text_structure.xml 1020 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie! W dniu 25 października 1968 roku Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#CzesławWycech">Uchwała ta brzmi:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#CzesławWycech">„Na podstawie ant. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać dziewiątą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 31 października 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#CzesławWycech">Przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski,</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#CzesławWycech">Sekretarz Rady Państwa Julian Horodecki”.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#CzesławWycech">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#CzesławWycech">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Andrzeja Żabińskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#CzesławWycech">Protokół 20 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem zawiadamiam, że w dniu 13 sierpnia bieżącego roku zmarł po długiej chorobie poseł ziemi kieleckiej Franciszek Jakszewicz.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#CzesławWycech">Urodzony w 1900 roku, ukończył studia medyczne. W czasie wojny jako ochotnik wstąpił w szeregi odrodzonego wojska polskiego i pełniąc funkcję szefa chirurgicznego przeszedł cały szlak bojowy Dywizji im. T. Kościuszki przez Kutno, Bydgoszcz, Wał Pomorski do Berlina. Za bohaterską postawę w walce o życie rannych żołnierzy odznaczony został Krzyżem Walecznych.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#CzesławWycech">W ostatnich kilkunastu latach całą swą rozległą wiedzę lekarską i pedagogiczną poświęcił sprawie pomocy dzieciom kalekim, pracując ofiarnie na stanowisku dyrektora Sanatorium Rehabilitacyjnego dla dzieci w Busku Zdroju.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#CzesławWycech">Mieszkańcy Buska wysunęli kandydaturę Franciszka Jakszewicza na posła jako bezpartyjnego działacza społecznego po raz pierwszy w roku 1961, a następnie w roku 1965. W czasie piastowania mandatu poselskiego pracował ofiarnie nad aktywizacją społeczną powiatu Busko; w Sejmie III i IV kadencji brał czynny udział w pracach Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, będąc członkiem stałej podkomisji do Spraw Kultury Fizycznej i Turystyki oraz licznych podkomisji doraźnych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#CzesławWycech">Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi, Odznaką Grunwaldzką oraz licznymi medalami polskimi i radzieckimi za udział w II wojnie światowej.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#CzesławWycech">Odszedł z naszych szeregów prawy i szlachetny człowiek, gorący patriota, zasłużony działacz Społeczny, dobry i uczynny kolega, cieszący się ogólnym uznaniem.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#CzesławWycech">Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć Franciszka Jakszewicza chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#CzesławWycech">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Franciszka Jakszewicza z dniem 13 sierpnia 1968 r. wskutek śmierci.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#CzesławWycech">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#CzesławWycech">Uważam, że porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki:</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#CzesławWycech">a) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym (druki nr 126 i 142),</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#CzesławWycech">b) o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych (druki nr 127 i 143),</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#CzesławWycech">c) o dekrecie z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 29, poz. 188) — (druk nr 144).</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wąsicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JanWąsicki">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Oświaty i Nauki przedstawiam pod obrady Sejmu projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym oraz w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JanWąsicki">Obydwa te projekty zmierzają w kierunku stworzenia podstaw prawnych, które by zapewniały dalszy rozwój szkolnictwa wyższego oraz wypełnianie w sposób właściwy nałożonego na niego odpowiedzialnego zadania w dziedzinie kształcenia kadr inteligencji oraz rozwoju badań naukowych, gwarantujących dalszy postęp gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JanWąsicki">Przed przystąpieniem do przedstawienia obydwu projektów ustaw pragnę się krótko zatrzymać nad obecnym stanem szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej. Jego rozwój bowiem najlepiej uzmysławia ogrom już dokonanej pracy, jak również wskazuje na zadania, jakie stoją przed szkolnictwem wyższym, wszystkimi jego pracownikami i całą studiującą młodzieżą.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#JanWąsicki">W 1968 r. działa w Polsce 98 wyższych uczelni, w tym 14 wyższych szkół wojskowych. Studiuje w nich około 300 tys. słuchaczy. W roku 1937/38 działały w Polsce 32 uczelnie, a studiowało w nich 49.534 studentów.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#JanWąsicki">Personel dydaktyczny wszystkich wyższych uczelni w roku akademickim 1937/38 składał się z 3.014 osób, w roku bieżącym liczy on około 22 tys. osób. Wydatki na szkolnictwo wszystkich szczebli wynosiły w 1960 r. 16.366 mln zł, a w 1968 r. — prawie 30mld zł (na szkolnictwo wyższe wydatki wzrosły w tym czasie z 2.533 mln zł do 5.239 mln zł).</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#JanWąsicki">W latach powojennych — od 1944 r. do 1967 r. — studia wyższe ukończyło 438.133 absolwentów. W 1969 r. — w 25 roku istnienia Polski Ludowej — wyższe uczelnie opuści półmilionowy absolwent. W dwudziestoleciu międzywojennym wydano jedynie 83 tys. dyplomów ukończenia studiów wyższych. Liczby te mówią same za siebie.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#JanWąsicki">Spośród wszystkich danych charakteryzujących stan i rozwój szkolnictwa wyższego największą wymowę posiadają te, które dotyczą liczby studentów, przypadającej na 10 tys. ludności. W roku akademickim 1937/38 wskaźnik ten wynosił w Polsce 14,4 osoby, w roku 1967/68 — 90,1 osoby. Dane te nie obejmują studentów wyższych szkół wojskowych, przez co wskaźniki są niższe od rzeczywistych. Stanowi to wymowny dowód rosnącego znaczenia nauki w życiu społeczeństwa, podnoszenia się poziomu jego wykształcenia i kulturalnych ambicji.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#JanWąsicki">Postępujący rozwój gospodarki narodowej i stały proces przemian ekonomicznych i społeczno-politycznych w kraju, rosnące aspiracje kulturalne społeczeństwa, wymagają dalszej rozbudowy szkolnictwa wyższego, zwiększenia liczby absolwentów, doskonalenia działalności dydaktyczno-wychowawczej i naukowo-badawczej uczelni, zwiększenia wysiłków w zakresie podnoszenia jakości i sprawności kształcenia, zapewnienia właściwie przygotowanych kadr pedagogów oraz zmodernizowanej — odpowiadającej współczesnym potrzebom i organizacji badań naukowych i dydaktyki — struktury wewnętrznej szkoły wyższej. Nakłada to na uczelnie wyższe nowe i niełatwe zadania. Chodzi bowiem o to, aby kształcić szybciej i lepiej, nadążając za zgłaszanymi zapotrzebowaniami na większą liczbę fachowców. Potrzebni są bowiem specjaliści w różnych zawodach. Cechować ich powinien zarówno wysoki poziom wiedzy zawodowej, jak i zaangażowana, socjalistyczna postawa polityczna i ideologiczna. Praca ideowo-wychowawcza uczelni, podniesienie poziomu świadomości politycznej i obywatelskiej studentów — to ważny odcinek pracy szkół wyższych. Był to powszechny postulat zgłaszany w ogólnopolskiej przedzjazdowej dyskusji. Współczesny człowiek, żyjący w socjalizmie, powinien nie tylko władać najwyższej klasy techniką, ale stale wzbogacać swą świadomość i rozszerzać swój światopogląd, w oparciu o dorobek kultury i dziejów swojego narodu, także tych najnowszych dziejów, które kształtowały nasz ustrój i zadecydowały o kierunku jego rozwoju. Te względy podyktowały główne kierunki zmian projektowanej noweli do ustawy o szkolnictwie wyższym i o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#JanWąsicki">Ustawa z 1958 r., stwarzająca dotychczasowe ramy działalności szkolnictwa wyższego, w sposób istotny zmieniła organizację uczelni wyższych i formy kształcenia kadr naukowych w porównaniu ze stanem poprzednim. Zmiany te jednak miały w pewnych dziedzinach charakter dość krańcowy. W sposób schematyczny i jednolity określono strukturę organizacyjną szkoły, wprowadzając sztywny podział na wydziały, kierunki studiów i katedry. Od zasady centralizmu, potraktowanego rygorystycznie w organizacji uczelni przed rokiem 1958, przeszło się do równie rygorystycznie potraktowanych zasad samorządu. W miejsce bardziej liberalnego — uzasadnionego być może burzliwym rozwojem szkolnictwa wyższego — traktowania wymogów kwalifikacyjnych dla pracowników nauki, ustawa z 1958 r. wprowadziła sztywno sformalizowany system wymogów, dopuszczających stabilizację pracowników naukowych dopiero po zdobyciu dwóch stopni naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#JanWąsicki">Oczywiście, zmiany wprowadzone przez tę ustawę miały swoje określone pozytywne skutki. Zaliczyć do nich można okrzepnięcie organów kolegialnych szkoły, wzrost ich autorytetu, widoczną aktywizację życia naukowego i związany z tym wzrost kwalifikacji naukowych kadry, co oczywiście było nie tylko wynikiem działania wymogów ustawy, ale przede wszystkim rezultatem znacznego wzrostu środków finansowych, łożonych przez państwo na rozwój nauki. Doświadczenie kilku lat rządów tej ustawy wykazało, że w miarę rozwoju szkolnictwa wyższego, wzrostu liczebnego studentów — te formy organizacyjne nie będą mogły być utrzymane bez istotnych korekt.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#JanWąsicki">Wychodziło coraz bardziej na jaw nadmierne ograniczenie uprawnień rektorów i dziekanów z jednej strony, a niezdolność samorządowych organów kolegialnych do sprawowania funkcji kierowniczych z drugiej strony, co w wielu wypadkach uniemożliwiało podejmowanie właściwych decyzji i inicjatyw. Trudno było wprowadzać do szkół wyższych bardziej udoskonalone formy organizacyjne, jak na przykład tworzenie instytutów i zespołów badawczych, co przecież wiązało się ze wzrastającą potrzebą prowadzenia badań zespołowych i koncentracją sił i środków na ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#JanWąsicki">Nadmierne wydłużenie i sformalizowanie drogi awansu młodej kadry do pozycji pełnoprawnego pracownika naukowego powodowało, że wzrost liczby docentów i profesorów był nieproporcjonalny do wzrostu liczby studentów i zadań szkoły wyższej. W niektórych większych uczelniach mieliśmy tylko prostą reprodukcję kadr. Z trudnością więc można było mówić o zaspokajaniu potrzeb kadrowych dla tworzących się nowych uczelni, których powstanie związane było z coraz bardziej rosnącymi potrzebami gospodarki i kultury narodowej. Zwiększała się jednocześnie liczba adiunktów, a więc pracowników ze stopniem doktora i wieloletnim stażem pracy, o dużym stopniu zaangażowania w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Na nich, rzec można, cały ciężar tej pracy spoczywał, pozostawali jednak w pozycji nie ustabilizowanej zawodowo, nie różniącej się od pozycji asystenta z dwu- czy trzyletnim stażem pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#JanWąsicki">Nowela omawianej ustawy z 31 marca 1965 r. wymienione braki usunęła tylko częściowo, i to głównie w brzmieniu przepisów ustawy, a nie w praktyce, ze względu na swą połowiczność. Widzieli to w znacznej mierze i sami pracownicy naukowi. W toczących się od lat dyskusjach wyrażano pogląd, że niektóre postanowienia ustawy przedłużają trwanie tradycyjnego i nie dostosowanego do współczesnych potrzeb modelu struktury wewnętrznej szkoły. Równocześnie w pracy szkół wyższych ujawnił się niedostatek pracy wychowawczej, braki i powierzchowność oddziaływania ideologicznego, słabość w kształtowaniu postaw politycznych młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#JanWąsicki">Ujawniły się też dysproporcje w działaniu szkoły wyższej w zakresie badań naukowych, dydaktyki i wychowania. Położono bowiem główny nacisk przy doborze i rozwoju młodej kadry na sprawy naukowe, a ściśle rzecz biorąc, na zdobywanie stopni naukowych jako podstawowego i rozstrzygającego elementu oceny pracy na uczelni.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#JanWąsicki">Wszystko to spowodowało konieczność podjęcia prac nad nowelizacją ustawy. Rezultat tych prac zawierają przedstawione Wysokiemu Sejmowi projekty ustaw. Stanowią one podsumowanie zgłaszanych wniosków i postulatów, wypływających z analizy aktualnej sytuacji w szkolnictwie wyższym oraz odpowiadają treści uchwały V Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#JanWąsicki">Projekty zmierzają do zachowania z dotychczas obowiązującego systemu prawnego wszystkiego, co odegrało pozytywną rolę w rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce, co budziło aktywność ciał kolegialnych i sprzyjało podnoszeniu poziomu naukowego, a równocześnie zmierzają do usunięcia występujących braków. Stanowić one mają syntezę wszystkich doświadczeń szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej, a także w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#JanWąsicki">Ponieważ z dniem 1 września 1968 r. upływała kadencja władz uczelnianych, a prace nad nowelą do ustawy o szkolnictwie wyższym, która przewidywała nominację władz uczelni, były już daleko zaawansowane, Rada Państwa w dniu 2 sierpnia 1968 r. wydała dekret o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym. Dekret wprowadził zmianę do art. 23 ustawy, polegającą na dodaniu ust. 2 w brzmieniu następującym: „W uzasadnionych przypadkach Minister może na czas określony, nie dłuższy niż rok, przedłużyć kadencję rektora albo odroczyć dokonanie wyborów przez senat i na ten czas powołać rektora z własnej inicjatywy”, Zgodnie z art. 26 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rada Państwa przedstawiła dekret ten Sejmowi do zatwierdzenia na najbliższej sesji. Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki dekret ten rozpatrzyła i wnosi o jego przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#JanWąsicki">Wysoka Izbo! Podstawowe zmiany w projekcie ustawy dotyczą kilku zasadniczych problemów, z których na czoło wysuwa się wychowawcza rola szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#JanWąsicki">Przedstawiona nowela do ustawy w sposób bardziej wyraźny niż dotychczas podkreśla znaczenie i rolę wychowawczą szkół wyższych w kształtowaniu naukowego światopoglądu i zaangażowanych postaw ideowo-moralnych młodzieży i kadr nauczających.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#JanWąsicki">Proponowane zmiany do ustawy przewidują, że głównym obowiązkiem szkoły wyższej jest kształcenie i wychowanie młodzieży na świadomych budowniczych socjalizmu, zdolnych do twórczego udziału w rozwijaniu gospodarki i kultury narodowej, że podstawową zasadą w pracy szkół wyższych jest jedność nauki, dydaktyki i wychowania. Z tych więc względów, określając prawa i Obowiązki pracowników naukowo-dydaktycznych, wprowadzono zasadę, że kwalifikacje ideowo-moralne oraz dorobek w pracy dydaktycznej i wychowawczej są niezbędnym — obok kwalifikacji naukowych — kryterium oceny i awansu pracowników dydaktycznych. Wyeksponowana została tu więc odpowiedzialność pracowników naukowo-dydaktycznych za socjalistyczny kierunek nauczania i wychowania. Dotychczasowa ustawa zawierała bowiem tylko przepisy zobowiązujące pracowników naukowych do podnoszenia kwalifikacji naukowych i prowadzenia badań, nie akcentując odpowiednio wagi i znaczenia pracy dydaktyczno-wychowawczej. Ustawa ta określała tylko formalne wymogi w przyjmowaniu kandydatów na studia wyższe. Obecna nowela uzupełnia te wymogi stwierdzeniem, że kandydat na studia wyższe powinien wykazywać się właściwą postawą moralną i obywatelską.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#JanWąsicki">Doskonalenie procesu dydaktyczno-wychowawczego nie może być pełne, gdy sama młodzież aktywnie w nim nie uczestniczy, przyjmując wraz z pracownikami uczelni odpowiedzialność za zgodne z kierunkiem rozwoju całego społeczeństwa kształtowanie postaw ideowo-moralnych studiujących. W ustawie z 1958 r., jak również w noweli z 1965 r. nie udzielono młodzieży w tym zakresie żadnych uprawnień. Podkreślić więc należy, iż obecna nowela do ustawy wprowadza przepisy, zwiększające samorządność i współodpowiedzialność młodzieży za wyniki nauczania i wychowania oraz za sprawy bytowe studentów. Organizacje młodzieżowe i zrzeszenia studenckie będą Współdziałać ze szkolą w ideowym wychowaniu, ułatwiając jej przygotowanie młodzieży do aktywnego udziału w życiu społeczeństwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#JanWąsicki">W myśl noweli do ustawy, przedstawiciele organizacji młodzieżowych mają brać udział we wszystkich kolegialnych organach szkoły — odnosi się to zarówno do senatu, kolegiów rektorskich, jak i rad wydziałowych oraz kolegiów dziekańskich — w sprawach dotyczących młodzieży. Powołuje się równocześnie uczelniane i wydziałowe rady dla spraw młodzieży składające się w 1/3 ze studentów — przedstawicieli organizacji młodzieżowych. Opinii tej rady zasięga rektor lub dziekan we wszystkich istotnych zagadnieniach, dotyczących spraw bytowych studentów, planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów i realizacji programu nauczania. Na poszczególnych latach studiów mogą być powoływane rady pedagogiczne, w skład których, obok pracowników naukowo-dydaktycznych, wchodzą również przedstawiciele organizacji młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#JanWąsicki">Wyróżniając i dopuszczając w szerokim stopniu przedstawicieli młodzieży do współudziału i współodpowiedzialności za postawę ideowo-moralną swych kolegów, przewidując w noweli do ustawy nagrody dla przodujących w nauce studentów, określane zostało — jako ich podstawowy obowiązek — zachowanie postawy moralnej i obywatelskiej, godnej studenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wszystkie wymienione przepisy Stanowią szeroki kompleks uprawnień młodzieży, które po wprowadzeniu ich w życie powinny w sposób decydujący wpłynąć na czynne uczestnictwo studentów w rozstrzyganiu węzłowych i podstawowych spraw uczelni.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#JanWąsicki">Rozpatrywana nowela wnosi pewne korekty do przepisów o postępowaniu dyscyplinarnym. Utrzymuje ona zasadę, iż wykroczenia studentów rozpatrywane są przez komisje dyscyplinarne. Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki stanęła na stanowisku przywrócenia w projekcie ustawy skreślonego w projekcie rządowym art. 75, mówiącego, że w składzie orzekającym komisji dyscyplinarnej zasiada jeden student. W intencji projektu rządowego zamierzano odpowiednie przepisy zamieścić w aktach wykonawczych. Wydaje się jednak, że ze względu na wychowawcze znaczenie uczestnictwa przedstawiciela studentów w postępowaniu dyscyplinarnym, dotyczącym studentów, przepis regulujący tę sprawę powinien znaleźć się w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#JanWąsicki">Projekt noweli do ustawy wypełnia też lukę w dotychczasowych przepisach o postępowaniu dyscyplinarnym, wprowadzając nowy art. 79a. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy zachodzi potrzeba natychmiastowego i skutecznego działania, i gdy normalne postępowanie dyscyplinarne nie jest wystarczające. Dotychczas uprawnienie to posiadał Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z tytułu ogólnego nadzoru. Wydaje się rzeczą słuszną, że jeżeli rektor odpowiedzialny jest za całokształt spraw szkoły, to należy dać mu również uprawnienie, alby w przypadkach przewinień o szczególnej szkodliwości społecznej, albo wystąpień przeciwko porządkowi publicznemu lub interesom PRL — wymagających niezwłocznego przeciwdziałania — mógł on skreślić uczestnika tych wystąpień z listy studentów bez wszczynania normalnego postępowania dyscyplinarnego, z natury rzeczy długotrwałego.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#JanWąsicki">Komisja wprowadziła do projektu rządowego poprawkę, która zobowiązuje Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego do określenia w przepisach wykonawczych trybu postępowania rektora w takich wypadkach.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#JanWąsicki">W projekcie noweli do ustawy podkreślona została rola uczelnianych organizacji PZPR, które pod rządami obowiązującej jeszcze dziś ustawy nie uczestniczyły formalnie w żadnych ciałach kolegialnych, biorąc jednak faktycznie na siebie odpowiedzialność za kształtowanie politycznego oblicza uczelni. Obecnie nowela zobowiązuje organy szkół wyższych do ścisłego współdziałania z uczelnianymi organizacjami PZPR w sprawach działalności politycznej i ideowo-wychowawczej oraz zapewnia udział przedstawicielom organizacji partyjnych i związkowych zarówno w organach kolegialnych szkoły, jak i w kolegiach rektorskich i dziekańskich.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#JanWąsicki">Tak więc przedstawia się w świetle nowego projektu rola i praca uczelni wyższych w zakresie wychowania i kształtowania postaw ideowo-politycznych studentów.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#JanWąsicki">Drugi ważny problem — to unowocześnienie ustroju i organizacji wewnętrznej szkół.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#JanWąsicki">Przede wszystkim projekt noweli znosi istniejący podział na szkoły wyższe i wyższe szkoły zawodowe oraz wprowadza zasadę, że w ramach szkół wyższych mogą być prowadzone różne formy studiów, jak inżynierskie, magisterskie, doktoranckie, podyplomowe, studia i kursy specjalne itd. Proponowane zmiany umożliwiają lepsze wykorzystanie kadry naukowej, stopniowe podniesienie poziomu pracy dotychczasowych szkół zawodowych. Zmiany te są konsekwencją stanu rzeczywistego, w którym poważna liczba szkół wyższych prowadzi zarówno studia magisterskie i doktoranckie, jak i zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#JanWąsicki">Zaletą projektu jest to, że otwiera on drogę dla procesu unowocześnienia ustroju wewnętrznego szkoły wyższej. Nie petryfikuje też stanu istniejącego i nie przesądza o nowej strukturze szkoły. Projekt ustawy pozwala na stopniowe zastępowanie dotychczasowych, tradycyjnych rozwiązań — rozwiązaniami nowoczesnymi, adekwatnymi do charakteru i wielkości szkoły, jej zadań dydaktycznych, wychowawczych i naukowo-badawczych oraz powiązań z życiem gospodarczym i społecznym kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#JanWąsicki">Niektóre szkoły wyższe tak się rozrosły, że liczą po kilkanaście tysięcy studentów i setki pracowników dydaktycznych, posiadają swe filie i oddziały poza siedzibą uczelni, dysponują milionowymi funduszami budżetowymi, prowadzą własne gospodarstwa pomocnicze.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#JanWąsicki">Nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym zawiera przepisy zmierzające do usprawnienia systemu zarządzania szkołą wyższą, zachowując wszystkie uzasadnione uprawnienia samorządu akademickiego. Przede wszystkim rozszerza się zakres uprawnień i odpowiedzialności za całokształt działalności szkoły, rektora i dziekanów przy jednocześnie większej niż do tego czasu rozbudowie mniejszych, a więc sprawniejszych organów kolegialnych, ściśle współpracujących z rektorem i dziekanami w bieżącym kierowaniu szkołą i pomagających im w organizowaniu pracy dydaktycznej, wychowawczej i naukowej.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#JanWąsicki">Dziesięcioletnia praktyka funkcjonowania ustawy z 1958 roku wykazała, że nie jest rzeczą słuszną obarczanie periodycznie zbierających się szerokich ciał kolegialnych operatywnym kierowaniem ogromnym zespołem zakładów i pracowni, ale że musi je wykonać stale czynny organ władzy rektorskiej. Widoczne to jest zwłaszcza teraz, w okresie nasilającej się konieczności przebudowy struktury organizacyjnej wyższych uczelni i pogłębiania procesu dydaktyczno-wychowawczego. Z doświadczeń tych wyciąga wniosek projekt noweli do ustawy. Znajduje to wyraz między innymi w przekazaniu rektorowi i dziekanowi wielu decyzji — zastrzeżonych do tego czasu dla ministra — a następnie w projekcie powołania kolegiów rektorskich i dziekańskich, a także w zmianie roli senatu i rad wydziałowych na współdziałające zamiast współdecydujących.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#JanWąsicki">W gestii jednak szerokich organów kolegialnych, to jest rad wydziału i senatu, pozostaną nadal kwestie ogólnej kontroli nad pracą uczelni oraz nad poziomem kwalifikacji pracowników naukowych, wyłączne prawo nadawania stopni i tytułów naukowych oraz prawo opiniowania wniosków o mianowaniu na stanowisko profesorów i docentów. Tutaj Komisja uznała za stosowne uzupełnić projekt rządowy zawarty w art. 96 ust. 1 wymogiem zasięgnięcia opinii senatu — nie tylko rady wydziałowej, jak to jest w projekcie rządowym — przy występowaniu z wnioskiem o powołanie na stanowisko profesora zwyczajnego, nadzwyczajnego i docenta.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#JanWąsicki">Wydaje się, że ciała kolegialne są najbardziej kompetentne do opiniowania przy awansach naukowych i powoływaniu na stanowiska naukowo-dydaktyczne w uczelni wyższej, gdzie rozeznanie indywidualne mogłoby być jednostronne lub przedwczesne.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#JanWąsicki">Rozszerzenie uprawnień rektora i dziekanów, przelanie na kierownika uczelni pewnych kompetencji, służących do tego czasu ministrowi, pociąga za sobą wprowadzenie zasady, że kierownicze stanowiska w szkole wyższej obsadzane będą przez władze zwierzchnie, w trybie powoływania na czas określony. Tutaj proponuje Komisja wprowadzenie delegacji dla Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, aby w drodze rozporządzenia określił okres trwania kadencji rektorów, dziekanów oraz organów kolegialnych szkoły. Jest to bowiem niezbędne dla właściwego toku pracy w uczelniach wyższych. Projekt ustawy przewiduje, że rektora powołuje minister. To samo dotyczy i prorektorów z tym jednak, że minister zasięga przed tym opinii rektora.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#JanWąsicki">Dziekanów powołuje na czas oznaczony rektor za zgodą ministra, prodziekanów zaś rektor na wniosek dziekana. W ten sposób rektorowi pozostawiony został wpływ na kształtowanie składu kierowniczej ekipy uczelni.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#JanWąsicki">Do kompetencji rektora projekt ustawy przekazuje również powoływanie dyrektorów instytutów, kierowników katedr, dyrektora biblioteki głównej i kierowników innych jednostek organizacyjnych typu naukowo-dydaktycznego szkoły, nie będących wydziałami. Jest to więc znaczne rozszerzenie uprawnień rektora, ponieważ do tego czasu Obowiązywała zasada, że na każde stanowisko w uczelni, nawet kierownika zakładu, powoływał minister. Udzielając rektorowi tych uprawnień, projekt ustawy nakłada na niego równocześnie obowiązek przeprowadzenia okresowych ocen pracy jednostek organizacyjnych szkoły i zatrudnionej w nich kadry, co powinno wpłynąć na podniesienie sprawności działania uczelni.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#JanWąsicki">Wysoka Izbo! Dyskusje jakie toczyły się wśród pracowników naukowych wyraźnie wskazywały, że obecna struktura naszego szkolnictwa wymaga unowocześnienia organizacyjnego i stopniowego przechodzenia od rozdrobnienia na wielką liczbę katedr i zakładów, utrudniających prowadzenie kompleksowych badań zespołowych, do zespołów badawczych, koncentrujących większą liczbę pracowników i środków materialnych.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#JanWąsicki">Projekt ustawy przewiduje bardziej zróżnicowaną od tradycyjnej strukturę wewnętrzną szkół. Nie zakreśla jej jednak sztywnych ram, ale daje możliwość dalszych przekształceń i dostosowania jej do specyficznych zadań poszczególnych typów szkół.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#JanWąsicki">Projekt ustawy nie zawęża też struktury wyższych uczelni wyłącznie do instytutów, katedr czy zakładów działających w obrębie uczelni, ale przewiduje, że jednostki organizacyjne szkoły mogą być tworzone również jako jednostki międzyuczelniane lub jednostki działające w powiązaniu z placówkami naukowymi PAN, instytutami naukowo-badawczymi, zakładami produkcyjnymi lub innymi instytucjami państwowymi albo społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#JanWąsicki">Została więc stworzona prawna i organizacyjna możliwość wykorzystania potencjału badawczego wyższych uczelni w różnych formach, niekoniecznie taksatywnie wymienionych w projekcie ustawy. Zakładając bowiem specyfikę badawczą, jak również konieczność kształcenia zarówno studentów, jak i młodej kadry w różnych specjalnościach w tych samych typach szkół, projekt ustawy zakłada, że szczegółową organizację, zadania i ustrój szkoły może określić statut szkoły. W tym artykule Komisja proponuje wprowadzić zmianę do projektu rządowego, pozwalającą także uczelniom na występowanie z własnej inicjatywy z wnioskiem o nadanie statutu szkole, jak również i to, że statut ten może zawierać odmienną od Ustalonych zasad organizację szkoły, dostosowaną do jej szczególnych zadań. Komisja bowiem stanęła na stanowisku pozostawienia jak największej inicjatywy w tym względzie uczelniom, które najlepiej i najpełniej powinny określić swój wewnętrzny ustrój. Chodzi tu także o umożliwienie w sposób jak najbardziej elastyczny dostosowania struktury organizacyjnej szkoły do potrzeb badawczych czy dydaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#JanWąsicki">Nowela do ustawy wprowadza także nowy przepis, stwarzający podstawę prawną do zacieśnienia związku szkoły ze środowiskiem społecznym oraz z gospodarką i kulturą regionu. Postanawia bowiem (art. 31b, ust. 1), że Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, w porozumieniu z władzami wojewódzkimi, może powołać rady społeczne przy uczelniach wyższych spośród działaczy politycznych, społecznych, gospodarczych i kulturalnych. Członkowie prezydium rady uczestniczyć mają w posiedzeniach senatu. Wprawdzie przepis ten pozostawia inicjatywę zainteresowanym stronom, tym niemniej jednak zachęca uczelnię do zacieśnienia kontaktów z regionem, w którym i dla którego ona działa. Można wyrazić nadzieję, że szkoły wyższe jak najwydatniej korzystać będą z tego przepisu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#JanWąsicki">Przedstawiona do zatwierdzenia przez Wysoką Izbę nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym zawiera pewne zmiany w odniesieniu do polityki kadrowej. Zmiany te mają na celu przeprowadzenie tej polityki zgodnie z interesami państwa socjalistycznego oraz stworzenie dogodniejszych możliwości awansu młodym pracownikom naukowym. Pozwalają one kadrze naukowo-dydaktycznej i naukowo-badawczej, posiadającej stopień naukowy doktora, odpowiedni dorobek naukowy lub zawodowy, osiągnięty po nadaniu tego stopnia, na uzyskanie stanowiska docenta i profesora nadzwyczajnego, bez obowiązku habilitacji. Wprowadzenie tego przepisu pozwoli na uelastycznienie polityki personalnej i przyspieszenie awansu zdolnych kadr naukowych, który w obecnej sytuacji jest bardzo przewlekły. Przewiduje się także wprowadzenie możliwości powierzenia obowiązku docenta, w trybie Umowy o pracę na czas określony, w przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły. Odnosi się to głównie do specjalistów-praktyków o wysokich kwalifikacjach zawodowych, którzy nie mając stopnia naukowego doktora, mogą być zatrudnieni na uczelni.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#JanWąsicki">Projekt ustawy modyfikuje system rotacji asystentów, starszych asystentów i adiunktów. Dotychczas pracownicy ci byli zatrudniani w drodze mianowania na 3-letnie okresy z tym, że łączny okres zatrudnienia na stanowiskach asystenckich nie mógł przekraczać 8 lat, a na stanowisku adiunkta 9 lat. Oznaczało to, że pracownik naukowo-dydaktyczny szkoły wyższej mógł przez 17 lat pozostawać w nieustabilizowanej pozycji zawodowej. Projekt ustawy odchodzi od zasady powoływania wymienionych tu kategorii pracowników naukowo-dydaktycznych na 3-letnie okresy, wprowadzając na to miejsce postanowienia, iż będą oni zatrudnieni na podstawie umowy o pracę z prawem 6-miesięcznego wypowiedzenia. Zasadę rotacji utrzymuje się w stosunku do asystentów i Starszych asystentów, a okres zatrudnienia na tych stanowiskach nie będzie mógł przekraczać 8 lat, natomiast adiunkci, to jest pracownicy posiadający już doktoraty, rotacji podlegać nie będą.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#JanWąsicki">Doświadczenie wykazuje, że 8-letni okres czasu jest wystarczający na uzyskanie stopnia doktora, a rotacja w stosunku do wspomnianej kategorii pracowników pozwoli na właściwą selekcję osób nadających się do odpowiedzialnej i trudnej pracy naukowo-dydaktycznej i zapewni stałą możliwość wymiany kadr. Celowi temu ma służyć również wprowadzona w projekcie zasada przeprowadzania okresowej oceny wyników pracy naukowo-dydaktycznej i wychowawczej pracowników szkoły i możliwość zwolnienia pracownika naukowo-dydaktycznego, również powołanego w drodze mianowania, jeżeli nie wykonuje on należycie swych obowiązków. Decyzja w tej sprawie, jeśli chodzi o profesorów i docentów, należeć będzie do ministra na podstawie opinii specjalnej komisji kwalifikacyjnej. Istnieje uzasadnione przeświadczenie, że przepis ten będzie rzadko stosowany, ponieważ przeważająca większość kadry naukowo-dydaktycznej w sposób rzetelny traktuje swoje obowiązki. Komisja jednak stanęła na stanowisku, że i w tych nadzwyczajnych przypadkach trzeba zagwarantować ochronę interesów pracownika i wprowadziła poprawkę stanowiącą, że tryb, zasady działania oraz skład komisji kwalifikacyjnej, wydającej opinię w tych sprawach, określi Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w porozumieniu z Zarządem Głównym ZNP i po zasięgnięciu opinii Rady Głównej.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#JanWąsicki">Wysoka Izbo! Przedstawiłem tu najistotniejsze projekty zmian do obecnie obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#JanWąsicki">Drugi projekt zmiany ustawy o stopniach i tytułach naukowych jest konsekwencją zmian w ustawie o szkołach wyższych. Przewiduje on zmianę wyższego Stopnia naukowego z „docent habilitowany” na „doktor habilitowany”. Wynika to z konieczności wyraźnego odróżnienia nazwy stanowiska i tytułu służbowego od nazwy stopnia naukowego, uzyskiwanego w trybie habilitacji. Zmiana ta zmierza też do usunięcia trudności, wynikających z faktu jednoczesnego istnienia jednakowo brzmiących określeń, dotyczących różnych stanów faktycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#JanWąsicki">Obydwa projekty ustaw dyskutowane były bardzo szeroko w Komisji Oświaty i Nauki. Wniesiono też 34 poprawki do rządowego projektu ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#JanWąsicki">Znaczna część tych poprawek ma charakter redakcyjny. Najważniejsze z nich miałem zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi. Z pozostałych pragnę jeszcze wymienić dwie następujące: Komisja Oświaty i Nauki proponuje uzupełnienie składu senatu uczelni, zawartego w art. 28 projektu ustawy, o dyrektora biblioteki głównej, który poprzednio był również członkiem senatu.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#JanWąsicki">W art. 87 proponuje się dodać ust. 3 stwierdzający, że posiadanie Stopnia naukowego doktora habilitowanego oznacza spełnienie warunków naukowych, niezbędnych do zajęcia stanowiska docenta.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#JanWąsicki">Do projektu ustawy o stopniach i tytułach naukowych Komisja Oświaty i Nauki nie wnosi żadnych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#JanWąsicki">Wysoka Izbo! Przedstawione projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym i ustawie o stopniach i tytułach naukowych zmierzają ku temu, by pracę wyższych uczelni uczynić bardziej efektywną i skuteczną w każdej dziedzinie ich działalności. Wprowadzenie tych zmian pogłębi proces socjalistycznych przeobrażeń w szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#JanWąsicki">W imieniu Komisji Oświaty i Nauki zwracam się do Wysokiego Sejmu, by zatwierdzić raczył:</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#JanWąsicki">Dekret Rady Państwa z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym bez poprawek oraz uchwalić rządowe projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#JanWąsicki">1. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, druk sejmowy nr 126 wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku nr 142 oraz —</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#JanWąsicki">2. o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych, druk sejmowy nr 127 — bez poprawek.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#CzesławWycech">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Bolesław Iwaszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#BolesławIwaszkiewicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ustawodawstwie Polski Ludowej sprawy szkolnictwa wyższego regulowały kolejno dwie ustawy: ustawa z dnia 15 grudnia 1951 r. o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki oraz ustawa z dnia 5 listopada 1958 r. o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#BolesławIwaszkiewicz">Pierwsza z tych ustaw grzeszyła nadmiernym centralizmem i Skrępowaniem samorządności. Mimo to trzeba dostrzegać i jej pozytywne skutki: pozwoliła ona w trudnym okresie powojennym, w stosunkowo krótkim czasie, rozbudować szkolnictwo wyższe w zniszczonym kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#BolesławIwaszkiewicz">Ustawa druga, w przeciwieństwie do pierwszej, ustanawiała obieralność władz uczelni i wprowadzała nowe, wyższe wymogi naukowe wobec pracowników szkół wyższych. W czasie jej rządów nastąpiła poważna, choć nierównomierna rozbudowa kadr naukowych.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#BolesławIwaszkiewicz">Jeśli w latach 1955–1957 nadawano stopnie doktora poniżej 200 osobom rocznie, to po 1960 r. ilość ta wzrosła do 1 500–2 000 rocznie. Podobnie liczba nadawanych stopni naukowych docenta podniosła się do wysokości 200–450 rocznie.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#BolesławIwaszkiewicz">Jednakże ustawa z 1958 r. ustalała w sposób nadmiernie sztywny i jednolicie strukturę szkół wyższych, nie uwzględniając odrębności i osobliwości poszczególnych typów szkół. Jej twórcom zabrakło odwagi do oderwania się od tradycyjnego schematu organizacyjnego, od tradycyjnego rozdrobnienia szkoły na nadmierną ilość katedr. Wreszcie, określając wprawdzie rolę senatu jako organu kolegialnego, współdziałającego z rektorem w kierowaniu szkołą, ustawa obarczała senat kolegialną odpowiedzialnością za szereg funkcji zarządzających i władczych, którym senat, z powodu ich nadmiaru, nie był w stanie podołać. Senat miał więc występować z inicjatywą i wypowiadać się we wszystkich sprawach dotyczących organizacji ustroju i funkcjonowania szkoły, czuwać nad realizacją zadań szkoły, zatwierdzać uchwały rad wydziałów co do programów nauczania, czuwać nad działalnością wychowawczą szkoły, występować z wnioskami i opiniami w sprawach kadrowych. Podobnie rady wydziałów nie były w stanie sprostać nałożonej na nie odpowiedzialności kolegialnej.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#BolesławIwaszkiewicz">Trzeba stwierdzić, że już niedługo po uchwaleniu ustawy z roku 1958 zaczęły się pojawiać w publicystyce polskiej artykuły dyskusyjne, krytyczne, poddające w wątpliwość tryb funkcjonowania poszczególnych dziedzin czy nawet całości systemu szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#BolesławIwaszkiewicz">W latach 1964–1966 ukazały się obszerniejsze artykuły prof. Jana Szczepańskiego i prof. Henryka Jabłońskiego poświęcone pożądanej strukturze wyższych uczelni i krytyce struktury istniejącej, tradycyjnej, przestarzałej, sprzyjającej rozdrobnieniu katedr, powoływaniu do życia jednostek słabych, niezdolnych ani do poważniejszej pracy naukowej, ani do właściwego zorganizowania procesu dydaktycznego, a kreowanych nieraz ze względów jedynie personalnych.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#BolesławIwaszkiewicz">Podnoszono w publicystyce, że uczelnie nie przygotowują dostatecznej liczby różnorodnie wyszkolonych specjalistów, że proces szkolenia nie jest dostosowany do przyszłych funkcji zawodowych pracownika przemysłu, nauki ozy też szkolnictwa, że wciąż istnieje dylemat prymatu pracy naukowej czy dydaktyczno-wychowawczej, aczkolwiek powinna je łączyć jedność, że nauka wreszcie pozostaje oderwana od praktyki, od prac wdrożeniowych.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#BolesławIwaszkiewicz">Dyskusje dotyczące struktury i zadań szkolnictwa wyższego toczyły się i na szerszym świecie. We Francji odbywały się kolokwia poświęcone temu tematowi. W listopadzie 1967 r. odbyła się w Wiedniu zwołana przez UNESCO konferencja ministrów szkolnictwa wyższego. Nie ma w tym nic dziwnego.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#BolesławIwaszkiewicz">Historycznie ukształtowany i obarczony wieloma tradycjami system szkolnictwa wyższego stanął obecnie na całym świecie, opartym na zachodnioeuropejskiej kulturze i kapitalistycznym ustroju społeczno-politycznym, w Obliczu głębokiego kryzysu. Zdumiewająca jest jego rozległość, Skoro nawet uniwersytety w Tokio, Sydney, Delhi, Karachi czy Dakarze nie zdołały mu się oprzeć. Kryzysowi towarzyszyły i towarzyszą ruchy studenckie o różnym zabarwieniu, nie pozbawione jednak pewnego wyrazu klasowego. Są one protestem młodzieży przeciwko nienadążaniu przeobrażeń instytucji nauczających na poziomie wyższym za przeobrażeniami społeczeństw.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#BolesławIwaszkiewicz">W krajach socjalistycznych kryzys szkolnictwa wyższego w takich formach, jak na Zachodzie, nie wystąpił.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#BolesławIwaszkiewicz">W Związku Radzieckim szkoły wyższe mają inną, nie tradycyjną strukturę. Inne kraje, jak na przykład Polska, podejmowały reformy szkolnictwa wyższego, przezwyciężając w pewnym stopniu jego tradycyjne skostnienie.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#BolesławIwaszkiewicz">W wystąpieniach publicystycznych na Zachodzie krytykowano tradycyjne rozdrobnienie katedr w szkołach wyższych, niekorzystne zarówno ze względów dydaktycznych, jak i koncentracji wyposażenia materialnego. W poszukiwaniu dróg wyjścia z kryzysu atakowano obarczanie samorządu uniwersyteckiego zadaniami, które dziś stawia wielkie przedsiębiorstwo, zwane uczelnią, a którym samorząd nie może sprostać. Proponowano, a niekiedy nawet realizowano w praktyce, powierzanie stałego przewodnictwa w senacie akademickim, i to na okres wieloletni, niekoniecznie profesorów, lecz raczej przedstawicielowi sfer gospodarczych, administracji państwowej czy nawet miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#BolesławIwaszkiewicz">Obywatele Posłowie! Poprzedzone szeroką i długotrwałą u nas dyskusją publicystyczną, podnoszącą niedoskonałość systemu szkolnictwa wyższego — prace nad nowelizacją ustawy o szkolnictwie wyższym zostały na pewno przyspieszone przez wypadki marcowe, w żadnym bądź razie nie były jednak przez nie wywołane.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#BolesławIwaszkiewicz">W Polsce szkolnictwo wyższe nie przechodziło przez ostry kryzys jak na Zachodzie. W marcu nie problem szkół wyższych był przedmiotem konfliktu, natomiast siły antysocjalistyczne wykorzystały szkoły wyższe jako dogodny teren ataku. W niektórych ośrodkach akademickich, w imię źle rozumianej i nadużytej tradycyjnej swobody badań i wykładu uniwersyteckiego, rozprzestrzeniły się w naukach społecznych wpływy rewizjonizmu i innych odmian burżuazyjnej ideologii. Ten właśnie rewizjonizm w dziedzinie nauk społecznych stał się zaczynem i siłą kierowniczą prawicowej opozycji i spowodował dezorientację polityczną części młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#BolesławIwaszkiewicz">Z całą jasnością i wyrazistością zadania stojące w Polsce Ludowej, aktualnie przed szkolnictwem wyższym, sformułował V Zjazd PZPR. Jego uchwała przewiduje taki dalszy rozwój szkolnictwa wyższego, który zapewniłby wyprzedzenie tempa wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej przez kadry z wyższym wykształceniem.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#BolesławIwaszkiewicz">Przy wyraźnej preferencji dla rozwoju studiów technicznych i w zakresie nauk ścisłych przewidziano zróżnicowanie poziomów studiów na zawodowe i magisterskie, stosownie do zapotrzebowania w różnych działach gospodarki narodowej. Przewidziano także rozszerzenie zakresu studiów doktoranckich i podyplomowych, traktując te ostatnie jako obligatoryjne uzupełnienie wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#BolesławIwaszkiewicz">Zadanie ideowo-politycznego wychowania młodzieży uznano za zadanie centralne, stawiając je na równi z zadaniami nauczania.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#BolesławIwaszkiewicz">Postulując wzmożenie działalności ideowo-wychowawczej organizacji młodzieżowych, przewidziano udział przedstawicieli młodzieży w organach kolegialnych szkoły, jak i przy rozstrzyganiu wszelkich spraw bytowych młodzieży i związanych z organizacją toku studiów.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#BolesławIwaszkiewicz">W wieku XX nauka gra decydującą rolę w rozwoju produkcji. Nie tylko w coraz szerszym zakresie przygotowuje odpowiednio wysoko kwalifikowane kadry, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania istniejącego aparatu wytwórczego, ale umacniając swoją bazę materialną i pochłaniając coraz więcej środków, w coraz szerszym zakresie doskonali siły wytwórcze. Co więcej, jej wytworem stają się coraz to nowe produkty przemysłowe zastępcze w stosunku do surowców naturalnych, co pociąga za sobą silniejszy rozwój przemysłów przetwórczych i ich rosnący udział w produkcji w stosunku do przemysłów wydobywczych.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#BolesławIwaszkiewicz">Drugą połowę wieku XX znamionuje rewolucja przemysłowa, będąca wynikiem ogromnego rozwoju badań naukowych i ich udziału w kształtowaniu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#BolesławIwaszkiewicz">Toteż wychodząc z założenia, że wyższe uczelnie skupiają przeważającą część kadry naukowej w Polsce i że ta kadra w interesie naszego rozwoju gospodarczego nie może pozostać poza nurtem najbardziej czynnego włączenia się w pracę naukową zarówno badawczą, jak i wdrożeniową — V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej postulował wyraźne Zwiększenie udziału szkół wyższych w rozwiązywaniu zadań badawczych, objętych planami resortów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#BolesławIwaszkiewicz">Zadanie to może być wypełnione przez szkoły wyższe tylko pod warunkiem zmiany struktury organizacyjnej. Mało liczne i słabo wyposażone katedry nie są w stanie prowadzić poważniejszej pracy badawczej. Cechą istotną nowoczesnego warsztatu naukowego jest zespołowość pracy. Dlatego trzeba przewidzieć zastępowanie tradycyjnej struktury placówek badawczych przez elastyczne formy organizacyjne, oparte na działalności zespołów. Pociągnie to za sobą także inny rozdział środków materialnych na wyposażenie, skupianie ich w instytutach i dużych katedrach.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#BolesławIwaszkiewicz">Realizacja takich zamierzeń wymaga przyśpieszenia rozwoju szkół wyższych. Dynamika nakładów inwestycyjnych na te cele powinna wyprzedzać dynamikę wzrostu zatrudnienia z Utrzymaniem w pięcioleciu 1971–1975 tempa wzrostu nakładów wyższego aniżeli w bieżącym pięcioleciu. Praktycznie rzecz biorąc, może to oznaczać osiągnięcie pod koniec przyszłego pięciolecia 2,5% dochodu narodowego, przeznaczanych na badania naukowe, co postawi Polskę na poziomie osiąganym obecnie przez państwa wysoko uprzemysłowione.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#BolesławIwaszkiewicz">Stworzenie lepszych warunków rozwoju dla młodej, zaangażowanej w sprawy budownictwa socjalistycznego kadry naukowej, przeanalizowanie wymogu habilitacji przy powoływaniu docentów, przeciwdziałanie korporacyjno-hierarchicznej zależności w kolektywach uczelnianych, powierzanie pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkolnictwie wyłącznie tym, którzy dają gwarancję zgodnego z interesami państwa kierunku tej pracy — oto dalsze postanowienia V Zjazdu. W okresie poprzedzającym V Zjazd, tezy na ten Zjazd były przedmiotem ożywionej dyskusji w środowiskach partyjno-naukowych i spotkały się z żywym przyjęciem bezpartyjnej kadry naukowej.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#BolesławIwaszkiewicz">Wysoka Izbo! Spośród przedstawionych Sejmowi przez Radę Ministrów projektów: zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym i zmiany ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych — pierwszy projekt stanowi dalszy krok w doskonaleniu systemu szkolnictwa wyższego. W oparciu o Zdobyte doświadczenia zarówno pozytywne, jak i negatywne, projekt ten przejmuje z obu poprzednich ustaw to, co w nich było korzystne, odrzuca niekorzystne.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#BolesławIwaszkiewicz">Ustawa o szkolnictwie wyższym, w brzmieniu znowelizowanym, określa jako naczelne zadania szkoły wyższej:</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#BolesławIwaszkiewicz">— kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej, zdolnej aktywnie uczestniczyć w socjalistycznej przebudowie Stosunków społecznych,</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#BolesławIwaszkiewicz">— kształcenie i wychowywanie nowych kadr naukowych,</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#BolesławIwaszkiewicz">— prowadzenie badań naukowych w ścisłym Związku z potrzebami życia i perspektywami rozwoju kraju,</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#BolesławIwaszkiewicz">— rozwijanie kultury narodowej i współdziałanie w postępie technicznym.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#BolesławIwaszkiewicz">Nowelę do ustawy o szkolnictwie wyższym cechuje wysoki Stopień elastyczności, co należy uznać za cechę szczególnie cenną.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#BolesławIwaszkiewicz">System Szkolnictwa wyższego, aczkolwiek tak bardzo dojrzał na całym świecie do reform, z trudem przystosowuje się do reform zbyt częstych i zbyt gwałtownych. A reformy takie, jeśli są nadmiernie sztywne, jeśli dążą do ukształtowania według jednego wzorca organizmu szkolnego wszystkich uczelni, niezależnie od ich specyfiki, nie tylko powodują wstrząsy, ale są najczęściej połowiczne, a przez to krótkotrwałe.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#BolesławIwaszkiewicz">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy niczego w zasadzie, jeśli chodzi o strukturę organizacyjną szkół wyższych, nie petryfikuje. Przewiduje — w obrębie jednego systemu — możliwość prowadzenia różnych studiów: zawodowych, magisterskich, doktoranckich, podyplomowych, a także kursów doskonalenia zawodowego oraz innych studiów i kursów specjalnych, i to w systemie studiów dziennych, wieczorowych lub zaocznych. Wszystkie te studia mogą funkcjonować albo w obrębie jednej szkoły na zasadach współistnienia, albo — w uzasadnionych wypadkach — na zasadach wyłączności.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#BolesławIwaszkiewicz">Takie postawienie sprawy wydaje się jak najbardziej celowe z punktu widzenia racjonalnej gospodarki kadrami naukowymi, zapobiegania nad miernemu rozczłonkowywaniu szkół i unikania przerostów administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#BolesławIwaszkiewicz">Projekt wskazuje jednak bardzo wyraźnie zasadniczy kierunek zmian organizacyjnych w szkołach wyższych: scalanie rozproszonych, słabych liczebnie i pod względem wyposażenia jednostek katedralnych w jednostki silniejsze, zespołowe, — obojętnie jak nazywające się — oddziały, sekcje, instytuty, zakłady, zespoły badawcze lub dydaktyczne. Mogą to być jednostki wydziałowe, międzywydziałowe i pozawydziałowe, międzyuczelniane, a także powiązane z placówkami naukowymi Polskiej Akademii Nauk, instytutami naukowo-badawczymi, zakładami produkcyjnymi oraz innymi instytucjami państwowymi lub społecznymi. Względna łatwość procesu scalania powoduje, że może ono następować doraźnie, na określony czas, dla rozwiązania określonych problemów.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#BolesławIwaszkiewicz">Przedstawiony projekt ustawy nie zmusza jednak szkół do nadmiernego i niedostatecznie dojrzałego pośpiechu w przeprowadzaniu zmian struktury organizacyjnej. Tam, gdzie koncepcje reorganizacyjne nie zostały jeszcze dostatecznie wypracowane — szkoły mogą nadal działać w dotychczasowych układach.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#BolesławIwaszkiewicz">Przewidując ogólnie, że ustrój szkoły powinien być dostosowany do nałożonych na nią obowiązków dydaktyczno-wychowawczych i naukowo-badawczych oraz powiązań z życiem gospodarczym i społecznym kraju — nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym stanowi jednocześnie, że szczegółową organizację, zadania i ustrój szkoły może określić statut nadany szkole, i to nawet w sposób odmienny od ogólnie ustalonych zasad.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#BolesławIwaszkiewicz">Pragnę szczególnie dobitnie podkreślić, że takie kierunkowe, przyszłościowe ujęcie struktury organizacyjnej, z zaakcentowaniem kierunku od rozdrobnienia do zespołowości — uwzględnia nie tylko postulat ścisłego i coraz silniejszego włączania się bardzo licznej i wysoko kwalifikowanej kadry skupionej w wyższych uczelniach w nurt bieżący gospodarczego naszego rozwoju, doskonalenia naszych sił wytwórczych, współdziałania z rozwojem wszelkich form życia socjalistycznego. Takie ujęcie sprawy struktury szkół może w przyszłości mieć i tę jeszcze konsekwencję, że przez syntezę i scalanie wymagań stawianych przez poszczególne katedry doprowadzi do znacznych uproszczeń przeładowanych wskutek partykularnych ambicji programów nauczania, a przez to do podwyższenia poziomu nauczania i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#BolesławIwaszkiewicz">Obywatele Posłowie! Przy rosnących ilościowo zadaniach szkolnictwa wyższego, przy rosnącej różnorodności form studiów i pogłębiającej się specjalizacji, przy dającej się w niedługim czasie przewidzieć poważnej rozbudowie bazy mentalnej i wyposażenia szkół — sprawne zarządzanie tym bardzo skomplikowanym i złożonym organizmem, przy jednoczesnej pełnej odpowiedzialności za nadanie właściwego kierunku i odpowiedniego poziomu naukowego, dydaktycznego i wychowawczego — wymaga wielkiego i długotrwałego doświadczenia i zgoła specjalnych kwalifikacji osobistych.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#BolesławIwaszkiewicz">Dlatego nowela do ustawy — niezależnie od funkcji władczych, w które wyposaża, podobnie jak ustawa z 1958 r., Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego — ustala władzę rektora i dziekanów powoływanych przez ministra względnie przez rektora za zgodą ministra, zgodnie z zasadą pełnej jednoosobowej odpowiedzialności za kierowanie procesem nauczania i wychowania w duchu patriotyzmu, socjalizmu i internacjonalizmu.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#BolesławIwaszkiewicz">Z drugiej jednak strony, zgodnie z zasadą demokracji, nowela do ustawy przewiduje daleko idące rozszerzenie zarówno ilości, jak i składu organów kolegialnych, z których rady, opinii i pomocy korzystają zarówno rektor, jak i dziekani. Trzeba więc tutaj wymienić kolegium rektorskie, senat, komisje do spraw badań naukowych, rozwoju kadry naukowo-dydaktycznej i inne, radę szkoły dla spraw młodzieży, radę społeczną szkoły, zapewniającą więź ze środowiskiem społecznym, gospodarką i kulturą regionu — i analogiczne organy kolegialne na szczeblu wydziału.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#BolesławIwaszkiewicz">W organach kolegialnych przewiduje się szeroką reprezentację środowiska naukowego, także młodej kadry naukowej, a ponadto reprezentację polityczną i społeczną. A więc udział sekretarza Komitetu Uczelnianego PZPR, przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej, a także — zwłaszcza jeśli chodzi o zagadnienia dotyczące spraw bytowych młodzieży, planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów i realizacji programu nauczania — udział studentów wybranych przez organizacje młodzieżowe, i to w ilości 1/3 członków rady szkoły dla spraw młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#BolesławIwaszkiewicz">Znowelizowana ustawa zapewnia organizacjom młodzieżowym i zrzeszeniom studenckim szerokie współdziałanie ze szkołą w ideowym wychowaniu młodzieży, w przygotowaniu do aktywnego udziału w życiu socjalistycznego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#BolesławIwaszkiewicz">Z całym naciskiem należy podnieść, że umocnienie władzy rektora i dziekanów i przeznaczenie organom kolegialnym funkcji doradczych w niczym nie narusza autonomii środowiska naukowego w sprawach planów badań naukowych, oceny pracy kadry pomocniczych pracowników naukowych, przede wszystkim zaś nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego oraz wysuwania wniosków o nadanie tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#BolesławIwaszkiewicz">Jest rzeczą niezmiernie istotną, że rozważana nowela do ustawy o szkołach wyższych likwiduje od lat istniejący dylemat wyższości czy prymatu pracy naukowej, bądź dydaktyczno-wychowawczej, deklarując wyraźnie jedność nauki, dydaktyki i wychowania. Zarówno przy doborze pracowników nauki, jak i przy wszystkich awansach w równym stopniu zgodnie z wymogami ustawy powinny być brane pod uwagę wszystkie trzy aspekty przydatności pracownika do pracy naukowej, dydaktycznej i wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#BolesławIwaszkiewicz">Ustawa modyfikuje dotychczasowy tryb awansowania kadry naukowo-dydaktycznej do stanowiska docenta, rezygnując z wymogu habilitacji. Takie postawienie sprawy zmusza zarówno władze szkolne, jak i kolegia naukowe, do bardziej wszechstronnej, kompleksowej oceny całokształtu pracy i dorobku tych pracowników, którym powierza się stanowiska samodzielnych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#BolesławIwaszkiewicz">Trzeba jednak być świadomym tego, że znowelizowana ustawa o stopniach naukowych i tytułach naukowych zachowuje w pełni wysoką rangę, jaką się przywiązuje do stopnia doktora habilitowanego. Znowelizowana ustawa nie obniża rangi stanowiska docenta, znosi jedynie nadmierną sztywność formalnych warunków powoływania na to stanowisko. W istocie rzeczy obiektywne warunki uzyskiwania stopni naukowych nie są jednakowe w różnych dyscyplinach. Są one dogodniejsze w humanistyce, medycynie, w dyscyplinach teoretycznych, ale znacznie trudniejsze w naukach technicznych i eksperymentalnych. Obecnie w wielu dyscyplinach naukowych nadal na stanowiska docentów powoływać się będzie głównie doktorów habilitowanych, w innych natomiast — częściej kandydatami będą doktorzy.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#BolesławIwaszkiewicz">Możność powierzania stanowisk kontraktowych docenta, profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego osobom nie mającym stopnia ani tytułu naukowego, ale wykazującym się osiągnięciami w pracy naukowej lub w twórczej pracy zawodowej — rozszerza perspektywy ściślejszego wiązania szkół wyższych z szeroko pojętym życiem naszego kraju. Stanowi to realizację tego postanowienia uchwały V Zjazdu PZPR, które mówi o umacnianiu więzi szkoły z życiem, o przyciąganiu do pracy w szkolnictwie wyższym w daleko szerszym zakresie, niż to było dotychczas, wybitnych specjalistów-praktyków.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#BolesławIwaszkiewicz">Wysoki Sejmie! Przedstawiona Wysokiemu Sejmowi nowela do ustawy o szkołach wyższych:</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#BolesławIwaszkiewicz">— realizuje te tendencje reformatorskie, którym od wielu już lat dawała wyraz opinia publiczna,</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#BolesławIwaszkiewicz">— stwarza podstawy do włączenia całej, bardzo licznej kadry naukowej, skupionej przy wyższych uczelniach w bieżące rozwiązywanie problemów postępu technicznego, modernizacji produkcji i rozwoju gospodarczego, a także doniosłej problematyki ekonomicznej i społecznej socjalizmu,</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#BolesławIwaszkiewicz">— daje wyraz tym postanowieniom uchwały V Zjazdu PZPR, które mówią:</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#BolesławIwaszkiewicz">— o unowocześnieniu procesu dydaktycznego i badawczego oraz struktury wewnętrznej uczelni na drodze rezygnacji z rozdrobnienia organizacyjnego i likwidacji sztywnych przegród oddzielających nawzajem poszczególne specjalności i dyscypliny naukowe;</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#BolesławIwaszkiewicz">— o przyciąganiu do rozwiązywania problemów szkoły szerokiego aktywu samorządu akademickiego i aktywu partyjno-naukowego;</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#BolesławIwaszkiewicz">— o aktywnej — wreszcie — polityce personalnej, opartej na wszechstronnej ocenie kadry.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#BolesławIwaszkiewicz">Ustawa o szkołach wyższych w brzmieniu znowelizowanym stwarza szerokie perspektywy rozwojowe tym tak w Polsce Ludowej zasłużonym szkołom, podnosząc jeszcze bardziej ich rangę oraz zapewniając wyższym uczelniom należne im miejsce i właściwą, doniosłą rolę w całokształcie naszego życia, w dążeniu do Ukształtowania tego życia w pełnej zgodzie z zasadami socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#BolesławIwaszkiewicz">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w pełni popiera nowelę do ustawy o szkolnictwie wyższym i nowelę do ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych w brzmieniu przedstawionym przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#BolesławPiasecki">Wysoka Izbo! Przy okazji omawianej dzisiaj zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym można Stwierdzić, jak duże wartości wniosła dyskusja o nauce w naszym kraju, dyskusja zapoczątkowana przed paroma laty, a dziś już powszechna. Wypowiadamy się przy wielu ważnych okazjach na temat potrzeby trwałej i twórczej ogólnonarodowej dyskusji programowej, prowadzonej pod kierownictwem partii. Wypowiedzi uczonych, polityków, publicystów na temat rozwoju nauki w Polsce stanowią godny naśladowania wzór przygotowania przesłanek dla podjęcia koniecznych decyzji przez władze partyjne i państwowe.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#BolesławPiasecki">W zakresie problematyki badawczej pragnę — w związku z nowelizacją ustawy — przedstawić syntetycznie następujące trzy tematy: niezbędność funkcjonowania organu państwowego odpowiedzialnego za całokształt stanu nauki polskiej, konieczność planu perspektywicznego oraz potrzebę rozszerzenia współpracy ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#BolesławPiasecki">Jest rzeczą ogólnie znaną i wielokrotnie stwierdzaną, że potencjał badawczy katedr szkół wyższych, mimo naglących potrzeb państwa, jest niedostatecznie wykorzystany. Poszczególne postanowienia omawianej dziś noweli do ustawy, zmierzają do poprawienia tej niekorzystnej sytuacji. Można mieć zatem zasadną nadzieję, że kompleksowe prace badawcze, badania zespołowe, badania na styku dyscyplin naukowych znajdą obecnie dogodniejsze warunki realizacyjna.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#BolesławPiasecki">Pozostają jednak — jak się wydaje — dalsze istotne sprawy do uregulowania. Mam tu na myśli pilną potrzebę funkcjonowania państwowego organu, który byłby instytucjonalnie nadrzędnym w stosunku do wszelkich programów badań naukowych i kształcenia kadry naukowej w Polsce. Konfrontacja całokształtu potrzeb naszego kraju ze światową rewolucją naukowo-techniczną domaga się stworzenia płaszczyzny, na której kierownictwo państwowe, wspomagane przez kierownictwo dziedzin gospodarczych i przez fachowe, rzeczowe rady naukowców, będzie otrzymywać przesłanki do dalekosiężnych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#BolesławPiasecki">W warunkach ogromnego rozwoju szkolnictwa wyższego słusznie zwiększamy kompetencje i odpowiedzialność dziekanów, rektorów i ministra. Nie można zmian w organizacji nauki ograniczyć tylko do tych posunięć. Trzeba dążyć do instytucjonalnego i personalnego sprecyzowania odpowiedzialności za całokształt państwowej polityki naukowej, nadrzędnej w stosunku do wszystkich pionów nauki i wydzielonych instytucji naukowych, skoordynowanej z programami gospodarczymi i administracyjnymi oraz zapewniającej równocześnie aktywną, inicjującą rolę nauki w stosunku do planowania i programowania perspektyw rozwoju ekonomicznego. Potrzebne jest nie tylko określenie, ale i kontrola zasad odmienności planowania i rozdziału badań naukowych, które prowadzą katedry szkół wyższych, PAN, KNiT oraz instytuty resortowe. Tylko jednolita organizacja nauki może zapewnić koncentrację działalności badawczej na najbardziej efektywnych i celowych dla naszego kraju zadaniach oraz umożliwić opracowanie i wykorzystanie prognoz, wynikających z tendencji rozwojowych poszczególnych dyscyplin nauk przyrodniczych i techniki w skali światowej. Od instytucji odpowiedzialnej za całokształt rozwoju nauki i techniki można by też w sposób uzasadniony oczekiwać uświadomienia społeczeństwu, w sposób mobilizujący, procesu, który poczynając od badań podstawowych poprzez badania stosowane i wdrożeniowe, wiedzie do produkcji, stanowiącej o uchwytnej wymierności owocowania rewolucji naukowo-technicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#BolesławPiasecki">Następnym zagadnieniem, które wysuwa u nas dyskusja o rozwoju nauki, jest doniosłość powstawania planu perspektywicznego. W skali kolejnych, odrębnie niejako opracowywanych planów pięcioletnich nie można osiągnąć zadowalającego kompleksowego określenia kierunków rozwoju nauki, gospodarki i kultury. Dopiero plan perspektywiczny w skali 15–20 lat umożliwia jasne widzenie uwarunkowania rozwoju gospodarczo-kulturalnego przez progi krytyczne, określone prawidłowościami rozwoju światowej nauki.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#BolesławPiasecki">Przykładowe: automatyzacja, maszyny matematyczne w planowaniu i zarządzaniu, urbanizacja, skrócenie czasu pracy, wydają się zjawiskami nieuniknionymi w perspektywie rozwoju nauki. Podobny charakter ma proces, w którym zespoły badawcze, nabierając charakteru producenta, stają się przemysłem odkryć, a przemysł w tradycyjnym znaczeniu tego słowa zajmuje pozycję odbiorcy tych odkryć. Wynika z tego, że trzeba już obecnie określać działy i gałęzie zarówno nauki, jak i gospodarki, które będą rozwijać Się w święcie za 10–15 lat, a które jednocześnie mogą i powinny rozwijać się w Polsce. Odpowiedzialność państwa socjalistycznego z uwagi na charakterystyczną dla niego koncentrację decyzji i środków jest tu zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#BolesławPiasecki">Wszystko Wskazuje na potrzebę umieszczenia dochodu narodowego, przeznaczanego na naukę oraz na nakłady towarzyszące na oświatę, wychowanie i szkodnictwo wyższe, na nowym miejscu w hierarchii potrzeb państwa. Uchwała V Zjazdu Partii jest tu bardzo ważnym krokiem naprzód. Łączne planowanie perspektywiczne rozwoju gospodarczego i nauki wywołuje przekonanie, że istotny sens i pełna efektywność dalszych inwestycji przemysłowych są powiązane w poważnej mierze z zasadniczym wzrostem nakładów na naukę, badania wdrożeniowe i nakłady towarzyszące. Traktowanie w planie pięcioletnim — jak się to zdarza — postępu technicznego w przemyśle w sposób niejako autonomiczny, w oderwaniu od rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego nie służy ani gospodarce, ani nauce. Dlatego przywiązujemy zasadniczą wagę do procesu opracowywania i dyskutowania nad kompleksowymi planami perspektywicznymi w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#BolesławPiasecki">Opinia polska pojmuje sojusz polsko-radziecki w sposób dynamiczny i w związku z tym dąży do zwiększenia udziału naszego kraju w rewolucji naukowo-technicznej, tak jak jest ona rozumiana i realizowana w obozie socjalistycznym. Jesteśmy świadomi faktów, że to właśnie Związek Radziecki pomyślnie rozwiązuje nowoczesne zadania podporządkowania rewolucji naukowo-technicznej społeczno-gospodarczym celom socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#BolesławPiasecki">Dlatego też, niezależnie od naszych pożytecznych kontaktów z Zachodem, naturalną prawidłowością jest, że w naszym kraju rozwój rewolucji naukowo-technicznej wiąże się z potencjałem Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#BolesławPiasecki">W mocarstwach naukowych, jakimi są współcześnie Związek Radziecki i Stany Zjednoczone — niezależnie od głębokich różnic i odmienności — zachodzą jednocześnie dwa procesy. Z jednej strony przyrost dochodu narodowego w tych krajach jest coraz bardziej funkcją badań naukowych, a z drugiej strony badanie naukowe absorbują coraz większe środki materialne. Będąc świadomi, że korzystanie z cudzych odkryć jest uwarunkowane posiadaniem własnych twórczych osiągnięć w wybranych kierunkach, musimy mieć ambicje dorównania przodującym krajom europejskim w wartościach względnych dochodu narodowego, przeznaczanego na badania. Świadomi jednak jesteśmy naturalnej dysproporcji nakładów na naukę w wartościach absolutnych w stosunku do Związku Radzieckiego. Dlatego też traktujemy, i chcemy traktować Związek Radziecki, jako przyjacielską i zaawansowaną bazę postępu w zakresie wiedzy matematyczno-przyrodniczej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#BolesławPiasecki">Wiemy, że w Stanach Zjednoczonych w przybliżeniu 4/5 badań naukowych jest otoczonych tajemnicą bądź wojskową, bądź gospodarczą wobec uczonych państw socjalistycznych. Wiemy, że nauka staje się głównym elementem współzawodnictwa obronnego, ekonomicznego i politycznego, współzawodnictwa ustroju socjalistycznego i kapitalizmu. Wiemy także, że na dłuższą metę owocowanie zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej powinno w warunkach państw socjalistycznych być bardziej Skuteczne z uwagi na pryncypialny Stosunek socjalizmu do nauki i do programu powszechnego wykształcenia. Dlatego uważamy za naturalną solidarność naukową krajów socjalistycznych, a przede wszystkim solidarność naukową ze Związkiem Radzieckim. Przewidujemy możliwość coraz szerszego wykorzystywania przez uczonych polskich aparatury badawczej Związku Radzieckiego, jak i wykorzystywanie pracy uczonych polskich w naszym kraju dla badań prowadzonych i potrzebnych Związkowi Radzieckiemu. Można wyrazić pogląd, że dalszy rozwój RWPG wymaga aktywizacji państw członkowskich jako bezpośrednich partnerów współpracy naukowo-technicznej. Podział pracy w kręgu państw socjalistycznych, procesy integracji gospodarczej korzystne dla wszystkich członków RWPG wymagają postępu integracji naukowej.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#BolesławPiasecki">Odrębnym zagadnieniem o doniosłym znaczeniu dla ukształtowania przyszłości, zagadnieniem, któremu poświęcono wiele przepisów nowelizujących ustawę, jest przebieg procesu dydaktycznego na wyższych uczelniach. Przy tej okazji pragnę poruszyć zagadnienia liczby studentów w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#BolesławPiasecki">Przy dążeniu do coraz bardziej sprawiedliwej selekcji kandydatów na wyższe uczelnie, musimy sobie jednocześnie zdawać sprawę, że nie zaspokajamy ilościowej potrzeby ludzi z wyższym wykształceniem dla naszej gospodarki i kultury. Dodać tu należy, że wszystkie analizy przeprowadzane zarówno u nas, jak i w innych krajach, a dotyczące przyszłości, wykazują rosnące zapotrzebowanie na kadrę z wyższym wykształceniem. Wskaźniki liczby studentów na 10 tys. ludności stały się jednym z elementów charakteryzujących możliwości rozwojowe danego kraju. W tym zakresie z krajów demokracji ludowej wyprzedza nas Czechosłowacja stosunkiem 96 do 90 w Polsce, a Związek Radziecki dystansuje nas zasadniczą liczbą 183.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#BolesławPiasecki">Trzeba pamiętać, że zjawisko wyżu demograficznego trwać będzie u nas najwyżej jeszcze tylko 7 lat. Myślenie perspektywiczne nakazuje zatem kształcenie obecnie jak największej liczby studentów, gdyż przewidywać należy, niestety, zmniejszenie się liczby kandydatów, wynikające z obiektywnych przyczyn demograficznych. Wynika stąd, że inwestycje budowlane i aparaturowe w szkolnictwie wyższym, zwiększanie liczby etatów kadry dydaktycznej, wysiłki Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zmierzające do umożliwienia przekraczania wyznaczonych limitów przyjęć, zasługują na jak największe uprzywilejowanie i poparcie.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#BolesławPiasecki">Wprowadzeni e możliwości przyznawania nagród dla studentów osiągających wzorowe wyniki w nauce, pragnę traktować jako zapowiedź tworzenia nie demoralizującego społecznie priorytetu dla młodzieży wybitnie zdolnej. Systemy oświatowe w czasach współczesnych wypracowują powszechnie odrębne metody kształcenia uczniów czy studentów obdarzonych wybitnymi zdolnościami.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#BolesławPiasecki">W związku ze zniesieniem podziału na szkoły wyższe i wyższe szkoły zawodowe należy sprawdzić, w jakim stopniu tak zwana nomenklatura zawodów powinna rzutować na rozwój studiów zawodowych w szkołach wyższych. Jest to problem, który wpływa bezpośrednio na postęp techniki w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#BolesławPiasecki">Stan kadrowy nauki polskiej jest naszą najmocniejszą pozycją w zestawieniu z organizacją nauki i bazą materialną badań naukowych. Wykształcenie poważnej ilości pracowników nauki zwiększa przez wpływ, jaki wywiera ich postawa, nie tylko kompetentny nacisk na rozwój badań naukowych, ale umożliwia także prawidłowy przebieg procesu dydaktycznego na wyższych uczelniach.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#BolesławPiasecki">Wysoki Sejmie! Określenie zadań wychowawczych szkolnictwa wyższego przez nowelę do ustawy sprawia przede wszystkim, że jest ona także ważnym aktem politycznym. Kształcenie Studentów w duchu socjalistycznym, patriotycznym oraz internacjonalistycznym zakłada takie samo zaangażowanie intelektualne i emocjonalne samodzielnych i pomocniczych pracowników nauki. Postanowienia noweli są w tej dziedzinie wyrazem dążenia do pogłębionej jedności ideowo politycznej społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#BolesławPiasecki">Przepisy noweli są też wyciągnięciem bezpośrednich wniosków w zakresie wyższych uczelni z faktu pełnienia przez partię kierowniczej roli w życiu naszego narodu. Sądzimy, że atmosfera ideowo-polityczna, obejmująca wszystkich pracowników naukowych i wszystkich studentów, atmosfera postulowana przez nowelę do ustawy, jest atmosferą kierowanego przez partię Frontu Jedności Narodu. Nie ulega bowiem wątpliwości, że ideowo-polityczne, socjalistyczne i patriotyczne zaangażowanie wykładowców i studentów powinno obejmować ich wszystkich: partyjnych i bezpartyjnych, wyznających światopogląd materialistyczny i światopogląd chrześcijański. Z tych też powodów wydaje się także, że Zrzeszenie Studentów Polskich powinno być organizacją otwartą na wszystkich szczeblach dla studentów wierzących i niewierzących.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#BolesławPiasecki">Nikt nie może mieć zastrzeżeń co do wagi, jaką dla wychowania może mieć nauczanie czy lektorat z podstaw nauk politycznych dla studentów wszystkich kierunków. Program nauk politycznych ma jednak za zadanie nie tylko powiększyć wiedzę studentów, ale rozwijać w nich wartościowe przekonania obywatelskie. Wymaga to uwzględnienia obiektywnych postulatów. Jeśli chodzi o zaangażowanie socjalistyczne młodzieży, to przekazujmy jej nie tylko wiedzę o sukcesach Polski Ludowej, ale także bilans doświadczeń, trudności pokonanych na tej drodze zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych. Trzeba także, oprócz wyrobienia świadomego szacunku dla osiągnięć socjalizmu w Polsce, dyskutować z młodzieżą o zwycięskiej perspektywie, o wizji Polski socjalistycznej, która w roku dwutysięcznym będzie miarą osiągnięć tej młodzieży i dziełem jej życia.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#BolesławPiasecki">Jeśli chodzi o wychowanie patriotyczne, to oprócz przekazania młodzieży wiedzy o tym, w jaki sposób ofiarna miłość ojczyzny poprzednich pokoleń uczyniła Polskę Ludową podmiotem historii, dyskutujmy z młodzieżą o nowoczesnej funkcji patriotyzmu w warunkach integracji gospodarczej krajów socjalistycznych i postępu cywilizacyjnego, włączającego poszczególne narody w procesy ogólnoświatowe.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#BolesławPiasecki">Widząc w postanowieniach noweli dążenie do nowoczesnej organizacji podstawowych instytucji nauki polskiej oraz doceniając polityczne znaczenie tych postanowień, członkowie Koła Poselskiego „Fax” będą głosowali za ich uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#DyzmaGałaj">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę zaakcentować kilka problemów związanych ze zmianami zaproponowanymi w rządowym projekcie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#DyzmaGałaj">Reforma ustawy o szkolnictwie wyższym jest naturalną konsekwencją zmian, jakie systematycznie następują w całym społeczeństwie Polski, zmian w stosunkach między szkołami wyższymi a gospodarką i kulturą narodową. Jest to także wyraz zmian w funkcjach uczelni wyższych, a także w rolach, jakie człowiek z wyższym wykształceniem spełnia we współczesnym społeczeństwie. Gruntowna, nowoczesna wiedza jest dziś zjawiskiem splecionym z innymi czynnikami w procesie produkcji, jest nieodłącznym warunkiem rozumienia podstawowych zjawisk życia przez każdego człowieka. Jest ona wszechobecną siłą modelującą stosunki we współczesnych społeczeństwach. Dociera ona tysiącami kanałów — przez system nauczania we wszystkich typach i na wszystkich szczeblach szkół, przez książki, prasę, telewizję, radio, w ramach bezpośrednich stosunków między ludźmi itd. — do każdego człowieka, do każdego stanowiska pracy, do każdej formy działania ludzkiego. Najważniejszą rolę w rozwijaniu tej wiedzy, w podnoszeniu jej powszechnego poziomu, w torowaniu jej drogi ku wyższym i społecznie pożytecznym formom, spełnia szkoła wyższa. Szkoła ta, przeobrażając społeczeństwo, jest równocześnie przez to społeczeństwo przeobrażana, by móc spełnić należne jej wobec tego społeczeństwa funkcje.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#DyzmaGałaj">Startowaliśmy w Polsce Ludowej z liczbą 46 wyższych uczelni, w których w 1945/46 roku studiowało 56 tys. studentów. Tuż przed II wojną światową liczba studentów wynosiła prawie 50 tys. W 1950 r. mieliśmy 125 tys. studentów, w 1960 r. — 166 tys., a w 1967/68, w 76 wyższych uczelniach, studiowało 289 tys. młodzieży. W Warszawie koncentruje się nauka i życie 64 tys. studentów, czyli o 14 tys. osób więcej niż we wszystkich wyższych uczelniach w przedwrześniowej Polsce; w Krakowie studiuje 46 tys. osób, w Poznaniu i Wrocławiu po około 30 tys., w Łodzi 21 tys., w Gdańsku, Lublinie i Gliwicach po kilkanaście tysięcy studentów. powstały więc wielkie ośrodki kształcenia, gdzieniegdzie nastąpiło wielkie zmasowanie studentów w domach i miasteczkach akademickich. Samo rozmieszczenie, liczba szkół wyższych, liczba studentów i pracowników naukowych unaocznia w bezpośredni sposób fakt upowszechniania w społeczeństwie treści wytwarzanych przez wyższe uczelnie.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#DyzmaGałaj">A przecież i wielki wpływ na społeczeństwo mają i takie fakty, że wśród młodzieży akademickiej co drugi student pochodzi z rodziny robotniczej lub chłopskiej, że prawie 40% młodzieży Studiującej Stanowią dziewczęta, a liczba pracowników naukowych — profesorów, docentów, wykładowców, adiunktów i asystentów — wynosi ogółem prawie 25 tys. osób, co stanowi około 50% ogółu studentów z 1937 r.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#DyzmaGałaj">Społeczeństwo nasze przyswaja sobie opinię o szkołach wyższych zarówno przez bezpośrednie kontakty — w rodzinie, wśród znajomych, na ulicy itp., z liczną rzeszą młodzieży studenckiej, przez różne informacje o funkcjonowaniu wyższych uczelni, jak i przez bezpośrednie kontakty z absolwentami, którzy uczestniczą w procesach pracy, przez wspólne uczestnictwo w życiu społecznym takich kolosów Akademickiego kształcenia, jak Warszawa czy Kraków, a także w małych, ale tym bardziej ważnych, ośrodkach akademickich, jak Rzeszów, Zielona Góra, Olsztyn, Opole, Białystok i inne. Wyższe uczelnie w Polsce uczestniczą bezpośrednio lub pośrednio we wszystkich najważniejszych dziedzinach życia, spełniają przewodnią rolę we wszystkich procesach rozwojowych naszego narodu — jego gospodarki i kultury. Muszą przeto — z racji swego miejsca i funkcji — podlegać takim przeobrażeniom, które by pozwoliły tym szkołom spełniać role wszechstronnie postępowe.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#DyzmaGałaj">Współcześnie zmieniają się funkcje człowieka wykształconego. Człowiek ten, to już nie „wieża z kości słoniowej”, jak ongiś, gdy absolwent wyższej uczelni był zasklepiony w sobie, w swojej „sferze”, odizolowany od mas, mający w pogardzie pracę fizyczną i ludzi tę pracę wykonujących. Jest to dziś człowiek bezpośrednio związany z życiem, z pracą, człowiek kierujący pracą i t ego społeczeństwa jawnie, codziennie, w powiązaniu z tym społeczeństwem, w identyfikacji interesów własnych z interesami szerokich mas ludzi pracy. Do spełniania takich to funkcji musi przygotowywać dziś wyższa uczelnia.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#DyzmaGałaj">A więc reforma ustawy o szkolnictwie wyższym wynika z naturalnych tendencji zmian zachodzących W całym społeczeństwie, a także ze zmian między tym społeczeństwem a szkołami wyższymi, ze zmian zapotrzebowań zgłaszanych przez to społeczeństwo pod adresem szkół wyższych. Zmiany te tworzą proces ciągły i dlatego projekt dyskutowanej dziś reformy ustawy o szkolnictwie wyższym należy traktować jako jeden z kolejnych elementów dostosowywania funkcji szkoły wyższej do potrzeb życia. Istota rzeczy polega na tym, ażeby dostosowywanie to oparte było na trafnie odczytywanych potrzebach życia, co w odniesieniu do dyskutowanych dziś poprawek, moim zdaniem, w pełni ma miejsce.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#DyzmaGałaj">Z tego założenia wynika konieczność wprowadzenia zmian w wielu dziedzinach życia szkół wyższych. Po pierwsze, kierowanie organizmami liczącymi nierzadko po kilkanaście tysięcy studentów wymaga form i metod zabezpieczających sprawność działania tych szkół. Wzmocnienie władzy rektorów i dziekanów oznacza podwyższenie możliwości ujednolicenia systemu kształcenia i oddziaływania wychowawczego na młodzież, oznacza większą możliwość dostosowywania działalności szkoły wyższej do potrzeb życia.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#DyzmaGałaj">Temu celowi sprzyja także zwiększenie uprawnień rektorów w prowadzeniu odpowiedniej polityki personalnej wśród pracowników naukowych. Współdziałanie różnych ciał kolegialnych we władzach uczelni gwarantuje wnikliwość w podejmowaniu decyzji, lecz prawo podejmowania decyzji przez rektorów daje gwarancję sprawnego działania.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#DyzmaGałaj">Są głosy, że wzmocnienie władzy rektorów może prowadzić do zbyt pochopnych, a przez to do krzywdzących decyzji. Niektórzy ludzie a nawet niektórzy posłowie upominali się na przykład o. prawo obrony ze strony studentów, których czyny kwalifikują ich do usunięcia ze szkoły. Odpowiedzieć można, że każdy w Polsce ma prawo do obrony, a w tym również i studenci. Ale jednocześnie chcę podkreślić, że najlepiej broni się każdy człowiek, w tym także student, w swoim codziennym postępowaniu. To najważniejsza i najlepsza obrona. Jeśli to postępowanie jest Właściwe, a takie jest właśnie postępowanie prawie wszystkich studentów na polskich wyższych uczelniach, to nic im grozić nie może, na odwrót, władzą rektora są oni bronieni przed dywersyjną działalnością — czasem z dziedziny obyczaju, moralności, a czasem przed działalnością reakcji politycznej — nielicznych wprawdzie, ale często bardzo aktywnych w tym względzie jednostek. Jest to przecież rektor socjalistycznej uczelni, rektor mianowany przez kierownika resortu w robotniczo-chłopskim, socjalistycznym rządzie polskim, jest to człowiek, którego funkcja z natury rzeczy nie toleruje zbyt pochopnych decyzji i dlatego wzmocnienie jego władzy może budzić niepokoje tylko u takich osób lub grup osób, które nadal nie wierzą w to, że idee socjalizmu są najbardziej humanistycznymi ideami współczesnego świata i które chcą zmieniać nasz ogólny kierunek rozwoju ku socjalistycznym stosunkom. Możemy przeboleć ich niewiarę w socjalizm, ale nie pozwolimy na Sianie przez nich zamętu i anarchii wśród młodzieży studenckiej (a w innych środowiskach także), na podżeganie przeciwko rozwojowi stosunków w Polsce, zabezpieczającemu prawo do pracy i do równoprawnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, jakie jest i będzie udziałem szerokich mas pracujących naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#DyzmaGałaj">Wzmocnienie władzy rektorów, stosowane obecnie zresztą na całym świecie, choć, rzecz jasna, nie z identycznych pobudek ideowych, ma prowadzić do usprawnienia systemu nauczania i wychowywania młodzieży w duchu ideałów pożądanych w obecnym okresie, w duchu zabezpieczania interesów naszej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#DyzmaGałaj">Podobnie funkcje usprawniania kierownictwa uczelniami wyższymi spełnia projekt zmian w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych. Znane są powszechnie wypadki w dotychczasowej praktyce w tym zakresie, że niektórzy tak zwani seniorowie rad wydziałowych na poufnych zebraniach torpedowali skutecznie wchodzenie młodych, dynamicznych pracowników naukowych na wyższe szczeble w hierarchii nauki polskiej. Stosowali zwykle tylko jedną, ale do perfekcji doprowadzoną metodę — kunktatorstwo w dopuszczaniu do awansów, a zatem i do współdecydowania o losach wydziału i uczelni. Projekt zmian w ustawie kładzie kres dotychczasowej, sprzecznej z wymaganiami życia, praktyce.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#DyzmaGałaj">Szczególnie pozytywną rolę spełni, miejmy nadzieję, ustawa w dziedzinie wiązania szkoły wyższej z praktyką. Jest to najpotężniejszy wymóg życia i dlatego, że wszelka prawda odkrywana przez naukę jest prawdą dopiero wtedy, gdy zostanie zweryfikowana przez życie, przez praktykę, jak również dlatego, że rok rocznie około 30 tys. osób staje do pracy po ukończeniu studiów wyższych. Stają te tysiące osób do pracy na stanowiskach kierowniczych, od których uzależniony jest w pewnym sensie pełny efekt pracy i w produkcji dóbr materialnych, i w pozaprodukcyjnych dziedzinach życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#DyzmaGałaj">Wyższe uczelnie w Polsce, mimo niewątpliwych osiągnięć, wykazują w tej dziedzinie jeszcze znaczne zapóźnienia. Nie wytworzyła się praktyka oczekiwania na wynik badań przez tak Zwanych praktyków, nie ma też oczekiwania wśród naukowców na zamówienie badań ze strony praktyków. Programy badań, nawet jeśli poszczególne tematy są ulokowane w konkretnym środowisku i dotyczą życia współczesnego, mają najczęściej charakter wycinkowy, a przez to jednostronny, nie dają podstaw ani do sformułowanych wniosków praktycznych, ani tym bardziej do odkrycia praw rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#DyzmaGałaj">Dla przykładu można wysunąć problem młodzieży, która to młodzież poddana była i jest poddawana przez nauki społeczne licznym penetracjom badawczym. Ale owe liczne badania zazwyczaj dotyczą pojedynczych, wyizolowanych z całości aspektów życia tej młodzieży, jej uczestnictwa w konkretnych formach aktywności ludzkiej w kreślonym czasie i w określonej przestrzeni. Nie ma z tych badań większego pożytku ani kierownictwo polityczne organizacji młodzieżowych, ani nauka. Prawda w tych badaniach jest częścią, lub cząstką prawdy obiektywnej o młodym pokoleniu współczesnej Polski. Nic tedy dziwnego, że nie umieliśmy sobie w pełni wyjaśnić określonego zachowania się młodzieży studiującej na wyższych uczelniach w marcu bieżącego roku, nic też dziwnego, że zastanawiamy się dziś dosyć bezradnie, dlaczego to młodzież Uniwersytetu Warszawskiego, która burzliwie przeżywała wydarzenia marcowe, prawie zupełnie nie reaguje, nie interesuje się procesami sądowymi primadonn parodniowych z tamtych czasów, a mianowicie Dojczgewandta i spółki.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#DyzmaGałaj">W toku dyskusji nad przeobrażeniem wyższych uczelni narzuca się postulat, ażeby prowadzić do maksymalnej koncentracji wysiłków wielu ośrodków w kierunku badań nad kompleksem zagadnień w istotny sposób kształtujących życie i postawy młodzieży — nie tylko akademickiej. Wtedy przedmiot oddziaływania wychowawczego i dydaktycznego wyższych uczelni — a jest nim prawie 300-tysięczna rzesza ludzi pięciu najwspanialszych roczników życia ludzkiego — przedmiot ten wtedy będzie lepiej zrozumiały, a przez to skuteczność oddziaływania większa, pełniejsza i bogatsza.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#DyzmaGałaj">Projekt ustawy pozwala mieć nadzieję, że związki wyższych uczelni z praktyką mogą być znacznie większe. Mogą to zabezpieczyć przede wszystkim projektowane instytuty naukowe, likwidujące zaściankowy charakter struktury katedralnej wyższych uczelni. Stwarzają one znacznie większą możliwość prowadzenia badań kompleksowych w związku z potrzebami życia — chodzi tylko o to, ażeby w nowej, niewątpliwie lepszej formie organizacyjnej, jaką mają być instytuty, nie zapanował stary duch oderwanego od życia pseudouczonego, co, jeśli nie będzie w tej sprawie aktywnej działalności ze strony młodych pracowników nauki, ze strony tych profesorów i docentów, którzy doceniają związki nauki z życiem praktycznym, ze strony organizacji partyjnych i społecznych, a także ze strony kierownictwa uczelni i resortu, może przecież mieć miejsce.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#DyzmaGałaj">Tendencjom wiązania wyższych uczelni z praktyką będzie również pomagał udział tak zwanego czynnika społecznego w pracach rad naukowych instytutów, W radach społecznych uczelni, a także, jak sądzę, szybka, ale w uzasadnionym obiektywnymi warunkami tempie, zmiana struktury wieku docentów i profesorów, którą dzięki zmianom w ustawie, można będzie w ciągu najbliższych lat skutecznie zmienić.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#DyzmaGałaj">Podobnie ustawa umożliwia szybsze usprawnianie programów studiów w kierunku lepszego przygotowania praktycznego absolwentów. Pod tym względem jest jeszcze wiele do zrobienia, jako że jesteśmy świadkami daleko idącej nieporadności zawodowej wielu absolwentów wyższych uczelni w pierwszych latach ich pracy. Szczególnie dotkliwe braki notujemy w przygotowaniu kadr z wyższym wykształceniem dla rolnictwa. Wystarczy powiedzieć, że generalnie biorąc, program zajęć studentów WSR, program praktyk i prac dyplomowych jest oparty na sformułowanej na początku pięćdziesiątych lat zasadzie, że absolwent wyższej uczelni rolniczej powinien umieć kierować tylko dużym gospodarstwem, bo tylko dla talkach gospodarstw jest miejsce w Polsce. Tymczasem, obok zadania nauczania absolwentów wyższych uczelni rolniczych kierowania gospodarstwami rzeczywiście dużymi, należy wysunąć jako drugie, nie mniej ważne zadanie, kierowania produkcją drobnych gospodarstw chłopskich, co w konsekwencji wymaga zmian w programie nauczania, a także w programie odbywania praktyk studenckich.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#DyzmaGałaj">Wyrażam pogląd, że projekt zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym daje procesom wiązania szkoły wyższej z praktyką, z terenem, bardzo liczne i pozytywne bodźce. Należy temu procesowi — w konfrontacji z życiem — pomagać, należy go usilnie rozwijać. Można rzec, że już obecnie, w dniu uchwalenia poprawek do ustawy, staje się ona kategorią prawną, do której trzeba się odnieść życzliwie ale i krytycznie, jako że niebawem, zgodnie z prawem rozwoju, życie zażąda dalszych nowych poprawek. Takie jest prawo życia i taki jest obowiązek działaczy i ustawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#DyzmaGałaj">Wysoki Sejmie! Traktując przedstawione Sejmowi projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym, w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych — jako wyraz naturalnych prób dostosowywania wyższych uczelni do potrzeb współczesnego życia, do potrzeb społeczeństwa budującego socjalistyczną gospodarkę i kulturę, i uznając ten projekt zmian jako trafne odczytanie aktualnego stanu Stosunków między wyższymi uczelniami a całym społeczeństwem, jako trafne odczytanie etapu rozwoju całokształtu stosunków w naszej socjalistycznej ojczyźnie — niniejszym stwierdzam, że posłowie Klubu Poselskiego ZSL, których mam zaszczyt tu reprezentować, będą głosowali za rządowym projektem zmian w ustawach z poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Stanisław Jodłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#StanisławJodłowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Szkolnictwo wyższe spełnia we współczesnym świecie niezwykle doniosłą rolę, a to ze względu na znaczenie nauki dla rozwoju współczesnej gospodarki i kultury, przejawiające się w funkcji, jaką w tych działach spełniają wysoko kwalifikowane kadry.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#StanisławJodłowski">Szczególne znaczenie mają szkoły wyższe w krajach socjalistycznych. Szkolnictwo wyższe w Polsce Ludowej ma wielki dorobek, który powinien być systematycznie wzbogacany i dostosowywany do potrzeb budownictwa socjalistycznego, do rozwoju poszczególnych regionów kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#StanisławJodłowski">Mimo tych osiągnięć, w pracy naszych szkół wyższych istnieje wiele słabych stron; nie we wszystkich dziedzinach odpowiadają one w pełni potrzebom szybkiego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#StanisławJodłowski">W Polsce — podobnie jak na całym świecie — dyskusje na temat potrzeby unowocześnienia szkolnictwa wyższego toczą się od kilku lat. W krajach europejskich kształtuje się przekonanie o niedostosowaniu szkół do potrzeb nowoczesnego społeczeństwa i coraz powszechniejsza staje się opinia o przestarzałości struktury i metod pracy szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#StanisławJodłowski">Te słabości szkół wyższych z większą ostrością wystąpiły w marcu 1968 r. i krytyczny do nich stosunek wzrósł na sile w dyskusjach prowadzonych po tym okresie, szczególnie na temat roli wychowawczej szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#StanisławJodłowski">Na fali ożywienia politycznego, szczególnie w dyskusji przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wskazywano wyraźnie potrzebę przyśpieszenia realizacji wysuwanych i poprzednio postulatów dokonania niezbędnych zmian. Również w dyskusji nad materiałami na mający się odbyć wkrótce IX Kongres SD wiele miejsca zajmowała problematyka szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#StanisławJodłowski">Każda nowela do ustawy ma za cel tejże ustawy ulepszenie. Podobnie i obecnie dyskutowane projekty nowel do ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych zmierzają do stworzenia uczelniom lepszych warunków realizacji ich zadań.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#StanisławJodłowski">Do zadań szkół wyższych należy aktywne uczestnictwo w budowie socjalizmu w Polsce Ludowej przez kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej, zdolnej aktywnie uczestniczyć w rozwoju gospodarki i kultury narodowej oraz w socjalistycznej przebudowie stosunków społecznych, przez kształcenie i wychowywanie kadr naukowych, zdolnych do zapewnienia trwałego postępu nauki polskiej oraz jej więzi z praktyką społeczną i gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#StanisławJodłowski">Uczelnia wyższa nie tylko kształci i tworzy wartości naukowe, ale także promieniuje kulturalnie na społeczeństwo. Stąd wynika jej ogromne znaczenie jako instrumentu oddziaływania społecznego.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#StanisławJodłowski">Uczelnie wyższe wymagają zatem szczególnej troski, opieki i kontroli wszystkich czynników odpowiedzialnych za kształcenie inteligencji, za prawidłowe pod każdym względem przygotowanie kadr z wyższym wykształceniem dla potrzeb naszej socjalistycznej gospodarki i kultury.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#StanisławJodłowski">W uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej czytamy: „Jednym z głównych warunków umacniania więzi szkoły z życiem jest podporządkowanie pracy naukowo-badawczej kadry szkolnictwa wyższego potrzebom kraju”.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#StanisławJodłowski">Projekty nowelizacji ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach naukowych i tytułach naukowych, które mamy dzisiaj uchwalić, wychodzą naprzeciw procesowi unowocześnienia struktury szkoły wyższej, dostosowywania jej do roli we współczesnym społeczeństwie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#StanisławJodłowski">Projekty te stanowią dalszy krok w kierunku przekształcenia szkół wyższych w instytucje wypełniające istotne zadania ogólnokrajowe, ogólnospołeczne — wychowania kadr specjalistów, odpowiadających potrzebom obecnego etapu budownictwa socjalizmu, rozwoju badań naukowych, niezbędnych dla postępu gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#StanisławJodłowski">O tendencjach zmian w projektach nowelizacji ustaw mówił obszernie obywatel poseł sprawozdawca. Stąd też w moich uwagach postaram się skupić na wybranych problemach poruszanych w dyskusjach nad materiałami na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego oraz podnoszonych w środowiskach pracowników wyższych uczelni, członków SD.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#StanisławJodłowski">Szczególnie wysoką rangę w projekcie ustawy o szkołach wyższych otrzymały zagadnienia wychowawcze. Obok pracy naukowej i dydaktycznej ustawa uwydatnia rolę pracy wychowawczej w uczelni, stawiając jej jako cel kształcenie u młodzieży naukowego światopoglądu i zaangażowanych postaw ideowo-moralnych.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#StanisławJodłowski">Cały nasz system ideowo-wychowawczy nastawiony być musi na możliwie najwszechstronniejsze przygotowanie człowieka do życia społecznego, do pracy zawodowej, do czynnego Uczestnictwa w życiu kulturalnym. Funkcją wyższych uczelni powinno być również ukształtowanie człowieka zespolonego uczuciowo z własnym społeczeństwem, zaangażowanego, wiążącego swoje osobiste ambicje z wkładem swego wysiłku dla dobra socjalistycznego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#StanisławJodłowski">Ustawa wysuwa jako podstawową zasadę w pracy szkoły wyższej jedność nauki, nauczania i wychowalnia. Tej zasadzie są podporządkowane wszystkie elementy funkcjonalne szkoły wyższej. Zarówno kryteria doboru pracowników nauki, jak i zasady ich awansu mają się opierać na ocenie przydatności pracownika do realizacji wszystkich trzech funkcji szkoły wyższej — wychowawczej, dydaktycznej i naukowo-badawczej.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#StanisławJodłowski">Do podstawowych obowiązków kadry naukowo-dydaktycznej na wyższy eh uczelniach, poza realizacją zadań naukowych, należy kształcenie i wychowanie młodzieży studiującej na ideowo zaangażowanych i światłych obywateli Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#StanisławJodłowski">Zadaniom tym będzie można sprostać, jeżeli każdy pracownik naukowo-dydaktyczny wyższej uczelni będzie należycie wykonywał swoje obowiązki zawodowe — zarówno naukowe, jak dydaktyczne i ideowo-wychowawcze.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#StanisławJodłowski">W pracy ideowo-wychowawczej z młodzieżą akademicką dużą rolę odgrywa oddziaływanie własnym przykładem. Stąd konieczność ciągłej troski o wzrost autorytetu pracownika naukowo-dydaktycznego, autorytetu, który wiąże się z postawą odpowiadającą roli nauczyciela, wychowawcy młodzieży, dbającego o dobre imię socjalistycznej szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#StanisławJodłowski">Realizacja tych zadań wychowawczych wyższych uczelni wymaga:</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#StanisławJodłowski">— dalszej dyskusji twórczej;</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#StanisławJodłowski">— pogłębiania tej problematyki w naukach pedagogicznych;</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#StanisławJodłowski">— doskonalenia ideowego i społeczno-pedagogicznego pracowników naukowo-dydaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#StanisławJodłowski">W ukierunkowaniu pracy wychowawczej pracowników naukowo-dydaktycznych należy coraz szerzej i mocniej eksponować zadania i obowiązki w dziedzinie kształtowania postaw ideowo-politycznych, podnoszenia poziomu kwalifikacji naukowo-dydaktycznych, etyki zawodowej i zaangażowanego udziału w pracach społecznych itp.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#StanisławJodłowski">Unowocześnienie struktury szkoły wyższej wymaga usprawnienia zarządzania uczelniami. Stąd ustawowa decyzja zwiększenia uprawnień i jasne określenie zakresu odpowiedzialności rektora i dziekana za pracę naukową i dydaktyczną, za wyniki kształcenia kadr, za program wychowawczy. Słuszność decyzji zwiększenia uprawnień rektora jest oczywista. Rektor przejmuje szereg funkcji właściwych do tej pory senatowi. Ustawa przewiduje też możliwość Upoważnienia rektora przez ministra do tworzenia, przekształcenia i znoszenia określonych jednostek organizacyjnych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#StanisławJodłowski">Z rektorem i dziekanem współdziałają organy kolegialne, mianowicie rady wydziałowe i senat, mające charakter opiniodawczy. Istnieje również możliwość powoływania rad pedagogicznych oraz rad społecznych. Ten fakt pozwala włączyć do współdziałania w kierowaniu uczelnią szersze niż dotychczas grono pracowników. Będzie to sprzyjać przezwyciężeniu resztek sił konserwatywnych w uczelniach i włączeniu do pracy twórczej narastających coraz hardziej młodych sił postępowych. Rektor i dziekan są Obowiązani we wszystkich istotnych sprawach uczelni zasięgać opinii senatu i rad wydziałów. Stąd organy te powinny się czuć współodpowiedzialne za kierowanie uczelnią.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#StanisławJodłowski">Tendencja do unowocześnienia struktury organizacyjnej wyższych uczelni przejawia się także w propozycji organizowania instytutów dydaktyczno-naukowych jako formy organizacyjnej, doskonalszej cd systemu wyłącznie katedralnego. Newy system, przeciwstawiając się tradycyjnemu partykularyzmowi, umożliwi skoncentrowanie rozproszonych wysiłków, zbliżenie dyscyplin pokrewnych oraz kompleksowość badań i szersze widzenie problematyki naukowej. Nowa struktura pozwoli również na bardziej celowe, wspólne wyzyskanie aparatury naukowej, stojącej nieraz bezczynnie w odosobnionych katedrach czy zakładach. Projekt ustawy charakteryzuje się w tym zakresie elastycznością przez nadanie rangi ustawowej tworzeniu jednostek nowych, jak instytuty, zespoły badawcze, dydaktyczne, przy możliwości utrzymania tradycyjnych, jak wydziały, katedry. Unowocześnianie struktury szkoły wyższej odbywać się powinno w ścisłym powiązaniu z treścią pracy oraz z charakterem istniejących w uczelniach kierunków studiów i dyscyplin naukowych. Zadaniem władz uczelni jest zjednywanie pracowników, w tym profesorów i — szczególnie — młodszych pracowników naukowych dla dyskusji oraz do podejmowania konkretnych rozwiązań w zakresie nowych struktur, jak najbardziej korzystnych dla realizowania stojących przed uczelnią zadań naukowych, dydaktycznych i wychowawczych.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#StanisławJodłowski">Projekty ustaw określają dwie drogi awansu pracowników: przez habilitację i bez habilitacji oraz ustanawiają konieczność dokonywania okresowych ocen pracy naukowo-dydaktycznej, podkreślając jej znaczenie dla zwiększenia efektywności pracy. Ustawa wprowadza szeroką możliwość ściągania do pracy w szkołach wyższych wybitnych praktyków, co ma szczególne znaczenie dla rozwoju dyscyplin deficytowych, a niezbędnych dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#StanisławJodłowski">Nowe zasady awansowania pracowników naukowych, w szczególności nowe zasady powoływania na stanowisko docenta, umożliwiają słuszną politykę kadrową. Dają one szanse awansu szczególnie młodym pracownikom, podyktowane są potrzebą przyśpieszenia wzrostu kadry naukowej stosownie do aktualnych potrzeb uczelni. Wiadomo, że zbyt wysoka jest w tej chwili średnia wieku docentów. Również niejednolitość charakteru poszczególnych dyscyplin naukowych powoduje, że na niektórych kierunkach, zwłaszcza technicznych, osiąganie stopni naukowych jest ze względu na rodzaj tematyki trudniejsze, niż na przykład na kierunkach humanistycznych czy przyrodniczych. Rezygnacja z konieczności formalnego II stopnia naukowego jest rekompensowana wymaganiem poważnego dorobku naukowego. System ten, dając z jednej strony możność uelastycznienia polityki kadrowej, zapewnia jednocześnie warunki potrzebnego obiektywizmu ocen oraz zachowania odpowiedniego poziomu naukowego kandydatów. Wniosek rektora o powołanie pracownika na stanowisko docenta, podobnie jak przy obsadzie stanowisk profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego, podlega zaopiniowaniu przez radę wydziału i przez senat.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#StanisławJodłowski">Projekt ustawy o szkolnictwie wyższym wprowadza wiele istotnych zmian w dziedzinie obowiązków i praw młodzieży studiującej. Ustawa pogłębia samorządność młodzieży, zapewnia udział przedstawicieli organizacji młodzieżowych w senacie i w radach wydziałowych oraz daje możliwość tworzenia rad dla spraw młodzieży, których skład w 1/3 stanowią studenci, co nakłada też na młodzież dużą odpowiedzialność i co sprzyja procesowi jej pełniejszego dojrzewania pod względem społecznym i politycznym. W okresie marca bieżącego roku — poza nielicznymi grupami — masy młodzieży okazały się zdrowe ideowo i zaangażowane.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#StanisławJodłowski">Ważnym elementem w projekcie ustawy jest tendencja do zapewnienia lepszej więzi szkoły wyższej ze środowiskiem społecznym, której wyrazem jest między innymi ustawowe zabezpieczenie ministrowi, w porozumieniu z władzami wojewódzkimi, możliwości powoływania rad społecznych szkoły.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#StanisławJodłowski">W związku z tym ważnym momentem jest zagadnienie właściwego przygotowania studentów do przyszłego ich zawodu oraz nawiązywanie przez nich jeszcze w czasie studiów kontaktu ze środowiskiem oraz z terenem ich przyszłej pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#StanisławJodłowski">Potrzeba konkretyzacji tego problemu oraz lokalizacji zainteresowań zawodowych studentów wiąże się między innymi z zagadnieniem rozwoju małych miast i miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#StanisławJodłowski">Powyższy problem jest też ważny ze względu na zagadnienie tak zwanej deglomeracji nauki. Doniosłe zagadnienie stanowi tu fakt, że szkoły wyższe są dziś rozmieszczone we wszystkich regionach kraju, podczas gdy dawniej były skoncentrowane w kilku większych miastach.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#StanisławJodłowski">Wiele spraw szczegółowych, rozwijających intencje do unowocześnienia szkoły wyższej, a zawartych w przedstawionych projektach ustaw, powinno znaleźć wyraz w rozporządzeniach wykonawczych, w których między innymi warto by rozwinąć następujące sprawy:</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#StanisławJodłowski">— po pierwsze — ramowe określenie zakresu współdziałania organów kolegialnych;</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#StanisławJodłowski">— po drugie — bliższe sprecyzowanie sprawy okresowych ocen kadry naukowo-dydaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#StanisławJodłowski">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne docenia w pełni doniosłość przedstawionej problematyki i w projektach omawianych ustaw widzi dalszy krok ku stworzeniu warunków wychowania odpowiadającego potrzebom obecnego etapu budownictwa socjalistycznego. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, którego poglądy miałem zaszczyt tu przedstawić — będzie głosował za przyjęciem ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach naukowych i tytułach naukowych, z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#CzesławWycech">Głos ma posłanka Zuzanna Kościjańska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZuzannaKościjańska">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Art. 1 ust. 1 dyskutowanej dzisiaj ustawy o szkolnictwie wyższym mówi: „Szkoły wyższe aktywnie uczestniczą w budowie socjalizmu w Polsce Ludowej przez:</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZuzannaKościjańska">— kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej zdolnej aktywnie uczestniczyć w rozwoju gospodarki i kultury narodowej oraz w socjalistycznej przebudowie stosunków społecznych,</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#ZuzannaKościjańska">— kształcenie i wychowywanie nowych kadr naukowych zdolnych do zapewnienia trwałego postępu nauki polskiej i jej więzi z praktyką społeczną i gospodarczą,</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#ZuzannaKościjańska">— prowadzenie badań naukowych w ścisłym związku z potrzebami życia i perspektywami rozwoju kraju...”. Takie sformułowanie zadań we wstępie zgłoszonej ustawy nakłada na wyższe uczelnie obowiązek przygotowania kadry, która zdolna będzie służyć żywotnym interesom narodu.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#ZuzannaKościjańska">Silne zaakcentowanie tych problemów nie może stwarzać sytuacji, w której podejmowano by badania dla samych badań w izolacji od pilnych potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#ZuzannaKościjańska">Uświadomienie studentom ich roli w przyszłym życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym powinno doprowadzić do tego, aby każdy absolwent z całą świadomością podejmował obowiązki, jakie na niego nakłada fakt uzyskania określonej specjalności na wyższym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#ZuzannaKościjańska">W nawiązaniu do podanych na wstępie założeń do przedstawionej ustawy zajmę się tutaj omówieniem jednej tylko dyscypliny — problemem przygotowania kadry do pracy nauczycielskiej, tej pracy, która ma ukształtować człowieka poprzez oddziaływanie na osobowość ludzką już od najmłodszych lat. Główny akcent chcę położyć na przygotowanie nauczycieli do pracy w szkolnictwie podstawowym. Fakt, że w każdym roku szkolnym około 5,5 miliona dzieci pobiera naukę w szkołach podstawowych powoduje, że nikomu chyba w naszym społeczeństwie nie jest obojętne, w jaki sposób kształcenie i wychowanie w tych szkołach się odbywa. Celem tego kształcenia i wychowania jest ostateczne przygotowanie absolwentów szkół podstawowych do dalszej nauki w szkołach średnich. Celowi temu służą programy zreformowanej szkoły podstawowej i średniej, coraz lepiej wyposażone pracownie i gabinety. Najistotniejszą jednak rolę w procesie nauczania i wychowania odgrywał zawsze, i odgrywać będzie, nauczyciel. Dlatego też od kilku lat problemem szeroko dyskutowanym w środowisku oświatowym Związku Nauczycielstwa Polskiego i na łamach prasy pedagogicznej była i jest sprawa reformy systemu kształcenia nauczycieli. Chodzi oczywiście o kształcenie nauczycieli na jak najwyższym poziomie. Nowa ustawa stwarza podstawy dla takiego kształcenia pod warunkiem, że w ślad za ustawą ukażą się pewne zarządzenia wykonawcze, o czym zresztą będę jeszcze mówić w dalszej części mego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#ZuzannaKościjańska">Opinie o dokładniejszym przygotowaniu nauczycieli znalazły odbicie także w uchwale V Zjazdu PZPR, w której czytamy: „Ponieważ poziom nauczania i wychowania w szkole zależy od wykształcenia samego nauczyciela, konieczne jest stopniowe przekształcanie systemu dwuletnich Studiów Nauczycielskich w system trzyletnich wyższych szkół nauczycielskich oraz tworzenie studiów pedagogicznych w uczelniach technicznych, rolniczych i ekonomicznych w celu przygotowania kadr do szkolnictwa zawodowego”.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#ZuzannaKościjańska">W bieżącym roku szkolnym na terenie kraju istnieją już trzy pierwsze wyższe szkoły nauczycielskie: w Warszawie, Białymstoku i Szczecinie. Są to filie uniwersytetów w Warszawie i Poznaniu. Jest to zgodne z art. 5 wniesionej ustawy o szkolnictwie wyższym, który brzmi: „Szkoły wyższe mogą prowadzić studia zawodowe, Studia magisterskie, studia doktoranckie, studia podyplomowe i kursy doskonalenia zawodowego oraz inne studia i kursy specjalne”.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#ZuzannaKościjańska">Wiadomość o powstaniu pierwszych szkół nauczycielskich przyjęta została nie tylko w środowisku oświatowym, ale także w szerokich rzeszach społeczeństwa jako wielkie, bardzo pozytywne wydarzenie w dziejach szkolnictwa. Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#ZuzannaKościjańska">Patronaty uniwersytetów w stosunku do wyższych szkół nauczycielskich są konieczne, zwłaszcza w początkowej fazie istnienia. Chodzi tu przede wszystkim o znaczny udział kadry uniwersyteckiej w pracy dydaktyczno-wychowawczej wyższych szkół nauczycielskich, a także w opiece nad kadrą rozpoczynającą pracę w tych wyższych szkołach nauczycielskich; i tak, na przykład, w bieżącym roku szkolnym do białostockiej WSN dojeżdża kilkunastu pracowników z Warszawy na zajęcia na wydziale humanistycznym, natomiast wydział matematyczno-przyrodniczy jest obsadzony przez kadrę miejscową. W Szczecinie pracownikami WSN są doświadczeni wykładowcy z politechniki, WSR i SN. Ci ostatni posiadają już stopnie doktorów bądź mają bardzo poważnie zaawansowane prace naukowe, a prace te prowadzone są głównie pod kierunkiem profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, który to sprawuje patronat nad Wyższą Szkołą Nauczycielską w Szczecinie.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#ZuzannaKościjańska">Warunki, jakie stwarza się tym pracownikom do samodzielnej pracy naukowej rokują optymistyczną perspektywę, że szczecińska WSN w ciągu najbliższych 5–6 lat może stać się uczelnią zupełnie samowystarczalną, jeśli chodzi o kadrę naukowo-dydaktyczną. Przedstawiona ustawa o stopniach naukowych i tytułach naukowych optymizm ten potwierdza, bo jest wiele osób z tytułami doktorów lub magistrów mających bardzo poważne wyniki w pracy dydaktyczno-wychowawczej i badawczej. Osoby te w świetle wniesionej ustawy w przypadkach szczególnych mogą uzyskiwać nawet tytuły profesorów nadzwyczajnych. Podobna sytuacja istnieć będzie w innych WSN, które będą stopniowo powstawały na bazie studiów nauczycielskich.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#ZuzannaKościjańska">W tej sytuacji istnieją więc realne warunki, aby wyższe szkoły nauczycielskie były w pełni szkołami drożnymi — zgodnie zresztą z tym, co mówiono przy organizowaniu trzech pierwszych uczelni tego typu. To znaczy, że dyplom ukończenia wyższej 3-letniej szkoły nauczycielskiej upoważniałby do pracy w szkolnictwie, ale jednocześnie dawałby możność wstępu na IV i V rok studiów, aby w trakcie tej pracy zdobyć tytuł magistra.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#ZuzannaKościjańska">Obecnie jednak w trakcie istnienia już pierwszych wyższych szkół nauczycielskich występują pewne różnice zdań co do tego, do czego one mają upoważniać.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#ZuzannaKościjańska">Oto na przykład na wydziale humanistycznym stworzono kierunek o trójkierunkowej specjalizacji, a więc filologię polską jako przedmiot wiodący, historię i nauczanie początkowe. O ile połączenie języka polskiego z historią wydaje się celowe i uzasadnione, o tyle dodawanie jeszcze trzeciej specjalizacji powoduje spłycenie filologii polskiej i uniemożliwienie głębszych studiów i pracy studentów nad sobą. Przy tym układzie program WSN nie zapewnia i nie uwzględnia drożności na uniwersytet głównie dlatego, że jeśli chodzi o filologię polską jako kierunek główny, to program nie jest równy uniwersyteckiemu.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#ZuzannaKościjańska">Na konferencji poświęconej omówieniu programów na wydziale matematyki przedstawiciele warszawskiego ośrodka i na ogół autorzy prowizorycznych programów, bo jeszcze nie zatwierdzonych ostatecznie i nawet przez konferencję nie przyjętych, reprezentowali pogląd, że Wyższa Szkoła Nauczycielska przy obecnym planie nie będzie także miała drożności w kierunku magisterium z matematyki. Ten pogląd spotkał się między innymi ze sprzeciwem delegacji szczecińskiej, która opracowała wnioski, znajdując z jednej strony wyjście do drożności poprzez wprowadzenie lub poszerzenie zakresu niektórych przedmiotów (to dotyczy wszystkich kierunków), które będą zaliczane do studium magisterskiego, z drugiej strony — uwzględniając potrzeby w zakresie przygotowania do pracy w szkole podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#ZuzannaKościjańska">Jeżeli zaś warunki drożności nie zostaną spełnione, to zdolniejsi kandydaci na nauczycieli wybierać będą raczej 4- lub 5-letnie wyższe szkoły pedagogiczne lub uniwersytety. W tej sytuacji wyższe szkoły nauczycielskie będą skazane w dużej mierze na kandydatów mniej zdolnych lub tych, którzy bezskutecznie starali się dostać na inne uczelnie. Mogą też wystąpić poważne trudności z pozyskaniem wysoko kwalifikowanej kadry, a wówczas wyższe szkoły nauczycielskie będą tym, czym były studia z przedłużoną jedynie o 1 rok nauką.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#ZuzannaKościjańska">Taki stan rzeczy byłby niezgodny z art. 3 ust. 1 przedstawionej ustawy, w którym mówi się: „Wyższe szkoły zawodowe stają się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy szkołami wyższymi”. W rozdziale 3 art. 56 mówi natomiast: ust. 1 „Absolwenci studiów zawodowych, odbywanych w szkołach wyższych lub studiów równorzędnych mogą być przyjmowani na studia w szkołach wyższych w celu uzyskania dyplomu magistra, magistra-inżyniera lub innego dyplomu równorzędnego”, i ust. 2: „zasady przyjmowania absolwentów studiów, o których mowa w ust. 1 określa Minister”.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#ZuzannaKościjańska">Na takie zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego bardzo czekają wyższe szkoły nauczycielskie i te studia, które mają być w wyższe szkoły przekształcone. Ostateczne sprecyzowanie, do czego ukończenie WSN upoważnia, do czego przygotowuje — potrzebne jest już dzisiaj. Chodzi bowiem i o to, aby przygotować odpowiednią rekrutację na pierwszy rok w nadchodzącym roku szkolnym i w latach następnych, aby w wyższych szkołach nauczycielskich nie znaleźli się ludzie przypadkowi, nie wiedzący co ich czeka po skończeniu uczelni. Dodać tylko należy, że studia nauczycielskie nie zapewniały drożności ani na uniwersytet, ani na WSP (uwzględniały tylko jeden rok). Zagadnienie to było przedmiotem dyskusji, sporów i interwencji i budziło dużo rozgoryczenia. W tych warunkach, jeżeli WSN nie będą drożne, rozgoryczenie będzie tym większe, zwłaszcza, że inne wyższe uczelnie, na przykład politechniki, prowadzą wyższe studia zawodowe, po których można kontynuować naukę aż do magisterium.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#ZuzannaKościjańska">Obywatele Posłowie! Skoro mowa o wyższych uczelniach przygotowujących absolwentów do pracy w społeczeństwie, to zastanówmy się przez chwilę, do jakiej pracy przygotowują wyższe szkoły nauczycielskie. Ogólnie wiadomo, że do pracy w zreformowanej szkole podstawowej. Wiadomo jednocześnie, że w szkolnictwie podstawowym pracuje ponad 50% nauczycieli z tak zwanymi dodatkowymi kwalifikacjami, to znaczy po ukończeniu wyższych studiów lub studiów nauczycielskich. Procent to imponujący. Ale jeżeli przyjrzymy się bliżej problemowi rozmieszczenia tej kadry, to występują bardzo poważne dysproporcje. Najwyższe procenty przypadają na miasta wojewódzkie, większe ośrodki powiatowe; na wsiach zaś wiele szkół 8-klasowych nie posiada specjalistów do tak podstawowych przedmiotów, jak język polski czy matematyka, ale są i takie szkoły 8-klasowe, gdzie nie ma ani jednego nauczyciela z dodatkowymi kwalifikacjami. Ten stan potwierdzają wyrywkowe badania przeprowadzane w niektórych powiatach przez ZNP i nie będę ich cytować tylko ze względu na ograniczoną ilość czasu. Wyraźnie z tego widać, że absolwenci wyższych szkół nauczycielskich powinni głównie podejmować pracę w szkołach wiejskich. Chodzi przecież o równy start dzieci wiejskich i miejskich, wszak jednakowy program nauczania realizowany jest w całym kraju. I tu zarysowuje się bardzo wyraźnie potrzeba zabezpieczenia odpowiednich mieszkań dla nauczycieli na wsi.