną, nie mogę mówić w imieniu całej Izby. Dziękuję bardzo, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-474.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Były zgłoszenia z sali. Bardzo proszę obywatela posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym się zwrócić do wszystkich państwa, do wszystkich siedzących tutaj. Kolejny raz, kiedy przedmiotem obrad jest pakiet ustaw gospodarczych, istnieje zagrożenie, że również dzisiaj może nie dojść do rozstrzygających ustaleń. Na ostatnim posiedzeniu nie była przegłosowana ustawa o wspólnocie, bo zabrakło quorum. Program rządowy nie jest jeszcze całkowity. Te ustawy dopinają go w całości. Tu są jednoznaczne roszczenia i żądania skierowane do strony rządowej: dlaczego, kiedy i jak.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#CzesławSobierajski">Otóż jak można spełnić to wszystko, jeśli my jako posłowie praktycznie nie umożliwiamy zapięcia tego programu na ostatni guzik. Ustawa antymonopolowa, o przedsiębiorstwach państwowych, o upadłości, to wszystko już zaczyna funkcjonować, a nie może zaistnieć, bo nie ma podstaw prawnych.</u>
          <u xml:id="u-476.2" who="#CzesławSobierajski">Dlatego zwracam się z apelem do wszystkich tu siedzących, o odpowiedzialność do końca. Zróbmy wszystko, żeby po prostu ten pakiet ustaw gospodarczych został dzisiaj uchwalony, by rządowi, przedsiębiorstwom i innym jednostkom stworzone zostały możliwości do działalności. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-476.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-476.4" who="#CzesławSobierajski">Stawiam wniosek formalny o przegłosowanie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-476.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#JanKisiliczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ pozostało nam jeszcze dzisiaj do uchwalenia ni mniej ni więcej tylko 10 ustaw, więc groźba, że tego nie zdążymy zrobić, jest bardzo realna. Ale pamiętajmy o tym, że jesteśmy tylko ludźmi i wielu z nas chce dojechać na niedzielę do domu, więc proponuję, aby w odpowiednim momencie przerwać dzisiaj posiedzenie Sejmu i wznowić obrady we wtorek.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Albo w czwartek.)</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#JanKisiliczyk">Albo w czwartek przyszłego tygodnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#TadeuszFiszbach">Zanotujemy tę propozycję, jak i pierwszą prośbę czy sugestię, a w tej chwili, obywatele posłowie, kontynuujmy w miarę sprawnie nasze obrady.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#TadeuszFiszbach">1) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (druki nr 209 i 248);</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#TadeuszFiszbach">2) o rządowym projekcie ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Kodeks handlowy (druki nr 208 i 240).</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#TadeuszFiszbach">Następne dwa podpunkty ujęte w porządku dziennym, to jest:</u>
          <u xml:id="u-479.5" who="#TadeuszFiszbach">3) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej (druki nr 213 i 249);</u>
          <u xml:id="u-479.6" who="#TadeuszFiszbach">4) o poselskim projekcie ustawy o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej (druki nr 39 i 191); chwilowo pominę, gdyż komisja jeszcze te sprawy omawia. Ale kolejne podpunkty już mogą wejść na wokandę:</u>
          <u xml:id="u-479.7" who="#TadeuszFiszbach">5) o rządowym projekcie ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Prawo upadłościowe (druki nr 214 i 241);</u>
          <u xml:id="u-479.8" who="#TadeuszFiszbach">6) o rządowym projekcie ustawy o zmianach organizacyjnych w górnictwie węglowym i energetyce (druki nr 215 i 237).</u>
          <u xml:id="u-479.9" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje łączną dyskusję nad wyżej wymienionymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-479.10" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycję za przyjętą. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#JerzyDyner">Chciałem tylko poinformować, że komisja już w przerwie skończyła swoje obrady, dlatego też mogą być rozpatrzone wszystkie wymienione wyżej projekty łącznie w ramach tego punktu porządku dziennego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Przyjmujemy tę informację z zadowoleniem.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#PiotrPolmański">Polmański. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagi na fakt, że 2 tygodnie temu pani posłanka Teresa Liszcz, jako sprawozdawca przedstawiła sprawozdanie Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej odnośnie do likwidacji wspólnot, przeto zasadne wydaje się, ażeby od tej ustawy zacząć, tym bardziej że do głosu zapisanych jest tylko dwóch dyskutantów i chyba wszyscy jesteśmy zgodni co do tego, żeby jednak tę ustawę na samym początku uchwalić i mieć ją po prostu z głowy. Górnicy na to czekają. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję przyjęcie tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#TadeuszFiszbach">Nie widzę sprzeciwu, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-483.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-483.3" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-483.4" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przypominam. Na 21 posiedzeniu Sejmu posłanka Teresa Liszcz przedstawiła sprawozdanie Komisji Systemu Gospodarczego; Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianach organizacyjnych w górnictwie węglowym i energetyce (druki nr 215 i 234).</u>
          <u xml:id="u-483.5" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, może posłanka Teresa Liszcz chciałaby się w tej sprawie wypowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#TeresaLiszcz">Nie widzę potrzeby ponownego jej omawiania, ale jeżeli Wysoka Izba sobie tego życzy, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma potrzeby. Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy o zmianach organizacyjnych w górnictwie węglowym i energetyce wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-485.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-485.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianach organizacyjnych w górnictwie węglowym i energetyce.</u>
          <u xml:id="u-485.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#PiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zapisanych było dwóch dyskutantów. My byśmy na pewno zrezygnowali z tego głosu z uwagi na sytuację, jaka się wytworzyła, ale po prostu należało zapytać nas o to, czy rezygnujemy z wystąpień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę mi wybaczyć. Sądzę, że ze zrozumieniem obaj posłowie podchodzą do tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-487.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do łącznej dyskusji. Proszę o wykaz osób zgłoszonych do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-487.3" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma sprawozdawca projektu ustawy o zmianie ustawy… Proszę o uwagę!</u>
          <u xml:id="u-487.4" who="#komentarz">(Poseł Radosław Gawlik: Panie Marszałku! Chciałem powtórzyć swój wniosek formalny i złożyć jednocześnie oświadczenie.)</u>
          <u xml:id="u-487.5" who="#TadeuszFiszbach">Nie słyszałem wypowiedzi pana posła. Proszę o uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#RadosławGawlik">Chciałbym powtórzyć swój wniosek formalny z wczorajszej debaty i złożyć jednocześnie oświadczenie. Przekazałem je koleżance sekretarz na piśmie i proszę pozwolić mi je odczytać. To będzie trwało minutę.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#RadosławGawlik">W tej chwili, jeszcze przed debatą, składam oświadczenie: Wczoraj przed przerwą o godzinie 18 pan marszałek odroczył rozpatrzenie mojego powtórnego wniosku w sprawie uchwały zalecającej rządowi zaniechanie budowy Żarnowca. Po przerwie pani marszałek powtórnie jakoś dziwnie przeoczyła ten wniosek. Jest mi naprawdę przykro, że sprawa Żarnowca od kilku miesięcy regularnie wraca na tę salę. Wiadomo, że decyzja leży w naszych rękach, gdyż rząd 22 grudnia zrobił unik, zamrażając na rok budowę. Minister Syryjczyk za chwilę powtórzy swoje argumenty, że rząd między innymi powołał komisję i że do 31 kwietnia przedstawi Sejmowi kompleksowy program rozwoju energetyki, lecz decyzja co do Żarnowca za kilka miesięcy i tak stanie przed nami. Czy coś się zmieni? Nic. Nadal nie będziemy mieli tych kilku bilionów na kontynuację budowy, nadal będziemy mieli sprzeciw większości społeczeństwa, nadal będą istniały wszystkie wątpliwości co do technologii i bezpieczeństwa, lokalizacji składowiska odpadów radioaktywnych, wreszcie nadal będzie istniał projekt uchwały podpisany przez około 170 posłów.</u>
          <u xml:id="u-488.2" who="#RadosławGawlik">W związku z tym stawiam formalny wniosek, aby Wysoki Sejm zdecydował w tej chwili, czy chce w sprawie tej uchwały zająć stanowisko dzisiaj, czy unika podjęcia decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Obywatele Posłowie! Chciałbym przypomnieć, że Wysoka Izba na poprzednim posiedzeniu przyjęła postanowienie i skierowała tę sprawę do komisji sejmowych. Jedna z nich — Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa już zajęła stanowisko w tej sprawie, druga natomiast jeszcze nie, a więc poczekajmy, utrzymajmy to, o czym postanowiliśmy w swoim czasie. Druga komisja zajmie stanowisko i wrócimy do sprawy.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-489.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, zostawmy tę sprawę, gdyż musimy także honorować to, co postanowiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-489.3" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Teresa Liszcz — w sprawie formalnej. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#TeresaLiszcz">Przy pewnym zamieszaniu, jakie panuje, nie wiem, czy tu na końcu dobrze słyszałam, że przystępujemy do głosowania łącznie nad wszystkimi projektami ustaw z 2 punktu porządku dziennego. Bo ja usłyszałam, że łącznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze nie teraz, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#TeresaLiszcz">Wydaje mi się, że to nie jest sensowne. Jest kilka ważnych projektów dużych ustaw, z których każda — moim zdaniem — wymaga oddzielnej dyskusji. Prawdopodobnie będą konkretne wnioski, które się przemieszają ze sobą. Ja proszę jednak o oddzielną dyskusję nad każdym z projektów i taki wniosek stawiam. Proszę o to uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać Wysoką Izbę w tej sprawie. Został zgłoszony wniosek, aby prowadzić oddzielną dyskusję nad projektami poszczególnych ustaw, tak to zrozumiałem. Był też drugi wniosek, aby utrzymać zaproponowaną przez Prezydium Sejmu łączną dyskusję. Odniesiemy się wobec tego do tych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#TadeuszFiszbach">Poddaję jako pierwszy pod głosowanie wniosek posłanki Teresy Liszcz, która zaproponowała, aby oddzielnie dyskutować nad każdym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za tym wnioskiem, bardzo proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-493.5" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-493.6" who="#TadeuszFiszbach">W tej sytuacji, jak sądzę, nie ma potrzeby, aby głosować nad tym, z czym się zwróciło Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-493.7" who="#TadeuszFiszbach">A zatem bardzo proszę posła sprawozdawcę Jerzego Koralewskiego o zabranie głosu w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#JerzyKoralewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przypadł mi zaszczyt w imieniu połączonych Komisji: Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawczej przedstawić sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (druk rządowy ma nr 209, natomiast dziś będziemy pracować na druku nr 248). Proszę państwa, zacznę od tego, że ta ustawa zmienia w dość istotny sposób kilka podstawowych zagadnień w ustawie o przedsiębiorstwie oraz wprowadza kilka istotnych zmian (już w mniejszym zakresie) do 5 innych ustaw. Komisja praktycznie zmieniła w dość istotny sposób propozycje rządowe, chcę jednak z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że wszystkie zmiany, jakie komisja zaproponowała, zostały całkowicie zaakceptowane przez stronę rządową. Jest więc w tej chwili całkowity consensus propozycji rządowych i propozycji komisji.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#JerzyKoralewski">Sama ustawa zawiera dosłownie trzy podstawowe zagadnienia, które chciałbym tu obywatelom posłom przedstawić. Otóż poprawki od 1 do 6 włącznie dotyczą — nazwałbym to zagadnień ideologicznych ustawy i to jest jeden blok nie mający podstawowego znaczenia. Podstawowy blok to artykuły poprawek 7, 8 — to jest zagadnienia łączenia, podziału i likwidacji przedsiębiorstw, i to jest jeden blok, następny podstawowy blok to są artykuły — jeśli chodzi o poprawki — od 9 do 16, ogólnie można powiedzieć, że dotyczą one stosunków prawnych dyrektora, organów samorządu i organu założycielskiego. I wreszcie ostatni podstawowy blok — w poprawce nr 22 — problem postępowania naprawczego w przedsiębiorstwie. Pozostałe artykuły, które tyczą zmian w ustawach dodatkowych, omówię później.</u>
          <u xml:id="u-494.2" who="#JerzyKoralewski">Obywatele posłowie mają oba druki. Sądzę, że czas nie pozwala, aby szczegółowo omawiać wszystkie zmiany, które proponował rząd, natomiast ustosunkuję się do tych zmian, które zostały zaproponowane przez komisje. Otóż, o ile nie byłoby później pytań, przeszedłbym praktycznie do porządku dziennego nad poprawkami od pierwszej do szóstej, tyle że zwróciłbym uwagę, że cała idea ustawy wiąże się ze zmianą treści art. 1, tego, który jest preambułą całej ustawy o przedsiębiorstwie. I tu pozwolę sobie zacytować ten artykuł: „Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną”. Można to traktować literalnie. Jak wiemy, dotychczas był podobny zapis. Wprawdzie było jeszcze w dodatkowych punktach, które w tej chwili się skreśla, trochę ideologii, ale co do ich skreślenia nie ma żadnych wątpliwości. Natomiast chcę powiedzieć, że cała konstrukcja tej poprawki do ustawy o przedsiębiorstwie zmierza do tego, aby przedsiębiorstwo rzeczywiście było samodzielne i aby organy przedsiębiorstwa mogły samodzielnie prowadzić swoją politykę gospodarczą, swoje gospodarowanie. Natomiast ingerencja organu założycielskiego w praktyce będzie się ograniczała do ingerencji w chwili, gdy ten organizm gospodarczy będzie źle pracował. Ustawa precyzuje, kiedy to następuje, tak w części, która tyczy łączenia, podziału i likwidacji, jak też w części o postępowaniu naprawczym. Stąd prosiłbym, aby tak właśnie odnieść się do tych zmian.</u>
          <u xml:id="u-494.3" who="#JerzyKoralewski">Jeśli chodzi o artykuły dotyczące likwidacji i łączenia przedsiębiorstw, to w istocie komisja nie wniosła nic istotnego do propozycji rządowych, stąd przeszedłem nad tym do porządku dziennego, bo jak już wspomniałem, czasu jest niewiele.</u>
          <u xml:id="u-494.4" who="#JerzyKoralewski">Natomiast istotne co do koncepcji zmiany są zawarte już od poprawki nr 9. Jak wspomniałem, te poprawki dotyczą praktycznie wzajemnych stosunków organu założycielskiego, dyrektora i rady pracowniczej. Otóż zgodnie z intencją rządowej propozycji, praktycznie zmieniono istotę rzeczy i wobec odstąpienia od dominacji organu założycielskiego w kwestii mianowania dyrektorów, głównie w obszarze tzw. szczególnie ważnych przedsiębiorstw, organ założycielski w tej chwili z własnej woli od tego odstępuje, więc nie jest to treścią naszych poprawek. Natomiast w sprawie składu komisji konkursowej komisja wniosła określoną poprawkę i uzyskała jej akceptację. Otóż w obecnej chwili skład tej komisji praktycznie ma wyglądać następująco: trzech przedstawicieli rady pracowniczej i dwóch przedstawicieli organu założycielskiego.</u>
          <u xml:id="u-494.5" who="#JerzyKoralewski">Komisja stała na stanowisku, że wobec przekazania decyzji o mianowaniu dyrektora organom załogi, tzn. radzie pracowniczej, równy udział przedstawicieli prowadziłby tu do określonych kłopotów w głosowaniu, bo zwykle komisje, które mają podejmować decyzje, ustala się w ilości nieparzystej. Rząd z tą poprawką się zgodził.</u>
          <u xml:id="u-494.6" who="#JerzyKoralewski">Jeśli chodzi o dalsze zmiany, są one jakby lustrzanym odbiciem w artykule, który stanowi o odwołaniu dyrektora. Może jeszcze wrócę do problemu, który stanął przed komisją. Otóż w poprawce 16 na str. 4 pozostawiliśmy zapis, zaproponowany przez rząd, tzn. art. 39 ze znaczkiem 1 (już ustawy), który mówi, że dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się na okres 5 lat. Było to powodem wielu kontrowersji, ale werdykt połączonych komisji jest jednoznaczny i zgodny z przedłożeniem rządowym. Sądzę, że zamiarem projektodawcy było, aby praca dyrektora była pracą kontraktową na określony czas. Pozostałe rozwiązania, jak tu wyjaśnię, umożliwiają kontynuację tej pracy tak w drodze konkursu, jak i bez tej drogi. Wspomnę, że zmianę tę wniosła z własnej inicjatywy komisja. W 15 poprawce art. 39 ust. 1, po przepisaniu propozycji rządowej, że dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu oraz że powołanie dyrektora bez przeprowadzenia konkursu jest nieważne, komisja dopisała wniosek, który uzgodniono z organem założycielskim, że organ uprawniony do powołania dyrektora może odstąpić od przeprowadzenia konkursu wyłącznie w przypadku ponownego powołania dotychczasowego dyrektora. Czyli taka możliwość jest. Natomiast, jak później się okaże, dotyczy to tylko tych, którzy już poddali się procedurze konkursu. Natomiast dyrektorzy mianowani z pominięciem tej procedury, nie mogą korzystać z tego zwolnienia. Sądzę, że jest to spójne, gdyż po jakimś czasie stosowania tej ustawy będziemy mieli wyłącznie dyrektorów, którzy chociaż raz przeszli w przedsiębiorstwie konkurs, więc nie będzie jakiegoś dualizmu w tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-494.7" who="#JerzyKoralewski">Wrócę teraz do artykułu 39 z indeksem 2 ust. 1 itd. z 16 poprawki Otóż w przedłożeniu rządowym możliwość odwołania dyrektora przed upływem kadencji istniała przy założeniu, że następuje to za zgodą organu założycielskiego. Wersja, którą przedstawia komisja, uzgodniona z rządem i przegłosowana w komisji, jest praktycznie lustrzanym odbiciem propozycji rządowej. I tak rada pracownicza może odwołać dyrektora przed upływem kadencji, ale musi uzyskać opinię, a nie zgodę, organu założycielskiego. Organ założycielski ma miesiąc czasu na wydanie tej opinii. Po otrzymaniu opinii rada może podjąć autonomiczną decyzję, od której — jeśli jest niezgodna z opinią organu — służy organowi założycielskiemu sprzeciw już w trybie podobnym do art. 61 ustawy o przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-494.8" who="#JerzyKoralewski">Chcę tu od razu wyjaśnić, że tylko z pozoru jest to prostszy tryb odwołania. Obawiam się, że przy rozwiązaniu rządowym — takie było stanowisko komisji — ta determinacja uzyskania zgody organu założycielskiego być może w obecnym czasie zmuszałaby właśnie do jakichś bardziej oczywistych posunięć. W tej chwili jest możliwa negocjacja, zapoznanie się z opinią organu. Po tej opinii można przecież tę decyzję podjąć lub nie. Poza tym jest czas na sprzeciw organu — miesiąc i potem jeszcze 14 dni. Sprzeciw wstrzymuje decyzję. I tak czy owak w obu proponowanych procedurach — zarówno przez rząd jak i przez komisje — sprawa ostatecznie mogłaby się zakończyć we właściwym sądzie. Stąd ta propozycja.</u>
          <u xml:id="u-494.9" who="#JerzyKoralewski">Proszę państwa, jeszcze następna zmiana. Otóż organ założycielski proponował, aby zasady wynagradzania dyrektorów były regulowane odpowiednim rozporządzeniem Rady Ministrów. Komisja stanęła na stanowisku, że wszelkie dotychczasowe rozwiązania w tej mierze w żaden sposób nie załatwiły sprawy. Tu na pewno jest wielu dyrektorów, którym w paradoksalny sposób jest regulowane wynagrodzenie. Dla przykładu podam, że na dziś podstawowy poziom wynosi 200 tys. zł — taka jest regulacja, która w praktyce jest wszędzie prawie omijana.</u>
          <u xml:id="u-494.10" who="#JerzyKoralewski">Kategoryzacja przedsiębiorstw też niczego nie rozwiązała. Stąd propozycja komisji, aby wynagrodzenie dyrektora było częścią kontraktu przedstawianą kandydatowi w momencie przystępowania do konkursu. I od tego odstąpić nie można. Jest to zgodne z opinią rządu, że nie może być w przedsiębiorstwie przetargów o wynagrodzenie dyrektora, już po jego zatrudnieniu i to może jeszcze w drodze przetargów o powiększenie nagród czy średniego wynagrodzenia dla załogi. Ma to być w końcu menedżer, który reprezentuje m.in, interes skarbu państwa. Sądzę, że to rozwiązanie jest właściwe. Natomiast w późniejszym przepisie znajdziecie państwo informację, że w odniesieniu do dyrektorów już powołanych musi to być też jakoś rozwiązane, oczywiście nie w trybie ustawy o wynagrodzeniach, dlatego przekazujemy to uprawnienie Radzie Ministrów, zresztą w taki sam sposób, jak to było do dzisiaj, tyle że zapisy są takie, że usuwamy tę sprawę spod działania ustawy o systemach wynagradzania. Jeśli przyjmiemy takie założenie, minister będzie miał na tyle wolną rękę przy regulowaniu zasad wynagradzania, że będzie mógł je dostosować do warunków realnej inflacji.</u>
          <u xml:id="u-494.11" who="#JerzyKoralewski">Sądzę, że wyczerpałem wszystkie zmiany, które tyczą stosunków dyrektor — organ założycielski i rada pracownicza.</u>
          <u xml:id="u-494.12" who="#JerzyKoralewski">Komisja wniosła pewne zmiany w rozdziale XIII ustawy — jest to poprawka 22, strona 8, jeśli państwo śledzicie, tyczy to postępowania naprawczego.</u>
          <u xml:id="u-494.13" who="#JerzyKoralewski">Otóż generalnie chcę powiedzieć, że te przepisy znalazły się tu z innych ustaw, praktycznie z dwóch, między innymi z ustawy o postępowaniu w sprawach upadłości, jak też z tak zwanej (jak pamiętamy) spec-ustawy o konsolidacji. Znalazły się one tutaj, a będą skreślone odpowiednie zapisy w pozostałych ustawach.</u>
          <u xml:id="u-494.14" who="#JerzyKoralewski">Proszę państwa, wnieśliśmy następujące istotne zmiany: na stronie 9 — może to mniej istotne — ograniczyliśmy skład komisji konkursowej o jednego urzędnika, czy mianowanego eksperta ze strony organu założycielskiego. Jak państwo zobaczycie, jest tam bodajże 8 czy 9 osób, z tego z przedsiębiorstwa tylko 2 osoby, więc nie ma problemu, że te dwie osoby z przedsiębiorstwa mianowane przez radę będą miały jakiś dominujący głos. Przypominam, że jest to już postępowanie naprawcze, a więc jakoby poza wolą załogi. Chcę powiedzieć — państwo o tym wiecie — że powodem do tego postępowania jest wszędzie brak zapłaty dywidendy. Skreśliliśmy zapis o należnym przedtem podatku dochodowym, ponieważ jest to truizm, oczywiście jedno i drugie trzeba w przypadku przedsiębiorstwa zapłacić. Także nie zapłacenie dywidendy jest powodem do wszczęcia tego postępowania, albo przedtem postępowania o likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-494.15" who="#JerzyKoralewski">Istotne zmiany są jeszcze następujące: Komisja naprawcza, łącznie z zastępczym kierownikiem, mianowanym przez tę komisję praktycznie opracowuje program. Dotychczas tenże kierownik, czy ten dyrektor miał przedstawić komisji program, a komisja miała go ocenić. Komisje sejmowe uznały, że komisja naprawcza, jeżeli ma rzeczywiście czynić to, co jest w jej nazwie, w jej idei, musi brać czynny udział w tej naprawie, musi wnosić swoje koncepcje i stąd jest ten zapis.</u>
          <u xml:id="u-494.16" who="#JerzyKoralewski">Zmieniliśmy też zapis o tym — bo dotychczas nie było to zawarte w propozycji rządowej — że praktycznie w chwili powołania komisji naprawczej, zawiesza ona lub odwołuje dyrektora. Jest to dla nas oczywiste, skoro w innym zapisie piszemy o całkowitym zawieszeniu praw stanowiących pozostałych organów, to znaczy rady pracowniczej i zebrania delegatów. Jak wszyscy pamiętamy, w przedsiębiorstwie są właśnie te trzy organy. Stąd trudno byłoby założyć, że w upadającym przedsiębiorstwie miałby zostać dyrektor. Oczywiście, ta komisja może go ponownie powołać, jeśli na przykład był powołany miesiąc czy dwa miesiące temu właśnie po to, żeby tę naprawę zacząć. Taka możliwość istnieje zawsze. Ten nowo powołany zastępczy dyrektor czy kierownik przedsiębiorstwa bierze udział w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-494.17" who="#JerzyKoralewski">To tyle zmian, jeśli chodzi o drugą część tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-494.18" who="#JerzyKoralewski">Jeśli chodzi o art. 2, strona 11, to tu zapisy są rozwinięciem przedłożenia rządowego, głównie po to, aby jednoznacznie ustalić status dyrektorów, którzy obecnie są dyrektorami, to znaczy zostali powołani na swoje stanowisko przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Sytuacja jest na tyle złożona, że i ten zapis jest też jest taki, jak państwo widzicie. Otóż komisja stanęła na stanowisku — i tu też mamy akceptację strony rządowej — że musimy rozróżnić dyrektorów, którzy zgodnie z ustawą z 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwie państwowym zostali powołani w drodze konkursu. To jest jeden status. Drugi status — mają dyrektorzy, którzy nigdy nie uczestniczyli w konkursie, byli mianowani w innym trybie. Dalej sytuacja się komplikuje, bo być może niektórzy dyrektorzy wyłonieni w ramach konkursu byli powołani na czas określony, inni nie, stąd mozaika jest całkowita. Niektórym w związku z tym kadencja może minęła, innym minie, innym nie minie wcale, bo nie są określeni. Stąd odniosę się szczegółowo do zapisów art. 2 (przypominam, strona 11).</u>
          <u xml:id="u-494.19" who="#JerzyKoralewski">I tu pierwszy zapis, ust. 1: „Stosunek pracy dyrektora przedsiębiorstwa państwowego powołanego przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wygasa z upływem dwóch lat od dnia jej wejścia w życie, jeżeli nie ustanie wcześniej”. Od razu powiem, że nie ma zastosowania przypadek ust. 2. Może mało zręcznie to zredagowaliśmy, pośpiech był ogromny, ale jak państwo się wczytacie, to oczywiście szczegółowy przepis jest pierwszy przed przepisem ogólnym. Skąd ta koncepcja dwóch lat? Otóż, proszę państwa, jest publiczną tajemnicą, że w tej chwili jest określony trend, tak to brzydko się mówi, w ruchu kadrowym, tak najłagodniej można mówić o stosunku do obecnych dyrektorów. Załóżmy, że można było nie regulować tego, ale za chwilę nowi dyrektorzy zgodnie z tą ustawą, wyłonieni w drodze konkursu, będą mieli również określone płace a cała grupa poprzednich dyrektorów tej regulacji nie ma. Czy można byłoby powiedzieć, że kadencja wszystkich obecnie dyrektorów, którzy nie mają określonej kadencji, trwa na przykład od dziś 5 lat? Można było, ale proszę sobie wyobrazić sytuację za lat 5. Praktycznie musielibyśmy założyć, że trzeba będzie wymienić gdzieś 90% dyrektorów. Jest to absurdalne. W ogóle trudno ustosunkować się do tych, którzy są dyrektorami dłużej niż 5 lat i powiedzieć im dzisiaj — dziękuję. To jest tak samo absurdalne. Stąd był problem, żeby ten ewentualny proces odchodzenia, który nie jest dokładnie wymuszony ustawą — zaraz powiem dlaczego — rozciągnąć w czasie. I to jest propozycja. Można było oczywiście równie dobrze tu napisać 3 lata, 2,5 roku, rok, czy podać inny dowolny termin. Komisja zaproponowała 2 lata, jest to jakoby w połowie okresu, w którym dojrzeją kontrakty zawarte od dziś.</u>
          <u xml:id="u-494.20" who="#JerzyKoralewski">Natomiast w drugim ustępie rozstrzygamy sprawę dyrektorów, którzy zostali powołani w drodze konkursu, a których kadencja — nawet 5-letnia — upłynęłaby poza tym okresem, bo i tacy przecież są. I tu zapis: „Stosunek pracy dyrektora przedsiębiorstwa państwowego powołanego w okresie 3 lat przed wejściem w życie ustawy z zachowaniem wymagań art. 39 ust. 1 (to znaczy konkursu praktycznie), jeśli nie ustanie wcześniej, wygasa z upływem 5 lat od daty powołania”. Co to znaczy? Jeśli ktoś był powołany w ostatnich trzech latach, rok temu czy miesiąc temu, to od tego momentu liczy się rzeczywisty staż dyrektora.</u>
          <u xml:id="u-494.21" who="#JerzyKoralewski">Dalej już są sprawy, dotyczące ustania stosunku pracy dyrektora itd. — tu są odszkodowania, które wówczas przysługują, gdy ten okres nie minął lub gdy nie minęły jeszcze te dwa lata, o których mówią w ust. 1. Zabezpieczone jest pełne 6-miesięczne odszkodowanie, oczywiście z wykluczeniem już — tak jak w propozycji rządowej — odejścia na własną prośbę lub w sposób praktycznie związany z naruszeniem Kodeksu pracy — art. 52 lub wskutek udziału w spółkach-matkach, co jest zabronione dyrektorom, ich zastępcom oraz członkom rad pracowniczych, o czym tu też jest napisane. To jest w przedłożeniu rządowym, ja tylko wspominam, o pracy na rzecz spółek-dzieci, tj. spółek powołanych przez to przedsiębiorstwo.</u>
          <u xml:id="u-494.22" who="#JerzyKoralewski">I wreszcie art. 4 dotyczy dyrektorów, którzy nie zostali powołani na czas kontraktowy i nie byli poddani konkursowi. Rozwiązanie proponowane przez komisję jest następujące: „Ponowne powołanie na to samo stanowisko osoby, o której mowa w ust. 1, jeśli nie została ona wyłoniona w drodze konkursu, może nastąpić tylko po zakwalifikowaniu jej w postępowaniu konkursowym”. Zgodnie z założeniem przyjętym przez komisję i zaakceptowanym przez stronę rządową po okresie przejściowym wszyscy dyrektorzy będą już z konkursu. Nie jest to nowe rozstrzygnięcie, bo przecież przesądzała to praktycznie ustawa z 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-494.23" who="#JerzyKoralewski">I wreszcie ostatni zapis, którego domagał się rząd, aby Rada Ministrów ustalała zasady wynagradzania dyrektorów powołanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Wynagrodzenie dyrektorów, którzy zgodnie z tą ustawą będą powoływani w drodze konkursu, ma być warunkiem kontraktowym. Stąd też nie można wymyślać jakichś warunków w odniesieniu do dyrektorów, których staż w tej chwili trwa, dlatego rząd życzył sobie tego upoważnienia, z którego zresztą do dziś korzysta, tyle że w ramach ustawy o systemach wynagrodzeń. W odpowiednim artykule wycofujemy te delegacje rządu i nie obowiązuje tu system wynagrodzeń w przedsiębiorstwie. To znaczy — jeśli można tak sądzić — te wynagrodzenia będą mogły być stosowane przez rady pracownicze. Wydaje mi się, że rząd tak samo odniesie się do wynagrodzeń tych dyrektorów, których status jest określony przede wszystkim w oparciu o średnie wynagrodzenie w pięciu działach, czy na przykład w odniesieniu do określonej dywidendy z zysku, a wreszcie do gratyfikacji rady pracowniczej. To wszystko by w ogóle nie zależało od średnich płac w przedsiębiorstwie, co by w istocie uniezależniało dyrektora od jakichś koniunkturalnych wahań płac, czy powodzenia w przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-494.24" who="#JerzyKoralewski">Proszę państwa, przejdźmy do art. 3. I tu bardzo bym prosił o wyrozumiałość. Tempo, w jakim komisja pracowała, spowodowało pewien ewidentny błąd. Otóż ustaliliśmy na komisji, że oprócz naszych wniosków wprowadzamy do art. 3 również art. 3 z ustawy poselskiej, która czytana jest jako ustawa posła Dynera o zabezpieczeniu majątku narodowego. Zgodnie z naszym głosowaniem miał się tu znaleźć cały art. 8 z tej ustawy, a myśmy, niestety, przenieśli tylko jego pierwszą część. Dlatego zgłaszam tu tę formalną poprawkę redakcyjną, bo merytorycznie ona była przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-494.25" who="#JerzyKoralewski">Na str. 12 najpierw poprawka formalna. Otóż w tekście art. 3 „z zastrzeżeniem art. 39 indeks 8 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r.”, prosiłbym o skreślenie słów: „o zmianie ustawy”, ponieważ praktycznie art. 33 jest artykułem z ustawy o przedsiębiorstwie, a nie artykułem z tejże ustawy. Stąd konieczne jest skreślenie słów: „o zmianie ustawy”. Reszta jak w tekście.</u>
          <u xml:id="u-494.26" who="#JerzyKoralewski">Oczywiście to nic nie zmienia, natomiast ta nasza pomyłka, za którą przepraszam, jest znaczniejsza, ponieważ trzeba wpisać dwie pozostałe części art. 8 z propozycji zawartych w tamtej ustawie. Podam to potem do protokołu, ale muszę Wysokiej Izbie przedstawić tę poprawkę. Otóż dotyczy to ustawy o samorządach załogi przedsiębiorstw państwowych. W art. 24 w ust. 1, podpunkt a pkt 4 otrzymuje brzmienie — to jest pierwsza zmiana, bo musimy wprowadzić podpunkty a, b, c, — i już teraz tak jak w tekście, czyli „wyrażenie zgody” itd. do słowa „akcji”. Następnie dopisujemy z tamtej ustawy dwa akapity. Otóż to jest pkt b, który dodaje się w punkcie 5. Odczytam ten punkt 5 w całości: „5) Wyrażanie zgody na odstąpienie od przeprowadzenia przetargu przy oddawaniu składników majątku przedsiębiorstwa osobom prawnym lub fizycznym do korzystania w formie przewidzianej w prawie cywilnym, w celu prowadzenia działalności gospodarczej, jak również wyrażanie zgody na oddanie środków trwałych stanowiących składniki majątku przedsiębiorstwa do korzystania osobom prawnym lub fizycznym”. I wreszcie trzecia zmiana — pkt 10 otrzymuje brzmienie: „10) Wyrażanie zgody na zbywanie środków trwałych stanowiących przedmiot stałego użytku przedsiębiorstwa oraz na dokonanie darowizny”. Na tym te pomyłki, nie wprowadzenia, polegały.</u>
          <u xml:id="u-494.27" who="#JerzyKoralewski">Przejdę teraz bardzo krótko do pozostałych artykułów. Może jeszcze wrócę do art. 3. Otóż zaproponowaliśmy jako komisja zmiany, ponieważ w artykule o zakazie pracy na rzecz tych spółek-matek dopisaliśmy wniosek, że członkowie dyrekcji, zastępcy i główny księgowy oraz członkowie rad mogą otrzymywać dywidendy od zysku. Chodziło o zainteresowanie tych organów maksymalizacją zysku, co jest w interesie skarbu państwa. Zaraz znajdę ten akapit. Przepraszam akurat nie mogę w tylu papierach znaleźć. To nie jest 7, bo to dotyczy…</u>
          <u xml:id="u-494.28" who="#komentarz">(Głosy z sali: Strona 7 pkt 7)</u>
          <u xml:id="u-494.29" who="#JerzyKoralewski">Tak, otóż idea wynika z art. 39 na poprzedniej stronie, indeks 7 ust. 1: „Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, jego zastępca itd. itd. nie mogą mieć udziałów lub akcji w podmiotach gospodarczych, tworzonych przez to przedsiębiorstwo, a także pozostawać w nich w stosunku pracy ani świadczyć pracy na ich rzecz, na podstawie innego tytułu prawnego. Zakaz ten nie dotyczy członkostwa w radach nadzorczych”. Ten zapis po prostu wykluczałby jakiekolwiek dywidendy z tego tytułu. Stąd zapis na str. 7, art. 39 indeks 8, że osoby, o których mowa — co czytałem — mają prawo do prowizji z zysków przedsiębiorstwa państwowego. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady przyznania prowizji. Zrozumiałe jest, że wobec szalenie zróżnicowanych zysków — od milionów do miliardów — ta prowizja musi być degresywna. W art. 3 w ustawie o samorządzie jest natomiast zapis, że praca w samorządzie jest pracą społeczną. Ponieważ ta delegacja, o której tu mówię, jest jednak formą wynagrodzenia, w związku z tym zmieniamy redakcję art. 3 w ustawie o samorządzie, dodając, że z zastrzeżeniem art. 39 indeks 8 ustawy itd. o przedsiębiorstwach działalność w radzie pracowniczej przedsiębiorstwa oraz w radzie pracowniczej zakładu ma charakter społeczny. Czyli nie dotyczy to tych dywidend.</u>
          <u xml:id="u-494.30" who="#JerzyKoralewski">Drugi artykuł, który zmieniliśmy, jest to artykuł 24 — to już mówiłem — i jeszcze art. 34. Wspomnę o co chodzi. Praktycznie jest to zapis o obowiązku współpracy rady pracowniczej z organizacjami politycznymi, społecznymi i związkowymi. Ponieważ tych pierwszych już prawie nie ma, a pisanie obligatoryjne, z kim rada może współpracować, jest w obecnym czasie nieporozumieniem, bo przecież może współpracować z kim jej się podoba i kto z nią chce współpracować, stąd skreślenie art. 34 w ustawie o samorządzie.</u>
          <u xml:id="u-494.31" who="#JerzyKoralewski">Artykuł 4 przynosi zmianę w ustawie o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania. Tu jest właśnie ten zapis, o którym wspomniałem, że ustęp 6, jak już państwo wiecie, dotyczy wyłączenia dyrektorów przedsiębiorstw i spółek spod działania tej ustawy. Daje to możliwość regulacji odrębnymi przepisami, a w naszym przypadku te przepisy reguluje właśnie omawiana ustawa. Taki ma sens art. 4.</u>
          <u xml:id="u-494.32" who="#JerzyKoralewski">W art. 5, to jest ustawie o gospodarce finansowej przedsiębiorstw, zmiana jest prawie kosmetyczna, ponieważ zgodnie z art. 7 traci moc ustawa o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego oraz jego upadłości. Otóż w art. 5 uchylamy te zapisy, które odwoływały się do ustawy o poprawie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-494.33" who="#JerzyKoralewski">Art. 6 uwzględnia określone ustępy z właśnie wspomnianego tu poselskiego projektu ustawy o ochronie mienia i praktycznie wycofujemy tu artykuły, w myśl których mógł ingerować organ w tej spec-ustawie, a więc art. 1 do 7 oraz 10, a w art. 16 ust. 2 zostaje skreślony.</u>
          <u xml:id="u-494.34" who="#JerzyKoralewski">I jeszcze wspomniany art. 7, który całkowicie likwiduje ustawę z 29 czerwca 1983 r. o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego oraz upadłości. Zapisy z tej ustawy są uwzględnione w omawianej ustawie w artykułach, które mówią o podziale, likwidacji i innych przyczynach.</u>
          <u xml:id="u-494.35" who="#JerzyKoralewski">Na końcu oczywiście rytualny zapis o opublikowaniu jednolitego tekstu.</u>
          <u xml:id="u-494.36" who="#JerzyKoralewski">Ponieważ zająłem Wysokiej Izbie być może zbyt dużo czasu, na zakończenie chcę wyrazić pogląd, że poszczególne bloki tej ustawy mają charakter absolutnie spójny, to znaczy wycofanie dowolnego zapisu z konkretnego bloku burzy całkowicie porządek tego zapisu i wymaga właściwie zmiany wszystkiego o 180 stopni, stąd w imieniu komisji apeluję — jeżeli będą wnioski o wprowadzenie poprawki — o wzięcie tego pod uwagę, ponieważ boję się, że tej ustawy w tym trybie nie jesteśmy w stanie tutaj przerobić. Komisja i podkomisja pracowały z ogromnym trudem, jest to jednak materiał dość duży. Przypuszczam, że to rozwiązanie statusu przedsiębiorstwa nie jest jeszcze docelowe. Sprawa podziału i likwidacji służy idei przyspieszenia ewentualnej prywatyzacji, a przede wszystkim skraca procedurę, bo poprzednio były prowadzone te postępowania, ale właściwie prawie żadne się nie udało. Oczywiście, zmierzamy do tego, aby zmiany odbywały się w szybkim tempie.</u>
          <u xml:id="u-494.37" who="#JerzyKoralewski">Na zakończenie chcę powiedzieć, że wszystkie te zmiany, które Wysokiej Izbie przedstawiłem, zostały co do joty zaaprobowane przez stronę rządową, także nie będzie ona zgłaszała sprzeciwu. Zwracam się więc z prośbą do Wysokiej Izby o przyjęcie takiego tekstu tej ustawy, jaki przedstawiły obie komisje. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-494.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma poseł Adam Zieliński — sprawozdawca rządowych projektów ustaw: o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Kodeks handlowy oraz o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Prawo upadłościowe. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#AdamZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisje Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawcza, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, nie miały zastrzeżeń do przedłożenia rządowego dotyczącego nowelizacji Kodeksu handlowego. Przypomnę, że przedłożenie to dotyczyło rewaloryzacji kwot określających minimalne wielkości kapitału zakładowego, udziałów i akcji, i wiązały się z tym, że reforma systemu pieniężnego jeszcze z 1950 r. zastosowała mnożnik 100 do 3, to znaczy 100 zł — powiedzmy przedwojennych — 3 zł po dokonaniu tej zmiany, przy czym te kwoty w Kodeksie handlowym nie były rewaloryzowane. Doprowadziło to oczywiście do tego, że kwoty te straciły jakąkolwiek aktualność i stąd narodziło się to przedłożenie rządowe.</u>
          <u xml:id="u-496.1" who="#AdamZieliński">Komisje, jak powiadam, nie miały do tego zastrzeżeń, natomiast przedkładają uzupełnienie zmierzające w dwóch kierunkach. Pierwsze polega na tym, żeby tą rewaloryzacją, która w przedłożeniu rządowym dotyczyła tylko niektórych kwot przewidzianych w Kodeksie handlowym, objąć wszystkie kwoty, a więc żeby niejako uaktualnić wszystkie te stawki kwotowe, które znajdują się w Kodeksie handlowym. Druga zmiana polega na tym, że ta rewaloryzacja kwot dokonywana jest w czasie, kiedy działa określona liczba jawnych spółek handlowych z ograniczoną odpowiedzialnością. W związku z tym zachodzi potrzeba określenia stosunku tych nowych przepisów do podmiotów dotychczas działających. Komisje stanęły na stanowisku, że należy chronić dobre prawa nabyte, to znaczy że jeżeli już istnieją określone podmioty, które działają na pewnych zasadach, to nie należałoby tych zasad burzyć, co oczywiście nie wyklucza możliwości dokonania w normalnym trybie przez wszystkie te spółki podwyższenia wartości kapitału zakładowego czy wartości udziału i akcji. Dlatego proponuje się w sprawozdaniu komisji dodanie nowego artykułu 2, mówiącego o tym, że te nowe przepisy będą działały tylko do przodu, natomiast nie będą naruszały sytuacji, które już istnieją.</u>
          <u xml:id="u-496.2" who="#AdamZieliński">Jeśli pan marszałek pozwoli, to jest wszystko, co dotyczy pierwszego z tych projektów.</u>
          <u xml:id="u-496.3" who="#AdamZieliński">Jeśli natomiast chodzi o projekt drugi, to znaczy o projekt, którego sprawozdanie objęte jest drukiem nr 241, to chcę powiedzieć, że komisje proponują bardzo dużo zmian, ale są to w większości propozycje nie mające istotniejszego znaczenia merytorycznego. Chodzi bowiem bądź o ujednolicenie terminologii, bądź o uściślenie pewnych ujęć, pozbycie się pewnej ilości anachronizmów. Niestety, kodeks to są wszystko akty pochodzące z okresu 20-lecia i jednak posługujące się terminologią prawniczą dziś już nie spotykaną.</u>
          <u xml:id="u-496.4" who="#AdamZieliński">Chcę powiedzieć o dwóch tylko zmianach, na które warto żeby może Wysoka Izba zwróciła uwagę. Pierwsza mianowicie zmiana, ujęta w punkcie 5 tego sprawozdania, dotyczy sprawy syndyka. Powiem, że syndyk jest jednym z głównych aktorów postępowania upadłościowego, on przeprowadza wszystkie czynności prawne i faktyczne w postępowaniu upadłościowym i choć działa oczywiście pod nadzorem organów sądowych, to jednak od tego, jak syndyk działa, zależy bardzo wiele, a w szczególności to, czy zostaną osiągnięte cele postępowania upadłościowego, a te cele to: uzyskanie jak największej ilości pieniędzy ze sprzedaży masy upadłościowej, i jak najszybsze przeprowadzenie postępowania upadłościowego.</u>
          <u xml:id="u-496.5" who="#AdamZieliński">Propozycja komisji zmierza przede wszystkim do tego, żeby syndykiem można było ustanowić nie tylko osobę fizyczną, ale także osobę prawną, a więc na przykład żeby jedno przedsiębiorstwo mogło pełnić rolę syndyka likwidującego masę upadłościową innego przedsiębiorstwa. Po wtóre, żeby przed wyznaczeniem syndyka, który ma przeprowadzić postępowanie upadłościowe co do przedsiębiorstwa państwowego wysłuchano opinii organu założycielskiego — to jest jedna zmiana.</u>
          <u xml:id="u-496.6" who="#AdamZieliński">Druga natomiast zmiana, też stosunkowo niewielka, dotyczy tego, w jakiej kolejności zaspakajane są należności z sumy uzyskanej z postępowania upadłościowego. Otóż tutaj proponuje się poprawić przedłożenie rządowe w ten sposób, żeby przyjąć kolejność uznawaną w innych aktach prawnych, w szczególności w Kodeksie postępowania cywilnego, jeśli chodzi o podział sumy uzyskanej z egzekucji. Jest to jednym słowem nowocześniejsze spojrzenie na kolejność tych tzw. uprzywilejowanych należności.</u>
          <u xml:id="u-496.7" who="#AdamZieliński">Proszę mi pozwolić powiedzieć jeszcze o jednej rzeczy. W sprawozdaniu komisji dotyczącym tej ustawy z pośpiechu nie znalazł się jeden bardzo prosty przepis. Komisje uznały, że należy upoważnić ministra sprawiedliwości do ogłoszenia jednolitego tekstu Prawa upadłościowego, tekstu, który by uwzględniał wszystkie dotychczas przeprowadzone zmiany. Taka uchwała została podjęta. Przepis o jednolitym tekście nie został zamieszczony w sprawozdaniu. Panie marszałku prosiłbym, żeby również i propozycję zamieszczenia takiego przepisu poddać pod głosowanie. Oczywiście nie odczytuję tekstu tego przepisu, jako że jest to formuła powszechnie stosowana w tego typu sytuacjach i pozwolę sobie pominąć jej treść. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-496.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma sprawozdawca projektów ustaw o zmianie ustawy o działalności gospodarczej oraz o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej — poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#JerzyDyner">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem w imieniu Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej przedstawić poprawki dotyczące ustawy o działalności gospodarczej. Ponieważ jest ich niewiele, sądzę, że dyskusja na ten temat będzie stosunkowo ograniczona.</u>
          <u xml:id="u-498.1" who="#JerzyDyner">Pierwsza zmiana dotyczy poprawki art. 24 tejże ustawy. Zawierała ona pewne ograniczenie co do świadczenia usług prawnych na rzecz jednostek podmiotów gospodarczych w zakresie doradztwa prawnego. Dotyczyło to problemu, iż taką działalność mogły dotychczas świadczyć tylko spółki i spółdzielnie zrzeszające prawników. Od dawna postulowano, aby takie usługi mogli również świadczyć radcowie i adwokaci, nie musząc uciekać się do często fikcyjnych zabiegów powoływania w tym celu jednoosobowych spółek lub dobierania sobie wspólnika, aby taką działalność mogli prowadzić. Proponowana poprawka dotyczy zmiany drugiej części tego artykułu, stwarzającej właśnie taką możliwość. Ponieważ wszyscy mają tekst tej poprawki, sądzę, iż nie ma potrzeby, aby ją odczytywać, jest ona w zasadzie zgodna z dotychczasowym artykułem 24, rozszerza tylko właśnie tę kwestię o radców prawnych i adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-498.2" who="#JerzyDyner">Poprawka druga dotyczy projektu rządowego i jest w zasadzie poprawką czysto techniczną, gdyż w projekcie rządowym była wątpliwość, iż użycie sformułowania: „w szczególności” w poprawce do art. 25a ust. 3 mogłoby spowodować pewne kłopoty interpretacyjne. Stąd to wyliczenie enumeratywne, podane w tym artykule, zostało uznane za wystarczające i wykreślono po prostu to sformułowanie: „w szczególności”.</u>
          <u xml:id="u-498.3" who="#JerzyDyner">Poprawka następna dotyczyła art. 25c z projektu rządowego. Była też tylko kwestia dointerpretowania, o jaki moment chodzi w sytuacji, kiedy stawiane jest zastrzeżenie wobec osób podejmujących się pełnienia funkcji kierowniczych. Stąd po prostu zamiast dawnego sformułowania: „pełniących kierownicze funkcje”, zostało wprowadzone sformułowanie: „podejmujących pełnienie funkcji kierowniczych”.</u>
          <u xml:id="u-498.4" who="#JerzyDyner">Następna poprawka jest w zasadzie uproszczeniem jakby podejścia do sprawy, gdyż mówiła ona o tym, że w stosunku do osób, które prowadziły dotychczas działalność konkurencyjną w podmiotach konkurencyjnych, został nałożony obowiązek wycofania się z tej działalności w przeciągu miesiąca czasu od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Ponieważ w poprzednim, wprowadzonym już zapisie właśnie z projektu rządowego, taki warunek został zawarty, tyle że w sposób mniej sztywno ograniczający termin, komisje doszły do wniosku, iż w tej sytuacji nie ma potrzeby wprowadzania art. 2, skoro i tak te osoby będą zobowiązane do wycofania się z owej działalności na skutek poprawki art. 25b, ust. 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-498.5" who="#JerzyDyner">Poprawka kolejna, ostatnia, dotyczyła czysto technicznej zmiany numeracji dotychczasowego art. 3 na art. 2.</u>
          <u xml:id="u-498.6" who="#JerzyDyner">Czuję się w obowiązku nadmienić również, iż do komisji wpłynęły dwa wnioski, które nie zostały uwzględnione. Dotyczyły one zamieszczenia poprawek do art. 11 ustawy o działalności gospodarczej. Artykuł ten nakłada obowiązek ewidencji na niektóre podmioty i propozycja złożona do komisji dotyczyła dwóch zagadnień. Były to dwie oddzielne propozycje. Jedna dotyczyła wprowadzenia zasady koncesjonowania w stosunku do transportu osób i bagażu taksówkami. Druga dotyczyła prowadzenia biur turystyki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-498.7" who="#JerzyDyner">W uzasadnieniu do pierwszego projektu główne kwestie, jakie podnoszono, dotyczyły pewnych kwalifikacji zawodowych i warunków, które osoby podejmujące taką działalność powinny spełniać. I tutaj zwrócono uwagę, iż niewłaściwie użyte zostało słowo „koncesja”, ponieważ w tym uzasadnieniu chodziło o koncesje w sensie pewnych wymogów, które powinny te osoby spełniać. Natomiast ustawa o działalności gospodarczej dotyczy przypadków koncesjonowania, które de facto są ograniczeniem konkurencji, ale ze względu na szczególny charakter właśnie takie ograniczenie w ustawie znalazło miejsce. Stąd komisje doszły do wniosku, iż właściwym uregulowaniem dla tego problemu są ustawy czy przepisy dotyczące ruchu drogowego oraz wymagań kwalifikacyjnych dotyczących kierowców, a nie ustawa o działalności gospodarczej i z tego względu projekt ten został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-498.8" who="#JerzyDyner">Również z takiego powodu został oddalony projekt dotyczący biur turystyki zagranicznej, gdyż zgodnie z uzasadnieniem chodziło tam o to, że wielu ludzi podejmujących taką działalność nie wykazuje dostatecznych kwalifikacji, włącznie z nieznajomością języka. Stąd oczywiście interpretacja była taka sama, iż nie jest to przedmiotem ustawy o działalności gospodarczej, a innych uregulowań.</u>
          <u xml:id="u-498.9" who="#JerzyDyner">Tyle poprawek, jeśli chodzi o ustawę o działalności gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu… Jeszcze druga? Myślałem, że już wszystko. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#JerzyDyner">Drugi projekt jest już trochę historyczny, ponieważ pochodzi on z sierpnia poprzedniego roku. Był długo dyskutowany na podkomisjach sejmowych i w zasadzie nawet nie będąc jeszcze uchwalonym, odegrał — moim zdaniem — dosyć istotną rolę przy opracowywaniu obecnych projektów ustaw, które dzisiaj rozpatrujemy, czyli zarówno w ustawie o działalności gospodarczej, jak i w ustawie o przedsiębiorstwie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#JerzyDyner">Po wykreśleniu szeregu kwestii, które w tym pierwotnym projekcie się znajdowały, zostały jakby sprawy wyłącznie dotyczące kwestii wyceny majątku przekazywanego do korzystania osobom prawnym lub fizycznym, jak również kwestia najbardziej kontrowersyjna i trudna z prawnego punktu widzenia, a mianowicie, co należy zrobić z trochę zaszłościowymi sprawami, czyli takimi, kiedy ewidentnie nastąpił uszczerbek interesów skarbu państwa z tytułu niewłaściwej wyceny w poprzednich okresach.</u>
          <u xml:id="u-500.2" who="#JerzyDyner">W związku z tym, że jesteśmy mocno ograniczeni czasowo, nie będę może przedstawiał całego uzasadnienia, które wielokrotnie było podnoszone na komisji przez NIK i które ukazało się w sprawozdaniu, pokazując jakby skalę problemów związanych z przekształceniem form własności. Pierwotnie projektodawcy wychodzili z założenia, iż docelowo te kwestie powinny być uregulowane zarówno w ustawie, która określiłaby przekształcenia własnościowe, jak również kwestie zarządu, czy innego określenia, jeśli chodzi o nazwę ustawy, dotyczącej mienia ogólnonarodowego. Większość tych spraw została już uwzględniona w ustawie o przedsiębiorstwie państwowym. Pozostałe, ponieważ w dalszym ciągu nie ma ustawy o przekształceniach form własności, są uregulowane w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-500.3" who="#JerzyDyner">Nie omawiając kolejno poszczególnych paragrafów, ponieważ dzisiaj wszyscy dostali ich ostateczną wersję, uzgodnioną w końcu po wielu trudach zarówno z rządem, jak i z szeregiem innych osób, które składały określone postulaty co do tej ustawy, muszę powiedzieć, że dzisiaj na komisji jednogłośnie opowiedziano się za wersją, którą państwu przedstawiamy.</u>
          <u xml:id="u-500.4" who="#JerzyDyner">Sądzę, że jeśli będą jakieś uwagi do tego projektu, bardziej celowe jest ich wyjaśnianie, niż omawianie tego projektu, który szeregu posłom od dawna był znany. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-500.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać, czy poseł Anna Dynowska jest na sali? Jest.</u>
          <u xml:id="u-501.2" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje łączną dyskusję nad punktami dwa i trzy porządku dziennego. I gdyby była zgoda, to prosilibyśmy w punkcie trzecim o wypowiedź panią poseł Annę Dynowską, Pozwoliłoby to — wiem o czym pan poseł myśli, my zresztą również — rozstrzygnąć problem czy kontynuować ten temat, czy też wrócić do problemu rent i emerytur rolników. Krótka wypowiedź poseł Dynowskiej zamknęłaby kompleks spraw gospodarczych i otworzyła możliwość podjęcia takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-501.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-501.4" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-501.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (druki nr 112 i 246).</u>
          <u xml:id="u-501.6" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zanim przejdę do sprawozdania, chciałabym jednak zwrócić uwagę, że my naprawdę dzisiaj przedstawiamy Wysokiej Izbie bardzo poważne ustawy gospodarcze. I sprawa krótko, długo, szybko, tempo jest w ogóle… prawnicy nie umieją pracować w takim chaosie i chyba na dłuższą metę po prostu nikt z nas nie może tak pracować. Przechodzę do ad rem.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa, Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej, które rozpatrzyły rządowy projekt ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. Jeżeli chodzi o rządowy projekt — druk miał nr 112, natomiast przedstawiony przez komisje jednolity tekst projektu ustawy z poprawkami nosi nr 246.</u>
          <u xml:id="u-502.3" who="#AnnaDynowska">Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym jest ustawą o charakterze ustrojowym. Z jednej strony gwarantować ma podmiotom gospodarczym ochronę wolności gospodarczej, a z drugiej określać granice interwencji państwa, swobodę gospodarczą. Niejako z założenia tego typu ustawodawstwo służyć ma ochronie interesu publicznego, co wpływa na konstrukcję i treść proponowanych rozwiązań. Celem prawa antytrustowego na świecie jest zawsze ochrona konkurencji. Tymczasem w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie ustawy ochrona konkurencji jest tylko jednym z jej celów. Ustawa ta chronić ma bowiem także interesy konsumentów oraz podmioty gospodarcze narażone na stosowanie praktyk monopolistycznych.</u>
          <u xml:id="u-502.4" who="#AnnaDynowska">Cel tej ustawy, a w konsekwencji proponowane w niej rozwiązania, wynikają ze specyfiki polskiej gospodarki i przyjętych kierunków polityki gospodarczej. Ustawa zawiera rozwiązania przeciwdziałające szkodliwym skutkom monopolizacji, rozwiązania służące ochronie mechanizmów prokonkurencyjnych, jak i rozwiązania pozwalające na eliminację społecznie niepożądanych struktur monopolistycznych.</u>
          <u xml:id="u-502.5" who="#AnnaDynowska">Chciałabym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że rozwiązania te mają być stosowane w warunkach nierównowagi gospodarczej, inflacji, zadłużenia zagranicznego, deficytu budżetowego i na dodatek w gospodarce o nieprawdopodobnie wysokim stopniu koncentracji produkcji i zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-502.6" who="#AnnaDynowska">Wysoki wskaźnik zmonopolizowania gospodarki polskiej ma zasadniczy wpływ na skuteczność wprowadzenia mechanizmów rynkowych, stąd też ta ustawa zawiera specyficzne rozwiązania, nieznane innym ustawodawstwom tego typu, dopuszczając głęboką ingerencję państwa w sferę praw podmiotowych jednostek gospodarczych i stosunków gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-502.7" who="#AnnaDynowska">W stosunku do przedłożonego Sejmowi projektu rządowego przedstawiany dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy zawiera szereg zmian, które w ocenie komisji pozwalają z jednej strony wzmocnić pozycję Urzędu Antymonopolowego i skuteczność podejmowanych w interesie publicznym działań dla realizacji celów ustawy, a z drugiej strony określić w jednoznaczny sposób warunki dopuszczalnej ingerencji tego organu w stosunki gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-502.8" who="#AnnaDynowska">Przedstawiony projekt ma głęboko zmienioną filozofię w zakresie dopuszczalnej ingerencji państwa w zachowania podmiotów gospodarczych. Było intencją komisji pracujących nad tą ustawą, by rozwiązania w zakresie oceny zachowań podmiotów gospodarczych dokonywane były w zgodzie z filozofią gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-502.9" who="#AnnaDynowska">W projekcie przedstawionym Wysokiemu Sejmowi za zakazane w każdych okolicznościach per se, proponujemy uznać tylko zachowania podmiotów zajmujących pozycję monopolistyczną, które wymienione są w art. 7 ust. 1 projektu ustawy. Zakazem tego typu proponujemy objąć również zachowania podmiotów gospodarczych, które zajmują pozycję dominującą, o ile ich udział w rynku i stosowane przez nie praktyki wywołują skutki podobne do zachowań podmiotów gospodarczych o pozycji monopolistycznej. Pozostałe praktyki monopolistyczne, które obejmują również porozumienia i zachowania polegające na nadużyciu pozycji dominującej, proponujemy uznać za zakazane, chyba że są niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej i nie powodują istotnego ograniczenia konkurencji. Jest to tzw. klauzula zdrowego rozsądku, którą w zasadzie wykształciło na świecie orzecznictwo sądowe. Legislacja polska nie pozostawia wiele miejsca na kreatywną rolę organów orzekających. Do tej pory przynajmniej w zakresie spraw antymonopolowych orzecznictwo sądów polskich nie jest zbyt bogate. Przyznać też trzeba, że orzecznictwo sądów polskich zajmowało się dotąd legalnością decyzji wydawanych przez organ antymonopolowy, nie wnikając w meritum sprawy.</u>
          <u xml:id="u-502.10" who="#AnnaDynowska">Zasada zdrowego rozsądku określona została ogólnie, nie sposób bowiem przewidzieć wszelkich skutków tego typu zachowań z punktu widzenia interesu społecznego, jak i interesów podmiotów gospodarczych stosujących tego rodzaju praktyki albo nimi dotkniętych. Zatem uznaniu administracyjnemu i orzecznictwu sądów proponujemy pozostawić indywidualizowanie skutków zachowań określonych w art. 4 i 5 projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-502.11" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, odrębnego omówienia wymagają zawarte w rozdziale III projektu ustawy propozycje rozwiązań w zakresie oddziaływań na kształtowanie struktur organizacyjnych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-502.12" who="#AnnaDynowska">Proponujemy tutaj, ażeby zamiar łączenia i przekształcenia podmiotów gospodarczych podlegał zgłoszeniu Urzędowi Antymonopolowemu. Nasze rozwiązanie jest nieco zmodyfikowane w stosunku do projektu rządowego, przy czym najbardziej poważną zmianą objęto art. 12 mówiący o możliwościach podziału i rozwiązania przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prawa handlowego. Jest to bardzo poważna zmiana, której dokonaliśmy w stosunku do projektu rządowego, albowiem zaproponowaliśmy zrównanie wszystkich rodzajów podmiotów gospodarczych w zakresie warunków tego podziału.</u>
          <u xml:id="u-502.13" who="#AnnaDynowska">Jak państwo pamiętają, projekt rządowy zakładał, że Urząd Antymonopolowy będzie mógł występować z wnioskiem o dokonanie podziału przedsiębiorstw i spółdzielni, przy czym jednostką zobowiązaną do wykonania tego podziału miałby być w stosunku na przykład do przedsiębiorstw organ założycielski. W wypadku spółek z żądaniem rozwiązania Urząd Antymonopolowy mógłby występować do sądów, które dokonywałyby tego rozwiązania. Natomiast propozycja art. 12 w ust. 1 i 2 oraz 3 wyraźnie mówi, że organ antymonopolowy, w tym wypadku Urząd, wydaje decyzje nakazującą podział przedsiębiorstwa, spółdzielni lub rozwiązanie spółki, określając warunki, termin tego podziału lub rozwiązania, zaś wykonanie decyzji w tym przedmiocie należy do organów przedsiębiorstwa państwowego, organów spółdzielni albo władz spółki i następuje z zastosowaniem odpowiednich przepisów określających tryb podziału lub rozwiązania danego podmiotu. Dokonanie podziału nie wymaga zgody lub opinii przewidzianych w odrębnych przepisach.</u>
          <u xml:id="u-502.14" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, odpowiedzialność za stosowanie praktyk monopolistycznych została także nieco zmodyfikowana w stosunku do projektu rządowego. Na przykład według projektu rządowego skutkiem nie wykonania przez organ założycielski decyzji o podziale miałaby być likwidacja przedsiębiorstwa. Zrezygnowaliśmy z tego typu sankcji za niewykonanie decyzji, uznając, że likwidacja prowadzić mogłaby na przykład do tego, że w miejsce podmiotu zlikwidowanego powstałby inny podmiot. Likwidacja może odbywać się w trybie przetargu, zatem w wypadku dwóch podmiotów gospodarczych mających pozycję dominującą na rynku, w wypadku likwidacji jednego, powstałby podmiot o pozycji stricte monopolistycznej. Stąd nasza rezygnacja.</u>
          <u xml:id="u-502.15" who="#AnnaDynowska">Sankcje za niewykonywanie decyzji Urzędu Antymonopolowego ograniczyliśmy do sankcji finansowych. Są to po prostu kary za niewykonanie decyzji.</u>
          <u xml:id="u-502.16" who="#AnnaDynowska">Organ antymonopolowy został bardzo poważnie zmieniony w stosunku do obecnie obowiązującej ustawy. Po wyodrębnieniu z pionu ministra finansów staje się on centralnym urzędem administracji państwowej. Jeżeli chodzi o rozwiązania odnośnie organu antymonopolowego, poza sprecyzowaniem i określeniem większej ilości zadań Urzędu Antymonopolowego, komisje nie dokonały zasadniczych korekt w tym przedmiocie.</u>
          <u xml:id="u-502.17" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w zakresie sądownictwa dokonaliśmy bardzo poważnej zmiany w stosunku do propozycji projektu rządowego. Jak państwo pamiętają, w obowiązującym do tej pory projekcie organem sądowym który rozpoznaje odwołanie od decyzji administracyjnych wydanych przez organ antymonopolowy, jest Naczelny Sąd Administracyjny, który koncentruje się tylko na badaniu legalności decyzji administracyjnych wydanych w tym przedmiocie. W projekcie rządowym zaproponowano, ażeby odwołania od decyzji Urzędu Antymonopolowego rozpoznawały sądy powszechne, to znaczy sądy gospodarcze. Nasze rozwiązanie, które — jak powiedziałam — ma na celu wzmocnienie skuteczności decyzji podejmowanych przez Urząd Antymonopolowy, polega na tym, że proponujemy wydzielenie odrębnego sądu antymonopolowego. Przy Sądzie Wojewódzkim w Warszawie byłby utworzony wydział antymonopolowy, zajmujący się stricte tego typu sprawami.</u>
          <u xml:id="u-502.18" who="#AnnaDynowska">Bardzo poważnej modyfikacji dokonaliśmy także jeżeli chodzi o tryb postępowania zarówno przed Urzędem Antymonopolowym, jak i przed sądem antymonopolowym. Ograniczyliśmy krąg podmiotów uprawnionych do wszczynania postępowania przed organem antymonopolowym. Wynika to przede wszystkim z tej podstawowej funkcji, jaką spełnić ma ta ustawa. Chciałam jeszcze raz podkreślić, ma ona chronić przede wszystkim interes publiczny, natomiast ochronę interesów cywilno-prawnych poszczególnych podmiotów proponujemy pozostawić sądownictwu powszechnemu.</u>
          <u xml:id="u-502.19" who="#AnnaDynowska">Proponujemy, ażeby postępowanie przed sądem było jednoinstancyjne, przy czym nie ogranicza to możliwości wnoszenia rewizji nadzwyczajnych od wyroków sądu antymonopolowego, rozpoznającego odwołanie od decyzji Urzędu Antymonopolowego. W tej sprawie na posiedzeniu podkomisji jak i komisji padało wiele zarzutów, było też bardzo dużo propozycji i rozwiązań w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-502.20" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa — tak jak powiedziałam — uważamy, że ze względu na skuteczność działań podejmowanych przez ten urząd, tego typu sąd jest w obecnej chwili najlepszym rozwiązaniem. Nota bene chciałam powiedzieć, że w ustawodawstwie amerykańskim, funkcję orzeczniczą od początku do końca pełnią tylko i wyłącznie sądy. Uważamy, że takie postępowanie i ten tryb może być zachowany bez obawy, że nastąpi naruszenie zasad praworządności, albowiem chciałam zwrócić uwagę, że centralny urząd administracji państwowej będzie wydawał w tym przedmiocie decyzje, a jeden sąd, o randze sądu wojewódzkiego, wyspecjalizowany sąd antymonopolowy będzie rozpoznawał odwołania od decyzji tego organu. I jak powiedziałam, możliwe jest wnoszenie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego, podobnie jak w sprawach z zakresu prawa patentowego.</u>
          <u xml:id="u-502.21" who="#AnnaDynowska">W projekcie ustawy, który państwo otrzymaliście, są dwa błędy redakcyjne, za które chciałam przeprosić. W art. 5 pkt 5 skreśla się wyraz „produkcji”; natomiast w art. 8 ust. 2 skreśla się wyrazy: „z mocy prawa”.</u>
          <u xml:id="u-502.22" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa! Na posiedzeniu komisji padły dwa wnioski mniejszości. Jeden wniosek zmierza do tego, aby do art. 4 ust. 1 dodać pkt 5 w brzmieniu: „Nakładaniu na podmiot gospodarczy będący stroną umowy obowiązku wyłącznego zakupu, sprzedaży lub zawierania innych umów, wyłącznie z określonym podmiotem gospodarczym”. Komisje, w imieniu których tutaj przemawiam, proponują oddalić ten wniosek mniejszości, albowiem przepis ten jest stanowczo zbyt surowy. Wiele, być może większość transakcji wyłącznych jest w istocie prokonkurencją, tymczasem przepis ten bez wyjątku zabrania na przykład licencji wyłącznych w prawie patentowym autorskim, koncesji na wyłączność sprzedaży lub zakupu, wyłączność reprezentacji cudzych interesów na danym rynku. Właściciel na przykład sieci usług czy sprzedaży powinien mieć możliwość nakładania na członków sieci obowiązku zaopatrywania się w towary markowe ze wskazaniem źródła w celu zapewnienia jednolitego poziomu jakości świadczeń. Uważamy, że wniosek jest bezzasadny. Ja nie potrafię go uzasadnić, może zrobią to koledzy z komisji, którzy ten wniosek składali.</u>
          <u xml:id="u-502.23" who="#AnnaDynowska">Drugi wniosek, który został wniesiony do projektu ustawy, dotyczy ustalenia innego — aniżeli proponują komisje — sposobu naliczenia kar pieniężnych za stosowanie zarówno praktyk monopolistycznych, jak i nie wykonywanie decyzji Urzędu Antymonopolowego.</u>
          <u xml:id="u-502.24" who="#AnnaDynowska">Przypomnę, że komisje zaproponowały, ażeby kara pieniężna, którą Urząd Antymonopolowy może nałożyć na podmiot stosujący praktyki monopolistyczne, była obliczana w wysokości 15% przychodu ukaranego podmiotu gospodarczego, przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Na potrzeby ustalenia tej kary przychód podmiotu gospodarczego zmniejsza się o kwotę podatku obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-502.25" who="#AnnaDynowska">Wniosek mniejszości zmierza do tego, ażeby w art. 14 ust. 2 zdanie drugie otrzymało brzmienie, że „Na potrzeby ustalenia tej kary przychód podmiotu gospodarczego zmniejsza się o kwotę należnych podatków: obrotowego, dochodowego oraz dywidendy”. Wynika to — zdaniem posłów składających ten wniosek — z faktu, że kara może okazać się zbyt drastyczna, powodując poważne skutki finansowe dla ukaranego podmiotu.</u>