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#ZuzannaKościjańska">O ile obserwujemy w kraju już bardzo pozytywne zjawisko polegające na tym, że na przykład lekarz podejmujący pracę na wsi musi mieć zapewnione odpowiednie mieszkanie i otrzymuje 1 tys. zł dodatku, a na agronomów czekają nowe agronomówki, o tyle z mieszkaniami dla nauczycieli bywa różnie, niejednokrotnie zdobycie nawet małego pokoiku jest zbyt trudnym problemem do rozwiązania. Liczne artykuły w „Głosie Nauczycielskim” sygnalizują te sprawy na terenie całego kraju. Trzeba tu dodać, że ostatnie rozporządzenia o długoterminowych pożyczkach dla nauczycieli na budowę domków jednorodzinnych są zjawiskiem bardzo pozytywnym, ale będą z tej formy korzystać raczej nauczyciele już ustabilizowani, lecz nie absolwenci. Zaspokojenie w pełni potrzeb mieszkaniowych nauczycieli wymaga przeprowadzenia zmian w niektórych przepisach resortowych. Chodzi o to, by sprawy mieszkań dla nauczycieli traktować jako nie mniej ważne niż mieszkań dla pracowników służby zdrowia czy dla pracowników rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#ZuzannaKościjańska">Obywatele Posłowie! Jest jeszcze jeden problem wiążący się z wyższymi szkołami nauczycielskimi. Najwięcej nadziei w związku z ich powstaniem żywili nauczyciele, którzy już pracują i mają ukończone studia nauczycielskie. Powszechnie wysuwają oni postulat zorganizowania przy wyższych szkołach nauczycielskich wydziału zaocznego. Program na takim wydziale musiałby uwzględniać wiadomości zdobyte w SN. W ten sposób w drodze kształcenia zaocznego W ciągu jednego do półtora roku można by uzyskać dyplom wyższej szkoły nauczycielskiej. Postulat ten szczególnie powszechny jest w okręgach, gdzie jest dużo kadry młodej, na przykład w okręgu szczecińskim — 57,5% to nauczyciele do lat 30, a 87,4% do lat 40. Nic więc dziwnego, że nauczyciele ci mają aspiracje życiowe, nie chcą pozostawać na tym poziomic, jaki już osiągnęli, i dlatego masowo studiują zaocznie. Toteż na wszystkich spotkaniach poselskich, na zebraniach związkowych problem dokształcania stawiany jest przez nauczycieli na równi z problemami dotyczącymi potrzeb w zakresie podniesienia uposażeń dla nauczycieli i wspomnianych już potrzeb mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#ZuzannaKościjańska">Stworzenie wydziału zaocznego przy wyższych szkołach nauczycielskich zgodne jest z art. 5 ust. 2 ustawy, który brzmi: „Nauczanie w szkołach wyższych może być prowadzone systemem studiów dziennych, wieczorowych lub zaocznych”.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#ZuzannaKościjańska">Słuszność dążności nauczycieli do dokształcania się i doskonalenia potwierdziła także uchwała V Zjazdu Partii, w której czytamy: „Społeczną i pedagogiczną wiedzę nauczycieli powinien uzupełniać szeroko rozwinięty system ich dokształcania i doskonalenia”.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#ZuzannaKościjańska">Reasumując poruszone przeze mnie problemy, stwierdzić należy, że proponowana ustawa o szkołach wyższych i wydanie do niej zarządzeń wykonawczych stwarza warunki, aby wyższe szkoły kształciły nauczycieli zdolnych do pracy wychowawczej, mającej na celu przygotowanie dzieci i młodzieży do pracy i życia w społeczeństwie socjalistycznym. Jest to dążność całego środowiska oświatowego i dlatego — ponieważ środowisko to w pewnym sensie reprezentuję — głosować będę za przyjęciem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 35 do godz. 18 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos zabierze poseł Jerzy Werner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JerzyWerner">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Upłynęło 10 lat od chwili, gdy weszła w życie ustawa z dnia 5 listopada 1958 r. o szkolnictwie wyższym. Te 10 lat — to nieomal połowa okresu bujnego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej. To także okres zbierania i uzupełniania doświadczeń z działalności szkół wyższych, doskonalenia ich organizacji, wzrostu kadry oraz wzbogacania się o nowe placówki.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JerzyWerner">Te własne doświadczenia, w połączeniu z pilną obserwacją rozwoju szkolnictwa wyższego i doświadczeń naszych sąsiadów i na świecie, doprowadziły już raz do zmiany tej ustawy — mam tu na myśli ustawę z dnia 31 marca 1965 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#JerzyWerner">Zmiany te, choć przystosowywały lepiej ustawę z 1958 r. do potrzeb szkolnictwa wyższego, po około 20 latach jego rozwoju nie odpowiadały w pełni wysuwającym się na plan pierwszy obok nauczania — potrzebom ideowego wychowania młodzieży. Nie uwzględniały one również w dostatecznej mierze tych elementów, które wynikały z perspektywicznego spojrzenia na rozwój szkolnictwa wyższego w latach 1975–1980.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#JerzyWerner">W tych warunkach powstała potrzeba nowego spojrzenia na akt ustawodawczy, mający niemały wpływ na dalsze losy szkolnictwa wyższego, na wyniki dydaktyczno-wychowawcze i naukowe jego pracy oraz na przyszłość kraju, którego znaczenie i rola w niemałej mierze będą zależały od postawy i Wiedzy dzisiaj kształconej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#JerzyWerner">Dlatego wydaje się słuszne poprawienie dotychczas obowiązującej ustawy w sposób umożliwiający szkolnictwu wyższemu lepsze niż dotychczas wywiązywanie się z jego trudnych zadań.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#JerzyWerner">Najważniejsze kierunki zmian przedstawiają się następująco:</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#JerzyWerner">1) Podkreślenie jedności nauki, dydaktyki i wychowania oraz wyeksponowanie wychowawczej roli szkoły. W szczególności mówi o tym nowe brzmienie art. 1 ust. 2 i 4.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#JerzyWerner">2) Usunięcie podziału na szkoły wyższe, tak zwane akademickie, i szkoły wyższe zawodowe przez wprowadzenie pojęcia ogólnego „szkoły wyższe”, w których rodzaje prowadzonych studiów będą wynikiem możliwości kadrowych i materialnych szkół, a znajdą swój wyraz w statucie szkoły. Wprowadza to nowe brzmienie art. 2, 10 i 48a.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#JerzyWerner">3) Rozszerzenie uprawnień rektora i dziekanów, zgodnie z tendencjami nowoczesnych metod zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#JerzyWerner">Odpowiednie zmiany zostały wprowadzone w art. 21 ust. 5 pkt 1. Podkreślono mianowicie, iż do zakresu działania rektora należy kierowanie procesem nauczania i wychowania młodzieży oraz czuwanie, aby proces ten odbywał się w duchu socjalistycznym, patriotycznym i internacjonalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#JerzyWerner">Do ważnych i nowych uprawnień rektora należy powoływanie i odwoływanie dziekanów i prodziekanów — nowe brzmienie art. 33 i 34. Odpowiednie obowiązki dziekana ujęte są w art. 32.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#JerzyWerner">4) Usankcjonowanie przepisem prawnym istniejącego w wielu uczelniach i działającego z pożytkiem kolegium rektorskiego oraz członkostwa w senacie sekretarza komitetu uczelnianego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wprowadza to nowy art. 21a oraz poprawiony art. 29 ust. 1. W związku z przewidywanymi zmianami struktury szkół wyższych uzasadnione jest uzupełnienie tego artykułu zgodnie z propozycją Komisji Oświaty i Nauki zdaniem: „W szkołach bezwydziałowych Minister może określić skład senatu inny niż przewidziany w ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#JerzyWerner">5) Wzmocnienie władzy rektora bez umniejszenia roli istniejących ciał kolegialnych uczelni, jak senat i rady wydziałów, o czym mówi nowe brzmienie art. 21 i art. 33 oraz zmiana art. 22 przez nadanie ministrowi prawa powołania i odwołania rektora, na którego przechodzi część dotychczasowych uprawnień ministra, przy czym nowe brzmienie art. 43 stwierdza, że czas trwania kadencji rektora i dziekana określa minister.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#JerzyWerner">6) Wprowadzenie nowych ciał kolegialnych w postaci rad pedagogicznych i rad do spraw młodzieży w celu zwiększenia efektywności działań dydaktyczno-wychowawczych i wzmocnienia poczucia współodpowiedzialności młodzieży za wyniki jej pracy. Z tym wiąże się wprowadzenie przedstawicieli organizacji młodzieżowych do senatu i rad wydziałowych oraz liczna ich reprezentacja w radzie do spraw młodzieży. Obejmuje to nowe brzmienie art. 29 ust. 6, nowy art. 31a oraz zmiana do art. 32 ust. 5a i ust. 7.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#JerzyWerner">7) Zmiany w dziedzinie polityki kadrowej, polegające na uprawnieniu rektora do powoływania na stanowiska kierownicze w jednostkach organizacyjnych uczelni oraz usankcjonowanie zasady dwutorowości awansu pracowników naukowych — jednych na podstawie uzyskiwanych stopni naukowych, drugich na drodze opartej na dorobku naukowym i wynikającym z praktycznych, twórczych osiągnięć zawodowych. Wprowadza to zmiana do art. 21 ust. 5 pkt 4, nowe brzmienie art. 87 ust. 1 oraz dodanie ust. 3 do tegoż artykułu, nowy art. 94a i nowy art. 96 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#JerzyWerner">8) Przewidywanie powołania rad społecznych przy uczelniach wyższych dla wzmocnienia więzi pracowników i studentów szkoły wyższej z regionem i jego gospodarką. Wprowadza to nowy art. 31b.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#JerzyWerner">Jestem przekonany, że proponowane do ustawy o szkolnictwie wyższym zmiany rządowe wraz z poprawkami wniesionymi przez sejmową Komisję Oświaty i Nauki przyczynią się do nadania tej ustawie nowych treści i brzmienia, zgodnych z uchwałą V Zjazdu Partii, treści, które pozwolą szkolnictwu wyższemu uzyskać lepsze wyniki wychowania młodzieży w duchu socjalistycznym, patriotycznym i internacjonalistycznym, pozwolą przyśpieszyć wzrost tak bardzo potrzebnej kadry pracowników naukowo-dydaktycznych wyższych uczelni i dzięki temu stworzyć warunki do lepszego przygotowania zawodowego i społecznego młodzieży oraz zintensyfikować przebieg badań naukowych w uczelniach; pozwolą przystosować najwłaściwszą do zadań uczelni jej strukturę, a rektorowi, odpowiedzialnemu za całość działalności uczelni, potrafią lepiej wyrównać dysproporcje uprawnień w stosunku do odpowiedzialności i pozwolą skuteczniej kierować działalnością uczelni. Wszystko to ku pożytkowi nauki, gospodarki i kultury naszej ojczyzny, Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#JerzyWerner">Z tych względów głosować będę za przyjęciem zmian do ustawy o szkolnictwie wyższym, zgłoszonych przez rząd, wraz z poprawkami sejmowej Komisji Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#AndrzejŻabiński">Wysoka Izbo! Prawidłowo funkcjonująca szkoła wyższa musi równolegle spełniać dwa podstawowe zadania: prowadzić twórczą działalność naukową i wszechstronną pracę dydaktyczno-wychowawczą. Przy zachwianiu któregokolwiek z tych elementów uczelnia traci swój socjalistyczny charakter. Na podstawie obserwacji życia szkół wyższych aktyw ZMS stwierdzał, że jednym z mankamentów mechanizmów funkcjonowania uczelni akademickiej było skoncentrowanie uwagi przez kolegialne organy uczelni, takie jak senat i rady wydziałów, głównie na problemach kadrowych i czysto naukowych z pominięciem problematyki politycznej i wychowawczej. Część samodzielnych pracowników nauki dość wąsko jeszcze rozumie zadania uczelni — sprowadzają się one w zasadzie do przekazywania wiedzy specjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#AndrzejŻabiński">Również pomocnicza kadra nauczająca nie jest jeszcze ciągle dostatecznie aktywnie zaangażowana w pracę wychowawczą. Zaciążyły również na pracy wychowawczej z młodzieżą pewne luki, jakie zaistniały w określonej sytuacji w latach 1956 i późniejszych, a szczególnie likwidacja katedr podstaw marksizmu-leninizmu.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#AndrzejŻabiński">Istotne więc znaczenie w działalności szkoły wyższej ma świadoma, właściwie zaprogramowana i realizowana praca dydaktyczno-wychowawcza, która potrafi wyjść naprzeciw zainteresowaniom młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#AndrzejŻabiński">Współczesna młodzież, urodzona i wychowana w Polsce Ludowej, tylko z książek poznaje istotę kapitalistycznego systemu społecznego. Często bardzo dom rodzinny nie spełnia roli wychowawczej, część młodzieży wynosi ze środowiska rodzinnego mieszczańskie ideały.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#AndrzejŻabiński">Wydarzenia marcowe ujawniły dotychczasowe zaniedbania systemu wychowawczego, jednak ich tło społeczne i polityczne oraz przyczyny były zupełnie inne niż te, które złożyły się na powstanie ruchów studenckich w święcie kapitalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#AndrzejŻabiński">Młode pokolenie świata kapitalistycznego nastawione jest krytycznie wobec wielu zjawisk współczesnego świata i wyraża swój sprzeciw wobec niesprawiedliwej agresji imperializmu w Wietnamie, wyścigu zbrojeń, jest rozgoryczone i zniechęcone stylem życia i systemem wartości, które narzucają burżuazyjni specjaliści od ideologii. Sytuacja w tych krajach również spowodowana jest tym, że istnieje ogólny bunt młodzieży akademickiej w stosunku do feudalnej Struktury wyższych uczelni. Jest to sprzeciw uzasadniony, jednak bunt młodych w krajach kapitalistycznych z braku politycznego doświadczenia i przygotowania często przybiera postać żywiołowej, nieświadomej walki społecznej i politycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#AndrzejŻabiński">Inny jest Stosunek młodzieży polskiej do naszego ustroju i naszej ojczyzny. Przytłaczająca większość naszej młodzieży akceptuje socjalizm jako coś zupełnie naturalnego i zrozumiałego, ale akceptując, ma zdrowe ambicje i pragnie wnieść swój własny wkład w pomyślny rozwój kraju. Chce walczyć o socjalizm i ulepszać oraz doskonalić to, z czego dziś jesteśmy zadowoleni, ale co jutro nas zadowalać już nie będzie. Same chęci i ambicje nie wystarczą, muszą one iść w parze z wiedzą o życiu, ze znajomością praw rządzących rozwojem społecznym. Nie zawsze wyższe uczelnie w zadowalającym stopniu wywiązywały się z tego zadania. Szerszy kontakt studenta z życiem społeczności pozaakademickiej, z życiem zakładu pracy, wsi i szkoły średniej miały zapewnić praktyki studenckie.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#AndrzejŻabiński">Na podstawie badań przeprowadzonych wśród absolwentów stwierdziliśmy, że poważna ich część negatywnie ocenia praktyki jako nie przynoszące większych korzyści. Wynikało to nie tylko z samej koncepcji praktyk, lecz ze sformalizowanego charakteru realizacji przyjętych założeń.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#AndrzejŻabiński">Jednocześnie w minimalnym tylko stopniu szkoły wyższe uwzględniały walory wychowania przez pracę. Sprawy te sygnalizowaliśmy od dawna. Dostrzegaliśmy konieczność zmian i postulowaliśmy kierunki, w jakich powinny one zmierzać. Uważamy, że należy w tym względzie śmielej korzystać z doświadczeń Związku Młodzieży Polskiej. Sądzimy, że praca studentów powinna być organizowana poprzez Ochotnicze Hufce Pracy, przy czym nie chodzi tutaj o jakąkolwiek pracę. Chcielibyśmy stworzyć kilka Wielkich frontów pracy i w sposób naturalny korzystać z szansy, jaką stwarza romantyzm wielkiej budowy. Nasze propozycje spotkały się z zainteresowaniem ze strony Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#AndrzejŻabiński">Dyskusja nad zmianami w ustawie o szkolnictwie wyższym i systemie pomocy stypendialnej Objęła wszystkie ogniwa Związku Młodzieży Socjalistycznej. Dyskusję tę przeprowadziliśmy w klimacie dużej odpowiedzialności, bowiem ze zmianami w ustawie wiązaliśmy i wiążemy duże nadzieje na dalsze usprawnienie pracy wychowawczej w szkole wyższej. Zdawaliśmy sobie również sprawę, że zmiany wpłyną na stworzenie lepszego klimatu wokół przedsięwzięć podejmowanych w wyższych uczelniach przez Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej i Zrzeszenie Studentów Polskich. Ze szczególnym zadowoleniem przyjmujemy ustalenie, które wskazuje na istotne znaczenie rozwoju samorządności studenckiej jako czynnika wychowawczego w działaniu szkoły wyższej. Powołanie rad dla spraw młodzieży przy rektorze i dziekanach jako organów doradczych w sprawach dotyczących planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów, realizacji programów nauczania oraz warunków bytowych studentów zapewni, naszym zdaniem, lepszą możliwość przedstawiania postulatów studenckich kompetentnym władzom i w konsekwencji przyczyni się do szybszego likwidowania wszelkich niedomogów w procesie dydaktycznym, co w konsekwencji powinno wpłynąć na podniesienie sprawności nauczania.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#AndrzejŻabiński">Z zadowoleniem przyjmujemy uwzględnienie postulatu wprowadzenia przedstawicieli organizacji młodzieżowych do organów kolegialnych uczelni. Sądzimy, że uczestnictwo w posiedzeniach senatu i rady wydziału oraz stałe uczestnictwo w pracach Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego pozwoli zwiększyć rzeczywisty udział młodzieży we współzarządzaniu uczelnią. Zmiany zmierzające w kierunku rozszerzenia samorządności traktujemy jako wyraz dużego zaufania do młodzieży akademickiej. Równocześnie zdajemy sobie sprawę, że nie wolno nam, aktywistom organizacji młodzieżowych, zawieść tych, którzy obdarzyli nas tak poważnym kredytem zaufania.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#AndrzejŻabiński">Pragnę zapewnić Was, Obywatele Posłowie, że ze swojej strony zrobimy wszystko, aby reprezentantami organizacji młodzieżowych w organach samorządu akademickiego byli najbardziej dojrzali studenci. Przy wyborze delegatów organizacji studenckich do rad wydziałów, senatów, kolegiów dziekańskich i rektorskich będziemy się kierować kryteriami wyników w nauce, działalności społecznej i zaangażowania w realizację polityki partii. Zdajemy sobie sprawę, że podstawowym warunkiem korzystania z tych Uprawnień, jakie daje omawiany projekt ustawy, będzie właściwy dobór naszych przedstawicieli — powinni to być studenci osiągający co najmniej dobre wyniki w studiach.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#AndrzejŻabiński">Znowelizowana ustawa aprobuje istniejący na wielu uczelniach i wydziałach stan faktyczny w postaci rad dydaktyczno-wychowawczych czy pedagogicznych. W moim przekonaniu, prawidłowe funkcjonowanie tych komórek przyczyni się do podniesienia sprawności nauczania w wyższych uczelniach, bowiem rady pedagogiczne mają funkcjonować bezpośrednio na latach studiów, czyli tam, gdzie rozstrzygają się sprawy wyników w nauce. Rady pedagogiczne umożliwią dokonywanie oceny postaw poszczególnych studentów i bezpośrednie reagowanie na Wszelkie nieprawidłowości, jakie zarysują się w toku procesu wychowania i nauczania na danym roku studiów. Działalność rad pedagogicznych przyczyni się do scementowania kolektywów studenckich.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#AndrzejŻabiński">Projekt przedstawionej Sejmowi ustawy zawiera wiele sformułowań określających prawa młodzieży akademickiej, równocześnie zaakcentowano w nim obowiązki, jakie spoczywają na Studentach, którzy korzystają przecież z ogromnego przywileju, jakim jest bezpłatna nauka, który po raz pierwszy w dziejach naszego narodu stworzyło państwo ludowe.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#AndrzejŻabiński">Nowy ustęp w art. 49 precyzuje kryteria, jakimi kieruje się przy naborze kandydatów na studia wyższe; słusznie akcentuje kryteria właściwej postawy moralnej i obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#AndrzejŻabiński">Wprowadzenie dodatkowo art. 79a, dającego rektorowi prawo skreślenia uczestników przewinień przeciwko porządkowi publicznemu bez wszczynania uprzednio postępowania dyscyplinarnego, jest naszym zdaniem uzasadnione. Skreślenie takie może mieć w poszczególnych sytuacjach wpływ wychowawczy jako ostrzeżenie dla całej społeczności uczelni.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#AndrzejŻabiński">Popierając projekt nowej ustawy, mamy świadomość, że nawet najlepsze zarządzenia nie rozwiążą złożonych problemów, które stoją przed szkolnictwem wyższym. Ó sukcesach zadecyduje życie i praktyka społeczna, a przede wszystkim ludzie, którzy te przepisy będą realizowali.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#AndrzejŻabiński">Dlatego też w programie Związku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej, Zrzeszenia Studentów Polskich szczególną uwagę kierujemy na środowisko młodej kadry naukowej. Będziemy się starali kształtować u młodych pracowników nauki właściwe postawy i poglądy, z drugiej zaś strony wykorzystywać ich doświadczenia i umiejętności do pogłębienia naszej działalności ideowo-wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#AndrzejŻabiński">Organizacje studenckie przez swych przedstawicieli w kolegialnych organach uczelni będą starać się o to, by przy ocenie młodych pracowników nauki równorzędnie traktowano ich działalność naukowo-badawczą i dydaktyczno-wychowawczą. Wśród kryteriów, jakie powinny być stosowane przy doborze pracowników nauki, należy brać pod uwagę nie tylko zamiłowanie do pracy naukowo-badawczej, lecz także postawę moralno-polityczną, zamanifestowaną w trakcie studiów.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#AndrzejŻabiński">Uważamy, że przy doborze młodych pracowników nauki powitano być między innymi uwzględniane kryterium klasowe, bowiem zbyt mało absolwentów pochodzenia robotniczego i chłopskiego zasila szeregi kadry naukowej.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#AndrzejŻabiński">Wysoki Sejmie! W prawidłowo funkcjonującej szkole wyższej wszystkie elementy służą kształtowaniu właściwych postaw studentów. Jednym z czynników o wszechstronnym oddziaływaniu wychowawczym na studentów jest system pomocy stypendialnej. Jest on olbrzymim osiągnięciem naszego ludowego państwa, umożliwia realizację jednej z podstawowych zasad naszego ustroju — to jest prawa do nauki, umożliwia zdobycie wykształcenia wszystkim, którzy tego pragną.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#AndrzejŻabiński">Jednocześnie pomoc stypendialna stanowi poważną pozycję w budżecie naszego państwa. Wystarczy przypomnieć, że w 1967 r. nakłady państwa na ten cel wynosiły około 940 mln zł, przy czym wzrost w stosunku do 1966 r. wynosił 166,7 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#AndrzejŻabiński">W dotychczasowej praktyce istniały niekiedy wypadki, że z pomocy materialnej państwa korzystali studenci, którzy na tę pomoc nie zasługiwali. Krytyczne uwagi pod adresem dotychczasowych form pomocy materialnej dotyczyły nie tylko samych przepisów, lecz praktyki Wdrażania ich w życie. I tak na przykład, dotychczas obowiązujące przepisy ustalały trzy kryteria, na podstawie których można było studentowi przyznać świadczenia — nienaganna postawa moralno-obywatelska, dobre wyniki w nauce i określone warunki materialne.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#AndrzejŻabiński">W praktyce respektowano zazwyczaj tylko dwa ostatnie kryteria. W rezultacie wśród korzystających z pomocy państwa znajdowali się niekiedy studenci, którzy wręcz jawnie głosili obce nam poglądy bądź też w minimalnym stopniu angażowali się w życie społeczne uczelni. Klasowy, robotniczy charakter ZMS określa kierunek postulowanych przez nas zmian w zakresie rozdziału pomocy materialnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#AndrzejŻabiński">Nie przypadkowo jesteśmy inicjatorami wprowadzenia nowej formy pomocy — stypendiów fundacji robotniczych. Prawne usankcjonowanie tej koncepcji miałoby szczególne znaczenie dla młodzieży robotniczej — uzdolnionej artystycznie bądź pragnącej podjąć studia na kierunkach humanistycznych, czyli tam, gdzie macierzysty zakład pracy rodziców nie ma możliwości ufundowania normalnego stypendium. Wydaje się, że przyjęcie tej koncepcji będzie miało aktualną wymowę polityczną i pozwoli na dodatkowe premiowanie najwartościowszych dla fabryki pracowników, a po wtóre, wystąpi tu także element wychowawczy, poczucie więzi z klasą robotniczą u pobierających ten rodzaj pomocy studentów. Wprawdzie problemy rozdziału pomocy materialnej państwa dla studentów tylko pośrednio wiążą się z omawianą ustawą, regulują je bowiem szczegółowe przepisy wykonawcze, to jednak zasygnalizowałem je tutaj, gdyż naszym zdaniem, mają istotne znaczenie dla usprawnienia procesu nauczania i wychowania w szkole wyższej.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#AndrzejŻabiński">Wysoki Sejmie! Związek Młodzieży Socjalistycznej wnikliwie śledził i uczestniczył w dyskusji toczącej się wokół nowej ustawy. Uczestniczyliśmy w pracach nad nowelizacją dotychczasowych przepisów, wnosząc do opracowywanego projektu doświadczenia i przemyślenia całej naszej organizacji — jej szeregowych członków i aktywu. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że w pełni popieramy uchwalenie projektów ustawy o szkolnictwie wyższym i o stopniach naukowych i dołożymy wszelkich starań, by działalnością i postawą członków ZMS przyczynić się do usprawnienia pracy szkolnictwa wyższego, którego funkcjonowanie będzie miało rozstrzygające znaczenie dla zrealizowania perspektywicznych zadań politycznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JanKarolWende">Na liście nie mamy więcej zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#JanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#JanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? 4 głosy wstrzymujące się.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#JanKarolWende">Z kolei przystępujemy do głosowania nad propozycją zatwierdzenia dekretu z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#JanKarolWende">a) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 rok i podstawowych założeniach planu na 1970 rok (druki nr 139 i 145).</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#JanKarolWende">b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1969 (druki nr 140 i 146).</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#JanKarolWende">Głos ma sprawozdawca generalny, poseł Igor Łopatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#IgorŁopatyński">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie zreferowania Wysokiej Izbie wyników jej prac oraz innych komisji sejmowych nad rządowymi projektami Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 oraz budżetu państwa na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#IgorŁopatyński">W komisjach sejmowych oba rządowe projekty planu gospodarczego i budżetu państwa były przedmiotem wielokierunkowych analiz i dyskusji. Wszystkie zainteresowane komisje powołały podkomisje i zespoły problemowe, które przedstawiły oceny i wnioski w zakresie interesujących je części planu i budżetu na 38 posiedzeniach komisji. W rezultacie komisje zgłosiły wiele postulatów, dezyderatów i poprawek. Najważniejsze z nich przedstawię Wysokiemu Sejmowi w niniejszym sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#IgorŁopatyński">Rok 1969 będzie czwartym, przedostatnim rokiem obecnego planu 5-letniego. Na przestrzeni ostatnich 3 lat, poczynając od 1966 r., wprowadzono szereg zmian w planowaniu i zarządzaniu gospodarką narodową, nakreślonych uchwałą IV Zjazdu PZPR, odpowiadających aktualnemu wyższemu poziomowi naszej gospodarki i bardziej sprzyjających dalszemu, dynamicznemu jej rozwojowi.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#IgorŁopatyński">Mimo znacznych w tej mierze osiągnięć, w dalszym ciągu istnieje szereg niedomagań w funkcjonowaniu naszej ekonomiki, występują jeszcze określone napięcia, zwłaszcza w dziedzinie inwestycji, w transporcie, w bilansowaniu potrzeb zaopatrzenia materiałowego w przemyśle i budownictwie oraz w produkcji określonych poszukiwanych artykułów na rynek wewnętrzny i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#IgorŁopatyński">Problematyce planowania i zarządzania wiele miejsca poświęciły tezy na V Zjazd Partii oraz przyjęta na Zjeździe uchwała. W toku kampanii zjazdowej zgłoszono tysiące nowych wniosków, zmierzających do dalszego porządkowania i usprawniania systemu planowania procesu produkcyjnego i usuwania hamulców krępujących jeszcze tę działalność.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#IgorŁopatyński">Zagadnieniom tym poświęciły też wiele uwagi komisje sejmowe w ostatnich pracach nad projektem planu gospodarczego, widząc w poprawie organizacji produkcji i metod zarządzania istotne źródło wzrostu wydajności pracy, obniżki kosztów własnych i dalszego rozwoju gospodarki w drodze intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#IgorŁopatyński">Punktem wyjściowym do planu gospodarczego na rok 1969 są osiągnięcia roku bieżącego. Dlatego też pragnę przedstawić w syntetycznym skrócie niektóre, najistotniejsze problemy związane z realizacją tegorocznego planu.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#IgorŁopatyński">Przebieg realizacji zadań objętych Narodowym Planem Gospodarczym na 1968 r. pozwala aktualnie na stwierdzenie, że jego podstawowe założenia będą w pełni wykonane lub nawet przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#IgorŁopatyński">W bieżącym roku nastąpiło znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej i budownictwa w stosunku do wyników uzyskanych w latach 1966 i 1967 oraz w porównaniu do założeń na rok bieżący. Czynnikiem przyśpieszającym realizację wielu zadań produkcyjnych i inwestycyjnych stały się głównie czyny produkcyjne podejmowane dla uczczenia V Zjazdu Partii.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#IgorŁopatyński">Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego powinna osiągnąć w 1968 r. poziom o 8,4% wyższy niż w 1967 r. wobec zaplanowanego wzrostu o 7,1%. Pomyślnym zjawiskiem w realizacji tegorocznych zadań planowych jest zmniejszenie rozpiętości między wzrostem produkcji środków wytwarzania i środków konsumpcji, głównie dzięki przyśpieszeniu tempa wzrostu produkcji w przemyśle spożywczym i przemyśle lekkim oraz szybszemu wzrostowi produkcji dóbr trwałego użytku w przemyśle maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#IgorŁopatyński">Tegoroczny wzrost produkcji przedmiotów spożycia o 7,1% zmniejsza opóźnienia w wykonaniu zadań planu 5-letniego w tym zakresie, powstałe w latach 1966–1967, chociaż nie zabezpiecza pełnego pokrycia we wszystkich grupach asortymentowych rosnących potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#IgorŁopatyński">W bieżącym roku osiągnięto również w przemyśle uspołecznionym pewną poprawę w porównaniu z latami 1966 i 1967 proporcji między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia i funduszem płac. Poprawa ta nie może być jednak uznana za zadowalającą.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#IgorŁopatyński">Wyniki gospodarcze rolnictwa w bieżącym roku znamionuje nieco wolniejsze tempo wzrostu produkcji globalnej niż w 1967 r. Jest ona według szacunków o 1,8% wyższa niż w 1967 r., co oznacza przekroczenie założonego w planie poziomu o 5,4%. O przekroczeniu wyników produkcji rolnej zadecydowało korzystne ukształtowanie się produkcji roślinnej, zwłaszcza plonów zbóż, które osiągnęły przeciętny poziom około 21 q z ha, czyli najwyższy w dotychczasowej historii naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#IgorŁopatyński">W dziedzinie handlu zagranicznego założenia skorygowanego planu obrotów będą zrealizowane. Najwyższy wzrost wykazuje eksport maszyn i urządzeń przy równoczesnym spadku eksportu artykułów rolno-spożywczych. Pomyślnie kształtuje się w bieżącym roku rozwój obrotów handlowych z krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#IgorŁopatyński">Trudności celno-kontyngentowe i koniunkturalne na rynkach krajów zachodnich oraz niedostateczny jeszcze wszędzie wysiłek ze strony przemysłu w dziedzinie rozwoju nowoczesnej, dobrej jakościowo i opłacalnej produkcji eksportowej są powodem istniejących trudności w obrotach z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#IgorŁopatyński">Wykonanie z nadwyżką zadań planowych w przemyśle, budownictwie, rolnictwie, z uwzględnieniem wyników handlu zagranicznego powoduje, że dochód narodowy do podziału w 1968 r. wzrośnie o około 6%, w porównaniu do 1967 r. i osiągnie poziom wyższy od założonego w NPG.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#IgorŁopatyński">Aktualnie przewiduje się, że wzrost funduszu spożycia dóbr materialnych z dochodów osobistych ludności w 1968 r. wyniesie około 5%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca około 4%. Oznacza to wzrost tego funduszu w pierwszych trzech latach bieżącej pięciolatki o ponad 16% wobec 14% zakładanych w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#IgorŁopatyński">W bieżącym roku nastąpił wyższy niż w poprzednich latach przyrost pieniężnych przychodów ludności na skutek silnej dynamiki płac, związanej z dużym wzrostem zatrudnienia Oraz w pewnym stopniu — z dokonanymi regulacjami płac pracowników w niektórych grupach zawodowych. Na stosunkowo znaczny przyrost środków pieniężnych społeczeństwa mają również wpływ wyższe dochody rolników ze sprzedaży produktów rolnych oraz wypłaty z tytułu przeprowadzonej reformy rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#IgorŁopatyński">Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej przewyższą w bieżącym roku poziom zakładany w NPG o 5,6 mld zł z racji przekroczenia poziomu inwestycji przedsiębiorstw, inwestycji wykonywanych w ramach czynów społecznych ludności, nielimitowanych inwestycji drobnych oraz na skutek przekroczenia szacunków inwestycji w gospodarce nieuspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#IgorŁopatyński">Do tych problemów powrócę jeszcze przy omawianiu projektu planu na rok 1969 i wytycznych na rok 1970. Nasuwa się jednak uwaga, że przy dużej dynamice wzrostu inwestycji, marny do czynienia ze zbyt szeroko rozciągniętym frontem wykonawstwa, co powoduje rozpraszanie mocy przerobowych, wydłużanie w czasie cyklu budowy i nieosiąganie we właściwych terminach zamierzonych efektów produkcyjnych z nowo uruchamianych obiektów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#IgorŁopatyński">W sumie na tle wysokiego w tym roku tempa rozwoju naszej gospodarki, wyrażającego się w ponadplanowym wzroście poszczególnych elementów tworzenia i podziału dochodu narodowego, występują pewne napięcia. Komisje sejmowe w toku wszechstronnej dyskusji nad rządowym projektem planu zwróciły szczególną uwagę na określone braki, formułując konkretne wnioski, dotyczące usprawnienia procesu inwestycyjnego i budownictwa, przyśpieszenia. tempa rozwoju nowoczesnej produkcji przemysłowej na potrzeby eksportu i rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Nasza plenarna debata sejmowa rozpoczyna się w kilka tygodni po V Zjeździe Partii. Jesteśmy pod wrażeniem wielkiego, politycznego, gospodarczego i społecznego zaangażowania ludzi pracy miast i wsi, które wyrażało się w czynie zjazdowym oraz w twórczej rozmowie partii ze społeczeństwem nad wyborem najlepszej drogi rozwoju gospodarczego i kulturalnego naszego kraju w nadchodzących latach.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#IgorŁopatyński">Uchwała Zjazdu, nakreślająca kierunki dalszego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny, akceptowana jest przez cały naród.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#IgorŁopatyński">Zgodnie z wytyczną Zjazdu głównym zadaniem Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 rok oraz podstawowych założeń planu na 1970 rok — jest zapewnienie pomyślnej realizacji bieżącego planu 5-letniego na lata 1966–1970 oraz stworzenie warunków dla dalszej rozbudowy i rekonstrukcji gospodarki narodowej w nadchodzącym pięcioleciu. Dochód narodowy wytworzony wzrośnie w 1969 r. o około 5% w porównaniu z przewidywanym poziomem 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#IgorŁopatyński">Plan przewiduje wzrost udziału przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego z 49,1% w 1968 r. do 50,8% w 1969 r. Szacuje się, że dochód narodowy do podziału wzrośnie w tym samym tempie co dochód narodowy wytworzony i będzie w 1969 r. o około 5% wyższy niż w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#IgorŁopatyński">Zakłada się, że spożycie dóbr konsumpcyjnych przez ludność wzrośnie w 1969 r. w porównaniu do roku bieżącego o prawie 4,8%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca o około 3,8%. Akumulowana część dochodu narodowego zwiększy się o około 4,1%. Planuje się pewien wzrost udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału, a mianowicie z 19,8% w 1968 r. do 20,4% w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa nakreślone są główne zadania dla wszystkich działów naszej gospodarki oraz dziedzin społeczno-gospodarczych kraju. Z całości tych spraw, postaram się przedstawić węzłowe zagadnienia oraz najważniejsze postulaty, dezyderaty i poprawki, wniesione przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#IgorŁopatyński">Charakterystykę podstawowych gałęzi naszej gospodarki oraz wysuwających się na tym tle zadań rozpocznę od inwestycji. Stanowią one bowiem jedno z najważniejszych ogniw gospodarki narodowej, na które przeznaczamy ponad 20% dochodu narodowego i mają zasadnicze znaczenie dla polityki gospodarczej. Uzyskanie na tym polu zamierzonych efektów będzie miało doniosły wpływ zarówno na wykonanie całego planu, jak też na przygotowanie dobrego startu dla gospodarki narodowej w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#IgorŁopatyński">Wagę tej dziedziny gospodarczej Określa fakt, że globalne rozmiary nakładów inwestycyjnych Wyniosą w 1969 r. 193,8 mld zł i wzrosną w 1970 r. do poziomu 210,3 mld zł. Jest to maksymalna granica naszych możliwości w zakresie finansowania i rzeczywistych możliwości realizacji zadań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#IgorŁopatyński">Zgodnie z uchwałą V Zjazdu PZPR, która problematyce tej poświęca wiele uwagi i precyzuje konkretne zadania, należy przede wszystkim zapewnić koncentrację nakładów na inwestycjach kontynuowanych. Należy też — i to jest szczególnie ważne w toku realizacji inwestycji przemysłowych, zapewniać im we właściwych terminach pełne wyposażenie i kadry, tak aby w praktyce uzyskiwać w zaplanowanych terminach projektowane zdolności produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-20.30" who="#IgorŁopatyński">Front realizowanych inwestycji musi być wyraźnie skoncentrowany. Nabiera zatem znaczenia kwestia właściwego doboru planowanych inwestycji. Tu zwłaszcza trzeba przestrzegać zasady wariantowości, wybierać między tym co potrzebne, pilne, konieczne i z punktu widzenia ekonomiki kraju najważniejsze. Praktyka ostatnich lat dowodzi jednak, że te pryncypialne zasady nadal nie w pełni są honorowane.</u>
          <u xml:id="u-20.31" who="#IgorŁopatyński">W strukturze inwestycji planowanych na lata 1969 i 1970 należy konsekwentnie koncentrować nakłady inwestycyjne na wybranych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-20.32" who="#IgorŁopatyński">W ramach przegrupowań w planie inwestycyjnym zakłada się znaczne doinwestowanie przemysłów, które mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju nowoczesnej produkcji na potrzeby eksportu i rynku wewnętrznego. Planuje się zatem zwiększenie środków inwestycyjnych w przemyśle maszynowym o przeszło 8 mld zł w ciągu dwóch najbliższych lat ponad ustalenia przewidziane w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-20.33" who="#IgorŁopatyński">Z tych samych względów w ciągu dwóch lat zainwestujemy około 3,5 mld zł ponad założenia pięciolatki w przemyśle lekkim, a szczególnie w rozwój przemysłu dziewiarskiego, odzieżowego i skórzano-obuwniczego. Określone zwiększone środki skierowane będą również na rozwój przemysłu drzewnego i celulozowo-papierniczego.</u>
          <u xml:id="u-20.34" who="#IgorŁopatyński">W inwestycjach gospodarski uspołecznionej grupy „B”, w ramach których realizowane są między innymi przedsięwzięcia odtworzeniowe i modernizacyjne, wykonywane w ramach inwestycji przedsiębiorstw, przewiduje się na lata 1969/70 nakłady rzędu 19.100 mln zł rocznie, co oznacza przekroczenie ustaleń planu 5-letniego o około 9 mld zł łącznie w tych 2 latach.</u>
          <u xml:id="u-20.35" who="#IgorŁopatyński">Dla sprostania zwiększonym zadaniom oraz likwidacji powstałych dysproporcji zaszła również konieczność znacznego podniesienia nakładów na budownictwo i przemysł materiałów budowlanych o 7.300 mln zł ponad ustalenia planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-20.36" who="#IgorŁopatyński">Znaczne zwiększenie nakładów w omawianych wyżej dziedzinach gospodarki narodowej spowodowało pewne ograniczenia nakładów inwestycyjnych w niektórych innych dziedzinach w stosunku do założeń planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-20.37" who="#IgorŁopatyński">Szczególne zainteresowanie społeczeństwa jest Skierowane na problem budownictwa mieszkaniowego. W tej dziedzinie plan jest tak ustawiony, by zapewnić pełną realizację założeń bieżącej pięciolatki. I tak — w 1969 r. rzeczowe efekty uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego wzrosną o 9,4% w stosunku do wykonania bieżącego roku. Sytuację mieszkaniową poprawi też w pewnej mierze fakt zwiększenia nakładów na kapitalne remonty w 1969 r. o 8,4% i o dalszych 6,6% w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-20.38" who="#IgorŁopatyński">By zwiększone środki na kapitalne remonty właściwie wykorzystać, trzeba będzie podjąć wysiłki w zakresie dalszego usprawnienia gospodarki remontowej, a głównie jej zaplecza technicznego.</u>
          <u xml:id="u-20.39" who="#IgorŁopatyński">W zakresie inwestycji nieprodukcyjnych, przyjmując zasadę zabezpieczenia omawianego programu budownictwa mieszkaniowego i związanego z nim budownictwa komunalnego oraz szpitalnictwa, zachodzi między innymi konieczność przesunięcia części nowo rozpoczynanych szkół podstawowych na lata późniejsze.</u>
          <u xml:id="u-20.40" who="#IgorŁopatyński">W skali ogólnokrajowej, na skutek przesunięcia się młodzieżowego wyżu demograficznego do szkół średnich i zawodowych oraz w wyniku budowy i rozbudowy szkół ze środków społecznych nie objętych planem, wskaźnik zmianowości i liczba uczniów na 1 oddział ulegać będą w latach 1969 i 1970 dalszej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-20.41" who="#IgorŁopatyński">W oparciu o wniosek komisji sejmowych Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uważa za konieczne podjęcie przez rząd odpowiednich kroków w celu pełnego zabezpieczenia wykonawstwa będących w planie inwestycji oświaty oraz służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-20.42" who="#IgorŁopatyński">Kończąc omawianie problematyki inwestycji i budownictwa, pragnę zwrócić uwagę, że komisje sejmowe podkreślały potrzebę ogólnego zwiększenia efektywności i dalszej poprawy wyników w zakresie wydajności pracy, poprawy organizacji i dyscypliny pracy, sprawniejszej aniżeli dotychczas organizacji zaopatrzenia materiałowego oraz lepszego wykorzystania sprzętu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-20.43" who="#IgorŁopatyński">Problemem wielkiej wagi dla poprawy efektów budownictwa jest szersze stosowanie metod uprzemysłowionych, upowszechnianie dwuzmianowej pracy w budownictwie, mechanizacja robót ciężkich i pracochłonnych, lepsze skoordynowanie zadań inwestycyjnych z mocą przerobową przedsiębiorstw budowlanych w układzie terenowym i specjalistycznym. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów postuluje nadto, by rząd w ciągu najbliższych miesięcy dokonał oceny stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych z nowo uruchomionych inwestycji oraz podjął zdecydowane kroki w celu przeciwdziałania wspomnianemu już uprzednio niekorzystnemu stanowi rzeczy. W tej sprawie Komisja nasza proponuje też poprawkę do tekstu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-20.44" who="#IgorŁopatyński">Z kolei zatrzymam uwagę obywateli posłów na gospodarce surowcowej i problematyce przemysłu. Jednym z ważnych mierników rozwoju przemysłowego kraju jest wielkość produkcji stali. W tej dziedzinie w 1969 r. osiągnąć powinniśmy poziom 11.200 tys. ton, co pozwoli utrwalić naszą pozycję w pierwszej dziesiątce światowych producentów tego surowca.</u>
          <u xml:id="u-20.45" who="#IgorŁopatyński">W hutnictwie zakłada się wydatny rozwój uszlachetnionego przetwórstwa i znaczne zwiększenia produkcji stali jakościowej. W górnictwie węglowym w 1969 r. niezbędne będzie przekroczenie wydobycia 133 mln ton. Można żywić przekonanie, że ofiarne załogi górnicze plan wydobycia węgla łącznie z zadaniami dodatkowymi wykonają i przekroczą.</u>
          <u xml:id="u-20.46" who="#IgorŁopatyński">Znacznym wysiłkiem inwestycyjnym lat ubiegłych osiągnęliśmy wysokie wydobycie siarki oraz rozpoczęliśmy eksploatację krajowych złóż miedzi.</u>
          <u xml:id="u-20.47" who="#IgorŁopatyński">Zgodnie z zawartymi w planie 5-letnim założeniami unowocześnienia struktury naszego przemysłu przy wzroście w 1969 r. produkcji globalnej o 8,2%, w porównaniu z efektami roku 1968, najszybciej wzrastać będzie produkcja przemysłu maszynowego — o 12,9% i przemysłu chemicznego o 11,8%.</u>
          <u xml:id="u-20.48" who="#IgorŁopatyński">W konsekwencji udział obu tych gałęzi przemysłu w ogólnej wartości produkcji przemysłowej wzrośnie z 38,1% w 1968 r. do 39,6% w 1969 r., co oznacza dalszą poprawę gałęziowej struktury produkcji przemysłowej. Plan zakłada, iż podobnie jak w latach ubiegłych produkcja środków produkcji wyprzedzać będzie produkcję przedmiotów spożycia. Różnica pomiędzy tempem wzrostu obu grup wyrobów, założonym na 1969 r., utrzyma się w zasadzie na wysokości osiągniętej w 1968 r., przy założonej pewnej poprawie omawianych proporcji w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-20.49" who="#IgorŁopatyński">Projekt planu na 1969 r. oraz wytyczne na rok 1970 przewidują zwiększenie potencjału energetycznego kraju w tempie wyższym od ogólnego wzrostu przemysłu. Wśród gałęzi przemysłu maszynowego zakłada się szczególnie wysokie tempo wzrostu produkcji obrabiarek do metali, maszyn do obróbki plastycznej metali, maszyn włókienniczych, przemysłu motoryzacyjnego oraz ważnej ze względu na postęp techniczny elektroniki — chociaż w tej ostatniej ważnej dziedzinie potrzebny jest bardziej wyrazisty program rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-20.50" who="#IgorŁopatyński">Przy znacznym postępie w ilościowym zaopatrzeniu użytkowników maszyn w części zamienne, ciągle jeszcze otwarty pozostaje problem ich produkcji we właściwych asortymentach.</u>
          <u xml:id="u-20.51" who="#IgorŁopatyński">W przemyśle elektromaszynowym znacznie większą uwagę przywiązuje się do rozwoju automatyki, aparatury teletechnicznej i pomiarowej.</u>
          <u xml:id="u-20.52" who="#IgorŁopatyński">Tempo wzrostu całej produkcji przemysłowej i kierunki jej rozwoju zmierzać będą do lepszego zabezpieczenia wzrastającej siły nabywczej rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-20.53" who="#IgorŁopatyński">Wśród wyrobów przemysłu lekkiego planuje się znaczną dalszą poprawę zaopatrzenia rynku w zakresie zwiększonej produkcji deficytowych wyrobów dziewiarskich, wytwarzanych z nowoczesnych włókien syntetycznych. Przemysły — odzieżowy i skórzano-obuwniczy powinny rozszerzyć i urozmaicić asortyment, polepszyć wykończenie towarów i dostosowywać je do wzrastających wymogów konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-20.54" who="#IgorŁopatyński">W produkcji na rynek wewnętrzny trzeba tez zwrócić uwagę na znaczne rozszerzenie produkcji nowoczesnych i dobrych artykułów trwałego użytku. W zakresie produkcji nowoczesnych wyrobów mamy postęp, lecz jest ich jednak nadal za mało, a asortyment niezbyt szeroki.</u>
          <u xml:id="u-20.55" who="#IgorŁopatyński">O powodzeniu naszych zamierzeń w zakresie produkcji przemysłowej poszczególnych gałęzi zadecyduje rozwiązanie wielu doniosłych spraw przez administrację wszystkich szczebli. Należą do nich wciąż występujące trudności zaopatrzenia materiałowo-surowcowego, a zwłaszcza w wyroby hutnicze, metale kolorowe i niektóre materiały chemiczne.</u>
          <u xml:id="u-20.56" who="#IgorŁopatyński">Oszczędne gospodarowanie surowcami, zmiany konstrukcyjne i technologiczne, idące w kierunku obniżenia wagi maszyn i urządzeń, zastępowanie materiałów i surowców deficytowych łatwiej dostępnymi oraz dalsze eliminowanie braków — mają w związku z tym kapitalne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-20.57" who="#IgorŁopatyński">Z wielką troską o problemach jakości i nowoczesności produkcji dyskutowano na posiedzeniach komisji sejmowych, poprzedzających naszą generalną debatę. Walka o poprawę jakości produkcji i jej nowoczesności — to jeden z najważniejszych kierunków działalności gospodarczej. Wykonaniu tych zadań sprzyjać powinien intensywniejszy postęp techniczny, modernizacja urządzeń, dalsze doskonalenie kwalifikacji załóg i zaostrzenie rygorów kontroli technicznej. Wzmocnienia wymaga walka o obniżenie kosztów własnych, a zwłaszcza materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-20.58" who="#IgorŁopatyński">Wśród wielu założonych zadań stojących przed przemysłem na czoło wysuwają się: pełniejsza koncentracja produkcji, specjalizacja, doskonalenie powiązań kooperacyjnych, zabezpieczenie rytmiczności, stosowanie właściwego podziału asortymentowego produkcji pomiędzy gałęziami przemysłu a branżami oraz dalsze usprawnienie metod zarządzania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-20.59" who="#IgorŁopatyński">W świetle szczegółowej analizy tej problematyki komisje sejmowe uznały za pilne podjęcie przez resorty gospodarcze kroków porządkujących rozwój i pracę przemysłu. Wyrazem tej intencji jest dezyderat Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w którym zwraca się uwagę rządu na:</u>
          <u xml:id="u-20.60" who="#IgorŁopatyński">— konieczność dalszej kontynuacji wysiłków resortów, zmierzających do większej specjalizacji i koncentracji produkcji w ramach poszczególnych branż,</u>
          <u xml:id="u-20.61" who="#IgorŁopatyński">— usprawnienie kooperacji w drodze dopasowywania zdolności produkcyjnej kooperantów do zapotrzebowań ich głównych odbiorców, rozszerzenia wieloletnich umów kooperacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-20.62" who="#IgorŁopatyński">— oczyszczanie asortymentów produkcji przedsiębiorstw wyspecjalizowanych, a zwłaszcza specjalizujących się w eksporcie.</u>
          <u xml:id="u-20.63" who="#IgorŁopatyński">Szereg wniosków komisji sejmowych formułowano z myślą o przygotowaniu właściwych warunków do rozwoju gospodarki na okres do 1975 r. Dotyczą one między innymi rozwoju górnictwa węglowego, rozbudowy nabrzeży portowych, bazy przemysłu stoczniowego, rozwoju atomistyki i energetyki.</u>
          <u xml:id="u-20.64" who="#IgorŁopatyński">Jeden z wniosków wyprzedzających, który w formie dezyderatu uchwalony został przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, zwraca uwagę rządu na potrzebę opracowania perspektywicznych kierunków modernizacji przemysłu lekkiego, a w tej mierze na potrzebę opracowania programu produkcji maszyn włókienniczych zarówno pod względem ilości, asortymentu, jak i ich poziomu technicznego, oczywiście, przy uwzględnieniu też międzynarodowego podziału pracy w tej dziedzinie w ramach krajów RWPG. Właśnie problemem kapitalnej wagi dla całej naszej gospodarki narodowej, o którym mówił na V Zjeździe Tow. Władysław Gomułka I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — jest dalsze, jeszcze pełniejsze stosowanie w praktyce międzynarodowego podziału pracy i rozwinięcie ekonomicznych procesów integracyjnych w ramach krajów członkowskich RWPG.</u>
          <u xml:id="u-20.65" who="#IgorŁopatyński">Umacnianie współpracy gospodarczej, rozwój handlu zagranicznego, osiągnięcie założonego wzrostu eksportu, dalsza wydatna poprawa jego struktury i efektywności całości obrotów zagranicznych — to węzłowe problemy gospodarcze na lata 1969–1970.</u>
          <u xml:id="u-20.66" who="#IgorŁopatyński">W planie na 1969 r. przewiduje się wzrost obrotów handlu zagranicznego o 10,3%, przy czym tempo wzrostu eksportu i importu jest prawie wyrównane. Wskaźniki te są wyższe od przeciętnej wzrostu dla przemysłu jako całości. Niezbędne są jednocześnie dalsze zmiany w strukturze eksportu. Najszybsze tempo wzrostu zakłada się dla eksportu towarów konsumpcyjnych, przemysłowych — o 18%, oraz maszyn i urządzeń o 13%.</u>
          <u xml:id="u-20.67" who="#IgorŁopatyński">Kluczem do osiągnięcia zaplanowanych wielkości eksportu w przyszłym i następnych latach jest skoncentrowanie wysiłku na rozwoju szeregu branż specjalizujących się w eksporcie, podniesieniu nowoczesności i jakości oraz lepszym dostosowaniu produkcji eksportowej do wymogów odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-20.68" who="#IgorŁopatyński">Na szczeblu rządowym opracowane zostały programy rozwoju branż proponowanych do specjalizacji w eksporcie do 1975 r. Dla realizacji tego programu podjęto wstępny wysiłek organizacyjno-techniczny, przegrupowano środki inwestycyjne i skoncentrowano je na branżach i przedsiębiorstwach eksportowych, głównie w przemyśle maszynowym, lekkim, chemicznym i meblarskim. Lecz sto jeszcze problemu eksportu nie rozwiązuje. Zanim będzie można na szerszą skalę zdyskontować dla eksportu efekty realizacji tych programów, konieczny jest duży wysiłek zarówno producentów, jak też aparatu handlu zagranicznego, dla pełnego wykonywania i przekroczenia zadań eksportowych w dwóch najbliższych latach i dla utrzymania importu w określonych granicach.</u>
          <u xml:id="u-20.69" who="#IgorŁopatyński">Wśród wielu spraw dotyczących naszego rozwoju komisje zwróciły uwagę między innymi na sprawę licencji. I tak: w ocenie Komisji Handlu Zagranicznego oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zawieraniu kontraktów licencyjnych powinno towarzyszyć doskonalenie polityki i praktyki w zakresie zakupywania i wdrażania licencji do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.70" who="#IgorŁopatyński">Uważamy, że zakup każdej licencji powinien być poprzedzony szczegółowym zbadaniem warunków jej zakupu, możliwości opanowania w czasie jej wykorzystania w produkcji oraz perspektyw zbytu tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.71" who="#IgorŁopatyński">W toku pracy komisji sejmowych nad projektem planu zwrócono uwagę, że na prawidłowe działanie handlu zagranicznego będzie miało pozytywny wpływ wprowadzenie nowego systemu finansowego, urealniającego kurs walutowy i oparcie na nim cen zbytu.</u>
          <u xml:id="u-20.72" who="#IgorŁopatyński">Wzrastającą rolę w naszych obrotach handlowych z zagranicą powinny odgrywać kraje rozwijające się gospodarczo. Potrzeby importu niektórych maszyn i urządzeń z wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych oraz konieczność zachowania równowagi płatniczej, czyni niezbędne rozwijanie opłacalnego eksportu do strefy wolnodewizowej.</u>
          <u xml:id="u-20.73" who="#IgorŁopatyński">W obrotach handlowych z zagranicą zasadnicze jednak znaczenie przypada umowom ze Związkiem Radzieckim oraz innymi bratnimi krajami socjalistycznymi. Wieloletnie umowy o wzajemnych dostawach stanowią mocną podbudowę materialną zarówno naszego planu gospodarczego, jak i planów naszych socjalistycznych przyjaciół, stanowią również ważny czynnik umocnienia jedności krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-20.74" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Punktem wyjścia do ustalania głównych zadań produkcyjnych w rolnictwie na 1969 r. były średnie wyniki plonów uzyskane w ostatnich 4 latach. W porównaniu do średniej z lat 1965–1968 zakłada się wzrost produkcji globalnej ogółem o 2,1%. W rezultacie dużej pomocy państwa w postaci dostarczania rolnictwu rosnących z roku na rok środków produkcji i zaufania rolników do naszej polityki rolnej uzyskujemy efekty produkcyjne, które pozwoliły na przestrzeni ostatnich kilku lat zmniejszyć import zbóż i pasz o połowę, do 1.650 tys. ton na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-20.75" who="#IgorŁopatyński">W 1969 r. w produkcji zwierzęcej przewiduje się osiągnąć wzrost pogłowia o około 2% przez dalszy rozwój hodowli bydła, zwłaszcza młodego, oraz wzrost pogłowia trzody chlewnej o ponad 4%.</u>
          <u xml:id="u-20.76" who="#IgorŁopatyński">Nakłady państwa na rozwój rolnictwa wyniosą w przyszłym roku 29 mld zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem bieżącym o około 7%, w tym nakłady inwestycyjne wyniosą 18,5 mld zł i wzrosną o ponad 9%. Dzięki wysiłkom ostatnich lat w zakresie inwestowania w przemysł pracujący na potrzeby rolnictwa, będzie można zwiększyć dostawy nawozów mineralnych pod zbiory w latach 1969–1970, odpowiednio o 21,5% i 23,9% w skali rocznej. Oblicza się, iż pod zbiory przyszłego roku dostawy nawozów mineralnych wyniosą średnio 111 kg, a w 1970 r. 138 kg na ha w czystym składniku.</u>
          <u xml:id="u-20.77" who="#IgorŁopatyński">Głównym zadaniem w produkcji rolnej jest osiągnięcie samowystarczalności produkcji zbóż z jednoczesnym wzrostem hodowli w oparciu o rozwój krajowej bazy paszowej. Sprzyjać temu powinien dalszy postęp w dostawach nawozów mineralnych oraz środków chemicznej ochrony roślin, poprawa struktury uprawy zbóż na korzyść pszenicy i jęczmienia, doskonalenie systemu kontraktacji i agrotechniki oraz doskonalenie nasiennictwa. Rozszerzenie wpływu nauk rolniczych i rolniczego zaplecza naukowego, masowość szkolenia rolniczego ogółu pracowników rolnictwa oraz doskonalenie przygotowania młodzieży do pracy w rolnictwie i związanych z nim zawodach, warunkują rozwój nowoczesnych metod gospodarowania i szybsze uzyskiwanie wyższych efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.78" who="#IgorŁopatyński">Prowadzić się będzie w szerszym zakresie prace melioracyjne oraz elektryfikacyjne na rzecz rolnictwa. Dostawy ciągników dla wsi w przyszłym roku wyniosą ponad 31 tys. sztuk, co oznaczać będzie 29% wzrostu. Zwiększone zostaną na pokrycie potrzeb rynku wiejskiego dostawy podstawowych materiałów budowlanych, zwłaszcza ściennych, wapna budowlanego i cementu.</u>
          <u xml:id="u-20.79" who="#IgorŁopatyński">Pragnę wyrazić przekonanie, iż wzrost środków produkcji dla rolnictwa w roku przyszłym, choć nierównomierny we wszystkich dziedzinach w stosunku do potrzeb, rozwój inwestycji rolnych, duże tempo wzrostu jego mechanizacji, stwarzają obiektywne warunki do uzyskania większych, niż przewidziano w planie, efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.80" who="#IgorŁopatyński">W dynamicznie rozwijającej się gospodarce duża rola przypada transportowi. Stały wysoki wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej, obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego oraz usług zaopatrzeniowych — stwarzają wzrastające zapotrzebowanie gospodarki narodowej na przewozy, które wzrastają w tempie szybszym od założeń planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-20.81" who="#IgorŁopatyński">Przewiduje się, że przewozy ładunków transportem publicznym i branżowym (bez morskiego) wzrosną w 1969 r. o 6,7% w stosunku do wykonania 1968 r. Na tle ogólnego wzrostu przewozów ładunków najpoważniejszy wzrost — ponad 10-procentowy — nastąpi w transporcie samochodowym i wodnym śródlądowym.</u>
          <u xml:id="u-20.82" who="#IgorŁopatyński">Zadania w zakresie przewozów towarowych przewidziane planem są na ogół zbilansowane z potrzebami w skali roku. Nie jest to jednak równoznaczne z zapewnieniem pełnych warunków do realizacji potrzeb gospodarki narodowej i przewozów osobowych, których nasilenie waha się w poszczególnych regionach i okresach.</u>
          <u xml:id="u-20.83" who="#IgorŁopatyński">W sumie, jakkolwiek nakłady inwestycyjne w planie transportu i łączności na lata 1969–1970 wzrastają, to jednak nie zabezpieczają one w pełni wzrastających potrzeb na usługi przewozowe. Sytuację tę pogłębia niedostateczny rozwój zdolności naprawczych baz remontowych PKP i PKS oraz niedostateczny potencjał przerobowy własnych przedsiębiorstw wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-20.84" who="#IgorŁopatyński">W związku z powyższym, nasza Komisja w uchwalonym dezyderacie zwraca się do rządu o rozpatrzenie możliwości zwiększenia nakładów inwestycyjnych na transport w trakcie realizacji planów na lata 1969–1970.</u>
          <u xml:id="u-20.85" who="#IgorŁopatyński">Niech mi będzie wolno zatrzymać obecnie uwagę obywateli posłów na kompleksie spraw związanych z polityką w dziedzinie zatrudnienia, wydajności pracy i płac.</u>
          <u xml:id="u-20.86" who="#IgorŁopatyński">Zgodnie z przyjętą przez Wysoki Sejm uchwałą o rozwoju gospodarczym kraju na lata 1966–1970, projekt planu zakłada zapewnienie nowych miejsc pracy dla ludności wchodzącej w wiek produkcyjny. Liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w 1969 r. wyniesie średnio 9.536 tys. osób oraz 9.846 tys. osób w 1970 r., co stanowi przeciętny wzrost o 3,3% dla obu najbliższych lat.</u>
          <u xml:id="u-20.87" who="#IgorŁopatyński">Nadal aktualne pozostaje zadanie zwiększenia efektywności wykorzystania siły roboczej i podniesienia Społecznej wydajności pracy przy konsekwentnym przestrzeganiu dyscypliny zatrudnienia i płac.</u>
          <u xml:id="u-20.88" who="#IgorŁopatyński">W polityce zatrudnieniowej przestrzegać należy zasady hamowania fluktuacji oraz przeciwdziałania nieuzasadnionemu wzrostowi zatrudnienia, zwłaszcza w działach i komórkach nieprodukcyjnych. Ważne to jest szczególnie w przemyśle i budownictwie, w których notujemy ostatnio nadmierny przyrost liczby pracowników administracyjno-biurowych. Mamy też do czynienia w wielu zakładach przemysłowych ze zjawiskiem ukrytej rozbudowy aparatu administracyjno-biurowego, nie uwidocznionej w oficjalnych statystykach. Zjawisku temu administracja gospodarcza powinna energicznie i konsekwentnie przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-20.89" who="#IgorŁopatyński">Wydajność pracy w przemyśle ma wzrosnąć o 4,9%, w budownictwie o 5,3%. Jeśli uwzględnić postępujący ostatnio w wielu gałęziach wzrostu zbrojenia technicznego, uruchamianie produkcji wielu nowoczesnych zmechanizowanych i po części zautomatyzowanych fabryk oraz fakt istnienia wielu rezerw wewnątrzzakładowych, wykrytych w pracach nad porządkowaniem organizacji produkcji po VII Plenum KC, to założony wzrost wydajności pracy należy uznać za w pełni realny i nie zawierający napięć.</u>
          <u xml:id="u-20.90" who="#IgorŁopatyński">Wszystkim poczynaniom działaczy frontu gospodarczego powinna towarzyszyć świadomość, iż występujące jeszcze w wielu zakładach i branżach, a nawet w niektórych resortach tendencje do ekstensywnego gospodarowania siłą roboczą powodują w konsekwencji obniżanie efektów ekonomicznych. Stąd płynie nadal konieczność usprawniania organizacji pracy, rozwoju postępu technicznego, dążenia do efektywnego wykorzystania kwalifikacji zawodowych pracowników oraz stwarzania warunków adaptacji społeczno-zawodowej dla młodych robotników.</u>
          <u xml:id="u-20.91" who="#IgorŁopatyński">Konsekwencją znacznego wzrostu zatrudnienia, realizacji zadań w zakresie wzrostu wydajności pracy oraz związanego z tym wzrostu płacy przeciętnej będzie wzrost w 1969 r. globalnego funduszu płac brutto w gospodarce uspołecznionej o 17,8 mld zł, to jest o 6,4% w porównaniu z 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-20.92" who="#IgorŁopatyński">Plan zakłada, że poziom życiowy ludności miast i wsi powinien wzrastać w sposób możliwie równomierny. Jak wspomniałem już wcześniej, osobowy fundusz płac na 1969 r. wzrasta o 5,8%.</u>
          <u xml:id="u-20.93" who="#IgorŁopatyński">Projekt na 1969 r. zakłada wzrost przeciętnej płacy o 2,2% w stosunku do osiągniętej w bieżącym roku, a uwzględniając decyzje o regulacjach płac, podjęte po 1 listopada bieżącego roku z rezerwy centralnej, średni poziom płacy wzrasta o 2,6%.</u>
          <u xml:id="u-20.94" who="#IgorŁopatyński">Na podniesienie poziomu życia ludności w poważnym stopniu wpływać będzie dalsza realizacja drugiego etapu reformy rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-20.95" who="#IgorŁopatyński">Wzrost dochodów ludności zaplanowany na bieżące pięciolecie ukształtuje się na nieco wyższym niż zakładano poziomie i wyniesie około 26 do 27%.</u>
          <u xml:id="u-20.96" who="#IgorŁopatyński">Stąd też plan przewiduje znaczny wzrost dostaw towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku. Zakłada się, iż wartość towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny wzrośnie o 7% w 1969 r. i o dalsze 7,1% w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-20.97" who="#IgorŁopatyński">Doniosłe znaczenie w rozwoju świadczeń społecznych będzie miała realizacja podjętej przez V Zjazd Partii decyzji w sprawie zrównania uprawnień robotników i pracowników umysłowych w zakresie norm urlopowych poczynając od 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-20.98" who="#IgorŁopatyński">W zakresie ochrony zdrowia nastąpi rozwój lecznictwa zamkniętego i otwartego, jak również przyzakładowych placówek służby zdrowia. Liczba miejsc w domach studenckich wzrośnie z 72,7 tys. w 1968 r. do 78,2 tys. w 1969 r. Wzrośnie również w tym czasie liczba miejsc w internatach szkół ogólnokształcących i zawodowych o dalsze 4,1%.</u>
          <u xml:id="u-20.99" who="#IgorŁopatyński">Wydaje się wskazane zwrócić również uwagę na podstawie wniosków komisji sejmowych, aby administracja zakładów przemysłowych, jak i organy samorządu robotniczego działały na rzecz dalszej poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach, uwzględniając przy tym podejmowanie i rozwiązywanie takich ważnych dla ludzkiego zdrowia spraw, jak między innymi walkę z zanieczyszczaniem powietrza, wód itd. Niezbędna jest większa dbałość o dalszą poprawę zaopatrzenia załóg w lepszej jakości odzież roboczą i ochronną, o upowszechnienie rozwoju żywienia zbiorowego w zakładach produkcyjnych. Troską, zwłaszcza rad narodowych, powinno być wykorzystanie istniejących możliwości w zakresie zwiększenia pracowniczych ogródków działkowych.</u>
          <u xml:id="u-20.100" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Przechodzę Obecnie do scharakteryzowania projektu budżetu państwa na 1969 r. Zakłada on dochody w wysokości 353,6 mld zł, co oznacza ich wzrost o 8,7% w stosunku do wykonania roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-20.101" who="#IgorŁopatyński">Projekt budżetu państwa po stronie wydatków zamyka się kwotą 348,7 mld zł, co oznacza wzrost o 8,2%. A zatem projekt budżetu przewiduje osiągnięcie nadwyżki dochodów nad wydatkami w wysokości 4,9 mld zł. Nadto rezerwa środków finansowych, zlokalizowanych w budżecie centralnym i w budżetach rad narodowych wyniesie 10,2 mld zł. W sumie jest to budżet nie tylko zrównoważony, zakładający wzrost dochodów i wydatków zgodnie z realnymi możliwościami naszej gospodarki, ale zawierający także rezerwy na nieprzewidziane potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-20.102" who="#IgorŁopatyński">Głównym źródłem dochodów budżetu państwa będą wpływy z działalności gospodarczej przedsiębiorstw i instytucji uspołecznionych. Wpływy z podatku obrotowego, opłat z zysku, opłat z tytułu oprocentowania środków trwałych, dodatnich różnic budżetowych przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej itp. powinny wynieść 281 mld zł. Kwota ta jest o ponad 9% wyższa niż w roku bieżącym i stanowić będzie prawie 80% Ogółu dochodów budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-20.103" who="#IgorŁopatyński">W projekcie budżetu na 1969 r. przewiduje się, że akumulacja finansowa przedsiębiorstw Osiągnie około 215 mld zł i będzie o ponad 9% wyższa od osiągniętej w roku bieżącym. Stosunkowo wysoki przyrost akumulacji finansowej będzie pochodzić głównie z planowanego rozwoju produkcji przemysłowej. A zatem ważne jest, aby stosownie do potrzeb gospodarki, a szczególnie rynku wewnętrznego i handlu zagranicznego, prawidłowo kształtowała się struktura produkcji i aby wzrost akumulacji w większym niż dotąd stopniu opierał się na obniżce kosztów produkcji i na wzroście społecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.104" who="#IgorŁopatyński">Dochody budżetu z podatków i opłat od ludności oraz od przedsiębiorstw gospodarki nieuspołecznionej stanowić mają w 1969 r. około 10% ogółu dochodów budżetowych, czyli relatywnie nieco mniej niż w 1968 r. Wpływy podatkowe od gospodarki chłopskiej będą nieco niższe niż w bieżącym roku w związku z planowanym wzrostem ulg inwestycyjnych i ulg z tytułu premii za kontraktację zbóż.</u>
          <u xml:id="u-20.105" who="#IgorŁopatyński">Weryfikacji wymagać będzie zakres ulg podatkowych i ułatwień, z jakich niesłusznie korzystają niektóre zasobne jednostki części gospodarki nieuspołecznionej. Wynika to z występujących ostatnio niepożądanych zjawisk, polegających na nadmiernej koncentracji obrotów i dochodów w ręku nielicznej grupy prywatnych producentów, szybkiego wzrostu obrotów prywatnych wytwórców z gospodarką uspołecznioną, kosztem rozwoju usług dla ludności. Mamy też do czynienia ze zjawiskiem przechwytywania przez niektórych prywatnych przedsiębiorców surowców i materiałów z gospodarki uspołecznionej i organizowania ukrytej produkcji nakładczej towarów, które mogą i powinny być wytwarzane przez przemysł terenowy i spółdzielczy. Tego rodzaju działalność jest nie tylko źródłem często wyjątkowo dużych dochodów, lecz praktycznie niewiele ma wspólnego z rzeczywistym rzemiosłem.</u>
          <u xml:id="u-20.106" who="#IgorŁopatyński">Polityka rządu nadał zmierzać będzie do popierania rzemiosła prowadzącego działalność usługową dla ludności i w stosunku do niego będą nadal stosowane dotychczasowe stabilne zasady opodatkowania, ułatwienia i ulgi podatkowe. Będzie się jednak stanowczo przeciwdziałać gromadzeniu nadmiernych dochodów w rękach niektórych jednostek prowadzących działalność przemysłową. Dotyczy to niewielkiego odsetka prywatnych zakładów, które osiągają nieuzasadnione wkładem pracy i jej społeczną przydatnością dochody, budzące słuszny sprzeciw ludzi pracy, jak i tych rzeczywistych rzemieślników, którzy swą pracą świadczą usługi dla ludności i gospodarstw chłopskich oraz produkują swymi rękami poszukiwane przez ludność wyroby.</u>
          <u xml:id="u-20.107" who="#IgorŁopatyński">Przechodząc do omówienia podstawowych pozycji wydatków budżetu państwa projektowanych na 1969 r. pragnę podkreślić, że z ogólnie preliminowanej kwoty, sięgającej prawie 349 mld zł, ponad połowę przeznacza się na cele gospodarcze. Około 43 mld zł przeznacza się na sfinansowanie inwestycji oraz ponad 11 mld zł na sfinansowanie kapitalnych remontów. Formalne obniżenie wydatków budżetu na inwestycje o około 9% związane jest z dalszym rozszerzaniem kredytowej formy finansowania inwestycji poprzez objęcie nią także inwestycji priorytetowych.</u>
          <u xml:id="u-20.108" who="#IgorŁopatyński">Wśród wydatków gospodarczych budżetu nadal poważne miejsce zajmują wydatki na rolnictwo, które łącznie z inwestycjami wynoszą ponad 29 mld zł i wzrosną w porównaniu z bieżącym rokiem o około 7%.</u>
          <u xml:id="u-20.109" who="#IgorŁopatyński">Preliminowane wydatki budżetu na rozwój nauki w 1969 r. wynoszą 4,5 mld zł, co oznacza ich wzrost o 4%. Poza wydatkami budżetowymi prace badawcze są finansowane z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, którego wydatki w 1969 r. wzrosną o 15% i wyniosą 5.100 mln zł. Charakterystyczną cechą projektu budżetu państwa na 1969 r. jest ograniczenie wydatków na administrację państwową, co jest wyrazem słusznej polityki rządu w tej dziedzinie. I tak stan etatów w administracji centralnej w latach 1968–1969 ulegnie obniżeniu o około 1.400, to jest o ponad 8%. Również w administracji terenowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego zmniejszenie etatów wyniesie w tym samym okresie około 1.500. Etaty te w znacznej mierze przesunięte zostaną do gromad, głównie do służby agrotechnicznej.</u>
          <u xml:id="u-20.110" who="#IgorŁopatyński">O poziomie życia ludności decydują nie tylko dochody indywidualne pracujących, lecz również w poważnym stopniu poziom spożycia zbiorowego, na który składają się między innymi ochrona zdrowia, oświata i kultura, ubezpieczenia społeczne.</u>
          <u xml:id="u-20.111" who="#IgorŁopatyński">Budżet państwa na 1969 r. przewiduje, że wydatki bieżące na finansowanie urządzeń socjalnych i kulturalnych wyniosą prawie 60 mld zł i będą o około 3 mld zł wyższe niż w roku bieżącym. Zakładany wzrost wydatków budżetowych na omawiane dziedziny koncentruje się głównie na dalszym rozwoju szkolnictwa wyższego, szybko rozwijającego się szkolnictwa zawodowego, pomocy dla studentów oraz rozwoju radia i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-20.112" who="#IgorŁopatyński">Bieżące wydatki na oświatę i kulturę wzrosną o około 1.600 mln zł. W tym dziale wzrosną wydatki na szkolnictwo wyższe w związku ze wzrostem liczby studentów, rozbudową szkół wyższych i domów akademickich. Ogólna kwota wydatków budżetu państwa na pomoc dla studentów, to jest na stypendia, domy akademickie, stołówki i dopłaty do wczasów wyniesie 1.200 mln zł i będzie o ponad 18% wyższa niż w bieżącym roku. Na szkolnictwo zawodowe wydatki budżetowe wzrosną o około 470 mln zł i związane są głównie ze znacznym wzrostem liczby uczniów w tym typie szkół.</u>
          <u xml:id="u-20.113" who="#IgorŁopatyński">Zarówno w szkołach zawodowych, jak i w szkolnictwie ogólnokształcącym, przewiduje się niezbędne środki na pokrycie talk zwanych rzeczowych norm budżetowych oraz na dodatkowe godziny zajęć z wychowania Obywatelskiego. W ramach wydatków na kulturę i sztukę zakłada się wyższą dynamikę dla wydatków na radio i telewizję. Wyniosą one około 1.200 mln zł i wzrosną o ponad 8% w porównaniu do ubiegłego roku, a łącznie z wydatkami inwestycyjnymi o około 11,5%.</u>
          <u xml:id="u-20.114" who="#IgorŁopatyński">Rosnący budżet przeznaczony na rozwój działalności kulturalnej pozwoli zapewnić dalszy wzrost nakładów książek i broszur, gazet i czasopism. Na cele wydawnicze przeznacza się około 158 tys. ton papieru w 1969 r., to jest o 8,4% więcej w porównaniu z rokiem bieżącym. Poprawi się wartościowo i jakościowo działalność przemysłu poligraficznego na skutek jego stosunkowo znacznej modernizacji i rozbudowy.</u>
          <u xml:id="u-20.115" who="#IgorŁopatyński">Z uznaniem podkreślając obserwowany w ostatnim czasie rozwój inicjatyw kulturalnych w wielu regionach kraju w postaci rozwoju i ożywienia działalności towarzystw regionalnych, muzealnictwa, domów i klubów kultury, bibliotek — pragnę wyrazić w imieniu naszej Komisji, jak również Komisji Kultury i Sztuki przekonanie, że obok środków finansowych na rozszerzenie ich działalności zawartych w budżecie wykorzystane zostaną pełniej i racjonalniej środki rad narodowych i organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-20.116" who="#IgorŁopatyński">Na potrzeby służby zdrowia przeznacza się około 25 mld zł, to jest o 1.100 mln zł więcej niż w roku bieżącym. Pozwoli to sfinansować przyrost ponad 4.400 łóżek w lecznictwie zamkniętym, 131 nowych przychodni i 87 ośrodków zdrowia oraz poprawić normy budżetowe w lecznictwie. Wydatki bieżące na kulturę fizyczną i turystykę zwiększą się o 170 mln zł. O około 100 tys. wzrośnie liczba osób korzystających z ulgowych wczasów pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-20.117" who="#IgorŁopatyński">Świadczenia ubezpieczeń społecznych, realizowane z budżetu państwa, obejmujące zasiłki chorobowe, rodzinne, leczenie sanatoryjno-klimatyczne ubezpieczonych itp., wyniosą w 1969 r. 16.400 mln zł i będą o 7,4% wyższe niż w bieżącym roku. Ponadto z funduszu emerytalnego, wydatki na renty i emerytury wyniosą 28 mld zł i będą o około 12% wyższe niż w 1968 r. Środki finansowe z funduszu emerytalnego zapewnią realizację kolejnego programu podwyżki rent. W sumie, tylko w 1969 r. wydatki na renty wzrosną o około 3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-20.118" who="#IgorŁopatyński">Pragnę jeszcze zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre problemy gospodarki rad narodowych. Wyrazem tendencji do umacniania rad narodowych i rozszerzania ich gospodarczej działalności jest dalszy wzrost dochodów własnych rad narodowych. Wyraża się on 4,5-procentowym wzrostem w stosunku do roku ubiegłego. W dochodach własnych budżetów terenowych wzrasta, podobnie jak w budżecie państwa, udział z dochodów gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-20.119" who="#IgorŁopatyński">W budżecie państwa znajduje wyraz nasza polityka zmierzająca do stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju województw. Wyrazem tego jest między innymi szybsze tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w województwach mniej uprzemysłowionych w stosunku do średniej krajowej.</u>
          <u xml:id="u-20.120" who="#IgorŁopatyński">Obywatele posłowie otrzymali teksty proponowanych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawek do projektu uchwały Sejmu o NPG oraz do projektu ustawy budżetowej na 1969 r. Zawarte są tam zarówno autopoprawki rządu, jak również poprawki zgłoszone przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-20.121" who="#IgorŁopatyński">Nie omawiając szczegółowo wszystkich poprawek, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że jedna z najważniejszych dotyczy zwiększenia masy towarowej na rynek wewnętrzny na sumę 1,5 mld zł w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-20.122" who="#IgorŁopatyński">Druga poprawka dotyczy bardzo ważnego, omawianego już przeze mnie problemu doskonalenia procesów inwestycyjnych w sensie większej koncentracji, skracania cykli oraz terminowego osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych w nowo uruchamianych zakładach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-20.123" who="#IgorŁopatyński">Z poprawek zgłoszonych do projektu ustawy budżetowej wymienić należy między innymi:</u>
          <u xml:id="u-20.124" who="#IgorŁopatyński">— wniesione przez rząd zwiększenie o 300 mln zł środków przeznaczonych na poprawę norm wydatków rzeczowych w szkolnictwie, norm leczenia, żywienia i innych wydatków rzeczowych w urządzeniach lecznictwa otwartego, zamkniętego oraz w zakładach opieki społecznej;</u>
          <u xml:id="u-20.125" who="#IgorŁopatyński">— wniesione przez komisje sejmowe pewne zwiększenie wydatków budżetowych dla Polskiego Czerwonego Krzyża na rozszerzenie opieki nad chorym w domu oraz —</u>
          <u xml:id="u-20.126" who="#IgorŁopatyński">— zwiększenie wydatków na sumę 16.831 tys. zł przeznaczonych na poprawę norm żywieniowych w niektórych specjalistycznych zakładach lecznictwa zamkniętego.</u>
          <u xml:id="u-20.127" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Zadania, które stawiamy naszej gospodarce w przyszłym roku, nie są łatwe. Doświadczenia wskazują, że trudne zadania są realizowane zbiorowym wysiłkiem, wielkim zaangażowaniem klasy robotniczej i całego społeczeństwa. W roku bieżącym zwiększoną aktywność produkcyjną i społeczną wywołał V Zjazd PZPR. Aktywność tę należy podtrzymać. Wielką rolę w aktywności klasy robotniczej odgrywa samorząd robotniczy.</u>
          <u xml:id="u-20.128" who="#IgorŁopatyński">Dziś mija 10 lat od uchwalenia przez Sejm ustawy o samorządzie robotniczym. Okres ten udowodnił, że ustawa spełniła i spełnia nadal pokładane w niej nadzieje. Samorząd robotniczy mocno wrósł w nasz socjalistyczny system planowania i zarządzania, stał się czynnikiem dynamizującym naszą gospodarkę oraz wyrazem szeroko pojętej demokracji socjalistycznej. Angażując coraz pełniej załogi do procesu współzarządzania zakładami pracy, samorząd robotniczy wyzwala cenne rezerwy i inicjatywy społeczne. Tak, jak to postępowało w ciągu minionych 10 lat, tak i w przyszłości, samorząd robotniczy odgrywać będzie doniosłą rolę w intensywnym rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-20.129" who="#IgorŁopatyński">Wysoki Sejmie! Wszechstronna analiza projektu planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 dokonana przez komisje sejmowe wskazuje, że zawarte w nich zamierzenia odpowiadają najbliższym i najistotniejszym z punktu widzenia gospodarki narodowej potrzebom i możliwościom.</u>
          <u xml:id="u-20.130" who="#IgorŁopatyński">Analiza przeprowadzona przez komisje sejmowe wykazała również, że na wielu odcinkach życia gospodarczego rozwój może być szybszy od założonego w planie. Uwarunkowany on jest pełniejszym wykorzystaniem istniejącego potencjału twórczego i produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-20.131" who="#IgorŁopatyński">Twórcza realizacja przedstawionego Wysokiemu Sejmowi planu zapewni osiągnięcie ambitnych celów rozwojowych naszego kraju nakreślonych w uchwalonym przed dwoma laty przez Wysoką Izbę planie 5-letnim oraz będzie pierwszym etapem wcielania w życie zamierzeń gospodarczych uchwalonych w Ubiegłym miesiącu przez V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, będzie stanowić również dalszy krok na drodze umacniania naszej ludowej ojczyzny i sił państw obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-20.132" who="#IgorŁopatyński">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, aby Wysoki Sejm podjąć raczył uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 oraz uchwalił ustawę budżetową na rok 1969 w brzmieniu przedstawionym przez rząd wraz z poprawkami zawartymi w drukach sejmowych nr 145 i 146.</u>
          <u xml:id="u-20.133" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanKarolWende">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1969 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad następnym, trzecim punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JanKarolWende">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#JanKarolWende">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JanKarolWende">Wobec tego przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. (druki nr 128, 138, 141 i 147).</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#JanKarolWende">Głos zabiorze Prezes Najwyższej Izby Kontroli, ob. Konstanty Dąbrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Na podstawie posiadanych już obecnie danych możemy stwierdzić, że mimo wielu trudności, dotychczasowe wyniki realizacji planu gospodarczego bieżącego pięciolecia stanowić będą wielki postęp w rozbudowie bazy produkcyjnej naszego kraju i będą dalszym poważnym wkładem w dzieło rozwoju naszej gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#KonstantyDąbrowski">To co jest charakterystyczne dla roku 1967, to przede wszystkim szybsze tempo rozwoju naszej gospodarki, wyrażające się w dalszym rozwoju sił wytwórczych kraju, wzroście produkcji przemysłowej i rolnej oraz osiągnięcia dochodu narodowego wyższego od założonego w planie.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#KonstantyDąbrowski">Realizacji podstawowych zadań gospodarczych w okresie sprawozdawczym towarzyszyły następujące zjawiska:</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#KonstantyDąbrowski">— wzrost produkcji przemysłowej ponad założone zadania, lepsze jej asortymentowe dostosowanie do potrzeb odbiorców, postęp w dziedzinie rozwoju techniki oraz poprawa poziomu nowoczesności i jakości wyrobów;</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#KonstantyDąbrowski">— korzystne wyniki rolnictwa w produkcji roślinnej, osiągnięte głównie dzięki wzrostowi dostaw środków produkcji dla rolnictwa, szczególnie nawozów mineralnych, oraz wyraźny postęp w rozwoju hodowli bydła, przy równoczesnym zahamowaniu rozwoju, a nawet lekko spadkowej tendencji w hodowli trzody chlewnej;</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#KonstantyDąbrowski">— szybsze niż w roku poprzednim i w porównaniu z założeniami planu 5-letniego tempo Wzrostu nakładów inwestycyjnych w przemyśle, rolnictwie, budownictwie i handlu, które nastąpiło między innymi w wyniku poprawy realizacji planów produkcyjnych przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe; osiągnięto również poprawę, chociaż jeszcze niedostateczną, w realizacji planów oddawania inwestycji do użytku;</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#KonstantyDąbrowski">— przekroczenie planu oddawania do użytku izb mieszkalnych w budownictwie typu miejskiego oraz poprawa gospodarowania zasobami mieszkaniowymi;</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#KonstantyDąbrowski">— znaczny wzrost obrotów w handlu detalicznym oraz poprawa zaopatrzenia rynku wewnętrznego w szereg poszukiwanych artykułów przy niepełnym jeszcze dostosowaniu asortymentowej struktury dostaw do popytu;</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#KonstantyDąbrowski">— szybszy niż w 1966 r. i w stosunku do planowanego na rok 1967 wzrost obrotów handlu zagranicznego oraz poprawa struktury eksportu, wyrażająca się w zwiększeniu udziału wyrobów przemysłowych o wyższym stopniu przetworzenia. Nie uzyskano jednak założonej w NPG poprawy salda obrotów z krajami kapitalistycznymi oraz nie wykonano planu eksportu maszyn i urządzeń przemysłowych. W 1967 r. prowadzone były dalsze prace nad metodami analizy ekonomicznej efektywności handlu zagranicznego, co ma istotne znaczenie zarówno dla podejmowania operatywnych decyzji przy zawieraniu transakcji eksportowych, jak i dla badań nad kierunkami rozwoju najbardziej opłacalnych gałęzi produkcji eksportowej i dokonywania w związku z tym odpowiednich nakładów inwestycyjnych i specjalizacji poszczególnych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#KonstantyDąbrowski">W rezultacie osiągnięto wyższy od założonego w planie wzrost dochodu narodowego oraz poprawę struktury jego podziału.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle osiągnięto w 1967 r. wzrost produkcji globalnej o 7,6%, przekraczając poziom produkcji ustalony na ten rok w NPG.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#KonstantyDąbrowski">Nastąpił dalszy wydatny wzrost udziału w ogólnej produkcji przemysłu chemicznego i maszynowego, a więc gałęzi decydujących o tempie i zakresie technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej. Korzystny był również przebieg wykonania zadań w przemyśle wydobywczym.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#KonstantyDąbrowski">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła o 2,5% w stosunku do roku poprzedniego, przekraczając o 7% założenia pianiu na ten rok, oparte na średniej czteroletniej.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#KonstantyDąbrowski">Należy podkreślić osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, wyrażające się szczególnie w dalszym wzroście ich towarowości oraz w zagospodarowaniu nowych powierzchni uprawnych, przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#KonstantyDąbrowski">W budownictwie mieszkaniowym oddano do użytku 549,8 tys. izb mieszkalnych, to jest o 6,3% więcej niż w 1966 r., w tym w budownictwie typu miejskiego 425,3 tys. izb, to jest o 5,5% więcej, a w budownictwie dla ludności rolniczej 124,5 tys. izb, to jest o 9,3% więcej w porównaniu z rokiem poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#KonstantyDąbrowski">Na dalszą poprawę sytuacji mieszkaniowej ludności — obok nowego budownictwa — istotny wpływ miała realizacja zadań w zakresie poprawy gospodarki remontowej i konserwacji zasobów mieszkaniowych, na co przeznaczono Znacznie Zwiększone środki finansowe i materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. osiągnięto dalszy postęp w dziedzinie oświaty i kultury. Planowane zadania w zakresie szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego oraz wyższego zostały wykonane. Sukcesywnie prowadzono prace związane z realizacją reformy szkolnictwa podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#KonstantyDąbrowski">Wzrosła, w porównaniu z poprzednim rokiem, produkcja książek, gazet i czasopism zarówno pod względem tytułów, jak i nakładów. Osiągnięto również postęp w upowszechnianiu radia, a szczególnie telewizji.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Na tle osiągnięć gospodarczych 1967 r. pragnę przedstawić niektóre problemy tego okresu, zachowujące i obecnie swoją aktualność, których rozwiązanie wymaga bardziej długofalowego działania.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#KonstantyDąbrowski">W odniesieniu do przemysłu chciałbym poruszyć problem, któremu w 1967 r. nadano większą niż kiedykolwiek rangę, a mianowicie zagadnienie jakości i nowoczesności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#KonstantyDąbrowski">Przy ocenie tego problemu należy uwzględnić, że w procesie realizacji kolejnych planów gospodarczych nastąpił wzrost udziału produkcji takich gałęzi przemysłu, które w poważnym stopniu wpływają na podniesienie technicznego poziomu gospodarki narodowej, a więc przemysłu chemicznego, maszynowego i energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. nastąpił dalszy postęp w podnoszeniu jakości produkcji, czego wyrazem był między innymi wzrost ilości i wartości wyrobów oznaczonych znakiem jakości. Mimo osiągniętych w tej dziedzinie rezultatów, poziom jakości wielu wyrobów był jeszcze niedostateczny w stosunku do współczesnych standardów i wymagań odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#KonstantyDąbrowski">Dla całego przemysłu, a szczególnie przemysłu maszynowego, nakreślono długofalowy program podniesienia poziomu nowoczesności wytwarzanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#KonstantyDąbrowski">Pogłębiona została praca zarówno w zakresie rozszerzenia badań naukowych, jak i większego zbliżenia nauki do potrzeb produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#KonstantyDąbrowski">Konieczność podjęcia i kontynuowania we wszystkich dziedzinach prac nad podnoszeniem jakości i nowoczesności produkcji jest ściśle związana ze sprawą systematycznego podnoszenia ekonomicznej efektywności naszej gospodarki narodowej oraz możliwości dalszego zwiększenia eksportu, jednego z istotnych warunków rozwoju naszej gospodarki narodowej i coraz pełniejszego i obfitszego zaspokajania stale rosnących potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#KonstantyDąbrowski">Podnoszenie jakości i nowoczesności wymaga odpowiedniego ukierunkowania polityki inwestycyjnej, rozwoju badań naukowych, bardziej efektywnego rozwijania i wykorzystywania ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego oraz stałego podnoszenia kwalifikacji kadr.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#KonstantyDąbrowski">Problematyka nowoczesności i jakości wyrobów jako zadanie długofalowe jest niewątpliwie jednym z głównych zadań przemysłu na najbliższe lata.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#KonstantyDąbrowski">Realizacja tego zadania jest nieodłącznie jednak związana również z koniecznością podnoszenia wymagań i odpowiedzialności za przestrzeganie obowiązujących zasad technologii, stałego usprawniania organizacji pracy w przedsiębiorstwach produkcyjnych, właściwego wykorzystywania precyzyjnych maszyn, przestrzegania właściwych cykli produkcyjnych i sprawnej działalności kontroli technicznej.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#KonstantyDąbrowski">Jak z powyższych Uwag wynika, działanie niezbędne dla poprawy w dziedzinie podniesienia jakości i nowoczesności produkcji jest złożone i wielokierunkowe.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#KonstantyDąbrowski">Wiele uwagi rząd w pracach swoich poświęcał sprawie jakości wyrobów przemysłowych jako problemowi o wielkim znaczeniu ekonomicznym i społecznym.</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#KonstantyDąbrowski">Szczególnej uwagi i studiów wymaga sprawa ustalenia takiego systemu planowania i bodźców, który powodowałby stałe zainteresowanie zakładów produkcyjnych wprowadzaniem nowej techniki.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#KonstantyDąbrowski">W dziedzinie jakości i nowoczesności oraz stałego podnoszenia ekonomiczniej efektywności produkcji doniosłe znaczenie mieć będzie realizacja zadań związanych z dalszym doskonaleniem systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-22.32" who="#KonstantyDąbrowski">Musi być zwrócona szczególna uwaga na fakt, że w 1967 r. przeszło połowu przyrostu globalnej produkcji przemysłowej została osiągnięta w wyniku zwiększenia zatrudnienia przy niższym niż planowano udziale wzrostu wydajności pracy. Na niepełne wykonanie planu Wzrostu wydajności pracy złożyło się niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych w niektórych przedsiębiorstwach przemysłowych, niedociągnięcia w organizacji pracy, a także zbyt wolny postęp w zakresie modernizacji i intensyfikacji procesów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.33" who="#KonstantyDąbrowski">Przechodząc do omówienia niektórych problemów rolnictwa, pragnę podkreślić, że osiągnięciu przez rolnictwo w 1967 r. pomyślnych wyników produkcyjnych towarzyszył znaczny wzrost zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, takie jak nawozy mineralne, ciągniki i maszyny rolnicze, pasze treściwe, itp., wzrosły również kredyty państwowe na cele produkcyjne rolnictwa, a także zwiększył się zasięg usług produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.34" who="#KonstantyDąbrowski">Dostarczone rolnictwu środki produkcji były na ogół lepiej wykorzystane niż w latach ubiegłych. Duże ożywienie w dziedzinie ujawniania lokalnych rezerw i nadzorowania właściwego kierunku produkcji wniosła działalność grup specjalistów rolnych, kierowanych do poszczególnych gromad i PGR.</u>
          <u xml:id="u-22.35" who="#KonstantyDąbrowski">Niekorzystnie jednak kształtowała się sytuacja w organizacji skupu i zagospodarowaniu zwiększonej masy produktów rolnych, co w poważnej mierze związane jest z niedostatecznym rozwojem niektórych gałęzi przemysłu spożywczego i brakiem dostatecznej powierzchni magazynowej.</u>
          <u xml:id="u-22.36" who="#KonstantyDąbrowski">Należy stwierdzić dalszy wyraźny postęp w 1967 r. w działalności kółek rolniczych, szczególnie w zakresie wykorzystania maszyn i traktorów. Osiągnięcia kółek rolniczych uwarunkowane były poważnym wzrostem troski aktywu chłopskiego o majątek społeczny oraz poprawą usług państwowych ośrodków maszynowych w zakresie remontów i konserwacji sprzętu maszynowego. Do poprawy technicznej obsługi sprzętu kółek rolniczych przyczyniła się również dalsza koncentracja tego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-22.37" who="#KonstantyDąbrowski">Należy jednak stwierdzić, że dalszy pomyślny postęp mechanizacji rolnictwa, w tym również w kółkach rolniczych, wymaga poprawy jakości produkowanego sprzętu, jak i rozszerzenia asortymentu maszyn oraz zwiększenia i usprawnienia dostaw części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-22.38" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. nastąpiło dalsze ożywienie i zainteresowanie wsi rozwojem budownictwa, w związku z tym, mimo wzrostu dostaw materiałów budowlanych, zapotrzebowanie w tym zakresie nie mogło być zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-22.39" who="#KonstantyDąbrowski">Działalność inwestycyjna wsi była hamowana niedoborem materiałów i nieprawidłowościami w organizacji usług budowlanych. Stan ten szczególnie niekorzystnie wpływa na dalszą intensyfikację produkcji zwierzęcej, a to wobec występujących braków odpowiednich stanowisk dla hodowli.</u>
          <u xml:id="u-22.40" who="#KonstantyDąbrowski">W tych warunkach przy ogólnych trudnościach w zbilansowaniu materiałów budowlanych, szczególnego znaczenia nabiera oszczędne i właściwe wykorzystanie istniejących rezerw zarówno w produkcji, jak i w zużyciu tych materiałów w całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.41" who="#KonstantyDąbrowski">W celu stałego podnoszenia efektywności ekonomicznej nakładów przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej Ministerstwo Rolnictwa i rady narodowe podjęły szereg istotnych kroków dla usunięcia występujących niedociągnięć. W wyniku rozbudowy przedsiębiorstw konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracyjnych oraz zagęszczenia sieci spółek wodnych poprawił się stan eksploatacji urządzeń i poziom gospodarowania na zmeliorowanych użytkach zielonych. Jednak sprawność techniczna urządzeń melioracyjnych w niektórych rejonach była jeszcze niezadowalająca, głównie na skutek zbyt niskich nakładów na konserwację, braku sprzętu technicznego i niedostatecznej fachowości służby agromelioracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-22.42" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. osiągnięty został dalszy postęp w gospodarce nasiennej. Uzyskane rozmiary produkcji kwalifikowanych nasion zbóż pozwoliły w pełni zaspokoić potrzeby kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.43" who="#KonstantyDąbrowski">Dużym osiągnięciem służby rolnej było przekroczenie zadań NPG na 1967 r. w zakresie stosowania nawozów mineralnych, których zużycie wzrosło o ponad 1/5 w stosunku do poprzedniego roku. Miało to istotne znaczenie dla dalszego wzrostu produkcji roślinnej. W obrocie nawozami mineralnymi występowały jednak istotne niedociągnięcia, nieregularne bowiem dostawy — przy braku rejonowych magazynów interwencyjnych — powodowały okresowe przerwy w dostawach i niedobory w niektórych rejonach.</u>
          <u xml:id="u-22.44" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoka Izbo! Jak już wspomniałem, realizacja planu inwestycyjnego w 1967 r. przyczyniła się do przyśpieszenia tempa rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.45" who="#KonstantyDąbrowski">Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej w porównaniu z rokiem 1966 wzrosły o przeszło 11%, osiągając tempo szybsze od przyjętego na ten rok w planie 5-letnim oraz wyższe od przeciętnego rocznego tempa wzrostu założonego w planie 5-letnim. Inwestycje produkcyjne wzrosły o przeszło 12%, a inwestycje nieprodukcyjne o przesado 8%, w wyniku czego udział inwestycji produkcyjnych w całości nakładów inwestycyjnych przekroczył 75%.</u>
          <u xml:id="u-22.46" who="#KonstantyDąbrowski">Najwyższy wzrost nakładów na inwestycje produkcyjne wystąpił w przemyśle, zwłaszcza przetwórczym, budownictwie, w transporcie i łączności oraz w obrocie towarowym. Natomiast w inwestycjach nieprodukcyjnych znaczny wzrost nakładów wystąpił w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-22.47" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki wzrost nakładów inwestycyjnych w 1967 r. nastąpił w warunkach lepszej, w porównaniu z rokiem ubiegłym, realizacji planu nakładów na roboty budowlano-montażowe, osiągniętej dzięki wzrostowi dostaw maszyn budowlanych, zwiększeniu stanu zatrudnienia robotników w przedsiębiorstwach budowlanych oraz poprawie organizacji pracy na budowach.</u>
          <u xml:id="u-22.48" who="#KonstantyDąbrowski">W roku 1967 nastąpiła pewna, chociaż jeszcze niewystarczająca, poprawa w realizacji planu oddawania inwestycji do użytku.</u>
          <u xml:id="u-22.49" who="#KonstantyDąbrowski">W wyniku wzmożonej działalności inwestycyjnej w 1967 r. przekazano do eksploatacji wiele obiektów przemysłowych, istotnych dla rozwoju gospodarki narodowej w takich dziedzinach, jak: energetyka i górnictwo, przemysł ciężki i maszynowy, hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przemysł chemiczny oraz materiałów budowlanych i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-22.50" who="#KonstantyDąbrowski">Podkreślić należy, że szybkie tempo wzrost u gospodarczego wyrażone wskaźnikami wzrostu produkcji społecznej oraz wytworzonego dochodu narodowego uzyskane zostało między innymi dzięki dużemu wysiłkowi inwestycyjnemu.</u>
          <u xml:id="u-22.51" who="#KonstantyDąbrowski">Równocześnie jednak na skutek opóźnień realizacji części inwestycji i niepełnego wykonania planu przekazywania inwestycji do użytku nie uzyskano planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych w niektórych branżach przemysłu. Najniższe procentowo w stosunku do ustalonych zadań wykonanie planu przyrost u zdolności produkcyjnych, według wartości produkcji rocznej w cenach zbytu, występowało w przemyśle skurzano-obuwniczym, przemyśle poligraficznym, metalowym oraz w hutnictwie metali nieżelaznych.</u>
          <u xml:id="u-22.52" who="#KonstantyDąbrowski">Niskie było również wykonanie planu oddawania inwestycji do użytku w dziale ochrony zdrowia i opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-22.53" who="#KonstantyDąbrowski">Na niepełne wykonanie planu przekazywania obiektów do użytku wpłynęły głównie niewystarczające jeszcze w Stosunku do zakresu zadań inwestycyjnych zdolności przerobowe przedsiębiorstw wykonawczych, brak niektórych materiałów, szczególnie instalacyjnych, opóźnienia w dostawach maszyn i urządzeń, opóźnienia w dostarczaniu i zmiany dokumentacji projektowej oraz nadmierne rozszerzanie frontu realizacji inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-22.54" who="#KonstantyDąbrowski">Rozwój działalności inwestycyjnej powodował trudności w ulokowaniu wielu robót u wykonawców, pomimo bowiem znacznego wzrostu potencjału wykonawczego budownictwa, zapotrzebowanie na roboty budowlano-montażowe nadal przekraczało możliwości wykonawcze przedsiębiorstw budowlanych. Uniemożliwiało to podjęcie realizacji części zgłaszanych zadań inwestycyjnych zjednoczeń, przedsiębiorstw oraz inwestycji terenowych, takich jak obiekty szkolne i domy kultury, przychodnie i szpitale. Między innymi nie wykorzystano również około 400 mln zł ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów.</u>
          <u xml:id="u-22.55" who="#KonstantyDąbrowski">Niekorzystnym zjawiskom w działalności inwestycyjnej rząd przeciwdziałał, podejmując zarówno decyzje dotyczące konkretnych obiektów bądź grup inwestycji, jak również środki o charakterze organizacyjnym. Zostały podjęte uchwały zmierzające do poprawy wyceny kosztów inwestycji w planach rocznych i wieloletnich. Zwiększone zostały wymagania dotyczące programowania, projektowania i planowania inwestycji, jak również kontroli i analizy kosztów inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-22.56" who="#KonstantyDąbrowski">Chciałbym teraz z kolei przedstawić niektóre problemy z dziedziny zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-22.57" who="#KonstantyDąbrowski">Szybkie tempo wzrostu gospodarczego w 1967 r. spoiwo dawało zwiększenie zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 4% w stosunku do poprzedniego roku, przy czym przekroczony został poziom założony w Narodowym Planie Gospodarczym. W związku z tym oraz w wyniku regulacji płac, którą objęto około 1,5 mln pracowników, nastąpił wzrost osobowego funduszu płac o 9%.</u>
          <u xml:id="u-22.58" who="#KonstantyDąbrowski">Przy uwzględnieniu zwiększonych wypłat z tytułu rent i emerytur oraz dochodów ludności rolniczej globalne przychody pieniężne ludności ukształtowały Się na poziomie o około 8% wyższym aniżeli w roku poprzednim. Tym zwiększonym przychodom pieniężnym ludności towarzyszył wzrost sprzedaży detalicznej uspołecznionego handlu wewnętrznego o ponad 7%.</u>
          <u xml:id="u-22.59" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. nastąpiła dalsza poprawa zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. Występowały jednak trudności w pełnym zaspokojeniu zapotrzebowania rynku na mięso i niektóre jego przetwory.</u>
          <u xml:id="u-22.60" who="#KonstantyDąbrowski">W zakresie sprzedaży towarów przemysłowych, mimo wzrostu dostaw, popyt nie był w pełni zaspokojony, między innymi na takie wyroby przemysłu lekkiego, jak: tkaniny wełniane i jedwabne, niektóre asortymenty obuwia skórzanego i tekstylnego.</u>
          <u xml:id="u-22.61" who="#KonstantyDąbrowski">Sprzedaż wyrobów elektrotechnicznych i metalowych wprawdzie wzrosła, jednakże ich dostawy były niewystarczające w stosunku do stale rosnących potrzeb. W szczególności dotyczyło to dostaw nowych artykułów tych branż.</u>
          <u xml:id="u-22.62" who="#KonstantyDąbrowski">Brak było również dostatecznej ilości wyrobów z tworzyw sztucznych, obuwia gumowego oraz mebli. Dostawy materiałów budowlanych, mimo wzrostu, nie zaspokajały szybciej rosnących potrzeb, szczególnie rynku wiejskiego. Sieć sklepów rozwijała się z opóźnieniami wynikającymi z nieprzestrzegania zasady równoczesnego oddawania lokali handlowych i usługowych z nowo budowanymi obiektami — głównie mieszkalnymi. Okoliczności te utrudniały między innymi usprawnianie działalności aparatu handlowego i poprawę obsługi nabywców.</u>
          <u xml:id="u-22.63" who="#KonstantyDąbrowski">Handel nasz miał w 1967 r. niewątpliwie dalsze istotne osiągnięcia. Wiele dokonano i niemało środków przeznaczono na unowocześnienie handlu, wprowadzenie nowych form obsługi, unowocześnienie sieci sklepów.</u>
          <u xml:id="u-22.64" who="#KonstantyDąbrowski">Występujące jeszcze nieprawidłowości w handlu wynikają z niedostatecznej organizacji i techniki sprzedaży w hurcie i detalu, niewłaściwej często informacji, niedociągnięć w koordynacji działania hurtu i detalu. Ujemny wpływ na stan zaopatrzenia rynku imają również niedociągnięcia występujące w przemyśle produkującym na potrzeby rynku zarówno kluczowym, jak i terenowym.</u>
          <u xml:id="u-22.65" who="#KonstantyDąbrowski">Zbyt wolno postępował proces usprawniania wzajemnych stosunków pomiędzy handlem a przemysłem. Przemysł często nie dotrzymuje terminów dostaw, a częstokroć dokonuje licznych zmian asortymentowych i gatunkowych, naruszając umowy zawarte uprzednio z handlem. W niektórych zakładach przemysłowych występowały przypadki dostaw na rynek artykułów odznaczających się mniejszym popytem przy jednoczesnym niewywiązywaniu się z dostaw artykułów poszukiwanych na rynku.</u>
          <u xml:id="u-22.66" who="#KonstantyDąbrowski">Istotnym elementem dla kształtowania się sytuacji rynkowej jest wszechstronny rozwój Usług dla ludności. W tej dziedzinie w 1967 r. nastąpił dalszy postęp. Niemniej jednak, nie zostały jeszcze usunięte istotne przeszkody i trudności w zaspokojeniu Stale wzrastających w tym zakresie potrzeb zarówno ze strony ludności miejskiej, jak i ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-22.67" who="#KonstantyDąbrowski">Sprawom zaopatrzenia rynku i zagadnieniom rozwoju usług rząd poświęcał wiele uwagi, dążąc do podniesienia odpowiedzialności wszystkich resortów produkujących na potrzeby rynku oraz jednostek organizacyjnych rad narodowych odpowiedzialnych za należyty nadzór, organizację i funkcjonowanie sieci handlu i usług.</u>
          <u xml:id="u-22.68" who="#KonstantyDąbrowski">Szczególnie ważnym problemem dla rozwoju i prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej jest sprawa transportu. Planowane na 1967 r. przewozy ładunków kolejowych zostały wykonane, jednak w końcu roku w realizacji zadań przewozowych wystąpiły spiętrzenia powodujące zakłócenia w przewozach niektórych ładunków. Realizację zadań przewozowych utrudniał niedobór wagonów; dostawy wagonów dla kolei w ostatnich latach nie osiągają ilości zaplanowanych. Globalna ładowność wagonów towarowych, którymi dysponowały PKP w latach 1962–1967 wzrosła o 12%, podczas gdy przewozy ładunków wzrosły w tym okresie o przeszło 20%. Dysproporcje te, występujące do wielu lat, wskazują na konieczność doinwestowania kolei do poziomu pozwalającego na sprawne wykonywanie stale wzrastających zadań przewozowych. Dotyczy to również konieczności modernizacji stacji rozrządowych i nawierzchni kolejowej.</u>
          <u xml:id="u-22.69" who="#KonstantyDąbrowski">Niezależnie od potrzeb inwestycyjnych, złagodzenie występujących trudności jest w poważnej mierze uzależnione od wykorzystania istniejących rezerw w pracy zarówno służb transportowych resortu komunikacji, jak i użytkowników transportu.</u>
          <u xml:id="u-22.70" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Szybkie tempo rozwoju naszej gospodarki narodowej, wyrażające się w takich wskaźnikach, jak wzrost dochodu narodowego od 5 do 6% rocznie, wzrost nakładów inwestycyjnych od 10–11%, wzrost produkcji przemysłowej wynoszący od 7–8%, stały rozwój produkcji rolnej, w wyniku którego osiągnęliśmy w roku bieżącym rekordowe w naszym rolnictwie zbiory zbóż — około 21 q z ha, stały rozwój i wzrost obrotów handlu zagranicznego, szybki rozwój placówek kulturalnych i socjalnych — wszystko to świadczy o ogromnej dynamice gospodarczego i kulturalnego rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.71" who="#KonstantyDąbrowski">Przy tak szybkim rozwoju musimy jednak liczyć się z tym, że realizacja naszych planów może napotykać trudności zarówno obiektywne, jak na przykład sytuacja na rynkach światowych, jak i nieprawidłowości wynikające z nie zawsze zadowalającego poziomu pracy niektórych ogniw aparatu administracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-22.72" who="#KonstantyDąbrowski">Powstające napięcia i trudności powinny być w porę usuwane, aby nie powodowały zwalniania dynamiki rozwoju naszej gospodarki narodowej. W tym też kierunku zdążała operatywna działalność rządu.</u>
          <u xml:id="u-22.73" who="#KonstantyDąbrowski">W 1967 r. rząd podejmował wiele środków organizacyjnych, mających na celu zapewnienie właściwych proporcji rozwojowych naszej gospodarki oraz prawidłową realizację podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-22.74" who="#KonstantyDąbrowski">Kontynuowano działalność w zakresie usprawnienia organizacji, zarządzania i planowania w gospodarce narodowej, zwracając uwagę na współzależności rozwojowe poszczególnych gałęzi i branż gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.75" who="#KonstantyDąbrowski">W przemyśle podejmowano środki mające na celu unowocześnienie struktury produkcji, przyśpieszenie postępu technicznego i poprawę jakości produkcji. Uruchomiono produkcję wielu artykułów przemysłowych, rozbudowując równocześnie zaplecze naukowo-techniczne przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-22.76" who="#KonstantyDąbrowski">Stworzono warunki do dalszego rozwoju rolnictwa oraz intensyfikacji produkcji rolnej poprzez wydatne zwiększenie dostaw takich środków produkcji, jak maszyny i sprzęt rolniczy, nawozy mineralne i środki ochrony roślin itp.</u>
          <u xml:id="u-22.77" who="#KonstantyDąbrowski">Zapewniono realizację zwiększonego planu inwestycyjnego poprzez rozwój potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlanych, usprawnienie systemu zatrudnienia i przeprowadzenie regulacji płac w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-22.78" who="#KonstantyDąbrowski">W celu aktywizacji eksportu usprawniono funkcjonowanie branżowych komitetów doradczych, działających przy przedsiębiorstwach handlu zagranicznego, uelastyczniając równocześnie system planowania i zarządzania w przedsiębiorstwach specjalizujących się w eksporcie. Weryfikowano kryteria nagradzania w handlu zagranicznym i przemyśle, zmierzając do powiększenia wielkości oraz poprawy opłacalności eksportu.</u>
          <u xml:id="u-22.79" who="#KonstantyDąbrowski">Kontynuowano prace w zakresie poprawy współdziałania handlu z przemysłem, usprawniając system planowania produkcji dóbr konsumpcyjnych, między innymi poprzez stosowanie bodźców ekonomicznych, mających na celu lepsze dostosowanie asortymentu produkowanych wyrobów i ich jakości do potrzeb odbiorców. Przystąpiono również do opracowania kompleksowego programu poprawy sytuacji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-22.80" who="#KonstantyDąbrowski">Reasumując, Najwyższa Izba Kontroli na podstawie wyników kontroli i oceny wykonania zadań stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Płatnie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1967 i że podstawowe zadania w nich zawarte zostały pomyślnie wykonane.</u>
          <u xml:id="u-22.81" who="#KonstantyDąbrowski">Na tej podstawie, zgodnie z art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę w imieniu kolegium Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-22.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JanKarolWende">Głos zabiorze sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Bronisław Warowny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#BronisławWarowny">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko i wnioski Komisji odnośnie przedstawionego przez rząd sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w roku 1967, sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa w roku 1967 oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#BronisławWarowny">Wymienione dokumenty sprawozdawcze rządu oraz uwagi i wnioski Najwyższej Izby Kontroli były przedmiotem analizy na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych, a wnioski z tych prac zostały przekazane Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Komisje sejmowe korzystały przy tym z dużej pomocy Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#BronisławWarowny">Dokonywanie przez NIK bieżących ocen działalności administracyjnej i gospodarczej poszczególnych resortów, sporządzanie uwag do sprawozdań rządu oraz przeprowadzanie problemowych badań dało możliwość komisjom bardziej wnikliwej oceny poszczególnych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#BronisławWarowny">Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Sejmowi w okresie sprawozdawczym 71 opracowań Zbiorczych oraz 203 Informacje, dotyczące ważniejszych wyników kontroli. Przedstawiciele NIK brali udział w posiedzeniach komisji sejmowych oraz uczestniczyli w pracach zespołów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#BronisławWarowny">Wyrażając opinię komisji sejmowych, pragnę stwierdzić, że działalność Najwyższej Izby Kontroli wniosła istotny wkład do wszechstronnej oceny wyników za okres sprawozdawczy, przyczyniając się tym samym do usunięcia wielu nieprawidłowości w bieżącej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#BronisławWarowny">Pragnę nadmienić, że komisje wysłuchiwały bieżących informacji ministrów i kierowników instytucji centralnych oraz bardzo często dysponowały własnym materiałem zebranym w terenie przez zespoły posłów delegowanych do zbadania określonych problemów.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#BronisławWarowny">Dyskusja w komisjach sejmowych z natury rzeczy koncentrowała się głównie na stwierdzonych niedomaganiach oraz na zagadnieniach, które warunkują dalszy rozwój gospodarki, oświaty, kultury, ochrony zdrowia i innych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#BronisławWarowny">Stosunkowo wczesna analiza okresu sprawozdawczego dała Sejmowi możliwość bieżącego wpływania na likwidację napięć i trudności, jakie na tle szybkiego rozwoju wystąpiły w niektórych dziedzinach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#BronisławWarowny">Wysoki Sejmie! Realizacja Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa w 1967 r., jak to wynika z oceny dokonanej przez komisje sejmowe, przebiegała pomyślnie. Rok 1967 charakteryzował się znacznym rozwojem sił wytwórczych kraju. Nastąpił dalszy wzrost produkcji przemysłowej i produkcji rolnej oraz dochodu narodowego. Dochód narodowy wytworzony w 1967 r. w cenach stałych wzrósł o 5,8% w porównaniu z dochodem wytworzonym w 1966 r. Dzięki osiągnięciu wyższych rozmiarów dochodu wytworzonego, również tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału było szybsze niż założono w Narodowym Planie Gospodarczym — 4,5% wobec założonego 2,6%. Równocześnie poprawiła się struktura podziału dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#BronisławWarowny">Został bowiem ograniczony przyrost zapasów, który w latach poprzednich wiązał nadmierną część dochodu narodowego. Niewątpliwie pozytywnie przyczynił się do tego nowy system finansowy, stwarzając bodźce do ograniczenia przyrostu zapasów w przedsiębiorstwach oraz lepszego dostosowania asortymentów produkcji do potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#BronisławWarowny">Fundusz spożycia z dochodów osobistych ludności zwiększył się w cenach stałych ogółem o 4,8%. Dochody realne ludności utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ze świadczeń społecznych zwiększyły się o 6,8%, a przeciętna płaca realna wzrosła o 2,5% w porównaniu z 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#BronisławWarowny">Przychody pieniężne ludności rolniczej ze sprzedaży państwu artykułów rolnych wzrosły w porównaniu z rokiem ubiegłym o 5,3%. Ponadplanowy wzrost przychodów pieniężnych ludności i asortymentowe braki w niektórych grupach towarowych na rynku postawiły gospodarkę w obliczu konieczności zrównoważenia siły nabywczej ludności. Podjęte decyzje w tych sprawach przez rząd zabezpieczyły stabilizację i dalszy rozwój naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#BronisławWarowny">Równocześnie z pomyślną realizacją podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967, niektóre zadania planu nie zostały w pełni wykonane, a na pewnych odcinkach gospodarki zarysowały się napięcia.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#BronisławWarowny">W przemyśle wszystkie resorty przekroczyły lub wykonały plan. Ponadplanowa produkcja towarowa w całym przemyśle wyniosła 15,1 mld zł. W porównaniu z 1966 r. produkcja globalna przemysłu uspołecznionego wzrosła o 7,6%.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#BronisławWarowny">Produkcja przemysłu maszynowego wzrosła szybciej niż w roku poprzednim. Szczególnie znaczny wzrost uzyskano w produkcji turbin parowych, ciągników dwuosiowych, maszyn i narzędzi rolniczych, maszyn do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, maszyn i urządzeń wiertniczych, maszyn elektrycznych wirujących, lokomotyw elektrycznych, statków i innych. Nie wykonano jednak w pełni planu produkcji obrabiarek oraz szeregu maszyn dla górnictwa, przemysłu chemicznego, przemysłu papierniczego, włókienniczego i spożywczego, a także maszyn i narzędzi rolniczych, co ujemnie wpłynęło na przebieg modernizacji zakładów przemysłowych i intensyfikacji produkcji rolnej oraz na wykonanie zadań eksportowych. Niedobory w pełnym pokryciu zapotrzebowania rolnictwa dotyczyły przede wszystkim dostaw ciągników, kopaczek ciągnikowych, rozsiewaczy wapna, pras do słomy, ciągników nawozowych, żniwiarek, grabi konnych, młocarń silnikowych, sieczkarń i innych.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#BronisławWarowny">Komisja sejmowa — dokonująca analizy działalności resortu — zwraca uwagę na nieterminową realizację planów inwestycyjnych w tym resorcie. W stosunku do roku 1966 uległy poważnie zwiększeniu zamrożenia kapitałowe w nie dokończonych budowach. Są również przykłady spiętrzeń dostaw maszyn, co oczywiście opóźnia poważnie rozruch nowych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#BronisławWarowny">W roku 1967 działalność przemysłu chemicznego zaznaczyła się wysokim wykonaniem zadań planowych oraz wysoką dynamiką wzrostu — 15,2% i znacznym przekroczeniem zadań eksportowych. Nastąpił wzrost produkcji siarki o 51,2%, włókien sztucznych o 24,1%, nawozów azotowych o 28,4%, tworzyw sztucznych o 22%.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#BronisławWarowny">W roku sprawozdawczym chemia otrzymała wiele nowych obiektów, które łącznie z obiektami oddanymi w IV kwartale 1966 r. dały 75% całego przyrostu produkcji globalnej przemysłu chemicznego w 1967 r. W przemyśle gumowym rozpoczęła produkcję nowa, wielka fabryka opon samochodowych w Olsztynie. Zakończenie pierwszego etapu budowy i uruchomienie nowych Zakładów Azotowych Puławy I, umożliwiło wzrost produkcji amoniaku i nawozów azotowych.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#BronisławWarowny">Trzeba przy tym zaznaczyć, że w produkcji nawozów azotowych wzrósł udział nawozów nowoczesnych, bardziej skoncentrowanych, o wysokiej zawartości czystego składnika, zwłaszcza dotyczy to mocznika nawozowego i saletry amonowej.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#BronisławWarowny">Pomimo że dostawy niektórych wyrobów nie pokrywały w pełni zapotrzebowania rynku i gospodarki, to ogólnie biorąc, osiągnięcia przemysłu chemicznego są duże, co podkreślały komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#BronisławWarowny">Przemysł lekki w 1967 r. wykonał zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie wartości produkcji towarowej w 101,3%; w stosunku do roku ubiegłego nastąpił wzrost produkcji wyrobów pończoszniczych o 20%, wyrobów dziewiarskich o 11,4%, tkanin jedwabnych o 8,8%, obuwia skórzanego o 9,5%. Warto podkreślić, że wprowadzono do produkcji ponad 15 tys. nowych wzorów tkanin i modeli wyrobów odzieżowych i obuwia. Pomimo poprawy zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu włókienniczego, odzieżowego i skórzano-obuwniczego w 1967 r., występowały jeszcze w dalszym ciągu niedobory niektórych towarów.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#BronisławWarowny">Przemysł materiałów budowlanych wykonał plan produkcji towarowej w 101,6%, uzyskując pewną poprawę w zaopatrzeniu odbiorców. Zwiększono dostawy na rynek szeregu wyrobów, jak materiały ścienne, sztuczne kruszywa lekkie, płyty izolacyjno-konstrukcyjne i wiele innych. Nie uzyskano jednak założonej w NPG wielkości produkcji wapna budowlanego i przemysłowego, dachówki palonej, płyt dachowych itp.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#BronisławWarowny">Bardzo poważną bolączką w dziedzinie budownictwa i remontów jest ciągły brak niektórych materiałów budowlanych. Problem ten został krytycznie oceniony przez komisje sejmowe. Brak jest cementu, wapna palonego i cegły. Wymaga to dalszych konsekwentnych wysiłków do kontynuowania rozpoczętych już prac w kierunku zwiększenia produkcji tych materiałów, zwłaszcza tam, gdzie są miejscowe surowce. Trzeba wspomagać inicjatywę i nieść pomoc drobnym zespołom produkującym materiały ścienne i dachowe.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#BronisławWarowny">Drobny przemysł uspołeczniony i spółdzielczości pracy w 1967 r. zwiększył bezpośrednie dostawy towarów do handlu detalicznego o 13% w stosunku do 1966 r. Ogólnie przemysł ten wykonał plan wartości produkcji towarowej w 102,6%. Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności wzrosła o 11,5% w porównaniu z 1966 r. Najszybciej wzrosły usługi w zakresie napraw sprzętu gospodarstwa domowego. Ale ogólnie biorąc, usług dla ludności jest ciągle brak, a ich poziom i organizacja są dość często niezadowalające.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#BronisławWarowny">Rolnictwo w 1967 r. uzyskało korzystne wyniki produkcyjne. W porównaniu z 1966 r. produkcja globalna rolnictwa wzrosła o 2,5%, w tym produkcja roślinna o 3,8% i zwierzęca o 0,3% i przekroczyła poziom zakładany w NPG o 7%.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#BronisławWarowny">Uzyskano plony zbóż 19,5 q/ha, ziemniaków 176 q/ha, buraków cukrowych 358 q/ha, siana łąkowego 46,3 q/ha oraz ponadplanowy wzrost produkcji żywca wołowego o 2,8% i mleka o 2,6%.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#BronisławWarowny">Mimo tych osiągnięć produkcyjnych, w wielu województwach wystąpiły niedobory pasz, co wpłynęło na ograniczenie hodowli trzody chlewnej. Jest to problem, który wymaga maksymalnej koncentracji uwagi i posunięć stwarzających warunki do tak potrzebnego wzrostu tej hodowli. Jak wiadomo, wzmocnione już zostały bodźce sprzyjające wzrostowi hodowli trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#BronisławWarowny">Państwowe gospodarstwa rolne osiągnęły plony wyższe niż w 1966 r. Produkcja globalna wzrosła ogółem o 13% w porównaniu z 1966 r., w tym produkcja roślinna o 17,8%, a zwierzęca o 2,9%.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#BronisławWarowny">Spółdzielnie produkcyjne osiągnęły w 1967 r. wyższe niż średnie w rolnictwie plony zbóż i osiągnęły 21,9 q/ha.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#BronisławWarowny">W 1967 r. kółka rolnicze objęły 85,6% ogólnej liczby wisi. Liczba traktorów w kółkach rolniczych wzrosła o 17,7%. Wartość usług w porównaniu z 1966 r. powiększyła się o około 30%.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#BronisławWarowny">Pomimo tych osiągnięć, w rolnictwie istnieją nadal poważne rezerwy. Różnice plonów w poszczególnych województwach i powiatach oraz w poszczególnych PGR i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz gospodarstwach indywidualnych są bardzo duże. Różnice te nie są spowodowane tylko jakością gleby, lecz w większości gospodarstw słabych wynikają ze złej gospodarki. Powinna być bardziej nasilona pomoc dla rejonów słabszych zarówno pod względem rozdziału środków, jak i instruktażu agro-i zootechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#BronisławWarowny">Uchwały IX Plenum KC PZPR wytyczyły kierunki dalszego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#BronisławWarowny">Działalność grup specjalistów rolnych, skierowanych na jesieni 1967 r. do poszczególnych gromad, ujawniła lokalne rezerwy i zaprogramowała ich zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-24.33" who="#BronisławWarowny">Korzystne wyniki produkcji roślinnej osiągnięto dzięki znacznemu wzrostowi dostaw środków produkcji dla rolnictwa, a zwłaszcza zwiększonej ilości nawozów sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-24.34" who="#BronisławWarowny">Obok zwiększonego nawożenia do uzyskania lepszych plonów przyczyniły się: wymiana materiału siewnego, wapnowanie gleb, ochrona roślin i nowe odmiany zbóż oraz coraz wyższy poziom wiedzy rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-24.35" who="#BronisławWarowny">Trzeba dodać, że dostarczone rolnictwu środki były na ogół lepiej wykorzystane niż w latach ubiegłych. Niemniej jednak, na wielu odcinkach występowały istotne niedomagania, które hamowały wzrost produkcji i obniżały efektywność nakładów na rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-24.36" who="#BronisławWarowny">Kontraktacja zbóż wywiera bardzo korzystny wpływ na kształtowanie się struktury zasiewów. Areał zakontraktowanych zbóż wzrósł w porównaniu z 1966 r. o 34,4%, a skup zbóż z kontraktacji o 40,8%. Ujemnym jednak zjawiskiem w wielu terenach było niewłaściwe zrejonizowanie kontraktacji, a w związku z tym i niedostateczne dostawy zakontraktowanego zboża. Biorąc ogólnie, skup kształtował się korzystnie w 1967 r. Jednakże występowały nadal braki w pracy aparatu skupu w zakresie sprawnego odbioru płodów rolnych, magazynowania i przechowywania.</u>