          <u xml:id="u-502.26" who="#AnnaDynowska">Uznając, że kara tego typu właśnie ma być tak dotkliwa, ażeby odstraszyć od stosowania praktyk monopolistycznych i rozboju gospodarczego na rynku, uważamy, że wniosek ten jest nieuzasadniony. Mówię w imieniu komisji. Chciałam wspomnieć także, że w momencie zgłoszenia tego wniosku, grupa posłów zaproponowała złożenie wniosku, w którym — w wypadku przyjęcia wniosku mniejszości w tej sprawie — proponuje zmianę nazwy ustawy na ustawę nie o przeciwdziałaniu praktykom tylko o ochronie praktyk monopolistycznych.</u>
          <u xml:id="u-502.27" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, ze względu na pośpiech, który tutaj panuje, ograniczyłam się tylko i wyłącznie do tych uwag i służę wyjaśnieniem w wypadku wątpliwości. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-502.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! W tym miejscu powinienem otworzyć łączną dyskusję nad projektami ustaw przedstawionych w punktach 2 i 3. Ponieważ jednak otrzymałem w tej chwili komplet dokumentów, który umożliwia nam powrót do sprawozdania komisji o projektach ustaw dotyczących emerytur dla rolników, mam następującą propozycję, aby debatę łączną odłożyć, a obecnie przystąpić do dokończenia sprawy przerwanej z powodu przedłużającej się pracy komisji.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-503.2" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy pkt 8 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji: Polityki Społecznej; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ustawodawczej o projektach ustaw dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-503.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Ponieważ jest szereg głosowań, chciałbym się zorientować, jak przedstawia się obecność na sali, proszę więc o naciśnięcie przycisków. I prośba do obywateli posłów, którzy są w kuluarach, aby zajęli miejsca na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-503.4" who="#komentarz">(Poseł Emilia Pogonowska-Jucha: Czy mogę prosić o głos?)</u>
          <u xml:id="u-503.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Chciałabym prosić, aby pan minister Balazs był uprzejmy wyjaśnić, w jaki sposób zamierza podejść do obowiązku regulowania składki przez rolników, którzy nie wykonują innej pracy poza pracą na roli, ponieważ w tym projekcie składka jest identyczna od osoby i od 1 hektara. Widzimy tutaj w tym projekcie rządowym jasno postawiony problem 2-zawodowców. Prosimy więc bardzo o wyjaśnienie i tej sprawy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze kilkunastu posłów weszło na salę obrad. Stąd mam pewność, że przy quorum odbędziemy naszą debatę i podejmiemy uchwały.</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów obywatela Ryszarda Pazurę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#RyszardPazura">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę powiedzieć tylko o jednym problemie, mianowicie jak te dwa różne projekty plasują się z punktu widzenia polityki finansowej makro.</u>
          <u xml:id="u-506.1" who="#RyszardPazura">Chciałbym powiedzieć, że wersja pierwsza — większościowa wersja — co prawda z matematycznego punktu widzenia mieści się w kwocie budżetowej, jaką wczoraj Wysoki Sejm raczył przyjąć, tzn. w kwocie 10 bilionów 305 miliardów zł, jakie na te cele jest wyasygnowane w budżecie centralnym, tym niemniej ten matematyczny rachunek nie świadczy jeszcze, że zabezpiecza to płynność finansową zakładu ubezpieczeń. W porównaniu z drugą wersją — mniejszościową — dochody funduszu ubezpieczeń społecznych rolników są mniejsze o ok. 720 mld zł. Natomiast dla normalnego funkcjonowania zakładu ubezpieczeń i tego funduszu, który wypłaca tygodniowo ponad 200 mld zł, jest potrzebne minimum środków obrotowych, który wynosi mniej więcej 4-tygodniowy zapas środków, a więc w granicach 800 mld zł. Nie będzie możliwości — a doświadczaliśmy już tego w roku ubiegłym i to w sposób bardzo tragiczny, bardzo trudny — zabezpieczyć takiej płynności przy wariancie pierwszym. Dlaczego? Z dwóch prostych, bardzo praktycznych względów to wynika. Wzgląd pierwszy jest taki, że jeśli chodzi o zbieranie Składek, to nigdy w terminie nie osiągano wyżej niż 90% składek. Za rok ubiegły terminowość ta nie przekraczała zresztą 82%. To jest jeden moment. Drugi moment — o ile chodzi o świadczenia, to są określane z góry, w określonym rytmie dokonywane, zwykle na początku miesiąca. Są po prostu określone dni, daty, terminy, natomiast składka napływa z dużym opóźnieniem. To samo dotyczy zresztą środków budżetowych, które po prostu są uruchamiane obecnie w miesięcznych porcjach. I oczywiście musi być brana pod uwagę wydolność budżetu, czy są dochody, czy nie. To jest pierwsza kwestia.</u>
          <u xml:id="u-506.2" who="#RyszardPazura">Wydaje się więc — o czym mówiła tu pani poseł Teresa Liszcz — że wariant pierwszy z góry skazuje nas na podwyżki składek w trakcie roku i to wysokie podwyżki, dlatego że dotyczą wtedy składki tylko na osobę, albo też niebezpieczeństwa nie wypłacania w terminie świadczeń, czego za wszelką cenę należałoby uniknąć, bądź też nie podwyższania w takiej skali świadczeń, jak to zakłada ten projekt ustawy. Więc z takimi konsekwencjami po prostu trzeba by było się liczyć.</u>
          <u xml:id="u-506.3" who="#RyszardPazura">I drugim problem, podnoszony zresztą w dzisiejszej dyskusji, polega na tym, że projekt ustawy zakłada, że pierwsza i druga rata będą łagodniejsze dla rolników i osiągną wymiar 26% stawki rocznej. Rata trzecia i czwarta osiągną łącznie 60% stawki rocznej.</u>
          <u xml:id="u-506.4" who="#RyszardPazura">Wszelkie wnioski jeszcze o zmniejszenie płatności w racie pierwszej i drugiej, aczkolwiek z punktu widzenia rolników uzasadnione, bo oczywiście argument o sezonowości dochodów rolniczych jest argumentem jak najbardziej słusznym, napotykają na taki sam argument, jeśli chodzi o sezonowość dochodów budżetu centralnego. Bo tutaj wchodzi w grę finansowanie z budżetu centralnego. Otóż w budżecie centralnym jest sytuacja identyczna, tzn. w pierwszym okresie i w pierwszym półroczu sytuacja budżetu centralnego jest -bardzo zła, ona się poprawia z miesiąca na miesiąc. A na dowód tego powiem, że w pierwszych dwóch miesiącach część wydatków budżetu centralnego jest finansowana z normalnego komercyjnego kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-506.5" who="#RyszardPazura">W związku z tym ustalenie tych rat w takich porcjach było już kompromisem tych dwóch oczywiście sprzecznych interesów, mających swoje uzasadnienie po prostu w kształtowaniu się w czasie dochodów. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-506.6" who="#RyszardPazura">Dziękuję bardzo obywatelowi ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-506.7" who="#RyszardPazura">Proszę o zabranie głosu ministra — członka Rady Ministrów Artura Balazsa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#ArturBalazs">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najpierw powiem kilka słów na temat dyskusji, która się odbyła i o wiążącej się z nią dość przykrej sprawie — o sprawie podkomisji, która przygotowywała projekt tej ustawy. Podkomisja pracowała 1,5 miesiąca i praktycznie wszystkie propozycje, które tu dzisiaj były składane, były dyskutowane na podkomisji i głosowane. Były one po prostu odrzucane. Nie ma szans na to, aby dzisiaj tutaj na sesji plenarnej budować nową ustawę. Tak że jest to rzecz znamienna i przykra. Myślę, że w przyszłości trzeba próbować jej uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#ArturBalazs">Jeżeli chodzi o przyjęcie wariantu pierwszego, wariantu większości, to jego przyjęcie powoduje dość istotne konsekwencje, o których mówił przed chwilą minister Pazura, a więc albo zmniejszenie o 7–10% świadczeń rent i emerytur rolniczych, a więc obcięcie o tyle każdemu z pobierających należnej mu sumy, albo wzrost składki.</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#ArturBalazs">Jeżeli chodzi o wzrost składki, to w tym układzie dotknąłby on przede wszystkim właścicieli małych gospodarstw, ponieważ w tym wariancie zakłada się obciążenie składką tylko osoby. Nasze wyliczenia wskazują, że 1 osoba w gospodarstwie płaciłaby 760 tys., małżeństwo — 1,5 mln i to zarówno z gospodarstwa hektarowego czy 2-hektarowego, jak i z gospodarstwa 30- czy 100-hektarowego nawet. Jest to po prostu w tej chwili nieuczciwe i tak sprawy stawiać na dziś nie możemy. Istnieje coś takiego jak solidarność zawodowa. Trzeba tym mniejszym, słabszym rolnikom w tej chwili pomóc, dlatego na to rozwiązanie mój urząd dzisiaj nie może się zgodzić.</u>
          <u xml:id="u-507.3" who="#ArturBalazs">Równocześnie wychodzimy tu naprzeciw tym sugestiom, które były składane — i składał je tu m.in, poseł Edward Baścik — jeżeli chodzi o limit płacenia składki emerytalnej przez duże gospodarstwa. Idziemy w tym kierunku, by można było przyjąć granicę tego limitu w wysokości 3 mln zł. Będzie to powodowało, że dla dużych gospodarstw nie będzie tej finansowej bariery przy ewentualnym wykupie PGR-owskiej ziemi, bariery, która by nakładała od razu tę wysoką składkę. W tej chwili musimy natomiast przede wszystkim chronić tych, którzy tej ochrony potrzebują, a więc właścicieli małych gospodarstw. Dlatego na te rozwiązania na dziś, idące tylko w kierunku składki osobowej, niestety, zgodzić się nie możemy. Nie można się również zgodzić z obcięciem świadczeń o 7 do 10%. Renty i emerytury rolnicze i tak są niskie, i były wielokrotnie składane deklaracje, że należy je zbliżyć do rent i emerytur pracowniczych. Byłoby to w sprzeczności z tym, co mówimy.</u>
          <u xml:id="u-507.4" who="#ArturBalazs">Jeżeli chodzi o propozycje dotyczące zwiększenia świadczeń, to trzeba powiedzieć, że w tej chwili każde istotne zwiększenie świadczeń powodowałoby podwyższenie składki. Propozycje, które były tu składane, dotyczące dajmy na to świadczeń na rzecz dodatku rodzinnego, powodowałyby wypłacanie tych świadczeń około 5 mln chłopskich dzieci. Łamałoby to po prostu w tej chwili cały system emerytalny rolników. Wysokość tych świadczeń wynosiłaby około 5 bln zł. Przyjęcie takiej propozycji musiałoby powodować wycofanie na dzisiejszej sesji projektu, który jest przedkładany.</u>
          <u xml:id="u-507.5" who="#ArturBalazs">Jeżeli chodzi o pytanie pani poseł dotyczące płatności składek przez tych, którzy gdziekolwiek indziej są zatrudnieni, to oni po prostu są zwolnieni z płacenia składki na system emerytalny rolników. Takie zwolnienie im przysługuje. Poseł Andrzej Kern zgłosił propozycję dotyczącą zapisu do tytułu ustawy, który to zapis określałby czas wprowadzenia nowej ustawy. Jeżeli o to chodzi, to mogę powiedzieć, że rezolucja, która została już tu odczytana, jest przez rząd jednoznacznie przyjęta, my już w tej chwili pracujemy nad tym nowym systemem, który będzie funkcjonował w przyszłym roku. Składam tutaj wobec Wysokiej Izby deklarację, że dołożę wszelkich starań, aby nowa ustawa była przyjęta jeszcze w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-507.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-507.7" who="#ArturBalazs">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-507.8" who="#ArturBalazs">W kwestii formalnej?</u>
          <u xml:id="u-507.9" who="#komentarz">(Poseł Emilia Pogonowska-Jucha: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-507.10" who="#ArturBalazs">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Emilia Pogonowska-Jucha raz jeszcze. Moje pytanie skierowane do pana ministra dotyczyło tych, którzy nigdzie nie pracują poza gospodarstwem, bowiem wiem, że ci, którzy pracują poza gospodarstwem, nie muszą płacić składki. I o wyjaśnienie tego proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#TadeuszFiszbach">Za chwilę poprosimy jeszcze raz pana ministra. Też ad vocem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#AdamBabul">Adam Babul. Ad vocem do wypowiedzi panów ministrów. Chcę zapytać Wysoką Izbę, czy tworzenie ustaw przez Wysoki Sejm ma służyć mechanizmowi wykonawczemu, czy ma służyć tym, którzy są ubezpieczeni, czy ma służyć sprawie? Z wypowiedzi ministra Pazury i ministra Balazsa wynika, że ma służyć mechanizmowi wykonawczemu — wygodzie ZUS-u czy wygodzie ministerstwa, a nie ubezpieczonym. Przedtem interpretacja była taka, że zapas na wypłaty ma być 6-tygodniowy, w tej chwili mówi się, że 4-tygodniowy, więc pytam, czy my dostosowujemy przepisy? W moim przekonaniu jest to różna interpretacja pewnych aksjomatów, które do niedawna rząd głosił. Tak czy inaczej, zgodnie z tą ustawą przez 3 miesiące nie będą wpływały składki, będziemy musieli tych 10 bln pobierać z budżetu. Niestety, nie ma innego wyjścia. A dopiero w listopadzie, tak jak już powiedziałem, będą już wszystkie składki chłopskie i będziemy mieli nadpłatę na grudzień.</u>
          <u xml:id="u-510.1" who="#AdamBabul">Jeszcze jedna sprawa odnośnie sprawiedliwości społecznej, o której mówił minister Balazs, że te przepisy są krzywdzące dla rolników małorolnych. Przecież mamy w tej ustawie art. 3 pkt 5, który mówi, że minister pracy powiedzmy w przypadku zachwiania czy niedoboru, ma prawo to korygować w drodze rozporządzenia, czyli już nie musimy tu wydawać ustawy, to niby dlaczego — pytam — minister ma nie skorygować tego w ten sposób, żeby — po wyliczeniach — w pewnym przedziale, np. od 1 do 3 ha, nie obciążać rolników zwiększoną składką, a obciążać tylko tych wysokohektarowych. A to jest znowu kwestia mechanizmu, a nie ustawy. Opowiadam się za przyjęciem projektu większościowego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o krótsze ad vocem.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, pan minister w ramach ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#JacekKuroń">Ponieważ mnie, niestety, podlega ZUS i oba fundusze, i ustawa na mnie nakłada prawo podwyższania składki, to chcę oświadczyć, że ja jej nie będę podwyższał, a w związku z tym jeśli będą zatory płatnicze i tego rodzaju kłopoty, to będą się opóźniały wypłaty emerytur. Chciałbym tylko jasno od razu teraz publicznie powiedzieć, że na skutek przyjęcia takiej właśnie decyzji, będą następowały wszelkie założone jakby opóźnienia. One są założone, ponieważ jest to sprawa napływu pieniędzy. ZUS będzie dzwonił, nie ma pieniędzy, ja oczywiście będę próbował je jakoś zdobyć, ale prawdopodobieństwo ich zdobycia jest niewielkie. I trzeba mieć to na uwadze, jak się tą decyzję podejmuje, nic więcej nie mogę powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#JacekKuroń">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-512.2" who="#JacekKuroń">Wcześniej zgłosił się poseł Andrzej Kern. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#AndrzejKern">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wobec jednoznacznego oświadczenia pana ministra Balazsa, które ma formę deklaracji złożonej przed całą Izbą, a praktycznie przed całą Polską, uważam, że interesy rolników są gwarantowane w wystarczający sposób i wydaje mi się, że w tej sytuacji zobowiązanie do wniesienia odpowiedniej ustawy przed końcem roku jest zagwarantowane, dlatego cofam poprawki, które zgłosiłem do projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-513.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać posła Andrzeja Kerna, czy to chodzi o tę poprawkę zgłoszoną później indywidualnie? Tak, czyli proszę o przypomnienie tego, w odpowiednim miejscu.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy też w ramach ad vocem? Bardzo proszę obywatela posła o krótką wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#WojciechMojzesowicz">Mojzesowicz Wojciech, PSL. Mam pytanie do pana ministra Kuronia. Całkiem lekką ręką z tych swoich pieniędzy utrzymuje uprzywilejowane renty, powiedzmy partyjne czy inne, a tak trudno mu skierować parę złotych na wieś. To nie uśmiech, panie ministrze, jak by pan wiedział, jak się żyje na wsi, to by pan trochę inaczej podchodził do tego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele posłowie, chciałbym przypomnieć § 78, o którym wczoraj również mówiliśmy. Po zamknięciu dyskusji marszałek Sejmu oznajmia, iż Sejm przystępuje do głosowania. I jeśli chodzi o szersze wypowiedzi, to prosiłbym nie wprowadzać mnie w kłopotliwą sytuację, ad vocem — owszem, krótko, zwięźle i precyzyjnie.</u>
          <u xml:id="u-516.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest jedno zgłoszenie, czy w ramach ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#JózefPilarczyk">Moje nazwisko Pilarczyk. Prosiłbym ministra Balazsa o ustosunkowanie się do poprawki dotyczącej inwalidów III grupy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#TadeuszFiszbach">Minister podpowiada, że to wszystko będzie w pakiecie ustaw. Czy wystarczy taka odpowiedź? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-518.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania pierwszego wniosku mniejszości, który ma następujące brzmienie: „Art. 2 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1) w 1990 r. wydatki z funduszu są pokrywane w 82,7% z dotacji budżetu państwa i w 17,3% ze składek opłacanych przez rolników”.</u>
          <u xml:id="u-518.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy sprawozdawca, poseł Janusz Byliński, chciałby w tej sprawie zabrać głos? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#JanuszByliński">Jeśli chodzi o intencje, ten wniosek mniejszości idzie właśnie w kierunku wniosku, który został przedstawiony przez komisję, jak również przez stronę rządową, czyli zabezpieczenia płatności z funduszu i zabezpieczenia środków, żeby nie następowały zatory płatnicze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-520.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-520.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-520.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-520.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-520.5" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izba zaaprobowała wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-520.6" who="#TadeuszFiszbach">Drugi wniosek mniejszości ma brzmienie: „W art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Pierwsza rata kwartalna składki wynosi: 1) 196 tys. zł od jednej osoby ubezpieczonej; 2) 15.600 zł od każdego hektara przeliczeniowego; 3) 1% dochodu szacunkowego z działów specjalnych, ustalonego według norm obowiązujących w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-520.7" who="#TadeuszFiszbach">W przypadku przyjęcia tego wniosku, należałoby wprowadzić następującą poprawkę w art. 9 w ust. 5: po wyrazach «zwolniona z pracy» dodaje się wyrazy «i od hektarów przeliczeniowych»”.</u>
          <u xml:id="u-520.8" who="#TadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca chciałby zabrać głos? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#JanuszByliński">Proszę państwa, jest to konsekwencją wcześniej przegłosowanego wniosku. Jeżeli zdecydowaliśmy się na tę proporcję, to jest to uwzględnione w wylicznikach, które występują w tym wniosku. Nawet nie wiem, czy w tym kontekście w ogóle należy to głosować, bo jest to po prostu konsekwencja wcześniej przegłosowanego wniosku, po prostu rozłożenia tych wysokości, z których zostaje tworzony fundusz na osobę fizyczną, na hektar przeliczeniowy i na 1% dochodu szacunkowego.</u>
          <u xml:id="u-521.1" who="#JanuszByliński">W wariancie większościowym, który upadł, po prostu był wykreślony ustęp trzeci pkt 2 tego artykułu. Czyli powinniśmy głosować za, ja przepraszam, że tak sugeruję, ale po prostu jest to konsekwencja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#TadeuszFiszbach">Rozumiem, to wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#TadeuszFiszbach">Wczoraj słusznie nam zwrócono uwagę na sugestywne odpowiedzi na szereg formuł.</u>
          <u xml:id="u-522.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania, bowiem konsekwencja także i w tym wymiarze powinna znaleźć wyraz.</u>
          <u xml:id="u-522.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości dotyczącego art. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-522.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-522.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-522.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek mniejszości dotyczący art. 3.</u>
          <u xml:id="u-522.7" who="#TadeuszFiszbach">Trzeci wniosek mniejszości ma brzmienie: „W zmianie 15 (tak to ujęto) dotyczącej art. 43 litera „a”, otrzymuje brzmienie: „15) w art. 43 ppkt. a) w ustępie 1, wyraz «rocznie» skreśla się”. W pkt 1. na końcu dodaje się wyrazy „z wyjątkiem rolnika uprawnionego do okresowej renty inwalidzkiej”.</u>
          <u xml:id="u-522.8" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę o przedstawienie intencji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#JanuszByliński">Ten z kolei punkt jest konsekwencją poprzednio przegłosowanego, że utrzymujemy składkę z hektara przeliczeniowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-524.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-524.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości dotyczącego art. 43, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-524.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-524.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-524.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek mniejszości dotyczący art. 43.</u>
          <u xml:id="u-524.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy obecnie do głosowania poprawek… Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-524.7" who="#komentarz">(Poseł Jan Kisiliczyk: Zmiana nr 15 obejmuje także ppkt „b”, którego pan marszałek nie przeczytał i którego nie głosowaliśmy.)</u>
          <u xml:id="u-524.8" who="#TadeuszFiszbach">Właśnie nie mam tego. Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#JanuszByliński">To jest nieporozumienie, dlatego że ppkt „b” jest identyczny w obu wersjach i jest po prostu wydrukowany bez odstępu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy ta odpowiedź zadowala obywatela posła?</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Kisiliczyk: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-526.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy obecnie do głosowania poprawek zgłoszonych przez posłów w trakcie dyskusji. Było ich 6. Jedną poseł Andrzej Kern będzie uprzejmy przypomnieć w odpowiednim momencie. Proszę posła sprawozdawcę o ich zreferowanie zgodnie z kolejnością.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#JanuszByliński">Pierwsza jest poprawka posła Edwarda Baścika, która brzmi. „W art. 3. — w brzmieniu przyjętego drugiego wniosku mniejszości — w art. 3 dodaje się wyrazy: „z tym że ustalona w ten sposób składka roczna nie może przekroczyć kwoty 3 mln zł z jednego gospodarstwa rolnego, z zastrzeżeniem ust. 1”. Chodzi o to, żeby maksymalna składka z gospodarstwa nie przekroczyła określonej kwoty i w tym miejscu się zaznacza te 3 mln zł. Ewentualny niedobór będący konsekwencją przyjęcia tej poprawki pokryty zostanie z waloryzacji trzeciej i czwartej raty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania nad tą poprawką. Minister finansów chciałby zabrać głos… Nie zgłasza się. Prosimy o ustosunkowanie się w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-528.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-528.5" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-528.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#JanuszByliński">Następna poprawka zgłoszona była przez posła Jana Wróbla. Dotyczy ona art. 6, zmiany trzeciej i polega na zastąpieniu wyrazu „wykupu” słowem „sprzedaży”. Proponuje się dokonać tej wymiany w pozostałym tekście ustawy, tam gdzie jest mowa o wykupie jako celu uzasadniającym wywłaszczenia.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#JanuszByliński">Proszę państwa, zdaniem strony rządowej zmiana ta nie ma zasadniczego znaczenia merytorycznego, ponieważ wykup może nastąpić z inicjatywy nabywcy jak i właściciela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-530.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez posła Jana Wróbla?</u>
          <u xml:id="u-530.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-530.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-530.5" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka zgłoszona przez posła Jana Wróbla nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-530.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#JanuszByliński">Następna poprawka została zgłoszona przez posła Józefa Pilarczyka, który przed chwilą prosił ministra Balazsa o ustosunkowanie się do niej. Poprawka dotyczy zmiany w art. 6 — po zmianie 5 dodać zmianę 5a, w brzmieniu: „W art. 20 ustawy z 14 grudnia 1982 r., wyrazy: «pierwszej lub drugiej grupy, albo trzeciej grupy, jeżeli jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym», skreśla się”. Zmiana ta jest powszechnie akceptowana przez wszystkie strony, które uczestniczyły w pracach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-532.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-532.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-532.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę zgłoszoną przez posła Józefa Pilarczyka.</u>
          <u xml:id="u-532.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#JanuszByliński">Poprawka zgłoszona przez posła Witolda Chrzanowskiego polega na dodaniu art. 11A w brzmieniu: „Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin i wszystkie inne ustawy w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin tracą moc z dniem 31 grudnia 1990 r.”. Przyjęcie takiego zapisu grozi utratą od dnia 1 stycznia 1991 r. podstaw prawnych do wypłacania emerytur i rent w razie ewentualnego opóźnienia się prac sejmowych, albo gdyby Sejm nie przyjął nowelizacji czy nowej ustawy. Wydaje się, że przyjęcie przez Sejm wcześniej przeze mnie przedstawionej rezolucji jest zabezpieczeniem tego, żeby ta ustawa wpłynęła w tym roku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#TadeuszFiszbach">W kwestii formalnej, czy ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#komentarz">(Poseł Witold Chrzanowski: Witold Chrzanowski. Chciałbym sprostować, to nie jest moja poprawka.)</u>
          <u xml:id="u-534.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli to nie jest pana posła poprawka, to zaszła pomyłka.</u>
          <u xml:id="u-534.3" who="#komentarz">(Poseł Janusz Byliński: Przepraszam, to wniosek posła Choszczewskiego.)</u>
          <u xml:id="u-534.4" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam obywatela posła Chrzanowskiego. To poprawka posła Jana Choszczewskiego.</u>
          <u xml:id="u-534.5" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-534.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-534.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-534.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-534.9" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka posła Jana Choszczewskiego została przez Sejm oddalona.</u>
          <u xml:id="u-534.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#JanuszByliński">Ostatnia poprawka jest zgłoszona przez posła Janusza Rożka. Dotyczy ona art. 6 pkt 8 i ma polegać na całkowitym skreśleniu art. 23-A, a w art. 15 i 16 ustawy z 14 grudnia 1982 r. ma wprowadzić zapis: „Przyznać emeryturę i rentę inwalidzką w każdym przypadku, bez przekazania gospodarstwa rolnego, w wysokości 75% „.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#JanuszByliński">Wniosek ten jest tak daleko idący, że konsekwencją jego przyjęcia jest po prostu zrujnowanie ze względów finansowych obecnie głosowanej i tutaj dyskutowanej ustawy. Jest to niemożliwe. Strona rządowa wyliczyła, że skutki finansowe wprowadzenia tej poprawki zamknęłyby się kwotą około 4 bilionów złotych. Te pieniądze trzeba byłoby wkalkulować w składki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: poseł Rożek.)</u>
          <u xml:id="u-536.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, aby się zgłosił poseł Janusz Rożek.</u>
          <u xml:id="u-536.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#JanuszRożek">Proszę Wysokiej Izby! Ustawa emerytalna dla rolników powstała w 1977 r. Jej celem było przyspieszenie kolektywizacji wsi. Perfidią tej ustawy było to, że rolnik, który nie wyzbył się ziemi, choćby miał nawet i sto lat, nie dostawał emerytury, a musiał płacić składkę emerytalną. Mimo to rolnicy woleli płacić składkę, a ziemi nie oddawali. Wydaje mi się, że jeśli my się szczycimy tym, że w Polsce ostali się rolnicy indywidualni, a gdzie indziej nie, to jest to zasługa tych rolników. Powinno się ich wynagrodzić, że tak długo bronili tej ziemi i dzisiaj powinni dostać emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Wnioski)</u>
          <u xml:id="u-537.2" who="#JanuszRożek">Rozmawiając z rolnikami, zobowiązywałem się, że będę bronił ich słusznej sprawy. Dzisiaj bym ich zdradził, gdybym tego nie zgłosił.</u>
          <u xml:id="u-537.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-537.4" who="#JanuszRożek">Postawiono pytanie, skąd wziąć na to pieniądze? A ja się pytam, gdzie poszły te pieniądze, które płacił rolnik w formie składki, a mając 80 lat nie dostał emerytury? Pytam się, kto te pieniądze ukradł?</u>
          <u xml:id="u-537.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#TadeuszFiszbach">To było rozwinięcie myśli. Bardzo proszę o ustosunkowanie się do zgłoszonej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawek zgłoszonych przez posła Janusza Rożka — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-538.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-538.4" who="#TadeuszFiszbach">Poprawki posła Janusza Rożka zostały oddalone.</u>
          <u xml:id="u-538.5" who="#TadeuszFiszbach">To już byłyby wszystkie poprawki, czy jeszcze jest jakaś poprawka? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#JanuszByliński">Przepraszamy za dłuższą przerwę, gdyż w tym czasie trwała dyskusja, w wyniku której, reszta zgłoszonych poprawek została wycofana, tak że w tej chwili wszystkie poprawki są przegłosowane. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#TadeuszFiszbach">Możemy zatem przystąpić do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#MarianStarownik">Starownik Marian, PSL. Przepraszam, ale uczestniczyłem w posiedzeniu komisji i zgłosiłem wniosek formalny, żeby wycofać z proponowanej ustawy art. 3 pkt 5, jest on na str. 3. Powyższy paragraf daje ministrowi pracy i polityki socjalnej możliwość waloryzacji trzeciej i czwartej raty składki emerytalnej w drodze rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#MarianStarownik">Myślę, że w tej sytuacji mamy właściwie ułatwioną sprawę, bo minister Kuroń powiedział, że nie ma zamiaru waloryzować składki emerytalnej. Przeszła też wersja, że 17,3% funduszu będzie pochodziło ze składek emerytalnych obowiązujących w bieżącym roku rolników indywidualnych. Wydaje mi się, że utrzymywanie tego zapisu jest zbędne i podtrzymuję swój wniosek wcześniej zgłoszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#TadeuszFiszbach">Niezbędne jest ustosunkowanie się do tej sprawy posła sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#JanuszByliński">Proszę państwa, przepraszam, rzeczywiście to pominąłem, ale sprawa jest tego typu, że ta waloryzacja trzeciej lub czwartej raty może nastąpić zarówno w dół jak i w górę. Chodzi o to, żeby umożliwić również obniżenie składki, jeżeli będzie to możliwe, żeby po prostu nie zamykać tej drogi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Marian Starownik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#MarianStarownik">Chciałbym powiedzieć w imieniu rolników, że możemy zaryzykować, jeśli za dużo zapłacimy, to po prostu zostanie to w budżecie państwa.</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#TadeuszFiszbach">To za poważna sprawa, aby podjąć ryzyko. Czy minister finansów chciałby zabrać głos w tej sprawie? Minister Artur Balazs, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#ArturBalazs">Nie wiem, czy poseł Adam Babul się na to zgodzi, bo on i tak wyliczył nadwyżkę, a więc byłoby dużo do wypłaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#AdamBabul">Proszę o to, żeby nie obrażać posłów. Podtrzymuję wniosek kolegi Starownika. Pozostawienie tych pkt. 5 i 6 pozwala ministerstwu pracy robić z chłopem dokładnie co zechce. Po prostu można składkę podwyższać, obniżać i chłopi nic nie mają do powiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-548.1" who="#AdamBabul">Skoro przyjęliśmy wniosek mniejszości, a więc wariant rządowy, uważam, że należy poddać pod głosowanie i przegłosować wykreślenie tych paragrafów. I proszę, kolego ministrze Balazs, nie kpić sobie z posłów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-548.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo bym prosił o zaoszczędzenie sobie razów i tak się sypią zewsząd. Możemy i powinniśmy poważnie odnieść się do sprawy. Rozumiem, że poseł Marian Starownik podtrzymuje swoją poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-549.1" who="#komentarz">(Poseł Marian Starownik: Podtrzymuję.)</u>
          <u xml:id="u-549.2" who="#TadeuszFiszbach">Ale jak usłyszałem, pan wspominał o paragrafie piątym.</u>