          <u xml:id="u-24.37" who="#BronisławWarowny">Rolnicy kierowali wiele krytycznych uwag pod adresem organizacji skupu i prawidłowości oceny płodów rolnych. Ujawnione zostały braki w zakresie magazynów, chłodni i transportu oraz zdolności przetwórczych przemysłu rolno-spożywczego. Te dysproporcje wymagają konsekwentnego przeciwdziałania.</u>
          <u xml:id="u-24.38" who="#BronisławWarowny">Podczas dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych posłowie zgłaszali bardzo dużo krytycznych uwag pod adresem realizacji planów inwestycyjnych. Nakłady inwestycyjne w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosły o 11,3%. Przy tym wysokim tempie wzrostu wystąpiły ostro braki w dziedzinach bilansowania potrzeb z możliwościami wykonawstwa inwestycyjnego. Utrudnienia w realizacji niektórych inwestycji występują głównie z braku przygotowania, zwłaszcza w zakresie dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Często też występowały opóźnienia w dostawach maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-24.39" who="#BronisławWarowny">Na skutek niepełnej realizacji planu oddawania inwestycji do użytku nie osiągnięto również planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych. Nie wykonano również planu inwestycyjnego w dziedzinie ochrony zdrowia i w oświacie.</u>
          <u xml:id="u-24.40" who="#BronisławWarowny">Podjęte przez rząd decyzje zwiększenia dostaw sprzętu do przedsiębiorstw budowlanych, zniesienia limitowania w zatrudnieniu i wprowadzenia podwyżki płac stworzyły niewątpliwie warunki do lepszej realizacji planu inwestycyjnego. Niemniej jednak, istnieje konieczność dalszego doskonalenia organizacji i planowania w inwestycjach. W szczególności niezbędne jest zapewnienie w inwestycjach odpowiedniej koncentracji, a także osiąganie w zaplanowanych terminach projektowanych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-24.41" who="#BronisławWarowny">Na rynku wewnętrznym w 1967 r. powstały pewne napięcia spowodowane znacznym wzrostem siły nabywczej ludności w porównaniu z możliwościami rynku.</u>
          <u xml:id="u-24.42" who="#BronisławWarowny">Stąd między innymi powstała potrzeba podniesienia cen na mięso i wyroby mięsne, zrekompensowanego w pewnym stopniu obniżką cen cukru, smalcu i margaryny.</u>
          <u xml:id="u-24.43" who="#BronisławWarowny">Warto tu też przypomnieć, że w produkcji przemysłowej nie osiągnięto założonego w planie zmniejszenia rozpiętości pomiędzy grupą „A” produkcji środków produkcji, a grupą „B”, to jest produkcją środków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-24.44" who="#BronisławWarowny">Komisje sejmowe krytycznie oceniły niedostateczne dostosowanie asortymentowej struktury towarów do potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-24.45" who="#BronisławWarowny">Drugą sprawą, na którą posłowie zwracali uwagę, to jakość artykułów na rynku. Pomimo rozwinięcia przez handel uspołeczniony służb odbioru jakościowego towarów i zaostrzenia kryteriów odbioru jakościowego, znaczna część towarów dostarczona do handlu nie odpowiada normom jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-24.46" who="#BronisławWarowny">Pragnę tu stwierdzić, że cały handel uspołeczniony robił duży wysiłek dla usprawnienia działalności jednostek handlowych, unowocześnienia i podnoszenia kultury i organizacji handlu.</u>
          <u xml:id="u-24.47" who="#BronisławWarowny">W listopadzie 1967 r. X Plenum KC PZPR wytyczyło kierunki i nakreśliło program poprawy sytuacji rynkowej, a uchwały rządu w pierwszej połowie bieżącego roku ustaliły zadania w tym zakresie do końca 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-24.48" who="#BronisławWarowny">Doświadczenia 1967 r. wskazują, że na stałą uwagę rządu i wszystkich ogniw gospodarczych zasługują sprawy zatrudnienia i wydajności pracy. Okazało się niezbędne i możliwe podnoszenie wydajności pracy na podstawie poprawy organizacji produkcji. Równocześnie niezbędne było, i jest w dalszym ciągu, unormowanie obsady stanowisk administracyjnych w całej gospodarce narodowej. W sumie trzeba stwierdzić, iż kurs na intensyfikację produkcji poprzez wyższą wydajność, postęp techniczno-organizacyjny i racjonalną gospodarkę siłą roboczą — wymaga umacniania. Wspomnieć też tutaj trzeba o potrzebie stałego, oszczędnego gospodarowania środkami materiałowymi i pracą ludzką. Stałej uwagi jednostek gospodarczych wymaga obniżka kosztów, a w każdej jednostce budżetowej — oszczędność w gospodarowaniu środkami budżetowymi.</u>
          <u xml:id="u-24.49" who="#BronisławWarowny">W handlu zagranicznym obroty towarowe ogółem wzrosły w porównaniu z 1966 r. o 8,5%, w tym eksport o 11,2%, a import o 6%. Natomiast w realizacji zadań planowych w poszczególnych grupach towarów powstały odchylenia od planu.</u>
          <u xml:id="u-24.50" who="#BronisławWarowny">Sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego, w dyskusji nad wykonaniem planu i budżetu, w celu podniesienia efektów w handlu zagranicznym postuluje między innymi jako pierwszoplanowe zadanie realizację postanowień XI Plenum KC PZPR w zakresie organizowania produkcji eksportowej przemysłu maszynowego i innych — na zasadzie specjalizacji wybranych branż i przedsiębiorstw. Jest również niezbędna ściślejsza współpraca między przemysłem, handlem zagranicznym i handlem wewnętrznym, zwłaszcza w realizacji eksportu i importu oraz wymiany rynkowej artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-24.51" who="#BronisławWarowny">W 1967 r. podstawowe zadania w zakresie oświaty i szkolnictwa wyższego zostały zrealizowane na ogół pomyślnie. Nastąpił dalszy rozwój urządzeń kulturalnych i socjalnych. Plan budownictwa mieszkaniowego typu miejskiego przekroczono. Oddano do użytku o 6,3% więcej nowych izb mieszkalnych niż w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.52" who="#BronisławWarowny">Należy podkreślić dalszy poważny dorobek poszczególnych województw we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Coraz sprawniejsza i bardziej operatywna działalność rad narodowych w dziedzinie koordynacji terytorialnej i zarządzania sprzyja rozwojowi gospodarki narodowej i wyrównuje opóźnienia w poszczególnych województwach.</u>
          <u xml:id="u-24.53" who="#BronisławWarowny">Majątek trwały gospodarki narodowej wzrósł o około 5% w porównaniu z 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.54" who="#BronisławWarowny">Budżet państwa wykonany został po Stronie dochodów w 101,7%, a po stronie wydatków — w 101,9%. Osiągnięta nadwyżka budżetowa ukształtowała się nieco niżej ód przewidywanej w ustawie budżetowej. Wpłaty do budżetu przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych wyniosły 101,4%. Wzrost wpłat do budżetu występuje również w gospodarce nieuspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-24.55" who="#BronisławWarowny">Komisje sejmowe zwróciły uwagę na potrzebę podjęcia odpowiedniego działania w związku z tym, że jest wiele jeszcze jednostek gospodarki nieuspołecznionej, uzyskujących wysokie dochody, które jednocześnie niesłusznie korzystają z ulg i preferencji przysługujących szeroko naszemu rzemiosłu.</u>
          <u xml:id="u-24.56" who="#BronisławWarowny">Komisje sejmowe pozytywnie oceniły działalność rządu w zakresie doskonalenia całości gospodarki, skuteczności podejmowanych decyzji i środków dla likwidacji występujących trudności w bieżącej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, jak również w zakresie przyśpieszania postępu technicznego, podnoszenia efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-24.57" who="#BronisławWarowny">Wysoki Sejmie! W 1967 r. wszystkie działy gospodarki narodowej prezentują poważne osiągnięcia. Nastąpił dalszy rozwój oświaty i kultury. Wzrosły znacznie siły wytwórcze kraju. Biorąc powyższe pod uwagę, zgodnie z wnioskami i oceną wszystkich komisji sejmowych, w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-24.58" who="#BronisławWarowny">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za 1967 rok.</u>
          <u xml:id="u-24.59" who="#BronisławWarowny">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-24.60" who="#BronisławWarowny">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-24.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JanKarolWende">Posiedzenie zostanie wznowione jutro. Na posiedzeniu będziemy kontynuowali debatę budżetową.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JanKarolWende">Proszę Sekretarza Posłankę Lucynę Adamowicz o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#LucynaAdamowicz">Posiedzenia komisji odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#LucynaAdamowicz">W dniu dzisiejszym, tj. 20 grudnia, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, zbierze się Komisja Oświaty i Nauki w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#LucynaAdamowicz">W sobotę — dnia 21 grudnia, bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu, zbiorą się:</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#LucynaAdamowicz">Komisja Handlu Zagranicznego — w sali nr 67 Dom Poselski oraz Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra — 21 grudnia do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 50)</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trojoka.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Barbara Pstrągowska.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#CzesławWycech">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 r. i podstawowych założeniach planu na 1970 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1969 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Iżby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Bolesław Jaszczuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#BolesławJaszczuk">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Obecna sesja budżetowa Sejmu różni się tym od poprzednich, że odbywa się niemal bezpośrednio po V Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, po wytyczeniu przez jego uchwalę najbardziej podstawowych zadań dla gospodarki narodowej na najbliższą przyszłość i na okres następnego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#BolesławJaszczuk">W tej sytuacji wydaje się niezbędne na wstępie stwierdzenie, że istnieje zgodność między postanowieniami V Zjazdu Partii, a Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem na rok 1969. Plan gospodarczy prawidłowo rozwija i konkretyzuje kierunkowe wytyczne gospodarcze uchwały zjazdowej, a budżet daje im właściwy wyraz finansowy.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#BolesławJaszczuk">Nasz Klub Poselski będzie głosował za przyjęciem obu tych aktów z uwzględnieniem poprawek proponowanych przez posła generalnego referenta. Będziemy głosowali także za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium z tytułu działalności w roku 1967.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#BolesławJaszczuk">Narodowy Plan Gospodarczy na rok przyszły zmierza do zapewnienia pełnej realizacji zadań plantu 5-letniego w zakresie Wzrostu dochodu narodowego, a w tym Wzrostu funduszu spożycia i płac realnych. Jeśli dyrektywy tego planu zostaną zrealizowane pomyślnie, to w ostatni rok pięciolatki powinniśmy wejść z wyższym poziomem produkcji i spożycia, niż to założono w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#BolesławJaszczuk">Przypomnijmy, że plan ten postulował w okresie 1966–1969, a więc w ciągu czterech lat wzrost:</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#BolesławJaszczuk">— globalnej produkcji przemysłowej o 32,7%,</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#BolesławJaszczuk">— wytworzonego dochodu narodowego o 25,2%,</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#BolesławJaszczuk">— funduszu spożycia ogółem o 20,4%.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#BolesławJaszczuk">Opierając się na dotychczasowym szybszym od założonego przebiegu realizacji planu 5-letniego w trzech pierwszych jego latach, zadania na rok przyszły zawarte w Narodowym Planie Gospodarczym przewidują łączny wzrost — w warunkach porównywalnych:</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#BolesławJaszczuk">— globalnej produkcji przemysłowej o 36,2%,</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#BolesławJaszczuk">— wytworzonego dochodu narodowego o 25,8%,</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#BolesławJaszczuk">— funduszu spożycia ogółem o 24,1%.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#BolesławJaszczuk">Taki układ wskaźników daje podstawę do przewidywania, że również w Sikali całego pięciolecia zadania dotyczące zarówno wzrostu produkcji materialnej, jak i rozmiarów spożycia, będą przekroczone. Będzie temu również towarzyszył wyższy od zaplanowanego wzrost płac realnych, choć na tym odcinku przekroczenie planu będzie mniejsze niż w odniesieniu do całego funduszu spożycia.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#BolesławJaszczuk">Rok przyszły ma przynieść umiarkowaną, lecz odczuwalną poprawę sytuacji materialnej społeczeństwa. Wyrazi się ona przede wszystkim, po uwzględnieniu dokonanej w listopadzie bieżącego roku podwyżki płac górniczych, we Wzroście realnych płac o około 2,5%, i w takim samym w przybliżeniu wzroście realnych dochodów konsumpcyjnych ludności chłopskiej, czerpanych z produkcji rolnej. Globalny fundusz płac — ze Względu na zwiększoną liczbę zatrudnionych — wzrośnie oczywiście w większym stopniu niż płace realne, a mianowicie o ponad 6%. Wypłaty z tytułu rent i emerytur, w związku z realizacją drugiego etapu uchwalonej przez Sejm w roku ubiegłym reformy systemu emerytalnego, ulegną zwiększeniu o 12,4%. Daje to miarę wysiłku podjętego przez nasze państwo dla poprawy położenia materialnego rencistów.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#BolesławJaszczuk">Na podkreślenie zasługuje też poważny wzrost nakładów na szkolnictwo i naukę, które wśród wydatków budżetowych państwa cechuje stosunkowo najsilniejsza dynamika. Wystarczy nadmienić, że łączne wydatki na naukę z budżetu i Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego wzrosną o ponad 9,5%, a na szkolnictwo zawodowe — o 7,5%.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#BolesławJaszczuk">Biorąc to wszystko pod uwagę wypada uznać, że przyjęte na 1969 r. tempo ogólnego rozwoju ekonomicznego kraju jest dostatecznie szybkie, a równocześnie Stwarza możliwości osiągnięcia w praktycznej realizacji wyników lepszych niż założone.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#BolesławJaszczuk">Planujemy wzrost wytworzonego dochodu narodowego w roku przyszłym tylko o około 5%, podczas gdy w roku bieżącym wyniósł on ponad 6%. Trzeba jednak pamiętać, że wskaźnik ten jest ustalony na podstawie przyjętej metody ostrożnego szacowania wzrostu produkcji rolnej, którego tempo określa się na podstawie średniej czteroletniej, w danym przypadku na podstawie ubiegłych lat 1965–1968. W rezultacie założona na 1969 r. wielkość produkcji rolnej jest niższa niż w roku bieżącym. Trzeba jednak nadmienić, że jeśli warunki klimatyczne ukształtują Się na przeciętnym poziomie, to nie powinno być spadku produkcji rolnej. Będzie to więc oznaczać, że również w roku przyszłym, podobnie jak w latach 1967 i 1968, wzrost wytworzonego dochodu narodowego wyniesie około 6%.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#BolesławJaszczuk">Szybki, a równocześnie obejmujący wszystkie działy gospodarki, rozwój ekonomiczny jest oczywiście sprawą najważniejszą dla kraju, który mimo uzyskanego postępu, znajduje się wciąż jeszcze na „dorobku” i musi dopędzać państwa najbardziej uprzemysłowione.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#BolesławJaszczuk">Rozwój gospodarczy można osiągnąć różnymi metodami: albo kładąc główny akcent na zwiększenie liczby czynnych urządzeń wytwórczych o nie zmienionym poziomie technicznym i na wzrost zatrudnienia, czyli inaczej mówiąc — gospodarując w sposób ekstensywny, albo też preferując przede wszystkim obniżkę kosztów materiałowych i wzrost wydajności pracy w oparciu o coraz lepsze jej techniczne uzbrojenie, jak też o postęp w metodach wytwarzania i w organizacji procesów produkcyjnych. Istnieje więc ważki problem wyboru jednej z tych dwóch dróg jako orientacji zarówno w planowaniu i polityce państwa, jak i w myśleniu ekonomicznym kierowniczego aktywu wszystkich ogniw gospodarki narodowej, co ma też doniosłe konsekwencje praktyczne.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#BolesławJaszczuk">W tej sprawie nasza partia po wielokroć i w sposób jednoznaczny opowiedziała się na rzecz intensyfikacji produkcji jako podstawowej metody zwiększania społecznego bogactwa, ponieważ tylko w ten sposób może ono wzrastać u nas trwale, w skali niezbędnej dla kraju. Tak ujęła ten problem już uchwała IV Zjazdu Partii i tak też, z jeszcze większą wyrazistością, traktuje go uchwała V Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#BolesławJaszczuk">Droga ekstensywnego rozwoju może mieć w określonych warunkach swoje ekonomiczne uzasadnienie. Jest ona słuszna i efektywna tam, gdzie istnieją wielkie rezerwy siły roboczej, których produktywizacja w oparciu o niski relatywnie przyrost środków trwałych, a więc w dużej mierze w oparciu o stosunkowo prostą i nie ulepszoną technikę wytwarzania, pozwala osiągnąć szybko wzrost dochodu narodowego i ogólnospołecznej wydajności pracy w przeliczeniu na jednego mieszkańca, niemożliwy czasem do uzyskania w ogóle na innej drodze. Taka droga rozwoju może dotyczyć tylko krajów słabo ekonomicznie rozwiniętych, do których grona Polska już dawno przestała należeć.</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#BolesławJaszczuk">W naszych warunkach sam wzrost zatrudnienia w oparciu o słabe i nie ulepszone uzbrojenie techniczne nie może już dawać takiej dynamiki rozwoju, jaka jest nam potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#BolesławJaszczuk">Gdybyśmy obecnie rozwój gospodarczy, wzrost dochodu narodowego opierali tylko na zwiększaniu zatrudnienia w pozarolniczej sferze produkcja materialnej i nie realizowali postępu technicznego, to przy szybkim, lecz nie powodującym jeszcze zaburzeń w rolnictwie przechodzeniu ludności chłopskiej do zawodów pozarolniczych, moglibyśmy osiągnąć wzrost dochodu narodowego w granicach 2–2,5% rocznie. Byłby to efekt ekstensywnej drogi rozwoju, powiedziałbym, w stanie czystym. W rzeczywistości sytuacja jest bardzo złożona. Samo bowiem przejście ludności chłopskiej do pracy w przemyśle, a więc do działu o wyższej wydajności pracy, daje w rezultacie pewien wzrost społecznej wydajności pracy, nawet jeśli wydajność pracy w samym przemyśle nie zwiększa się wydatniej, lub pozostaje na nie zmienionym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#BolesławJaszczuk">Dlatego analiza skutków ekstensywnych metod gospodarowania powinna objąć pozarolnicze działy gospodarki, głównie przemysł.</u>
          <u xml:id="u-29.24" who="#BolesławJaszczuk">Przyrost dochodu narodowego osiągany tylko poprzez zwiększenie zatrudnienia wynosiłby — jak już powiedziałem — tylko 2–2,5%. Na przyszły rok planujemy wzrost dochodu narodowego o 5%. Już zestawienie tych wskaźników pokazuje rangę wzrostu wydajności pracy żywej i obniżki kosztów materialnych, czyli rangę intensywnych metod gospodarowania w zwiększaniu dochodu narodowego. Dlatego wszelkie tendencje do ekstensywnej metody gospodarowania, w oparciu tylko o znaczny przyrost nowych stanowisk pracy, posługujących się tradycyjną techniką, są czynnikiem hamującym nasze posuwanie się naprzód.</u>
          <u xml:id="u-29.25" who="#BolesławJaszczuk">Postulat stałego, wydatnego wzrostu wydajności pracy jako głównego czynnika zwiększania produkcji, nie przeczy polityce pełnego zatrudnienia, którego realizację uważamy za wielkie osiągnięcie socjalistycznej gospodarki i z czego nie mamy zamiaru rezygnować.</u>
          <u xml:id="u-29.26" who="#BolesławJaszczuk">Osiągnęliśmy taki poziom sił wytwórczych, który pozwala nie tylko na zatrudnienie zwiększonych zasobów siły roboczej, lecz także wymaga coraz sprawniejszego wykorzystania pracy ludzkiej, dalszego wzrostu jej wydajności. Dlatego też, chociaż zadania planu 5-letniego na odcinku wydajności pracy zarówno w przemyśle, jak i w budownictwie są, jak dotąd, wykonywane i nawet nieznacznie przekraczane, trudno uznać to za w pełni zadowalające. Przekroczono bowiem plan zatrudnienia, co oznacza, że znaczną część ponadplanowej produkcji uzyskano metodami ekstensywnymi.</u>
          <u xml:id="u-29.27" who="#BolesławJaszczuk">Byłoby niedobrze, gdyby to samo zjawisko wystąpiło również w przyszłym roku. Chcemy bowiem wszystko, co się nam uda w produkcji rynkowej uzyskać w postaci przekroczenia zadań planu, przeznaczyć na wzmocnienie równowagi rynkowej. W związku z tym powinniśmy traktować wyznaczony w planie wzrost wydajności pracy o 4,9% jako zadanie minimalne, które w toku realizacji planu powinno być przekroczone na podstawie pełniejszego wykorzystania rezerw, w postaci intensyfikacji produkcji. Przy czym nie chodzi nam o wszelki wzrost produkcji, ale o taki, który byłby równocześnie najbardziej efektywny, to znaczy — uzyskany przy minimalnych łącznych nakładach pracy zarówno żywej, jak i uprzedmiotowionej, przy niskich materiałowych kosztach wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-29.28" who="#BolesławJaszczuk">Marnotrawstwo w zużyciu materiałów, ograniczając rozmiary osiągalnej produkcji, może zahamować wzrost wydajności pracy żywej w zakładach, mimo Stworzonych po temu technicznych możliwości. Oszczędne gospodarowanie materiałami i surowcami ma zasadnicze znaczenie dla naszego kraju, zmuszonego do opierania większej części swej produkcji przemysłowej na imporcie.</u>
          <u xml:id="u-29.29" who="#BolesławJaszczuk">Obniżka kosztów materialnych pozwala osiągnąć taką samą dynamikę wzrostu dochodu narodowego przy mniejszych nakładach inwestycyjnych, albo też większy dochód przy podobnych nakładach inwestycyjnych. W obu wypadkach daje to możliwość zwiększenia udziału spożycia w podziale dochodu narodowego, a więc i szybszego wzrostu stopy życiowej, bez rezygnacji z szybkiego tempa rozwoju. Niemałe znaczenie ma też okoliczność, że spadek Udziału inwestycji w podziale dochodu narodowego niejako automatycznie zmniejsza niebezpieczeństwo napięć na Odcinku wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-29.30" who="#BolesławJaszczuk">Dlatego też w dyskusji w Sejmie nad planem na rok przyszły nie można pominąć milczeniem tej okoliczności, że gdy produkcja globalna i wydajność pracy są w nim wyznaczone na poziomie nieco korzystniejszym niż w planie 5-letnim, to na odcinku kosztów sytuacja jest odmienna. Powodowane to jest głównie przewidywaną mniejszą obniżką kosztów materiałowych, niż wynikałoby to z planu 5-letniego. Różnica przy tym jest tego rzędu, że nie uda się jej przypuszczalnie nadrobić w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-29.31" who="#BolesławJaszczuk">W planie 5-letnim założono, że udział kosztów materiałowych w wartości produkcji towarowej przemysłu zmniejszy się w Okresie jego realizacji w porównaniu z rokiem 1965 o 3% natomiast obecnie szacuje się, że obniżka ta nie przekroczy 2,8%.</u>
          <u xml:id="u-29.32" who="#BolesławJaszczuk">Mimo uzyskanego spadku ogólnej materiałochłonności produkcji przemysłowej będzie ona wyższa niż założyliśmy to w uchwale o planie 5-letnim. Nie można przejść nad tym do porządku dziennego, ponieważ podnoszenie efektywności działania we wszystkich gałęziach produkcji i wymiany stanowi w obecnej fazie rozwoju naszej gospodarki główne zadanie państwa i wszystkich organizacji ekonomicznych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-29.33" who="#BolesławJaszczuk">Wysoki Sejmie! Wykorzystanie wszystkich źródeł Wzrostu dochodu narodowego, a więc zatrudnienia, Wydajności pracy i obniżki kosztów produkcja, i w dodatku w sposób intensywny — wymaga systematycznego usprawniania procesu pracy i produkcji.</u>
          <u xml:id="u-29.34" who="#BolesławJaszczuk">Oczywiście, nie wszystkie sprawy produkcji i spożycia można rozwiązać poprzez lepszą organizację i lepsze zarządzanie.</u>
          <u xml:id="u-29.35" who="#BolesławJaszczuk">W gospodarce dynamicznej, a taką jest właśnie nasza gospodarka, właściwe zaspokajanie rosnących potrzeb społecznych wymaga stałego unowocześniania techniki i technologii wytwarzania dóbr i usług materialnych. Stąd rosnące z roku na rok nakłady inwestycyjne w produkcyjnych działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-29.36" who="#BolesławJaszczuk">Ale tym ostrzej stawia to przed nami zagadnienia wyboru kierunków inwestowania, koncentracji inwestycji oraz problemy ogólnej efektywności procesu inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-29.37" who="#BolesławJaszczuk">Proces intensywnego gospodarowania musi objąć w równej mierze sferę produkcji i sferę inwestowania. Wśród wielu przyczyn wzajemnie ze sobą powiązanych, obniżających ogólną efektywność naszej ekonomiki, istotny ujemny wpływ wywiera niezadowalający przebieg samego procesu inwestycyjnego. Często budujemy obiekty produkcyjne i Usługowe zbyt długo i z tego już chociażby powodu — nie mówiąc o niedostatkach projektowania — zbyt drogo. Również, jak wykazują to między innymi przeprowadzone ostatnio badania Głównego Urzędu Statystycznego, upływa za dużo czasu od momentu uruchomienia nowych obiektów do uzyskania przez nie projektowanych zdolności produkcyjnych. A przecież nie oznacza to nic innego, jak zamrożenie poważnej części środków wydatkowanych na ukończone formalnie inwestycje, jak hamowanie procesu unowocześniania mocy wytwórczych i obniżki zużycia materiałów w produkcji. Brak mocy produkcyjnych, wynikający z nieterminowego oddawania do eksploatacji nowoczesnych instalacji i maszyn lub połowicznego tylko ich wykorzystania, musi być bowiem pokryty przez stare, nieekonomicznie pracujące zakłady wytwórcze, zużywające z reguły za dużo surowców i materiałów, nie mówiąc już o niedostatecznym poziomie wydajności pracy. Jeśli zaś weźmiemy pod uwagę i ten fakt, że długie cykle budowy i uruchamiania obiektów oraz osiągania przez nie pełnej mocy produkcyjnej przynoszą gospodarce straty, związane z problemem moralnego zużycia maszyn, to hamujący wpływ niedomagań procesu inwestycyjnego na intensyfikację naszego rozwoju staje się jeszcze bardziej wyraźny.</u>
          <u xml:id="u-29.38" who="#BolesławJaszczuk">Przy przekroczeniu w latach 1966–1968 założonego w planie 5-letnim poziomu nakładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej o 2,7%, wartość obiektów oddanych w tym samym czasie do użytku jest prawie o 20 mld zł mniejsza od postulowanej przez plan. Średni cykl inwestycji, który w 1965 r. wynosił 2,5 roku, zmniejszył się w 1967 r. tylko o 4,5%, co oczywiście trudno uznać za postęp wystarczający. Niepokój musi budzić ogólne wydłużenie cyklu inwestycji przemysłowych o 7%, podczas gdy liczne obiekty produkcyjne realizowane są ze znacznym przyśpieszeniem cyklu budowy. Oznacza to, że mamy nie tylko potencjalne możliwości, lecz również praktyczne przykłady przedterminowego kończenia inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-29.39" who="#BolesławJaszczuk">Na taki Stan działalności inwestycyjnej składa się wiele czynników. Nie wszystkie z nich są dostatecznie głęboko zanalizowane, ze wskazaniem na rzeczywiste przyczyny ich występowania i wpływ na całokształt sytuacji. Sprawa musi być więc wnikliwie zbadana przez powołane do tego organy. Konieczne jest podjęcie na podstawie istniejącego rozeznania takich środków, które pchnęłyby naprzód usprawnienie procesu inwestycyjnego w jego całokształcie.</u>
          <u xml:id="u-29.40" who="#BolesławJaszczuk">Skrócenie cyklu inwestowania stanowi dziś centralny problem działalności gospodarczej państwa. Od tego bowiem zależy już, i zależeć będzie, w coraz Większym stopniu zarówno dynamika rozwoju ekonomicznego kraju, jak i poprawa efektywności całej jego działalności gospodarczej. Łożymy ogółem na inwestycje prawie piątą część całego dochodu narodowego, a na inwestycje produkcyjne prawie ósmą jego część. Nie wolno więc tolerować objawów powolnego włączania części tych środków do aktywnego uczestnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego — zwłaszcza w sytuacji, kiedy podstawowymi czynnikami, limitującymi nasz marsz naprzód, stały się zdolności produkcyjne i możliwości zaopatrzeniowe, gdyż od strony zasobów siły roboczej i ich poziomu kwalifikacyjnego istnieć będą wszystkie możliwości szybkiego zwiększenia produkcji dóbr i usług.</u>
          <u xml:id="u-29.41" who="#BolesławJaszczuk">Narodowy Plan Gospodarczy na 1969 r. utrzymuje silną dynamikę wzrostu nakładów inwestycyjnych, charakterystyczną dla pierwszych lat bieżącej pięciolatki. Przeznacza się na ten cel w całej gospodarce narodowej środki o 8,8% większe, a w gospodarce uspołecznionej o 9,2% wyższe niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-29.42" who="#BolesławJaszczuk">Równocześnie dokonano tu, zgodnie z kierunkowymi wytycznymi Zjazdu, przegrupowania nakładów w porównaniu do pierwotnych ustaleń planu 5-letniego, w celu szybkiego zwiększenia zdolności produkcyjnych dla zaspokojenia potrzeb eksportu i rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-29.43" who="#BolesławJaszczuk">Na skutek tego sytuacja na odcinku inwestycyjnym w roku przyszłym na pewno nie będzie łatwa, zwłaszcza gdy się uwzględni dodatkowo nikłość rezerw w bilansach materiałów budowlanych. Wszystko więc nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na front inwestycyjny zarówno organów rządowych, jak i rad narodowych. Nie mogą go tracić z pola swego widzenia również właściwe komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-29.44" who="#BolesławJaszczuk">Zadaniem Narodowego Planu Gospodarczego na rok przyszły jest — obok przygotowania warunków pełnego wykonania podstawowych dyrektyw planu 5-letniego — stworzenie niezbędnych przesłanek dla podjęcia po 1970 r. niezbędnej rozbudowy i rekonstrukcji gospodarki narodowej zmierzającej do:</u>
          <u xml:id="u-29.45" who="#BolesławJaszczuk">1) stałego zwiększania w gospodarce narodowej ciężaru gatunkowego przemysłu, w którym społeczna wydajność pracy z natury rzeczy jest wyższa, niż w innych działach gospodarki narodowej;</u>
          <u xml:id="u-29.46" who="#BolesławJaszczuk">2) stałego zwiększania w całości produkcji przemysłowej udziału tych jego gałęzi, które stanowią swoiste nośniki postępu technicznego i nowoczesności w całej gospodarce, a więc określonych branż przemysłu maszynowego i chemicznego;</u>
          <u xml:id="u-29.47" who="#BolesławJaszczuk">3) skoncentrowania się we wszystkich przemysłach, a zwłaszcza w produkcji maszyn, na określonych kierunkach wyspecjalizowanej, najbardziej nowoczesnej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-29.48" who="#BolesławJaszczuk">W myśl tych postulatów udział całego przemysłu w wytwarzaniu dochodu narodowego ma w przyszłym roku zwiększyć się z 51,3% do 53,1%, a łączny udział przemysłu maszynowego i chemicznego w całej produkcji przemysłowej ma wzrosnąć z 38,1% do 39,6%.</u>
          <u xml:id="u-29.49" who="#BolesławJaszczuk">Nową sprawą w Narodowym Planie Gospodarczym na rok przyszły jest przede wszystkim to, że kurs na specjalizację produkcji maszyn został w nim wyeksponowany silniej, a także konkretniej niż w planach poprzednich lat i bardziej zdecydowanie, niż było to zarysowane w planie 5-letnim. Realizacja tego kursu wymagać będzie od organów rządowych podejmowania konkretnych przedsięwzięć, między innymi w postaci przemieszczania i wycofywania produkcji przestarzałej, aby w sposób najbardziej celowy wydłużyć serie produkcyjne w oparciu o nowoczesne metody wytwarzania i niższe społeczne koszty produkcji.</u>
          <u xml:id="u-29.50" who="#BolesławJaszczuk">Wysoka Izbo! Jedną z najbardziej zasadniczych przesłanek wysokiej efektywności i sprawnego funkcjonowania gospodarki narodowej jest jej prawidłowa organizacja, powiązana z właściwymi metodami planowania i zarządzania gospodarczego. Dyskusja wokół tych spraw toczy się od dawna zarówno u nas, jak i w innych krajach socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-29.51" who="#BolesławJaszczuk">Nie jest przypadkiem, że dyskusje nad metodami planowania i zarządzania uległy w latach sześćdziesiątych nasileniu we wszystkich krajach socjalistycznych, chociaż ich atmosfera — a częściowo także tematyka — jest w każdym kraju różna. Jest to niewątpliwie objaw świadczący o tym, że gospodarka w każdym z tych krajów weszła w nowy etap rozwoju, wymagający zmian i doskonalenia dawnych form organizacyjnych i dawnych metod kierowania.</u>
          <u xml:id="u-29.52" who="#BolesławJaszczuk">Zadaniem dyskusji ekonomicznych jest wypracowanie rozwiązań odpowiadających osiągniętemu poziomowi sił Wytwórczych i zgodnych z zasadniczymi założeniami socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-29.53" who="#BolesławJaszczuk">Zasadnicza wyższość gospodarki socjalistycznej polega między innymi na tym, że dzięki ogólnospołecznej własności podstawowych środków produkcji działalność wszystkich jej ogniw może być w sposób świadomy wzajemnie skoordynowana, przy równoczesnej koncentracji sił i środków na najważniejszych, wybranych odcinkach. Formą realizacji ogólnospołecznej koordynacji działań gospodarczych w socjalizmie jest plan centralny, gwarantujący harmonijny przebieg procesu społecznej reprodukcji i eliminujący marnotrawstwo w skali całej produkcji społecznej, Właściwe dla gospodarki kapitalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-29.54" who="#BolesławJaszczuk">Negowanie roli planu centralnego i próby zastąpienia jego funkcji przez wolne działanie mechanizmu rynkowego, Stanowią w ekonomii wyraźne odejście od marksizmu-leninizmu na płaszczyznę rewizjonizmu.</u>
          <u xml:id="u-29.55" who="#BolesławJaszczuk">Podkreślanie roli planu centralnego nie oznacza negacji towarowego charakteru podziału większości produktu społecznego w socjalizmie, ani też zaprzeczenia działania prawa wartości. Rzecz w tym jednak, że prawo to dochodzi w gospodarce socjalistycznej do głosu nie w sposób żywiołowy, lecz na gruncie naukowego poznania jego wymogów i że w efekcie nie ma sprzeczności między świadomym sterowaniem przez plan procesem rozszerzonej reprodukcji społecznej a towarową formą Większości wytworzonych produktów.</u>
          <u xml:id="u-29.56" who="#BolesławJaszczuk">Inaczej mówiąc, gospodarka socjalistyczna musi uwzględniać w prawidłowy sposób wpływ mechanizmu rynkowego na produkcję, i na odwrót — wpływ produkcji na stosunki rynkowe. Jednak — przy całej trudności i złożoności tej sprawy — w gospodarce socjalistycznej nie stosunki rynkowe decydują o całokształcie planu, lecz przeciwnie, decyzje planowe oddziaływają i kierują stosunkami rynkowymi. Oczywiście plan — to nie jest jakiś woluntarystyczny akt, lecz skoordynowana wewnętrznie dyrektywa, łącząca osiągnięcia myśli społecznej z doświadczeniem życiowym mas, współuczestniczących w opracowaniu tej dyrektywy przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-29.57" who="#BolesławJaszczuk">W związku z dążeniem do maksymalnego wyzwalania inicjatywy społecznej zarówno przy tworzeniu, jak i realizacji planu, chcemy w skali, która jest możliwa i użyteczna, zastępować bezpośrednią dyrektywność centralnego planowania działaniem bodźców materialnego zainteresowania i innymi instrumentami o charakterze ekonomicznym, jak ceny, kredyt, normatywy finansowe itp.</u>
          <u xml:id="u-29.58" who="#BolesławJaszczuk">Równocześnie powinniśmy przystąpić do usprawnienia naszego planowania, przede wszystkim na szczeblu centralnym. Jest bowiem zupełnie oczywiste, że poziom i metody pracy tego szczebla będą w decydujący sposób kształtować poziom pracy planistycznej w resortach, zjednoczeniach i innych jednostkach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-29.59" who="#BolesławJaszczuk">Plan centralny ma spełniać rolę głównego koordynatora działalności wszystkich ogniw gospodarki narodowej. Alby dobrze spełniać tę funkcję, musi się opierać na gruntownych studiach i analizach konkretnych problemów technicznych, ekonomicznych i społecznych oraz czynić zadość dokładnie poznanym wymogom obiektywnych praw, działających w naszej ekonomice. Tylko bowiem na tej podstawie da Się opracować plan prawidłowo uwzględniający niezbędne powiązania pomiędzy poszczególnymi dziedzinami działalności ekonomicznej, czyli — inaczej mówiąc — plan wewnętrznie zgodny. Tylko przy takim ujmowaniu Zagadnień będzie możliwe — na podstawie wszechstronnego rachunku ekonomicznego — Wyznaczenie właściwych kierunków rozwoju dla gospodarki narodowej, a dla określonych branż ozy przedsiębiorstw — optymalizowanie zadań bieżących i wieloletnich. Obecnie — nasze planowanie czyni zadość tym postulatom w stopniu dziś już niezadowalającym.</u>
          <u xml:id="u-29.60" who="#BolesławJaszczuk">Aby więc stale udoskonalać sam proces planowania, pozwalający na skuteczniejsze i bardziej prawidłowe niż dotychczas sterowanie przez plan centralny gospodarką narodową, aby podnieść autorytet narodowych planów gospodarczych oraz dyscyplinę planistyczną — konieczne i pilne staje się stworzenie takich warunków, aby centralne organy planowania w państwie poświęcić się mogły wyłącznie realizacji tego zadania.</u>
          <u xml:id="u-29.61" who="#BolesławJaszczuk">Równolegle, a nawet z pewnym wyprzedzeniem, należy zwiększać Uprawnienia organów rządowych, a przede wszystkim ministerstw, w wykonywaniu funkcji bieżącej koordynacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-29.62" who="#BolesławJaszczuk">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy i budżet na rok przyszły wytyczają — na miarę istniejących możliwości — właściwe tempo i kierunki rozwoju naszej gospodarki. Ich realizacja stanowić będzie dalszy poważny krok naprzód naszego narodu na socjalistycznej drodze rozwoju. Nie wolno nam jednak zapominać, że każdy, choćby najlepszy nawet plan, nie zrealizuje się sam. O tym więc, jaki będzie faktyczny bilans ekonomiczny naszego kraju w nadchodzącym roku, zadecyduje — jak zawsze — sumienna i twórcza praca całego społeczeństwa: robotników, chłopów, inteligencji pracującej, a także to, w jakim stopniu potrafimy włączyć się w międzynarodowy socjalistyczny poddał pracy oraz przyswoić sobie dorobek światowej nauki i techniki.</u>
          <u xml:id="u-29.63" who="#BolesławJaszczuk">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyrażam głębokie przekonanie, że nasze społeczeństwo, realizując linię generalną partii, pogłębi swą pracą tendencję przyśpieszonego tempa rozwoju naszego kraju, tendencję, zawartą w Narodowym Planie Gospodarczym, który uchwalimy jako ostatni w tej kadencji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-29.64" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Franciszek Gesing.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#FranciszekGesing">Wysoka Izbo! Tegoroczną debatę nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 wraz z podstawowymi założeniami planu na 1970 rok poprzedziła wielka, prowadzona przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ogólnonarodowa dyskusja. Objęła ona wyczerpująco i wszechstronnie wszystkie problemy rozwoju naszego życia społecznego i gospodarczego w najbliższych latach.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#FranciszekGesing">W dyskusji przedzjazdowej uczestniczyły wszystkie kręgi naszego społeczeństwa, a w szczególności klasa robotnicza i chłopi, wykazując troskę o sprawy ogólnonarodowe, o rozwijanie wszystkich regionów kraju — miast i wsi, zakładów pracy. Robotnicy i chłopi manifestowali czynami społecznymi swoją aktywność i zaangażowanie na rzecz przedstawionego w tezach zjazdowych programu przyśpieszenia rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#FranciszekGesing">W gospodarskich dyskusjach, omawiając możliwości podniebienia produkcji, usprawnienia organizacji pracy, oszczędności zużycia materiałów — starali się oni wyszukiwać dodatkowe źródła dochodów dla pokrycia stale wzrastających potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#FranciszekGesing">Ta wielka aktywność ludzi pracy, ich osobista troska o lepsze wyniki produkcyjne, o racjonalne i sprawiedliwe dokonanie podziału wspólnie wypracowanego dochodu narodowego, wpłynęły w sposób odczuwalny na przyśpieszenie w 1968 r. tempa wzrostu produkcji we wszystkich niemal gałęziach gospodarki narodowej i przekroczenie wskaźników założonych na ten rok w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#FranciszekGesing">Nasze niewątpliwe osiągnięcia produkcyjne, będące w okresie przedzjazdowym wyrazem świadomego poparcia narodu dla polityki partii oraz zwiększenie w 1968 r. roli czynników intensyfikujących tempo produkcji, nie mogły jednak usunąć wszystkich napięć, jakie występują jeszcze od szeregu lat w naszej gospodarce. Są one skutkiem niedostatecznie szybkiej poprawy wykorzystania posiadanego majątku narodowego, usprawnienia organizacji pracy i technologii w procesach produkcyjnych, podnoszenia jakości i nowoczesności wyrobów, zwiększania i poprawiania opłacalności eksportu.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#FranciszekGesing">Rząd w przedstawionym projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wraz z podstawowymi założeniami na rok 1970, w oparciu o pogłębioną analizę potrzeb i możliwości, w oparciu o uchwałę V Zjazdu PZPR, o wzmożoną inicjatywę produkcyjną społeczeństwa przedstawił program bardziej zdecydowanego przegrupowania sił wytwórczych i środków finansowych dla intensywniejszego rozwoju produkcji i eliminowania występujących napięć.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#FranciszekGesing">Ta generalna linia projektu pianiu znajduje swój wyraz w zaplanowanym dynamicznym wzroście tych gałęzi przemysłu, które posiadają decydujące znaczenie dla nowoczesnego rozwoju ekonomicznego. Taką wiodącą rolę we współczesnym rozwoju gospodarczym odgrywają przemysły: maszynowy, chemiczny i energetyczny.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#FranciszekGesing">Założony w planie 13% wzrost produkcji w przemyśle maszynowym, w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym, ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju całej gospodarki. W skład tego przemysłu wchodzą bowiem przemysł maszynowy i konstrukcji metalowych, przemysł elektrotechniczny, przemysł środków transportowych i przemysł metalowy. Zwiększenie globalnej produkcji w tych przemysłach, przy równoczesnej poprawie poziomu technologii produkowanych maszyn i urządzeń, a tym samym jej jakości, rozwinie znacznie potencjał sił wytwórczych, umożliwi zwiększenie efektywności eksportu w handlu zagranicznym, a także — co ma zasadnicze znaczenie — pozwoli na lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły konsumpcyjne, poszukiwane w wielu asortymentach.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#FranciszekGesing">W przemyśle chemicznym, odgrywającym tak ważną rolę w intensyfikacji produkcji rolnej, jak również w zaopatrzeniu wielu innych ważnych działów gospodarki, a zwłaszcza w zaopatrzeniu rynku, założono wzrost produkcji o 12%.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#FranciszekGesing">Trzecią z kolei gałęzią przemysłu, której rozwój wyprzedza znacznie tempo wzrostu całej produkcji przemysłowej, jest wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej. Wiadomo, że energia elektryczna jest podstawowym czynnikiem współczesnego uzbrojenia zakładu produkcyjnego, a więc czynnikiem wzrostu wydajności pracy, i to nie tylko w przemyśle, ale również w innych działach gospodarki — w rolnictwie, transporcie czy gospodarce komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#FranciszekGesing">Do tych kierunków — decydujących o unowocześnianiu naszego przemysłu, zapewniających szybki i bardziej efektywny rozwój gospodarki narodowej, ze szczególnym uwzględnieniem branż i gałęzi specjalizujących się w produkcji eksportowej, w produkcji artykułów na rynek krajowy — zostały dostosowane nakłady inwestycyjne. W stosunku do poziomu z 1968 r. ustalony został wzrost nakładów inwestycyjnych: na przemysł ciężki — o 18%, przemysł maszynowy — o 21%, przemysł drzewny — o 24% i lekki — o 45%.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#FranciszekGesing">Równocześnie, w strukturze nakładów inwestycyjnych zarówno w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 r., jak i w podstawowych założeniach na rok 1970, dążenia polityki inwestycyjnej dla zwiększenia efektywności inwestycji znajdują swe pełne odzwierciedlenie w Szybszym wzroście nakładów na urządzenia i maszyny niż na roboty budowlano-montażowe. Wiadomo bowiem, że roboty budowlano-montażowe są Stosunkowo najbardziej kosztowne i potrzebują dłuższego okresu realizacji, a przecież istotny przyrost produkcyjny daje przede wszystkim techniczne wyposażenie pracowników — więc maszyny i narzędzia.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#FranciszekGesing">Prawidłowa realizacja tak założonego planu asortymentowego i jakościowo-produkcyjnego oraz planu inwestycyjnego powinna — o ile nie całkiem wyeliminować, to znacznie złagodzić występujące napięcia w sytuacji rynkowej, w handlu zagranicznym, w działalności inwestycyjnej i stworzyć rządowi szersze możliwości manewrowania czynnikami, mającymi wpływ na bardziej harmonijny rozwój kooperacji między poszczególnymi działami gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#FranciszekGesing">Wysoka Izbo! O powodzeniu naszych wysiłków, zmierzających do usuwania istniejących napięć, w niemałym stopniu decydują: sytuacja rynkowa, zaopatrzenie rynku w artykuły poszukiwane przez konsumentów, w tym również w artykuły produkowane przez rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#FranciszekGesing">Z zadowoleniem mogę stwierdzić z tej trybuny, że rolnictwo dotrzymuje dzielnie kroku innym działom gospodarki narodowej. Mówiono o tym w czasie obrad V Zjazdu PZPR, podkreślono to w uchwałach Zjazdu. Rośnie produkcja globalna rolnictwa, w szybszym jeszcze tempie rozwija się produkcja towarowa. Pomyślnie rozwiązujemy trudny, nabrzmiały od wielu lat problem zbożowo-paszowy poprzez dalszy, odczuwalny wzrost plonów w uprawach zbożowych. W roku bieżącym polskie rolnictwo przekroczyło po raz pierwszy barierę plonów czterech zbóż — 20 kwintali z hektara.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#FranciszekGesing">Niemały udział w podnoszeniu produkcji rolnej wnoszą państwowe gospodarstwa rolne. Obok zasadniczych zadań, polegających na usługowej roli wobec całego rolnictwa — dostarczaniu materiału siewnego do produkcji roślinnej i materiału zarodowego dla hodowli — państwowe gospodarstwa rolne odgrywają coraz większą rolę w globalnej i towarowej produkcji, a ostatnio stają się ważnym, twórczym elementem w społeczno-ekonomicznych przeobrażeniach rolnictwa i wsi.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#FranciszekGesing">Te osiągnięcia w produkcji rolnej, oparte na wspólnej polityce PZPR i ZSL, stały się możliwe dzięki rosnącym dostawom nawozów mineralnych, maszyn i pozostałych przemysłowych środków produkcji, udzielaniu kredytów, dzięki pomocy państwa w rozwijaniu oświaty rolniczej, w znajdującej się na ukończeniu elektryfikacji wsi, w rozpoczętej realizacji zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Poparcie i pomoc państwa przejawiają się w pracach przeobrażających strukturę społeczno-ekonomiczną rolnictwa, w pracach melioracyjnych i scaleniowych, w ustawowej trosce o gospodarstwa cierpiące na brak rąk do pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#FranciszekGesing">Polski chłop i robotnik rolny, wykorzystując stwarzane możliwości wspierają politykę państwa ludowego gospodarną pracowitością, dobrym wykorzystywaniem dostarczonych im środków produkcji, tworzeniem mienia społecznego na wsi, społeczną inicjatywą i ofiarnością. Wzrastający poziom kwalifikacji zawodowych i zaangażowanie społeczne ludzi zatrudnionych w rolnictwie są — obok rosnących z każdym rokiem dostaw przemysłowych środków produkcji i doskonalącego się zarządzania — podstawową gwarancją wykonania zadań produkcyjnych w rolnictwie założonych w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#FranciszekGesing">Ta obiektywna ocena wartości tkwiących w masach chłopskich, w załogach PGR, w kolektywach spółdzielczych, w rosnącej armii specjalistów rolnictwa zobowiązuje nas jednak do bardziej wnikliwego rejestrowania i zaspokajania potrzeb producenta rolnego. Potrzeb tych jest wiele, a niektóre z nich należą do pierwszoplanowych, nie cierpiących zwłoki w załatwieniu, zwłaszcza że są to w przeważającej mierze potrzeby produkcyjne. Do takich należy grupa potrzeb związanych z chemizacją rolnictwa. Już pod zbiory roku bieżącego zużyto średnio na hektar użytków rolnych w kraju 91 kg nawozów Sztucznych w czystym składniku, nie licząc wapna nawozowego i środków chemicznych ochrony roślin. W przeliczeniu na masę towarową przypadają na średnie gospodarstwo chłopskie ilości nawozów sztucznych i innych środków chemicznych liczone już nie w kwintalach, ale w tonach. Już dzisiaj wiele gospodarstw boryka się z bardzo poważnymi trudnościami przy transporcie i rozsiewie nawozów sztucznych i wapna. Nie wystarcza już płachta ni wiaderko, tym bardziej, że wiele z tych artykułów chemicznych stanowi groźne niebezpieczeństwo dla ludzkiego zdrowia. Tak jest już dzisiaj. A wiemy przecież, że w okresie, na który uchwalamy plan gospodarczy i podstawowe założenia na rok 1970, nastąpi w dostawach nawozów sztucznych ilościowy skok.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#FranciszekGesing">Przedstawiony plan na rok 1969 przewiduje zwiększenie dostaw nawozów mineralnych o 400 tys. ton w czystym składniku, a założenia pianiu na 1970 rok przewidują zwiększenie o dalsze 515 tys. ton. Zjawiska, które dzisiaj sygnalizuje wieś, staną się jeszcze bardziej wyraziste. Potrzebne będzie niezbędnie stworzenie — równoległego z dostawami środków chemicznych — frontu sprzętu mechanicznego, gwarantującego sprawne i bezpieczne ich przewożenie i zużycie. Każde opóźnienie we wzroście zużycia produktów chemii w rolnictwie powoduje straty produkcyjne. Wskazujemy na te potrzeby również z tego względu, że w wielu rejonach kraju gwałtowny wzrost dostaw nawozów i wapna zastał wieś całkowicie nie przygotowaną technicznie do ich zastosowania w produkcji, a założenia planowe przewidują tylko nieznaczną poprawę tego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#FranciszekGesing">Drugim zagadnieniem, związanym ściśle ze wzrostem dostaw nawozów, jest potrzeba szybkiego dostarczenia rolnictwu w skali powszechnej odmian zbóż przystosowanych do bardziej intensywnego nawożenia. Chodzi tu — podkreślam — o szerokie, powszechne stosowanie najlepszych odmian zbożowych z własnej krajowej hodowli i z importu. Domagają się tego rolnicy, rozumie to każdy, kto w przedżniwnym okresie widzi łany wylęgniętych zbóż; taki Stan zbóż utrudnia mechaniczny sprzęt, co w rezultacie Obniża znacznie plony ziarna.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#FranciszekGesing">Trzecią sprawą, jeśli chodzi o możliwość obfitszego zasilania gleby nawozami mineralnymi, są potrzeby melioracyjne. W wielu rejonach, w całych wsiach nawożenie mineralne, przy nie uporządkowanych stosunkach wodnych, nie może przynieść spodziewanych efektów produkcyjnych, staje się przysłowiowym wrzucaniem pieniędzy w błoto. Przyśpieszenie melioracji rolnych, w tym zaś drenowań, usunięcie istniejących w tym zakresie trudności, torować będzie drogę chemizacji produkcji we wsiach, które dzisiaj, wskutek nie uporządkowanych stosunków wodnych, nie mogą z niej w pełni korzystać.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#FranciszekGesing">Lepsze wyposażenie przedsiębiorstw melioracyjnych w sprzęt techniczny i zwiększenie dostaw rurek drenarskich umożliwiłoby znaczne zwiększenie zakresu meliorowania gruntów ornych, co ma decydujące znaczenie dla pełnej intensyfikacji upraw.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#FranciszekGesing">Skoro zatrzymałem się nieco dłużej przy potrzebach związanych z coraz szerszym oddziaływaniem chemii na rolnictwo, nie sposób nie wspomnieć o równie wielkich potrzebach w zakresie mechanizacji. Nie trzeba szerzej rozwijać tego zagadnienia, jest ono dostatecznie znane. Osiągnęliśmy już poważny stopień mechanizacji podstawowych prac polowych — orek, kultywatorowania, sprzętu zbóż i okopowych, omłotów, zabiegów ochrony roślin. Coraz większą rolę odgrywa w wykonywaniu tych prac maszynowy park kółek rolniczych, stanowiący społeczną własność wsi.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#FranciszekGesing">Jednak i w tej dziedzinie zarówno potrzeby, jak i możliwości dalszego rozwoju mechanizacji, są nadal olbrzymie. Tkwią one w konieczności geograficznego poszerzenia pochodu maszyn w rejony, które do tej pory w wąskim tylko zakresie korzystają z dobrodziejstw mechanizacji, jak również w konieczności kompleksowego mechanizowania prac polowych. Są w Polsce wsie, w których widok traktora nie jest jeszcze stałym elementem krajobrazu. Jest wiele kółek rolniczych, które z braku potrzebnego sprzętu muszą ograniczać zakres wykonywania usług, mają trudności w terminowym wywiązywaniu się z zamówień. Rozumiejąc znaczenie koncentracji mechanicznego sprzętu w rejonach o większej produkcji towarowej, musimy jednak pamiętać, że mechanizacja musi iść szerokim frontem, żeby nie stwarzać rażących różnic w rozwoju poszczególnych regionów. Rozmach prac scaleniowych na setkach tysięcy hektarów jeszcze w bieżącej pięciolatce stworzy kółkom rolniczym możliwości rozwinięcia mechanizacji w tych rejonach, a także zwiększy popyt na maszyny konne w gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#FranciszekGesing">Istnieje jednak cały kompleks prac podwórzowo-hodowlanych w gospodarce indywidualnej, stanowiących dziewiczy rejon dla tak zwanej „małej mechanizacji”. Jej rozwój jest umożliwiony wysokim już stopniem elektryfikacji, z której wieś dla celów produkcyjnych korzysta ciągle jeszcze w niewielkim stopniu z powodu braku urządzeń technicznych. Coraz głośniejsze stają się już żądania kobiet wiejskich, domagających się szybszej, bardziej radykalnej zmiany w dostawach sprzętu mechanicznego dla hodowli, dla prac podwórzowych, dla produkcji warzywniczo-sadowniczej.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#FranciszekGesing">Wysuwając ten postulat wyrażamy nadzieję, że wysiłki resortu rolnictwa i zapowiedzi przemysłu maszynowego przyniosą na tym odcinku rekonstrukcji rolnictwa odczuwalną zmianę sytuacji już w ostatnich łatach bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#FranciszekGesing">Pomyślny rozwój produkcji roślinnej, wzrost produkcji zbóż i pasz umożliwił dalszy rozwój hodowli. Wzrosło pogłowie bydła, zwiększyła się mleczność krów, podnosi się z każdym rokiem skup artykułów pochodzenia zwierzęcego. Dla utrzymania tego tempa, dla jego przyśpieszenia w rejonach o większym nasileniu prac melioracyjnych, zwłaszcza melioracji użytków zielonych, niezbędne jest jednak przyśpieszenie tempa budownictwa. Już dzisiaj ściany setek tysięcy obór stały się za ciasne, tysiącom stogów siana na zmeliorowanych i zagospodarowanych łąkach nie odpowiada stan pogłowia.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#FranciszekGesing">Rozwój budownictwa wiejskiego, w tym zaś budownictwa inwentarskiego, jest hamowany deficytem materiałów budowlanych. Brakuje cementu, materiałów ściennych, materiałów dekarskich i wyrobów hutniczych. Rozumiemy napięty ich bilans w gospodarce narodowej, uznajemy priorytetowe potrzeby w rozwoju gospodarczym kraju. Dlatego właśnie zachęcamy wieś, kółka rolnicze, spółdzielczość wiejską i przemysł terenowy do wykorzystywania miejscowych zasobów materiałowych do produkcji materiałów budowlanych. Jednakże bez wzrostu dostaw niezbędnych materiałów budowlanych z przemysłu kluczowego nie da się usunąć trudności w budownictwie wiejskim, choćby tylko w węzłowej sprawie, jaką jest dalszy wzrost hodowli. Ważny jest zresztą przy tym nie tylko ilościowy wzrost dostaw, lecz także terminowość dostosowana do tradycyjnych, zależnych od pór roku i prac palowych, sezonów budowlanych na wisi.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#FranciszekGesing">Wyliczając niedostateczne zaspokojenie podstawowych potrzeb producenta rolnego, nie można pominąć zasadniczej w modernizującym się rolnictwie sprawy usług w najszerszym tego słowa znaczeniu: usług produkcyjnych i bytowych, skupu i zaopatrzenia, transportu i komunikacji, trybu załatwiania spraw w urzędach i instytucjach. Wzrost produkcji globalnej i towarowej w rolnictwie, rosnąca masa towarów przewożonych do wsi i ze wsi, rozwijający się system pieniężny, to wszystko odnosi się do wsi dysponującej w zasadzie coraz mniejszą ilością rąk do pracy. Biorąc jednak pod uwagę postępujący szybko proces starzenia się zatrudnionych w rolnictwie, coraz wyższy procent gospodarstw prowadzonych samodzielnie przez kobiety — można mówić o znacznie większym regresie w zasobach siły roboczej w rolnictwie, niż się to wykazuje w przedstawionych planach. W okresie ostatnich 16 lat ilość gospodarstw prowadzonych przez właścicieli w wieku powyżej 60 lat podwoiła się, wzrastając z 11 do 22% wszystkich gospodarstw w kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#FranciszekGesing">Czas rolnika stał się drogi. Strata dniówki roboczej w okresie pilnych robót w rolnictwie, kiedy o wynikach tak często decyduje terminowość, da się wymierzyć w pojęciach ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#FranciszekGesing">Tymczasem, mimo poprawy na niektórych odcinkach, sytuacja nie przedstawia się optymistycznie. Mamy do czynienia z marnotrawstwem milionów dni roboczych rolnika w punktach skupu, w magazynach i sklepach, przed punktami kasowymi, w warsztatach i zakładach naprawczych, w poczekalniach urzędów. Rozumiemy, że wiele z tych trudności wynika z niedoinwestowania punktów odbioru płodów rolnych i magazynów, z braku odpowiednich urządzeń czy środków transportowych, z sezonowości dostaw czy złego stanu dróg. Tu zresztą, w miarę zwiększania środków na usprawnianie skupu i zaopatrzenia w handlu wiejskim, spółdzielczości i przemyśle rolno-spożywczym, widać z każdym rokiem poprawę.</u>
          <u xml:id="u-31.32" who="#FranciszekGesing">Znikoma jest jednak poprawa w postawie pracowników przedsiębiorstw, instytucji i urzędów przy zetknięciu się z chłopem-producentem. Niedołęstwa, braku systemu organizacyjnego czy zwykłego lekceważenia obowiązków nie zawsze można tłumaczyć brakiem etatów, funduszów, wyszkolonej kadry czy innymi, tak zwanymi obiektywnymi trudnościami. Wieś znajduje się niejednokrotnie w sytuacji zakładu przemysłowego, któremu przyszło pracować z niesumiennym kooperantem.</u>
          <u xml:id="u-31.33" who="#FranciszekGesing">Przy rosnących zadaniach rolnictwa nie można nadal tolerować stanu, w którym chłop w okresie skupu, będącym dlań jednocześnie okresem wykopków, siewów, omłotów i orek przedzimowych, jest zmuszony tak wiele czasu przebywać poza swoim gospodarstwem, wędrować z okienka do kolejki, być zdanym na otwieranie sklepów czy magazynów o dowolnej porze. Nie chodzi tu bowiem tylko o stracone wartości ekonomiczne z powodu lekceważenia znaczenia czasu w produkcji rolnej. Fakty te mają wpływ na warunki bytowe, na czas poświęcony książce i gazecie, na stosunek ludności wiejskiej do naszych umiejętności kierowania i rządzenia i w rezultacie na świadomość społeczną chłopa.</u>
          <u xml:id="u-31.34" who="#FranciszekGesing">Są to problemy o narastającym z każdym rokiem znaczeniu. W miarę bowiem ekonomicznego rozwoju wsi, wzrostu jej dochodowości, rozwoju oświaty i kultury — w czym ludność wiejska miała najwięcej do odrobienia — narasta również odczucie potrzeb cywilizacyjnych. Nie będzie przesadą twierdzenie, że wieś przekroczyła już zdecydowanie próg zaspokajania elementarnych potrzeb w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-31.35" who="#FranciszekGesing">Naturalne staje się dążenie do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu — likwidacji różnic między wsią i miastem. Dotyczy to zarówno zbiorowych, społecznych potrzeb wiejskiego środowiska, jak i potrzeb indywidualnych rodziny wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-31.36" who="#FranciszekGesing">W dziedzinie potrzeb zbiorowych wymienić należy na pierwszym miejscu zagadnienia gospodarki komunalnej: drogi łączące ze światem każdą wieś, kolonię czy przysiółek, chodniki i oświetlenie uliczne, wodociągi i studnie publiczne, pralnie i łaźnie, boiska sportowe, kawiarnie i kluby, kina i biblioteki. Nie szczędzi na to wieś świadczeń pieniężnych ani też fizycznego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-31.37" who="#FranciszekGesing">Istnieje na wsi ogromny pęd do lepszego i wygodniejszego życia rodziny. Przejawia się on w budownictwie mieszkalnym, w wyposażeniu mieszkań w wodę, w popycie na artykuły zaspokajające potrzeby wyższego rzędu, jak telewizory, sprzęt elektrotechniczny, pralki, lodówki. Pęd to już dzisiaj powszechny i niepowstrzymany, nie zawsze jednak znajdujący możliwości zaspokojenia. Podstawową trudność na drodze zbliżenia poziomu życia mieszkańców wsi do warunków miejskich staje się dotkliwy brak wielu materiałów i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-31.38" who="#FranciszekGesing">Podnosimy te sprawy nie dla wykazywania różnic w poziomie cywilizacji wsi, ale w przeświadczeniu o ich ważności dla dalszych przeobrażeń społeczno-ekonomicznych rolnictwa. Odpływ młodych rąk z rolnictwa — w konkretnej sytuacji z wielu gospodarstw nieuzasadniony i szkodliwy — nie zawsze jest wynikiem gorszych warunków ekonomicznych. Młody człowiek, opuszczający gospodarstwo rolne rodziców, który mógłby tam mieć zapewnione niezłe dochody, odchodzi dlatego, że zniechęca go ubóstwo cywilizacyjne życia, że boi się prymitywu i szarej codzienności.</u>
          <u xml:id="u-31.39" who="#FranciszekGesing">Podobnie młody inteligent, specjalista, fachowiec potrzebny rolnictwu, idzie na wieś niechętnie, nie dlatego, że zrósł się nierozerwalnie z miastem, ze środowiskiem miejskim, ale dlatego, że przejście do pracy na wsi wiąże się automatycznie z rezygnacją z określonego poziomu cywilizacyjnych wygód i ułatwień zarówno w życiu zbiorowym w pracy, jak i w życiu prywatnym.</u>
          <u xml:id="u-31.40" who="#FranciszekGesing">Zakres i natężenie przemian społeczno-demograficznych, mających zasadniczy wpływ na produkcję rolną, jest dzisiaj, i będzie jutro, funkcją tempa podnoszenia się poziomu cywilizacyjnego wsi, zaspokajania rosnących potrzeb bytowych.</u>
          <u xml:id="u-31.41" who="#FranciszekGesing">Mówiąc o występujących trudnościach wzrostu produkcji rolnej, nie sposób pominąć zasadniczego napięcia, jakie powstaje przy usiłowaniach zharmonizowania rozwoju rolnictwa z rozwojem przemysłu spożywczego. W okresie obecnego planu 5-letniego, dynamiczny przyrost towarowej produkcji rolnictwa znacznie wyprzedzał zdolności odbioru i przetwarzania płodów rolnych przez przemysł spożywczy.</u>
          <u xml:id="u-31.42" who="#FranciszekGesing">Powszechnie znane są trudności ze skupem i magazynowaniem zboża, z odbiorem i przetwórstwem buraków cukrowych, mleka, bydła i trzody chlewnej. Brak dostatecznej bazy technicznej, magazynowej, chłodniczej i przetwórczej z jednej strony naraża gospodarkę narodową na wysoki procent ubytków i strat, a z drugiej strony ogranicza możliwość dostarczania na rynek takiej ilości artykułów spożywczych, na jaką pozwalałby już obecny poziom produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-31.43" who="#FranciszekGesing">Zaprojektowany na 1969 r. 13-procentowy wzrost nakładów inwestycyjnych dla resortu przemysłu spożywczego i Skupu jest zwiastunem nowego stosunku rządu do potrzeb producenta i konsumenta-spożywcy, którzy przecież stanowią o stabilizacji i rozwoju rynku konsumpcji, decydującego o dobrobycie i zdrowiu narodu.</u>
          <u xml:id="u-31.44" who="#FranciszekGesing">Wysoka Izbo! Zadania oczekujące rolnictwo i wieś, dalszy ilościowy i jakościowy rozwój produkcji rolnej oraz równolegle postępujące przeobrażenia społeczno-gospodarcze i związany z nimi postęp cywilizacyjny wymagają kojarzenia wysiłku społeczno-produkcyjnego wsi z działalnością państwa. Rejestrując potrzeby rolnictwa i ludności wiejskiej produkcyjne i bytowe — nie tracimy z oczu obowiązków i zadań stawianych przed samą wsią.</u>
          <u xml:id="u-31.45" who="#FranciszekGesing">W pierwszej kolejności wymienić należy zadanie stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych tych rolników, którzy prowadzą gospodarstwa, w jeszcze większym zaś stopniu młodzieży, obejmującej ojcowskie zagrody, a także gospodarujących samodzielnie kobiet w gospodarstwach chłopów-robotników.</u>
          <u xml:id="u-31.46" who="#FranciszekGesing">Uczyć się muszą wszyscy. Nie było jeszcze nigdy tak odczuwalnych potrzeb oświaty i zawodowego przygotowania w polskim rolnictwie, jak obecnie. Wiedza w zakresie wykorzystania energii elektrycznej, umiejętności posługiwania się skomplikowanym sprzętem rolniczym, wielki świat chemii pracującej dla potrzeb rolnictwa — oto dziedziny, wobec których nie przygotowany do zawodu rolnik staje bezradny.</u>
          <u xml:id="u-31.47" who="#FranciszekGesing">Obok ilościowych zadań w produkcji coraz ważniejsza staje się jakość dostarczanych płodów, dotrzymywanie kroku wymaganym standardom. Produkcję mleka i mięsa można powiększać nie podnosząc pogłowia. Na plantacjach szeregu roślin przemysłowych dalszy wzrost produkcji będzie odbywał się bez zwiększania areału upraw — drogą podnoszenia plonów. Trudności w zbycie na rynku owocowo-warzywnym wynikają często z nieodpowiedniej jakości dostarczanego przez rolników surowca. Ba, nawet produkcja zbóż i pasz, zdawałoby się najprostsza wśród arkanów rolniczej sztuki, rejonizacja, stosowanie odmian i nawożenie, sprzęt i magazynowanie — wymagają wyższego poziomu wiedzy rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-31.48" who="#FranciszekGesing">Konieczność uczenia się rolnictwa, podnoszenia wiedzy zawodowej — stawiamy przed wsią jako zadanie pierwszoplanowe i powszechne.</u>
          <u xml:id="u-31.49" who="#FranciszekGesing">Równolegle z tym stawiamy zadanie praktycznego dyskontowania przyswajanych umiejętności w ciągle jeszcze szerokiej i pełnej możliwości dziedzinie wykrywania i uruchamiania rezerw produkcyjnych, jakie tkwią w ziemi.</u>
          <u xml:id="u-31.50" who="#FranciszekGesing">W tej dziedzinie nie wystarcza już uzbrojenie rolnika w nowoczesne środki produkcji. Pilnie poszukiwane są tu talenty organizacyjne zarówno administracji państwowej, fachowej służby rolnej, jak i działaczy samorządowych i organizacji społeczno-gospodarczych i spółdzielczych, działających na wsi.</u>
          <u xml:id="u-31.51" who="#FranciszekGesing">Chodzi bowiem o skuteczne przeciwdziałanie rozdrabnianiu ziemi, zapobieganie zmniejszaniu się zdolności produkcyjnych gospodarstw chłopskich, związane ze starzeniem się ich właścicieli — chodzi o umiejętne i celowe zagospodarowanie każdego skrawka ziemi nadającej się do rolniczego zagospodarowania, w tym także wspólnot wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-31.52" who="#FranciszekGesing">Wiążą się z tym również takie dziedziny, jak produkcja materiałów budowlanych i wykonawstwo budownictwa gospodarczego na wsi, melioracje rolne, punkty uszlachetniania surowców rolnych. Wszystko to jest wdzięcznym polem działania dla aktywu kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej we współdziałaniu z administracją rolną i kadrą specjalistów obsługi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-31.53" who="#FranciszekGesing">To samo można powiedzieć o budowie dróg, wodociągów, gazyfikacji i innych obiektach służących podnoszeniu poziomu kulturalno-cywilizacyjnego wisi.</u>
          <u xml:id="u-31.54" who="#FranciszekGesing">Zdecydowanie stawiamy na konieczność dalszego rozwijania gospodarskiej, społecznej inicjatywy. Wieś polska, zgodnie z polityką rolną prowadzoną przez Obydwie partie działające na wsi — PZPR i ZSL — ma wielkie możliwości rozwijania inicjatywy w samorządnych organizacjach spółdzielczości wiejskiej, w kółkach rolniczych ii ich związkach, w organizacjach młodzieżowych i kobiecych, w radach narodowych przy ich wielkim zakresie obowiązków i uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-31.55" who="#FranciszekGesing">Dla podejmowania wspomnianych zadań, dla stałego aktywizowania środowisk wiejskich, istnieją na wsi duże siły społeczne. Dziesiątki tysięcy działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, dziesiątki tysięcy dzielnych kobiet wiejskich, milionowa organizacja ZMW, tysiące bezpartyjnych chłopów — działaczy kółek rolniczych i spółdzielczości — stanowią społeczno-polityczny kapitał polskiej wsi, zaczyn jej dążeń i wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-31.56" who="#FranciszekGesing">W sukurs przychodzi coraz liczniejsza, uzbrojona w wiedzę, umiejętności zawodowe i zapał kadra inteligencji pracującej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-31.57" who="#FranciszekGesing">Podstawą prawidłowego rozwoju rolnictwa i postępu wsi jest coraz ściślejsza współpraca organizacji Stronnictwa z organizacjami PZPR na wsi. Bogaci w doświadczenie, złączeni jednością dążeń i celów zarówno Członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jak i członków PZPR — torujemy drogę nowemu jutru wsi w ludowej ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-31.58" who="#FranciszekGesing">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, głosując za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wiraż z podstawowymi założeniami na rok 1970 oraz ustawy budżetowej, deklaruje w imieniu całego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, że będzie dokładał wszystkich sił dla realizacji nakreślonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-31.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Tegoroczna debata nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa ima szczególne znaczenie. Narodowy Plan Gospodarczy na 1969 r., jak i podstawowe wytyczne na 1970 rok stanowią końcowy, decydujący etap realizacji 5-letniego planu rozwoju kraju ma lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#ZdzisławSiedlewski">Efekty uzyskane w teku bieżącej pięciolatki stanowić będą podstawę do opracowań i ustaleń kierunków i wielkości następnego etapu ujętego w kolejny wieloletni plan.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#ZdzisławSiedlewski">Przystępujemy do debaty tegorocznej powszechnej i dogłębnej konsultacji społecznej, jaką stanowiła ogólnonarodowa dyskusja nad tezami na V Zjazd PZPR, w ramach której miliony obywateli — współrealizatorów planu i budżetu dokonało oceny dorobku naszej gospodarki, oceny, w której wskazywali zarówno na pozytywy, jak i na trudności naszego dnia codziennego, aprobując równocześnie główne kierunki rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#ZdzisławSiedlewski">My, posłowie Stronnictwa Demokratycznego, od kilku miesięcy prowadzimy szeroką rozmowę z członkami Stronnictwa i środowiskami naszego politycznego oddziaływania w ramach przygotowań do naszego IX Kongresu.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#ZdzisławSiedlewski">Zadania przyszłorocznego planu i budżetu wykonywać będziemy w atmosferze obchodów 25-lecia naszej ludowej ojczyzny. Rocznica ta uruchomi z pewnością dodatkowe dźwignie społeczno-polityczne, patriotyzm obywatelski robotników, chłopów i wszystkich warstw, będących naturalnymi sojusznikami klasy robotniczej. Przyczyni się to do wykorzystania potencjału wiedzy, umiejętności i talentu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#ZdzisławSiedlewski">Podstawowe kierunki i wielkości planu oraz proporcje budżetu zostały szeroko przedstawione i omówione przez sprawozdawcę generalnego, posła Igora Łopatyńskiego, który między innymi ma czoło zadań wysunął zagadnienia odpowiedniej polityki inwestycyjnej, dalszy rozwój obrotów handlu zagranicznego, wzrost stopy życiowej ludności oraz intensyfikację metod gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#ZdzisławSiedlewski">Traktując plan jako instrument świadomego kształtowania tempa, kierunków rozwoju i proporcji gospodarczych oraz narzędzie harmonijnego Sterowania gospodarką narodową, a budżet państwa jako finansowe odbicie zmian zachodzących w całokształcie jego ekonomiki, można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że oba przedstawione pod debatę Sejmu dokumenty oparte zostały na realnych założeniach i wyważonych możliwościach. Wynikają one z aktualnego poziomu sił wytwórczych i stosunków społecznych kraju, a punktem ich wyjścia są dotychczasowe osiągnięcia i zdobyte doświadczenia w rozbudowie bazy materialno-technicznej w pierwszych 3 latach bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#ZdzisławSiedlewski">Do zadań przyszłego roku gospodarka nasza przystępuje lepiej uzbrojona technicznie, bardziej zasobna w kwalifikowane kadry, z pewnym dorobkiem w zakresie metod zarządzania i gospodarowania, z umocnionymi znacznie bodźcami materialnego zainteresowania i instrumentami ekonomicznymi.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#ZdzisławSiedlewski">Należy więc uznać za prawidłowy założony trend wzrostu globalnej produkcji przemysłu uspołecznionego w wysokości 8,2% oraz ostrożny szacunek globalnej produkcji rolnictwa, które przy sprzyjających warunkach klimatycznych i racjonalnym wykorzystaniu oddanych do jego dyspozycji znacznych środków, może przekroczyć znacznie swe zadania, wypracowując wartościową rezerwę planu.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#ZdzisławSiedlewski">Ujęty w planie 5% wzrost wytworzonego dochodu narodowego, jak i założenia jego podziału, przewidujące wzrost spożycia o około 4,9%, czynią plan realny, choć nie pozbawiony określonych napięć.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrastająca o 4,1% akumulowana część w dochodzie narodowym i inwestycji netto o 8% zapewniają warunki dobrego, harmonijnego i zgodnego z przyjętymi kierunkami rozwoju gospodarki narodowej, dalsze techniczne uzbrojenie, i unowocześnienie aparatu wytwórczego oraz urządzeń usługowych. Zapewniają nowe stanowiska pracy dla młodzieży wkraczającej w wiek produkcyjny. Umożliwiają dalsze konsekwentne stosowanie programu harmonijnego rozmieszczenia sił wytwórczych oraz dalszy postęp w wyrównywaniu dysproporcji i tempa rozwoju gospodarczego województw.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#ZdzisławSiedlewski">Podstawowe wielkości i proporcje planu i budżetu, zezwolą na pełniejsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa oraz zabezpieczają dalszy zrównoważony rozwój gospodarki, oświaty i kultury narodu.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#ZdzisławSiedlewski">Oceniając pozytywnie całokształt projektu planu i budżetu, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego pragnie podkreślić kilka elementów, które imają szczególne Znaczenie dla harmonijnego rozwoju naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#ZdzisławSiedlewski">Pragniemy również zasygnalizować te problemy nowego planu i budżetu, na których Stronnictwo Demokratyczne pragnie skupić szczególną uwagę, zgodnie z programowymi założeniami swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#ZdzisławSiedlewski">Wyniki produkcyjne, osiągnięte przez przemysł w latach 1966–1968 łącznie z zadaniami przyjętymi na następne 2 lata, zapewniają przekroczenie zadań przemysłu, ujętych w planie 5-letnim o około 2,2%. Analizując jednak tę wielce pomyślną prognozę, w rozbiciu na produkcję środków produkcji i przedmiotów spożycia, widzimy znaczniejszą dynamikę wzrostu, jak i wyższy stopień przekroczenia zadań w dziale „A”.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#ZdzisławSiedlewski">Przewiduje się, że w bieżącym roku założenia pięciolatki, odnoszące się do poziomu grupy „A”, zostaną przekroczone w wyższym procencie niż w grupie „B”, a jednocześnie zadania na lata 1969–1970 zakładają również szybsze tempo wzrostu grupy „A” o 2,6%. Te proporcje wywierają wpływ na jeden z węzłowych problemów, jaki stanowi troska o skuteczniejszą poprawę sytuacji na rynku wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#ZdzisławSiedlewski">Porównując siłę nabywczą ludności, przeznaczoną na zakup towarów w przyszłym roku, z wartością towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku, pozostaje w bilansie rezerwa w wysokości 4,5 mld zł. Dane te zapewniają globalną równowagę rynkową. Ale problemem o wiele trudniejszym będzie zachowanie równowagi wycinkowej i asortymentowej, wynikającej ze zmian zachodzących w strukturze popytu.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#ZdzisławSiedlewski">W wyniku wzrostu stopy życiowej ludności występuje stała ewolucja społecznego zapotrzebowania na określone grupy towarowe. Równocześnie konsumenci coraz wyraźniej kierują się kryteriami jakości, użyteczności, nowoczesności nabywanych towarów, a coraz powściągliwiej odnoszą się do mało atrakcyjnych produktów.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#ZdzisławSiedlewski">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jednak tylko spływu na rynek zwiększonej masy towarowej, ale określa dostosowanie jej do zapotrzebowania zgłaszanego przez konsumenta, oznacza również dopracowanie takich rozwiązań organizacyjnych, które skrócą drogę towaru od projektu i modelu — do półki sklepu.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#ZdzisławSiedlewski">Przedstawiony Sejmowi Narodowy Plan Gospodarczy zawiera operatywny program działania, a przewidując wzrost dostaw deficytowych artykułów — powinien być poważną dźwignią poprawy sytuacji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-33.20" who="#ZdzisławSiedlewski">Trzeba w całej pełni zaaprobować takie zamierzenia rządu, jak:</u>
          <u xml:id="u-33.21" who="#ZdzisławSiedlewski">— przyśpieszenie tempa rozwoju przemysłu spożywczego, lekkiego, drobnej wytwórczości i rzemiosła;</u>
          <u xml:id="u-33.22" who="#ZdzisławSiedlewski">— dążenie do zwiększenia kierowanych na rynek artykułów trwałego użytku o wyższych parametrach jakości, funkcjonalności, sprawności w eksploatacji;</u>
          <u xml:id="u-33.23" who="#ZdzisławSiedlewski">— skorelowanie eksportu niektórych deficytowych przedmiotów z potrzebami rynku wewnętrznego oraz poszukiwanie szerszych możliwości importowych w drodze szerokiej wymiany towarów za granicą, prowadzonej przez aparat handlu wewnętrznego;</u>
          <u xml:id="u-33.24" who="#ZdzisławSiedlewski">— pogłębione prace w dziedzinie badań popytu, analizy ruchu towarów i sprawniejszą informację i reklamę.</u>
          <u xml:id="u-33.25" who="#ZdzisławSiedlewski">Mówiąc o problematyce zaopatrzenia rynku, pragnę podkreślić konieczność energiczniejszego przeciwdziałania ukrytym podwyżkom cen, stosowanym przez niektóre przedsiębiorstwa przy częstokroć tylko pozornym podnoszeniu jakości bądź użyteczności towarów.</u>
          <u xml:id="u-33.26" who="#ZdzisławSiedlewski">Kluczowym problemem projektu planu jest zagadnienie usprawnienia, uporządkowania i wzrostu efektywności nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-33.27" who="#ZdzisławSiedlewski">Społeczeństwo bardzo krytycznie ocenia zjawisko nieterminowego oddawania projektów, przedłużające się cykle inwestycji, przekraczanie planowanych kosztów, odchylenia w terminowym uzyskiwaniu projektowanych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-33.28" who="#ZdzisławSiedlewski">W działalności inwestycyjnej w dalszym ciągu występuje zjawisko braku korelacji zamierzeń inwestycyjnych z możliwościami wykonawczymi i z zaopatrzeniem materiałowym.</u>
          <u xml:id="u-33.29" who="#ZdzisławSiedlewski">Ujemne skutki tych dysproporcji, szczególnie odczuwalne są w sferze inwestycji socjalnych, oświaty i kultury, a więc w dziedzinach o szczególnej społecznej wrażliwości.</u>
          <u xml:id="u-33.30" who="#ZdzisławSiedlewski">Dlatego godne aprobaty są zamierzenia rządu, mające na celu usprawnienie procesów inwestycyjnych, ograniczenie zbyt szerokiego i napiętego frontu inwestycyjnego, koncentracja sił i środków na obiektach kontynuowanych, przyśpieszenie produkcji materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-33.31" who="#ZdzisławSiedlewski">Na tym tle szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie doskonalenia działalności wojewódzkich komisji planowania gospodarczego oraz wojewódzkich komisji rozdziału robót.</u>
          <u xml:id="u-33.32" who="#ZdzisławSiedlewski">Kolejny problem Stanowi kompleks zagadnień związanych z dziedziną zatrudnienia i wydajności pracy. Założony w planie wzrost zatrudnienia odpowiada aktualnym stosunkom demograficznym kraju i zasobom siły roboczej. Według wstępnego szacunku przewiduje się jednak, że w 1970 r. wielkość zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej ukształtuje się powyżej ustaleń planu 5-letniego. Wyższy poziom zatrudnienia znajduje częściowe uzasadnienie we wzroście dynamiki gospodarczej, zmianach w strukturze gospodarki oraz w skróceniu czasu pracy w uciążliwych zawodach lub branżach.</u>
          <u xml:id="u-33.33" who="#ZdzisławSiedlewski">Niemniej jednak, przekroczenie zadań produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej ponad poziom określony w planie 5-letnim osiągnięte zostanie głównie poprzez wzrost pracy żywej, a w mniejszym Stopniu przez pracę uprzedmiotowioną i wydajność pracy. Trzeba stwierdzić, że wbrew generalnym założeniom polityki zatrudnienia, w nazbyt małym jeszcze stopniu wysiłki Skierowane są na pełne wykorzystanie kadr, wewnętrznych rezerw i uzbrojenia technicznego.</u>
          <u xml:id="u-33.34" who="#ZdzisławSiedlewski">Ponadplanowy wzrost zatrudnienia nosi w sobie takie niebezpieczeństwa, jak nadmierna płynność kadr i związana z nią dezorganizacja produkcji oraz ogranicza możliwości podnoszenia płac.</u>
          <u xml:id="u-33.35" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoka Izbo! Klub Stronnictwa Demokratycznego jest szczególnie zainteresowany problematyką szeroko pojętych usług oraz rozwojem drobnej wytwórczości. Pragniemy podnieść kilka zagadnień z tej obszernej sfery działalności.</u>
          <u xml:id="u-33.36" who="#ZdzisławSiedlewski">Takie czynniki, jak postęp techniczny, wydajność pracy, racjonalizacja, nowoczesność, sprawna organizacja pracy uzależnione są w znacznej mierze od zaplecza naukowego, właściwych wyników nauki i oświaty, Skutecznego systemu ochrony zdrowia oraz od poziomu kultury.</u>
          <u xml:id="u-33.37" who="#ZdzisławSiedlewski">W projekcie planu i budżetu nakłady i środki na te działy z jednej Strony znamionują troskę państwa o te dziedziny, a z drugiej strony są wynikiem naszych aktualnych możliwości ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-33.38" who="#ZdzisławSiedlewski">Łączne wydatki z budżetu i funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, w wysokości 9,6 mld zł, zapewniają warunki lepszego rozwoju nauki i postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-33.39" who="#ZdzisławSiedlewski">Podkreślając walor procesów ilościowych i jakościowych zachodzących w dziedzinie prac naukowych i nowych rozwiązań, należy jednak postulować przyśpieszenie procesu zbliżenia badań naukowych do potrzeb gospodarki narodowej, powszechniejszą informację dla przedsiębiorstw o nowych rozwiązaniach, przyśpieszenie drogi tych rozwiązań od pracowni i laboratoriów naukowych do hal produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-33.40" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrastające o 12% wydatki na szkolnictwo wyższe zezwolą na rozbudowę uczelni i domów akademickich, a tym samym na zwiększenie liczby studentów. Wydatki natomiast z budżetu — na znaczniejszą pomoc dla Studentów w postaci zwiększonej ilości stypendiów i nagród za wyniki w nauce.</u>
          <u xml:id="u-33.41" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrost wydatków na szkolnictwo wyższe, jak i na pozostałe działy oświaty, jest świadectwem szczególnej troski państwa o coraz lepsze warunki nauki i wychowania młodego pokolenia. Jest on wyrazem tendencji do objęcia możliwie najwyższego procentu młodzieży szkoleniem zawodowym i ogólnym, powyżej podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-33.42" who="#ZdzisławSiedlewski">W dyskusji nad tezami na V Zjazd Partii i materiałami na IX Kongres SD problemy oświaty występowały w ścisłym powiązaniu z zagadnieniami wychowawczymi. Podstawową przesłanką dla konstruowania wniosków w zakresie tego problemu stało się powszechne już dziś przekonanie o potrzebie intensyfikacji działalności wychowawczej. Podkreślano walory takich elementów, jak ideowość treści wychowawczych, oparcie ich na postępowej tradycji patriotycznej i internacjonalistycznej. Uwypuklano rolę wspólnego i harmonijnego współdziałania w procesach wychowawczych organizacji politycznych, społecznych, instrumentów masowego przekazu oraz szkoły i rodziny.</u>
          <u xml:id="u-33.43" who="#ZdzisławSiedlewski">Budżet państwa zakłada zwiększenie wydatków na kulturę i sztukę o 1,3%, a na sfinansowanie działalności w zakresie ochrony zdrowia, świadczeń społecznych, kultury fizycznej i turystyki o około 5%. Poważne uzupełnienie środków budżetowych na finansowanie świadczeń socjalnych i kulturalnych stanowić będą wydatki przedsiębiorstw w ramach działalności pozaoperatywnej, wydatki związków zawodowych i innych organizacji.</u>
          <u xml:id="u-33.44" who="#ZdzisławSiedlewski">Nakłady i wydatki związane z tą sferą działalności usługowej stanowią poważne uzupełnienie dochodów ludności z tytułu pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.45" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoka Izbo! We wrześniu ubiegłego roku Sejm poświęcił specjalne posiedzenie omówieniu problematyki usług, podkreślając tym samym wagę tego zagadnienia dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-33.46" who="#ZdzisławSiedlewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego podkreślał wielokrotnie znaczenie sfery usług w naszej gospodarce stwierdzając, że ich rozwój wpływa na zwiększenie dochodu narodowego i wiąże krążące na rynku środki finansowe. Z tej też przyczyny temu zagadnieniu w konkretnych pracach nad dalszym rozwojem naszej gospodarki należy stale poświęcać uwagę.</u>
          <u xml:id="u-33.47" who="#ZdzisławSiedlewski">W trudnych problemach rozwoju budownictwa mieszkaniowego elementem zachowania posiadanego potencjału materialnego powinna być działalność usługowa z zakresu robót remontowych i konserwacyjnych; wpływa ona szczególnie na zachowanie zdolności użytkowej tego, co zostało już wypracowane.</u>
          <u xml:id="u-33.48" who="#ZdzisławSiedlewski">Mówiąc o budownictwie, należy szeroko popierać inicjatywę budowy mieszkań ze środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-33.49" who="#ZdzisławSiedlewski">Również i w dziedzinie wiązania produkcji z konsumpcją, usługowa rola transportu — jego moc i zdolności — posiada kluczowe znaczenie w zaspokajaniu potrzeb ludności i gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-33.50" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoka Izbo! Oblicze gospodarcze kraju z pewnością kształtuje głównie rozwój przemysłu kluczowego, ale obok niego niebagatelną rolę spełnia drobna wytwórczość i jej potencjalna zdolność uzupełniania kluczowego aparatu wytwórczego, jej działalność usługowa i aktywizacyjna rola na terenie małych miast.</u>
          <u xml:id="u-33.51" who="#ZdzisławSiedlewski">Zadania produkcyjne państwowego przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy, rzemiosła i innych grup wytwórczych, stanowić będą około 12% krajowej produkcji przemysłowej i 28% masy towarowej kierowanej na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-33.52" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrost potrzeb społecznych na rynku i ich zróżnicowanie nakazują drobnej wytwórczości częste zmiany asortymentów i małoseryjną produkcję. A nieustannie wzrastające społeczne zapotrzebowanie na usługi wywołuje konieczność przyśpieszenia rozbudowy bazy usługowej. Te wzrastające zadania drobnej wytwórczości wymagają podjęcia skutecznych środków do zabezpieczenia niezbędnych warunków, aby drobna wytwórczość sprostać mogła społecznemu zapotrzebowaniu.</u>
          <u xml:id="u-33.53" who="#ZdzisławSiedlewski">Do warunków tych należą: pełniejsze i zgodne z profilem produkcji zaopatrzenie w surowce i materiały oraz w części zamienne dla działalności usługowej, techniczne dozbrojenie »i unowocześnienie zakładów, dalsze decyzje w sprawie dostosowania zasad planowania i zarządzania do specyficznych warunków działalności, wykorzystując doświadczenia zdobyte w prowadzonych dotychczas eksperymentach. W świetle tych potrzeb szczególny niepokój wzbudza niski stopień realizacji nakładów inwestycyjnych na dalszy rozwój sieci usługowej.</u>
          <u xml:id="u-33.54" who="#ZdzisławSiedlewski">W planie gospodarczym znalazła właściwą rangę aktywizacyjna rola drobnej wytwórczości, wyrażająca się znaczniejszą dynamiką wzrostu działalności w rejonach gospodarczo słabiej rozwiniętych. Zakłady państwowego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy wyzwalają terenową energię, pomysłowość przy stosunkowo niewielkich lokalnych siłach i środkach. Umożliwiają one również radom narodowym prowadzenie określonej polityki na miejscowym rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-33.55" who="#ZdzisławSiedlewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wypowiada się za jak najbardziej troskliwym doborem skutecznych środków, niezbędnych do realizacji niełatwych, a gospodarczo i społecznie ważkich zadań drobnej wytwórczości. Część tych środków znajduje się już dziś w zasięgu działania rad narodowych. Powinny więc one pełniej korzystać z tych środków, aby zagwarantować wykonanie przyszłych zadań i zabezpieczyć dalszy pomyślny rozwój drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-33.56" who="#ZdzisławSiedlewski">Projekt NPG zakłada dalszy wzrost zakładów rzemieślniczych. Założone wskaźniki planu dla rzemiosła potwierdzają, że polityka rządu w stosunku do tej ważnej — szczególnie dla rozwoju usług — dziedziny nie ulegnie zmianie. Zasady dotyczące stanowiska rządu w stosunku do rzemiosła, a w szczególności usługowego, w zakresie polityki podatkowej, przedstawił Minister Finansów na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Stronnictwo Demokratyczne, obejmujące zakresem swego politycznego współoddziaływania rzemiosło, ustosunkowało się krytycznie do nieprawidłowości, jakie istniały w nielicznych grupach właścicieli warsztatów. Podkreślało jednak, i nadal podkreśla, słuszność polityki rządu, zakładającej rozwój rzemiosła w społecznie uzasadnionych kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-33.57" who="#ZdzisławSiedlewski">Chodzi o to, aby preferencje dla rozwoju rzemiosł — świadczących usługi dla ludności i uzupełniających zaopatrzenie rynkowe dla ludności — były realizowane nie tylko przez działanie organizacji samorządowych rzemiosła, ale aby również doceniane były w pracach koordynacyjnych całej drobnej wytwórczości — prowadzonych przez terenowe rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-33.58" who="#ZdzisławSiedlewski">Uznając politykę podatkową za słuszny instrument kierowania rozwojem właściwych grup rzemiosła, należy w trosce o społeczny interes indywidualizować ocenę działania poszczególnych warsztatów.</u>
          <u xml:id="u-33.59" who="#ZdzisławSiedlewski">Realizacji słusznej linii rozwoju rzemiosła poświęcono wiele pracy, którą należy kontynuować, podkreślając szczególnie niedosyt usług występujący w małych miastach, osiedlach i na wsi. W wyniku współpracy rzemieślniczych spółdzielni z powiatowymi i gromadzkimi radami narodowymi wyremontowano tysiące obiektów wiejskich, takich jak szkoły, izby porodowe, świetlice itp. Przyczyniło się to nie tylko do realizacji zadań gospodarczych na wisi, ale usprawniło warunki bytowe ludności wiejskiej. Tego rodzaju działalność uznać należy za pożądaną, celową i słuszną.</u>
          <u xml:id="u-33.60" who="#ZdzisławSiedlewski">I dlatego decydujące słowo o ukierunkowaniu pracy rzemiosła powinny mieć rady narodowe jako koordynatorzy potencjału uspołecznionej i nieuspołecznionej drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-33.61" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Przyszłoroczne zadania realizowane będą w warunkach dalszego, cennego postępu procesu doskonalenia systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową oraz narastającej samodzielności rad narodowych. Należy podkreślić dalsze ograniczenie w przyszłym roku o około 20% liczby dyrektywnych wskaźników, uchylenie dyrektywności wskaźników produkcji w przemysłach produkujących towary rynkowe, ograniczenie dyrektywności zatrudnienia w przemyśle terenowym i usługach nieprzemysłowych, poważne zmiany w systemie finansowania przedsiębiorstw, wzrost roli kredytu bankowego jako sposobu finansowania inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-33.62" who="#ZdzisławSiedlewski">Miarą efektywności postępujących zmian i udoskonaleń powinny być lepsze wyniki uzyskiwane w zakładach pracy mierzone obniżką kosztów, zmniejszeniem nakładów pracy, polepszeniem jakości, skuteczniejszym zaspokajaniem potrzeb społeczeństwa. W sumie, zmiany te dostosowują metody planowania do wyższego etapu rozwoju gospodarki, na którym staje się koniecznością Znacznie szersze sięganie po intensywne metody wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-33.63" who="#ZdzisławSiedlewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wszechstronnie zanalizował przedstawiony projekt planu i budżetu i uważa, że odpowiada on możliwościom gospodarki narodowej, zdąża do dalszego rozwoju kraju i poprawy warunków życia jego mieszkańców i dlatego Klub nasz głosować będzie za ich przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-33.64" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Antoni Walaszek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AntoniWalaszek">Wysoki Sejmie! Po wysłuchaniu sprawozdawcy generalnego projektów planu i budżetu na rok 1969 chciałbym w imieniu Komisji Handlu Zagranicznego poruszyć kilka zagadnień. Handel zagraniczny jest tą dziedziną naszej działalności gospodarczej, która posiada zasadnicze znaczenie dla rozwoju naszego kraju. Musimy zatem coraz aktywniej uczestniczyć w międzynarodowej wymianie towarów i usług, nawiązywać ścisłe więzy w zakresie specjalizacji i kooperacji produkcji. Szczególne znaczenie, jak to już mówiono, posiadają nasze związki z krajami wspólnoty socjalistycznej. Dlatego słuszny jest kierunek przyśpieszenia procesów integracyjnych w ramach RWPG oraz rozwoju socjalistycznego podziału pracy.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AntoniWalaszek">Koncentracji sił i środków na rzecz rozwoju handlu zagranicznego towarzyszyć musi także kształtowanie struktury obrotów towarowych, aby wzrastała ich opłacalność. Dlatego ze wszech miar słuszne jest przyjęcie kursu na specjalizację wybranych branż i zakładów w produkcji eksportowej i przeznaczenie na jej zwiększenie odpowiednich środków inwestycyjnych. Ważne jest również, że wśród wytypowanych branż i zakładów znalazły się przede wszystkim te, które mają doniosłe znaczenie dla postępu technicznego w gospodarce narodowej. Rozwój produkcji w tych branżach stworzy bowiem warunki sprzyjające rekonstrukcji i modernizacji całej gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#AntoniWalaszek">W przedstawionym Sejmowi projekcie planu i budżetu na rok 1969, w części dotyczącej handlu zagranicznego, słuszne kierunki zmian wytyczone uchwałami XI Plenum KC i zatwierdzone uchwałą V Zjazdu Partii, znajdują pełne odbicie. Wprawdzie tempo wzrostu obrotów utrzymane zostaje na poziomie lat poprzednich, lecz korzystniej przedstawia się ich struktura. Eksport maszyn i urządzeń zarówno do krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych, wzrasta w tempie szybszym niż pozostałe grupy towarowe.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#AntoniWalaszek">Lepiej też przedstawia się efektywność naszego wywozu. Rośnie mianowicie udział towarów uznanych za opłacalne w eksporcie, maleje natomiast udział towarów, których wskaźniki opłacalności nie mieszczą się w ustalonych granicach. Tak więc, główne założenia planu opracowane są prawidłowo, a proponowane wskaźniki, charakteryzujące dynamikę rozwojową handlu zagranicznego, w przeważającej mierze odzwierciedlają nasze potrzeby i możliwości gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#AntoniWalaszek">Projekt planu wytycza żądania trudne, na niektórych odcinkach nawet napięte, ale w sumie należy uznać je za realne. Nie będę ich bardziej szczegółowo omawiał, pragnę jednak zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre kwestie, mające szczególne znaczenie w realizacji prawidłowej polityki w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#AntoniWalaszek">Jak już wspomniałem, duże znaczenie przywiązujemy do pogłębienia procesów specjalizacji i koncentracji produkcji wybranych branż i zakładów przemysłowych, które pracują dla potrzeb eksportu. Podstawowa rola w tym względzie przypada licznym działom przemysłu elektro-maszynowego, między innymi przemysłowi produkcji obrabiarek, maszyn budowlanych, silników spalinowych, a także — i to chciałbym podkreślić — przemysłowi okrętowemu. Przemysł ten, startując z pozycji prawie „zerowych”, doszedł w okresie 20-lecia do czołowej pozycji w świecie. Znajduje to wyraz szczególnie w budownictwie statków rybackich, a także statków handlowych, w produkcji których zajmujemy wysoką lokatę. Chciałbym zaznaczyć, że szybka rozbudowa przemysłu okrętowego realizowana jest na podstawie polskiej myśli konstrukcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#AntoniWalaszek">Eksport przemysłu okrętowego ma tę zaletę, że statek jako produkt finalny zawiera nie tylko uprzedmiotowioną pracę stoczni, lecz także pracę setek przedsiębiorstw w całym kraju, produkujących maszyny, urządzenia i różne elementy wyposażenia, które, z wyjątkiem silników okrętowych, mają ograniczone możliwości zbytu. Statek natomiast jest towarem atrakcyjnym dla handlu zagranicznego na wszystkich rynkach zarówno kapitalistycznych, jak i socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#AntoniWalaszek">Na tym tle zrozumiałe są propozycje, postulujące rozbudowę i modernizację przemysłu okrętowego. Potrzebny jest zatem pilnie konkretny program rekonstrukcji i rozwoju przemysłu okrętowego, który by obejmował również okres po 1975 r. i w tym kierunku zmierzać powinny decyzje rządu.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#AntoniWalaszek">Specjalizacja i koncentracja produkcji objąć musi nie tylko przemysł elektro-maszynowy czy stoczniowy, lecz także niektóre branże przemysłu chemicznego. Dotychczasowy rozwój tej dziedziny przemysłu nastawiony był niemal wyłącznie na produkcję antyimportową, co odpowiadało potrzebom naszej gospodarki. Produkcja eksportowa ograniczała się do siarki, farmaceutyków i barwników. A więc jej struktura jest nienowoczesna, odbiegająca od tendencji światowych. Chodzi zatem o to, aby przejść na specjalizację produkcji eksportowej w zakresie chemii włókien syntetycznych, tworzyw sztucznych i nawozów.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#AntoniWalaszek">Rozwój tych branż wyróżnia się korzystną kapitałochłonnością i długoterminowymi perspektywami opłacalnego zbytu na rynkach zagranicznych. W miarę rozwoju przemysłu chemicznego będzie z kolei rosło zapotrzebowanie na surowce dla jego potrzeb. W tej sytuacji konieczne jest opracowanie przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Ministerstwo Przemysłu Chemicznego konkretnego programu importu i eksportu dla przemysłu chemicznego. Program ten powinien zmierzać ku temu, aby Polska lat osiemdziesiątych stała się krajem nowoczesnej chemii, produkującej na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#AntoniWalaszek">Wysoka Izbo! Niezależnie od rozwoju produkcji eksportowej w przemyśle elektromaszynowym, stoczniowym, chemicznym, lekkim trzeba także stwarzać warunki do dalszego wzrostu dewizowo-efektywnego eksportu surowców i półfabrykatów. Mam tu na myśli węgiel kamienny, siarkę i miedź. Eksport węgla Osiągnął w bieżącym roku 26 mln ton, czyli o prawie 4 mln ton więcej niż przewidywał plan 5-letni. Praktyka wykazuje, że przyjęcie kierunku na rozwój eksportu węgla, wbrew różnym teoriom kwestionującym to założenie, było prawidłowe. Możliwości wzrostu eksportu węgła występują zarówno na rynkach krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Przewiduje się, że dodatkowa ilość węgla pozwoli podnieść pierwotnie zaplanowaną wielkość eksportu na 1969 r. o ponad 1 mln ton. Dla realizacji zwiększających się możliwości eksportu węgla potrzebny jest długofalowy program rozwoju naszego górnictwa, który między innymi powinien wzmocnić naszą pozycję eksportu węgla.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#AntoniWalaszek">Wysoką dynamikę wzrostu uzyskujemy również w eksporcie siarki. W roku bieżącym nasz udział w światowych obrotach siarki wynosi około 15%. Szybki wzrost naszego udziału w światowych obrotach siarki ma wpływ na kształtowanie się cen i w związku z tym należy stosować elastyczną i długofalową politykę wydobycia i eksportu siarki, co umożliwiają ograniczone zasoby tego surowca w świecie.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#AntoniWalaszek">Tak więc — wbrew pierwotnym przewidywaniom — eksport surowców w naszych obrotach z zagranicą nie przejawia tendencji malejących. Dynamicznie rosną obroty półfabrykatami, wyrobami gotowymi pochodzenia przemysłowego oraz sprzętem inwestycyjnym. Wchodzimy na nowe rynki, nawiązujemy kontakty z krajami nieraz bardzo od Polski odległymi, wciąż otwierają się nowe możliwości w tym względzie. Jednakże wykorzystanie tych możliwości wiąże się nie tylko z odpowiednim poziomem produkcji w przemysłach wydobywczych i przetwórczych, lecz także ze sprawną działalnością transportu lądowego i morskiego oraz portów.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#AntoniWalaszek">Już dziś nienadążanie zdolności przewozowych kolei oraz zdolności przeładunkowych partów za potrzebami gospodarki narodowej, w tym także i handlu zagranicznego, Stwarza wiele perturbacji, poważnych zagrożeń w realizacji planów gospodarczych. Naraża też skarb państwa na dodatkowe koszty bądź bezpośrednie Straty, wynikające z nieterminowego realizowania umów handlowych oraz płacenia kar za przestoje statków w portach. Na przykład w październiku bieżącego roku zapłaciliśmy ponad 54 tys. dolarów za przestoje statków, spowodowane brakiem wagonów. Taka sytuacja prowadzi również do zmniejszania efektywności pracy Polskiej Marynarki Handlowej.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#AntoniWalaszek">Jakie wnioski wynikają z tego na najbliższy okres? Nie obejdzie się bez zwiększenia funduszu inwestycyjnego dla Ministerstwa Komunikacji. Przy czym, chodzi nie tylko o wzrost nakładów na zakup wagonów i środków trakcyjnych, lecz także o koncentrację środków na przebudowę węzłów, stacji rozrządowych, poprawę stanu torów i nawierzchni oraz bazy remontowej kolei itp. Trzeba nadal rozwijać żeglugę śródlądową, co Wiąże się zarówno z koniecznością rozbudowy taboru pływającego, jak i poprawą stanu dróg wodnych. Nie obejdzie się również bez zasadniczych zmian w organizacji współpracy pomiędzy poszczególnymi rodzajami transportu.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#AntoniWalaszek">W portach z kolei, tempo przyrostu zdolności przeładunkowej powinno wyprzedzać wzrost Obrotów handlu zagranicznego. Dotychczas bowiem z reguły prognozy obrotów handlu zagranicznego, na podstawie których opracowano plany inwestycyjne dla portów, okazywały się zaniżone w stosunku do osiąganych w praktyce obrotów. W rezultacie porty są niedoinwestowane. Rozbudowywać więc trzeba w portach bazy specjalistyczne, głównie dla węgla, ale także dla innych ładunków masowych i paliw płynnych, przy czym bazy te przystosowane być muszą do obsługi wielkich statków o głębokim zanurzeniu. Szczególnej uwagi wymaga też sprawa przyśpieszenia obsługi statków poprzez modernizację urządzeń portowych. Chodzi również o stosowanie nowoczesnych systemów przeładunkowych drobnicy, głównie w drodze wykorzystania konteneryzacji, która poza skracaniem czasu obsługi statku umożliwia oszczędność siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#AntoniWalaszek">Wszelkie zamierzenia w zakresie podniesienia efektywności eksportu, o których mówiłem, nie obejmują usług. A przecież eksport usług jest najbardziej opłacalną formą wywozu chociażby z tego powodu, że uszczuplając w minimalnym tylko stopniu krajową bazę materiałową, wpływa co najmniej tak korzystnie, jak eksport towarów — na kształtowanie się bilansu płatniczego państwa. Fakt ten uzasadnia celowość i opłacalność dalszego rozwoju naszej floty handlowej, zgodnie z uchwałami V Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#AntoniWalaszek">Poruszając niektóre problemy handlu zagranicznego, chciałbym także wskazać na potrzebę konsekwentnego współdziałania wszystkich resortów w realizacji zadań eksportowych. Chodzi głównie o to, ażeby centrale handlu zagranicznego coraz lepiej opracowywały prognozę eksportu opartą na bezpośredniej współpracy z branżami i zakładami pracy, miały lepsze rozeznanie w możliwościach produkcyjnych przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#AntoniWalaszek">Zorganizowana z inicjatywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach wystawa wyrobów zakładów i branż specjalizujących się w eksporcie wykazała, że bezpośrednie kontakty producentów, przedstawicieli placówek naukowo-badawczych, technicznych, kooperantów i central handlu zagranicznego — przyniosły wiele cennych wniosków i postulatów sprzyjających pełnej realizacji zadań eksportowych. Wystawa ujawniła również sporo niedociągnięć zarówno natury organizacyjnej, jak i technicznej. Szczególnie pilnego rozeznania wymagają zagadnienia związane z prawidłowymi powiązaniami kooperacyjnymi, podniesienie jakości i poprawa dostaw kooperacyjnych, usprawnienie trybu uruchamiania produkcji nowych asortymentów, nowych wyrobów, poprawa organizacji i planowania produkcji oraz stałe unowocześnianie konstrukcji maszyn i technologii.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#AntoniWalaszek">Istotne znaczenie w rozwoju eksportu ma sprawna i stale doskonalona praca aparatu handlu zagranicznego. Wiele przedsięwzięć w tym zakresie zostało dokonanych, inne są kontynuowane. Chodzi głównie o to, ażeby postulat ścisłego wiązania zadań central handlu zagranicznego z zadaniami przedsiębiorstw przemysłowych był realizowany w bogatym wyborze nowych form i metod działania.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#AntoniWalaszek">Zwiększenie uprawnień eksportowych zjednoczeń przemysłowych, organizacji central i biur branżowych w zakładach pracy jest prawidłowym kierunkiem polepszania współpracy pomiędzy handlem zagranicznym a przemysłem. Jest również konieczne doskonalenie form i metod pracy przedstawicielstw handlowych za granicą. Pod adresem przedstawicielstw wysuwamy dezyderaty wnikliwej analizy rynków zagranicznych, a na tej podstawie określenie możliwości eksportu naszych towarów w chwili obecnej i w perspektywie wieloletniej. Chodzi również o zwiększenie ich operatywności działania w realizowaniu kontraktów handlowych. Sprawna bowiem praca aparatu handlu zagranicznego, obok sprawnej pracy przemysłu, jest gwarancją wykonania stojących przed nami zadań eksportowych. Wydaje się, że resort handlu zagranicznego powinien w najbliższym czasie wrócić do uchwał VII Plenum KC PZPR i przygotować realny program niezbędnych zmian organizacji i zarządzania centralami handlu zagranicznego. Jest bowiem rzeczą niewątpliwą, że w systemie organizacji i zarządzania aparatu handlu zagranicznego tkwią nadal znaczne, a do dziś nie wykorzystane rezerwy wzrostu naszego eksportu i poprawy jego opłacalności.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#AntoniWalaszek">Wyrażam nadzieję, że podczas bieżącej realizacji zatwierdzonego planu zarówno rząd, jak i właściwe resorty i przedsiębiorstwa, podejmą określone działanie, zmierzające do rozwiązania przedstawionych problemów w najbliższych latach.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Mirosław Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#MirosławZawadzki">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przemysł chemiczny w ręku bieżącym swoje zadania planowe wykona w dniu 23 grudnia 1968 r., dając dodatkową produkcję wartości około 2,5 mld zł. Produkcja globalna według cen porównywalnych zostanie wykonana w około 102%, to znaczy wzrośnie o 17% w porównaniu z 1967 r. Jest to najwyższe od 1961 r. tempo wzrostu produkcji w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i najwyższe w całym polskim przemyśle. W kilku zaledwie asortymentach plan produkcji nie będzie w pełni wykonany, natomiast w wielu podstawowych wyrobach przemysł chemiczny osiągnie poważny wzrost produkcji i tak:</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#MirosławZawadzki">— przerób ropy naftowej — o 40,1%,</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#MirosławZawadzki">— wydobycie siarki — o 87,6%,</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#MirosławZawadzki">— anilany — o 45,5%,</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#MirosławZawadzki">— elany — o 33,1%,</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#MirosławZawadzki">— akrylonitrylu — prawie 4-krotnie,</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#MirosławZawadzki">— polichlorku winylu — o 59,9%,</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#MirosławZawadzki">— polietylenu — 2-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#MirosławZawadzki">Pomyślne wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego w 1968 r. zawdzięczamy w dużej mierze zobowiązaniom podjętym przez załogi wszystkich zakładów na cześć V Zjazdu PZPR i oddaniu nowych obiektów do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#MirosławZawadzki">Realizacja zobowiązań przedzjazdowych przyczyniła się do zwiększenia produkcji nie tylko w bieżącym roku. Wprowadzono bowiem wiele usprawnień technicznych i organizacyjnych, w wyniku których osiągany będzie przyrost produkcji również w latach następnych. Pozwoliło to na ustalenie zadań planowych resortu na 1969 r. — po raz pierwszy w historii — w wysokości 109,3 mld zł. W 1969 r. zostanie osiągnięty przyrost wartości produkcji towarowej w wysokości 12 mld zł, uzyskując średnioroczne tempo wzrostu produkcji 13,8% wobec planowanego 13,1%. Plan zakłada dalszy wzrost produkcji nawozów sztucznych, w tym nawozów azotowych o 35%, a nawozów fosforowych o 20%. W 1970 r. przewiduje się, że chemia dostarczy dla rolnictwa milion ton nawozów azotowych, a fosforowych 700 tys. ton. Produkcja środków ochrony roślin wzrośnie o 15,7%, przy czym poprawi się asortyment i jakość tych środków.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#MirosławZawadzki">Ten poziom produkcji nawozów powinien w zasadniczy sposób wpłynąć na wydajność płodów rolnych w ostatnich latach obecnej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#MirosławZawadzki">Znacznie wzrośnie produkcja włókien chemicznych, w tym najwyższy wzrost nastąpi we włóknach syntetycznych, takich jak anilana — o 12,5%, elana — o 19,1%, stilon — o 10%. Oznacza to dalszą korzystną zmianę struktury w kierunku zwiększenia udziału włókien syntetycznych w produkcji włókien chemicznych. Trzeba jednak podkreślić, że pilnym problemem staje Się zabezpieczenie własnej bazy surowcowej do produkcji tych włókien, gdyż do chwili obecnej część surowców jest importowana. Pilnym zadaniem jest intensyfikacja produkcji akrylonitrylu w Tarnowie, DMT w Toruniu i tlenku etylenu i glikolu w MZRiP — Płock.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#MirosławZawadzki">W latach 1969 i 1970 nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia gospodarki narodowej w tworzywa sztuczne.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#MirosławZawadzki">W niektórych asortymentach, mimo znacznego wysiłku chemii, potrzeby nie będą zaspokojone. Szczególnie Odczuwać się będzie brak żywic fenolowych zmodyfikowanych, wielu szlachetnych tworzyw konstrukcyjnych dla przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego i ciężkiego, których potrzeby będą rozwiązywane w następnym planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#MirosławZawadzki">Nastąpi znaczny wzrost dostaw tworzyw sztucznych dla budownictwa poprzez uruchomienie w Zakładach Azotowych Tarnów II ciągu polichlorku winylu o zdolności produkcyjnej 40 tys. ton rocznie oraz zintensyfikowanie i modernizację wytwórni kauczuku w Zakładach Chemicznych Oświęcim. Część polichlorku winylu będzie przeznaczona na eksport, z uwagi na brak zdolności przetwórczych. Istnieje potrzeba stałej troski, aby w maksymalnym stopniu zaopatrzyć przetwórstwo tworzyw sztucznych w odpowiednie maszyny, zwłaszcza z przemysłu krajowego. W ostatnich latach nastąpił poważny skok w produkcji farb i lakierów. W zasadzie potrzeby gospodarki narodowej są zaspokajane, tym niemniej jednak, istnieje pilna potrzeba uruchomienia produkcji nowoczesnych materiałów elektroizolacyjnych do izolacji uzwojeń maszyn wirujących, a zwłaszcza generatorów.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#MirosławZawadzki">Jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się branż przemysłu chemicznego jest przemysł farmaceutyczny. Produkcja tego przemysłu w pełni zaspokaja potrzeby kraju, równocześnie jest jedną z głównych pozycji naszego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#MirosławZawadzki">Przemysł gumowy coraz bardziej zaspokaja stale rosnące potrzeby gospodarki narodowej. Produkcja ogumienia, mimo znacznego wzrostu, nie zaspokoi zapotrzebowania na opony do samochodów ciężarowych, traktorów i środków transportu rolniczego. Nie zaspokojone będzie również zapotrzebowanie gospodarki narodowej na artykuły techniczne przemysłu gumowego, ze względu na ciągły brak mocy produkcyjnych. Szczególnie dotyczy to wyrobów gąbczastych, uszczelnień formowych i pasków klinowych. Poprawa może nastąpić dzięki wybudowaniu nowych jednostek produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#MirosławZawadzki">Jedną z zasadniczych gałęzi przemysłu chemicznego jest przemysł rafineryjny. W 1969 r. plantuje się przerobić 6.880 tys. ton ropy, a w 1970 r. 7,5 mln ton. Uchwały V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazują, że bardzo ważnym zadaniem przemysłu chemicznego jest właściwe wykorzystanie przerobu ropy naftowej, w kierunku maksymalnego wykorzystania coraz bardziej szlachetnych paliw, oraz uzyskania niezbędnych ilości surowców petrochemicznych. Kierunek ten jest w chwili obecnej realizowany drogą budowy nowych obiektów zarówno w części rafineryjnej, jak i petrochemicznej. Uzyskamy przez to surowce do produkcji tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych itp. Nasuwa się pytanie pod adresem Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, w jaki sposób będzie wykorzystany propylen z instalacji pirolizy w Blachowni i Płocku, gdyż załoga w czasie dyskusji przedzjazdowej zwracała na te sprawy uwagę. Wykorzystanie tego surowca we właściwy sposób stanowić będzie o ekonomice produkcji petrochemicznej i wpłynie na poprawę ogólnego bilansu tworzyw sztucznych, jak również w sposób zdecydowany na obniżkę kosztów własnych produkcji.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#MirosławZawadzki">Dostawy rynkowe produktów chemicznych dla ludności wzrastają w 1969 r. o 14,7% i wartość ich wyniesie 27,7 mld zł. Tempo wzrostu artykułów rynkowych jest szybsze niż wielu artykułów zaopatrzeniowych. Podaż artykułów rynkowych jest jednak hamowana na skutek braku odpowiedniej ilości opakowań. Postęp w produkcji opakowań jest do chwili obecnej niedostateczny i dlatego nasuwa się postulat pod adresem rządu, aby problem ten został jak najszybciej rozwiązany, tak alby opakowania nie były hamulcem naszego eksportu i nie hamowały zbytu artykułów na rynku krajowym.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#MirosławZawadzki">Główny przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle chemicznym odbywać się będzie na drodze modernizacji i dalszych inwestycji. Stąd też prawidłowa i terminowa realizacja planów inwestycyjnych ma decydujący wpływ na realizację planów produkcyjnych. Realizacja planów inwestycyjnych w 1968 r. przebiegała pomyślniej aniżeli w 1967 r., lecz jak wykazuje szacunek — program rzeczowy 1968 r. nie będzie w pełni wykonany.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#MirosławZawadzki">Nakłady inwestycyjne w projekcie planu na 1969 r. zostały Określone w wysokości 15.468 zł, a w 1970 r. planuje się przeznaczyć nakłady w wysokości 16.344 mln zł. Przyznawane środki inwestycyjne zostały rozdysponowane na inwestycje kontynuowane w wysokości 14.031 mln zł w 1969 r. i 14.044 mln zł w 1970 r. Jak wynika z powyższych danych, inwestycje nowo rozpoczynane stanowią w 1969 r. 7,7% całości nakładów, a w 1970 r. 11%. Z tego na inwestycje nowo rozpoczynane, w 1969 r. przeznacza się 5,2% i w 1970 r. 8,6%. Taki układ planu służy sprawie dotrzymania terminów oddawania obiektów do użytku i powoduje zwężenie frontu robót. Rzecz oczywista, że zmniejszenie udziału inwestycji nowo rozpoczynanych w planie na lata 1969 i 1970 wywołuje automatycznie konieczność zwiększenia inwestycji w planie na lata 1971 i 1972. Należy się spodziewać, że będzie to duży skok w inwestycjach nowo rozpoczynanych i istnieje równocześnie obawa, czy resort budownictwa zabezpieczy odpowiednie moce przerobowe w tych latach. Wydaje się, że problem ten nie powinien ujść uwagi przy Układaniu planu 5-letniego na lata 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#MirosławZawadzki">Cechą charakterystyczną planu inwestycyjnego przemysłu chemicznego jest to, że koncentracja nakładów inwestycyjnych ma służyć do pełniejszego zaopatrzenia w artykuły rynkowe i tworzywa sztuczne, do zabezpieczenia rolnictwa w nawozy, że preferuje inwestycje, które zabezpieczą wzrost naszego eksportu, jak również będzie rozwijana produkcja antyimportowa, co w naszych warunkach jest równoznaczne z produkcją eksportową. Skutki obecnej polityki inwestycyjnej dadzą już znać o sobie w 1969 r., kiedy zostanie uruchomionych szereg obiektów o pierwszorzędnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Do nich należy zaliczyć rozbudowę i budowę fabryk nawozów azotowych w Puławach, Włocławku i Tarnowie, nawozów fosforowych w Policach i Gdańsku, powiększenie zdolności produkcyjnych takich włókien, jak elana i anilana z równoczesnym rozwojem bazy surowcowej dla tych produkcji. Uruchomiony będzie w Płocku pierwszy kompleks instalacji petrochemicznych oraz kontynuowana będzie budowa wytwórni butadienu o wydajności 75 tys. ton butadienu na rok. Prowadzone będą dalsze prace nad rozbudową zdolności wydobywczych siarki oraz będą prowadzone inwestycje towarzyszące, związane z transportem siarki. Ta grupa inwestycji jest niezmiernie ważna dla gospodarki narodowej, gdyż w sposób zasadniczy będzie wpływać na bilans naszego handlu zagranicznego. O powodzeniu realizacji tych inwestycji będą decydować dostawy aparatury i urządzeń z przemysłu krajowego.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#MirosławZawadzki">Jak wykazała dyskusja na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa realizacja zamówień na aparaturę chemiczną w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego przebiega w sposób zdecydowanie niezadowalający. Mimo ukazania się uchwały KERM nr 45/64, Zjednoczenie „Chemak”, wbrew przyjętym w uchwale zaleceniom, nie spełnia zadań głównego dostawcy urządzeń dla chemii. Jest to spowodowane faktem, że niewiele ponad 10% produkcji zjednoczenia „Chemak” przeznaczonych jest dla potrzeb resortu chemii, przy jednoczesnej tendencji dalszego zmniejszania dostaw dla Ministerstwa Przemysłu Chemicznego. Równie poważny problem stanowi wysoce niedostateczny rozwój produkcji pomp i armatury specjalnej dla przemysłu chemicznego. Podkreślić przy tym należy, iż poważna część tej produkcji kierowana jest na eksport, podczas gdy resort chemii zmuszony jest kupować brakujące pompy i armaturę z importu i jak wykazały badania NIK po cenie kilkakrotnie wyższej, aniżeli uzyskuje się za te same asortymenty w eksporcie. Z przykrością należy jeszcze raz stwierdzić, że resort, który w 1964 r. przejął na siebie odpowiedzialność za produkcję aparatury — z podjętych zobowiązań nie wywiązuje się należycie. W tej sytuacji postuluję pod adresem rządu, aby w najbliższym czasie został opracowany realny program rozwoju przemysłu budowy urządzeń chemicznych w kraju na lata 1971–1975 i lata następne.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#MirosławZawadzki">Konieczne jest również określenie niezbędnych środków dla zapewnienia w maksymalnym stopniu dostaw maszyn i urządzeń ze źródeł krajowych.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#MirosławZawadzki">Z dużym zadowoleniem należy powitać uchwałę KERM w sprawie usunięcia uchybień i usprawnienia działalności inwestycyjnej w przemyśle chemicznym.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#MirosławZawadzki">Uchwała ta reguluje kompleksowo całokształt procesu inwestycyjnego i wychodzi w wielu wypadkach naprzeciw postulatom w sprawie uproszczenia tego procesu. Wspomniana uchwała między innymi zaleca Ministrowi Przemysłu Chemicznego rozwój resortowych przedsiębiorstw budowlano-montażowych i samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycji. Natomiast w planach na lata 1969–1970 Komisja Planowania przy Radzie Ministrów zmniejsza zadania produkcyjne samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycji i przedsiębiorstw budowlano-montażowych w 1969 r. o 206 mln zł, w 1970 r. o 258 mln zł. Należy jednak przypuszczać, że w toku realizacji planów lat 1969–1970 sprawy te zostaną uregulowane w myśl zaleceń uchwały KERM, podjętej w ostatnim czasie.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#MirosławZawadzki">Na zakończenie chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że płocki eksperyment w zakresie realizacji inwestycji, polegający na zawarciu zryczałtowanej umowy z wykonawcą na wykonanie zadania inwestycyjnego zdał całkowicie egzamin. W wyniku zastosowania tego eksperymentu uruchomiono na 2 miesiące przed planowanym terminem instalację do destylacji ropy naftowej o wydajności 3 mln ton na rok i instalację reformingu. Na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wyrażono opinię, aby eksperyment ten rozszerzyć na inne inwestycje w przemyśle chemicznym i innych przemysłach, a szczególnie w energetyce.</u>