          <u xml:id="u-549.3" who="#komentarz">(Poseł Marian Starownik: To jest art. 3 § 5 i 6.)</u>
          <u xml:id="u-549.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: punkt…)</u>
          <u xml:id="u-549.5" who="#TadeuszFiszbach">A więc punkt 5 i 6.</u>
          <u xml:id="u-549.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę uważnie zapoznać się ze sprawą. To jest str. 3. Może jeszcze poseł sprawozdawca się wypowie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#JanuszByliński">Rzeczywiście pkt 6 jest związany z punktem 5. Jeżeli zmiana byłaby przegłosowana, dotyczyłaby również punktu 6.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#TadeuszFiszbach">Może minister finansów chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-551.1" who="#komentarz">(Minister finansów: Nie ma potrzeby.)</u>
          <u xml:id="u-551.2" who="#TadeuszFiszbach">Wobec tego odniesiemy się do poprawki posła Mariana Starownika.</u>
          <u xml:id="u-551.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jego przyjęciem? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-551.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-551.6" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-551.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-551.8" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-551.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 roku w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Społecznej, Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisję Ustawodawczą wraz z wcześniej przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.12" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-551.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy obecnie do głosowania przedstawionego przez Komisję Polityki Społecznej, Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisję Ustawodawczą projektu rezolucji w sprawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.</u>
          <u xml:id="u-551.14" who="#TadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca chciałby w tej sprawie zabrać głos? Nie.</u>
          <u xml:id="u-551.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem projektu rezolucji zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.17" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-551.18" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął rezolucję.</u>
          <u xml:id="u-551.19" who="#TadeuszFiszbach">I na tym kończymy to, co planowaliśmy na dzisiaj. Chciałbym tylko zapytać obywateli posłów…</u>
          <u xml:id="u-551.20" who="#komentarz">(Poseł Czesław Sobierajski: Panie marszałku!)</u>
          <u xml:id="u-551.21" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#CzesławSobierajski">Otóż ja występując wcześniej, zgłaszałem wniosek formalny. Wiem, że jesteśmy bardzo zmęczeni, niemniej waga ustaw i fakt, że na posiedzeniu Komisji Systemu Gospodarczego Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej nie było właściwie kontrowersji między rządem a nami, że właściwie ten pakiet ustaw gospodarczych jest prawie że niekontrowersyjny, a waga problemu jest niezmierna, dlatego bardzo bym wszystkich prosił o pozostanie jeszcze tych kilka godzin i podjęcie tego tematu. Być może rozejdziemy się załatwiwszy tę sprawę, na co czeka i rząd, i cały naród. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-552.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Osobiście podpisuję się pod tym wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-553.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym obywateli posłów zapytać, bo są teraz dwie możliwości: jedna przedstawiona przez obywatela posła i druga, by zebrać się któregoś dnia w przyszłym tygodniu i kontynuować te obrady.</u>
          <u xml:id="u-553.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-553.3" who="#TadeuszFiszbach">Czy można przyjąć ten wniosek, który zgłosił obywatel poseł, abyśmy kontynuowali obrady w dniu dzisiejszym?</u>
          <u xml:id="u-553.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak!)</u>
          <u xml:id="u-553.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę.</u>
          <u xml:id="u-553.6" who="#komentarz">(Głos z sali: Chodzi o frekwencję.)</u>
          <u xml:id="u-553.7" who="#TadeuszFiszbach">Frekwencja pozwala nam na kontynuowanie obrad.</u>
          <u xml:id="u-553.8" who="#TadeuszFiszbach">Druga możliwość to konieczność zebrania się dopiero w przyszłym tygodniu. A więc, kontynuujemy obrady. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-553.9" who="#komentarz">(Głosy z sali: Bez przerwy.)</u>
          <u xml:id="u-553.10" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, bez przerwy.</u>
          <u xml:id="u-553.11" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Szczygieł: Chciałbym zabrać głos.)</u>
          <u xml:id="u-553.12" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#BogdanSzczygieł">Zgłaszam wniosek przeciwny i proszę o głosowanie w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, jest zgłoszony wniosek przeciwny. Są zatem dwa wnioski.</u>
          <u xml:id="u-555.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, kto jest za tym, ażeby kontynuować obrady w dniu dzisiejszym? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-555.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciwny temu wnioski?</u>
          <u xml:id="u-555.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-555.4" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma potrzeby głosować nad drugim wnioskiem, czy jest taka potrzeba?</u>
          <u xml:id="u-555.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-555.6" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma. Dziękuję, bardzo.</u>
          <u xml:id="u-555.7" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy obrady.</u>
          <u xml:id="u-555.8" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw dotyczącymi systemu gospodarczego ujętymi w pkt. 2 i 3 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-555.9" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Bogdana Łukasiewicza z Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”, kolejnym mówcą będzie poseł Józef Bogusz. Czy jest poseł Bogdan Łukasiewicz?</u>
          <u xml:id="u-555.10" who="#komentarz">(Głosy z sali: Będzie za chwilę.)</u>
          <u xml:id="u-555.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Józef Bogusz jest gotowy do wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-555.12" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym obywateli posłów o krótkie wypowiedzi, abyśmy w ciągu godziny zakończyli obrady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#JózefBogusz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy jak również prowadzona przez nas poprzednio dyskusja, dotycząca ustawy o przedsiębiorstwie państwowym ponad wszelką wątpliwość podkreślają szczególnie ważną rolę kadry kierowniczej. I trudno ten fakt przecenić. Mamy w kraju wielu dyrektorów o silnej osobowości, którzy sprawnie i z sukcesami prowadzą swoje zakłady niezależnie od zmiennej aury politycznej. Naturalną sprawą bowiem bywa, że rozwiązania ogólne jednakowe dla całego kraju z różną siłą odmieniają rzeczywistość pojedynczego przedsiębiorstwa. Zdrowe uterenowienie decyzji ogólnych i szybkie dostosowanie przedsiębiorstwa do ustalonych zasad jest nadrzędną, choć bardzo trudną rolą kadry kierowniczej.</u>
          <u xml:id="u-556.1" who="#JózefBogusz">Jako jeden z przedstawicieli tej kadry mogę również z autopsji stwierdzić, że byliśmy ze szczególną siłą egzaminowani i prani przez partię, związki zawodowe, komisarzy wojskowych. Zawsze — podkreślam — zawsze dyrektorzy fachowcy dzięki swej wiedzy i umiejętnościom mogli znaleźć wspólny język z egzaminatorami. Niestety, niezwykle rzadko znajdowali należne im poszanowanie swej pracy. Ani regulacje prawne uzależniające dyrektora od wielu podmiotów, ani pozycja materialna, ani też prestiż społeczny nie były adekwatne do wiedzy, wkładu pracy, zaangażowania czy efektów. Przyjmując obecne ustawowe regulacje winniśmy mieć na względzie szczególnie te sprawy. Znaczenie ma tu zarówno czas przyszły, którego te regulacje dotyczą, jak też czas obecny. Tymczasem obecnie, zdaje się jakby na przekór zdrowemu rozsądkowi, robi się wszystko, aby prestiż, pozycję, a nawet chęć do aktywnego działania kadry kierowniczej skutecznie osłabić. Byle powód, albo nawet zwykła zawiść wywołuje demagogiczne ataki na kadrę, a demagodzy i krzykacze często kryją się za parawanem „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-556.2" who="#JózefBogusz">W swoim expose pan premier Tadeusz Mazowiecki stwierdził, że jedynym kryterium oceny kadry kierowniczej będzie kompetencja, fachowość i uzyskiwane wyniki. W związku z tym chciałbym Wysoką Izbę poinformować, że w wielu województwach praktyka rozmija się z tą deklaracją. Występują często przypadki bezpodstawnych oskarżeń i żądania odwołania z zajmowanych stanowisk wartościowej kadry. Jaskrawy i wyraźny tego przykład stanowi województwo słupskie i działania tamtejszego Zarządu Regionu „Solidarności”, który w oparciu o ogólnikowe zarzuty domagał się odwołania wartościowej kadry.</u>
          <u xml:id="u-556.3" who="#JózefBogusz">Jednostki demagogiczne zasłaniają się autorytetem Lecha Wałęsy, Bogdana Borusewicza i innych przywódców „Solidarności”, wzmacniają przy tym swe żądania zapowiedzią akcji strajkowych, przy czym należy zaznaczyć, te metody działania nie uzyskują aprobaty członków komitetu obywatelskiego jak również senatorów tego województwa.</u>
          <u xml:id="u-556.4" who="#JózefBogusz">Zwracam się zatem do Wysokiej Izby o właściwą reakcję w takich i wielu podobnych przypadkach, jak również o podjęcie skutecznych poczynań dla obrony słusznego stwierdzenia wypowiedzianego w expose: „w imię spokoju społecznego, wspólnego i zgodnego działania dla dobra Rzeczypospolitej”. Jednocześnie głęboko wierzę, że premier Mazowiecki dzięki swemu wielkiemu autorytetowi nie dopuści do zastąpienia skompromitowanych metod działania komitetów wojewódzkich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w stosunku do kadry kierowniczej przez inne grupy totalitarne.</u>
          <u xml:id="u-556.5" who="#JózefBogusz">Z wielką uwagą i radością wysłuchałem w dniu wczorajszym wystąpienia pana ministra Jacka Kuronia i jego oceny kadry kierowniczej. Utkwiło mi w pamięci jedno zdanie, że nie zawsze to co nowe jest lepsze od starego. Miejmy to na uwadze. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-556.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-557.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bogdan Łukasiewicz z Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”; kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Steinhoff.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#FranciszekStefaniuk">Panie marszałku, chciałem zabrać głos w kwestii formalnej.</u>
          <u xml:id="u-558.1" who="#FranciszekStefaniuk">Niektórzy posłowie przed chwilą głosowali za tym, żeby kontynuować obrady i zaraz wyszli z sali.</u>
          <u xml:id="u-558.2" who="#FranciszekStefaniuk">Panie marszałku, chciałem się spytać, czy to jest nowy chwyt propagandowy, żeby społeczeństwo znów opluwało Sejm, że w czasie debaty ławy poselskie świecą pustkami.</u>
          <u xml:id="u-558.3" who="#FranciszekStefaniuk">Proponuję, żeby ponownie przegłosować te dwa wnioski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#TadeuszFiszbach">W tej chwili nie można. Posłowie wyszli z sali obrad z różnych względów, chociażby po to, by poinformować, że nie wyjadą do domów we wcześniej planowanych godzinach, jako że planowaliśmy zakończenie obrad o 16-tej.</u>
          <u xml:id="u-559.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-559.2" who="#TadeuszFiszbach">Ale dyskusję kontynuujemy i za chwilę, jak będziemy zbliżali się do głosowania, poproszę, ażeby posłowie zajęli miejsca na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-559.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bogdan Łukasiewicz, PSL „Odrodzenie”. Poprosiłem o głos, mam przygotowane na piśmie wystąpienie, ale nie ma tutaj klimatu do tego, żeby szerzej dyskutować nad tymi ustawami, dlatego po prostu do jednej z nich chciałem się krótko odnieść, ponieważ wydaje mi się, że zasługuje na szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Obradujemy dzisiaj nad tymi ustawami dzięki silnej woli posła Dynera z OKP, który po prostu przez kilka miesięcy walczył o to, żeby poselski projekt ustawy o szczególnej ochronie mienia ogólnonarodowego, nazywany w tej chwili „o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej” po prostu znalazł się na porządku dzisiejszych obrad. Projekt tej ustawy wywołał łańcuch kolejnych ustaw i w zasadzie przejęły one niektóre treści z tego projektu. Niemniej jednak uważam, że właśnie silna wola niektórych posłów doprowadza jednak do inicjatywy, która była potrzebna. Ta ustawa nie znalazła uznania po prostu dlatego, że zabierała rządowi uprawnienia zapisane w spec-ustawie, a poza tym spółki dostarczały sporo opodatkowania wielokrotnego, w związku z tym była to sprawa intratna dla budżetu.</u>
          <u xml:id="u-560.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Chciałem zwrócić uwagę na kilka zapisów w projekcie ustawy o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej. Jądrem tej ustawy jest art. 1, on określa warunki, po spełnieniu których, może nastąpić oddanie składników majątkowych w użytkowanie i to w wyniku przetargu, oraz art. 5, pozwalający przy pomocy sądu rozwiązać spółkę, której stroną jest skarb państwa oraz osoba prawna lub jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli ta spółka przynosi wątpliwe korzyści jednej ze stron. Myślę, że to jest bardzo ważna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-560.3" who="#BogdanŁukasiewicz">PSL „Odrodzenie” popiera projekt ustawy o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej. Członkowie naszego klubu zabierając głos z trybuny sejmowej wielokrotnie wnosili o pilne uregulowanie problemu spółek i to zarówno co do formy, jak i zakresu ich działalności, a także sposobu wyceny majątku aportów wnoszonych ze strony przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych. Problem ten jest podnoszony na spotkaniach poselskich z wyborcami. Społeczeństwo oczekuje załatwienia go przez Wysoką Izbę. Poza tym problem spółek wiąże się z przekształceniami własnościowymi. Myślę, że obowiązkiem Wysokiej Izby jest wypowiedzenie się w jak najszybszym czasie na temat przekształceń własnościowych i ich form, jakie mają obowiązywać, bo to się wiąże ze spółkami i bardzo bulwersuje społeczeństwo. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-560.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-561">
          <u xml:id="u-561.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-561.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Janusz Steinhoff. Przepraszam, pan minister prosił o głos, proszę bardzo. Za chwileczkę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-562">
          <u xml:id="u-562.0" who="#TadeuszSyryjczyk">W związku z wypowiedzią posła Łukasiewicza chciałem złożyć stanowczy protest przeciwko stwierdzeniu, iż rząd był materialnie zainteresowany rozdzielaniem spółek nomenklaturowych. Spółki te uszczuplają podatki i nie w tym rzecz. Wystąpienie obywatela posła jest obraźliwe dla rządu i z tego względu pozwoliłem sobie zabrać głos. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-562.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-563">
          <u xml:id="u-563.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma poseł Janusz Steinhoff z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Dobrosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-564">
          <u xml:id="u-564.0" who="#JanuszSteinhoff">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Przedstawiony przez Wysoki Sejm projekt ustawy o zmianach organizacyjnych w górnictwie węglowym i energetyce wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Jest również dowodem determinacji rządu w prowadzeniu procesu doskonalenia struktur organizacyjnych w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-564.1" who="#JanuszSteinhoff">Przedłożony projekt — i to należy podkreślić — likwiduje już ostatnie bastiony stalinowskiego modelu organizacji przemysłu stworzonego w określonej sytuacji politycznej, w której kwestie organizacyjne i ekonomiczne podporządkowano nadrzędnym wtedy pryncypiom rozwoju kraju budującego socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-564.2" who="#JanuszSteinhoff">Do Wspólnoty Węgla Kamiennego chciałbym jednak ustosunkować się w aspekcie spraw związanych z pewnymi historiami natury personalnej przedstawionych przez pana posła Bogusza.</u>
          <u xml:id="u-564.3" who="#JanuszSteinhoff">Sytuacja, która istniała przez 40 lat w górnictwie była sytuacją bardzo brzemienną w skutki. Dlatego też — powiedzmy — chciałbym swojemu wystąpieniu nadać również charakter polityczny.</u>
          <u xml:id="u-564.4" who="#JanuszSteinhoff">Wspólnota Węgla Kamiennego — na tych strukturach zarządzania polskim górnictwem chciałbym się skoncentrować — miała wytknięty przez wiele lat jeden zasadniczy cel: za wszelką cenę utrzymać wydobycie węgla na określonym poziomie, aby, jak to było w zwyczaju, kolejny minister mógł na kolejnej barbórkowej akademii zameldować o stosownym przekroczeniu planu. Osiągano to łamiąc prawa ekonomii, ochrony środowiska, podstawowe prawa zatrudnionych w górnictwie pracowników oraz oczywiście tych ludzi bardzo ciężkiego trudu. Poziom wydobycia osiągano przez wszystkie te lata stosując zaniżone kryteria jakościowe zbywanego węgla, co wynikało z absurdalnej wręcz polityki inwestycyjnej prowadzonej przez resort w zakresie przeróbki mechanicznej. Chciałbym państwu powiedzieć, że doprowadziło to do sytuacji, w której około 90% miałów energetycznych nie wzbogacano. Z tego wynikała ich wysoka, bo sięgająca często ponad 30%, zawartość popiołu. Fakt ten powoduje powstawanie olbrzymich strat, jakie ponosi gospodarka narodowa, gdyż globalna zawartość tych niepalnych składników urobku — i to wymaga podkreślenia — osiągała w skali roku wielkość od kilkunastu do dwudziestu milionów ton. Tę ilość właśnie trzeba było przetransportować, rozdrobnić, usiłować spalić, odzyskać w elektrofiltrach oraz przeprowadzić ich utylizację. W sumie spowodowało to olbrzymie straty energetyczne i ekologiczne, jakie musiała ponosić gospodarka narodowa, gdyż proces spalania tak silnie zanieczyszczonego węgla jest oczywiście źródłem emisji do atmosfery dużej ilości związków siarki.</u>
          <u xml:id="u-564.5" who="#JanuszSteinhoff">Gospodarka narodowa poniosła również olbrzymie straty z tytułu szkód górniczych, które w takim zakresie jak na Śląsku nie są spotykane w innych krajach. Szkody te są tylko w części nieuniknione, znacznie częściej były efektem naruszenia istniejących przepisów lub ich zmian, które podporządkowywano partykularnym, nadrzędnym interesom resortowym.</u>
          <u xml:id="u-564.6" who="#JanuszSteinhoff">Przez wiele lat kopalnie były miejscem prowadzenia ożywionej działalności politycznej, która powodowała dyskryminację pracowników o odmiennej od PZPR linii politycznej oraz ich całkowitą eliminację z kierowniczych kręgów zakładów górniczych. Jako przykład, który ilustruje sprawność stosowania wymienionych kryteriów światopoglądowych i politycznych w doborze kadry kierowniczej, chciałbym powołać się na fakt, że jeszcze kilka miesięcy temu na około 100 dyrektorów kopalń i zakładów górnictwa nie było — według posiadanych przeze mnie informacji — ani jednego, który by nie legitymował się przynależnością do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zakładowe organizacje partyjne rozbudowane w górnictwie, w sposób niespotykany w innych resortach, praktycznie miały decydujący głos w procesie kwalifikacji na stanowiska kierownicze i dozoru kopalń, gdzie przecież kryteria profesjonalne powinny mieć zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-564.7" who="#JanuszSteinhoff">Rozbudowana była również ponad potrzeby liczebność nadzoru, szczególnie w strukturach pośrednich, co utrudniało wręcz prawidłową organizację pracy w kopalniach. Resort górnictwa, a później Wspólnota Węgla Kamiennego przez wiele lat wsławiły się pozorowaniem zmian swej struktury organizacyjnej. Przypomnę, że począwszy od 1981 r. utworzone zostały w miejsce zjednoczeń, pełniących wówczas rolę struktur pośrednich, zrzeszenia, a później w odstępach corocznych lub 2-letnich przekształcano je kolejno w gwarectwa i przedsiębiorstwa eksploatacji węgla. Zmiany te nie naruszały w jakikolwiek sposób istniejących układów organizacyjnych, jak i nie mniej istotnych układów personalnych. Zmiany te nie eliminowały również zasady ubezwłasnowolnienia kierownictw zakładów górniczych, tak w sensie przedsięwzięć ekonomicznych, jak i organizacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-564.8" who="#JanuszSteinhoff">Wysoki Sejmie! Przedstawiony obraz działania kierowniczych struktur górnictwa węglowego jest obrazem wziętym z innej epoki — epoki struktur gospodarki nakazowo-rozdzielczej, struktur archaicznych, promujących nieefektywność, zachowujących przywileje dotychczasowej kadry kierowniczej, dobranej według określonych kryteriów politycznych.</u>
          <u xml:id="u-564.9" who="#JanuszSteinhoff">Wyrażam nadzieję, że w najbliższym czasie zostaną przedstawione wyniki prac studialnych nad nową strukturą organizacyjną górnictwa, która reprezentując interesy skarbu państwa w procesie eksploatacji złóż węgla kamiennego mogłaby prowadzić działalność w zakresie stymulowania i prognozowania wielkości wydobycia, inicjowania badań geologicznych oraz przedsięwzięć inwestycyjnych. Należałoby również rozważyć konieczność znacznego rozszerzenia kompetencji urzędów górniczych, które powinny umożliwić właściwy nadzór nad działalnością zakładów górniczych w zakresie prawidłowej eksploatacji złoża, ochrony powierzchni oraz przestrzegania przepisów bezpieczeństwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-564.10" who="#JanuszSteinhoff">Na zakończenie chciałbym wyrazić nadzieję, że górnictwo będąc jednym z istotnych sektorów gospodarki narodowej realizujących program naprawy Rzeczypospolitej, będzie równocześnie miejscem pracy i awansu wszystkich bez wyjątku obywateli naszego kraju, bez względu na ich światopogląd i orientację polityczną. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-564.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-565">
          <u xml:id="u-565.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-565.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Janusz Dobrosz z Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Krzysztof Bielecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-566">
          <u xml:id="u-566.0" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kraj nasz cyklicznie co kilka lat znajduje złoty środek na poprawę stanu gospodarki. Były już WOG-i i bodźce, w ostatnich latach cudowną receptą dla ludzi przedsiębiorczych, ale bez większych pieniędzy, stały się spółki, zwłaszcza te z ograniczoną odpowiedzialnością. To one — jeszcze w czasie, gdy władze krótko po stanie wojennym twierdziły, że będą socjalizmu bronić jak niepodległości — szokowały opinię publiczną nie odrobiną kapitalistycznej gospodarki w morzu gospodarki nakazowo-rozdzielczej, a wysokimi płacami w myśl zasady: odbiliśmy się metr od socjalizmu, do kapitalizmu mamy jeszcze kilka kilometrów.</u>
          <u xml:id="u-566.1" who="#JanuszDobrosz">Można by znaleźć wiele negatywnych przykładów spółek, gdzie cwaniactwo górowało nad uczciwością, gdzie w bezwzględny sposób wykorzystywano ogólną słabość gospodarki polskiej. Dyrektorzy, prezesi dysponując majątkiem narodowym jak własnym, tworzyli spółki tzw. nomenklaturowe, w raportach drastycznie zaniżali udziały kierowanych przez siebie przedsiębiorstw, kumulowali funkcje dyrektorów przedsiębiorstw i prezesów zarządów spółek, czego art. 204 rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Kodeks handlowy z 1934 r. wyraźnie zakazywał. Nie da się jednak zaprzeczyć, że wiele spółek ożywiło rynek.</u>
          <u xml:id="u-566.2" who="#JanuszDobrosz">Obowiązujące dziś przepisy określają dolną granicę kapitału zakładowego spółki z o.o. na 10 tys. zł, a jednego udziału na 500 zł powodują, że za równowartość 3,5 bochenka chleba można założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a za równowartość 1 egz. codziennego pisma, choćby „Gazety Wyborczej”, zostać współudziałowcem. Stanowi to chyba swoisty rekord absurdu, warty zanotowania w księdze Guinnessa. Zaproponowane przez rząd zmiany w ustawie o zmianie rozporządzenia prezydenta Kodeks handlowy przy aktualnej sile nabywczej złotówki wydają się trafne. Z jednej strony pozwalają przeciętnie zamożnym a przedsiębiorczym ludziom założyć własny interes, biorąc własne sprawy we własne ręce, a z drugiej strony gwarantują przysłowiowe minimum powagi polskiego biznesmena. Za przelicznik biorąc światową walutę z wizerunkiem Waszyngtona, jeden udział w spółce z o.o. będzie przedstawiał wartość około 50 dolarów, a cały udział spółki tej z minimalnym kapitałem zakładowym — 1000 dolarów, określając jednocześnie minimalny kapitał spółki akcyjnej na 25 tys. dolarów. Decyzja o podwyższeniu minimalnej wartości kapitału zakładowego ma jeszcze jeden aspekt, jako że kapitał zakładowy zarówno w spółkach akcyjnych, jak i z o.o. stanowi podstawę odpowiedzialności wobec wierzycieli, gdyż wspólnicy osobistej odpowiedzialności za te zobowiązania nie ponoszą. Art. 159 Kodeksu handlowego daje wierzycielom pewne minimalne gwarancje, że za należny dług wartości „poloneza” nie otrzymają równowartości książki Stefana Bratkowskiego „Jak zrobić interes razem”.</u>
          <u xml:id="u-566.3" who="#JanuszDobrosz">Gospodarka państwa to bardzo skomplikowany organizm. Mieliśmy wszyscy tego kolejny dowód przysłuchując się debacie budżetowej. Biorąc pod uwagę obecne tendencje w gospodarce, szczególnego znaczenia nabiera rządowy projekt ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo upadłościowe. Lawinowy proces upadku, używając nowego określenia z art. 1, wszelkiego rodzaju podmiotów gospodarczych, tzn. przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, może spowodować, że rozpatrywana przez Wysoką Izbę ustawa może się stać aktem prawnym bardzo często stosowanym. Wysokie oprocentowanie kredytów spowodowało, że przedsiębiorstwa handlowe zaprzestały płacić producentom, czy w ogóle przestały kupować. Z dnia na dzień rosną zapasy, a tym samym koszty ich składowania. Rosną również zobowiązania wobec państwa tych, którzy zainwestowali w surowce i towary. Trzeba płacić pracownikom, zgodnie z Kodeksem pracy że należą się im odprawy. Ludzie, którzy uwierzyli, że przyszedł czas na przedsiębiorczość i warto przejść na własny rachunek gospodarczy, przeżywają tragedię. Wiele spółek, przedsiębiorstw, spółdzielni jeszcze nie wie, że praktycznie w myśl art. 5 § 1 projektu ustawy rządowej Prawo upadłościowe winny zgłosić wniosek o ogłoszeniu upadłości, bo żeby to zrobić wystarczą 2 tygodnie od dnia zaprzestania płacenia długów. Nowa wersja art. 4 w przeciwieństwie do tego, co było poprzednio, precyzyjnie określa uprawnionych do podjęcia postępowania upadłościowego. W zasadzie większość podmiotów gospodarczych funkcjonujących w Rzeczypospolitej Polskiej jest w sytuacji dłużnika, którego wierzyciel może postawić w stan upadłości. Nie powoduje to stabilności i napędza koła naszej gospodarki. Teraz się okaże, ile spółek, zwłaszcza tych z ograniczoną odpowiedzialnością, będzie w stanie ze swego mizernego kapitału zakładowego zaspokoić swoich wierzycieli, powodując reakcję łańcuchową upadających podmiotów gospodarczych. Czy nie warto by przemyśleć takie rozwiązania, które funkcjonują już w wielu państwach, gdzie prawo zmusza firmy, zwłaszcza spółki, do ujawniania choćby na firmowych drukach swego kapitału zakładowego. Wprawdzie każdy w sądzie rejestrowym może sprawdzić, jaka jest wysokość kapitału zakładowego kontrahenta, ale jest to tylko teoria prawna. Czy jesteśmy w stanie wyobrazić sobie normalne funkcjonowanie gospodarki, podejmowanie na bieżąco decyzji, gdy wszyscy będą patrzyli sobie na ręce? Drobna ingerencja prawna, którą zaproponowałem wyżej, Uwiarygodni wiele firm. Dzięki niej uniknąć by można sytuacji, kiedy nie z własnej winy, w dobrej wierze, firmy podejmują milionowe transakcje z tymi, co dysponują zaledwie tysiącami.</u>
          <u xml:id="u-566.4" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem przekonany, że zgłoszone przez Komisje Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawczą poprawki do rządowego projektu ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo upadłościowe z teoretycznego punktu widzenia można uznać za słuszne, zwłaszcza że precyzują one wiele zagadnień, stawiają na równym prawnym umocowaniu przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki czy inne podmioty, wyjaśniają wiele sytuacji, gdzie następuje zbieg przepisów, w innych gałęziach, zwłaszcza Prawa cywilnego. Mam jednak wątpliwości, czy będzie można w obecnej sytuacji gospodarczej, w sytuacji, kiedy, jak mówiłem, wiele podmiotów gospodarczych jest w krytycznym stanie — w praktyce stosować wiele przepisów Prawa upadłościowego. Może się to okazać niewykonalne. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-566.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-567">
          <u xml:id="u-567.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-567.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze… proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-568">
          <u xml:id="u-568.0" who="#BogdanŁukasiewicz">W związku z wypowiedzią pana ministra Syryjczyka wyjaśniam, że oparłem się na badaniach NIK i w związku z tym proszę o zapoznanie się z nimi. A poza tym, jeżeli rząd ściągał podatki ze spółek handlowych i nie przeciwstawiał się temu, to znaczy że akceptował wielokrotne opodatkowanie, a ten haracz płaciło społeczeństwo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-569">
          <u xml:id="u-569.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-569.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Krzysztof Bielecki z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Józef Jungiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-570">
          <u xml:id="u-570.0" who="#JanBielecki">Panie Marszałku! Szanowne resztki Wysokiej Izby!</u>
          <u xml:id="u-570.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-570.2" who="#JanBielecki">Chciałbym serdecznie przeprosić za to, że nie jestem w stanie długo występować, więc powiem krótko. Otóż chciałbym zaprotestować przeciwko przedstawianiu w sposób średnio kompetentny tak niezmiernie istotnej ustawy, jak również prowadzeniu dyskusji na temat majątku narodowego i jego przekazywania. Przed godziną otrzymaliśmy kolejny projekt ustawy, który w pierwszych trzech punktach podaję jakąś tam formułę, bo komuś się wydaje, że w ten sposób przed czymś się zabezpieczymy. Operuje się tutaj wyceną, jako taką mistyczną wręcz formułą, która zagwarantuje najwłaściwszy sposób przekazywania tego majątku, zresztą w różnych formach, bo przecież inaczej jest przy stawkach leasingowych, jeżeli chcemy być Europejczykami, inaczej jest przy dzierżawie, a jeszcze inaczej jest przy odsprzedaży. Natomiast później w punkcie 4 mamy coś takiego, co właściwie wyklucza trzy pierwsze. Więc w sumie nie wiem, czemu ta ustawa ma służyć. Jeżeli chodzi o ten problem, to musi on być załatwiony zupełnie inaczej, po prostu musi pojawić się ustawa o skarbie państwa, która przede wszystkim zajmie się najważniejszym składnikiem, który tu zupełnie pominięto, tzn. ziemią i naszym stosunkiem do ochrony ziemi, jako najważniejszej wartości. Zresztą, ziemią dzisiaj handlować jest niezmiernie trudno. I dlatego wnoszę, żebyśmy nie robili czegoś na kolanie, niekompetentnie, czego dobrze nie rozumiemy, a po prostu przygotowali rzetelną ustawę, a nie naszym trybem, jako Wysoka Izba, próbowali określać procedurę, która teoretycznie będzie służyła zapobieganiu patologii, ale z drugiej strony będzie podważała wiele aktów, które równocześnie chcemy uchwalić. Skoro mówimy o dyrektorze, skoro chcemy go wybrać drogą konkursu, skoro chcemy mu postawić twarde warunki, to fundamentalną rzeczą jest założenie, że będzie on lojalny wobec przedsiębiorstwa. Dlatego nie biegajmy po sądach, nie szukajmy tych biegłych, których nie ma, i naprawdę nie określajmy, że w mianowniku przy wycenie powinna być taka stopa jak ventures kapitał, np. 35%, bo to nie o to chodzi.</u>
          <u xml:id="u-570.3" who="#JanBielecki">Prosiłbym o odesłanie tego aktu i zrobienie z niego sensownego dokumentu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-570.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-571">
          <u xml:id="u-571.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-571.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Józef Jungiewicz, kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-572">
          <u xml:id="u-572.0" who="#JózefJungiewicz">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Jungiewicz — PSL „Solidarność” w ramach OKP.</u>
          <u xml:id="u-572.1" who="#JózefJungiewicz">Zabierając głos w debacie nad projektem ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym posłużę się przykładem monopolu „Igloopolu”, który usadowił się szczególnie na terenie Polski południowej. Część tego monopolu jest na terenie województwa nowosądeckiego, stanowią go zakłady rolno-przemysłowo-handlowe „Igloopol” w Nowym Sączu z siedzibą w Tymbarku.</u>
          <u xml:id="u-572.2" who="#JózefJungiewicz">Zabieram głos w imieniu i z upoważnienia załogi Podhalańskich Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Tymbarku. Używam tej nazwy zgodnie z wnioskiem z dnia 6 grudnia ub.r., o przywrócenie zakładowi samodzielności, jaki złożyła na moje ręce prawie tysiąc osób licząca załoga. Pełną dokumentację, a wraz z tą dokumentacją wniosek o usamodzielnienie, analizę ekonomiczną i finansową przedsiębiorstwa za 2,5 roku działalności w kombinacie „Igloopol”, jak również listę z własnoręcznymi podpisami ponad 80% załogi, a oprócz tego jeszcze trzy inne dokumenty, które świadczą m.in, o samowoli prezesów zarządu spółki „Igloopol” w Dębicy, a nawet o przekazaniu niewłaściwych informacji inspektorom NIK, przekazałem osobiście panu wicepremierowi Janickiemu. Ponieważ ministerstwo jest organem założycielskim, przekazałem je również panu Dąbrowskiemu, wiceministrowi finansów oraz Komisji Nadzwyczajnej pod przewodnictwem pana posła Bugaja. Komisja ta — jak wiadomo — bada działalność rządu pana Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-572.3" who="#JózefJungiewicz">Treść przekazanej dokumentacji dotyczącej wniosku załogi z Tymbarku oraz informacja NIK o wynikach kontroli rozpoznawczej funkcjonowania Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol” w Dębicy oraz jego przekształcenie w spółkę akcyjną są tak jednoznaczne, że decyzja organu założycielskiego winna być już podjęta. Dlatego proszę pana wicepremiera Janickiego o publiczną odpowiedź załodze Podhalańskich Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Tymbarku, jak długo będą jeszcze czekać na decyzję.</u>
          <u xml:id="u-572.4" who="#JózefJungiewicz">Wmontowanie zakładów w Tymbarku do spółki „Igloopol” nastąpiło m.in, dzięki decyzji byłego wicepremiera pana Olesiaka. Moim zdaniem na szczeblu wicepremiera winna być odwołana ta decyzja.</u>
          <u xml:id="u-572.5" who="#JózefJungiewicz">Podaję kilka przykładów praktyk monopolistycznych, które dotknęły zakład w Tymbarku. Po pierwsze, jeszcze przed przystąpieniem do „Igloopolu” postanowiono w przedsiębiorstwie uruchomić produkcję lodów celem lepszego wykorzystania surowców i półproduktów z przetwarzanych owoców. Istniejące w Tarnowie i Nowym Sączu Zakłady Owocowo-Warzywne nie planowały rozwinięcia takiej produkcji, a przecież bliskość chłonnego krakowskiego rynku zapowiadała łatwy zbyt. Jednakże odgórną decyzją zarządu z Dębicy nakazano zamiast lodów uruchomić produkcję wędlin. Zakład o bogatych tradycjach w przetwórstwie owocowo-warzywnym został wplątany w produkcję zupełnie odmienną jakościowo, bez żadnego zaplecza, skazany na dostawy surowca z odległego o 45 km Nowego Sącza. Narzuca się jednoznacznie, że chciano zlikwidować konkurencję dla lodów produkowanych przez zakład wiodący w Dębicy. Po drugie, zakład w Dębicy ma monopol na zakładanie spółek, w tym z udziałem kapitału zagranicznego. Prowadził, a może i prowadzi, pertraktacje z firmą Coca-Cola w zakresie zainstalowania rozlewni coca-coli, co w sposób oczywisty ograniczyłoby produkcję soków owocowych, które pod względem zawartości witamin, soli mineralnych są dużo zdrowsze od wątpliwej jakości napoju coca-cola. Jeśli państwo nie wierzą, jako ciekawostkę przekażę opinię przedstawicieli Francji, którzy byli w Tymbarku i oświadczyli, że coca-cola raczej używana jest we Francji do czyszczenia części metalowych. To tak na marginesie, to nie moja opinia.</u>
          <u xml:id="u-572.6" who="#JózefJungiewicz">Po trzecie, w miesiącach grudzień — styczeń zakład w Tymbarku wyeksportował do firmy „Marotex” ok. 300 tys. ton koncentratu jabłkowego oraz mrożonek z czarnej porzeczki, za co nie otrzymał zapłaty, bo nie posiada konta bankowego. Wpływy z eksportu oraz prawie cały zysk odprowadza się do Dębicy. Zakłady w Tymbarku muszą korzystać z kredytu bankowego, wliczając jego obsługę w ceny wyrobów. Dyrekcji w Dębicy nie wystarczy cały zysk łącznie z funduszem amortyzacji. Pozostało jeszcze utrzymanie generalnej dyrekcji. Na to konto zakład w Tymbarku przekazał za okres od 1987 r. do I półrocza 1989 r. włącznie prawie 113 mln złotych. W analogicznym okresie mniej otrzymali za dobre wyniki produkcyjne pracownicy całego zakładu. Nie będę dalej wyliczał, kto płaci za takie inwestycje w rejonie Dębicy, jak ośrodki rekreacyjne, linie trolejbusowe, baseny, ujeżdżalnie koni. Wyliczę jedynie niektóre organizacje, które czerpią zyski z istnienia tej uprzywilejowanej spółki nomenklaturowej. Są to, jak państwo zresztą w większości wiecie, spółka „Transakcja” w Warszawie związana z byłą PZPR — 42 tys. akcji; Ludowe Przedsiębiorstwo Spółdzielcze „Piastopol” w Warszawie — 28 tys. akcji; Spółka „Sykoma” w Warszawie związana z zarządem krajowym ZMW — 5600 akcji; Spółka „Agrotechnika” Zarządu Krajowego ZMW w Warszawie — 2800 akcji; Związek Młodzieży Wiejskiej — 2800 akcji.</u>
          <u xml:id="u-572.7" who="#JózefJungiewicz">Przytoczę w tym miejscu ludowe przysłowie, parafrazując je: „Powiedziały jaskółki jak niedobre są nomenklaturowe spółki”. Proszę więc jeszcze raz pana wicepremiera, by odpowiedział załodze w Tymbarku, jak długo ma czekać na decyzję w sprawie złożonego wniosku. Przy okazji dziękuję, że we wtorek pan wicepremier ma przyjąć przedstawicieli załogi. W ich imieniu również dziękuję serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-572.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-573">
          <u xml:id="u-573.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Obecnie głos zabierze poseł Barbara Blida z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Mariusz Janusz Czerwiński.</u>
          <u xml:id="u-573.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Marian.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-574">
          <u xml:id="u-574.0" who="#BarbaraBlida">Obywatelu Marszałku! Szanowne Posłanki i Posłowie! Ja, niestety, muszę zaprotestować przeciwko takiemu sposobowi prowadzenia debaty sejmowej na bardzo ważne tematy gospodarcze. Ponieważ mam zamiar zgłosić do projektu ustawy o przedsiębiorstwie państwowym dwie zmiany, chciałabym mówić do tych, który będą głosować za tymi zmianami albo przeciw nim, więc bardzo proszę, panie marszałku, o sprawdzenie quorum. Jeżeli nie ma quorum, proszę o spowodowanie, żeby było. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-574.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-575">
          <u xml:id="u-575.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze do dyskusji zapisanych jest 6 posłów…</u>
          <u xml:id="u-575.1" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Wojciechowski: Panie marszałku, w tej chwili trwa posiedzenie podkomisji samorządowej.)</u>
          <u xml:id="u-575.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę obywateli posłów, którzy są poza salą obrad, aby zajęli miejsca. Intencje poseł Barbary Blidy są dobre. A przed nami jeszcze głosowanie…</u>
          <u xml:id="u-575.3" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Wojciechowski: Ja mam propozycję, ponieważ podkomisje również obradują, proponowałbym jednak…)</u>
          <u xml:id="u-575.4" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o informacje…</u>
          <u xml:id="u-575.5" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Wojciechowski: Obraduje podkomisja ds. samorządu.)</u>
          <u xml:id="u-575.6" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Musimy uniknąć takich praktyk, kiedy jest debata plenarna. Ale wiemy, jak rzeczy biegną Obecnie głos zabierze poseł Marian Czerwiński z Klubu Niezależnych Parlamentarzystów. Proszę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-576">
          <u xml:id="u-576.0" who="#AndrzejBorowski">Poseł Borowski. Ponownie zgłaszam formalny wniosek, ażeby sprawdzić w tej chwili quorum, bo przecież naprawdę nie ma sensu siedzieć i patrzeć jeden na drugiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-577">
          <u xml:id="u-577.0" who="#TadeuszFiszbach">Panie pośle, quorum sprawdzimy przed głosowaniem.</u>
          <u xml:id="u-577.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-577.2" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Borowski: Bardzo mi przykro ale jak możemy przy pustej sali dyskutować, a później głosować, nie wiedząc co?)</u>
          <u xml:id="u-577.3" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele posłowie, prosiłbym o spokój i uwagę. Nie chciałbym w tym miejscu wyjaśniać, że oczywiście, zgadzam się, iż powinniśmy obradować przy większej frekwencji obywateli posłów. Na ten stan rzeczy składa się nie tylko fakt, że obradują podkomisje, ale także to, że planowaliśmy zakończenie obrad o godz. 16. A poza tym w innych parlamentach też różnie bywa z frekwencją w czasie wystąpień różnych mówców. Zadbam o to, aby przed przystąpieniem do głosowania zajęli miejsca na sali obrad posłowie przebywający poza tą salą.</u>
          <u xml:id="u-577.4" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma poseł Marian Czerwiński. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Bondarewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-578">
          <u xml:id="u-578.0" who="#MarianCzerwiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziś debatujemy ponownie nad ustawą antymonopolową, więc trudno przemilczeć problem istnienia jeszcze jednego, nieformalnego monopolu zarządzania, choć nie dającego się ująć w prawne ramy ustawy, wywołującego jednak nie mniej zła niż oparte na przesłankach czysto ekonomicznych porozumienia przedsiębiorstw, zakładów i spółek. Taki nieformalny monopol zakładają ludzie decydujący o przeróżnych sprawach. Ważne jest, że decydenci wyższego szczebla dogadują się z decydentami niższego szczebla, a jedyną ich troską jest zabezpieczenie i zagwarantowanie sobie bezkolizyjnego egzystowania w ciszy gabinetów i biur, a także wzajemnego uzupełniania się na zasadach komunizmu stalinowskiego, popieranego frazesami z pozoru logicznego myślenia o przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-578.1" who="#MarianCzerwiński">Nieformalny monopol zarządzania w małych miejscowościach, mający poparcie centrum, potrafi ograbić skarb państwa na kilkaset miliardów złotych. Jest groźny nie tylko ze względów materialnych, takich jak wyłudzanie pożyczek, kredytów, dotacji, przyznawania wysokich premii, nagród, przejmowania samochodów, materiałów itp. ale również jest groźny z powodów niematerialnych. Nieformalny, a przez to trudno uchwytny monopol zarządzania paraliżuje życie zwykłych ludzi. Przy najmniejszej próbie zmiany istniejącego stanu rzeczy owi decydenci preferują zwiększanie kontroli, dociskanie śruby, wprowadzając atmosferę terroru zwolnień z pracy. Grożą i w ten sposób odbierają wartościowym ludziom możliwość wpływu na zmiany tak przecież pożądane. Powiązania między przedsiębiorstwami, organami administracji państwowej i przedstawicielami byłej władzy, w tym partyjnej prasy lokalnej, są tak silne, że zniewalają nie tylko całe społeczności lokalne, ale nadal jeszcze potrafią ukierunkować opinię organów kontrolnych — prokuratury, przestrzegania prawa i porządku publicznego. Dzięki temu ci decydenci trwają, jak gdyby nigdy nic, ośmieszając i podważając wiarygodność działania rządu i Sejmu. Ludzie, zwłaszcza w małych środowiskach, gdzie programy rządowe odczytywane są li tylko jako deklaracje rządu, są przekonani, że właśnie rząd pozwala na istnienie takich monopoli.</u>
          <u xml:id="u-578.2" who="#MarianCzerwiński">Panie premierze, deklaruje pan chrześcijański etos miłosierdzia, ale czy winien on dotyczyć tych, którzy nadal sprawują władzę ignorując fakt zakończenia pewnej epoki, działając nadal w starym stylu, szkodząc koncepcji nowego państwa? Nieformalny monopol w zarządzaniu ma przedziwną moc przemiany, przechodząc od metod agresywnych do metod zawoalowanych, od brania, żądania, niszczenia, do utrudniania, odwlekania i trwonienia. Ten monopol, mimo ze bardzo hermetyczny, pozwala na dołączanie ludzi z nowych władz. Bywa, że z zakładowych organizacji związkowych.</u>
          <u xml:id="u-578.3" who="#MarianCzerwiński">Wyłączenie lub zmiana jednego z ogniw w istniejącym monopolu zarządzania nie zakłóca jego funkcjonowania. Znajomości, powiązania, układy, kunktatorstwo, przestrzeganie monopolowych reguł gry przynosi nawet w nowych warunkach zamierzony efekt. Istnienie nieformalnego monopolu władzy jest ogromnym problemem i dotyczy również mojego miasta. Takim nieformalnym monopolem jest spółka nomenklaturowa „Igloopol”. Nie tak dawno została tam zakończona kontrola NIK. Mam nadzieję, że rząd otrzymał sprawozdanie z tej kontroli. Wszystko, czego tam dokonano w tej kombinato-spółce odbyło się w majestacie prawa, prawie legalnie. Likwidacja spółki „Igloopol” powstałej na bazie zagarniętego majątku państwowego, będącego żerowiskiem dla aferzystów i malwersantów, z wydzierżawienia którego budżet nie ma żadnych wpływów, jest żywotnym interesem państwa.</u>
          <u xml:id="u-578.4" who="#MarianCzerwiński">Panie premierze, myślę, że rozpoczynając zmiany systemu idziemy we właściwym kierunku, ale przemalowane lokalne mafie władzy nie muszą iść z nami. Proponuję rozbić te nieformalne monopole jeszcze w okresie poprzedzającym wybory do władz terytorialnych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-578.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-579">
          <u xml:id="u-579.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź. Obecnie głos zabierze…</u>
          <u xml:id="u-579.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-579.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-580">
          <u xml:id="u-580.0" who="#StanisławDuda">Stanisław Duda, Przemyśl. Panie Marszałku! Dwaj moi przedmówcy, panowie posłowie Czerwiński i Jungiewicz chyba mówili nie na temat. Jeżeli dokładnie by się zapoznali z tym, co mamy zatwierdzać i o czym mówimy, gdyby dokładnie przeczytali wszystkie punkty ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, to w pkt. 7 przeczytaliby właśnie, kto jest monopolistą. To co mówili, chyba było nie na temat. Proszę o przestrzeganie dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-580.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-581">
          <u xml:id="u-581.0" who="#TadeuszFiszbach">No cóż, każdy poseł ma prawo wypowiedzieć się. Interpretacja czy na temat, czy nie na temat należy przede wszystkim do niego. Ale bardzo proszę o ściślejsze korespondowanie z tematem naszych obrad. Pan wicepremier prosił o głos. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-581.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-581.2" who="#TadeuszFiszbach">Wiceprezes Rady Ministrów,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-582">
          <u xml:id="u-582.0" who="#CzesławJanicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wprawdzie jak tu posłowie zgłosili, nie na temat jest ta dyskusja, a zatem króciutko. Spółka „Igloopol” powstała z kombinatu rolno-przemysłowego „Igloopol” nie za czasów tego rządu. Z miejsca została poddana kontroli. I w tej chwili co prawda przedłuża się trochę okres jej istnienia, ale nie ma prawnych podstaw, żeby ją rozwiązać w dniu dzisiejszym. Druga kontrola NIK-owska wykazała trochę przestępstw, a więc odsprzedaży, wydzierżawiania majątku, co zostało zabronione dwoma teleksami przeze mnie osobiście podpisanymi, a zatem myślę, że będą wyciągnięte z tego konsekwencje. Prawnicy badają sprawę — Ministerstwa Finansów skierowało ją do prokuratora — a zatem nie możemy dziś podejmować tego tematu, bo ostateczna decyzja zapadnie w najbliższych, nie chciałbym powiedzieć dniach, ale myślę, że jest to kwestia najwyżej 2 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-582.1" who="#CzesławJanicki">Wracając do zakładów w Tymbarku. Brakuje tam tylko jednej decyzji — rady nadzorczej spółki. Oczywiście, można by rzec, że rada nadzorcza nie udzieli poparcia, a zatem odłączenie zakładu może nastąpić w ramach likwidacji niedobrze funkcjonującej spółki, ale „Igloopol” jako kombinat nie został jeszcze zlikwidowany, nie podpisany jest akt jego likwidacji. Co prawda nie można tego tak jednoznacznie ujmować, bowiem zakładów owocowo-warzywnych w Tymbarku nikt przecież nie nakłaniał do wstąpienia do spółki „Igloopol”, wstąpiła samodzielnie Cóż, można popełnić wiele błędów. Myślę, że to odłączenie jest kwestią chwili, zresztą, jak pan poseł powiedział, będziemy rozmawiać bezpośrednio z załogą tego kombinatu. Tyle mogę na dziś oświadczyć.</u>
          <u xml:id="u-582.2" who="#CzesławJanicki">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-582.3" who="#CzesławJanicki">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Bondarewski z Klubu Stronnictwa Demokratycznego, kolejnym mówcą będzie poseł Anna Bańkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-583">
          <u xml:id="u-583.0" who="#AndrzejBondarewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę wystąpić w imieniu Komisji Łączności z Polakami za Granicą. Otóż komisja ta postanowiła zgłosić do Komisji Ustawodawczej projekt poprawki do ustawy z 23 grudnia 1988 roku o działalności gospodarczej; bardzo zresztą prosty projekt w przedmiocie prowadzenia tej działalności. Mianowicie chodzi o wprowadzenie do art. 11 jednego punktu — 12 — dotyczącego prowadzenia biur turystyki zagranicznej. Ta sprawa — dotycząca koncesjonowania działalności gospodarczej — jest uregulowana w tymże artykule zawierającym jedenaście punktów, które nie budzą kontrowersji, ponieważ w gruncie rzeczy poza obrotem załóżmy brylantami, złotem i innymi rzeczami, najczęściej podstawą do wprowadzenia koncesjonowania jest po prostu bądź ochrona zdrowia, bądź życia ludzkiego. Tymczasem przy projektowaniu ustawy nie brano na pewno pod uwagę możliwości tworzenia biur turystyki zagranicznej. A zaczynają napływać następujące sygnały: Biura turystyki, szczególnie prywatne, jednoosobowe, czasem spółki z o.o., to znaczy z nieograniczoną nieodpowiedzialnością, bo tak to trzeba nazwać, przy kapitale zakładowym 10 tys. zł — jeszcze według starych przepisów — powstawały jak grzyby po deszczu i proponowały, zdawałoby się niezwykle atrakcyjne, usługi turystyczne. Nasi rodacy, żądni różnego rodzaju turystyki, ale w każdym razie także tej normalnej, bezpiecznej turystyki inwestowali swoje oszczędności, nawet w walutach obcych, wyjeżdżali, trafiali nie w te miejsca, które im obiecywano, że zwiedzą. Osoby pilotujące te wycieczki nie były odpowiednio przeszkolone, nie znały po prostu przepisów obowiązujących w danym kraju, przepisów celnych. Trafiały się zawracania z zagranicy oraz różne przeszkody, które wynikały po prostu z absolutnego braku odpowiedzialności za losy ludzi powierzonych biuru turystycznemu. Gdyby jednak tylko to było powodem pewnych niepokojów, to oczywiście można by było żądać odszkodowań, można by było reklamować albo antyreklamować poszczególne biura, ale zdarzyły się też przypadki, że niektóre biura turystyczne otwierały swoje podwoje, wyjątkowo mocno rozreklamowywały swoje usługi, zbierały pieniądze na niezwykle atrakcyjne wyjazdy, tylko że zamiast wycieczek wyjeżdżali właściciele tych biur razem z powierzoną im walutą i pieniędzmi. Zostawiali na miejscu w pustym lokalu, bez żadnych zabezpieczeń majątkowych, właśnie reklamówki swojego biura. Może jeszcze i to można by było przemilczeć, gdyby nie fakt, że niektóre biura turystyczne — przypuszczam że korzystając z pewnych tańszych ofert zagranicznych kontrahentów — zaczęły wysyłać nasze wycieczki w rejony wysoce niebezpieczne dla życia naszych obywateli. Chyba zupełnym skandalem należy nazwać oferowanie w niedawnych miesiącach wycieczek do Azerbejdżanu i Armenii. Są oczywiście jeszcze inne kraje, gdzie panują warunki wręcz niebezpieczne także dla turystów.</u>
          <u xml:id="u-583.1" who="#AndrzejBondarewski">Wydaje mi się, że takie praktyki już bezpośrednio zagrażają nie tylko majątkom rodaków wybierających się za granicę, ale wręcz ich życiu i zdrowiu. W związku z tym komisja po prostu proponuje wprowadzić w punkcie 12 pewne ograniczenia, przy powstawaniu biur turystyki zagranicznej, ale nie w sensie ilościowym, a w sensie jakościowym, w sensie zabezpieczeń materialnych. Proszę państwa, art. 12 zawiera ust. 2, który mówi: „Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia wyłączyć z obowiązku uzyskiwania koncesji niektóre rodzaje działalności gospodarczej wymienione w ust. 1”. I tu by korespondował także ten punkt art. 12 z art. 11. W moim przekonaniu jest to zabezpieczenie przed możliwością usunięcia tej poprawki w drodze rozporządzenia wówczas, gdy rzeczywiście okaże się, że nie ma potrzeby koncesjonowania. Uważam, że na dziś, przy żywiołowym otwieraniu nowych biur ta poprawka jest niezbędna. Stąd w imieniu Komisji Łączności z Polakami za Granicą proszę, aby Sejm zechciał ją przyjąć jako formalną poprawkę; mimo że nie była przyjęta przez Komisję Ustawodawczą i komisję zajmującą się merytorycznie tymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-583.2" who="#AndrzejBondarewski">Pragnę zwrócić uwagę, że wydaje mi się iż do dobrych obyczajów merytorycznych komisji, kiedy wpływają stosowne wnioski w imieniu innych komisji, należy zapraszanie przynajmniej na swoje posiedzenia robocze przedstawicieli tych komisji, które składają te wnioski. W tym przypadku, niestety, nie miało to miejsca. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-583.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-584">
          <u xml:id="u-584.0" who="#TadeuszFiszbach">Mam prośbę do posła Bondarewskiego, aby był uprzejmy doręczyć sprecyzowaną poprawkę posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-584.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Anna Bańkowska, a następnie poseł Jerzy Slezak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-585">
          <u xml:id="u-585.0" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W takim dość kameralnym nastroju przychodzi nam dyskutować bardzo istotne dla naszej praktyki gospodarczej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-585.1" who="#AnnaBańkowska">Podnoszone wielokrotnie z tej mównicy działania zmierzające do wprowadzenia konkurencji uważam za bardzo pożądane, głównie z punktu widzenia konsumenta. Działania zmierzające do rozbicia monopoli, a szczególnie nastawione na to, ażeby na naszym rynku następował rozwój konkurencji, jak do tej pory okazywały się fiaskiem. Potrzeba prawnego uregulowania problemu walki z monopolami i ułatwienie powstawania konkurencji wydają mi się logiczne. Czy jednak ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym jest jasna, przejrzysta, czy posiada znamiona obiektywności? Sądzę, że niezupełnie. Muszę powiedzieć, że przeżyłam już w swojej praktyce zawodowej taki okres, kiedy było modne przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym. Wtedy to zjawiali się w przedsiębiorstwach przedstawiciele izb skarbowych, którzy analizowali, jak by tu można duże przedsiębiorstwa podzielić na kilka mniejszych, żebyśmy problem monopolu mieli z głowy. Zastanawiali się, jak podzielić tłocznię czy krajalnię na dwa, trzy czy pięć mniejszych wydziałów, żeby ten producent wyrobu finalnego, będący w jakimś stopniu monopolistą na rynku, zaczął działać jako wiele przedsiębiorstw konkurujących ze sobą. Było to paradoksalne, gdy poddawano właśnie działania przedsiębiorstwa takiej analizie. Boję się, wnikliwie analizując ustawę o przeciwdziałaniu monopolom, czy nie spowoduje ona podobnego podejścia do sprawy i dziś. Obawiam się również, że takie tendencje, o których mówiłam w obawie przed sankcjami będą się rodziły już w samych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-585.2" who="#AnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Istnieją w naszym kraju branże specjalizujące się w produkcji określonych grup wyrobów zgodnie z zasadą, że poszczególne zakłady specjalizują się w produkcji określonych typów wyrobów, wykorzystując w najbardziej optymalny sposób posiadany potencjał produkcyjny. Takim przykładem jest m.in, branża maszyn rolniczych, skupiająca szereg przedsiębiorstw, które od lat jak gdyby podzieliły swoje role w zaopatrywaniu rynku konsumenta w poszczególne typy maszyn rolniczych, przystosowały do tego park maszynowy, przygotowały kadrę i w takich warunkach działały od lat. Marzył im się co jakiś czas nowy doping w postaci konkurencji, ale jak do tej pory nie pojawiła się ona. A zatem przedsiębiorstwa o takiej pozycji monopolistycznej na rynku podlegają sankcjom wynikającym z ustawy, na temat której dzisiaj dyskutujemy.</u>
          <u xml:id="u-585.3" who="#AnnaBańkowska">Obawiam się, analizując treść art. 5 ustawy w brzmieniu przyjętym w projekcie, że działania antymonopolowe podjęte na podstawie tych przepisów nie doprowadzą do poprawy sytuacji na rynku, ale do jej pogorszenia. Proszę państwa, cudów nie ma. Nie zrodzi nam się konkurencja, zaraz gdy uchwalimy tę ustawę antymonopolową, a rygorystyczne przestrzeganie tego, co jest ustalone w sposób dość enigmatyczny, może doprowadzić do pogorszenia obecnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-585.4" who="#AnnaBańkowska">Moim zdaniem może budzić wątpliwości uznanie za praktykę monopolistyczną sprzedawania wyrobów poniżej kosztów produkcji. Taki zapis jest ujęty w art. 5. Wydaje mi się, że każdą ustawę należy rozpatrywać w realiach dnia dzisiejszego. Przy istniejącym dziś osłabieniu siły popytu, wysokim oprocentowaniu kredytów, dość często ma miejsce taka sytuacja uznawana za praktykę monopolistyczną. Dzisiaj niejednokrotnie bardziej opłaca się sprzedawać wyroby już uprzednio wytworzone poniżej kosztów wytwarzania, niż magazynować je w przedsiębiorstwach i oczekiwać na prospertity. Opłaca się zatem takie działanie, które w normalnych warunkach oczywiście byłoby nielogiczne. Ale biorąc pod uwagę zapis ustawy, wpadamy już w działania monopolistyczne. Zastanawiam się, jak zadziała w sposób pożądany dla konsumenta egzekwowanie przez urząd antymonopolowy wyszczególnionych w art. 7 praktyk monopolistycznych. Zgodnie z tym artykułem, proszę Szanownej Izby, zakazuje się podmiotom gospodarczym, mającym pozycję monopolistyczną, pobierania — jak określono w punkcie 3 art. 7 — nadmiernie wygórowanych cen. Zadaję tutaj głośno pytanie — co to znaczy nadmiernie wygórowanych cen? Jak ten nadmiar będzie się mierzyć? Uważam, że uznaniowość i niedomówienia w ustawach były strasznym błędem poprzednich lat. I dlatego też chciałabym, żebyśmy uchwalając ustawy bardziej dokładnie wiedzieli, jaki sens z nich wypływa. Pod to pojęcie: „nadmiernie wygórowane ceny” wiele można podciągnąć. Dlatego też uważam, iż ustawa ta, jeśli nie znajdą się dokładne określenia terminów w niej zawartych, działać będzie intuicyjnie i zależeć będzie — podkreślam to — od woli członków urzędu antymonopolowego — z szacunkiem dla przyszłego grona tego urzędu, ale tak po prostu być nie może. Dlatego też w pełni i z całą stanowczością popieram wniosek mniejszości dotyczący treści artykułu 4 ust. 2 określający wysokość kary dla podmiotów gospodarczych za działania wynikające z tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-585.5" who="#AnnaBańkowska">Wniosek mniejszości stanowi pewną ochronę przed arbitralnymi, uznaniowymi decyzjami nakładającymi kary za praktykę monopolistyczną. W wersji przedstawionej w projektowanej ustawie stanowi to wielkie zagrożenie i może doprowadzić podmioty gospodarcze do upadłości.</u>
          <u xml:id="u-585.6" who="#AnnaBańkowska">Apeluję zatem do Wysokiej Izby, aby ten wniosek mniejszości został przyjęty. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-585.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-586">
          <u xml:id="u-586.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-586.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jerzy Slezak. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Miłkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-587">
          <u xml:id="u-587.0" who="#JerzySlezak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Prezydium Klubu Stronnictwa Demokratycznego zabieram głos w sprawie projektu ustawy o ochronie mienia ogólnonarodowego w procesie przekształceń form własności, a dokładnie — jak mówimy w kuluarach — projektu ustawy posła Dynera.</u>
          <u xml:id="u-587.1" who="#JerzySlezak">Po wielu modyfikacjach projekt ten jawi się obecnie jako materiał służący rozwojowi biurokracji, bo nie bierze pod uwagę sytuacji w sądach, list biegłych i całych tych procesów, które są z tym związane. Merytorycznie jest bardzo mocno rozmyty, wewnętrznie jest niespójny, a nawet sprzeczny ze sobą. Do tego, w świetle dziś — mam nadzieję — głosowanego projektu ustawy zmianie ustawy o przedsiębiorstwie państwowym, świadczy w jakimś sensie o braku zaufania do nowych kierownictw poszczególnych zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-587.2" who="#JerzySlezak">Ponieważ od początku śledziłem wszystkie projekty posła Dynera, chciałem szczegółowo zwrócić uwagę na jedną sprawę, do której również zgłaszałem swoje uwagi. Mam na myśli nieprzystawalność przepisów art. 1 i chyba 4 i prawa spółek handlowych. W przedsiębiorstwach państwowych, które nie wnoszą majątku w postaci aportu, najbardziej istotną sprawą jest sprawa czynszu, stąd nie ma żadnego znaczenia, jaka jest wartość obiektu, bo jest on w dalszym ciągu obiektem państwowym, należącym do skarbu państwa. Stąd cała procedura związana z wyceną tego majątku jest niepotrzebna, uciążliwa, nic nikomu nie dająca. To może być potrzebne przy następnym kroku, kiedy będziemy prywatyzowali ten obiekt, na dziś jest to niepotrzebne. Do tego musiałbym zwrócić państwu uwagę, że tak dużo chętnych osób do przejmowania w ajencje budek, sklepów, straganów w naszym społeczeństwie nie ma i ta cała kołomyja prawna, którą przewiduje projekt ustawy, jest mocno uciążliwa i bardzo niewygodna. To jedna sprawa. Chyba trzeba powiedzieć w ten sposób: należy wyrazić ogromne uznanie posłowi Dynerowi, a również i ubolewanie, że ten projekt ustawy nie wszedł w życie we wrześniu, październiku czy w listopadzie. On miał sens i stworzył pewne przesłanki. Te wszystkie tezy z pierwotnych projektów posła Dynera zaowocowały zapisami w innych ustawach, natomiast w dzisiejszym układzie utrzymywanie tego projektu jest — moim zdaniem — nieporozumieniem. Żeby państwo trochę rozbawić: na początku był to piękny, kolorowy ptak, dziś jest to żałośnie oskubany kurczak. Naprawdę ta ustawa w tym układzie, o takim obliczu prawnym, nie ma większego sensu. Chciałbym prosić Wysoką Izbę, żebyśmy po raz kolejny zawierzyli rządowi, w tym przypadku ministrowi Syryjczykowi, i zobowiązali go do pilnego przygotowania kompleksowego rozwiązania tej sprawy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-587.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-588">
          <u xml:id="u-588.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-588.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Miłkowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-589">
          <u xml:id="u-589.0" who="#AndrzejMiłkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym króciutko zwrócić państwa uwagę na jeden element — od 1 stycznia zmienia się system gospodarczy. W przedsiębiorstwach państwowych powstały nowe sytuacje, które do tej pory nie istniały i nie występowały. Omawiany w tej chwili projekt ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych jest bardzo istotny i powinien wejść w życie z mocą obowiązującą jak najszybciej, szczególnie dotyczy to całego procesu naprawczego w przedsiębiorstwach, gdyż znamy sytuację, jaka się w tej chwili wytworzyła. Wiem, że są i będą inne propozycje. Proszę państwa, powtarzam za posłem sprawozdawcą — projekt jest zamknięty, spójny. To co mówił mój kolega klubowy, poseł Jan Krzysztof Bielecki, to jest kwestia przyszłości. To są sprawy i regulacje ustawowe, które będą regulowały przekształcenia własnościowe, ale póki będziemy zmieniali formę własności, wpierw musimy doprowadzić do stanu używalności przedsiębiorstwa państwowe i jak najlepiej w nich gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-589.1" who="#AndrzejMiłkowski">Jeszcze raz w imieniu tej grupy, która pracowała w komisji i przytłaczającą większością przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz projekty pozostałych ustaw, proszę Wysoką Izbę o przyjęcie tych ustaw bez zmian. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-589.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-590">
          <u xml:id="u-590.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-590.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Teresa Liszcz, kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-591">
          <u xml:id="u-591.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Proszę wybaczyć, że zacznę od wyrażenia pewnego żalu pod adresem szanownego Prezydium Sejmu. Źle się stało, że projekty kilku ważnych, w niektórym przypadku bardzo ważnych i bardzo obszernych ustaw są omawiane razem. Dobro sprawy wymagałoby skupienia uwagi za każdym razem na oddzielnym projekcie, tymczasem musimy przerzucać uwagę z jednego projektu na drugi, z jednej sprawy na drugą, nie mówię już o pustej sali.</u>
          <u xml:id="u-591.1" who="#TeresaLiszcz">Jestem przekonana, że nie dojdzie dzisiaj do głosowania. Wobec tego już po raz kolejny sytuacja będzie wyglądała tak, że najpierw jest dyskusja, a potem w całkowitym oderwaniu od dyskusji — głosowanie. Niemniej skoro byłam zapisana do głosu, a taki tok jest przegłosowany, ad meritum.</u>