          <u xml:id="u-37.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Antoni Chudziński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AntoniChudziński">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu w debacie nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych założeń na rok 1970 pragnę poruszyć niektóre problemy związane z eksportem artykułów ogrodniczych, stanowiących istotną pozycję w eksporcie towarów rolno-spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#AntoniChudziński">Zadania planowe w eksporcie na rok 1969 zostały dla tej grupy towarowej określone w wysokości 193 mln zł dewizowych, z tego do krajów socjalistycznych 82,9 mln zł dewizowych, a do krajów kapitalistycznych 110,1 mln zł dewizowych. Znaczy to, że eksport płodów ogrodniczych utrzyma się w 1969 r. na poziomie przewidywanego wykonania w roku bieżącym, z tym, że nastąpić ma stosunkowo poważny wzrost eksportu do krajów kapitalistycznych wynoszący 27,7%.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#AntoniChudziński">Obecny stan produkcji ogrodniczej oraz przetwórstwa owoców i warzyw stwarza w zasadzie niezbędne przesłanki do realizacji zadań eksportowych w 1969 r. W ostatnich latach obserwujemy stały wzrost produkcji ogrodniczej we wszystkich jej działach. Rozwijają się nie tylko dotychczasowe rejony produkcyjne, lecz powstały także nowe rejony, w znacznym stopniu wyspecjalizowane, stanowiące bazy surowcowe dla przemysłu oraz eksportu. Jakość produkcji warzyw w tych bazach jest coraz lepsza i w niektórych asortymentach odpowiada już średniemu poziomowi europejskiemu. W dalszym ciągu pozostaje jednak aktualny postulat szerszego rozwijania oraz rejonizowania upraw warzywnych — przeznaczonych zwłaszcza na eksport — w przygranicznych województwach północnych i północno-zachodnich. Pozwoliłoby to — z uwagi na zróżnicowane warunki klimatyczne — wydłużyć Okres dostaw dla zagranicznych odbiorców, odciążyłoby środki transportu w okresie szczytowej podaży — w sumie ułatwiłoby eksport warzyw do naszych najbliższych sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#AntoniChudziński">O ile jakość warzyw ulega w ostatnich latach systematycznej poprawie, o tyle zupełnie inaczej przedstawia się sprawa z owocami. Zaledwie 15% produkcji owoców jest w pierwszym wyborze, a pod względem gatunków i odmian tylko niewielki ich odsetek odpowiada wymaganiom zagranicznych odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#AntoniChudziński">Problem jakości owoców, zwiększenia produkcji, a także wyeliminowania przemienności urodzajów jest problemem złożonym, toteż jego rozwiązanie wymaga dłuższego czasu i skoordynowanego działania, a także odpowiednich bodźców materialnych. Przede wszystkim w planowanych nasadzeniach musi ulec zmianie struktura gatunkowa drzew owocowych na korzyść jabłoni i wiśni, przy ograniczeniu śliw oraz grusz. Należy dążyć do zwiększenia odmian jabłoni jesienno-zimowych i zimowych. W sadach powinny się znaleźć gatunki i odmiany najlepsze, najbardziej odpowiadające wymaganiom eksportowym.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#AntoniChudziński">W szybszym tempie należy odnawiać i przeszczepiać sady stare, nisko produkcyjne. Wskazane wydaje się zakładanie sadów większych — o intensywnej produkcji, przeznaczonej głównie na eksport. Trudnością w zrealizowaniu tego zamierzenia może być niedostateczna ilość drzewek w szkółkach, które w ostatnim czasie tak znacznie obniżyły swoją produkcję, że ilość drzewek oferowanych przez szkółkarstwo nie pokrywa w niektórych odmianach naturalnego ilościowego ubytku drzew owocowych w sadach istniejących.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#AntoniChudziński">Przedstawione ujemne cechy produkcji sadowniczej warunkują w dużym stopniu rozmiary, strukturę oraz dynamikę eksportu owoców w stanie nie przetworzonym.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#AntoniChudziński">Drugim poważnym źródłem towarowym dla eksportu artykułów ogrodniczych jest przemysł owocowo-warzywny. Dzięki zainwestowaniu w ostatnich latach poważnych środków finansowych na rozbudowę bazy przetwórczej, kraj nasz staje się w coraz większym stopniu eksporterem artykułów rolno-spożywczych o wysokim stopniu uszlachetnienia.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#AntoniChudziński">W 1967 r. wyeksportowano 56% produkcji mrożonek owocowych i warzywnych, 19% półprzetworów owocowych, 11% przetworów owocowych i 14% przetworów warzywnych. Zakłada się, że udział przetworów i mrożonek wyprzedzać będzie coraz bardziej eksport warzyw i owoców w stanie świeżym.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#AntoniChudziński">Zmiany struktury towarowej na rzecz artykułów przetworzonych odzwierciedlają dążenia do preferowania w eksporcie artykułów bardziej opłacalnych. W globalnym eksporcie artykułów ogrodniczych eksport opłacalny stanowić będzie w 1969 r. 79,8%. Do artykułów przekraczających w eksporcie wskaźniki opłacalności należą między innymi pulpy Owocowe, moszcze, kapusta pasteryzowana. Najkorzystniejszym natomiast wskaźnikiem opłacalności legitymują się mrożonki, przy których koszt jednego złotego dewizowego kształtuje się na poziomie 14 zł w eksporcie do krajów socjalistycznych, a 17 zł w eksporcie do krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#AntoniChudziński">Warunkiem dalszej poprawy opłacalności eksportu artykułów ogrodniczych jest przede wszystkim usprawnienie organizacji oraz obniżenie kosztów skupu i kontraktacji. Obecny system skupu płodów rolnych poprzez szeroką sieć punktów skupu i liczne ogniwa pośredniczące — wydłuża trasy i czas przewozu towarów. Koszty skupu i kontraktacji sięgają w niektórych surowcach rolnych od 30–50% ceny skupu.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#AntoniChudziński">Pewną poprawę na tym odcinku przyniesie wprowadzenie w życie uchwały Rady Ministrów nr 118/68 z 24 kwietnia 1968 r. w sprawie zasad oceny opłacalności i dopuszczania do eksportu towarów rolno-spożywczych. Uchwała ta zezwala między innymi na korygowanie kosztu kalkulacyjnego dla obliczenia wskaźników efektywności o nadmierną akumulację zawartą w cenach Skupu surowców rolnych w wysokości od 10% do 20%.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#AntoniChudziński">Warunkiem poprawy opłacalności eksportu produktów przetworzonych jest dalsze obniżanie kosztów przetwórstwa owoców i warzyw poprzez szersze wprowadzanie nowoczesnej techniki i technologii produkcji, a także przez wyposażenie zakładów produkcyjnych w nowoczesne urządzenia sortujące, paktujące itp. Jak już wspomniałem, w ostatnich latach baza przetwórcza przemysłu rolno-spożywczego została poważnie rozbudowana, ale potrzeby w tej dziedzinie są nadal ogromne. Szczególnie dotkliwy jest brak powierzchni magazynowej i chłodniczej. Na koniec 1970 r. niedobór zdolności przechowalniczej dla potrzeb eksportu wyniesie około 50 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#AntoniChudziński">Niemałe rezerwy obniżki kosztów tkwią również w cenach zakupu niektórych materiałów i opakowań. Ceny te zawierają często nadmierną akumulację wynoszącą w niektórych wypadkach do 40%. Postęp w produkcji opakowań dostosowany do potrzeb eksportu jest — mimo wyraźnej poprawy — nadal niedostateczny, a dla eksportu artykułów rolno-spożywczych jest to problem dużej wagi. Wystarczy powiedzieć, że zwiększenie produkcji mrożonek owocowych i warzywnych w małych opakowaniach spowodowałoby wzrost uzysku dewizowego na jednostkę produktu o 15 do 20%. Również w wielu innych asortymentach przemysłu rolno-spożywczego zwiększenie eksportu w opakowaniach detalicznych pozwoliłoby uzyskać wyższe ceny dewizowe i poprawić opłacalność.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#AntoniChudziński">Wobec poważnego zróżnicowania cen dewizowych, zależnie od kierunku i okresu transakcji, duża rola w kształtowaniu opłacalności eksportu przypada przedsiębiorstwom handlu zagranicznego. Od operatywności tych przedsiębiorstw, od znajomości rynków, od umiejętności elastycznego dostosowywania się do zmiennej koniunktury zależy w dużej mierze poprawa efektywności eksportu artykułów rolno-spożywczych, a w ich liczbie — ogrodniczych. Poszczególne centrale handlu zagranicznego powinny również śmielej wysuwać pod adresem producentów i instytucji kontraktujących zadania co do podjęcia nowej produkcji, względnie rozszerzenia istniejącej w tej grupie artykułów, które mają duże i opłacalne możliwości zbytu, jak na przykład szparagi, pory, selery, pieczarki, a także cała produkcja szklarniowa. Biorąc pod uwagę długość cyklu produkcyjnego w rolnictwie, zamówienia przedsiębiorstw handlu zagranicznego powinny mieć odpowiednie wyprzedzenie w czasie.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#AntoniChudziński">Mówiąc o eksporcie rolno-spożywczym, chciałbym dodać, że dokonuje się on bez uszczerbku dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego, a przy tym eksport ten wpływa aktywizujące na rozwój rolnictwa i przemysłu spożywczego. Nie należy przecież zapominać, że eksport artykułów rolno-spożywczych przyczynił się do rozbudowy na dużą skalę przemysłu mięsnego, jajczarsko-drobiarskiego, mleczarskiego oraz przemysłu przetworów owocowych i warzywnych. Eksport wpływa też na poprawę jakości towarów spożywczych oraz na rozszerzenie asortymentu tych artykułów dostarczanych na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#AntoniChudziński">Reasumując, chciałbym raz jeszcze stwierdzić, że założenia Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych wskaźników na 1970 rok są ustawione pod kątem dalszego rozwoju naszego rolnictwa, a w omawianej przeze mnie grupie artykułów istnieją poważne możliwości wzrostu opłacalnego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#CzesławWycech">Głos ma ostatni przed przerwą — poseł Henryk Rutkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#HenrykRutkowski">Wysoki Sejmie! Zadania i rola przemysłu maszynowego znalazły swoje poważne miejsce w uchwale V Zjazdu PZPR jako przemysłu mającego podstawowy wpływ na unowocześnienie technologiczne naszej gospodarki narodowej, zwiększenie wydajności w przemyśle i rolnictwie, zmianę struktury i rozwoju eksportu, zamianę struktury spożycia w kraju przez zwiększenie udziału ludności w zapotrzebowaniu na wyroby przemysłu maszynowego i trwałego użytku. Z tego względu przemysł maszynowy obok przemysłu chemicznego powinien wyprzedzać tempo rozwoju innych gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#HenrykRutkowski">Zasada ta podkreślona w uchwale V Zjazdu jest konsekwentnie realizowana przez przemysł maszynowy. Opanowano produkcję około 500 ważniejszych wyrobów oraz wycofano około 240 wyrobów technicznie przestarzałych z produkcji. W 1967 r. rozpoczęto próbną produkcję poważnych licencyjnych wyrobów, jak samochodów osobowych „Fiat”, silników „Leyland” i „Henschel”, turboładowarek i innych. Poczyniono wydatny postęp w organizacji produkcji artykułów rynkowych, produkcji eksportowej w zakładach specjalizujących się w eksporcie, w metodach kontroli unowocześniania produkcji, w systemie planowania dla rozwoju produkcji narzędzi, części maszyn, części zamiennych; włożono wiele wysiłku w organizacyjne przygotowania do rytmiczne j realizacji planu w 1968 r. Działania podjęte w 1967 r. przynoszą resortowi pomyślne na ogół rezultaty w realizacji planu 1968 r. Przewiduje się, że osiągnięty wzrost produkcji wyniesie 16–17% wobec około 8% osiąganych przez przemysł krajowy. Niewątpliwie na ten wzrost ma także wpływ masowa realizacja zobowiązań z okazji V Zjazdu PZPR. W pełnym zakresie lub z nadwyżką zrealizowane zostały plany produkcji 1967 r. w takich grupach wyrobów, jak na przykład: maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych 102,4%, samochody osobowe 104,5%, autobusy 100,4%, elementy automatyki przemysłowej 100,2%, telewizory 123,8%. Jednakże w 1967 r. na wielu innych odcinkach działalności tego resortu osiągnięto mniej korzystne, lub nawet niezadowalające, wyniki w porównaniu do założeń NPG. W szczególności nie zostały wykonane asortymentowe plany produkcji wielu ważnych wyrobów, jak na przykład obrabiarek do obróbki plastycznej i skrawania metali, maszyn włókienniczych, maszyn i narzędzi rolniczych, ciągników rolniczych, odbiorników radiowych, łożysk tocznych, transformatorów olejowych i suchych o mocy powyżej 20 kVA.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#HenrykRutkowski">Pomimo pewnej poprawy w dziedzinie jakości i nowoczesności wyrobów produkowanych w resorcie przemysłu maszynowego, nie osiągnięto jeszcze zadawalającego poziomu w tym zakresie. Szczególnie niedostateczne wyniki w zakresie poprawy jakości wyrobów zanotowano w Zjednoczeniu Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#HenrykRutkowski">Bardzo poważne zadania stawia sobie przemysł w zakresie rozwoju techniki w 1969–1970 r. Wartość nowo uruchomianej produkcji w omawianych dwóch latach wyniesie łącznie około 27,5 mld zł, co stanowi ponad 10% wartości produkcji towarowej. W latach 1969–1970 przewiduje się opanowanie i uruchomienie produkcji ponad 1.110 ważniejszych nowych wyrobów. Prace nad nowymi uruchomieniami prowadzone będą na podstawie opracowanych własnych oraz zakupionych licencji. Ważnym zadaniem dla nowo uruchamianej produkcji licencyjnej będzie planowe opanowywanie własnej produkcji części i zespołów oraz jednoczesne eliminowanie na ogół trudnego dewizowo importu kooperacyjnego od licencjodawców. Obok zwiększenia produkcji i udziału wyrobów w grupie „A” do 45–47% w 1969 r. i 52–53% w 1970 r. została zwrócona uwaga na intensywniejsze wycofywanie wyrobów przestarzałych, w celu wykorzystania zwolnionych mocy produkcyjnych na produkcję wyrobów nowoczesnych, dla potrzeb eksportu względnie kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#HenrykRutkowski">Wśród nowo opanowanych wyrobów można wymienić samochód ciężarowy 6 ton — Star 200, samochód ciężarowy 10 ton z silnikiem Leyland — Jelcz 316, autobus z silnikiem Leyland — Sanok 09, ciągnik kołowy rolniczy o mocy 75 KM — w ramach współpracy z CSRS, koparkę hydrauliczną 0,4 m3, nowe maszyny do obróbki kół zębatych, nowe typy magnetofonów tranzystorowych dwu-czterościeżkowych oraz wiele innych. W wyniku posunięć technologicznych przewiduje się uzyskanie w latach 1969–1970 około 2,7 mld zł oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#HenrykRutkowski">Podstawowym zagadnieniem dla rytmiczności pracy i rozwoju przemysłu maszynowego jest sprawa kooperacji i zaopatrzenia. Należy stwierdzić, że na tym odcinku nie zdołano ustalić metody, która by rozwiązała to trudne i skomplikowane zagadnienie charakterystyczne dla przemysłu maszynowego. Braki kooperacyjne odlewów, odkuwek, elementów ogólnego i branżowego zastosowania wstrzymują nierzadko normalny bieg produkcji w wielu przedsiębiorstwach. Ministerstwo Przemysłu Maszynowego pracuje nad przygotowaniem odpowiedniego programu działania dla wydatnego usprawnienia zagadnienia kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#HenrykRutkowski">Trzeba jednak być przygotowanym na to, że program ten obok zagadnień charakteru metodologicznego, zagadnień związanych z prawidłowymi proporcjami rozwoju produkcji kooperacyjnej i tak zwanej produkcji finalnej będzie wymagał również, jak sądzę, niemałych nakładów inwestycyjnych na rozwój nienadążającej za potrzebami przemysłu i kraju bazy kooperacyjnej, zwłaszcza bazy metalurgicznej odlewów i odkuwek.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#HenrykRutkowski">Pragnę jeszcze zatrzymać się nad zagadnieniami związanymi z planami przemysłu obrabiarkowego i narzędziowego jako przemysłów mających szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarki narodowej i postępu technologii wytwarzania. Można w przenośni powiedzieć, że przemysł obrabiarkowy nada je tętno życia i postępu w przemyśle, tak jak serce w każdym żywym organizmie.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#HenrykRutkowski">Uwaga przemysłu zwrócona jest na zwiększenie produkcji oraz zwiększenie nowoczesności produkowanych obrabiarek. W 1969 r. przewiduje się uruchomienie wielu nowych typów maszyn, między innymi frezarki bramowej czterowrzeciennikowej z możliwością sterowania zdalnych odczytów, frezarki obwiedniowej do kół zębatych, automatu tokarskiego 25 mm oraz wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#HenrykRutkowski">Na posiedzeniach Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wiele mówiło się na temat produkcji narzędzi, a podstawowe wskaźniki były przedmiotem analizy i dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#HenrykRutkowski">W pełni doceniając wielkie osiągnięcia resortu i duży wysiłek załóg, za który należą się słowa uznania z trybuny sejmowej, posłowie wskazywali na występujące jeszcze zjawiska ujemne, których likwidacja powinna być przedmiotem szczególnej troski ze strony resortu przemysłu maszynowego, a więc sprawa jakości i zużycia narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#HenrykRutkowski">Dane statystyczne wykazują, że w Polsce produkuje się 4 razy więcej stali narzędziowej w stosunku do stalli zwykłej, niż w niektórych najwyżej rozwiniętych krajach kapitalistycznych, a mimo to, odczuwamy stały niedosyt narzędzi wykonanych z tej stali. Spowodowane to jest złą jakością narzędzi, wynikającą przede wszystkim z braku nowoczesnych gatunków stali narzędziowych.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#HenrykRutkowski">Niezależnie od tego niska jakość narzędzi nie pozwala na uzyskiwanie maksymalnej szybkości skrawania, szczególnie na nowoczesnych obrabiarkach, zmniejszając wydajność maszyn o 20–50%. Skutki wynikające z tej sytuacji są oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#HenrykRutkowski">Dlatego też z wielkim uznaniem ze strony posłów na ostatnim posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa spotkała się zapowiedź Ministra Przemysłu Maszynowego o uruchomieniu i wprowadzeniu do produkcji 6 nowoczesnych nowych gatunków stali narzędziowych do produkcji narzędzi w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#CzesławWycech">Rząd przedstawił Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu projekt ten przekazało do Komisji Oświaty i Nauki, która w dniu wczorajszym projekt rozpatrzyła.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#CzesławWycech">Ponadto do Prezydium Sejmu wpłynęły wnioski w sprawie uzupełnienia składu Rady Państwa i dokonania zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#CzesławWycech">W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego posiedzenia Sejmu przez dodanie trzech dalszych punktów porządku dziennego w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#CzesławWycech">Jako 4 punkt — sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#CzesławWycech">5) Uzupełnienie składu Rady Państwa,</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#CzesławWycech">6) Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#CzesławWycech">Jeżeli nie Usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że porządek dzienny został uzupełniony.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#CzesławWycech">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#CzesławWycech">Po przerwie przemawiać będzie poseł Władysław Kądziołka.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 35 do godz. 12 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Władysław Kądziołka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#WładysławKądziołka">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 oraz założeń na rok 1970 — pragnę w skrócie omówić niektóre problemowe zagadnienia występujące w przemyśle węgła kamiennego.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#WładysławKądziołka">Założenia Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 określają, że wydobycie węgła kamiennego w tym okresie wyniesie 132,5 mln ton. Wobec wzrastających potrzeb zaopatrzenia rynku krajowego oraz istniejącej konieczności zwiększenia eksportu zadania dla przemysłu węglowego zostały podniesione do wysokości 135 mln ton, to jest o jeden milion ton więcej niż przewidywał to plan 5-letni dopiero na 1970 r. Oznacza to wzrost w stosunku do 1968 t. o 6,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#WładysławKądziołka">Szczególnie dynamicznie wzrastać będzie w 1969 r. produkcja węgla koksującego typu 35 w Rybnickim Okręgu Węglowym, której przyrost, w porównaniu z wykonaniem 1968 r. — wyniesie 26,2%.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#WładysławKądziołka">Realizacja tego wskaźnika wymagać będzie szczególnych wysiłków zarówno ze strony kierownictwa resortu, jak i dyrekcji poszczególnych kopalń, zabezpieczenia pod względem techniczno-organizacyjnym wykonawstwa, biorąc pod uwagę i to, że warunki eksploatacji węgla koksującego są niewspółmiernie utrudnione w porównaniu do wybierania pokładów węgla energetycznego ze względu na duży stopień zagrożenia gazowego oraz niekorzystne zaleganie podkładów, z punktu widzenia geologicznego.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#WładysławKądziołka">Napięte zadania, nie w pełni znajdujące pokrycie w przyroście zdolności produkcyjnej, jak i w postępie mechanizacji, będą musiały być osiągnięte w pewnej części kosztem pracy kopalń, w ponadnormatywnym czasie pracy. Wiąże się to ściśle z pogłębiającym się niedoborem zatrudnienia, sięgającym w latach ubiegłych średnio do 5 tys. robotników w skali rocznej. W 1968 r. niedobór ten zwiększył się do ponad 10 tys. robotników kopalń w grupie przemysłowej. W tej sytuacji, zabezpieczając rytmiczność wykonawstwa zadań produkcyjnych wydobycia węgla, opóźnione zostały roboty przygotowawcze frontu wydobywczego — ponad 1000 mb w robotach kamienno-węglowych — co niewątpliwie wpłynie nie niekorzyść realizacji zadań 1969 r., oraz na wyniki bezpieczeństwa pracy w warunkach podziemnych.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#WładysławKądziołka">Wprowadzona preferencja płacowa decyzją partii i rządu z dniem 1 grudnia br. dla robotników w górnictwie węgla, pozwoli na złagodzenie niedoboru zatrudnienia. Niemniej jednak, przyśpieszenie budownictwa mieszkaniowego w Rybnickim Okręgu Węglowym ma decydujące znaczenie w stabilizacji załóg tego okręgu. W latach 1967 i 1968 na ten cel przeznaczono poważne środki inwestycyjne, sięgające ponad 1.200 mln zł, co jednak nie zabezpiecza całkowicie rosnących potrzeb budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#WładysławKądziołka">W związku z ograniczonymi dostawami autobusów dla resortu górnictwa występują również niedomagania na odcinku dowozu ludzi do pracy.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#WładysławKądziołka">Nie notowany w polskim górnictwie wzrost rocznego wydobycia, jaki zakłada się na 1969 r., obok wspomnianych już niedomagań na odcinku zatrudnienia, zbiegać się będzie z trudnościami związanymi z przejęciem przez Ministerstwo Górnictwa i Energetyki w najbliższych latach całości produkcji maszyn i urządzeń górniczych dla zaspokojenia potrzeb własnych resortu oraz podjęcia produkcji na rzecz górnictwa podległego Ministerstwom Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego oraz Centralnemu Urzędowi Geologii.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#WładysławKądziołka">Wywiązanie się przemysłu budowy maszyn i urządzeń górniczych z nałożonych mu zadań w tym zakresie, wymagać będzie zdwojenia wysiłków kadry inżynieryjno-technicznej tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#WładysławKądziołka">Decydującym czynnikiem w opanowaniu wspomnianej produkcji dla potrzeb krajowych jak i eksportu będzie pełne zaopatrzenie w planowane ilości odpowiednich typów obrabiarek przez Ministerstwo Przemysłu Maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#WładysławKądziołka">Dostawy obrabiarek w 1968 r. dla Ministerstwa Górnictwa i Energetyki wykonano zaledwie w 40%. Niedobory w dostawach występują od wielu lat, a ich pogłębienie występuje dodatkowo na skutek konieczności wyposażenia nowych hal produkcyjnych i wymiany przestarzałego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#WładysławKądziołka">Podobnie kształtują się dostawy innych materiałów i urządzeń, takich jak: kombajny węglowe, części zamienne, maszyny budowlane, cement, wyroby walcowane oraz wiele innych materiałów niezbędnych w rozwoju mechanizacji górnictwa jako podstawowej dźwigni wzrostu wydobycia, jakości produkcji oraz osiągania wysokiej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#WładysławKądziołka">Niezależnie od dostaw obrabiarek, resort górnictwa powinien zmierzać do maksymalnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych w podległych mu zakładach, jak na przykład Huta „Karol” w Wałbrzychu czy w wielu innych przedsiębiorstwach Górnego Śląska. Chodzi tu o wyzwolenie rezerw tkwiących w stosunkowo niskich wskaźnikach zmianowości tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#WładysławKądziołka">Obok rozwijającego się Rybnickiego Okręgu Węglowego istnieją możliwości zwiększenia wydobycia węgla koksującego w starym Zagłębiu Dolnośląskiego Zjednoczenia poprzez:</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#WładysławKądziołka">1. przystosowanie istniejącej techniki górniczej do warunków dolnośląskich,</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#WładysławKądziołka">2. przeprowadzenie odpowiedniej rekonstrukcji technicznej i organizacyjnej kopalń oraz zakładów koksowniczych, nastawiając się na zwiększenie produkcji wysoko gatunkowego koksu. Dodać tu należy, że Wałbrzych już obecnie eksportuje 50% polskiego koksu, a w wyniku tej rekonstrukcji mógłby jeszcze wyraźniej ukształtować kontynuowaną produkcję. Jest to postulat, którego koncepcje zostały opracowane przez miejscowe czynniki społeczno-gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#WładysławKądziołka">Inne zagadnienie, którego nie sposób pominąć, to sprawa opracowania i wprowadzenia w życie nowych przepisów bhp. Obecnie obowiązujące przepisy, opracowane 14 lat temu, są przepisami przestarzałymi, zdezaktualizowanymi na skutek dynamicznego wdrażania postępu technicznego w górnictwie. Dodać również należy i to, że w ostatnich latach powstało wiele nowych gałęzi gospodarki narodowej, jak górnictwo miedzi czy siarki, które bazują częściowo na przepisach górnictwa węglowego, a częściowo na umownych sygnałach opracowywanych doraźnie i określonych w setkach dodatkowych okólników, zarządzeń itp. W tym celu wydaje się konieczne — według propozycji Wyższego Urzędu Górniczego — powołanie stałej, międzyresortowej komisji górniczej, której zadaniem byłoby opracowywanie i bieżąca aktualizacji wspomnianych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#WładysławKądziołka">Wysoki Sejmie! Uchwała V Zjazdu PZPR nakreśliła główne kierunki rozwoju gospodarki narodowej, w wyniku których górnictwu węglowemu zostały zwiększone zadania produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#WładysławKądziołka">W imieniu braci górniczej, którą reprezentuję — pozwolę sobie zapewnić Wysoką Izbę, kierownictwo partii i rządu, że napięte zadania wykonamy z honorem, dając tym samym wyraz głębokiego przywiązania i poparcia dla partii i władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma posłanka Elżbieta Kraska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ElżbietaKraska">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim krótkim wystąpieniu chciałabym przedstawić udział zasadniczych szkół zawodowych i techników w kształceniu kadr dla gospodarki narodowej i planowany budżet na 1969 r. W związku z projektowanym rozwojem szkolnictwa zawodowego, zakładającym wzrost liczby uczniów tego typu szkół z 1.600 tys. osób w 1968 r. do 1.800 tys. osób w 1969 r. bieżące wydatki budżetowe na szkolnictwo zawodowe będą o około 470 mln zł, to jest o około 8,6% wyższe niż w bieżącym 1968 r. Szczególnie wysoki wzrost liczby uczniów, bo ponad 57%, planuje się w szkołach przysposobienia rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#ElżbietaKraska">Wraz ze wzrostem ilości uczniów szkół zawodowych zwiększa się ilość stypendiów dla uczniów oraz ilość miejsc w internatach.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#ElżbietaKraska">W celu poprawy warunków nauczania w szkołach zawodowych, projekt budżetu przewiduje prawie 30 mln zł na poprawę tak zwanych rzeczowych norm budżetowych oraz około 100 mln zł rezerwy na dodatkowe godziny wychowania obywatelskiego i na kształcenie młodzieży nie pracującej.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#ElżbietaKraska">Jeśli nasze państwo planuje tak wysokie sumy na szkolnictwo zawodowe, to znaczy, że jest ono potrzebne gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#ElżbietaKraska">Do najważniejszych Osiągnięć naszego okresu należy opracowanie i stopniowe wprowadzenie w życie reformy szkolnej w zasadniczych i średnich szkołach zawodowych. Szybka rozbudowa tego szkolnictwa w coraz szerszym zakresie zaspokaja potrzeby kadrowe naszej gospodarki, tym samym zmniejsza braki średnich kadr technicznych dla przemysłu i usług. W tym okresie poprawiła się baza lokalowa całego szkolnictwa, gdyż otrzymało ono 32.800 izb lekcyjnych i pracowni, około 40 tys. nowych miejsc w internatach i 25.300 stanowisk pracy w warsztatach szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#ElżbietaKraska">Efekty te zostały osiągnięte dzięki nakładom państwowym, jak również dzięki bardzo wydatnym i ofiarnym wysiłkom naszego całego społeczeństwa, które w ramach Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów przekazało młodzieży około 11 tys. nowych, dobrze wyposażonych izb lekcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#ElżbietaKraska">W wyniku reformy oraz intensywnego rozwoju całego szkolnictwa, wzrosła społeczna rola szkoły, a tym samym jej odpowiedzialność zarówno za przygotowanie młodego pokolenia do pracy zawodowej, jak też za jego wychowanie, za poziom jego świadomości ideowej i dojrzałość obywatelską.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#ElżbietaKraska">Rolę tę i odpowiedzialność zwiększy dalsze upowszechnianie kształcenia po 8-letniej szkole podstawowej co najmniej dla 90% absolwentów w 1975 r. W warunkach, kiedy szkoła staje się prawie wyłączną drogą do zawodu i uczestnictwa w życiu społecznym, coraz większego znaczenia nabiera dostosowanie sieci szkół zawodowych i kierunków kształcenia do potrzeb poszczególnych gałęzi gospodarki i rozmieszczenia przemysłu w kraju oraz ustalenie właściwych proporcji między kadrą kwalifikowanych robotników a kadrą ze średnim wykształceniem technicznym i zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#ElżbietaKraska">Stały postęp w technice wytwarzania wymaga dalszego i szerszego wykorzystywania dla kształcenia kadr tych warunków i możliwości, jakie Stwarza nowoczesny przemysł. W związku z tym wzrasta systematycznie liczba szkół przyzakładowych, kształci się w nich dziś około 30% ogółu uczniów szkół zawodowych. Odsetek ten powinien ulegać dalszemu zwiększeniu poprzez planowe rozwijanie sieci szkół przyzakładowych i międzyzakładowych, zwłaszcza w nowo powstających zakładach i ośrodkach przemysłowych oraz w wyniku poprawiania warunków lokalowych i stanu wyposażenia istniejących już szkół.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#ElżbietaKraska">Popierać musimy wszystkie nowe przedsięwzięcia, zmierzające do umacniania więzi szkolnictwa zawodowego z gospodarką. W szczególności należy stworzyć szersze możliwości podwyższania kwalifikacji i awansu społecznego dla przodujących robotników zarówno drogą wieczorowego kształcenia techników spośród absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, jak i poprzez zdobywanie przez nich średniego wykształcenia w liceach ogólnokształcących dla pracujących.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#ElżbietaKraska">Szkoła zawodowa, przygotowując młodzież do pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie, powinna uczyć młodzież szacunku dla rzetelnej pracy i wiedzy oraz przeświadczenia, że kwalifikacje i umiejętności są decydującym wyznacznikiem społecznej i zawodowej pozycji każdego członka socjalistycznego społeczeństwa, że jedynie uczciwą pracą każdego obywatela można wykuwać pomyślność swojej ojczyzny. Dlatego we wszystkich klasach szkoły zawodowej wprowadzone zostały zajęcia z dziedziny wychowania obywatelskiego, aby młodzież ucząc się tego przedmiotu mogła wynieść ze szkoły przekonanie, że niepodległość Polski, jej bezpieczeństwo i rozwój są nierozerwalnie związane z socjalizmem i przyjaźnią z bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#ElżbietaKraska">Przełomowym momentem w rozwoju szkolnictwa zawodowego było wprowadzenie 8-klasowej szkoły podstawowej oraz wdrożenie do szkół zawodowych nowych planów i programów nauczania w oparciu o stale modyfikowaną nomenklaturę zawodów i specjalności, jak grupy mechanicznej, mechaniki precyzyjnej, elektrotechnicznej, elektronicznej, automatyki, grupy chemicznej i ekonomicznej, w miarę nowo powstających ośrodków przemysłowych. Tak też powstało szkolnictwo górnicze, hutnicze, budowy okrętów, budowy samochodów, kolejowe, energetyczne, włókiennicze.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#ElżbietaKraska">Uruchomiono więc dziesiątki nowych kierunków kształcenia, Stworzono szeroką sieć szkół zawodowych, gimnazjów, liceów przemysłowych, szkół przysposobienia przemysłowego oraz szkół przemysłowych, mających zadanie dokształcania młodocianych zatrudnionych w przemyśle. Rozszerzono rozmiary kształcenia w średnich szkołach zawodowych. Uruchomiono tak zwane technika dla awansowanych robotników, które umożliwiały zdobycie dyplomu w skróconym czasie. W miarę rozwoju gospodarki narodowej wzrasta zapotrzebowanie na kwalifikowane kadry, rozszerza się sieć szkolnictwa zawodowego, szczególnie szybko rozwija się sieć średnich szkół zawodowych, techników dziennych i wieczorowych dla absolwentów szkoły podstawowej, techników dziennych i wieczorowych dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników zaocznych, korespondencyjnych techników dla maturzystów, tak zwanych państwowych szkół technicznych i innych szkół pomaturalnych, liceów zawodowych, pielęgniarskich i bibliotekarskich.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#ElżbietaKraska">Przez podbudowę 8-letniej szkoły podstawowej, kandydaci do szkół zawodowych są o rok starsi, bardziej rozwinięci umysłowo i fizycznie, dlatego mają szansę podniesienia wyników nauczania i wychowania, lepszego przygotowania i ułatwionego wyboru zawodu czy specjalności. Przysposobienie do pracy zdobywane w warsztacie szkolnym musi być dobre, gruntowne, musi ono zapoznać z aktualnym stanem techniki, musi być perspektywiczne, uwzględniające kierunek zmian w technice, przemyśle i produkcji. Wzrasta więc zapotrzebowanie na kadry związane z obsługą, nadzorem mechanizmów, urządzeń sterujących, z automatyzacją procesów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#ElżbietaKraska">Absolwent szkoły zawodowej musi więc być przygotowany do łączenia pracy umysłowej z pracą fizyczną, do rozumienia postępowych procesów w technice przemysłowej, a co ważniejsze — musi posiadać umiejętność dostosowywania się do zmian zachodzących w dziedzinie pracy przez siebie wykonywanej, a niejednokrotnie wychodzić naprzeciw tym zmianom. Powstają nowe zawody i specjalności — trzeba zapewnić im odpowiedni rozwój. Rozwój, realizacja i powodzenie naszej techniki i przemysłu zależeć będą od przygotowania zawodowego, wyniesionego przez uczniów, przyszłych pracowników przemysłu ze szkół zawodowych, a zreformowana szkoła zawodowa, oparta na nowej nomenklaturze zawodów i specjalności rozwijać się będzie razem z przemysł em.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#ElżbietaKraska">Nowa nomenklatura Obejmie 210 zawodów i specjalności robotniczych i równorzędnych oraz 243 zawody specjalności technicznej i równorzędne. Do pracy zawodowej w określonym zawodzie i specjalności przygotowuje szkoła zawodowa przez kształcenie specjalistyczne, opierając się na przygotowaniu ogólnym i politechnicznym, a uzupełnieniem przygotowania zawodowego będzie wstępny staż pracy odbywany przez absolwentów ZSZ i techników oraz liceów zawodowych w zakładach pracy bezpośrednio po ukończeniu szkoły.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#ElżbietaKraska">Szkolnictwo zawodowe cieszy się ogromną popularnością wśród młodzieży robotniczej i chłopskiej, świadczy o tym skład socjalny uczniów i uczennic, wśród których przeważają synowie i córki robotników i chłopów.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#ElżbietaKraska">W technikach i liceach zawodowych młodzież pochodzenia robotniczego stanowiła w 1966 r. 37,5%, chłopskiego — 23,7%, a pochodzenia inteligenckiego 29%. V Zjazd PZPR przewidział objęcie kształceniem ponadpodstawowym w 1975 r. 90% absolwentów szkół podstawowych. Ważnym zadaniem stojącym przed szkolnictwem zawodowym, szkolącym przyszłe kadry dla gospodarki narodowej, jest podnoszenie efektywności kształcenia i sprawności. Sprawność kształcenia wynosi na przykład w technikach 68,1%, a w zasadniczych szkołach zawodowych 70%. W latach 1964–1970 średnie szkolnictwo zawodowe dostarczy gospodarce narodowej 861 tys. absolwentów, a zasadnicze szkoły zawodowe — 1.442 tys. kwalifikowanych robotników. W stosunku do zapotrzebowania gospodarki narodowej wynosi to odpowiednio 117% techników, 66% robotników kwalifikowanych. Osiągnęliśmy więc, jak z tego wynika, pewien nadmiar wykwalifikowanych średnich kadr zawodowych przy równoczesnym niedoborze robotników wykwalifikowanych. Niezależnie od tego stanu mamy wypadki całkowitego braku kadr w niektórych zawodach, jak techników-jubilerów, chemików, techników instrumentów muzycznych oraz techników ortopedów. Nierównomierność rozmieszczenia kadr zawodowych ze średnim wykształceniem występuje również w przekroju terenowym i to zarówno w przekroju ogólnokrajowym, jak i wojewódzkim, a w poszczególnych grupach zawodów występuje na ogół niedobór absolwentów w stosunku do potrzeb gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#ElżbietaKraska">Konieczny jest również poważniejszy rozwój techników zawodowych na podbudowie ZSZ i szkoły równorzędnej zarówno w systemie szkół młodzieżowych, jak i dla pracujących.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#ElżbietaKraska">Od dłuższego czasu prowadzone są w resorcie oświaty i szkolnictwa wyższego studia nad problemem ewentualnego przejścia w niektórych działach szkolnictwa zawodowego na pełną dwustopniowość, to jest tworzenia techników tylko na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej; w tym kierunku idą zmiany. Z drugiej strony rozważa się możliwość tworzenia techników na podbudowie dwu klas liceum ogólnokształcącego.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#ElżbietaKraska">W tezach na V Zjazd PZPR oceniono pozytywnie dotychczasowy stan i rozwój szkolnictwa ponadpodstawowego. Stwierdzono, że w ciągu ubiegłych czterech lat nastąpiło podniesienie stopnia wykształcenia i kwalifikacji klasy robotniczej. 1.090 tys. osób ukończyło w tym czasie zasadnicze szkoły zawodowe oraz SPR. Dzięki temu o 1/3 zwiększyła się liczba pracowników technicznych w przemyśle i budownictwie, a liczba nauczycieli wzrosła o 30%.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#ElżbietaKraska">Nauczaniem w szkołach zawodowych, technikach i liceach objęto 85% młodzieży po ukończeniu 8 klas szkoły podstawowej. Jako przedstawicielka województwa katowickiego chciałam podać łączne zapotrzebowanie województwa katowickiego na kwalifikowane kadry robotników w latach 1971–1975 w ilości 165.800 osób, to znaczy rocznie — 32.360 osób. Największe zapotrzebowanie występuje w grupach zawodów i specjalności takich, jak: mechanicznych, górniczych, elektrycznych, budowlanych, rolnych. Przewiduje się, że nie zostanie pokryte zapotrzebowanie na kwalifikowanych robotników, głównie w grupach zawodów górniczych, hutniczych i budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#ElżbietaKraska">Nadal występować będzie zapotrzebowanie na kadry ze średnim wykształceniem w grupach: mechanicznej, elektrotechnicznej, służby zdrowia, elektrycznej, górniczej, budowlanej, metalurgicznej, chemicznej, energetycznej.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#ElżbietaKraska">W pozostałych grupach specjalności zapotrzebowanie kształtuje się poniżej 3.000 osób w ciągu 5 lat. Liczba absolwentów techników młodzieżowych i dla pracujących zaliczona na pokrycie zapotrzebowania wyniesie w tym czasie łącznie 78.800 osób, przekroczy więc wstępne zapotrzebowanie o 17%.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#ElżbietaKraska">Jednym z trudnych problemów, jaki stoi przed szkolnictwem zawodowym, jest sprawa szkolenia zawodowego dziewcząt. W każdym roku występuje drobna przewaga dziewcząt nad chłopcami. Ponieważ województwo katowickie ma przewagę przemysłu ciężkiego, a kadry męskie są niewystarczające, należy więc zapotrzebowanie uzupełnić dziewczętami. Procent szkolonych dziewcząt stanowi 49,5 w technikach, a 38 — w ZSZ. Pełna feminizacja nastąpiła w takich zawodach, jak handlowych, ekonomicznych, gospodarczych, odzieżowych, służby zdrowia, chemicznych i włókienniczych.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#ElżbietaKraska">Przedstawiłam pokrótce udział ZSZ i techników w kształceniu kadr dla gospodarki narodowej i związane z tym trudności oraz nakłady budżetowe i potrzeby województwa katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#ElżbietaKraska">Przeto w imieniu Komisji Oświaty i Nauki oraz Podkomisji Szkolnictwa Zawodowego wnoszę o przyjęcie projektu planu gospodarczego i budżetu na 1969 r. w brzmieniu przedłożenia rządowego.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Puch.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WładysławPuch">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W obecnej debacie sejmowej, omawiającej plan i budżet na rok 1969, szczególnie wiele miejsca zajmuje problematyka handlu zagranicznego. Waga i ranga tego problemu została naświetlona w przedstawionych Sejmowi materiałach.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WładysławPuch">Pragnę ze swej strony przedstawić Wysokiej Izbie te zagadnienia w odniesieniu do hutnictwa żelaza i stali. Spraw eksportu i importu wyrobów hutniczych nie można rozpatrywać w oderwaniu od aktualnych problemów rozwoju polskiej metalurgii żelaza oraz zagadnień zaopatrzenia kraju w wyroby ze stali.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#WładysławPuch">Załogi hutnicze pracują bardzo ofiarnie i przekraczają swe zadania planowe. Dowodem tego są wyniki produkcyjne uzyskiwane przez przemysł hutniczy w ostatnich latach. W roku przyszłym hutnictwo osiągnie w podstawowych asortymentach produkcję wyższą niż to zakładał plan 5-letni na ten okres. I tak w porównaniu do założeń planu 5-letniego hutnicy dadzą krajowi w 1969 r. dodatkowo: surówki — 205 tys. ton, stali — 352 tys. ton, wyrobów walcowanych 255 tys. ton. Podobne przyrosty ponad wytyczne planu 5-letniego osiągnięte będą również w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#WładysławPuch">Hutnictwo czyni też duże wysiłki, aby przyśpieszyć tempo rozwoju produkcji jakościowej, która rośnie szybciej od produkcji wyrobów zwykłej jakości. O ile w ubiegłej pięciolatce wzrost produkcji wyrobów zwykłych i jakościowych kształtował się niemal na tym samym poziomie, to w obecnym planie 5-letnim sytuacja zmieniła się radykalnie. Przy średniorocznym przyroście produkcji wyrobów walcowanych ogółem w granicach 4% — produkcja wyrobów ze stali jakościowej zwiększała się średnio o Około 10%, a więc o 2 i pół raza szybciej.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#WładysławPuch">Należy przy tym podkreślić, że produkcja jakościowa koncentruje się przede wszystkim w starym hutnictwie i hucie „Warszawa”, przy czym poziom techniczny starych hut nie pozwala na jaj znaczne rozszerzenie. Niektóre zespoły walcownicze w śląskim hutnictwie pracują już ponad 50 lat, podczas gdy średnia żywotność walcowni nie powinna przekraczać 20 lat. Stare walcownie talach cienkich na przykład produkują rocznie Od 12 do 70 tys. ton talach, przy całkowicie ręcznej obsłudze, podczas gdy zmechanizowana walcownia w hucie im. Lenina, pochodząca z dostaw Związku Radzieckiego, wytwarza 1.600 tys. ton blach rocznie. Walcownia blachy huty im. Lenina produkuje w ciągu godziny 251 ton, a stara walcownia huty „Pokój” — zaledwie 27 ton. Jeszcze mniejsza jest wydajność walcowni trio w hucie „Batory”, która w ciągu godziny wytwarza zaledwie 6,5 tony blach.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#WładysławPuch">Stan techniczny starych hut nie jest oczywiście bez znaczenia dla prawidłowego rozwoju obrotów wyrobami hutniczymi w naszym handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#WładysławPuch">Chciałbym również zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt, iż w latach 1966–1970 hutnictwo wyprodukuje łącznie ponad założenia pięciolatki 1.140 tys. ton wyrobów walcowanych, talk potrzebnych naszej gospodarce narodowej. Mimo to, w dalszym ciągu w kraju występuje ostry deficyt wyrobów walcowanych, który w 1969 r. szacuje się na przeszło 150 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#WładysławPuch">Ta niekorzystna sytuacja jest następstwem niedoinwestowania szczególnie starych zakładów przemysłu hutniczego w ubiegłych latach, przy jednoczesnym braku środków ma pokrycie importem istniejącego deficytu.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#WładysławPuch">Do 1968 r. kraj nasz był per saldo eksporterem, to znaczy eksportował tonażowo więcej wyrobów hutniczych niż ich importował. W 1969 r. stajemy się importerem „netto”, lecz mimo to nie nadążamy za pokryciem potrzeb całego polskiego przemysłu, a zwłaszcza tych jego branż, których rozwój jest uzależniony od dostaw hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#WładysławPuch">Ograniczamy eksport wyrobów hutniczych. Ograniczenie to w 1969 r. na rynki kapitalistyczne wyniesie około 140 tys. ton. Stwarzamy tym samym trudności handlowi zagranicznemu, który rynki te zdobywał. Z drugiej jednak strony — i to słusznie — musimy dążyć do zaspokajania potrzeb krajowego przemysłu, ażeby wzrost eksportu uzyskiwać przez przetworzenie wyrobów hutniczych na maszyny i urządzenia. Należałoby rozważyć również możliwości wzrostu eksportu wysoko przetworzonych wyrobów hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#WładysławPuch">Osobnym problemem jest zagadnienie struktury asortymentowej eksportu i importu wyrobów hutniczych. Jak wiadomo, struktura ta nie jest dla nas korzystna. Sprzedajemy wyroby tanie, mało uszlachetnione; kupujemy drogie. Pod tym względem nastąpiła ostatnio pewna poprawa. Nadal jednak relacje cen między importem i eksportem do krajów kapitalistycznych są dla nas niekorzystne.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#WładysławPuch">Do wspomnianej poprawy struktury naszego eksportu i importu wyrobów hutniczych przyczyniło się uruchomienie takich urządzeń, jak na przykład: walcownie taśm zimnowalcowanych w hutach: „Warszawa”, „Florian” i „Cedler”, dzięki czemu mogliśmy poważnie ograniczyć drogi import tych taśm. Uruchomienie walcowni rur w hucie „Świerczewski” i ciągami rur w hucie „Jedność” uwolniło kraj częściowo od bardzo drogiego importu rur precyzyjnych, choć nie zdołaliśmy w pełni załatwić tego tak uciążliwego dla gospodarki narodowej problemu. Do dalszej poprawy sytuacji w tej dziedzinie przyczyni się niewątpliwie realizacja uchwały V Zjazdu naszej partii, która wskazała na konieczność szybkiego rozwoju produkcji uszlachetnionej w hutnictwie. Na tej drodze będzie można dokonać dalszych, korzystnych zmian struktury asortymentowej produkcji hutniczej i eksportu tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#WładysławPuch">Na obecne trudności w zaopatrzeniu gospodarki w wyroby hutnicze, a także strukturę eksportu i importu hutnictwa rzutuje poważnie brak rezerw, które umożliwiałyby elastyczne, bieżące działanie. Ze wspólnych ocen Komisji Planowania i przemysłu hutniczego wynika, że wykorzystanie zdolności produkcyjnych walcowni w naszym hutnictwie wynosi 96,2%. Jeśli weźmiemy pod uwagę to, że hutnictwo przy produkcji około 1.800 tys. różnych grupo-typo-wymiarów wyrobów wykonuje zamówienia odbiorców w 99,5%, trzeba to uznać za duży sukces tego przemysłu i dowód wyraźnego postępu w jego pracy.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#WładysławPuch">Aby przy tak napiętych zadaniach utrzymać tempo wzrostu eksportu, który w 1969 r. w porównaniu do 1968 r., ma się zwiększyć o około 11%, hutnictwo będzie musiało eksportować na rynki krajów kapitalistycznych również swoje półprodukty, w tym:</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#WładysławPuch">— surówki — 450 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#WładysławPuch">— wlewków lub slabów — 150 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-48.16" who="#WładysławPuch">— złomu metalowego — 200 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-48.17" who="#WładysławPuch">Eksport ten, w odróżnieniu od opłacalnego wywozu wyrobów walcowanych i przetwórstwa hutniczego, wykazuje struty kalkulacyjne. Jest jednak konieczny dla utrzymania równowagi płatniczej w naszym bilansie handlu zagranicznego. Wyeliminować go nie możemy również dlatego, że nie posiadamy odpowiednich zdolności produkcyjnych, aby półwyroby te przerobić na pełnowartościowe wyroby gotowe.</u>
          <u xml:id="u-48.18" who="#WładysławPuch">Trudności, jakie występują w kraju na skutek deficytu wyrobów walcowanych, rosnący ich import przy zmniejszaniu się eksportu, a także niekorzystna dla nas struktura obrotów wyrobami hutniczymi, upoważnia mnie do stwierdzenia, iż sprawom szybszego tempa rozwoju hutnictwa poświęcić musimy szczególnie wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-48.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Janowi Klesze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Biorąc za podstawę poziom i dynamikę wzrostu produkcji rolnej w ostatnich 3 latach, jak i przewidziane środki produkcji, które mają być rolnictwu dostarczone z przemysłu w 1969 r. należy uważać, że założony plan wzrostu produkcji rolnej na 1969 r. jest realny, a przy przeciętnych warunkach klimatycznych, może być nawet przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JanKlecha">Osiągnięty stan rolnictwa na progu czwartego roku bieżącej pięciolatki pozwala przewidywać, że zadania w rolnictwie do 1970 r. uzyskują realne przesłanki pełnego ich wykonania. Warto także podkreślić jako duże osiągnięcie, że jest to właściwie pierwsza pięciolatka rolna, w której wzrost produkcji roślinnej następuje szybciej niż wzrost produkcji zwierzęcej. Dlatego też powstają korzystne warunki, aby przezwyciężać coraz skuteczniej okresowe nadmierne spadki pogłowia zwierząt — zwłaszcza trzody — i zapewnić bardziej równomierny wzrost pogłowia zwierząt, a jednocześnie stopniowo zmniejszać import zbóż. W sumie mamy rolnictwo w rozwoju, rolnictwo zdolne już dziś wchłonąć znacznie większe środki produkcji z przemysłu w postaci nawozów, maszyn, materiałów budowlanych i innych, niż te, które ono obecnie otrzymuje. Mamy zatem rolnictwo dynamiczne; ujemne zjawiska występują tylko na marginesie tego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JanKlecha">Głównymi dźwigniami w rozwoju rolnictwa są i pozostają:</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JanKlecha">— po pierwsze — ekonomiczna polityka rolna, dająca zachętę i lepsze korzyści tym, którzy wprowadzają postęp w swoich gospodarstwach, unowocześniają je;</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JanKlecha">— po drugie — zwiększona i rosnąca z każdym rokiem ilość środków produkcji z przemysłu dostarczanych rolnictwu;</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#JanKlecha">— po trzecie — poparcie przez szeroki ogół rolników polityki rolnej partii i ZSL w postaci społeczno-produkcyjnego działania oraz łączenia wysiłku całej wsi z wysiłkiem fachowców rolnych w krzewieniu wiedzy rolniczej i wprowadzaniu postępu bezpośrednio w gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#JanKlecha">Poparcie to nie przyszło samo, zostało ono wypracowane organizatorską i propagandową działalnością partii i ZSL. Partia nasza w podnoszeniu świadomości wsi do poziomu polityki partii, w rozwijaniu jej aktywności, zdobyła duże doświadczenia w ostatnich latach.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#JanKlecha">Doświadczenia te zostały uogólnione i rozwinięte na IX Plenum Komitetu Centralnego naszej partii. Potwierdziły je i zaleciły dalej stosować i udoskonalać uchwały V Zjazdu. Dziesiątki tysięcy fachowców praktycznie powiązało się z aktywem chłopskim, z milionami chłopów i ich organizacjami. Wspólnie radzą i wspólnie podejmują juk najtrafniejsze środki usunięcia zaniedbań, dźwigając kulturę i produkcję rolną. Te organizatorskie formy pracy konkretnej, systematycznej, a jednocześnie masowej, nie tylko dają rezultaty we wzroście plonów, ale jest to także ważny czynnik rozwoju, udoskonalania się samych rolników, jak i fachowców rolnych, którzy razem ze wsią pracują.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#JanKlecha">Obecny okres jesienno-zimowy jest okresem, w którym służba rolna i chłopi bezpośrednio na wsi przystąpili do wspólnej oceny realizacji postanowień ubiegłego Okresu i podejmują wnioski do pracy w okresie nadchodzącym. Wymaga to systematycznego wspierania przez rady narodowe i związki kółek rolniczych. Budżety państwa i rad narodowych również materialnie zabezpieczają wprowadzanie postępu w rolnictwie. Organizatorska praca jesienno-zimowa i jej późniejsza kontynuacja jest największą gwarancją, że środki, jakie rolnictwo otrzymuje, zostaną dobrze zużyte dla wzrostu plonów również i w nadchodzącym 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#JanKlecha">Przemyśl chemiczny przychodzi rolnictwu z dużą pomocą w podnoszeniu plonów. Bez chemii wysoka intensyfikacja produkcji rolnej byłaby właściwie niemożliwa, ale chemia stawia również wymogi przed naukami biologicznymi w rolnictwie. W 1969 r. rolnictwo będzie mieć 111 kg NPK na 1 hektar, a w 1970 r. około 138 kg NPK. Niezadługo będziemy mieli zbudowane zakłady w Policach i Włocławku. Otrzymamy nieco więcej potasu ze Związku Radzieckiego. Oznacza to, że za 2–3 lata osiągniemy na 1 ha poziom nawożenia bliski poziomowi krajów o wysoko rozwiniętym rolnictwie. Rozwój chemii wprowadza nas w taki okres, że sprawa intensywnych odmian zbóż, i nie tylko zbóż, takich, które zdolne są pobrać wysokie dawki nawożenia i wydać z hektara duży plon — jest zagadnieniem dnia dzisiejszego i to zagadnieniem pilnym i ważnym. Wiemy, że niektóre państwowe gospodarstwa rolne w roku bieżącym dzięki zastosowaniu nasion intensywnych odmian pszenic otrzymywały 40, 50, a nawet i po 70 q ziarna z jednego hektara. Jest również wiele spółdzielni produkcyjnych i rolników indywidualnych, którzy także z podobnych odmian pszenicy i jęczmienia otrzymują plony w granicach 40–50 q z hektara oraz ponad 30 do 35 q żyta. Odmian tych jednak gospodarstwa nasienne nie są w stanie obecnie dostarczyć w dostatecznej ilości.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#JanKlecha">Od strony wiedzy i przygotowania fachowego olbrzymia większość rolników indywidualnych jest już zdolna zapewnić wszystkie wymogi agrotechniczne intensywnym odmianom zbóż i innych roślin. Jednakże nauka rolnicza zajmująca się hodowlą roślin oraz gospodarstwa produkujące zboża nasienne w tym zakresie wyraźnie nie nadążają, nie nadążają ani za poziomem wiedzy, jaką sobie już przyswoili rolnicy, ani za poziomem nawożenia, jakie stawia rolnictwu do dyspozycji chemia.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#JanKlecha">Ministerstwo Rolnictwa podejmuje kroki, aby szybciej ten stan zmienić. Należy dołożyć wszechstronnych starań, aby poziom nasiennictwa jak najszybciej został podniesiony do wymaganych potrzeb rolnictwa. Inaczej nasiennictwo może stać się hamulcem dalszego rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#JanKlecha">Niewielka ilość rolników tkwiąca w konserwatyzmie nie może być hamulcem w dostawie intensywnych odmian nasion dla szerokiego ogółu rolników — odwrotnie, szeroko stosowane te odmiany i osiągane wysokie wyniki w plonach będą najlepszym argumentem podważającym ten konserwatyzm. Dowodzi zresztą tego praktyka dostarczania całym rejonom ziemniaków do sadzenia.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#JanKlecha">Gdy patrzymy na nasze rolnictwo w jego rozwoju, gdy bierzemy pod uwagę cały zespół środków i zmian, to spoza krzątaniny dnia dzisiejszego, tak bardzo zresztą potrzebnej do posuwania rozwoju naprzód, wyłaniają się stopniowo kontury rolnictwa nowoczesnego. Na podstawie znanych już dziesiątków tysięcy przykładów rolników, ociągających plony równe plonom osiąganym w najbardziej rozwiniętych rolniczo krajach, można przyjąć za pewne, że nie jest tak długi ten czas, kiedy przy pomocy państwa rolnicy nasi uczynią całe rolnictwo nowoczesnym. To jest chłopską ambicją i ich największą patriotyczną aspiracją, aby dowieść, że gospodarcze zacofanie wsi polskiej nie wynikało z charakteru jej ludności, a ze skutków klasowego panowania wyzyskiwaczy.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#JanKlecha">Parę słów o hodowli bydła. Mamy duży dorobek w tej dziedzinie pod Względem wzrostu pogłowia, zdrowotności, poprawy rasy, mleczności, wzrostu bydła rzeźnego, ale nie może nas to jednak zadowalać, nie może, ponieważ obok niewielkiej ilości rolników, mających dobrze postawioną hodowlę bydła, zbyt wiele gospodarstw, zwłaszcza indywidualnych, prowadzi chów bydła na bardzo niskim poziomie, a postęp tam następuje bardzo powoli. Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego badała stan chowu bydła w bieżącym roku w województwach bynajmniej nie zacofanych. Okazuje się jednak, że większość obór w tych województwach nie ma należytego oświetlenia, brak wentylacji, okólników, obory są przeważnie nie bielone, brudne i brudno utrzymywany jest w nich inwentarz.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#JanKlecha">Mamy niewielki procent rolników, którzy od wielu lat są znani jako dobrzy hodowcy. Do nich z poradą przychodzą fachowcy rolni. Rolnicy ci uczestniczą w różnego rodzaju pokazach, otrzymują nagrody, ale obok nich spotyka się gospodarstwa zacofane pod względem hodowli bydła. Wysiłki służby weterynaryjnej niewiele dadzą, jeśli w parze z nimi nie będzie iść stała poprawa warunków zoohigieny właśnie u tej większości rolników zacofanych. Potrzebna jest tu stała i systematyczna praca służby rolnej z tymi rolnikami, tak jak się to już dzieje w zakresie gospodarki polowej. Zarówno wzrost pasz, jak i praca służby rolnej w radach narodowych, organizowanie sekcji chowu bydła w kółkach rolniczych, rozwój mleczarstwa sprzyjają temu, aby poprawa następowała szybciej również i na tym polu.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Czynnikiem sprzyjającym w rozwoju rolnictwa jest też regulująca rola państwa na rynku. Państwo za pomocą ceny, kontraktacji i innych instrumentów zapewnia stabilność i opłacalność produkcji rolnej, bez których rolnictwo normalnie rozwijać się nie może. Warto to podkreślić teraz, kiedy różnego rodzaju „poprawiacze” jako lekarstwo na wszystkie istotne i wymyślone braki w gospodarce socjalistycznej wysuwają rynek jako ten czynnik, który ma wszystko ułatwić i załatwić. Ale wsi polskiej na rynek, działający jako żywioł bez regulującej roli państwa, nikt nie nabierze. Za sanacji żywioł rynkowy i związana z nim huśtawka cen była dla wsi, obok innych spraw, dodatkową plagą kapitalistycznego ustroju. Wychodzili na tym nieźle tylko spekulanci. Chłopi dobrze pamiętają tamte czasy.</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#JanKlecha">Rolnik, aby mógł spokojnie rozwijać swoje gospodarstwo, musi mieć zapewnioną opłacalną cenę i pewność zbytu. Służy temu u nas kontraktacja głównych płodów, kontraktacja, którą coraz częściej posługują się również i kraje kapitalistyczne, choć — rzecz zrozumiała — zupełnie do innych klasowych celów.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#JanKlecha">Mamy duży dorobek w rozwoju kontraktacji, ku zadowoleniu i wsi i przemysłu. Ale nie wszędzie ta regulująca rola państwa jest należycie wykorzystana. Na przykład, jeśli chodzi o niektóre rośliny kontraktowane, zachodzi czasem takie zjawisko, że są one dostarczane na rynek w znacznie większej ilości niż były ustalone potrzeby, prowadzi to do marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#JanKlecha">Ministerstwo zajmujące się kontraktacją powinno dołożyć starań, aby rolnik był zainteresowany w podnoszeniu produkcji z powierzchni zakontraktowanej i aby jednocześnie przemysł otrzymywał tafcie jej globalne ilości, jakie są niezbędne gospodarce narodowej. Jest to praktycznie możliwe do osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#JanKlecha">Mamy też powtarzające się zjawisko wahań w pogłowiu trzody chlewnej. Występuje ono cyklicznie. Jest ono uwarunkowane wahaniami w produkcji roślinnej, które w plonach są nie do uniknięcia. Jest to żywiołowe dopasowywanie ilości trzody chlewnej do ilości posiadanych pasz. Najgorsze jest jednak, że to dopasowywanie zawsze spada poniżej faktycznych zasobów paszowych. Takie jest zresztą prawo żywiołu. Późniejsza odbudowa spadku pogłowia nie następuje wraz ze wzrostem produkcji roślinnej, lecz znacznie później. Najbardziej szkodliwy i utrudniający szybką odbudowę stada trzody jest spadek pogłowia macior.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#JanKlecha">Ministerstwa Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego i Skupu wiele zrobiły przeciwdziałając temu spadkowi. Nie udało się jednak przy spadku całego pogłowia nie dopuścić do spadku pogłowia macior. Potrzebne jest tu wcześniejsze rozeznanie i wyprzedzająca zjawisko informacja — przestroga. Potrzebne są również dodatkowe środki ekonomiczne, aby zapewnić stabilny stan pogłowia macior właśnie w sytuacji, kiedy zachodzi spadek całego pogłowia trzody.</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#JanKlecha">Ostatnia sprawa, którą podnoszę, to zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji i skup płodów rolnych. Jak byśmy nie rozbudowywali punktów odbioru i magazynów, jak byśmy nie ulepszali zarówno ocen kwalifikacyjnych, jak i sprawności odbioru płodów rolnych — co należy czynić — musimy jednak pamiętać, że mamy rolnictwo bardzo rozdrobnione i jeszcze długo takim pozostanie.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#JanKlecha">Mamy w Polsce około 3,5 miliona gospodarstw indywidualnych. Jest to ogromna masa. Jeśli z tej masy pojedynczo, żywiołowo będą zjawiać się gospodarze ze swoimi płodami na punktach skupu i na punktach odbioru środków produkcji, to nie pomoże najsprawniejsza obsługa. Muszą powstawać korki i mitręga. Ale nie jest to sytuacja bez wyjścia. Mamy przecież organizacje chłopskie na wsi i mamy także spółdzielczość wiejską obsługującą wieś, w której zarządzają ci sami Chłopi.</u>
          <u xml:id="u-50.24" who="#JanKlecha">Trzeba, żeby wszyscy zrozumieli obiektywną sytuację i uznali, że kółka rolnicze mogą być w tej dziedzinie organizatorami i że mogą działać z korzyścią i w imieniu rolników załatwiać ich interesy, zaoszczędzając im czas. Przy dobrej pracy kółek rolniczych w zakresie zaopatrzenia i zbytu również instytucje obsługujące wieś będą mogły łatwiej wykonywać swoje obowiązki. Zresztą mamy wiele praktycznego doświadczenia w tym zakresie. Zadowoleni są z tego zarówno chłopi, jak i przedsiębiorstwa usługowe. Te właśnie formy działania jak najszerzej należy rozwijać i wskazywać na siły i środki, prowadzące do tego celu. Większość tych środków tkwi w organizacji, w decyzji samych chłopów i w przez nich zarządzanych organizacjach.</u>
          <u xml:id="u-50.25" who="#JanKlecha">Wysoki Sejmie! Dokonywany postęp rolniczy w naszych warunkach, to znaczy w warunkach władzy ludowej, szeroko stosowane formy samorządu rolnego, ogólny rozwój kulturalny czynią ogół rolników polskich nie tylko coraz bardziej kwalifikowanymi rolnikami, ale i coraz rozumniejszymi społecznikami. W różnych formach społecznego współdziałania wsi nad podnoszeniem wiedzy rolnictwa zawiera się także treść współrządzenia krajem, w którym rolnicy uczestnicząc, nabierają zaufania do siebie samych i do swojej władzy. Rozszerza to ich światopogląd w ogóle, czyni ich ludźmi świadomymi swoich celów i ludźmi śmiałymi. Tacy rolnicy i taka wieś będzie usuwać ze swej drogi wszystko, co jej będzie przeszkadzać w rozwoju. Takiej wsi partia i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe będą mogły przewodzić w podnoszeniu produkcji i kształtować stopniowo socjalistyczne stosunki na wisi.</u>
          <u xml:id="u-50.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Dąb-Kocioł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#JanDąbKocioł">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W świecie pełnym niepokoju społeczeństwo polskie spokojnie pracuje i rok rocznie uzyskuje pomyślne rezultaty wszechstronnego rozwoju całej naszej gospodarki. W realizacji Narodowego Planu Gospodarczego w roku 1967 dokonaliśmy znowu dalszego kroku naprzód.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#JanDąbKocioł">Dochód narodowy wzrósł w 1967 r. o niecałe 6%, to jest nieco mniej, niż średnia ustalona w planie 5-letnim, lecz za to w poprzednich latach dochód ten kształtował się wyżej średniej. Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego była wyższa w 1967 r. o 67 mld zł, to jest prawie o 8% od osiągniętej produkcji w 1966 r. W wielu gałęziach przemysłu uzyskano szybszy wzrost produkcji niż w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#JanDąbKocioł">Szczególnie silny był wzrost tych działów produkcji, które decydują o nowoczesności gospodarki i o szybkim rozwoju gospodarczym kraju, to jest przemysłu maszynowego i chemicznego. Należy też podkreślić dalszy wzrost produkcji rolnej globalnej, to jest plonów i bydła, silny wzrost inwestycji drobnych grupy „B”, to jest inwestycji szybko rentujących się. Nastąpiła poprawa w handlu zagranicznym, szczególnie w jego strukturze. Tempo wzrostu produkcji w przemyśle należy pozytywnie ocenić również na tle przemysłowego rozwoju krajów socjalistycznych, gdyż w wielu krajach socjalistycznych produkcja była niższa niż u nas. Wzrost naszej produkcji jest tym więcej znamienny, że dynamika szeregu krajów kapitalistycznych w 1967 r. w produkcji przemysłowej nie wzrosła, lecz odwrotnie, obniżyła się.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#JanDąbKocioł">Tak więc powoli, lecz systematycznie, rok po roku przełamujemy zacofanie w stosunku do innych krajów pod względem rozwoju gospodarczego i warunków bytu. Jednak poważne różnice utrzymują się nadal pod względem wyposażenia technicznego naszych przemysłów. Decydującym czynnikiem o poprawie technologii i rekonstrukcji naszego przemysłu będzie realizacja następnego planu 5-letniego w latach 1971–1975, którego założenia zostały ustalone na V Zjeździe Partii.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#JanDąbKocioł">Pomimo szybkiego wzrostu naszej produkcji przemysłowej i pomimo zajmowania w niektórych branżach przemysłowych pod względem wysokości produkcji 5–10 miejsca w świecie, w gospodarce naszej mieliśmy w 1967 r. objawy napięć i tak na przykład:</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#JanDąbKocioł">— zbyt silne było rozwarcie między produkcją środków produkcji a produkcją środków konsumpcyjnych; to rozwarcie jest większe niż przewidywał plan 5-letni, co z kolei spowodowało trudności w zaopatrzeniu rynku;</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#JanDąbKocioł">— w całym naszym przemyśle szybciej rozwijała się produkcja finalna niż produkcja dla celów kooperacyjnych, na skutek czego przemysł nasz miał trudności z dostawą terminową swych wyrobów, jak również z ich jakością;</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#JanDąbKocioł">— pomimo szybkiego wzrostu w Okresie powojennym materiałów budowlanych, jak cementu, którego produkcja z 1.700 tys. ton w okresie przedwojennym wzrosła do 11.200 tys. ton w 1967 roku oraz stali, której produkcja wynosiła przed wojną 1.400 tys. ton, a w 1967 r. 10.500 tys. ton, to na skutek szybkiego Wzrostu inwestycji budowlanych oraz rozwoju przemysłu maszynowego mieliśmy poważny deficyt w zakresie tych materiałów. Dało się to odczuć zwłaszcza w budownictwie przemysłowym, mieszkaniowym, jak i rolniczym. Poza tym rolnictwo nie może nabyć potrzebnych do nowo wznoszonych budynków wanien, zlewozmywaków oraz materiałów instalacyjnych. Dla podniesienia Stanu higieny i zdrowotności mieszkańców wsi, zwłaszcza w okresie chemizacji rolnictwa, te urządzenia są konieczne;</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#JanDąbKocioł">— daje się zauważyć dość duże napięcie pomiędzy przemysłem maszyn rolniczych a produkcją rolną, na przykład ogromna dynamika produkcji nawozów sztucznych. Przed wojną rolnictwo otrzymywało 125 tys. ton rocznie, a w roku bieżącym otrzyma około 2 mln ton czystych składników, co wynosi w masie około 6 mln ton. Ponieważ jednak produkcja siewników nawozowych jest zbyt powolna w stosunku do potrzeb wysiewa się duże ilości nawozów ręcznie, z wiadra. Poza tym ze względu na odpływ młodzieży ze wsi do miast — potrzebne są maszyny rolnicze traktorowe, jak: ładowacze obornika, większa ilość rozsiewaczy wapna, kombajnów zbożowych i buraczanych dla kółek rolniczych oraz cały szereg prostych maszyn konnych, które mogłyby produkować niektóre POM w ramach luzów produkcyjnych. Obecnie niektóre POM dla wykorzystania luzów produkują zabawki dla dzieci.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#JanDąbKocioł">Rolnictwo jest ważną dziedziną gospodarki narodowej. Od jego rozwoju zależy wzrost dobrobytu całego społeczeństwa. Obecnie jest stały wzrost produkcji w rolnictwie. Jednakże zbliżymy się do progu wzrostu tego postępu, jeżeli nie nastąpi szybki wzrost dostaw maszyn rolniczych, bardzo potrzebnych dla wsi. Tak więc brak maszyn rolniczych staje się problemem nie tylko dla wsi, lecz również problemem ogólnonarodowym. Rząd powinien podjąć możliwie szybko poważne decyzje odnośnie do zwiększenia produkcji potrzebnych maszyn rolniczych, podobnie jak przed 5 laty podjął duży wysiłek w celu zwiększenia produkcji nawozów sztucznych. Poza tym, ceny niektórych maszyn rolniczych wymagają obniżenia, gdyż obecnie mamy wypadki, że potrzebne i dobre maszyny rolnicze nie są kupowane ze względu na ich wysoką cenę, jak na przykład kolumny parnikowe.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#JanDąbKocioł">Produkcja roślinna wykazuje od kilku lat szybki wzrost — przeciętnie o 60 kg zboża na 1 hektar — co w światowej produkcji rolniczej zalicza się do dużej dynamiki wzrostu produkcji. Jednakże obecnie zauważamy szybsze wypadanie gospodarstw rolnych z produkcji, aniżeli możemy je zespołowo zagospodarować. O ile nie zapobiegniemy temu zjawisku, to ten wzrost produkcji roślinnej może być w najbliższych latach zagrożony.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#JanDąbKocioł">Trend spadkowy trzody chlewnej, który się zarysował w 1967 r., spowodował duże trudności na rynku, co zmusiło rząd do bolesnego podniesienia cen mięsa. Ten spadek trzody utrzymuje się w roku bieżącym, ale dane z analiz jesiennych wykazują pewną poprawę. Celowe jest więc przeprowadzenie szczegółowych analiz, aby wydobyć się z trendu spadkowego, tym więcej, że rok rocznie wzrost pasz uzasadnia odbudowę pogłowia. Zwiększenie hodowli wymaga obecnie zwiększenia ilości budynków inwentarskich oraz mechanizacji prac w oborach. Poza tym intensyfikacja hodowli wymaga przyśpieszenia zakładania wodociągów na wsi, gdyż w średnim gospodarstwie noszenie codziennie od kilkunastu do kilkudziesięciu wiader z wodą ze studni do obory odległej o kilkadziesiąt metrów staje się już, ze względu na brak ludzi, dość uciążliwe. Również wymaga uporządkowania sprawa eksploatacji wodociągów istniejących już w niektórych wsiach.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#JanDąbKocioł">W wyniku niedoinwestowania przemysłu rolnego i obrotu zarysowują się coraz ostrzej trudności zarówno w skupie, jak i w magazynowaniu płodów rolnych. Z braku mocy przerobowej mleczarni oraz środków transportu nie skupujemy Około 1 miliarda litrów mleka rocznie. Z braku odpowiednich magazynów ponosimy duże straty na skutek złego przechowywania zboża. Z tego względu bardzo opłacalna byłaby budowa elewatorów zbożowych. Sprawa wymaga więc przyśpieszenia tej budowy. Nim to nastąpi, celowe byłoby rozważenie możliwości skupu zboża nie w ciągu 2 miesięcy, jak to jest obecnie, lecz rozłożenie na 4 względnie do 5 miesięcy, żeby uniknąć tych strat.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#JanDąbKocioł">Napięcia też są w handlu zagranicznym, w transporcie kolejowym i w transporcie samochodowym oraz w innych dziedzinach gospodarki narodowej. Trudności, o których wyżej mówiłem, są jednakże trudnościami szybkiego wzrostu naszej gospodarki, a nie zastoju gospodarczego, jaki był w okresie międzywojennym.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#JanDąbKocioł">Przykłady tych napięć świadczą, że aby zaspokoić wzrastające potrzeby naszej gospodarki narodowej, potrzeby obronne kraju, oraz dostarczać coraz większą ilość towarów dla rozwijającego się eksportu, zmuszeni jesteśmy nadal poważne kwoty inwestować w rozwój naszego przemysłu. Obok inwestowania — poważnym zadaniem dla resortów jest intensyfikacja wszystkich procesów gospodarczych przez wykorzystanie mocy produkcyjnych, usprawnienia organizacji pracy, modernizację itp.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#JanDąbKocioł">Mimo tych trudności, o których mówiłem, powinniśmy jednak zachować optymizm na przyszłość. Przyczynami tego optymizmu są:</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#JanDąbKocioł">1) dotychczasowy Osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego — jest na czym budować dalej,</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#JanDąbKocioł">2) zmiany w systemie zarządzania i planowania, które przyczyniają się do intensyfikacji procesów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#JanDąbKocioł">Mamy żywiołowy rozwój oświaty, lecz rozwój ten jest jednostronny. Szkoły nasze, wszystkich typów, dobrze na ogół przygotowują młodzież do zawodu, lecz szkoły te nie wychowują zadowalająco naszej młodzieży, nie uczą jak żyć, jak przejść pożytecznie przez życie. Trzeba pamiętać, że człowiekiem wartościowym dla naszego ustroju jest nie tylko ten, kto posiada wiedzę zawodową, lecz również ten, a może przede wszystkim ten, kto oprócz wiedzy zawodów ej ma silny i szlachetny charakter, właściwy stosunek do pracy, posiada wysoką moralność i uczciwość.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#JanDąbKocioł">Trudności, jakie obecnie przeżywamy w naszej działalności gospodarczej, moglibyśmy w dużym stopniu uniknąć, gdyby nasza młodzież miała właściwie ukształtowaną własną osobowość przez otrzymanie odpowiedniego wychowania w szkołach. Dlatego też wydaje się słuszne, by nasi naukowcy z dziedziny przyrody, filozofii, biologii, fizyki opracowali odpowiednie podręczniki, przy pomocy których, wychowawcy uczyliby naszą młodzież, przy czym przedmioty z dziedziny wychowania obywatelskiego powinny zajmować odpowiednią ilość godzin wykładowych, a nie 1 godzinę tygodniowo, jak to obecnie się praktykuje. Treścią zasad wychowania i moralności socjalistycznej powinno być poznanie praw przyrody, które mają wpływ na życie fizyczne i duchowe człowieka. Gdybyśmy to zrealizowali, to wypełnilibyśmy testament wielkiego myśliciela Norwida, który marzył o udoskonaleniu człowieka przez harmonijny jego rozwój zarówno fizyczny, jak też duchowy.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#JanDąbKocioł">Wysoki Sejmie! Na inwestycje w 1967 r. wydatkowano prawie 167 mld zł, która to suma była wyższa o prawie 11,3% w stosunku do wydatkowanych kwot w 1966 r. na ten cel. W 1967 r. w wyniku działalności inwestycyjnej przekazano do eksploatacji wiele obiektów ważnych dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#JanDąbKocioł">Jeżeli porównamy tę kwotę 167 mld zł z kwotą 15,5 mld zł wydatkowaną na inwestycje w 1946 r. to widzimy, jak w ciągu tych lat szybko wzrosły fundusze na inwestycje. A przecież na inwestycje przeznaczamy rok rocznie przeciętnie około 20% dochodu narodowego, a resztę, to jest 80%, przeznacza się na zaspokojenie potrzeb naszego społeczeństwa. W tym czasie dochód narodowy wzrósł 5,5 raza w stosunku do 1946 r. O ileż więc społeczeństwo nasze stało się zamożniejsze i jaki w ciągu tych 20 lat nastąpił wszechstronny rozwój gospodarczy i kulturalny naszego kraju. I to wszystko nastąpiło dzięki zmianie ustroju naszego państwa. Bez zmiany ustroju, tego co zrobiliśmy w okresie powojennym, nie zrobilibyśmy za lat 100 w warunkach starego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#JanDąbKocioł">Wysoki Sejmie! Rok 1967 był pomyślny dla naszej gospodarki. Komisje sejmowe stwierdziły zgodność działania rządu z uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym oraz ustawą budżetową i ustosunkowały się pozytywnie do wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#JanDąbKocioł">Zgodnie z powyższymi wnioskami, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za zatwierdzeniem sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa za rok 1967 oraz za udzieleniem rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Piotr Nowakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PiotrNowakowski">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy w latach 1969–1970 przewiduje dalszą intensyfikację prac geologiczno-poszukiwawczych, pomimo nieznacznego spadku nakładów w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1968 r. Wynika to ze zmian strukturalnych prowadzonych prac. W szczególności przewiduje się koncentrację wysiłków na poszukiwaniu złóż surowców, do których należą bituminy, rudy cynku i ołowiu, siarki i soli potasowych.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PiotrNowakowski">Trzeba podkreślić, że efekty dotychczasowej działalności i badań geologiczno-poszukiwawczych przyniosły w stosunku do zaangażowanych sum na te badania duże korzyści.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PiotrNowakowski">Wystarczy wspomnieć, że u podstaw nowo powstałych i mających jasną perspektywę rozwojową okręgów przemysłowych Lubina, Tarnobrzegu, Grzybowa, Lubaczowa, Grobli, rejonu Ostrowa Wielkopolskiego — leżą odkrycia i sukcesy geologów, geofizyków, wiertaczy i górników, dających wielki wkład w dzieło budowy życia gospodarczego w Polsce socjalistycznej. Te kierunki inwestowania w bazę surowcową są — jak to potwierdza dotychczasowa praktyka gospodarcza — jak najbardziej uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PiotrNowakowski">Zgodnie z uchwałami V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, obok przemysłu maszynowego, przemysł chemiczny w oparciu o tę bazę surowcową, jak również przemysł metali nieżelaznych — jako przemysły decydujące o unowocześnieniu całej gospodarki — powinny rozwijać się szybciej od założonego tempa rozwoju pozostałych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PiotrNowakowski">Patrzymy na Polskę nowych możliwości surowcowych, a według ocen fachowców geologów, o dalszych obiecujących perspektywach. Ta świadoma, oparta na sprawdzonych naukowych metodach działalność geologiczna, poparta jest pełnym zabezpieczeniem w przyznanych środkach w wysokości 3.040 mln zł na 1969 r. i 3.240 mln zł na 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PiotrNowakowski">Następną fazą tej inwestycyjnej działalności państwa jest budownictwo górnicze i eksploatacja kopalin — górnictwa. Z pełną dumą można tu mówić o górnictwie surowców energetycznych, hutniczych i chemicznych. Polska siarka stała się wysoce opłacalnym produktem handlowym.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PiotrNowakowski">Rozszerzenie produkcji siarki w tarnobrzeskim zagłębiu siarkowym stanowi jeden z mocnych elementów rozwojowych naszego przemysłu. Z pełnym powodzeniem odkrywane miliardy m3 gazu ziemnego otwierają nowe możliwości przed naszą energetyką.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PiotrNowakowski">W wyniku kilkuletnich inwestycji rok bieżący stał się przełomowy w górnictwie rud, cynku i ołowiu oraz rud miedzi w Lubińsko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Przed kilku dniami wydobyto milionową tonę rudy miedzi z nowych lubińskich kopalń. Okręg ten, to nie tylko kopalnie, ale również rozbudowywane i nowo budowane huty miedzi. Inwestycje tego okręgu pochłonęły ponad 8 mld zł. Na dalsze inwestycje tego okręgu przewiduje się w 1969 r. kwoty zapewniające przyrost wydobycia o ponad milion ton rudy w stosunku do 1968 r., natomiast w 1970 r. — przewiduje się kwoty zapewniające przyrost wydobycia o ponad 2 mln ton rudy w stosunku do 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PiotrNowakowski">Jest pełna gwarancja, że w oparciu o ambitną kadrę górników, kadrę pracowników technicznych, projektowych i naukowo-badawczych, wśród których przeważają ludzie młodzi — założony program inwestycyjny oraz plan wydobycia rudy, plan produkcji hutniczej w zakresie miedzi i odzyskiwania pozostałych pierwiastków towarzyszących zostanie wykonany.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PiotrNowakowski">W latach 1969–1970 powinien być ostatecznie dopracowany w oparciu o ekonomiczny obrachunek plan jak najdalej posuniętego przetwórstwa miedzi jako półfabrykatu dla wysoko wyspecjalizowanych innych gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PiotrNowakowski">Na Dolnym Śląsku mamy poważną część krajowego przemysłu elektronicznego, elektrotechnicznego i elektromaszynowego jako podstawowych konsumentów nowej miedzi. Dolny Śląsk ma też załogi o tradycjach w przetwórstwie metali nieżelaznych oraz warunki lokalizacyjne w postaci uzbrojonych terenów pod dalszą rozbudowę przetwórstwa miedzi. Zapewnia to możliwości koncentracji przemysłu miedziowego jako całości. Projekty dla zakładów przetwórstwa miedzi w kraju są wykonywane w pracowniach wrocławskich biur projektów. To przemawia za lokalizowaniem dalszego przetwórstwa miedzi na Dolnym Śląsku.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PiotrNowakowski">Dynamicznie rozwijający się na Dolnym Śląsku przemysł ciężki tworzy nadwyżki siły roboczej wśród kobiet, czego jednym z przykładów jest Lubińsko-Głogowski Okręg Miedziowy. Lokalizacja przetwórstwa miedzi na Dolnym Śląsku w poważnym stopniu ten problem złagodzi. Sądzę, że należy dążyć do tego, by kobiety województwa wrocławskiego, poszukujące zatrudnienia, znalazły zatrudnienie na terenie tego województwa.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PiotrNowakowski">Kierunki rozwoju bazy surowcowej oraz nakłady na te gałęzie gospodarki narodowej zawarte w Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 rok i podstawowych założeniach planu na 1970 rok są zgodne z wymogami obecnego etapu rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Raźny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JózefRaźny">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, śledził pilnie w ostatnim okresie zjawiska gospodarcze zachodzące w rzemiośle. Na podstawie szczegółowej terenowej analizy wyników działalności rzemiosła Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego w styczniu bieżącego roku zajęło stanowisko w sprawach dalszego rozwoju rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#JózefRaźny">Stronnictwo nasze zawsze popierało słuszną politykę rządu w zakresie rozwoju rzemiosła zgodnego z interesem społecznym. Linię tę nadal Stronnictwo podtrzymuje, Widząc zarazem potrzebę usunięcia nieprawidłowości, które miały miejsce w rzemiośle. Nieprawidłowości te są również krytykowane w środowiskach rzemieślniczych, które wkładem swej pracy i postawą społeczną włączają się do wysiłku całego społeczeństwa w kierunku budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zadania rzemiosła na następne lata sformułowała w sposób następujący: „Podstawowym zadaniem rzemiosła powinno być koncentrowanie się na rozszerzaniu i rozwoju usług dla ludności, szczególnie na wisi i w małych miasteczkach. Należy ograniczać tendencje do zwiększania obrotów rzemiosła z gospodarką uspołecznianą w zakresie kooperacji i produkcji zaopatrzeniowo-inwestycyjnej”.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#JózefRaźny">Te perspektywiczne zadania rzemiosła zostały przyjęte pozytywnie przez rzemiosło polskie jako kierunki dalszego rozwoju i stanowią podstawę do poczucia dalszej stabilności działania przez rzemiosło.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#JózefRaźny">Świadczenie usług dla ludności i dla gospodarki uspołecznionej, jak też świadczenie usług dla rolnictwa stanowią zasadnicze i podstawowe zadania gospodarcze rzemiosła. Szerokie masy drobnych rzemieślników widzą w tych kierunkach prawidłowe i rozległe zadania dla siebie przez wykorzystanie ich wysokich umiejętności zawodowych i potencjału gospodarczego. Tej podstawowej masie rzemiosła w kraju obce są szkodliwe metody gwałtownego bogacenia się i stosowania metod niezgodnych z drobnotowarową działalnością i etyką, jaka obowiązuje w rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#JózefRaźny">W okresie lat 1967–1968 nastąpił w Polsce szybki rozwój działalności rzemiosła. Według szacunku na koniec 1968 r. działać będzie w kraju prawie 168.800 warsztatów rzemieślniczych, zatrudniających około 330 tys. osób łącznie z właścicielami, w tym 60 tys. uczniów.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#JózefRaźny">Obroty kształtować się będą w wysokości 32 mld zł, w tym usługi wyniosą 11.800 mln zł. Liczby te wskazują na fakt, że wprowadzone w wyniku uchwał IV Zjazdu PZPR i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego bodźce dla rozwoju rzemiosła Zdały egzamin w praktyce i nastąpił okres szybkiego wzrostu indywidualnego rzemiosła. Wzrosła też znacznie działalność gospodarcza rzemiosła w formie świadczonych usług dla ludności i gospodarki uspołecznionej, produkcji rynkowej, eksportowej i zaopatrzeniowo-inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#JózefRaźny">Rzemieślnicza Spółdzielczość Zaopatrzenia i Zbytu Okrzepła gospodarczo i zwiększyła swoje fundusze statutowe. Jednakże na tle pozytywnych zjawisk w rzemiośle notujemy w ostatnich miesiącach również objawy — w wielu wypadkach budzące niepokój w samym rzemiośle i społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#JózefRaźny">Chodzi tu o takie zjawiska, jak:</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#JózefRaźny">— niedorozwój usług w stosunku do założeń planowych i udziału usług w całości obrotów rzemiosła,</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#JózefRaźny">— nadmierna koncentracja obrotów w niektórych zakładach o charakterze czysto produkcyjnym,</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#JózefRaźny">— preferowanie zbytu artykułów rzemieślniczych przy mniejszym zainteresowaniu się zaopatrzeniem w części zamienne i surowce dla całości rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#JózefRaźny">Trzeba przyznać, że oparte na znajomości problematyki rzemieślniczej głosy krytyczne zarówno w publicystyce prasowej, jak i ze strony działaczy polityczno-gospodarczych oraz samego środowiska rzemieślniczego, zwróciły uwagę centralnych organizacji rzemiosła ZIR i Centralnego Związku Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu na konieczność uświadomienia sobie niedomogów we własnej pracy, jak i dokonania odpowiednich zmian w kierunku dalszego rozwoju rzemiosła. Wyrazem tego stanowiska była podjęta przez centralne organizacje rzemiosła uchwała w dniu 22 maja br. o weryfikacji działania warsztatów rzemieślniczych oraz ustalająca zadania dla ogniw samorządowych i spółdzielczych rzemiosła w przedmiocie usunięcia nieprawidłowych zjawisk w rzemiośle. Na tych organizacjach ciąży stały obowiązek czuwania w interesie społecznym i samego rzemiosła nad prawidłowym rozwojem i prawidłową działalnością rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#JózefRaźny">Cechy rzemieślnicze i spółdzielnie w ramach akcji samooczyszczania się, dokonują weryfikacji członków, badając obroty poszczególnych warsztatów rzemieślniczych w stosunku do ich zatrudnienia i wyposażenia technicznego i stawiają wnioski o wyeliminowanie z rzemiosła osób traktujących zawód rzemieślniczy jako źródło szybkiego bogacenia się.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#JózefRaźny">Zakres i forma świadczenia usług przez rzemiosło stale wzrastają. Uruchomiono wiele nowych, już nowocześnie usprzętowionych zakładów. Jednakże trzeba jasno powiedzieć, że technika świadczenia usług przez rzemiosło, i nie tylko przez rzemiosło, znacznie odbiega od techniki produkcji. Najpilniejszym zadaniem jest usprzętowienie zakładów usługowych w nowoczesne maszyny, narzędzia i urządzenia dla podniesienia poziomu świadczonych usług.</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#JózefRaźny">Tylko przez modernizację rzemiosła usługowego, dostosowanie jego techniki do stale podnoszącego się poziomu produkcji, można będzie osiągnąć założony wzrost usług.</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Sprawa prawidłowego rozwoju usług rzemieślniczych to nie tylko nowoczesne maszyny, narzędzia i urządzenia czy technika ich wykonania oraz wykwalifikowana kadra fachowców, ale decydującym czynnikiem jest zaopatrzenie w części zamienne, tak niezbędne przy naprawach artykułów gospodarstwa domowego i przy wielu innych dokonywanych usługach. Uważam to jako problem numer 1 w rozwoju usług i tu apeluję do rządu o poświęcenie więcej uwagi temu zagadnieniu.</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#JózefRaźny">W materiałach na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego podnoszone są zadania rzemiosła w zakresie świadczenia usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej oraz małych miast i miasteczek. Świadczenie usług przez rzemiosło na rzecz rolnictwa musi być traktowane przez organizacje rzemieślnicze jako poważne społeczne zadanie, dla wykonania którego nie wolno żałować sił i środków.</u>
          <u xml:id="u-56.18" who="#JózefRaźny">Przede wszystkim należy otoczyć opieką małe warsztaty usługowe w okręgach wiejskich i w małych miasteczkach. Trzeba stwierdzić samokrytycznie, że dotychczasowa opieka nad tymi zakładami ze strony samorządu rzemieślniczego oraz Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu była niewystarczająca. Rzemiosło ma również duże zadania w zakresie produkcji rynkowej i eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-56.19" who="#JózefRaźny">W pewnym stopniu rzemiosło powinno uzupełniać rynek krótkimi seriami produkcji, aby upodobania i gusty konsumentów były lepiej zaspokajane — chodzi tu o towary potrzebne i wysokiej jakości.</u>
          <u xml:id="u-56.20" who="#JózefRaźny">Przy produkcji rynkowej należy dążyć do zacieśnienia współpracy z innymi pionami drobnej wytwórczości i w ramach koordynacji dokonywanej przez rady narodowe wszystkich szczebli powiązać produkcję rynkową rzemieślniczą z potrzebami terenowymi poszczególnych rejonów.</u>
          <u xml:id="u-56.21" who="#JózefRaźny">W ciągu ostatnich 2 lat rzemiosło znacznie zwiększyło produkcję eksportową. Wartość produkcji eksportowej w 1968 r. wyniesie około 600 mln zł obiegowych. Warto zaznaczyć, że możliwości eksportowe rzemiosła i jego potencjał produkcyjny, jego pomysłowość — obok zasadniczych zadań, jakimi są usługi dla ludności miast i miasteczek oraz ludności zamieszkałej na wsi — są wciąż nie w pełni wykorzystane. Myślę tu o eksporcie pracochłonnym, o dużym nakładzie pracy ludzkiej, a co najważniejsze — o eksporcie opłacalnym dewizowo.</u>
          <u xml:id="u-56.22" who="#JózefRaźny">Z punktu widzenia potrzeb społecznych słuszne jest utrzymywanie produkcji rynkowej, kooperacyjnej i eksportowej w rzemiośle — przy zachowaniu zasady przeciwdziałania koncentracji obrotów w poszczególnych warsztatach i kumulacji nadmiernych zarobków.</u>
          <u xml:id="u-56.23" who="#JózefRaźny">Zasadniczą, podstawową rolę do spełnienia ma w zakresie dalszego rozwoju rzemiosła — Rzemieślnicza Spółdzielczość Zaopatrzenia i Zbytu. Rzemieślnicza spółdzielczość musi przyjąć jako swoje główne zadanie — zaopatrzenie Całości rzemiosła, reprezentować nie tylko silniejszych ekonomicznie rzemieślników, lecz wszystkie warsztaty, organizować usługi, organizować rozwój potrzebnej produkcji rynkowej, uruchamiać warsztaty pomocnicze, budować magazyny i organizować zaopatrzenie i produkcję eksportową oraz budować pawilony usługowe ze środków Własnych.</u>
          <u xml:id="u-56.24" who="#JózefRaźny">W myśl Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wytyczne do dalszego działania rzemiosła zostały sprecyzowane w sposób następujący: rzemiosło indywidualne powinno bardziej intensywnie rozwijać usługi dla ludności rolniczej. Szacuje się, że w 1969 r. nastąpi wzrost:</u>
          <u xml:id="u-56.25" who="#JózefRaźny">— liczby zakładów rzemieślniczych do 175 tys., to jest o 3,6% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r.,</u>
          <u xml:id="u-56.26" who="#JózefRaźny">— liczby zatrudnionych do 340 tys. osób (łącznie z uczniami), to jest 3,7% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r.,</u>
          <u xml:id="u-56.27" who="#JózefRaźny">— liczby uczniów w ramach ogólnego zatrudnienia do 68 tys., to jest o 8% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-56.28" who="#JózefRaźny">Obroty Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu z tytułu sprzedaży materiałów zaopatrzeniowych rzemieślnikom powinny wzrosnąć w 1969 r. do 2.450 mln zł, to jest o 24,5% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem 1968 r. Zakłada się, że obroty tych spółdzielni ze sprzedaży produkcji i usług rzemieślniczych wzrosną w 1969 r. o około 10%.</u>
          <u xml:id="u-56.29" who="#JózefRaźny">Rzemieślnicze Spółdzielnie Zaopatrzenia i Zbytu powinny usprawnić swoją działalność w zakresie organizacji produkcji i usług rzemiosła, preferując w tym zakresie produkcję i usługi przeznaczone dla ludności oraz produkcję wyrobów na eksport.</u>
          <u xml:id="u-56.30" who="#JózefRaźny">Aby wykonać nałożone zadania, samorząd rzemieślniczy musi podjąć zdecydowane kroki w celu zwiększenia liczby uczniów rzemieślniczych, rozszerzenia szkolenia zawodowego, poprawy jakości i terminowości usług oraz podniesienia na wyższy poziom etyki zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-56.31" who="#JózefRaźny">Wpływy podatkowe od rzemiosła powinny być zaplanowane w powiązaniu z liczbą działających warsztatów rzemieślniczych. Stąd też powstaje problem właściwego rozdziału obciążeń podatkowych między warsztaty pozostające w rzemiośle a warsztaty przechodzące do przemysłu prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-56.32" who="#JózefRaźny">Zakres i struktura działania organizacji gospodarczych rzemiosła powinny być dostosowane do maksymalnego zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-56.33" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! W rozważaniach o ekonomicznych problemach rozwoju rzemiosła uwzględnić trzeba społeczno-polityczną postawę rzemiosła i kierunki rozwoju. Organizacje rzemieślnicze powinny dążyć do pogłębienia postaw społecznych rzemiosła drogą stałej pracy ideowo-wychowawczej. Powinno to pozwolić rzemiosłu na uświadomienie sobie jego roli i zadań społeczno-gospodarczych i zacieśnienie współdziałania ze światem pracy, dając przez to dowód ścisłej realizacji sojuszu z klasą robotniczą.</u>
          <u xml:id="u-56.34" who="#JózefRaźny">Rzemiosło, świadome swoich zadań, chce pogłębić swój udział w pracy całego społeczeństwa, budującego ustrój sprawiedliwości w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-56.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Jerzy Domiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JerzyDomiński">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 jako jeden z głównych wysuwa się na czoło problem poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#JerzyDomiński">Rozmiary dostaw towarów do handlu wewnętrznego, założone w projekcie planu, zapewniają w zasadzie utrzymanie globalnej równowagi na rynku na poziomie siły nabywczej, wynikającej z bilansów pieniężnych dochodów i wydatków ludności. Nie oznacza to jednak równocześnie pełnego pokrycia we wszystkich grupach asortymentowych i w dalszym ciągu żywotny jest problem asortymentu towarów odpowiadających przewidywanej strukturze popytu. Ta sytuacja zmusza przemysł, a w tym i drobną wytwórczość uspołecznioną, do dużego wysiłku i szukania dodatkowych rezerw dla produkcji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#JerzyDomiński">Drobna wytwórczość, której pierwszoplanowym zadaniem jest produkcja artykułów rynkowych, posiada swój 20-procentowy udział w ogólnej wartości dostaw rynkowych w kraju. W 1969 r. planowane dostawy drobnej wytwórczości ogółem wyniosą w liczbach bezwzględnych około 122 mld zł i wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania 1968 r. o 6,5%, w tym dostawy na rynek o 6,9%, dając jednocześnie wartość docelową prawic 80 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#JerzyDomiński">Produkcję drobnej wytwórczości uspołecznionej mimo mniej korzystnych warunków organizacyjnych i technicznych — w stosunku do innych przemysłów — charakteryzuje postępująca dynamika wzrostu. W okresie lat 1959–1967 łączne jej dostawy wzrosły o przeszło 206%, w tym udział dostaw na rynek o przeszło 140%.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#JerzyDomiński">Komitet Drobnej Wytwórczości podejmuje wiele poczynań w kierunku zwiększenia dostaw artykułów na rynek. W roku bieżącym KDW podjął uchwałę w sprawie rozwoju produkcji artykułów rynkowych oraz zwiększenia dostaw tych artykułów w latach 1969–1970. Kierunki tej uchwały nie nasuwają w zasadzie uwag.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#JerzyDomiński">Drobna wytwórczość posiada w niektórych gałęziach przemysłu i poszczególnych branżach nie wykorzystane moce produkcyjne, które mogą dać dodatkową produkcję na rynek. Można to osiągnąć drogą lepszej organizacji pracy, zdobycia uzupełniającego zaopatrzenia, usunięcia wąskich gardeł produkcyjnych przy nieznacznych nakładach inwestycyjnych. Główny problem w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego przesuwa się jednak zdecydowanie w kierunku jakości i rozszerzenia asortymentu. Wymaga to przede wszystkim modernizacji — i rozbudowy gałęzi przemysłów pracujących na potrzeby rynku, a jednocześnie rozszerzenia i wzbogacenia bazy surowcowej tych gałęzi. W drobnej wytwórczości następuje dość szybki proces dekapitalizacji maszyn i urządzeń przy zbyt wolnym tempie odtwarzania majątku trwałego. Na przykład stopień umorzenia w państwowym przemyśle terenowym w 1966 r. wynosił prawie 60% przy 51,2% w całym przemyśle uspołecznianym. W całej strukturze wydatków w przemyśle uspołecznionym na zakup maszyn i urządzeń drobna wytwórczość partycypuje tylko w 5,8%, gdy jednocześnie udział jej w produkcji globalnej w całym przemyśle uspołecznionym wynosi 14,3%.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#JerzyDomiński">Niekorzystną sytuację stwarza jednocześnie dotychczasowy przebieg realizacji inwestycji przemysłowych zarówno w zakresie wykonawstwa finansowego, jak i rzeczowego; wskazuje on na poważne zagrożenie wykonania w tej dziedzinie całości nakładów inwestycyjnych planu 5-letniego. Zmniejsza to w rzeczy samej przyrost nowych zdolności produkcyjnych, a za tym i planowane efekty ekonomiczne. Stan ten wymaga zdecydowanej poprawy. Racjonalne rozwiązywanie procesów modernizacyjnych przemysłu drobnej wytwórczości wymaga jednocześnie opracowania właściwego programu i rozłożenia go na etapy w stosunku do możliwości naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#JerzyDomiński">W strukturze spożycia ludności rozwija się ciągły proces przesuwania popytu na towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego. W założeniach NPG na 1969 r. artykuły konsumpcyjne mają wzrosnąć o 6,1%, w tym żywnościowe o 5,2%, a nieżywnościowe o 7,1%. Ten układ wskaźników stawia przed drobną wytwórczością zadania wzmożenia wysiłków w kierunku podnoszenia dynamiki wzrostu produkcji artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. W przemyśle produkującym towary rynkowe — nie dotyczy to tylko produkcji drobnej wytwórczości uspołecznionej, lecz dotyczy to szczególnie tych artykułów, których produkcja wymaga materiałów deficytowych pochodzenia krajowego i importowanych — panuje dość swobodna dowolność w stosowaniu norm zużycia materiałowego. Prowadzi to często do obniżania jakości wyrobów, obniżania standardu wyrobów i nierzadko do marnotrawstwa tych materiałów i surowców.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#JerzyDomiński">Producent bardzo często może dowolnie kształtować zużycie materiałów. Wydaje się, że jest to jakiś generalny problem, który wymaga Chociażby częściowego rozwiązania. Należałoby w związku z tym opracować, chociażby dla tych grup wyrobów produkowanych na surowcach i materiałach deficytowych, powszechnie obowiązujące normy, które by w sposób jasny i precyzyjny określały zużycie materiałów i surowców na wyżej wymienione grupy wyrobów. Normy te powinny obowiązywać jednostki planujące, bilansujące, dostawców materiałów i surowców oraz producentów wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#JerzyDomiński">V Zjazd PZPR wytyczył dalsze kierunki doskonalenia systemu planowania i zarządzania gospodarką nagrodową. Zgodnie z linią systematycznego zwiększania elastyczności planowania, w NPG na 1969 r. w całej drobnej wytwórczości uspołecznionej zniesiono dyrektywny charakter limitów zatrudnienia, a w zakresie produkcji w przemyśle — pozostaną jedynie dyrektywne ilość produkcji mebli i materiałów ściennych.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#JerzyDomiński">W drobnej wytwórczości istnieje jednak w dalszym ciągu potrzeba zwiększania elastyczności planowania w kierunku Stworzenia lepszych warunków do szybszego rozwijania produkcji w celu zaopatrzenia rynku w towary konsumpcyjne. Dotychczasowy system utrzymujący nadal dyrektywny wskaźnik wartości produkcji i akumulacji i uzależniający jednocześnie system premiowania od tych dwóch podstawowych wskaźników, rodzi tendencje pogoni za produkcją bardziej akumulatywną, a tą jest z reguły produkcja zaopatrzeniowo-inwestycyjna, a już w mniejszym stopniu produkcja wyrobów konsumpcyjnych na zaopatrzenie rynku.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#JerzyDomiński">Koncepcje rozwiązań tej sytuacji są różne i sprowadzają się w zasadzie do następujących rozważań: na przykład w kierunku zniesienia dyrektywnej wartości produkcji towarowej i wprowadzenia na Określone asortymenty wyrobów dyrektywnych wskaźników dla zjednoczeń i przedsiębiorstw bądź też wprowadzenia jako miernika produkcji — wartości produkcji czystej. Proponuje się też upoważnienie wojewódzkich jednostek drobnej wytwórczości do częściowej redystrybucji oszczędności funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#JerzyDomiński">W drobnej wytwórczości konieczne są odpowiednie zmiany organizacyjne, porządkujące i konkretyzujące kierunki produkcji na rynek. Sprowadzać się one powinny do określonego podziału zadań miedzy drobną wytwórczością uspołecznioną a przemysłem kluczowym. W związku z tym należałoby określić asortymenty wyrobów, które mogą być produkowane wyłącznie przez drobną wytwórczość ze względu na posiadaną już w tym kierunku tradycję, przy gotowanie techniczne, technologiczne i organizacyjne, a także pewną specjalizację.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#JerzyDomiński">Jednocześnie należałoby lepiej określić precyzyjny podział zadań między przemysłem kluczowym i drobną wytwórczością w tych asortymentach czy grupach wyrobów, w których produkcja prowadzona jest równolegle w przemyśle kluczowym i drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Lucyna Adamowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#LucynaAdamowicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Społeczeństwo nasze jest młode. Więcej niż połowa ludności nie przekroczyła jeszcze 29 roku życia. Z roku ma rok zwiększa się ilość oddawanych do użytku izb mieszkalnych, wzrasta stopa życiowa społeczeństwa, wzrasta zapotrzebowanie na różnego rodzaju artykuły przemysłowe, wzrasta zapotrzebowanie na meble.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#LucynaAdamowicz">W debacie nad projektem planu i budżetu na 1969 r. pragnę poruszyć niektóre problemy przemysłu meblarskiego, które wprawdzie nie sposób rozwiązać w ramach jednego roku, ale rozważenie których jest szczególnie aktualne, gdy przed przemysłem meblarskim stoją tak wielkie zadania nałożone uchwałą V Zjazdu PZPR i uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym. W związku ze stałym wzrostem zapotrzebowania na meble przez odbiorców krajowych oraz możliwościami zwiększenia ich eksportu, producenci mebli zostali zobowiązani do zwiększenia tempa rozwoju produkcji w latach 1968–1975 w takim stopniu, aby w 1975 r. wartość produkcji mebli osiągnęła łącznie 20,5 mld zł. Oznacza to podwojenie produkcji w stosunku do 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#LucynaAdamowicz">Przeprowadzona analiza stanu przemysłu oraz bilans produkcji i potrzeb do 1975 r. wykazały, że przy dalszym wzroście potrzeb ludności naszego kraju, a z drugiej strony przy istniejącym stanie technicznym, organizacyjnym i zabezpieczeniu materiałowym przemysłu, potrzeby byłyby w dalszym ciągu nie zaspokojone. Wynikiem tych analiz, ocen i wniosków było podjęcie dwóch uchwał rządu, a mianowicie: uchwały KERM nr 87/68 z marca br. w sprawie dalszej poprawy zaopatrzenia w meble oraz uchwały Rady Ministrów nr 166/68 z maja br. w sprawie tworzenia ośrodków przemysłu meblarskiego. Uchwały te zawierają doniosłe postanowienia dla dalszego rozwoju przemysłu meblarskiego, jego ukierunkowania oraz zapewnienia odpowiednich środków.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#LucynaAdamowicz">Dla zabezpieczenia wykonania zwiększonych zadań w przemyśle meblarskim przyznano dodatkowo na lata 1969–1970 — 584 mln zł, a w następnym pięcioleciu nakłady na rozwój meblarstwa wyniosą 3,2 mld zł. Zobowiązano Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego między innymi do budowy 5 nowych fabryk mebli, 8 fabryk płyt wiórowych, a Ministerstwo Przemysłu Lekkiego do budowy fabryki płyt paździerzowych. Jak wynika z bezpośrednich rozmów z producentami mebli, poważne trudności zarysowują się na odcinku zaopatrzenia w maszyny i narzędzia do obróbki drewna i wykańczania mebli oraz w zakresie transportu — gdzie ciągle odczuwa się brak meblowozów.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#LucynaAdamowicz">W dynamicznie rozwijającym się meblarstwie, pojętym kompleksowo, a nie tylko z punktu widzenia interesów producenta mebli, zaistniała dysproporcja między ogólnym postępem meblarstwa w Polsce a poziomem przemysłu maszyn i narzędzi do obróbki drewna — maimy nowe fabryki mebli z nienowoczesnym parkiem maszynowym. Zapotrzebowanie przemysłu meblarskiego na maszyny i urządzenia z importu wzrasta i na ten cel cała branża meblarska i zakłady przemysłu maszynowego leśnictwa otrzymały limit dewizowy 22,4 mln zł dewizowych, z czego 14,7 mln zł na kraje socjalistyczne i 7,7 mln zł dewizowych na kraje kapitalistyczne. Według opinii kierownictwa Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego oraz bezpośrednich producentów, kwoty na zakup maszyn z krajów kapitalistycznych są realne, natomiast środki przyznane na import z krajów socjalistycznych nie zostaną wykorzystane z bratku odpowiedniej podaży na tych rynkach. Według ofert i zawartych kontraktów na lata 1969–1970 z krajami socjalistycznymi środki dewizowe zostaną wykorzystane zaledwie w 30%. W tej sytuacji jest konieczne zwiększenie środków dewizowych na zakup maszyn z krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#LucynaAdamowicz">Ważnym zagadnieniem dla przemysłu meblarskiego, jak i dla handlu, jest zwiększenie ilości meblowozów. Poważnych kłopotów w zaopatrzeniu rynku przysparzają aparatów i handlu różnice między kwartalnym układem dostaw przemysłu a kształtowaniem się popytu. Jesień jest zazwyczaj okresem wzmożonych zakupów mebli. W warunkach, kiedy powstają różnice między układem dostaw i potrzebami, handel i przemysł narażone są na magazynowanie paromiesięczne towaru, co przy szczupłych magazynach handlu i przemysłu jest sprawą bardzo uciążliwą i nie najlepiej odbija się na jakości mebli. Pod koniec roku, przy nasileniu przewozu artykułów rolnych, spożywczych i opałowych powstają zakłócenia w dostawach mebli w okresie, kiedy popyt silnie wzrasta. Dostawy meblowozami zapobiegają w dużym stopniu powstawaniu szkód transportowych, dzięki lepszym warunkom przewozu i stosowaniu powtarzalnego opakowania ochronnego. Równocześnie oszczędza się tysiące metrów kubicznych surowca drzewnego, przeznaczonego na opakowanie. Dlatego też postuluję zwiększenie wyposażenia fabryk w meblowozy i przyczepy dla dostaw mebli własnym transportem do magazynów handlu. Stosowanie tego transportu w wielu krajach wydaje się potwierdzać jego celowość ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#LucynaAdamowicz">Zwiększenie produkcji mebli w najbliższych latach uzyska się przez zmiany organizacyjne w przemyśle meblarskim, to jest przez włączenie zakładów państwowego przemysłu terenowego oraz zakładów spółdzielczych do ośrodków meblarskich. Wymienione zmiany organizacyjne mają za zadanie ułatwienie rekonstrukcji i modernizacji zakładów meblarskich, usprawnienie działalności inwestycyjnej przy budowie nowych fabryk oraz silniejsze powiązanie głównego potencjału produkcji mebli z bazą zaopatrzeniową wyposażoną w podstawowe materiały produkcyjne (płyty meblowe, okleiny, okucia i inne akcesoria). Zmiany te umożliwią rozszerzenie zastosowania postępu technicznego w meblarstwie w skali znacznie szerszej niż to było do 1968 r.; pozwolą one również na pełniejsze wykorzystanie istniejących jeszcze rezerw produkcyjnych poprzez poprawę organizacji pracy, wzrost wydajności pracy i zwiększenie współczynnika zmianowości.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#LucynaAdamowicz">Przemysł meblarski, zwiększając z roku na rok produkcję, zmuszony jest do stosowania stale nowych materiałów, wzbogacania ich asortymentów i podwyższania jakości. Intensywny rozwój meblarstwa uzależniony jest w znacznym stopniu od odpowiedniego rozwoju przemysłów kooperujących, a w szczególności przemysłu chemicznego — który zaopatruje przemysł meblarski w kleje, lakiery, pianki polieuretanowe, tworzywa sztuczne — przemysłu lekkiego, który zaopatruje w materiały pokryciowe tapicerskie i przemysłu metalowego, który zaopatruje przemysł meblarski w druty, śruby, wkręty, artykuły ścierne. Ponadto konieczne jest zabezpieczenie przemysłu meblarskiego w odpowiednią ilość okuć i akcesoria meblarskich. Zabezpieczenie to uzyska się poprzez rozpoczęcie budowy nowego zakładu produkującego okucia meblowe, zlokalizowanego w Wolsztynie (woj. poznańskie), którego budowę należałoby jak najszybciej przygotować i rozpocząć.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#LucynaAdamowicz">Wreszcie sprawa bardzo istotna — to magazyny na skład mebli. Brak magazynów odczuwają zarówno producenci mebli, jak i przedsiębiorstwa handlu meblami. Gwałtowny wzrost produkcji mebli powinien pociągnąć za sobą wzrost sieci handlowej, wzrost ilości sklepów i magazynów i na ten cel muszą się też znaleźć środki. Brak koordynacji między rozwojem produkcji mebli a rozwojem bazy magazynowej daje już dziś fatalne skutki. Większa ilość magazynów — to lepsze zaopatrzenie Sklepów, a większe magazyny — to urozmaicenie asortymentu mebli, gromadzenie mebli różnych wzorców i o różnych obiciach.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#LucynaAdamowicz">W ostatnim czasie rozpoczęto produkcję mebli przystosowanych do transportu w stanie zdemontowanym. Kierunek ten należy, moim zdaniem, rozwijać, gdyż uniknie się szkód tak często powstających w transporcie kolejowym, jak również wynikających z nieodpowiedniego magazynowania. Przy takiej produkcji mebli handel musi zorganizować system sprzedaży mebli otrzymywanych w stanie zdemontowanym.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#LucynaAdamowicz">Wysoki Sejmie! Zgłoszone przeze mnie uwagi i postulaty wynikają z głębokiego optymizmu, że w najbliższych latach, w których dokona się ten ogromny wzrost produkcji mebli, problem zaopatrzenia przemysłu meblarskiego w materiały i surowce przez resorty przemysłu chemicznego, metalowego oraz leśnictwa i przemysłu drzewnego zostanie rozwiązany, tak samo jak rozwiąże się problem zaopatrzenia przemysłu meblarskiego w nowoczesne maszyny i urządzenia. Nie będziemy wtedy mówić o braku mebli, o złej jakości czy o małym wyborze w sklepach.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#LucynaAdamowicz">W moim głębokim przekonaniu przemysł meblarski w naszym kraju może być naszą specjalnością.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#ZenonKliszko">Wznowienie obrad nastąpi o godzinie 16.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Antoni Fronc.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AntoniFronc">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt przedstawić pokrótce, jako członek Komisji Handlu Wewnętrznego, uwagi do zadań spółdzielczości wiejskiej w zakresie obsługi ludności wiejskiej — na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AntoniFronc">Poprawa zaopatrzenia w 1969 r. będzie się wyrażać we wzroście sprzedaży detalicznej o 6,9%. Aby założone tempo zrealizować, konieczne będzie utrzymanie dostaw do detalu na poziomie wyższym od sprzedaży, co wymaga odbudowy zapasów, które są obecnie za niskie. Szczególnie obserwuje się niskie zapasy cementu, nawozów fosforowych, potasowych, węgla, maszyn i narzędzi rolniczych oraz materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AntoniFronc">W wyniku ogólnego wzrostu podaży i realizacji programu usprawnienia obsługi ludności wiejskiej, poziom zaopatrzenia wisi w 1968 r. w artykuły konsumpcyjne uległ dalszej poprawie. Wprawdzie nie zaspokojono jeszcze w pełni potrzeb ludności wiejskiej. Nadal występowały braki towarowe i asortymentowe, szczególnie artykułów gospodarstwa domowego, jak lodówek sprężarkowych, mebli, wykładzin podłogowych, urządzeń sanitarnych, niektórych tkanin, dywanów itp. Plan na rok 1969 przewiduje wzrost dostaw tych wszystkich artykułów na rynek wiejski.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AntoniFronc">Aby plan ten miał realne możliwości wykonania, niezbędne będzie podjęcie wielu działań organizacyjnych, do których należy zaliczyć między innymi dalsze zacieśnienie bezpośrednich kontaktów i współpracy z przemysłem, co w konsekwencji powinno poprawić realizację zawartych umów, ich terminowość oraz wpłynąć na poprawę jakości towarów.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AntoniFronc">Zasady współpracy handlu z przemysłem szczegółowo były przez Komisję Handlu Wewnętrznego na jednym z ostatnich posiedzeń omawiane, w wyniku czego, podjęto wiele wniosków, które przekazane zastały przy uwagach do planu na 1969 r. do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Wiele zagadnień w tym zakresie zostało już przez resort handlu i centrale spółdzielcze uregulowanych. Na poprawę zaopatrzenia rynku wiejskiego będzie miało też wpływ zacieśnienie współpracy hurtu z detalem CRS w zakresie utrzymania ciągłości sprzedaży, niedopuszczania do obrotu artykułów o niewłaściwej jakości.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AntoniFronc">Jednym z głównych kierunków działalności spółdzielczości wiejskiej jest stała troska o poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki do produkcji rolnej i środki inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AntoniFronc">Poważny wysiłek podejmuje spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu w zakresie rozwoju bazy magazynowej, związanej z obsługą rolnictwa. Szczególnie w terenie daje się zauważyć duży postęp na tym odcinku. Mimo to, potrzeby w tym zakresie są jeszcze bardzo duże.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#AntoniFronc">Rozwój bazy magazynowej ma duże znaczenie dla ściślejszego powiązania aparatu handlu CRS ze służbą kontraktacji i skupu produktów rolnych. Zakłada się na 1969 r. wzrost kontraktacji zbóż o 50,6% wyższy od wyników uzyskanych w roku 1966/67 oraz o 24% wyższy od wyników uzyskanych w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#AntoniFronc">Plan kontraktacji trzody mięsno-słoninowej jest wyższy o 360 tys. sztuk od wykonania roku bieżącego, co stanowi wzrost o 5,8%. Plan na 1969 r. zakłada też dalszy wzrost ogólnej wartości skupu o 3,4% to jest o 1.650 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#AntoniFronc">Trudno byłoby nie zwrócić uwagi na zasadniczy problem w działalności spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, jakim jest organizacja pracy na punktach skupu i związana z tym właściwa obsługa rolników przez poszczególne gminne spółdzielnie. Wielokrotna dyskusja na ten temat Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Handlu Wewnętrznego wskazuje na wiele jeszcze mankamentów w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#AntoniFronc">CRS powinna znaleźć środki organizacyjne i materialne, by nie dopuszczać do tak częstych narzekań rolników na niesprawny odbiór towarów na punktach skupu, co powoduje ogromną stratę czasu dla rolników przez długie czekanie na odbiór tych towarów. Rolnicy narzekają też na niewłaściwą często klasyfikację oraz brak postępu technicznego na punktach skupu.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#AntoniFronc">Wydaje się, że wszystkie te bolączki, nas rolników, powinien prezes zarządu spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu wziąć szczególnie pod uwagę przy realizacji planu na 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#AntoniFronc">Działalność usługowa — szczególnie usługi remontowo-budowlane spółdzielczości wiejskiej — ma duże znaczenie dla dalszego rozwoju bazy technicznej spółdzielni związanej z obsługą rolnictwa. Rozwój usług remontowo-budowlanych ma decydujący wpływ na realizację planu inwestycji i remontów.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#AntoniFronc">Ogółem nakłady na inwestycje wyniosą 3.305.600 tys. zł, z czego największa część, bo przeszło 2.324 mln zł przeznaczona jest na inwestycje w obrocie towarowym, to znaczy magazyny spółdzielni, punkty skupu oraz sieć detalu i zakłady gastronomiczne. Nakłady na budowę piekarń, masarń i innych zakładów przemysłowych wyniosą 593.100 tys. zł. Należy przy tym zaznaczyć, że daje się zauważyć duży rozwój także sieci detalicznej.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#AntoniFronc">Buduje się piękne sklepy o dużej powierzchni, lecz ilość towarów w niektórych sklepach jest wciąż jeszcze za mała, a powierzchnia nie jest właściwie wykorzystana.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#AntoniFronc">Przy wyraźnej poprawie kultury obsługi konsumenta, w celu wykorzystania powierzchni sklepowej byłoby wskazane rozwijanie usług przy sprzedaży detalicznej. Na przykład sklepy z obuwiem i telewizorami mogłyby prowadzić na miejscu naprawę tych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#AntoniFronc">Pod adresem spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu konsument wiejski i producent na wsi będą postulować:</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#AntoniFronc">— poprawę zaopatrzenia sieci detalicznej, szczególnie w artykuły przemysłowe, jak niektóre asortymenty obuwia, w tym gumowego, galanteryjne, niektóre asortymenty radioodbiorników, telewizorów, artykułów gospodarstwa domowego itp. Szczególnej troski wymagać będzie lepsze zaopatrzenie ośrodków wiejskich w okresie nasilonych prac polowych;</u>
          <u xml:id="u-63.18" who="#AntoniFronc">— dalszy rozwój sieci detalicznej i jej modernizację;</u>
          <u xml:id="u-63.19" who="#AntoniFronc">— rozwój bazy magazynowej i poprawę organizacyjno-techniczną punktów skupu;</u>
          <u xml:id="u-63.20" who="#AntoniFronc">— mimo ciągłych jeszcze bratków w ilości środków transportowych dla potrzeb handlu wiejskiego, poza koniecznością ich zwiększenia, niezbędne będzie zwrócenie uwagi na efektywność i celowość przewozów oraz stopień wykorzystania taboru samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-63.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Czapski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JózefCzapski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przystępując do omówienia wykonania zadań gospodarczych 1967 r. trzeba przede wszystkim stwierdzić, że był to rok wypełniony ważnymi wydarzeniami, bogaty w treść i bardzo pracowity.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#JózefCzapski">Plan 5-letni nakładał na 1967 r. wiele i to trudnych zadań, podyktował między innymi wysokie tempo rozwoju produkcji, zobowiązywał do intensywnych działań na polu gospodarki, postępu organizacyjnego i technicznego.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#JózefCzapski">Jak wynika ze sprawozdania Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz uwag Najwyższej Izby Kontroli zreferowanych przez posłów sprawozdawców i przedstawionych nam materiałów, można stwierdzić z pełnym zadowoleniem, że rząd podstawowe zadania gospodarcze Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967 wykonał, i to z nadwyżką, w wielu dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#JózefCzapski">Oddanie do eksploatacji całego szeregu ważnych obiektów inwestycyjnych, dozbrojenie techniczne istniejących fabryk i przeprowadzona rekonstrukcja zakładów, pozwoliły uruchomić dodatkową produkcję.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#JózefCzapski">Tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych, w 1967 r. było szybsze niż przyjęto w planie 5-letnim na ten rok oraz wyższe niż przeciętne roczne tempo założone w planie na lata 1966–1970. Nastąpiła pewna poprawa w realizacji planu oddawania inwestycji, lecz planu tego całkowicie nie wykonano, na skutek poważnego jeszcze braku mocy przerobowych przedsiębiorstw, braku niektórych materiałów budowlanych, a także opóźnień w dostawach maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#JózefCzapski">W przemyśle — rok 1967 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego, która wzrosła o 7,6%, to jest w tempie szybszym niż w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#JózefCzapski">Ogólnie, w 1967 r. nastąpiła dalsza poprawa w zaopatrzeniu rynku, w usprawnieniu organizacji sprzedaży detalicznej w handlu wewnętrznym i kulturze obsługi konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#JózefCzapski">Plany produkcji towarowej przekroczyły wszystkie resorty, a wartość dostaw wyrobów rynkowych, na przykład w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego wzrosła w 1967 r. o 6,2%, to jest nieco szybciej niż w 1966 r., ale znacznie walniej niż w latach 1961–1965, kiedy wzrost ten wynosił przeciętnie ponad 11% rocznie.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#JózefCzapski">Rozpiętość w tempie wzrostu produkcji grupy „A” i „B” była większa niż w 1966 r. Stało się to na skutek zwolnienia tempa wzrostu całej produkcji w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego, jak również w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz niepełnego wykonania planu produkcji wyrobów na zaopatrzenie rynku w przemyśle nadzorowanym przez Komitet Drobnej Wytwórczości, co wpłynęło na niepełne zaspokojenie popytu ludności na szereg asortymentów towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#JózefCzapski">Należy stwierdzić, że przy ponadplanowym wzroście pieniężnych dochodów ludności, handel detaliczny mógłby wykonać wyższy plan sprzedaży, gdyby była dostateczna ilość atrakcyjnych towarów na rynku, zwłaszcza przemysłowych, a także artykułów produkcyjnych dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#JózefCzapski">Dla rolnictwa 1967 r. był trzecim z rzędu rokiem pomyślnym, o korzystnych wynikach w produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#JózefCzapski">Dochód narodowy wytwarzany wzrósł o 5,8% wobec zakładanego w NPG o 3,4%, co spowodowało i szybsze tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału, niż założono w NPG. Pozwoliło to na szybszy niż planowano wzrost zarówno konsumpcji, jak i inwestycji netto. Równocześnie poprawiła się struktura dochodu narodowego, co znalazło swój wyraz w ograniczeniu przyrostu nadmiernych zapasów, który w poprzednich lalach pochłaniał poważną część dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#JózefCzapski">Dochody realne ludności, utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ze świadczeń społecznych, wzrosły ogółem o 6,8%, a w przeliczeniu na 1 osobę utrzymującą się z tych dochodów — o 5%.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! Na tle wstępnej analizy wykonania zadań 1967 r. jeszcze pokrótce omówię wykonanie zadań przez drobną wytwórczość, ponieważ temu pionowi gospodarki narodowej Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego poświęca wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#JózefCzapski">Drobina wytwórczość zarówno uspołeczniona, jak i w nieuspołecznionych pionach gospodarczego działania, jest powiązana z dziedziną zaopatrzenia rynkowego i konsumpcją. Chciałbym przypomnieć, że w ogólnych dostawach wyrobów rynkowych z uspołecznionej drobnej wytwórczości — bezpośrednie dostawy do handlu detalicznego o ile w 1966 r. Stanowiły 22%, to w 1967 r. zwiększyły się do 35%, co świadczy o znacznej poprawie obsługi rynków lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#JózefCzapski">Drobny przemysł uspołeczniony koordynowany przez Komitet Drobnej Wytwórczości wykonał zadania w zakresie planu produkcji towarowej i globalnej i zwiększył produkcję o 8,4% w porównaniu do 1966 r., ale nie wykonał w pełni planu dostaw wyrobów asortymentowych na zaopatrzenie rynku.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#JózefCzapski">Wartość dostaw eksportowych zwiększyła się w porównaniu z 1966 r. o 37,2%, a wartość dostaw kooperacyjnych drobnej wytwórczości koordynowanej przez KDW zwiększyła się o 15% w porównaniu do 1966 r. Zwiększyło się także znacznie zużycie surowców wtórnych i wykorzystanie odpadów przy obniżeniu asortymentów pełnowartościowych.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#JózefCzapski">Nadal w 1967 r. występowały jednak trudności w wykonaniu inwestycji oraz w zaopatrzeniu drobnej wytwórczości w surowce i materiały, a opóźnianie oddawanych Obiektów i nierytmiczność dostaw surowców i urządzeń zarówno z przemysłu kluczowego, jak i z importu, powodowało opóźnienie i nierytmiczność produkcji w przemyśle drobnym.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#JózefCzapski">Szczególną uwagę KDW, jak i wojewódzkie rady narodowe i piony uspołecznione drobnej wytwórczości, zwracały na zagadnienie aktywizacji terenów gospodarczo zaniedbanych.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#JózefCzapski">Na podstawie nowych możliwości inwestycyjnych wynikających z postanowień uchwały nr 302/66 Rady Ministrów o utworzeniu funduszu aktywizacji małych miast oraz w związku z decyzjami o deglomeracji niektórych zakładów, opracowano wojewódzkie programy aktywizacji terenów i ośrodków słabiej rozwiniętych gospodarczo. Jednakże efekty tej akcji nie były jeszcze w 1967 r. zadowalające. Niedostateczne było wykorzystanie nakładów inwestycyjnych oraz przyrost zatrudnienia na terenach aktywizowanych. Zjawiska te były jednak nie tylko wynikiem niedociągnięć organizacyjnych czy niedostatecznej pomocy i nadzoru ze strony wojewódzkich jednostek nadrzędnych, ale także zjednoczeń i instytucji centralnych.</u>
          <u xml:id="u-65.20" who="#JózefCzapski">Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności w jednostkach organizacyjnych, koordynowanych przez KDW, wzrosła o 11,5% w porównaniu z 1966 r. Planu usług przemysłowych nie wykonano, mimo osiągnięcia wzrostu o 10,2%, natomiast wykonano plan usług nieprzemysłowych dla ludności przy wzroście o 13,1% w porównaniu do 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-65.21" who="#JózefCzapski">W 1967 r. jednostki koordynowane przez KDW wydatkowały na inwestycje w usługach dla ludności 466 mln zł, w tym 260 mln zł przeznaczono na nowe lokale usługowe, ale inwestorzy budownictwa mieszkaniowego nie przekazali w 1967 r. w całości zaplanowanych lokali usługowych na cele świadczenia usług.</u>
          <u xml:id="u-65.22" who="#JózefCzapski">Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności wzrosła, ale nadal jest tych usług za mało. Niskim wzrostem charakteryzują się usługi naprawy maszyn rolniczych, ślusarsko-kowalskie, remontowo-budowlane, reperacji sprzętu zmechanizowanego gospodarstwa domowego, a także bieliźniarskie i pralnicze, na które jest duże zapotrzebowanie ludności, już nie tylko dużych miast czy miasteczek, ale również osiedli i wsi, które Odczuwają na swoim terenie nadal brak zakładów świadczących usługi.</u>
          <u xml:id="u-65.23" who="#JózefCzapski">Warte podkreślenia jest zjawisko spadku usług naprawczych, przy równoczesnym wzroście świadczenia usług zakładu i udziału surowca własnego do produkcji na indywidualne zamówienia ludności. Powyższe zjawisko świadczy z jednej strony o rosnącym popycie ludności na tego typu świadczenia, lecz z drugiej strony wskazuje, że przyrost wartości usług osiągany jest często poprzez wzrost wartości zużytych materiałów (wkalkulowanych w cenę usługi), a nie tylko poprzez wykonanie czynności naprawczych i konserwacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-65.24" who="#JózefCzapski">Poważną rolę w 1967 r. w wykonywaniu usług spełniło i rzemiosło indywidualne, ale jeszcze za małą w stosunku do potrzeb i do swoich możliwości, gdyż liczba zakładów wzrosła o 8,2%, a liczba zatrudnionych o 10,1%. Wykonanie w 1967 r. założonego planu wzrostu rzemiosła, i to znacznie szybszego niż w latach poprzednich, było między innymi wynikiem dodatniego oddziaływania systemu ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-65.25" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! Możemy dziś generalnie stwierdzić, że mimo występujących w 1967 r. trudności, napięć, a nawet niektórych ujemnych zjawisk przy realizowaniu szczegółowych zadań w inwestycjach, budownictwie czy produkcji w planach poszczególnych resortów, rad narodowych, instytucji gospodarczych czy spółdzielczych — to jednak w całokształcie działalności gospodarczej, jak i finansowej wykonanie budżetu państwa za 1967 r., szczególnie w dochodach — w 101,4%, a w budżetach terenowych — 108,6%, w tym dochody własne w 104,7% — pozwoliło nam szerzej zrealizować wydatki na oświatę i kulturę, na ochronę zdrowia i świadczenia społeczne, na usługi socjalno-kulturalne, mimo że te wydatki nie pokryły jeszcze w pełni naszych potrzeb terenowych.</u>
          <u xml:id="u-65.26" who="#JózefCzapski">W 1967 r. rząd przez właściwie podejmowane decyzje wpływał dodatnio na zabezpieczenie wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, stwarzając tym samym lepsze warunki dla planu 1968 r. oraz przyczyniając się do umocnienia zdobyczy socjalistycznych w naszej gospodarce narodowej z lat poprzednich, jak i do dalszego jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-65.27" who="#JózefCzapski">Wysoki Sejmie! W wyniku wykonania przez rząd podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1967 oświadczam, że posłowie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, będą głosować za przyjęciem wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium rządowi — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-65.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Tadeusz Mazowiecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#TadeuszMazowiecki">Wysoka Izbo! Jak co roku debata nad planem i budżetem państwa daje okazję także do wypowiedzi bardziej ogólnej. Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Znak”, korzystam z tej sposobności z kilku powodów.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#TadeuszMazowiecki">Rok 1969 wprowadza nas w drugie pięćdziesięciolecie po odzyskaniu niepodległości. O pięćdziesięcioleciu minionym powiedziano już niemało zarówno w wystąpieniach oficjalnych, jak i w pracach naukowych czy publicystycznych oraz we wspomnieniach ludzi, którzy u progu tego okresu budowali na różnych odcinkach zręby odrodzonego państwa. Należy podkreślić, iż dobrze się stało, że ta rocznica nie minęła bez echa, że państwo ludowe ją uczciło i do niej nawiązało, dając świadectwo temu, że przełom rewolucyjny zmienił treść społeczną państwowości polskiej, ale nie stanowi zerwania ciągłości dziejowej.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#TadeuszMazowiecki">Dobrze się stało, że w całym naszym życiu narodowym był to moment szerszej refleksji. Czyni to zadość nie tylko potrzebie dopracowywania się wszechstronnej analizy procesu odrodzenia się państwowości polskiej oraz pozytywnych dokonań z jednej strony, a błędów, porażek i zaniedbań — z drugiej strony. Jest to zarazem także niezmiernie ważna sprawa ludzka, kształtująca atmosferę i obyczaj polityczny, sprawa oddania sprawiedliwości należnej pokoleniom ludzi, którzy zainwestowali swój wysiłek i swoje nadzieje w odzyskanie i budowę podstawowej wartości narodu — własnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#TadeuszMazowiecki">Ale historia, choć zajmuje się przeszłością, jest także nauką o przyszłości, albo mówiąc ściślej — nauką dla przyszłości. Dlatego na tle analizy tego jak było, zadajemy sobie przede wszystkim pytanie — gdzie dzisiaj jesteśmy i dokąd idziemy.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#TadeuszMazowiecki">Drugi powód, który skłania do podjęcia problematyki ogólnej wiąże się z faktem, że debata nasza odbywa się w niedługim czasie po ważnym wydarzeniu politycznym, jakim był V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Nie ma potrzeby dowodzić, że wydarzenie to może, a nawet musi obchodzić nie tylko członków PZPR ozy pozostałych stronnictw politycznych, lecz i bezpartyjnych — ogół społeczeństwa. Wynika to z miejsca, jakie PZPR zajmuje w naszym ustroju politycznym, z jej roli w państwie. Ostatni Zjazd partii określił kierunki dalszego rozwoju kraju. Zawarta tu jest problematyka, która od każdego środowiska społecznego, uczestniczącego w życiu politycznym, wymaga przemyśleń w odniesieniu do podstawowych problemów polityki państwa, Wreszcie istnieją także inne powody, skłaniające nas do podjęcia problematyki bardziej ogólnej w tej debacie. Rok, który dobiega końca, nie był rokiem łatwym. Miały miejsce bolesne wydarzenia zarówno w naszym kraju, jak i w obozie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#TadeuszMazowiecki">Przeżyliśmy te wydarzenia bardzo głęboko. Nie byłoby ani rozważne, ani celowe, rozdrapywać to, co nas boli. Musimy przyjąć, iż dla wszystkich były to wydarzenia trudne. A także musimy założyć, iż dalszy rozwój może wiele spraw doprowadzić do pomyślniejszych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#TadeuszMazowiecki">Na tej sali spotkała nas w kwietniu ostra, daleko idąca krytyka. Nie jest więc łatwo mówić w jakimkolwiek nawiązaniu do tamtej debaty. Ale równocześnie nie chcielibyśmy pozostawić w niejasności pewnych kwestii podstawowych, należących do założeń naszego stanowiska politycznego.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#TadeuszMazowiecki">Wspomniałem już o tym, że perspektywa pięćdziesięciolecia zachęca do refleksji nad pytaniem, gdzie jesteśmy i dokąd idziemy.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#TadeuszMazowiecki">Polityczna odpowiedź na pytanie, gdzie jesteśmy, łączy się przede wszystkim z wyraźną afirmacją miejsca Polski w obozie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#TadeuszMazowiecki">Oparcie Polski o sojusz z ZSRR stanowiło przed niespełna 25 laty zasadniczy zwrot w naszej historii. Zwrot niełatwy i z wielu stron kwestionowany.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#TadeuszMazowiecki">By podkreślić rozmiar przeobrażeń, jakie dokonały się w świadomości politycznej Polaków, można przypomnieć trudności, na jakie napotykał swego czasu w tym zakresie gen. Władysław Sikorski. Przypominam to, by ukazać pewną tradycję dążeń Polaków w tym kierunku, dążeń, które z ogromnym trudem torowały sobie drogę, ale które istniały, świadcząc o zarysowującej się w różnych obozach ideowych konieczności reorientacji polityki polskiej w Stosunkach z ZSRR. Zasługa dokonania tej reorientacji należy do polskich komunistów, którzy mieli zarówno polityczną szansę, jak i polityczną odwagę dokonania trwałego zwrotu w stosunkach między Polską a Związkiem Radzieckim. W świecie, w którym kończyła się wojna, ale w którym bomba zrzucona na Hiroszimę otworzyła przewlekły stan napięcia i groźbę nowego konfliktu, Polska mogła zabezpieczyć swoją egzystencję i swój rozwój nie przy boku mocarstw zachodnich, jako ich wysunięta na wschód flanka, ale jako kraj sojuszniczy mocarstwa, z którym graniczy i z którym wiążą go podstawowe interesy życiowe.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#TadeuszMazowiecki">Splot różnych powikłań sprawił, że poczucie tych racji z trudem i przez dłuższy czas torowało sobie drogę w świadomości naszego społeczeństwa. Dziś jest ono mocno ugruntowane, choć przesłanki, o które się opiera, są różne. Dla jednych konieczność sojuszu z ZSRR wynika z założeń geopolitycznych, zwłaszcza zaś ze zrozumienia faktu, że sojusz z ZSRR zabezpiecza integralność naszego terytorium państwowego po Odrę i Nysę. Związek Radziecki jest tym mocarstwem, które postawiło zasadę podporządkowania rozwiązywania sprawy niemieckiej względowi na bezpieczeństwo sąsiadów Niemiec. Ma to dla każdego Polaka fundamentalne znaczenie, a także jest warunkiem bezpieczeństwa europejskiego. Dla innych, sojusz z ZSRR jest ponadto składnikiem socjalistycznego rozwoju kraju, wynika także z ideowo-politycznego zrozumienia wspólnoty krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#TadeuszMazowiecki">Niezależnie Od tego, którą z tych przesłanek stawia się na pierwszym planie — sojusz Polski z ZSRR stanowi dziś zasadę wspólnej, ogólnonarodowej polityki. Tak go rozumiemy i uważamy, że wszystkie środowiska polityczne i społeczne mają obowiązek partycypować w ugruntowywaniu tej podstawowej zasady naszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#TadeuszMazowiecki">Wynikają z tego pewne konsekwencje dla naszej pracy i zajmowanego stanowiska. Chodzi najpierw o to, aby przyczyniać się do tego, by sojuszowi państw w coraz większej mierze towarzyszył sojusz narodów. Poznanie i zbliżenie między narodami Polski i ZSRR traktujemy więc jako zadanie dla wszystkich ośrodków polskiej opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#TadeuszMazowiecki">Rozumienie, jakie jest miejsce Polski w układzie politycznym świata, zakłada następnie takie pojmowanie procesów koegzystencji międzynarodowej, które odrzuca wszelkie działanie polityczne czy psychologiczne, nie liczące się z faktem, że Polska trwale przynależy do obozu socjalistycznego, czy wręcz zmierzające do dezorientacji i podważania tego faktu w świadomości Polaków.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#TadeuszMazowiecki">Wreszcie bardzo istotnego znaczenia nabiera dziś, w dynamicznym współzawodnictwie gospodarczym w świecie, konieczność postępu we współpracy krajów socjalistycznych, zrzeszonych w RWPG. Musi to być współdziałanie, które uwzględnia potrzeby i możliwości każdego kraju, nie może dokonywać się kosztem interesów narodowych, ale musi opierać się także o długofalowe, perspektywiczne widzenie tych interesów i całej dynamiki rozwojowej współczesnego świata. Polskie kierownictwo polityczne od dawna stawia ten problem z całą siłą. Ale również i w społecznym odczuciu powinien znaleźć odbicie fakt, że nie jest to jedynie problem naszej polityki na zewnątrz. Wymaga on nie tylko rozumienia tych założeń przez kadrę gospodarczą, lecz także zmiany klimatu społecznego wokół nich, idącej w kierunku widzenia dynamiki gospodarczej świata i wymogów, jakie fakt ten Stawia krajom socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#TadeuszMazowiecki">Wysoka Izbo! Zasadą ustrojową jest w Polsce socjalistycznej założenie, że kierownictwo polityczne rozwojem kraju sprawuje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Na uznaniu tej zasady i my opieramy swą działalność.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#TadeuszMazowiecki">Ażeby stwierdzenie to nie brzmiało zdawkowo, wymaga bliższego scharakteryzowania, jak się tę zasadę rozumie. Inaczej bowiem podchodzić będą do niej ludzie kierujący się założeniami ideologicznymi partii, inaczej zaś ludzie opierający swą działalność na przesłankach własnej filozofii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#TadeuszMazowiecki">Podstawowym założeniem naszego stanowiska jest przeświadczenie, że podmiotem życia społecznego — jest całe społeczeństwo, naród rozumiany w całej swej złożoności społecznej, światopoglądowej i kulturalnej. Państwo jest wspólnym dobrem tego całego narodu. Założenie takie w warunkach społeczeństwa, w którym istnieją ostro zarysowane podziały klasowe, nosiłoby cechy solidaryzmu społecznego, pokrywając nieprzekraczalne sprzeczności interesów. Tak też w istocie rzeczy nieraz było. Jednakże zupełnie inny charakter ma to założenie w społeczeństwie, które przeszło przez przebudowę społeczną, w którym wprawdzie istnieją pozostałości dawnego podziału, ale którego nowa Struktura ma charakter bezklasowy. W tych warunkach, to jest w społeczeństwie socjalistycznym, nabiera ono charakteru zasadniczej dyrektywy rozwoju społecznego. Nie może ona być rozumiana w taki sposób, alby zapominać, że sytuacja współczesna sięga i dziś korzeniami do warunków dawniejszych, ani tak, by nie dostrzegać, iż również w społeczeństwie socjalistycznym konieczne jest regulowanie różnych problemów i sprzeczności. Nie może to być jednym słowem dyrektywa rozumiana jakby pozahistorycznie, ale zarazem może już stać się pewnym założeniem programowym, pod kątem którego ocenia się rozwój funkcjonujących urządzeń życia społecznego i do którego świadomie się zmierza.</u>
          <u xml:id="u-67.19" who="#TadeuszMazowiecki">W przekładzie na język polityczny oznacza to:</u>
          <u xml:id="u-67.20" who="#TadeuszMazowiecki">— z jednej strony, iż rozumiemy głębiej, niż tylko kierując się wymogami przystosowania się do sytuacji, fakt, iż rozwój społeczny wyniósł ruch robotniczy do przodującej roli w kształtowaniu socjalistycznych stosunków społecznych w naszym kraju. Z tego właśnie historycznego rozwoju ruchu robotniczego wynika rola partii w państwie socjalistycznym. Wynika ona także z dokonanego przez nią zwrotu w międzynarodowej pozycji Polski oraz z programu rozwoju społeczno-ekonomicznego, jaki partia, ponosząc odpowiedzialność za ten rozwój, narodowi przedstawia;</u>
          <u xml:id="u-67.21" who="#TadeuszMazowiecki">— z drugiej strony oznacza to — w uczciwym i jasnym przedstawieniu sprawy — iż nie jest obojętne, jak ta kierownicza funkcja jest sprawowana, zwłaszcza zaś, w jakiej mierze realizuje to założenie rozszerzania podmiotowości społecznej na całe społeczeństwo, na cały bezklasowy już naród.</u>
          <u xml:id="u-67.22" who="#TadeuszMazowiecki">W obrębie obu tych założeń mieści się również sprawa krytyki i sprawa widzenia samego rozwoju socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-67.23" who="#TadeuszMazowiecki">Niejednokrotnie występowaliśmy na tej sali z krytyką projektów ustaw czy praktycznych posunięć rządu. Dla spełniania swej roli przez socjalistyczny parlament i w ogóle dla funkcjonowania urządzeń społecznych w socjalizmie krytyka jest nieodzowna.</u>
          <u xml:id="u-67.24" who="#TadeuszMazowiecki">Sama ta zasada nie jest przez nikogo kwestionowana. Ale w praktyce zdarzają się sytuacje, w których zakres rozumienia dopuszczalnej krytyki, jej funkcja, jej kierunek i nawet intencje — zostają zakwestionowane. Prawo do krytyki nie tylko w kwestiach drobnych, ale i w kwestiach zasadniczej natury, uważamy za sprawę zasadniczą. Patrząc z dłuższej perspektywy, lepiej chyba przysługuje się socjalistycznemu rozwoju kraju ten, kto otwarcie przedkłada swoje postulaty krytyczne, ryzykując nawet niezrozumienie, niż ten, kto milczy aby potem, gdy przychodzi jakaś korektura sytuacji głosić, że zawsze jej pragnął. Nie przypisujemy sobie nieomylności w krytyce, jednakże z całym naciskiem podkreślamy, iż odróżniamy krytykę od walki politycznej o władzę. Tak też i tylko tak, w ramach krytyki czy prawa do zgłoszenia postulatów pod adresem władzy państwowej — a nie w ramach przyłączania się do jakiejkolwiek walki politycznej o władzę, rozumieliśmy naszą interpelację z marca bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-67.25" who="#TadeuszMazowiecki">Nie stawiamy też na „erozję” socjalizmu. Mówiąc o tym, wydaje się, iż także z bardziej ogólnego punktu widzenia, niezwykłe ważne jest, aby odróżniać potrzebę dyskusji i nowych rozwiązań od tego, co określa się jako niebezpieczeństwo „erozji” socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-67.26" who="#TadeuszMazowiecki">Nikt chyba nie może zaprzeczyć, że drogi rozwojowe socjalizmu uległy na przestrzeni lat poważnym przeobrażeniom. Polska zaś jako kraj jest dziś nie tylko w sytuacji odimiennej niż była przed 24 laty, ale znajduje się w nader istotnym punkcie swego rozwoju. Składa się na to po pierwsze fakt, że ekonomika kraju osiągnęła punkt, w którym konieczne się stało możliwie konsekwentne przechodzenie od ekstensywnych do intensywnych metod gospodarowania. Charakterystyczne jest, iż od pewnego czasu przestaliśmy podkreślać wydźwignięcie się z dawnego niżu cywilizacyjnego, a zaczęliśmy mówić, że kraj nasz wszedł na drogę nowoczesnego rozwoju. Po drugie, przemiany struktury społecznej, poziomu wykształcenia i kultury nadały nowy charakter naszemu społeczeństwu. O ile w pierwszych latach Polski Ludowej, zmiany te były jakby wielką, rewolucyjną korekturą zastanego poziomu społeczno-kulturalnego, to z czasem, poprzez stworzone warunki, stajemy się jako naród „społeczeństwem ludzi oświeconych”.</u>
          <u xml:id="u-67.27" who="#TadeuszMazowiecki">Po trzecie wreszcie, ten nowoczesny charakter kraju i społeczeństwa Oraz Współczesne warunki współzawodnictwa światowego, które zwiększają obieg informacji i oddziaływania, sprawiają, że w inny niż dawniej sposób decyduje się sprawa poczucia socjalistycznego, świadomości społecznej. Decyduje się ona w najgłębszym sensie przede wszystkim w wewnętrznych przekonaniach ludzi. To zaś zależy nie tyle od zakazów i nakazów, ile od poczucia, że w sposób świadomy uczestniczy się w kształtowaniu życia kraju. To przede wszystkim decyduje zarówno o odporności wobec oddziaływania z zewnątrz systemu socjalistycznego, jak i o przezwyciężaniu tendencji do „małej stabilizacji” i indywidualnego urządzania się kosztem współodpowiedzialności za rozwój ogólny.</u>
          <u xml:id="u-67.28" who="#TadeuszMazowiecki">Stwierdzamy więc, iż w obecnym bardzo ważnym punkcie rozwojowym naszego kraju potrzebny jest klimat zachęcający do podejmowania nowych problemów, jakie obiektywnie występują w gospodarce i szeroko rozumianej kulturze narodowej. Ten wielki problem nie powinien zostać przysłonięty przez nadmiernie wyolbrzymianą niekiedy w publicystyce groźbę „erozji” socjalizmu. Mamy świadomość, że te nowe problemy trzeba rozwiązywać w naszych ramach ustrojowych i w taki sposób, aby tym rozwiązaniom nadawać treść socjalistyczną. Sądzimy przy tym, iż można stawiać na zaufanie do naszego społeczeństwa, na jego trwały już związek z socjalistycznymi formami ustroju. Uważamy w szczególności, że fakt ten powinien w większej mierze znajdować odbicie w polityce kadrowej w stosunku do ludzi bezpartyjnych, którzy będą pełnić odpowiedzialne funkcje wówczas lepiej, gdy zostaną obdarzeni zaufaniem jako bezpartyjni, niż gdy odczują bezpartyjność jako granicę awansu. Niebezpieczeństwo zaś „erozji” socjalizmu zjawia się nie tylko wtedy, kiedy wyłaniające się problemy podejmuje się wykraczając poza podstawowe założenia ustrojowe. Zjawia się ono i wówczas, kiedy się te problemy pozostawia i kiedy świadomość społeczna kształtuje się pod wrażeniem, że niedomagają warunki niezbędne do podejmowania spraw nabrzmiałych czy trudnych.</u>
          <u xml:id="u-67.29" who="#TadeuszMazowiecki">Chciałbym wyrazić przeświadczenie, że podkreślona na V Zjeździe w końcowym przemówieniu I Sekretarza potrzeba dyskusji będzie przesłanką do stwarzania i zapewniania warunków dla twórczych poszukiwań w naszej gospodarce i kulturze narodowej.</u>
          <u xml:id="u-67.30" who="#TadeuszMazowiecki">Wysoka Izbo! Pragnę obecnie poruszyć dwa problemy naszego rozwoju, które w ostatnich latach stanowiły przedmiot wielu różnorodnych dyskusji, a które wydają mi się bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-67.31" who="#TadeuszMazowiecki">Sprawa pierwsza: egalitarny charakter naszego społeczeństwa a wymogi nowoczesnego rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-67.32" who="#TadeuszMazowiecki">Sprawa druga: świadomość narodowa a świadomość internacjonalistyczna, czy jakbym powiedział, używając innego języka — świadomość uniwersalistyczna.</u>
          <u xml:id="u-67.33" who="#TadeuszMazowiecki">W obu przypadkach mamy do czynienia z parą dwóch przeciwstawień. Tak przynajmniej kwestie te niekiedy się ujmuje. Tymczasem wydaje się konieczne dążyć, jeżeli nie do syntezy, to do przekroczenia pewnych przeciwieństw, jakie mogą w rozumieniu tych kwestii powstawać. Nie jest to jedynie sprawa teoretyczna, intelektualna. Zależą od tego — w pierwszym przypadku praktyczne decyzje społeczne i gospodarcze, w drugim właściwy klimat wychowawczy i moralny.</u>
          <u xml:id="u-67.34" who="#TadeuszMazowiecki">W naszym społeczeństwie występuje wysokie uznanie dla równości jako pożądanego modelu stosunków społecznych.</u>
          <u xml:id="u-67.35" who="#TadeuszMazowiecki">W samym tym fakcie nie ma nic zaskakującego ani nowego, ponieważ dążenia egalitarne zawsze poruszały ludzi. Stały się one również ważnym elementem ideałów socjalistycznych, z tym, iż socjalizm zakłada dążenie do równości nie tylko prawnej, lecz i ekonomicznej, realizując je w zależności od sytuacji gospodarczej kraju i wkładu pracy każdego człowieka. To co można by określić jako nowe, w charakterystyce pojmowania założeń egalitarnych w naszym społeczeństwie, to pewne przesunięcie, jakie nastąpiło w psychologii społecznej. W poczuciach ludzkich szeroko rozumiana równość z nadziei, czy z założenia programowego — stała się uprawnieniem.</u>
          <u xml:id="u-67.36" who="#TadeuszMazowiecki">Stanowi to zasadniczo biorąc, objaw zdrowy, wartościowy. Znajduje w tym odbicie ewolucja, jakiej uległo nasze społeczeństwo. Z tym zjawiskiem spotyka się z kolei tendencja, oparta o tezę, że właśnie w interesie rozwoju społecznego, zwłaszcza gospodarczego, potrzebne jest w wielu dziedzinach większe zróżnicowanie w płacach i różnego rodzaju bodźcach materialnych. Nie tylko zresztą materialnych, wchodzą tu w grę również bodźce prestiżu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-67.37" who="#TadeuszMazowiecki">Zderzenie obu tych tendencji, z których każda reprezentuje nie byle jakie racje, stanowi właśnie jeden z nowych problemów naszego rozwoju społecznego, który wymaga analizy i uwagi. Nie zamierzam tu przedstawiać jakichś recept rozwiązywania tego bardzo złożonego problemu, chcę tylko podkreślić, że nie da się on rozwiązywać na zasadzie: albo-albo. I zresztą nie jest tak rozwiązywany. Ale to, że nasza polityka społeczna i gospodarcza nie ulega żadnemu z rozwiązań skrajnych, nie oznacza, że dalsza dyskusja nad tym problemem nie jest potrzebna. Kierunek dalszych rozwiązań wymagać będzie konkretyzacji zagadnienia, ustalania tych dziedzin czy tych odpowiedzialnych funkcji, które w interesie ogólnego rozwoju powinny być bardziej preferowane. Potrzebne są śmiałe decyzje tam, gdzie jest jasne, że ich rezultatem byłaby dynamizacja gospodarki. Z drugiej strony konieczne jest także ustalanie, gdzie występują sytuacje, w których słuszne tendencje do zrównania warunków życia nie znajdują dostatecznego zaspokojenia.</u>
          <u xml:id="u-67.38" who="#TadeuszMazowiecki">W tym drugim zakresie uczyniono ostatnio bardzo ważny krok. Należy z uznaniem wypowiedzieć się o decyzji wyrównania uprawnień urlopowych, jaka została zapowiedziana w uchwale V Zjazdu Partii. Byłoby na pewno lepiej, gdyby można dodać wszystkim. Ale przy posiadanych możliwościach, ustalony kierunek rozwiązań należy uznać za doniosły i słuszny akt w polityce socjalnej. Ponad 3 miliony robotników zyskuje, a około 400 tysięcy młodych pracowników przez pewien okres swej pracy zawodowej traci kilka dni urlopu. Jest to ważny fakt polityczny, który stanowić będzie realizację jednego z istotnych postulatów ubiegłej kampanii wyborczej, znosząc pewien anachronizm w naszym podziale uprawnień pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-67.39" who="#TadeuszMazowiecki">Kolejny poważny problem w tej dziedzinie — to sprawa polityki rodzinnej. Jest to nie znajdujący obecnie dostatecznego zaspokojenia aspekt problemu egalitarnego w Polsce. Dodatki rodzinne nie stanowią dziś czynnika w istotny sposób znaczącego w budżecie rodziny. W rezultacie pracownik wykonujący tę samą pracę, a obarczony liczną rodziną, znajduje się w znacznie gorszej sytuacji, niż pracownik bezdzietny czy nawet posiadający jedno dziecko. Na sprawę tę należy spojrzeć również pod kątem istotnych zmian demograficznych, które ukazują poważne — chyba znacznie większe niż przewidywano — obniżenie się przyrostu naturalnego w Polsce. Poruszając sprawę polityki rodzinnej, rozumiem wszystkie trudności związane z reformą zasiłków rodzinnych. Chcę tylko podkreślić, że jest to następny, niezwykle ważny problem polityki socjalnej, który powinien zostać przemyślany, i w którym konieczne jest przygotowanie nowych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-67.40" who="#TadeuszMazowiecki">Przechodzę obecnie do drugiej sprawy, którą uprzednio zasygnalizowałem.</u>
          <u xml:id="u-67.41" who="#TadeuszMazowiecki">Dyskusje o problemach narodu w warunkach socjalizmu były w ostatnim czasie na tyle żywe, że nie potrzeba uzasadniać znaczenia tej kwestii. Renesans wartości narodowych znajduje podbudowę socjologiczną w awansie osiągniętym przez ogromne rzesze ludzi.</u>
          <u xml:id="u-67.42" who="#TadeuszMazowiecki">Oczywista jest również współzależność między poczuciem demokratycznym a patriotyzmem. Wyraża się ona w tym, że oddanie dla potrzeb życia zbiorowego może wypływać tylko z poczucia zakorzenienia w życiu narodu.</u>
          <u xml:id="u-67.43" who="#TadeuszMazowiecki">Patriotyzm jest jednakże pojęciem o różnych odcieniach rozumienia. Na gruncie socjalizmu powinno odpadać od niego to wszystko, co wiąże się z uczuciem zasklepienia. Nie zawsze tak się jednak dzieje. Istotny jest Więc klimat wychowawczy, który kształtuje świadomość narodową i poczucie internacjonalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-67.44" who="#TadeuszMazowiecki">Wszyscy, którzy obie te wartości cenią, powinni dziś dołożyć starań, aby unikać wszelkiej jednostronności o dwojakiego rodzaju niebezpiecznych konsekwencjach w wychowaniu i klimacie społecznym. Mówię o tym z głęboką troską, sięgając choćby do kręgów bardziej mi znanych i bliższych. Cień nacjonalizmu zbyt poważnie zaciążył na przykład nad rozwojem katolicyzmu w dwudziestoleciu międzywojennym, aby można bagatelizować skłonności do odradzania się tych postaw. Z drugiej strony jakże bolesne są przeżycia tych, których walka i praca były zdeprecjonowane wraz z niedocenianiem tradycji narodowych dla rozwoju socjalistycznego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-67.45" who="#TadeuszMazowiecki">Profesor Tadeusz Kotarbiński napisał niedawno, dokonując rozróżnienia między polskością a sarmatyzmem: „Polskość to raczej wieloźródłowy amalgamat, sprawniejszy od jednolitej rdzenności, tak jak stal, amalgamat właśnie, sprawniejsza jest od czystego żelaza”. To jeden aspekt zagadnienia — unikanie wszelkich uproszczeń w traktowaniu więzi narodowej. Drugi — to konieczność patrzenia w przyszłość. Wraz z rozwojem wartości narodowych musimy wychowywać ludzi przygotowanych do współżycia z innymi, ponieważ będą oni żyć w świecie, w którym kontakty między narodami będą się zacieśniać.</u>
          <u xml:id="u-67.46" who="#TadeuszMazowiecki">Wysoka Izbo! Posłowie Koła „Znak” przedstawiali z tej trybuny niejednokrotnie sprawy kościoła i ludzi wierzących. Rozumiemy je jako część składową naszych ogólnych założeń społecznych. Nie wysuwamy więc postulatów w tej dziedzinie, które zmierzałyby do specjalnych uprawnień kościoła i chodzi nam o faktyczne przestrzeganie równych praw ludzi wierzących we wszystkich dziedzinach naszego życia państwowego, a nie o specjalne przywileje.</u>
          <u xml:id="u-67.47" who="#TadeuszMazowiecki">Stwierdzamy, że od pewnego czasu zmniejszyły się napięcia w stosunkach między państwem i kościołem. Konstatujemy to z nadzieją, że stworzy to warunki do uregulowania szeregu problemów konkretnych, jakie od lat istnieją. Poprzestaję na wyrażeniu przekonania, że rozmowy władz państwowych i polskich władz kościelnych nastąpią. Wyrażamy też nadzieję, że dojrzewać będzie nawiązanie stosunków ze Stolicą Apostolską.</u>
          <u xml:id="u-67.48" who="#TadeuszMazowiecki">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem tu pewne ogólne problemy, jakie chcieliśmy poruszyć w tegorocznej debacie generalnej. Do kwestii konkretnych, bezpośrednio związanych z planem i budżetem, posłowie należący do Koła Poselskiego „Znak” ustosunkowali się w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-67.49" who="#TadeuszMazowiecki">Z poczuciem odpowiedzialności za wspólne sprawy naszego narodu, kraju i państwa będziemy głosować za przedstawionym Sejmowi projektem planu i budżetu na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-67.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#CzesławWycech">Głos ma posłanka Barbara Natorska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#BarbaraNatorska">Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy ustosunkowując się do Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 rok i podstawowych założeń na rok 1970 w części dotyczącej przemysłu lekkiego stwierdziła, że charakteryzuje się on dalszym wzrostem wskaźników ilościowych i wartościowych, a głównym jego założeniem jest coraz lepsze zaspokajanie potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu oraz osiąganie prawidłowych efektów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#BarbaraNatorska">Plan zakłada znaczny wzrost ilościowy produkcji podstawowych asortymentów, a w szczególności wyrobów poszukiwanych i cieszących się dużym popytem na rynku. Dostawy na rynek wewnętrzny w cenach detalicznych osiągną wartość 59 mld zł, a więc o ponad 7% więcej aniżeli w roku bieżącym. Nastąpią również dalsze korzystne zmiany w strukturze asortymentowej w kierunku zwiększenia wyrobów skonfekcjonowanych, a więc: odzieży, artykułów dziewiarskich i pończoszniczych oraz obuwia, które stanowić będą 2/3 ogólnej wartości dostaw na rynek.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#BarbaraNatorska">Dążyć się będzie również do tego, aby wyroby przemysłu lekkiego odpowiadały coraz bardziej wymogom konsumentów pod względem jakości, nowoczesności, funkcjonalności oraz reprezentowały aktualne kierunki mody i odpowiednie walory estetyczne i użytkowe.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#BarbaraNatorska">Przewiduje się również znaczny, bo ponad 11% wzrost produkcji przeznaczonej na eksport, przy czym zakłada się dalszą poprawę jej efektywności, szczególnie w grupie eksportu do krajów kapitalistycznych. Osiągnie się to między innymi na drodze poprawy struktury eksportu, która będzie się wyrażała dalszą preferencją wyrobów wysoko uszlachetnionych i przetworzonych.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#BarbaraNatorska">Poważny wzrost zadań produkcyjnych przemysłu lekkiego oraz zwiększenie dostaw wyrobów tego przemysłu na rynek nie oznacza pełnego zaspokojenia rosnących potrzeb społecznych. Wobec braku dostatecznej mocy produkcyjnych w przemyśle lekkim, rynek w dalszym ciągu odczuwać będzie deficyt wielu jeszcze wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#BarbaraNatorska">Realizacja zadań nałożonych na przemysł lekki oraz zapewnienie ilościowego i jakościowego wzrostu produkcji oraz lepsze dostosowanie jej do zmiennych potrzeb konsumenta uzależniona jest w decydującym stopniu od wykonawstwa zwiększonych zadań inwestycyjnych. Na zagadnienie to Komisja nasza zwracała wielokrotnie uwagę, formułując w tej kwestii wiele postulatów i dezyderatów pod adresem odpowiedzialnych resortów i rządu.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#BarbaraNatorska">Jak wiadomo wykonawstwo w bieżącej pięciolatce programu inwestycyjnego w przemyśle lekkim napotyka trudności i jak dotąd w pierwszych 2 latach bieżącej pięciolatki nakłady inwestycyjne nie zostały w pełni wykorzystane. Również obecny rok mimo osiągniętej pewnej poprawy oraz wielu wysiłków i przedsięwzięć podjętych w tym zakresie przez rząd i resorty budownictwa oraz przemysłu lekkiego według przewidywań zamknie się niepełnym wykonaniem planu inwestycyjnego, to sjest w granicach około 97%, w tym roboty budowlano-montażowe 91%.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#BarbaraNatorska">Zdajemy sobie sprawę, że przyczyny tego niepokojącego stanu są złożone i leżą zarówno po stronie inwestora, wykonawcy, jak też dostawców maszyn i urządzeń. Główną jednakże przyczyną jest nie zabezpieczenie mocy przerobowych dla tych inwestycji w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych resortu budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#BarbaraNatorska">Sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, oceniając sytuację w tej dziedzinie, stwierdziła konieczność podjęcia dalszych wysiłków zmierzających do poprawy wykonawstwa inwestycyjnego oraz szybszego uzyskiwania zdolności produkcyjnych. Wymagać to będzie znacznego zwiększenia potencjału przerobowego w biurach projektowych i przedsiębiorstwach budowlano-montażowych, lepszego przygotowania i kontroli przebiegu realizacji inwestycji oraz bieżącego rozliczania i oceny osiąganych przez nowe obiekty projektowych zdolności produkcyjnych. Występuje również konieczność lepszego zaopatrywania w podstawowe materiały budowlane przedsiębiorstw budowlanych resortu przemysłu lekkiego, których potencjał przerobowy stale wzrasta.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#BarbaraNatorska">Działania te powinny przynieść w efekcie dalszą poprawę terminowości realizacji planów inwestycyjnych, a także doprowadzić do tego, aby przekazywane do użytku obiekty były w pełni sprawne technicznie, gwarantowały dobre warunki pracy z punktu widzenia przepisów technologicznych, jak i bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#BarbaraNatorska">Zdaniem sejmowej Komisji, inwestycje przemysłu lekkiego, nie tylko z uwagi na ich duże znaczenie gospodarcze, ale przede wszystkim na ich wysoką rangę społeczną, powinny być przedmiotem szczególnej troski, a priorytet dla ich wykonawstwa powinien być zagwarantowany odpowiednimi uchwałami rządu.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#BarbaraNatorska">Wysoka Izbo! Drugim ważnym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój przemysłu lekkiego, a także uzyskiwanie lepszych wyników w zakresie wzrostu wydajności pracy i obniżki kosztów produkcji, jest wprowadzanie na coraz szerszą skalę bardziej nowoczesnych i racjonalnych procesów technologicznych. Podstawowe znaczenie ma tutaj wyposażenie przemysłu lekkiego w odpowiednie maszyny i urządzenia o wysokich parametrach techniczno-produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#BarbaraNatorska">Jak wiadomo, przemysł lekki zaopatrywany jest w znacznej części w maszyny z importu oraz w coraz większym zakresie z krajowego przemysłu maszynowego. Wiele asortymentów maszyn produkowanych przez przemysł krajowy odznacza się niskimi parametrami i modernizowanie przemysłu lekkiego w oparciu o te maszyny stwarza uzasadnioną obawę, że w perspektywie nie przyniesie to pożądanego postępu, a wprost przeciwnie, może spowodować zwiększenie dystansu w stosunku do światowego poziomu techniki włókienniczej.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#BarbaraNatorska">Na potwierdzenie tego pozwolę sobie przytoczyć przykłady:</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#BarbaraNatorska">— na wyprodukowanie 100 kg przędzy bawełnianej o nr 40 w 1965 r. zużywaliśmy średnio 35,8 roboczogodzin, podczas gdy w krajach wysoko uprzemysłowionych osiągano ten sam wynik produkcyjny w ciągu 15,5 godziny;</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#BarbaraNatorska">— zgrzeblarki produkcji krajowej CZ 66/10 osiągają wydajność około 10 kg na godzinę, podczas gdy obecnie produkuje się na świecie zgrzeblarki osiągające wydajność do 40 kg na godzinę.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#BarbaraNatorska">To samo można by powiedzieć o niektórych innych typach maszyn, jak na przykład przędzarkach i krosnach.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#BarbaraNatorska">Podkreślając konieczność kompleksowego widzenia i rozwiązywania postępu technicznego w przemyśle lekkim w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój i modernizację, sejmowa Komisja w toku prac nad planem zwróciła uwagę na pilną konieczność wzmożenia i przyspieszenia prac nad ostatecznym dopracowaniem, w oparciu o perspektywiczne założenia produkcji przemysłu lekkiego, programu produkcji maszyn włókienniczych zarówno pod względem ich ilości, jak i asortymentu, a przede wszystkim ich poziomu technicznego, co powinno stać się między innymi punktem wyjścia do ustalenia zadań dla krajowego przemysłu maszyn włókienniczych w przyszłym planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-69.18" who="#BarbaraNatorska">Unowocześnienie przemysłu lekkiego na drodze inwestycji i modernizacji opartej na zdobyczach najnowszej techniki ma duże znaczenie dla poprawy warunków pracy załóg tego przemysłu, które w większości pracują jeszcze w stosunkowo trudnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-69.19" who="#BarbaraNatorska">Z zadowoleniem powiedzieć trzeba, że w tej dziedzinie notujemy obecnie coraz wyraźniejszy postęp.</u>
          <u xml:id="u-69.20" who="#BarbaraNatorska">Stopień i zakres poprawy warunków pracy uzależnione są między innymi od jakości wykonawstwa inwestycyjnego, które w niektórych wypadkach, szczególnie jeśli idzie o rozwiązania klimatyzacyjno-wentylacyjne oraz wyposażenie w urządzenia sanitarno-higieniczne, jest jeszcze niezadowalające. Przez usuwanie tych niedomagań należy dążyć do osiągania bardziej odczuwalnej poprawy warunków pracy zarówno w modernizowanych, jak i w nowo budowanych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-69.21" who="#BarbaraNatorska">Konieczne jest także konsekwentne realizowanie słusznie przyjętego kierunku równoczesnego realizowania inwestycji produkcyjnych z inwestycjami socjalno-kulturalnymi, które mają stworzyć i zapewnić załogom lepszą opiekę zdrowotną, warunki do wypoczynku, rozwoju kulturalnego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a także zabezpieczyć opiekę nad dziećmi matek pracujących.</u>
          <u xml:id="u-69.22" who="#BarbaraNatorska">Niepokojące jest jednakże, że realizacja inwestycji socjalnych jest również opóźniana, co wywiera ujemny wpływ na stan warunków pracy, a także — jak wykazała praktyka — na nieosiągalnie w nowych obiektach zadowalających wyników produkcyjnych. Stąd potrzeba okazania większego zainteresowania inwestycjom socjalno-kulturalnym oraz równoczesnego zabezpieczenia ich wykonawstwa z inwestycjami produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-69.23" who="#BarbaraNatorska">Wysoki Sejmie! Pełna realizacja zadań planowych w latach 1969–1970, to jest w ostatnich dwóch latach Obecnego planu 5-letniego, szczególnie w dziedzinie inwestycji, modernizacji oraz poprawy warunków pracy — będzie miała zasadnicze znaczenie dla wyników bieżącej pięciolatki, jak też dla przygotowania sprzyjających warunków pomyślnego wykonania zadań postawionych przed przemysłem lekkim przez V Zjazd Partii w następnym planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-69.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Jan Diemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JanDziemba">Wysoka Izbo! Uchwały V Zjazdu PZPR wytyczyły program dalszego ekonomicznego rozwoju Polski Ludowej na Okres ostatnich lat planu 5-letniego i lata następne.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#JanDziemba">Wytyczne partii wzbogacane w trakcie ogólnonarodowej dyskusji zostały zaaprobowane przez cały naród i przyjęte jako konkretny program w dziele budownictwa socjalistycznego w kraju, a bieżący plan gospodarczy jest określany jako pięciolatka jakości i nowoczesności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#JanDziemba">W trakcie realizacji bieżącego planu 5-letniego poświęcono wiele uwagi sprawom jakości i nowoczesności produkcji zarówno ze strony instancji partyjnych, organów administracji państwowej, jak też ze strony załóg produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#JanDziemba">W wyniku wszechstronnej dyskusji zrodziło się wiele cennych wniosków i inicjatyw, wysuwających na pierwszy plan wysoką jakość i nowoczesność produkowanych przez nasz kraj wyrobów. Ma to nie tylko znaczenie dla produkcji krajowej, lecz szczególnego znaczenia nabiera przy produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#JanDziemba">Produkcja przemysłu maszynowego w latach 1965–1970 wzrasta o 65–67%, natomiast w przemyśle motoryzacyjnym zamierza się osiągnąć wzrost wartości produkcji, w analogicznym okresie o 80%.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#JanDziemba">Tak postawione zadania przed przemysłem motoryzacyjnym wynikają z potrzeb zabezpieczenia gospodarki narodowej w środki transportu drogowego, jednak potrzeby w tym zakresie są nadal większe od możliwości produkcyjnych tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#JanDziemba">Na pokreślenie zasługuje fakt, że przy wydatnej pomocy resortu i Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego zdołaliśmy w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Starachowicach wytworzyć atmosferę pełnej mobilizacji całej załogi do realizacji zadań jakościowych.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#JanDziemba">Szukając coraz to nowych rozwiązań techniczno-organizacyjnych dla wykonania napiętych zadań produkcyjnych, załoga FSC podjęła wiele cennych inicjatyw, w wyniku realizacji których osiągnięto korzystne rezultaty w zakresie poprawy jakości produkcji. Dla przykładu podam zmniejszenie się ilości reklamacji użytkowników samochodów „Star”, które kształtowały się następująco: w 1964 r. mieliśmy 21,9% zareklamowanych samochodów, a w 1967 r. — 15,5%, średnia wartość jednej reklamacji w 1964 r. wynosiła 1.333 zł, a w 1967 r. — 915 zł.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#JanDziemba">Poważnie obniżył się procent negatywów u odbiorców zewnętrznych. Na przykład w 1964 r. negatywy „Polcargo” wynosiły 13,3%, a w 1967 r. — tylko 1,45%, ze strony Komisji Odbioru Technicznego Ministerstwa Rolnictwa w 1964 r. — 24,8%, a w 1967 r. — 3,25% reklamacji.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#JanDziemba">Powyższe dane świadczą o dużym postępie w konstrukcji, o nowoczesnej technologii, bardzo prężnej działalności kontroli technicznej i o dużym zrozumieniu bezpośrednich wykonawców w wydziałach produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#JanDziemba">W roku bieżącym FSC w Starachowicach uruchomiła produkcję zmodernizowanego wozu „Star 28 i 29” o ładowności 5 ton jako wozu przejściowego przed uruchomieniem produkcji samochodu 6-tonowego „Star 200”, który zgodnie z postulatami użytkowników spełni trudne warunki eksploatacyjne w rolnictwie, budownictwie i innych pracach w trudnych warunkach. Produkcję nowych wozów w FSC cechuje wiele nowych elementów, jak na przykład nowoczesna kabina kierowcy wyposażona w wygodne siedzenia, posiadająca dobrą widoczność i dobrą izolację termiczną i akustyczną. Trwałość tej kabiny uruchomionej przy pomocy firmy „Chaustson” ocenia się na 200 tys. km. Jest to wynikiem pełnego zrozumienia i poparcia ze strony resortu w odniesieniu do jakości i nowoczesności produkcji. Uzyskane przebiegi do pierwszej naprawy głównej prototypów, a wynoszące dla samochodu „Star 28” — 150 tys. km, a dla „Star 29” — 120 tys. km, pozwalają przypuszczać, że przebiegi te będą uzyskiwane w eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#JanDziemba">Przy tej samej ilości samochodów w eksploatacji będzie można nowymi samochodami „Star” przewozić o 25% więcej ładunków. Ma to również poważne znaczenie dla gospodarki narodowej. Poza tym będą tu i inne korzyści, jak:</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#JanDziemba">— obniżenie kosztów transportu w przeliczeniu na 1 tonę ładunku,</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#JanDziemba">— obniżenie ilości zużytego paliwa na 100 km w odniesieniu do 1 tony przewożonego ładunku.</u>
          <u xml:id="u-71.14" who="#JanDziemba">Omawiając zagadnienia jakości i nowoczesności produkcji, zatrzymam się nieco dłużej nad pracą samokontrolną w naszej Fabryce Samochodów Ciężarowych, jako jednym z elementów mających wpływ na jakość produkcji.</u>
          <u xml:id="u-71.15" who="#JanDziemba">Tradycje w zakresie zorganizowania ruchu samokontroli w FSC w Starachowicach sięgają 1953 r., kiedy to Wiktor Saj rzucił hasło: „Ja nie wypuszczę braków”, którego sens był bardzo istotny i zawierał się w rozgraniczeniu pojęć wyprodukowania braku i wypuszczenia braku ze stanowiska pracy do dalszych operacji lub montażu.</u>
          <u xml:id="u-71.16" who="#JanDziemba">Jednak ta zasada w latach pięćdziesiątych nie mogła przeobrazić się w istniejących warunkach techniczno-organizacyjnych w konkretne działanie. Brak jakichkolwiek doświadczeń, trudności natury techniczno-organizacyjnej i kadrowej, przy jednoczesnym faworyzowaniu ilości produkcji, wypaczały w realizacji słuszną inicjatywę poprawy jakości wykonania przez bezpośrednich wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-71.17" who="#JanDziemba">Obecnie w zakładzie do pracy w samokontroli przystąpiło około 600 pracowników. Jednocześnie, u pracownika pracującego samokontrolnie, tworzy się nowy socjalistyczny stosunek do wykonywanej pracy. Rośnie poczucie pełnej odpowiedzialności za wykonywaną pracę i produkt finalny. Rośnie również w zakładzie poczucie dumy z dobrze pracujących w eksploatacji samochodów. Kształtuje się nowa socjalistyczna sylwetka pracownika. Praca samokontrolna pozwala na zastępowanie pracowników kontroli technicznej.</u>
          <u xml:id="u-71.18" who="#JanDziemba">Dla zabezpieczenia powodzenia akcji samokontroli, obok bodźców materialnych w postaci 10-procentowego dodatku do płacy podstawowej, mają pozatem zastosowanie bodźce emocjonalne i moralne.</u>
          <u xml:id="u-71.19" who="#JanDziemba">Obowiązki pracy samokontrolnej, zawarte w regulaminie zakładowym, rygorystycznie są przestrzegane, a w wypadku stwierdzenia jakichkolwiek odchyleń — pozbawiają danego pracownika nabytych uprawnień. Zainicjowana forma pracy samokontrolnej w FSC godna jest naśladownictwa w innych zakładach naszego resortu, jak również w innych branżach.</u>
          <u xml:id="u-71.20" who="#JanDziemba">Poza omawianymi czynnikami wpływającymi na poprawę jakości i nowoczesności wyrobów dla producenta finalnego nie bez znaczenia jest jakość produkcji u kooperantów.</u>
          <u xml:id="u-71.21" who="#JanDziemba">Pomimo wysiłków ze strony zakładu nad podniesieniem jakości produkcji, należy stwierdzić, że kooperanci jeszcze nie w pełni doceniają znaczenie złych i nie w pełni sprawnych technicznie przysyłanych detali lub podzespołów bądź też nie są przygotowani od strony organizacyjno-technicznej do podjęcia określonej produkcji. Dla poprawy sytuacji na tym odcinku samorząd robotniczy FSC wystąpił do samorządów tych zakładów kooperujących, do których produkcji były zastrzeżenia jakościowe, z apelem, aby dążyli do uzyskania dla swoich wyrobów grupy „A” bądź też znaku jakości. Należy stwierdzić, że w wyniku takiego działania nastąpiła znaczna poprawa, jednak w wielu wypadkach kontrola techniczna stawia do dyspozycji wykonawcy przysłane detale jednostkowo bądź całymi partiami, co w bardzo dużym stopniu zakłóca rytm pracy w zakładzie finalnym, stwarzając sytuację o dużym i ujemnym znaczeniu dla przyjętych planów produkcyjnych. Aby ustrzec się przed tego typu zjawiskami, należy w większym stopniu zacieśnić współpracę między resortami w wypadku, jeżeli kooperanci należą do innej branży.</u>
          <u xml:id="u-71.22" who="#JanDziemba">Istotnym zagadnieniem dla jakości produkcji jest stan parku maszynowego i jego nowoczesność.</u>
          <u xml:id="u-71.23" who="#JanDziemba">Pragnę stwierdzić, że w FSC w Starachowicach średnia parku maszynowego wynosi 13 lat, jak również jest wiele maszyn z okresu przedwojennego, których wartość remontów przewyższa ich wartość użytkową, co jednocześnie powiększa ilość tak zwanych wąskich gardeł produkcyjnych. Szybka renowacja parku maszynowego z równoczesnym wyposażeniem w obrabiarki zadaniowe może pozwolić zakładowi na poważny wzrost produkcji.</u>
          <u xml:id="u-71.24" who="#JanDziemba">Przechodząc do omówienia współpracy zakładu z przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy należy stwierdzić, że przemysł terenowy, jak również spółdzielczość pracy, chętnie podejmie produkcję drobnych detali, pod warunkiem, że zakład zapewni pełne oprzyrządowanie, jak również i obrabiarki. Niejednokrotnie stan parku maszynowego w przemyśle terenowym i spółdzielczości pracy budzi wiele zastrzeżeń, biorąc pod uwagę jakość produkcji.</u>
          <u xml:id="u-71.25" who="#JanDziemba">Aby poprawić warunki współpracy między producentem finalnym a przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy — uważam za celowe zapewnienie środków finansowych przez jednostki nadrzędne przemysłowi terenowemu na modernizację parku maszynowego i ewentualne zwiększenie produkcji według potrzeb i ustaleń z producentem finalnym, zapewniając jednocześnie jakość i nowoczesność podejmowanej produkcji. Tego typu działanie pozwoli na zmniejszenie nadwyżki zatrudnienia, a szczególnie kobiet, jak również zapewni stałą i szybką łączność z producentem finalnym. Unikniemy również niepotrzebnych kosztów delegacji, wyjazdów do kooperanta, którego siedziba znajduje się niejednokrotnie na drugim krańcu kraju.</u>
          <u xml:id="u-71.26" who="#JanDziemba">Kończąc tych kilka uwag, może niezbyt wyczerpująco omówionych, a dotyczących poprawy jakości i nowoczesności produkcji — pragnę poddać pod rozwagę resortu wniosek, aby dużym i finalnym zakładom nadać uprawnienia zakładu wiodącego, łącznie ze środkami, który miałby prawo decyzji w odniesieniu do konstrukcji, nowoczesnych metod technologicznych, łącznie z decyzjami inwestycyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-71.27" who="#JanDziemba">Kompleksowe ujęcie zagadnienia przez producenta finalnego niewątpliwie przyczyni się do poprawy i podniesienia produkcji do poziomu światowego, jak również będzie gwarantem zwiększenia produkcji eksportowej jako czynnika decydującego o dalszym i prawidłowym rozwoju naszego przemysłu i kraju.</u>
          <u xml:id="u-71.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Piotr Gębka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#PiotrGębka">Wysoki Sejmie! Porty morskie spełniają bardzo ważną rolę w aktywizacji i rozwoju handlu zagranicznego. Od dobrej pracy portów zależne są wyniki ekonomiczne floty handlowej, jak i w poważnym stopniu efektywność handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#PiotrGębka">Załogi portów dobrze zdają sobie sprawę ze swej roli i robią wszystko, żeby spełnić należycie swe Obowiązki. Dobra praca portów wpływa nie tylko korzystnie na wyniki żeglugi i handlu, ale także może być źródłem zdobycia dewiz i to często bez żadnych nakładów finansowych. Wystarczy skracać czas postoju statków w porcie bądź zwiększyć świadczenia pewnych usług na rzecz obcych statków.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#PiotrGębka">Porty mogą i powinny zwiększyć wpływy z tytułu skrócenia czasu postoju statków i wypracować jak największą ilość dewiz. Na przeszkodzie temu stoi brak bodźców. Załogi portów postulowały już od dawna, by pewien procent wartości dewizowej wypracowanej — mógł być wykorzystany na doraźne potrzeby portów, jak zakup awaryjnych części zamiennych lub urządzeń socjalnych. Jestem głęboko przekonany, że te słuszne postulaty opłacą się gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#PiotrGębka">Zadania stawiane handlowi zagranicznemu są w poważnym stopniu zadaniami portów morskich, które nie zawsze przygotowane są do przeładowywania zwiększonych ilości pewnych grup towarowych. Szczególnie w ostatnim okresie w tej sytuacji znalazły się porty, których moce produkcyjne nie były przygotowane do przeładunku takich wielkich ilości towarów, szczególnie masowych. Reperkusje tej sytuacji zmusiły załogi do zwiększonego wysiłku w pracy i także odczuła je kolej, gdyż trzeba się było pogodzić z faktem — wobec dużego braku wagonów, że w portach znajdowało się bardzo dużo wagonów czekających na rozładunek, a kopalnie zagrożone były brakiem dostawy wagonów. Ta ekwilibrystyka, polegająca na tym, że puste wagony lecą z portu na Śląsk, i to wtedy, kiedy jest w porcie ładunek, który powinien znaleźć się na Śląsku — za drogo kosztuje gospodarkę narodową, by z tym się godzić.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#PiotrGębka">Słuszna więc jest polityka rządu w tej dziedzinie, zmierzająca do koncentracji nakładów w portach i budowy specjalistycznych baz przeładunkowych, której realizacja w przyszłości spowoduje korzystne zmiany.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#PiotrGębka">Dzisiejsze trudności portów i lat następnych, to brak pełnego zatrudnienia i duża fluktuacja kadr, co nie tylko utrudnia pracę, lecz i dużo kosztuje. Każdy przestój czy to naszego, czy obcego statku, trzeba liczyć w twardej walucie. Każda nie wysłana tona w odpowiednim terminie, naraża handel zagraniczny na poważne straty wynikające z kontraktów. Niedostateczna troska o towar odstrasza nabywców zagranicznych i utrudnia rozwój tranzytu. Że rząd widzi i docenia tę sytuację, świadczy tegoroczna regulacja płac dokerów, która w jakimś stopniu ograniczyła fluktuację, lecz nie stworzyła atrakcyjności zawodu dokera. Ciężkie warunki pracy odstraszają nowo zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#PiotrGębka">Wieloletnie zaniedbanie na odcinku socjalnym również nie sprzyja stabilizacji kadr. Od kilku lat porty domagały się wprowadzenia posiłków regeneracyjnych bezpłatnych i nie doczekały się ich, ponieważ towarzysze z Komitetu Pracy i Płac nie rozumieją, na czym polegają ciężkie warunki pracy w portach.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#PiotrGębka">Trudności w zatrudnieniu mogą być rozwiązywane tylko poprzez zastępowanie pracy ręcznej maszynami i odpowiednimi urządzeniami technicznymi.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#PiotrGębka">Z założeń planu wynika, że główne nakłady inwestycyjne będą szły w kierunku rozwiązania największej trudności portów, to jest zwiększenia przeładunków masowych, co jest słuszne, lecz z góry zakłada się niedoinwestowanie przeładunku drobnicy, która pochłania gros robocizny i przy braku rąk do pracy może budzić obawy.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#PiotrGębka">Mówiąc o sprzęcie zmechanizowanym, pracującym w porcie, trzeba stwierdzić, że porty nadal posiadają sprzęt pochodzący z różnych fabryk, co utrudnia poważnie eksploatację tego sprzętu, a to ze względu na brak części zamiennych i trudności remontowe.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#PiotrGębka">Nowoczesny transport nie może obejść się bez specjalistycznego sprzętu. Dlatego też resort powinien w pełni zrealizować założony program mechanizacji prac przeładunkowych, powinien zapewnić portom wieloletnie dostawy takiego sprzętu, jaki jest potrzebny — a potrzebny jest sprzęt specjalistyczny, usprzętowiony. Nasuwa się także wniosek o rozpatrzenie możliwości rozszerzenia produkcji sprzętu zmechanizowanego produkowanego przez przemysł krajowy.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#PiotrGębka">Mechanizacja procesów przeładunkowych jest kosztowna w nakładach, lecz opłacalna w efektach, tym bardziej, że konieczność zmusza nas do wybrania takiej drogi ze względu na stały deficyt siły roboczej. Pełna mechanizacja pozwoli na wprowadzenie nowej technologii przeładunku, zmniejszy wysiłek dokera i zwiększy wydajność pracy. Skróci też czas postoju statków, poprawi jakość za- i wyładunku.</u>
          <u xml:id="u-73.12" who="#PiotrGębka">Zdaję sobie sprawę, że zwiększenie nakładów inwestycyjnych dla portów morskich na lata 1969 i 1970 jest rzeczą trudną, niemniej jednak uważam, że jest czas po temu, żeby rozważyć możliwość rozwiązania tych problemów przez rząd i podjąć odpowiednie decyzje.</u>
          <u xml:id="u-73.13" who="#PiotrGębka">Chciałem poruszyć z tej trybuny jeszcze jedną sprawę, która dla portowców ma duże znaczenie, to jest ciągłość pracy w portach. Porty polskie należą do nielicznych w świecie pracujących całą dobę oraz we wszystkie niedziele i święta. Każda próba zmiany tej sytuacji rozbijała się o niedoinwestowanie portów. Wszystkim czynnikom wiadomo, że taka sytuacja jest jak najbardziej niekorzystna. Zmiana nocna w portach — to niska wydajność, zwiększona ilość wypadków, to zmiana najbardziej uciążliwa i nie lubiana przez dokerów. Zdajemy sobie sprawę, że przy takim potencjale technicznym, trudno domagać się likwidacji obecnego stanu.</u>
          <u xml:id="u-73.14" who="#PiotrGębka">Należałoby jednak przede wszystkim wprowadzić dwuzmianową pracę przy przeładunku drobnicy, ponieważ wysokość przeładunku zależy w głównej mierze od siły roboczej. Zdajemy sobie sprawę, że przy przeładunku towarów masowych, gdzie najważniejszą rolę spełnia urządzenie, jeszcze długo nie będzie można zrezygnować z pracy całodobowej.</u>
          <u xml:id="u-73.15" who="#PiotrGębka">My, portowcy, bardzo jesteśmy wyczuleni na postęp techniczny zachodzący w świecie. Bacznie obserwujemy, co się dzieje u naszych sąsiadów i, jak dotychczas, nie mamy podstaw do radości. Rozwój techniczny floty, portów i procesów transportu morskiego jest tak szybki, że trzeba robić znacznie więcej, żeby nie zostać w tyle, nie mówiąc już o dorównywaniu przodującym portom. Zresztą dzisiejszy potencjał gospodarczy kraju nie zezwala na niedocenianie portów, tak ważnego ogniwa aktywizacji handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-73.16" who="#PiotrGębka">Jesteśmy przekonani, że rząd będzie miał zawsze na uwadze odpowiedni poziom rozwoju naszych portów, poziom odpowiadający rozwojowi ekonomicznemu kraju i szybko rozwijającej się gospodarce morskiej.</u>
          <u xml:id="u-73.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Ignacy Konkolewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#IgnacyKonkolewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Społeczeństwo wiejskie naszego kraju z dużym zainteresowaniem i zadowoleniem przyjęło ustawę sejmową z grudnia 1965 r. w sprawie zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#IgnacyKonkolewski">Woda jest bowiem jednym z najbardziej cennych surowców, bez którego nie ma życia. Społeczeństwo pracujące w rolnictwie zdaje sobie sprawę z tego, że przyjęty i realizowany program rozwoju naszego rolnictwa — zawarty w uchwałach KC PZPR i NK ZSL, przyjęty w uchwale V Zjazdu Partii, a streszczający się najogólniej do rozwiązania problemu zbożowo-paszowego w naszym kraju — szczególnie jeśli chodzi o produkcję zwierzęcą — w poważnej mierze zależy od rozwiązania sprawy zaopatrzenia rolnictwa w wodę.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#IgnacyKonkolewski">Intensyfikacja produkcji hodowlanej związana jest ściśle ze znacznym zwiększeniem nakładu pracy i z dostawą coraz większej ilości dobrej jakościowo wody. Jednocześnie społeczeństwo wiejskie widzi w rozwoju urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych na wsi podstawowy wyraz kulturalnej poprawy warunków swojego życia. Resort rolnictwa — po wejściu w życie ustawy — podjął szeroką działalność w tym zakresie. Dane etatystyczne bowiem z 1965 r. wykazywały, że 25% gospodarstw indywidualnych nie posiadało własnych ujęć wody, a 85% użytkowanych studni na wsi miało wodę nie odpowiadającą normom sanitarnym.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#IgnacyKonkolewski">Istniejący stan zaopatrzenia wisi naszej w wodę jest, jak wiadomo, niezadowalający. Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 1965 r. spośród 2,3 miliona prywatnych studzien zaledwie 10–15% dostarczało wodę dobrą. Większość studzien wymagała zatem przebudowy, a część powinna nawet ulec likwidacji. Studnie zakładowe posiadały tylko w 32% wodę dobrą. Zły stan studni wiejskich powodowany jest ogólnym niskim poziomem sanitarnym obejść gospodarczych, wadliwą lokalizacją oraz tym, że urządzenia te oparte są na wodach zaskórnych. Okresowy i stały niedobór wody w Polsce odczuwa ponad 6 tys. wsi, co stanowi około 10% ogólnej liczby wsi.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#IgnacyKonkolewski">Wyniki przeprowadzonych badań przez GUS w 1968 r. wykazały, że na ogólną liczbę 4,2 miliona wszystkich gospodarstw (indywidualnych i uspołecznionych) w wodę ze studni zaopatrywało się 81,7%, z wodociągów publicznych i zakładowych 14,8%, a z wód powierzchniowych, to jest rzek, jezior i stawów — jeszcze około 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#IgnacyKonkolewski">W 1968 r. — nieco ponad milion gospodarstw, to jest 23,7% ogólnej ich liczby, nie posiadało we własnym obejściu studni ani wodociągu. W niektórych powiatach województwa kieleckiego, lubelskiego, olsztyńskiego i gdańskiego liczba gospodarstw dowożących wodę przekraczała 40% ogółu gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#IgnacyKonkolewski">W tym samym roku na terenie kraju było 11,4 tys. studni publicznych oraz 1,1 tys. wodociągów do zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#IgnacyKonkolewski">Obecnie Stan ten uległ pewnej poprawie, a szczególnie w okresie realizacji zadań obecnego planu 5-letniego. Dotychczas oddano do użytku w całym rolnictwie około 4.900 obiektów inwestycyjnych ujęć wody i wodociągów na sumę około 2.400 mln zł. To oczywiście przyczyniło się poważnie do zmniejszenia liczby gospodarstw dotychczas pozbawionych wody. Wyrazem tego jest między innymi zwiększenie się liczby studni o 4%, zwiększenie się udziału gospodarstw zaopatrujących się w wodę z sieci wodociągowej do 10,6% wobec 7,2% w 1962 r. oraz zmniejszenie się o 9,7% udziału gospodarstw donoszących lub dowożących wodę.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#IgnacyKonkolewski">Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej wynosił 13,7% ogółu budynków mieszkalnych, przy czym w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosił on 10,8%, a w gospodarstwach uspołecznionych — 39,4%. Budynki inwentarskie podłączone do sieci wodociągowej stanowiły 3,6% ogółu budynków inwentarskich, z czego w indywidualnych gospodarstwach rolnych — 2,7%, a w gospodarstwach uspołecznionych — 30,8%.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#IgnacyKonkolewski">Wysoki Sejmie! Ustawa z 10 grudnia 1965 r. o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę stworzyła nowe warunki prawne, finansowe i organizacyjne dla rozwoju urządzeń zbiorowego i indywidualnego zaopatrywania w wodę.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#IgnacyKonkolewski">Budowa tych urządzeń zaliczona została do planowej działalności państwa. Państwo zapewniło rolnikom znaczną pomoc oraz długoletni kredyt. Warunki budowy urządzeń są więc stosunkowo korzystne dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#IgnacyKonkolewski">Opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa program na lata 1966–1970 przewidywał w pierwszej kolejności poprawę zaopatrzenia w wodę gospodarstw państwowych i jednostek gospodarki uspołecznionej oraz wsi deficytowych. Program ten w trakcie realizacji ulega kilkakrotnym korektom.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#IgnacyKonkolewski">Nakłady w 1969 r. na urządzenia zaopatrujące rolnictwo i wieś w wodę wynoszą:</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#IgnacyKonkolewski">— na urządzenia zakładowe — 461 mln zł;</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#IgnacyKonkolewski">— na urządzenia zbiorowe — 461,2 mln zł;</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#IgnacyKonkolewski">— na urządzenia indywidualne — 430 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#IgnacyKonkolewski">W związku z powyższym, chciałbym zaakcentować jedną sprawę, a mianowicie sprawę zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Chodzi o to, że plan nakładów inwestycyjnych na budowę urządzeń, wynoszący około 461 mln zł jest wprawdzie wyższy od przewidywanego wykonania w bieżącym roku o około 10%, tym niemniej jednak całość pięciolatki budzi dość poważne obawy. Dlatego wymagana jest na tym odcinku znacznie większa niż dotychczas koncentracja sił i środków zarówno ze strony resortu rolnictwa, jak i prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#IgnacyKonkolewski">Realizacja przedstawionych wielkości nakładów uzależniona jest od wielu czynników warunkujących wykonanie inwestycji, które stały się już dziś bardzo widoczne pod koniec 3 roku bieżącej pięciolatki, a zwłaszcza w zakresie niedostatecznego przygotowania inwestycji, niepełnego pokrycia potrzeb materiałowych i zbyt wolnego wzrostu zdolności przerobowych przedsiębiorstw wykonawczych (WODROL) oraz niedociągnięć w działalności jednostek organizacyjnych, uczestniczących w procesie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-75.18" who="#IgnacyKonkolewski">Jak wynika z ustaleń NIK w 1968 r. — zadania inwestycyjne przedsiębiorstw zaplanowane na lata 1966–1967 przekraczały ich zdolności przerobowe o 30%. Dostawy materiałów pokrywały tylko 80–85% zapotrzebowania na rury studzienne i wodociągowe oraz 40–50% potrzeb w zakresie armatury. Około 90% służby inwestorskiej nie posiadało niezbędnych kwalifikacji, w 87 powiatach nie było inspektorów do spraw zaopatrzenia wsi w wodę, a cykl budowy wodociągów trwał 3–4 lata, zamiast 15 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-75.19" who="#IgnacyKonkolewski">Przedsiębiorstwa (WODROL) w obecnej sytuacji posiadają nadwyżki mocy wiertniczej — natomiast brak im brygad instalacyjnych, budowlanych i elektrotechnicznych, co ogranicza i hamuje ich moc przerobową.</u>
          <u xml:id="u-75.20" who="#IgnacyKonkolewski">Do ważniejszych problemów należy jeszcze sprawa nie rozwiązanej do dziś eksploatacji wybudowanych wodociągów, które ustawa powierzyła gromadzkim radom narodowym i zrzeszeniom nie posiadającym ku temu warunków. Wynika stąd duże marnotrawstwo — co potwierdza kontrola NIK, że na przykład w Około 75% PGR nie było należytej obsługi konserwacyjnej, a brak fachowej konserwacji wodociągów wiejskich ze strony gromad jest przyczyną dekapitalizacji poważnego majątku społecznego.</u>
          <u xml:id="u-75.21" who="#IgnacyKonkolewski">Podstawową sprawą poprawy stanu zaopatrzenia w wodę jest dziś problem poprawy jakości wody w istniejących aktualnie studniach chłopskich, które w 80% posiadają wodę złą. Istnieje już w tym celu wydane pismo okólne nr 73 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 października 1967 r. zobowiązujące przewodniczących prezydium WRN do wydania poleceń — opracowania przez rady wojewódzkie i powiatowe programów poprawy jakości wody w studniach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-75.22" who="#IgnacyKonkolewski">Programy te nie zostały opracowane, a są one jednak niezbędne dla wsi ze względów zdrowotnych i kulturalnych. Poprawa jakości wody może nastąpić między innymi dzięki pogłębianiu studni, dezynfekcji, zmechanizowaniu podnoszenia wody i zabezpieczaniu od zanieczyszczeń. Niezbędne do tego jest zaopatrzenie wsi i GS w sprzęt sanitarny, jak: rury ocynkowane, pompy, różny sprzęt sanitarny, wanny, zlewy itp.</u>
          <u xml:id="u-75.23" who="#IgnacyKonkolewski">Wysoki Sejmie! Reasumując podniesione przeze mnie niektóre istotne sprawy dla rozwiązania problemu zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę — wnoszę, aby okres realizacji zadań w bieżącej pięciolatce był jednocześnie okresem usuwania trudności i braków poprzez poprawę programowania i planowania inwestycji oraz coraz lepszą pracę inspektoratów do spraw zaopatrzenia w wodę w wydziałach rolnictwa wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Do zadań tych należy:</u>
          <u xml:id="u-75.24" who="#IgnacyKonkolewski">— usprawnianie cyklu inwestycyjnego oraz zwiększanie liczby podłączeń zagród wiejskich do sieci wodociągowej,</u>
          <u xml:id="u-75.25" who="#IgnacyKonkolewski">— wzmocnienie zdolności przerobowej przedsiębiorstw w zakresie instalacji i robót budowlanych,</u>
          <u xml:id="u-75.26" who="#IgnacyKonkolewski">— zabezpieczenie pokrycia materiałowego,</u>
          <u xml:id="u-75.27" who="#IgnacyKonkolewski">— rozwój usług konserwacyjnych i organizacja właściwej eksploatacji urządzeń w gromadzkich radach narodowych,</u>
          <u xml:id="u-75.28" who="#IgnacyKonkolewski">— opracowanie i realizowanie programów poprawy jakości wody w studniach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-75.29" who="#IgnacyKonkolewski">Na zakończenie mojego wystąpienia zwracam się nie tylko do Ministerstwa Rolnictwa — ale również do wszystkich zainteresowanych resortów i rad narodowych — aby zwiększone wysiłki w następnych latach w kwestii rozwiązywania problemu wody dla rolnictwa i wsi przynosiły coraz lepsze rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-75.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Zenon Królasik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#ZenonKrólasik">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Jako poseł ziemi gdańskiej chciałbym pokrótce zatrzymać się nad niektórymi sprawami ściśle związanymi z morzem i z jego ludźmi. Mimo że zazwyczaj sprawy morskie traktujemy ogólnikowo, to jednak morze i jego ludzie zawsze stanowili symbol dumy całego narodu. Musimy przecież pamiętać, że kilkaset tysięcy ludzi pracy na całym naszym morskim wybrzeżu, codzienną pracą rąk i umysłów przekuwając w materialną treść założenia programowe i uchwały naszej partii — umocniły i rozbudowały w sposób zasadniczy naszą socjalistyczną gospodarkę morską.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#ZenonKrólasik">I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii Towarzysz Władysław Gomułka na V Zjeździe powiedział, że: dla zweryfikowania słuszności polityki partii trzeba lat, a nieraz nawet dziesięcioleci.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#ZenonKrólasik">Słuszność założeń programowych, politycznych i gospodarczych partii — nad naszym polskim Bałtykiem — już się zweryfikowała.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#ZenonKrólasik">Nasza Ojczyzna dnia dzisiejszego — to nie tylko kraj stali, węgla i kwitnącego rolnictwa. To jednocześnie pełnomorski kraj, z dużą flotą handlową, rybacką i morskim taborem technicznym. Trzeba sobie również otwarcie powiedzieć, że jak na nasze tradycje i możliwości — to również kraj z potężnym przemysłem okrętowym produkcyjnym i remontowym.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#ZenonKrólasik">Dalekowzroczność gospodarcza naszej partii i władzy ludowej, twórcza praca robotnika, inżyniera i technika — wypracowały na morzu i na zapleczu takie warunki, na jakie kraje kapitalistyczne potrzebowały długich dziesięcioleci.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#ZenonKrólasik">Obywatele Posłowie! Za parę miesięcy będziemy robić rozrachunek z 25-letniej działalności gospodarczej. Powinniśmy przy tym również pamiętać, że aby bandera biało-czerwona mogła sławić imię Polski socjalistycznej na morzach całego świata, na nowoczesnych i w pełni sprawnych statkach handlowych, rybackich i technicznych — trzeba było wybudować od podstaw, i to kosztem niemałych wyrzeczeń, cały szereg nowych branż przemysłowych do niedawna jeszcze u nas nie znanych.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#ZenonKrólasik">Jedna spośród wielu takich nowych dziedzin gospodarczych, która narodziła się razem z Polską Ludową to przemysł remontów statków. Obecne zakłady remontów statków — stocznie remontowe — które zazwyczaj giną w cieniu stoczni produkcyjnych, to już prężne w działaniu i nierozłączne ogniwo w całokształcie naszej gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#ZenonKrólasik">Nasze zakłady remontów statków, to równocześnie zakłady budowy dużych skomplikowanych urządzeń dokowych, a więc urządzeń, które dotychczas produkuje tylko kilka krajów na świecie.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#ZenonKrólasik">Od ośmiu lat sami przeprowadzamy pełne remonty klasowe na flagowym statku pasażerskim „Batory” i aktualnie sami dokonujemy pełnej, wymaganej przebudowy na następcy „Batorego”, który będzie nosił imię „Stefan Batory”.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#ZenonKrólasik">Stocznie remontowe od kilku lat w pełni pokrywają potrzeby remontowe krajowej floty handlowej, rybackiej i technicznego taboru morskiego. Z każdym rokiem świadczą również większe eksportowe usługi remontowe na statkach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#ZenonKrólasik">W poprzedniej pięciolatce 1961–1965 wartość eksportowych usług remontowych wynosiła 89,8 mln zł dewizowych. To się równało 29,4% całej produkcji stoczni remontowych. Z tego na kraje socjalistyczne przypada 76,9 mln zł dewizowych, a na kraje kapitalistyczne 12,9 mln zł dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#ZenonKrólasik">Obecny 5-letni Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1966–1970 przewiduje już ogólną wartość usług remontowych na sumę 191,2 mln zł dewizowych, to jest około 213% w porównaniu do poprzedniej pięciolatki i absorbuje w przybliżeniu 32% całej produkcji stoczni remontowych.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#ZenonKrólasik">W wyniku dyskusji przedzjazdowej, jak i w zadaniach ujętych w uchwale V Zjazdu Partii zakłada się, że wartość usług eksportowych w następnej pięciolatce, to jest w latach 1971–1975 wzrośnie dwukrotnie. Z tego 70% będzie przeznaczone dla naszego najpoważniejszego klienta, armatora — Związku Radzieckiego, a 30% dla krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#ZenonKrólasik">Remont statków zagranicznych jest dla nas korzystnym eksportem. 75% całej wartości tego eksportu otrzymujemy za wkład kwalifikowanej siły roboczej. Pozostałe 25% stanowią koszty materiałowe, w tym tylko około 1,5% materiały sprowadzane z importu.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#ZenonKrólasik">W stoczniach remontowych — średnio każdego roku — obserwujemy 10-procentowy wzrost produkcji globalnej. Z tego około 30% następuje kosztem wzrostu zatrudnienia, natomiast pozostałe 70% pokrywa się wzrostem wydajności pracy. Wzrost wydajności pracy jest ściśle związany z postępem technicznym i wynalazczością pracowniczą. W 1967 r. w skali całego zjednoczenia — po uprzednim przezwyciężeniu dużej ilości przepisów formalno-prawnych, które rzekomo mają sprzyjać rozwojowi postępu technicznego i racjonalizacji — wydatkowano ogółem 5.164 tys. zł. W zamian, po przeliczeniu skróconej pracochłonności i oszczędności materiałowej, otrzymano 12.703 tys. zł. Tak więc za jedną złotówkę wydatkowaną na ten cel otrzymujemy 2,50 złotego. Pełniejszy obraz otrzymamy dopiero wtedy, gdy dodam, że w latach 1965–1968 średni czas remontu statku skrócono: we flocie handlowej o 31%, a w flocie rybackiej — o 24%.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#ZenonKrólasik">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem pewne wybrane zagadnienia, na podstawie których można by wnioskować, że życie i praca nad morzem nie napotykają większych trudności. Tak jednak nie jest. Gospodarka morska — tak jak i inne gałęzie gospodarki narodowej — ma również swoje trudności, wynikające z dynamicznego rozwoju naszego kraju. Nasze żądania, nasze dążenia są zazwyczaj daleko większe niż nasze możliwości. Musimy jednak drogą uporczywych zmagań poszukiwać ciągle lepszych, sprawniejszych i oszczędniejszych form gospodarowania i organizacji. Stoimy przed zadaniem przekucia w materialną treść uchwały V Zjazdu naszej partii, dlatego też niektóre elementy w naszym życiu gospodarczym, które nie odpowiadają dłużej aktualnym wymogom, musimy reorganizować i dostosowywać do wymogów czasu. Jedną z takich kłopotliwych spraw jest zaopatrzenie materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#ZenonKrólasik">Dotychczasowy system, wymagający średnio prawie rocznego wyprzedzenia zamówień, nie harmonizuje już dłużej z coraz szybszym rytmem naszego życia. Jeszcze bardziej kłopotliwa jest sprawa części zamiennych. Odnosi się wrażenie, że niedowład w zaopatrzeniu w części zamienne w miarę upływu czasu pogłębia się, nie mówiąc już o rzeczach dużych, kosztownych, ale narzędziach i urządzeniach masowo produkowanych w kraju. Coraz trudniej jest dostać części zamienne, a właściwie mówiąc, nie można ich otrzymać w ogóle. Moim zdaniem — należałoby bliżej przyjrzeć się tej sprawie, czy rzeczywiste trudności w zaopatrzeniu — nie polegają na wygodnictwie i ułatwianiu sobie życia przez poszczególnych urzędników, instytucje i urzędy. W związku jednak z ogólnym brakiem części zamiennych, wydaje się pilna potrzeba rozważenia propozycji powołania wydziału lub zakładu regeneracji części używanych. Prawdopodobnie w przemyśle remontów statków takie przedsięwzięcie byłoby korzystne.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#ZenonKrólasik">Ostatnia sprawa, na którą chcę zwrócić uwagę, to sprawa zwiększenia potencjału mocy dokowej. Wszystkie wysiłki zmierzające do zwiększenia eksportowych usług remontowych na kraje kapitalistyczne — uzależnione są od tych urządzeń. Dlatego też przyśpieszenie oddania do eksploatacji nowych urządzeń dokowych w sposób radykalny będzie wpływać na kształtowanie się struktury i wielkości eksportu.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#ZenonKrólasik">Wysoki Sejmie! Morze zbliża narody i bogaci, ale posłuszne jest tylko ludziom twardym i silnym. Właśnie w imieniu takich ludzi jestem upoważniony do oświadczenia przed Wysoką Izbą, że ludzie pracy, zarówno ci na morskim zapleczu, jak i ci, którzy pod polską banderą sławią imię naszej ojczyzny na morzach całego świata — nie będą szczędzić sił dla dalszego umacniania naszej socjalistycznej gospodarki morskiej, dla pełnego przekucia w czyn uchwały V Zjazdu naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Bezler.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JózefBezler">Wysoki Sejmie! W ostatnim 20-leciu Polski Ludowej, dzięki słusznej polityce naszej partii i rządu, nastąpił dynamiczny rozwój uprzemysłowienia kraju. Powstały nowe gałęzie w naszej gospodarce narodowej, nie istniejące w okresie międzywojennym w ogóle bądź też nie notowane na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#JózefBezler">Przemysł okrętowy należy do tych przemysłów i dziedzin produkcji, który właśnie dzięki tej polityce został stworzony i rozwinięty od podstaw. Jego tempo rozwoju postawiło nasz kraj w rzędzie państw przodujących w świecie i pozwoliło na osiągnięcie pod względem ogólnego tonażu produkcji okrętowej 9 miejsca w świecie.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#JózefBezler">W produkcji statków rybackich Polska zajmuje drugie miejsce po Japonii. Dotychczasowy dynamiczny rozwój przemysłu okrętowego pozwolił obok wysokiej pozycji w świecie Polski jako producenta — poprzez właściwą politykę eksportową — również na osiągnięcie pozycji eksportera statków w skali światowej.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#JózefBezler">W bieżącym roku zbudujemy 62 statki o nośności 476 tys. ton. W 1969 r. mamy wybudować 61 statków o łącznym tonażu ponad 485 tys. ton. O poziomie naszego przemysłu okrętowego świadczy fakt, że około 70% jego produkcji przeznaczone jest na eksport, głównie do Związku Radzieckiego, którego zamówienia stały się jedną z podstaw tak dynamicznego rozwoju polskiego okrętownictwa. Wpływy dewizowe z eksportu taboru pływającego w bieżącym pięcioleciu stanowią największą pozycję wynoszącą około 650 mln zł dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#JózefBezler">Obok wzrostu ilości produkcji, nader istotnym momentem w tym przemyśle były, i są, stale zachodzące przemiany jakościowe, przejawiające się przede wszystkim w unowocześnianiu konstrukcji statków, doskonaleniu procesów i metod wytwarzania, w stałym postępie technicznym, wynikającym z ogólnoświatowych kierunków rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#JózefBezler">Produkcja lepszych i nowocześniejszych statków — to szansa ich dalszego eksportu i szansa zwiększenia konkurencyjności naszej floty.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#JózefBezler">Polski przemysł okrętowy zdobył sobie pozycję w świecie i jego wyroby cieszą się zaufaniem w kołach żeglugowych. Jest to realne osiągnięcie, które powinno być wykorzystane w polityce handlu zagranicznego. Na pewno słuszne jest rozwijanie eksportu na przykład elektroniki, jednakże zdobycie rynków zbytu będzie tu bardzo trudne, podczas gdy przemysł okrętowy już je posiada. Powinien on być więc rozwijany bardziej intensywnie. Należy pamiętać, że jest to przemysł montażowy i jest eksporterem wyrobów niemal całego przemysłu. Powinno się zwrócić baczniejszą uwagę na produkcję statków floty technicznej i specjalnej.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#JózefBezler">Nowych, nie spotykanych w innych krajach rozwiązań nie sposób wykonywać bez samodzielnych badań we własnym zapleczu badawczym. A nikt nam nie sprzeda najnowszych rozwiązań, musimy je opracować sami. Konieczność prowadzenia własnych badań i posiadania zaplecza wynika także ze wzrastającego udziału rozwiązań prototypowych w ogólnej produkcji stoczni. Jest to zjawisko ogólnoświatowe, a w naszym wypadku można ocenić, że koło 18% produkcji naszych stoczni — to produkcja prototypowa. A w stoczni szczecińskiej wielkość produkcji prototypowej wynosi 35%. Takiego udziału prototypów w całości produkcji trudno doszukać się w innych przemysłach. Ponadto wiadomo, że statki produkuje się w krótkich lub średnich seriach i jest to w zasadzie produkcja jednostkowa.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#JózefBezler">Należy również pamiętać, że przemysł okrętowy nie może w zasadzie pracować na licencjach. Wszystkie dotychczasowe projekty statków, to projekty własne. Wszystko to świadczy o tym, że przemysł ten musi posiadać własną bazę doświadczalną. Od lat już dysponujemy kadrą posiadającą odpowiednie doświadczenie produkcyjne i przygotowaną do podjęcia prac badawczych. Brak jest jedynie zaplecza technicznego do ich prowadzenia.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#JózefBezler">Nowe rozwiązania konstrukcyjne pozwoliłyby utrzymać naszą pozycję w świecie nie tylko pod względem ilościowym, ale i jakościowym. To także sprawa naszej floty — efektywność jej pracy. Nowoczesne statki będą w stanie lepiej konkurować na światowym rynku frachtowym i przynosić lepsze efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#JózefBezler">Wysoki Sejmie! Sprawa zaplecza przemysłu okrętowego jest także sprawą zaplecza całej naszej floty handlowej. Obecnie przy wysokiej specjalizacji i szybko postępującym rozwoju konstrukcji same przedsiębiorstwa żeglugowe nie są w stanie określić dokładnie, jakie statki są im potrzebne czy nawet, jak należy właściwie eksploatować istniejącą flotę z punktu widzenia technicznego.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#JózefBezler">Na całym świecie istnieje tendencja do tego, że nowoczesność dyktuje nie użytkownik, a producent. Jeżeli więc chcemy programować nowe, atrakcyjne statki, podpowiadać naszym armatorom, co i jak należy budować i eksploatować, to musimy mieć własne silne zaplecze badawcze, które byłoby w stanie dokonać tego. Taka praca, praca konstrukcyjna i doradcza może być także przedmiotem eksportu do innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#JózefBezler">Na razie natomiast, możemy obserwować zjawisko odwrotne. Tego doświadczenia, które zdobyliśmy przy budowie na przykład trawlerów, przetwórni, nie byliśmy w stanie wykorzystać dla unowocześnienia konstrukcji. Natomiast umieli to zrobić nasi sąsiedzi z NRD, którzy zaczynali budowę statków tego typu później od nas, ale mając odpowiednio przygotowane zaplecze badawcze, byli w stanie dokonać skoku jakościowego i wyprzedzili nas.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#JózefBezler">Zasadniczym warunkiem w całości problematyki nowoczesności przemysłu okrętowego oraz jednym z podstawowych czynników warunkujących dalszych rozwój pomyślny stoczni jest zaplecze kooperacyjne. W obecnym stanie tego zaplecza widoczne są braki urządzeń tak pod względem ilościowym jak i pod względem ich nowoczesności. Ponadto wiele do życzenia pozostawia jakość istniejących wyrobów oraz zbyt długie terminy dostaw. Niedomagania w tym zakresie dotyczą również dziedziny najbardziej postępowej, rozwiniętej od lat w światowym budownictwie okrętowym, to jest nowoczesnych urządzeń, elementów i systemów automatyki oraz aparatury kontrolno-pomiarowej i elektronicznej. Brak jest nowoczesnych materiałów, takich jak stal o podwyższonej wytrzymałości, materiałów izolacyjnych, dekoracyjnych, szczególnie w gatunkach niepalnych i trudnopalnych, oraz materiałów obiciowych o tych samych cechach.</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#JózefBezler">Wysoki Sejmie! Błędne byłoby mniemanie, że ograniczając produkcję okrętową, pozbędziemy się kłopotów związanych z wprowadzaniem nowych materiałów i urządzeń. Te problemy muszą być przez naszą gospodarkę rozwiązane ze względu na konieczność stosowania tych materiałów obok produkcji statków, także do remontów statków własnych i zagranicznych. Jeśli chcemy utrzymać się na zdobytej pozycji w świecie i na korzystnym rynku remontowym, to musimy zapewnić własne materiały o wymienionych cechach. W przeciwnym wypadku, nasze stocznie utracą klientów, a dla produkcji i remontu naszych statków będziemy musieli materiały takie importować. Zastosowania tych materiałów wymagają międzynarodowe konwencje, których Polska jest też sygnatariuszem. Już obecnie przepisy niektórych państw zabraniają wejścia do portów Statków, nie spełniających na przykład międzynarodowych przepisów przeciwpożarowych.</u>
          <u xml:id="u-79.15" who="#JózefBezler">Kierunki rozwoju przemysłu okrętowego w przyszłych latach determinuje więc aktualny standard wyposażenia okrętowego. Jest rzeczą oczywistą, że statki przeznaczone dla wyspecjalizowanych funkcji, budowane w krótkich seriach, będą musiały być wyposażone w urządzenia i instalacje, które powinny gwarantować w sposób optymalny parametry i właściwości wynikające z przeznaczenia i eksploatacji statku. Talk więc rozwój produkcji przemysłu okrętowego oraz utrzymanie zdobytego rynku światowego będzie zależało w dużym stopniu od poziomu technicznego wyposażenia statku. Przyjęta przez stocznie w planach rozwojowych teza, że głównym celem produkcji jest eksport statków i to w szerokim asortymencie — stawia wymagania w zakresie nowoczesności rozwiązań i jakości dostaw urządzeń. Problem ten obecnie jest najistotniejszy w działalności stoczni, a znaczenie jego w latach przyszłych ciągle będzie wzrastać.</u>
          <u xml:id="u-79.16" who="#JózefBezler">Istnieje wyraźna zależność determinująca poziom techniczny statków nowoczesnością i jakością instalowanego na nim wyposażenia naszych urządzeń oraz stosowanych materiałów. Stan obecny wskazuje, że niewiele ponad 30% stanowią urządzenia na aktualnym poziomie światowym, czyli należące do wyrobów grupy „A”. Powoduje to wiele zastrzeżeń ze strony armatorów krajowych i zagranicznych, jak również wywołuje brak zaufania tychże do wyrobów produkcji krajowej. Poziom techniczny produkowanego wyposażenia okrętowego i jego jakość uwarunkowane są stałym rozwojem konstrukcji, technologii, prowadzeniem badań i wzrostem mocy produkcyjnej u dostawców. Dlatego też między innymi w procesie rozwoju urządzeń wyposażenia okrętowego stan zaplecza kooperacyjnego dla przemysłu okrętowego ma dominujące znaczenie. Poziom naszego przemysłu okrętowego umożliwia budowę najnowocześniejszych statków pod warunkiem otrzymania odpowiednich dostaw kooperacyjnych, w stosunku do których stawiane są takie kryteria, jak:</u>
          <u xml:id="u-79.17" who="#JózefBezler">— nowoczesność konstrukcji i stała modernizacja,</u>
          <u xml:id="u-79.18" who="#JózefBezler">— niezawodność działania i łatwość obsługi,</u>
          <u xml:id="u-79.19" who="#JózefBezler">— żywotność urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-79.20" who="#JózefBezler">Spełnienie wyżej wymienionych kryteriów wymaga odpowiedniej struktury powiązań produkcji z zapleczem konstrukcyjno-badawczym w poszczególnych przemysłach i branżach.</u>
          <u xml:id="u-79.21" who="#JózefBezler">Przemysł kluczowy, grupujący około 2/3 ogólnej wartości dostaw kooperacyjnych, nie posiada, niestety, jeszcze warunków, które przyczyniają się do stałego wzrostu poziomu technicznego produkowanych urządzeń na rzecz przemysłu Okrętowego.</u>
          <u xml:id="u-79.22" who="#JózefBezler">Do tych warunków zaliczyć należy:</u>
          <u xml:id="u-79.23" who="#JózefBezler">— własne biura konstrukcyjno-badawcze,</u>
          <u xml:id="u-79.24" who="#JózefBezler">— prototypownie i stacje prób,</u>
          <u xml:id="u-79.25" who="#JózefBezler">— laboratoria,</u>
          <u xml:id="u-79.26" who="#JózefBezler">— potencjał i moc produkcyjna, których zapewnienie pozwoli stoczniom na dalszy rozwój produkcji okrętowej i utrzymanie się mimo silnej konkurencji na dotychczas opanowanych rynkach i zdobycie nowych.</u>
          <u xml:id="u-79.27" who="#JózefBezler">Przemysł okrętowy jest jednym z przemysłów bardziej postępowych, który ogólnoświatowe kierunki i tendencje rozwojowe szybko adaptuje. Oznacza to, że w ślad za tym wprowadza się stały postęp techniczny w wielu gałęziach przemysłu krajowego, współpracujących z nim. Jest zatem inicjatorem i motorem wdrażania techniki i nowoczesności uruchomiania wielu nowych urządzeń i instalacji, których opanowanie produkcji przez kraj pozwala na eliminowanie z jednej strony importu i z drugiej strony — wyjście z bezpośrednim eksportem tego wyposażenia.</u>
          <u xml:id="u-79.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#CzesławWycech">Po przerwie będzie przemawiał poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos zabierze poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawione nam pod obrady dokumenty zasadnicze — a więc wniosek o udzielenie rządowi absolutorium za rok 1967 oraz projekty uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i ustawy budżetowej na rok 1969 — są w swej treści merytorycznej wyrazem polityki ekonomicznej naszego rządu, polityki, mającej na celu dalszy wszechstronny rozwój społeczny i ekonomiczny kraju.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, głosować będzie zarówno za udzieleniem absolutorium rządowi za rok 1967, jak też za przyjęciem budżetu i planu na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Nie mam jednak zamiaru omawiać szczegółowo planu i budżetu. Czyniliśmy to częściowo w dyskusjach, jakie odbyły się w komisjach, w których nasi posłowie pracują od lat.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#ZygmuntFilipowicz">Chcemy natomiast zgodnie z tradycją polskiego parlamentu skupić uwagę Wysokiego Sejmu na naszym rozumieniu i naszej ocenie niektórych faktów politycznych. Faktów — jakie zaszły w trudnym i ważkim politycznie 1968 r. i w przededniu roku 1969, który niewątpliwie wymagać będzie konsolidacji społeczeństwa wokół węzłowych spraw dotyczących życia politycznego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#ZygmuntFilipowicz">Obrady nasze toczą się w chwili, w której bynajmniej nie przebrzmiały echa tak niedawnych przecież obchodów poświęconych 50 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#ZygmuntFilipowicz">Zamknął się wówczas długi okres niewoli narodowej. Każde pokolenie polskie zrywami militarnymi i politycznymi chciało odrobić katastrofę z końca XVIII wieku lub przynajmniej zadokumentować moralne prawo narodu polskiego do wolności i własnego państwa. W warunkach rozbiorów, w atmosferze klęsk i świadomego wynaradawiania, potrafiliśmy w ciągu XIX stulecia nie tylko zachować swoją samowiedzę narodową, ale ją nawet pogłębić i rozbudować. Podzielony na trzy części naród polski zdał swój egzamin patriotyczny mimo błędów politycznych, które popełniał. Świadomość ciągłości życia narodowego i państwowego jest, jak wiemy, czynnikiem o wielkim znaczeniu wychowawczym. Przeszłość, a przede wszystkim samowiedza o przeszłości nas kształtuje. Oczywiście i my kształtujemy teraźniejszość i przyszłość. Świadomość nasza powinna się bowiem rozwijać w oparciu o analizę wydarzeń naszej przeszłości. Powinna wydarzenia te ustawiać w odczuciu społecznym teraźniejszości, ale we właściwych proporcjach i perspektywach. Obchody 50-lecia odzyskania niepodległości pozwoliły społeczeństwu naszemu lepiej zrozumieć na tle przeszłości sprawę miejsca i koncepcji Polski współczesnej, Polski Ludowej, aktywnego członka wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#ZygmuntFilipowicz">Odzyskanie niepodległości i 20 lat II Rzeczypospolitej miały niewątpliwie duże znaczenie w ciągu 1000-letniego naszego bytu narodowego i państwowego. Jest tu jednak miejsce, by stwierdzić, że Polska w kształcie ustrojowym obranym po I wojnie światowej i w układzie stosunków międzynarodowych i wewnętrznych tamtego czasu nie miała warunków do rozwiązania swoich podstawowych trudności oraz zapewnienia trwałości naszego ówczesnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#ZygmuntFilipowicz">Wiemy wszyscy, że decydujące dla odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. było zwycięstwo wielkiej Rewolucji Październikowej. Z faktu tego nie wyciągnęliśmy Wtedy jednak wszystkich konsekwencji. Umieliśmy to zrobić dopiero po II wojnie światowej, kiedy zwycięstwo Związku Radzieckiego przyniosło nam wyzwolenie.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#ZygmuntFilipowicz">Odzyskanie niepodległości przed 50 laty miało i ma dotąd dla nas zasadnicze znaczenie. W stosunkach międzynarodowych i z punktu widzenia prawa międzynarodowego, zrośnięcie się w jedną całość organizmu społecznego i państwowego Polski stworzyło warunki zbudowania naszego systemu oświaty, kultury i administracji, a także pogłębienia integracji narodowej. Trudno jednak Stracić z naszego pola widzenia liczne błędy i sprzeczności, które nabrzmiały talk tragicznymi konsekwencjami. W naszej narodowej psychice niby bolesna zadra tkwi pamięć września 1939 r. Symbolizuje on nie tylko klęskę militarną, ale przede wszystkim bankructwo ówczesnej koncepcji państwowości polskiej. Zresztą — jak sądzę — jest prawdą obiektywną, że u zarania II Rzeczypospolitej takiej koncepcji państwowości w ogóle nie było.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#ZygmuntFilipowicz">Dla naszego wyzwolenia z kleszczy III Rzeszy decydujące było zwycięstwo Związku Radzieckiego, które, talk jak zwycięstwo Rewolucji Październikowej umożliwiło nam odzyskanie niepodległości w 1918 r., zwycięstwo to zadecydowało również o odzyskaniu przez Polskę granic pierwszych Piastów.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Proszę mi wybaczyć, że w tej debacie zaabsorbowałem Waszą uwagę problematyką II Rzeczypospolitej. Wydaje mi się jednak, że między tamtym okresem naszych dziejów a okresem przeżywanym przez nas obecnie istnieje oczywisty związek. I to nie tylko czasowy. Trzeba tu stwierdzić, że Polska Ludowa wyciągnęła jak najbardziej właściwe wnioski z błędów tamtego okresu. Stworzyła warunki likwidujące glebę, na której błędy owe pleniły się. Podstawą była zmiana naszej struktury ekonomicznej i społecznej. Znikły dawne warstwy uprzywilejowane. Ukształtował się naród o charakterze nowoczesnym i socjalistycznych stosunkach społecznych. Zlikwidowane zostały przyczyny antagonizmów społecznych i walk klasowych. Proces integracji i awansu szerokich warstw narodu poczynił poważne postępy. Nie potrzebujemy się już dziś uciekać do teorii solidarystycznych, by pozorować jedność narodu. Jedność ta jest dzisiaj faktem. Jej politycznym wyrazem jest Front Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Jedność narodu, której skład izby poselskiej jest wymowną ilustracją, stanowi bezcenną wartość polityczną i moralną i to nie tylko w stosunkach wewnętrznych, ale również dla polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Polityka zagraniczna jest bowiem popierana przez cały naród polski.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#ZygmuntFilipowicz">Sojusz polsko-radziecki stanowi tej polityki kamień węgielny. Sojusz ten jest niezawodną gwarancją bezpieczeństwa integralności terytorialnej i niepodległości kraju oraz jego trwałej pozycji na arenie międzynarodowej. Niezbędne jest oczywiście dalsze umacnianie i pogłębianie współpracy między Polską a Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Z tego dążenia wypływa nasza jak najbardziej pozytywna ocena udziału Polski w RWPG i obranym Układzie Warszawskim. Stanowią one przecież niezbędny czynnik utrzymania równowagi europejskiej. Równowagi, w której Polska jest tak żywotnie zainteresowana.</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#ZygmuntFilipowicz">Zaangażowanie Polski we wspólnocie socjalistycznej jest oczywistością. Nie przekreśla to jednak tak istotnej zasady jej polityki zagranicznej, jaką jest pokojowa koegzystencja państw o różnych ustrojach. To nie Polska ani też inne państwa socjalistyczne podważają tę zasadę. Czynią to koła zimnowojenne. Czynią to te ośrodki na świecie, które koegzystencję tę uważają nie za instrument umacniania pokojowego współżycia narodów, ale chciałyby ją wykorzystać dla antysocjalistycznej propagandy, dla rozwijania różnych form wojny psychologicznej.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#ZygmuntFilipowicz">Istotnym elementem bezpieczeństwa naszego, jak i pozostałych krajów socjalistycznych, jest fakt istnienia obozu socjalistycznego i ścisła współpraca w jego ramach w zakresie politycznym, gospodarczym i militarnym. Obóz ten jako całość jest istotnym czynnikiem ogólnej równowagi sił w Europie, jest gwarantem bezpieczeństwa tak długo, jak długo trwałe odprężenie międzynarodowe, rozbrojenie i wprowadzenie zasad zbiorowego bezpieczeństwa nie doprowadzi do rozwiązania systemów militarnych.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#ZygmuntFilipowicz">Obóz socjalistyczny jako całość z wszystkimi jego członkami jest też bazą do prowadzenia realnej polityki współistnienia i pokoju bez narażania na szwank bezpieczeństwa jego członków. W tym kontekście, nikt nie powinien się dziwić faktowi wynikającemu z wzajemnych sojuszniczych obowiązków, dziwić się interwencji 5 krajów socjalistycznych w Czechosłowacji, w której zaczęły działać elementy nieodpowiedzialne oraz obca dywersja. Zmierzały one do wyprowadzenia Czechosłowacji z obozu socjalistycznego i do zachwiania w ten sposób równowagi w Europie. W wyniku interwencji został zabezpieczony pokój, a wszyscy wiemy co to znaczy.</u>
          <u xml:id="u-82.16" who="#ZygmuntFilipowicz">Życzymy bratniemu narodowi czechosłowackiemu wszechstronnego rozwoju, pragniemy, by droga, na którą ostatnio wkroczył, a więc ścisła współpraca z innymi krajami socjalistycznymi i rozwój demokracji socjalistycznej przyniosły mu sukcesy.</u>
          <u xml:id="u-82.17" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Wracam do spraw polskich. Trzeba chyba podkreślić i pewne cienie występujące u nas. Błędem byłoby przecież zamykanie oczu na pokutujące jeszcze u nas tu i ówdzie pozostałości starej mentalności. Przejawiają się one — jak wiemy — w różny sposób. Są ludzie, którzy dążą do poddania naszego socjalistycznego ustroju zasadniczej rewizji przez nadawanie mu cech zbliżających go do demokracji burżuazyjnej. Inni starają się zmienić charakter obywatelskiego zaangażowania społeczeństwa przez pozbawienie go cech socjalistycznych. W tym celu lansuje się pojęcia tak zwanej racji stanu, oderwanej jednak od ideologii socjalistycznej. Temu właśnie celowi służyć mają teorie tak zwanego neopozytywizmu, jak też wydobyte z XIX-wiecznego lamusa, wówczas może słuszne teorie o pracy organicznej. Wszystkie te próby zmierzają do tego, by zmienić układ stosunków wewnętrznych w naszym kraju. W praktyce zmierza to do zahamowania obecnego socjalistycznego rozwoju kraju. Ponadto dążenia te wysuwane teorie wychodzą naprzeciw zewnętrznym próbom dezintegracji państw obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-82.18" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysokiej Izbie nie potrzebuję udowadniać, jak szkodliwe i niebezpieczne dla naszego kraju byłoby, gdyby te dążenia miały być uwieńczone choćby częściowym powodzeniem.</u>
          <u xml:id="u-82.19" who="#ZygmuntFilipowicz">Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że wszelkiego typu determinacje zahamowałyby rozwój kraju, zakłóciłyby procesy gospodarcze i zamąciłyby harmonijny rozwój stosunków społecznych. Warto tu zwrócić uwagę, że zwolennicy wspomnianych przed chwilą teorii nie rekrutują się bynajmniej z jednego, monolitycznego pod względem polityczno-ideowym środowiska. Są wśród nich kosmopolitycznie nastawieni liberałowie. Są tacy, którzy w sposób bezkrytyczny dali się zafascynować tak zwanym zachodnim stylem życia. Są też zwolennicy, mniej lub więcej zawoalowanego syjonizmu. Wśród reprezentantów tych szkodliwych tendencji znaleźli się, niestety, również niektórzy katolicy lub ludzie posługujący się w działalności publicznej szyldem światopoglądu religijnego. Wszystkich tych ludzi połączył solidaryzm wspólnych dążeń i pragnień. W sposób szczególnie wyrazisty uwidoczniło się to w czasie wydarzeń marcowych. Wydarzenia te wykazały, że choć nie wolno lekceważyć działalności wszelkiego rodzaju sił antysocjalistycznych, to jednak nie znajdują one w społeczeństwie aprobaty czy poparcia.</u>
          <u xml:id="u-82.20" who="#ZygmuntFilipowicz">Zwrócić tu należy uwagę na jedną jeszcze sprawę. Wroga naszemu narodowi propaganda posługuje się w stosunku do Polski szczególnie skwapliwie zarzutem antysemityzmu. Odrzucamy ten zarzut. W bogatej tradycji polskiej nie ma miejsca na antysemityzm. Jest on sprzeczny z zasadami socjalizmu, jest sprzeczny z chrześcijaństwem. Stowarzyszenie, które tu reprezentuję, aby wykazać fałszywość tej antypolskiej propagandy, wydało ostatnio obszerną, 141-Stronicową broszurę, dokumentującą pomoc udzieloną ludności żydowskiej w czasie okupacji przez duchowieństwo katolickie.</u>
          <u xml:id="u-82.21" who="#ZygmuntFilipowicz">Zdajemy sobie dobrze sprawę z tego, komu służą te wszystkie zarzuty wysuwane przeciw Polsce. Służą przede wszystkim zachodnioniemieckim rewizjonistom i odwetowcom. Te właśnie siły stanowią główne niebezpieczeństwo dla pokoju europejskiego, a więc i dla nas.</u>
          <u xml:id="u-82.22" who="#ZygmuntFilipowicz">Socjalistyczne zaangażowanie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego uważamy za zgodne z naszą chrześcijańską postawą. Uważamy jednak, że światopogląd chrześcijański, ewangelia czy moralne zasady mogą dyktować chrześcijanom jedynie ogólną postawę aktywności społecznej i działania na rzecz doskonalenia świata i jego struktur społecznych. Obecnie bowiem kościół katolicki dąży do zerwania swojego ongiś jednostronnego powiązania z formacjami kapitalistycznymi. Trzeba natomiast stwierdzić tu wyraźnie, że światopogląd chrześcijański nie określa kierunku politycznego zaangażowania swych wyznawców. Jest to stwierdzenie nadzwyczaj istotne. Chrześcijanie są bowiem — podobnie jak ludzie innych światopoglądów — czynni politycznie i zaangażowani po obu stronach barykady w walce o oblicze świata. Zarówno tam na Zachodzie, jak i tu w świecie socjalistycznym. Stąd więc nie można mówić, że światopogląd inspiruje człowieka na rzecz jakiegoś Określonego systemu społeczno-politycznego. To tylko ludzie wierzący dokonują takiego lub innego wyboru struktury społeczno-politycznej. Wszelkie bezpośrednie wiązanie religii z polityką było i jest szkodliwe. Szkodliwe dla naszej narodowej integracji, szkodliwe dla kościoła posoborowego, szkodliwe dla państwa socjalistycznego. Dlatego właśnie nasze Stowarzyszenie aktywizuje i angażuje ludzi wierzących na rzecz patriotycznych i socjalistycznych celów społecznych przede wszystkim w oparciu o przesłanki ideowe, społeczne, obywatelskie i narodowe. Widząc wielką rolę światopoglądu w kształtowaniu osobowości człowieka, jesteśmy przeciwni budowaniu konstrukcji politycznych w oparciu o religijny światopogląd. Przeciwni jesteśmy bowiem istnieniu partii wyznaniowych zarówno w Polsce, jak i wszędzie indziej.</u>
          <u xml:id="u-82.23" who="#ZygmuntFilipowicz">Ze światopoglądu chrześcijańskiego i z nauki moralnej kościoła epoki II Soboru Watykańskiego, jak i ze stanowiska innych kościołów chrześcijańskich wyprowadzić można jedynie ogólne stanowisko moralno-społeczne, które streścić można w haśle szeroko pojmowanej sprawiedliwości społecznej. Natomiast nasze zaangażowanie socjalistyczne zgodne jest z naszym światopoglądem, ale nie wynika z niego bezpośrednio. Wyprowadzamy je z własnego rozeznania potrzeb naszego kraju i współczesnego świata, z przesłanek zaangażowania patriotycznego.</u>
          <u xml:id="u-82.24" who="#ZygmuntFilipowicz">Korzystam z okazji, by podkreślić, że w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym występuje teraz coraz silniej jego ogólnochrześcijański charakter przez zwiększający się udział w jego szeregach, obok katolików, również przedstawicieli innych wyznań. Przedstawiciele ci są już członkami naczelnych i terenowych władz Stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-82.25" who="#ZygmuntFilipowicz">Pragniemy bowiem w pełni obecnie realizować założenia, które legły u podstaw naszego Stowarzyszenia. Uważamy przeto za konieczne działać na rzecz aktywizacji społeczno-politycznej chrześcijan wszystkich wyznań istniejących w Polsce. Pragniemy także działać jako reprezentacja polityczna kręgu chrześcijan należących do kościołów protestanckich, do kościoła prawosławnego i innych wspólnot religijnych chrześcijańskich. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z zadowoleniem potwierdza pozytywny rozwój stosunków pomiędzy tymi kościołami a władzami państwowymi. Pragniemy podkreślić obywatelskie i patriotyczne zaangażowanie wielu duchownych i świeckich chrześcijan, co znalazło swój wyraz szczególnie dobitnie w nabrzmiałym w wydarzenia 1968 r. i w odpowiednich dokumentach i oświadczeniach Polskiej Rady Ekumenicznej.</u>
          <u xml:id="u-82.26" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! W dalszej części mego przemówienia chciałbym poruszyć zagadnienie, które mnie, człowiekowi wierzącemu, katolikowi, leży szczególnie na sercu. Chodzi mi o sytuację kościoła katolickiego w Polsce i o stosunki państwo — kościół w naszym kraju. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, będąc wyrazicielem poglądów pewnej części ludzi wierzących w Polsce, z poczuciem troski i odpowiedzialności odnosi się do sprawy układania się stosunków między kościołem rzymsko-katolickim a naszym państwem socjalistycznym. Sprawy te leżą nam na sercu nie tylko dlatego, że jesteśmy chrześcijanami, ludźmi wierzącymi, ale także i dlatego, że troszczymy się jako Obywatele Polski Ludowej o rozwijanie i doskonalenie jedności narodowej.</u>
          <u xml:id="u-82.27" who="#ZygmuntFilipowicz">Zdajemy sobie w pełni sprawę, jak problem, który tu poruszam, jest złożony i trudny. Z tego względu z dużym zadowoleniem i nadzieją przyjęliśmy niedawny pobyt w Rzymie licznej grupy polskich biskupów. Wierzymy, że wizyty te wpłyną korzystnie na proces odnowy soborowej w kościele polskim. Nieodłącznie bowiem z tą odnową związana jest realistyczna i otwarta postawa, uwzględniająca rolę kościoła w warunkach drugiej połowy XX wieku; kościoła wykonującego swą misję duszpasterską w państwie budującym socjalizm, którego podstawy zbudował cały zjednoczony naród. Z wielkim zadowoleniem przyjęliśmy również fakty nominacji kilku nowych biskupów ordynariuszy na osieroconych diecezjach. Świadczy to, że w licznych konkretnych wypadkach doszło do porozumienia między władzami kościelnymi i państwowymi. Zaistniały także i inne, napawające pewnym optymizmem fakty na tym odcinku, jak na przykład list pasterski Episkopatu Polski wydany z okazji rocznicy 50-lecia odzyskania niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-82.28" who="#ZygmuntFilipowicz">Trzeba podkreślić, że bardzo poważne znaczenie dla kształtowania się Stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju ma postawa i polityka Stolicy Apostolskiej, przede wszystkim samego papieża Pawła VI. Jego polityka nacechowana jest realizmem oraz chęcią zbliżenia międzynarodowego. Działa ona na rzecz pokoju i sprawiedliwości społecznej. Jest to także polityka poszukiwania dróg zbliżenia między Watykanem a krajami socjalistycznymi. Nie może to pozostać bez wpływu na kształtowanie się stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju. Wierzymy, że przyczyni się to prędzej czy później do osiągnięcia takiego stanu w tej dziedzinie, który określić byśmy mogli przynajmniej jako zadowalający, pozwalający w sposób trwały rozwiązywać istniejące trudności w tej dziedzinie i przezwyciężać sprzeczności. Trzeba jednak w tym miejscu wyraźnie stwierdzić, że istnieją wciąż jeszcze nie usunięte przeszkody uniemożliwiające trwałą normalizację, łącznie z nawiązaniem stosunków dyplomatycznych między naszym rządem i Stolicą Apostolską. Tą przeszkodą jest w zasadniczym stopniu sprawa administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych Polski. Podkreślamy to z całą mocą. Sama bowiem poprawa klimatu i atmosfery podstawowych spraw nie rozwiązuje. W polityce liczą się fakty. A faktem jest, że na naszych ziemiach zachodnich i polnych administracja kościelna ma charakter tymczasowy. Biskupi rezydujący na tych obszarach, z wyjątkiem biskupa gdańskiego, nie są ordynariuszami, to jest biskupami rezydencjonalnymi. Są jedynie administratorami apostolskimi. Oficjalnie granice diecezji na tych ziemiach nie zostały zmienione od czasu, kiedy panowali na niej Niemcy. Ustanowienie przeto nowych granic diecezji, zgodnych z granicami naszego państwa, granicami ustanowionymi w Poczdamie — jest koniecznością. Stolica Apostolska dałaby Wtedy oczywisty wyraz, iż uznaje granice polskie na Odrze i Nysie Łużyckiej. Dla nas Polaków i ludzi wierzących ma to szczególne znaczenie. Ale sprawy te mają także i inne aspekty o jeszcze szerszym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-82.29" who="#ZygmuntFilipowicz">Przemawiając przed rokiem w tej Izbie mój kolega i przyjaciel, poseł Janusz Makowski, powiedział z tej trybuny, iż „czekanie na traktat pokojowy, którego nie ma jeszcze po 22 latach i który nie wiadomo kiedy w ogóle będzie podpisany, nie sprzyja polityce pokoju i stabilizacji sytuacji w Europie, co przecież leży w ogólnej linii pokojowej działalności Watykanu”. Katolicy polscy ufają, że ten ważny postulat o aspekcie zarówno religijnym, jak i narodowym, a także międzynarodowym zostanie w niedługim czasie zrealizowany przez Stolicę Apostolską. Otworzy się Wtedy droga do tak pożądanej normalizacji stosunków między Polską a Stolicą Apostolską.</u>
          <u xml:id="u-82.30" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Już niewiele czasu dzieli nas od rozpoczęcia kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu i rad narodowych. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które aktywnie i w szerokim zakresie uczestniczyło w dyskusji ogólnonarodowej przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, weźmie także tym razem w ramach Frontu Jedności Narodu aktywny udział w zbliżającej się kampanii wyborczej, politycznej. Jesteśmy przekonani, że działacze nasi uzyskają pełniejszą niż dotąd możliwość dania wyrazu swej ideowej i obywatelskiej postawie i swemu patriotycznemu zaangażowaniu. W przekonaniu tym umacnia nas uchwała podjęta przez V Zjazd Partii, która między innymi mówi, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-82.31" who="#ZygmuntFilipowicz">„Partia zamierzać będzie do zwiększenia udziału bezpartyjnych we Współrządzeniu. Jedynym kryterium oceny obywateli jest ich stosunek do ludowego państwa i zadań socjalistycznego budownictwa. Partia przeciwstawia się podziałowi społeczeństwa według stosunku do religii. W realizacji programu budownictwa socjalistycznego w Polsce — czytamy w uchwale — uczestniczą wierzący i niewierzący”.</u>