          <u xml:id="u-591.2" who="#TeresaLiszcz">Byłam przewodniczącą podkomisji nadzwyczajnej, która przygotowywała stanowisko połączonych komisji w sprawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. I tylko w odniesieniu do tej ustawy chcę zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-591.3" who="#TeresaLiszcz">Pracując nad projektem tej ustawy i mając swój wkład w jej przygotowaniu, zgadzam się w większości, prawie w całości, z jej tekstem. Na marginesie pragnę powiedzieć, że nie jest to ustawa, która by spełniała oczekiwania co do przyszłościowego modelu przedsiębiorstwa państwowego. To jest raczej kolejny plaster na ustawę o przedsiębiorstwach państwowych, kontynuujący ten sam model przedsiębiorstwa państwowego z drobnymi retuszami. Ale wydaje się, że na dzień dzisiejszy istnieje potrzeba uchwalenia tej cząstkowej zmiany, chociaż dosyć obszernej, i że ta zmiana powinna być przyjęta i rzeczywiście za tym optuję. Pragnę jednakże zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że w komisjach nie było pełnej jednomyślności co do wszystkich rozwiązań, tak jak to sugerował pan poseł sprawozdawca, który nie był uprzejmy przedstawić zgłoszonych wniosków mniejszości. Jako przewodnicząca podkomisji pamiętam, że były trzy takie wnioski. Jeden dotyczył czasu, na który powołuje się dyrektora, to znaczy art. 39 ¹ w zmianie 16 na str. 4 druku sejmowego, drugi dotyczył kwestii odwołania dyrektora, to znaczy też w zmianie 16 art. 39 ². Była również zgłoszona poprawka — stanowisko mniejszości w sprawie prawa rady pracowniczej do zawieszenia dyrektora. Jestem osobiście wewnętrznie mocno przekonana, o trafności wniosku mniejszości co do art. 39¹ i tym wnioskiem przede wszystkim się zajmę. Pozostałe wnioski być może zostaną podtrzymane przez kolejnych mówców. Co do jednego jestem wręcz przeciwna, gdy chodzi o odebranie radzie pracowniczej prawa do zawieszenia dyrektora. Wydaje mi się, że w kwestii odwołania różnica stanowisk praktycznie nie jest tak istotna. Dlatego zajmę się szerzej tylko kwestią czasu powołania dyrektora, to znaczy art. 39¹.</u>
          <u xml:id="u-591.4" who="#TeresaLiszcz">W aktualnej wersji przedstawionej przez komisję przewiduje się powołanie dyrektora wyłącznie na okres 5 lat. Zmiana w stosunku do dotychczasowego tekstu ustawy polega na tym, że dotąd organ powołujący miał możliwość wyboru — albo powołać na lat 5, tak jak tu się proponuje, albo powołać na czas nieokreślony. Od organu powołującego i oczywiście od uzgodnienia z kandydatem na stanowisko zależało, którą wersję się wybierze. Obecnie odcinamy tę drugą możliwość, pozostaje tylko powołanie na lat 5. Motywuje się to dosyć przewrotnie, uzasadniając, że chodzi o stabilizację pozycji dyrektora. Jest wręcz przeciwnie, jest to zmiana jednoznacznie niekorzystna dla dyrektora, podważająca jego pewność i komfort psychiczny na tym stanowisku, całkowicie uzależniająca jego dalszą pracę od stanowiska organu, który jest uprawniony do powołania, tzn. w większości przedsiębiorstw od rady pracowniczej, a w przedsiębiorstwach użyteczności publicznej od organu założycielskiego. Zaraz to uzasadnię. Nie jest prawdą, jakoby dyrektor powołany na lat 5 miał zagwarantowany 5-letni okres pracy, bo w każdym czasie bez podania powodów można go przedtem odwołać za cenę odprawy, którą z wyjątkiem kilku sytuacji w razie odwołania przed okresem 5-letnim ma otrzymać. Jest natomiast pewne, że jak upływa okres 5-letni, to przestaje on być dyrektorem także wtedy, gdyby był najlepszy, najbardziej sprawdzony. Jego dalsze zatrudnianie zależy od woli rady pracowniczej. Właściwie potrzebne jest od nowa całe postępowanie konkursowe, on się musi poddać weryfikacji. Co do tego jest pewien wyłom. Rada pracownicza może odstąpić od przeprowadzenia procedury konkursowej, ale wtedy musi go powołać większością 2/3 głosów, co nie zawsze będzie takie łatwe do osiągnięcia. A więc jedyna zmiana praktyczna dla przedsiębiorstwa to jest to, że w zasadzie musi być procedura konkursowa i powoływanie od nowa. A dyrektor musi dobrze żyć z organem, od którego zależy powołanie, ażeby mu się nie narazić, ażeby zasłużyć po 5 latach na ponowne powołanie. Natomiast do tej pory jeśli dyrektor był powołany na 5 lat — bo mógł być — mógł być również wcześniej odwołany. Jeśli był powołany na czas nieokreślony, też mógł być odwołany. W każdym z tych przypadków otrzymywał odprawę, jeżeli nie było ważnego powodu odwołania. Pytam, po co ta zmiana? Chyba nie po to, żeby poprawić sytuację dyrektora. Wręcz przeciwnie, żeby ją zdestabilizować, a dyrektora uzależnić od organu powołującego. Tymczasem jeśli przedsiębiorstwo ma być samodzielne, samorządne, to przede wszystkim jego dyrektor ma być w miarę niezależny. W miarę, bo nie mówię już o całkowitej niezależności. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-591.5" who="#TeresaLiszcz">Przy okazji chcę wskazać na pewne niekonsekwencje z tym związane. Jeśli dyrektor przed upływem 5 lat zostanie odwołany, nawet na 2 dni przed upływem 5 lat, to dostanie 6-miesięczną odprawę, a jeśli dokładnie ustanie jego stosunek z upływem 5 lat, nie dostanie ani grosza. Co proponuję w zamian? Skonkretyzowane wnioski zgłoszę posłowi sprawozdawcy. Proponuję, żeby utrzymać dotychczasową zasadę, to znaczy prawo wyboru między powołaniem na czas nieokreślony bądź na okres 5 lat. W każdym przypadku, tak jak do tej pory, będzie można odwołać dyrektora, z tym że odprawę otrzyma w przypadku powołania 5-letniego, jeśli będzie odwołany przed upływem 5 lat, z wyłączeniem bardzo nielicznych przypadków. Jeśli będzie powołany na czas nieokreślony, też można go odwołać, lecz odprawę dostanie jeżeli nie było ważnego powodu odwołania, to znaczy w tym drugim przypadku będzie nieco węższy krąg sytuacji, gdy dostanie odprawę, ale to jest rzecz do bardzo szczegółowej dyskusji. Wprowadzenie tych poprawek jest rzeczą technicznie absolutnie prostą. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-591.6" who="#TeresaLiszcz">Teraz jeszcze kwestie dotyczące redakcji w dwóch przypadkach, a w jednym drobniejsza kwestia merytoryczna. Tu też była zgłoszona poprawka mniejszości, która nie została przedstawiona, mająca moim zdaniem pewne merytoryczne znaczenie, sądzę, że ekonomiści ją bardziej docenią. Chodzi o art. 25¹. Pierwsza przesłanka likwidacji przedsiębiorstwa brzmi: „Zysk przedsiębiorstwa po opłaceniu podatku dochodowego nie wystarcza na opłacenie dywidendy”. Jest tutaj narzucona pewna kolejność, najpierw opłacenie podatku, potem dywidendy. Wydaje mi się, że lepiej by było, i taki był postulat, ażeby sformułować to w ten sposób: „Zysk przedsiębiorstwa nie wystarcza na opłacenie podatku i dywidendy, bądź nawet samej dywidendy”. Bez narzucania kolejności.</u>
          <u xml:id="u-591.7" who="#TeresaLiszcz">I jeszcze dwie zmiany czysto redakcyjne mające konsekwencje merytoryczne. W art. 394 dotyczącym prawa do odprawy nie napisano, że przysługuje odprawa w wysokości „ostatnio pobieranego” 6-miesięcznego wynagrodzenia i byłaby niejasność, o jakie wynagrodzenie chodzi.</u>
          <u xml:id="u-591.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-591.9" who="#TeresaLiszcz">Dziękuję państwu za brawa. W artykule dotyczącym wykonywania funkcji pracodawcy dyrektora powinna być zmieniona redakcja. Czynności prawnych z zakresu stosunku pracy dyrektora dokonuje organ, który go powołał, a nie „czynności prawne wykonuje organ”, bo to jest nieprawidłowe. Ale to już jest rzeczywiście zmiana redakcyjna. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-591.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-592">
          <u xml:id="u-592.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-592.1" who="#TadeuszFiszbach">Poproszę o przedłożenie poprawek posłowi sprawozdawcy. Obecnie głos zabierze poseł Barbara Blida, następnie poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-593">
          <u xml:id="u-593.0" who="#BarbaraBlida">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Prawidłowe, efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa państwowego, jego wyniki rzeczowe, a przede wszystkim ekonomiczne, są sprawą nadrzędną dla gospodarki narodowej. Na funkcjonowanie przedsiębiorstwa państwowego decydujący wpływ ma sprawne zarządzanie przez dyrektora. Sytuacja większości przedsiębiorstw w obecnym stanie gospodarczym kraju jest bardzo trudna. W tej chwili w przedsiębiorstwach państwowych potrzebna jest przede wszystkim konsolidacja załóg, a nie 3-miesięczne trzęsienie ziemi, jakim jest konkurs na stanowisko dyrektora. Konkurs powoduje wiele nieracjonalnych emocji, które nie mają nic wspólnego z podstawowymi i nadrzędnymi celami działalności przedsiębiorstwa. W okresie trwania konkursu następuje zasadnicze osłabienie zewnętrznej aktywności i skuteczności działania przedsiębiorstwa. Dotyczy to w równym stopniu organów administracyjnych jak i samorządowych. Winna być zachowana wielka rozwaga, zanim dopuści się do tych faktów. Nikt nie prowadzi rachunków strat, które w rezultacie ponosi załoga. Dlatego uważam, że tam gdzie nie jest to konieczne, nie należy przeprowadzać konkursów na siłę. A tak to wygląda w niektórych, powtarzam, w niektórych przypadkach. Mam poważne wątpliwości, czy art. 2 formułujący przepisy przejściowe dla dyrektorów pełniących funkcję w oparciu o powołanie, eliminuje te wszystkie ujemne skutki, które w skali kraju mogą mieć niebagatelny wymiar.</u>
          <u xml:id="u-593.1" who="#BarbaraBlida">Ustęp 4 art. 2 projektu ustawy wprowadza obligatoryjny obowiązek konkursowego sprawdzenia kwalifikacji dyrektora powołanego na to stanowisko na podstawie nominacji. Nie widzę żadnego racjonalnego uzasadnienia, które zmuszałoby radę pracowniczą do obligatoryjnego sprawdzenia kwalifikacji dyrektora, pozbawiając ją tym samym możliwości udzielenia dyrektorowi wotum zaufania na okres 5 lat, w przypadku gdy przedsiębiorstwo, a więc i dyrektor, osiąga dobre wyniki, czyli kiedy zagwarantowane jest efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wszak nie mamy żadnej gwarancji, że nowy dyrektor wyłoniony w drodze konkursu będzie lepszy niż obecnie sprawujący tę funkcję. Oddając w tym względzie decyzję w ręce rady pracowniczej, nie ograniczamy jej kompetencji, zachowujemy ciągłość pracy wielu przedsiębiorstw, jak również unikamy w okresie najbliższych 2–3 lat generalnej czystki na stanowiskach dyrektorskich, a więc i napięć w wielu naraz przedsiębiorstwach państwowych. Po prostu uważam, że skoro przedsiębiorstwo zarządzane przez mianowanego dyrektora funkcjonuje prawidłowo, nie ma potrzeby robienia w nim na siłę rewolucji, skoro wynik tej rewolucji jest niewiadomy, a więc ryzykowny.</u>
          <u xml:id="u-593.2" who="#BarbaraBlida">Chcę również odrzucić argument, jaki się przewijał na posiedzeniu podkomisji, której byłam członkiem, a mianowicie że kadra menedżerska powołana do kierowania w ubiegłych latach nie poradzi sobie w nowych realiach gospodarczych. Twierdzę, ze kadra, która potrafiła prowadzić przedsiębiorstwa w realiach nieustających eksperymentów gospodarczych ubiegłych lat oraz niemerytorycznych, czysto politycznych rozliczeń, sprawdzi się w każdych, nawet najtrudniejszych warunkach. Dlatego zgłaszam wniosek o zmianę treści ustępu 4 w art. 2 projektu ustawy. Proponuję nowe jego brzmienie, a mianowicie takie: „Ponowne powołanie na to samo stanowisko osoby, o której mowa w ust. 1, jeżeli nie została ona wyłoniona w drodze konkursu, może nastąpić po zakwalifikowaniu jej w postępowaniu konkursowym lub w trybie udzielenia wotum zaufania przez radę pracowniczą, kwalifikowaną większością głosów”. Chcę również poprzeć zgłoszony przez panią poseł Liszcz wniosek o zmianę treści art. 39¹. Chodzi o to, by rada pracownicza mogła powołać dyrektora na okres 5 lat lub na czas nieokreślony, tak jak formułowała to ustawa, którą nowelizujemy.</u>
          <u xml:id="u-593.3" who="#BarbaraBlida">Moim zdaniem powołanie dyrektora na okres 5 lat nie jest absolutnie dla niego czynnikiem mobilizującym ani stabilizującym, wręcz przeciwnie, obligatoryjna kadencyjność jest destabilizująca. Pracownik zatrudniony na czas określony jest w rozumieniu prawa pracownikiem niestałym. Dyrektor w ciągu okresu, na jaki został z nim podpisany kontrakt, może działać bardziej na swoją korzyść niż przedsiębiorstwa. Wszak nie ma on żadnej gwarancji, że jego pięcioletni maksymalny wysiłek w pracy na rzecz firmy zostanie merytorycznie oceniony przez radę pracowniczą i że przedłuży ona z nim kontrakt na następne 5 lat. Argument, że 5-letni okres kontraktu stwarza dyrektorowi komfort stabilizacyjny, jest wątpliwy. Wszak zgodnie z przepisami projektowanej ustawy tak rada pracownicza, jak i organ założycielski mają uprawnienia zarówno do zawieszania dyrektora w jego czynnościach, jak również do odwołania go ze stanowiska praktycznie w każdej chwili bez czekania aż upłynie okres kontraktu.</u>
          <u xml:id="u-593.4" who="#BarbaraBlida">Chcę obywatelom posłom zwrócić uwagę na fakt, że kwalifikacje dyrektora przedsiębiorstwa, jego zdolności menedżerskie, umiejętność zarządzania firmą są weryfikowane co rok przy bilansie wyników przedsiębiorstwa. Zatem zgłaszam wniosek by następująco zmienić treść art. 39¹: „Dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się na okres 5 lat lub czas nieokreślony”.</u>
          <u xml:id="u-593.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-594">
          <u xml:id="u-594.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-594.1" who="#TadeuszFiszbach">Poprosimy… Ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-595">
          <u xml:id="u-595.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem tylko wszystkim uzmysłowić, co pociągnie za sobą wniesienie tej poprawki i ewentualnie jej przegłosowanie. Jeżeli przyjęlibyśmy ją, to wtedy projekt ustawy musielibyśmy odesłać do komisji, jako że konsekwencją tej poprawki będą zmiany w następnych artykułach. I tak w art. 394 mówi się, że: „W przypadku odwołania dyrektora przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹, przysługuje odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia”. Jeżeli tamto zmienimy, rozmontujemy całość ustawy, a w konsekwencji odsuniemy w czasie jej uchwalenie. Dlatego wnoszę o odrzucenie tej poprawki i uchwalenie ustawy w takiej postaci, w jakiej jest. Otóż chcę powiedzieć jeszcze więcej. Pani posłanka Blida, jak również pani posłanka Liszcz, na posiedzeniach trzech połączonych komisji nie wnosiły tych spraw, zrobiły to dopiero tu, kiedy właściwie grozi ponowne odesłanie projektu ustawy do komisji i znów odczekanie następnych dwóch, trzech tygodni. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-595.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-596">
          <u xml:id="u-596.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym prosić zabierających głos, aby nie sugerowali Wysokiej Izbie rozwiązań. Można interpretować ujęcie. Bardzo proszę, posłanka Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-597">
          <u xml:id="u-597.0" who="#TeresaLiszcz">Z przykrością muszę zarzucić panu koledze kłamstwo. Od początku podnosiłyśmy tę sprawę, zresztą, nie tylko my obydwie. Podkomisja nadzwyczajna w ogóle stanęła na takim stanowisku, że dyrektora powołuje się na czas nieokreślony lub na 5 lat. To stanowisko podkomisji zostało przegłosowane dopiero na komisji i w tej sytuacji od razu właśnie ja zgłosiłam wniosek mniejszości. Notabene w pierwszej wersji połączone komisje także przegłosowały tę właśnie wersję, lecz potem jeden z panów posłów doprowadził do reasumpcji poprzedniego głosowania. I w drugim głosowaniu — notabene bez quorum — przeszło to, co zaproponował pierwotnie rząd. Tak że to nieprawda, co pan mówi kolego pośle i tak się nie robi.</u>
          <u xml:id="u-597.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-597.2" who="#TeresaLiszcz">Mam gotowy projekt zmian, które są konsekwencją tej zmiany dotyczącej art. 39¹. Jest on bardzo krótki, ponieważ w istocie ten tekst był przygotowany na posiedzenie komisji z założeniem, że dyrektorów powołujemy na lat 5 lub na czas nieokreślony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-598">
          <u xml:id="u-598.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-598.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym obecnie poprosić o zabranie głosu posła sprawozdawcę Jerzego Dynera, a następnie pana ministra. Uprzejma prośba o powiadomienie obywateli posłów, którzy są poza salą plenarnych obrad, żeby zajmowali miejsca na sali obrad, jako że będziemy przystępowali do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-598.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-599">
          <u xml:id="u-599.0" who="#JerzyDyner">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najpierw może odniosę się do dwóch uwag związanych z odrzuceniem wniosków dotyczących wprowadzenia odnośnych przepisów do ustawy o działalności gospodarczej. Aby nie było wątpliwości, odczytam dwa fragmenty uzasadnień, by dla wszystkich było jasne, czym uzasadniano skierowanie tych dwóch wniosków do komisji. Jeżeli chodzi o koncesję na transport taksówkami, to pierwszy fragment uzasadnienia brzmi: „Chodzi zwłaszcza o przestrzeganie wymogu 3-letniego stażu zawodowego, badań lekarskich i psychiatrycznych, niekaralności, znajomości topografii miasta. Spełnienie określonych warunków kwalifikacyjnych jest podstawą przyznania koncesji, czyli prawa do wykonywania zawodu”. Jest to dokładnie ten aspekt, o którym mówiłem, i z powodu którego oddalono wnioski. Po prostu są to kwalifikacje zawodowe które powinno się mieć, aby uprawiać ten zawód. Jak już wspominałem, ustawa o działalności gospodarczej, zwłaszcza w kwestii udzielania koncesji, ma pewien szczególny charakter, ponieważ limituje ona możliwość uzyskania koncesji nie ze względu na warunki kwalifikacyjne, tylko ze względu na charakter tej działalności. Stąd podtrzymuję stwierdzenie komisji, iż to, o czym jest mowa w uzasadnieniu, powinno być uregulowane m.in, w przepisach o ruchu drogowym czy też w innych przepisach z tego zakresu, a nie w ustawie, która służy właśnie do limitowania koncesji. To samo dotyczy drugiego wniosku, przy czym może jeszcze jedno wyjaśnienie. My oczywiście, uznając zasadność wszystkich zgłoszonych tutaj postulatów co do rozwiązania problemów kwalifikacyjnych ludzi wykonujących zawód taksówkarza, skierowaliśmy w ramach wniosków komisji wszystkie te postulaty do Ministerstwa Transportu, Żeglugi i Łączności jako organu, który w zasadzie powinien sam uregulować tę sprawę w odnośnych ustawach.</u>
          <u xml:id="u-599.1" who="#JerzyDyner">Mieliśmy trochę inny kłopot w stosunku do drugiego wniosku, ponieważ nie mogliśmy postąpić z nim podobnie jak z poprzednim ze względu na to, że nikt z członków komisji nie wiedział, gdzie w zasadzie powinna być uregulowana kwestia wymogów kwalifikacyjnych w stosunku do ludzi prowadzących biura turystyki zagranicznej. I oczywiście za to przepraszamy, jak również za fakt niezaproszenia zainteresowanych posłów na posiedzenie, zwłaszcza podkomisji, która przeprowadziła gruntowną dyskusję na ten temat. Jednak było to spowodowane ogólną trudnością, gdyż praktycznie o tym, co kiedy będzie rozważane w odnośnych podkomisjach decydowano dosłownie z godziny na godzinę, ponieważ próbowaliśmy zmieścić się w czasie, aby podczas dzisiejszej debaty sejmowej pewne sprawy w ogóle mogły się znaleźć w porządku obrad. Stąd trudno było wcześniej uprzedzić, kiedy sprawa ta będzie rozważana. Za to oczywiście gorąco przepraszam. Niemniej sądzę, że chodzi tutaj raczej o merytoryczną stronę.</u>
          <u xml:id="u-599.2" who="#JerzyDyner">W wypadku wniosku dotyczącego prowadzenia biur turystyki zagranicznej, na początku jest wręcz mowa, że to właśnie swoboda w działalności gospodarczej doprowadziła do powstania szeregu biur turystycznych. Dalej zarzuca się, słusznie zresztą, że niedostateczne są wymogi w stosunku do osób, które te biura prowadzą, m.in, wymienia się, że osoby pilotujące wycieczki nie znają języka i przepisów celnych danego kraju, że organizuje się wycieczki do regionów, które są niebezpieczne ze względu na panujące tam stosunki, bądź nawet walki. Podany jest tutaj chociażby przykład Armenii czy Azerbejdżanu. W końcowym fragmencie jest mowa, że wobec powyższego należy uznać za właściwe koncesjonowanie tej działalności, która wymaga odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Więc znowu jest problem kwalifikacji zawodowych, a nie koncesjonowania, którego dotyczy ustawa o działalności gospodarczej. Przykro mi, że nie jestem na tyle kompetentny i nie potrafię w tej chwili stwierdzić, w jakich regulacjach prawnych powinny znaleźć rozwiązanie sprawy związane z prowadzeniem biur turystyki zagranicznej. Być może prawnicy z rządu dopomogą tutaj.</u>
          <u xml:id="u-599.3" who="#JerzyDyner">To tyle, jeśli chodzi o ustawę o działalności gospodarczej, natomiast drugą kwestię, czyli projektu poselskiego zacznę od sformułowania, iż został on „oskubany”. W zasadzie muszę powiedzieć, że intencją tego projektu było, aby został on właśnie „oskubany” i by poszczególne zapisy znalazły się w tych regulacjach prawnych, które w sposób trwały będą normowały działalność ekonomiczną. I tak ust. 4 z pierwotnie pierwszego artykułu zawartego w druku sejmowym przygotowanym na poprzednią debatę, w tym projekcie jest zapisany inaczej, ponieważ jest tam jakby nie wprost określone ograniczenie czy na sztywno wyznaczony limit majątku, który można przekazać do spółki. Jest to forma pewnej restrykcji za doprowadzenie do takiego stanu, który z prawnego punktu widzenia rozumiany jest jako kompleks praw i obowiązków bliżej nieokreślonych. Tutaj oczywiście zaakceptowana została sugestia ministra Syryjczyka, iż rządowi potrzebny jest właśnie pewien okres przejściowy, pomimo naganności takiego stanu, kiedy rzeczywiście 80% majątku przedsiębiorstwa przekazano do spółki. Właściwie z istoty tego przedsiębiorstwa niewiele pozostaje, poza dyrektorem naczelnym, głównym księgowym i sekretarką. Jednak uwzględniając tutaj postulat ministerstwa ze względu na to, że ten okres przejściowy musi zaistnieć, w tym projekcie ten nasz warunek został zniesiony. Jest to w tej chwili inaczej uregulowane w 8 poprawce, art. 25, ust. 1 pkt. 4 ustawy o przedsiębiorstwie państwowym. Uznaliśmy, że takie rozwiązanie całkowicie nas satysfakcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-599.4" who="#JerzyDyner">Jeśli chodzi o inne regulacje, które pierwotnie znajdowały się w tym projekcie, a mianowicie chociażby podnoszona tutaj kwestia ustawy konsolidacyjnej, tak kontrowersyjnej począwszy od obrad okrągłego stołu, to znalazła się ona w art. 6 projektu ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Jest ona przepisana prawie w dosłownym brzmieniu i uważamy, że jest to bardziej celowe niż utrzymywanie tego w odrębnym projekcie. Tak samo poprzedni art. 7, dotyczący też pewnych regulacji ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, jak i art. 6, który znalazł z kolei odzwierciedlenie w propozycji rządowej dotyczącej zakazu uczestniczenia w podmiotach konkurencyjnych, odzwierciedlone zostały w ustawie o działalności gospodarczej. Stąd naturalne było, iż nie ma sensu podtrzymywać tych zapisów w projekcie poselskim. Mnie, jako jednego z autorów tego projektu, satysfakcjonuje to, iż właśnie na wcześniejszym etapie część postulatów z tego projektu znalazła swoje unormowania docelowe i oby reszta tych regulacji, nie podobająca się niektórym, również znalazła się w przepisach końcowych, które uważam, że powinny zaistnieć, zwłaszcza w kwestii regulującej sprawy przemiany form własności, jak i w kwestii wyceny majątku, który jest w tej chwili traktowany jako majątek ogólnonarodowy. Niestety, argument, że takie ustawy czy regulacje powstają, słyszymy od pół roku. Ja powiedziałem, że projekt ten powstał w lipcu, był już dyskutowany na komisji sejmowej w sierpniu, a argument, że lada moment...</u>
          <u xml:id="u-599.5" who="#komentarz">(Oklaski, głosy 4 sali: Czas)</u>
          <u xml:id="u-599.6" who="#JerzyDyner">...będą takie uregulowania, jest cały czas podnoszony. Niemniej stan mamy taki, iż właśnie z powodu braku określonych regulacji prawnych, wiele przekształceń dokonywanych nie tylko w złej intencji, znajduje finał przed sądami, ku, niestety, szkodzie zarówno skarbu państwa jak i samych zainteresowanych.</u>
          <u xml:id="u-599.7" who="#JerzyDyner">Ze względu na to co widzę, nie wiem, czy posłowie są tak przekonani, iż uważają, że ustawa ta nie wymaga dalszego uzasadnienia, ale muszę powiedzieć, że mam nadzieję, iż wyjaśniliśmy szereg zastrzeżeń, które posłowie wnieśli tutaj w kuluarach. Dotyczy to zwłaszcza art. 4 i kwestii, które zostaną uregulowane w rozporządzeniu.</u>
          <u xml:id="u-599.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-600">
          <u xml:id="u-600.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-600.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym w tej chwili sprawdzić obecność.</u>
          <u xml:id="u-600.2" who="#TadeuszFiszbach">Miałem informację, że pracują jeszcze podkomisje. Proszę o naciśnięcie przycisków. Za chwilę zabierze głos pan minister. To jest orientacyjne sprawdzenie, bo widzę, że posłowie jeszcze wchodzą na salę obrad. Proszę o powiadomienie posłów, którzy są poza salą obrad, aby zajmowali miejsca na sali.</u>
          <u xml:id="u-600.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu ministra Tadeusza Syryjczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-601">
          <u xml:id="u-601.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ustosunkuję się do tych elementów poszczególnych ustaw, które wzbudziły kontrowersje. Może zacznę od ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Otóż chciałem podkreślić jeszcze raz, że idea, która legła u podstaw 5-letniej kadencji na stanowisku dyrektora jest oparta na następujących założeniach: Po pierwsze, utrzymujemy taką generalną ideę przedsiębiorstwa, jaka jest w tej chwili. Wiemy, że jest ona niezadowalająca, ale też zdajemy sobie sprawę z tego, że przedsiębiorstwo państwowe w tym kształcie prawnym będzie działać jeszcze spory czas. Po drugie, w sytuacji, kiedy istnieje bardzo silna tendencja, aby zmniejszyć centralizm władzy państwowej i organu założycielskiego, i powoływać dyrektorów na terenie przedsiębiorstwa, a więc przez radę pracowniczą, trzeba rozwiązać z jednej strony sytuację, w której dyrektor jest zależny od rady pracowniczej, a z drugiej strony problem stabilności i zwiększenia horyzontu czasu, w jakim on faktycznie może funkcjonować. Stąd wyszliśmy z założenia, iż kadencja dyrektora winna trwać 5 lat po to, aby w tym okresie stworzyć maksymalne utrudnienie odwołania, a raz na 5 lat dać oczywiście szansę sprawdzenia się w konkursie zarówno dyrektorowi sprawującemu tę funkcję, jak i ewentualnie innym kandydatom. W ten sposób byłby to wolny zawód, de facto nie związany z konkretnym przedsiębiorstwem.</u>
          <u xml:id="u-601.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Zmiany ustawy, które miały miejsce w komisjach sejmowych, zmieniły nieco naszą ideę, w pewnym sensie jednak ją rozwijając, to znaczy w sensie wynagrodzeń. Pierwotnie zakładaliśmy całkowite uniezależnienie wynagrodzeń dyrektorów od rad pracowniczych i od organów założycielskich, w obecnym kształcie ustawy zakładamy, iż z chwilą ogłoszenia konkursu są także przedstawione — przynajmniej kandydatom przystępującym do konkursu — warunki pracy i płacy i po ich przyjęciu nie mogą one być cofnięte w trakcie 5-letniej kadencji. Tak więc w zasadzie kandydat, kiedy przystępuje do konkursu wie, jakie ma wynagrodzenie i gdy przyjmie ten kontrakt, wtedy jest szansa na to, żeby po pierwsze miał czas na wprowadzenie decyzji niepopularnych, to znaczy takich, które powodują czy to zmniejszenie zatrudnienia, czy brak wzrostu zarobków, czy inne trudności na terenie przedsiębiorstwa, ale po rocznym rozeznaniu, po dwuletnim okresie akcji poprawiającej jego kondycję, ma szansę pod koniec 5-letniej kadencji doprowadzić do takiej sytuacji, żeby był akceptowany i przez załogę, i przez organ założycielski, i przez otoczenie przedsiębiorstwa. W ten sposób w ciągu tych 5 lat pozycja dyrektora byłaby względnie stabilna, oczywiście nie bezwzględnie, gdyż muszą być pewne okoliczności umożliwiające odwołanie. Pierwotny projekt zakładał, że odwołanie następuje za zgodą organu założycielskiego, ale w wypadku braku tej zgody przysługuje sprzeciw do sądu. Obecny projekt zakłada, że odwołanie jest poprzedzone opinią organu założycielskiego, tak więc zanim rada podejmie jakieś kroki, które wokół odwołania dyrektora tworzą napięcie w przedsiębiorstwie, musi zasięgnąć opinii tego organu, który może przeanalizować sytuację przedsiębiorstwa i polemizować z radą pracowniczą na ten temat. Opinia ta będzie zarazem uprzedzeniem, iż organ ten wyrazi sprzeciw w razie odwołania. Tak więc w praktyce za wiele się nie zmieniło i sądzę, że w okresie tych 5 lat nadal występuje element stabilności. Ponadto wprowadzona została zasada przyznawania prowizji z zysku zarówno dyrektorowi jak i członkom rady pracowniczej, co powinno także zmienić horyzont czasowy działania obu tych organów, zarówno organu zarządzającego jak i organu samorządowego w kierunku bardziej perspektywicznego myślenia o pracy przedsiębiorstwa, o akumulacji, a nie tylko o bieżących wynagrodzeniach. W tej sytuacji rząd stoi na stanowisku, aby przyjąć tę ustawę bez poprawek, to znaczy zaaprobować tekst, jaki złożyła komisja.</u>
          <u xml:id="u-601.2" who="#TadeuszSyryjczyk">Pragnę podkreślić, iż w bieżącej polityce państwa sprawa ruchu kadrowego, który w tej chwili występuje, nie jest notowana zupełnie mechanicznie, choć zdajemy sobie sprawę z mnogości napięć, a także z faktu, że gdy konflikt jest już zupełnie otwarty, zarządzanie danym zakładem pracy jest i tak niemożliwe. W sumie jednak tam, gdzie są wątpliwości, wnosimy sprzeciwy i niekiedy są już przypadki, że sytuacja została odwrócona.</u>
          <u xml:id="u-601.3" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeśli chodzi o przepisy Kodeksu handlowego, to nie wzbudziły one większych kontrowersji poza uwagą, iż należałoby także dokonać innych nowelizacji. Chciałem stwierdzić, że planowana jest generalna nowelizacja Kodeksu handlowego, to znaczy nowelizacja, która by zmierzała do uwspółcześnienia jego przepisów, a także do odnowienia niektórych instytucji. Stąd obecne zmiany są ograniczone do niezbędnego minimum, natomiast posła, który wnioskował o dokonanie dalszych zmian, proszę o złożenie odpowiednich propozycji, a zostaną one uwzględnione w pracy komisji, która działa w tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-601.4" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeśli chodzi o zagadnienia związane z ustawą o działalności gospodarczej, to w obecnej fazie działania rząd nie przewiduje rozszerzenia zakresu koncesjonowania. Uważamy, że koncesjonowanie z jednej strony oczywiście daje większą szansę kontroli działalności przedsiębiorstw przez państwo i uwiarygadnia te przedsiębiorstwa, z drugiej strony trzeba jednak sobie zdać sprawę z tego, iż władze państwowe siłą rzeczy mechanicznie podchodzą do procesu koncesjonowania. Uważamy więc, że właściwą drogą jest dobrowolne zrzeszanie się podmiotów gospodarczych, takich jak biura podróży czy taksówkarze, i te zrzeszenia powinny z jednej strony stosować pewne kryteria merytoryczne, z drugiej zaś strony udzielać rekomendacji swoim członkom, tak aby konsumenci mogli się oprzeć na pewnym drogowskazie przy wyborze usług. Z kolei sam walor tej rekomendacji będzie stanowił o tym, czy istotnie ktoś się będzie o nią ubiegał.</u>
          <u xml:id="u-601.5" who="#TadeuszSyryjczyk">Uważamy jednak, że na obecnym etapie, gdy konkurencja wciąż jest jeszcze zjawiskiem rozwijającym się, nie powinniśmy przesadnie rozszerzać obszarów koncesjonowania. Stąd jesteśmy przeciwni poszerzeniu tej kwestii i uchwaleniu ustawy w brzmieniu przedstawionym przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-601.6" who="#TadeuszSyryjczyk">Sporo dyskusji wywołał poselski projekt ustawy. Chciałem na wstępie jeszcze raz podkreślić, iż rząd od samego początku podzielał obawy społeczne wynikające z ogólnych założeń tego projektu dotyczących użytkowania majątku narodowego i uważał je za niewłaściwe. Tu tkwi źródło rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej oraz niektóre zmiany w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych. Generalnie idea rządu szła w tym kierunku, aby umocnić państwowe osoby prawne — ściślej przedsiębiorstwa państwowe — w obrocie prawnym w ten sposób, aby ich kierownicy byli lojalni względem tych osób prawnych, to znaczy przedsiębiorstw, i aby nie wiązać im rąk poprzez zbyt skomplikowane procedury sprzedaży. By nie wrócić do praktyki, kiedy PGR zamiast sprzedać ciągnik woli go pociąć, gdyż każda sprzedaż rodzi określone obawy na przyszłość. Z tego też powodu rząd (i ja osobiście także) poddawał krytyce projekty, których sformułowania budziły wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-601.7" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest prawdą, że przygotowywanie naszego projektu trwało dość długo, ale też jest prawdą, że złożenie go na przykład w grudniu niewiele by zmieniło. Dzisiejsza ustawa antymonopolowa wpłynęła do Wysokiej Izby 15 grudnia, czyli rozpatrywana jest dokładnie 2 miesiące i nie dziwimy się bynajmniej temu faktowi, gdyż rzeczywiście nasz wkład ustawodawczy jest bardzo duży.</u>