          <u xml:id="u-82.32" who="#ZygmuntFilipowicz">Zwiększony udział bezpartyjnych w Sejmie, radach narodowych i w innych organach życia państwowego i społecznego, służyć będzie sprawie mobilizowania ludzi wierzących w sposób jeszcze skuteczniejszy do pracy na na rzecz Polski socjalistycznej. Gotowi jesteśmy przyczyniać się czynnie do tego działania. W zgodzie z naszym chrześcijańskim światopoglądem, w oparciu o racje patriotyczne i społeczne. Wierzymy, że działając na tej drodze będziemy się skutecznie przyczyniać do dalszego pogłębiania i dalszego umacniania procesu integracji całego narodu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-82.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JanKarolWende">Głos zabierze poseł Kazimierz Kopecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#KazimierzKopecki">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Na tle zagadnień energetyki chciałbym powrócić do ważnych problemów gospodarki kraju, które były przedmiotem licznych i interesujących wypowiedzi w dniu wczorajszym i dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#KazimierzKopecki">Po paru latach pomyślnych dla energetyki, choć bardzo pracowitych, 1969 r. zapowiada się jako pełen napięć i trudności. W nowy rok wejdziemy z deficytem 500 MW nie wykonanej mocy w elektrowniach cieplnych i z wieloma innymi trudnościami, a jeżeli nie nastąpią bardzo zasadnicze zmiany w różnych gałęziach i na różnych szczeblach gospodarki — energetyka, która jest kluczem do rozwoju socjalistycznej gospodarki kraju, nie potrafi rozwinąć się w należytym stopniu, aby sprostać postawionym jej zadaniom. Stanie się gałęzią limitującą dalszy rozwój gospodarki. Jest to tym boleśniejsze, że energetyka prawie całą swą bazę stworzyła w okresie powojennym, w okresie Polski Ludowej, i posiada rzeczywiście duże osiągnięcia, ma dobrych, ofiarnych i zdolnych pracowników i dobre rozeznanie czekających ją problemów.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#KazimierzKopecki">Wielkie trudności tkwią u samych podstaw naszej energetyki, jakimi są wydobycie, przeróbka i transport węgla kamiennego. Górnictwu węglowemu zawdzięczamy Ostatnio rozwój dużej gałęzi naszego opłacalnego eksportu. To rzutuje na obecne nasze poglądy, na rolę górnictwa węgłowego. Jednak deficyt ponad 10 tys. pracowników w górnictwie węglowym przy trudnościach, jakie stwarza brak dość szybkiego postępu w mechanizacji, a zwłaszcza braki i nieterminowość zaopatrzenia górnictwa w niektóre materiały i urządzenia, nie da się dostatecznie szybko nadrobić zwiększeniem frontu pracy, polepszeniem organizacji czy wzrostem wydajności pracy. Praca w nadgodzinach świątecznych jest tutaj rozwiązaniem koniecznym, ale nie po to chyba przez wiele lat dążyliśmy do likwidacji tego zjawiska, ażeby go z powrotem i może na czas dłuższy wprowadzać do naszej gospodarki, i to w dobie, gdy chcielibyśmy we wszystkich dziedzinach dążyć do skrócenia czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#KazimierzKopecki">Następną trudność, poza zaopatrzeniem, stanowi przewlekły i stanowczo niezadowalający jakościowo proces inwestycyjny. Jest on przeszkodą w prawidłowym rozwoju całej naszej gospodarki. W tym roku doprowadza on do wspomnianego na wstępie kryzysu w postaci braku 500 MW w systemie elektroenergetycznym, co stanowi połowę potrzebnego przyrostu mocy produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#KazimierzKopecki">Zastanówmy się chwilę nad katastrofalnymi skutkami tego zjawiska, na które składa się:</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#KazimierzKopecki">— po pierwsze — nieterminowość dostaw z przemysłów dostarczających podstawowe urządzenia i materiały, wyrażająca się przekraczaniem umownych terminów od 3 do 6 miesięcy; tymczasem nawet terminy umowne określone jak wiadomo kwartałami, z dalszymi ulgowymi poślizgami nie pozwalają na jakąkolwiek sprawną organizację budowy. Musi się ona opierać na matematycznych programach, z ustalonym co do doby terminem spływu urządzeń i materiałów;</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#KazimierzKopecki">— po drugie — zła jakość niektórych urządzeń, albo zjawisko przerzucania procesu kontroli i wykańczania urządzeń na plac budowy; typowym przykładem tego jest dostarczanie na budowę źle wyważonych wirników maszyn i konieczność wyważania ich w czasie rozruchu, co jest procesem bardzo praco-i czasochłonnym oraz procesem niedoskonałym;</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#KazimierzKopecki">— po trzecie — niedostateczna baza ludzika i maszynowa, a także narzędziowa przedsiębiorstw budowlano-montażowych; mechanizacja robót budowlanych jest co najmniej o połowę za niska.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#KazimierzKopecki">Olbrzymie znaczenie dla gospodarki kraju miałoby przejście w budowie elektrowni na znacznie większe niż dotąd jednostki turbozespołów.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#KazimierzKopecki">Już 2 lata temu postulowaliśmy w sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wydanie decyzji rządu o rozpoczęciu przez przemysł krajowy budowy jednostek 500 MW. Decyzja ta — która pozwoliłaby przemysłowi ciężkiemu i maszynowemu stworzyć odpowiedni plan i bazę działania — zanim zapadnie, będzie bardzo spóźniona. Byliśmy siódmym krajem w świecie instalującym bloki 200 MW. Obecnie już 15 krajów wyprzedziło nas w zastosowaniu większych jednostek. Będziemy na razie importować te jednostki, ale na samym tylko zwiększonym imporcie nie można oprzeć rozwoju tak podstawowych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#KazimierzKopecki">Jakie szkody ponosimy przy obecnym stanie procesu inwestycyjnego? Co dałoby nam poprawienie tego stanu? Skrócenie czasu zamrożenia w czasie budowy, jakie teraz występuje, Skrócenie cyklu budowy o 40% — dla tej samej mocy globalnej — przy przejściu na jednostki 500 MW; z tym związane zmniejszenie nakładów jednostkowych oraz zmniejszenie strat spowodowanych wyłączaniem odbiorców przemysłowych dałoby oszczędność nakładów około 15–20%. Dalsze oszczędności uzyskalibyśmy przy nowoczesnej, postępowej organizacji samego procesu inwestycyjnego. Będziemy teraz, przeciętnie co 2 lata, budować elektrownię mocy 2000 MW, o koszcie około 10 mld zł każda. Można sobie stąd łatwo wyliczyć, jaki nakład, który będziemy musieli ponieść na intensyfikację procesów inwestycyjnych, byłby w tych warunkach opłacalny.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#KazimierzKopecki">Nakłady te są potrzebne zarówno w przemyśle maszynowym ciężkim, jak i w przemyśle budowlanym, gdyż samymi przedsięwzięciami organizacyjnymi nie da się pokonać tych trudności, jakie występują w procesie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#KazimierzKopecki">Jeżeli mowa o takich podstawowych decyzjach, jak wyżej wspomniana decyzja na temat jednostek 500 MW, na które czeka energetyka, czeka przemysł maszynowy ciężki, to będzie nią również spieszna decyzja o budowie pierwszej elektrowni jądrowej. Ta decyzja jest niezbędna nie tylko ze względu na efektywność elektrowni jądrowej i na bilans paliw i energii, ale przede wszystkim dlatego, że jedynie przy dość wczesnym przygotowaniu się do budowy przez przemysł kooperujący będzie można tę budowę wykonać w latach osiemdziesiątych, przy najmniejszym nakładzie środków dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#KazimierzKopecki">Elektrownie nie są jedynym przykładem ekstensywnej pracy przemysłu kooperującego, bo moglibyśmy przytoczyć ich znacznie więcej. 5% transformatorów krajowych rocznie ulega uszkodzeniom, jest to norma co najmniej 50 razy wyższa od prawidłowej. Część urządzeń i zaopatrzenia dla sieci, dla których mamy dobre konstrukcje krajowe, jak aparatura rozdzielcza, wysokiego napięcia, dostarczane na skutek swoiście rozumianej polityki eksportowej, są w niewystarczającej ilości w energetyce. Braki tych samych asortymentów wypełniane są dostawami zagranicznymi, częstokroć przypadkowymi, co stwarza wielkie trudności eksploatacyjne i wielkie koszty.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#KazimierzKopecki">Podobne trudności występują w gazo-energetyce, której rozbudowa znalazła w planie słuszny i wielokrotnie przez nas postulowany wyraz. Cieszymy się z tego. Ale tutaj na czoło trudności wysuwa się niezbilansowanie produkcji rur i brak jednolitej bazy produkcji dobrych urządzeń odbiorczych na gaz, posiadającej właściwe zaplecze naukowo-badawcze i konstrukcyjne. Ta gałąź przemysłu wymaga stworzenia jej od podstaw; tego też musimy się domagać.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#KazimierzKopecki">Wysoka Izbo! Wszystko to co powiedziałem, najbardziej podbudowuje słuszne uchwały V Zjazdu PZPR odnośnie do konieczności intensyfikacji naszego przemysłu i budownictwa, odnośnie do konieczności zmian jakościowych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiła rządowi, w sprawie polepszenia procesu inwestycyjnego, dezyderat bardzo ważny i istotny. Jest on całkowicie słuszny. Pozwoliłem sobie dołączyć do tego te uwagi i te dezyderaty, jakie były dyskutowane przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, w których świetle zagadnienie terminowości i jakości pracy przemysłu, zagadnienie jego radykalnego usprawnienia jakościowego — staje się zagadnieniem kluczowym dla nas. Śmiało można stwierdzić, że od tego będzie zależeć cała nasza przyszłość gospodarcza, a także od tego będzie zależało nasze znaczenie polityczne. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Józef Wlekły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#JózefWlekły">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie nad projektem pianiu i budżetu na rok 1969, pragnę zwrócić uwagę obywateli półsłów na niektóre zagadnienia i problemy wynikające z tego projektu, a mianowicie na zagadnienie przemysłowej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#JózefWlekły">Przedstawiony projekt pianiu i budżetu na rok 1969 zakłada wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 304 tys. osób, to jest do poziomu 9.536 tys. osób, co stawia dalsze konkretne zadanie przed przemysłową służbą zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#JózefWlekły">W latach 1963–1967 nastąpił wzrost liczby zakładów przemysłowej Służby zdrowia, których w 1967 r. było ogółem 2.444. Wzrost ten nastąpił przez utworzenie międzyzakładowych przychodni, których liczba wzrosła ze 134 w 1963 r. do 533 w 1967 r. Rozwój ten odnosi się zwłaszcza do zakładów niższego typu. Liczba lekarzy zatrudnionych na pełnych etatach wzrosła w omawianym okresie z 2.352 do 3.217. W 1963 r. przemysłowa służba zdrowia obejmowała swoją opieką 3.499 tys. pracowników, zaś w 1967 r. 4.108 tys. pracowników. Pomimo tego wzrostu nastąpił jednak spadek wskaźnika godzin lekarskich na 1000 zatrudnionych — z 6,86 na 6,7 w odniesieniu do całego kraju. W poszczególnych województwach wskaźnik ten kształtuje się różnie — od 5,5 w województwie krakowskim, 5,6 — w województwie katowickim do 4,3 w województwie łódzkim, przy znacznym zróżnicowaniu w poszczególnych gałęziach przemysłu, na przykład 8,4 w przemyśle chemicznym i gumowym oraz 2,5 w transporcie — w mieście Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#JózefWlekły">Równolegle ze wzrostem ilościowym zakładów przemysłowej służby zdrowia nastąpił wzrost liczby lekarzy specjalistów medycyny przemysłowej, przy czym jednak nadal odczuwa się brak lekarzy innych specjalności, jak radiologów, neurologów, laryngologów, psychiatrów i okulistów, przy równoczesnym braku tych specjalistów w przychodniach obwodowych lecznictwa otwartego w powiatach. Stwarza to sytuację taką, że zakres przeprowadzanych badań profilaktycznych wśród załóg zakładów przemysłowych, pracujących w szczególnie szkodliwych lub uciążliwych warunkach, jest w dalszym ciągu niewystarczający. Badania profilaktyczne, przeprowadzane w poradniach higieny pracy i w przychodniach przy małych zakładach pracy, ograniczają się często tylko do badania fizykalnego, bez uwzględnienia badań pomocniczych, a nawet w dużych przychodniach zakładowych nie wykonuje się wymagalnych badań specjalistycznych. Pracownicy szczególnie narażeni — nie są obejmowani często parokrotnym badaniem w ciągu roku, czego wymaga zagrożenie środowiskowe. Dla przykładu — w 1967 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Częstochowie nie objęto badaniami okresowymi około 34% pracowników, przy czym u 52 pracowników nowo przystępujących do pracy nie przeprowadzono badania wstępnego.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#JózefWlekły">W Zakładach Włókien Sztucznych „Celwiskoza” w Jeleniej Górze, w dwu oddziałach, których pracownicy są szczególnie narażeni na szkodliwe czynniki chemiczne, w 1966 r. nie dokonano w około 30% wymagalnych badań profilaktycznych. W Zakładach Porcelany i Porcelitu w Chodzieży, badania pracowników narażonych na pył krzemowy i związki ołowiu, przeprowadzane były z dużym opóźnieniem i nieregularnie.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#JózefWlekły">Również badania wstępne przy przyjmowaniu do pracy wykazują jeszcze duże niedomagania. Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego w Warszawie, na przykład w 1966 r. dopuściło do pracy bez badania wstępnego 50% nowo przyjmowanych. Zjawiska te w skutkach dla zdrowia pracowników są bardzo niebezpieczne, nie mówiąc już o braku punktu odniesienia w następnych badaniach profilaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#JózefWlekły">Niewątpliwie ogromną rolę, zarówno w badaniach normalnych, jak i profilaktycznych, odgrywają pracownie analityczne. Aczkolwiek w ostatnich latach notuje się wzrost pracowni analitycznych z 532 w 1963 r. do 794 w 1967 r., to jednak nie ma żadnych gwarancji, aby zabezpieczały one potrzebne badania pracowników, narażonych na zagrożenia środowiskowe. W większości są to punkty analityczne bądź pracownie małe, a jedynie niewiele przychodni, i to wyższych typów, posiada laboratoria, zapewniające pełny wymagany zakres badań. Niezależnie od tego niekorzystnym zjawiskiem jest brak kadry, co powoduje, iż nawet pracownie, posiadające pełne wyposażenie w sprzęt, wykonują badania w niewielkim tylko zakresie. Są to niewątpliwie czynniki odgrywające niepoślednią rolę w zakresie działalności przemysłowej służby zdrowia, jednakże z pewnością najważniejszym elementem tej działalności jest czynnik ludzki.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#JózefWlekły">Istotną formą pracy lekarza przemysłowego jest kontrola sanitarno-higieniczna zakładu pracy i stanowisk roboczych, mająca dawać w efekcie poprawę w tym zakresie. Dość często jednak wyniki tej kontroli ograniczają się do stwierdzenia braków, przekazywania administracji przedsiębiorstwa wniosków, bez możności istotnego wpływu na poprawę warunków pracy. Nawet duża aktywność ze strony lekarza zakładowego nie jest dostatecznie skuteczna ze względu na brak operatywnego zainteresowania administracji zakładu przedstawionymi wnioskami. Administracja w zasadzie ogranicza się do przekazania zaleceń kierownictwu wizytowanych oddziałów, jednak bez zabezpieczenia wykonawstwa wniosków.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#JózefWlekły">Innym zjawiskiem zmniejszającym efektywność pracy lekarza przemysłowego są przerosty zbiurokratyzowania jego działalności i sformalizowanie pracy. Wystarczy tu nadmienić, że w wielu wypadkach lekarz przy przyjęciu chorego, czy badaniu profilaktycznym wypełniać musi 7–8 różnych pism. Ta okoliczność powoduje to, że w ostatnich latach zaznacza się zjawisko odpływu kadry lekarskiej z zakładów przemysłowej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#JózefWlekły">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach, i obecnie, państwo nasze zwraca dużą uwagę na zagadnienia rozwoju i działalności przemysłowej służby zdrowia, której zadaniem jest stałe i systematyczne podnoszenie stanu zdrowia załóg pracowniczych, nakładając poważne obowiązki na administrację poszczególnych resortów i zakładów pracy, co wyrażone zostało w aktach prawnych, między innymi w uchwale Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1962 r. w sprawie udziału zakładów przemysłowych w organizowaniu opieki nad zdrowiem pracowników oraz w ustawie z dnia 30 marca 1965 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy. Podane przeze mnie fakty świadczą o tym, że w zakresie realizacji zadań stojących przed zakładami przemysłowej służby zdrowia mamy duże osiągnięcia, ale równocześnie daje się zauważyć wiele niedomagań.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#JózefWlekły">Niedomagania wynikają z niepełnej realizacji postanowień zawartych w wymienionych uprzednio aktach prawnych. Pragnę podkreślić, że obradujący w listopadzie bieżącego roku V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej sprawom tym poświęcił również wiele uwagi. Między innymi stwierdzono — co znalazło swój wyraz w uchwałach V Zjazdu — że w zakresie służby zdrowia należy nadal zapewniać niezbędny priorytet rozwoju placówkom przemysłowej służby zdrowia. Sprawniejsza powinna stać się pomoc lekarska dla ogółu robotników, szczególnie zaś dla pracujących w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Wymaga to odpowiedniego zwiększenia dopływu kadr lekarskich do przemysłowej służby zdrowia oraz lepszego wyposażenia jej placówek w nowoczesny sprzęt i aparaturę medyczną.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#JózefWlekły">Przemysłowa służba zdrowia powinna koncentrować się w większym niż dotychczas stopniu na wykrywaniu i eliminowaniu zagrożeń zawodowych na stanowiskach roboczych oraz na prowadzeniu okresowych badań profilaktycznych stałych załóg.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#JózefWlekły">Wysoki Sejmie! Korzystając z głosu w dzisiejszej debacie, pragnę skierować uwagę pod adresem resortu zdrowia na niektóre zadania, które moim zdaniem wymagają szybkiej realizacji w zakresie usprawniania pracy przemysłowej służby zdrowia, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#JózefWlekły">— zapewnienie pełnoetatowej opieki lekarskiej w przychodniach przyzakładowych i międzyzakładowych w wymiarze 7 godzin dziennie na 1000 pracowników, objętych opieką;</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#JózefWlekły">— zwiększenie zatrudnienia w tych przychodniach pielęgniarek i rejestratorek, co umożliwi pełniejsze wykorzystanie czasu lekarzy na działalność profilaktyczną;</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#JózefWlekły">— zapewnienie dalszego rozwoju pracowni analitycznych i laboratoriów w przychodniach przemysłowej służby zdrowia, które wyposażone w odpowiedni sprzęt i obsadę kadrową zapewnią poprawę jakości badań lekarskich, w tym również profilaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#JózefWlekły">Jestem przekonany, że pełna realizacja wszystkich poruszonych przeze mnie spraw przyczyni się w 1969 r. i w latach następnych do dalszego podniesienia zdrowotności naszych załóg robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-86.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#JanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Kurasiowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#KazimierzKuraś">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos z ramienia sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, na wstępie chciałbym nadmienić, że sytuację rynkową w 1968 r. charakteryzował wyższy niż planowano przyrost dochodów ludności oraz poważny wzrost wysokości dostaw towarów na rynek.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#KazimierzKuraś">Według szacunkowych danych organizacje uspołecznionego handlu wewnętrznego przekroczą w bieżącym roku plan sprzedaży detalicznej o ponad 3%. Wartość sprzedaży w 1968 r. będzie więc wyższa o 8,5% w porównaniu z 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#KazimierzKuraś">Trzeba obiektywnie stwierdzić, że daje się zauważyć dalszą poprawę zaopatrzenia naszego rynku. Poprawa asortymentowej struktury dostaw, przejawiająca się w znacznym zwiększeniu dostaw artykułów poszukiwanych przez nabywców, przyczyniła się do zmniejszenia braków w zaopatrzeniu w towary, których podaż nie zapewniła jeszcze w pełni zaspokojenia popytu. Osiągnięto dalszą poprawę poziomu organizacji techniki handlu Oraz kultury i obsługi w placówkach handlowych.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#KazimierzKuraś">Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przewiduje dalszy intensywny wzrost spożycia i w związku z tym stawia przed przemysłami produkcyjnymi dla potrzeb rynku zadania znacznego zwiększenia dostaw towarów rynkowych, a szczególnie wyrobów przemysłu metalowego i maszynowego, chemicznego i meblarskiego oraz poszukiwanych wyrobów przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#KazimierzKuraś">Wraz ze wzrostem dostaw towarów na rynek musi postępować lepsze i bardziej skuteczne dostosowanie asortymentu produkcji do potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#KazimierzKuraś">Na uspołeczniony handel uchwała nakłada obowiązek usprawnienia organizacji i funkcjonowania handlu, między innymi poprzez pogłębianie analizy popytu, usprawnienie działalności organizacji wiodących w handlu, intensyfikację sprzedaży artykułów o dostatecznej podaży oraz dalszą poprawę obsługi konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#KazimierzKuraś">Projekt planu handlu wewnętrznego na 1969 r. i podstawowe założenia na 1970 r. przewidują wzrost dostaw towarów na rynek o 7% w 1969 r. i o 7,1% w 1970 r. w stosunku do 1969 r. Sprzedaż detaliczna w 1969 r. ma wynieść ogółem 431,1 mld zł, a więc będzie wyższa o 6,7% od osiągniętej w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#KazimierzKuraś">Plan dostaw rynkowych przewiduje znaczny wzrost podaży między innymi następujących towarów: drobiu i jego przetworów — o 15%, tłuszczów zwierzęcych — o 6%, mleka i przetworów z mleka — o 6,1%, kasz — o 8,4%, warzyw — o 9,7%. W artykułach przemysłowych szczególnie wzrosną dostawy: mebli — o 8,7%, wyrobów dziewiarskich — o 14,1%, wyrobów z tworzyw sztucznych — o 10,8%, materiałów budowlanych — o 9,9%, w tym materiałów ściernych — o 15,1%, samochodów osobowych — o 14,4%.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#KazimierzKuraś">Trzeba powiedzieć, że miano ogólnego wzrostu dostaw, nie będzie jeszcze w pełni zaspokojony popyt na niektóre towary. Wystąpią jeszcze niedobory w zaopatrzeniu między innymi w tkaniny wełniane, jedwabne i niektóre bawełniane, niektóre wyroby dziewiarskie i obuwnicze, artykuły instalacyjno-sanitarne, materiały budowlane, meble, niektóre wyroby przemysłu maszynowego i ciężkiego oraz wyroby papiernicze. W artykułach spożywczych mogą wystąpić braki mięsa i przetworów mięsnych, ryb i przetworów rybnych, wyrobów czekoladowych, a także i piwa.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#KazimierzKuraś">Ogólne wskaźniki planu sprzedaży i dostaw towarów na rynek oraz porównanie ich z analogicznymi Wskaźnikami z lat ubiegłych Wskazują na występowanie pewnych napięć w dziedzinie zbilansowania podaży towarów rynkowych z zakładaną siłą nabywczą ludności, W celu więc zapewnienia dalszej poprawy zaopatrzenia ludności oraz zapobieżenia występowaniu trudności i braków, organizacje przemysłu i handlu powinny zapewnić rytmiczne wykonanie planowanych zadań w dziedzinie produkcji towarów rynkowych i dołożyć wszelkich starań, by zadania te przekroczyć szczególnie w odniesieniu do branż i grup towarowych, których podaż nie pokrywa jeszcze popytu.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#KazimierzKuraś">Przed aparatem handlu stoi w dalszym ciągu zadanie maksymalnie efektywnej gospodarki pozostającą w jego dyspozycji masą towarową, dalszego zacieśnienia współpracy z przemysłem oraz doskonalenia działania poszczególnych ogniw i szczebli obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#KazimierzKuraś">Szczególne znaczenie ma dalsze zwiększenie wpływu organizacji handlu na kształtowanie asortymentowego profilu produkcji wyrobów rynkowych w kierunku zwiększenia dostaw artykułów, których podaż jest niedostateczna, zapewnienie odpowiedniej jakości towarów oraz inspirowanie podejmowania produkcji nowych wyrobów, bardziej nowoczesnych i o wyższych walorach użyteczności.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#KazimierzKuraś">Obok rozwijania produkcji nowych, lepszych i droższych wyrobów należy przeciwdziałać zjawisku nieuzasadnionego wycofywania z obrotów towarów tańszych, lecz cieszących się popytem i poszukiwanych przez nabywców, zwłaszcza mniej zarabiających.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#KazimierzKuraś">W związku z dużym wzrostem w ostatnich latach produkcji i sprzedaży artykułów trwałego użytku zasadniczego znaczenia nabiera zapewnienie dostaw odpowiedniej ilości części zamiennych. Zresztą było już mowa tutaj o tych zagadnieniach. Zagadnienie to było ponadto wielokrotnie poruszane również w dyskusjach komisji sejmowych i w czasie spotkań z wyborcami. Należy więc podjąć kroki w celu poprawy zaopatrzenia w części zamienne do artykułów trwałego użytku, a przede wszystkim radioodbiorników, telewizorów, maszyn do szycia, samochodów, motocykli, rowerów itp. Również wymaga usprawnienia gospodarka częściami zamiennymi, gdyż to zagadnienie ma bardzo istotne znaczenie. Organizacje handlowe, kontynuujące dotychczas owocne wysiłki, powinny zacieśnić kontakty z uspołecznionym przemysłem drobnym w celu intensyfikacji produkcji rynkowej i wykorzystania wszystkich rezerw produkcyjnych tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#KazimierzKuraś">Warunkiem skutecznego oddziaływania na strukturę produkcji oraz właściwego zaopatrzenia rynku jest dalsze pogłębianie ze strony przedsiębiorstw i central handlowych analizy popytu i stanu zaopatrzenia poszczególnych rejonów kraju. Przedsiębiorstwa handlu hurtowego powinny poprawić realizację zamówień detalu oraz przeprowadzić analizę posiadanych zapasów, by nie dopuszczać do występowania nieuzasadnionych braków w zaopatrzeniu detalu przy jednoczesnym gromadzeniu nadmiernych zapasów w magazynach hurtowych.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#KazimierzKuraś">Należy również dążyć do dalszego usprawnienia organizacji przewozów towarów z przemysłu i z magazynów hurtowych do placówek sprzedaży detalicznej, by w maksymalnym stopniu zapewnić ciągłość zaopatrzenia detalu i poprawić ekonomikę wykorzystania posiadanych środków transportu, których handel nie ma za dużo i stale odczuwa braki.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#KazimierzKuraś">Projekt planu przewiduje dalszy rozwój i modernizację sieci handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych. W 1969 r. na 1000 mieszkańców przypadnie 241,2 m2 powierzchni sklepowej i 26,1 miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych, podczas gdy w 1968 r. wskaźniki te wynosiły 235,2 m2 i 25,4 miejsc konsumpcyjnych. Pozwoli to na poprawę obsługi konsumentów, jednak środki planowane na rozwój sieci handlowej nie pokryją w pełni potrzeb w tym zakresie. W związku z tym istnieje konieczność szczególnie wnikliwej analizy zamierzeń inwestycyjnych w handlu, uwzględniania priorytetu, jak i ważności oraz efektywności, a także podniesienia stopnia wykorzystania istniejącej sieci handlowej przede wszystkim poprzez wyeliminowanie nadmiernych przerw w eksploatacji sklepów i zakładów gastronomicznych w wyniku wadliwej organizacji niektórych remont ów lub też z braku zapewnienia odpowiedniej rezerwy kadrowej i w związku z tym zamykania sklepów.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#KazimierzKuraś">Rozwojowi i modernizacji sieci handlowej powinna towarzyszyć dalsza poprawa kultury obsługi oraz zwiększenie troski o konsumenta. Obserwuje się w tym zakresie dalszą poprawę, a w związku z tym wzrastające systematycznie zaufanie społeczeństwa do naszego handlu. Niemniej jednak, zagadnienie to wymaga ciągłego i wnikliwego śledzenia ze strony kierowników sklepów, dyrekcji przedsiębiorstw i ich władz zwierzchnich. Szczególnie chodzi tu nie tylko o sklepy, ale przede wszystkim o zakłady gastronomiczne.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#KazimierzKuraś">Trzeba wspomnieć, że w ostatnich latach znacznie odmłodzono kadrę handlową, zatrudniając coraz więcej absolwentów szkół handlowych. Zagadnieniu ternu należy nadal poświęcać dużo troski, uwagi i zainteresowania oraz stwarzać młodzieży niezbędne warunki pracy i dalszego kształcenia.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#KazimierzKuraś">Omawiając i analizując działalność handlu wewnętrznego na posiedzeniach sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego oraz w terenie trzeba stwierdzić — co pragnę podkreślić — duży wysiłek i zaangażowanie pracowników handlu w wykonanie ich niełatwych zadań, często w trudnych warunkach pracy, o czym świadczy między innymi przekroczenie zadań planu roku bieżącego. Podkreślam to zagadnienie oczywiście obok występujących jeszcze niedomagań, o których przykładowo tutaj mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-88.20" who="#KazimierzKuraś">Biorąc pod uwagę zadania wynikające z uchwał V Zjazdu naszej partii, dezyderaty i wnioski sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, jak również zasługujące na poparcie zamierzenia resortu handlu wewnętrznego oraz handlowych organizacji spółdzielczych, należy żywić nadzieję, że realizacja zadań Narodowego Pianiu Gospodarczego w roku 1969 przyczyni się do dalszej poprawy zaopatrzenia ludności.</u>
          <u xml:id="u-88.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Bednarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#BolesławBednarek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Jednym z ważnych elementów Narodowego Planu Gospodarczego, decydującym w znacznym stopniu o szybkim tempie rozwoju gospodarczego kraju i poziomie życia jego obywateli, jest postęp techniczny. Zakładana w uchwale V Zjazdu PZPR intensyfikacja rozwoju całej naszej gospodarki powinna się odbywać głównie poprzez postęp techniczny. Plan 1969 r. przewiduje łączne nakłady z budżetu i z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego na rozwój nauki i postępu technicznego w wysokości około 9,6 mld zł, co oznacza wzrost o 9,5% w stosunku do 1968 r. Stanowi to również Około 1,5% dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#BolesławBednarek">W porównaniu na przykład z 1960 r. jest to trzykrotny wzrost, a dynamika tego wzrostu jest w tym okresie dwukrotnie wyższa, niż dynamika wzrostu dochodu narodowego i zgodnie z uchwałą V Zjazdu będzie utrzymana również przez następne lata. Ponadto 2,1 mld zł przeznacza się na fundusz nowych uruchomień, zapewniający dalsze przyśpieszenie wdrażania wyników prac naukowych i badawczych oraz 86 mln zł na doskonalenie organizacji produkcji i wprowadzanie nowych metod zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#BolesławBednarek">Rezerwa finansowa w budżecie Komitetu Nauki i Techniki, wynosząca 300 mln zł, pozwoli na finansowanie przede wszystkim prac badawczych i rozwojowych, związanych z rozwojem eksportu, węzłowych problemów naukowo-badawczych nie objętych planem oraz na intensyfikację prac planowych.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#BolesławBednarek">Poza tym prace badawcze i konstrukcyjno-doświadczalne będą również w dużym stopniu finansowane ze środków obrotowych przedsiębiorstw. Znaczną część środków przeznacza się na dalszy rozwój potencjału badawczego placówek naukowo-badawczych. Łączny fundusz nagród za osiągnięcia w dziedzinie rozwoju techniki wynosi około 177 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#BolesławBednarek">Postęp techniczny będzie rozwijany głównie w kierunkach związanych z elektroniką, automatyzacją i nowoczesnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i technologicznymi oraz mechanizacją, intensyfikacją i optymalizacją procesów produkcyjnych i technologicznych, decydujących o szybkim rozwoju i unowocześnieniu całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#BolesławBednarek">Będą nadal prowadzone intensywne prace nad wydatnym podwyższeniem trwałości, niezawodności, nowoczesności i jakości wyrobów oraz nad obniżeniem zużycia materiałów.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#BolesławBednarek">Mimo wielu niewątpliwych osiągnięć trzeba stwierdzić, że w dotychczasowej działalności na rzecz rozwoju postępu technicznego popełnialiśmy również pewne błędy.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#BolesławBednarek">Szeroka dyskusja przedzjazdowa w środowiskach naukowych, technicznych i w zakładach przemysłowych wskazała między innymi na fragmentaryczność poczynań, rozproszenie tematyczne, brak często ścisłych powiązań tematyki badań z potrzebami gospodarki i wiele innych. W wyniku tej dyskusji opracowano już projekt „kompleksowego programu nowych przedsięwzięć metodologiczno-organizacyjnych dla zasadniczego zwiększenia efektywności badań naukowych i prac rozwojowych na najbliższe lata”, który uwzględnia również postanowienia uchwały V Zjazdu PZPR. Głównymi zasadami w dziedzinie planowania badań powinny być:</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#BolesławBednarek">1) koncentracja badań naukowo-technicznych na najważniejszych i najpilniejszych problemach dla gospodarki narodowej poprzez wprowadzenie jednolitego państwowego planu badań naukowych i rozwoju technicznego. Plan taki powinien być realizowany zintegrowanym wysiłkiem całej bazy materialnej i potencjału kadrowego placówek naukowo-badawczych PAN, szkolnictwa wyższego i poszczególnych resortów;</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#BolesławBednarek">2) kompleksowość planowania badań, obejmująca pełne cykle rozwojowe, realizowane poprzez programy koordynacyjne, będące rządowymi programami badawczo-wdrożeniowymi i przewidujące wszystkie tematy i etapy badań niezbędne do zrealizowania całego cyklu — od badań teoretycznych do zastosowania w praktyce;</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#BolesławBednarek">3) łączne planowanie zadań i środków przez wprowadzenie finansowania przedmiotowego, związanego z danym cyklem rozwojowym, czyli problemem;</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#BolesławBednarek">4) wyprzedzający charakter rozwoju badań w stosunku do potrzeb rozwoju gospodarczego, prawidłowy wybór i hierarchizacja węzłowych problemów badawczych popartych gruntowną analizą i rachunkiem ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia z punktu widzenia zastosowań w optymalnej skali przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#BolesławBednarek">Niezbędne są także przedsięwzięcia organizacyjne, między innymi poprawa rozmieszczenia wysoko kwalifikowanych kadr w zapleczu badawczym i technicznym zarówno w przekroju poziomym, jak i pionowym; rotacja kadr między zapleczem i przemysłem; polepszenie warunków do podnoszenia kwalifikacji pracowników zaplecza; wzrost wymogów kwalifikacyjnych w stosunku do kadr naukowo-badawczych; poprawa systemu bodźców ekonomicznych dla pracowników zaplecza; zwiększenie środków na zakupy specjalnej aparatury badawczej oraz bardziej efektywne wykorzystanie posiadanej aparatury.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#BolesławBednarek">W wyniku tych zmian, w planie rozwoju nauki i techniki na lata 1969–1970 zmniejszono już liczbę kierunków badań i problemów, które zwiększają koncentrację zadań o około 40%. W planie centralnym zwiększono poważnie ilość krajowych patentów i wynalazków do zastosowania przy rozwiązywaniu wybranych problemów. W planach rozwoju postępu technicznego resortów i branż należy również w większym niż dotąd stopniu uwzględniać zastosowanie wyników zakończonych prac badawczych, patentów i wynalazków pracowniczych oraz przyśpieszyć radykalnie ich wdrażanie.</u>
          <u xml:id="u-90.14" who="#BolesławBednarek">Efektywność ekonomiczna i społeczna użyteczność działalności naukowo-badawczej zależy w dużej mierze od sprawności samego procesu prowadzenia badań.</u>
          <u xml:id="u-90.15" who="#BolesławBednarek">Konieczne wydaje się tu usprawnianie struktury organizacyjnej instytutów oraz zwiększanie dyscypliny w terminowej realizacji zadań związanych z postępem technicznym. Śmielej należałoby oceniać placówki naukowo-badawcze wszystkich pionów i szczebli oraz ludzi w mich pracujących Według faktycznych osiągnięć twórczych i ich wkładu do postępu technicznego. Istotne jest również bardziej efektywne wykorzystanie kwalifikacji kadr w zapleczu, ponieważ wiele wysoko kwalifikowanych osób zajmuje się często czynnościami administracyjno-biurowymi. Nagradzać należy nie tylko za sam poziom wiedzy, ale za faktycznie wykonaną pracę twórczą, jej oryginalność, nowoczesność i użyteczność praktyczną; nagradzać trzeba rzeczywistych twórców prac naukowo-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-90.16" who="#BolesławBednarek">Na studia doktoranckie i zagraniczne staże naukowe trzeba kierować ludzi mających znaczny dorobek badawczy i osiągnięcia twórcze, dla umożliwienia im zdobycia nie tylko tytułu naukowego, ale przede wszystkim osiągnięcia wyższych kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-90.17" who="#BolesławBednarek">Istotnym elementem podnoszenia kwalifikacji powinno być także wprowadzenie specjalizacji zawodowej dla służb technicznych w przedsiębiorstwach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-90.18" who="#BolesławBednarek">W większym niż dotąd stopniu, należałoby angażować naukowców i wysokiej klasy specjalistów do rozwiązywania problemów związanych z szybkim opanowywaniem nowych procesów produkcyjno-technologicznych i terminowym osiąganiem pełnych zdolności produkcyjnych nowo budowanych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-90.19" who="#BolesławBednarek">Ważnym elementem postępu technicznego, zbyt mało jeszcze docenianym, a przynoszącym gospodarce narodowej duże korzyści, jest sprawa wynalazczości pracowniczej. W 1967 r. według danych GUS Wdrożenie projektów racjonalizatorskich przyniosło gospodarce narodowej efekty wynoszące około 5,8 mld zł, to jest tyle, ile dała cała pięciolatka 1956–1960.</u>
          <u xml:id="u-90.20" who="#BolesławBednarek">Wydaje się, że w tej chwili ogniwa Naczelnej Organizacji Technicznej, związki zawodowe i ZMS poświęcają problemowi wynalazczości pracowniczej wiele uwagi i są czynnikiem mobilizującym. Jest to na pewno pożyteczne, ale istnieje potrzeba, aby resorty, zjednoczenia i kierownictwo zakładów przejawiały większe niż dotąd zainteresowanie zarówno sprawami wynalazczości pracowniczej, jak i rozwojem postępu technicznego w swych branżach i zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-90.21" who="#BolesławBednarek">Trzeba zdawać sobie sprawę, że w całym świecie dokonuje się stały, szybki postęp we wszystkich dziedzinach nauki i techniki. W świetle tych zachodzących w świecie faktów, wydaje się, że pilna potrzeba szybkiego rozwoju postępu technicznego musi być doceniana w większym niż dotychczas stopniu przez wszystkie ogniwa naszego zaplecza i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-90.22" who="#BolesławBednarek">Mamy rozbudowane zaplecze naukowo-badawcze, mamy kwalifikowane kadry, przeznaczamy poważne sumy na rozwój nauki i techniki, jednak tempo rozwoju technicznego nie odpowiada jeszcze naszym możliwościom i potrzebom gospodarczym i powinno ulec wyraźnemu przyśpieszeniu.</u>
          <u xml:id="u-90.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Tadeusz Jędruch.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#TadeuszJędruch">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zgłaszając się do głosu w dzisiejszej debacie budżetowej, chcę poruszyć temat przemysłu maszynowego, a ściślej mówiąc przemysłu maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych. Z przyjemnością trzeba stwierdzić, że przemysł maszyn rolniczych dużym wysiłkiem pracy i środków nie w najlepszych zresztą warunkach, nie mając tradycji, stworzył potencjał produkcyjny, który się liczy, który mówiąc uczciwie, rozwiązuje nam podstawowe potrzeby mechanizacji rolnictwa, i nie tylko zresztą rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#TadeuszJędruch">Niemniej jednak, nie Wszystkie jeszcze wyroby tego przemysłu są zadowalającej jakości zarówno pod względem materiałowym, funkcjonalnym, jak i wreszcie ceny. I dlatego też na ten temat słów kilka. W wyniku założeń kierunków rozwoju naszego rolnictwa, wynikających z wytycznych KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej ze stycznia 1957 r. precyzowanych w dalszym ciągu przez uchwały kolejnych zjazdów, kongresów i plenów tych instancji stworzyliśmy program rolny, odpowiadający potrzebom kraju i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#TadeuszJędruch">Olbrzymim wysiłkiem pracy działania społecznego i zawodowego dzięki podnoszeniu fachowości samych rolników, przy udziale wysokich sum środków pieniężnych, stworzyliśmy rolnictwo stosunkowo wysoko produkcyjne i posiadające szanse dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#TadeuszJędruch">Rozwój ten jednak przy obecnej strukturze rolnictwa nie będzie łatwy, a w tradycyjnych warunkach gospodarowania — wręcz niemożliwy.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#TadeuszJędruch">Z obserwacji w terenie widzimy, że gospodarstwa rolne, gospodarujące systemem tradycyjnym, to gospodarstwa znajdujące się na równi pochyłej, staczające się nieuchronnie do upadku. I odwrotnie, gospodarstwa rolne, pracujące nowocześnie, których właściciele posiadają niezbędne wiadomości agro-i zootechniczne, stosują wysokie nakłady produkcyjne, dokonują w porę upraw i zabiegów pielęgnacyjnych, są gospodarstwami rozwijającymi się, o stosunkowo trwałych podstawach ekonomicznych. Intensywne jednak gospodarowanie wymaga obok innych nakładów olbrzymiego wzrostu nakładu pracy fizycznej, której brak często przekreśla chęci i możliwości intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#TadeuszJędruch">A wiemy przecież, że z siłą fizyczną na wsi, zwłaszcza w niektórych regionach kraju, nie jest najlepiej. Dlatego też czy chcemy, czy nie chcemy, prace w rolnictwie i dla rolnictwa musimy mechanizować, co wprawdzie czynimy, ale wciąż jeszcze w niedostatecznym stopniu, w niedostatecznej ilości.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#TadeuszJędruch">Wciąż jeszcze część maszyn i narzędzi rolniczych nie odpowiada podstawowym wymogom. Dobra maszyna powinna wykonać daną pracę prędzej, lepiej i taniej niż to robiono tradycyjnym sposobem do tej pory i prymitywnymi narzędziami. Dobra maszyna rolnicza musi być nowoczesna, a więc lekka, mocna, to jest wytrzymała na przeciążenia, wykonująca pracę najwyższej jakości, no i tania, aby praca wykonywana przez nią była opłacalna, zwłaszcza że przecież są i takie maszyny, którymi pracuje się zaledwie parę dni w roku.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#TadeuszJędruch">Zjednoczenie Przemysłu Traktorów i Maszyn Rolniczych, które jest producentem większości znajdujących się na rynku maszyn rolniczych i odgrywa rolę wiodącą dla zakładów znajdujących się w innych resortach, dopracowało się wprawdzie części wyrobów ze znakiem jakości, za co dziękujemy, ale to jest wszystko za mało, gdyż potrzeby są większe.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#TadeuszJędruch">Zadania tego zjednoczenia są olbrzymie. Trzeba przecież zmechanizować cały szereg prac począwszy od prac uprawowych przez siew nasion zbożowych, siew upraw specjalnych, okopowych, prace pielęgnacyjne, ochronne, nawozowe, do maszyn zbierających, omłotowych, załadowczych i transportujących olbrzymią zresztą masę towarową, nie mówiąc już o tak zwanej małej mechanizacji. Już w przyszłym roku będziemy zużywać w masie prawie 6 mln ton nawozów mineralnych, które przecież trzeba rozsiać po świeżo zoranej ziemi i nie sposób tego wykonać z płachty.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#TadeuszJędruch">Trzeba podjąć nie tknięty prawie dotąd program produkcji maszyn i narzędzi rolniczych do uprawy użytków rolnych na stokach górskich i terenach falistych. Na terenie całego kraju mamy takich użytków rolnych 20%, a więc dużo.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#TadeuszJędruch">Opracowując perspektywę rozwoju rolnictwa w powiatach górskich województwa wrocławskiego, a konkretnie w powiatach Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Nowa Ruda, Wałbrzych, Kamienna Góra i Jelenia Góra — stwierdziliśmy, że na terenie wsi leżących w kotlinach lub na niewielkich pochyłościach mamy 3,1% gospodarstw ekonomicznie słabych, natomiast we wsiach leżących na stokach górskich, takich gospodarstw mamy 11%. Przyczyn tego stanu jest wiele, ale jedną z nich jest właśnie brak odpowiednich maszyn i narzędzi rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#TadeuszJędruch">Wysoki Sejmie! Znając potrzeby, trzeba by się zastanowić nad możliwościami pokrycia tych potrzeb. Tu bez żenady trzeba by stwierdzić, że samo zjednoczenie, z istniejącym obecnie potencjałem ludzkim i produkcyjnym, zadań tych nie wykona. Do wykonania takiego programu trzeba rozbudować koniecznie istniejące instytuty i biura konstrukcyjne. Trzeba zrobić wszystko, aby zapewnić zjednoczeniu kadrę inżynieryjno-techniczną, której odsetek w stosunku do innych zjednoczeń przemysłu maszynowego jest najniższy, rozbudować i zmodernizować dotychczasowe powierzchnie produkcyjne przez nowe inwestycje, albo przez przeprofilowanie już istniejących. Zabezpieczyć w pełni planowane zaopatrzenie materiałowe pod względem ilościowym, i jak również i jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#TadeuszJędruch">Pod adresem zjednoczenia postulowałbym, ażeby w większym niż dotychczas stopniu śledziło zachowanie się maszyny u użytkowników, a zwłaszcza maszyn o nowych rozwiązaniach konstrukcyjnych, aby w porę dokonywać poprawek i dalsze serie produkować już bez usterek. Często serie prototypowe są użytkowane w próbach na zbyt lekkich glebach, gdzie ocena ich jest zadowalająca. Natomiast po przeniesieniu maszyn na grunty cięższe ocena ich pracy jest niedostateczna.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#TadeuszJędruch">W interesie również zjednoczenia jest, aby cena rynkowa maszyny nie była za wysoka. Mamy wiele przykładów, że maszyna nie przyjęła się w rolnictwie tylko ze względu na cenę. Na przykład siewnik nawozowy kosztował dwa razy tyle co siewnik zbożowy. Stan taki stwarza mylną ocenę, że na przykład siewnik nawozowy nie jest potrzebny, gdy tymczasem sytuacja jest odwrotna. Musimy sobie jasno powiedzieć, że cena każdej maszyny rolniczej, jako środka produkcji, nie może nosić cech drenażowych. Do tej pory w skojarzeniu cen niektórych wyrobów można się tych cech dopatrywać, na przykład jeden wóz koniny kosztuje tyle, co dwa motocykle.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#TadeuszJędruch">Ze względu na to, że niektóre narzędzia trafiają się ze zbyt wygórowaną ceną, postuluję, aby do handlu sprzętem rolniczym zarówno państwowym, jak i w pionie CRS, wprowadzić instytucję przeceny towarowej, tak jak to jest w przemyśle lekkim, bo przecież stojąca rok na polu maszyna czy narzędzie rolnicze, choć nie jest bublem, to przecież pokrywająca go rdza pogarsza estetykę i w jakimś tam stopniu jakość. Przecena oczyści place składowe, które nieraz w poważnej części zajęte są przez sprzęt niechodliwy parę lat, a po takim okresie sprzęt ten nadaje się tylko na złom.</u>
          <u xml:id="u-92.15" who="#TadeuszJędruch">Zarówno zjednoczenie, jak i handel, muszą jeszcze udoskonalić dystrybucję części zamiennych. Powinno się robić wszystko, aby w częściach zamiennych nie występowały talk zwane pozycje zerowe. Do maszyn powszechnie używanych części zamienne powinny być dostarczane w większym stopniu do pionu CRS, natomiast do maszyn mniej stosowanych te części mogą być w pionie państwowym, ale z dokładną informacją, gdzie są w sprzedaży. Uważam, że okresowy biuletyn informacyjny „Agroma” byłby w stanie tę sprawę załatwić.</u>
          <u xml:id="u-92.16" who="#TadeuszJędruch">Na tym kończę swoje uwagi w nadziei, że przy dalszym wysiłku resortu i Zjednoczenia Przemysłu Traktorów i Maszyn Rolniczych w niedalekiej przyszłości doczekamy się takiej produkcji, która zaspokoi całkowicie potrzeby kraju i zadowoli nawet najbardziej kapryśnych odbiorców nie tylko w kraju, ale i za jego granicami.</u>
          <u xml:id="u-92.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#JerzyHagmajer">Wysoki Sejmie! Dyskusja nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa ma określone ramy, gdyż podstawowe wskaźniki są ustalone i są wynikiem planów realizowanych w latach ubiegłych. Dlatego fakt powstawania planu perspektywicznego ma doniosłe znaczenie, gdyż w przyszłości będzie można wypowiadać się na temat planów 5-letnich i wycinków rocznych na podstawie perspektywy roku 1985.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#JerzyHagmajer">Planowanie rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju opiera się na metodach obiektywnych, naukowych, na pogłębionej analizie społeczno-ekonomicznej, na coraz lepszej informacji. W toku planowania należy poszukiwać rozwiązań optymalnych, przestrzegając zasady, że ich celem jest człowiek jako twórca nowych wartości, inicjator i innowator w dziedzinie ekonomicznej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#JerzyHagmajer">Nigdy za wiele powtarzania, że jest nam potrzebne rozumne i twórcze planowanie centralne, o czym mówił dziś poseł Jaszczuk. Planowanie musi się koncentrować na problemach głównych rozwoju ekonomicznego w ujęciu branżowym, resortowym, przestrzennym, jak również na głównych problemach stosunków społecznych, zaś władze państwowe muszą zapewnić skuteczne środki dla realizacji tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#JerzyHagmajer">Potrzeba konsekwentnego i optymalnego planowania centralnego i kierownictwa nie jest jednoznaczna ze zbiurokratyzowanym zarządzaniem. Obecnie w systemie zarządzania konieczny staje się proces stopniowej decentralizacji.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#JerzyHagmajer">Trzeba tu przypomnieć, że w socjalistycznym systemie zarządzania nie chodzi jedynie o to, aby stworzyć najlepsze warunki działania dla kierownictwa, ale alby wyzwolić i wykorzystać przedsiębiorczość i możliwości każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#JerzyHagmajer">Sprawy te nie są u nas czymś nowym. Mamy za sobą zarówno wiele dyskusji teoretycznych, jak i pozytywnych prób realizacyjnych. Brakuje nam jednak ciągle i w tej dziedzinie właściwego, szybkiego wdrożenia nowych rozwiązań teoretycznych. Często inne państwa socjalistyczne szybciej od nas wykorzystują polskie wypracowania praktyczne i teoretyczne.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#JerzyHagmajer">Truizmem jest stwierdzenie, że sprawa właściwego planowania i zarządzania sprzyja ilościowemu i jakościowemu wzrostowi produkcji. Wzrost ten tworzy rzeczywiste podstawy wszechstronnego rozwoju i postępu społecznego. Krótko mówiąc, wzrost gospodarczy ma służyć postępowi społecznemu, na który składa się zaspokajanie stale rosnących materialnych i duchowych potrzeb człowieka, eliminowanie nierówności w korzystaniu przez wszystkich obywateli z ogólnonarodowego dorobku i wreszcie rozwój form i treści społecznego współżycia w kierunku pogłębienia demokracji socjalistycznej — przy coraz pełniejszym stosowaniu zasad humanizmu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#JerzyHagmajer">W Polsce Ludowej dążymy do wszechstronności postępu społecznego, równego dostępu do świadczeń socjalnych poprzez różnokierunkowe i właściwe wykorzystanie zasobów środków materialnych. Stąd projekt uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 r. i podstawowych założeniach planu na 1970 r. kładzie nacisk na właściwe wykorzystanie środków inwestycyjnych, na ulepszenie polityki inwestycyjnej, a równocześnie wskazuje na konieczność poprawy w zaopatrzeniu ludności, której dochody powinny wzrastać.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#JerzyHagmajer">Praktyczne rozwiązanie tego problemu polega na odpowiednim podziale dochodu narodowego. Najogólniej mówi się o podziale na akumulację i konsumpcję, ale doskonale wiemy, że sprawy te są bardziej skomplikowane i trudno tu przeprowadzić ścisły podział na wartości służące bezpośrednio zaspokajaniu bieżących potrzeb ludności i na te, które mają zapewnić dalszy rozwój społeczno-gospodarczy. Najczęściej właśnie ta część konsumowana służy również bezpośrednio inwestowaniu w przyszłości. Chodzi tu o fundusz spożycia zbiorowego.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#JerzyHagmajer">Podział ogólnej wielkości funduszu spożycia na indywidualne i zbiorowe jest konsekwencją procesów produkcyjnych, ale równocześnie te procesy warunkuje. Jego oddziaływanie na produkcję bywa pozytywne lub negatywne, może ją przyśpieszać, ale może również hamować jej wzrost. Dlatego też w państwach socjalistycznych muszą być prowadzone stałe poszukiwania dla ustalenia takich zasad podziału, które odpowiadałyby najlepiej potrzebom rozwoju społeczeństwa socjalistycznego. Na tym tle rysują się w teorii i w praktyce dwie tendencje. Nieprawidłowa — opiera się na założeniu, że tylko bodźce materialne mogą przyśpieszyć procesy produkcyjne i rozwojowe. Zwolennicy tego kierunku w krańcowym ujęciu starają się wprowadzić odpłatne w pełni korzystanie z wszelkich świadczeń i usług, nawet tego typu, jak oświata, służba zdrowia, usługi komunalne, mieszkania. Konsekwencją tego byłoby znaczne zróżnicowanie społeczeństwa, a przesuwanie się do grup lepiej sytuowanych miałoby być „motorem postępu”. W tej koncepcji głównym motywem działania ma być motywacja egoistyczna, przy czym wielowarstwowość społeczna potrzebna jest jajko siła napędowa tej motywacji.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#JerzyHagmajer">Zdaniem zwolenników tych koncepcji, rozwarstwienie społeczne w ogóle, szczególnie zaś istnienie wyraźnie zarysowanej warstwy elitarnej, jest zjawiskiem trwałym i pożądanym, dyskutuje się jedynie kryteria przynależności do elity i zasięg jej otwartości. Należy nie tylko tworzyć i umacniać warstwę elitarną, która ich zdaniem nie jest współcześnie dostatecznie zaznaczona i wyróżniona, ale przynależność do niej powinna być ponadto trwale premiowana wyższym poziomem konsumpcji. Głównym argumentem dla uzasadnienia tych poglądów jest przekonanie, że realizacja takiej wizji społecznej zwiększy efektywność gospodarowania, przyczyni się do przyśpieszenia postępu naukowo-technicznego, którego główną dźwignią mają być bodźce materialnego zainteresowania. Zapomina się jednak przy tym, że rozbudowa elity konsumpcyjnej musiałaby ponadto w naszych warunkach odbywać się kosztem reszty społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-94.11" who="#JerzyHagmajer">Tendencja właściwa wychodzi z socjalistycznej zasady konieczności zaspokajania podstawowych, minimalnych potrzeb wszystkich obywateli ze społecznego funduszu spożycia. Chodzi tu o wytworzenie warunków, w których każdy obywatel będzie nie tylko „wolny od nędzy”, ale będzie miał również zapewnioną „równość praw do rozwoju”. Stąd generalny postulat powszechnej i równej dystrybucji takich podstawowych dóbr społecznych, jak oświata, służba zdrowia, ubezpieczenia społeczne, zabezpieczenie starości, mieszkania i szeroki dostęp do świadczeń kulturalnych. Docelowo w państwie socjalistycznym dystrybucja tych dóbr powinna się odbywać w zasadzie bezpłatnie. W wyniku tego powstawałyby rzeczywiście równe szanse kształcenia, zatrudnienia i awansu. Ale już w toku pracy dla podniesienia jej wydajności kładzie się nacisk na premiowanie rzeczywistych efektów pracy zawodowej i społecznej. Stąd wynika zasada zróżnicowania płacy w oparciu o różny wkład pracy.</u>
          <u xml:id="u-94.12" who="#JerzyHagmajer">Zapewne i w przyszłości i obecnie konsekwentna realizacja tego postulatu nie jest pełna, nacechowana była i jest niektórymi połowicznymi rozwiązaniami. Niezależnie jednak od tych odchyleń, ogólny kierunek w realizacji tej zasady był wyraźny w przeszłości i jest nim obecnie.</u>
          <u xml:id="u-94.13" who="#JerzyHagmajer">Z faktu, że społeczeństwo nasze coraz bardziej staje się kolektywem gospodarzy, wynikają określone prawa dla jego członków. Prawem tym jest przede wszystkim korzystanie z owoców społecznej produkcji, ale nie na zasadzie, że się jest tylko formalnie współgospodarzem, ale z tytułu prawa do pracy i rzeczywistego w nią wkładu. Stąd we wszystkich krajach socjalistycznych do pierwszych bieżących i przyszłościowych celów państwa należy stworzenie warunków pełnego zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-94.14" who="#JerzyHagmajer">Dlatego należy podkreślić, że terminu użytego w projekcie dyskutowanej uchwały: „ograniczenie zatrudnienia do niezbędnych rozmiarów” — nie należy rozumieć jako aprobaty niepełnego zatrudnienia w niektórych regionach.</u>
          <u xml:id="u-94.15" who="#JerzyHagmajer">Mówię o tym dlatego, gdyż polityka pełnego zatrudnienia znajduje u nas nieraz przeciwników. Wśród argumentów, jakie się tu wysuwa, nie brak wręcz stwierdzeń o potrzebie czegoś w rodzaju rezerwowej „armii bezrobotnych”, co ma zapobiegać brakowi poszanowania dla pracy. Oczywiście, nie tędy droga do wzrostu wydajności pracy i poszanowania dla niej. Największą rolę do spełnienia ma tu obok socjalistycznych procesów wychowawczych — polityka płac.</u>
          <u xml:id="u-94.16" who="#JerzyHagmajer">Trzeba pamiętać, że płaca spełnia dwie funkcje: jako mechanizm realizacji konsumpcji indywidualnej i jako mechanizm wzrostu produkcji społecznej. Pierwsza z nich łączy aspekty społeczne z ekonomicznymi, ma bowiem na celu realizację ogólnych przesłanek usytuowania jednostki w społeczeństwie socjalistycznym, z jego indywidualnym wkładem w funkcjonowanie tego społeczeństwa. Łączy zatem elementy egalitarne z elementami zróżnicowania, natomiast aspekt drugi, mający charakter czysto ekonomiczny, zakłada wybór takiej struktury płac, która by sprzyjała jak najlepszemu jakościowo i jak najszybszemu ilościowo wzrostowi produkcji. To zaś oznacza istotne zróżnicowanie, gdyż liczy się tylko Wkład każdego pracownika z osobna w produkcję. Polityka płac z reguły prowadzi do kompromisu między obu tymi funkcjami. Niestety, zbyt często względy produkcyjne i ograniczoność ogólnej wartości funduszu płac prowadzą do niezrozumiałych społecznie dysproporcji wynagrodzeń. Wiele z nich już zlikwidowano, ale są jeszcze takie, które czekają na pozytywną zmianę, że wymienię chociażby płace nauczycieli czy pracowników służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-94.17" who="#JerzyHagmajer">Wysoki Sejmie! Nie tylko polityka płac, ale cała polityka społeczna państw socjalistycznych musi być nastawiona na dążenie do realizacji równowartościowych tendencji w podziale dochodu narodowego. Aby się sten proces stale dokonywał, musi być wykonywany konsekwentnie, jasno określony socjalistyczny program polityki społecznej państwa, w której najistotniejszymi problemami są kultura i humanizacja pracy.</u>
          <u xml:id="u-94.18" who="#JerzyHagmajer">Chcąc najkrócej określić cele i zadania humanizacji pracy, można by powiedzieć: humanizacja ta polega na tworzeniu warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka w procesie pracy. Punktem wyjścia musi tu być socjalistyczne prawo pracy. Dlatego trzeba wysunąć sprawę pilnej konieczności przyśpieszenia opracowania, szerokiego przedyskutowania przez społeczeństwo, a potem uchwalenia przez Sejm nowego skodyfikowanego, socjalistycznego prawa pracy. Znaleźć się w nim powinien dalszy ustawowy wyraz obowiązującej w państwie socjalistycznym zasady pełnego zatrudnienia wszystkich obywateli według zdolności i kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-94.19" who="#JerzyHagmajer">Ten nowy „kodeks pracy” powinien zapewnić między innymi jasność kryteriów polityki płac i wprowadzać zasadę równości świadczeń socjalnych we wszystkich działach zatrudnienia. Sprawa ta wymaga gruntownych studiów, które nie byłyby przenoszeniem wzorów obcych, ale analizowałyby nasze realne potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-94.20" who="#JerzyHagmajer">Kładąc nacisk na potrzebę takiego porządkowania stosunków społecznych, w wyniku którego powstawałyby coraz lepsze warunki do rozwoju osobowości, nie możemy zapominać, że dokonywać się to będzie w pierwszej kolejności w podstawowej komórce społecznej — w rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-94.21" who="#JerzyHagmajer">Dlatego potrzebna jest nam taka polityka społeczna państwa wobec rodziny, która pomoże jej w pełnieniu funkcji wychowawczej i poprzez stworzenie odpowiednich warunków materialnych przyczyni się do podniesienia społecznego autorytetu rodziny oraz wzmocnienia jej więzi wewnętrznej. Mówiąc o tym, trzeba zwrócić uwagę na konieczność likwidacji dysproporcji, jakie jeszcze występują w sytuacji materialnej poszczególnych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-94.22" who="#JerzyHagmajer">Na pierwsze miejsce wysuwa się tu zagadnienie polityki mieszkaniowej. Mieszkanie jest bowiem decydującym często czynnikiem określającym wielkość rodziny, jak i podstawowym warunkiem jej bytu i integracji. Dążeniem docelowym jest realizacja formuły: „każda rodzina w samodzielnym mieszkaniu”. Jesteśmy świadomi powagi i trudności tego problemu, ale wymaga on odpowiedzialnych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-94.23" who="#JerzyHagmajer">Przy kształtowaniu socjalistycznego modelu konsumpcji należy podkreślić, że tak zwana konsumpcja indywidualna odbywa się przede wszystkim w rodzinie. Dlatego wszelkie określenia stopnia zaspokajania potrzeb społecznych należy rozpatrywać w jej przekroju. W procesie planowania rozwoju społeczno--ekonomicznego musimy stale mieć na względzie tę oczywistość, że rodzina jest miejscem tworzenia i kształtowania zasadniczego elementu sił wytwórczych — człowieka. Takie rozumienie problemu powinno w konsekwencji prowadzić do podziału społecznego funduszu spożycia, który w większym stopniu uwzględniałby miejsce i rolę rodziny w ogólnospołecznym procesie rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-94.24" who="#JerzyHagmajer">Rysuje się tu potrzeba wprowadzenia odpowiednich zmian w zakresie wielkości i rozdziału zasiłków rodzinnych, dalszego zróżnicowania odpłatności za świadczenia socjalne, odpowiednich zmian polityki, stypendialnej oraz polityki cen na niektóre artykuły pierwszej potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-94.25" who="#JerzyHagmajer">Trudna sytuacja rodzin wielodzietnych wpływa na pewno na rysującą się tendencję do spadku przyrostu naturalnego w naszym kraju. Obecnie w pracach nad planem perspektywicznym przyjmuje się wariant prognozy demograficznej, według której przyrost naturalny, który był w Polsce bardzo wysoki w latach 1951–1960 (18–20 promille) i obniżył się do 12 promille w pięcioleciu 1961–1965, ustabilizuje się w następnych latach na 10 do 12 promille. Argumentem za tym jest już niższy od 10 promille przyrost naturalny uzyskany w latach 1966 i 1967 (9,4 promille dla 1966 r. i 8,6 dla 1967 r.). Równocześnie odzywają się głosy alarmujące, że Polska zbliża się do granicznej liczby urodzeń, której przekroczenie in minus może nie gwarantować w przyszłości równowagi demograficznej. Należy pracować nad stworzeniem takich warunków dla rodzin wielodzietnych, dla matek pracujących, które zabezpieczą już dziś i w przyszłości pełnię tej równowagi. Jako minimum trzeba określić utrzymanie 10-promillowego przyrostu naturalnego. Tak zresztą kształtuje się sytuacja w wysoko rozwiniętych gospodarczo krajach.</u>
          <u xml:id="u-94.26" who="#JerzyHagmajer">W potencjale naszej gospodarki socjalistycznej i uzdolnień naszego narodu istnieją takie rezerwy, że teza twierdząca, iż nie stać nas na 10-promillowy przyrost naturalny, jest kapitulacją przed dokonaniem wysiłku dla kompleksowego rozwoju naszego narodu i państwa. Kraj nasz wchodzi w okres starzenia się ludności. Jeśli w 1965 r. dzieci do lat 15 było 30,8%, to w 1985 r. wskaźnik ten obniży się do 26,5%. Jednocześnie odsetek ludzi starych (powyżej 65 lat) wzrośnie z 6,9 do 8,9%. Według demografów ONZ, za stare społeczeństwo uważa się takie, które liczy powyżej 7% ludności w wieku 65 lat i więcej. Pod koniec planu perspektywicznego przejdziemy zatem wyraźnie do grona społeczeństw starych. W wieku emerytalnym mamy obecnie 3 miliony ludności, lecz w 1985 r. będzie jej 4,5 miliona, to znaczy 11,4% ogółu ludności, czyli co dziesiąty Polak będzie należał do grupy wieku emerytalnego.</u>
          <u xml:id="u-94.27" who="#JerzyHagmajer">Problem opieki nad ludźmi starymi staje się coraz bardziej palący i wymaga już dziś stałego zwiększania inwestycji na opiekę społeczną i służbę zdrowia w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem nie tylko na świadczenia emerytalne, lecz również na usługi wyżej wymienionych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-94.28" who="#JerzyHagmajer">Wysoka Izbo! Obserwując rozwój światowych układów ekonomiczno-politycznych, opierający się coraz ściślej na współczesnej nauce i technice, musimy stwierdzić, że bez racjonalnego wykorzystania zasobów ekonomicznych w skali międzynarodowej, bez specjalizacji i uzasadnionej koncentracji w dziedzinie produkcji i koniecznego rozwoju bazy naukowo-badawczej, moglibyśmy się znaleźć w sytuacji względnego zacofania.</u>
          <u xml:id="u-94.29" who="#JerzyHagmajer">Różnica, jaka dzieli obecnie naszą technikę i technologię od poziomu techniki i technologii państw rozwiniętej gospodarki, wymaga podjęcia jak najszybszych kroków w celu jej zmniejszenia. Należy podjąć starania w dwóch kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-94.30" who="#JerzyHagmajer">— po pierwsze — znacznego zwiększenia nakładów na badania naukowe i prace wdrożeniowe, wyrażające się ich 2,5-procentowym udziałem nakładów w budżecie, już w początkowych latach najbliższego planu 5-letniego;</u>
          <u xml:id="u-94.31" who="#JerzyHagmajer">— po drugie — zdecydowanego usprawnienia działalności w zakresie prowadzenia badań i wdrażania ich wyników do praktyki życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-94.32" who="#JerzyHagmajer">Planowanie rozwoju nauki i techniki jest u nas niedostatecznie skoordynowane z planowaniem gospodarczym. W związku z tym istnieje wyraźna konieczność „zgrania” perspektywicznego planu rozwoju nauki z odpowiednim planem rozwoju gospodarki narodowej. W perspektywicznych planach gospodarczych należy określić podstawowe wskaźniki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i wiodących kierunków rozwoju techniki, a następnie na podstawie tych założeń sformułować wymogi pod adresem nauki.</u>
          <u xml:id="u-94.33" who="#JerzyHagmajer">Wobec ograniczonych środków, wskazane jest finansowanie kierunków badań, przede wszystkim w dziedzinach „przyszłościowych”, jak na przykład elektrotechnika, chemia, elektronika.</u>
          <u xml:id="u-94.34" who="#JerzyHagmajer">Poprawa istniejącego stanu wdrażania wyników badań naukowych wymaga jednakże dosyć generalnych zmian. Przedsiębiorstwa niechętnie wprowadzają zmiany technologiczne ze względu na przejściowo niekorzystne wyniki ekonomiczne, charakteryzujące okres związany z wdrażaniem wyników badań naukowych. Konieczne są więc zmiany kryteriów oceny nowatorskiej działalności specjalizacji przedsiębiorstw, a na ich potrzebę wymownie wskazuje fakt, że jedynie około 50% przesłanych do przemysłu wyników badań doczekuje się realizacji.</u>
          <u xml:id="u-94.35" who="#JerzyHagmajer">Udokumentowaniem przeżywanych trudności technicznych w naszym kraju niech będzie przykład zastosowania i wykorzystania elektronicznych maszyn cyfrowych.</u>
          <u xml:id="u-94.36" who="#JerzyHagmajer">Powszechnie znany jest fakt olbrzymiej przydatności komputerów we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, a nawet politycznego. Pomińmy tu — ze względu na oczywistość — uzasadnienia tezy, iż bez wysoko rozwiniętego systemu elektronicznego przetwarzania danych — nie można mówić o gospodarce w pełni nowoczesnej, o uzyskiwaniu optymalnych rozwiązań, o sprawnym i w najwyższym stopniu efektywnym zarządzaniu i planowaniu wiążącym się z podejmowaniem najbardziej optymalnych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-94.37" who="#JerzyHagmajer">Kariera komputerów w Polsce rozpoczęła się od 1959 r. Małe maszyny cyfrowe, jakie wówczas posiadano, znalazły zastosowanie w ośrodkach naukowo-technicznych, zaspokajając pierwsze potrzeby w zakresie szkolenia kadry użytkowników i programistów matematyków. Stan maszyn cyfrowych na koniec 1967 r. wyniósł 103 EMC, wśród których jednakże nowoczesnych, dużych — o większej pamięci i szybkości wykonywania operacji — komputerów jest zaledwie kilkanaście. W dodatku, elektronowe maszyny cyfrowe nastawione są u nas w zbyt małym stopniu na potrzeby przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-94.38" who="#JerzyHagmajer">Nasuwają się również dodatkowe uwagi odnośnie do eksploatacji posiadanych przez nas dużych komputerów, maszyn bardzo drogich, sprowadzanych przez nas z rynków wolnodewizowych. Te największe maszyny nie są w pełni wykorzystywane. Stać nas w tym zakresie na więcej. I to zarówno pod względem możliwości przerobowych, jak i tematyki, którą przy ich pomocy się opracowuje. Przeważnie używane są do celów ewidencji, księgowości i temu podobnych obliczeń statystycznych, które to obliczenia z powodzeniem mogłyby być wykonywane przy pomocy o wiele tańszych maszyn analitycznych, jak sortery, tabulatory i inne. Korzyści, jakie odnosimy z takiego wykorzystania najnowocześniejszych komputerów, są zdecydowanie niewspółmierne do kosztów i maszyny te amortyzują się w stanowczo zbyt długim okresie. Na przeszkodzie właściwego wykorzystania maszyn stoją między innymi niedostateczne czasem kwalifikacje kadr obsługujących komputery, brak zaufania działaczy gospodarczych do możliwości wykorzystania elektronicznych maszyn cyfrowych, a czasem i niechęć do wprowadzania nowych metod. Należy podkreślić, że wykwalifikowane kadry, z powodu braku programowania i pracy komputerów, bywają zatrudniane nie w swojej specjalności.</u>
          <u xml:id="u-94.39" who="#JerzyHagmajer">Wysoka Izbo! Państwa socjalistyczne od lat wypracowują w ramach RWiPG system współpracy krajów naszego obozu. Wieloletnia współpraca krajów RWPG odegrała swą pozytywną rolę, natomiast w nowych warunkach roli tej musimy nadać nowe kształty. Powinna ona polegać na ujawnieniu tych korzyści międzynarodowego podziału pracy, które są osiągalne tylko w ramach spoistych więzi regionalnych. Docelową formą powinna tu stać się integracja ekonomiczna suwerennych państw członkowskich.</u>
          <u xml:id="u-94.40" who="#JerzyHagmajer">Pierwszą koniecznością staje się uporządkowanie spraw handlu zagranicznego. Handel zagraniczny pełni rolę aktywnego czynnika pomnażania naszego bogactwa narodowego przez najbardziej celowe wykorzystywanie dobrodziejstw wypływających z międzynarodowego podziału pracy. Trzeba jednak dążyć do pełniejszej aktywizacji handlu między krajami RWPG, gdyż niepokojącym objawem jest osłabienie dynamiki obrotów w ramach tej organizacji. Średnie tempo wzrostu obrotów handlowych między krajami RWPG wyniosło w latach 1956–1960 — 10,8%, w latach 1961–1965 — 9,4%, a w ostatnich latach, niestety, obniżyło się, powodując szybszy rozwój przemysłu niż handlu. Jeśli byśmy porównali nasze kraje z krajami należącymi do EWG, to okazałoby się, że w minionym dziesięcioleciu średnioroczne tempo wzrostu produkcji było u nas o około 20–30% wyższe w porównaniu z krajami EWG, a jednocześnie średnioroczne tempo wzrostu eksportu w grupie krajów RWPG było o około 40–50% niższe niż w krajach EWG. Ale to tylko jeden ze wskaźników „niepokojących objawów”. O innych już tylko w telegraficznym skrócie: niezadowalające postępy w dziedzinie specjalizacji i kooperacji, coraz trudniejsza do przełamania bariera międzynarodowej wymiany towarowej, która staje się hamulcem na tle zmian zachodzących w systemach zarządzania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-94.41" who="#JerzyHagmajer">W krajach RWPG tkwią olbrzymie potencjalne możliwości rozwoju handlu zagranicznego i należy te rezerwy uruchomić. Ostatnia umowa ze Związkiem Radzieckim jest optymistycznym elementem nowej sytuacji. Problemy, które w związku z tym należy wyjaśnić to: ceny, technika obrotów, wymiana waluty, wskaźnik porównywalności kosztów itd. Zagadnienia te są obecnie przedmiotem dyskusji również publicystycznych, wysuwa się przy tym tezę, że we współpracy międzynarodowej nieodzownym elementem jest wspólne, skoordynowane, centralne kierowanie. Powinno się ono jednak sprowadzać głównie do:</u>
          <u xml:id="u-94.42" who="#JerzyHagmajer">— stwarzania warunków ekonomicznych i organizacyjnych dla prawidłowego kształtowania się i rozwoju bezpośrednich stosunków handlowo-ekonomicznych,</u>
          <u xml:id="u-94.43" who="#JerzyHagmajer">— bezpośredniego decydowania w zakresie przedsięwzięć o dużej sikali, na przykład wspólne inwestycje, zakładanie wspólnych przedsiębiorstw, ustalanie zasad i kierunków specjalizacji.</u>
          <u xml:id="u-94.44" who="#JerzyHagmajer">Doświadczenie wskazuje jednak, że zintensyfikowanie współpracy wymaga oparcia się w większym stopniu niż to było dotychczas, na bezpośrednich kontaktach i stosunkach ekonomicznych między jednostkami i organizacjami ekonomicznymi krajów obozu socjalistycznego. Oparcie stosunków ekonomicznych jedynie na centralnym organizowaniu i decydowaniu nie sprzyja pełnemu wykorzystaniu możliwości współpracy. W bezpośrednich kontaktach i bezpośrednio organizowanych stosunkach handlowo-ekonomicznych można znaleźć i wykorzystać niezliczone możliwości ekonomicznej wymiany, kooperacji, konfrontacji doświadczeń oraz współdziałania. Mówiąc o przyszłości i rozwoju RWPG należy stawiać postulat konkretnego socjalistycznego podziału ról w zakresie produkcji i handlu, opartych o uprawnione ambicje narodowe, korygowane podstawowymi zasadami internacjonalizmu. Ważną rolę może spełnić tu współpraca naukowo-techniczna, dokonywanie wspólnych inwestycji i korzystna kooperacja, kredytowanie naszego eksportu maszynowego i nawet dokonywanie lokat bezpośrednich.</u>
          <u xml:id="u-94.45" who="#JerzyHagmajer">Wysoki Sejmie! Rok bieżący był rokiem ważnym nie tylko w niektórych aspektach gospodarczych, ale przede wszystkim politycznie. Kierownictwo partii i rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podejmowały odpowiedzialne decyzje w zakresie sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej, wraz z całym narodem musiały przeciwstawić się antypolskiej nagonce prowadzonej przez wrogie Polsce i socjalizmowi określone ośrodki powiązane z imperializmem. Nie wygasły groźne dla pokoju światowego punkty zapalne na Dalekim i Bliskim Wschodzie, nie zmieniła się rewizjonistyczna i militarystyczna polityka NRF. Ostatni kryzys walutowy Europy zachodniej wykazał, że teza twierdząca, iż po II wojnie światowej Niemcy zachodnie nie mogą być potęgą gospodarczą, lecz pozostaną „karłem” politycznym — jest tezą błędną. NRF zaczyna przemawiać językiem nacisku politycznego nie tylko ustami ministra Straussa czy neonazistowskiej NPD, lecz również poprzez wypowiedzi aktualnego kierownictwa Republiki i tworzenie konkretnych faktów kształtujących politykę Europy zachodniej. Protesty skierowane przeciw podpisaniu układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej jaskrawo uwidoczniają wzrost tendencji militarystycznych i ambicje mocarstwowe Bonn.</u>
          <u xml:id="u-94.46" who="#JerzyHagmajer">W tej skomplikowanej sytuacji międzynarodowej słuszna polityka zagraniczna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znajduje całkowite zrozumienie i poparcie całej polskiej opinii publicznej, całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-94.47" who="#JerzyHagmajer">Kończący się rok przyniósł wybitne ożywienie życia politycznego kraju. Pełne napięcia wypadki marcowe wywołały dyskusję, która je oceniła i wykazała, jak silny jest związek młodzieży i ogółu społeczeństwa z socjalizmem i patriotyzmem, jak właściwie jest rozumiany sojusz ze Związkiem Radzieckim. Dalszym pogłębieniem tych postaw stała się ogólnonarodowa dyskusja przed V Zjazdem PZPR. Ogłoszone Tezy Zjazdowe spowodowały rzeczywiste i twórcze zainteresowanie przyszłością Polski Ludowej wszystkich obywateli poczuwających się do odpowiedzialności za losy naszego kraju. Stowarzyszenie „Pax” włączyło się również do nurtu dyskusji przedzjazdowej, opracowując dla właściwych władz wojewódzkich memoriały dotyczące podstawowych potrzeb i problemów ich terenów. Wraz z całą opinią publiczną mamy wszyscy poczucie, że dokonaliśmy słusznej krytyki i uświadomiliśmy szeroko pozytywny bilans osiągnięć Polski Ludowej. Społeczeństwo, przygotowane ogólnonarodową dyskusją, oczekuje teraz konkretnego programowania we wszystkich dziedzinach życia państwowego.</u>
          <u xml:id="u-94.48" who="#JerzyHagmajer">Można wyrazić nadzieję, że ożywienie ideologiczne i polityczne przyniesie dalszy rozwój teorii socjalizmu oraz sprecyzowanie programu we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego. Jeśli chodzi o przewidywane kierunki rozwoju myśli socjalistycznej, to na plan pierwszy wysuwa się niewątpliwie problem socjalistycznego narodu i problem rozwoju socjalistycznej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-94.49" who="#JerzyHagmajer">W wypadku narodu, jesteśmy świadkami dojrzewania nowej jakości myśli społecznej, która w pełni uzasadnia ewolucję ku socjalistycznemu państwu ogólnonarodowemu. Nastąpiło u nas prawdziwie postępowe i humanistycznie pomyślne spotkanie dwóch procesów. Są nimi: zapewnienie wszystkim Polakom równoprawnego udziału w wielkim dziedzictwie narodowej kultury oraz internacjonalizacja postaw patriotycznych. Patriotyczna świadomość socjalistycznego narodu nie ma nic wspólnego z nacjonalistyczną megalomanią lub społecznie bezproblemowym solidaryzmem.</u>
          <u xml:id="u-94.50" who="#JerzyHagmajer">Rozwój socjalistycznej demokracji wynika także z przesłanek wyrastających bezpośrednio w kręgu własnych osiągnięć socjalizmu. Kierownicza rola partii klasy robotniczej może w naszym przekonaniu korzystać w coraz rozleglejszym zakresie z sojuszniczego współdziałania chrześcijańskich sił socjalistycznych. Ich aktywność jest w warunkach społeczeństwa pluralistycznego oczywistym wyrazem poszerzania demokracji światopoglądowej. Można sądzić, że atmosfera ożywienia życia politycznego będzie ważkim elementem sprzyjającym realizacji dyskutowanych dziś podstawowych zagadnień gospodarczych. Dlatego też Koło Poselskie „Pax” będzie głosować za przedstawionymi projektami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-94.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#JanKarolWende">Głos zabierze poseł Edmund Lewandowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#EdmundLewandowski">Wysoki Sejmie! Na podstawie dotychczasowych ocen można stwierdzić, że rok bieżący jest kolejnym rokiem, w którym następuje dość znaczny wzrost hodowli bydła.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#EdmundLewandowski">Zgodnie z założeniami przyjętymi na okres bieżącej pięciolatki, tempo rozwoju produkcji roślinnej jest szybsze niż produkcji zwierzęcej, co stwarza trwałe podstawy do rozwijania tendencji wzrostowych w produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#EdmundLewandowski">Na skutek stosunkowo dobrych zbiorów siana i większych zasobów pasz soczystych w ubiegłym okresie, w roku bieżącym nastąpił dalszy wzrost pogłowia bydła. Powiększyła się w porównaniu do roku ubiegłego produkcja żywca, mleka i drobiu. Pewne obniżenie produkcji żywca wieprzowego w bieżącym roku, wynikające ze zmniejszenia się pogłowia trzody, zostało w zasadzie wyrównane dość znacznym przyrostem produkcji żywca wołowego i drobiowego.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#EdmundLewandowski">W warunkach naszej rozdrobnionej struktury rolnej wszelkie oddziaływanie na gospodarstwa chłopskie w celu podniesienia produkcji rolnej, a więc i zwierzęcej, daje stosunkowo mało widoczne rezultaty. Od wielu lat podstawowym kierunkiem w produkcji zwierzęcej jest chów bydła, przy czym równolegle rozwija się mleczne i mięsne kierunki chowu.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#EdmundLewandowski">Niewątpliwy postęp w produkcji zwierzęcej wyraża się systematycznym wzrostem pogłowia bydła, w wyniku czego w ostatnich kilku latach osiągnęliśmy wzrost pogłowia bydła o ponad 30%. Niemniej jednak, postęp ten jest jeszcze zbyt wolny i dlatego w najbliższych latach prace nad podniesieniem hodowli powinny się koncentrować na Odcinkach mniej dostrzegalnych, decydujących jednak o rozwoju hodowli bydła.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#EdmundLewandowski">Przyjmuje się, że w hodowli podstawowymi kierunkami działania są: doskonalenie pogłowia, poprawa środowiska, podnoszenie umiejętności i wiedzy fachowej producenta.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#EdmundLewandowski">Dzięki rozwojowi inseminacji i zabezpieczeniu wysokiej wartości buhajów, osiągnęliśmy poważny postęp w poprawie typu bydła oraz jego wartości genetycznych, co wpłynęło na podniesienie zdolności produkcyjnej zwierząt. Akcja zwalczania gruźlicy oraz zwalczania innych chorób podniosła stan zdrowotny stada bydła. Ocenić należy, że ten zespół środków bezpośredniego działania jest w naszych rękach i dzięki temu uzyskaliśmy stosunkowo duży postęp. Pozostałe natomiast elementy działania, jak poprawa środowiska i poziomu fachowego hodowcy zależą w dużym stopniu od postawy i zainteresowania samego rolnika.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#EdmundLewandowski">Na wzrost hodowli bydła wpływa wiele czynników. Nie sposób wszystkie omówić, trudno nawet ustalać hierarchię tych czynników, jedno jest pewne, że są elementy wpływające bezpośrednio na wzrost lub na zahamowanie rozwoju pogłowia bydła.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#EdmundLewandowski">Według opracowanego 5-letniego programu intensyfikacji chowu bydła, największy wzrost pogłowia miał nastąpić w rejonach posiadających duże kompleksy łąkowo-pastwiskowe i niską obsadę bydła na 100 ha użytków rolnych. Natomiast rejony o stosunkowo najwyższej obsadzie bydła miały skierować główny wysiłek na podnoszenie wydajności produkcyjnej przez poprawę cech stada.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#EdmundLewandowski">Realizacji tych zadań służyły wzrastające nakłady państwa na meliorację użytków zielonych i budowę urządzeń do kiszenia pasz dla bydła. Ponadto stosowanie ulg inwestycyjnych dla rolników budujących lub remontujących budynki inwentarskie w rejonach zasobnych w pasze, fundusze prewencyjne PZU na poprawę warunków zoohigienicznych w pomieszczeniach inwentarskich, zakaz administracyjny uboju cieląt o wadze poniżej 80 kg w rejonach posiadających duże areały łąk i pastwisk, środki przeznaczone na import bydła zarodowego i rozwój kontraktacji bydła hodowlanego w kraju.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#EdmundLewandowski">W wyniku realizacji programu intensyfikacji chowu bydła ujawniło się wiele słabości przez niedostateczne skoordynowanie podejmowanych środków z działalnością różnych jednostek organizacyjnych, uczestniczących w procesie produkcji bydła.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#EdmundLewandowski">Wprowadzając w rejonach łąkowo-pastwiskowych zakaz uboju cieląt o wadze poniżej 80 kg, nie rozwinięto równocześnie w odpowiednich rozmiarach kontraktacji młodego bydła rzeźnego oraz pomocy instruktażowej w dziedzinie produkcji opasów dla indywidualnych rolników ze strony gminnych spółdzielni. Ponadto istnieje rzadka sieć ajentów kontraktacji, rekrutujących się spośród pracowników GS i na ogół biernie wyczekujących na zgłaszanie się rolników do podpisywania umów kontraktacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-96.12" who="#EdmundLewandowski">Najniższe wykonanie planów kontraktacji i skupu młodego bydła rzeźnego stwierdzono w gminnych spółdzielniach na terenie województw: szczecińskiego, rzeszowskiego i białostockiego. Na przykład w rejonie GS Gryfino — woj. szczecińskie, mimo obniżenia planu w stosunku do poprzedniego roku o 8%, plan zawierania umów kontraktacyjnych na młode bydło rzeźne w 1967 r. wykonano w 80%, a skup w 35%. Analogicznie w rejonie GS Cieszanów — woj. rzeszowskie, plan kontraktacji obniżono o 9%, plan zawierania umów wykonano w 87%, a skup w 56%.</u>
          <u xml:id="u-96.13" who="#EdmundLewandowski">Należy podkreślić duże zróżnicowanie ilości zakontraktowanego i skupionego młodego bydła rzeźnego w niektórych rejonach GS na terenie różnych województw. Na przykład w GS Włoszczowa — woj. kieleckie, Gidle i Zawada — woj. łódzkie, Osina — woj. szczecińskie zakontraktowano od 43 do 56 sztuk i skupiono od 32 do 45 sztuk młodego bydła rzeźnego na 100 ha użytków zielonych, natomiast w sześciu GS — Trzciance i Grajewo — woj. białostockie, Secymin — woj. kieleckie, Szczurawa — woj. krakowskie, Wielbark — woj. olsztyńskie, Cieszanów — woj. rzeszowskie — zakontraktowano zaledwie od 4 do 18 sztuk, a skupiono od 3 do 20 sztuk na 100 ha użytków zielonych.</u>
          <u xml:id="u-96.14" who="#EdmundLewandowski">Do pozytywnych oddziaływań na wzrost hodowli bydła należy zaliczyć przeprowadzone z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa powszechne przeglądy bydła w wielu gromadach i województwach połączone z lustracją obór w gospodarstwach indywidualnych, połączone z dostarczaniem rolnikom cennych informacji o przydatności produkcyjnej hodowlanego bydła oraz udzielaniem wielu pożytecznych wskazówek w zakresie poprawy stanu zoohigienicznego i metod żywienia zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-96.15" who="#EdmundLewandowski">Jak już mówiłem, realizacja programu wzrostu chowu bydła spowodowała duże zapotrzebowanie na budowę i remonty obór. Jak wynika z danych resortowych, deficyt materiałów budowlanych pogłębia fakt wykupu i tak szczupłych dostaw przez różnego rodzaju instytucje. Ponadto niepokojący jest także fakt zbyt wysokiego szacowania materiałów ściennych z produkcji własnej chłopów (zespoły chłopskie), która to produkcja wliczana jest do bilansów planowanych dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-96.16" who="#EdmundLewandowski">Dla przykładu — w 1967 r. na zaplanowanych 420 mln jednostek ceramicznych materiałów ściennych wykonano zaledwie 341 mln przez zespoły chłopskiej produkcji i wobec tego deficyt znacznie się pogłębił. Jak z tego wynika, istnieje pilna konieczność dalszego rozwijania produkcji zespołów chłopskich, tam gdzie istnieją ku temu możliwości. Niesprzyjający jest także fakt braku sprzętu mechanicznego do produkcji materiałów ściennych dla zespołów chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-96.17" who="#EdmundLewandowski">Do nieodzownych elementów wpływających na wzrost pogłowia bydła zalicza się dalszą poprawę warunków zdrowotnych w pomieszczeniach inwentarskich. Wobec tego potrzebne jest ustalenie planu zaopatrzenia w sprzęt potrzebny do dezynfekcji i poprawy higieny pomieszczeń, usprawnienie usług w zakresie poprawy higieny obór i chlewni, włączenie obok służby weterynaryjnej również MBM oraz POM.</u>
          <u xml:id="u-96.18" who="#EdmundLewandowski">Wspomniałem o konieczności podnoszenia zdrowotności pomieszczeń inwentarskich. Nie znaczy to, że w tym zakresie nie mamy osiągnięć. Prace nad poprawą stanu sanitarnego w oborach są już organizowane przez resortową służbę rolną przy współpracy służby weterynaryjnej i zootechnicznej rad narodowych. Dodatkowo dokonano w szerokim zakresie bielenia i dezynfekcji obór, budowy szeregu gnojowni, silosów i zbiorników, co nie pozostało bez wpływu na podniesienie zdrowotności bydła i jego wzrostu. Trzeba, aby to było robione w coraz szerszym zakresie i systematycznie.</u>
          <u xml:id="u-96.19" who="#EdmundLewandowski">W całokształcie rozwoju produkcji zwierzęcej w państwowych gospodarstwach rolnych należałoby bardziej niż dotychczas przechodzić na rozwijanie tuczu przemysłowego bydła. Taka możliwość w naszych PGR istnieje, a zdobyte doświadczenia w pełni potwierdzają słuszność tych poczynań.</u>
          <u xml:id="u-96.20" who="#EdmundLewandowski">Przedstawione powyżej niektóre propozycje i uwagi na pewno będą miały wpływ na dobry rozwój produkcji zwierzęcej, a tym samym i całej gospodarki rolnej. Chodzi tylko o to, aby wszyscy do sprawy tej podchodzili w sposób zorganizowany i w pełni odpowiedzialny.</u>
          <u xml:id="u-96.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Ginter.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#FranciszekGinter">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Znane piękno ziemi koszalińskiej, którą reprezentuję, jak i całego kraju rośnie w uroki dzięki nakładom, jakie w okresie władzy ludowej odnotować można u nas i na terenie całego kraju. W swoim wystąpieniu obciąłbym omówić związane z tym dwa problemy, a mianowicie — problem melioracji i budownictwa wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#FranciszekGinter">Mówiąc o melioracjach, a mam na myśli szczególnie tereny ziem zachodnich i północnych, należy pamiętać, że urządzenia melioracyjne, które już posiadamy, w części budowane były w okresie międzywojennym, a nawet w okresie jeszcze przed I wojną światową. Zwracam na ten problem uwagę dlatego, że skutki tej działalności na ziemiach północnych i zachodnich szczególnie są widoczne. Nasi inżynierowie, technicy, robotnicy z przedsiębiorstw wodno-melioracyjnych na co dzień stwierdzają, że urządzenia melioracyjne, głównie drenarskie, pozornie nadające się do odbudowy lub modernizacji, poddawane tym zabiegom wykazują, że jakość użytych do drenowań rurek drenarskich nie odpowiada wymogom stawianym w tym zakresie. Wykonane roboty wielokrotnie nie odpowiadały warunkom technicznym, jakim powinny odpowiadać. Przede wszystkim te względy sprawiają, że urządzenia drenarskie na ziemiach północnych i zachodnich w coraz częściej powtarzających się wypadkach nie są w pełni sprawne i nie nadają się do robót renowacyjnych. W tych warunkach należy pamiętać, że przed nami stoją zadania nie tylko zmeliorowania gruntów jeszcze nie zmeliorowanych, lecz również konieczność budowy nowych urządzeń na terenach, które pozornie są zdrenowane. Sprawy te są w dużej mierze znane, ale na ogół nie docenia się ostrości problemu, przed jakim możemy w niedługim, trudnym do dokładnego ustalenia, terminie stanąć, gdy stare urządzenia drenarskie zaczną gwałtownie wypadać.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#FranciszekGinter">Patrząc z tego punktu widzenia, niepokój budzi sprawa zaopatrzenia w rurki drenarskie. W świetle różnych materiałów wynika, że obecne moce produkcyjne w przemyśle ceramiki budowlanej osiągnęły swój szczyt. Bez podjęcia decyzji odnośnie do budowy nowych zakładów produkcji rurek drenarskich, nie będzie możliwy wzrost drenowań w ramach planu melioracji. Oprócz rurek drenarskich, program drenowań wymaga zabezpieczenia dostaw odpowiednich koparek drenarskich. Obecnie roboty ziemne wykonywane są przy pomocy specjalnych pługów, które w pewnym sensie są korzystne, ponieważ zastępują pracę ludzką, ale przy tym, niekorzystne są z punktu widzenia rolnictwa. Mianowicie pług taki, ciągnięty przez ciężkie ciągniki, niszczy stosunkowo dużo upraw. W miarę wzrostu drenowań te jednorazowe straty będą wzrastały, a dałyby się znacznie zmniejszyć przez stosowanie specjalnych do tego celu koparek. Nie mówiąc już o tym, że polepszyłoby to jakość wykonywanych robót czy też umożliwiłoby zwiększenie ich tempa. Zwiększenie tempa robót drenarskich napotyka również trudności w związku z chronicznym brakiem transportu w przedsiębiorstwach melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#FranciszekGinter">Mechanizacja robót wodno-melioracyjnych napotyka trudności wynikłe ze zmniejszenia o połowę dostaw koparek jednonaczyniowych na rok przyszły. Chcę zwrócić uwagę, że produkcja tych maszyn została uruchomiona na skutek potrzeb melioracji, gdzie spełniają one wszechstronne zadania.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#FranciszekGinter">Obecnie, w związku ze wzrostem zadań w przedsiębiorstwach wodno-melioracyjnych i w związku z tym, że tym typem maszyn rozpoczęto umaszynawiać przedsiębiorstwa wodno-melioracyjne, już w początkach ubiegłej pięciolatki aktualne zbiegnięcie się tych dwóch czynników może spowodować, że zmniejszone o połowę dostawy nie pójdą na zmechanizowanie przyrostu robót, lecz będą musiały zastępować maszyny, które na skutek zużycia będą wypadać ze stanu parku maszynowego. W tych warunkach, jak się wydaje, Narodowy Plan Gospodarczy w zakresie melioracji ma napięcia i wykonanie, jakkolwiek realne, będzie wymagało dużej mobilizacji sił i środków.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#FranciszekGinter">Wysoki Sejmie! Budownictwo wiejskie, o którym chcę w dalszej części mówić, ma ogromne znaczenie i wpływ na produkcję rolną. Towarowe gospodarstwa, prowadzące intensywną gospodarkę, muszą mieć zabudowania dostosowane do przyjętego kierunku produkcji. Potrzebne będą nowe typy budynków inwentarskich dla tuczu trzody chlewnej, bydła rzeźnego, krów dojnych, owiec i drobiu. Wielkość tych budynków i ich rozwiązania funkcjonalne muszą być dostosowane do optymalnych możliwości obsługi, przy pomocy urządzeń mechanicznych. Projektanci tych budynków muszą przewidzieć rozbudowę w miarę powiększania hodowli, a zwłaszcza niekosztowną przebudowę wnętrza na wypadek potrzeby przestawienia się w kierunku hodowli czy podjęcia decyzji o specjalizacji.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#FranciszekGinter">Mówiąc o budynkach inwentarskich, nie sposób nie wspomnieć o budynkach mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#FranciszekGinter">Gdzie rodzina chłopska ma się odżywiać, uczyć, odpoczywać i przygotować się do tych czynności? Gdybym miał wyliczać te zagrody, to bym wolał wyliczać te, które do tego są przygotowane, bo jest ich mało. Wszyscy mieszkańcy wsi marzą o tych wygodach, a młodzi stawiają warunek: że jak warunki ulegną poprawie to zostanę, a jeśli nie ulegną zmianie, to idę do miasta. Bo w mieście oprócz łazienek w mieszkaniach są i umywalnie w zakładach pracy. A to działa magnetycznie.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#FranciszekGinter">Cóż z tego, że na wsi budujemy świetlice, urządzamy kluby rolnika, organizujemy inne sposoby rozrywki i wypoczynku, kiedy istnieje uciążliwe przygotowanie się do wyjścia z domu. Po brudnej, ciężkiej w pocie pracy — trzeba się przebrać, a przedtem umyć. Z braku urządzeń, wymaga to dużego nakładu pracy, z którego, z powodu zmęczenia, rezygnuje się. Śmiem twierdzić, że te urządzenia sanitarne odjęłyby kobietom połowę roboty — a tyle mówimy przy różnych okazjach o ulżeniu kobietom w pracy.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#FranciszekGinter">Dużo o tych sprawach mówią wyborcy na spotkaniach z posłami i wysuwają postulaty. A trudności w realizacji tych postulatów polegają na dotkliwym braku materiałów budowlanych. Nie widać na rynku wanien, rur, nie jest dostateczne zaopatrzenie w materiały pokryciowe, ścienne, belki stropowe, cement, wapno, tarcicę i wiele innych. Pomimo że produkcja tych materiałów co roku wzrasta, to jednak zapotrzebowanie budownictwa przekracza możliwości zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#FranciszekGinter">Największy niedobór jest w materiałach ściennych i pokrywczych, który by można bez większych przeszkód zmniejszyć przez organizowanie nowych punktów produkcyjnych materiałów ściennych. Zobowiązać do tego by można GS czy kółka rolnicze, przy jednoczesnym zachęcaniu producentów indywidualnych, wykorzystując do tego miejscowe kruszywa. W niektórych rejonach kraju istnieje zapotrzebowanie na wypożyczalnie sprzętu do produkcji materiałów ściennych i pokryciowych. Formy takie, łącznie z betoniarkami, mogłyby również zakupić GS czy kółka rolnicze, wypożyczając ten sprzęt potrzebującym, którzy przy pomocy rodziny czy korzystając z pomocy sąsiedzkiej zrobiliby sobie pustaki, cegłę czy dachówkę; oszczędziliby na gotówce i dowożeniu tych ciężkich materiałów, przy nie najlepszych drogach i środkach transportu.</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#FranciszekGinter">Drugi warunek powodzenia budownictwa indywidualnego na wsi uzależniony jest od ilości rzemieślników wykwalifikowanych czy nie wykwalifikowanych. Ileż to zamierzonych budowli czy remontów zostaje odłożonych do następnego sezonu z braku fachowców. Szczególny niedobór odczuwa inwestor-rolnik w zakresie rzemiosł budowlanych, wymagających większej wiedzy, dłuższego czasu nauki. Stąd wiele budynków jest wznoszonych niezgodnie ze współczesną sztuką budowania i bardzo tradycyjnymi metodami.</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#FranciszekGinter">Trzeci warunek — od którego zależy podjęcie nieraz niecierpiącej zwłoki decyzji o budowie — uzależniony jest od środków finansowych, których zasób w wielu wypadkach nie pozwala nawet marzyć o budowie. Z pomocą tu przychodzą banki rolne i spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe.</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#FranciszekGinter">Nie we wszystkich województwach rolnicy mogą korzystać z ulg inwestycyjnych, jak na przykład na terenach ziem zachodnich, północnych, Bieszczad czy innych tak zwanych przyczółkowych, albo słabych. Liczby wskazujące na wysokość zadłużenia podsuwają myśl o rozszerzeniu ulg inwestycyjnych na cały kraj, które umożliwiłyby inwestującym i zadłużonym rolnikom dalszy rozwój produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#FranciszekGinter">Mówiąc o trudnościach w budownictwie, nie sposób pominąć uciążliwego starania o uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie robót budowlanych. Rolnik zajęty terminowymi pracami w swoim gospodarstwie traci wiele czasu. Najpierw na uzyskanie informacji, a następnie na załatwienie merytorycznych i formalnych spraw w celu wydania decyzji zezwalającej na budowę. W wypadku sprzyjających warunków i pomyślnego załatwienia sprawy od ręki — wystarczy parę straconych dni, a w innych wypadkach może nie starczyć kilku kwartałów. Niepowodzeniom tym sprzyja brak dostatecznej ilości pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami w wydziałach budownictwa, urbanistyki i architektury.</u>
          <u xml:id="u-98.15" who="#FranciszekGinter">Z tego co powiedziałem wynika, że droga rolnika od podjęcia decyzji o budowie do momentu zatknięcia tradycyjnej już wiechy na budynku — nie jest usłana różami. Pomimo to, ostatnie lata przyniosły wielkie przeobrażenia w budownictwie na terenie wsi. Do budowy nowych zagród chłopskich oraz do wymiany starych budynków wprowadzono współczesne materiały ogniotrwałe. Zmienia się wygląd zagród i wsi, co napawa dumą polskiego chłopa.</u>
          <u xml:id="u-98.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#JanKarolWende">Wznowienie posiedzenia Sejmu odbędzie się jutro.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#JanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej oraz punkty, którymi porządek dzienny został uzupełniony.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#JanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JózefTrojok">Posiedzenia Komisji odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#JózefTrojok">W dniu jutrzejszym, to jest 22 grudnia br.:</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#JózefTrojok">— Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi — o godz. 8.30 w sali nr 72 — Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#JózefTrojok">— Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — o godz. 8.30 w sali nr 67 — Dom Poselski oraz — bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie posiedzenie:</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#JózefTrojok">— Komisja Handlu Wewnętrznego w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do 22 grudnia bieżącego roku do godz. rano.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#ZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Mielczarek i Tadeusza Młyńczaka.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#ZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#ZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Henrykowi Hałasowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#HenrykHałas">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W trakcie dyskusji nad tezami na V Zjazd jak i w uchwale Zjazdu poczesne miejsce znalazła problematyka budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Jest to dziedzina tak ściśle związana z warunkami bytowymi społeczeństwa, że zainteresowanie nią przejawiają szerokie masy partyjnych i bezpartyjnych. Wchodzimy w nowy okres wzmożonego rozwoju budownictwa. Wymaga to odpowiedniej bazy materiałowej, która nie tylko musi dotrzymać kroku rozwojowi budownictwa, ale powinna rozwój ten wyprzedzać. Oznacza to konieczność utworzenia rezerwy materiałowej i to w odniesieniu do wszystkich materiałów budowlanych, począwszy od takich materiałów, jak między innymi, cement, cegła, wapno, których produkcja znajduje się w gestii resortu budownictwa, do stali produkowanej w resorcie przemysłu ciężkiego czy tworzyw sztucznych produkowanych przez resort chemii. Zadanie w tej dziedzinie wyraźnie skonkretyzowała uchwała Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#HenrykHałas">W moim wystąpieniu chciałbym się ograniczyć do bilansu materiałów budowlanych na lata 1969–1970.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#HenrykHałas">Materiały budowlane w szerszym tego słowa znaczeniu produkują u nas: resort budownictwa, resort przemysłu ciężkiego, resort chemii oraz resort leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#HenrykHałas">Porównując na podstawie przepływów międzygałęziowych w skali kraju, całkowite zużycie materiałów wykorzystywanych w budownictwie, można stwierdzić, że udział resortu budownictwa wynosi około 36% i jest mniejszy od udziału resortu przemysłu ciężkiego, który wynosi około 43%.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#HenrykHałas">W przemyśle materiałów budowlanych założony wzrost zadań wynosi dla 1969 r. 7,6%, a dla 1970 r. — 8,3%. Przyjmując, że w 1969 r. zakłada się wzrost zadań budownictwa o 5,9% a w 1970 r. — o 7,3%, przypuszczać można by, że materiałów budowlanych wystarczy na pokrycie potrzeb budownictwa krajowego. Jest to jednak tylko cyfrowe złudzenie. Przemysł materiałów budowlanych poważnie w latach ubiegłych zaniedbany, nadrabia niedobory, w żadnym jednak wypadku nie wyprzedza zadań budownictwa, nie mówiąc o zabezpieczeniu rezerwy materiałowej.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#HenrykHałas">Jak wygląda tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych w skali kraju w stosunku do roku poprzedniego?</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#HenrykHałas">W myśl planu na 1968 r. wartość produkcji globalnej przemysłu materiałów budowlanych wynieść miała 32.794 mln zł; przewiduje się uzyskanie w tym roku 33.490 mln zł. Założenia na 1969 r. zakładają uzyskanie 36.040 mln zł, a na 1970 r. — 37.490 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#HenrykHałas">Planuje się, że produkcja cementu wzrosnąć ma w 1969 r. zaledwie o 3%, a w 1970 r. — o 6,6%, materiałów ściennych w 1969 r. — o 10,6%, a w 1970 r. — o 8,7%. Wzrośnie też produkcja płyt, szkła okiennego, kruszywa. Generalnie rzecz biorąc następuje nierównomierny wzrost produkcji materiałów budowlanych. Z bilansu podstawowych materiałów budowlanych wynika, że w latach 1969–1970 nie nastąpi poprawa zaopatrzenia kraju. Przy zakładanym na lata 1969–1970 tempie wzrostu nie powinno być w zasadzie trudności w zaspokajaniu zapotrzebowania budownictwa uspołecznionego na materiały ścienne, dekarskie, kable i płyty pilśniowe. Wystąpią natomiast niedobory cementu, materiałów instalacyjno-sanitarnych, szkła okiennego, częściowo wyrobów stalowych, materiałów podłogowych i tarcicy. Dostawy materiałów budowlanych na rynek wzrosną o 9,9% w 1969 r., o 7,9% w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#HenrykHałas">Wzrost dostaw nie zapewni pełnego pokrycia potrzeb rynku. Może to dotyczyć przede wszystkim zaopatrzenia w cement, materiały ścienne, wyroby hutnicze, głównie rury stalowe. A więc sytuacja będzie taka jak w innych latach. Mimo znacznego wzrostu zaopatrzenia rynku w materiały ścienne, które wynosi po 12% na każdy rok, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów przewiduje niedobory sięgające 300–400 mln jednostek ceramicznych, zaś Ministerstwo Handlu Wewnętrznego określa ten niedobór 3-krotnie wyżej.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#HenrykHałas">W celu poprawy zaopatrzenia ludności w te artykuły, należy poczynić starania w kierunku zwiększenia dostaw w miarę przekraczania planów produkcyjnych. Rady narodowe będą musiały maksymalnie ograniczyć sprzedaż pozarynkową artykułów deficytowych z funduszu rynkowego; w większym niż dotychczas stopniu aktywizować wykorzystanie zasobów lokalnych oraz propagować zastępowanie artykułów deficytowych artykułami, których podaż jest dostateczna. W celu dalszego dostosowania dostaw materiałów budowlanych do potrzeb rynku należy dążyć do zwiększenia w ramach globalnych dostaw udziału asortymentów najbardziej poszukiwanych przez ludność, a mianowicie: wapna hydratyzowanego, dachówki zakładkowej, płyt pilśniowych lakierowanych i laminowanych oraz do zwiększenia dostaw drobnych artykułów, takich jak lepiki i masy konserwacyjne, żużel, wypełniacze do belek stropowych.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#HenrykHałas">Wysoki Sejmie! Niezaprzeczalne jest, że plan w odniesieniu do większości wyrobów kładzie główny nacisk na wyrównanie dysproporcji w dynamice rozwoju przemysłu materiałów budowlanych w stosunku do rozwoju budownictwa. To bowiem winno być prawem zasadniczym. Kierunki podejmowane w tym zakresie, szczególnie przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, są słuszne. Warunkiem jednak uzyskania zamierzonego celu jest zachowanie pełnej harmonii w produkcji materiałów budowlanych. Harmonia ta bowiem nie zawsze była przestrzegana. Dla przykładu podam, że nie oparte na rozeznaniu sytuacji zahamowanie w 1963 r. inwestycji w przemyśle materiałów ściennych spowodowało brak tych materiałów w latach następnych. Ten sam błąd, jak widzimy, dotknął również przemysł cementowy. W efekcie, z eksportera cementu stajemy się jego importerem z koniecznością zakupienia na przykład w 1969 r. ca 600 tys. ton cementu i to również w krajach kapitalistycznych. Dzieje się to w sytuacji, kiedy dysponujemy jedną z najbogatszych baz surowcowych w Europie dla tego przemysłu. Mamy również bogate tradycje w przemyśle cementowym, znajdujemy się pod względem wielkości produkcji na głowę ludności na 13 miejscu na świecie. Dobrze jest, że zauważa się tę sytuację. Doraźne i perspektywiczne programy zmierzające do poprawy sytuacji w przemyśle cementowym winny być konkretne i stabilne. Wymagana jest również mobilizacja przemysłu maszynowego i ciężkiego oraz stworzenie możliwości importu, celem zapewnienia przemysłowi materiałów budowlanych potrzebnych maszyn i urządzeń zarówno w latach 1969–1970, jak i w następnej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#HenrykHałas">Podobna sytuacja może również zagrozić przemysłowi wapienniczemu. Panuje u nas w kraju niesłuszne przekonanie, że nie ma pełnego zapotrzebowania na wapno i że jest jego nadmiar, przy czym przyjmuje się, że poważnym jego odbiorcą jest nie tylko budownictwo, ale i przemysł. Nieprawidłowa jest polityka inwestowania tego przemysłu, nie uwzględniająca potrzeb konsumenta. Baczniejszą uwagę należy zwrócić na przyśpieszenie postępu w hydratyzacji wapna, przy czym zabezpieczyć trzeba temu przemysłowi import maszyn, szczególnie separatorów. Większe zużycie wapna może poprawić zaopatrzenie w cement. Wapno winno zastąpić cement w produkcji szeregu materiałów budowlanych, między innymi w produkcji gazobetonów przejście z metody szwedzkiej na metodę polską umożliwiłoby całkowite wyeliminowanie cementu. Słuszny jest więc kierunek — w celu wykorzystania drobnej frakcji — tworzenia kombinatów wapienniczo-cementowych.</u>
          <u xml:id="u-103.12" who="#HenrykHałas">Gdzie tkwią przyczyny braku harmonijności w rozwoju produkcji materiałów budowlanych? Od 1958 r. udział przemysłu materiałów budowlanych w całości nakładów inwestycyjnych w przemyśle uspołecznionym systematycznie się obniża. Udział przemysłu materiałów budowlanych znajdującego się w gestii resortu budownictwa i wynoszący w 1958 r. 9,2% wszystkich inwestycji w przemyśle, obniżył się do 5,7% w 1965 r. Nie mam niestety aktualnych danych, ale z przykładu przemysłu cementowego wynika, że nakłady inwestycyjne w przemyśle materiałów budowlanych miały tendencję degresyjną. Spodziewać się należy, że uchwała V Zjazdu, która jasno określa potrzebę wzrostu tempa produkcji materiałów budowlanych, wpłynie decydująco na poprawę tego odcinka przemysłu. Wydaje się konieczne szukanie takich materiałów, które z jednej strony uzupełnią braki w puli materiałowej, a z drugiej zaś strony wpłyną na unowocześnienie budownictwa. Tutaj podkreślić należy słuszny kierunek szerszego stosowania gipsu w formie prefabrykowanych płyt typu Pro-Monta. Zużycie gipsu jest jeszcze w Polsce niewystarczające. Produkujemy bowiem 7 kg gipsu na jednego mieszkańca, gdy na przykład w Czechosłowacji produkcja ta wynosi 21,6 kg, w NRD — 12,5 kg, we Francji — 42 kg. Deficyt najbardziej cennych materiałów w Polsce, jak stal, aluminium, miedź, drewno preferuje w przyszłości tworzywa sztuczne. Stanowią one nowoczesną, o dużej przyszłości bazę materiałową dla budownictwa. Mimo stosunkowo krótkiej historii tej gałęzi produkcji, w wielu krajach zużycie tworzyw sztucznych w budownictwie przybrało już poważne rozmiary 5–6 kg na jednego mieszkańca w ciągu roku. Polska zajmuje jeszcze skromne miejsce, gdyż u nas zużycie w budownictwie mas plastycznych na jednego mieszkańca wynosi 0,6 kg. Mimo że w 1970 r. nastąpi w Polsce potrojenie produkcji tworzyw sztucznych dla budownictwa, dalej jednak dzielić nas będzie około 10-letni dystans od przodujących w tym zakresie państw.</u>
          <u xml:id="u-103.13" who="#HenrykHałas">Założony w perspektywie do 1985 r. około 3-krotny wzrost robót budowlano-montażowych nie będzie osiągalny bez intensywnego wzrostu produkcji tworzyw sztucznych dla budownictwa. Przeszkodą będzie trudność przetransportowania na budowy ogromnych mas materiałów tradycyjnych, o wadze 10-krotnie cięższej od elementów budowlanych, w których zastosowane zostały tworzywa sztuczne.</u>
          <u xml:id="u-103.14" who="#HenrykHałas">Niepokoi więc fakt, że prognoza dostaw tworzyw sztucznych przez przemysł chemiczny daleko odbiega od rzeczywistych potrzeb. Dotyczy to przede wszystkim materiałów podłogowych, których produkcja w latach 1969–1970 wzrosnąć ma minimalnie. A więc tym samym uchwała KERM nr 170 nie jest realizowana.</u>
          <u xml:id="u-103.15" who="#HenrykHałas">Musimy bowiem pamiętać, że tak jak postęp techniczny w budownictwie określa kierunki i dynamikę rozwojową produkcji poszczególnych gałęzi materiałów budowlanych, tak moc produkcyjna i nowoczesność przemysłu materiałów budowlanych determinują rozwój budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-103.16" who="#HenrykHałas">Zwrócenie większej uwagi na prawidłowy rozwój przemysłu materiałów budowlanych, pełna realizacja uchwały V Zjazdu Partii pozwolą stworzyć szersze możliwości sprawnego wykonawstwa stale wzrastających zadań budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-103.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Łaciak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JózefŁaciak">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Prowadzona konsekwentnie polityka rolna, zmierzająca do zwiększenia produkcji towarowej zbóż, zwierząt rzeźnych, ziemniaków, buraków cukrowych, mleka, owoców i warzyw, jaj, drobiu, roślin konsumpcyjno-przemysłowych, podobnie jak i w całym kraju, również na terenie województwa zielonogórskiego daje pożądane efekty.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#JózefŁaciak">Dowodem tego jest wzrost skupu produktów rolnych na terenie województwa zielonogórskiego w latach 1965–1968.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#JózefŁaciak">I tak, na przykład, skup zboża w 1965 r. wynosił 125 tys. ton, natomiast do końca listopada 1968 r. osiągnięto 163 tys. ton. Skup ziemniaków wzrósł odpowiednio ze 176 tys. ton w 1965 r. do 210 tys. ton w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#JózefŁaciak">Podobne zjawiska rejestruje się w skupie zwierząt rzeźnych, mleka i innych produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#JózefŁaciak">W parze ze wzrostem podaży produktów rolnych nie idzie jednak rozbudowa zaplecza magazynowego, rozwój bazy technicznej do odbioru i zagospodarowania produktów rolnych. Skup i magazynowanie produktów rolniczych odbywały się bardzo często w obiektach nie w pełni dostosowanych do tego typu operacji, pozbawionych najczęściej wszystkich tych urządzeń i przyrządów, które klasyfikację i odbiór produktów rolniczych mogłyby usprawnić i uprościć.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#JózefŁaciak">Większość punktów zlokalizowanych było w starych, często walących się obiektach, w których nie można nawet wprowadzić najprostszych urządzeń usprawniających sam proces odbioru. Z tego też okresu pochodzi najwięcej skarg rolników na złą klasyfikację dostarczanych produktów rolnych, na złą obsługę, wyrażającą się w długim wyczekiwaniu na odebranie dostarczonego przez rolnika produktu, między innymi zboża, buraków cukrowych, ziemniaków, a nawet i zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#JózefŁaciak">Poprawa sytuacji na tym odcinku datuje się od 1966 r. Wzrost nakładów inwestycyjnych pozwolił na modernizację punktów odbioru produktów rolniczych. Wprowadzono w większości punktów skupu zwierząt rzeźnych rampy wyładowcze, zainstalowano w punktach skupu zbóż dmuchawy do szybkiego rozładunku dostarczanych zbóż, wyposażono prawie że wszystkie punkty skupu w sprzęt do oceny dostarczanych zbóż, rzepaku, ziemniaków. Jednakże nie można jeszcze stwierdzić, że odbiór dostarczanych produktów rolniczych odbywa się prawidłowo, to znaczy szybko i ocena produktu jest właściwa.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#JózefŁaciak">Składają się na to następujące przyczyny:</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#JózefŁaciak">— niedostateczna pojemność magazynów w pionie przemysłu zbożowo-młynarskiego, co nie pozwala sukcesywnie opróżniać punktów małych pojemnościowo, zlokalizowanych w rejonach o wysokiej produkcji zbóż;</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#JózefŁaciak">— brak typowej dokumentacji na zmechanizowanie prac za- i wyładunkowych w większości punktów skupu;</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#JózefŁaciak">— trudności w uzyskaniu wykonawców na budowę czy też modernizację istniejących punktów skupu; odnosi się to szczególnie do budowy nowych zlewni mleka, nowych punktów skupu zwierząt rzeźnych i zbóż, ewentualnie do przebudowy czy rozbudowy istniejących obiektów;</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#JózefŁaciak">— niesprecyzowanie przez władze centralne form odbioru produktów rolnych, w związku z czym prace modernizacyjne są opóźnione, a często nawet ulega odroczeniu zaplanowana budowa nowego punktu skupu;</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#JózefŁaciak">— zły stan techniczny i małe bazy zbiorcze przemysłu mięsnego powodują, że w szczytowych okresach podaży żywca (I i IV kwartał każdego roku), jest on przetrzymywany w warunkach potowych, antysanitarnych, co z kolei przynosi państwu olbrzymie straty na skutek ubytków naturalnych;</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#JózefŁaciak">— utrzymywanie zbyt skomplikowanego systemu rozliczania dostawców produktów rolnych, co powoduje poważną stratę czasu rolnika i wymaga zatrudnienia większej ilości personelu;</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#JózefŁaciak">— utrzymywanie zbyt skomplikowanych zasad oceny zwierząt rzeźnych, a głównie bydła rzeźnego, co przy stosunkowo niskim poziomie większości referentów skupu żywca zatrudnionych w przemyśle mięsnym powoduje niezadowolenie rolników z orzekanych ocen;</u>
          <u xml:id="u-105.15" who="#JózefŁaciak">— brak zaplecza magazynowego w spółdzielniach i jednostkach zajmujących się skupem owoców i warzyw.</u>
          <u xml:id="u-105.16" who="#JózefŁaciak">Te podstawowe mankamenty w zasadniczy sposób utrudniają uzyskanie poprawy obsługi dostawców, usprawnienie odbioru produktów rolniczych, lepsze zaopatrzenie konsumentów w artykuły żywnościowe i wreszcie likwidację strat i ubytków, występujących w skupie, obrocie i magazynowaniu.</u>
          <u xml:id="u-105.17" who="#JózefŁaciak">W okresach spiętrzenia dostaw rozwiązuje się trudności przez zajmowanie pomieszczeń przeznaczonych na zupełnie inne cele na składanie rzepaku, zbóż, a nawet przetrzymywanie zwierząt rzeźnych.</u>
          <u xml:id="u-105.18" who="#JózefŁaciak">Uwzględniając fakt, że skup produktów rolniczych będzie z roku na rok bardzo poważnie wzrastał — problemem będzie, przy obecnym stanie bazy technicznej skupu, zagospodarowanie produktów rolniczych wytworzonych z tak wielkim nakładem środków i pracy.</u>
          <u xml:id="u-105.19" who="#JózefŁaciak">Rozbudowa zaplecza magazynowego, wprowadzenie pełnej mechanizacji odbioru produktów rolniczych pozwolą nam usunąć te wszystkie niedomagania i niedociągnięcia, jakie do tej pory notowaliśmy w skupie.</u>
          <u xml:id="u-105.20" who="#JózefŁaciak">Oddzielnym zagadnieniem, poza bazą techniczną skupu, jest sprawa rozszerzenia obsługi produkcyjnej rolników. Chodzi tu przede wszystkim o usługowe zaopatrywanie wsi w środki produkcji (nawozy, pasze, opał) i o odbiór bezpośrednio z zagrody wyprodukowanych płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-105.21" who="#JózefŁaciak">Problem ten ma szczególną wagę w naszym województwie, w którym obok wzrastającej ilości gospodarstw bez następców, w szybkim tempie następuje proces starzenia się wsi. Jest to również związane ze wzrostem zapotrzebowania wsi na środki produkcji. W tym aspekcie problem odciążenia rolnika od niektórych prac, a więc zmniejszenia pracochłonności, ma dla wzrostu produkcji w gospodarce chłopskiej województwa pierwszoplanowe znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-105.22" who="#JózefŁaciak">Sprawą, która utrudnia i opóźnia odbiór produktów rolniczych, jest brak na punktach skupu urządzeń usprawniających odbiór surowca. O ile przy skupie zwierząt rzeźnych mankament ten nie występuje tak jaskrawo, to przy skupie zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych, mleka, rzepaku, lnu, konopi mechanizacja prac za- i wyładunkowych jest w dalszym ciągu niedostateczna.</u>
          <u xml:id="u-105.23" who="#JózefŁaciak">Rozwiązanie tych problemów widzimy w dalszym rozszerzaniu bezpośredniego odbioru produktów rolniczych z zagród rolników.</u>
          <u xml:id="u-105.24" who="#JózefŁaciak">Wprowadzony tytułem eksperymentu bezpośredni odbiór i zaopatrzenie rolników na terenie powiatu wschowskiego zdaje dobrze egzamin. Rolnicy z tej formy są bardzo zadowoleni. Eksperyment ten winien być rozszerzony na całe województwo. O pozytywnej ocenie przez rolników tej formy usług świadczy również bezpośredni odbiór zboża. W 1967 r. skupiono tą drogą około 3 tys. ton zboża, a już w roku bieżącym 14 tys. ton. Zamierzamy do 1975 r. skupić tym systemem 40 tys. ton z gospodarki chłopskiej oraz odebrać całe zboże z PGR.</u>
          <u xml:id="u-105.25" who="#JózefŁaciak">Opracowany przez wszystkie jednostki program rekonstrukcji powinien wyeliminować te wszystkie ujemne zjawiska, jakie w skupie produktów rolniczych jeszcze występują.</u>
          <u xml:id="u-105.26" who="#JózefŁaciak">Poprawa samej organizacji skupu zależeć będzie od rozbudowy i mechanizacji zaplecza magazynowego, a także od zabezpieczenia na te cele środków inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-105.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Leon Nitecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#LeonNitecki">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w swoich założeniach programowych na lata 1966–1970 przewidziało nie tylko zaspokajanie ilościowe, ale również szczególną troskę o jakość, poziom, sprawność działania oraz o racjonalne wykorzystanie potencjału służby zdrowia. W związku z tymi założeniami nastąpiła reforma studiów medycznych. Poszła ona w jedynie słusznym i możliwym kierunku ograniczenia wykładów na rzecz ćwiczeń praktycznych. Lekarze kończący studia po reformie będą lekarzami z większym doświadczeniem, o większej praktyce uzyskiwanej już w czasie pobytu na uczelni. Dzięki reformie zmieni się rola akademii medycznych. Będą wykorzystywane szpitale ogólne — miejskie do szkolenia studentów. Pozwoli to na wyjście akademii medycznych poza dotychczasowe granice, na przeniknięcie do lecznictwa miejskiego zamkniętego i otwartego, aż do stopniowej integracji i zespolenia. Akademie będą w większym stopniu wykonywać nadzór fachowy nad lecznictwem, prowadzić szkolenie o różnym zakresie zarówno przeddyplomowe, jak i podyplomowe. Będą się wiązać w bliższej współpracy ze szpitalami i przychodniami wojewódzkimi. Poprawi to niewątpliwie poziom i sprawność lecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#LeonNitecki">W ostatnim okresie resort nasila pracę nad wewnętrzną integracją różnych działów służby zdrowia. Następuje etapami zespolenie lecznictwa otwartego z zamkniętym, gdzie osiąga się już dobre wyniki, szczególnie w zespoleniu lecznictwa podstawowego. Następuje również, choć wolniej zespolenie lecznictwa specjalistycznego. Wiąże się współpracę stacji pogotowia ratunkowego ze szpitalami powiatowymi. Rozpracowuje się kojarzenie odrębnych dotąd pionów lecznictwa otwartego: gruźlicy z reumatologią, służby sanitarno-epidemiologicznej z przemysłową służbą zdrowia itd.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#LeonNitecki">W toku realizacji założeń programowych Ministerstwa Zdrowia w ostatnim czasie nastąpiły na niektórych odcinkach znaczne osiągnięcia. Oto kilka z nich:</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#LeonNitecki">a) Zwiększyła się dostępność świadczeń profilaktyczno-leczniczych w podstawowej opiece przez stopniowe zmniejszanie wielkości rejonów. W 1968 r. w miastach wojewódzkich rejony obejmują od 3–4 tys. mieszkańców, w miastach powiatowych od 5–6 tys. Coraz lepsza jest obsada rejonów przez lekarzy specjalistów w zakresie chorób wewnętrznych, stale zwiększa się sieć przychodni miejskich i przyzakładowych.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#LeonNitecki">b) W leczeniu gruźlicy resort osiąga znaczne rezultaty poprzez szeroko prowadzoną akcję profilaktyczną: zdjęcia rtg małoobrazkowe, szczepienia ochronne, akcje wykrywania i likwidowania źródeł zakażenia i systematycznie prowadzoną akcję oświaty sanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#LeonNitecki">c) W walce z chorobami zakaźnymi nastąpiła również znaczna poprawa, głównie dzięki właściwej organizacji szczepień ochronnych wśród dorosłych i dzieci.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#LeonNitecki">Mówiąc o osiągnięciach Ministerstwa Zdrowia, nie można również pominąć tych zagadnień z planu resortu na lata 1969–1970, których realizacja wzbudza pewien niepokój. Ilość łóżek w szpitalach, jaką osiągnie się na koniec 1969 r., wyniesie 166.900 — co daje wskaźnik 51,1 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Wskaźnik ten, w porównaniu z 1965 r. (48,2), jest postępem, choć bardzo niewielkim, ale nie usunie on dysproporcji między potrzebami społeczeństwa a możliwością ich pokrycia. W poprzedniej pięciolatce planowano zmniejszenie dysproporcji między województwami w zakresie wyposażenia w łóżka szpitalne. Obraz jednak się nie zmienił i w latach 1966–1968 w województwach o najniższym wskaźniku łóżek przybyło ich zaledwie 1–2 na 10 tys. mieszkańców. Przeciętny wskaźnik krajowy zdołało przekroczyć zaledwie 8 województw, w pozostałych zaś 9 województwach jeszcze przez kilka lat nie osiągnie się przeciętnego wskaźnika krajowego (50,6). Przecież takie województwa, jak kieleckie, warszawskie, łódzkie, krakowskie mają wskaźnik zaledwie od 29,5 do 39,5 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Jakież to wielkie różnice w zestawieniu z województwami: wrocławskim, katowickim i opolskim, posiadającymi wskaźnik od 63,4 do 68,8. W następnej pięciolatce, w latach 1971–1975, jeżeli nie nastąpi wyrównanie tych rozpiętości, trudności niektórych województw jeszcze bardziej wzrosną. Sądzę, że resort powinien zwiększyć wysiłki, mimo istotnych trudności związanych z tym zagadnieniem, alby już w najbliższych latach zmniejszyć te dysproporcje.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#LeonNitecki">W lecznictwie psychiatrycznym zarówno zamkniętym, jak i otwartym, narastająca zapadalność na choroby psychiczne i układu nerwowego stawia przed resortem zdrowia szczególnie trudne zadania właściwego rozwiązania problemu lego lecznictwa. Chodzi o dobrą organizację lecznictwa otwartego, jak również o usprawnienie współpracy tegoż lecznictwa z zamkniętym. Wykonanie tych zadań wymaga przede wszystkim rozbudowy sieci wojewódzkich i powiatowych przychodni zdrowia psychicznego tak, ażeby zdolne były one objąć leczeniem i opieką 2% ludności oraz rozwoju inwestycji szpitalnych. Ilość łóżek psychiatrycznych wzrasta bardzo wolno. W 1967 r. wskaźnik wynosił 11,8 łóżek na 10 tys. mieszkańców, w 1968 r. — 12,1, a na 1969 r. planuje się 12,3. Jak widać, wskaźnik ten jest daleki od stanu 20 łóżek na 10 tys. mieszkańców, która to ilość jest potrzebnym minimum.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#LeonNitecki">Ministerstwo Zdrowia opracowało w zakresie lecznictwa psychiatrycznego szeroki program rozbudowy zarówno lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego i z programem tym wystąpiło do rad narodowych. Tempo realizacji tego programu jest zbyt powolne. Zagadnienie jest niedoceniane przez rady narodowe, które pod naciskiem innych potrzeb przesuwają inwestycje lecznictwa psychiatrycznego na dalszy plan.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#LeonNitecki">Poradnie zdrowia psychicznego w ogromnej większości nie spełniają w obecnych warunkach właściwych zadań. Zbyt skromna jest również działalność szpitali oraz lecznictwa otwartego w zakresie rehabilitacji chorych. Większość szpitali z uwagi na trudne warunki lokalowe i kadrowe nie ma zorganizowanej terapii zajęciowej. Również i właściwa organizacja zakładów pracy chronionej staje się jednym z najważniejszych zadań lecznictwa psychiatrycznego.</u>