          <u xml:id="u-601.8" who="#TadeuszSyryjczyk">Chcę też zwrócić uwagę na inny aspekt sprawy. Otóż jest to jednak zagadnienie tempa pracy. Ustawa o działalności gospodarczej, te jej sformułowania wprowadzające w istocie do polskiego systemu prawnego nowe konstrukcje, które w innym kształcie były znane w okresie międzywojennym, ale dotyczyły nieco innych kwestii, innej sytuacji, została przyjęta przez podkomisję ze znikomymi poprawkami mimo zupełnie nowej materii — w ciągu dosłownie pół godziny czy godziny. Ale był to właśnie rezultat tego, iż na forum rządu ustawa ta przebyła normalną drogę legislacyjną, opracowano założenia, odbyły się konsultacje międzyresortowe i inne. Stąd wniosek, że jest to dylematyczne, czy wybrać czas, czy jakość, czy też inne wartości.</u>
          <u xml:id="u-601.9" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem też oświadczyć, że rząd przygotowuje ustawę o prywatyzacji i będzie ją rozpatrywał na najbliższym posiedzeniu. Opracowywane są także założenia ustawy o skarbie państwa oraz o uprawnieniach skarbu państwa względem państwowych osób prawnych. Oczywiście zgadzam się z tym, że pewne zjawiska budzą niecierpliwość. Niemniej jednak ustawa, którą zgłosiła grupa posłów, postawiła rząd w dość niezręcznej sytuacji. Z jednej bowiem strony byliśmy zmuszeni poddać krytyce takie mechanizmy, które — po pierwsze — destabilizowały obrót prawny przez prawo do rozwiązywania umów; po drugie — prowadziły do obciążenia sądów i tak już nadmiernie przeciążonych pracą, po trzecie — niebywale krępowały przedsiębiorstwa państwowe w obrocie środkami trwałymi. Taki był kształt tej ustawy jeszcze kilka dni temu. I dlatego takie, a nie inne były nasze osiągnięcia w tej kwestii. W wyniku dyskusji — nawet jeszcze dzisiaj — ustawa ta uległa pewnym korektom, tak że w obecnej fazie nie budzi już tak zasadniczego sprzeciwu rządu. W tym projekcie, który w tej chwili państwo macie przed sobą, zasadniczo zostały uwzględnione te postulaty, które zgłosiło Ministerstwo Sprawiedliwości, co nie zmienia faktu, iż pracujemy nad analogicznymi regulacjami i prędzej czy później będą one przedstawione Sejmowi, w miarę jak będą przygotowywane kolejne projekty ustaw.</u>
          <u xml:id="u-601.10" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeśli chodzi o Prawo upadłościowe, to jak rozumiem, nie wzbudziło ono poważniejszych kontrowersji. Natomiast do ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym zostały zgłoszone poprawki mniejszości. Chciałem na wstępie powiedzieć, że także na forum rządu podnoszony był problem ogólnikowych określeń zawartych w tej ustawie. Faktem jest, że nie da się precyzyjnie opisać wszystkich praktyk, które mogą się zdarzyć; zachodzi tu także pewne niebezpieczeństwo rozszerzenia interpretacji ze szkodą dla podmiotu gospodarczego. Ale jak porównamy ustawy antymonopolowe, które obowiązywały kiedyś w Polsce, czy też inne ustawy, to trudno o bardziej precyzyjną terminologię, gdyż ustawa musiałaby być zbyt kazuistyczna i nie rozwiązywałaby podstawowych kwestii. Zwracam uwagę, że ustawa przewiduje sądową kontrolę całego procesu postępowania antymonopolowego. Oznacza to, iż poszczególne jej sformułowania zostaną dodefiniowane przez praktykę sądową. I w praktyce inaczej być nie może, bo tylko tak może się odnowić pewnego rodzaju obyczaj uczciwej i nieuczciwej konkurencji, postępowania zgodnego lub niezgodnego z interesem konsumenta. Jeżeli chodzi o konkrety, to dotyczą one art. 5. Jest wniosek mniejszości, aby nakładanie na podmiot gospodarczy będący stroną umowy obowiązku wyłącznego zakupu, sprzedaży lub zawierania innych umów wyłącznie z określonym podmiotem gospodarczym uznać jako jedną z praktyk monopolistycznych. Rząd stanowczo popiera poprawkę mniejszości do tego artykułu zamieszczoną na stronie 3. Polega ona na uzupełnieniu art. 4 ust. 1 pkt 5. W praktyce okazuje się, że nie tylko organ antymonopolowy, ale także Ministerstwo Przemysłu i inne ministerstwa otrzymują sygnały, najczęściej są to doniesienia, o uciążliwej sytuacji w związku z tym, iż przedsiębiorstwo nie chce sprzedać czegoś bez pośrednictwa firmy czy spółki, która handluje tym towarem, że jakaś firma obrotu paliwami nie chce dopuścić do tego, żeby rafineria sprzedawała benzynę wprost ajentom na stacji benzynowej, ale musi korzystać z usług pośrednika. Ktoś inny nie chce sprzedać chłopu cysterny z paliwem, bo uważa, że tylko poprzez stację można przeprowadzić tę transakcję. Na obecnym etapie, gdy struktury handlu są jeszcze niedorozwinięte, jest to wbrew pozorom jedna z najczęstszych praktyk monopolistycznych, która jest przedmiotem licznej krytyki i szeregu utyskiwań. Ten przymus kierowania sprzedaży w pewnym kierunku jest praktyką trwałą, bardzo popularną w naszych warunkach, i uważamy, iż powinna być ona zwalczana przez organa antymonopolowe. Równocześnie sądzimy, że nakładana kara powinna być dotkliwa i nie może być tak, iż w praktyce okaże się, że ulega ona zupełnej minimalizacji, a takie możliwości mogą mieć miejsce. Stąd też jesteśmy za odrzuceniem wniosku mniejszości do art. 14 ust. 2, który łagodzi sankcję w postaci kary pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-601.11" who="#TadeuszSyryjczyk">Co do problemów dotyczących działalności rządu związanej z likwidowaniem spółek nomenklaturowych chciałem wyraźnie podkreślić, że wynikają one nie tyle z niedostatku prawa, ile, w dużej mierze, z niedostatku akcji i działań. Obecne uprawnienia władz państwowych w odniesieniu do przedsiębiorstw są, niestety, dość nikłe. Oczywiście dokonujemy przeglądu, analizowane są zarówno raporty NIK-u jak i prokuratury. Sukcesywnie są i będą podejmowane działania zarówno co do osób, które ewidentnie nadużyły prawa, jak i co do tych, które działają w niezgodzie z interesem przedsiębiorstwa. Niektóre nowele ustawy o przedsiębiorstwach państwowych służą właśnie temu, aby organ założycielski mógł dokonać zawieszenia dyrektora, gdy jego działanie godzi w interes przedsiębiorstwa. A często mamy do czynienia z takim właśnie charakterem niektórych przedsięwzięć. Dotyczy to zwłaszcza zarzutu stawianego rządowi, że w sytuacji, w której następuje przesunięcie akumulacji z jednego podmiotu do drugiego, czerpie on z tego korzyści. Ani budżet, ani nikt w rządzie nie czerpie z tego żadnej korzyści, natomiast następuje przesunięcie zysku z przedsiębiorstwa państwowego do spółki pośredniczącej. I takie zjawisko jest legalne, ale niezgodne z interesem przedsiębiorstwa. Pozostaje problemem, po pierwsze — usunięcie kierownictwa, po drugie — wyprocesowanie przez nowe kierownictwo przedsiębiorstwa unieważnienia czy wypowiedzenia umowy i nienależnych spółce zysków, jeżeli były one czerpane w sposób niezgodny z prawem. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-601.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-602">
          <u xml:id="u-602.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-602.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-603">
          <u xml:id="u-603.0" who="#JerzyKoralewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Winien jestem kilka wyjaśnień w sprawie wniosków posłanki Liszcz i posłanki Blidy. Otóż najpierw kwestia formalna. Chcę poinformować Izbę, że nie było formalnych wniosków mniejszości, była tylko rozmowa o wnioskach, kilka razy zmieniały się decyzje. Nie chciałem Izbę informować o wszystkich perturbacjach, naszych bardzo trudnych negocjacji, bo los poszczególnych artykułów zależnie od doinformowania członków komisji był kolejno różny i nie to było przedmiotem mojego wystąpienia. Komisja przyjęła ten tekst po reasumpcji jednego z głosowań i wtedy nikt z posłów nie zgłosił żadnej poprawki mniejszościowej. To gwoli informacji. Tak że oczywiście wszystkie te sprawy, które obie posłanki tutaj przedstawiały, były przedmiotem dyskusji. Prywatnie ja również miałem zgłosić taką poprawkę. Ponieważ finał był inny, taki był los tych poprawek. Czyli są to po prostu poprawki posłanek dziś złożone. Po drugie chcę powiedzieć, że nie po raz pierwszy do Izby trafiają poprawki, które już komisja odrzuciła. Ich ocena jest już sprawą Izby. To nie są poprawki nowe, z którymi komisja się nie zapoznała, a jeśli chodzi o meritum sprawy, to może trochę się powtórzę, ale istota kadencyjności była — po pierwsze — proponowana przez rząd, a nie przez komisję. Komisja w efekcie całej trudnej pracy zaakceptowała tę propozycję rządu i dalej sprawa 5-letniej kadencyjności jest fundamentem wszelkich zapisów na ten temat. Jej usunięcie czy rozszerzenie właściwie czyni niektóre zapisy pustymi. To właściwie wszystko odnośnie do tego problemu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-603.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-604">
          <u xml:id="u-604.0" who="#TadeuszFiszbach">W każdym bądź razie wypada z uznaniem powiedzieć o uporze posłanki Liszcz w dążeniu do uwzględnienia tej kwestii w czasie obrad.</u>
          <u xml:id="u-604.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym teraz prosić posła sprawozdawcę, bo pewne sprawy techniczne wymagają wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-604.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Koralewski: Jeśli idzie o ustawę pierwszą, tzn. myślę tu o ustawie o przedsiębiorstwach państwowych…)</u>
          <u xml:id="u-604.3" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam bardzo. Może najpierw sprawdzimy, ilu nas jest. Chciałbym prosić o włączenie sygnału, żeby posłowie wrócili na salę. Jeszcze chwilę poczekamy. Poseł Dyner zgłosił, że będą pewne poprawki.</u>
          <u xml:id="u-604.4" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Dyner: Poprawki zgłoszę później.)</u>
          <u xml:id="u-604.5" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-604.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zajęcie miejsc. Zamykam dyskusję. Wydaje mi się, że sfinalizujemy jednak naszą pracę.</u>
          <u xml:id="u-604.7" who="#TadeuszFiszbach">Czy członkowie Komisji Samorządu Terytorialnego, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej wrócili na salę obrad? Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-604.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o naciśnięcie przycisków.</u>
          <u xml:id="u-604.9" who="#TadeuszFiszbach">Prawie jest quorum, dziękuję bardzo. To jest orientacyjne sprawdzenie frekwencji. Widzę, że jeszcze dwóch posłów podąża do ław. W takim razie przystępujemy do głosowania. Prosiłbym o nieopuszczanie sali obrad. Idzie o pierwszą sprawę, tu będą poprawki cząstkowe, niezbędna jest także obecność posła sprawozdawcy, aby przed głosowaniem nad całością projektu ustosunkować się do propozycji cząstkowych, zgłoszonych w czasie dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-604.10" who="#TadeuszFiszbach">Żeby usprawnić naszą pracę możemy i tak zrobić, że pani poseł sama odczyta wyraźnie swoją ręką napisany tekst poprawek. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-605">
          <u xml:id="u-605.0" who="#BarbaraBlida">Pierwsza poprawka. W art. 2 ust. 4 po zmianie redakcyjnej nowa treść proponowana przeze mnie brzmi: „Ponowne powołanie na to samo stanowisko osoby, o której mowa w ust. 1, jeżeli nie została ona wyłoniona w drodze konkursu, może nastąpić po zakwalifikowaniu jej w postępowaniu konkursowym lub w trybie udzielenia votum zaufania na 5 lat przez radę pracowniczą kwalifikowaną większością głosów”. To jest proponowana treść art. 2 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-605.1" who="#BarbaraBlida">Panie marszałku, czy będziemy od razu głosować?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-606">
          <u xml:id="u-606.0" who="#TadeuszFiszbach">Tak. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-606.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę zostać, bo zaraz jest druga poprawka. Aha, poseł sprawozdawca. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-606.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Koralewski: Nie, ja proponuję od razu głosować.)</u>
          <u xml:id="u-606.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-606.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki, którą przedstawiła poseł Barbara Blida? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-606.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-606.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-606.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-606.8" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek poseł Barbary Blidy został przez Wysoką Izbę przyjęty. Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-607">
          <u xml:id="u-607.0" who="#BarbaraBlida">Dziękuję bardzo. I drugi wniosek wspólny zgłoszony wcześniej przez panią posłankę Liszcz, która zresztą była przewodniczącą podkomisji przygotowującej właśnie projekt tej ustawy. Jest to poprawka do art. 39¹ „Dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się na okres 5 lat lub na czas nieokreślony”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-608">
          <u xml:id="u-608.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-608.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-608.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-608.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-608.4" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izba przyjęła poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-608.5" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze są propozycje cząstkowych poprawek? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-609">
          <u xml:id="u-609.0" who="#TeresaLiszcz">Muszą być poprawki, które są konsekwencją przyjętej przed chwilą zmiany.</u>
          <u xml:id="u-609.1" who="#TeresaLiszcz">W tej sytuacji do art. 39² trzeba wprowadzić poprawkę, którą rzeczywiście można uważać za techniczną. Po prostu w tej chwili ten przepis brzmi tak: „Rada pracownicza może odwołać dyrektora przedsiębiorstwa przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹. Należy teraz wykreślić słowa „przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹”. Pozostanie następujący tekst: „Rada pracownicza może odwołać dyrektora przedsiębiorstwa po zasięgnięciu opinii organu założycielskiego”. Tu już jest konieczna dalsza konsekwencja przyjętej zmiany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-610">
          <u xml:id="u-610.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-611">
          <u xml:id="u-611.0" who="#JerzyKoralewski">Proszę państwa, myślę, że manipulacja posłanki Liszcz przekracza…</u>
          <u xml:id="u-611.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-611.2" who="#JerzyKoralewski">Jedyna możliwa konsekwencja tego zapisu, który przed chwilą wprowadziliśmy jest tylko taka, że ten okres nie dotyczy dyrektorów powołanych na czas nieokreślony. I to wszystko, proszę państwa, bo reszta jest całkowitą zmianą ustawy. Tak państwo to traktujecie, ale my jesteśmy świadomi tego. I tylko tak można zmienić ten artykuł, by wynikało z jego treści, że o ile dyrektor został powołany na czas nieokreślony, to oczywiście nie dotyczy go ta kadencja. I ja tak rozumiem poprawkę, którą, przed chwilą przyjęliśmy. Nie może być innej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-612">
          <u xml:id="u-612.0" who="#TeresaLiszcz">Darują państwo, że do inwektyw ustosunkowywać się nie będę, ale ad meritum. Wróciliśmy niejako do dotychczasowej zasady powoływania dyrektora na okres 5 lat lub na czas nieokreślony i wracamy do dotychczasowej zasady przy odwołaniu. Odwołanie jest możliwe w każdym czasie — tak samo zresztą jak w projekcie przewidującym powołanie dyrektora na 5 lat. Tyle że przy odwołaniu przed upływem kadencji przysługuje odprawa, po jej upływie zaś stosunek pracy po prostu wygasa i nie ma odprawy. Więc ta zmiana jest rzeczywiście techniczną konsekwencją.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-613">
          <u xml:id="u-613.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze. Czy pan poseł sprawozdawca podziela ten pogląd? Jeśli to się uznaję za poprawkę techniczną, to nie toczyłbym sporu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-614">
          <u xml:id="u-614.0" who="#JerzyKoralewski">Państwo wybaczą, to nie jest techniczna, lecz merytoryczna poprawka, którą podejmujemy w tak dziwnych okolicznościach. Proponuję odesłanie tej ustawy do komisji.</u>
          <u xml:id="u-614.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-614.2" who="#JerzyKoralewski">Ja proponuję, żeby ten ustęp zmienić tylko o tyle, o ile chodzi o dyrektorów, którzy nie zostali powołani na okres kadencji, i tamten zapis o zwolnieniu oczywiście ich nie dotyczy. I tylko taka zmiana jest sensowna w tym zapisie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-615">
          <u xml:id="u-615.0" who="#TadeuszFiszbach">Poprosimy pana ministra Tadeusza Syryjczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-616">
          <u xml:id="u-616.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Możliwe są obydwa rozwiązania. Można przyjąć, że każdy dyrektor jest odwoływany w taki sposób, że rada pracownicza zgłasza chęć odwołania go, prosi o opinię, a następnie organ założycielski wydaje ją. Można też rzeczywiście, tak jak chcą inni, przyjąć założenie, że tylko tych kadencyjnych dyrektorów odwołuje się po zasięgnięciu opinii. Oba warianty są teoretycznie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-616.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-617">
          <u xml:id="u-617.0" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam bardzo, jeśli można. Wracam do sprawy. Do tej pory merytorycznie było tak, że przy odwoływaniu zarówno dyrektora powołanego na lat 5, jak i na czas nieokreślony, był możliwy sprzeciw tego organu, który go nie powoływał. Jeżeli dyrektora powoływała rada, to możliwy był sprzeciw organu założycielskiego. Tutaj samorządowcy wprowadzili tę piętrową procedurę, że najpierw opinia nie wiążącą, potem uchwała o odwołaniu, a potem sprzeciw. Ja się akurat przy tym rozwiązaniu nie upieram, byłabym nawet za powrotem do prostszych zasad, ale istotnie merytorycznie nie ma tu zmiany. Ostatecznie zarówno stronie, która się upiera przy odwołaniu, jak i stronie, która protestuje przeciwko odwołaniu, służy prawo wniesienia sprawy do sądu i w końcu tak czy inaczej rozstrzyga sąd. Tak jak do tej pory rozstrzygał, tak i teraz. Zresztą, dyrektorzy wiedzą to doskonale.</u>
          <u xml:id="u-617.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-618">
          <u xml:id="u-618.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Proszę o uwagę.</u>
          <u xml:id="u-618.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest zgłoszenie? Proszę bardzo, choć chciałbym uniknąć debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-619">
          <u xml:id="u-619.0" who="#AndrzejMiłkowski">Proszę państwa, tylko słowo w sprawie formalnej, bo było tu powiedziane: „samorządowcy wprowadzili”. Dyskusja była wielogodzinna. Istotnie jest grupa posłów, którzy byli czynnymi działaczami samorządu pracowniczego i są z nim związani. Natomiast przedstawione rozwiązania przyjęte zostały większością głosów — i to przytłaczającą — przez połączone komisje: Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą. Ponieważ pani posłanka Liszcz uważa, że ona zawsze musi mieć rację na końcu, stąd taka postawa i taka interpretacja.</u>
          <u xml:id="u-619.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-620">
          <u xml:id="u-620.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy zdaniem posła sprawozdawcy istnieje potrzeba przegłosowania? Nie ma potrzeby. Poseł sprawozdawca informuje, że nie ma potrzeby przegłosowania tej cząstkowej sprawy…</u>
          <u xml:id="u-620.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-621">
          <u xml:id="u-621.0" who="#JerzyKoralewski">Przepraszam, panie marszałku, nie zrozumiałem — nie widzę oczywiście powodu wnoszenia tej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-621.1" who="#JerzyKoralewski">Jeszcze jedno. Pani posłanka Liszcz zgłosiła przed procedurą głosowania poprawkę, o której nie mówiła wcześniej. Ta poprawka została przedstawiona już po całej procedurze zgłaszania wniosków i wnoszę tu formalny protest przeciwko takim metodom, bo teraz można jeszcze zgłosić nie wiem ile poprawek. Proponuję pozostawić tę treść, jaką zawiera dotychczasowy zapis. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-621.2" who="#JerzyKoralewski">Proponuję nie wracać do sprawy, tym bardziej że także wypowiedź ministra poszła w tym kierunku. Więcej cząstkowych poprawek nie było. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-621.3" who="#JerzyKoralewski">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy…</u>
          <u xml:id="u-621.4" who="#JerzyKoralewski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-622">
          <u xml:id="u-622.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Najmocniej przepraszam. Ja protestuję. Zgłosiłam wniosek i proszę o przegłosowanie go. Niesłusznie spotkałam się z inwektywami. Uważam, że mam prawo jak każdy z posłów.</u>
          <u xml:id="u-622.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-623">
          <u xml:id="u-623.0" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł ma prawo dochodzić racji. Powiedziała pani jednak, że to jest propozycja, która nie wymaga głosowania, czyli odrębnego wniosku — tak zrozumiałem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-624">
          <u xml:id="u-624.0" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam bardzo pana marszałka. Sami oponenci przeciwko moim wnioskom zapowiadali, że przegłosowanie art. 39¹ pociągnie za sobą konsekwencje. I potrzeba wprowadzenia tych konsekwencji jest oczywista. Jeśli zostawimy art. 39 ² bez wykreślenia tych słów, o których mówiłam, będzie to oznaczało, że odwołanie dyrektora powołanego na czas nieokreślony może nastąpić bez jakiejkolwiek konsultacji z organem założycielskim, że jest pełna swoboda odwoływania, że znika cała procedura hamowania odwołań. W art. 39 hamowanie odwoływania przez obowiązek zasięgnięcia opinii odniesiemy bowiem tylko do dyrektorów powoływanych na lat 5, a jeśli chodzi o dyrektorów powołanych na czas nieokreślony, to w ogóle tego mechanizmu nie będzie. To jest po prostu niemożliwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-625">
          <u xml:id="u-625.0" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł będzie może uprzejma usiąść — są jeszcze dwa zgłoszenia. Bardzo proszę o sugestie pomocne w tej sprawie, bo są pewne istotne różnice. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-626">
          <u xml:id="u-626.0" who="#JanuszSteinhoff">Panie marszałku, w związku z zaistniałą sytuacją nasz klub prosi o 15-minutową przerwę celem naradzenia się.</u>
          <u xml:id="u-626.1" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: Mają prawo, tak jak każdy klub.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-627">
          <u xml:id="u-627.0" who="#TadeuszFiszbach">Oczywiście. Proszę państwa, jeśli przerwa dotyczy tej kwestii, to oczywiście powinniśmy pójść na rękę klubowi, aby mógł odnieść się do sprawy. Proszę o podejście do tej sprawy ze zrozumieniem. Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-627.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 do godz. 19 min. 20)</u>
          <u xml:id="u-627.2" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-627.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli idzie o kwestię, która była przedmiotem posiedzenia OKP, chciałbym prosić, żeby poseł sprawozdawca powiedział, jakie rozwiązanie byłoby najtrafniejsze, najsłuszniejsze, jeśli idzie o merytoryczną stronę problemu, żeby przedstawił sugestie i propozycje. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-628">
          <u xml:id="u-628.0" who="#JerzyKoralewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już może bez emocji. Otóż podtrzymujemy nasz pogląd i klub będzie głosował przeciw tej poprawce. Formalnie głosujemy, nie widzimy innej możliwości. I to wszystko, jeśli państwo pozwolą. Dalsza procedura jest przewidziana.</u>
          <u xml:id="u-628.1" who="#JerzyKoralewski">Oczywiście jako sprawozdawca w imieniu komisji wnioskuję o utrzymanie…</u>
          <u xml:id="u-628.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie.)</u>
          <u xml:id="u-628.3" who="#JerzyKoralewski">...ale państwo rozumiecie, to już z urzędu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-629">
          <u xml:id="u-629.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca poinformował przy okazji, co klub postanowił. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-629.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Koralewski: Na razie mam te dwie role.)</u>
          <u xml:id="u-629.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-629.3" who="#TadeuszFiszbach">Najpierw poseł Henryk Wujec, później pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-630">
          <u xml:id="u-630.0" who="#HenrykWujec">Panie Marszałku! Prosimy o liczenie głosów przez sekretarzy, nie zaś głosowanie przez naciskanie przycisków.</u>
          <u xml:id="u-630.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-631">
          <u xml:id="u-631.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o propozycję imienną sekretarzy.</u>
          <u xml:id="u-631.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Najpierw trzeba przegłosować.)</u>
          <u xml:id="u-631.2" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, przegłosujemy. Ale…</u>
          <u xml:id="u-631.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-632">
          <u xml:id="u-632.0" who="#RadosławGawlik">Składam wniosek przeciwny i proponuję przegłosować to, czy sekretarze mają liczyć, czy nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-633">
          <u xml:id="u-633.0" who="#TadeuszFiszbach">Czyli są dwa wnioski.</u>
          <u xml:id="u-633.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-633.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę państwa, rozstrzygniemy w tej chwili…</u>
          <u xml:id="u-633.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę — poseł Janusz Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-634">
          <u xml:id="u-634.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, że wystąpię w roli ombudsmana praw tej Izby i regulaminu, ale myślę, że dyspozycja regulaminu jest jasna. To marszałek zarządza liczenie głosów i od jego woli zależy, czy będzie użyta elektroniczna aparatura, czy też sekretarze będą liczyli głosy.</u>
          <u xml:id="u-634.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że sprężyny w moim parlamentarnym fotelu bardzo mocno podskakiwały, kiedy przysłuchiwałem się tej debacie. Rozumiem, że każda demokracja jest czasochłonna i wszyscy zdajemy sobie z tego sprawę, ale chcę powiedzieć, że prawo jest prawem. Moje poczucie legalizmu jest jedno i niezmienne — prawa należy przestrzegać. Mamy art. 78 wielokrotnie przypominany przez pana marszałka. Myślę, że w trakcie tego ostatniego procederu z poprawką, która według mnie, jako prawnika, jest naturalną konsekwencją zmian zaproponowanych i przyjętych przez tę Izbę, pan marszałek powinien zarządzić formalne głosowanie. I bardzo proszę, żeby pan marszałek był uprzejmy prowadzić dalej głosowanie nad projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-634.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-635">
          <u xml:id="u-635.0" who="#TadeuszFiszbach">Zawsze marszałek jest w takiej sytuacji, kiedy musi zadecydować, a ja miałem na uwadze przede wszystkim dobro sprawy. I dlatego uważałem, że trzeba wyjaśnić sobie kwestie, które wcześniej tak uważam — nie zostały precyzyjnie określone. Ale to uwaga do nas wszystkich na przyszłość. Aby podobne sytuacje nie zdarzały się w takiej formie i postaci.</u>
          <u xml:id="u-635.1" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję, jeśli państwo pozwolą, ażeby pani poseł Teresa Liszcz przedstawiła wniosek. Jak zrozumiałem, pan minister nie wnosił uwag do tej kwestii. Jeśli tak można przyjąć, to wysłuchalibyśmy pani poseł i wtedy przystąpilibyśmy do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-636">
          <u xml:id="u-636.0" who="#TeresaLiszcz">Bardzo serdecznie proszę państwa o otwarcie druku nr 248 na str. 4, art. 39².</u>
        </div>
        <div xml:id="div-637">
          <u xml:id="u-637.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę wolniej, jeśli można.</u>
          <u xml:id="u-637.1" who="#TadeuszFiszbach">Strona czwarta projektu, art. 39², ust. 1. Proponuję w następstwie zmiany przyjętej przed chwilą co do art. 39¹, wykreślenie ze zdania pierwszego tego ustępu, po słowie „przedsiębiorstwa” słów następujących: „przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹”. Przepis, który obecnie brzmi; „Rada pracownicza może odwołać dyrektora przedsiębiorstwa przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹, po zasięgnięciu opinii…” będzie więc teraz brzmiał: „Rada pracownicza może odwołać dyrektora przedsiębiorstwa po zasięgnięciu opinii organu założycielskiego”.</u>
          <u xml:id="u-637.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo przepraszam, ale pozwolę sobie powiedzieć, że jeśli my tego nie skreślimy, nie wprowadzimy tej poprawki, to znaczy, że pozostawiamy lukę, że w ogóle nie regulujemy kwestii odwołania dyrektora powołanego na czas nieokreślony, bo przepis — przy pozostawieniu tych słów — będzie się odnosił tylko do odwołania dyrektora powołanego na czas określony.</u>
          <u xml:id="u-637.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Ponieważ były dwa przeciwstawne wnioski, chciałbym podtrzymać sposób odniesienia się do sprawy.</u>
          <u xml:id="u-637.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-637.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez poseł Teresę Liszcz — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-637.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-637.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-637.8" who="#TadeuszFiszbach">Jest quorum. Poprawka została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-637.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-637.10" who="#TadeuszFiszbach">W ten sposób możemy przystąpić — co koresponduje z wnioskiem posła sprawozdawcy — do całości…</u>
          <u xml:id="u-637.11" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Przepraszam, ale jest jeszcze jedna konsekwencja.)</u>
          <u xml:id="u-637.12" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jedna? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-638">
          <u xml:id="u-638.0" who="#TeresaLiszcz">Konsekwencją przyjętej zmiany jest jeszcze poprawka dotycząca odprawy. Musimy przejść na str. 5 do art. 394.</u>
          <u xml:id="u-638.1" who="#TeresaLiszcz">Tutaj w ust. 1 i 2 mamy uregulowaną odprawę na wypadek odwołania dyrektora powołanego na 5 lat przed upływem kadencji. A musimy także przewidzieć odprawę w razie odwołania dyrektora powołanego na czas nieokreślony. To nie jest żadna rewolucja, ja właściwie adaptuję przepis, który obowiązywał w tej sprawie do tej pory. I proponuję wprowadzić nowy ust. 1, który będzie regulował najpierw odprawę przy odwołaniu dyrektora powołanego na czas nieokreślony. Obecny ust. 1 stanie się ust. 2, ust. 2 — ustępem trzecim.</u>
          <u xml:id="u-638.2" who="#TeresaLiszcz">Ten proponowany przeze mnie nowy ustęp pierwszy w art. 394 brzmiałby tak:</u>
          <u xml:id="u-638.3" who="#TeresaLiszcz">„W przypadku odwołania dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, powołanego na czas nieokreślony, bez ważnej przyczyny, przysługuje mu odprawa w wysokości 6-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia”.</u>
          <u xml:id="u-638.4" who="#TeresaLiszcz">Może jeszcze raz…</u>
          <u xml:id="u-638.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jasne, nie trzeba. Jeszcze raz, powoli.)</u>
          <u xml:id="u-638.6" who="#TeresaLiszcz">Powoli — tak? Czy nie trzeba?</u>
          <u xml:id="u-638.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę uważać.)</u>
          <u xml:id="u-638.8" who="#TeresaLiszcz">Pani poseł sobie życzy? Powtarzam:</u>
          <u xml:id="u-638.9" who="#TeresaLiszcz">„W przypadku odwołania dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, powołanego na czas nieokreślony” — lub „który był powołany na czas nieokreślony” — dla jasności: „bez ważnej przyczyny, przysługuje mu odprawa w wysokości 6-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-639">
          <u xml:id="u-639.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proponuję przegłosować tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-639.1" who="#TadeuszFiszbach">W kwestii formalnej? Proszę, pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-640">
          <u xml:id="u-640.0" who="#HenrykWujec">Pytanie do posłanki. Co to znaczy: ważna przyczyna? Kto to będzie określał?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-641">
          <u xml:id="u-641.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł. Trzeba sobie wszystko wyjaśnić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-642">
          <u xml:id="u-642.0" who="#TeresaLiszcz">Tak, oczywiście. To nie jest mój wymysł, to jest przepis przyjęty z dotychczasowej ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, którą zmieniamy w niektórych fragmentach, który brzmiał: „pracownikowi odwołanemu ze stanowiska dyrektora przedsiębiorstwa państwowego bez uzasadnionej przyczyny przysługuje odszkodowanie w wysokości 6-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia”.</u>
          <u xml:id="u-642.1" who="#TeresaLiszcz">Pozwoliłam sobie zmienić słowa „uzasadniona przyczyna na „ważna przyczyna”. Uważam, że zbitka „uzasadniona przyczyna” jest nielogiczna, bo o przyczynie należałoby powiedzieć raczej „uzasadniająca”. Przecież nie przyczyna jest uzasadniona, tylko przyczyna uzasadnia odwołanie. To jest obiegowy zwrot nielogiczny. Możemy wrócić do „nieuzasadnionej przyczyny”, ale wydaje mi się lepsze sformułowanie „bez ważnej przyczyny” i takie zaproponowałam.</u>