          <u xml:id="u-107.10" who="#LeonNitecki">Wielkim utrudnieniem jest nierównomierne rozmieszczenie szpitali. W 1968 r. wskaźnik łóżek psychiatrycznych wynosił w woj. zielonogórskim 60 łóżek na 10 tys. mieszkańców, w wrocławskim — 30 łóżek, w opolskim — 22, łódzkim — 19, natomiast w większości innych województw od 1,8 do 10 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Jest to o wiele za mało. Wyrównanie tych dysproporcji może nastąpić tylko poprzez systematyczny rozwój bazy łóżkowej w tych właśnie województwach. Ostrość tego problemu wymaga szczególnie energicznego działania nie tylko resortu, ale także organizatorów służby zdrowia w terenie.</u>
          <u xml:id="u-107.11" who="#LeonNitecki">Celem zahamowania dalszego pogarszania się sytuacji w lecznictwie psychiatrycznym zrealizować trzeba następujące postulaty:</u>
          <u xml:id="u-107.12" who="#LeonNitecki">— bezwzględnie konieczne jest zwiększenie w jak najszybszym czasie bazy łóżkowej. Ze względu na wielkie trudności w budowie nowych szpitali, należałoby zakładać oddziały psychiatryczne w szpitalach powiatowych i wojewódzkich. Lekarze tych oddziałów mogliby jednocześnie być zatrudnieni w lecznictwie otwartym, w przychodniach zdrowia psychicznego, których obecnie nie ma w powiatach wobec braku specjalistów w terenie;</u>
          <u xml:id="u-107.13" who="#LeonNitecki">— należałoby zobowiązać inne resorty prowadzące piony lecznictwa do tworzenia oddziałów psychiatrycznych;</u>
          <u xml:id="u-107.14" who="#LeonNitecki">— należy przyśpieszyć opracowanie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego;</u>
          <u xml:id="u-107.15" who="#LeonNitecki">— podjąć trzeba niezbędne kroki dla szybkiego zapewnienia lecznictwu psychiatrycznemu kadr lekarzy specjalistów i personelu pomocniczego;</u>
          <u xml:id="u-107.16" who="#LeonNitecki">— poprawić należy normy rzeczowe w szpitalach psychiatrycznych, jak również podnieść stawki na żywienie do poziomu obowiązującego w szpitalach ogólnych;</u>
          <u xml:id="u-107.17" who="#LeonNitecki">— rady narodowe powinny zakładać domy opieki dla chronicznie chorych, nie nadających się do leczenia psychiatrycznego — szpitalnego, którzy w większości szpitali stanowią 25–30% chorych. O ileż taniej kosztuje budowa domu dla chroników niż szpitala;</u>
          <u xml:id="u-107.18" who="#LeonNitecki">— poprawę sytuacji można by również uzyskać przez tworzenie oddziałów dziennego pobytu i ośrodków pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-107.19" who="#LeonNitecki">I ostatnie zagadnienie — walka z chorobami wenerycznymi.</u>
          <u xml:id="u-107.20" who="#LeonNitecki">Od szeregu lat obserwuje się stały wzrost zachorowalności na choroby weneryczne. Średni przyrost nowych zakażeń kiłą kształtuje się z roku na rok powyżej 20% i liczby bezwzględne za rok 1967 przekroczyły 12.500, a za I półrocze 1968 r. już 7.575 przypadków kiły objawowej wczesnej. Wagę zagadnienia podnosi jeszcze fakt coraz większej liczby młodzieży wśród nowych przypadków zachorowań, tak, że na przykład dla grupy wieku 15–19 lat liczba przypadków kiły wzrosła w 1967 r. w porównaniu do 1966 r. o 37%.</u>
          <u xml:id="u-107.21" who="#LeonNitecki">W tej sytuacji konieczne jest włączanie się do specjalnej, szeroko zakrojonej akcji zwalczania chorób wenerycznych różnych instytucji poza służbą zdrowia, głównie dla wzmożenia oświaty sanitarnej i przedsięwzięć profilaktycznych. Jest tu pole do działania dla nauczycieli, organizacji społecznych i młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-107.22" who="#LeonNitecki">W 1968 r. nastąpił wzrost nakładów na oświatę sanitarną w pionie wenerologii; jest to ze wszech miar słuszne, gdyż właśnie w walce z chorobami wenerycznymi żywe słowo prelegenta i szerokie zasilenie terenu środkami propagandy audiowizualnej, są bardzo ważnym orężem. Jednakże osiągalne obecnie, jak i zaplanowane przez resort wydawnictwa, dotyczące walki z chorobami wenerycznymi i wychowania seksualnego, są skąpe zarówno co do liczby tytułów, jak i co do nakładu. Szczególnie niepokoi brak popularnych, oświatowych filmów, które mogłyby być znakomitym środkiem oddziaływania na ludzi młodych w uświadamianiu groźby chorób wenerycznych.</u>
          <u xml:id="u-107.23" who="#LeonNitecki">Spośród trzech wyprodukowanych na przestrzeni 23 lat filmów krótkometrażowych, dwa pochodzą z wczesnych lat 50-tych i dawno straciły na aktualności, trzeci — zrealizowany w 1967 r. oceniono powszechnie jako nieudany.</u>
          <u xml:id="u-107.24" who="#LeonNitecki">Inne problemy pionu skórno-wenerologicznego, to utworzenie nowych oddziałów „W” lub zapewnienie w szpitalach pewnej liczby łóżek dla chorych przymusowo leczonych. Pozostaje to w związku z organizowaniem poradni skórno-wenerologicznych czynnych całą dobę w miastach wojewódzkich. Dekret o zwalczaniu chorób wenerycznych z 16 kwietnia 1946 r. nie doczekał się dotąd modyfikacji i przystosowania do zmienionych warunków życia i postępu wiedzy lekarskiej. Dokonanie tej korekty w najbliższym czasie wydaje się być nieodzowne.</u>
          <u xml:id="u-107.25" who="#LeonNitecki">Wysoka Izbo! Podniesione przed chwilą sprawy są tylko fragmentem problemów służby zdrowia w Polsce, pochodzą z obszernego katalogu zagadnień, którym w ostatnich czasach zajmował się aktyw Stronnictwa Demokratycznego podczas wszechstronnej dyskusji nad tezami na V Zjazd PZPR i nad materiałami na kolejny IX Kongres Stronnictwa. Wyniki tej partyjnej rozmowy są zgodne z oceną sytuacji w naszej służbie zdrowia i dlatego zapewniam obywateli, iż wraz z moimi kolegami z Klubu Poselskiego SD będę głosował za przyjęciem planu i budżetu na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-107.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Mieczysław Tomkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MieczysławTomkowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zadania planu 5-letniego ustalone dla krajowego przemysłu ciągników i maszyn rolniczych na lata 1966–1970 przewiduj ją osiągnięcie łącznej wartości produkcji maszyn i narzędzi rolniczych 22.900 mln zł liczonej w cenach porównywalnych. Z tego, na lata 1966–1968 przewidziana była wartość 12.300 mln zł. Do końca bieżącego roku wartość tej produkcji osiągnie kwotę 12.400 mln zł, to jest będzie zgodna z założeniami planu 5-letniego na ten okres.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#MieczysławTomkowski">Rolnictwo miało otrzymać w planie 5-letnim 143 tys. ciągników. Z tej liczby w latach 1966–1968 dostawy miały wynieść 76.800 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#MieczysławTomkowski">Rzeczywiste dostawy dla rolnictwa w latach 1966–1968 wynoszą około 65 tys. sztuk z produkcji krajowej i około 5 tys. sztuk z importu, to jest razem około 70 tys. sztuk ciągników, a więc mniej o 6.800 sztuk od założeń planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#MieczysławTomkowski">Aktualnie przemysł postawił sobie ambitne zadanie wykonania pełnej pięciolatki w zakresie produkcji ciągników kołowych drogą podwyższenia w stosunku do planu 5-letniego zadań planu produkcji ciągników o mocy 30 KM na rok 1969 i 1970 z 12 tys. do 15 tys. sztuk rocznie, przy równoczesnym wykonaniu dodatkowego zadania — uruchomienia produkcji ciągników ciężkich o mocy 75 KM i przy zwiększonej produkcji części zamiennych. Nadrobienie zaległości w produkcji nie będzie jednak równoznaczne z całkowitym wyrównaniem dostaw dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#MieczysławTomkowski">Pozostanie niedobór około 3 tys. sztuk ciągników, w związku ze zwiększonymi przydziałami dla pozarolniczych odbiorców krajowych. W latach 1966–1970 odbiorcy ci otrzymają o 6 tys. sztuk ciągników więcej niż przewidywał plan 5-letni.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#MieczysławTomkowski">Jest faktem, że ponadplanowe potrzeby i dostawy ciągników dla pozarolniczych odbiorców krajowych wystąpiły głównie na skutek braku odpowiedniej ilości środków transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#MieczysławTomkowski">W latach 1966–1967 notowany był bardzo poważny deficyt przyczep. Spowodowało to potrzebę uruchomienia produkcji w różnych zakładach, a również w POM i zakładach mechanizacji rolnictwa. Sytuacja ulega aktualnie pewnej poprawie. Jednak produkowane dotychczas przyczepy służą jedynie najpilniejszym potrzebom transportu drogowego i są przy tym bardzo drogie, jak np. samo wyładowcza przyczepa objętościowa. Natomiast w zakresie produkcji przyczep typowo rolniczych o parametrach techniczno-eksploatacyjnych w pełni zaspokajających wymogi użytkowników rolniczych, nastąpiły opóźnienia. Nadal odczuwa się niedobór przyczep wywrotek 3,5-tonowych oraz przyczep o ładowności 5 tys. kg. Dostawy w roku bieżącym pokrywają potrzeby tylko w około 50%.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#MieczysławTomkowski">Jest obawa, że w 1969 r. sytuacja może ulec zaostrzeniu wobec tego, że szereg zakładów zamierza zaprzestać produkcji przyczep, a fabryka w Sanoku jeszcze nie jest zdolna w pełni zabezpieczyć potrzeb rolnictwa i innych odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#MieczysławTomkowski">Ogólnie należy stwierdzić, że tempo wzrostu dostaw środków energetyczno-transportowych dla rolnictwa w ostatnich latach jest wyraźnie niedostateczne w stosunku do wzrostu masy płodów rolnych, jakie muszą być objęte transportem, w tym praktycznie głównie przy pomocy ciągników i przyczep. Plan na rok 1969 prezentuje wzrost wartości produkcji maszyn i narzędzi rolniczych w skali kraju o 11%.</u>
          <u xml:id="u-109.9" who="#MieczysławTomkowski">Produkcja ważniejszych dla rolnictwa asortymentów, to znaczy tych, których najdotkliwszy deficyt odczuwany był w latach 1967 i 1968 wzrasta w znacznie wyższym stopniu. Przykładowo:</u>
          <u xml:id="u-109.10" who="#MieczysławTomkowski">— uruchamiana jest produkcja kultywatorów ciężkich, których dotychczas nie wytwarzaliśmy,</u>
          <u xml:id="u-109.11" who="#MieczysławTomkowski">— produkcja glebogryzarek zawieszanych wzrasta o 30%,</u>
          <u xml:id="u-109.12" who="#MieczysławTomkowski">— produkcja rozsiewaczy wapna i rozrzutników nawozów wzrasta w 1969 r. o 42%,</u>
          <u xml:id="u-109.13" who="#MieczysławTomkowski">— następuje uruchomienie produkcji poszukiwanych siewników nawozowych konnych w serii 10 tys. sztuk,</u>
          <u xml:id="u-109.14" who="#MieczysławTomkowski">— produkcja grabi konnych rośnie z 11,5 tys. w 1968 r. do 32 tys. sztuk w 1969 r.,</u>
          <u xml:id="u-109.15" who="#MieczysławTomkowski">— produkcja silosokombajnów „Orkan” wzrasta z 2 tys. sztuk w 1968 r. do 4 tys. sztuk w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-109.16" who="#MieczysławTomkowski">Przytoczone przykłady, jak również szereg innych faktów, świadczą o tym, że przemysł poczynił w ostatnich latach duże wysiłki mające na celu unowocześnienie parku maszynowego dla rolnictwa, że ulega systematycznej poprawie ilość i jakość dostarczanego sprzętu. Ostatni okres cechuje się jednak wyraźnie wyższym za potrzebowaniem na sprzęt mechaniczny niż aktualny poziom dostaw. Dotyczy to zarówno sprzętu dla gospodarki drobnotowarowej, jak też wysokowydajnych maszyn dla gospodarstw uspołecznionych. Brak szeregu maszyn może wpływać hamująco na dalsze utrzymanie dynamiki wzrostu produkcji rolnej na dotychczasowym poziomie. Wymienię tutaj spośród najważniejszych, moim zdaniem, trzy następujące dziedziny:</u>
          <u xml:id="u-109.17" who="#MieczysławTomkowski">— nawożenie — mimo odnotowanego już przeze mnie wysokiego stosunkowo wzrostu produkcji rozrzutników wapna, głód w tej grupie sprzętu jest aktualnie bardzo dotkliwy; równie, a chyba jeszcze bardziej dotkliwie, odczuwa rolnictwo brak odpowiednich ładowaczy, których produkcja krajowa rozpoczęta dopiero w bieżącym roku i zmniejszone dostawy importowe nie zaspokajają najpilniejszych nawet aktualnych potrzeb rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-109.18" who="#MieczysławTomkowski">— zbiór pasz — w tej dziedzinie można powiedzieć krótko: trzeba więcej kosiarek konnych i ciągnikowych, więcej silosokombajnów i kosiarkoładowaczy, a szczególnie ważną sprawą jest jak najszybsze uruchomienie krajowej produkcji wysokowydajnych przyczepianych sieczkarń polowych;</u>
          <u xml:id="u-109.19" who="#MieczysławTomkowski">— zbiór zbóż — powszechną dziś potrzebą stała się kombajnizacja zbioru zbóż i związane z nią procesy zbioru słomy oraz rozwój suszarnictwa i czyszczenia ziarna.</u>
          <u xml:id="u-109.20" who="#MieczysławTomkowski">Można powiedzieć, że produkowany obecnie kombajn „Vistula”, po okresie ostrej krytyki i przeprowadzonej rekonstrukcji jakościowej, zmienił stosunek naszego rolnictwa do procesu kombajnowego zbioru zbóż.</u>
          <u xml:id="u-109.21" who="#MieczysławTomkowski">Wzrost plonów wymaga jednak obecnie jak najszybszych dostaw kombajnów o poważnie zwiększonej przepustowości. Krajowa produkcja nowoczesnych, wysokowydajnych kombajnów zbożowych winna być dla naszego przemysłu maszynowego równie pilnym i ambitnym zadaniem, jak udane uruchomienie produkcji polskiego Fiata.</u>
          <u xml:id="u-109.22" who="#MieczysławTomkowski">Rozwojowi kombajnizacji zbioru musi towarzyszyć równolegle rozwijana produkcja maszyn towarzyszących: pras, suszarni i czyszczalni o wysokiej wydajności.</u>
          <u xml:id="u-109.23" who="#MieczysławTomkowski">Szybki wzrost dostaw sprzętu rolniczego i postęp w mechanizacji prac rolnych powodują wzrost zapotrzebowania rolnictwa na części zamienne do eksploatowanego sprzętu. Wprowadzenie do obrotu nowych typów ciągników i maszyn rolniczych wymaga poważnego rozszerzenia asortymentu części będących w obrocie. Jest to poważne zadanie dla przemysłu i aparatu handlu. Podczas gdy np. w 1966 r. sprzedano części do sprzętu rolniczego łącznie z akcesoriami za 3 mld zł, to w 1970 r. poziom sprzedaży osiągnie pułap 6,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-109.24" who="#MieczysławTomkowski">Mimo że wartość zapasów części zamiennych ogółem wzrasta w bieżącym roku do 4,5 mld zł i zaznacza się tendencja dalszego wzrostu, istnieje jednak nadal pewna grupa pozycji, których niedostateczna dostawa na rynek powoduje trudności w dokonywaniu bieżących remontów i utrzymaniu parku maszynowego w gotowości eksploatacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-109.25" who="#MieczysławTomkowski">Do szczególnie deficytowych pozycji należą ciągle części aparatury paliwowej. Problem ten wymaga w 1969 r., oprócz rozbudowy zaplecza produkcyjnego i działania na odcinku jakości, decyzji dotyczących uzupełniającego importu. W dalszym ciągu brakuje części do układu kierowniczego ciągników Ursus. Brak części zamiennych do przyczep, różnych elementów z odlewów i odkuć. Z całym naciskiem pragnę podkreślić jeszcze raz, że aktualnie sytuacja w dziedzinie części zamiennych, poza przyczepami, gdzie istnieje jeszcze ogólny niedobór, wymaga nie tyle zwiększenia ogólnej masy i wartości produkcji, ile skoncentrowania wysiłków na zlikwidowaniu notorycznie deficytowych pozycji.</u>
          <u xml:id="u-109.26" who="#MieczysławTomkowski">W bieżącym roku wizytowaliśmy szereg zakładów przemysłu maszyn rolniczych. Można było zauważyć poważny dorobek tych fabryk na odcinku unowocześnienia produkcji. Z rozmów z załogami wynieśliśmy wrażenie, że zarówno wśród personelu technicznego, jak i robotników jest duże zrozumienie potrzeb rolnictwa. Jednak kolektywy fabryk sprzętu rolniczego napotykają trudności w realizacji swoich zadań. Do trudności tych zaliczyć przede wszystkim należy braki w dostawach materiałów hutniczych i półwyrobów metalurgicznych oraz deficyt niektórych elementów osprzętu hydraulicznego, pneumatyki i elektrycznego. Bardzo mocno występują braki w dostawach różnych elementów z przemysłu chemicznego, jak np. pasy ogumione, zbiorniki, węże i ogumienie. Dla przykładu podam, że tylko do bardzo potrzebnych i cenionych w rolnictwie rozsiewaczy chemia nie zabezpiecza na rok 1969 dostawy około 40 tys. sztuk pasów ogumionych, co może zakłócić wykonanie produkcji i wyeliminowanie z eksploatacji 10–15 tys. tych rozsiewaczy. Odpowiedzialne za zaopatrzenie rolnictwa w sprzęt do mechanizacji prac — Zjednoczenie Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych — opracowało projekt programu rozwoju tego przemysłu na lata 1971–1975; współdziałał przy tym opracowaniu Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny, powołany przez Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-109.27" who="#MieczysławTomkowski">Z prac tego zespołu zostało przedłożone rządowi sprawozdanie wraz z przygotowanym projektem uchwały KERM w sprawie zabezpieczenia rozwoju produkcji ciągników, maszyn rolniczych oraz części zamiennych na lata 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-109.28" who="#MieczysławTomkowski">Przedstawiony program rozwiązuje kompleksowo sprawę zaopatrzenia rolnictwa oraz zapewnia rozbudowę niezbędnej do tego celu mocy produkcyjnej przemysłów współpracujących w dziedzinie dostaw sprzętu rolniczego. Szybkie podjęcie odpowiednich decyzji zabezpieczających środki na realizację nakreślonego programu leży w interesie rolnictwa i całej szeroko pojętej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-109.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Józefowi Olszyńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JózefOlszyński">Wysoki Sejmie! Jak już niejednokrotnie w czasie toczącej się debaty z tej trybuny podkreślano, przedłożony przez rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przeanalizowany przez komisje sejmowe projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 nie nasuwa istotnych niejasności i zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JózefOlszyński">Chciałbym podkreślić z całym przekonaniem, że podstawowe proporcje planu, dotyczące zarówno działów gospodarki narodowej i poszczególnych gałęzi, jak i wzrostu produkcji, dochodu narodowego, jego podziału na spożycie i inwestycje są wyrazem zarówno możliwości wynikających z dotychczas osiągniętych wyników ekonomicznych i społecznych naszego kraju, jak i widocznej troski o coraz lepsze zaspokojenie codziennych materialnych i kulturalnych potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JózefOlszyński">Uwzględniona w zasadzie w proporcjach planowych słuszna teza zawarta w uchwale V Zjazdu PZPR, że nakłady inwestycyjne w rolnictwie powinny wzrastać co najmniej w tym samym tempie jak i w całej gospodarce narodowej i że wzrost przeciętnych realnych dochodów konsumpcyjnych ludności chłopskiej, uzyskiwanych z gospodarki rolnej powinien odpowiadać wzrostowi przeciętnych płac realnych, świadczy o prawidłowym kształtowaniu ekonomicznych podstaw sojuszu robotniczo-chłopskiego. Stanowi to ekonomiczno-polityczną podstawę do rozwijania i pogłębiania sprzyjającej atmosfery dla pełnego wykonania, a przy sprzyjających warunkach klimatycznych przekroczenia ustalonych w planach wskaźników wydajności oraz wielkości i towarowości produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#JózefOlszyński">Wykonanie tych zadań wymagać będzie świadomego zaangażowania zarówno gospodarstw chłopskich, jak i uspołecznionych, zaangażowania wynikającego z troski kojarzącej interes indywidualny każdej jednostki, każdej rodziny chłopskiej z potrzebami i interesami ogólnonarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#JózefOlszyński">Rolnictwo ze względu na zależność od warunków atmosferycznych, jak również ze względu na przemiany jakie obecnie przechodzi w związku z osiągnięciami nauki i wiedzy rolniczej oraz szybkim stosunkowo wzrostem nowoczesnych środków produkcji wymaga szczególnej pomocy zarówno ze strony przemysłu i budownictwa, jak i w szczególności ze strony rolniczych organizacji spółdzielczych i społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#JózefOlszyński">Obok przemysłów maszynowego i chemicznego coraz bardziej wiodącą rolę, bo wyzwalającą produkcję rolną, spełnia i spełniać musi przemysł rolno-spożywczy, a zwłaszcza mięsny, mleczarski i warzywniczo-owocarski. Kontraktacja płodów rolnych, skuteczne wpływanie na jakość, a tym samym dobre ceny produktów, sprawny ich odbiór na punktach skupu — to wspólne zadania wszystkich gałęzi przemysłu rolno-spożywczego, spółdzielczości, zwłaszcza rolniczej, kółek rolniczych i innych organizacji społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#JózefOlszyński">Uzyskanie w gospodarce rolnej wzrostu przeciętnego dochodu przeznaczonego na spożycie równego poziomowi wzrostu realnych płac, nie oznacza takiego wzrostu dochodów w każdym gospodarstwie, w każdej rodzinie chłopskiej i w każdej rodzinie pracowników rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-111.7" who="#JózefOlszyński">Wzrost dochodów ogólnych rolnictwa jak wiadomo nie działa automatycznie na wszystkie gospodarstwa. Wzrost dochodów w danym gospodarstwie rolnym zależny jest od ilości i jakości sprzedawanych produktów rolnych, a więc od poziomu gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-111.8" who="#JózefOlszyński">Rola spółdzielczości wiejskiej, skupiającej w swoich pionach ponad 8 mln członków i prawie wszystkie gospodarstwa rolne, powinna w obecnych warunkach polegać szczególnie na przychodzeniu z pomocą materialną i organizatorską przede wszystkim słabym i średnim ekonomicznie gospodarstwom.</u>
          <u xml:id="u-111.9" who="#JózefOlszyński">Prawidłowy rozdział zadań kontraktacyjnych, kredytów, materiałów budowlanych, dotarcie do tych gospodarstw z nasionami kwalifikowanymi, nawozami mineralnymi we właściwym asortymencie, usługami mechanizacyjnymi i chemizacyjnymi, to najprostsza droga do wyzwolenia ich rezerw produkcyjnych, towarowości i dochodowości. Spółdzielczość samopomocowa, zaopatrując wieś w środki produkcji przy współdziałaniu ze spółdzielniami oszczędnościowo-pożyczkowymi i kółkami rolniczymi, może coraz skuteczniej oddziaływać na intensyfikację gospodarstw rolnych, zwłaszcza słabszych, a tym samym wnosić coraz większy wkład w rozwój rolnictwa i wykonanie jego planowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-111.10" who="#JózefOlszyński">Jak już wyżej wspomniałem, niemałe też zadania do wykonania i stałego ulepszania stoją przed spółdzielczością rolniczą w dziedzinie skupu płodów rolnych, celem ich przetworzenia przez przemysł na dobre artykuły spożywcze i przekazania na rynek dla zaspokojenia codziennych potrzeb konsumentów, a w pewnej mierze również na eksport.</u>
          <u xml:id="u-111.11" who="#JózefOlszyński">Jak wiadomo, mimo stopniowego wzrostu nakładów i wielu wysiłków i usprawnień, jesteśmy w tej dziedzinie zapóźnieni, co powoduje wiele strat materialnych, niezadowolenia i nieraz uzasadnionej krytyki.</u>
          <u xml:id="u-111.12" who="#JózefOlszyński">Rolnictwo zarówno indywidualne, jak i uspołecznione domaga się coraz powszechniej bardziej nowoczesnych, dostosowanych do nowych warunków form odbioru płodów rolnych bezpośrednio z gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-111.13" who="#JózefOlszyński">Spółdzielczość mleczarska, biorąc pod uwagę wymogi dostawców mleka, odbiera już ponad 50% surowca mlecznego bezpośrednio z gospodarstw. Daje to coraz lepsze rezultaty produkcyjne, skupowe i ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-111.14" who="#JózefOlszyński">Również placówki spółdzielni rolniczych zorganizowane w pionie CRS podjęły eksperymentalnie zadanie bezpośredniego odbioru płodów rolnych z gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-111.15" who="#JózefOlszyński">Eksperyment udał się, ale brak środków transportu stoi na przeszkodzie w jego upowszechnieniu. Za sprawność organizacji skupu płodów rolnych odpowiedzialne są głównie trzy piony spółdzielczości wiejskiej: spółdzielczość samopomocowa, mleczarska i ogrodniczo-pszczelarska. Spółdzielczość mleczarska z roku na rok zwiększa o setki milionów litrów skup surowca mlecznego oraz przetwórstwo i zaopatrzenie rynku w gotowe artykuły mleczarskie. Dostawcy za dostarczony surowiec mleczny do spółdzielczych tylko punktów skupu otrzymali w roku bieżącym ponad 13 mld zł. Ponadto wartość gospodarskiej, bezpośredniej sprzedaży mleka i artykułów mlecznych szacunkowo przekracza 5 mld zł. Jest to więc poważny comiesięczny zastrzyk gotówki wykorzystywany w gospodarstwach rolnych na inwestycje, zakup środków produkcji oraz zaspokojenie codziennych, kulturalno-bytowych potrzeb ludności rolniczej. Wartość gotowych wyrobów mleczarskich wyprodukowanych w spółdzielczych zakładach przekroczy w roku bieżącym kwotę 18 mld zł. Jest to znaczna pozycja w zaopatrzeniu rynku.</u>
          <u xml:id="u-111.16" who="#JózefOlszyński">W trosce o jak najlepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów, staramy się w miarę naszych możliwości podnosić jakość i wzbogacać asortyment artykułów mlecznych. Zgodnie z zasadami gospodarki socjalistycznej podejmujemy na ogół skuteczne zabiegi zmierzające do uzyskania lepszych wyników ekonomicznych poprzez obniżkę kosztów transportu, kosztów produkcji, lepszą organizację i wydajność pracy. Utrzymanie na odpowiednim poziomie akumulacji konieczne jest w szczególności ze względu na rosnące potrzeby inwestycyjne w celu rozwoju nowoczesnej bazy techniczno-przetwórczej i jej zaplecza konserwacyjno-remontowego.</u>
          <u xml:id="u-111.17" who="#JózefOlszyński">Zdajemy sobie z tego sprawę, że ciąży na nas duża odpowiedzialność zarówno od strony jak najlepszego wykonania zadań w ramach gospodarki ogólnonarodowej, jak i statutowego obowiązku w stosunku do naszych członków i wszystkich dostawców surowca mlecznego. Ale sprawność naszej spółdzielczej działalności zależy nie tylko od dobrych chęci i właściwej organizacji pracy, ale w coraz większym stopniu od wyposażenia w środki techniczne.</u>
          <u xml:id="u-111.18" who="#JózefOlszyński">Uzyskując zrozumienie dla tych potrzeb i poparcie ze strony władz politycznych i państwowych, spółdzielczość wiejska przeznacza coraz większe środki na rozwój bazy technicznej, jak: punkty skupu, magazyny, chłodnie, zakłady przetwórcze i zaplecze konserwacyjno-remontowe.</u>
          <u xml:id="u-111.19" who="#JózefOlszyński">Ogólne trudności w budownictwie, wynikające z niedostatecznego poziomu produkcji materiałów budowlanych oraz z możliwości wykonawczych przedsiębiorstw budowlanych w stosunku do wielkości ogólnych zadań inwestycyjnych, odbijają się szczególnie dotkliwie w placówkach spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-111.20" who="#JózefOlszyński">Na przykład, w bieżącym roku, podobnie zresztą jak w latach poprzednich, plan robót budowlanych niektórych pilnych zakładów mleczarskich i innych nie został wykonany z powodu przesunięcia załóg budowlanych na inne tzw. pilniejsze budowy.</u>
          <u xml:id="u-111.21" who="#JózefOlszyński">Nie zawsze też brane są pod uwagę pilne potrzeby spółdzielczości rolniczej w zakresie zaopatrzenia w maszyny i urządzenia zakładów produkujących środki produkcji. Np. spółdzielczość mleczarska, posiadając 4 własne fabryki maszyn i urządzeń mleczarskich oraz 13 okręgowych zakładów instalacyjno-remontowych, nie zawsze na czas otrzymuje surowce, półfabrykaty i części zamienne oraz odpowiednie maszyny i narzędzia konieczne do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-111.22" who="#JózefOlszyński">Podobnie wygląda sytuacja ze środkami transportowymi. Jakkolwiek znacznie zwiększył się park samochodowy, to okresowy brak części zamiennych, a zwłaszcza opon i dętek, paraliżuje część transportu i bardzo utrudnia wykonanie bieżących zadań.</u>
          <u xml:id="u-111.23" who="#JózefOlszyński">Niedostateczne i przestarzałe pod wieloma względami zaopatrzenie w opakowania hamuje postęp w unowocześnieniu formy podania artykułów konsumpcyjnych w ogóle, a w tym również artykułów wytwarzanych przez spółdzielczość.</u>
          <u xml:id="u-111.24" who="#JózefOlszyński">Wysoki Sejmie! Poruszyłem przykładowo kilka zagadnień wymagających usprawnienia celem zabezpieczenia warunków dla pełnej i efektywnej realizacji zadań planowych.</u>
          <u xml:id="u-111.25" who="#JózefOlszyński">Jestem przekonany, że realizacja uchwały V Zjazdu PZPR i widoczne odbicie jej treści w narodowych planach gospodarczych na ostatnie dwa lata bieżącej pięciolatki, że zwłaszcza decyzje dotyczące usprawnienia planowania, realizacji inwestycji i zaopatrzenia w środki produkcji pozwolą na przezwyciężenie tych trudności i uzyskanie coraz lepszych wyników produkcyjno-ekonomicznych, a tym samym i polityczno-społecznych.</u>
          <u xml:id="u-111.26" who="#JózefOlszyński">Spółdzielczość wiejska, skupiająca w swoich szeregach miliony członków — mężczyzn, kobiet i młodzieży, setki tysięcy działaczy społeczno-samorządowych i pracowników partyjnych i bezpartyjnych, działać będzie zarówno w kierunku pełnego wykonania, a w miarę możliwości — przekroczenia zadań Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i lata następne, jak i w dziedzinie społecznej mobilizacji mas chłopskich i pracowników rolnictwa i spółdzielczości do wykonania zadań produkcyjnych i społeczno-politycznych naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-111.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Józefowi Łastowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#JózefŁastowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć problem zaopatrzenia materiałowego poszczególnych ogniw naszej gospodarki narodowej, decydujący o pomyślnej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego w 1969 r. i założeń na rok 1970, szczególnie w przemyśle maszynowym i budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#JózefŁastowski">W myśl uchwały V Zjazdu przemysł maszynowy, jako jeden z przemysłów decydujących o unowocześnieniu gospodarki narodowej, powinien się rozwijać w tempie szybszym od przeciętnego rozwoju całej produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#JózefŁastowski">Zasada ta powinna być skutecznie realizowana w planie na rok 1969.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#JózefŁastowski">Produkcja globalna w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego wzrosnąć ma o 15,9%, przy średnim wzroście produkcji przemysłowej naszej gospodarki o 8,2%.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#JózefŁastowski">Wysoki wzrost produkcji przemysłowej uwarunkowany jest nie tylko rozwojem techniki, wzrostem nakładów inwestycyjnych, wykorzystaniem rezerw wewnętrznych, ale przede wszystkim sprawnym zaspokajaniem potrzeb materiałowych i kooperacyjnych zakładów tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#JózefŁastowski">Bilanse materiałowe na szczeblu Komisji Planowania zostały zamknięte, co powinno świadczyć, że na tym odcinku działalności gospodarczej rok 1969 powinien być mniej drażliwy niż lata poprzednie.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#JózefŁastowski">Na bardziej pomyślną sytuację zaopatrzeniową wpływa, między innymi, wzrost produkcji niektórych surowców, a w szczególności: cynku, miedzi, ołowiu, produktów naftowych, tworzyw sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#JózefŁastowski">Natomiast przyjęto niski wzrost produkcji wyrobów walcowanych, rur stalowych oraz niektórych innych potrzebnych wyrobów przetwórstwa hutniczego, co sprawia wiele kłopotu ze zbilansowaniem produkcji z potrzebami i może powodować trudności w produkcji przemysłu maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#JózefŁastowski">Przemysły przetwórcze mają trudności w zabezpieczeniu potrzeb na rok 1969 w zakresie: blach prądnicowych i transformatorowych, prętów ciągnionych, blach zimnowalcowanych, niektórych metali kolorowych, materiałów chemicznych, zwłaszcza materiałów elektroizolacyjnych, specjalnych lakierów i emalii oraz wyrobów gumowych. Bardzo poważne są trudności w zabezpieczeniu potrzeb przemysłu w odlewy, odkuwki i wytłoczki. Niemal wszystkie przemysły odczuwają trudności w zaopatrzeniu w tarcice, a także opakowania drewniane i tekturowe.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#JózefŁastowski">W „Trybunie Ludu” z dn. 13.XII br. został umieszczony wywiad z Ministrem Przemysłu Ciężkiego tow. Kaimem, gdzie między innymi czytamy:</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#JózefŁastowski">„Mimo jednak wielkiego wysiłku, tak technicznego jak też i nakładów inwestycyjnych, hutnictwo nie nadąża za potrzebami ilościowymi, a zwłaszcza jakościowymi, ze strony odbiorców krajowych.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#JózefŁastowski">Chodzi tu o przemysł metalowy, maszynowy i elektrotechniczny.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#JózefŁastowski">W związku z dysproporcją między potrzebami przemysłu maszynowego a możliwościami pokrycia ich przez walcownie, kuźnie i odlewnie staliwa zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, zaistniała konieczność importu znacznych ilości wyrobów hutniczych, co angażuje poważne środki dewizowe. Są to w przeważającej mierze wyroby, które mogą być z powodzeniem produkowane w kraju pod warunkiem jednakże rozszerzania bazy produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#JózefŁastowski">Do tego dochodzą kłopoty kooperacyjne, które, moim zdaniem, spowodowane są niedorozwojem ilościowym kooperacji, a co gorsza, niską jakością elementów kooperacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#JózefŁastowski">Wypowiedź ta nie może nie budzić niepokoju, zwłaszcza wobec zalecanego przez V Zjazd rozwoju przemysłu maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#JózefŁastowski">Produkcja wyrobów walcowanych ze stali zwykłej i jakościowej wzrasta w 1969 r. o 3,8%, podczas gdy zużycie tych artykułów w zakładach podległych Ministerstwu Przemysłu Maszynowego wzrasta o 9,5%. Przemysł maszynowy nie jest ilościowo największym odbiorcą wyrobów walcowanych, jest on jednak głównym odbiorcą szeregu najbardziej deficytowych grup wyrobów hutniczych. Sytuację tę pogarsza realizacja dostaw z importu.</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#JózefŁastowski">Mimo zmniejszenia deficytu dzięki zakupieniu w 1968 r. z rezerwy Komisji Planowania około 35 tys. ton wyrobów hutniczych, pozostaje na koniec 1968 r. niebagatelny niedobór, który obciąża bilans 1969 r. w asortymencie blach, bednarki, kształtowników i walcówki.</u>
          <u xml:id="u-113.17" who="#JózefŁastowski">Rysujące się trudności w bilansach materiałowych dla przemysłu maszynowego można przedstawić na przykładzie zbadanych przeze mnie niektórych zjednoczeń tego przemysłu:</u>
          <u xml:id="u-113.18" who="#JózefŁastowski">Zjednoczenie Przemysłu Maszyn Budowlanych sygnalizuje niedobory materiałowe na pokrycie wykonania planu 1969 r. w ilości około 6.500 ton odlewów staliwnych, z czego już na I kwartał brakuje około 2.500 ton.</u>
          <u xml:id="u-113.19" who="#JózefŁastowski">Przyznany na rok 1969 limit dyrektywny, określający zużycie wyrobów walcowanych ze stali zwykłej i jakościowej, zaniżono w stosunku do planowanego zużycia o 9,6 tys. ton, co stanowi 8% w stosunku do zużycia ogółem. Jednocześnie zaniżono dyrektywny limit zużycia rur stalowych o 12%.</u>
          <u xml:id="u-113.20" who="#JózefŁastowski">„Centrostal” mimo posiadanego zabezpieczenia kontyngentowego, nie przyjęła zamówień na I kwartał 1969 r. na 500 ton blach w grupie 3.601, przeznaczonych na zabezpieczenie kooperacji dla FSC-Lublin. Można mieć również zastrzeżenia w odniesieniu do „Centrostali” dotyczące zbytniego rozdrabniania zamówień, szczególnie na stale jakościowe, co w znacznym stopniu utrudnia realizację tych zamówień przez poszczególne huty i nie sprzyja poprawie zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-113.21" who="#JózefŁastowski">Duży jest niedobór lin stalowych i łańcuchów technicznych o okrągłych ogniwach.</u>
          <u xml:id="u-113.22" who="#JózefŁastowski">Zjednoczenie Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych sygnalizuje niedobory materiałowe na pokrycie planu 1969 r. w następujących asortymentach: około 80 tys. ton wyrobów walcowanych, głównie blach cienkich i prętów ciągnionych, około 1000 kilometrów rur stalowych, około 400 ton taśmy mosiężnej, około 5,5 tys. ton odlewów żeliwnych.</u>
          <u xml:id="u-113.23" who="#JózefŁastowski">Zjednoczenie to boryka się z trudnościami dostaw z przemysłu chemicznego takich asortymentów, jak: pasy uzębione do koparek do ziemniaków, opony powyżej 28 cali, pasy klinowe, uszczelki, pasy pędne, farby, lakiery i inne.</u>
          <u xml:id="u-113.24" who="#JózefŁastowski">Jak z powyższych przykładów wynika, sytuacja na odcinku zaopatrzenia materiałowego i system bilansowania zaopatrzeniowo-kooperacyjnego wykazują pewne luki.</u>
          <u xml:id="u-113.25" who="#JózefŁastowski">Przedstawione w projekcie planu dane wykazują, że zbilansowane możliwości surowcowo-materiałowe i kooperacyjne z potrzebami produkcji są dosyć napięte i stanowią ogniwo planu, które winno być otoczone szczególną opieką przez poszczególne zjednoczenia, resorty i Komisję Planowania. Opieka ta nie może ograniczać się tylko do poleceń, lecz winna się przejawiać w operatywnej i konkretnej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-113.26" who="#JózefŁastowski">Nie należy w tej trudnej sytuacji zaopatrzeniowo-kooperacyjnej pozostawić zakładów produkcyjnych samym sobie na łaskę losu, licząc na to, że same przy szczegółowym rozpracowywaniu planów techniczno-ekonomicznych i zamierzeń organizacyjnych pokonają wszystkie trudności.</u>
          <u xml:id="u-113.27" who="#JózefŁastowski">Podane przeze mnie trudności i kłopoty rysujące się dla przemysłu maszynowego w zaopatrzeniu w materiały i surowce, nie przekreślają oczywiście realnych zadań planowych tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-113.28" who="#JózefŁastowski">Istnieją przecież rezerwy tkwiące w zapasach, w nadmiernym często zużyciu, w zawyżonych brakach oraz najważniejsze w inicjatywach oszczędnościowych załóg zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-113.29" who="#JózefŁastowski">Wielkie zadania w tym zakresie ma do spełnienia samorząd robotniczy, przez pełniejsze angażowanie załóg w kierunku oszczędnościowego zużycia materiałów i surowców.</u>
          <u xml:id="u-113.30" who="#JózefŁastowski">Wielką rolę może okazać ruch wynalazczo-racjonalizatorski, nakierowany na usprawnienie gospodarki materiałowej i oszczędności w zużyciu.</u>
          <u xml:id="u-113.31" who="#JózefŁastowski">Mimo dosyć ograniczonego czasu w dyskusji pragnę jednakże pokrótce zatrzymać się nad bilansem surowcowo-materiałowym w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-113.32" who="#JózefŁastowski">Znane są obywatelom posłom wielkie potrzeby, a w związku z tym i wielkie naciski społeczeństwa i instytucji na rozwój budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-113.33" who="#JózefŁastowski">Jednym z najistotniejszych czynników hamujących rozwój budownictwa jest, poza przerobem, niedobór potrzebnych materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-113.34" who="#JózefŁastowski">Realizacja bieżącego 5-letniego planu budownictwa na lata 1966–1970 w okresie pierwszych trzech lat przebiega pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-113.35" who="#JózefŁastowski">Tempo wzrostu w tym okresie wynosiło 8%, a więc przewyższało o Około 2% założenia planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-113.36" who="#JózefŁastowski">Założone w projekcie planu na lata 1969–1970 tempo wzrostu zadań budowlanych jest mniejsze i wynosi dla 1969 r. 5,9%, a dla 1970 r. 7,3%.</u>
          <u xml:id="u-113.37" who="#JózefŁastowski">Podstawową przyczyną osłabienia tempa wzrostu produkcji budowlano-montażowej jest konieczność zmniejszenia występujących napięć, głównie w bilansach materiałowych, a w szczególności w takich materiałach, jak cement, wyroby instalacyjne, sanitarne, konstrukcje stalowe i rury.</u>
          <u xml:id="u-113.38" who="#JózefŁastowski">Produkcja cementu w 1969 r. wzrosnąć ma, w stosunku do 1968 r., o 3%. Ograniczenie produkcji cementu spowodowane jest m.in. tym, że przemysł ciężki nie może dostarczyć, co wyda je się dosyć dziwne, więcej żużla — wobec czego żużel ten będzie częściowo importowany.</u>
          <u xml:id="u-113.39" who="#JózefŁastowski">Nowa cementownia Chełm II ma być oddana do eksploatacji w 1970 r.; nie należy dopuścić do dalszych opóźnień w realizacji tej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-113.40" who="#JózefŁastowski">Należałoby, moim zdaniem, więcej niż dotychczas uwagi poświęcić zagadnieniu rozwoju wykorzystania pyłów węglowych przy elektrowniach. Z surowca tego wytwarza się doskonałe materiały ścienne dla budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-113.41" who="#JózefŁastowski">Zadania stojące przed budownictwem w 1969 r. na tle zaopatrzenia materiałowego są napięte, ale na pewno wykonalne.</u>
          <u xml:id="u-113.42" who="#JózefŁastowski">Wystąpieniem swoim nie zdołałem objąć bardziej szczegółowo zagadnienia kooperacji, jedynie zasygnalizowałem to nadzwyczaj poważne, trudne i skomplikowane zagadnienie, od którego rozwiązania uzależniony jest rozwój szeregu przemysłów w kraju.</u>
          <u xml:id="u-113.43" who="#JózefŁastowski">Niezależnie od moich krytycznych uwag nie neguję osiągnięć w zakresie poprawy sytuacji zaopatrzeniowo-kooperacyjnej; poprawa ta w większości asortymentów jest widoczna.</u>
          <u xml:id="u-113.44" who="#JózefŁastowski">Obok ulepszania metod bilansowania, należy dalej tworzyć zgodnie z uchwałą V Zjazdu warunki rozwoju bazy surowcowo-materiałowej i kooperacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-113.45" who="#JózefŁastowski">Należy też poczynić poważne wysiłki w przemysłach przetwórczych, celem zmniejszenia zużycia deficytowych surowców i materiałów. Problem ten, wydaje się, dojrzał szczególnie w budownictwie, gdzie znane są liczne wypadki marnotrawstwa materiałów i surowców budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-113.46" who="#JózefŁastowski">W szczególności należy zwrócić uwagę na ulepszanie technologii wytwarzania. Należy śmielej niż dotychczas w przemyśle maszynowym stosować obróbkę plastyczną zamiast obróbki skrawaniem, stosować profile gięte, dążyć do zmniejszenia nadmiernych naddatków na odkuwkach, szczególnie wolnokutych, i na odlewach, zmniejszać ilość braków, stosować materiały zastępcze.</u>
          <u xml:id="u-113.47" who="#JózefŁastowski">Poważnym elementem oszczędności materiałów w przemyśle maszynowym jest dalsze zmniejszenie ciężaru produkowanych wyrobów, jednakże bez naruszenia ich walorów eksploatacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-113.48" who="#JózefŁastowski">Wydaje się konieczne przystąpienie do weryfikacji norm zużycia materiałów w przemyśle oraz ustalenie odpowiednich bodźców ekonomicznych dodatnich za oszczędności, ujemnych zaś za przekroczenie zużycia.</u>
          <u xml:id="u-113.49" who="#JózefŁastowski">Mając dotkliwy deficyt w odlewach, nie można sobie pozwolić na przedłużanie czasokresu uzyskiwania mocy docelowych, jak to ma miejsce w odlewniach w Ursusie i Końskich. Należy dopomóc tym zakładom, aby jak najprędzej osiągnęły planowane docelowe moce produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-113.50" who="#JózefŁastowski">Dużo się mówi na temat braku części zamiennych, jest to oczywiście prawda, niemniej bardzo mało się robi w kierunku zachęty do szerszego regenerowania zużytych części; jest to również swojego rodzaju oszczędność materiałowa i to nieraz bardzo poważna, w tym wypadku występuje typowe zjawisko niby oszczędności pracy żywej kosztem pracy uprzedmiotowionej.</u>
          <u xml:id="u-113.51" who="#JózefŁastowski">Za mało stanowczo wykorzystuje się u nas surowce wtórne, które bezproduktywnie niszczeją.</u>
          <u xml:id="u-113.52" who="#JózefŁastowski">Występuje pilna potrzeba doinwestowania i zmodernizowania istniejących tłoczni blach, gdyż stają się one wąskim gardłem w obecnym układzie profilu produkcyjnego; dotyczy to motoryzacji, produkcji wagonów oraz maszyn budowlanych i rolniczych, gdyż mogą nastąpić w tej dziedzinie perturbacje w kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-113.53" who="#JózefŁastowski">Przy wszelkich poczynaniach powinna nam przyświecać zasada, że polepszenie wyników pracy należy uzyskiwać szeroko pojętym postępem techniczno-ekonomicznym i organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-113.54" who="#JózefŁastowski">Sądzę, że wymienione przeze mnie oraz szereg innych przedsięwzięć mających na celu planowanie zaopatrzenia z odpowiednimi rezerwami bilansowymi, co nie zawsze można powiedzieć o bilansie na rok 1969 — dadzą oszczędność surowca i materiałów, obniżenie kosztów własnych produkcji, oraz przyczynią się do pozytywnej realizacji zadań ujętych w planie na rok 1969 i założeniach na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-113.55" who="#JózefŁastowski">Załogi zakładów pracy, kierownictwo, konferencje samorządu robotniczego w okresie poprzedzającym V Zjazd PZPR dały dowody aktywności i dojrzałości polityczno-społecznej, podejmując i realizując, nie bacząc na trudności, cenne zobowiązania.</u>
          <u xml:id="u-113.56" who="#JózefŁastowski">Kończę licząc, że mimo zaistniałych trudności zaopatrzeniowo-kooperacyjnych, poprzez operatywne działanie w likwidowaniu tych przeszkód, zadania wynikające z planu na rok 1969 zostaną pomyślnie wykonane.</u>
          <u xml:id="u-113.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Dybaś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#StanisławDybaś">Wysoki Sejmie! Włączając swój głos do dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1969 i podstawowymi założeniami na rok 1970, omówię niektóre zagadnienia dotyczące skupu i kontraktacji w ogóle, ze szczególnym uwzględnieniem woj. zielonogórskiego, jak również wnioski z tego wynikające.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#StanisławDybaś">Na plan skupu zbóż ze zbiorów 1968 r., wynoszący 4.500 tys. ton, skupiono do dnia 30 listopada br. 3.800 tys. ton, co stanowi 84,5% realizacji planu. W porównaniu ze skupem zbóż w analogicznym okresie roku ubiegłego jest to o 900 tys. ton więcej.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#StanisławDybaś">Na dzień 30 listopada br. dostawy obowiązkowe zostały zrealizowane w 98,8%, a skup z kontraktacji w 81,3%. Dostawy zbóż z kontraktacji za okres od lipca do listopada br. były o 63% większe niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#StanisławDybaś">Zadania skupu ziemniaków w kampanii jesiennej zostały do dnia 30 listopada br. wykonane w 99,2%, a skup był o 4% większy niż w roku ubiegłym. Dostawy ziemniaków na zaopatrzenie ludności na zimę oraz na potrzeby przemysłowe zostały wykonane w 100%.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#StanisławDybaś">Zadania w skupie produktów zwierzęcych realizowane były w 1968 r. w warunkach osłabienia tempa rozwoju, a nawet regresu, jaki zarysował się w ostatnich latach w produkcji trzody chlewnej. Na wynikach skupu 1968 roku odbiła się w pewnym stopniu również podwyżka cen detalicznych mięsa pod koniec 1967 r., w wyniku której zmniejszyła się towarowość produkcji, szczególnie trzody chlewnej, drobiu oraz jaj.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#StanisławDybaś">Projekt planu na rok 1969 — w oparciu o zasadę planowania dynamiki produkcji roślinnej na podstawie średniej 4-letnich plonów — ustala zadania w skupie podstawowych produktów roślinnych — zbóż i ziemniaków — w zasadzie na poziomie osiągniętym w 1968 r. Biorąc pod uwagę dotychczasowy pomyślny rozwój kontraktacji zbóż, której bodźce oddziaływają już w pełni na rozwój produkcji i wzrost podaży zbóż, można już dziś powiedzieć, że zadania stawiane na rok 1969 w skupie zbóż, przy założeniu normalnych zbiorów, będą wykonane.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#StanisławDybaś">Zadania w skupie buraków cukrowych i nasion oleistych ustalone z uwzględnieniem potrzeb krajowych i możliwości eksportowych są niższe od rozmiarów skupu osiągniętych w roku bieżącym. Zadania w skupie żywca rzeźnego, w tym zarówno trzody, jak i bydła, wzrastają o około 3,5%, w porównaniu z poziomem skupu osiągniętym w roku bieżącym. Jakkolwiek na tle zjawisk zachodzących w produkcji i skupie trzody w latach 1967 i 1968 ocena bieżącej sytuacji na tym odcinku jest w chwili obecnej dość trudna, to jednak należy stwierdzić, że ostatnie pomyślne zbiory zarówno zbóż, jak i ziemniaków oraz kształtowanie się cen zbóż, ziemniaków i prosiąt w obrotach wolnorynkowych między rolnikami w ostatnich miesiącach każą oceniać zadania stawiane w skupie trzody na rok 1969 jako realne.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#StanisławDybaś">Zakładany 8-procentowy wzrost skupu jaj — wobec stagnacji, jaka zarysowała się w tym dziale produkcji zwierzęcej — wymagać będzie podjęcia odpowiednich środków. Wzrost skupu mleka o 5% należy uznać za zadanie mobilizujące.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#StanisławDybaś">Założenia planu na 1970 r. przewidują utrzymanie rozmiarów skupu buraków cukrowych i nasion oleistych, zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej, na poziomie roku 1969. Zakłada się pewien (o 5%) wzrost skupu ziemniaków ogółem oraz dalszy wydatny (o 23%) wzrost skupu zbóż. O dalsze 5–6% powinien wzrosnąć skup trzody chlewnej, o około 5% skup bydła, o ponad 8% skup jaj i około 4% skup mleka.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#StanisławDybaś">Z zestawienia takiego wynika, że na poziomie założeń perspektywicznych ustalone są na rok 1970 rozmiary skupu ziemniaków i buraków cukrowych oraz (nieznacznie poniżej tego poziomu) nasion oleistych.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#StanisławDybaś">Zarówno przebieg realizacji zadań w skupie produktów rolnych w roku bieżącym, jak i dynamika wzrostu zadań skupu w dwu najbliższych latach oraz jej porównanie z założeniami planu 5-letniego wskazują na to, że na bazie pomyślnego rozwoju produkcji rolnej osiągnęliśmy w skupie niektórych surowców rolniczych poziom zaspokajający w pełni aktualne potrzeby kraju. Odnosi się to przede wszystkim do buraków cukrowych, nasion oleistych, tytoniu oraz ziemniaków przemysłowych. W pełni zweryfikowały się i przyczyniają się do rozwoju produkcji i wzrostu podaży zbóż warunki powszechnej kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#StanisławDybaś">Osiągnięte sukcesy w zakresie ilościowego wzrostu skupu tych produktów każą obecnie koncentrować odwagę na problemach oddziaływania na odpowiednie — z punktu widzenia optymalnego zaspokajania potrzeb gospodarki narodowej — kształtowanie jakości tej produkcji i należytą z ekonomicznego punktu widzenia jej lokalizację i koncentrację.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#StanisławDybaś">W tym zakresie można wymienić, na przykład, dążenie do uzyskania i upowszechnienia wysokoskrobiowych i średniowczesnych odmian ziemniaka przemysłowego, do zwiększenia plonów roślin oleistych, buraków cukrowych i ziemniaków, umożliwiające oszczędne wykorzystanie areału pod te uprawy. Dążenia te powinny być poparte odpowiednim kształtowaniem bodźców ekonomicznych w skupie tych produktów.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#StanisławDybaś">Osiągnięte w ostatnich latach poważne sukcesy w produkcji roślinnej nie mogą przesłaniać faktu, że w produkcji zwierzęcej i w skupie produktów pochodzenia zwierzęcego tempo rozwoju uległo osłabieniu, a w niektórych działach, na przykład w produkcji trzody chlewnej i jaj, zarysował się nawet regres.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#StanisławDybaś">Drugim podstawowym zagadnieniem, na którym resort przemysłu spożywczego i skupu koncentruje obecnie uwagę, jest dostosowanie bazy materiałowo-technicznej skupu, to jest sieci punktów skupu i magazynów oraz transportu do szybko wzrastających zadań skupu.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#StanisławDybaś">W okresie, w którym gospodarka narodowa przeznacza poważne kwoty na rozwój przemysłu środków produkcji dla rolnictwa oraz — na tej bazie — na szybki rozwój samej produkcji rolnej, staje się niezbędne równoczesne zabezpieczenie odpowiadającego wzrostowi zadań rozwoju i unowocześnienia bazy materiałowo-technicznej skupu, bazy magazynowej i transportu, jak również mocy przetwórczych przemysłu spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#StanisławDybaś">Resort opracował w tym zakresie wszechstronny program przewidujący między innymi — poza wzmożonym budownictwem magazynów zbożowych — modernizację i mechanizację punktów skupu takich produktów masowych, jak buraki cukrowe i ziemniaki, jak również dostosowaną do wzrastających zadań modernizację sieci skupu pozostałych produktów rolnych. Zamierzenia te mają na celu maksymalne usprawnienie odbioru produktów rolnych od producenta rolnego i odciążenie go od prac związanych ze zbytem produkcji, optymalne zabezpieczenie skupionej masy towarowej przed stratami w obrocie i magazynowaniu oraz obniżenie kosztów skupu i obrotu produktami rolnymi.</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#StanisławDybaś">W woj. zielonogórskim w latach 1963–1968 uzyskaliśmy plony zbóż w wysokości 18,5 q z ha. Równolegle ze wzrostem plonów nastąpił wzrost produkcji towarowej. O ile w 1963 r. skupiliśmy w gospodarce całkowitej 103.800 ton Zbóż, to skup w 1967 r. wynosił 166.900 ton. Stanowi to wzrost o 60,8%. Skup ze zbiorów 1968 r. osiągnie 200 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#StanisławDybaś">O dobrym zaangażowaniu rolników w produkcję towarową zbóż świadczy fakt, że wieś lubuska jako druga w kraju już 20 listopada wykonała roczny plan skupu z gospodarki chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-115.19" who="#StanisławDybaś">Plony czterech podstawowych zbóż w 1970 r. założono w wysokości 22,4 q z ha. Dotychczasowy przebieg realizacji planu na tym odcinku wskazuje, że założony wskaźnik wzrostu będzie wykonany.</u>
          <u xml:id="u-115.20" who="#StanisławDybaś">Plan rozwoju rolnictwa na lata 1971–1975 zakłada pewne zmiany w strukturze, rozmiarach i warunkach produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-115.21" who="#StanisławDybaś">Uwzględniając ogólnogospodarcze potrzeby kraju oraz warunki glebowo-przyrodnicze naszego regionu, na czoło wysuwa się problem produkcji zbożowo-paszowej. Realizacja tego zadania wymaga szybszej intensyfikacji rolnictwa, co z kolei związane jest z należytym wykorzystaniem każdego kawałka ziemi oraz całkowitą likwidacją wszelkich zaniedbań w uprawie roślin oraz chowie i żywieniu zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-115.22" who="#StanisławDybaś">Przy takim tempie intensyfikacji powinniśmy w 1975 r. skupić około 350 tys. ton zbóż, to jest o 167 tys. ton więcej niż ze zbiorów 1968 r. Państwowe gospodarstwa rolne dostarczą blisko 172 tys. ton, a gospodarka chłopska 178 tys. ton, z czego na dostawy kontraktowane przypadnie około 158 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-115.23" who="#StanisławDybaś">Zakładając pełne wykonanie założeń produkcyjnych i uzyskanie tej towarowości, trzeba wyraźnie wskazać na potrzebę sprawnego przyjęcia przez aparat skupu wyprodukowanej masy towarowej i prawidłowe jej zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-115.24" who="#StanisławDybaś">Wzrost skupu zbóż wymaga jednak rozszerzenia i większego zmechanizowania potencjału suszarniczego, a może to być osiągalne głównie poprzez budowę nowych typowych elewatorów.</u>
          <u xml:id="u-115.25" who="#StanisławDybaś">Do realizacji tych zamierzeń, obok przyznanych już środków inwestycyjnych do 1970 r., potrzeby województwa na lata 1971–1975 wynoszą 143,5 mln zł. Zdajemy sobie sprawę, że są to ogromne sumy, ale wieloletnie wyłączanie tych spraw z planów inwestycyjnych zmusza nas do zrealizowania tych zadań obecnie.</u>
          <u xml:id="u-115.26" who="#StanisławDybaś">Obecnie nie rozwiązane są w pełni dwa zasadnicze problemy, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-115.27" who="#StanisławDybaś">— usługi w zakresie bezpośredniego odbioru zboża z zagród chłopskich i państwowych gospodarstw rolnych,</u>
          <u xml:id="u-115.28" who="#StanisławDybaś">— przejęcie i właściwe zagospodarowanie masy towarowej, co wiąże się z posiadaniem odpowiedniej pojemności magazynowej.</u>
          <u xml:id="u-115.29" who="#StanisławDybaś">Ostatnie lata wykazały dobitnie, że przyrost produkcji towarowej zbóż znacznie wyprzedzał przyrost pojemności magazynów, zwłaszcza w pionie zakładów zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-115.30" who="#StanisławDybaś">O ile pojemność magazynów w pionie spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu jest w zasadzie wystarczająca, to wyraźny jej brak występuje w zakładach zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-115.31" who="#StanisławDybaś">Obecnie jest w budowie elewator zbożowy w Świebodzinie o pojemności 20 tys. ton i wejdzie do eksploatacji w najlepszym wypadku pod koniec 1969 r. Wliczając już tę pojemność, bilans ogólny wykazuje, że w dalszym ciągu będzie nam brakowało około 35–40 tys. ton pojemności. Dlatego też pilną potrzebą staje się budowa elewatora w Głogowie — i to już w 1970 r. oraz dwóch elewatorów w Rzepinie i Nowogrodzie, z których przynajmniej jeden powinien wejść do eksploatacji do 1975 r.</u>
          <u xml:id="u-115.32" who="#StanisławDybaś">Wiąże się to z obsługą producentów, a głównie z pełnym stosowaniem formy bezpośredniego odbioru. W bieżącym roku bezpośredni odbiór zbóż od gospodarstw chłopskich i PGR był prowadzony w nieco szerszym zakresie, niż w roku ubiegłym. Mimo to, plan został zrealizowany zaledwie w 30%. Główną przyczyną niskiego wykonania planu bezpośredniego odbioru była i nadal pozostaje kwestia transportu.</u>
          <u xml:id="u-115.33" who="#StanisławDybaś">Niezależnie od pilnych potrzeb inwestycyjnych, od wprowadzenia mechanizacji na punktach skupu, od usprawnienia organizacji skupu i kontraktacji nasuwa się wniosek dotyczący wprowadzenia przy klasyfikacji dostarczonych produktów rolnych ryzyka handlowego, aby na równi, a nawet bardziej rygorystycznie, egzekwować zaistniałą pomyłkę od odbiorcy, gdyż ze zrozumiałych względów dostawcy nie zawsze są znane kryteria oceny klasyfikacji ziemiopłodów czy innych produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-115.34" who="#StanisławDybaś">Niezależnie od powyższego wymaga rozważenia obecny system klasyfikacji; czy nie słuszniej byłoby powołać odpowiednią komórkę klasyfikatorów przy radach narodowych, aby w ten sposób zlikwidować narzekania dostawców — słuszne czy niesłuszne — na mało obiektywną klasyfikację, gdyż klasyfikator reprezentuje instytucję kupującą.</u>
          <u xml:id="u-115.35" who="#StanisławDybaś">Właściwe rozwiązywanie spraw produkcyjnych daje gwarancję osiągnięcia planowanych wskaźników produkcji towarowej. Wzrost produkcji towarowej w gospodarce chłopskiej opiera się na systematycznym z roku na rok wzroście kontraktacji. Już dziś możemy powiedzieć, że udział kontraktacji zbóż w naszym województwie jest dość znaczny. Jest on wyższy od średniej krajowej i przewyższa wskaźniki prawie połowy województw. Dotychczasowy przebieg skupu zbóż kontraktowanych jest również dobry i w miarę wzrostu plonów oraz rozwiązywania problemu paszowego, produkcja towarowa zbóż w województwie zielonogórskim będzie znacznie szybciej powiększała zasoby krajowego bilansu zbożowego.</u>
          <u xml:id="u-115.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Witoldowi Lassocie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#WitoldLassota">Wysoki Sejmie! W corocznej debacie sejmowej nad kształtem dalszego etapu rozwoju kraju i nad realiami jakimi dysponujemy w tym zakresie, rzecz oczywista, znajdują się sprawy podstawowe, najbardziej zasadnicze i te pozornie mniejszej wagi, które w efekcie są jednak niezbędne w harmonijnie funkcjonującym mechanizmie społeczno-gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#WitoldLassota">Dlatego, obok twórczych i koncepcyjnych poszukiwań najekonomiczniejszych rozwiązań z dziedziny przemysłu, rolnictwa czy inwestycji znajdą się i te, które w bezpośredni sposób zabezpieczają potrzeby człowieka w jego pracy i odpoczynku.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#WitoldLassota">Właśnie ten ogromnie dynamiczny rozwój przemysłu, techniki i cywilizacji, wzrost urbanizacji kraju, rozwój oświaty i wzmagające się tempo życia, skłaniają nas do proporcjonalnego określenia zadań z dziedziny komunalnej, zdrowia, kultury i innych.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#WitoldLassota">To mając na uwadze, chcę nawiązać do sprawy, która znalazła właściwe miejsce w tak kapitalnej wagi dokumentach, jak tezy na V Zjazd Partii i uchwałach tego Zjazdu, to jest do wypoczynku ludzi pracy. Wiemy, że w świetle rozwoju mechanizacji i komunikacji, a więc techniki naszego pokolenia, niejako najwyższą rangę aktywnego odpoczynku i pełnej higieny umysłowej stwarzają dobrze zorganizowane formy turystyki. Wiemy też, że turystyka nie może być wyodrębnioną, samoistną dziedziną W sferze gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#WitoldLassota">Jest ona przecież wypadkową całego kompleksu i złożonego systemu usług komunikacyjnych, hotelowych, handlowych, gastronomicznych, rozrywkowych, wydawniczych, pamiątkarskich i wielu, wielu innych. Zrozumiałe więc staje się, że w świetle potrzeb rozwoju bardziej podstawowych u nas dziedzin życia, a przede wszystkim potrzeb dynamicznego wzrostu środków produkcji, rozwój klasycznej turystyki będzie miał tempo wolniejsze.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#WitoldLassota">Szukać więc należy takich koncepcji, które, nie rezygnując z już prowadzonych i przyszłych efektownych turystycznych planów inwestycyjnych, dadzą rozwiązanie tego problemu na dziś i zaspokoją masowy napór ludności, zwłaszcza uprzemysłowionych ośrodków i większych miast.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#WitoldLassota">Uchwała V Zjazdu PZPR zapowiada wprowadzenie skróconej dziennej normy czasu pracy, a także sukcesywne przechodzenie na 5-dniowy tydzień pracy oraz znaczne zwiększenie okresu urlopów dla pracowników fizycznych. W wyniku tych reform, obok naturalnego przyrostu ludności i zatrudnionych, problem odpoczynku kilkudniowego tzw. świątecznego staje się sprawą niezwykle ważną i pilną. Nie jest to oczywiście zagadnienie odkrywcze, nowe, ale jak praktyka i analiza tej praktyki wykazują w wielu ośrodkach kraju, w tej sprawie nie możemy wyjść ze sfery dyskusji, koncepcji, rozważań — zresztą nieraz bardzo słusznych — do praktycznego działania. Nie docenia się tu faktu, o czym częściowo na wstępie wspomniałem, że coraz większy styk człowieka z techniką i przechodzenie coraz większej liczby ludzi ze wsi do miast i włączanie się ich do przemysłu i innych dziedzin życia rodzi potrzebę już obecnie masowego zbliżenia do przyrody, potrzebę ucieczki człowieka do naturalnego sposobu odpoczynku wolnego od hałasu, zatrutego powietrza i sztucznego światła.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#WitoldLassota">Z założeń naszego ustroju wynika i ten fakt, że los człowieka po pracy i jego odpoczynek przejmowane są przecież w gestię zakładów pracy, związków zawodowych czy rad narodowych, a więc gospodarzy miast i miasteczek. Jest już truizmem stwierdzenie, że słuszniej jest łożyć pieniądze i czynić wysiłki w kierunku regeneracji organizmu człowieka, aniżeli leczyć schorzenia ludzi bądź godzić się z niewydolnością fizyczną lub umysłową pracownika. Idzie więc o to, by stwarzać najbardziej podstawowe warunki dla odskoczni od gwarnego i dusznego miasta nad wodę i w otoczenie zieleni, czy w zimowy spokojny plener, wykorzystując do tych celów najprostsze środki komunikacji, najbliższe odległości, niezbędne zaopatrzenie i warunki higieny.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#WitoldLassota">Z licznych analiz wynika, że wokół wielu miast i skupisk ludzkich znajdują się nie wykorzystane, a często zaniedbane dogodne miejsca rekreacyjne, do których można dotrzeć najprostszymi środkami lokomocji, jak tramwajem, autobusem, rowerem czy nawet pieszo.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#WitoldLassota">Chodzi więc o rozwiązanie takiego problemu, który pozwoli na przerzucenie poza miasto maksymalnej liczby ludzi pracy, ludzi będących na emeryturze, gospodynie domowe i młodzież. A więc o stworzenie takich warunków odpoczynku i taką organizację wydostania się poza miasto, z których bez organizowania wyprawy skorzystać może maksymalna ilość osób, mając zapewnione najbardziej niezbędne zakwaterowanie i elementarne warunki relaksu. Wyraźnie chodzi tu o proste urządzenia i bliskie miejscowości, aby w ten sposób wyjść naprzeciw ludziom nie mającym możliwości dalszego wyjazdu czy kosztownego pobytu.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#WitoldLassota">Trzeba tu po prostu w sposób praktyczny odpowiedzieć na pytanie, jak mają spędzić czas wolny pracownicy słabiej zarabiający, obarczeni rodziną, nie mogący ze względów fizycznych lub innych okoliczności oddalać się od miejsca zamieszkania. A przecież tych potencjalnych kandydatów do wypoczynku lub też nie mających jeszcze rozbudzonych potrzeb w tym zakresie jest bardzo wielu. Niestety, spośród dotąd korzystających z odpoczynku na wolnym powietrzu i we względnych warunkach cywilizacyjnych jest jeszcze zbyt wielu mieszkających w przeludnionych mieszkaniach i pracujących w źle wentylowanych fabrykach.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#WitoldLassota">Jeśli posiadacze własnych środków lokomocji mogą w zależności od fantazji wybierać miejsce odpoczynku w odległości 100 czy 200 km, to gros społeczeństwa musi mieć bliskie, o dużej przelotowości, a mimo to spokojne zielone zaplecze.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#WitoldLassota">Można tu użyć porównania, że tak jak w gastronomii uzasadniony będzie dalszy rozwój zakładów o wysokim standardzie kategorii „S” czy I, obok barów szybkiej obsługi, tak też w zakresie wypoczynku, obok nowoczesnej turystyki, muszą być ośrodki masowej rekreacji, niedrogie i względnie wygodne. Trzeba dla tych celów wydzielić obszary leśne o charakterze komunalnym. Na wodach zmontować tanie i bezpieczne, ogrodzone siatką ażurowe kąpieliska. Zorganizować zwykłe, prymitywne nawet, wypożyczalnie sprzętu sportowego.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#WitoldLassota">W miejsce zakładów gastronomicznych wprowadzić ruchome barobusy garmażeryjne. Kilkumiesięczny sezon wypoczynku z góry tu określa proste i tanie wyposażenie bez aspiracji komfortu.</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#WitoldLassota">Jak niejednokrotnie stwierdziłem, kompetentne czynniki z tej dziedziny, a mianowicie rady narodowe i komitety kultury fizycznej i turystyki są dokładnie zorientowane w tym problemie i jego potrzebach, wiedzą co należałoby tu uczynić, a mimo to stan faktyczny daleki jest od najprostszych rozwiązań. Jeśli w niektórych dziedzinach niewykonanie planów można uzasadnić brakiem środków finansowych lub limitów przerobowych, to w omawianej dziedzinie widoczny jest raczej brak koordynacji tego odcinka, niedostateczna organizacja, brak często bardzo prostej pomysłowości lub gospodarskiego stosunku do istniejących sytuacji. Niejednokrotnie oferowane przez związki zawodowe, zakłady pracy czy ludność czyny społeczne z przeznaczeniem na ten cel nie są absolutnie wykorzystywane.</u>
          <u xml:id="u-117.15" who="#WitoldLassota">Już pobieżna orientacja w skali kraju pozwala stwierdzić, że można zestawić bardzo obszerne indeksy doskonałych, naturalnych terenów, które przy stosunkowo niewielkich nakładach i wysiłkach służyć mogą ogromnym masom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-117.16" who="#WitoldLassota">Trzeba dla tych celów przede wszystkim wyraźnie określić koordynatora odpowiedzialnego za całą gałąź tej problematyki. Trzeba też ustalić normatywy, czyli określić, jakie niezbędne kryteria przewidujemy dla tej dyscypliny odpoczynku. Względy ekonomiczne i organizacyjne nakazują tworzenie międzyzakładowych ośrodków wypoczynku, co pozwoli na wykorzystanie wspólnych urządzeń socjalnych i gospodarczego zaplecza. Należałoby z dużą kulturą i umiejętnością organizować czyny społeczne i wykorzystywać zgłaszane.</u>
          <u xml:id="u-117.17" who="#WitoldLassota">Obecny etap przygotowań odpoczynku świątecznego wymaga ogłoszenia w skali krajowej konkursu na najekonomiczniejsze i najlepiej urządzone ośrodki z uwzględnieniem określonych normatywów. Rozpisać też trzeba konkurs na typowe Obiekty noclegowe i gospodarcze o niskim standardzie. I wreszcie, rozbudować maksymalnie wyczerpującą i komunikatywną informację turystyczną.</u>
          <u xml:id="u-117.18" who="#WitoldLassota">Wysoki Sejmie! Intensywny rozwój podstawowych dziedzin naszego życia, rozwój techniki i nowoczesnych form i metod pracy będzie systematycznie wyzwalać nowe rezerwy wolnego czasu człowieka.</u>
          <u xml:id="u-117.19" who="#WitoldLassota">W krótkim stosunkowo okresie powstanie problem, jak najracjonalniej zagospodarować ten uzyskany czas, jak go po prostu sprzedać bądź wymienić na wartości przynoszące ludziom korzyści fizyczne i intelektualne, a tym samym, jak pomnożyć kapitał społeczny.</u>
          <u xml:id="u-117.20" who="#WitoldLassota">Klub Stronnictwa Demokratycznego, który swym wystąpieniem tu reprezentuję, niejednokrotnie z tej wysokiej trybuny poruszał sprawy szeroko pojętych usług dla ludności. Zagadnienie turystyki, wypoczynku znajduje również należne miejsce w materiałach przedkongresowych Stronnictwa i toczącej się obecnie dyskusji. Sądzę, że dziś przedstawiony temat odpoczynku po pracy w świetle ogólnonarodowej dyskusji i uchwały V Zjazdu Partii staje się tym cenniejszym poparciem tego jakże bliskiego każdemu człowiekowi problemu.</u>
          <u xml:id="u-117.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Gałązka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JanGałązka">Wysoki Sejmie! Jedną z węzłowych przesłanek wzrostu stopy życiowej społeczeństwa stanowi rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz wielkość i jakość świadczonych na rzecz ludności usług komunalnych. Wytyczając ogólne kierunki polityki inwestycyjnej na lata 1971–1975, jak i główne zadania gospodarcze na lata 1969–1970, uchwała V Zjazdu Partii określa również podstawowe zręby polityki inwestycyjnej w odniesieniu do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#JanGałązka">Na pierwszy plan wysuwa się rozwój budownictwa mieszkaniowego, którego założone rozmiary wymagają zaangażowania znacznych środków inwestycyjnych na zaplecze techniczne i wyposażenie w sprzęt przedsiębiorstw budowlanych, instalacyjnych i pomocniczych. Wyniki wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w 1967 r. oraz stan i przebieg realizacji zadań inwestycyjnych w roku bieżącym wykazują, że coraz częściej ujawnia się problem deficytu potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych w profilu specjalistycznym i inżynieryjnym.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#JanGałązka">Uchwała zjazdowa postanawia, że: „W gospodarce komunalnej na lata 1969–1970 należy skoncentrować uwagę na uzbrojeniu terenów miejskich w celu zabezpieczenia budownictwa mieszkaniowego na te dwa lata oraz stworzenia prawidłowych warunków wzrostu tego budownictwa w następnej 5-latce, zwłaszcza w latach 1971–1972. Do głównych zadań gospodarki komunalnej w latach 1971–1975 należy osiągnięcie dalszej wyraźnej poprawy w zaopatrzeniu ludności miast w wodę, w odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków, funkcjonowaniu komunikacji miejskiej oraz oczyszczaniu miast”. W związku z tymi postanowieniami szczególnego znaczenia nabiera rozwój resortowego wykonawstwa remontowo-budowlanego oraz rozbudowa i budowa zaplecza technicznego przedsiębiorstw gospodarki komunalnej, szczególnie przedsiębiorstw komunikacyjnych i przedsiębiorstw komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#JanGałązka">Rozbudowa wymienionego zaplecza w zamierzeniach i programach rad narodowych stała się równorzędna co do znaczenia i pilności realizacji z priorytetowymi kierunkami inwestowania, jakimi są wodociągi i kanalizacja oraz drogi. Już w trakcie realizacji bieżącej pięciolatki zostały podjęte decyzje o zwiększeniu ogólnych rozmiarów zadań przedsiębiorstw budownictwa komunalnego do 10 mld zł w 1970 r., co stanowi wzrost w porównaniu z 1965 r. o 75%. Świadczy to dobitnie o tym, że w zakresie inwestycji nieprodukcyjnych największe tempo wzrostu będą miały inwestycje w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej. W celu umożliwienia wykonania tych zadań Rada Ministrów podjęła szereg uchwał określających niezbędne środki dla ich realizacji. W szczególności ważnym postanowieniem było:</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#JanGałązka">— primo — przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw budownictwa komunalnego oraz zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych poprzez zezwolenie na realizację przez zabezpieczenie nakładów na kapitalne remonty budynków mieszkalnych i urządzeń komunalnych, w wyniku czego łączne nakłady na ten cel wyniosą w latach 1966–1970 około 3 mld zł, w tym około 2,1 mld zł dla przedsiębiorstw budownictwa komunalnego;</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#JanGałązka">— secundo — zapewnienie zwiększonych dostaw środków transportowych i sprzętu budowlanego. Równolegle z rozwojem potencjału przerobowego przedsiębiorstw założono również intensywny rozwój wykonawstwa robót systemem gospodarczym, których wartość wzrośnie z 2,5 mld zł w 1965 r. do około 3,9 mld zł w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#JanGałązka">Dotychczasowy przebieg realizacji podjętych przez rząd uchwał w sprawie rozwoju zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych w latach 1966–1970 poprawił w znacznym stopniu trudną sytuację w zakresie rozbudowy i budowy zaplecza przedsiębiorstw gospodarki komunalnej. Szczególnie istotne znaczenie posiadają uchwały nr 190/65 i 197/66 Rady Ministrów, umożliwiające zabezpieczenie środków w znacznej wysokości na te cele. Jednakże uchwały te wydane w latach 1965 i 1966 nie mogły być w krótkim okresie w pełni realizowane, ponieważ planowane na ich podstawie zadania musiały być dopiero przygotowane dokumentacyjnie do wykonania, tak w zakresie dokumentacji terenowo-prawnej, jak i projektowo-kosztorysowej.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#JanGałązka">Tym niemniej zainwestowanie w dwóch pierwszych latach obecnego planu 5-letniego, to jest w latach 1966 i 1967, kwoty ponad 800 mln zł stanowi poważny krok naprzód w porównaniu z dotychczasowym poziomem nakładów przeznaczonych na omawiane cele. Trzeba jednak podkreślić, obok pozytywnego zjawiska znacznego wzrostu nakładów, również objawy niepożądane w realizacji zadań planu lat 1966–1967 w postaci wydłużenia cykli budowy i w wyniku tego nieoddawania obiektów do eksploatacji w ustalonych terminach. Wynikało to w głównej mierze z trudności, jakie napotykały przedsiębiorstwa wykonawcze w realizacji podjętych zadań, a szczególnie w zakresie zaopatrzenia materiałowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#JanGałązka">Do ujemnych zjawisk należy również zaliczyć niezadowalającą realizację uchwały nr 190/65 i 55/67 Rady Ministrów w zakresie zwiększenia potencjału transportowego i sprzętowego, co spowodowało zwolnienie tempa wzrostu produkcji przedsiębiorstw budownictwa komunalnego.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#JanGałązka">Wynikające z wymienionych uchwał przydziały na lata 1966–1967 podstawowych środków transportu i sprzętu budowlanego zrealizowane zostały tylko w zakresie samochodów-wywrotek — w 57%, samochodów skrzyniowych — w 65,4%, samochodów ciężarowych „Żuk” — w 60%, koparek 0,5 m3 — w 50%, żurawi samochodowych 6-tonowych — w 28,6%, kotłów do asfaltu — 23,9%. Niepomyślny jest także postęp w zakresie wyposażenia przedsiębiorstw w lekkie maszyny budowlane i elektronarzędzia, których produkcja nie została dotychczas podjęta przez przemysł krajowy. Zaległości w dostawach taboru i maszyn budowlanych pogłębia ustalenie w Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok przydziału tych środków tylko na poziomie 50% ilości określonych w uchwale nr 55/67 Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-119.10" who="#JanGałązka">Niedostateczne usprzętowienie przedsiębiorstw budownictwa komunalnego jest podstawową przyczyną niskiego stopnia mechanizacji robót w zakresie gospodarki komunalnej, o czym świadczą uzyskane w 1967 r. wskaźniki; i tak mechanizacja prac przy kładzeniu tynków zewnętrznych wyniosła 13%, tynków wewnętrznych — 7%, przy szlifowaniu i cyklinowaniu podłóg — 64%, przy malowaniu olejnym — 40%, a malowaniu klejowym — 16%.</u>
          <u xml:id="u-119.11" who="#JanGałązka">Również wskaźnik usprzętowienia mierzony stosunkiem wartości środków trwałych brutto do wartości produkcji budowlano-montażowej kształtuje się w resorcie gospodarki komunalnej najniżej spośród wszystkich głównych resortów nadzorujących przedsiębiorstwa wykonawstwa budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-119.12" who="#JanGałązka">Powyższa sytuacja w zakresie usprzętowienia spowodowała, że założony na okres bieżącego planu 5-letniego wzrost zadań produkcyjnych realizowany jest przede wszystkim w drodze przyrostu zatrudnienia. Należy jednak podkreślić, że pomimo trudności, plany budownictwa mieszkaniowego i komunalnego oraz podstawowe zadania w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej i komunalnej realizowane są pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-119.13" who="#JanGałązka">Następnym problemem sprawiającym prezydiom rad narodowych od szeregu lat sporo kłopotów jest terminowe uzbrajanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Nie mam na myśli tak zwanego uzbrojenia wewnątrzosiedlowego realizowanego w ramach kosztów budownictwa mieszkaniowego. Chodzi tu o ogólne miejskie urządzenia warunkujące przekazanie budynków mieszkalnych do użytku, a realizowane w resorcie gospodarki komunalnej. Sporządzone swego czasu tak zwane bilanse terenów uzbrojonych wykazały, że posiadane rezerwy terenów uzbrojonych ulegają na przestrzeni bieżącego pięciolecia zmniejszeniu o około 40% i że ciężar zabezpieczenia terenów dla potrzeb budownictwa przesuwa się na działalność inwestycyjną; bilanse te sygnalizowały również, że w wielu miastach występują niedobory terenów uzbrojonych. Jest to wprawdzie zjawisko zrozumiałe, ponieważ mieszkania musimy budować tam, gdzie istnieją w tym zakresie najpilniejsze potrzeby, a te nie pokrywają się często z lokalizacją wyposażoną w podstawowe urządzenia komunalne.</u>
          <u xml:id="u-119.14" who="#JanGałązka">Taki stan rzeczy zagrażałby w sposób bezpośredni realizacji budownictwa mieszkaniowego, szczególnie w latach 1968–1970. Zaistniała więc konieczność zweryfikowania przez prezydia rad narodowych lokalizacji budownictwa mieszkaniowego, przy dążeniu do jego koncentracji na terenach, gdzie wyposażenie w urządzenia komunalne wymaga najmniejszych nakładów. Okazało się jednak, że dla zabezpieczenia realizacji planu budownictwa mieszkaniowego w latach 1968–1970 niezbędne jest zwiększenie w tym Okresie nakładów inwestycyjnych gospodarki komunalnej o kwotę ponad pół miliarda zł. W związku z tym podjęte zostały decyzje rządu o przyznaniu na te cele w latach 1968–1970 dodatkowych nakładów: na 1968 r. — 120 mln zł, na 1969 r. — 219 mln zł, dla bieżącego wykonawstwa budownictwa mieszkaniowego — 234,5 mln zł, dla wyprzedzającego uzbrojenia terenów pod budownictwo mieszkaniowe wiatach 1971–1972 — 180,5 mln zł, łącznie prawie 760 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-119.15" who="#JanGałązka">W ten sposób zostały zabezpieczone potrzeby budownictwa mieszkaniowego w obecnym planie 5-letnim, natomiast nastąpiło tylko częściowe zaspokojenie potrzeb budownictwa mieszkaniowego w latach 1971–1972 od strony wyprzedzającego uzbrojenia terenów. Obecnie przyznane na ten cel środki w wysokości 185,5 mln zł stanowią około 20%, czyli zaledwie piątą część niezbędnych nakładów. Środki te na pewno nie mogą doprowadzić do rozwiązania problemu, a przeprowadzone badania wykazują, że dla zabezpieczenia terminowej realizacji budownictwa mieszkaniowego w latach 1969–1970 oraz dla przygotowania warunków znacznie szerszego rozwoju tego budownictwa w przyszłym pięcioleciu, niezbędne jest zwiększenie jeszcze do 1970 r. nakładów inwestycyjnych gospodarki komunalnej o kwotę półtora miliarda złotych, wzrost zaś nakładów na gospodarkę komunalną powinien wyprzedzać tempo rozwoju budownictwa mieszkaniowego i pozwalać nie tylko na rozwiązanie problemu uzbrojenia terenów tego budownictwa, ale także na wyraźną poprawę w zakresie masowej komunikacji miejskiej, modernizacji ulic, doprowadzenia wody, odprowadzenia i oczyszczenia ścieków i rozwoju szeregu innych usług dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-119.16" who="#JanGałązka">Kończąc, pragnę wyrazić przekonanie, że rząd podejmie skuteczne środki w celu zabezpieczenia konsekwentnej realizacji uchwał podjętych dla tworzenia warunków pełnego wykonania zadań w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego, komunalnego i spółdzielczego, zadań, które wynikają z podstawowych materiałów i dokumentów V Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-119.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Franciszek Wasążnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#FranciszekWasążnik">Wysoki Sejmie! Projekt planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 zakłada wzrost globalnych nakładów inwestycyjnych i wydatków bieżących we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej w myśl uchwały V Zjazdu Partii. Świadczy to o dalszym, systematycznym rozwoju ekonomicznym całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#FranciszekWasążnik">Dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu lat 1966–1968, to jest pierwszych trzech lat bieżącego planu 5-letniego, towarzyszy nie mniej szybki rozwój szkolnictwa, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, a w tym szkolnictwa rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#FranciszekWasążnik">Rozwój i postęp w rolnictwie — to kadra ludzi realizujących stawiane rolnictwu zadania, to ludzie należycie przygotowani do swej pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#FranciszekWasążnik">Przygotowanie kadr dla rolnictwa obejmuje dwie kategorie pracowników:</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#FranciszekWasążnik">— pierwszą — stanowią pracownicy bezpośrednio zatrudnieni w produkcji, a więc robotnicy rolni w PGR, spółdzielniach produkcyjnych, w gospodarstwach specjalistycznych lub doświadczalnych, rolnicy na gospodarstwach indywidualnych; oni to wysuwani będą na pierwsze miejsce w szkoleniu;</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#FranciszekWasążnik">— drugą — stanowią pracownicy wydziałów rolnictwa rad narodowych, pracownicy nadzoru i instruktażu rolnego, agronomowie gromadzcy i wiejscy, kierownicy gospodarstw, pracownicy administracji rolnej, planiści, ekonomiści, agrotechnicy, zootechnicy i inni.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#FranciszekWasążnik">Jedni i drudzy w dobie ciągłego postępu, nowych zdobyczy wiedzy, modernizacji warsztatów rolnych i opierania produkcji na naukowych zasadach organizacji pracy winni posiadać odpowiednie przygotowanie, systematycznie je pogłębiać i uzupełniać na drodze samokształcenia oraz dalszego doskonalenia swego stylu pracy.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#FranciszekWasążnik">W założeniach planu na 1969 r. rysują się bardzo przejrzyście drogi, którymi potoczyć się Winno kształcenie młodzieży dla potrzeb rolnictwa. Jedne z nich prowadzić będą absolwentów ośmioklasowych szkół podstawowych do szkół przysposobienia rolniczego, inne — do zasadniczych szkół rolniczych, a jeszcze inne — do techników rolniczych. Dla najzdolniejszych absolwentów techników rolniczych i innych szkół średnich plan przewiduje miejsca w wyższych szkołach rolniczych zarówno dla młodzieży niepracującej, wstępującej na studia dzienne, jak i dla młodzieży pracującej, zapisującej się na studia zaoczne i korespondencyjne.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#FranciszekWasążnik">W klasach pierwszych szkół przysposobienia rolniczego (SPR) uczyć się będzie w 1969 r. o 25,5% uczniów więcej niż w 1968 r., a w 1970 r. — o 10,6% Więcej w porównaniu z 1969 r. Ogółem w szkołach przysposobienia rolniczego plan na 1969 r. zakłada 146.400 uczniów, to jest o 53.270 uczniów więcej niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#FranciszekWasążnik">Liczba absolwentów tych szkół w 1970 r. przekroczy o 62,7% liczbę kończących szkołę w 1969 r. Mimo tak wysokiego wzrostu liczby uczącej się w SPR młodzieży w ciągu tych dwóch lat, zapotrzebowanie na pracowników kwalifikowanych w rolnictwie, przewidziane w planie 5-letnim dla tego okresu czasu i poziomu szkolenia, będzie niższe o 18,8% od ustalonych założeń.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#FranciszekWasążnik">Drugim rodzajem szkół rolniczych jest zasadnicza szkoła rolnicza. Jej uczniowie zdobywają szerszy niż w szkołach przysposobienia rolniczego zakres wiedzy zawodowej i ogólnej oraz umiejętność racjonalniejszej organizacji pracy w gospodarstwach rolnych, wspartej bogatszą praktyką. W klasach pierwszych tych szkół plan na 1969 r. przewiduje wzrost przyjęć o 2% w porównaniu z rokiem poprzednim, a w 1970 r. o 11,5% więcej niż w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#FranciszekWasążnik">Ogółem, w zasadniczych szkołach rolniczych w 1969 r. uczyć się będzie o 11,2% młodzieży więcej niż w 1968 r., ale o 20,3% mniej niż zakładał dla tych szkół plan 5-letni na 1969 r. Zasadnicze Szkoły rolnicze nie spełnią więc zadań przewidzianych dla nich planem 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#FranciszekWasążnik">Liczba absolwentów tych szkół w 1969 r. i 1970 r. razem wyniesie 13.200 osób. Wraz z absolwentami szkół przysposobienia rolniczego w okresie tych dwóch lat Obydwa typy szkół opuści 97.565 Osób. Taką armię młodych ludzi z przeszkoleniem rolniczym otrzyma nasze rolnictwo w ciągu dwóch Ostatnich lat bieżącego planu 5-letniego. Będą to bardzo pokaźne szeregi młodzieży, która w przeważającej swej masie pozostaje w wiejskich gospodarstwach u swych rodziców lub samotnie zacznie gospodarować na własnym zagonie pomnażając zastępy młodych rolników aktywnie angażujących się w budownictwo nowej wsi i coraz śmielej podążających za jej wartkim nurtem przemian i przeobrażeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#FranciszekWasążnik">Zdaniem nauczycieli szkół przysposobienia rolniczego i nauczycieli zasadniczych szkół rolniczych, jak i władz terenowych oraz zgodnie z opinią miejscowego społeczeństwa — obydwa typy szkół należycie spełniają swoje zadania w środowiskach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#FranciszekWasążnik">Ich absolwenci z pełnym zrozumieniem swej roli, z chęcią i zapałem gamą się do pracy nie tylko w swych gospodarstwach, ale do wszystkich prać społecznych, kulturalnych i oświatowych. Wstępują licznie do szeregów organizacji młodzieżowych, jak Związek Młodzieży Wiejskiej czy Związek Młodzieży Socjalistycznej i czynnie realizują ich organizacyjne zadania ideowo-wychowawcze i gospodarcze. Oni to pierwsi jak najżywiej włączają się do wszelkich akcji zdążających do podniesienia produkcji rolnej, stosowania w praktyce wyniesionych ze szkoły wiadomości teoretycznych, do mechanizacji pracy na roli i w gospodarstwie, do popierania i organizowania czynów społecznych zmierzających do podniesienia kultury wsi, oświaty i estetycznego wyglądu wsi, uczestniczą w zespołach przysposobienia rolniczego, prowadzą poletka doświadczalne, podążają za postępem techniki i wiedzy rolniczej i coraz śmielej występują przeciwko wszelkim formom bronienia się na wsi przed nowoczesnością, oczywiście nie przed każdą nowoczesnością bezkrytycznie przyjmowaną.</u>
          <u xml:id="u-122.15" who="#FranciszekWasążnik">Powszechne jest zdanie wychowawców, że byłoby ze wszech miar wskazane, ażeby dla najzdolniejszej młodzieży z SPR można było organizować chociaż jedną zasadniczą szkołę rolniczą na 2–3 gromady wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-122.16" who="#FranciszekWasążnik">Garnąca się do dalszej nauki młodzież wiejska jest chętna do pracy szkolnej, sumienna, obowiązkowa i wytrwała. Widać codziennie postęp w jej stosunku do powinności szkolnych, przywiązanie się do pracy na roli, którą zaczyna uważać za coraz ciekawszą, coraz mocniej wiążącą ją z ziemią, którą darzy coraz większym umiłowaniem; widać przywiązywanie się do nowoczesnej wisi, tak wyraźnie zacierającej różnicę między wsią a miastem, do tej wsi, która z dnia na dzień zmienia swoje oblicze, a wraz z sobą zmienia i człowieka. Uczy się w ten sposób młodzież cenić wszystkie osiągnięcia Polski Ludowej, rozwija w sobie umiłowanie nowego obrazu ziemi ojczystej, jak i ideałów socjalizmu, który do tych głębokich przemian i Wieś, i młodzież polską prowadzi.</u>
          <u xml:id="u-122.17" who="#FranciszekWasążnik">Następnym typem szkoły rolniczej jest technikum rolnicze — szkoła średnia. Absolwentom obydwu poprzednich typów szkół drożność placówek szkolnych w systemie oświaty rolniczej zapewnia prawo wstępu do różnych rodzajów techników rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-122.18" who="#FranciszekWasążnik">Plan na 1969 r. zakłada przyjęcie do klas pierwszych techników rolniczych 6.880 osób spośród absolwentów szkół przysposobienia rolniczego. Razem w 1969 r. w szkołach tych pobierać będzie naukę 21.400 uczniów.</u>
          <u xml:id="u-122.19" who="#FranciszekWasążnik">W korespondencyjnych technikach rolniczych dla pracujących uczyć się będzie razem o 14% słuchaczy więcej niż w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-122.20" who="#FranciszekWasążnik">Spośród ogólnej liczby osób uczących się w obydwu rodzajach techników ukończy ich program o 38,8% absolwentów więcej niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-122.21" who="#FranciszekWasążnik">Z ich szeregów wyrastać będą coraz bardziej doświadczeni agronomowie gromadzcy, wiejscy instruktorzy rolni, agrotechnicy, zootechnicy lub wzorowi rolnicy. Zastępy tej wyszkolonej młodzieży od kilku lat pomnażają liczne już koła postępowych rolników, aktywnych działaczy społecznych i politycznych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-122.22" who="#FranciszekWasążnik">Stają się oni zazwyczaj inicjatorami wszelkich prac społecznych, szermierzami nowych poczynań reformatorskich w swym otoczeniu w organizacji kółek rolniczych, w pracach rad narodowych; chętnie włączają się do realizacji planów gospodarczych własnej gromady lub powiatu.</u>
          <u xml:id="u-122.23" who="#FranciszekWasążnik">Technika rolnicze poprzez dotychczasową swoją działalność dydaktyczno-wychowawczą zrealizują z nadwyżką 1% zadania wytyczone im przez plan 5-letni.</u>
          <u xml:id="u-122.24" who="#FranciszekWasążnik">Zdobywają one sobie na wsi coraz szersze uznanie i atrakcyjność. Ich dość szeroki wachlarz różnorodnych kierunków nauki stwarza młodzieży zachęcające warunki wyboru odpowiednich — dla jej zamiłowań czy dążeń — typów szkół. Ukończenie zaś w nich nauki otwiera absolwentom drogę do szerokiego awansu zawodowego, co zarówno dla młodzieży wiejskiej, jak i dla rozwoju wsi ma duże znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-122.25" who="#FranciszekWasążnik">Wielu zdolniejszych absolwentów techników rolniczych może korzystać z prawa wstępu na wyższe szkoły rolnicze dla niepracujących, jak i pracujących.</u>
          <u xml:id="u-122.26" who="#FranciszekWasążnik">Ogółem wyższe studia rolnicze I stopnia ukończy 8.105 absolwentów, to jest o 4,7% więcej niż ustalone w planie 5-letnim dla lat 1968 i 1969 zapotrzebowanie. Umożliwi to zaspokojenie w okresie tych dwóch lat najpilniejszych potrzeb rolnictwa w zakresie kadry z wyższym wykształceniem. Średnio na każde województwo, przy równomiernym ich zatrudnieniu w kraju, wypadnie po 476 osób. Niewątpliwie wzbogaci to stan osobowy pracowników z wyższymi kwalifikacjami rolniczymi w wojewódzkich i powiatowych radach narodowych oraz w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych. Oni to będą w swej działalności wykreślać nowe drogi perspektywicznego rozwoju rolnictwa i wsi na miarę naszych czasów.</u>
          <u xml:id="u-122.27" who="#FranciszekWasążnik">Z analizy planu gospodarczego na 1969 r. wynika, że rolnictwo nasze nadal pomnaża liczebność kwalifikowanych sił, odczuwa jednak jeszcze brak ludzi należycie przygotowanych do zawodu rolnika, do prowadzenia nowocześnie urządzonych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-122.28" who="#FranciszekWasążnik">W jaki sposób potrzeby w zakresie kształcenia pracowników rolnych starają się zaspokoić władze terenowe powiatu i gromady. Pragnę podać kilka przykładów z powiatu łomżyńskiego, w którym pracuję. Władze powiatowe wraz z Wydziałem Rolnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Związkiem Kółek Rolniczych oraz aktywem społeczno-politycznym powiatu opracowały dwa warianty szkolenia rolniczego wszystkich rolników:</u>
          <u xml:id="u-122.29" who="#FranciszekWasążnik">1) szkolenie i przyuczenie do zawodu rolnika młodzieży, która nie kontynuuje nauki po ukończeniu szkoły podstawowej,</u>
          <u xml:id="u-122.30" who="#FranciszekWasążnik">2) masowe szkolenie wszystkich rolników, którzy prowadzą własne gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-122.31" who="#FranciszekWasążnik">Pierwsze szkolenie młodzież odbywa w szkołach przysposobienia rolniczego lub zaocznie w systemie nauki korespondencyjnej w rolniczych technikach korespondencyjnych. Dla tej młodzieży władze oświatowe powiatu zapewniły w klasie pierwszej SPR w 1969 r. o 76% więcej miejsc niż w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-122.32" who="#FranciszekWasążnik">Drugi rodzaj szkolenia, tak zwanego jesienno-zimowego, obowiązuje wszystkich rolników w powiecie według opracowanego programu szkolenia rolniczego w dwuletnim cyklu. Ten system szkolenia został wprowadzony na obszarze całego województwa. Trwa on w powiecie już czwarty rok. Sprawę organizowania zajęć, prowadzenia wykładów, angażowania prelegentów itp. powierzono Wydziałowi Rolnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i kółkom rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-122.33" who="#FranciszekWasążnik">Do akcji szkoleniowej jak najczynniej włączył się aktyw polityczno-społeczny z instruktorami rolnymi Komitetu Powiatowego Partii i stronnictw politycznych, grono nauczycieli miejscowego technikum rolniczego, technikum weterynarii, prelegenci TWP, pracownicy PZGS, lekarze weterynarii, agronomowie gromadzcy (w liczbie 20 osób) i zootechnicy (w liczbie 15 osób). Szkolenie to spełnia dotąd jak najpozytywniej swoje zadania, aczkolwiek jeszcze tu i ówdzie na wsi wśród starszego pokolenia rolników wciąż widzi się wiele zacofania i anachronizmu w prowadzeniu gospodarki rolnej. Masowemu szkoleniu podlega i młodzież pozaszkolna, jak i kobiety, zwłaszcza członkinie kół gospodyń wiejskich. Masowym szkoleniem zostały objęte w 100% wszystkie wsie powiatu w dwuletnim cyklu.</u>
          <u xml:id="u-122.34" who="#FranciszekWasążnik">W sukurs masowemu szkoleniu rolników na wsi przychodzi młodzież skupiająca się w Związku Młodzieży Wiejskiej. Prowadzi ona młodzieżowe kursy zawodowe, jak:</u>
          <u xml:id="u-122.35" who="#FranciszekWasążnik">1) zespoły przysposobienia rolniczego trzech stopni; w latach 1965–1968 ukończyło je 1.845 uczestników po zdaniu końcowych egzaminów;</u>
          <u xml:id="u-122.36" who="#FranciszekWasążnik">2) zespoły przysposobienia spółdzielczego dla kandydatów — absolwentów SPR i PR; ukończyło je w ciągu trzech lat 221 uczestników, z czego około 60 wyjechało na 2-letni kurs spółdzielczy;</u>
          <u xml:id="u-122.37" who="#FranciszekWasążnik">3) roczne kursy z zakresu higienizacji wsi, które ukończyło 610 osób.</u>
          <u xml:id="u-122.38" who="#FranciszekWasążnik">Ogółem młodzieżowe formy szkolenia rolniczego ukończyło 2.676 osób na terenie 22 gromad wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-122.39" who="#FranciszekWasążnik">Młodzież więc bardzo aktywnie włączyła się do masowego szkolenia rolniczego wsi na terenie całego powiatu, manifestując w ten sposób gotowość przejmowania przyszłych losów wsi i rolnictwa we własne ręce.</u>
          <u xml:id="u-122.40" who="#FranciszekWasążnik">Wysoka Izbo! Najbardziej rozpowszechnionymi i najliczniejszymi typami szkół rolniczych w środowiskach wiejskich są szkoły przysposobienia rolniczego i zasadnicze szkoły rolnicze. Ich organizowanie i prowadzenie napotyka wiele mniejszych lub większych trudności. Nie zdobyły one jeszcze tak jak technika rolnicze należytego autorytetu i nie wszędzie mogą zapewnić pełną rekrutację słuchaczy.</u>
          <u xml:id="u-122.41" who="#FranciszekWasążnik">Sądzę, że alby podnieść ich popularność na terenie wsi pożądane jest:</u>
          <u xml:id="u-122.42" who="#FranciszekWasążnik">1) rozbudowywać sieć techników dziennych dla absolwentów SPR, ażeby mogły one stanowić dla uzdolnionej młodzieży drogę do dalszego kształcenia się;</u>
          <u xml:id="u-122.43" who="#FranciszekWasążnik">2) rozbudowywać sieć techników zaocznych dla absolwentów SPR i zasadniczych szkół rolniczych;</u>
          <u xml:id="u-122.44" who="#FranciszekWasążnik">3) rozważyć możliwość objęcia obowiązkiem uczęszczania do SPR młodzieży tam, gdzie na to pozwalają warunki;</u>
          <u xml:id="u-122.45" who="#FranciszekWasążnik">4) rozbudowywać sieć zasadniczych szkół rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-122.46" who="#FranciszekWasążnik">Zważywszy, że projekt planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 zapewnia dalszy rozwój naszej gospodarki narodowej i całości szkolnictwa, a w nim i szkolnictwa rolniczego, będę głosował za jego uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-122.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Antonina Lubecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#AntoninaLubecka">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zmiany zachodzące we wszystkich dziedzinach naszego życia gospodarczego stawiają przed szkołą zadania odpowiedniego przygotowania kadr dla tych dziedzin. Obowiązek ten spoczywa już na szkole podstawowej. Kadra nauczycielska wyposażyć musi uczniów w wiadomości, umiejętności i wyrobić nawyki, a to uzależnione jest od wyników nauczania i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#AntoninaLubecka">Przez chwilę pragnę się zastanowić nad tym, od czego uzależniona jest praca dydaktyczno-wychowawcza w szkole podstawowej, jakie mamy osiągnięcia, a jakie trudności. Analizę powyższych zagadnień muszę przeprowadzić w oparciu o NPG i budżet państwa z uwzględnieniem roku 1967.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#AntoninaLubecka">Ubiegły rok szkolny 1967/68 był w szkolnictwie podstawowym już piątym rokiem realizacji reformy szkolnej i drugim rokiem pracy z klasami ósmymi.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#AntoninaLubecka">Warunki lokalowe — rzecz zrozumiała — poprawiają się z każdym rokiem dzięki przybywaniu nowych obiektów inwestycyjnych. I tak: w roku szkolnym 1966/67 przybyło 5.400 pomieszczeń do nauczania oraz 500 pomieszczeń przeznaczonych na świetlice, czytelnie i zajęcia pozalekcyjne.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#AntoninaLubecka">Poważne jednak jeszcze braki utrzymują się na wsiach, gdzie są szkoły mieszczące się w wynajętych izbach prywatnych. Wielkie braki w budownictwie szkół podstawowych występują w województwach kieleckim, lubelskim i białostockim. W województwach tych jest wiele szkół, które kończą Się technicznie. W całym kraju wynajmuje się jeszcze 16.400 izb lekcyjnych, z czego w województwie krakowskim 11.154 iżby, a w samym powiecie limanowskim 132 izby.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#AntoninaLubecka">Zatrzymałam się dłużej nad bazą lokalową, ponieważ dzięki wzrostowi ilości pomieszczeń do nauczania poprawia się wskaźnik zmianowości. I tak w 1967 r. wynosił on ogółem 1,62, w 1968 r. — 1,60, na rok 1969 planuje się wskaźnik 1,59, a na rok 1970 — 1,54.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#AntoninaLubecka">W województwie krakowskim wskaźnik zmianowości wynosił 1,59. Mimo wzrostu liczby pomieszczeń do nauczania, wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów w województwie krakowskim jest jeszcze bardzo zróżnicowany. Najwyższe obciążenie miast w tym województwie, a szczególnie miast powiatowych, np. w Proszowicach wynosi 62,3, najniższe w Żywcu — 33,6.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#AntoninaLubecka">Przeciętny wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów w kraju kształtował się w 1967 r. w wysokości 40,2, w 1968 r. — 39,2. Według projektu planu na rok 1969 wyniesie on 37,9, a w 1970 r. — 36,2.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#AntoninaLubecka">Dlaczego podaję wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów?</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#AntoninaLubecka">Dążymy do tego, aby liczba uczniów na oddział wynosiła w miastach 30 uczniów. Zniknie wtedy podział uczniów na grupy (na uwadze wzgląd ekonomiczny). Praca nauczyciela będzie też łatwiejsza, częściej będzie można sprawdzić wiadomości uczniów.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#AntoninaLubecka">Poza tym, zmniejsza się liczba szkół niepełnych, przeważają szkoły z najwyższą klasą VIII. W roku szkolnym 1967/68 w województwie krakowskim było 1.747 szkół podstawowych, w tym 1.436 z klasą VIII, co stanowi 82,2%. Szkół niepewnych było 311 i uczyło się w nich 12.744 uczniów, to jest zaledwie 3,3%.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#AntoninaLubecka">Z każdym rokiem powiększają się szeregi nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami. Kształcenie nauczycieli dla szkolnictwa podstawowego odbywa się jeszcze w 5-letnich liceach pedagogicznych i w 2-letnich studiach nauczycielskich pomaturalnych.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#AntoninaLubecka">Licea pedagogiczne są formą wygasającą, natomiast studia nauczycielskie — w liczbie 55 — stanowią główną formę kształcenia nauczycieli szkół podstawowych. Powołane zostały w 1954 r. celem podniesienia poziomu specjalistycznych kwalifikacji nauczycieli ówczesnej 7-klasowej szkoły podstawowej. Studia nauczycielskie wykształciły we wszystkich swych formach (dziennych, wieczorowych, zaocznych, eksternistycznych) ponad 125 tys. nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#AntoninaLubecka">Ośmioklasowa szkoła podstawowa zwiększyła wymagania w zakresie przygotowania kadr nauczycielskich. Wymagania te wynikają nie tylko z przedłużenia o 1 rok nauki, ale także z zasadniczych zmian jakościowych w programach nauczania. Zmiany te wymagają od nauczycieli, szczególnie starszych klas szkoły podstawowej, głębszej znajomości przedmiotu, lepszego przygotowania dydaktycznego, umiejętności wykorzystania nowoczesnych pomocy naukowych i urządzeń technicznych.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#AntoninaLubecka">W uchwale V Zjazdu PZPR czytamy: „Ponieważ poziom nauczania i wychowania w szkole zależy od wykształcenia samego nauczyciela, konieczne jest stopniowe przekształcanie systemu 2-letnich studiów nauczycielskich w system 3-letnich wyższych szkół nauczycielskich”.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#AntoninaLubecka">W obecnym roku szkolnym zostały otwarte 3 wyższe szkoły nauczycielskie, a to: w Warszawie, Białymstoku i Szczecinie. W roku szkolnym 1969/70 zostanie otwartych 5 dalszych wyższych szkół nauczycielskich. Wyższe szkoły nauczycielskie w liczbie 28 zostaną zorganizowane stopniowo do roku 1973 na bazie 36 dwuletnich studiów nauczycielskich. Po zakończeniu organizacji nowych zakładów wyższe szkoły nauczycielskie staną się powszechną formą kształcenia nauczycieli szkół podstawowych. Absolwenci wyższych szkół nauczycielskich otrzymają przygotowanie zarówno do pracy dydaktyczno-wychowawczej w klasach I−IV, jak też przygotowanie specjalistyczne do nauczania dwóch pokrewnych przedmiotów w klasach V−VIII szkoły podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#AntoninaLubecka">Przewiduje się, że dopływ absolwentów wyższych szkół nauczycielskich do szkolnictwa w latach 1971–1975 wyniesie około 12 tys. osób, co stanowić będzie około 30% zapotrzebowania tego okresu.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#AntoninaLubecka">W kolejnym pięcioleciu, w latach 1976–1980 wyższe szkoły nauczycielskie dostarczą szkolnictwu ogółem 28 tys. absolwentów. W ten sposób zostanie zaspokojone Około 77% zapotrzebowania szkolnictwa podstawowego i placówek opieki nad dzieckiem. Pozostałe około 23% pokryją absolwenci studiów magisterskich.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#AntoninaLubecka">Koszty inwestycyjne związane z Utworzeniem trzyletnich wyższych szkół nauczycielskich wyniosą w latach 1968–1975 około 471 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#AntoninaLubecka">Postulat tworzenia WSN stanowi bezsprzeczny pozytywny objaw mądrej polityki oświatowej, mającej na względzie stałą poprawę poziomu wykształcenia kadry nauczycielskiej i podniesienie rangi 8-letniej szkoły podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-124.20" who="#AntoninaLubecka">Pracownicy nadzoru pedagogicznego i ośrodków metodycznych stwierdzili, w oparciu o spostrzeżenia z wizytacji i badania wyników, ogólną poprawę wyników nauczania w szkołach. Stwierdza się, że następuje coraz wyraźniejsze zbliżenie faktycznych wyników nauczania do wystawionych ocen na świadectwie. Chociaż nie można zaprzeczyć, że w pewnym stopniu istnieje jeszcze liberalizm w ocenianiu uczniów.</u>
          <u xml:id="u-124.21" who="#AntoninaLubecka">Na ogół słabsze są wyniki nauczania w szkołach o 4 i 5 nauczycielach, a lepsze w szkołach o najwyższym poziomie organizacyjnym — o 7 i więcej nauczycielach. W klasach V−VIII uczą nauczyciele specjaliści, zwiększone są wymagania, stąd wyniki klasyfikacji są zbliżone do wymagań programowych.</u>
          <u xml:id="u-124.22" who="#AntoninaLubecka">W roku szkolnym 1967/68 opuścił szkołę podstawową drugi rocznik absolwentów klasy VIII, z tym że był to pierwszy rocznik pełny. Egzaminy wstępne do szkół ponadpodstawowych wykazały lepsze przygotowanie absolwentów, niż to miało miejsce w latach poprzednich. Nastąpiła poprawa w wynikach nauczania przedmiotów: język polski i matematyka.</u>
          <u xml:id="u-124.23" who="#AntoninaLubecka">Z języka polskiego znacznie poprawiła się sytuacja na odcinku ortografii. Słabą stroną jest jeszcze sprawa stylu i formy wypowiedzi zarówno ustnych, jak i pisemnych. Zbyt ubogie jest jeszcze słownictwo dzieci.</u>
          <u xml:id="u-124.24" who="#AntoninaLubecka">Obserwuje się poprawę wyników nauczania z matematyki, szczególnie w rozwiązywaniu zadań tekstowych i geometrii, stanowiących od lat jeden z najsłabszych odcinków nauczania tego przedmiotu.</u>
          <u xml:id="u-124.25" who="#AntoninaLubecka">W programie nauczania matematyki takie partie, jak nauka o rzutach i funkcje w klasie VIII i rozwiązywanie równań w klasie VII stanowią największe trudności.</u>
          <u xml:id="u-124.26" who="#AntoninaLubecka">W realizacji programu przedmiotów artystyczno-technicznych trudności sprawiają braki w zakresie przygotowania kadr, pracowni, materiałów. Takie działy, jak prace z metalu, czy obróbka tworzyw sztucznych znajdują się właściwie w powijakach. Kuratoria rozwiązują ten problem przez organizowanie powiatowych pracowni zajęć technicznych.</u>
          <u xml:id="u-124.27" who="#AntoninaLubecka">Przedmiot — wychowanie obywatelskie — prowadzony jest coraz częściej przez nauczycieli prawdziwie i rzetelnie zaangażowanych, którzy wykorzystują wiedzę do wytwarzania więzi ze środowiskiem i do kształcenia uczuć patriotycznych.</u>
          <u xml:id="u-124.28" who="#AntoninaLubecka">W szkołach wprowadza się nauczanie problemowe, stosuje się organizację pracy w zespołach, lekcje oparte są na pomocach audiowizualnych. Odnośnie stosowania, pomocy audiowizualnych poruszyć muszę sprawę odbioru programów telewizyjnych na Podhalu. W tym rejonie odbieramy w telewizorach obraz odbity, często zamglony. Mówiąc o tej sprawie, zwracam się z apelem do Ministerstwa Kultury i Sztuki, aby nam pomogło. Obecnie przeprowadza się prace nad zmianą aparatury przekaźnika na Luboniu. Chodzi o zainstalowanie na tyle silniejszej aparatury, aby szkoły w miejscowościach leżących u stóp Lubonia miały lepszy odbiór i mogiły z powodzeniem korzystać z programów telewizyjnych dla szkół.</u>
          <u xml:id="u-124.29" who="#AntoninaLubecka">Efekty oddziaływania wychowawczego są coraz wyraźniejsze na takich odcinkach, jak stosunek uczniów do pracy, do kolegów, do własności społecznej i osobistej.</u>
          <u xml:id="u-124.30" who="#AntoninaLubecka">Specjalny aspekt wychowawczy posiadają prace pozalekcyjne. Prace w kółkach zainteresowań przedłużają pobyt ucznia w szkole w tym celu, aby czekając na powrót rodziców z pracy, uczeń nie przebywał na ulicy. Oszczędności budżetowe ograniczyły w znacznym Stopniu zakres pozalekcyjnej działalności szkoły. I tak na terenie Krakowa zlikwidowano 1/3 kółek zainteresowań, zostały kółka techniczne i artystyczne według uznania i potrzeb szkoły. Natomiast na terenie województwa krakowskiego zlikwidowano 2/3 kółek zainteresowań, pozostały rejestrowane zespoły taneczne.</u>
          <u xml:id="u-124.31" who="#AntoninaLubecka">Działalność domów kultury i domów młodzieżowych pozostała bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-124.32" who="#AntoninaLubecka">Zwracam się do Pana Prezesa Rady Ministrów o przyznanie dotacji na prowadzenie kółek zainteresowań, które obecnie prowadzone są częściowo społecznie.</u>
          <u xml:id="u-124.33" who="#AntoninaLubecka">W sprawach wychowawczych szkoła ma sojuszników w postaci komitetów rodzicielskich, komitetów opiekuńczych, zakładów pracy, szkolnych komisji wychowawczych. Pozwala to szkole rozwiązywać trudności zarówno gospodarcze, jak i wychowawcze. Wzrasta również poczucie odpowiedzialności sojuszników szkoły za wyniki nauczania i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-124.34" who="#AntoninaLubecka">Mówiąc o sojusznikach szkoły, należy zauważyć, że szkoły położone w głębokim terenie nie mają komitetów opiekuńczych, a dobrze by było, poprzez odgórne załatwienie tej sprawy, aby także małe szkoły, Często zaniedbane, mogły otrzymać opiekuna.</u>
          <u xml:id="u-124.35" who="#AntoninaLubecka">Na zakończenie wywodów na temat problemów dydaktycznych i metodycznych szkoły, trzeba z naciskiem podkreślić, że zgodnie z wytycznymi naszej partii na czołowym miejscu w swej pracy szkoła będzie stawiać zagadnienia ideowo-wychowawcze, aby uczeń w przyszłości brał czynny udział w życiu politycznym i społecznym kraju i wykazywał bezwzględne oddanie sprawie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-124.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#CzesławWycech">Głos zabierze poseł Marian Kubicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#MarianKubicki">Wysoka Izbo, Obywatelu Marszałku! Stałe, stopniowe zwiększanie w naszym budżecie środków na oświatę, kulturę i zdrowie, mimo jeszcze niełatwej ogólnej sytuacji gospodarczej, tym silniej zwiększać powinno poczucie odpowiedzialności za racjonalne wykorzystanie tych wszystkich możliwości, jakie stwarza uchwalony przez Sejm budżet. Racjonalność ta wymaga nie tylko rozsądnej oszczędności w gospodarowaniu oraz ścisłej kontroli celowości podejmowanych działań, ale też koncentrowania nakładów przede wszystkim na tych problemach i zadaniach, które w danym okresie nabierają rangi pierwszoplanowych i szczególnie aktualnych. Wyboru ich oraz oceny ich miejsca w hierarchii ważności dokonywać będą odpowiednie organy administracji wszystkich szczebli, w oparciu o bogate doświadczenia i ważki głos czynnika społecznego, który ustawicznie zwiększa swój wpływ na codzienny tok działania organów wykonawczych. Wydaje się jednak, że z tej trybuny mogą, a nawet powinny być wypowiedziane pewne opinie i sugestie, które należałoby uwzględnić w toku dokonywania tych ocen.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#MarianKubicki">Wysoka Izba podzieli zapewne nasze przekonanie, iż jednym z najważniejszych i najbardziej pilnych zadań w dziedzinie oświaty jest likwidacja różnic, jakie występują jeszcze między poziomem szkoły na wsi i w niektórych regionach oddalonych a poziomem szkoły większych miast.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#MarianKubicki">Również rozbudowa i organizacja większej sieci przedszkoli — gwarantuje wyższy poziom przygotowania w szkole podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#MarianKubicki">Różnice te uwarunkowane są szeregiem różnorodnych i złożonych czynników, których geneza sięga daleko w przeszłość, w okres międzywojennego dwudziestolecia. Niezależnie jednak od przyczyn, są one faktem o doniosłych skutkach społecznych, z których najbardziej bolesny jest problem nierówności startu do kształcenia na poziomie wyższym. Niedawna szeroka dyskusja, jaka rozgorzała wokół zasad rekrutacji do szkół wyższych, dostarczyła w tej mierze sporo niepokojącego materiału dokumentacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#MarianKubicki">Podjęte przez władze oświatowe kroki pozwoliły złagodzić ostrość problemu i wpłynęły na widoczną poprawę struktury społecznej młodzieży rozpoczynającej studia. Dla nikogo jednak nie może ulegać wątpliwości, że są to poczynania tylko doraźne, które łagodzą następstwa zjawiska, lecz nie usuwają jego źródła.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#MarianKubicki">Stąd też — jak sądzimy — zadanie racjonalnego, systematycznego i długofalowego oddziaływania na podnoszenie poziomu nauczania wiejskiej szkoły podstawowej i szkoły średniej małych ośrodków, skupiać będzie w należnym stopniu uwagę władz oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#MarianKubicki">Niepoślednie osiągnięcia w dziedzinie wznoszenia budynków szkolnych i rozbudowy sieci szkolnej, poprawa wyposażenia szkół, jakkolwiek nie wszędzie jeszcze dostateczna, zadowalające w zasadzie ilościowe zaopatrzenie w podręczniki, stwarzają dobrą podstawę rzeczową i niezbędny etap wstępny do oddziaływania już na sam poziom treści nauczania.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#MarianKubicki">Przeprowadzona reforma programów szkolnych, nie wolna od istotnych zastrzeżeń co do pewnych zagadnień szczegółowych i ciągle jeszcze zbyt dyskusyjna, choć weszła już w fazę realizacji, określa podstawowe założenia i zasadnicze kierunki walki o nową treść i poziom współczesnej szkoły. Ale jest rzeczą oczywistą, że decydującym ogniwem działania jest tu nie program, lecz osoba nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#MarianKubicki">Likwidacja różnicy między poziomem szkoły na wsi a szkoły wielkomiejskiej, to przede wszystkim likwidacja różnicy w wyposażeniu szkół w pomoce naukowe, co powoduje trudności szczególnie na wsi. Chodzi więc zarówno o stworzenie odpowiednich bodźców w celu zwiększenia napływu wysoko kwalifikowanej kadry o sprofilowanej specjalizacji przedmiotowej na tereny wiejskie. Będzie to bowiem proces z natury długotrwały. Chodzi tu nie tylko o intensyfikację wysiłków, zmierzających do Stałego podnoszenia kwalifikacji kadry obecnie pracującej, w drodze studiów zaocznych i innych form dokształcania, czy o spotęgowanie oddziaływania ośrodków metodycznych, które wzbogacać winny proces dydaktyczny w szkole.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#MarianKubicki">Czynnikiem — jak się wydaje — decydującym jest stworzenie dla nauczyciela pracującego na wsi tych samych warunków pracy, jakimi dysponuje nauczyciel w mieście, zarówno bytowych, jak i pod względem czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#MarianKubicki">Wymagania współcześnie stawiane nauczycielowi zarówno w dziedzinie nauczania, jak i przede wszystkim wychowywania, nadają jego pracy charakter złożonej, żywej działalności twórczej. Mechaniczne, zautomatyzowane, corocznie „powielane”, bierne odtwarzanie zdobytego zasobu wiedzy i metodyki nabytej przed laty nieuniknienie prowadzi do rzemieślnika-wychowawcy. Pożądany efekt i rzeczywisty sukces osiągnąć można tylko przez twórczy, ustawicznie wzbogacany o nowe treści i metody, nadążający za szybkim rytmem współczesności, nowoczesny styl pracy dydaktyczno-wychowawczej. Łączy się to z potrzebą zapewnienia nauczycielowi nie tylko odpowiedniego marginesu czasu pracy nad sobą, lecz również odpowiedniej atmosfery, którą określiłbym jako atmosferę spokoju, niezbędnego dla każdego procesu twórczego.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#MarianKubicki">Czy nauczyciel ma obecnie możliwości dysponowania tym potrzebnym marginesem czasu i atmosferą nieodzownego spokoju dla należytej koncentracji na pracy dydaktycznej i wychowawczej w szkole?</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#MarianKubicki">Z pewnością zbyt często, niestety, nie.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#MarianKubicki">Jest to zagadnienie o skali przekraczającej ramy działania samego resortu oświaty i szkolnictwa wyższego. Wiąże się ono niewątpliwie z dawnym — dziś już z pewnością przeżytym — ale jeszcze rozpowszechnionym stereotypem modelu nauczyciela wiejskiego, jako jedynego i wyłącznie niezastąpionego kandydata na działacza społeczno-politycznego w środowisku wiejskim. Ta przestarzała, nieuzasadniona aktualnym układem stosunków w społeczności wiejskiej, wizja nauczyciela pokutuje jednak jeszcze w praktyce dnia codziennego. Nawykowy odruch sprawia, że nauczyciel zbyt często angażowany jest do różnorodnej działalności pozaszkolnej w Stopniu wysoce ujemnie wpływającym na jakość i poziom wykonywania jego zadań szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#MarianKubicki">Należy stwarzać niezbędne warunki dla trudnej i odpowiedzialnej pracy nauczyciela, której znaczenia nie sposób przecenić. Rozwój kulturalny wsi realizuje się dziś w formach tak różnorodnych i tak bogatych, przy udziale tak szerokiego w swej strukturze aktywu, że na wiejskim froncie kulturalnym nauczyciel, choć spełnia rolę ciągle istotną, nie jest już jednak ogniwem ani samotnym, ani odosobnionym.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#MarianKubicki">Odbyty przed dwoma laty Kongres Kultury Polskiej stanowił dobrą okazję do miarodajnego przeglądu współczesnych kierunków i prądów ruchu kulturalnego Wsi. Był to przegląd bardzo pouczający i krzepiący zarazem. Zaskakiwał zarówno wysoką skalą zakresu tego ruchu, jak i nowoczesnością jego treści. Ujawnił też — co z naciskiem należy podkreślić — charakterystyczną jego właściwość, jaką jest szczególna umiejętność kojarzenia, żywego zespalania tego, co w kulturze rzeczywiście, w dobrym tego słowa znaczeniu, nowe i ogólnoludzkie z autentycznością regionalnego folkloru i środowiskowej tradycji.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#MarianKubicki">Tę napawającą otuchą zdolność do twórczej syntezy elementów tego co dawne i miejscowe z tym, co uniwersalne i nowe, należy otoczyć troskliwą pieczą. Winni zwłaszcza o niej pamiętać wszyscy ci, którzy kształtują kierunki i treści kultury w tak zwanych środkach masowego oddziaływania: w telewizji, radio i w prasie; dysponują bowiem narzędziem, którego znaczenie dla perspektyw rozwojowych życia kulturalnego w kraju jest centralne.</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#MarianKubicki">Wynika ono nie tylko z technicznych właściwości tych środków, polegających na olbrzymiej skali ich zasięgu i błyskawiczności ich oddziaływania, ale też z nieutraconej jeszcze, szczerej, stanowiącej produkt zadawnionego głodu kulturalnego, chłonności odbioru. Ta naturalna chłonność jest nadal źródłem dużego autorytetu, rangi i popularności jaką, zwłaszcza telewizja i radio, cieszą się u wiejskiego odbiorcy, co wyraża się z jednej strony w ustawicznym i szybkim wzroście liczby abonentów, z drugiej zaś — w dużej ilości czasu poświęcanego na odbiór. Nie wolno tej chłonności zaprzepaścić, nie można też dopuścić do dewaluacji wysokiej pozycji i rangi środków masowego działania. Należy jej strzec przed łatwizną i monotonią programową, przed tandetą.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#MarianKubicki">Niech twórcy programu będą czujni i ostrożni, niech nie lekceważą swych adresatów, których krytycyzm i wymagania wzrastają, którzy od wieków przywykli rzetelnie oddzielać ziarno od płetw i których sarkazm i Ironia są w rzeczywistości bardzo celne i ostre.</u>
          <u xml:id="u-126.19" who="#MarianKubicki">Trosce o program i repertuar telewizji musi towarzyszyć wysiłek nad podnoszeniem techniki nadawania oraz skuteczne i szybkie zwiększenie zasięgu odbioru. Z uwagą wysłuchaliśmy zapewnień przedstawicieli rządu odpowiedzialnych za ten dział pracy. Ufamy, że zostaną one spełnione i życzymy z okazji Nowego Roku, żeby plansza z przeprosinami „za usterki”, mimo że bardzo do niej, zwłaszcza ostatnio, przywykliśmy, przestała nas już dalej irytować i mogła być wreszcie wyrzucona.</u>
          <u xml:id="u-126.20" who="#MarianKubicki">Obfity i miarodajny materiał dokumentacyjny, jaki zebrano z okazji Kongresu Kultury, przekonuje jednocześnie, że chłonność odbioru nowoczesnych środków masowego oddziaływania nie zmniejsza zainteresowań czytelnika wiejskiego książką. Przede wszystkim książką klasyków polskich i obcych, ale też książką współczesną, na której niedosyt słuchamy niestety skarg zarówno częstych, jak i uzasadnionych. Nie chciałbym teraz w toku tej debaty, dotyczącej przecież budżetu, podejmować trudnego i drażliwego tematu źródeł i przyczyn, jakie na niedosyt ten się składają.</u>
          <u xml:id="u-126.21" who="#MarianKubicki">O problemach i sytuacji współczesnego środowiska literackiego w Polsce mówiono i pisano ostatnio zresztą wiele. Nie pozostanie to z pewnością bez echa w samym kręgu pisarskim, który przygotowuje się do swego krajowego zjazdu, miejmy nadzieje, w jakimś stopniu przełomowego.</u>
          <u xml:id="u-126.22" who="#MarianKubicki">Pragniemy jednak, aby mottem tych prac przedzjazdowych, jak i samego zjazdu stały się ważkie i głębokie słowa Stefana Żeromskiego: „Chcąc napisać powieść polską — trzeba naprzód całą Polskę przewędrować, zobaczyć, zrozumieć i odczuć. W głębi życia istnieją tajemnicze prawidła, poznać które trzeba, samemu ocenić i na światło dzienne wynieść... Powieść nasza powinna być naszym rachunkiem sumienia. Sztuka nie powinna nic na tym stracić, zyska tylko cechę, jaka ją wyróżnia z szeregu kosmopolitycznego — będzie polska”.</u>
          <u xml:id="u-126.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Stanisław Kaliszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#StanisławKaliszewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Wśród spraw, które wysuwają się dziś na czoło życia naszego kraju i skupiają na sobie uwagę, wychowanie młodego pokolenia zajmuje jedno z pierwszych miejsc. Chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego poruszyć niektóre problemy z tej doniosłej i bogatej dziedziny.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#StanisławKaliszewski">Jest rzeczą niewątpliwą, iż jednym z głównych odcinków frontu walki między starym a nowym jest walka o wychowanie człowieka od najmłodszych lat jego życia. W tym procesie rodzina i szkoła stanowią jednolity front wychowania.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#StanisławKaliszewski">Szkoła w naszym kraju w ostatnich latach przeszła istotne przeobrażenia organizacyjne i programowe. Zakończona została reforma szkolnictwa podstawowego, rozpoczęła się realizacja reformy w szkolnictwie ogólnokształcącym i zawodowym. W tym procesie najważniejszym dziś zadaniem szkolnictwa jest przezwyciężenie zaniedbań i niedomogów w pracy ideowo-wychowawczej oraz polepszenie całego systemu wychowania. Przygotowanie pedagogiczne nauczyciela, szczególnie w zakresie problematyki wychowawczej, jego postawa ideowo-polityczna mają w tej dziedzinie zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#StanisławKaliszewski">Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego podczas ubiegłych wakacji, doceniając wagę tego problemu, zorganizowało liczne kursy w tym zakresie. Nowe, bardziej konkretne zadania szkół i placówek wychowawczych nakreślone w uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazują na potrzebę dalszego systematycznego rozwijania systemu doskonalenia nauczycieli i wprowadzania do tego systemu zmian, których źródłem powinno być badanie wyników nauczania i wychowania — dziedzina u nas dotychczas za mało jeszcze rozwinięta.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#StanisławKaliszewski">Należy podjąć prace badawcze, mogące naświetlić problem prawidłowego kształtowania się postaw młodego pokolenia oraz mogące służyć za podstawę wypracowania metod pomagających wychowawcom w pracy pedagogicznej. Trzeba również wziąć pod uwagę głosy postulujące reformę studiów pedagogicznych i programów obowiązujących w zakładach kształcenia nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#StanisławKaliszewski">W celu wzbogacenia form oddziaływania wychowawczego szkół i wzmocnienia kontaktów nauczycieli — wychowawców klas z młodzieżą, wprowadzone zostały w bieżącym roku szkolnym do liceów ogólnokształcących i zawodowych, do techników i zasadniczych szkół zawodowych oraz szkół przysposobienia rolniczego zajęcia z wychowania Obywatelskiego. Zajęcia te mają na celu zapoznanie młodzieży z ważnymi wydarzeniami społecznymi i politycznymi w kraju i na świecie oraz z socjalistycznymi przemianami w najbliższym otoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#StanisławKaliszewski">Zajęcia te związane z rozpatrywaniem problemów wychowawczych oraz z organizowaniem społecznej działalności uczniów powinny sprzyjać tworzeniu w szkole właściwej atmosfery wychowawczej wpływającej z kolei na kształtowanie się zaangażowanych postaw ideowych uczniów.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#StanisławKaliszewski">Celem działalności wychowawczej szkoły nie może być werbalna afirmacja socjalizmu. Jej wychowankowie muszą być związani z socjalizmem poprzez osobiste zaangażowanie się w sprawy społeczne. Nieodzownym elementem takiego wychowania jest czynna postawa ucznia w szkole, jego udział w pracach społecznych oraz działalność w samorządnym kolektywie uczniowskim.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#StanisławKaliszewski">Wysiłki wychowawcze szkoły wspiera praca organizacji młodzieżowych: Związku Harcerstwa Polskiego, Zawiązku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#StanisławKaliszewski">Pierwszą w życiu dziecka socjalistyczną organizacją jest harcerstwo. Rozwijając samodzielność młodzieży i aktywizując ją, wdraża ono do czynnej postawy, uczy znajdowania miejsca w życiu społecznym. Będąc sojusznikiem szkoły i rodziców w pracy wychowawczej, Związek Harcerstwa Polskiego widzi swą rolę głównie w tworzeniu przesłanek do powstawania u harcerzy poczucia obywatelskiego, potwierdzonego społecznym zaangażowaniem.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#StanisławKaliszewski">Praca w Związku Młodzieży Socjalistycznej działającym wśród młodzieży starszych klas szkół średnich i innych środowiskach tej młodzieży, służy wychowaniu młodzieży w duchu patriotyzmu, internacjonalizmu, w duchu wierności dla ideałów socjalizmu. Praca ta rozwijana jest w różnych formach, w różnych środowiskach. W województwie warszawskim młodzież ZMS, liczącego obecnie na Mazowszu 55 tys. członków — podjęła szereg czynów społecznych i zobowiązań dla Uczczenia V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Warto powiedzieć, iż ogólna suma tych czynów wynosi 98.940 tys. zł, z Czego na dzień 1 grudnia wykonano już 98.321 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#StanisławKaliszewski">W dyskusji przed V Zjazdem PZPR wskazywano na potrzebę pomocy organizacjom młodzieżowym w podniesieniu na wyższy poziom ich pracy wychowawczej i propagandowej.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#StanisławKaliszewski">Wszechstronnie bogate treści naszego życia stanowią źródło formowania ludzkich postaw na miarę dzisiejszych i przyszłych czasów. Wybór treści programowych, szczególnie w przedmiotach humanistycznych, jest istotnym problemem pracy wychowawczej szkoły. Wybór ten winien sprzyjać kształceniu postaw odpowiadających potrzebom rozwijającego się społeczeństwa socjalistycznego, postaw, które ułatwiają więź z siłami postępu we współczesnym świecie. Historia uczy nas, że siły postępu są dźwignią procesów przynoszących rozwój społeczny oraz zwycięstwo narodom w ich walce o sprawiedliwość społeczną i wolność. Są elementem jednoczenia tych narodów w imię celów humanizmu i pokoju.</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#StanisławKaliszewski">Potwierdza to nasza tradycja walk wyzwoleńczych, nasza niedaleka przeszłość, zawierająca w sobie skarbnicę wzorów hartu ducha, patriotycznych uczuć i bohaterskich czynów.</u>
          <u xml:id="u-128.14" who="#StanisławKaliszewski">Trzeba wykorzystywać w pracy wychowawczej i rozważać czyny i walkę ZWM-owców, żołnierzy kampanii wrześniowej, żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego i partyzanckich oddziałów, harcerzy Szarych Szeregów, AK-owskiej i AL-owskiej młodzieży oraz innych demokratycznych organizacji walczących z hitlerowskim okupantem — nie szczędzących swych sił, nie szczędzących ofiar, krwi i życia w walce o wolność ojczyzny. Winniśmy również przypominać tradycje walk ochotników powstania wielkopolskiego i powstań śląskich, których rocznica przypada w tych dniach i w sierpniu przyszłego roku. Myśl wychowawcza, sięgająca do tych wzorów, musi umieć wydobyć te wartości charakteru, które decydują, iż postawa człowieka podporządkowana jest najwyższym celom w życiu narodu. Dziś te cele mają inne oblicze niż wówczas, gdy przyświecał im imperatyw walki z okupantem. Dziś te cele wytycza nasza walka o nowy kształt życia naszego narodu. Walka o zabezpieczenie i utrwalenie pokoju, o wzmocnienie naszego bezpieczeństwa, o zapewnienie obronności naszej ojczyźnie. Przygotowanie młodzieży do udziału w tej walce, wyrobienie w miej aktywnej i konstruktywnej postawy wobec faktów łączyć się winno z troską, by nie uronić właściwych młodzieży predyspozycji do twórczych poszukiwań i zwalczania dostrzeżonego zła.</u>
          <u xml:id="u-128.15" who="#StanisławKaliszewski">Nasycenie programu wychowawczego szkoły treściami współczesności dopomoże młodzieży lepiej rozumieć procesy rozwoju społecznego. Postulat więzi szkoły z praktyką budownictwa socjalistycznego będzie wiązać ją mocniej z klasą robotniczą, która w naszym ustroju jest określającą losy narodu czołową siłą polityczną i społeczną.</u>
          <u xml:id="u-128.16" who="#StanisławKaliszewski">Szkoła bez stałej i systematycznej współpracy z rodzicami nie może osiągnąć zamierzonych celów ideowo-wychowawczych. Dom rodzicielski powinien współdziałać ze szkołą w jej poczynaniach, tworząc z nią jednolity front wychowania. Leży to w interesie przede wszystkim samych rodziców, troską ich bowiem powinno być zapewnienie swoim dzieciom właściwego miejsca w społeczeństwie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-128.17" who="#StanisławKaliszewski">Władysław Gomułka na V Zjeździe PZPR mówił: „Wychowanie w rodzinie powinno pozostawać w zgodzie z ogólnymi celami socjalistycznego wychowania. Chodzi o to, aby młodzież, znajdując w rodzinie potwierdzenie socjalistycznych norm moralnych, wdrażana była do obowiązków społecznych i obywatelskich”.</u>
          <u xml:id="u-128.18" who="#StanisławKaliszewski">Problem ten poruszają również materiały na mający się odbyć w lutym przyszłego roku IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego. Czytamy w nich: „...szereg zjawisk świadczących o poważnych brakach w wychowaniu młodego pokolenia wskazuje, iż należy poświęcić większą uwagę kształtowaniu w rodzinie prawidłowych postaw etyczno-moralnych i właściwego klimatu ideowo-wychowawczego”.</u>
          <u xml:id="u-128.19" who="#StanisławKaliszewski">Zgodność ideowego wychowania w szkole i w domu jest problemem olbrzymiej wagi. Szkoła i dom rodzicielski powinny jednoczyć swoje działania w oparciu o podstawy wychowania socjalistycznego, o te wartości, które należą do najlepszych tradycji naszego narodu z czasów jego walki o postęp, o wolność, o sprawiedliwość społeczną, o nowy kształt Polski, zrealizowany w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-128.20" who="#StanisławKaliszewski">Odpowiedzialność rodziny za wychowanie dzieci, za wyrabianie w nich wartościowych cech charakteru wiąże się z jej znaczeniem jako podstawowej komórki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-128.21" who="#StanisławKaliszewski">Wszelkie formy organizacyjne współpracy domu rodzicielskiego ze szkołą dążyć powinny do kojarzenia w jednolite oddziaływanie wpływów rodziców z działaniem wychowawczym w szkole. Należy przemyśleć w tym celu skuteczność istniejących dotychczas form organizacyjnych, celem pogłębienia współpracy między szkołą i domem rodzicielskim. Wielka rola przypada tu komitetom rodzicielskim.</u>
          <u xml:id="u-128.22" who="#StanisławKaliszewski">Wychowanie młodzieży jest i powinno być sprawą całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-128.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Franciszek Bogus.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#FranciszekBogus">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1969 i założenia planu na rok 1970 wskazują na bardzo poważny wzrost zadań gospodarczych górnictwa, hutnictwa, przemysłu maszynowego, rolnictwa i innych gałęzi gospodarki narodowej. Oznacza to wzrost masy towarowej przewidzianej do przewiezienia przez Polskie Koleje Państwowe w 1969 r. o 15 mln ton. W sumie Polskie Koleje Państwowe mają przewieźć w 1969 r. 381 mln ton masy towarowej kolejami normalnotorowymi i 13 mln ton kolejami wąskotorowymi.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#FranciszekBogus">W planie na 1969 r. zakłada się przewiezienie kolejami normalnotorowymi 1.025 mln pasażerów, a kolejami wąskotorowymi — 20 mln pasażerów. Założenia planu na 1970 r. przewidują przewiezienie kolejami normalnotorowymi 1.040 mln, a kolejami wąskotorowymi 20 mln pasażerów.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#FranciszekBogus">Masa towarowa do przewozu kolejami normalnotorowymi wzrośnie w 1970 r. do 395 mln ton; koleje wąskotorowe przewiozą 13 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#FranciszekBogus">Bardzo poważny przyrost masy towarowej do przewiezienia wystąpi na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#FranciszekBogus">Uchwała V Zjazdu PZPR zobowiązuje resort komunikacji do: „stopniowego usuwania trudności w działaniu kolei w najbliższych latach bieżącej pięciolatki przez zwiększenie liczby wagonów towarowych oraz usprawnienie pracy eksploatacyjno-przewozowej. Do 1975 r. powinny zostać zelektryfikowane wszystkie podstawowe magistrale kolejowe. Główny nacisk powinien być położony na trakcję spalinową”. Uchwała otwiera więc szeroką drogę dla wprowadzania postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#FranciszekBogus">Sytuacja przewozowa kolei w 1969 r. będzie jednak jeszcze nadal wyjątkowo napięta i PKP wobec braku rezerw taboru towarowego zmuszone będą stosować priorytety w zaspokajaniu potrzeb przewozowych. Szczególnie da się odczuć brak wagonów krytych i platform. Przewidziano w 1969 r. dostawy wagonów towarowych w wysokości około 6.300 sztuk, przy równoczesnym przewidywanym skreśleniu z inwentarza około 5.100 wagonów już wyeksploatowanych.</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#FranciszekBogus">Niedobór wagonów towarowych może być częściowo wyrównany przez skrócenie współczynnika obrotu wagonu towarowego z 4,5 doby na 4,42 doby oraz zwiększenie statycznego załadunku wagonu z 22,3 tony na 22,9 ton na jeden wagon. Wymagać to będzie dużego zaangażowania wszystkich kolejarzy oraz poprawy współpracy kolei z klientami w zakresie usprawnienia obsługi oraz za- i wyładunku.</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#FranciszekBogus">Resort komunikacji powinien zabezpieczyć pełną realizację programu mechanizacji i automatyzacji większych stacji rozrząd owych przy równoczesnym likwidowaniu małych stacji towarowo-rozrządowych. Lepiej należy powiązać pracę placówek naukowo-badawczych resortu: Centralnego Ośrodka Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa, Ośrodka Badań Ekonomicznych, Instytutu Transportu Samochodowego i Instytutu Służby Zdrowia — z eksploatacją.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#FranciszekBogus">Polskie Koleje Państwowe mają zagwarantowaną w 1969 r. dla potrzeb ruchu pasażerskiego dostawę 342 wagonów osobowych, 34 zespołów elektrycznych oraz 20 motorowych wagonów spalinowych, to jest łącznie 459 jednostek wagonowych. W tym samym czasie 255 wagonów pasażerskich już wyeksploatowanych zostanie skreślonych z inwentarza.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#FranciszekBogus">W takiej sytuacji, planowany potencjał przewozowy zabezpiecza wprawdzie wykonanie zadań, jednak w okresie szczytów przewozowych Polskie Koleje Państwowe nie będą dysponowały żadnymi rezerwami, zatem dla uruchomienia pociągów kolonijnych i sezonowych oraz dodatkowych trzeba będzie zmniejszać składy w niektórych pociągach stałego kursowania. Nie będzie więc można w 1969 r. oczekiwać wyraźnej poprawy warunków podróżowania.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#FranciszekBogus">Jednocześnie zwiększona ilość pociągów pasażerskich w okresie szczytów komplikuje trudną sytuację w przewozie masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#FranciszekBogus">Dla częściowego przynajmniej rozładowania bieżących trudności przewozowych kolei w 1969 r. przewiduje się zelektryfikowanie ważniejszych odcinków: Czachówek–Radom — długości 69 km, Tczew–Gdynia — o długości 53 km, Wrocław–Oborniki — o długości 27 km, Poznań–Kościan — o długości 47 km, a w 1970 r. dalszych 238 km.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#FranciszekBogus">Pozwoli to na zwiększenie zdolności przewozowych na ważniejszych magistralach, a tym samym na ekonomiczniejszą pracę kolei przez udział trakcji elektrycznej i zwiększenie ciężaru pociągów.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#FranciszekBogus">Aby program poprawy kolejnego wskaźnika postępu technicznego w transporcie, jaki stanowi szybkość handlowa pociągów, mógł być w pełni zrealizowany, trzeba równolegle z elektryfikacją linii poprawić stan nawierzchni kolejowej.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#FranciszekBogus">Na obecnym etapie stan nawierzchni stanowi hamulec zwiększania szybkości technicznej i handlowej. Od dłuższego czasu w służbie drogowej kolei występują bardzo poważne braki w zatrudnieniu, a miernik zatrudnienia na 1 km bieżący toru należy do najniższych w Europie. Dlatego zachodzi pilna potrzeba zwiększenia ilostanu maszyn do budownictwa dróg kolejowych oraz usprawnienia organizacji w jednostkach eksploatacyjnych pod kątem pełniejszego wykorzystania posiadanych maszyn.</u>
          <u xml:id="u-130.15" who="#FranciszekBogus">Kolejnym mankamentem, obok braku odpowiedniej ilości ciężkich maszyn drogowych, jest brak podkładów. Należy rozważyć alternatywę: albo zwiększyć dostawy strun do produkcji podkładów żelbetonowych, albo zwiększyć dostawy podkładów drewnianych.</u>
          <u xml:id="u-130.16" who="#FranciszekBogus">Równolegle z procesem elektryfikacji podstawowych magistrali przebiega dieselizacja. W planie docelowym kolej potrzebuje około 1000 lokomotyw spalinowych, przy czym najwygodniejsze byłyby uniwersalne lokomotywy produkcji krajowej o mocy 1700 KM i docelowo 2250 KM z kotłem do ogrzewania i o nacisku na oś około 17 ton, które mogłyby być wykorzystane w ruchu pasażerskim i towarowym do obsługi pociągów nawet na liniach drugorzędnych. Produkcja krajowa lokomotyw pozwoliłaby na unifikację części i zespołów oraz całych serii. Obecnie produkowane są w Fabryce Lokomotyw „Fablok” w Chrzanowie lokomotywy o mocy 800 KM do pracy manewrowej, które zdały już praktyczny egzamin.</u>
          <u xml:id="u-130.17" who="#FranciszekBogus">Z uwagi na to, że krajowy przemysł nie wyprodukował dotąd planowanej ilości lokomotyw uniwersalnych, poza dwoma różnymi prototypami, bazuje się na interwencyjnym zakupie lokomotyw do ruchu towarowego o mocy 2 tys. KM ze Związku Radzieckiego i o mocy 2100 KM z Rumunii.</u>
          <u xml:id="u-130.18" who="#FranciszekBogus">Około 50% ogólnych nakładów inwestycyjnych przeznaczają PKP na zakup taboru. Ogółem nakłady inwestycyjne, bez inwestycji przedsiębiorstw, zostały ustalone na 1969 r. w wysokości 9.829,3 mln zł, w tym na roboty budowlano-montażowe 2.702,2 mln zł. Oznacza to zwiększenie limitu w porównaniu do wykonania w 1968 r. o 10,5%.</u>
          <u xml:id="u-130.19" who="#FranciszekBogus">Niezależnie od tego, określono wielkość inwestycji przedsiębiorstw resortu komunikacji na kwotę 725 mln zł, w tym roboty budowlano-montażowe około 334 mln zł. Wzrost nakładów inwestycyjnych w 1969 r. wynika głównie z wyższej o 600 mln zł kwoty nakładów na zakup taboru kolejowego, lotniczego i sprzętu budowlanego. Natomiast wzrost nakładów na roboty budowlano-montażowe nie gwarantuje wykonania najniezbędniejszych robót związanych z realizacją uchwał rządu w sprawie rozwoju Rybnickiego Okręgu Węglowego, Zagłębia Siarkowego itp. oraz z dalszą rozbudową i modernizacją zaplecza technicznego transportu.</u>
          <u xml:id="u-130.20" who="#FranciszekBogus">Ustalony dla resortu na 1969 rok limit na roboty budowlano-montażowe jest w porównaniu z założeniami planu 5-letniego niższy o około 11,5, to jest o ponad 350 mln zł. W tej sytuacji nie mogą być uwzględnione w planach inwestycyjnych niektóre pilne i ważne inwestycje budowlane, jak np.: budowa dworca centralnego w Warszawie, rozbudowa stacji Koźle-Port, budowa urządzeń przekaźnikowych zabezpieczenia ruchu pociągów na stacji Czarnolesie, budowa samoczynnej blokady liniowej na szlaku Wrocław–Opole–Strzelce Opolskie, budowa wiaduktu drogowego na stacji Lubliniec, budowa bazy Rejonu Eksploatacji Dróg Publicznych w Braniewie itp.</u>
          <u xml:id="u-130.21" who="#FranciszekBogus">Aby jednak limity inwestycyjne na roboty budowlano-montażowe mogły być w pełni wykorzystane, resort komunikacji powinien rozbudować własny potencjał przerobowy Zjednoczenia Przedsiębiorstw Robót Kolejowych oraz powinien otrzymać pomoc przedsiębiorstw budowlanych podległych Ministerstwu, Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-130.22" who="#FranciszekBogus">Nakłady finansowe na utrzymanie dróg państwowych w planie na rok 1969 wynoszą ogółem 4.610 mln zł. Są one wyższe o około 11,1% od ustaleń na rok 1968 i o 1,3% niższe od przewidywanego wykonania w 1968 r., w ciągu którego nastąpiło dofinansowanie. W ramach planowanych nakładów przewiduje się wzmocnienie i kapitalny remont 5.500 km dróg, co równa się poziomowi wykonania w 1968 r. oraz kapitalny remont 29 tys. m mostów, w tym modernizację 4500 m mostów, to jest o 125 m więcej niż w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-130.23" who="#FranciszekBogus">Większość środków finansowych przeznacza się na dostosowanie do wzrastającego natężenia ruchu oraz do Zwiększonego nacisku do 10 ton na oś podstawowej sieci dróg państwowych. Należy jednak stwierdzić, że środki inwestycyjne przeznaczone w planie na rozbudowę zaplecza technicznego oraz na mechanizację robót drogowych nie zabezpieczają narastających potrzeb w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-130.24" who="#FranciszekBogus">W 1969 r. w planie terenowym nakłady finansowe na utrzymanie dróg lokalnych ustalone są w wysokości 1.201,4 mln zł, to jest o około 9,7% powyżej planu na 1968 r., a około 12,6% poniżej przewidywanego wykonania w 1968 r. Ponadto przewiduje się, że rady narodowe przeznaczą na utrzymanie dróg publicznych Około 353 mln zł. Środki budżetowe na inwestycje dotyczące dróg lokalnych zostały przewidziane w wysokości 339,8 mln zł, to jest o Około 18,5% powyżej ustaleń planu na 1968 rok i o około 6,9% poniżej przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Szacuje się wartość prac podjętych w ramach czynów społecznych przy budowie dróg na około 2 mld zł, z tego w zakresie inwestycji na około 1.300 mln zł, w tym dotacje państwowe wyniosą około 400 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-130.25" who="#FranciszekBogus">W zakresie bazy technicznej motoryzacji przewiduje się rozbudowę i modernizację Zakładów Naprawy Samochodów w Oświęcimiu i Poznaniu, co zwiększy zdolność produkcyjną docelową łącznie o około 2.640 sztuk napraw głównych samochodów, przebudowę i adaptację stacji obsługi samochodów w Lublinie na Zakład Naprawy Samochodów do zdolności produkcyjnej około 450 napraw głównych samochodów ciężarowych, zwłaszcza marki „Tatra”.</u>
          <u xml:id="u-130.26" who="#FranciszekBogus">W 1969 r. przewiduje się zakup 2.738 autobusów, w tym 648 sztuk marki „Jelcz” oraz dostawę taboru ciężarowego w ilości ponad 4.200 sztuk. Ilość autobusów w 1969 r. w stosunku do 1968 r. wzrośnie o 22,2%.</u>
          <u xml:id="u-130.27" who="#FranciszekBogus">Jednocześnie Państwowa Komunikacja Samochodowa zwiększy przewóz pasażerów o 6% i przewiezie w 1969 r. 1.196 mln pasażerów oraz zwiększy pracę przewozową o 5%, osiągając 25.191 mln pasażerokilometrów. PKS winna w zasadzie zabezpieczyć potrzeby przewozowe w roku 1969; trudności wystąpią jedynie w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym oraz w województwach kieleckim i lubelskim.</u>
          <u xml:id="u-130.28" who="#FranciszekBogus">Przewozy pracownicze i szkolne wzrosną w 1969 r. jeszcze bardziej, bo o 7,7%, to jest do 563 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-130.29" who="#FranciszekBogus">Przewóz masy towarowej przez PKS wzrośnie o 11,6% i wyniesie w 1969 r. 90,6 mln ton, a praca przewozowa wzrośnie o 12,6% i wyniesie w przyszłym roku 3.368 mln tonokilometrów. Zakłada się dalszą realizację programu kompleksowej obsługi przewozowo-spedycyjnej przedsiębiorstw i zakładów pracy nie dysponujących własnym taborem samochodowym, rozszerzanie scentralizowanego dowozu i odwozu przesyłek drobnych oraz, zgodnie z programem działania Przedsiębiorstwa Spedycji Krajowej, zwiększenie obsługi transportowej torów ogólnego użytku i wydatne zwiększenie zakresu przyjmowania od kolei zadań przewozowych na krótkie odległości.</u>
          <u xml:id="u-130.30" who="#FranciszekBogus">Największe trudności komunikacyjne wystąpią w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym i na terenie Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach. Występuje tam bowiem największa dynamika wzrostu zwłaszcza przejazdów pasażerskich w komunikacji zbiorowej. Na skutek spodziewanego wzrostu zaludnienia miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, co spowoduje zasiedlanie rejonów coraz to odleglejszych od centrum miast — wzrośnie poważnie częstotliwość przejazdów.</u>
          <u xml:id="u-130.31" who="#FranciszekBogus">Z analizy kształtowania się udziału poszczególnych przewoźników w ogólnych przewozach pasażerskich na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w latach 1960, 1965, 1970 i 1980 wynika, że udział kolei poważnie maleje; zmniejsza się również udział transportu zakładowego i tramwajowego; natomiast szybko wzrasta udział w masowych przewozach pasażerskich autobusów PKS i Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Jest wprawdzie możliwość przejęcia przez transport kolejowy zadań związanych z przewozami pasażerskimi, które nadmiernie Obciążają PKS na zespole linii nazwanej „średnicą śląską”: Ząbkowice–Katowice–Mysłowice, Katowice–Gorzów–Bytom, Katowice–Tychy Miasto– Lędziny. Wymaga to jednak pewnych dodatkowych środków inwestycyjnych o łącznej wartości około 1,7 mld zł. Należałoby skoncentrować środki na tych odcinkach oraz na odcinkach przyległych, które trzeba zelektryfikować. Docelowo trzeba rozważyć możliwość wydzielenia ruchu pasażerskiego i towarowego na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-130.32" who="#FranciszekBogus">Według analizy przeprowadzonej przez zespół powołany przez Wydział Ekonomiczny KW PZPR w Katowicach potrzeby inwestycyjne związane z zakupem taboru, budową drag oraz rozwojem zaplecza zostały oszacowane do roku 1980 na około 27 mld zł. Dla konfrontacji nakładów na komunikację z wysokością nakładów inwestycyjnych na rozwój przemysłu w województwie katowickim warto wskazać, że na rozbudowę zakładów w ogólnym planie regionalnym województwa katowickiego przewidziano w tym samym okresie sumę 368 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-130.33" who="#FranciszekBogus">Realizacja części zadań przewidzianych dla PKP w tym programie do 1970 roku wymaga uruchomienia większej liczby pociągów pasażerskich na niektórych liniach, co pociągnie za sobą potrzebę przydziału 102 wagonów 4-osiowych, 100 wagonów typu „Bipa” i 48 zespołów elektrycznych.</u>
          <u xml:id="u-130.34" who="#FranciszekBogus">Są to tylko niektóre przykładowo pokazane trudności komunikacji pasażerskiej i towarowej na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Województwo katowickie posiada szczegółowo opracowane kierunki rozwoju zbiorowej komunikacji pasażerskiej i towarowej do roku 1980, w oparciu o podstawowe wskaźniki:</u>
          <u xml:id="u-130.35" who="#FranciszekBogus">— ruchliwości mieszkańców,</u>
          <u xml:id="u-130.36" who="#FranciszekBogus">— rozwoju miast i dynamicznego wzrostu zaludnienia według urbanistycznych planów zagospodarowania,</u>
          <u xml:id="u-130.37" who="#FranciszekBogus">— rozwoju potencjału przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-130.38" who="#FranciszekBogus">Podane przykłady pozwalają na wyciągnięcie Wniosku o niedoinwestowaniu transportu, zwłaszcza na terenie województwa katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-130.39" who="#FranciszekBogus">Wysoka Izbo! Starałem się przedstawić w sposób bardzo syntetyczny podstawowe, wymierne elementy postępu technicznego w transporcie, jak: szybkość handlową pociągów, bezpieczeństwo przewozów, wywóz masy towarowej — realizowane częściowo na drodze inwestowania, a częściowo przez postęp organizacyjny i lepsze powiązanie nauki z eksploatują.</u>
          <u xml:id="u-130.40" who="#FranciszekBogus">Przedstawione przeze mnie trudności zostały w ostatnich miesiącach ujęte w dezyderatach sejmowej Komisji Komunikacji i Łączności i przekazane odpowiednim czynnikom. Na podstawie posiadanych informacji, mogę stwierdzić, że materiały te znajdują się na warsztacie pracy zainteresowanych resortów i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Wysoki Sejmie! Kultura to rozległa dziedzina naszego życia. Można ją badać i oceniać z różnych punktów widzenia: od strony warunków ekonomicznych, funkcji społeczno-politycznych, prawidłowości rozwoju różnych dziedzin kultury i sztuki i wzajemnych powiązań między tymi dziedzinami, czy wreszcie od strony człowieka, który jako jednostka, jako osobowość jest tworem społeczeństwa i kultury. Chciałam zwrócić uwagę na dwa fakty, stanowiące, w moim pojęciu, cenny element naszej socjalistycznej kultury, a jednocześnie będące podstawą, na której opiera się niezwykłe bogactwo form życia kulturalnego i artystycznego.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Pierwszy fakt: w kraju naszym zapewniono wszystkim obywatelom, bez względu na ich pochodzenie, wykształcenie czy miejsce zamieszkania, znacznie szerszy niż w jakimkolwiek okresie naszej historii dostęp do kultury.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">I fakt drugi: umożliwiono wszystkim obywatelom, w zależności od ich chęci, wytrwałości i uzdolnień, rozwój talentów, zamiłowań, poszukiwań twórczych czy społecznej aktywności.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Zastanówmy się nad tymi dwoma zagadnieniami. Co umożliwiło tak szeroki rozwój kultury w naszym kraju? Rewolucja polityczna i społeczna, intensywne uprzemysłowienie i urbanizacja, otwarcie szkół przed młodzieżą i dorosłymi, przejęcie przez państwo mecenatu nad kulturą, stworzenie całego systemu placówek kulturalno-oświatowych i środków masowego przekazu. Co sprawiło, że formy naszej kultury stale się wzbogacają, że poszerza się front kulturalnego oddziaływania? Społeczna aktywność i żywotność, zaakceptowanie przez szerokie rzesze społeczeństwa polityki kulturalnej, Stale poszerzający się krąg obywateli chcących w sposób świadomy i twórczy uczestniczyć w procesie rozwoju kraju, w tworzeniu nowych wartości kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Zjawisko to — specyficzne dla naszego kraju i ustroju socjalistycznego określamy jako społeczny ruch kulturalny. Towarzystwa specjalistyczne, kulturalno-oświatowe i regionalne, społeczne rady domów kultury, świetlic i klubów, koła przyjaciół bibliotek, miłośników muzeów, teatru, filmu i telewizji, opiekunów zabytków i propagatorów muzyki, amatorski ruch artystyczny, społeczne komitety budowy obiektów kultury oraz zakupu sprzętu do placówek kulturalno-oświatowych — to tylko niektóre z wykrystalizowanych organizacyjnie form barwnej mozaiki, jaką stanowi społeczny ruch kulturalny. A przecież jest jeszcze szeroka skala spontanicznych, żywiołowych przejawów tego ruchu, trudnych do zweryfikowania, ale wzbogacających znacznie nasze życie kulturalne, przyczyniających się do integracji środowisk, zwłaszcza w małych ośrodkach miejskich, do stabilizacji młodej, wykształconej w naszym kraju kadry, do szybszego włączania jej w nurt życia, do poznawania smaku społecznego działania. Podkreślam ten problem, gdyż stanowi on przedmiot szczególnego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Mówimy: człowiek socjalizmu, człowiek świadomy swoich praw i obowiązków powinien nie tylko czerpać z ogólnego skarbca, korzystać z udogodnień stworzonych mu przez ustrój i państwo, z całego systemu socjalistycznego wychowania, socjalistycznej kultury i sztuki, ale powinien w sposób twórczy, zaangażowany przyczyniać się do formowania kształtu naszej kultury. To wszystko prawda.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Kultura żyje w ludziach, oni ją tworzą, utrwalają, przeobrażają i rozwijają, a jednocześnie sami są jej tworami. Potwierdza to społeczny ruch kulturalny, potwierdzają inne formy społecznej aktywności. Ale prawdą jest i to że przebudowa świadomości społecznej, walka z narosłymi przez wieki przesądami, przyzwyczajeniami i obyczajami, wpajanie nowych nawyków i zamiłowań to proces żmudny i długotrwały, obliczony na lata i na pokolenia. Dlatego, obok środowisk prężnych, aktywnych, o bogatym życiu kulturalnym, egzystują środowiska bierne, cechujące się statycznością i bezwładem. Dlatego, obok ludzi o wysokich aspiracjach i walorach moralnych, kierujących się interesami dobra społecznego, egzystują wyznawcy małej stabilizacji, zapatrzeni w swoje osobiste sprawy, zabiegani o dobra materialne, bardziej „urzeczeni” udogodnieniami technicznymi i cywilizacyjnymi, niż możliwością kulturalnego wzbogacania swej osobowości. Dlatego natrafiamy na szkodliwe społecznie zjawiska pasożytnictwa, nieuczciwości, wyłamywania się z ogólnie obowiązujących norm.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">W okresie kształtowania się nowego społeczeństwa, nowej moralności, pewne zjawiska są nieuniknione, choć nie jest dobrze, jeśli zafascynowanie techniką przyćmiewa humanistyczne ideały. Ale jest i kwestia społecznej reakcji na zjawiska niepożądane. Kwestia kształtowania właściwych postaw, postaw świadomych, aktywnych, zaangażowanych, atmosfery potępienia zła społecznego. Środki masowego przekazu: prasa, radio, telewizja przyczyniają się do kształtowania opinii społecznej. W bardziej pogłębiony sposób powinna to robić literatura, sztuka teatralna i filmowa. Bardziej zdecydowanej i ofensywnej postawy trzeba oczekiwać od działaczy kulturalno-oświatowych tkwiących bezpośrednio w konkretnych środowiskach i mających największe możliwości po temu, by w sposób bezpośredni reagować na określone postawy, wpływać na przezwyciężanie historycznych opóźnień w rozwoju kulturalnym regionów i na przełamywanie pasywności niektórych jeszcze środowisk.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Kultura nie jest dziedziną samoistną, egzystującą w oderwaniu od innych dziedzin życia. Ma ścisły związek z polityką, ekonomiką, z oświatą, nauką i codzienną egzystencją człowieka, kształtuje świadomość i wyobraźnię narodu, wyraża jego aspiracje, przyczynia się do wychowywania narodu w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, sprzyja jego zespalaniu w oparciu o postępowe, socjalistyczne zasady, wskazuje ludziom jak należy żyć, jak rozwijać swą osobowość, pielęgnować zasady humanitaryzmu, znaleźć miejsce w skomplikowanym współczesnym świecie. Rola wielka i odpowiedzialna. Wiele czynników decyduje o zapewnieniu kulturze tak wysokiej rangi. Pragnę zwrócić uwagę na niektóre z nich.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Pierwsza rzecz — to stwarzanie warunków do dalszego, bardziej intensywnego i równomiernie Obejmującego swym zasięgiem cały kraj upowszechniania kultury. Znajduje to swój wyraz w planie 5-letnim oraz uchwalanych rok rocznie przez resort i rady narodowe planach i budżetach: rozwój i unowocześnianie bazy poligraficznej, poprawa warunków technicznych radia i telewizji, modernizacja kin, nowe placówki kulturalno-oświatowe. Ale rzecz nie tylko w stałym ulepszaniu i rozszerzaniu niezbędnej bazy materialnej; rzecz również w budzeniu aktywności społecznej, w rozsmakowywaniu w kulturze, we wpajaniu tego przekonania, że kultura to nie tylko rozrywka w chwilach wolnych, ale i czynnik samokształcenia, doskonalenia osobowości, bardziej harmonijnego rozwoju jednostki.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Druga sprawa, wiążąca się z rozwojem kultury w szerokim pojęciu tego słowa, to obciążenie współodpowiedzialnością za prawidłowy i bardziej wszechstronny rozwój kultury wszystkich resortów i organizacji oraz potrzeba bliskiego, planowanego, systematycznego ich współdziałania z Ministerstwem Kultury. Cenne doświadczenia mają w tym zakresie niektóre Ministerstwa, m.in. Rolnictwa, Przemysłu Chemicznego i Górnictwa, jednak inicjatywy te rodziły się spontanicznie i były bardziej wynikiem zainteresowań poszczególnych ludzi, niż efektem przemyślanego i planowanego działania. Ile w tej dziedzinie można wspólnie zrobić wskazuje porozumienie podjęte między Ministerstwem Kultury i Sztuki a Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki, mające zapewnić bardziej racjonalne i pożyteczne formy wypoczynku i regeneracji sił fizycznych naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Trzecia sprawa, na którą chciałam zwrócić uwagę przy omawianiu dalszego rozwoju kultury, to potrzeba obciążenia nauki większą odpowiedzialnością za prawidłowy kształt kultury. Nauka jest często zbyt oderwana od życia, nie usiłuje odpowiedzieć na tak zasadnicze i podstawowe w dobie obecnej pytania, jak choćby kształtowanie się zainteresowań i nawyków kulturalnych współczesnego człowieka, jego zapotrzebowań na książkę, teatr, film, sztuki plastyczne.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Wreszcie ostatni warunek prawidłowego rozwoju kultury w szerokim rozumieniu tego słowa, to stałe doskonalenie i dostosowywanie modelu placówek kulturalno-oświatowych i artystycznych do potrzeb społeczeństwa rozwijającego się i kształcącego w dużym procencie w szkołach średnich, społeczeństwa mającego większe aspiracje i wymagania, dysponującego we własnych budżetach wyższymi funduszami na rozwój kultury. Placówki kulturalno-oświatowe muszą dostrzegać zmiany zachodzące w psychice i zainteresowaniach odbiorcy kultury, muszą wiązać się bardziej ze środowiskiem i Stwarzać szerszą płaszczyznę działania dla społecznego aktywu, muszą również zwracać większą uwagę na właściwy dobór wartości kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-132.13" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">W aktualnej sytuacji międzynarodowej, kiedy punkt ciężkości walki między systemem kapitalistycznym a socjalistycznym spoczywa na walce ideologicznej, wykorzystanie całego potencjału środków i możliwości, jakie zawiera w sobie rozbudowany w naszym kraju system tworzenia i upowszechniania kultury — staje się zagadnieniem bardzo istotnym. Walka ideologiczna toczy się obecnie o postawy i świadomość społeczeństwa. By ją wygrać, trzeba w sposób twórczy i zdecydowany odpowiadać na problemy, jakie stawia przed nami świat współczesny. Ministerstwo Kultury i Sztuki podejmuje poczynania mające na celu umacnianie i unowocześnianie placówek kulturalno-oświatowych, jednak przy obecnych słabościach etatowych i finansowych tych placówek prawidłowy ich rozwój może zagwarantować tylko szersze odwołanie się do społecznego zaplecza, jakie stanowi społeczny ruch kulturalny. W ruchu tym, obok nauczycieli, coraz częściej zajmują miejsce przedstawiciele innych zawodów, zwłaszcza technicznych. Trzeba oddać pełny szacunek ofiarnym, wytrwałym i w pełni oddanym swemu krajowi działaczom kulturalno-oświatowym, ale trzeba też widzieć odpowiedzialność ich pracy w ogólnym froncie walki ideologicznej, dbać o podnoszenie ich poziomu ideowego i kwalifikacji zawodowych, dbać o ich rangę w naszym kraju; trzeba przychodzić z większą niż dotąd pomocą działaczom kulturalno-oświatowym w ich niełatwej i odpowiedzialnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-132.14" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Formy upowszechnienia kultury traktowane są często zbyt tradycyjnie. Komisja Kultury i Sztuki wskazywała na wiele nieprawidłowości w tym zakresie, na potrzebę śledzenia zainteresowań odbiorców kultury i szukania takich form, które gwarantowałyby wszechstronny rozwój człowieka. Można tu podać taki przykład, że przy ogólnym, dynamicznym rozwoju muzealnictwa obserwuje się stały przyrost działów sztuki, etnografii, historii, a bardzo mały albo prawie żaden — przyrody, techniki, higieny, historii partii, historii wojskowości i kultury materialnej. Można przypomnieć, że upowszechnianie kultury, to nie tylko kultura artystyczna — na co placówki kulturalno-oświatowe głównie zwracają uwagę — to również kultura pracy, kultura języka, wypoczynku, stosunków międzyludzkich w rodzinie, kolektywie roboczym, w grupie społecznej, to stosunek do ludzi starych, to patriotyzm i świadomość obywatelska człowieka, to jego umiejętność dokonywania wyboru i pielęgnowania w sobie tego co ludzkie, najlepsze, najcenniejsze.</u>
          <u xml:id="u-132.15" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Wspominam przykładowo tylko niektóre problemy składające się na złożony proces kształtowania i wychowania człowieka, człowieka pełnego i wielostronnie rozwiniętego na miarę ustroju i czasów, w jakich żyje i jakie współtworzy. Dały temu wyraz tezy i uchwała V Zjazdu PZPR, akcentują to materiały na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego. Ten cel powinien przyświecać wszelkiej działalności kulturalno-oświatowej i artystycznej w naszym kraju. Wymaga tego nowa struktura i dynamika naszej kultury, wymaga doniosła rola, jaką wyznacza się kulturze w życiu naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-132.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Wojciech Mazurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#WojciechMazurek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#WojciechMazurek">Zabierając głos w dyskusji na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu Sejmu nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 oraz projektem budżetu państwa i budżetów terenowych, pragnąłbym i ja dorzucić swój głos. Zajmę się zagadnieniem nie mniej ważnym niż inne gałęzie gospodarki narodowej, to jest zagadnieniem dróg publicznych. Swoje uwagi pragnę poświęcić tylko drogom lokalnym i mostom leżącym na tych drogach, które to w życiu gospodarczym wsi spełniają istotną rolę.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#WojciechMazurek">Kraj nasz pokryty jest siecią dróg lokalnych o łącznej długości 204.458 km, z tego na dzień 1 stycznia 1968 r. dróg o nawierzchni twardej było 58.178 km, co stanowi 28,4% wszystkich dróg figurujących w ewidencji powiatowych zarządów dróg lokalnych jako drogi lokalne, nie mówiąc o innych drogach, które nie mieszczą się w tej nomenklaturze, a jednak spełniają rolę drogi publicznej. Kraj nasz po odzyskaniu niepodległości nie miał prawie dróg o nawierzchni twardej, zwłaszcza w województwach centralnych i wschodnich, gdzie działania wojenne zniszczyły i tak niewielką ilość takich dróg. Odbudowujące się państwo polskie, nasze państwo ludowe, nadało właściwą rangę zagadnieniom komunikacji i drogom jako czynnikom niezbędnym dla prawidłowego rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#WojciechMazurek">Starej, z tradycjami, wielce zasłużonej w rozwoju naszego kraju instytucji, jaką są PKP, przyszła z pomocą w przewozach nowa, prężnie rozwijająca się, Państwowa Komunikacja Samochodowa. Zadania w dziedzinie przewozu ładunków postawione przed tą instytucją na rok 1969 są wyższe od zadań 1968 r. o 90,6 mln ton. W dziedzinie przewozów osobowych już w 1967 r. kolej została zdystansowana przez PKS, która w 1969 r. przewiezie 1.196 mln pasażerów. O możliwości wykonania i przekroczenia zadań postawionych przed Państwową Komunikacją Samochodową w poważnym stopniu decyduje dobrze utrzymana, o twardej nawierzchni droga. Dobre drogi to również czynnik w pewnej mierze rzutujący na realizację zadań w dziedzinie wzrostu produkcji rolnej i hodowlanej postawionych przed rolnictwem przez V Zjazd PZPR.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#WojciechMazurek">Wieś zdaje sobie sprawę, że poza elektryfikacją jednym z istotnych czynników w podnoszeniu produkcji rolnej, kultury społecznej, a nawet i kultury osobistej jest dobra droga. Dlatego też od samego początku powstania państwa ludowego, już w okresie planu 3-letniego, chłopi województwa krakowskiego, a również i innych województw, budowali w czynach społecznych oprócz domów ludowych, szkół, remiz strażackich, linii elektrycznych także drogi bite o twardej nawierzchni z kamienia i innych materiałów. A w ostatnich latach województwo to dzierży palmę pierwszeństwa w budowie dróg, nie wypuszczając ze swych rąk przez trzy lata sztandaru przechodniego. Zasadniczy zwrot w budowie nowych dróg ze środków inwestycyjnych, a także i w czynach społecznych, nastąpił po uchwaleniu przez Sejm PRL pod koniec lat pięćdziesiątych ustawy o Funduszu Gromadzkim, znoszącej feudalny przymus odrabiania szarwarku oraz po powołaniu w ubiegłej pięciolatce powiatowych zarządów dróg lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#WojciechMazurek">Jak wynika z danych uzyskanych z departamentu dróg lokalnych resortu komunikacji, to w Okresie lat 1961–1965 rolnicy naszego kraju wpłacili na Fundusz Gromadzki 1.779.3 mln zł, wybudowali w czynach społecznych 9.281 km dróg, których wartość szacuje się na 7.676,6 mln zł i 6.692 metrów bieżących mostów. W tymże to okresie ze środków budżetowych wybudowano 1.321 km dróg i 23.553 mb mostów.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#WojciechMazurek">W bieżącej pięciolatce nastąpiła jeszcze większa aktywizacja wsi w podejmowaniu społecznych czynów drogowych i jeżeli tempo to utrzymane zostanie do końca pięciolatki, sądzić należy, że pod koniec 1970 r. gospodarka narodowa, a zatem i kraj nasz, zostanie wzbogacony o przeszło 10 tys. km nowych dróg i o ponad 20 tys. mb mostów; wartość prac wykonanych w czynach drogowych w 1969 r. szacuje się na około 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#WojciechMazurek">Gdy popatrzymy na mapę sieci dróg twardych naszego kraju, to od razu rzucają nam się w oczy nie tylko regiony, ale całe województwa pod tym względem zaniedbane. Są to przeważnie województwa centralne i wschodnie, ale także i w innych są tak zwane powiaty zielone, których bogactwem jest produkcja rolnicza i hodowlana. Wskazane byłoby zwrócić większą uwagę na te tereny i przyjść im z pomocą materialną, gdyż jeśli chcemy intensyfikować produkcję rolną, musimy wprowadzać większe środki finansowe i materiałowe, same bowiem czyny społeczne nie wystarczą.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#WojciechMazurek">Średnia krajowa sieci dróg wynosi na 100 km2 terenu — 39 km bieżących drogi; poniżej tej średniej znajdują się województwa: olsztyńskie, w którym wskaźnik ten wynosi 37,3 km, warszawskie — 33,9 km, rzeszowskie — 33,8 km, białostockie — 26,8 km, lubelskie — 23,8 km.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#WojciechMazurek">Najlepiej rozbudowaną sieć dróg twardych ma województwo wrocławskie, w którym na 100 km2 terenu przypada 57,1 km dróg twardych; reszta województw mieści się między poziomem uzyskanym w województwie wrocławskim a średnią krajową. Mowa tu oczywiście tylko o drogach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#WojciechMazurek">Według opinii fachowców najekonomiczniejsza, szybka w budowie, a także i trwała w eksploatacji, jest droga budowana systemem stabilnym pokryta dywanikiem asfaltu. Koszt 1 km takiej drogi kształtuje się w zależności od terenu od 500 tys. zł do 1 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#WojciechMazurek">Następne zagadnienie, któremu pragnę poświęcić uwagę, to działalność powiatowych zarządów dróg lokalnych, które powołane zostały do budowy i konserwacji dróg.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#WojciechMazurek">Jakkolwiek wartość maszyn i środków transportowych, będących w posiadaniu tych przedsiębiorstw, wynosi 1.200 mln zł, a ich moc uciągu sięga 420 tys. koni mechanicznych, to jednak są to ilości daleko niewystarczające i nie pokrywające zapotrzebowania. Na przykład, w województwie białostockim jeden wał drogowy przypada na 3 powiaty, a o otrzymaną przez resort z przemysłu jedną koparkę ubiega się 5 powiatów. Brak jest sprzętu do robót bitumicznych, brak otaczarek, betoniarek przeciwbieżnych i innego sprzętu niezbędnego do budowy drogi.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#WojciechMazurek">Dziś nie możemy pozwolić sobie na to, aby wykopy i nasypy wykonywane były przy pomocy łopaty, taczek czy chłopskiej furmanki, ponieważ taka inwestycja bardzo drogo by nas kosztowała. Powiatowe rady narodowe w swoich budżetach zabezpieczają pewne środki na zakup maszyn drogowych i sprzętu transportowego; także z Funduszu Rozwoju Rolnictwa przeznaczone zostało na ten cel 90 mln zł. I chyba prawidłowo skierowano część chłopskich pieniędzy leżących w bankach, chociaż nie bezpośrednio, ale pośrednio, do podnoszenia produkcji rolnej. Chłopi pracujący i terenowe rady narodowe kierują przeze mnie prośbę do czynników kompetentnych o pomoc w nabywaniu potrzebnych maszyn oraz sprzętu drogowego.</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#WojciechMazurek">Obserwując pracę powiatowych zarządów dróg publicznych i zatrudnionych tam inżynierów, techników, majstrów i innych pracowników, wydaje mi się jakoby w ich strukturze organizacyjnej było coś niedopracowane, jakoby istniał organizacyjny jakiś niedowład. Czy nie byłoby wskazane powołanie na szczeblu wojewódzkim samodzielnej jednostki, która by kontrolowała jakość wykonanych robót, służyła instruktażem, a także opracowywała uproszczoną dokumentację techniczno-kosztorysową? Pracownicy techniczni powiatowych zarządów dróg publicznych mają pełne ręce roboty; zamiast trudzić się opracowaniem dokumentacji winni ją mieć gotową, wziąć w garść i na jej podstawie budować i modernizować w terenie sieć dróg.</u>
          <u xml:id="u-134.15" who="#WojciechMazurek">Jeszcze krótko o konserwacji i remontach. Nie ma takiej maszyny czy obiektu, które nie wymagałyby podczas eksploatacji właściwej pielęgnacji czy remontu, gdyż w przeciwnym razie taki obiekt czy maszyna nie będą zdatne do użytku. To samo odnosi się do dróg. Drogami lokalnymi od momentu ich wybudowania i oddania do użytku nikt się przeważnie nie interesuje i nie opiekuje do chwili niemal całkowitego ich zdewastowania. W rowach przydrożnych i wybijających się zagłębieniach jezdni stoi woda, przepusty są zamulone, a co gorsze, w pewnych porach roku, podczas roztopów wiosennych, drogi te są nadmiernie eksploatowane. W okresie tym odbywa się wywózka drzewa z lasów państwowych, zwozi się materiały budowlane przed mającym nastąpić sezonem budowlanym; po drogach jeżdżą więc ciężkie pojazdy mechaniczne, jak cysterny z cementem, gdzie nacisk na oś wynosi kilka ton. W rezultacie wieloletnia praca chłopów oraz poważne nakłady finansowe i materiałowe zostaną w ciągu krótkiego czasu poważnie zniszczone. Może by ograniczyć w pewnych okresach roku poruszanie się wysoko tonażowego sprzętu na niektórych drogach publicznych nie dostosowanych do przewozu ciężkich ładunków względnie nawet, w razie konieczności, zakazać takiego poruszania się całkowicie.</u>
          <u xml:id="u-134.16" who="#WojciechMazurek">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje przemówienie, jestem przekonany, że uwzględnienie tych kilku uwag skierowanych pod adresem resortu komunikacji w sprawie zwiększenia parku maszynowego i pracy powiat owych zarządów dróg publicznych przyczyniłoby się do obniżania kosztów budowy i przebudowy 1 km drogi.</u>
          <u xml:id="u-134.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Kazimierz Głowacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#KazimierzGłowacki">Wysoki Sejmie! Komisja Komunikacji i Łączności z dużą uwagą i gospodarską troską analizuje roczne piany gospodarcze, obejmujące całokształt spraw związanych z dalszym rozwojem usług łączności świadczonych społeczeństwu i gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#KazimierzGłowacki">Przedsiębiorstwa i jednostki resortu łączności osiągnęły w 1967 r. dalszy postęp zarówno w zakresie rozwoju urządzeń łączności, jak i działalności usługowo-produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#KazimierzGłowacki">Największe przedsiębiorstwo resortu łączności Polska Poczta, Telegraf i Telefon, instytucja mająca najbardziej masowego klienta w kraju, uzyskało w 1967 r. za wykonane usługi pocztowe i telekomunikacyjne sumę 5.848,4 mln zł. W porównaniu z poziomem dochodów uzyskanych w 1966 r., stanowi to wzrost o 9,2%.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#KazimierzGłowacki">Wzrost ten wiąże się ściśle z tempem rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#KazimierzGłowacki">W kształtowaniu się usług i dochodów PPTiT wymagają podkreślenia następujące charakterystyczne przejawy: dochody za usługi uzyskane od ludności osiągnęły w 1967 r. sumę 2.028 mln zł, która stanowi 34,7% ogółu dochodów PPTiT. Podobnie jak w latach poprzednich, znacznie wyższy wzrost wykazały dochody za usługi pocztowe wykonywane przez placówki w miastach. Dochody uzyskane przez placówki wiejskie, w sumie 495 mln zł, wzrosły o 2,4%, osiągając 8,5% ogółu dochodów PPTiT.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#KazimierzGłowacki">Wyższy od przeciętnego wzrost, o 12,8%, wykazały dochody uzyskane w sezonie letnim przez placówki Obsługujące ruch pocztowo-telekomunikacyjny w popularnych ośrodkach wczasowo-turystycznych. Świadczy to niewątpliwie o lepszym przygotowaniu placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, jak też o sprawniejszej obsłudze, co stało się możliwe dzięki nielimitowanemu zatrudnieniu pracowników Okienkowych oraz telefonistek i telegrafistek.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#KazimierzGłowacki">Poza tym, do poprawy warunków obsługi klientów przyczyniły się dalsze usprawnienia organizacyjne wprowadzone w wykonywaniu szeregu usług pocztowych, co wpłynęło na skrócenie czasu oczekiwania przy Okienkach w dużych ośrodkach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#KazimierzGłowacki">Plan na rok 1969 zakłada dalszy wzrost usług pocztowych świadczonych ludności.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#KazimierzGłowacki">Jednak postęp osiągnięty w rozwoju pocztowych urządzeń technicznych nie nadąża za rozwojem usług i za potrzebami eksploatacyjnymi. Szczególne braki występują nadal w wyposażeniu placówek pocztowych w maszyny do liczenia; nadal dostawy listowych i pączkowych wag uchylnych nie zaspokajają potrzeb resortu.</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#KazimierzGłowacki">Większą uwagę należy zwrócić na przewóz poczty kolejami. Modernizacja PKP, zwiększenie szybkości pociągów wymagają zastosowania większej ilości nowoczesnych wagonów pocztowych, a także zmechanizowania załadunku i wyładunku na stacjach węzłowych. Podobnie jak w latach ubiegłych, tak też w 1968 r. odczuwano przy przewozach poczty brak odpowiedniej ilości taboru pocztowego; przeważająca ilość starych wagonów o ograniczonych możliwościach eksploatacyjnych wymaga jak najszybszego zastąpienia ich nowymi wagonami, których dostawy przez przemysł krajowy są nierytmiczne i niepełne.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#KazimierzGłowacki">Postęp w rozwoju urządzeń telekomunikacyjnych, jak też podejmowane różnego rodzaju usprawnienia organizacyjne, przyczyniły się do poprawy wskaźników jakości usług telekomunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#KazimierzGłowacki">Osiągnięty został dalszy poważny wzrost telefonicznego ruchu międzymiastowego, jak też osiągnięta została poprawa w jakości tego ruchu, mimo ograniczonych wciąż możliwości technicznych w tej działalności usług.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#KazimierzGłowacki">Plan na 1969 r. przewiduje przyrost 49 tys. abonentów telefonicznych, co oznacza, że będziemy mieli 3,08 abonentów telefonicznych na 100 mieszkańców. Jednocześnie przewiduje się uzyskanie postępu w telefonizacji wisi, dzięki zainstalowaniu central automatycznych o 7 tys. numerów, co umożliwi dalsze rozszerzenie całodobowej łączności telefonicznej na terenach wiejskich oraz stelefonizowanie 1.172 sołectw; oznacza to, że w 1969 r. około 60% ogółu wsi będzie dysponowało telefonami. Oznacza to równocześnie, że jeszcze ponad 20 tys. miejscowości wiejskich pozbawionych będzie tego rodzaju łączności. Tak więc założony postęp w dziedzinie telefonizacji wsi bynajmniej nie rozwiązuje narastających potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#KazimierzGłowacki">W dążeniu do stałego, sukcesywnego stwarzania społeczeństwu miast i wsi oraz instytucjom działającym na tym terenie coraz to lepszych warunków w korzystaniu z usług łączności, powinien nastąpić równoległy do dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej rozwój urządzeń łączności.</u>
          <u xml:id="u-136.14" who="#KazimierzGłowacki">Masowy rozwój środków łączności wywołuje konieczność stosowania nowoczesnych, wysokiej jakości środków technicznych, bez użycia których łączność nie może wykonać zadań.</u>
          <u xml:id="u-136.15" who="#KazimierzGłowacki">Mimo poważnych osiągnięć, przemysł nie jest jeszcze zdolny do zapewnienia dostaw urządzeń niezbędnych do realizacji planów rozwoju łączności.</u>
          <u xml:id="u-136.16" who="#KazimierzGłowacki">Pełne zrealizowanie założonego w planie 5-letnim programu rozwoju łączności wymagać będzie stworzenia niezbędnych warunków, zależnych nie tylko od działalności resortu łączności, lecz również od prawidłowego współdziałania z nim innych resortów, a głównie resortu przemysłu maszynowego i Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-136.17" who="#KazimierzGłowacki">Z doświadczeń wynika, że nawet niewielkie opóźnienia w realizacji budownictwa kubaturowego lub braki w dostawach sprzętu i urządzeń mogą zahamować uruchomienie wielkich obiektów inwestycyjnych. Dalszy rozwój łączności uzależniony jest ponadto od poprawy jakości sprzętu produkowanego przez przemysł krajowy oraz cd zwiększenia dostaw urządzeń telekomunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-136.18" who="#KazimierzGłowacki">Wykonywanie dotychczas przez resort łączności finansowego planu usług telekomunikacyjnych przy poważnie zaniżonych dostawach urządzeń telekomunikacyjnych odbywa się kosztem nadmiernego przeciążenia central oraz ograniczenia do minimum wymiany urządzeń przestarzałych, które pracują już znacznie dłużej niż wynosi normalny okres użytkowania. Stan taki musi się jednak odbić na jakości usług telefonicznych; Wpływa on też na wzrost zaległych podań o założenie telefonu, których ilość w 1965 r. wynosiła 178 tys., a przy obecnym tempie rozwoju przewiduje się, że w 1970 r. osiągnie 250 tys.</u>
          <u xml:id="u-136.19" who="#KazimierzGłowacki">Brak automatycznych central międzymiastowych nie pozwala na prawidłowy rozwój telefonicznego automatycznego ruchu międzymiastowego. Obecnie automatyczny ruch międzymiastowy, z braku central międzymiastowych, załatwiany jest przez resort łączności w systemie miasto — miasto, lecz niski procent wykonania dostaw translacji zdalnego wybierania hamuje rozwój i tej formy. Dodając do tęgo brak stanowisk międzymiastowych i urządzeń telefonii nośnej, sytuacja na odcinku łączności międzymiastowej staje się krytyczna.</u>
          <u xml:id="u-136.20" who="#KazimierzGłowacki">Trzeba zdecydowanie stwierdzić, że gwarancję poprawy stanu sieci telekomunikacyjnej stanowi wspólny wysiłek zaplecza techniczno-eksploatacyjnego resortu łączności i przemysłu zmierzający do zapewnienia niezawodności pracy urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-136.21" who="#KazimierzGłowacki">Resort łączności, w ramach współpracy z przemysłem, biurami projektowymi i placówkami naukowo-badawczymi Polskiej Akademii Nauk, winien prowadzić dalsze prace nad przygotowaniem kompleksowych harmonogramów, przygotowaniem i wprowadzeniem do eksploatacji nowych środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-136.22" who="#KazimierzGłowacki">Aktywny udział resortu łączności w pracach Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej zapewnia nam Stały dostęp do czołowych osiągnięć technicznych, nie tylko w zakresie łączności międzynarodowej, ale także wewnątrzkrajowej.</u>
          <u xml:id="u-136.23" who="#KazimierzGłowacki">Pomimo tych osiągnięć, konieczne jest znaczne zwiększenie efektywności i wzbogacanie innych form uzyskania pomocy zagranicznej. Formy te powinny być przede wszystkim ściśle powiązane z planami prac naukowo-badawczych i rozwojowych, alby służyły rozwiązywaniu konkretnych zagadnień przekształcenia polskiej łączności w nowoczesny system, umożliwiający wszechstronny rozwój naszej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-136.24" who="#KazimierzGłowacki">Prace nad rozwiązaniem tych problemów na pewno przyniosą konkretne rezultaty, ale w świetle potrzeb gospodarczych kraju i resortu łączności, zarysuje się konieczność znacznego zwiększenia efektywności prac Wszystkich placówek i komórek zaplecza naukowo-technicznego, zarówno resortu łączności jak i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-136.25" who="#KazimierzGłowacki">Opanowanie produkcji pełnego asortymentu urządzeń telekomunikacyjnych, ze szczegółowym uwzględnieniem skuteczniejszej koordynacji terminów dostaw, zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie rozwiniętego przemysłu elektrotechnicznego i teletechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-136.26" who="#KazimierzGłowacki">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie mówić o łączności, jej osiągnięciach i problemach z myślą o trudnych zadaniach i określonych środkach do ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-136.27" who="#KazimierzGłowacki">Ścisły związek pomiędzy zadaniami przemysłu maszynowego i łączności musi prowadzić do uruchomienia wszystkich rezerw, czego można oczekiwać od doświadczonej i ofiarnej rzeszy pracowników łączności i jej kierownictwa.</u>
          <u xml:id="u-136.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#CzesławWycech">Głos zabierze poseł Jan Sabik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#JanSabik">Wysoki Sejmie! Przy omawianiu różnych dziedzin gospodarki narodowej nie sposób pominąć leśnictwa, którego działalność obejmuje powierzchni kraju. Lasy mają wielkie znaczenie dla naszej gospodarki, będąc źródłem cennego surowca drzewnego oraz oddziałując korzystnie na klimat i warunki zdrowotne ludności. Rola lasów doceniona została w uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w której kładzie się duży nacisk na podnoszenie produktywności tego działu gospodarki poprzez intensyfikację prac gospodarczo-leśnych, rozwój mechanizacji prac, rozbudowę osad leśnych umożliwiających wykorzystanie wszystkich kompleksów leśnych, jak i na oszczędne dysponowanie zasobami drewna.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#JanSabik">Mówiąc o leśnictwie, trzeba zdać sobie sprawę, czy opracowany przez resort leśnictwa i przemysłu drzewnego projekt planu leśnictwa na rok 1969 i założenia na rok 1970 odpowiadają kierunkom wytyczonym przez V Zjazd Partii.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#JanSabik">Analizując ten plan, sejmowa Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego doszła do przekonania, że zadania zawarte w tym planie na ogół odpowiadają wytyczonym kierunkom.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#JanSabik">Pod pojęciem produkcji w leśnictwie rozumie się dokonanie planowego wyrębu lasu i uzyskanie określonych ilości asortymentów drzewnych, które muszą być następnie dostarczone do zakładów przemysłowych. Na miejscach po wyrąbanym lesie musi być posadzony młody las i powinny być przy tym zalepione nowe planowane powierzchnie nie należące dotąd do lasów, lecz mogące być wykorzystane pod uprawy leśne. Jest to zgodne z zasadą reprodukcji rozszerzonej.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#JanSabik">W roku gospodarczym 1968/69 w przedsiębiorstwach lasów państwowych wyrąbanych zostanie 16,6 mln m3 drewna, tak zwanej grubizny. Odpowiada to mniej więcej wykonaniu planu wyrębu z roku 1967/68 i jest zgodne — w myśl stanowiska resortu — z możliwościami produkcyjnymi lasów.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#JanSabik">W ramach tego wyrębu pozyskane będą podstawowe asortymenty drzewinę zaspokajające aktualne potrzeby gospodarki narodowej w zakresie przemysłu drzewnego, budownictwa, kolejnictwa, górnictwa, jak również eksportu materiałów drzewnych.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#JanSabik">Wyrąb tej ilości drewna dokonany zostanie na powierzchni 53 tys. ha. Poza tym wyrąbane będzie 1,2 mln m3 grubizny w lasach nie stanowiących własności państwa, które to drewno w przeważającej ilości zużywane jest przez posiadaczy tych lasów, czyli chłopów.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#JanSabik">W lasach państwowych w roku gospodarczym 1968/69 nastąpi odnowienie powierzchni leśnej, czyli posadzenie młodego lasu na obszarze 75 tys. ha i zalesienie 13 tys. ha nieużytków. Łącznie w roku gospodarczym 1968/69 odnowienia i zalesienia stanowią 167% powierzchni, jaka będzie wyrąbana w tym roku, a więc znacznie więcej niż wynosi powierzchnia wyrębu.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#JanSabik">W lasach chłopskich odnowionych i zalesionych zostanie ponad 26 tys. ha, z czego przeszło 10 tys. ha przypada na grunty dotąd nieużyteczne.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#JanSabik">W ramach zabiegów, mających na celu podnoszenie produktywności lasu, założone będą na obszarze 1.320 ha plantacje drzew szybko rosnących i wykonane będą na powierzchni obejmującej przeszło pół mln ha zabiegi pielęgnacyjne oraz na obszarze 90 tys. ha zabiegi agrotechniczne.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#JanSabik">Z cięć pielęgnacyjnych i trzebieży pozyskać można większe niż dotychczas ilości drewna cienkiego i drobnicy, należy jednak śmielej przystąpić do rozbudowy przemysłu płytowego, aby wykorzystać prawidłowo to drewno cienkie, a tym samym zmniejszyć zapotrzebowanie na drewno grube i tarcicę. Można więc powiedzieć, że podstawowe wytyczne V Zjazdu w zakresie leśnictwa, resort zamierza realizować zadowalająco, co nie oznacza, że bez trudności.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#JanSabik">Potrzeby leśnictwa są duże i stale narastające. Dość powiedzieć, że w lasach naszych poważne są zaniedbania w zakresie budowy i remontów osad leśnych dla robotników i administracji leśnej, budowy i remontów dróg i obiektów mostowych, melioracji leśnych, budowy urządzeń ochrony przeciwpożarowej, że odczuwa się niedostatek sprzętu mechanicznego, środków transportowych, szczupłość zaplecza technicznego itd. Około 400 tys. ha lasu wymaga pilnych zabiegów melioracyjnych, kapitalnych remontów, gdyż dalsze zaniedbanie na tym odcinku zagraża coraz większym partiom lasu, że powoduje dalszą dekapitalizację majątku trwałego i spadek reprodukcyjności siedlisk.</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#JanSabik">Podobna jest sytuacja i w innych dziedzinach działalności gospodarczej leśnictwa, na przykład, sprawą pilną i narastającą jest przebudowa drzewostanów narażonych na wpływy dymów, gazów i pyłów ze strony przemysłu. Inicjatywa Katowic i budowa leśnego pasa ochronnego wokół Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego jest zapoczątkowaniem realizacji tego problemu, ale całości zagadnień nie wyczerpuje.</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#JanSabik">Planowana wysokość nakładów inwestycyjnych do 1970 r. nie gwarantuje przyrostu majątku trwałego w lasach.</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#JanSabik">I dlatego musimy większą uwagę poświęcić zadaniom wynikającym z uchwały V Zjazdu Partii w zakresie leśnictwa, alby zabezpieczyć nakłady dla leśnictwa w przyszłej pięciolatce w takim zakresie, by istotnie wzmóc produktywność naszych lasów.</u>
          <u xml:id="u-138.15" who="#JanSabik">Na ogół tak jest, że przy każdym zadaniu, które ma być wykonane, stoi człowiek. Zagadnienie to ma niezmienną wagę w leśnictwie. Jak wiemy, prace w leśnictwie prowadzone są w szczególnie uciążliwych warunkach, na rozproszonych stanowiskach, często znacznie oddalonych od miejsc zamieszkania i bez możliwości dojazdu środkami lokomocji publicznej. Nasilenie prac zrębowych i transportowych, a więc ciężkich i niebezpiecznych przypada na okres jesieni i zimy, kiedy to przyroda stwarza najbardziej niekorzystne warunki pracy. Do prac w leśnictwie nadają się tylko ludzie zdrowi i silni, zdolni do wykonania prac ciężkich w każdych warunkach. Niestety, ludzi tych brakuje. Leśnictwo odczuwa pogłębiający się stale deficyt siły roboczej i to nie tylko do prac zrębowych, ale i do innych czynności gospodarczo-leśnych.</u>
          <u xml:id="u-138.16" who="#JanSabik">Dlaczego się tak dzieje?</u>
          <u xml:id="u-138.17" who="#JanSabik">U podstaw tych trudności leży fakt, że praca w leśnictwie staje się coraz mniej atrakcyjna. Zarobki robotników leśnych są niższe od zarobków tak samo wykwalifikowanych robotników rolnych, nie mówiąc już o innych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-138.18" who="#JanSabik">Stan ten powoduje, że kadra stałych robotników leśnych nie odnawia się w stopniu dostatecznym, a. wykonanie prac hodowlanych opiera się w 90% na dorywczej sile roboczej rekrutującej się głównie z młodzieży szkół podstawowych, Ochotniczych Hufców Pracy i innych, mniej sprawnych wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-138.19" who="#JanSabik">Stałych robotników leśnych w wieku do lat 30, to jest najbardziej odpowiednich do prac leśnych, jest zaledwie 13%, natomiast w Wieku powyżej lat 50 jest 29%, przy czyim odsetek ten zwiększa się stale.</u>
          <u xml:id="u-138.20" who="#JanSabik">Trzeba mieć na uwadze, że w tym wieku zwiększa się występowanie chorób zawodowych, organizm gorzej znosi trudne warunki pracy w lesie podczas mrozów czy deszczów.</u>
          <u xml:id="u-138.21" who="#JanSabik">Sytuacja na odcinku kadr robotniczych w leśnictwie świadczy o narastaniu trudnego problemu, który powinien być rozwiązany dosyć szybko, ażeby nie narazić naszej gospodarki na straty, jakie z tego powodu mogą wyniknąć.</u>
          <u xml:id="u-138.22" who="#JanSabik">Prócz regulacji płac robotniczych wydaje się nieodzowna rozbudowa zasadniczych szkół zawodowych, czy jakaś inna forma przyuczania i zachęcania młodzieży do zawodu robotnika leśnego.</u>
          <u xml:id="u-138.23" who="#JanSabik">Również na odcinku zatrudnienia pracowników umysłowych są trudności. Niezbędne jest zapewnienie gospodarce leśnej dopływu młodych kadr inżynieryjno-technicznych i dalsze rozwijanie szkolnictwa zawodowego oraz zapewnienie rozwoju zaplecza naukowo-technicznego w leśnictwie i wzrostu potencjału naukowo-badawczego. Niedocenianie tego problemu nie przyczyni się do intensyfikacji gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-138.24" who="#JanSabik">Kończąc swoją wypowiedź, mam przeświadczenie, że leśnictwo polskie, realizując postanowienia wynikające z uchwały V Zjazdu Partii, wkroczy na tory takich przemian, które zapewnią mu wszechstronny rozwój.</u>
          <u xml:id="u-138.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#CzesławWycech">Obecnie zabiorze głos w celu ustosunkowania się do dyskusji w imieniu Rządu Minister Finansów, obywatel Stanisław Majewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#StanisławMajewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1969 r. zostały poddane wnikliwej analizie na posiedzeniach komisji sejmowych. Wniosły one szereg poprawek zarówno do projektu planu, jak i budżetu oraz zgłosiły wiele dezyderatów, które będą ważną Wskazówką dla praktycznej realizacji założeń planu przez rząd i zainteresowane resorty.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#StanisławMajewski">W toku debaty generalnej Sejmu obywatele posłowie pozytywnie ocenili projekt planu i budżetu na 1969 r., uwzględniający zgłoszone przez komisje sejmowe poprawki. Równocześnie wielu mówców słusznie zwróciło uwagę na szereg ważnych problemów, od których prawidłowego rozwiązania zależeć będzie pomyślna realizacja zadań, ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa. Chciałbym więc skoncentrować się na wyjaśnieniu, jak problemy te w najbliższym roku zamierzamy rozwiązywać i na jakie sprawy w związku z tym rząd zwróci szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#StanisławMajewski">Sprawą pierwszorzędnej wagi jest niewątpliwie utrzymanie ożywienia inicjatywy, gospodarskiej troski i wzmocnienia dyscypliny społecznej, jakie wystąpiły w bieżącym roku na tle ożywienia życia politycznego w naszym kraju, co znalazło szczególny wyraz w czynach produkcyjnych na cześć V Zjazdu naszej partii i w szerokiej dyskusji przedzjazdowej. W znacznej mierze tym właśnie zjawiskom zawdzięczamy lepsze niż w poprzednich latach postępy w realizacji planów rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#StanisławMajewski">Niemniej jednak, pomyślnej na ogół realizacji planu i budżetu w tym roku towarzyszyły napięcia na niektórych odcinkach naszej gospodarki, że wspomnę o napięciach w realizacji planu inwestycyjnego, handlu zagranicznego, w transporcie i w zaopatrzeniu rynku, o których była szerzej mowa zarówno przy przedkładaniu przez rząd projektów NPG i budżetu, jak i w toku debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#StanisławMajewski">Pomimo to możemy w bieżącym roku liczyć na przekroczenie planów produkcji nie tylko środków produkcji, ale i przedmiotów spożycia. Ponadplanowe dostawy tych ostatnich pozwoliły przy tym na zapobieżenie powstaniu szerszych napięć równowagi pieniężno-rynkowej, pomimo że przychody ludności są w roku bieżącym o około 11 mld zł wyższe niż planowano, a prawie cały ponadplanowy przyrost siły nabywczej ludności został skierowany na zwiększenie zakupu towarów przez ludność. Wyższy od planowanego eksport pozwolił natomiast na lepsze zaspokojenie zapotrzebowania na zagraniczne surowce, maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#StanisławMajewski">W sumie trzeba więc stwierdzić, że tegoroczne postępy w rozwoju gospodarki zbliżyły nas znacznie do wykonania założeń planu w bieżącym pięcioleciu. Projekty planu i budżetu na rok przyszły zakładają wprawdzie nieco niższe od osiągniętego w tym roku tempo wzrostu dochodu narodowego, co jest konsekwencją metody planowania produkcji rolnej, produkcji przemysłowej i robót budowlano-montażowych. Nie oznacza to jednak, że rezygnujemy z utrzymania osiągniętego w tym roku wysokiego tempa rozwoju gospodarki. Oczekujemy bowiem, że na wielu odcinkach, zwłaszcza w produkcji rolnej, a także i przemysłowej, plany zostaną wykonane również i w roku przyszłym z nadwyżką. Równocześnie jako ważne zadanie polityki gospodarczej na lata 1969–1970 zostało przyjęte dążenie do wydatnego złagodzenia napięć i dysproporcji, które wystąpiły w ostatnich latach, zapewnienie korzystniejszych warunków dla założeń planu na przyszłe pięciolecie i dla jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#StanisławMajewski">Rząd zamierza w najbliższym okresie podjąć szereg dalszych kroków w celu przeciwdziałania napięciom i dysproporcjom, co pokrywa się z licznie zgłaszanymi w tej sprawie postulatami obywateli posłów i społeczeństwa. To samo można powiedzieć o dążeniu do intensyfikacji poszukiwań bardziej efektywnego i zrównoważonego rozwoju gospodarki w przyszłym pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-140.7" who="#StanisławMajewski">Realizacji tych zadań ma służyć także zapoczątkowany już szereg zmian w organizacji planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-140.8" who="#StanisławMajewski">W dążeniu do zmniejszenia napięcia inwestycyjnego konieczne okazało się odroczenie decyzji o podjęciu wielu zgłaszanych przez resorty i rady narodowe nowych zamierzeń inwestycyjnych. Równocześnie podjęto decyzję o wprowadzeniu do planu na lata 1969–1970 budowy szeregu nowych obiektów, ważnych zwłaszcza dla rozwoju opłacalnej produkcji eksportowej i dla produkcji artykułów poszukiwanych na rynku krajowym. Przedsięwzięcia te pokrywają się z dezyderatami dotyczącymi unowocześnienia asortymentu produkcji, modernizacji przemysłów, wytwarzających zwłaszcza artykuły eksportowe i rynkowe, a szczególnie przemysłu elektromaszynowego, lekkiego i rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-140.9" who="#StanisławMajewski">Problematyka inwestycji znalazła szczególnie obszerne odbicie w dyskusjach na komisjach sejmowych, jak i w trakcie debaty generalnej. Wielu mówców zwracało uwagę na potrzebę podjęcia realizacji szeregu nowych, niewątpliwie potrzebnych zadań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-140.10" who="#StanisławMajewski">I tak, postulowano zwiększenie nakładów związanych z obsługą rolnictwa, w szczególności na elewatory, magazyny, punkty skupu, jak również na przemysł maszyn rolniczych. Podnoszono też potrzeby inwestycyjne w dziedzinie hutnictwa, przemysłu lekkiego, meblarskiego, drobnej wytwórczości i wiele innych, generalnie biorąc niewątpliwie słusznych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-140.11" who="#StanisławMajewski">W związku z tym chciałbym jednak podkreślić, że już w założeniach planu inwestycyjnego na lata 1969–1970 dokonaliśmy w możliwie maksymalnym zakresie przegrupowań zmierzających do szybszego uwzględnienia potrzeb w dziedzinie modernizacji przemysłu, koncentrując się przy tym na wybranych gałęziach produkujących na potrzeby eksportu, rolnictwa i rynku oraz zapewniających przyspieszenie postępu technicznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-140.12" who="#StanisławMajewski">Jeśli chodzi o postulowane przez ob. posła Gesinga zwiększenie nakładów związanych z obsługą rolnictwa, to chciałbym jeszcze podkreślić, że nakłady na budowę i wyposażenie punktów Skupu i magazynów, założone w bieżącym planie 5-letnim, zostały w toku jego realizacji zwiększone z planowanych 4,5 mld zł do 6 mld zł. W rezultacie tego można na przykład wymienić, że przyrost pojemności magazynowej PZZ wzrośnie o 1.200 tys. ton, a więc o 500 tys. ton więcej niż poprzednio zakładano.</u>
          <u xml:id="u-140.13" who="#StanisławMajewski">Szczególnie wydatnie wzrośnie zdolność potencjału suszarniczego, bo w ciągu najbliższych dwóch lat dwukrotnie. Równocześnie przyśpieszamy dynamikę inwestycji w przemyśle spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-140.14" who="#StanisławMajewski">Z drugiej jednak strony sejmowa Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłosiła postulat wskazujący na potrzebę przeciwdziałania nadmiernemu rozwijaniu frontu inwestycyjnego i żądający przyśpieszenia realizacji obiektów już budowanych. Rząd w pełni podziela ten postulat i będzie w tym kierunku działał. Zgodnie też z zaleceniami Komisji, zostaną podjęte prace nad pogłębieniem oceny stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych w nowo uruchamianych zakładach i odpowiednie środki przeciwdziałania niedomaganiom na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-140.15" who="#StanisławMajewski">Środków zmierzających do ograniczeni a frontu robót inwestycyjnych i lepszego ukierunkowania działalności inwestycyjnie uważamy zresztą za wyczerpane. Nadal, w toku realizacji planu, będziemy zdecydowanie przeciwdziałać podejmowaniu inwestycji niedostatecznie przygotowanych do realizacji i inwestycji, które w wyniku bliższych badań okażą się mniej pilne.</u>
          <u xml:id="u-140.16" who="#StanisławMajewski">W tym celu banki zostały zobowiązane do wzmożenia selekcji inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-140.17" who="#StanisławMajewski">Doświadczenia ostatnich lat i prace nad planem na rok 1969 raz jeszcze dowiodły, że handel zagraniczny ma coraz większy wpływ na możliwości rozwoju naszej gospodarki i na możliwości wzrostu spożycia. Rozwój produkcji przemysłowej, a zwłaszcza produkcji rynkowej, wymaga bowiem zwiększania importu szeregu surowców i materiałów, a o poważniejszym unowocześnianiu produkcji nie może być mowy bez zakupu nowoczesnych maszyn i urządzeń. Ważnym więc założeniem naszej polityki gospodarczej pozostaje nadal intensywne rozwijanie opłacalnej produkcji eksportowej dla powiększenia możliwości importowych. Ta problematyka znalazła szczególny wyraz w wypowiedziach wielu obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-140.18" who="#StanisławMajewski">Wyrazem polityki rządu w tej dziedzinie jest koncentracja nakładów inwestycyjnych na gałęziach zapewniających zwiększenie i unowocześnienie produkcji eksportowej. Ponadto, uruchomiono i przewidziane jest dalsze doskonalenie systemu bodźców zachęcających do rozwijania opłacalnej produkcji na potrzeby handlu zagranicznego. Równocześnie ograniczać będziemy mniej opłacalny eksport towarów, których koszty produkcji są u nas jeszcze wysokie.</u>
          <u xml:id="u-140.19" who="#StanisławMajewski">Pierwsza tego typu selekcja zamierzeń eksportowych została przeprowadzona jeszcze w ostatnim etapie prac nad planem na 1969 r. Prace, zmierzające w tym kierunku będą kontynuowane. Również i w toku realizacji planu będziemy dążyć do eliminowania eksportu mniej opłacalnych towarów w miarę poprawy jakości i nowoczesności produkcji eksportowej, w miarę rozwijania produkcji asortymentów bardziej opłacalnych.</u>
          <u xml:id="u-140.20" who="#StanisławMajewski">W dziedzinie handlu zagranicznego ważnym zadaniem polityki gospodarczej będzie ponadto dążenie do wydatnego wzmocnienia współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi. Zadanie to traktować będziemy jako ważny czynnik przyśpieszenia rozwoju gospodarczego i integracji krajów obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-140.21" who="#StanisławMajewski">Zrozumiałe jest, że utrzymanie wysokiego tempa rozwoju produkcji, inwestycji i wymiany towarowej z zagranicą wymaga poważnego rozwoju transportu. Tymczasem rok bieżący ujawnił, że transport może stać się słabym ogniwem rozwoju, utrudniającym właściwą realizację wielu ważnych zamierzeń. W dyskusji nad planem i budżetem słusznie zwrócono uwagę na tę sprawę. Pełne rozwiązanie trudności transportowych nie może być jednak zapewnione z roku na rok. Problem ten wymagać będzie specjalnego uwzględnienia w przyszłym pięcioleciu. Doraźnie natomiast podjęto decyzję o zwiększeniu dostaw towarowych wagonów kolejowych. Resort komunikacji został przez rząd zobowiązany także do opracowania specjalnego programu poprawy sytuacji na tym ważnym odcinku naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-140.22" who="#StanisławMajewski">Niemałe efekty w usprawnieniu przewozów dałoby się zapewnić, gdyby przedsiębiorstwa zdołały ograniczyć czas przetrzymywania wagonów nie rozładowanych, a zjednoczenia potrafiły bardziej racjonalnie planować przewozy. Równocześnie — jak to słusznie podkreślono w dyskusji sejmowej — niezbędne jest zintensyfikowanie przez resort komunikacji prac zmierzających do usprawnienia organizacji działalności transportu kolejowego i samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-140.23" who="#StanisławMajewski">Wraz ze wzrostem produkcji, inwestycji i eksportu, transportu i innych dziedzin naszej gospodarki wzrastają również i przychody pieniężne ludności.</u>
          <u xml:id="u-140.24" who="#StanisławMajewski">Muszą bowiem wzrastać i zatrudnienie i kwalifikacje pracowników, a tym samym i wynagrodzenia za pracę. W dążeniu do poprawy warunków życia ludności w bieżącym roku przeprowadzono szereg regulacji płac i realizowano podwyżkę rent, której program będzie kontynuowany w przyszłym roku. Wszystko to sprawia, że w przyszłym roku wystąpi dość wysokie tempo przyrostu dochodów pieniężnych ludności. W tej sytuacji wydatniejszy rozwój produkcji i dostaw na potrzeby rynku jest dyktowany zarówno normalnym w naszym ustroju dążeniem do poprawy warunków życia ludności, jak i dążeniem do wyeliminowania dokuczliwych napięć w sytuacji pieniężno-rynkowej. Zrozumiałe jest więc, że wielu obywateli posłów podejmowało w dyskusji temat zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-140.25" who="#StanisławMajewski">Przewidziany w projekcie planu wzrost dostaw na potrzeby ludności jest jedynie wyrazem aktualnie stwierdzonych możliwości. W trosce o dalszą poprawę zaopatrzenia ludności wniesiona została przez rząd autopoprawka do NPG, zwiększająca plan dostaw na rynek o 1,5 mld zł. Ważnym zadaniem polityki gospodarczej również i w przyszłym roku, będzie poszukiwanie dalszych możliwości wzrostu dostaw na potrzeby rynku. Rząd podjął niedawno decyzję opracowania dodatkowego programu dalszego polepszenia zaopatrzenia rynku. Chodzi nie tylko o globalne zwiększenie dostaw, ale przede wszystkim o lepsze dostosowanie asortymentu do potrzeb ludności, o czym mówił m.in. poseł Siedlewski. Chodzi o to, by pieniądz znajdujący się w rękach ludności wyrażał coraz lepiej nie tylko ogólne prawo do zakupu towarów i usług, ale by realizował skuteczniej prawo do indywidualnego wyboru takich konkretnych towarów, jakie obywatel pragnie faktycznie nabyć.</u>
          <u xml:id="u-140.26" who="#StanisławMajewski">Zamierzeniom tym podporządkowane są nie tylko założenia polityki inwestycyjnej, o których mówiłem. Poprawie zaopatrzenia ludności sprzyjać będą również założenia polityki rolnej. Ich odzwierciedleniem jest przewidziany w planie dalszy wzrost dostaw nawozów mineralnych i nakładów inwestycyjnych na skalę możliwości wykonawstwa. W celu zapewnienia lepszych warunków rozwoju hodowli, a tym samym wzrostu dostaw mięsa, masła, serów i mleka, podjęto decyzję o udogodnieniach w sprzedaży pasz treściwych oraz o odpowiednio wydatnym zwiększeniu ich dostaw. Nadal utrzymane będą wszystkie ulgi w podatku gruntowym dla rolników podejmujących działalność inwestycyjną, a kredyty inwestycyjne dla indywidualnych gospodarstw chłopskich wzrosną o 600 mln zł ponad założenia planu 5-letniego na 1969 r. W dążeniu do poprawy zaopatrzenia wsi w materiały budowlane będą wzmocnione środki, zmierzające do eliminowania obserwowanego wykupywania przez instytucje gospodarki uspołecznionej materiałów przeznaczonych dla indywidualnych rolników.</u>
          <u xml:id="u-140.27" who="#StanisławMajewski">Przechodząc do problematyki budżetu państwa, przede wszystkim podkreślić należy, że i tu, podobnie jak w działalności inwestycyjnej, nie możemy sobie pozwolić na pełne zaspokojenie wszystkich zgłaszanych postulatów. Możliwy do osiągnięcia wzrost dochodów budżetowych zmusza nas do stosowania selekcji wydatków. W ich ramach w maksymalnie możliwym stopniu staraliśmy się zapewnić odpowiednie środki na sfinansowanie zwłaszcza tych wydatków, które ze społecznego punktu widzenia są najbardziej istotne.</u>
          <u xml:id="u-140.28" who="#StanisławMajewski">Szczególną rolę odgrywają w tym przypadku wydatki na świadczenia socjalne i kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-140.29" who="#StanisławMajewski">Potrzeby w tej dziedzinie są bardzo duże, zwłaszcza gdy chodzi o ochronę zdrowia, oświatę, opiekę nad dziećmi i starcami, rozwój kultury, wczasów pracowniczych i turystyki. Pełne ich zaspokojenie jest więc niezmiernie trudne. Tym niemniej w projekcie budżetu na rok przyszły, obok środków na sfinansowanie przyrostu założonych w planie zadań rzeczowych, przewidziano również środki na poprawę jakości tych świadczeń poprzez podniesienie niektórych norm budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-140.30" who="#StanisławMajewski">Specjalną uwagę zwrócono na rozszerzenie zakresu pomocy dla studentów, aby stosownie do naszych założeń ustrojowych ułatwić dostęp na uczelnie młodzieży robotniczej i chłopskiej. Dodatkowe środki przewidziane także na wprowadzenie do szkół godzin wychowania obywatelskiego, stosownie do słusznych postulatów wskazujących na potrzebę zwrócenia większej uwagi na przygotowanie ideologiczne naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-140.31" who="#StanisławMajewski">Najniezbędniejsze zwiększenia wydatków zostały więc w budżecie uwzględnione. Należy jednak pamiętać, że poziom wydatków budżetowych uzależniony jest od dochodów budżetu. Te zaś, jak wiadomo, pochodzą przede wszystkim z działalności przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Poprawa wyników tej działalności w bieżącym roku nie może być uznana za zadowalającą — jak mówił o tym poseł Bolesław Jaszczuk — bo dotychczas o dość znacznym przyroście akumulacji finansowej decyduje głównie przyrost produkcji, a w zbyt małym jeszcze stopniu wzrost efektywności działalności produkcyjnej i usługowej oraz postępy w obniżaniu kosztów jednostkowych. W przyszłym więc roku, obok rozwijania produkcji, zwłaszcza na potrzeby rynku i eksportu, większą niż dotąd uwagę zwracać będziemy na obniżkę kosztów, w której tkwią jeszcze poważne rezerwy wzrostu dochodów. Z tego punktu widzenia istotne jest także zapewnienie w toku realizacji planu właściwych proporcji pomiędzy produkcją środków produkcji i przedmiotów spożycia.</u>
          <u xml:id="u-140.32" who="#StanisławMajewski">Realizacja tych postulatów w znacznej mierze zależeć będzie od inicjatywy i obywatelskiego zaangażowania załóg i kierownictw przedsiębiorstw przemysłowych. Sprzyjać temu powinny, między innymi, zamierzenia dotyczące dalszej poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwach, to jest zwiększenia troski o warunki, w jakich żyją i pracują załogi w naszych zakładach pracy. Wyrazem tego jest założony w planie wzrost nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy, na przemysłową służbę zdrowia, a także dość znaczny wzrost wydatków przedsiębiorstw na działalność socjalno-bytową.</u>
          <u xml:id="u-140.33" who="#StanisławMajewski">Wysoki Sejmie! Rok 1969 będzie niewątpliwie okresem kontynuacji ożywienia politycznego i działalności społecznej zespalającej masy pracujące naszego kraju wokół idei socjalizmu, które wcielamy w życie od 24 lat. W przyszłym roku obchodzić będziemy 25-lecie władzy ludowej w naszym kraju. Przeprowadzone będą też wybory do Sejmu i rad narodowych. Kontynuować będziemy prace zmierzające do realizacji uchwał V Zjazdu PZPR, a wśród nich prace nad założeniami przyszłego planu 5-letniego oraz nad dalszym doskonaleniem systemu planowania, zarządzania i finansowania naszej gospodarki. Są to sprawy wymagające szerokiej dyskusji, żywej konfrontacji poglądów i doświadczeń oraz wielkiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-140.34" who="#StanisławMajewski">Jesteśmy więc w okresie szczególnego ożywienia nie tylko społeczno-politycznego, ale również gospodarskich rozważań i przedsięwzięć. Można zatem wyrazić przekonanie, że również i przyszły rok będzie okresem ofiarnej pracy zapewniającej dalszy pomyślny rozwój naszego kraju. Obywatele posłowie w swych wystąpieniach naświetlili wiele ważnych zagadnień, których uwzględnienie przez rząd w toku realizacji planu sprzyjać będzie temu celowi.</u>
          <u xml:id="u-140.35" who="#StanisławMajewski">Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na 1969 rok są realnym programem postępu naszej gospodarki, rozwoju kultury i poprawy warunków życia ludności. Wyrażając to przekonanie — proszę w imieniu Rządu o uchwalenie projektu Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z poprawkami komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-140.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#CzesławWycech">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#CzesławWycech">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 145.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i o podstawowych założeniach na rok 1970 w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#CzesławWycech">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku nr 146.</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.10" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 oraz poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-141.11" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.12" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.13" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.14" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 w całości wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-141.15" who="#CzesławWycech">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały co do zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. — jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — druk sejmowy nr 147.</u>
          <u xml:id="u-141.16" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.17" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-141.18" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.19" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.20" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-141.21" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdanie Rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-141.22" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki (druki nr 148 i 149).</u>
          <u xml:id="u-141.23" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Toczek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#TadeuszToczek">Wysoki Sejmie! W 1963 r. Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki. W ustawie tej określono zakres jego działalności oraz strukturę organizacyjną. Do głównych zadań Komitetu należy wytyczanie kierunków rozwoju nauki i techniki mających szczególnie duże znaczenie dla gospodarki narodowej, stwarzanie warunków do wykorzystania w praktyce osiągnięć nauki i techniki oraz opracowywanie planów rozwoju materialno-technicznej bazy dla prac badawczych i rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#TadeuszToczek">Zamierzenia Rządu w zakresie doskonalenia systemu zarządzania i planowania w naszej gospodarce obejmują również dziedzinę nauki i techniki. Przedłożony pod obrady Wysokiemu Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki wiąże się z tymi zamierzeniami Rządu. Według dotychczasowego brzmienia art. 4 ust. 2 ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki — przewodniczącym Komitetu mógł być jedynie wiceprezes Rady Ministrów. Dotychczasowe doświadczenia dowiodły, że nie jest celowe łączenie funkcji przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki z funkcją wicepremiera, który jest odpowiedzialny za szereg innych działów pracy w Rządzie poza Komitetem Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#TadeuszToczek">Proponowana zmiana ustawy polega na ustaleniu, że przewodniczący Komitetu powoływany będzie w trybie przewidzianym dla powoływania członków Rady Ministrów i wchodzić będzie w jej skład, podobnie jak należący do składu Rządu przewodniczący innych kolegialnych organów. W tych warunkach będzie on mógł skoncentrować swą uwagę całkowicie na problemach leżących w gestii Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#TadeuszToczek">Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki, z upoważnienia której zabieram głos, na swoim posiedzeniu w dniu 20 grudnia br. rozpatrzyła projekt ustawy i nie wnosi poprawek.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#TadeuszToczek">W imieniu sejmowej Komisji Oświaty i Nauki wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył ustawę o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki w brzmieniu przedłożonym przez Rząd (druki sejmowe nr 148 i 149).</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki w brzmieniu proponowanym przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Uzupełnienie składu Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#CzesławWycech">Z upoważnienia Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego mam zaszczyt zaproponować Obywatelom Posłom — na wakujące stanowisko członka Rady Państwa — kandydaturę posła Witolda Jarosińskiego.</u>
          <u xml:id="u-143.10" who="#CzesławWycech">Obywatel Witold Jarosiński jest znanym i zasłużonym działaczem partyjnym i państwowym, członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz sekretarzem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-143.11" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonej kandydatury?</u>
          <u xml:id="u-143.12" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-143.13" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-143.14" who="#CzesławWycech">Zgodnie z art. 47 ust, 3 regulaminu Sejmu — Sejm wybiera członków Rady Państwa bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-143.15" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-143.16" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje podjęcie następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-143.17" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji — dokonuje wyboru obywatela Witolda Jarosińskiego na stanowisko członka Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-143.18" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-143.19" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-143.20" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-143.21" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-143.22" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm wybrał obywatela posła Witolda Jarosińskiego na stanowisko członka Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-143.23" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-143.24" who="#CzesławWycech">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Cyrankiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Zadaniem moim jest krótko zreferować Obywatelom Posłom znane już Klubom Poselskim, a więc i Obywatelom Posłom, propozycje zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#JózefCyrankiewicz">Jeden z wniosków jest konsekwencją pozjazdowych decyzji kierownictwa partii i wyboru na stanowisko Przewodniczącego Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej towarzysza Zenona Nowaka. Chodzi więc o zwolnienie go z piastowanej dotychczas funkcji wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#JózefCyrankiewicz">Chcę przy tej okazji, imieniem kolegów ministrów, wiceprezesów Rady Ministrów i swoim własnym, a myślę, że odpowiada to także odczuciu Obywateli Posłów, podziękować towarzyszowi Zenonowi Nowakowi za jego wieloletnią pracę w Rządzie, za wiele pracy włożonej w organizowanie systematycznej współpracy z radami narodowymi i jej prezydiami.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#JózefCyrankiewicz">Drugi wniosek wypływa ze stanu zdrowia wicepremiera towarzysza Waniołki, co nie pozwala mu pełnić odpowiedzialnych funkcji, w związku z czym zwrócił się o zwolnienie.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#JózefCyrankiewicz">Uznając tę konieczność, chcę towarzyszowi Waniołce podziękować za pracę na wielu odpowiedzialnych stanowiskach po przejściu z aparatu partyjnego, poprzez pracę w Komisji Planowania, w Urzędzie Gospodarki Materiałowej, poprzez funkcję Ministra Górnictwa, Ministra Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego, wicepremiera.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#JózefCyrankiewicz">Wymienionych stanowisk wiceprezesów Rady Ministrów proponuje się na razie nie obsadzać do czasu wykrystalizowania się nowych podziałów pracy i zakresu kompetencji między Komisją Planowania, Rządem i resortami w kierunku dyskutowanym przed Zjazdem, na Zjeździe i precyzowanym obecnie w pracy powołanej specjalnej komisji Rządu, w kierunku wyposażenia w jak największe uprawnienia resortów, łącznie z głównym naciskiem na funkcje koordynacyjne, przy równoczesnym wzmacnianiu roli zjednoczeń, w szczególności roli ekonomicznej, a także zwiększeniu uprawnień przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#JózefCyrankiewicz">Następny wniosek to sprawa zwolnienia, ze względu na znany nie od dziś stan zdrowia towarzysza Adama Rapackiego, ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych i powołanie na to stanowisko członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dotychczasowego Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — towarzysza Stefana Jędrychowskiego. Chcę przy tej okazji stwierdzić, jak to zostało także podkreślone na Plenum Komitetu Centralnego po Zjeździe przez I Sekretarza towarzysza Gomułkę, że w realizacji wytyczonej i wytyczanej przez partię i współkształtowanej przez wszystkie stronnictwa Frontu Jedności Narodu polskiej polityki zagranicznej towarzysz Adam Rapacki w swojej wieloletniej pracy wniósł do tej realizacji dużo wkładu, osobistego zaangażowania, inwencji, pracowitości, za co wyrażamy mu podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#JózefCyrankiewicz">Na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania jest propozycja powołania towarzysza Józefa Kuleszę, dotychczasowego Wiceprzewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych i znanego wszystkim Obywatelom Posłom wieloletniego przewodniczącego sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#JózefCyrankiewicz">Następnie, wobec zgłoszonej przez towarzysza Aleksandra Burskiego, spowodowanej złym stanem zdrowia, prośby o zwolnienie ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac, jest propozycja powołania na to stanowisko, po zwolnieniu towarzysza Burskiego, towarzysza Michała Krukowskiego, dotychczasowego sekretarza Komisji Ekonomicznej i Ustawodawstwa Pracy Centralnej Rady Związków Zawodowych. Trzeba dodać, że przy zamierzonej i przygotowywanej reorganizacji w dziedzinie planowania i zarządzania przewiduje się wzmocnienie przede wszystkim problemowej, analitycznej, planistycznej, w jakimś sensie kompleksowej działalności Komitetu Pracy i Płac, a w każdym razie przygotowywanie szerszych danych do planu. Towarzyszowi Burskiemu, wieloletniemu działaczowi robotniczemu, związkowemu i państwowemu, składamy podziękowanie za współpracę.</u>
          <u xml:id="u-144.9" who="#JózefCyrankiewicz">Następna sprawa, to propozycja powołania na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki dotychczasowego, powołanego w tym roku, pierwszego zastępcy Przewodniczącego Komitetu prof. Jana Kaczmarka. Była już mowa w sprawozdaniu Komisji, która przedłożyła tutaj do uchwalenia projekt zmiany ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki, że wiąże się to z koniecznością nie łączenia, że tak powiem, funkcji wicepremiera, obciążonego innymi zadaniami, ze stanowiskiem Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki. I powinno to ułatwić spełnianie Komitetowi Nauki i Techniki tych ważnych zadań Z dziedziny długofalowego programowania badań naukowych, W oparciu o prognozy koncentracji tych badań i realizacji szeregu innych postulatów, przy równoczesnym zrezygnowaniu z całego szeregu funkcji operatywnych, bieżących, nieraz dublujących lub wyręczających resorty, lub wymagających żmudnych uzgodnień. O tym była mowa i w dyskusjach w Rządzie, w postulatach resortów, w dyskusjach naukowych, w ramach dyskusji przedzjazdowej. Znalazło to wyraz w tezach zjazdowych, w uchwale Zjazdu, a także w długofalowym programie opracowanym i dyskutowanym obecnie w ramach Komitetu Nauki i Techniki przed zatwierdzającymi ten program pracy decyzjami rządu.</u>
          <u xml:id="u-144.10" who="#JózefCyrankiewicz">Zresztą była o tym mowa także z tym samym ukierunkowaniem w wypowiedziach szeregu obywateli posłów na obecnej sesji, jeśli chodzi o tę przyszłą rolę Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-144.11" who="#JózefCyrankiewicz">Następna propozycja wiąże się z zamierzeniem powołania na stanowisko jednego z zastępców Przewodniczącego Komisji Planowania z dodaniem mu funkcji I zastępcy, dotychczasowego Ministra Handlu Zagranicznego, towarzysza prof. Witolda Trąmpczyńskiego, przy zwolnieniu go z funkcji ministra, rzecz jasna; przy czym, dotychczasowy I zastępca Przewodniczącego Komisji Planowania, towarzysz Tadeusz Gede, przejdzie do innej pracy, a kierownictwo Ministerstwem Handlu Zagranicznego zostanie tymczasowo powierzone jednemu z wiceministrów w tym resorcie.</u>
          <u xml:id="u-144.12" who="#JózefCyrankiewicz">Przewidziane są także inne zmiany w Prezydium Komisji Planowania i te przewidziane zmiany łączyć się będą z koniecznością wzmocnienia funkcji planistycznych, zwłaszcza w zakresie opracowywania na pogłębionych metodologicznie zasadach wieloletnich planów gospodarczych i planu perspektywicznego. O potrzebie tych opracowań, w szczególności jeżeli chodzi o plan perspektywiczny, mówili także tutaj obywatele posłowie i na tym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-144.13" who="#JózefCyrankiewicz">Oczywiście, musi się to łączyć z równoczesnym przeniesieniem dużej części kompetencji z dziedziny zarządzania i bieżącej koordynacji z Komisji Planowania. Ponieważ jedną z przyczyn tego, jak można nazwać, niedorozwoju funkcji w dziedzinie planowania, szczególnie długookresowego, były obciążenia — z konieczności przecież musiały być one przez kogoś spełniane — obciążenia Komisji Planowania funkcjami w dziedzinie zarządzania i bieżącej koordynacji.</u>
          <u xml:id="u-144.14" who="#JózefCyrankiewicz">Przenoszenie tych kompetencji odbywać się będzie nie w płaszczyźnie poziomej na wicepremierów, ale na resorty, jako jednostki koordynujące poszczególne problemy w skali całej gospodarki i bilansujące je w skali całej gospodarki; oczywiście w odpowiednich powiązaniach, przy nadzorze tam, gdzie on będzie potrzebny, przy arbitrażu, gdzie będzie potrzebny, ale przede wszystkim z przeniesieniem odpowiedzialności na resorty.</u>
          <u xml:id="u-144.15" who="#JózefCyrankiewicz">Tak więc kierunek tych zmian zmierza znowu do zwiększenia kompetencji, ale i do szerszej odpowiedzialności resortu.</u>
          <u xml:id="u-144.16" who="#JózefCyrankiewicz">Jeśli chodzi o funkcjonowanie wicepremierów, to między innymi dzięki temu, że nie przenosimy w poziomym kierunku tych kompetencji, czyli dokonujemy w pewnym sensie strukturalnej zmiany — jak głęboko, to pokaże przede wszystkim praktyka i wywiązywanie się z tych funkcji przez resorty — nie dopuścimy do stwarzania podziału resortowego w funkcjach wicepremierów, do czegoś w rodzaju superresortu, natomiast będziemy chcieli rozbudowywać funkcje z dziedziny zarządzania i koordynowania w przekrojach problemowych, a nie resortowych, przy równoczesnym wzmocnieniu roli Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w dziedzinie podejmowania kompleksowych decyzji, dotyczących sprawy realizacji planów i zabezpieczenia tej realizacji, a przy zrezygnowaniu z całego szeregu funkcji normatywnych z tej części tych funkcji, które mogą być przeniesione na rzecz resortów. Zwłaszcza w tych dziedzinach, w których resorty będą odgrywać rolę także czynnika koordynującego, a więc Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Górnictwa w dziedzinie pracy górniczej, Ministerstwo Zdrowia oczywiście w całym zakresie. Można powiedzieć, że właściwie, prawie że nie ma resortu, którego funkcje normujące pokrywałyby się ściśle z funkcjami pionowymi.</u>
          <u xml:id="u-144.17" who="#JózefCyrankiewicz">To samo, rzecz jasna, dotyczyć będzie funkcji bilansujących, wykonywanych przez poszczególne resorty, przy zmniejszeniu tego zakresu bilansowania centralnego Komisji Planowania, gdzie sprawy bilansowania będą przede wszystkim rozpatrywane z punktu widzenia podstawy do opracowywania planów rocznych, a tym bardziej wieloletnich, ale nie będą funkcją bezpośredniego zarządzania. Całokształt tych spraw jest w tej chwili przedmiotem pracy w Rządzie, w specjalnie powołanej do tego komisji, mającej między innymi za zadanie sukcesywnie przedkładać określone sprawy z dziedziny planowania, zarządzania i przesunięć kompetencji do odpowiednich decyzji.</u>
          <u xml:id="u-144.18" who="#JózefCyrankiewicz">Te sprawy są na tyle ważne i wiążą się także przecież z oczyszczeniem przedpola dla następnego planu 5-letniego, a w szczególności, jeśli chodzi o metodologię planowania, o zmniejszenie ilości wskaźników dyrektywnych, o cały szereg spraw, których tutaj w tej chwili nie ma potrzeby wyliczać, są one na tyle ważne, że powinny być rozpatrzone oddzielnie i referowane oddzielnie. Jasny jest, rzecz prosta, kierunek tych zmian, ponieważ wytyczony jest w uchwale Zjazdu i prace te weszły w nową fazę przygotowywania szerszych zmian. Nie byłbym w stanie ich tu dziś referować, dlatego że sprawa głębokości tych zmian i szereg problemów szczegółowych są jeszcze w stadium dyskusji. W tych wszystkich dziedzinach lepiej jest jednak działać rozważnie i pomyśleć wcześniej, niż spowodować takie posunięcia, zbyt szybkie czy nie do końca przemyślane, które mogłyby powodować albo stwarzać elementy dezorganizacyjne, choćby przejściowe i nawet zagrozić potem cofaniem z przyjętego kierunku decentralizacji.</u>
          <u xml:id="u-144.19" who="#JózefCyrankiewicz">To są sprawy wymagające także osobnych omówień. Chyba także i w komisjach sejmowych. Mówię o tych sprawach niejako na marginesie tej części zmian, której nie referowałem, jeśli chodzi o zmiany personalne, ponieważ one nie powodują koniecznych decyzji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-144.20" who="#JózefCyrankiewicz">A teraz proszę Wysoki Sejm o podjęcie proponowanych uchwał w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-144.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonych przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#CzesławWycech">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#CzesławWycech">Stosownie do postanowień regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#CzesławWycech">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami, proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#CzesławWycech">Uchwała pierwsza brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Zenona Nowaka ze stanowiska Wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.8" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.9" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.10" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.11" who="#CzesławWycech">Następna uchwała miałaby brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-145.12" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Franciszka Waniołkę ze stanowiska Wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-145.13" who="#CzesławWycech">Kto jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.14" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.15" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.16" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.17" who="#CzesławWycech">Projekt następnej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-145.18" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Adama Rapackiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych”.</u>
          <u xml:id="u-145.19" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.20" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.21" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.22" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Cztery osoby.</u>
          <u xml:id="u-145.23" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.24" who="#CzesławWycech">Następna uchwała:</u>
          <u xml:id="u-145.25" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-145.26" who="#CzesławWycech">Kto jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.27" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.28" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.29" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.30" who="#CzesławWycech">Projekt następnej uchwały brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.31" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Stefana Jędrychowskiego na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych”.</u>
          <u xml:id="u-145.32" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.33" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.34" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.35" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.36" who="#CzesławWycech">Następna uchwała brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.37" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Józefa Kuleszę na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-145.38" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.39" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.40" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.41" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.42" who="#CzesławWycech">Projekt następnej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-145.43" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Aleksandra Burskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac”.</u>
          <u xml:id="u-145.44" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.45" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.46" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.47" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.48" who="#CzesławWycech">Następna uchwała brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.49" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Michała Krukowskiego na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac”.</u>
          <u xml:id="u-145.50" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.51" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.52" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.53" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.54" who="#CzesławWycech">Projekt następnej uchwały brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.55" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Witolda Trąmpczyńskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego”- Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-145.56" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.57" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.58" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.59" who="#CzesławWycech">Następna uchwała:</u>
          <u xml:id="u-145.60" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje Wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Eugeniusza Szyra ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki”.</u>
          <u xml:id="u-145.61" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.62" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.63" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.64" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.65" who="#CzesławWycech">Następna uchwała brzmi:</u>
          <u xml:id="u-145.66" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Jana Kaczmarka na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki”.</u>
          <u xml:id="u-145.67" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-145.68" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.69" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.70" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
          <u xml:id="u-145.71" who="#CzesławWycech">W związku z powyższymi głosowaniami stwierdzam, że Sejm odwołał obywateli: Zenona Nowaka i Franciszka Waniołkę ze stanowisk wiceprezesów Rady Ministrów, Adama Rapackiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych, Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Aleksandra Burskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac, Witolda Trąmpczyńskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego oraz Wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Eugeniusza Szyra ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-145.72" who="#CzesławWycech">Jednocześnie Sejm powołał obywateli: Stefana Jędrychowskiego na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych, Józefa Kuleszę na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Michała Krukowskiego na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac oraz Jana Kaczmarka na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-145.73" who="#CzesławWycech">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-145.74" who="#CzesławWycech">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#MariaMielczarek">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posłów województwa kieleckiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie szybszego wyrównania dysproporcji dzielących Kielecczyznę od średnich wielkości kraju i od szeregu województw oraz w sprawie rozwoju mocy przerobowych wykonawstwa inwestycyjnego w województwie kieleckim oraz odpowiedź Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na tę interpelację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy 21 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#CzesławWycech">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#CzesławWycech">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#CzesławWycech">Obywatele Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#CzesławWycech">Zanim zamknę ostatnie w 1968 r. posiedzenie Sejmu, pragnę, korzystając z dzisiejszej okazji, zwrócić się z tej trybuny w imieniu Prezydium Sejmu i od siebie osobiście do Was wszystkich Obywatele Posłowie, do członków Rady Państwa, do członków Rady Ministrów z serdecznym życzeniem, ażeby nadchodzący nowy rok 1969 stał się dla Was wszystkich i dla nas wszystkich, wszystkich obywateli PRL, rokiem wszelkiej, zasłużonej pomyślności w pracy zawodowej, społecznej, politycznej, jak i w życiu osobistym.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#CzesławWycech">W roku 1969 dobiegnie końca obecna kadencja Sejmu, kadencja, która poszczycić się będzie mogła bogatym dorobkiem pracy ustawodawczej i kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#CzesławWycech">Czeka nas jeszcze przed końcem obecnej kadencji rozpatrzenie szeregu dalszych aktów ustawodawczych, wśród których wymienić trzeba przede wszystkim doniosły projekt Kodeksu karnego, poddany obecnie szerokiej dyskusji publicznej przez wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#CzesławWycech">W roku 1969 czeka nas także, w związku z zakończeniem kadencji organów przedstawicielskich, wielka kampania polityczna — wybory do Sejmu i rad narodowych, kampania, która przed nami wszystkimi, jako działaczami społecznymi i politycznymi, przed całym aktywem Frontu Jedności Narodu postawi nowe ważne zadania. Ich realizacja zbiegnie się z przypadającą w roku przyszłym 25 rocznicą powstania Polski Ludowej. Pozwoli ona dokonać jeszcze jednego bilansu wielkiego dorobku Polski Ludowej. Pozwoli ukazać społeczeństwu, zwłaszcza młodemu pokoleniu Polaków, nasze historyczne osiągnięcia i tę ogromną drogę wzwyż, którąśmy dzięki wysiłkowi mas pracujących, dzięki ofiarnej pracy robotników, chłopów i inteligencji, przez te 25 lat przebyli.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#CzesławWycech">Za kilka dni, w dniu 31 grudnia, przypada także 25 rocznica powstania Krajowej Rady Narodowej — pierwszego w naszych dziejach ludowego parlamentu, który zjednoczył wszystkie postępowe i patriotyczne siły społeczeństwa polskiego. Twórcy koncepcji Krajowej Rady Narodowej i jej organizatorzy, kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej z Władysławem Gomułką na czele, w najcięższych warunkach wojny i okupacji wskazali narodowi polskiemu jedynie słuszną drogę działania i walki, drogę, którą historia w całej pełni potwierdziła.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#CzesławWycech">Obywatele Posłowie! Pragniemy wszyscy, aby ten przyszły rok — jubileuszowy rok — przyniósł całemu narodowi polskiemu nowy istotny postęp w rozwoju naszej gospodarki narodowej, w umacnianiu naszego ludowego państwa, w polepszaniu warunków życia ludności, w rozwoju oświaty, nauki i kultury.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#CzesławWycech">Tym celom służyć mają uchwalone dziś przez nas — Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na rok 1969. Ich zaś realizacja zależy w decydującej mierze od postawy każdego obywatela, od dobrej pracy każdego z nas, od umiejętności działania, od zaangażowanej, socjalistycznej postawy, od patriotyzmu.</u>
          <u xml:id="u-147.11" who="#CzesławWycech">Pozwólcie więc Obywatele Posłowie życzyć Wam, aby w tym kształtowaniu właściwych obywatelskich postaw, Wasza poselska działalność odegrała również w nadchodzącym roku należytą rolę.</u>
          <u xml:id="u-147.12" who="#CzesławWycech">Pozwólcie za Waszym pośrednictwem złożyć wszystkim obywatelom naszego kraju życzenie, aby jak najwięcej rzetelnej, uzasadnionej satysfakcji dał każdemu w nadchodzącym roku wzmożony, pełen inicjatywy, patriotyczny i efektywny wysiłek na rzecz dobra ogólnego, na rzecz rozkwitu naszej umiłowanej Ojczyzny — Polski Ludowej!</u>
          <u xml:id="u-147.13" who="#CzesławWycech">Do siego roku Obywatele Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-147.14" who="#CzesławWycech">Do siego roku Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej!</u>
          <u xml:id="u-147.15" who="#CzesławWycech">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-147.16" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>