          <u xml:id="u-642.2" who="#TeresaLiszcz">Oczywiście, ostatecznie w razie sporu ocenia to sąd, tak jak w wielu innych przypadkach przy odwołaniu. Jest to tzw. klauzula generalna, zwrot niedookreślony, gdzie postawia się pewną swobodę niezawisłemu sędziemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-643">
          <u xml:id="u-643.0" who="#TadeuszFiszbach">Są dwa zgłoszenia. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-644">
          <u xml:id="u-644.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę kategorycznie zaprotestować przeciwko procedurze, jaka się w tej chwili toczy. Przyjęty tryb zgłaszania wniosków jest taki, że zgłaszając wniosek, mówi się również o jego konsekwencjach. Tak jak w drukach, które otrzymaliśmy, podane zostały wnioski wraz z wynikającymi z nich konsekwencjami. To co się dzieje tutaj, jest niedopuszczalne. Głosujemy zgłaszane ustnie wnioski, które pani poseł przeformułowuje w kolejnych czytaniach.</u>
          <u xml:id="u-644.1" who="#JuliuszBraun">W związku z tym składam wniosek o reasumpcję tego głosowania i przekazanie ustawy do komisji. Jest to jedyne rozwiązanie, ponieważ w tej chwili — jak sądzę — znaczna część posłów nie bardzo orientuje się już w konsekwencjach kolejnych zmian.</u>
          <u xml:id="u-644.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-645">
          <u xml:id="u-645.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Było jeszcze jedno zgłoszenie. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-646">
          <u xml:id="u-646.0" who="#LeonardSzymański">Leonard Szymański. Proszę państwa, nie rozumiem, co to znaczy ważna przyczyna. Jak można podejrzewać radę pracowniczą, że bez ważnej przyczyny chce odwołać dyrektora? To jest wykluczone. Pracuję od 20 kilku lat w zakładzie pracy i nie wyobrażam sobie, żeby dyrektor mógł być odwołany bez ważnej przyczyny. Jeżeli rada pracownicza występuje o odwołanie dyrektora, to znaczy że jest coś w tym zakładzie, co nie gra; „ważna przyczyna” jest dla mnie sformułowaniem zupełnie nieokreślonym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-647">
          <u xml:id="u-647.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-647.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę wicepremiera Jana Janowskiego.</u>
          <u xml:id="u-647.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Janowski: Jako posła Janowskiego.)</u>
          <u xml:id="u-647.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo posła Jana Janowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-648">
          <u xml:id="u-648.0" who="#JanJanowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowałbym, żebyśmy to prościej załatwili. Mianowicie, żeby w konsekwencji przyjętych przed chwilą poprawek, w art. 394 ust. 1 skreślić słowa: „przed upływem okresu, o którym mowa w art. 39¹. Jest to moim zdaniem logiczne, ponieważ wtedy każdy dyrektor będzie miał prawo do odszkodowania, a ust. 2 mówi o przypadkach, w których do tej odprawy nie ma prawa.</u>
          <u xml:id="u-648.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-649">
          <u xml:id="u-649.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-650">
          <u xml:id="u-650.0" who="#TeresaLiszcz">Z przyjemnością przyjmuję wniosek pana premiera Janowskiego za swój. Oczywiście można to znakomicie pogodzić.</u>
          <u xml:id="u-650.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-651">
          <u xml:id="u-651.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-652">
          <u xml:id="u-652.0" who="#HenrykMichalak">Ja w kwestii formalnej. Henryk Michalak OKP.</u>
          <u xml:id="u-652.1" who="#HenrykMichalak">Proszę Państwa! Siedzę tu, głosuję — czasem za, czasem przeciw — i jestem zdumiony, jak można doprowadzić do sytuacji, że nowe jakościowo wnioski zgłasza się podczas procedury głosowania. O wnioskach tych nie byliśmy powiadomieni wcześniej. W ten sposób wychodząc z propozycją zmian, czy zmieniając artykuły „na gorąco”, piszemy ustawę na sali sejmowej. Nie wiem, czy to przysparza chluby komukolwiek na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-652.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-653">
          <u xml:id="u-653.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-653.1" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł Blida — chwileczkę, jeszcze pan poseł Jerzy Orzeł, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-654">
          <u xml:id="u-654.0" who="#JerzyOrzeł">Przyłączając się do głosu mojego poprzednika posła Michalaka, chciałbym przypomnieć, że art. 78 regulaminu Sejmu mówi o tym, że po zamknięciu dyskusji marszałek Sejmu oznajmia, iż Sejm przystępuje do głosowania. Od tej chwili można zabierać głos tylko w celu zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie lub porządku głosowania.</u>
          <u xml:id="u-654.1" who="#JerzyOrzeł">Zgłaszane tutaj wnioski nie są wnioskami formalnymi i dziwię się, że poseł Szymański, uważając się za tego, który ma czuwać na tej sali nad przestrzeganiem regulaminu, raczył ten artykuł zauważyć wtedy, kiedy była głosowana ustawa spółdzielcza, a nie raczył tego zauważyć dzisiaj. Widocznie punkt siedzenia zmienia punkt widzenia. Stanowczo protestuję przeciwko takiemu trybowi głosowania. Wnoszę o odesłanie projektu do komisji, abyśmy wiedzieli nad czym głosujemy, aby komisja się wypowiedziała na temat tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-655">
          <u xml:id="u-655.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Proszę, pani poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-656">
          <u xml:id="u-656.0" who="#BarbaraBlida">Postaram się wyjaśnić, dlaczego w tej chwili doszło do głosowania i postawienia tych wniosków na forum Sejmu, mimo że nie zostały one przegłosowane w komisji. Po prostu ten wniosek o zmianie art. 39¹ wyszedł z podkomisji w tym brzmieniu, jakie zostało w tej chwili przyjęte przez Wysoką Izbę, czyli z poprawką, którą zgłosiłyśmy z panią Liszcz. Natomiast na posiedzeniu Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa został przegłosowany tylko zapis dotyczący okresu 5-letniego i wobec braku quorum od razu po przyjęciu tych wniosków przegłosowano, że zatwierdzamy tylko art. 39¹ odnoszący się do okresu pięcioletniej kadencji. Zażądałam sprawdzenia quorum i quorum w tym momencie nie było, natomiast padło stwierdzenie, że wszystko, co zostało przyjęte przez komisję do momentu sprawdzenia quorum, zostaje przyjęte, ponieważ wcześniej quorum było. W związku z tym głosowanie nad następnymi artykułami w ogóle nie miało miejsca. Na posiedzeniu komisji padł wniosek formalny, że odstępujemy od głosowania następnych artykułów tego projektu ustawy, w związku z czym dalsza część ustawy, czyli również ust. 2, przyjęto bez głosowania, bez dyskusji, bez debaty w połączonych komisjach. Stąd wzięło się to, że te wnioski zostały zgłoszone tu, a nie na posiedzeniu komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-657">
          <u xml:id="u-657.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-657.1" who="#TadeuszFiszbach">Zaraz udzielę głosu panu posłowi Jackowi Szymanderskiemu, ale uważam, że wniosek posła Janowskiego uwzględnia proponowane rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-657.2" who="#komentarz">(Poseł Jacek Szymanderski: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-657.3" who="#TadeuszFiszbach">Czy moglibyśmy przegłosować ten wniosek?</u>
          <u xml:id="u-657.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-657.5" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-657.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem propozycji poprawki przedstawionej przez posła Jana Janowskiego — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-657.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-657.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-657.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o przedsiębiorstwie — w całości…</u>
          <u xml:id="u-657.10" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-657.11" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-657.12" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam więc, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o działalności…</u>
          <u xml:id="u-657.13" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, poprawkę!)</u>
          <u xml:id="u-657.14" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam, oczywiście, chodzi o poprawkę. Bardzo proszę wybaczyć mi to potknięcie.</u>
          <u xml:id="u-657.15" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę zgłoszoną przez posła Janowskiego.</u>
          <u xml:id="u-657.16" who="#TadeuszFiszbach">Teraz przechodzimy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-657.17" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą wraz z przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-657.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-657.19" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-657.20" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-657.21" who="#TadeuszFiszbach">Kolejna sprawa. Zanim przejdziemy do głosowania, aby nie przeoczyć, zapytam posła sprawozdawcę, czy nie było poprawek cząstkowych do tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-657.22" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Dyner: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-657.23" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-657.24" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Kodeks handlowy z poprawkami proponowanymi przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-657.25" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-657.26" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-657.27" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Kodeks handlowy.</u>
          <u xml:id="u-657.28" who="#TadeuszFiszbach">Kolejna sprawa, to projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej. Czy były uwagi cząstkowe w tej sprawie? Były. Bardzo proszę posła sprawozdawcę o ich przypomnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-658">
          <u xml:id="u-658.0" who="#JerzyDyner">Do ustawy o działalności gospodarczej został złożony tylko jeden wniosek. Wniosek posła Bondarewskiego, proponujący w art. 11 ust. 1 dodanie punktu 12 w brzmieniu: „Prowadzenie biur turystyki zagranicznej”. Uzasadniałem ten wniosek, w związku z tym nie ma chyba potrzeby dalszych wyjaśnień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-659">
          <u xml:id="u-659.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Zanim przystąpimy do głosowania, proszę wnioskodawcę posła Andrzeja Bondarewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-660">
          <u xml:id="u-660.0" who="#AndrzejBondarewski">Dwa zdania uzupełnienia po wyjaśnieniach pana ministra Syryjczyka, który twierdzi, że według rządu wprowadzenie tej poprawki jest niemożliwe, a przynajmniej niestosowne. Chciałbym stwierdzić, że wniosek Komisji Łączności z Polakami za Granicą — nie zaś posła Bondarewskiego — jest uzgodniony z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, które wręcz prosi o wsparcie. Jeżeli ministerstwo nie jest rządem, no to ja muszę powiedzieć, że trochę się mylę.</u>
          <u xml:id="u-660.1" who="#AndrzejBondarewski">Tak samo, w moim przekonaniu, argument o odesłaniu tego wniosku — komisja nie wiedziała gdzie, a pan minister wskazał zrzeszenia nie istniejące — uważam za niestosowny. Proszę uprzejmie o przyjęcie tego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-661">
          <u xml:id="u-661.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana ministra Tadeusza Syryjczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-662">
          <u xml:id="u-662.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Zgodnie z drukiem sejmowym nr 213, rząd upoważnił ministra przemysłu do reprezentowania jego opinii w trakcie dyskusji na temat ustaw o zmianie ustaw o działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-662.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Rząd nie obradował na ten temat i nie wnosi tego typu zmian. Obradował nad innymi problemami podobnymi. Otóż na forum rządu nigdy nie trafiła ta sprawa. Konsultacje wstępne natomiast, które prowadziliśmy w obrębie KERM w analogicznych przypadkach były zawsze załatwiane negatywnie. Nie pora jeszcze na ograniczanie konkurencji. Wszelkie mówienie o kwalifikacjach itp., sprowadza się w końcu do tego, że zawężamy liczbę podmiotów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-663">
          <u xml:id="u-663.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Przystępujemy zatem do głosowania poprawki zgłoszonej przez komisję, a przedstawionej przez posła Bondarewskiego.</u>
          <u xml:id="u-663.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-663.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-663.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-663.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę oddalił.</u>
          <u xml:id="u-663.5" who="#TadeuszFiszbach">A zatem kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-663.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-663.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-663.8" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-663.9" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy teraz do projektu ustawy o zmianie ustaw dotyczących gospodarki narodowej. Czy tutaj były uwagi? Bardzo proszę posła sprawozdawcę Jerzego Dynera o ich przedstawienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-664">
          <u xml:id="u-664.0" who="#JerzyDyner">Do projektu przedstawionego przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą nie wniesiono żadnych formalnych poprawek. Został tylko dostrzeżony, zresztą przez prawników, jeden drobny błąd, tj. pominięcie przy przepisywaniu jednego słowa. W art. 5, to jest strona 2 tego projektu, jest napisane: „poniosła stratę”, miało być: „poniosła poważną stratę”. Żadnych innych uwag, tj. poprawek do tego projektu nie zgłoszono.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-665">
          <u xml:id="u-665.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-665.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie i czasowym zawieszeniu niektórych ustaw dotyczących gospodarki narodowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą wraz z poprawką posła sprawozdawcy — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-665.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Slezak; Przepraszam najmocniej. Bardzo przepraszam, ale ja złożyłem oficjalną informację z prośbą w ogóle o odrzucenie tej…)</u>
          <u xml:id="u-665.3" who="#TadeuszFiszbach">Ale już zacząłem głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-665.4" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Slezak: Przepraszam, ale tak się złożyło…)</u>
          <u xml:id="u-665.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę wcześniej reagować. Proszę również o uwagę sekretarzy. Prosiłem posłów, którzy zgłaszali poprawki, żeby złożyli je na ręce posła sprawozdawcy. I ta możliwość była. Nam trudno uchwycić wszystkie poprawki w dosłownym brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-665.6" who="#TadeuszFiszbach">Zatem kto z obywateli posłów jest za przyjęciem tego projektu ustawy — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-665.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-665.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-665.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ochronie mienia ogólnonarodowego w procesie przekształceń form własności.</u>
          <u xml:id="u-665.10" who="#TadeuszFiszbach">Kolejna sprawa dotyczy prawa upadłościowego wraz z poprawkami. Czy były te poprawki zgłoszone?</u>
          <u xml:id="u-665.11" who="#TadeuszFiszbach">Nie było poprawek.</u>
          <u xml:id="u-665.12" who="#komentarz">(Poseł Adam Zieliński: Owszem w tekście jednolitym.)</u>
          <u xml:id="u-665.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Prawo upadłościowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą wraz z poprawką posła sprawozdawcy — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-665.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-665.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-665.16" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej — Prawo upadłościowe.</u>
          <u xml:id="u-665.17" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania projektu ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. W sprawozdaniu komisje przedstawiają dwa wnioski mniejszości. Wnioski te głosować będziemy w pierwszej kolejności. Ponadto jest wniosek poseł Anny Bańkowskiej. Nie wiem, czy poseł sprawozdawca zna ten wniosek i może rozstrzygnąć, który jest dalej idący i jak mamy głosować — razem czy też oddzielnie. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-666">
          <u xml:id="u-666.0" who="#AnnaDynowska">Pani poseł Bańkowska nie złożyła formalnie wniosku. Miała go opracować. Przypuszczam, że sama go zgłosi w obecnej chwili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-667">
          <u xml:id="u-667.0" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł złożyła nam wniosek, można go odczytać. Pani poseł Anna Bańkowska będzie uprzejma — może z miejsca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-668">
          <u xml:id="u-668.0" who="#AnnaBańkowska">Zaraz po przedstawieniu mojego poglądu na tę ustawę, złożyłam wniosek panu marszałkowi. Wnioskowałam: aby w art. 7 ust. 1 pkt 3 otrzymał inne brzmienie. Aby w miejsce zapisu „pobierania nadmiernie wygórowanych cen”, zawrzeć sformułowanie użyte w projekcie rządowym „pobierania rażąco wysokiej ceny w rozumieniu ustawy z dnia 26 lutego 1982, r. o cenach, zwanej dalej ustawą o cenach”. Jest to termin stosowany do dzisiaj. Uważam, że byłby zrozumiały, logiczniejszy i eliminowałby uznaniowość w tym zakresie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-669">
          <u xml:id="u-669.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-669.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister Tadeusz Syryjczyk — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-670">
          <u xml:id="u-670.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem zwrócić uwagę, że taka poprawka będzie nielogiczna. W jakim sensie? Otóż odpowiedni artykuł ustawy o cenach definiuje rażąco wysoką cenę w ten sposób, że jeżeli inne podmioty na rynku stosują ceny niższe, a ktoś zdecydowanie wyższą, to jest to rażące zawyżanie ceny. Ten artykuł z ustawy o cenach miał sens do niedawna, gdyż zakładał, że nie ma konkurencji i można sobie na to pozwolić. Art. 7 natomiast dotyczy sytuacji, gdy ktoś ma pozycję monopolistyczną i tych porównywalnych podmiotów po prostu nie ma. Zastosowanie w tym kontekście art. 20 ustawy o cenach byłoby więc po prostu niemożliwe, gdyż ten artykuł opiera się właśnie na porównaniu z innymi podmiotami krajowymi. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-670.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Druga sprawa. Ustawa o cenach w ogóle będzie nowelizowana, dlatego że jej zastosowanie obecnie jest w ogóle mało adekwatne do rzeczywistości. Stąd odwoływanie się do niej nie byłoby może najszczęśliwsze. Tak więc generalnie uważamy, że ta poprawka poszła we właściwym kierunku w komisji i tej informacji chciałem państwu udzielić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-671">
          <u xml:id="u-671.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-671.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-672">
          <u xml:id="u-672.0" who="#HerbertGabryś">Proszę Państwa! Wyjaśnienie pana ministra jest tak samo nieprecyzyjne jak ten zapis. Sądzę, iż zapis odnoszący się do funkcjonującego w ustawie o cenach zapisu kwantyfikującego to określenie jest zrozumiały i jednoznaczny. W każdym innym wypadku musiałbym postawić pytanie: jak określić cenę wygórowaną, kto ma to robić, czy należy powołać specjalną instytucję? Jeśli zaś będzie model, jeśli będzie nowelizowana ustawa o cenach, wtedy tę kategorię można by sprecyzować. Na dziś najlepsza, uważam, jest propozycja koleżanki Bańkowskiej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-672.1" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowska: Proszę o głos, jestem posłem sprawozdawcą.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-673">
          <u xml:id="u-673.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym uniknąć debaty, chociaż widzę pewne niejasności. Jest to wynik niedopracowania tych kwestii wcześniej. Proszę bardzo panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-674">
          <u xml:id="u-674.0" who="#AnnaDynowska">Chciałam udzielić tutaj wyjaśnienia. Rzeczywiście w projekcie, który przedstawił komisji rząd, było pojęcie ceny rażąco wysokiej w rozumieniu ustawy o cenach. Komisje postanowiły zrezygnować z tego zapisu i zamienić go na zapis proponowany w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie z powodów, o których mówił pan minister. Także z tego tytułu, że odchodzi się już od kosztowej reguły ustalania cen, tak jak przyjmuje to ustawa o cenach. Ponadto art. 7 dotyczy wyłącznie jednostek o pozycji monopolistycznej, która uniemożliwia porównanie ich ceny do ceny stosowanej w innej jednostce.</u>
          <u xml:id="u-674.1" who="#AnnaDynowska">Pani poseł Bańkowska pytała, jak będzie można liczyć to nadmierne wygórowanie ceny. Sposoby liczenia są bardzo różne, najprawdopodobniej ocena tej ceny będzie dokonywana przez konsumentów, będzie się badało potencjalne ceny w imporcie i potem ceny stosowane przez potencjalnych producentów.</u>
          <u xml:id="u-674.2" who="#AnnaDynowska">Chciałam także zwrócić uwagę na fakt, że orzecznictwo sądowe najprawdopodobniej wykształci tutaj, wyjaśni i sprecyzuje to pojęcie ceny zarówno w stosunku do konkretnych przypadków, jak i globalnie. Uważam, że ingerencja rządu w sferę cenotwórstwa budzi poważne wątpliwości, ale proszę zwrócić uwagę, że w tym okresie przejściowym, na niezrównoważonym rynku komisja skierowała ingerencję w zakresie cenotwórstwa tylko i wyłącznie na podmioty o pozycji monopolistycznej, nie zaś na podmioty gospodarcze w ogóle. Uważamy, że zapis dotychczasowy, w postaci proponowanej przez komisję jest jedynie słuszny i rozsądny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-675">
          <u xml:id="u-675.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proponuję przegłosować poprawkę poseł Anny Bańkowskiej, a następnie przystąpimy do głosowania wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-675.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez poseł Annę Bańkowską — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-675.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-675.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-675.4" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona.</u>
          <u xml:id="u-675.5" who="#TadeuszFiszbach">Teraz przystąpimy do głosowania wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-675.6" who="#TadeuszFiszbach">Pierwszy wniosek mniejszości dotyczy dodania do art. 4 ust. 1 punktu 5 w brzmieniu: „5) nakładaniu na podmiot gospodarczy będący stroną umowy obowiązku wyłącznego zakupu, sprzedaży lub zawierania innych umów wyłącznie z określonym podmiotem gospodarczym”.</u>
          <u xml:id="u-675.7" who="#TadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca wypowie się w tej sprawie? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-676">
          <u xml:id="u-676.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, wniosek mniejszości, który tutaj został złożony, dotyczy praktycznie jednego z punktów art. 4, który komisja wycofała z projektu rządowego, modyfikując art. 4. Kierowaliśmy się głównie tym, że zapis ten praktycznie uderza w politykę prokonkurencyjną. Wprowadzenie takiej instytucji jak franchising jest po prostu tutaj niemożliwe, wyjaśniałam to w sprawozdaniu. Poparł ten wniosek pan minister Syryjczyk, gdyż strona rządowa upiera się przy pierwotnym zapisie tego artykułu. Komisje zaproponowały, tak jak wynika z tekstu jednolitego, wycofanie tego przepisu z tekstu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-677">
          <u xml:id="u-677.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-677.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 4 — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-677.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-677.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-677.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek mniejszości do art. 4 Sejm oddalił.</u>
          <u xml:id="u-677.5" who="#TadeuszFiszbach">Drugi wniosek mniejszości ma następujące brzmienie: „W art. 14 ust. 2, w którym zdanie drugie otrzymuje brzmienie: „Na potrzeby ustalenia tej kary przychód podmiotu gospodarczego zmniejsza się o kwotę należnych podatków: obrotowego i dochodowego oraz dywidendy”. Pani poseł sprawozdawca w tej sprawie? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-678">
          <u xml:id="u-678.0" who="#AnnaDynowska">Komisje nie przyjęły wniosku mniejszości zgłoszonego na ich posiedzeniu, uznając, że wynikająca z art. 14 kara pieniężna, którą może zastosować urząd antymonopolowy, ma odstraszać podmioty gospodarcze od stosowania praktyk monopolistycznych i stanowić konsekwencję stosowania przez nich takich praktyk.</u>
          <u xml:id="u-678.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, kara ta jest określona w taki sposób, bowiem w żaden inny nie można było tej kary obliczać — ani od zysku ani od podatku. Zostało to szczegółowo wyjaśnione wszystkim zainteresowanym na posiedzeniu komisji. Rozumiem, że wnioskodawcy przede wszystkim obawiali się, że jest to, wulgarnie mówiąc, „brzytwa w ręku małpy”, czyli że urząd antymonopolowy może po prostu wykorzystać ten przepis do likwidacji podmiotu gospodarczego. W wypadku bowiem zastosowania kary liczonej w wysokości 15% od przychodu tego podmiotu gospodarczego, a więc maksymalnej, rzeczywiście może dojść do likwidacji podmiotu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-678.2" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa! Obawy te są troszkę obawami przesadzonymi. Po pierwsze, górna granica kary została określona na 15%. Urząd antymonopolowy może więc równie dobrze wnieść karę, liczyć karę, mierzyć karę w wysokości na przykład 1 procenta przychodu. Mało tego, od decyzji o wymierzeniu tej kary może być wniesione odwołanie do sądu antymonopolowego. Proszę państwa, nawet rygor natychmiastowej wykonalności nadany tego typu decyzjom przestaje być taki straszny, jeśli państwo przeczytają przepisy dotyczące noweli do Kodeksu postępowania cywilnego, które mówią o tym, że sąd może po prostu tę sprawę…</u>
          <u xml:id="u-678.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-678.4" who="#AnnaDynowska">Wicemarszałek Tadeusz Fiszbach:</u>
          <u xml:id="u-678.5" who="#AnnaDynowska">Dziękuję bardzo. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-678.6" who="#AnnaDynowska">Kto z obywateli posłów… ale ja już właściwie ogłosiłem — pani poseł w tej sprawie? Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-679">
          <u xml:id="u-679.0" who="#AnnaBańkowska">Chciałam zwrócić uwagę, że pani poseł Dynowska jako sprawozdawca skomentowała wnioski i intencje, a wydaje mi się, że w tym momencie rola sprawozdawcy powinna być nieco inna. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-680">
          <u xml:id="u-680.0" who="#TadeuszFiszbach">Przyjmujemy uwagę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-680.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 14 — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-680.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-680.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-680.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm oddalił wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-680.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-680.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą wraz z przyjętymi wcześniej poprawkami — zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-680.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-680.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-680.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.</u>
          <u xml:id="u-680.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-681">
          <u xml:id="u-681.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Na zakończenie uchwalania tego pakietu ustaw chciałem złożyć w imieniu rządu podziękowanie wszystkim posłom i posłankom za wytrwanie na tym posterunku, gdyż te ustawy są dla rządu bardzo istotne. One właściwie powinny obowiązywać od 1 stycznia. Dalsze odraczanie byłoby dla nas bardzo kłopotliwe, dlatego jeszcze raz wyrażam serdeczne podziękowanie za poświęcenie soboty na ten cel. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-681.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-682">
          <u xml:id="u-682.0" who="#TadeuszFiszbach">Chwileczkę, jedną sprawę chciałem wyjaśnić. Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-683">
          <u xml:id="u-683.0" who="#KazimierzUjazdowski">Ponieważ zostało nas tu niewiele więcej ponad 230 osób — powiedziałbym męczenników — uważam za słuszne by pan marszałek był łaskaw zarządzić powtórne podpisanie listy obecności, które są wyłożone. To się stale powtarza, że nas wytrwałych — zwykle tych samych — jest niewielka grupa. Nie wiem, czy zapanowała epidemia choroby, ale uważam, że informacja, dlaczego poważnej części posłów od pewnego czasu ciągle nie ma, jest konieczna dla Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów. Dlatego prosiłbym o zarządzenie powtórnego podpisania listy obecności.</u>
          <u xml:id="u-683.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-684">
          <u xml:id="u-684.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-684.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pan poseł Jacek Szymanderski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-685">
          <u xml:id="u-685.0" who="#JacekSzymanderski">Zgłaszam wniosek przeciwny. Było quorum, ustawy zostały przegłosowane. Myślę więc, że Prezydium Sejmu nie ma żadnych podstaw, by zarządzać powtórne podpisywanie list. Oczywiście każdy klub może sprawdzić, kto z jego członków był obecny, a kto nie.</u>
          <u xml:id="u-685.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-686">
          <u xml:id="u-686.0" who="#TadeuszFiszbach">Szczerze mówiąc chciałem również zaproponować, aby kluby poselskie odniosły się do sprawy, bo jest taka potrzeba. Jeśli pan poseł Ujazdowski podzieli naszą sugestię, to byśmy ją przyjęli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-687">
          <u xml:id="u-687.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Zgłosiłem prośbę i tak to nazwałem. Nie złożyłem wniosku formalnego. Jest to kwestia oceny każdego z posłów, jak również oceny pana marszałka. Jednak, gdy patrzę na te ławy, jest mi wstyd. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-688">
          <u xml:id="u-688.0" who="#TadeuszFiszbach">Uznając zasadność potrzeby zorientowania się w tym zakresie, proszę przewodniczących klubów o odniesienie się do tej kwestii i przedłożenie informacji Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-688.1" who="#TadeuszFiszbach">Powinniśmy teraz przejść do pozostałych punktów porządku dziennego, ale chciałbym zapytać Wysoką Izbę, czy byłaby zgoda na rozpatrzenie ich na kolejnym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-688.2" who="#TadeuszFiszbach">Widzę, że państwo aprobują tę propozycję. Wobec tego proszę pana sekretarza o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-689">
          <u xml:id="u-689.0" who="#AdamGrabowiecki">Posiedzenie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego odbędzie się w dniu 7 marca o godz. 10 a nie, jak pierwotnie zawiadamiano, w dniu 28 lutego.</u>
          <u xml:id="u-689.1" who="#AdamGrabowiecki">Najbliższe posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej odbędzie się 7 marca br. o godz. 16 w sali nr 118 w gmachu Sejmu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-690">
          <u xml:id="u-690.0" who="#TadeuszFiszbach">Informuję, że protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-690.1" who="#TadeuszFiszbach">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 247.</u>
          <u xml:id="u-690.2" who="#TadeuszFiszbach">O terminie następnego posiedzenia zostaną obywatele posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-690.3" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym w dwóch słowach najserdeczniej podziękować wszystkim, którzy dotrwali do końca obrad. Prosiłbym, abyśmy — każdy z nas, i kluby poselskie, i komisje sejmowe, i podkomisje — większą wagę przywiązywali do obecności na posiedzeniach. Dziękuję państwu serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-690.4" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam posiedzenie, życząc dobrej nocy i szczęśliwego powrotu do domu.</u>
          <u xml:id="u-690.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-690.6" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-690.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min. 05)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>